Шоҳнома

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="tg">
  <siteinfo>
    <sitename>Википедиа</sitename>
    <dbname>tgwiki</dbname>
    <base>https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D2%B3%D0%B8%D1%84%D0%B0%D0%B8_%D0%B0%D1%81%D0%BB%D3%A3</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.21</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Медиа</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Вижа</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Баҳс</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Корбар</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Баҳси корбар</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Википедиа</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Баҳси Википедиа</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Акс</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Баҳси акс</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">Медиавики</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Баҳси медиавики</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Шаблон</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Баҳси шаблон</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Роҳнамо</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Баҳси роҳнамо</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Гурӯҳ</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Баҳси гурӯҳ</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Портал</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Баҳси портал</namespace>
      <namespace key="102" case="first-letter">Лоиҳа</namespace>
      <namespace key="103" case="first-letter">Баҳси Лоиҳа</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Модул</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Баҳси Модул</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Gadget</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Gadget talk</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Gadget definition</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Gadget definition talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Шоҳнома</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2072</id>
    <revision>
      <id>1307280</id>
      <parentid>1298475</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:11:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* «Шоҳнома» */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24655" xml:space="preserve">{{Асар}}
[[Акс:Shahnameh3-1.jpg|right|thumb|Shahnameh]] 
[[Акс:Tus shahnameh.jpg|right|thumb|Scenes from the Shahnameh carved into reliefs at [[Tus]], where [[Ferdowsi]] is buried.]] 
'''Шоҳнома''' ({{lang-fa|شاهنامه}}) — ҳамосаи миллии мардумони [[Ориёӣ|Ориëӣ]] ([[Забонҳои ҳиндуэронӣ|ҳинду-эронӣ]]), ки [[Фирдавсӣ|Ҳаким Фирдавсӣ]] онро солҳои 970-1005 дар муддати 30-35 сол навиштааст. Ҳамоса аз 60 ҳазор байт (120 ҳазор мисраъ) иборат аст ва бузургтарин ҳамосаи ҷаҳон, ки ба қалами як шахс тааллуқ дорад ба ҳисоб меравад: тақрибан ҷаҳор баробари [[Илиада|Илиëдо]] ва [[Одиссея|Ҳодисиë-и]] [[Ҳомер]]и юнонӣ мебошад.

== Таърих ==
Фирдавсӣ асари худро дар замоне навишт, ки давлати бузург ва муттамаркизи тоҷикон — [[Сомониён]] гирифтори кашмакашҳои дохилӣ буд. Вай дар синни 35-солагӣ пас аз он ки ба [[Бухоро]] ва дигар ҷойҳо сафар карда, бар иловаи «Шоҳномаи Абӯмансурӣ» дар бораи гузаштаи мардумони [[Эрон]] маълумоти муфассал ҷамъ овард, ба танзими хамосаи худ «Шоҳнома» шурӯъ намуд. Сар то сари он ба ҳимояи чунин давлат ва ягонагии мардум бархоста, далерӣ, озодӣ, садоқат, ватандӯстӣ ва қаҳрамонӣ барин волотарин хислатҳои инсониро тарғиб намудааст. Муттаҳидшавии эрониён дар мубориза баҳри мустақилияти давлат барои бартараф намудани низоъҳои феодалӣ ва зулму истибдоди ҳокимони махаллӣ дар Фирдавсӣ фикри офаридани эпопеяи азими «Шоҳнома»-ро ба вуҷуд овард. Сарчашмаи асосии хамосаи Фирдавсиро силсилаи гуфтори саккоӣ суғдӣ дар бораи [[Рустам]]и баҳодур, ки беш аз сеяки достонро дар бар мегирад, инчунин афсонаҳои суғдиву хоразмӣ дар бораи [[Сиёвуш]] ва афсонаи бохтарӣ дар бораи [[Исфандиёр]] фароҳам овардаанд. Аксарияти асотири фасли аввали достон, ки бо афсонаҳои дар Авасто ишораёфта мушобеҳ мебошанд, низ аз манбаҳои осиёимиёнагӣ баромадаанд. Ривоятҳои оид ба давраи сосонӣ (қисмати хурди достон) асосан аз маъхазҳои хаттӣ, ахсусан аз адабиёти паҳлавӣ иқтибос шудааст. Фирдавсӣ маъхазҳо (воқеаномаҳои таърихии сосонии «Хватай — намак» «Шоҳномаи Абӯмансурӣ») ва ривоятҳои даҳонакии халқро аз нав кор карда, тавсифи воқеаҳоро ба тариқи худ шарҳ дод. Вале аз рӯзе, ки Фирдавсӣ ба таълиф намудани ин асар камар баста буд, хеле вақт гузашт. Дар ин муддат давлати Сомонӣ аз по афтода, аз ҳомиёни шоир кассе намонда буд. Он гоҳ Фирдавсӣ аз рӯи маслиҳати яке аз одамони хайрандеш «Шоҳнома»-ро ба султон Маҳмуди Ғазнавӣ, ки ба сари ҳокимият омада буд, тақдим намуд. Лекин Маҳмуд ин туҳфаи шоиронаро рад намуд ва чунон, ки нақл мекунанд, ҳатто шоирро аз сабаби тасвир намудани қаҳрамонон ва подшоҳони пеш аз исломӣ ба кофири айбдор намуда, бифармуд, ки ба зери пои фил партоянд, намояндаи сулолаи нави ба ҷои Сомониён омадаи турк, султон Маҳмуди Ғазнавӣ табиист, ки дар достон, қабл аз ҳама, хавфи сиёсӣ дарёфт, зеро дар ин хамоса мубориза мебурд

== «Шоҳнома» ==
Муқаддимаи «Шоҳнома» аз бобоҳои «оғози китоб», «Гуфтор андар ситоиши хирад», гуфтаҳоро дар офариниши олам, мардум, «Ситоиши паёмбар ва ёронаш» фароҳам омадааст. Достон аз се фасли асоси иборат аст: фасли якум ба таърихи [[Пешдодиён]], фасли дуюм ба таърихи [[Каёниён]] ва фасли сеюм ба таърихи сулолаи [[Сосониён]] бахшида шудааст. Мобайни фамли дуюму сеюм дар бораи таърихи [[Ашкониён]] низ сухан меравад. Матни аслии достон аз тасвири таърихи 50 подшоҳони Эронзамин (аз Каюмарс то Яздигурди III) таркиб ёфтааст. Аз назари мардуми қадим ва имрӯз шоҳони дар асар тасвиршуда ашхоси таърихиянд ва «Шоҳнома» таърихи Эронро аз заминҳои қадим то асри VII дар бар мегирад. Паиҳам аз байни рафтану ба тахт нишастани шоҳон дар «Шоҳнома» барои риояи хронологияи таърихӣ, тамомияти асар, пуррагӣ ва мукаммалияти он мадад мерасонад.

«Шоҳнома»-ро ба се бахш метавон ҷудо кард: 1)асотирӣ, 2) паҳлавӣ, 3) таърихӣ.

Дар бахши асотирии «Шоҳона» якчанд шоҳон — [[Пешдодиён]] аз қабили [[Каюмарс]], [[Ҳушанг]], [[Тахмурас]], [[Ҷамшед]], [[Заҳҳок]], [[Фаридун]] ва дигарон амал менамоянд. Дар замони шоҳони мазкур мардум унсурҳои маданият, тарзи зиндагӣ, тайёр кардани хӯроку пӯшок, хонасозӣ, кашфи оташ, ҳунари бофандагӣ, силоҳсозӣ, кишту кори зироат, киштисозӣ ва ғайраро омӯхтанд. Дар замони ин шоҳон ҷашнҳои қадимии мардуми эронинажод [[Сада]], [[Наврӯз]], [[Меҳргон]] ба миён омаданд. Паҳлавонони зиёде дар майдони набарду корнамоӣ пайдо мешаванд: Соми Наримон, [[Зол]], [[Рустам]], Гударз, Бежан, [[Сиёвуш]], [[Исфандиёр]], [[Суҳроб]], [[Афросиёб]] як зумра занони шуҷоъ ва диловар, модарони мушфиқ ва ҳамсарони фидокор аз қабили [[Гурдофарид]], [[Рудоба]], Манижа, Фарангис, Тахмина чун образҳои мусбӣ тасвир ёфтаанд. Аз давраи Дорои Доробу Искандар ва [[Ашкониён]] қисми сеюми «Шоҳнома» — қисми таърихии он оғоз мегардад. Нахустин достони ҳаҷман калон ва дилангезу саргузаштии «Шоҳнома» достони [[Ардашери Бобакон]] аст, ки дар асоси манбаъҳои таърихӣ, осори таърихии паҳлавӣ, арабӣ ва форси дарӣ навишта шудааст. Фирдавсӣ дар ин қисм ҷангҳоро тасвир карда, ба ғайр аз образи шоҳон образи намояндагони табақаҳои иҷтимоӣ, мардуми меҳнаткаш, деҳқонону косибон, занону духтарони оддии деҳот, Маздаки шӯришгар сипоҳиёнро бо сардории Баҳроми Чӯбина, аҳли санъат, Борбаду Саркашро тасвир кардааст. Дар ин қисм аз равобити илмиву фарҳангии Эрону Ҳиндустон тарҷума шудани «Калила ва Димна» ҷашнҳои гуногун Сухан меравад. Фирдавсӣ ба тасвири сохти давлатдорӣ, умури ҳукумат, когузорӣ, боҷхоҳӣ, аҳволи мардумони табақаҳои гуногун, нигоҳдории сипоҳ, масъалаи таълиму тарбияи ҷавонон дар замони [[Хусрави Анушервон]] тақрибан 5 ҳазор байт бахшидааст. Дар охири қисми таърихии достон Фирдавсӣ бо сўзу гудоз ва ҳасрати зиёд аз шикаст хўрдани Эрон аз тарафи аҷнабиён — истилогарони арабсухан меронад. «Шоҳнома»-и Фирдавсӣ аҳамияти умумиҷаҳони низ дорад, бо кӯшиши тарҷумонҳои собитқадам Фирдавсӣ ба ҷаҳони маънавии халқҳо ворид гардид. Дар дили мардуми гуногунзабон маснад гузид ва дар радифи Ҳоммеру Варгилий, Данте ва Шекспир, Сервантесу Волтер шинохта шуд.

Устод С. [[Айнӣ]] зимни рисолаи «Дар бораи Фирдавсӣ ва „Шоҳнома“-и ӯ» овардааст, ки «Шоҳнома»-ро дар замони аҷнабиён ба номи Исо бинни Исфаҳонӣ ба тарзи наср ба арабӣ тарҷума кардааст, ки ин тарҷума дар соли 679 ҳиҷрӣ тамом ёфтааст. Дуюмин забоне, ки ин китоб тарҷума шудааст, туркист ва ин корро асри ХVII Тотор — Алӣ Афандӣ ба анҷом расонидааст. Асари Фирдавсӣ дар байни туркзабонони Осиёи Миёна хеле шуҳрат ёфта, аз аввали садаи ХVIII онро ӯзбекҳо низ ба забони худ мехонданд. Аврупоиён аз рӯзғор ва асари Фирдавсӣ барвақт воқиф буданд, вале онҳо ба истиқболи Фирдавсӣ замоне оғўш кушоданд, ки дар адабиёт услуби романтизм таҳким меёфт. Нахустин бор аз тарафи шарқшиносӣ англис У. Ҷонс (с.1774) тарҷума шуд. Аз байни русҳо М. Лозинский, М. Дяконов ва У. Б. Бону барои тарҷумаи «Шоҳнома» қувва озмудаанд то соли 1947. Натиҷаи ҳамин буд, ки соли 1934 ҳазораи Фирдавсиро халқҳои мутамаддин чун иди адабиёти ҷаҳон таҷлил карданд ва ёди шоири моро бузург шинохтанд. Бояд гуфт, ки «Шоҳнома» аз тамоми ҳамосаҳои хурду бузурги қаҳрамони ва миллии мардумони гуногун «Иллиёд», «Рамаён», «Суруди Ролан», «Достони полки Игор» ба он имтиёз дорад, ки дар назари суханофарин ба воқеоти олам, саргузашти сарнавишти инсонҳо, моҳияту маънии зиндагӣ нақши калон дорад ва танҳо ба нақлу тасвири рӯзғори қаҳрамонон иқтифо наварзида, ҳар ҷое, ки раво дидааст, ҷаҳонбинӣ ва фалсафаи худро баён кардааст. Фалсафаи шоир бештар ба сурати панду андарзҳо роҷеъ ба масоили гуногуни зиндагӣ ифода ёфтааст.&lt;ref&gt;[http://www.durahshon.tj/fan/view_post.php?id=820 Дурахшон.tj/ «Шоҳнома»-и А. Фирдавсӣ ҳамчун манбаи таърихӣ]&lt;/ref&gt;

== Донишмандон дар бораи «Шоҳнома» ==
«Шоҳнома»-и безаволи Фирдавсӣ яке аз шоҳкориҳои адабиёти ҷаҳонист. Фирдавсии бузургвор зиёда аз сӣ соли умри азизашро барои офарида- ни ин китоби нодир сарф намудааст. Дар ин муддат шоири таърихдўст замони беғамии ҷавониро ба пирии пурташвиш иваз кардааст. Муаллифи «Чаҳор мақола» [[Низомии Арӯзии Самарқандӣ]] қайд мекунад, ки дафтарҳои алоҳидаи дастнависи дуюми «Шоҳнома»-и Фирдавсӣ аз варақҳои калони коғази аълосифати Самарқанд тайёр карда шудааст. Бояд гуфт, ки он замон дар Самарқанд коғази аълосифат истеҳсол карда мешуд. Аммо нархи он коғаз бисёр баланд буд. Аз ин сабаб, на ҳамаи аҳли қалам аз он истифода мебурданд.

Бисёре аз муҳаққиқони адабиёт «Шоҳнома»-ро ба се қисм ҷудо кардаанд: мифологӣ, қаҳрамонӣ ва таърихӣ. Ҳамчунин, ба фикри муҳаққиқон, «Шоҳнома» дар асоси «Худойнома» нависта шуда, Фирдавсии бузургвор бо ду мақсад асари мазкурро эҷод намудааст: дубора эҳёву зинда кардани таърихи халқи форсу тоҷик ва тоза нигоҳ доштани забони тоҷикӣ аз забони арабӣ. Ҳар ду мақсад ҳам барои нигаҳдории маънавият ва халқи мо хидмати бузург кардааст. Достонҳои эпикӣ ба Фирдавсӣ кумак намудаанд, ки забони адабиро ба забони зиндаи халқ иваз кунад. Дар шеърияти Фирдавсӣ ҳам забони зинда ва ҳам қаҳрамониҳои бемислро дидан мумкин аст. Вақте султон Маҳмуди Ғазнавӣ ба тахти подшоҳӣ мешинад, синни Фирдавсӣ ба панҷоҳу ҳашт расида буд. Фирдавсӣ дар синни ҳафтоду яксолагӣ мувофиқи маслиҳати дӯсти ҷониаш Амир Мансурӣ «Шоҳнома»-ро ба султон Маҳмуди Ғазнавӣ тақдим мекунад. Эроншиноси машҳуру маъруф Бертелс маълумотеро дар бораи «Шоҳнома»-и Фирдавсӣ ва султон Маҳмуди Ғазнавӣ аз «Таърихи Сиистон» таъкид намуда менависад: {{аввали иқтибос}}''«Фирдавсӣ ба султон Маҳмуд „Шоҳнома“-ро хонда дод. Маҳмуд гуфт, ки дар асл „Шоҳнома“ дар худ ҳеч чизи асосиро надорад, ба ғайр аз „Гуфтор дар бораи Рустам“. Дар қисми ҳарбии ман мисли Рустам ҳазорон паҳлавон мавҷуд аст»''{{охири иқтибос}}. Фирдавсӣ ба султон Маҳмуд бисёр ҷавоби бамаврид ва пухта дода, чунин гуфтааст: {{аввали иқтибос}}''«Дар байни ғуломони Шумо монанди Рустам ҳеч гоҳ набуд ва нахоҳад шуд»''{{охири иқтибос}}. Эроншиноси шўҳратёри немис Гелмут Рейтер қайд мекунад, ки дар олам ягон халқ мисли тоҷикон чунин эпос надорад, ки тамоми таърихи ин халқро дарбар гирифта бошад. Алломаи машҳури Эрон Муҳаммад Алӣ Фуруғӣ «Шоҳнома»-ро яке аз аз ёдгориҳои бузурги адабиёти тоҷику форс номида, чунин гуфтааст: {{аввали иқтибос}}''«Зиёда аз ин тасдиқ намоем, ки ин яке аз дурдонаҳои адабиёти сатҳи ҷаҳонӣ мебошад. Ман бояд гӯям, ки „Шоҳнома“ бузургтарин ёдгории адабии инсоният аст.»''{{охири иқтибос}}

Академик Б.Ғафуров нисбати шоир чунин гуфтааст: {{аввали иқтибос}}''«Фирдавсӣ низ шараф ва ифтихори тамаддуни ҷаҳонӣ аст.»''{{охири иқтибос}}
Соли 1994 бо қарори махсуси ЮНЕСКО ҳазораи «Шоҳнома» дар саросари ҷаҳон ҷашн гирифта шуд. Пас аз ҷашнгирии ин шоҳасар муҳаққиқони адабиёт ба хулосае омаданд, ки дар достонсароӣ мақоми Фирдавсӣ ба пояи Гомер баробар аст.&lt;ref&gt;[http://ovozisamarqandnews.uz/data/documents/2016-no19-20-6.pdf рӯзномаи Овози Самарқанд, Нақши бонувон дар «Шоҳнома»]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

== Порчаҳо аз «Шоҳнома» ==
بناهاى آباد گردد خراب&lt;br&gt;
ز باران و از تابش آفتاب

پى افكندم از نظم كاخي بلند&lt;br&gt;
كه از باد و باران نيابد گزند

'''نميرم از اين پس كه من زنده‌ام&lt;br&gt;
'''كه تخم سخن را پراكنده‌ام

''Биноҳои обод гарданд хароб ''&lt;br&gt;
''Зи борону аз тобиши офтоб'' &lt;br&gt;
&lt;br&gt;
''Пай афкандам аз назм кохи баланд'' &lt;br&gt;
''Ки аз боду борон наёбад газанд'' &lt;br&gt;
&lt;br&gt;
''Намирам аз ин пас, ки ман зиндаам''&lt;br&gt;
''Ки тухми суханро парокандаам''

== Олимон ва «Шоҳнома» ==
* [[Dick Davis]] author of [http://mage.com/EAS.html «Epic and Sedition: The Case of Ferdowsi’s Shahnameh»] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070531132418/http://mage.com/EAS.html |date=2007-05-31 }} and translator of [http://mage.com/SSC.html «Shahnameh: The Persian Book of Kings»] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070607223421/http://www.mage.com/SSC.html |date=2007-06-07 }}
* [[Shahrokh Meskoob]]
* [[Mir Jalaleddin Kazzazi]]
* Jalal Matini (''Editor of [http://www.iranshenasi.net/englishIndex.html Iran Shenasi''] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070310232514/http://www.iranshenasi.net/englishIndex.html |date=2007-03-10 }})
* Jalil Doostkhah (''Center for Iranian Studies [http://www.iranshenakht.blogspot.com/ CFIS''])

== Нигаред == 
* [[Қаҳрамонҳои Шоҳнома]]

== Ауди китоб ==
* [http://www.sattor.com/shohnoma.html Порчаҳо аз Шоҳнома] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20160307092529/http://www.sattor.com/shohnoma.html |date=2016-03-07 }}

==Сарчашмаҳо== 
* '''Ба забони англисӣ'''
** Abolqasem Ferdowsi, Dick Davis trans. (2006), ''Shahnameh: The Persian Book of Kings'' ISBN 0-670-03485-1 — modern English translation, current standard. See also
* Clinton, Jerome W. (translator) The Tragedy of Sohrab and Rostam: From the Persian National Epic, the Shahname of Abdol-Qasem Ferdowsi 2nd ed. (University of Washington Press, 1996) (abridged selection)
* Clinton, Jerome W. (translator) In the Dragon’s Claws: The Story of Rostam and Esfandiyar from the Persian Book of Kings (Mage Publication, 1999)
* Davis, Dick, (translator) Stories from the Shahnameh of Ferdowsi
: Vol. 1, The Lion and the Throne, (Mage Publications, 1998)
: Vol. 2, Fathers and Sons, (Mage Publications, 1998)
: Vol. 3, Sunset of Empire, (Mage Publications, 2003)
* Davis, Dick, (translator), The Legend of Seyavash, (Penguin, 2001) (abridged)
* Levy, Reuben (translator), The Epic of the Kings: Shah-Nama, the National Epic of Persia, (Mazda Publications, 1996) (abridged prose version)
* Warner, Arthur and Edmond Warner, (translators) The Shahnama of Firdausi, 9 vols. (London: Keegan Paul, 1905—1925) (complete English verse translation)
* '''Web сарчашма (захира)'''
** [http://www.cais-soas.com/CAIS/Litrature/Shahnameh/shahnameh.htm SHÂHNÂMEH; THE HERO TALES OF ANCIENT IRAN]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
** [http://classics.mit.edu/Ferdowsi/kings.html ''Shahnameh''], English translation by Helen Zimmern.
** [http://www.iranchamber.com/literature/shahnameh/shahnameh.php ''Shahnameh'']. Helen Zimmern translation.
** [http://www.greatworkspreserved.com/shahnama/ ''Shahnameh''] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20080410175301/http://www.greatworkspreserved.com/shahnama/ |date=2008-04-10 }}, Arthur and Edmond Warner translation.
[http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=5309016 New Translation of 'Persian Book of Kings' — March, 2006] from [[NPR]], and [http://www.nytimes.com/2006/04/30/books/review/30aslan.html «The Epic of Iran» — April, 2006], from the New York Times. Also, on 14 May 2006, Washington Post Pulitzer Prize winning book critic Michael Dirda reviewed Dick Davis’s translation «Shahnameh: The Persian Book of Kings» [http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2006/05/11/AR2006051101341.html «This marvelous translation of an ancient Persian classic brings these stories alive for a new audience.»]. The illustrated three-volume slipcase edition of this translation is ISBN 0-934211-97-3

* '''Ба забони форсӣ'''
** [http://shahnameh.recent.ir/default.aspx?browse Матнии пурра ва хатти форсӣ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070508212521/http://shahnameh.recent.ir/default.aspx?browse |date=2007-05-08 }} 
** [http://www.sattor.com/shohnoma.html Сомонаи Шоҳнома. Аудио Китоб] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20160307092529/http://www.sattor.com/shohnoma.html |date=2016-03-07 }} 
** [http://www.mehrargham.com/dorjonline/shahnameh/parts.html Shahnameh online] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20060719173346/http://www.mehrargham.com/dorjonline/Shahnameh/parts.html |date=2006-07-19 }}
{{commons|Shahnama}}
* '''Resources''' 
** [http://shahnama.caret.cam.ac.uk/ Shahnama Image Collection] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20090210224716/http://shahnama.caret.cam.ac.uk/ |date=2009-02-10 }} 
** [http://tehran.stanford.edu/Images/Shahnameh/ Images from illustrated versions of Shahnameh] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20060720195156/http://tehran.stanford.edu/Images/Shahnameh/ |date=2006-07-20 }} 
** [http://www.metmuseum.org/toah/hd/khan6/hd_khan6.htm Metropolitan museum on the shahnama]

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{Шоҳнома}}

[[Гурӯҳ:Шоҳнома]]</text>
      <sha1>9rzy2krthq5qqodn5140eido45d6n7t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Самарқанд</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2695</id>
    <revision>
      <id>1307293</id>
      <parentid>1299974</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:12:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Шеърҳо дар васфи Самарқанд */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="54373" xml:space="preserve">{{Маъноҳои дигар|2=Самарқанд}}

{| border=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;2&quot; cellspacing=&quot;1&quot; style=&quot;float:right; empty-cells:show; margin-right:0em; margin-left:1em; margin-bottom:0.5em; background:#e3e3e3;&quot;
! colspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#00BFFF&quot; | Самарқанд
|-bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
| colspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot; | [[Акс:Samarkand city coa.jpg|150px|Нишони шаҳри Самарқанд]]
|-bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
|-bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;|Самарқанд]]
|-
!colspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#99ff99&quot; | Донистаниҳо
|-bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
|[[Кишвар]] : || [[Акс:Coat of Arms of Uzbekistan.svg|20px]] [[Ӯзбекистон]] [[Акс:Flag of Uzbekistan.svg|30px]]
|-bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
|[[Вилоятҳои Ӯзбекистон|Вилоят]] : || [[Вилояти Самарқанд|Самарқанд]]
|-bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
|Замони таъсис : || соли [[742 пеш аз милод]]
|-bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
|Шаҳр аз : || соли [[742 пеш аз милод]]
|-bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
|Номҳои пешин : || Мароқанд
|-bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
|Раиси шаҳр: || Фурқат Раҳимов
|-bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
|-
!colspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;BBDDFF&quot; | Ҷуғрофиёи табиъӣ
|-bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
|Координатаҳо : || 38.3401 а.ш.; 38.4737 т.ш.
|-bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
|[[Масоҳат|Паҳноварӣ]] : || 120 км²
|-
|-bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
| [[Ноҳияҳои Ӯзбекистон|Шумораи ноҳияҳо]] : || 4
|-bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
| [[Ҷамоат|Шумораи ҷамоатҳо]] : || Номаълум
|-bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
|-
!colspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;BBDDFF&quot; | Мардум
|-bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
|Аҳолӣ ([[2018]]) : || 529,9 ҳазор нафар
|-bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
|Зичии аҳолӣ  : || 4416 нафар/км²
|-bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
|Забони расмӣ : || [[ӯзбекӣ]]
|-bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
|Забонҳои гуфторӣ :|| [[тоҷикӣ]], узбекӣ, форсӣ, русӣ
|-bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
|Мазҳаб : ||[[суннӣ]], [[ҳанафӣ]], масеҳӣ 
|-bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
|-
!colspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;BBDDFF&quot; | Нишониҳо
|-bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
|Сарвожа : || 
|-bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
|[[ISO 3166|ISO]]-намоя : || SMK
|-bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
|[[Коди телефонӣ|Пешшумора]] : || +998 66
|-bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
|[[Нишонаи почта|Нишонии почта]] : || 140100
|-bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
|[[Замон]] : || [[UTC]]+5
|-bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
|[[Вебгоҳ]] : || [https://samarkand.blog/ samarkand.blog] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20190521111943/https://samarkand.blog/ |date=2019-05-21 }}
|-bgcolor=&quot;#FFFFFF&quot;
|Шумораи мошинҳо : || 30 A (030-039)AA
|}
[[File:MASamarkandTalIRassad2.jpg|thumb|Манзараи Самарқанд]] 
'''Самарқанд''' — шаҳри қадима ва маркази [[вилояти Самарқанд]] и  [[Ӯзбекистон]] аст ва қисмати зиёди мардуми ин шаҳри қадима [[тоҷик]] аст ([[суннӣ]], [[ҳанафӣ]]). Масоҳати шаҳр 120,1 км кв аст ва дар он 504,4 ҳазор нафар (соли 2015) шаҳрванд зиндагӣ мекунанд.
Самарқанд — яке аз шаҳрҳои қадимтарини дунё мебошад, ки дар [[асри VIII]] пеш аз милод бунёд шудааст. Соли [[2001]] Самарқанд ба феҳристи мероси умумибашарии фарҳангии [[ЮНЕСКО]] дохил карда шудааст. Дар таърихи қадим Самарқанд пойтахти [[Давлати Суғди қадим]] буда, дар сарчашмаи хаттии &quot;[[Авесто]]&quot; номбар гардидааст.

== Номгузорӣ ==
[[File:Registan square2014.JPG|thumb|Майдони Регистон]]
[[File:Registan Sherdor madrassah2014.JPG|thumb|Мадрасаи Шердор]]
[[File:Samarqand.png|thumb|Мадрасаи Биби хонум ва хиёбони Самарқанд]]
[[File:Мемориальный комплекс Аль-Бухари 04.JPG|thumb|Масҷид ва мақбараи Ал-Бухори]]
[[File:Мечеть в Самарканде.JPG|thumb|Масҷиди Ҳазрати Хизр]]
[[File:Registan Ulugbek madrasah2014.JPG|thumb|Мадрасаи Улугбек]]
[[File:Storks samarkand.jpg|thumb|Мадраса дар Самарқанд]]
[[File:Ensemble Shakhi Zinda (2).JPG|thumb|Мақбараи Шоҳи Зинда]]
[[File:Mausoleum of Amir Temur (1).JPG|thumb|Мақбараи Гӯри Амир]] 
Номгузории муосири — Самарқанд — аз калимаи суғдии ''Smʼrknδh'' бар меояд.&lt;ref&gt;''Лурье П. Б.'' [http://www.orientalstudies.ru/rus/images/pdf/dis_lurje_2004.pdf Историко-лингвистический анализ согдийской топонимики]. Дисс. на соиск. уч. ст. канд. фил. наук. {{СПб.}} 2004.— Стр. 39, 110&lt;/ref&gt;. Забоншиносон маънои ''asmara'' - санг ва  ''қанд'' - шаҳр, яъне Самарқанд - &quot;шаҳри сангин&quot; маънидод мекунанд.

==Таърих==
Баъди заволи [[Суғд]] (асри VIII), Самарқанд дар асрҳои миёна пойтахти ҳукуматдории якчанд давлатҳои таърихӣ шуда буд.(Нигаред ба:[[Таърихи Тоҷикистон]])
Самарқанд аз замонҳои қадим яке аз марказҳои асосӣ ва муҳимтарини тамаддуни Осиёи Марказӣ ба шумор меравад. Аксар воқеаҳои иҷтимоию сиёсӣ, таърихӣ, илмию адабӣ ва фарҳангии халқи форси бо ин шаҳри тоҷикнишин алоқаи ногусастанӣ дорад. Бозёфтҳои бостоншиносӣ гувоҳӣ медиҳанд, ки ҳанӯз дар аҳди Кӯшониён (асрҳои I-IV мелод) Самарқанд шаҳри обод ва инкишофёфта будааст: осори биноҳои бошукӯҳ, устохонаҳои ҳунармандӣ, ҳайкалчаҳои гилин, зарфҳои сафол, порчаи зарф бо навиштаи суғдӣ инкишофи ҳунармандӣ ва мадании ин шаҳрро дар он замон тасдиқ мекунанд.
Дар охири асри VI Самарқандро Хоқонии турк ва баъдан арабҳо (соли 712) истило карданд. Мардуми шаҳрро лозим омад, ки ба муқобили аҷнабиён муқобилати сахт нишон диҳанд ва шӯриш намоянд. Яке аз ин шӯришҳои халқӣ дар таърих бо номи [[Исёни Муқаннаъ]] (солҳои 776-783) машҳур аст. Дар замони салтанати сулолаи [[Сомониён]] (солҳои 875-999) Самарқанд ба шаҳри тараққикарда, ободу зебо ва нашъунамоёфта табдил ёфт. Дар ин давра ҳунармандӣ, косибӣ, обчакорӣ, зироати полизӣ, тиҷорат, хусусан бофандагӣ тараққӣ кард. Дар Самарқанд ҳамчунин коғаз ва шиша истеҳсол мешуд, ки дар кишварҳои дуру наздик шуҳрат доштанд. Инчунин ҳунармандони Самарқанд рикоб, лаҷом, тасма, деги мис истеҳсол мекарданд. Аз ин лиҳоз дар бозорҳои кишварҳои Шарқу Ғарб савдогарон матоъи симгун, парча, газворҳои сурх (мумарҷол), газворҳои синизӣ, шоҳӣ, хайма, шиша, деги мис, чормағз, мавиз мебурданд.
Инкишофи ҳунармандӣ ба ривоҷи илму фарҳанг, адабиёт, забони форсии дарӣ ва форсии тоҷикӣ мусоидат кард. Илмҳои ҳисоб, нуҷум, ҷуғрофия, кимиё, тиб, таъриху фалсафа ва нақди шеър инкишоф ёфтанд. Инчунин дар Самарқанду [[Бухоро]] ҳунари шаҳрсозӣ, меъморӣ ва санъати ороишӣ тараққӣ кард. Кӯшку қасрҳо, корвонсаройҳо, бозорҳои тимдор, [[масҷид]]ҳои ҷомеъ, боғҳо бунёд гардиданд. Кандакории сутуни сақфи биноҳо, гаҷкорӣ, ороиши зарфҳои сафолӣ ва филиззӣ бо маҳорат ва ҳунармандона сохта шудаанд. Чунончӣ, [[мақбара]]и [[Исмоили Сомонӣ]] дар [[Бухоро]] имрӯз ҳам бинандаро ба ҳайрат меоварад.
Дар замони ҳукмронии [[Сомониён]] дар Самарқанд санъати мусиқӣ низ равнақ пайдо кард. Силсилаи оҳангу тарона ва сурудҳое эҷод шуданд, ки минбаъд бо номи «Дувоздаҳмақом»-у «[[Шашмақом]]» шуҳрат ёфтанд. Ҳамин тариқа, дар натиҷаи ҳуҷуми хоқони турк ва араб шаҳри Самарқанд ба харобазор табдил ёфта бошад ҳам, дар замони Сомониён яке аз шаҳрҳои ободу бузурги [[Осиёи Марказӣ]] маҳсуб мешуд. Дар ин шаҳр забону адабиёти форсии тоҷикӣ равнақ ёфт. Шоиру мутафаккирон ва табибони оламшумул тарбия ёфта ба воя расиданд ва аз худ осори ғании илмию адабии гаронмояе ба мерос гузоштанд. Аввалин шоироне, ки дар Самарқанд ба [[забони дарӣ]] шеър гуфтаанд, '''[[Абӯҳафси Суғдии Самарқандӣ]], Абӯлянбағӣ, [[Аббос ибни Тархони Самарқандӣ]] (Абу Тақӣ)''' мебошанд. Зиёда аз он, ба таъкиди муаллифи тазкираи «Оташкада» Лутфалибеки Озар, нахустин гӯяндаи «[[Шоҳнома]]» Абӯмансур Муҳаммад ибни Аҳмади [[Дақиқӣ]] зода ва тарбиятдидаи Самарқанд аст. Сипаҳсолори шеъри Аҷам Абӯабдуллоҳи [[Рӯдакӣ]] дар ҷавонӣ аз Панҷрӯди [[Панҷакент]] омада, дар Самарқанд тарбия дида, ба камол расидааст. Аз ин ҷост, ки Самарқанд ҳамчун шаҳри тамаддунофарини халқи тоҷик дар инкишофи илму фарҳанг, забону адабиёти форсии тоҷикӣ саҳми беназир дорад.
Аз асри XI қабилаҳои бодиянишини турк яке аз паси дигаре ба Самарқанд фурӯ рехтанд: қарахониён, туркони салҷуқӣ, дар миёнаи садаи XII қаракидониён. Истилогарон ба шаҳр зарари калон расониданд. Равнақи илму адаб ба дараҷае коста шуд. Бо вуҷуди он намояндагони аҳли илму адаб, аз қабили '''[[Рашидии Самарқандӣ]], [[Сӯзании Самарқандӣ]], [[Шатранҷии Самарқандӣ]], [[Низомии Арӯзии Самарқандӣ]], [[Заҳирии Самарқандӣ]]''' ва дигарон анъанаҳои илму фарҳангу адаби замони Сомониёнро идома дода, аз худ дар соҳаҳои мухталиф мероси пурарзише боқӣ гузоштанд. Дар ин давра қабл аз ҳама истеҳсоли маснуоти кулолӣ, шишагӣ ва фулузӣ инкишоф ёфт. Ба ин бозёфтҳои бостоншиносӣ, аз қабили зарфҳои сирдор ва косаву табақҳои бесири пурнақшунигор гувоҳ аст ва аз ривоҷи ҳунармандӣ дар Самарқанд дарак медиҳанд.
Соли 1220 истилогарони муғул бо сарварии [[Чингизхон]] Самарқандро забт намуданд. Аҷнабиён шаҳрро ба куллӣ хароб карда, аксари аҳолиро аз дами теғ гузарониданд. Шаҳри қадимаи [[Афросиёб]] ба харобазор мубаддал гашт ва аз байн рафт. Аллома [[Бобоҷон Ғафуров]] дар асари машҳури [[Тоҷикон (китоб)|«Тоҷикон»]] оид ба ҷангҳои шадиди мардуми шаҳр, қаҳрамонию ҷонфидоии онҳо сухан ронда, аз ҷумла навиштааст: «''Пас аз афтодани истеҳкомоти қалъаи Самарқанд ҳазорон диловарон ба масҷиди ҷомеъ паноҳ бурда, душманро ба наздик шудан намонданд. Муғулҳо бо роҳе масҷидро оташ заданд. Вале мудофиакунандагон аз ин наҳаросида, дар ҷои худ нишастанд ва сӯхта мурданро аз таслим шудан ба душман авлотар донистанд»''.&lt;ref&gt;Б.Ғафуров. Тоҷикон, - {{Душ.}}:«Ирфон»,1998, с.604&lt;/ref&gt;
Минбаъд низ муқобилат ва муборизаи мардуми шаҳр алайҳи ғосибони муғул заррае паст нашудааст, ки ба ин шӯриши бузурги халқии солҳои 1365-1366 гувоҳӣ медиҳад. Ва он дар таърих бо номи ҷунбиши [[Сарбадорон]] (бо сарвари толиби [[мадраса]] [[Мавлонозода]]) машҳур аст. Табиист, ки дар натиҷаи забткориҳои аҷнабиён ва бадбахтиҳои ба сари мардуми тоҷик овардаи муғулҳо оид ба равнақи илму адаби форсии тоҷикӣ дар садаи XIII сухан гуфтан ҷои гaп ҳам нест. Илму фарҳанг дар Самарқанд шикасти сахте дид. Аксар шоирону адибон, донишмандону мутафаккирон ба Туркия, Арабистону Ҳиндустон муҳоҷират намуданд.

Дар аҳди [[Темуриён]] (охири асри XIV ва асри XV) Самарқанд аз нав ба зеботарин  ва  ободтарин  шаҳрҳои  Шарқ  ва  бузургтарин  маркази иқтисодӣ, сиёсӣ  ва  фарҳангии  [[Вароруд]]  табдил  ёфт. Дар  шаҳр корхонаҳои ҳунармандӣ, дӯконҳои савдо, тимҳо, чойхонаву ошхонаҳо, корвонсаройҳо, устохонаҳои яроқсозӣ, зарробхона ва маҳбас бунёд гардиданд. Саноеи нафиса, минётура, меъморӣ, кошинкорӣ, наққошӣ, кандакорӣ, маснуоти филиззӣ, саҳҳофӣ, лаввоҳӣ, истеҳсоли коғаз дар зинаи нави сифатӣ тараққӣ кард. Махсусан коғази самарқандӣ дар кишварҳои дуру наздик шуҳрат дошт. Илмҳои риёзиёт, нуҷум, ҳайат, ҳандаса, тиб пеш рафтанд. Бояд гуфт, ки охирин зичи нуҷумии муътабар маҳз дар Самарқанд эҷод шудааст. Ғайр аз ин асари таърихии Муҳаммад Абдураззоқи Самарқандӣ «Матлаъ-ус-саъдайн ва  маҷмаъ-ул - баҳрайн»  дар  ҳамин  давра  ба  забони  форсии  тоҷикӣ  иншо шуд, ки воқеаҳои таърихии солҳои 1304 - 1469-ро фаро мегирад. Давлатшоҳи Самарқандӣ тазкираи машҳури худ «Тазкират-уш-шуаро»-ро эҷод кард. Муҳаққиқони барҷастаи форсу тоҷик '''Қозизодаи Румӣ, Хоҷаи Хурд, Содиқ, Мавлонои Хофӣ, Алоудавлаи Самарқандӣ, Ғиёсуддини Ҷамшид, Муини Кошонӣ, Салоҳуддини Мӯсавӣ, Алоуддини Қӯшчӣ''' ва чанде дигар дар Самарқанд зиндагӣ ва эҷод кардаанд. Классикони барҷастаи адабиёти форсии тоҷикӣ ва ӯзбекӣ '''Абдураҳмони Ҷомӣ ва Алишери Навоиӣ''' низ дар Самарқанд таҳсил ва такмили илм намудаанд. Ба ин маънӣ Самарқанд дар охири садаи XIV ва садаи XV аз марказҳои асосии илму фарҳанг ва забону адабиёти форсии тоҷикӣ ба шумор рафтааст. Дар бораи расадхонаи [[Улуғбек]], манзараву фарҳангу ҳунармандони Самарқанд  ва таърихи забти шаҳр аз ҷониби лашкари Шайбонихон дар соли 1501 [[Заҳируддини Муҳаммад Бобур]] дар асараш [[Бобурнома]] маълумоти нодир овардааст.&lt;ref&gt;http://www.ziyouz.uz/ru/literatura/period-temuridov-xiv-xv-vv/109--14831530 Захириддин Мухаммад Бабур (1483—1530)/О произведении &quot;Бабур-наме&quot;&lt;/ref&gt;
Дар садаи XVI шайбониёни Ӯзбек ба [[Вароруд]] ҳуҷум намуданд. Дар натиҷаи ғоратгарию тохтутозҳои қабилаҳои кӯчии ӯзбек шаҳру вилоятҳо хароб гашта, ғаллаву чорвои мардум ба яғмо рафт. Гуруснагии гушношуниде рух дод ва аҳолии бисёре аз гуруснагӣ талаф ёфтанд. Бобоҷон Ғафуров дар «Тоҷикон» аз «Бадоеъ-ул-вақоеъ»-и [[Зайниддин Восифӣ]], ки дар Самарқанд сукунат дошт ва шоҳиди бевоситаи бедодгарӣ ва гуруснагӣ буд, дар ин хусус пораеро иқтибос меоварад: ''«Дар ин сол (яъне соли 1512 мелодӣ) дар Самарқанд қаҳтӣ ва гаронӣ ба дараҷае расид, ки халоиқ, ба ҷуз қурси моҳу офтоб, ки дар дастархони фалак буд, дар дигар ҷой сурати нонро намедиданд ва гуруснагони фақир шабҳо ба ҷои хӯшаи гандум дар хаёли худ аз хирмани Парвин хӯша мечиданд»''. Восифӣ дар як шеъраш низ ин қаҳтӣ ва гуруснагиро тасвир карда, ба мардуми одӣ ҳамдардӣ баён намуда, нисбат ба сарватмандони ҳарису хабис бо нафрату кароҳат сухан рондааст:
{{иқтибос|муаллиф= |
&lt;big&gt;'''Гандум зи ҳар кӣ кас талабад, орд мекунад, 
;Аз зарби мушт рустаи дандони вай тамом.'''&lt;/big&gt;}}

Садаи XVII низ асри тираву тор, асри инқирози илму адаб маҳсуб мешавад. Солҳои 1667-1687, яъне дар тӯли 20 сол зулму тааддии хон дар Самарқанд харобӣ ва қаҳтии даҳшатангезе рух дод ва ин қиматӣ, қаҳтӣ ба музофоту шаҳрҳои гирду атроф низ сироят намуд. [[Сайидои Насафӣ]] дар ин хусус мегӯяд:

{{иқтибос|муаллиф=Сайидои Насафӣ|
&lt;big&gt;'''Лаболаб шуд аз мурда бозору кӯй,
;Ҷаҳон пок гардид аз мурдашӯй.
;Бухоро тали Хоҷа Исҳоқ шуд, 
;Самарқанд як кӯчаи қоқ шуд.'''&lt;/big&gt;}}

Фоҷеаи мардуми Самарқанд дар тазкираи [[Малеҳои Самарқандӣ]] ин тавр тасвир шудааст: «Аз таърихи 1082 усрат (сахтӣ) ва тороҷ ва яғмое, ки дар Самарқанд воқеъ шуд, хусусан баъд аз мутасарриф шудани Анушахони Урганҷӣ Самарқандро ободияш ба вайронӣ, маъмурияш ба харобӣ мубаддал ва муқимонаш ҷилои ватан гардиданд, мусофират ихтиёр карданд ва асари бемурруватӣ ва беилтифотии Хоқони мансур (бо нусрат) Субҳонқулихон ба иттиҳоми он ки мурдуми Самарқанд Анушахонро бе ҷангу ҷидол ба Самарқанд дохил кардаанд, ҳукм ба қатли мардуми ӯ фармудаанд ва тоифае аз мардуми юзро гузошта аз паи ҷурме ҷурмонаҳо аз мардуми Самарқанд гирифтанд».&lt;ref&gt;Аслҳо ва наслҳо.-{{Душ.}},2013,- с.6ғ7&lt;/ref&gt;
Бо ин ҳама тороҷгарӣ, ҷангу ҷидолҳо, ки боиси гуруснагиву қиматӣ ва қаҳтӣ мегардид, раванди иқтисодӣ ва маданию фарҳангии мардуми Самарқанд ба тамом қатъ нагашт. Маҳз маҳсули дасти эъҷозофарини ҳунармандони шаҳр буд, ки маҳсулоташон дар аксар музофотҳои Вароруд ва берун аз он дар мамолики Шарқ паҳн мешуданд. Самарқанд то нимаи садаи XIX дуюмин ва бузургтарин маркази ҳунармандию тиҷоратӣ дар аморати Бухоро ба шумор мерафт. Дар қиёси садаи XV илму фарҳанг ва адабиёт дар садаҳои XVI-XVII нисбатан сусттар бошад ҳам, ба ҳар ҳол як дараҷа пешрафт эҳсос мешавад. Дар ин асрҳо мунаҷҷимон '''Маҳмуд ибни Муҳаммад, Наҷмуддини Бирҷандӣ, Мирим Ҷалабӣ, табиб ва шоир Боқии Ҷарроҳ, Малеҳои шоир ва тазкиранавис, Муҳаммад Дарвеш, Дӯстӣ, Кафшӣ, Мавлоно Саъдуллоҳ Шоҳӣ, шоирон Афгор, Имтиҳон, Мулло Бақои Тамошо, Мулло Самеӣ, Мулҳам, Фитрати Зардӯзии Самарқандӣ, Мумтоз, Махмур, таърихнигор Саид Роқим''' ва дигарон дар Самарқанд зиндагӣ ва эҷод кардаанд. Дар ин давра санъати хаттотӣ ва минётура низ инкишоф ёфтааст. Бо вуҷуди ин мухоҷирати адибону донишмандони Самарқанд аз садаи XVI ба мамолики мухталиф шурӯъ шуд. Ба таъкиди муаллифи «Хизонаи омира» Ғуломалии Озод, бештар дар садаи XVII адибон, аз қабили Завқӣ, Турдӣ, Обидхон Мавлоно Дӯстӣ ва даҳҳо дигарон ба Ҳиндустон ҳиҷрат кардаанд. Маҳсули ҳамин равобит буд, ки дар шеъри шоирони Варорӯд сабки ҳиндӣ таъсир кард ва нақши амиқ гузошт.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;Аслҳо ва наслҳо.-{{Душ.}},2013,- с.8&lt;/ref&gt;

Ф.Беневини дар бораи Самарқанд нигоштааст:{{аввали иқтибос}}''«Самарқанд низ шаҳри бузург аст, вале ҳоло ними он холӣ буда, бо тохтутози ӯзбекҳо вайрон шудааст». Бумиёни тоҷик, ки аз дасти ӯзбек ба дод омада буданд, фарёдрасе надоштанд. Беневини боз мегӯяд: ''«тоҷик ва ҳирӣ (ҳиротӣ) пайваста ба Худо илтиҷо дорад, ки ӯро аз юғи тоқатнопазири ӯзбек раҳоӣ бахшад»''.''' Бинобар ин тоҷикон ягона роҳи халосиро аз зулму ситам дар ҷилои ватан медиданд. Аҳволи шаҳри Бухоро низ аз ин беҳтар набуд. Дар тӯли се соле, ки Ф. Беневини дар Бухоро буд, «аз ин шаҳр бештар аз чаҳор ҳазор кас ба Ҳинд муҳоҷират кардааст»{{охири иқтибос}}'''. Чунин буд аҳволи Вароруд дар чоряки аввали садаи XVIII.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;/&gt;
Устод М. Шакурӣ оид ба вазъи фоҷеабори он замон андеша ронда, аз ҷумла навиштааст: {{аввали иқтибос}}'«Ба замми ҳамаи инҳо биёбонгардҳо дар садаи XVIII ҳар тирамоҳ дар айни ҷамъоварии ҳосил чун мӯру малах омада, ҳама ҳосилро ба ғорат мебурданд ва нобуд мекарданд. Ин турктозии тирамоҳӣ боре ҳафт сол пайваста давом ёфт ва ба як ривоят, боре идомаи он бист сол буд. Яъне бист сл ҳар тирамоҳ омада, ҳосилро мебурданд! Хунрезӣ, қаҳтиву гуруснагии тӯлонӣ рӯй дод. Мардуми. бумӣ, яъне тоҷикон ҳазор-ҳазор талаф шуданд ва рӯй ба гурез ниҳоданд. Дар охири қарни XVIII дар Бухоро ду гузар одам монд. Дар Самарқанд касе намонд. Мадрасаҳои Регистони Самарқанд шағолхона шуданд. Дар бораи соли 1148 қамарӣ, яъне 1735 мелодӣ гуфтаанд:
'''«Ба соли ҳазору саду чиҳлу ҳашт Самарқанд гардид монанди дашт»''{{охири иқтибос}}''' 
Устод Айнӣ низ дар «Таърихи амирони Манғитияи Бухоро» дар бораи воқеаҳои соли 1800 ишорае дорад: «Самарқанд дер боз хароб шуда, ба ҷуз се-чор хонавори шаҳрдарун ҷунбандае ва иморате дар он ҷо намонда буд».&lt;ref&gt;Муҳаммадҷони Шакурии Бухороӣ. Фитнаи инқилоб дар Бухоро. Аббос Алиев. – {{Душ.}}: Шуҷоиён, 2010, с. 65.&lt;/ref&gt;
Маълум мешавад, ки Самарқанд аз соли 1735 то 1880, яъне дар тӯли 65 сол ба худ наомада будааст. Минбаъд Самарқанд аз нав, ба таъбири М. Шакурӣ, ҷон тирифт, вале Марву Балх ба тамом аз байн рафтанд ва танҳо харобаҳои ин ду шаҳр боқӣ мондаасту бас. Табиист, ки дар ин давраи тираву тор касбу ҳунар, илму фарҳангу адаб дар Самарқанд аз инкишоф бозмонд. Ба гуфти Тӯрақул Зеҳнӣ, дар ин аҳд шоирони соҳибдевон кам низ гузаштаанд.

== Дар тасарруфи Русия ==
[[File:Samarkand naan at Siyob Bazaar.jpg|thumb|Бозори Сиёб]]
[[File:Needlework Artist (8145370623).jpg|thumb|Хунармандӣ дар Самарқанд]]   
[[2 май]]и соли [[1868]] [[империяи Русия|Русияи шоҳӣ]] шаҳри Самарқандро ба тасарруфи худ даровард. Табиист, ки ба ҳайати [[империяи Русия|Русия]] дохил шудани [[Вароруд]] баъзе паҳлуҳои мусбат ҳам дошт. Аввалан, низоъу ҷангҳои байниқабилавие, ки аз он мардуми бумию заҳматкаш осеб медиданд, барҳам хӯрд. Сониян, дар шаҳру музофотҳое, ки дар тасарруфи русҳо қарор доштанд, ғуломдорӣ ва хариду фурӯши ғуломон қатъиян манъ карда шуд. Ва ҳол он ки дар аморати Бухоро ин амали нангин идома дошт. Баъди ба Русия ҳамроҳ карда шудани Самарқанд косибӣ, ҳунармандӣ, бофандагӣ хеле ривоҷ ёфт. Дар охири садаи XIX ва ибтидои садаи XX дар Самарқанд заводҳои пахта, пилла, чарм, шаробкашӣ ба кор шурӯъ карданд. Аз ҷониби Красноводск соли [[1888]] ба Самарқанд роҳи оҳан кашида шуд. Симои шаҳр низ тадриҷан тағйир меёфт. Дар ҷануби ғарбии он шаҳри нави ҳозиразамон, хиёбонҳои васеву рост, иморатҳои сохти аврупойӣ бунёд ёфтанд. Соли 1870 аввалин шифохона беморонро қабул кард. Дар шаҳр чандин литсейю, мактаб, китобхона (соли 1870), музеи таърих (соли 1874), барои занону кӯдакон беморхонаи махсус (соли 1885) кушода шуд. Дар муҳити адабӣ '''Сипандӣ, Ҳодӣ, Фикрӣ, Писандӣ, Туғрал, Ҷуръат, Саидаҳмади Васлӣ, Муҳаммад Абдураҳим''' ва дигарон фаъолият доштанд.
Соли 1904 дар Самарқанд нахустин рӯзномаи сотсиал-демократҳо бо унвони «Самарқанд» таъсис ёфт. Бо ин ҳама тағйироти иҷтимоию иқтисодӣ, маданию фарҳангӣ Самарқанд ба ҳар ҳол мустамликаи Русия буд. Сохтори шоҳии Русия заҳматкашонро пайваста дар шиканҷа нигоҳ медошт. Зеро Русия дар Варорӯд тартиботи мустамликавиро ҷорӣ менамуд. Бинобар ин мардуми бумӣ зулму тааддии дуҷонибаи истисморгарон - ҳам маҳаллӣ ва ҳам русро мекашиданд. Варорӯд ба манбаи моли хом табдил ёфт. Корбарӣ дар маҳкамаҳо мисли пешин аз рӯи шариат идома дошт. Хурдтарин эътирози  мардум  бераҳмона  пахш  карда  мешуд. Дар  Самарқанд  аз рӯзҳои аввали истилои Русия алайҳи аҷнабиён шӯру ошӯбҳои халқӣ рух медод. Вале исёну ошӯбҳо махсусан дар солҳои инқилоби якуми рус (соли 1905) ва мардикоргирӣ барои корҳои ақибгоҳи Ҷанги якуми ҷаҳон авҷ гирифт: коргарон, косибон, ҳунармандони шаҳр ва ноҳияҳои гирду атрофи он корпартоӣ мекарданд, ба намоишҳои оммавӣ мебаромаданд. Дар айни авҷи шӯришу ошӯбҳо гумоштаи сиёсии Русияи шоҳӣ ба губернатори ҳарбии вилояти Сирдарё 27 июли соли 1906 навишта буд: ''«Мувофиқи баъзе овозаҳое, ки то ба мо расид, сартҳои Самарқанду Фарғонаву Тошкент аз Бухоро таппончаву милтиқ харида гирифта мерафтаанд. Дар Самарқанд ҳавлие набудааст, ки милтиқу [[таппонча]] надошта бошад»''.&lt;ref&gt;С. Айнӣ, Куллиёт. {{Душ.}}: «Ирфон»,1966,- ҷ. 10,-соли 19.&lt;/ref&gt;
Б.Ғафуров оид ба аҳволи вазнин ва тоқатфарсои мардикорон ва коргарони мавсимии заводу фабрикаҳои Самарқанду Фарғона ва сохтмони роҳи оҳан, ки корҳои вазнин бар дӯшашон буд, сухан ронда, як рубоии машҳури халқиро аз силсилаи шеърҳои ғарибӣ меоварад, ки ҳолати рӯҳонии тоҷиконро хеле муассир ва ба дарду алам баён месозад:

{{иқтибос|муаллиф= |
&lt;big&gt;'''Дар ғарибӣ гашта-гашта, ранги зард овардаам,
;Ранги зардамро ба пеши аҳли дард овардаам.
;Ранги зардамро бубину аз хазонам ёд кун!                                     
;Дар сари қабрам нишину як даме фарёд кун! &lt;ref&gt;Б.Ғафуров. Тоҷикон. Китоби дуюм. - {{Душ.}}: «Ирфон»,1998, с. 248.&lt;/ref&gt;'''&lt;/big&gt;}}

Ин буд аҳволи тоҷикони Самарқанд баъди тасарруфи Русия ва дар арафаи инқилоби болшевикӣ ва «инқилоби» Бухоро.
Ҳамин тариқа, аз даврони қадим дар тӯли таърих мардуми Самарқанд чандин бор ҷилои ватан карда, дар аксои олам паҳну парешон шудаанд, ки имрӯз ҳам аҷдоди онҳоро дар тамоми мамолики дунё вохоҳем хӯрд. Бо вуҷуди ин Самарқанд дар ҳар давру замон муҳимтарин маркази илму фарҳанг ва забону адабиёти форсии тоҷикӣ ба шумор рафтааст. Олими машҳури Эрон [[Сайид Нафисӣ]] дар ин хусус дар мақолаи «Сарзамини поки ниёконам» навиштааст: «Шуарои Туркистон маъруфтарин ашъори форсиро сурудаанд. Шаҳрҳои бузург ва ободи ин ноҳия, ки аз қадимтарин шаҳрҳои Эрон шумурда мешаванд, мисли Самарқанд ва Бухоро ва Балх ва ғайра то замоне, ки авлоди Тимур салтанат кардааст, ҳамеша дорулмуаллими Эрон буданд. Ҳанӯз бадеътарин ва зеботарин шоҳкориҳои меъморон ва кошисозони Эронро дар Бухоро ва Балху Самарқанд метавон ёфт. Бузургони Эрон ағлаб аз ин сарзамин бархостаанд. Ҳар китоби форсиро, ки мехонем, ҳамеша моро ба ёди ин водии ниёгон меандозад, чӣ қадар падарони мо дар он ҷо мадфун шудаанд! То авосити қарни дувоздаҳум сатре аз таърихи Эрон нест, ки як бор исми Бухоро ё Самарқанд ва ё Балх дар он бурда нашуда бошад.
Орзуи ман он аст, ки ин сарзамини поки ниёгони худро зиёрат кунам ва як бор дар умри хеш ин забони ширини порсиро аз даҳони самарқандиёну бухороиён бишунавам».&lt;ref&gt;Аслҳо ва наслҳо.-{{Душ.}}, 2013,- с.8&lt;/ref&gt;

== Замони муосир ==
[[File:Samarkand (3).JPG|thumb|Бинои ҳукумати вилояти Самарқанд]]
[[File:Samarkand 2015 (16).JPG|thumb|кучаҳои Самарқанд]]
[[File:Samarkand (5).JPG|thumb|фавораҳои Самарқанд]]
[[File:Мечеть Биби Ханум (4).JPG|thumb|хиёбони назди мақбараи Биби Хонум]]
[[File:Samarkand 2015 (27).JPG|thumb|фавораҳои Самарқанд]]
Самарқанд аз [[15 январ]]и соли [[1938]] маркази [[вилояти Самарқанд]] аст, ки дар қисми марказии [[Ӯзбекистон]] ҷойгир аст. Аксари аҳолиаш тоҷикзабон ҳастанд. Иқлими вилоят мӯътадили континенталӣ буда, қариб 300 рӯзи сол офтобӣ аст, дарозии рӯз дар тобистон 15 соат мебошад. Маркази маъмурӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии вилояти Самарқанд, шаҳри Самарқанд мебошад, ки аз шаҳри [[Тошканд]] 354 км дуртар ҷойгир шудааст. 
==Фарҳанги тоҷикӣ ==
Нахустин шеърҳои поягузори адабиёти форс-тоҷик, Одамушшуаро Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ дар Самарқанд офарида шудаанд. Олимон то имрӯз рӯйи ҳунари шеъргӯии ӯ дар гӯшаҳои мухталифи дунё кор мебаранд. Ўдгориҳои меъмории ин шаҳри бостониву бӯстонӣ, махсусан қисмати Регистони он, беҳтарин намунаҳои ҳунари шаҳрсозии Осиёи Марказӣ маҳсуб меёбанд.
Дар ин ҷо се мадраса – Улуғбек (солҳои 1417-1420), Шердор (1619-1636), Тилокорӣ (1647-1660) ва манораҳои пурнақшу нигор қомат афрохтаанд. Дасти Регистон пеши назари оламиён таърихи чандҳазорсоларо сафҳагардонӣ мекунад. Таассуф, ки на ҳама саҳифаҳои ин китоби бузург то ба мо хоно расидаанд.
Ҳамаи роҳҳои Самарқанд рӯзгоре ба Регистон пайванди ногусастание доштанд. Аз ҷумла, шаш кӯчаи шаҳр ба «Тоқи телпакфурӯшон», ки дар асри XV бунёд гардидааст, мепайваст.
Дар аҳди Амир Темур ва Мирзо Улуғбек Регистон ба майдони асосии тиҷоратӣ табдил ёфт. Имрӯз низ Регистон, ба сифати маркази тиҷорату ҳунармандӣ, аҳамияташро гум накардааст. Бо ташаббуси роҳбари мамлакат, баъди таҷдиду тармим ба ҷойи баргузории Ҷашнвораи байналхалқии мусиқии «Таронаҳои Шарқ» ва дигар чорабиниҳо табдил дода шудани Регистон, обрӯю эътибори майдон, шаҳри Самарқанд, мусиқии миллӣ ва Ӯзбекистонро дар сартосари олам густариш дод. Ба туфайли Ҷашнвора оламиён дар бораи мамлакати мо, мероси ғании фарҳангӣ, урфу одат ва арзишҳои миллии халқҳои он беш аз пеш ошноӣ пайдо карданд.
Мадрасаи Улуғбек, ки ҳангоми дар қайди ҳаёт будани олими бузург бунёд гардидааст, дар қарни XV муассисаи бузурги илмӣ ва таълимии Осиёи Марказӣ маҳсуб меёфт. Дар ин ҷо, дар баробари илмҳои динӣ, фанҳои дунявӣ, аз қабили математика, астрономия ва фалсафа таълим дода мешуданд. «Афлотуни сонӣ» – Қозизодаи Румӣ дар ин мадраса ба толибилмон аз илми фалакиёт сабақ додааст. Дар ин даргоҳ шоирон ва мутафаккирони бузург Мавлоно [[Абдураҳмони Ҷомӣ]] ва Мир [[Алишери Навоӣ]] таҳсил доштаанд.
Дар таърих гоҳо ҳодисаҳои ҳайратангези мантиқӣ ба вуқӯъ мепайванданд. Дар нимаи дуюми қарни IX милодӣ поягузори адабиёти форс-тоҷик Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ аз Самарқанд ба Бухоро рафт ва ба шарофати ӯ дар Бухоро доираи адабии муқтадире ташаккул ёфт. Баъди ҳазор сол таърих чунин бори масъулиятро ба дӯши фарзанди Бухоро – поягузори адабиёти навини тоҷик Садриддин Айнӣ гузошт. Вақте ин марди фозил аз Бухоро ба Самарқанд омад, ба шарофати ӯ дар нимаи аввали садаи ХХ доираи адабӣ эҳё гардид. Аҳли адабу фарҳанги Самарқанд, дар баробари устод Садриддин Айнӣ, дар ташаккули адабиёт ва мактабу маорифи навини тоҷик саҳми арзанда гузоштанд.
Ҳам акнун аҳли адабу фарҳанги Самарқанд ба рушду таҳкими ҳавзаи ба худ хоси адабиёт ва мактабу маорифи тоҷикони ҷумҳурӣ саҳми босазо мегузоранд.
Адабиёти ҳавза имрӯз, бе эҷодиёти пурбори шоиру нависандагони самарқандӣ: [[Болта Ортиқзода]], [[Салим Кенҷа]], [[Адаш Истад]], [[Нор Остонзода]], [[Ҳаёт Неъмат]], Акбар Пирӯзӣ, [[Бахтиёр Ҷумъаев]], [[Солеҳ Саидмурод]], [[Нормурод Каримзода]], [[Ӯктами Иброҳим]], Зоҳир Ҳасанзода, [[Ҳазрат Сабоҳӣ]], [[Тошқул Азимов]], [[Маҳбуба Турсунова]], [[Маҳбуба Неъматзода]], [[Асадулло Шукуров]], Хоҷа, [[Шаҳзодаи Самарқандӣ|Шаҳзода Назарзода]], [[Парисо]], [[Дилшоди Фарҳодзод]] ва дигарон тасаввурнопазир аст.
Олимони Самарқанд [[Холиқ Мирзозода]], [[Раззоқ Ғаффоров]], [[Воҳид Абдулло]], [[Ботур Валихоҷаев]], [[Шавкат Шукуров]], [[Садрӣ Саъдиев]], [[Ҳоҷиқурбон Ҳамидзода]], [[Аслиддин Қамарзода]], [[Ҷумъа Ҳамроҳ]], [[Абдусалом Самадов]] ва дигарон тӯли даҳсолаҳои зиёд ба равшан намудани паҳлӯҳои ноаёни адабиёт, ташкили кори матбуот ва мактабу маорифи тоҷик бори заҳмат кашидаанд. Хоссатан, мақолаҳои доир ба адабиёти давраи истиқлол ва намояндагони он таълифнамудаи олимони адабиётшинос Садрӣ Саъдиев, Аслиддин Қамарзода, Ҷумъа Ҳамроҳ ва Абдусалом Самадов ба рушди адабиёти тоҷики ҳавза такони нав бахшиданд.
Маҷмӯаҳои дастҷамъии тӯли солҳои гуногун, ба сифати мураттиб, ба хонандагон пешниҳоднамудаи Турақул Зеҳнӣ, Садрӣ Саъдиев – «Суханварони сайқали рӯйи замин» (Душанбе, 1973), Аслиддин Қамарзода– «Гулдастаи Самарқанд» (Душанбе – Тошканд, соли 1989), «Гулшани адаб» (Ширкати саҳҳомии табъу нашри «Шарқ», Тошканд, 2007) ва «Мадҳи Самарқанд» («Муҳаррир», шаҳри Тошканд, с.2013) далели онанд, ки дар ин ҳавза адабиёти тоҷик бо қадамҳои ба худ хос пеш меравад. Бояд ёдрас намуд, ки имрӯз баъзе намояндагони ҳавзаи адабиёти тоҷики Ӯзбекистон панҷа ба панҷаи суханварони ҳамзабони хориҷии худ зада метавонанд.&lt;ref name=&quot;«Овози Самарқанд»&quot;&gt;{{Cite web |url=http://ovozisamarqandnews.uz/data/documents/2015-no31-1.pdf |title=«Овози Самарқанд» |accessdate=2015-04-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160309165320/http://ovozisamarqandnews.uz/data/documents/2015-no31-1.pdf |archivedate=2016-03-09 }}&lt;/ref&gt;  
 
==Рӯзномаи тоҷикӣ ==
Дар вилояти Самарқанд нашрияи [[Овози Самарқанд (рӯзнома)]] мунтазам нашр мешавад. Дар саҳифаҳои рӯзнома мақолаҳои пурмӯҳтавои олимони шинохта, чакидаҳои хомаи шоиру нависандагону лавҳаю очеркҳои омӯзгорону шоирони пешқадам ва хабарнигорони ҷамоатии касбу корашон гуногун пайваста чоп мешаванд. Арбобони шоистаи илм [[Ботурхон Валихоҷаев]], [[Холиқ Мирзозода]], [[Абдураҳим Муқимов]], [[Акбар Адхамов]], [[Абдусалом Саидов]] эҷодкорони забардаст [[Болта Ортиқов|Болта Ортиқзода]] ва [[Ҳамроқули Даврон]] ҳамкори доимии рӯзнома буданд. Имрӯз ҳам ин анъана давом дорад. Олимони намоён [[Садрӣ Саъдиев]], [[Аслиддин Қамарзода]], [[Санъат Муҳаммадиев]], [[Хуршед Абдусамиев]], [[Ҷумъа Ҳамроҳ]], [[Ота Аҳроров]], [[Абдусалом Самадов]] бо мақолаҳои пурдолузарби худ дар байни муштариён маҳбубияти хоса доранд. Нависандаю шоирони шинохта [[Салим Кенҷа]], [[Адаш Истад]], [[Акбар Пирӯзӣ]], [[Нормурод Каримзода]], [[Худоназари Оқсоӣ]], [[Худойбердӣ Саидзода]], [[Ҳусейн Рашидӣ]], [[Маҳбуба Неъматзода]], [[Маҳбуба Турсунова]], [[Хоҷа (Норхоҷа Чоризода)]], [[Парисо]] бо шеъру ҳикояҳои худ саҳифаҳои адабии рӯзномаро хонданбоб менамоянд.

== Ёдгориҳои таърихии Самарқанд ==
Самарқанд ёдгориҳои бои таърихии 3 ҳазорсола дорад ва аксарияташон дар давраи сулолаи [[Темуриён]] сохта шудаанд. Самарқанди бостонӣ аз қади­мулайём бо меъмориҳои таърихиаш дар ҷаҳон маълуму машҳур аст. Имрӯз дар вилоят 31 осорхона ва 64 [[зиёратгоҳ]] мавҷуд буда, дар соли 2014 қариб 5 миллион нафар аҳолии мампакат ва бештар аз 200 ҳазор нафар шаҳрвандони хориҷӣ ин ҷойҳоро тамошо карданд.&lt;ref name=&quot;«Овози Самарқанд»&quot;/&gt;

Дар Самарқанд ёдгориҳои бостонии қадимие, мавҷуданд, ки монанди ёдгориҳои бостонии [[Миср]]и қадим, [[Хитой]], [[Ҳиндустон]],[[Юнон]]и қадим ва [[Рим]] машҳур ҳастанд.
* [[Расадхонаи Улуғбек]] (1428-1429)
* [[Манзилгоҳи қадимии Афросиёб]] (асри 8 п.а.м.)
* [[Шоҳи Зинда]]
* [[Масҷиди Ҳазрати Хизр]] (миёнаи садаи XIX)
* [[Масҷиди Биби-Хонум]] (1399-1404)
* [[Мадрасаи Улуғбек]] (1417-1420)
* [[Мадрасаи Шердор]] (1619-1635/36)
* [[Мадрасаи Тило Қорӣ]] (1647-1659)
* [[Бозори Чорсу]] (охири садаи XVIII)
* [[Мадрасаи Рухобод]] (солҳои 1380)
* [[Мақбараи Оқсарой]] (1470)
* [[Гӯри Амир]] (1404)
* [[Масҷиди Намозгоҳ]] (асри 17)
* [[Мақбараи Ишрат Хона]] (1464)
* [[Хоҷа Аҳрор]] (асрҳои 15-20)
* [[Мақбараи Чупон ота]] (1430-1440)
* [[Қабристонии Хӯҷа Абду Дорин]] (асрҳои 15-19)

==  Шеърҳо дар васфи Самарқанд ==
{{иқтибос|муаллиф=[[Муҳаммад Холиқ]]|
&lt;big&gt;'''«Самарқанд сайқали рӯи замин аст,
:Ҳавояш фораму хокаш маҳин аст.
:Агар хоҳӣ бубинӣ ту биҳиште,
:Ҳамин асту ҳамин асту ҳамин аст.
:Ғазал гарчӣ арӯси шеър, аммо,
:Самарқанд аз ғазал ҳам нозанин аст.
:Ба олам чун Самарқанд офариданд,
:Нидои офаридгор: «Офарин!» аст».
:«Кам Афросиёб аз қасри Рум нест,
:Хуросон бо Самарқанд оҳанин аст.
:Хуросон, Балху Марву Рашту Хуҷанд,
:Сувайдо бар замин аз худ ҳамин аст.
:Ба сӯи Каҳкашон роҳ аз Самарқанд,
:Ба арш ӯро чӣ Хуршеди зарин аст.
:Ба мисли Оби раҳмат нест обе,
:Бубин оби Зарафшон ангубин аст.
:Зи роҳи Каҳкашон роҳ то ба Меъроҷ,
:Ба даври Каҳкашон чархи барин аст.
:Самарқанд устувори чархмеҳвар,
:Чу имон чархи меҳвар бар замин аст.
:Самарқандам дуо аз Ҳақ гирифтаст,
:Зарангушти Хуросонро нигин аст.
:Таҳамтан мисли он Испитамон кист,
:Ки Шоҳе Зинда дар марзаш яқин аст.
:Чароғи равшан аз партав Самарқанд,
:Ба Регистон ду тан Мавло қарин аст.
:Чӣ хуш нуре баланд аз марзи покаш,
:Самарқанд осмони Ҳинду Чин аст.
:Ба нони Осиё манзуру машҳур,
:Ки Қасри Хонум аз ӯ шаҳнишин аст.
:Ки чун Испитамон шерафкани гурд,
:Ҷилои партави Ҳақ бар ҷабин аст.
:Ба дӯш оташ гузашт аз Каҳкашон маҳ,
:Панаҳдижи Самарқанд оҳанин аст.
:Ба хун оғушта дар сангар гаҳе дил,
:Ба бун оғушта гар дар хун матин аст.
:Ба савдо рафту рафт аз каф Хуросон,
:Чу хуршед аз азал бар рағми кин аст.
:«Ба авҷи Кибриё паҳлӯи аҷз аст»,
:Биҳишти боғаш аз ангуру тин аст.
:Ба Тӯрон Рустаму Суҳроб огоҳ,
:Ба Рахши тездав Рустам ба зин аст.
:Зи аҳди Суғдшаҳр овори нақд аст,
:Ки аз ӯ қиссаҳои дилнишин аст.
:Танини сози овоз аз Хуросон,
:Раҳин аз Кибриё бар мо яқин аст…
:Хирад бар дӯши ирфони Самарқанд, 
:Самарқанд кӯҳнаву нав нозанин аст.'''&lt;/big&gt;}}

== Аҳолӣ ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Сол !! (ҳазор нафар)
|-
| [[1897]] || 55,1
|-
| [[1912]] || 83,2
|-
| [[1925]] || 115,0
|-
| [[1950]] || 180,0
|-
| [[2002]] || 380,7
|-
| [[2015]] || 504,4
|}

==Пайвандҳо==
 &lt;references/&gt;
{{хурд}}

[[Гурӯҳ:Шаҳрҳои Ӯзбекистон]]
[[Гурӯҳ:Самарқанд]]
[[Гурӯҳ:Шаҳрҳои муқаддас]]</text>
      <sha1>g0dflevqpz5phpc3bep2fx6ppgok14s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ноҳияи Файзобод</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2872</id>
    <revision>
      <id>1307290</id>
      <parentid>1266668</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:12:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Иқтисодиёт */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32710" xml:space="preserve">{{otheruses|Файзобод (мазмунҳо)}}
{{ВМ
 |Ранг1                            = #A5D570
 |Номи тоҷикӣ                      = Ноҳияи Файзобод
 |Номи аслӣ                        = 
 |Нишон                            = 
 |Парчам                           = 
 |Бари нишон                       = 
 |Бари парчам                      = 
 |Тавсифи нишон                    = 
 |Тавсифи парчам                   = 
 |Кишвар                           = [[Тоҷикистон]]
  |lat_dir = N |lat_deg = 38 |lat_min = 33 |lat_sec = 
  |lon_dir = E |lon_deg = 69 |lon_min = 19 |lon_sec = 
  |region     = TJ
  |type       = city
  |Дараҷа     = 
  |CoordScale = 
 |Суруди миллӣ                    = 
 |Мақом                           = Ноҳияи маъмурӣ
 |Тобеъи                          = [[Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ|НТҶ]]
 |Шомили                          = 1 шаҳрак, 8 ҷамоат
 |Пойтахт                         = [[Файзобод]]
 |Шаҳри бузургтарин               = 
 |Шаҳрҳои бузургтарин             = 
 |Таъсис                          = [[14 июн]]и [[соли 1931]]
 |Барҳамхӯрӣ                      = 
 |Номҳои пешина                   =
 |Раис                            = Раҷабзода Миралӣ&lt;ref&gt;[http://www.president.tj/node/8628 ФАРМОНИ ПРЕЗИДЕНТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН Дар бораи иҷрокунандаи вазифаи раиси ноҳияи Файзобод таъйин намудани Раҷабзода М].&lt;/ref&gt;
  |Шакли роҳбарӣ                  = Раиси ноҳия
 |Раис2                           = 
  |Шакли роҳбарӣ2                 = 
 |Раис3                           = 
  |Шакли роҳбарӣ3                 = 
 |ММД                             = 
  |Соли ММД                       = 
  |Ҷой аз рӯи ММД                 = 
  |ММД ба сари аҳолӣ              = 
  |Ҷой аз рӯи ММД ба сари аҳолӣ   = 
 |Забон                           = [[Забони тоҷикӣ|тоҷикӣ]] 
 |Забонҳо                         = 
 |Аҳолӣ                           = 94 500 нафар&lt;ref name=&quot;аҳолӣ_2016&quot;/&gt;
  |Соли барӯйхатгирӣ              = 2016
  |Фоиз аз аҳолӣ                  = 
  |Ҷой аз рӯи аҳолӣ               = 
  |Баҳодиҳии аҳолӣ                = 
  |Соли баҳодиҳӣ                  = 
  |Зичӣ                           = 
  |Ҷой аз рӯи зичӣ                = 
  |Ҳайати миллӣ                   = [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]]
  |Ҳайати динӣ                    = [[мусулмон]]он: [[суннӣ]]-[[ҳанафӣ]]
 |Масоҳат                         = 874,11
  |Фоиз аз масоҳат                = 
  |Ҷой аз рӯи масоҳат             = 
 |Баландии бештарин               = 
 |Баландии миёна                  = 
 |Баландии камтарин               = 
 |Харита                          = Location of Fayzobod District in Tajikistan.png
 |Андозаи харита                  = 
 |Харита2                         = 
  |Андозаи харита                 = 
 |Минтақаи замонӣ                 = UTC+5
 |Сарвожа                         = FA
 |ISO                             = TJ.RR.FA
 |Шиносаи ададӣ           = 
  |Шакли шиноса            = 
 |Шиносаи ададӣ2          = 
  |Шакли шиноса2           = 
 |Шиносаи ададӣ3          = 
  |Шакли шиноса3           = 
 |FIPS                            = 
 |Коди телефон                    = +992 3135
 |Нишонаи почта                   = 735413
 |Домени интернет                 = tj
 |Коди мошинҳо                    = TJ08
 |Вебгоҳ                          = http://faizobod.tj/
 |Гурӯҳ дар Commons               = Faizobod District
 |Эзоҳ                            = 
}}
'''Ноҳияи Файзобод''' ({{lang-fa|ناحیۀ فیض‌آباد}}) — яке аз [[ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ]] дар [[Тоҷикистон]]. [[14 июн]]и соли [[1931]] таъсис ёфтааст. Аҳолиаш 94 500 нафар ([[соли 2016]]), [[тоҷикон]], масоҳаташ 874,11 км&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;. [[Маркази маъмурӣ|Маркази маъмуриаш]] — [[Файзобод|шаҳраки Файзобод]], ки 50 км [[шарқ]]тар аз [[Душанбе|шаҳри Душанбе]] ҷой гирифтааст.

== Мавқеи ҷуғрофӣ ==
Ҳудуди ноҳия дар ҳавзаи болооби [[Элок (дарё)|дарёи Элок]] (шохоби чапи [[Кофарниҳон (дарё)|Кофарниҳон]]) ва соҳили рости дарёи Вахшу [[обанбори Норак]], бо сарзамине 874,11 км² дар водии [[Рашт]] ҷой гирифта аст. Дар [[шимол]] ва [[ғарб]] бо [[ноҳияи Ваҳдат]], дар [[шарқ]] — бо [[ноҳияи Роғун]], дар [[ҷануб]] — бо [[ноҳияи Норак|ноҳияҳои Норак]] ва [[ноҳияи Балҷувон|Балҷувон]]и [[вилояти Хатлон]] ҳаммарз аст.

== Иқлим ==
Релефаш кӯҳист. Қисми шимоли ғарбиро нишебиҳон ҷанубу шарқии қаторкӯҳи Қаротегин (баландиаш то 300 — 3500 метр) ва қисми ҷануби шарқиро Сурхкӯҳ (2500 — 3000 метр) ишғол кардаанд. Дар байни ин кӯҳқо [[Деҳоти Қалаидашт|ҷамоатҳои деҳоти Қалъаидашт]], [[Деҳоти Мискинобод|Мискинобод]] (баландиаш аз сатҳи баҳр 1100—1700 метр) воқеъ гаштаанд. Дар ноҳия чашмаҳои обашон аз пайвастгиҳои химиявӣ бой (Файзобод, [[Қуруғ|Қӯру]]&lt;nowiki/&gt;ғ) мавҷуданд. Оби чашмаи [[Меҳробод|деҳаи Меҳробод]] (номи пештарааш Гумбулоқ) ҳамчун оби минералии нӯшокии «Файзобод» машҳур аст. Иқлими ноҳия вобаста ба баландӣ тағйир меёбад. Сардии ҳаво зимистон (феврал) 20° — 26° буда, тобистон 33° — 38° (июл) гарм аст.

== Табиат ==
[[File:Боғи себ дар айни шукуфоӣ. Деҳаи Элоки ноҳияи Файзобод.jpg|alt=Боғи себ дар айни шукуфоӣ. Деҳаи Элоки ноҳияи Файзобод|left|thumb|Боғи себ дар айни шукуфоӣ. Деҳаи [[Элок]]и ноҳияи Файзобод|300x300px]]
Калонтарин дарёи ноҳия [[Элок (дарё)|Элок]] аст. Сарҳади ҷанубию шарқии ноҳия қад-қади дарёи Вахшу обанбори Норак мегузарад. Дар заминҳои болооби ҳудуди деҳоти Қалъаидашту Мискинобод эфемерҳо, шутурхор, ҷорӯбак, ғеша, шӯраю шибоғ мерӯянд. Дар Мискинобод ва дараҳои Хамисавра, Яккабед, Тахтаҳо, Ҷавчӣ ва ғайра чормағз, олӯча, дӯлона, бодоми талхак, санҷид, себ, туғ, настаран, камол, ангури сагак, рӯян, сияҳхор ва ғайра бисёранд.

== Таърих ==
[[File:Daromadgohi Faizobod.jpg|alt=Даромадгоҳи ноҳияи Файзобод|thumb|300x300px|Даромадгоҳи ноҳияи Файзобод]]
{{Гузида
 | Баробаркунӣ    = right
 | Беқатъшавӣ    = 1
 | Сарлавҳа       = Эмомалӣ Раҳмон
 | Мундариҷа      = &lt;pre&gt;
Ноҳияи Файзобод таърихи бою рангине дорад ва табиати зебо, 
касбу ҳунарҳои мардумӣ ва ёдгориҳои таърихии он дар бисёр 
сарчашмаҳои илмӣ аз ҷониби сайёҳону таърихнигорон ба некӣ 
ёд шудаанд. Дар домани ин куҳандиёр манзараҳои зебову камназир 
зиёд буда, захираҳои сайёҳии ҳудуди ноҳия ба тарғибу ташвиқ 
ва сохтмони инфрасохтори зарурии сайёҳӣ ниёз доранд. Чунонки 
медонед, дар наздикии маркази ноҳия мақбараи Ҳотами Асам ҷойгир 
аст. Доир ба шахсият ва мақоми ирфонии ин шахсияти шинохта 
Фаридаддини Аттор, Абдураҳмони Ҷомӣ ва Мавлавӣ Ғулом Сарвари Лоҳурӣ 
маълумоти ҷолибе додаанд. Мақбараи мазкур ба садаи XV тааллуқ дошта, 
аз ҷониби олимони маъруфи ватаниву хориҷӣ мавриди таҳқиқ ва омӯзиши 
ҳамаҷониба қарор гирифтааст. Ғайр аз ин, дар қаламрави ноҳия шаҳри 
бостонии Вашгирд, ки таърихи беш аз сеҳазорсола дорад, мавҷуд буда, 
то ҳол дар сатҳи зарурӣ омӯхта нашудааст. Ободсозии мақбара ва 
омӯзиши амиқи шаҳри куҳани Вашгирд боз як саҳифаи таърихи 
ватанамонро равшан намуда, метавонад ба мавзеи ҷолиби сайёҳон ва 
ҳаводорони таърих табдил ёбад. Дар робита ба ин, Вазорати фарҳанг 
ва мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатии ноҳия вазифадор 
карда мешаванд, ки ҷиҳати идомаи корҳои таҳқиқотӣ ва ободу зебо 
гардонидани гирду атрофи ёдгориҳои таърихии дар ҳудуди ноҳия 
кашфшуда тадбирҳои иловагӣ андешанд.
&lt;/pre&gt;
 | Имзо         = ''10 апрели соли 2014''
}}
Дар китоби қиматарзиши [[Бобоҷон Ғафуров]] «[[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]» омадааст, ки шаҳри [[Вашгирд]], ки миёни дарёҳои Кофарниҳону Вахш ҷой доштааст, баробари Чағониён, Аҳорун, Шумон, Кумод дар он замонҳо як ҳукумати ба сари худ мустақили сиёсиро ташкил мекардааст.

Бостоншинос Юсуф Ёқубов баъди таҳқиқи харобаҳои Вашгирд чунин хулоса мебарорад: ''«Возеҳ гардид, ки ин шаҳр дар аввали асри яки мелодӣ ба вуҷуд омада дар асрҳои IХ — ХII яке аз марказҳои калонтарини маданӣ, илмӣ, ҳунарӣ ва савдо дар Бохтари Шимолӣ ба шумор мерафт. Шаҳр аз се қисмат иборат буд: диз (қалъа), шаҳристон ва работ. Дизи шаҳр ҳоло ба номи „Қалъаи сангин“ машҳур аст. Дар охир таъкид мекунам, ки дар Тоҷикистон ба монанди харобаҳои Вашгирд шаҳри қадиму калон нест».''

Тазкиранавис Ал — Истахрӣ Вашгирдро шаҳре медонад баробари Тирмиз ва аз [[Ҳисор]] бузургтар. Ҳамчунин аз маълумоти ӯ равшан мегардад, ки дар асри Х Пули Сангин (дар Норак) сарҳади табиии байни Хуталон ва Вашгирд будааст. Бостоншинос Давлатхоҷа Довудӣ бошад, баъди ҳафриёти харобаҳои Вашгирди кӯҳан ба чунин хулоса омадааст: ''«Дар асрҳои миёна дар Бохтари қадим се вилояти бузургу бонуфуз буд — Хатлон, Чағониён ва Вашгирд. Аммо дар замонҳои қадим аз ҳама бонуфузтарин вилояти ин минтақа маҳз Висагард (Вашгирд) будааст. Хулоса, аз асри III—II то милод ва то асрҳои VI — ХVI шаҳри Вашгирд обод буда, Қалъаи сангин, Қалъаи Фотимаи Зуҳро ва шаҳристону работ дошт. Ба ҳайати вилояти Висагирди қадим на танҳо ноҳияи имрӯзаи Файзобод, балки ноҳияҳои гирду атроф — аз Кабудҷар то Душанбею Ҳисор дохил мешуданд. Шояд вилояти Сурхандарё ва Тирмиз низ ба ҳайати Висагард дохил буданд ва ё ин ки аз лиҳози сиёсӣ тобеи шоҳи Висагард -Пирон ва авлодони ӯ буданд».''

Устоди зиндаёд шоир ва мутафаккир Усмон Шарифзода нигоштааст: ''«Коваи Виштосп дар садаи VI-и пеш аз мелод шаҳре бо номи Вишгард (Висагард) бунёд кард. (Вис — ошиқ, гард ё гирд шаҳр гуфтан аст. „Шаҳри ишқ“ ё „Ошиқшаҳр“). Коваи Виштосп бошад, шоҳи Эронзамин буд, маънои номаш Вис ё Виш — Ошиқ мебошад… Бешубҳа, Вишгард ё Вашгирдро ҳамрадиф ва ҳаммаънои номи худ гузошта…''

''Дар садаи VI-и пеш аз мелод, пеш аз ислом, дар диёри Вишгард хат вуҷуд дошт. То Ислом ин ҷо ҳуруфе буд маълум ва марбут дар кутуб, мардумаш зардуштӣ буд. Инро олими тадқиқотчӣ бо номи Самъонӣ дар садаи XII исбот кардааст»''.

Оид ба қисми дуюми калимаи Вашгирд (гард, гирд) хаминро зикр кардан ба маврид аст, ки калимаҳо низ мисли мурғони осмонӣ метавонанд аз манзиле ба манзиле, аз диёре ба диёре, аз шаҳре ба шаҳре, аз забоне ба забони дигар кӯчанду парвоз кунанд ва омезиш ёбанду маскан гиранд. Бад-ин маънӣ метавон гуфт, ки калимаҳои русии город — шаҳр, градостроение — шаҳрсозӣ аз ҳамин калимаи гард (ё гирд) гирифта шуда, дар қисми дуюми калимаҳои шаҳрҳои русӣ, ба мисли Петро-град, Сталин-град, Ленин-град ва ғайра фаровон истифода шудааст.

=== Файзобод дар замони Шӯравӣ ===
Пас аз сарнагун шудани Аморати Бухоро ва ташкил гардидани Ҷумҳурии Шӯравии Халқии Бухоро, Файзобод яке аз туманҳои водии Ҳисор маҳсуб мешуд. Вақте Ҷумҳурии худмухтори Тоҷикистон (соли 1924) ва Ҷумҳурии Советии Сотсиалистии Тоҷикистон (соли 1929) ташкил ёфтанд, ҳудуди имрӯзаи Файзобод (ба ғайр аз ҷамоатҳои деҳоти Чашмасор, Қалъаидашт ва Мискинобод) дар тобеияти ноҳияи Янгибозор, шаҳри Ваҳдати ҳозира қарор дошт. Мустақилияти ноҳияи Файзободро Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон бо қарори № 32 аз 14 июни соли 1931 қонунӣ гардонд. Зери ин қарор Раиси КИМ ҶШС Тоҷикистон Нусратулло Махсум ва котиби КИМ ҶШС Тоҷикистон А. Зиннатшоев имзо гузоштаанд. Ба тобеияти ноҳияи Файзобод нуҳ ҷамоат Файзобод, Гумбулоқ, Хоҷамард, Дубеда, Диишо, Шолипая, Норак, Чакалӣ, Меҳрозӣ, ва қисми деҳаҳои ҷамоати Якабед дохил мешуд. Маркази ноҳияи Файзобод деҳаи Дарагиён муқарар карда шуд.[[File:Binoi hukumat.jpg|alt=Бинои ҳукумат (солҳои 2008)|thumb|300x300px|Бинои ҳукумат (солҳои 2008)]]

Моҳи январи соли 1963 ноҳияи Файзобод дубора бо [[ноҳияи Ваҳдат|ноҳияи Орҷоникдзеобод]] ҳамроҳ карда мешавад. Моҳи январи соли [[1969]] ҳамчун ноҳияи мустақил ташкил ёфта, то имруз арзи вуҷуд дорад. Маркази маъмурии он дар ҷои деҳаи собиқ Дарагиён муқарар гардид ва онро Файзобод номиданд.

=== Файзобод дар замони истиқлол ===
Бо қарори Маҷлиси Миллии [[Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон]] аз [[29 май]]и соли [[2000]] деҳаи Файзобод Шаҳрак эълон шуд.

Соли [[Соли 2011|2011]] 80-солагии таъсисёбии ноҳияи Файзобод ҷашн гирифта шуд. Мардуми Файзобод бо ҳунармандии худ дар тамоми мамлакат шуҳрат доранд. Намудҳои ҳунарманди кулолгарӣ, чубкорӣ, оҳангарӣ, заргарӣ, гулдузӣ ва ғайраҳо мардум шуғл меварзанд.

: Файз хезад доимо аз хоки Файзободи ман
: Файзи Файзобод бошад хонаи ободи ман!

=== Ёдгориҳои меъморӣ ва таърихию фарҳангӣ ===
[[File:Hojai hotam.jpg|alt=Мақбараи Хоҷаи Ҳотам|thumb|300x300px|Мақбараи Хоҷаи Ҳотам]]
Файзобод, ки дар гузаштаи сеҳазорсола Вашгирд ном дошт, бо таъриху фарҳанги худ ифтихор менамояд. Оромгоҳи имрӯзаи деҳаи Саричашма, ки сатҳи як қисми масоҳати шаҳри қадим аст, дар қатори 27 мавзеъҳои таърихию фарҳангии Тоҷикистон ҳамчун мамнуъгоҳи таърихӣ-фарҳангӣ ба қайд гирифта шудааст. Ҳамчунин мақбараи Хоҷаи Ҳотам, [[Доробқалъа]] (воқеъ дар Қалъадашт), дахмаи хиштапазии асри Х (дар канортари соҳили дарёи Элок, рӯ ба рӯи деҳаи Қанғелӣ), масҷиди куҳнаи деҳаи Файзобод (асри 19), нимпайкараҳои Ҳикмат Ризо ва Дӯстмурод Алиев, ҳайкали барқади В. И. Ленин (дар маркази шаҳрак) ҳамчун ёдгориҳои меъморӣ, таърихию фарҳангӣ шинохта шудаанд.

== Мақомоти идоракунанда ==
[[File:Бинои ҳукумати ноҳияи Файзобод.jpg|alt=Бинои мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии ноҳияи Файзобод.|thumb|300x300px|Бинои мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии ноҳияи Файзобод, соли 2017]]
Сарвари ноҳияи Файзобод Раиси ноҳияи он аст, ки аз ҷониби Раиси Ҷумҳури Тоҷикистон таъйин мегардад. Ниҳоди қонунгузори ноҳияи Файзобод — Маҷлиси намояндагони халқӣ мебошад, ки аз тарафи ҳама мардуми ноҳияи Файзобод ба муддати 5 сол интихоб мешавад.

== Тақсимоти марзию маъмурӣ ==
Ҳудуди марзию маъмурии ноҳияи Файзобод ба 8 ҷамоати деҳот (Бӯстон, Меҳробод, Вашгирд, Дӯстмурод Алиев, Ҷавонон Чашмасор, Қалъаидашт, Мискинобод) ва ҷамоати шаҳраки Файзобод тақсим мешавад.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.untj.org/files/minutes/Food/List_of_Jamoats.xls|title=List of Jamoats|publisher=UN Coordination, Tajikistan|accessdate=Jun 14, 2010|archiveurl=https://www.webcitation.org/65jLV4CEW?url=http://www.untj.org/files/minutes/Food/List_of_Jamoats.xls|archivedate=2012-02-26}}&lt;/ref&gt;:

{| class=&quot;wikitable&quot; width= &quot;50%&quot;
|-
| colspan=&quot;12&quot; style=&quot;text-align:center; background:#ffdead;&quot;|'''Ҷамоатҳои ноҳияи Файзобод'''
|-
! width=30% | Ҷамоат
! width=30% | Аҳолӣ
|-
|[[Файзобод|Шаҳраки Файзобод]] || 9 600 нафар ([[Соли 2016|2016]])&lt;ref name=&quot;аҳолӣ_2016&quot;/&gt;
|-
|[[Деҳоти Бӯстон|Бӯстон]] || 6 280 нафар ([[Соли 2010|2010]])
|-
|[[Деҳоти Вашгирд|Вашгирд]] || 4 590 нафар ([[Соли 2010|2010]])
|-
|[[Деҳоти Дӯстмурод Алиев|Дӯстмурод Алиев]]|| 11 287 нафар ([[Соли 2010|2010]])
|-
|[[Деҳоти Қалаидашт|Қалъаи Дашт]] || 10 948 нафар ([[Соли 2010|2010]])
|-
|[[Деҳоти Меҳробод|Меҳробод]] || 9 031 нафар ([[Соли 2010|2010]])
|-
|[[Деҳоти Мискинобод|Мискинобод]] || 15 878 нафар ([[Соли 2010|2010]])
|-
|[[Деҳоти Чашмасор|Чашмасор]] || 5 522 нафар ([[Соли 2010|2010]])
|-
|[[Деҳоти Ҷавонон|Ҷавонон]] || 11 339 нафар ([[Соли 2010|2010]])
|-
|}

== Мардум ==
[[File:Суҳбати мӯйсафедон. Чойхонаи ноҳияи Файзобод.JPG|alt=Суҳбати мӯйсафедон. Чойхонаи ноҳияи Файзобод|thumb|300x300px|Суҳбати мӯйсафедон. Чойхонаи ноҳияи Файзобод]]
Бино бар саршумори соли [[2016]] аҳолии ноҳия 94 500 ҳазор тан бошанда доштааст. Сокинони шаҳраки [[Файзобод]] 9 600 нафар ва аҳолии деҳоти ноҳия ҳамагӣ 85 000 нафар аҳолиро дар бар мегирад&lt;ref name=&quot;аҳолӣ_2016&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.stat.tj/ru/img/65a709121baf8a64bf15d33f398aafde_1435736807.pdf |title=Маҷмӯаи омории «Шумораи аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон то 1 январи соли 2016». Агентии омори назди Президенти ҶТ. |accessdate=2016-10-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150702021130/http://www.stat.tj/ru/img/65a709121baf8a64bf15d33f398aafde_1435736807.pdf |archivedate=2015-07-02 }}&lt;/ref&gt;. Мардуми ноҳияи Файзобод ба забони тоҷикӣ сухан мегӯянд. Аҳолӣ мусалмон буда, ҳамагӣ аҳли сунат ва ҳанафимазҳаб ҳастанд.

== Иқтисодиёт ==
Дар иқтисодиёти ноҳия соҳаи кишоварзӣ мавқеи асосӣ дорад. Махсусан, чорводорию мурғпарварӣ ва занбӯриасалпарварӣ, боғу токдорӣ, ғаллакорӣ рушд дорад.

Корхонаҳои саноатии ноҳия ҶСК «Хизмат», ду сехи нонпазӣ, заводи хишт, заводи шарбати Файзобод, ҶДММ «Гулоб», [[Файзобод (оби маъданӣ)|ҶДММ «Оби Файзобод»]], заводи коркарди шири «Суҳроб-2010», заводи коркарди ғалладона мебошанд. Дар ҳудуди ноҳия идораҳои хоҷагии ҷангал, стансияи таҷрибавии ниҳолпарварӣ, [[Карсанг|Пойгоҳи Института хокшиносии назди Академияи илмҳои кишоварзи ҶТ]], стансияи обу ҳавосанҷӣ ҷой гирифтаанд.
[[File:Бинои Филиали ҶСК &quot;Ориёнбонк&quot; дар ноҳияи Файзобод.jpg|alt=Бинои Филиали ҶСК «Ориёнбонк» дар ноҳияи Файзобод|thumb|300x300px|Бинои Филиали ҶСК «Ориёнбонк» дар ноҳияи Файзобод]]

== Маориф ==
Соли хониши 2010 дар ноҳия 40 муассисаи миёнаи умумӣ, 6 муассисаи таҳсилоти асосӣ, 12 мактаби ибтидоӣ, 1 мактаби варзишӣ, 3 муассисаҳои таълимии томактабӣ, маркази эҷодии кӯдакон ва наврасон, литсейи касбҳои техникии № 24, муассисаи давлатии «Гимназиям Файзобод», филиали Коллеҷи тиббии шаҳри Вахдат, Маркази корҳои берун аз мактаб фаъолият доранд. Ба 19323 нафар хонандагон 192 нафар омӯзгорон таълиму тарбия медиҳанд.

== Тандурустӣ ==
[[File:Маркази саломатии ноҳияи Файзобод.jpg|thumb|Маркази саломатии ноҳияи Файзобод|left]]
Дар ноҳия як беморхонаи марказӣ ва ду беморхонаи минтақавӣ ([[Мискинобод]] ва [[Меҳробод]]) 200 кат маҷуд аст. Дар 46 муассисаи тандурустӣ (аз ҷумла 8 маркази саломатӣ, 29 хонаи саломатӣ, 5 маркази соҳавӣ) 80 нафар духтурони дорои маълумоти олӣ ва 316 нафар бародари шафқат ва ҳамшираҳои тиббӣ ба мардум хидмати тиббӣ мерасонанд.

== Фарҳанг ==
[[File:Қасри фарҳанги ноҳияи Файзобод.jpg|thumb|Қасри фарҳанги ноҳияи Файзобод|left]]
Дар ноҳия 17 китобхона, 5 хонаи фарҳанг, осорхона, театри халқӣ, Мактаби санъати ба номи Дӯстмурод Алиев, Филармонияи халқии ноҳияи Файзобод ба номи Нигина Рауфова, боғи фарҳангу фароғатӣ ба сокинони ноҳия хидмати фарҳангӣ мерасонанд. Захираи умумии китоб дар китобхонаҳо 81000 адад мебошад, ки беш аз 30 ҳазор нусхааш тоҷикӣ аст. Инчунин дар ноҳия театр — студияи ҳаҷвии «Шаҳрошуб», ансамбли мақомсароён, ансамбли фалаксароён, ансамбли этнографии карнайнавозон фаъолият доранд.

Дар ноҳия истироҳатгоҳи бачагонаи «Дурахшон» амал мекунад, ки дар он дар ду баст 200-нафарӣ хонандагон истироҳат мекунанд.

== Варзиш ==
Замони истиқлол дар ҷамоатҳои шаҳрак ва деҳоти ноҳия 20 майдони варзишии футбол, 10 майдончаи волейбол ва дар назди муаасисаҳои таълимӣ 40 майдончаи футбол, 41 майдончаи волейбол ва 6 майдончаи баскетбол сохта ба истифода дода шуд. Шумораи толорҳои варзишӣ дар ноҳия ба 22 адад мерасад.

Дар мактаби варзишии кӯдакон ва наврасони ноҳия намудҳои варзиши  волейбол, гӯштини ҷудо, самбо, гӯштини миллӣ, шоҳмот, футбол ва тениси рӯи миз дар 41  гурӯҳ таълим дода мешавад. Ҷаъман  450 нафар варзишгар, аз ҷумла  21 нафар духтарон дар ин муассиса ба машқу тамрин машғуланд.

Варзишгарони ноҳия дар 25 соли истиқлол имкон пайдо намуданд, ки дар мусобиқаҳои ноҳиявӣ, минтақавӣ, ҷумҳуриявӣ ва байналмилӣ  иштирок намуда, 20 медали тило, 34 медали нуқра ва 112 медали биринҷӣ ба даст оранд. Варзишгарон Мавлуда Саъдуллоева, Азизулло Икромов, Умед Қаландаров, Ҳукумзода Саидмаҳмуд, Раҳмоналӣ Чақалов, Маҳмадшариф Наҷмиддинов, Алидод Рабиев, Наврӯз Ҳомидов, Одиназода Азмиддин, Амриддин Абдуллоев, Маҳмадулло Қаландаров, Шарифзода  Исфандиёр, Маҳмадалӣ Мирзоев, Нематулло Икромов, Саидбек Ганҷов ва даҳҳо нафари дигар дар мусобиқаҳои ҷумҳуриявӣ ва минтақавӣ соҳиби ҷойҳои намоён гардида эътибори ноҳияро баланд бардоштаанд&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.nabzifayzobod.tj/index.php/varzish/963-ro-i-vase-ba-varzish|title=Роҳи васеъ ба варзиш|author=Собир Розиқов|website=Набзи Файзобод|date=|publisher=www.nabzifayzobod.tj|lang=tg|accessdate=2017-07-24}}&lt;/ref&gt;.

== Зодагони диёри бод ==
# [https://www.facebook.com/groups/232956386756182 Файзабад и Файзабадцы/Файзобод ва Файзободиҳо] Шӯрои фарзандони ноҳияи Файзобод дар шабакаи иҷтимоии Фейсбук

== Пайвандҳо ==
* [http://www.khovar.tj/content/%D1%82%D0%B0%D0%B1%D0%B4%D0%B8%D0%BB%D0%B8-%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8-14-%D0%B4%D0%B5%D2%B3%D0%B0-%D0%B4%D0%B0%D1%80-%D0%BD%D0%BE%D2%B3%D0%B8%D1%8F%D0%B8-%D1%84%D0%B0%D0%B9%D0%B7%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4 Табдили номи 14 деҳа дар ноҳияи Файзобод] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20150810080540/http://khovar.tj/content/%D1%82%D0%B0%D0%B1%D0%B4%D0%B8%D0%BB%D0%B8-%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8-14-%D0%B4%D0%B5%D2%B3%D0%B0-%D0%B4%D0%B0%D1%80-%D0%BD%D0%BE%D2%B3%D0%B8%D1%8F%D0%B8-%D1%84%D0%B0%D0%B9%D0%B7%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4 |date=2015-08-10 }}

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Сарчашма ==
* ФАЙЗОБОД. Энсиклопедия. — {{Д.}}, 2011. [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], — 392 саҳ. — ISBN 978-99947-33-48-4

{{Ноҳияи Файзобод}}
{{Тақсимоти маъмурии Тоҷикистон|state=collapsed}}

[[Гурӯҳ:Ноҳияҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ]]
[[Гурӯҳ:Ноҳияи Файзобод]]</text>
      <sha1>cr6nzzapjh9uf142c6uiuudc2ew8fuh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сапфо</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5447</id>
    <revision>
      <id>1307221</id>
      <parentid>875431</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:52:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="332" xml:space="preserve">{{Адиб}}
[[Акс:Sappho_bust.png|thumb|Бюсти шоира Сапфо]]
'''Сапфо''' - шоираи [[Юнони Бостон]] буд. Баъзеҳо мегуянд, ки Сапфо дар [[Эрессос]], дар ҷазираи [[Лесбос]] таввалуд шудааст.

[[Гурӯҳ:Юнони бостон]]</text>
      <sha1>2dgcorto9ja230ufj7ehqe86n07ijxj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тоҷикфилм</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6002</id>
    <revision>
      <id>1307292</id>
      <parentid>1293811</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:12:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27887" xml:space="preserve">{{ширкат}}
[[File:Tajikistanfilm.png|thumb|«Тоҷикфилм»]]
'''Тоҷикфилм''' — киностудияи филмҳои ҳунарӣ ва мустаннади тоҷик. Соли 1930  ҳамчун «Тоҷиккино» таъсис дода шудааст, ки солҳои 1936—1938 «Тоҷикфилм», 1938—1958 киностудияи муттаҳидаи Сталинобод ва аз соли 1958 то ҳоло киностудияи «Тоҷикфилм» аст.

== Саҳифаҳое аз таърихи кинои тоҷик ==
[[11 сентябр]]и соли [[1929]]. Санҷиш хуб гузашту акнун мардум, тибқи анъанаҳои нави Ҳокимияти Шӯравӣ, омадани аввалин қатораи мусофиркаши Тирмиз-Душанберо, ки пойтахти тоҷиконро бо шабакаи роҳи оҳани умумииттифоқ мепайваст, нигарон буданд. Дар вокзали тозабунёди [[Душанбе]] миёни ҳозирин, ки аксарият намояндагони ҳукумат буданду бояд маҷлиси тантанавӣ доир менамуданд, се ҷавони аврупоӣ, ки дар сар кулоҳи базеби чармин доштанд, ба кадом як кори барои аксарияти ҳозирин номаълум машғул буданд. Онҳо рӯйи саҳнаи вокзал чобукона гоҳ ин сӯву гоҳ он сӯ ҳаракат карда, сепояи калонеро дар ҷое муқаррар менамуданд, рӯи он кадом дастгоҳеро ниҳода, гӯшаки онро тоб медоданд. Баъд ҳамин корро боз дар гӯшаи дигар анҷом медоданд. Баногоҳ таваҷҷуҳи ҳамаро поезди аз гардиш намудоршуда ба худ кашид, ки ҳуштак кашида меомад. Ҳаяҷону хурсандӣ ва тааҷҷубу ҳайрат ҳадду канор надошт, чунки ба ин куҳан диёри дурдасте, ки ҳатто роҳи ҳамвораш хеле кам буд, бори аввал «аспи оҳанин» ё, ба истилоҳи дигари мардуми содалавҳ, «шайтон-ароба» меомад. Аз ҳозирини сари роҳи оҳан касе ба амали ҳайратовари се ҷавон дигар эътиборе намедод. Он сегона низ ба ваҷд омада гӯшаки қуттиашонро гӯё беист тоб медоданду тоб медоданд. Паровоз фашшосзанон дуду буғ бароварда дар назди майдончаи вокзал қарор гирифт… Баъди чанд рӯз мардум ба Душанбе омадани поезд ва чеҳраҳои худу шиносонашонро дар пардаи кино дида, фаҳмиданд, ки ин се ҷавони аврупоӣ чикора будаанд. Ҳаваскорони кино Н. Гизулин, В. Кузин, А. Шевич, ки бо аппарати фартути киногирии «Кинамо», омадани поезди аввалро ба навор мебардоштанд, минбаъд дар таърихи Тоҷикистон ҳамчун асосгузорони кинои тоҷик сабт шуданд. Василий Василевич Кузин дар ёддоштҳояш менависад, ки 15 октябри соли 1929 — рӯзи кушодашавии Анҷумани сеюми фавқулоддаи Шӯроҳои Ҷумҳурии Мухтори Тоҷикистон, ки дар рафти он оид ба таъсиси Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон дар ҳайати СССР декларатсия қабул шуд, ба вакилон киножурнали нахустини «Тоҷикистони советӣ» намоиш дода шуд. Он иборат аз ду сужет буд: «Рӯзи байналмилалии ҷавонон» ва «Омадани қатораи нахустин ба Душанбе». «Пас аз хотимаи қисми кории анҷуман дар саҳна пардаи сафед кашиданд. Миёни тақрибан 800 нафар ҳозирин, ки дар курсиҳо нишаставу дар роҳравҳо истода буданд, толорро хомӯшӣ фаро гирифт. Садои ба кор даромадани дастгоҳи намоиши филм баланд шуду ҳозирин рӯи парда воқеаҳои ба қарибӣ дар пойтахт рухдодаро диданд. Чархи филм дароз набуд — ҳамагӣ 300 метр. Вале ҳамон бегоҳ кадрҳоро даҳҳо бор гаштаву баргашта тамошо мекарданд ва ҳар дафъа бо садоҳои хушҳолона ва кафкӯбиҳои пурмавҷ истиқбол мегирифтанд».
Тасодуфи рамзнок аст, ки кинои ҷаҳонӣ ва кинои тоҷик таърихи худро аз ома¬¬дани поезд шурӯъ намудаанд. Поезд дар таърихи фарҳанги баъдиинқилобии тоҷикон рамзи ба кишвари қафомон¬даи эшон босуръат омадани тамаддуни пешқадами башарро дошт.

== Ибтидо ==
[[18 май]]и соли [[1930]] трести истеҳсоли филми «Тоҷиккино» ё, ба истилоҳи дигар, киностудияи миллӣ таъсис ёфт. Трест ҳанӯз таҷҳизот ва технологияи зарурӣ надошт. Ташаббускорони он ихтироъкорӣ мекарданд, дастгоҳҳои кӯҳнаи суратгириро ба дастгоҳҳои кино табдил медоданд. Филмсозон гоҳ пиёда, гоҳ бо хару шутуру асп ва гоҳе, агар омад кунад, бо мошинҳои тасодуфӣ ба мавзеъҳои филмбардорӣ мерафтанд ва филмҳо сохта, таърихи сарнавишти нави мардуми моро дар навор сабт мекарданд.
Худи ҳамон солҳо баробари таҳияи шумораи зиёди филмҳои мустанади тарғиботӣ ҳар замон филмҳои бадеӣ низ эҷод мешуданд. Вале филмҳои он давра сиёҳу сафед ва беовоз буданд. Оре, он вақт технологияи филмбардорӣ хеле соддаву заиф буд. Дар радифи филмҳои аввалини бадеии беовози ҳамондавра метавон филмҳои «Ҳуқуқи бошараф» ё «Дур аз сарҳад» (соли 1932), «Вақте ки амирон мемиранд» (соли 1932), «Худои зинда»-ро (соли 1935) номбар кард.

Оғози таърихи кинои тоҷик бо фаъолияти [[Комил Ёрматов]] сахт алоқаманд аст. Ёрматов нахустин кинорежиссёри миллист. «Ҳуқуқи бошараф» (соли 1932) аввалин филми таҳиякардаи Ёрматов дар «Тоҷиккино» мебошад. [[«Муҳоҷир» (филм)|Филми «Муҳоҷир»]] (соли 1934, коргардон [[Комил Ёрматов]]), барҷастатарин филми бадеии беовози [[тоҷик]] маҳсуб мешавад.
Дар филми «Муҳоҷир» нақши асосиро, ки Комил ном дорад, худи [[Комил Ёрматов]] ва завҷаи қаҳрамон — нақши асосии занонаро — аввалин ҳунарпешаи кинои тоҷик [[София Тӯйбоева]] бозӣ кардаанд. Аз ин хотир таъсиси воқеии кинои касбии тоҷикро бояд аз он давра ва аз он омил ба ҳисоб гирифт, ки маҳз кинематографистони миллӣ — [[Комил Ёрматов]] (таҳиягар, филмноманавис, актёр), [[София Тӯйбоева]] (актриса) [[Фирӯз Баҳор]] (таҳиягари филмҳои мустанад ва бастакор), Р. Қурбонов, Р. Пирмуҳаммадов, Д. Саидов (актерон), Қ.Олимӣ (асосгузори дубляжи тоҷик), М.Раҳимӣ (филмноманавис) ва дигарон рӯйи саҳнаи кино омаданд ва бо масъулияти том рӯзгори миллаташонро дар пардаи кино муаррифӣ карданд. Зимнан ин ҳаргиз чунин маъно надорад, ки саҳми бебаҳои кинематографистони рус ва халқҳои дигар дар таъсиси кинои тоҷик инкор шавад. Ин афрод дар тавлиди кинематографияи миллӣ саҳми бузург гузоштаанд. Аммо табиист, ки бунёдгари фарҳанги миллӣ ғолибан намояндагони худи ҳамон миллат шуда метавонистанд.
Маҳз ҳамин масъала боис шуд, ки баъди киностудия ва Тоҷикистонро тарк кардани коргардон К. Ёрматов (соли 1940) истеҳсоли филмҳои ҳунарӣ дар Тоҷикистон муваққатан қатъ гардид.
Тобистони соли 1941 ҷанг бо Германияи фашистӣ шурӯъ шуд. Бештари киностудияҳои шӯравиро аз Маскав ба Осиёи Марказӣ кӯчониданд. Маҳз дар ҳамон солҳо ҳамкории студияи «Союздетфилм» (ҳозира киностудияи ба номи Максим Горкий) ва «Тоҷикфилм» оғоз шуд. Маҳз дар ҳамин давра кадрҳои маҳаллӣ аз ҳамкасбони ботаҷрибаи «Союздетфилм» сабақ меомӯхтанд ва малакаи худро дар филмбардорӣ сайқал медоданд. Дар натиҷаи ин ҳамкорӣ ва таҷрибаомӯзиҳо филмҳои ҷолиби ҳунарии «Писари Тоҷикистон» (соли 1942) ва «Киноконсерти тоҷикӣ» (соли истеҳсолаш номаълум) ба вуҷуд омаданд. Дар ҳар ду филм бидуни ҳадафҳои ташвиқотӣ кӯшиши тараннуми хислатҳои ҳамидаи миллӣ мушоҳида мешавад.&lt;ref&gt;Энциклопедия кино Таджикистана. Краткая история кино Таджикистана — Душанбе, 2012, с.6-38 с.&lt;/ref&gt;

== Эҳё ва рушд ==
Аз нимаи дуюми солҳои 50, марҳалаи дигари рушди кинои тоҷик оғоз меёбад. Дар марҳилаи солҳои 50 — 70 таҳиягар [[Кимёгаров Бенсион Ариевич|Борис Кимёгаров]] яке аз пешсафони кинематографияи тоҷик шинохта шуд. Ӯ дилбохтаи тоҷикон ва фарҳанги онон буд. Хушбахтона, дар кинои тоҷик маҳз ба ҳамин шахсият таърих ва саодати эҷодӣ имконияти бештаре додааст, ки ба мавзӯҳои муҳими ҳуввияти мардуми тоҷик камар бандад. Дар хотираи таърихии халқ эҳё кардани симои Рӯдакии бузург — филми [[Қисмати шоир (филм)|«Қисмати шоир»]] (барандаи ҷоизаи аввал дар Кинофестивали байналмилалии Қоҳира, [[соли 1959]]), тавоноии маънавии шеър ва ҳикмати Абулқосим [[Фирдавсӣ]] — филмҳои [[Коваи оҳангар (филм)|«Коваи оҳангар»]] ([[соли 1961]]), «Достони Рустам» (соли 1970), «Рустам ва Суҳроб» (соли 1971), «Достони Сиёвуш» (соли 1976); ба экран овардани классикаи муосири тоҷик — [[Дохунда (филм)|«Дохунда»]] ([[соли 1956]]), [[Ҳасани аробакаш (филм)|«Ҳасани аробакаш»]] ([[соли 1965]]), [[Одам пусташро иваз мекунад (филм)|«Одам пӯсташро иваз мекунад»]] [[1978]]—[[1979]] аз ҷумлаи комёбиҳои беназири кинои тоҷик дар офаридани филмҳои бадеӣ ба шумор мераванд. Сохтани филмҳои «Тоҷикистон» (соли 1945) бо ҳамкории Л. Степанова (соҳиби медали биринҷӣ ва Грамотаи Фахрии Кинофестивали байналмилалии Венетсия, соли 1946), «Дар кӯҳҳои Помир» (соли 1946), «Водии миллионерҳо» (соли 1974), «Қувваи бузург» (соли 1948), «Дар Помир» (соли 1952), «Водии Вахш» (соли 1954), «Сарзамини ҷавонӣ» (соли 1950), «Тоҷикистони Советӣ» (нахустин филми ранга, соли 1951; Мукофоти давлатии СССР, соли 1952), «Иди халқи тоҷик» (соли 1955), «Одамони кишвари офтобрӯя» (соли 1957), «Ассалом, Тоҷикистон» (соли 1960), «Чаҳор суруд дар васфи Тоҷикистон» (соли 1964), «Садриддин Айнӣ» (соли 1949), «Сарояндаи Ватан» (соли 1968), «Садриддин Айнӣ» (соли 1978), ки воқеан кинои тоҷикро соҳиби аввалин ҷоизаҳои байналмилалӣ гардонда буданд (хусусан филмҳо дар бораи нависандаи бузург Садриддин Айнӣ, ки ба шарофати онҳо ӯ барои наслҳои оянда зинда мондааст) ба соҳаи дигари фаъолияти кинои тоҷик — ба офаридани филмҳои мустанад бунёд гузошт ва он тадриҷан инкишоф ёфт. Бо ин ҳама Кимёгаров асолати ахлоқи ҳамидаи тоҷикон — меросбарони бойтарин фарҳанги маънавии мардуми эронинажодро баланд бардошт ва моро ба фарогирии навоварона, оммавӣ ва умумихалқии арзишҳо ва сарчашмаҳои маънавии гузаштаамон раҳнамун сохт.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;Энциклопедия кино Таджикистана. Краткая история кино Таджикистана — Душанбе, 2012, с.6-38&lt;/ref&gt;

[[Кимёгаров Бенсион Ариевич|Борис Кимёгаров]] нахустин коргардоне буд, ки бо чунин қадрдонӣ ва эҳтиром ба мероси бойи халқҳои эронӣ рӯй овард ва аввалин шуда ин меросро дар марҳилаи нави таърихӣ ба шакли ҳунари нав — кино дубора ба арзишҳои тамаддуни ҷаҳонӣ табдил дод.
Дар паҳлӯи Кимёгаров таҳиягарони шинохта ба мисли [[Давлат Худоназаров]], [[Валерий Аҳадов]], [[Тоҳир Собиров]], [[Марат Орифов]], [[Анвар Тӯраев]], [[Марворид Қосимова]], [[Абдусалом Раҳимов]], [[Сӯҳбат Ҳомидов]], [[Муқаддас Маҳмудов]], [[Майрам Юсуфова]], [[Марворид Қосимова]] ва чанде дигарон фаъолият намуда, филмҳои хотирмон таҳия кардаанд.
Хусусан филмҳои
* [[Тоҳир Собиров]] — «Писар бояд зан гирад» (соли 1959), «Марги судхӯр» (соли 1966),
силсилаи «Афсонаҳои Шаҳрзод» (солҳои 1966, 1984, 1987), «Зане аз роҳи дур» (соли 1978),
&quot;Вохӯрӣ дар дараи «марг» (соли 1980);
* [[Абдусалом Раҳимов]] — «Зумрад» (соли 1962), «Ситора дар тирашаб» (соли 1972);
* [[Анвар Тӯраев]] — «Духтари сеюм» (соли 1970), «Ишқи нахустини Насриддин» (соли 1977), «Дарди ишқ» (соли 1989);
* [[Марворид Қосимова]] — «Тобистони соли 43» (соли 1968), «Ҷӯра Саркор» (соли 1970), «Имрӯз ва ҳама рӯз» (соли 1979);
* [[Сӯҳбат Ҳомидов]] — «Ривояти зиндони Павиак» (соли 1970);
* [[Марат Орифов]] — «Муҳосира» (соли 1977), «Қалби ман дар кӯҳсор» (соли 1966);
* [[Муқаддас Маҳмудов]] — «Қиссаҳои кӯтоҳ дар бораи бачаҳое, ки…» (соли 1962), «Рояли сафед» (соли 1969);
* [[Давлат Худоназаров]] — «Субҳи нахустини ҷавонӣ» (соли 1979), «Марди роҳ» (соли 1982);
* [[Валерий Аҳадов]] — «Дарвеши ланг» (соли 1986), «Асрори оила» (соли 1983);
* [[Елизавета Кимёгарова]] — «Қиссаҳои Муки кӯчак» (соли 1983)
ба саҳифаи таърихи кинои тоҷик ҳамчун филмҳои беҳтарини давраи шӯравӣ ворид шудаанд. Дар ин радиф гуфтан лозим аст, ки Евгений Мотил, ки дар ҷаҳон бо филми «Офтоби дурахшони биёбон» машҳур аст, фаъолияти касбии худро дар «Тоҷикфилм» шурӯъ кардааст. Филме, ки ӯ таҳти унвони «Бачаҳои Помир» (соли 1963) ба навор гирифтааст, бо худ давраи нави гуяндагиро ҳам дар самти «забони филм» ва ҳам дар маҷмӯъ эстетикаи кинои тоҷик оғоз намуд.

== Солҳои 80 ва аввали 90 ==
Охири солҳои 80 ва аввали 90-уми асри бист дар кинои тоҷик табаддулоти миқдориву сифатӣ ба вуҷуд омад. Ҳам дар филми мустанад ва ҳам дар филмҳои ҳунарӣ ҷустуҷӯйи сабку усул ва мавзӯъҳои ҷолибу воқеӣ мушоҳида мешавад, дар ҳоле, ки кулли кинои ондавраи шӯравиро рӯҳияи ташвиқот пахш карда буд. Ин рӯҳияи нави воқеъбинию воқеънигориро насли нави коргардонон — [[Майрам Юсуфова]], Пӯлод Аҳмадов, Сафар Ҳақдодов, [[Гулбаҳор Мирзоева]], Толиб Ҳомидов, [[Сайф Раҳимзоди Афардӣ]], [[Бахтиёр Худойназаров]], Ҷамшед Усмонов, Сафарбеки Солеҳ ва амсоли инҳо дар филмҳояшон татбиқ карданд. Аз филмҳои баландпояи он давр метавон филмҳои «Айёми алафҳои зард» (соли 1991), «Мусофир» (соли 1989), «Братан» (ё «Бародар», соли 1991), «Ситораҳои сари танур» (соли 1991), филмҳои кӯтоҳметараи ҳунарии «Панҷара» (соли 1989), «Чоҳ» (соли 1991), «Хоби бедорӣ» (соли 1990)-ро ном гирифт, ки дар онҳо назари амиқ ба зиндагӣ ва олами ботинии қаҳрамонҳо дида мешавад. Яке аз хусусиятҳои умдаи ин филмҳо дар истифода ва кашфи забони ҷадиди кинематографӣ ва эстетикаи нав таҷассум ёфтааст.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;/&gt;

== Солҳои Истиқлолият ==
Баъди пош хӯрдани Иттиходи Шӯравӣ ва истиқлоли комил ба даст овардани Тоҷикистон (соли 1991) кинематографияи миллӣ ба бӯҳрони сахти иқтисодӣ ва молиявӣ дучор шуд. Бар замми ин, дар кишвари тоҷикон ҷанги шаҳрвандӣ шурӯъ гардид. Қисми зиёди кормандони кино маҷбур шуданд, ки барои татбиқи лоиҳаҳои эҷодии хеш ватанро тарк карда, дар кишварҳои хориҷӣ сармоя ва сарпараст биҷӯянд.
Аз ҳамин сабаб, яке аз хусусиятҳои асосии давраи аввали истиқлол дар кинематографияи тоҷик ин аст, ки кинои миллӣ ба ду тариқа арзи вуҷуд кард — яке дар дохил ва дигар дар хориҷи кишвар. Филмҳои баландмақоми кинематографистони тоҷик дар хориҷи кишвар «Қош ба қош» ([[соли 1993]]) ва «Падари маҳтобӣ»-и [[Бахтиёр Худойназаров]] ([[соли 1999]]), «Парвози занбӯр» (соли 1998, дар ҳамкории Мин Бионг Хан) ва «Фариштаи китфи рост»-и [[Ҷамшед Усмонов]] ([[соли 2002]]) маҳсуб мешаванд. Дар дохили кишвар бо сабаби бӯҳрони молиявию технологӣ бештар филмҳои рақамиву видеоӣ ба навор гирифта шуд. Ташаббускори ин бахши нави кинематография каналҳои телевизионии кишвар гардиданд. Аз ҳамин боис филмҳои бисёрсериягии телевизионӣ шуҳрати бештар пайдо намуданд. Аммо филмҳои рақамие, ки дар чорчӯбаи эстетикаи кинои ҳунарӣ таҳия шуданд, низ ба вуҷуд омаданд. Дар байни шумораи зиёди ин қабил филмҳо, ки бештар эстетикаи Болливудро пайгирӣ кардаанд, филмҳои тозабунёд ба мисли «Ва ман равам ба сӯи сарнавишт» (коргардон М.Орифов, аввалин филми касбии видеоии тоҷик, [[соли 1998]]), «Муҷассамаи ишқ» (У. Мирзоширинов, [[соли 2003]]), «Овора» ([[Гулбаҳор Мирзоева]], Д. Раҳматов, [[соли 2006]]), «Тақвими интизорӣ» (С. Солеҳ, соли 2005), филмҳои кӯтоҳметраи «Хушбахтӣ» ([[соли 2006]]), «Синамои муҳаррик» ([[соли 2007]]) — ро метавон ёдовар шуд, ки ба тарзи нави истеҳсолӣ (тибқи кинематографияи продюсерӣ) ва эстетикаи ҷолиб баррасӣ шуданд. Маҳз дар ҳамин давра дар харитаи кинематографияи миллӣ студияҳои мухталиф аз қабили «Синамо», «Киносервис», студияҳои телевизионӣ ба вуҷуд омаданд.

Маҳз дар ҳамин партав аввалин бор дар давраи истиқлоли Тоҷикистон филми ҳирфаии «Қиёми рӯз» аз ҷониби [[Носир Саидов]] дар кинопленкаи 35 мм ба навор гирифта шуд (соли 2009). Филм то ин дам соҳиби 9 ҷоизаи кинофестивалҳои байналмилалӣ гаштааст. Кинематографистони тоҷик дар давраи ҳозира хеле фаъолона бо ҳамкасбони хориҷии худ ҳамкорӣ намуда, филмҳои муштарак эҷод менамоянд.
Дар пойтахти Тоҷикистон ҳар ду сол кинофестивали байналмилалии «Дидор» баргузор мегардад. Кинематографистони тоҷик дар кинофестивалҳои байналмилалии кишварҳои мухталиф иштирок карда, соҳиби ҷоизаҳо мегарданд. Кинои тоҷик ҳамчун яке аз падидаҳои фарҳанги миллӣ вазифаи муқаддаси худро дар назди мардуми хеш ба андозае иҷро кардааст. Вай ҳамчун оинаи миллат аз ғаму шодии мардум бохабар буд ва миллатро ба худи ӯ ва ба мардуми ҷаҳон муаррифӣ кардааст. Ҳамин ҳадафҳо имрӯз ҳам пеши назари ояндабини кино қарор доранд.

Аз соли 2012 директори киностудия «Тоҷикфилм» коргардони варзида [[Носир Саидов]] аст.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.avesta.tj/sociaty/12271-tadzhikfilm-vozglavil-izvestnyy-rezhisser-nosir-saidov.html |title=«Таджикфильм» возглавил известный режиссёр Носир Саидов |accessdate=2015-04-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150416230032/http://www.avesta.tj/sociaty/12271-tadzhikfilm-vozglavil-izvestnyy-rezhisser-nosir-saidov.html |archivedate=2015-04-16 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.tojikfilm.tj/ Сомонаи «Тоҷикфилм»]&lt;/ref&gt;

== Филмҳо ==
* [[Рустам ва Суҳроб]] — аз [[Шоҳнома]]
* [[Марги судхур]] аз [[Садриддин Айни]]

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Синамогарони машҳур ==
* [[Давлатназар Худоназаров]]
* [[Носир Саидов]]
* [[Кимёгаров Бенсион Ариевич]]
* [[Тоҳир Собиров]]
* [[Бахтиёр Худойназаров]]

== Пайвандҳо ==
* http://www.khovar.tj/index.php?option=com_content&amp;task=view&amp;id=14822&amp;Itemid=
* http://www.equestrian.ru/my/21750/diary/13637#ixzz0uadwaq00

[[Гурӯҳ:Тоҷикфилм]]
[[Гурӯҳ:Ширкатҳои филмистеҳсолкунандаи Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>ky1lyb080xkmu4vdq1stf3tt5xdez0v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сиёвуш</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7010</id>
    <revision>
      <id>1307305</id>
      <parentid>1266429</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:14:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Сиёвуш аз нигоҳи [[Фирдавсӣ]] */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11984" xml:space="preserve">[[File:Siyavush StPetersburg Dorn333 f265v.jpg|thumb|230px]]
'''Сиёвуш''' '''Кайсиёвуш''' — яке аз қаҳрамонҳои асотир, қиссаву  ривоятҳои  мардуми  эронинажод, подшоҳ аз сулолаи  [[Каёниён]]. Номи Сиёвуш дар «[[Яштҳо]]»-и [[Авесто]] ба  шакли  «Сйаваршан» вомехӯрад, ки  маънояш «доранда, савораи  аспи  сиёҳ»  мебошад.

Сиёвуш,тибки маълумоти сарчашмаҳои таърихи ҳанӯз 4 ҳазор сол пеш мардуми эронинажод Сиёвушро ҳамчун худованди наботот эътироф карда, ба парастиши ӯ мепардохтанд. Аввалин маълумот оид ба Сиёвуш дар Яштҳо оварда шуда, шоҳи каёни буданаш таъкид мегардад. Сарчашмаҳои баъдинаи фарҳангии то замони Фирдавси ба хулку хӯй ва сурату сирати Сиёвуш иловаҳо намуда, симои ӯро хотирнишину барҷаста намуданд. 
Дар  дар «Яштҳо»-и Авесто инчунин  ёдрас  шудааст, ки  Сиёвуш  ҳафтумин  шоҳ  аз 
сулолаи Каёниён аст. Паҳлавони далеру зебо, бегуноҳ 
аст, ки қурбони  фитнаву  дасисаҳо  гардида, ба  дасти 
[[Афросиёб]]  –  шоҳи  [[Турон]]  кушта  мешавад. Дар  осори 
адабиёти ба забони паҳлавӣ- форсии миёна эҷодшуда, 
аз  қабили  «Худойнома», «Занди  Воҳуман-ясн», 
«Ёдгори Ҷомосп», «Бундаҳишн», «Минуи хирад» ва ғ. 
номи Сиёвуш ба шакли «Сиёвахш» ва қиссаҳову ривоятҳо 
дар бораи ӯ омадааст. Ҳамин асотир, қиссаву ривоятҳо 
баъдан  ба  таърихномаҳою  осори  бадеӣ  ба  забони 
арабӣ ва порсии дарӣ – «Китоб –ул-ахбор-ут-тивол»-и 
Диноварӣ, «Муруҷ-уз-заҳаб»-и  Масъудӣ, «Тарҷумаи 
[[Таърихи Табарӣ]]»-и [[Абӯалии Балъамӣ]], «[[Шоҳнома]]»-и 
[[Фирдавсӣ]], «Ғурар  мулуку-л-фурус»-и  Саолибӣ  ва  ғ. 
бо таҳриру такмили бештар омадаанд. Умуман, Сиёвуш аз 
қаҳрамони асотирӣ, эзиди наботот, табиати миранда 
ва эҳёшаванда, ки дар оғози кор дар устураҳо буд, ба 
дараҷаи  паҳлавони  беҳамтову  барҷаста, шоҳи  одилу 
инсондӯст, ободкунандаи шаҳрҳову қалъаҳо (Гангдиж, 
Сиёвушгард ва ғайра) таҳаввул кардааст. Ниҳоят, устураи 
Сиёвуш  дар  сурати  достони  муфассалу  муназзам  ва 
баландғояи бадеӣ ба василаи «Шоҳнома»-и Фирдавсӣ 
комилан  шакл  гирифт. Модари  Сиёвуш  туронидухтаре 
аз  авлоди  Фаридун  буд, ки  бо  ӯ  паҳлавонони 
эронӣ  –  Тӯс  ва  Гев  дар  бешаи  марзи  Эрону  Турон 
вохӯрданд. Ин духтарро шоҳи Эрон ба занӣ гирифт. 
Ситорашиносон ба Сиёвуш толеи бад пешгӯйӣ карданд ва 
ин пешгӯйии онҳо рост буд. Сиёвуш яке  аз ҷавонмардони 
бетолеи «Шоҳнома»-и Фирдавсӣ аст. Вайро аз замони 
кӯдакиаш  Рустам  –  паҳлавони  маъруфи  мардуми 
эронинажод  тарбия  кард. Дар  синни  камолот  ба 
даргоҳи  падар  баргашт, вале  дар  ин  ҷо  ӯро  ишқи 
номатлуб- муҳаббати зани падараш – [[Судоба]] сарсону 
саргардон  намуд. Сиёвуш  ишқи  Судобаро  қабул  накард. 
Судоба ӯро дар назди шоҳ туҳмат намуд. Барои нишон 
додани  покӣ  ва  бегуноҳии  худ  Сиёвуш  аз  байни  хирмани 
оташ (озмоиш бо оташ) гузашт ва ба ӯ осеб нарасид. 
Баъдан Сиёвуш дар ҷанг ба муқобили Афросиёб иштирок 
кард, вале ӯ бо рою тадбир хост, ки ду лашкар бо ҳам 
муоҳида намоянд ва сулҳу оштӣ барқарор гардад. Ин 
кори  Сиёвуш  ба  [[Кайковус]]  писанд  наомад  ва  Сиёвуш  барқасди 
падар [[Эрон]]ро тарк намуда, ба [[Турон]] рафт. Афросиёб 
духтараш [[Фарангис]]ро ба Сиёвуш ба занӣ дод ва гӯшае аз 
кишварро ба ду ҷавон бахшид, ки шаҳре обод карда 
зиндагиашонро пеш баранд. Неруҳои бадӣ дар симои 
бародари Афросиёб – [[Гарсеваз]] пешрафту комёбиҳои 
Сиёвушро  дидан  натавонистанд  ва  боз  ӯро  дар  назди 
Афросиёб сиёҳ карданд ва Сиёвуш ба қатл расонида шуд. Сиёвуш 
қаҳрамони дӯстдоштаи халқ буд. Мувофиқи ривояти 
таърихнависон дар садаҳои 9-10 дар Бухоро рӯзи қатли 
Сиёвушро  ба  ёд доштанд  ва  дар  ин  рӯз мардум барои С. 
гиряву  навҳа  мекарданд. Суруди  таърихии  «Кини 
Сиёвуш»  ё  «Гиристани  муғон»  вуҷуд  доштааст, вале 
он  то  замони  мо  нарасидааст. Дар  деворнигораҳои 
Панҷакенти  бостонӣ  низ  бостоншиносон  лавҳаеро 
пайдо намуданд, ки дар он ҷавони зебои ба қатл расида 
ва навҳагарони дар гирди ӯ ҷамъшуда тасвир ёфтаанд. 
Донишмандон  Сиёвуш  будани  ин  ҷавонро  бо  далелҳои  
раднашаванда  исбот  карданд. [[Рустам]]  ба  кинхоҳии 
бархост; аввал Судобаро кушт ва баъдан Туронро 
харобу  валангор  кард. Интиқоми    падарро  писари 
Сиёвуш -  Кайхусрав  гирифт. Ба  фармони  вай  подшоҳи 
бадкирдор Афросиёб кушта гардид.
Фирдавсӣ тавассути фоҷиаи барҷастаи манзумаш, 
ки дар адабиёти форс-тоҷик мавқеи баланде дорад, дар 
симои Сиёвуш шахсияти идеалии сулҳҷӯ, шахси хирадманду 
доноро офаридааст.&lt;ref&gt;Донишномаи Ҳисор. - Душанбе: &quot;Ирфон&quot;, 2015, - с. 515-516
&lt;/ref&gt;

==Сиёвуш аз нигоҳи [[Фирдавсӣ]] ==
Ба василаи такмили ниҳоии [[Фирдавсӣ]] бошад, образи Сиёвуш ҳамчун шахси росткору ростандеш, зебову заковатманд ва ба ноҳак шахидгашта абадзинда гашт:                                                          
                                                                                       
:Кухангашта ин достонхо зи ман,
:Хаме нав шавад бар сари анчуман.
:Агар дод бояд, ки монад ба чой,
:Биёрою з-он пас ба доно намой.
Фирдавсӣ ба симои Сиёвуш диққати махсус дода, аз ибтидо то ба интиҳои достон онро сайқал медиҳад. Тибқи раванди сужет ӯ аз як тифли озодаву дустру ба марди оқилу хушру таҳомил меёбад.
Бо кушишу захмати Рустам Сиёвуш тарбияи ҷисмонӣ, рухони ва аклони ёфта,чун пахлавони сохибакл, халиму покизарой ва сахиву дурандеш ба камол мерасад. У ба зиндагӣ дили гарм доша,хидмати содикона ба Ватанро дӯст дорад. Бо вучуди печу тобҳои  зиндагӣ рашку хасад ва чангчуиу кинаварзиҳои атрофиён,пайваста ба сулҳу субот ва созандаги баҳри окибати хуш кушиш ба харч медихад. Кина, бухлу хасад, рашк, кахру газаб,бехирадиву вайронкори хоси унест. То лахзаи охирин умед ба фарчоми хуб дорад. У хатто вакте лашкари анбухи чангчуи Афросиёбро мебинад, ба лашкариёнаш ханчаркаширо манъ намуда, роҳи мусолиха мечуяду бори дигар босуботии худро дар роҳи сулҳу сафо исбот менамояд.
         
Сиёвуш дар мулкдори низ хамто надорад. Хамеша шаҳр месозаду онро обод мекунад.Аз фарогту захмати     мардуми кишвараш огох асту баҳри офияти онҳо кушиш мекунад.Ин аст, ки уро чун шохи одилу раиятпарвар дӯст медоранд.

Дар образи Сиёвуш Фирдавси умеду армони худро тачассум намуда,ба ӯ вафодорию муҳаббат,ростию     самимият,каромату шафоат,аклу заковат,марди кавииродаги, собиткадами барин хислатҳои начиби инсонироарзони медорад.
==Адабиёт==
* Абулқосим Фирдавсӣ. Шоҳнома. Ҷ.1. - Душанбе, 1963; 
* Асроров Ш. Симои  Сиёвуш  дар «Шоҳнома»и Фирдавсӣ. 
- Душанбе, 2005; 
* Брагинский И. С. Из истории персидско-таджикской поэзии. - М., 1956;
* Дьяконов М.М. Очерк истории древнего Ирана. - М., 1961; 
* Кузьмина Е.Е. В стране Афрасиаба и Кавата. - М., 1977; 
* [[Ҳамдам Мӯъминҷонов]]. Тӯрон - гаҳвораи тамаддуни ориёӣ. - Душанбе, 2004;
* С. Одина. Санои афсона. - Душанбе, 2006.
* Жозеф Маркварт. Веҳрӯд ва Аранг… тарҷумаи Довуд Муншизода. – Теҳрон: «Бунёди мавқуфоти дуктур Маҳмуди Афшор», 1368.
* Ҳусайн Шаҳидии Мозандаронӣ. Ҷуғрофиёи «Шоҳнома». – Теҳрон: «Бунёди Нишопур» ва муассисаи ҷуғрофиёии «Саҳоб», 1371.

== Пайнавиштҳо ==
&lt;references/&gt;
{{шоҳнома}}

[[Гурӯҳ:Шоҳнома]]</text>
      <sha1>3r9ej2kgrrga40g8lia9jzphtweai0g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сӯҳроб</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7064</id>
    <revision>
      <id>1307256</id>
      <parentid>1210740</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:08:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3560" xml:space="preserve">[[File:RostamMournsSohrab.jpg|thumb|200px|Рустаму Суҳроб.Баъди ҷанги тан ба тан]]
'''Суҳроб''' - яке аз қаҳрамонҳои &quot;[[Шоҳнома]]&quot;-и [[Фирдавсӣ]], писари  [[Рустам]] ва [[Таҳмина]] дар якмоҳагӣ ба кӯдаки яксола монанд буд ва дар сесолагӣ [[чавгонбозӣ]] ва дар панҷсолагӣ тирандозиву камонвариро ёд гирифт ва дар даҳсолагӣ аз ҳамаи паҳлавонон гузашту касе дигар ёрои зӯрозмоӣ бо ӯро надошт. Аз модар нажоди худро пурсид:

:Зи тухми киям в-аз  кадомин гуҳар?
:Чи гӯям, чу пурсад  касе аз  падар?

Чун аз суханони модар донист, ки ӯ писари [[Рустам]]  паҳлавон  аст, (Ту пури гави пилтан Рустамӣ,- Зи Дастони Сомиву аз Найрамӣ, -мегӯяд  дар  посухи '''Суҳроб''' модар), вай лашкар оросту роҳи Эронро пеш гирифт, то падарро ёбаду тахту тоҷи Эронро гирифта ба ӯ диҳад. Таҳмина бародари  худ Жандарзмро ба ӯ ҳамроҳ кард, то Рустамро ба вай нишон диҳад. Аммо Жандаразм ба дасти Рустам кушта  шуд. Суҳроб ба Ҳужир, ки асираш афтида буд, умед баст то падарашро пайдо кунад. Вале Ҳужир ин корро накард.

[[Фирдавсӣ]] дар мисоли Суҳроб образи ҷавони пурзӯри бетаҷрибаро нишон додааст, ки ба сабаби сабукмағзиву ғурури ҷавонӣ ба корҳои ғайриоддӣ даст мезанад. Вай мегӯяд:

:Чу Рустам падар бошаду ман писар,
:Набояд ба гетӣ касе тоҷвар!

Вай аз ғурури зӯри ҷавонӣ лашкар орост, аз фитнаи Афросиёб бехабар монда, туҳфаҳову лашкару паҳлавонони ӯ Ҳумону Бормонро пазируфт, ба фиреби Гурдофариду Рустам бовар карду ҳар дуро раҳо кард ва охирон пушаймон шуд. Гарчи борҳо дилаш гувоҳӣ медиҳад, ки Рустам падари ӯст, бозубанди ӯро нишон намедиҳад. Натиҷаи ҷавониву бетаҷрибагист, ки Ҳужир низ ӯро нишон намедиҳад. Вай соддалаҳв аст. Бо як дидан ошиқи Гурдофарид машавад, ғамзаву ишваҳои маккоронаи ӯро рост мефаҳмад ва сайдро аз даст медиҳад. Тақдир Суҳробро ба марг  маҳкум кардааст, зеро вай, аз як сӯ, ғайри расму ойини маьмули замон зода шудааст, аз сӯи дигар, бетаҷрибаву мағрури зӯри бозувони худ аст, яьне бедонишу хирад ва таҷрибаи рӯзгор танҳо ба зӯри бозувон ба мақсад расидан имконпазир нест.

{{Шоҳнома}}

[[Гурӯҳ:Шоҳнома]]</text>
      <sha1>mxhz2gzop3ojap42e5pl8uh13ps9rvl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Китоби сурх</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7447</id>
    <revision>
      <id>1307224</id>
      <parentid>1246440</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:57:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6084" xml:space="preserve">[[Акс:Китоби сурх. Рӯнамои китоб.jpg|alt=Рӯнамои Китоби сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон|thumb|Рӯнамои Китоби сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон (Нашри дуюм)]]
[[Акс:Китоби сурх. Саҳифаи 415.jpg|thumb|Сиёҳгӯш. Китоби сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон, С. 415]]

'''Китоби сурх''' — [[санад]]е илмию байнулмилалист, ки дар мавриди [[гиёщон]]у [[ыонварон]] муҳофизатталаб маълумоти ниҳоят муҳим дорад. Онро комиссияи доимии нигаҳдории ҳайвоноти камшумору нодири [[Иттифоқи байналмилалии муҳофизати табиат ва захираҳои табиӣ]] тайёр кардааст. Ба Иттифоқи баӣналмилалӣ олимони намоёни тамоми кишварҳои дунё дохил шудаанд ва вазифаи асосии онҳо ёфтани роҳҳои гуногуни ҳифзи набототу ҳаӣвоноти камшумору нодир аст.

== Таърих ==
Аз миёнаи солҳои 40-50-уми асри ХХ шумораи зиёди намудҳои олами набототу ҳаӣвонот бо таъсири фаъолияти инсон, дар натиҷаи истифодаи нодурусти захираҳои табиат, аз ҷумла, захираҳои органикӣ ру ба таназзул овардаанд ва қисми зиёдашон аз байн рафта, камёфту нодир шудаанд. Бо мақсади пешгирии ин ҷараён дар тамоми олам соли 1948 Ташкилоти «Иттифоқи байналмилалии ҳифзи табиат ва сарватҳои он» таъсис ёфт. Ин ташкилот баъди таҳлили маълумоти гуногун оид ба намудҳои камшаванда, камёб ва нодир дар тамоми қитъаҳои олам ба хулоса омад, ки бо қабули ҳуҷҷати муҳими давлатию илмӣ пеши роҳи ин раванд гирифта шавад. Чунин ҳуҷҷат «Китоби Сурх» аст, ки дар он оид ба наботот ва ҳаӣвоноти муҳофизатшаванда маълумоти пурқимат гирд оварда шудааст.
Ин буд, ки баъди панҷ сол [[Иттифоқи байналмилалии муҳофизати табиат ва захираҳои табиӣ]] «Китоби Сурхи далелҳо» таҳия намуд. Дар яқ вақт кори дигар — «Руихати сиёҳ»-и организмҳои набототу ҳайвоноте, ки аз соли 1900-ум инҷониб дар саӣёра нест шудаанд, тартиб дода шуд. Ба ин руйхат 65 намуд бо 55 зернамуди ширхурҳо ва 2 намуди паррандаҳо ворид шуданд. Ҳоло «Китоби Сурх»-и сайёра, Аврупо ва ҳар як кишвар вуҷуд дорад.
Дар Иттиҳоди Шуравӣ «Китоби Сурх» нахустин маротиба соли 1972 нашр гардид.

== Китоби сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон ==
{{асосӣ|Китоби сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон}}
Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ин китоб соли 1988 ба забони русӣ ба табъ расид
* ''Красная книга Таджикской ССР : Редкие и находящиеся под угрозой исчезновения виды животных и растений / А. И. Соков. — Душанбе : Дониш, 1988. — 336 с.''

Соли 2000 «Китоби Сурх»-и Тоҷикистон ба забони давлатӣ аз чоп баромад, ки дар он 226 намуди рустанӣ ва 162 намуди ҳайвон ҷой дода шудааст. Дар нашри дуюми Китоби сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон 267 намуд рустаниҳо ва 222 намуд ҳайвоноте, ки дар зери таҳдиди маҳвшавӣ қарор доранд дохил карда шудааст.
* ''Китоби сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон : Олами ноботот ва ҳайвонот / Ш. Курбонов, А. Тошев. — нашри 2-юм. — Душанбе : Дониш, 2015. — 535 с. — ISBN 978-9975-45-07-7.''

Ба «Китоби Сурх» намудҳои рустаниҳо ва ҳайвонҳо аз руи самтҳои муаӣян дохил мешаванд:
# Намудҳое, ки аз нестӣ нигоҳ доштани онҳо бе чораҷуиҳои махсус ғайриимкон аст;
# Намудҳое, ки камшуморанд ё дар маҳалҳои маҳдуд ба нестӣ расиданашон мумкин аст;
# Намудҳое, ки шумораи онҳо бо суръати баланд нест мешаванд;
# Намудҳои номуайяни камшуморе, ки аз сабаби набудани маълумоти кофӣ ҳолати фардии онҳоро аниқ кардан мушкил аст.&lt;ref&gt;М. Дарвозиев, И. Сафаров. Эқология. Китоби дарсӣ барои хонандагони
синфи 9, мактабҳои таҳсилоти умумӣ. — Душанбе, 2006. — С. 150—151&lt;/ref&gt;

== Нигаред низ ==
* [[Китоби сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон]]

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
* {{ЭСТ|||муаллиф=}}
{{Китоби сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон}}

{{хурд}}

[[Гурӯҳ:Китобҳо аз рӯи алифбо]]</text>
      <sha1>eidnyfb1wprh17dsj9zev9ub6flbkjd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307225</id>
      <parentid>1307224</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:58:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6084" xml:space="preserve">[[Акс:Китоби сурх. Рӯнамои китоб.jpg|alt=Рӯнамои Китоби сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон|thumb|Рӯнамои Китоби сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон (Нашри дуюм)]]
[[Акс:Китоби сурх. Саҳифаи 415.jpg|thumb|Сиёҳгӯш. Китоби сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон, С. 415]]

'''Китоби сурх''' — [[санад]]е илмию байнулмилалист, ки дар мавриди [[гиёҳон]]у [[ҷонварон]] муҳофизатталаб маълумоти ниҳоят муҳим дорад. Онро комиссияи доимии нигаҳдории ҳайвоноти камшумору нодири [[Иттифоқи байналмилалии муҳофизати табиат ва захираҳои табиӣ]] тайёр кардааст. Ба Иттифоқи баӣналмилалӣ олимони намоёни тамоми кишварҳои дунё дохил шудаанд ва вазифаи асосии онҳо ёфтани роҳҳои гуногуни ҳифзи набототу ҳаӣвоноти камшумору нодир аст.

== Таърих ==
Аз миёнаи солҳои 40-50-уми асри ХХ шумораи зиёди намудҳои олами набототу ҳаӣвонот бо таъсири фаъолияти инсон, дар натиҷаи истифодаи нодурусти захираҳои табиат, аз ҷумла, захираҳои органикӣ ру ба таназзул овардаанд ва қисми зиёдашон аз байн рафта, камёфту нодир шудаанд. Бо мақсади пешгирии ин ҷараён дар тамоми олам соли 1948 Ташкилоти «Иттифоқи байналмилалии ҳифзи табиат ва сарватҳои он» таъсис ёфт. Ин ташкилот баъди таҳлили маълумоти гуногун оид ба намудҳои камшаванда, камёб ва нодир дар тамоми қитъаҳои олам ба хулоса омад, ки бо қабули ҳуҷҷати муҳими давлатию илмӣ пеши роҳи ин раванд гирифта шавад. Чунин ҳуҷҷат «Китоби Сурх» аст, ки дар он оид ба наботот ва ҳаӣвоноти муҳофизатшаванда маълумоти пурқимат гирд оварда шудааст.
Ин буд, ки баъди панҷ сол [[Иттифоқи байналмилалии муҳофизати табиат ва захираҳои табиӣ]] «Китоби Сурхи далелҳо» таҳия намуд. Дар яқ вақт кори дигар — «Руихати сиёҳ»-и организмҳои набототу ҳайвоноте, ки аз соли 1900-ум инҷониб дар саӣёра нест шудаанд, тартиб дода шуд. Ба ин руйхат 65 намуд бо 55 зернамуди ширхурҳо ва 2 намуди паррандаҳо ворид шуданд. Ҳоло «Китоби Сурх»-и сайёра, Аврупо ва ҳар як кишвар вуҷуд дорад.
Дар Иттиҳоди Шуравӣ «Китоби Сурх» нахустин маротиба соли 1972 нашр гардид.

== Китоби сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон ==
{{асосӣ|Китоби сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон}}
Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ин китоб соли 1988 ба забони русӣ ба табъ расид
* ''Красная книга Таджикской ССР : Редкие и находящиеся под угрозой исчезновения виды животных и растений / А. И. Соков. — Душанбе : Дониш, 1988. — 336 с.''

Соли 2000 «Китоби Сурх»-и Тоҷикистон ба забони давлатӣ аз чоп баромад, ки дар он 226 намуди рустанӣ ва 162 намуди ҳайвон ҷой дода шудааст. Дар нашри дуюми Китоби сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон 267 намуд рустаниҳо ва 222 намуд ҳайвоноте, ки дар зери таҳдиди маҳвшавӣ қарор доранд дохил карда шудааст.
* ''Китоби сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон : Олами ноботот ва ҳайвонот / Ш. Курбонов, А. Тошев. — нашри 2-юм. — Душанбе : Дониш, 2015. — 535 с. — ISBN 978-9975-45-07-7.''

Ба «Китоби Сурх» намудҳои рустаниҳо ва ҳайвонҳо аз руи самтҳои муаӣян дохил мешаванд:
# Намудҳое, ки аз нестӣ нигоҳ доштани онҳо бе чораҷуиҳои махсус ғайриимкон аст;
# Намудҳое, ки камшуморанд ё дар маҳалҳои маҳдуд ба нестӣ расиданашон мумкин аст;
# Намудҳое, ки шумораи онҳо бо суръати баланд нест мешаванд;
# Намудҳои номуайяни камшуморе, ки аз сабаби набудани маълумоти кофӣ ҳолати фардии онҳоро аниқ кардан мушкил аст.&lt;ref&gt;М. Дарвозиев, И. Сафаров. Эқология. Китоби дарсӣ барои хонандагони
синфи 9, мактабҳои таҳсилоти умумӣ. — Душанбе, 2006. — С. 150—151&lt;/ref&gt;

== Нигаред низ ==
* [[Китоби сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон]]

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
* {{ЭСТ|||муаллиф=}}
{{Китоби сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон}}

{{хурд}}

[[Гурӯҳ:Китобҳо аз рӯи алифбо]]</text>
      <sha1>4l06tzgwocis4wetf8b6nl3pski3enx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307226</id>
      <parentid>1307225</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:58:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6088" xml:space="preserve">[[Акс:Китоби сурх. Рӯнамои китоб.jpg|alt=Рӯнамои Китоби сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон|thumb|Рӯнамои [[Китоби сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон]] (Нашри дуюм)]]
[[Акс:Китоби сурх. Саҳифаи 415.jpg|thumb|Сиёҳгӯш. Китоби сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон, С. 415]]

'''Китоби сурх''' — [[санад]]е илмию байнулмилалист, ки дар мавриди [[гиёҳон]]у [[ҷонварон]] муҳофизатталаб маълумоти ниҳоят муҳим дорад. Онро комиссияи доимии нигаҳдории ҳайвоноти камшумору нодири [[Иттифоқи байналмилалии муҳофизати табиат ва захираҳои табиӣ]] тайёр кардааст. Ба Иттифоқи баӣналмилалӣ олимони намоёни тамоми кишварҳои дунё дохил шудаанд ва вазифаи асосии онҳо ёфтани роҳҳои гуногуни ҳифзи набототу ҳаӣвоноти камшумору нодир аст.

== Таърих ==
Аз миёнаи солҳои 40-50-уми асри ХХ шумораи зиёди намудҳои олами набототу ҳаӣвонот бо таъсири фаъолияти инсон, дар натиҷаи истифодаи нодурусти захираҳои табиат, аз ҷумла, захираҳои органикӣ ру ба таназзул овардаанд ва қисми зиёдашон аз байн рафта, камёфту нодир шудаанд. Бо мақсади пешгирии ин ҷараён дар тамоми олам соли 1948 Ташкилоти «Иттифоқи байналмилалии ҳифзи табиат ва сарватҳои он» таъсис ёфт. Ин ташкилот баъди таҳлили маълумоти гуногун оид ба намудҳои камшаванда, камёб ва нодир дар тамоми қитъаҳои олам ба хулоса омад, ки бо қабули ҳуҷҷати муҳими давлатию илмӣ пеши роҳи ин раванд гирифта шавад. Чунин ҳуҷҷат «Китоби Сурх» аст, ки дар он оид ба наботот ва ҳаӣвоноти муҳофизатшаванда маълумоти пурқимат гирд оварда шудааст.
Ин буд, ки баъди панҷ сол [[Иттифоқи байналмилалии муҳофизати табиат ва захираҳои табиӣ]] «Китоби Сурхи далелҳо» таҳия намуд. Дар яқ вақт кори дигар — «Руихати сиёҳ»-и организмҳои набототу ҳайвоноте, ки аз соли 1900-ум инҷониб дар саӣёра нест шудаанд, тартиб дода шуд. Ба ин руйхат 65 намуд бо 55 зернамуди ширхурҳо ва 2 намуди паррандаҳо ворид шуданд. Ҳоло «Китоби Сурх»-и сайёра, Аврупо ва ҳар як кишвар вуҷуд дорад.
Дар Иттиҳоди Шуравӣ «Китоби Сурх» нахустин маротиба соли 1972 нашр гардид.

== Китоби сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон ==
{{асосӣ|Китоби сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон}}
Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ин китоб соли 1988 ба забони русӣ ба табъ расид
* ''Красная книга Таджикской ССР : Редкие и находящиеся под угрозой исчезновения виды животных и растений / А. И. Соков. — Душанбе : Дониш, 1988. — 336 с.''

Соли 2000 «Китоби Сурх»-и Тоҷикистон ба забони давлатӣ аз чоп баромад, ки дар он 226 намуди рустанӣ ва 162 намуди ҳайвон ҷой дода шудааст. Дар нашри дуюми Китоби сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон 267 намуд рустаниҳо ва 222 намуд ҳайвоноте, ки дар зери таҳдиди маҳвшавӣ қарор доранд дохил карда шудааст.
* ''Китоби сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон : Олами ноботот ва ҳайвонот / Ш. Курбонов, А. Тошев. — нашри 2-юм. — Душанбе : Дониш, 2015. — 535 с. — ISBN 978-9975-45-07-7.''

Ба «Китоби Сурх» намудҳои рустаниҳо ва ҳайвонҳо аз руи самтҳои муаӣян дохил мешаванд:
# Намудҳое, ки аз нестӣ нигоҳ доштани онҳо бе чораҷуиҳои махсус ғайриимкон аст;
# Намудҳое, ки камшуморанд ё дар маҳалҳои маҳдуд ба нестӣ расиданашон мумкин аст;
# Намудҳое, ки шумораи онҳо бо суръати баланд нест мешаванд;
# Намудҳои номуайяни камшуморе, ки аз сабаби набудани маълумоти кофӣ ҳолати фардии онҳоро аниқ кардан мушкил аст.&lt;ref&gt;М. Дарвозиев, И. Сафаров. Эқология. Китоби дарсӣ барои хонандагони
синфи 9, мактабҳои таҳсилоти умумӣ. — Душанбе, 2006. — С. 150—151&lt;/ref&gt;

== Нигаред низ ==
* [[Китоби сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон]]

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
* {{ЭСТ|||муаллиф=}}
{{Китоби сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон}}

{{хурд}}

[[Гурӯҳ:Китобҳо аз рӯи алифбо]]</text>
      <sha1>tu6ss5789zr5d2ot8gb0xrascxly6xu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҷонварон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7941</id>
    <revision>
      <id>1307227</id>
      <parentid>1231554</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:59:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>VASHGIRD moved page [[Ҷонвар]] to [[Ҷонварон]] over redirect</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1344" xml:space="preserve">{{Таксон
|image title=Ҳайвонот
|regnum=Ҷонвар
|parent=Eukaryota
|rang=Олам
|latin=Animalia
|author=[[Linnaeus]], [[1758]]
|children name=Гурӯҳҳои хоҳар
|children=&lt;div style=&quot;width:275px&quot;&gt;
* '''Зеролам''' ''[[Эуметазоён]]''
** [[Coelenterata|Кишечнополостные]]
*** [[Cnidaria|Стрекающие]]
*** [[Ctenophora|Гребневики]]
** ''[[Bilateria]]''
*** [[Первичноротые]]
*** [[Вторичноротые]] (аз ҷумла [[Pisces|моҳиҳо]], [[Aves|паррандаҳо]] ва [[Mammalia|ширхӯрон]])
* '''Зеролам''' ''[[Прометазоён]]''
** [[Губки]]
** [[Пластинчатые]]&lt;/div&gt;
|wikispecies=Animalia
|commons = Animalia
|ncbi=33208
}}
'''Ҷонвар''' ({{lang-la|Animalia}}), '''ҳайвон''' — гурӯҳи калони [[организм]]ҳо мебошад ва ба гурӯҳчаҳо зерин тақсим мешавад.

* [[Ҳайвонҳои хонагӣ]]
* [[Ҳайвонҳои ёбоӣ]]
* [[Ҳайвони корӣ]]
* [[Ҳайвони хонагӣ]]
* [[Ҳайвоноти зараррасон]]
* [[Ҳайвоноти заҳрдор]]
* [[Ҳайвоноти обӣ]]
{{зоо-нопурра}}
{{хурд}}
{{гуногунмазмун}}

[[Гурӯҳ:Олами ҳайвонот]]</text>
      <sha1>522j6wrh0cckimmwj6wiqcmz8solntw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307229</id>
      <parentid>1307227</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:00:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1344" xml:space="preserve">{{Таксон
|image title=Ҳайвонот
|regnum=Ҷонвар
|parent=Eukaryota
|rang=Олам
|latin=Animalia
|author=[[Linnaeus]], [[1758]]
|children name=Гурӯҳҳои хоҳар
|children=&lt;div style=&quot;width:275px&quot;&gt;
* '''Зеролам''' ''[[Эуметазоён]]''
** [[Coelenterata|Кишечнополостные]]
*** [[Cnidaria|Стрекающие]]
*** [[Ctenophora|Гребневики]]
** ''[[Bilateria]]''
*** [[Первичноротые]]
*** [[Вторичноротые]] (аз ҷумла [[Pisces|моҳиҳо]], [[Aves|паррандаҳо]] ва [[Mammalia|ширхӯрон]])
* '''Зеролам''' ''[[Прометазоён]]''
** [[Губки]]
** [[Пластинчатые]]&lt;/div&gt;
|wikispecies=Animalia
|commons = Animalia
|ncbi=33208
}}
'''Ҷонвар''' ({{lang-la|Animalia}}), '''ҳайвон''' — гурӯҳи калони [[организм]]ҳо мебошад ва ба гурӯҳчаҳо зерин тақсим мешавад.

* [[Ҳайвонҳои хонагӣ]]
* [[Ҳайвонҳои ёбоӣ]]
* [[Ҳайвони корӣ]]
* [[Ҳайвони хонагӣ]]
* [[Ҳайвоноти зараррасон]]
* [[Ҳайвоноти заҳрдор]]
* [[Ҳайвоноти обӣ]]

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{зоо-нопурра}}
{{хурд}}


[[Гурӯҳ:Олами ҳайвонот]]</text>
      <sha1>5fjhehjl31gca3hmkmhsqjymp8qehy9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Исфиҷоб</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8014</id>
    <revision>
      <id>1307196</id>
      <parentid>1211794</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:51:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="960" xml:space="preserve">'''Исфиҷоб''' — [[шаҳр]]и қадима ва вилоят дар [[Мовароуннаҳр]]и [[аср]]ҳои миена. Дар садаи X шаҳри Исфиҷоб хеле нашъу намо ёфта, аз куҳандиз, шаҳристон ва работ иборат будааст.
'''Исфиҷоб''' (Сайрам) — мулкест дар водии дарёи Ориси имрӯза Қазоқистон, ки дар соли 2014 қисме аз шаҳри [[Чимканд]] шуд.&lt;ref&gt;Муҳимтарин саҳифаҳои таърихи халқи тоҷик. Мураттибон Ҳотамов Н.Б.,Саъдиев Ш.С. Нашри дуюм. - Душанбе,2010&lt;/ref&gt;

== Эзоҳ ==
{{хурд}}
== Адабиёт ==
&lt;references/&gt;

{{таърих-ҷавона}}

[[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Номгузориҳои таърихӣ-ҷуғрофӣ]]
[[Гурӯҳ:Таърих]]</text>
      <sha1>mn4cb442bl6ux96x88srao3og1ipa24</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307197</id>
      <parentid>1307196</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:52:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="990" xml:space="preserve">'''Исфиҷоб''' — [[шаҳр]]и қадима ва вилоят дар [[Мовароуннаҳр]]и [[аср]]ҳои миена. Дар садаи X шаҳри Исфиҷоб хеле нашъу намо ёфта, аз куҳандиз, шаҳристон ва работ иборат будааст.
'''[[Исфиҷоб (деҳа)|Исфиҷоб]]''' (Сайрам) — мулкест дар водии дарёи Ориси имрӯза Қазоқистон, ки дар соли 2014 қисме аз шаҳри [[Чимканд]] шуд.&lt;ref&gt;Муҳимтарин саҳифаҳои таърихи халқи тоҷик. Мураттибон Ҳотамов Н.Б.,Саъдиев Ш.С. Нашри дуюм. - Душанбе,2010&lt;/ref&gt;

== Эзоҳ ==
{{хурд}}
== Адабиёт ==
&lt;references/&gt;

{{таърих-ҷавона}}

[[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Номгузориҳои таърихӣ-ҷуғрофӣ]]
[[Гурӯҳ:Таърих]]</text>
      <sha1>nheiq6w0z8shqjlpsc7m16sxfsbff2v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Давлати Сомониён</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8157</id>
    <revision>
      <id>1307117</id>
      <parentid>1302026</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:59:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <comment>/* Преамбула */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50188" xml:space="preserve">{{Давлати таърихӣ
|ном            =''Давлати Сомониён''
|номи қавмӣ     = {{lang-fa|'''امارت سامانیان'''}}&lt;br&gt;'''Sāmāniyān'''
|харита         = Samanid dynasty (819–999).GIF|thumb|270px
|тавсиф         = Давлати Сомониён дар авҷи қудрати [[Исмоили Сомонӣ]]
|p1             = Саффориён
|flag_p1        = Saffarid_dynasty_861-1003.png
|p2             = Хилофати Аббосиён
|flag_p2        = Abbasid_Caliphate_most_extant.png
|таъсис         = [[819]]
|барҳам         = [[999]]
|s1             = Давлати Ғазнавиён
|flag_s1        = Ghaznavid_Empire_975_-_1187_(AD).PNG
|s2             = Давлати Қарохониён
|flag_s2        = Kingdom_of_Kara-Khanids-_999-1212.png
|s3             = 
|flag_s3        = 
|s4             = 
|flag_s4        =Samanid Flag.webp 
|шиор           = 
|пойтахт        = [[Самарқанд]] дар солҳои [[819]]—[[892]], &lt;br&gt; [[Бухоро]] дар солҳои [[892]]—[[999]]
|шаҳрҳо         = [[Бухоро]](200,000), [[Балх (шаҳр)|Балх]](200,000), [[Марв (шаҳри бостонӣ)|Марв]](200,000), [[Нишопур]](125,000), [[Самарқанд]](120,000), [[Машҳад]], [[Ҳирот]] 
|забон          = [[Забони порсӣ|Порсӣ]] (&lt;small&gt;фармони расмӣ &amp; динӣ/забони модарӣ&lt;/small&gt;),&lt;ref&gt;&quot;Persian Prose Literature.&quot; World Eras. 2002. HighBeam Research. (September 3, 2012);&quot;''Princes, although they were often tutored in Arabic and religious subjects, frequently did not feel as comfortable with the Arabic language and preferred literature in Persian, which was either their mother tongue—as in the case of dynasties such as the Saffarids (861–1003), Samanids (873–1005), and Buyids (945–1055)...''&quot;. [http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130502180821/http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html |date=2013-05-02 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Elton L. Daniel, ''History of Iran'', (Greenwood Press, 2001), 74.&lt;/ref&gt;{{sfn|Frye|1975|p=146}}&lt;ref name=&quot;Paul Bergne 6&quot;&gt;{{cite book|author=Paul Bergne|title=The Birth of Tajikistan: National Identity and the Origins of the Republic|url=https://books.google.com/books?id=3coojMwTKU8C&amp;pg=PA6#v=onepage&amp;q&amp;f=false|date=15 June 2007|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-1-84511-283-7|pages=6–}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;[[Забони арабӣ|Арабӣ]] (&lt;small&gt;фармони динӣ&lt;/small&gt;){{sfn|Frye|1975|p=145}}
|арз                      =
|майдон                   = 2,850,000 км²
|аҳолӣ                    = 10,000,000
|шакли_ҳукмронӣ           = [[Аморат]]
|сулола                   = Сомониён
|унвони_ҳокимон           = [[Амир]]
|ҳоким1                   = [[Яҳё ибни Асад]]
|соли_ҳоким1              = [[819]] то [[855]]
|ҳоким2                   = [[Исмоили Мунтасир]]
|соли_ҳоким2              = [[999]] — [[1005]]
|дин                      = [[Ислом]] ([[суннӣ]]) 
|Марҳала1                 = Таъсисдиҳанда - [[Сомонхудот]]  
|Сана1                    = 
|Сол1                     = [[819]]
|Марҳала2                 = Ба бузургтарин қудрат дастёбгашта - [[Исмоили Сомонӣ]] 
|Сана2                    = [[892]] то [[907]].
|Сол2                     = 
|эзоҳ = 
|то  = Саффориён
|пас = Давлати Қарохониён
|п2  = Давлати Ғазнавиён
|п3  =
}}
'''Давлати Сомониён''' ({{lang-fa|{{Nastaliq|سامانیان}}}}; [[819]]—[[999]]) — аввалин давлати соҳибистиқлоли исломии тоҷикон. Ҳукмронии сулолаи Сомониён солҳои [[819]]—[[999]] дар бар мегирад.

== Пешгуфтор ==
Асосгузори сулола — Сомонхудот мебошад, ки аз соли [[819]] наберагонаш Нӯҳ, Аҳмад, Ёқуб ва Илёс дар вилоятҳои [[Мовароуннаҳр]] ҳукмрон мешаванд. Номи давлат аз номи сулолаи ҳоким — [[сулолаи Сомониён|Сомониён]] гирифта шудааст. То соли [[892]] амирони Сомониён зери итоати [[Хилофати Араб]] қарор доштанд. Асосгузори давлати соҳибистиклоли тоҷикон [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмади Сомонӣ]] мебошад. Исмоил соли [[900]] баъд аз мағлубияти [[Амр ибни Лайс]]и [[Саффориён|Саффорӣ]] кишвари [[Хуросон]]ро ба [[Мовароуннаҳр]] муттаҳид намудааст. Заминҳои таърихии [[Ориёно|ориёнажод]] ба як давлати муттамарказонидашуда муттаҳид шуданд. Давраи ҳукмронии [[Исмоили Сомонӣ]]([[892]]—[[907]]) ва амир Насри II ([[914]]—[[941]]) айёми гулгулшукуфии давлати Сомониён ба ҳисоб меравад.

Сардафтари адабиёти форсу тоҷик [[Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]], муаллифи «Шоҳнома» Абулкосим [[Фирдавсӣ]], олимони машҳури шарқзамин Абуали [[ибни Сино]], [[Закариёи Розӣ]], Ҷайҳонӣ, Балъамӣ, ва диг. асарҳои хешро дар ҳамин давлат эъҷод кардаанд. Дар ин давра [[илм]]у ҳунар ва [[санъат]] ривоҷу равнақ ёфта, адабиёти хаттии форсӣ-тоҷикӣ ташаккул ёфт. Давлати Сомониён ҳудуди имрӯзаи [[Тоҷикистон]], [[Ӯзбекистон]], [[Афғонистон]] ва қисман [[Туркманистон]]у [[Қазоқистон]] ва [[Қирғизистон]]у [[Эрон]]ро дар бар мегирифт. Марказаш шаҳри [[Бухоро]] буд. Ташаккули халқи тоҷик ва забони форсии тоҷикӣ дар давраи мавҷудияти давлати Сомониён асри IX—X ба анҷом расидааст.&lt;ref&gt;Муҳимтарин саҳифаҳои таърихи халқи тоҷик. Мураттибон Ҳотамов Н. Б.,Саъдиев Ш. С. Нашри дуюм. — Душанбе,2010,- с. 6-8.&lt;/ref&gt;.
Соли [[999]] бинобар суст гардидани ҳукумати марказӣ ва хиёнати ҳарбиёни турк давлати Сомониён аз ҷониби [[давлати Қарахониён]] забт карда шудааст.&lt;ref name=&quot;andesha.tj&quot;&gt;[http://andesha.tj/node/35#attachments Ғафуров Б.Ғ. Тоҷикон. — Душанбе,2008. 870 с.]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;.&lt;ref&gt;Ҳотамов Н. Б., Довуди Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). — Душанбе,2011, — с. 93-120.&lt;/ref&gt;

== Сабабҳои асосии таъсисёбии давлати Сомониён ==
Сабабҳои асосии таъсисёбии давлати [[Сомониён ]]:
# Оғози давраи пирӯзии муносибатҳои феодалӣ дар Осиёи Миёна.
# Авҷ гирифтани ҷараёни мазҳабии шуубия — ҷараёни оппозитсионӣ нисбат ба ҳукмронии арабҳо.
# Шӯришҳои пай дар паи халқои Осиёи Миёна.
# Ба умури давлат ҷалб шудани аъёну ашрофи маҳаллӣ ([[Бармакиён ]], афшинҳои [[Истаравшан ]], [[Тоҳириён ]]).
# Ба мухторият соҳиб шудани вилоятҳои шарқии хилофат, аз он ҷумла мулкҳои [[Хуросон ]]-у [[Мовароуннаҳр]]
# Мавқеи мустаҳкам пайдо намудани забони тоҷикӣ дар [[Хуросон ]]-у [[Мовароуннаҳр ]].
# Муттаҳидшавии қавму қабилаҳои эронзабони Осиёи Миёна, суръат пайдо намудани раванди ташаккули халқи тоҷик.
# Ба миён омадани умумияти ҳудуди этникӣ, забонӣ ва фарқангии аҷдоди тоҷикон.
# Мавҷудияти анъанаҳои бои иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии форсу тоҷик.

== Давраҳои таърихии сулолаи [[Сомониён]] ==
Замони ба сари қудрат омадани ва фано шудани сулолаи Сомониёнро ба се давра тақсим кардан мумкин аст.
 
* '''Давраи якум''' аз соли 817 оғоз шуда, соли 874 анҷом меёбад. Ин муддат ибтидои муборизаи халқи тоҷик барои истиқлол ва ташаккули давлати мутамарказонидашуда мебошад.
* '''Давраи дувуми''' ҳукмронии хонадони [[Сомониён]] аз соли 875 оғоз ёфта дар ибтидои солҳои 60 — уми асри X ба охир мерасад. Аниқтар, ин давра солҳои 875—960 — ро дар бар мегирад.
* '''Давраи севуми''' ҳаёти хонадони Сомониён ба солҳои 961—999 рост меояд. Ин замоне буд, ки амирони Сомонӣ ба саргармӣ дода шуда, бо ду дасти адаб лашкар ва идоракунии давлатро ба ихтиёри ғуломони турк супориданд.&lt;ref name=&quot;andesha.tj&quot;/&gt;&lt;ref&gt;Мухторов А. Сомониён: замон ва макон. — Душанбе, 2008. — С. 46.&lt;/ref&gt;

== Таърих ==
[[File:Samanid dynasty (819–999).GIF|thumb|500px|Давлати Сомониён(819—999)]]
Давлати Сомониён, давлати аввалини тоҷикон, ки асри IX дар [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]] ба вуҷуд омада буд (875—999). Ба он намояндаи сулолаи Сомониён Аҳмад ибни Асад асос гузошт. Замони мавҷудияти Давлати Сомониён дар таърихи халқи тоҷик давраи азнавбарқароршавии
иқтисодиёт ва маданияти Мовароуннаҳру Хуросон баъди ҳукмронии якунимасраи хилофати [[Аббосиён]] ба шумор меравад. Дар натиҷаи меҳнати деҳқонон ва ҳунармандон дар мамлакат қувваҳои истеҳсолкунанда ба дараҷаи баланд тараққӣ карданд. Дар ин давра муносибатҳои ҷамъиятии феодалӣ ғалаба карда, раванди ташаккули халқи тоҷик ба охир расид, давлати
он ба вуҷуд омад ва маданияти моддию маънавии халқ инкишоф ёфт. Ин давраи инкишофи шаҳрҳои қадимии шарқ — [[Бухоро]], [[Самарқанд]], [[Марв (шаҳр)|Марв]], [[Нишопур]], [[Ҳирот]], [[Балх]], [[Хуҷанд]], [[Бунҷикат]], [[Ҳулбук]], [[Шумон]] ва ғ. буд. Ибтидои асри IX дар натиҷаи пурзӯр шудани ҳаракати зидди хилофат Аббосиён маҷбур шуданд, ки ба
баъзе вилоятҳо ҳуқуқи худидоракунӣ диҳанд. Дар Мовароуннаҳр намояндагони сулолаи Сомониён пурқувват гардиданд. Давлати Сомониён дар аҳди ҳокимони Мовароуннаҳр Аҳмад ибни Асад ва писари ӯ Наср комилан ташаккул ёфт. Дар давраи [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмад]] Давлати Сомониён ба давлати мустақили мутамарказ табдил ёфт. Сомониён охири асри IX ҷангҳои байниҳамдигарии ҳокимони маҳаллиро барҳам дода, тамоми Осиёи Миёнаро ба даст дароварданд. Ҳудуди Давлати Сомониён дар Шимол то дарёи Талас тӯл кашида, дар Ғарб. вилоятҳои Эрони Шимолӣ ва Шарқиро дарбар мегирифт. Мамлакат дар давраи Наср ибни Аҳад (Насри 11) (914—943) ба дараҷаи баланди тараққиёт расид. Махсусан баъди сулҳи байни Абӯалии Чағонӣ ва бо Нуҳ ибни Наср (январи с.949) Давлати Сомониён ҳамчун давлати мутамарказ ташаккул ёфт.

== Солҳои ҳукумронии амирони Сомонӣ ==
Дар асари [[Сайфиддинҳоҷӣ]] [[«Осор ул-вузаро»]] оиди амирони Сомонӣ чунин ду байт оварда шудааст:

: '''''Нӯҳ тан буданд зи оли-Сомон мазкур'''''

: '''''Гашта ба аморати Хуросон машҳур.'''''

: '''''Исмоилу Аҳмаду(саввум) Наср'''''

: '''''Ду Нӯҳу ду Абдумалику ду Мансур.'''''

Дар ин байтҳо 9 амири сулолаи [[Хонадони Сомониён]] номбар шудаанд. Муаллиф номи Насри II — ро аз «рӯйхат» берун гузоштааст.&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997, с. 3]&lt;/ref&gt;
[[File:Bukhara - Samanid Mausoleum.jpg|thumb|Мақбараи Сомониён, шаҳри Бухоро]]
* 819—842 — [[Нӯҳ ибни Асад]]
* * 842—864 — [[Аҳмад ибни Асад]]
* * 864—892 — [[Наср ибни Аҳмад|Насри I ибни Аҳмад]]
* * 892—907 — [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмад]] (Исмоили Сомонӣ)
* * 907—914 — [[Аҳмад ибни Исмоил]]
* * 914—943 — [[Насри II ибни Аҳмад]]
* * 943—954 — [[Нӯҳ ибни Насри II]]
* * 954—961 — [[Абдумалики I ибни Нӯҳ]]
* * 961—961 — [[Насри III ибни Абдумалики I]] (1 рӯз амирӣ кард)
* * 961—976 — [[Мансури I ибни Нӯҳ]]
* * 976—997 — [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* * 997—999 — [[Мансури II ибни Нӯҳ]]&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997. — 76 с.]&lt;/ref&gt;
*
* 999—999 — [[Абдумалики II ибни Нӯҳ]]&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. – Душанбе:Оли Сомон,1997. – 76 с.]&lt;/ref&gt;
*
* 1000—1005 — [[Исмоили Мунтасир]]&lt;ref&gt;Мусавии Буҷнӯрдӣ, Козим (1393 ҲҚ). Ризоии Боғбидӣ, Ҳасан; Ҷаъфарии Диҳақӣ, Маҳмуд; Саҷҷодӣ, Содиқ, виросторон. ''Таърихи Ҷомеъи Эрон''. Теҳрон: Маркази Доирату-л-маъорифи Бузурги Исломӣ (Маркази Пажуҳишҳои Эронию Исломӣ). Ҷилди 6, Сафҳаи 479, ISBN 978-600-6326-36-8.&lt;/ref&gt;

== Идоракунии давлат ==
Ташкили хуби идоракунии давлат дар рӯшду камоли он саҳми муносиб мегузорад. Инро хонадони [[Сомониён]] нағз дарк намуда буданд. Яке аз намояндагони олимақоми ин хонадони бонуфӯз Исмоил инро хуб мефаҳмид. Аз ин рӯ, баробари ба сари қудрат омадани хеш масъалаи аз рӯи нақша ташкилу амал намудани давлатро ба миён гузошт. Баъди ғалабаи Исмоил бар [[Саффориён]] (соли 900) [[Сомониён]] ташкили идоракунии бонизомро ба миён гузоштанд. Исмоил шакли беҳтарини идоракунии давлатро дар девонҳо (вазоратҳо) медид. Вай таҷрибаи давлатҳои гузаштаро ба инобат гирифта, бо роҳи девонҳо идора намуданро асос шуморид. Он дар замони арзи вуҷуд кардани давлати [[Сосониён]] ташкил шуда буд. Давлати [[Сомониён]] аз ҷиҳати сохт феодалӣ буда ба ду [[даргоҳ]]: дарбори подшоҳӣ ва девонҳо, яъне вазоратҳо ё идораҳои ҳарбӣ тақсим мешуд. Исмоил мехост, ки давлат дар як даст муттаҳид карда шавад, он гоҳ идоракунии он аз марказ хеле осон буд. Аммо Исмоил ба мақсад нарасид. Кори саркардаашро писараш [[Аҳмад ибни Исмоил]] идома дода бошад ҳам, ба сомон нарасонд. Танҳо баъди сари ӯ дар замони ҳукмронии писараш Насри II бо ташаббуси вазирони оқилу донои Сомонӣ Абӯабдуллоҳ Муҳаммад ибни Ҷайҳонӣ (914—918) ва Абулфазл Балъамӣ (918—938) орзӯи Исмоил ҷомаи амал пӯшид.
Барои идора намудани ҳокимияти марказӣ системаи идоракунии давлатӣ ба тартиб дароварда
шуд. Сардори давлат амир буда, дар вилоятҳо волиҳои ӯ ҳукм меронданд. Дар қатори дарбор ([[даргоҳ]]) боз даҳ идораи ҳарбию маъмурӣ — девонҳо ташкил карда шуданд. Вазифаи девонҳо аз деҳқонон, ҳунармандон ва тоҷирон ҷамъ овардани андозҳо буд. Буҷети умумии Давлати Сомониён 45 млн дирҳамро ташкил медод, ки 20 млн — и он барои нигоҳ доштани қӯшун ва маоши амалдорони давлатӣ сарф карда мешуд. Чорабиниҳои муҳимми Сомониён, аз ҷумла, дар атрофи як марказ муттаҳид кардани [[Хуросон]] ва [[Мовароуннаҳр]], таъмини истиқлоли давлат ва ғ. барои инкишофи ҳаёти иқтисодӣ ва мадании мамлакат заминаҳои зарурӣ фароҳам овард.

== Бухоро маркази давлати Сомониён ==
Бухоро пойтахти давлати [[Сомониён]] ба ҳисоб мерафт. [[Бухоро]] дар замони ҳукмронии арабҳо мисли дигар шаҳрҳои [[Мовароуннаҳр ]]-у [[Хуросон]] борҳо хароб гардида буд. Аммо дар аҳди [[Сомониён]] вазъият тағир ёфт. Ба туфайли робитаҳои тиҷоратӣ ва аз ҳар ҷиҳат тараққӣ ёфтани давлат ҳаёти нисбатан ором пойдор гардид. Бухоро чун дигар шаҳрҳои қадими тоҷикнишини [[Осиёи Марказӣ]] ба се қисм тақсим мешуд: 1. Арк- ҷои зисти шоҳ; 2. Шаҳристон — ҷои зисти табақаҳои гуногуни мардуми шаҳр; 3. Рабаз — маҳалли тиҷорату ҳунармандӣ. Шаҳри [[Бухоро]] дар асри IX ёздаҳ дарвоза дошт. Дар байни мамлакатҳои Осиёи Пеш яке аз шаҳрҳое буд, ки бори нахуст мактаби олии мусулмонӣ — мадраса бино ёфта будааст.
Ҳамин тариқ дар аҳди [[Сомониён]] муносибатҳои феодалӣ устувор мегардад. Давлати [[Сомониён]] ҳамаҷиҳата тараққӣ мекунад.

== Иқтисодиёт ==
Кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва савдо боз ҳам тараққӣ карданд. [[Мовароуннаҳр]] ва [[Хуросон]] мамлакатҳои аграрӣ буданд. Заминҳо асосан аз обҳои дарёчаҳо, сойҳо,
чашмаҳо, каналҳо ва корезҳо объёрӣ карда мешуданд. Дар [[Осиёи Миёна]], хусусан, дар водиҳои Зарафшон, Фарғона ва ноҳияҳои дигар системаи зиёди обёрӣ вуҷуд дошт. Масалан, дар воҳаи Бухоро (каналҳои Санҷон ва Шоҳруд), Бунҷикат ва шаҳрҳою вилоятҳои дигар каналҳо мавҷуд буданд. Дар асрҳои IX—X як қатор каналҳои нав ва иншооти обёрӣ сохта шуданд.
Масалан, дар яке аз дараҳои силсилакӯҳи Пастоғ (қаторкӯҳи Нурато) дарғоти калони сангин (ҳоло Хонбандӣ) ва обанбор бунёд гардид. Ғайр аз заминҳои обӣ заминҳои лалмиро низ васеъ истифода мебурданд. Дар заминҳои обии [[Суғд]], [[Фарғона]], [[Чоч]], [[Истаравшан]],
[[Чағониён]], [[Хуросон]] ва ғ. деҳқонон гандум, ҷав, биринҷ, арзан, лӯбиё, нахӯд ва зайтун кишт менамуданд. Пахта дар хоҷагии кишоварзии баъзе ноҳияҳо (водии Зарафшон, Фарғона,
воҳаи [[Марв]] ва ғайра) ҷойи асосиро ишғол мекард. Боғдорӣ (зардолу, шафтолу, себ, нок, биҳӣ, олуча, олу, анор, анҷир, чормағз, бодом), токдорӣ (махсусан ангури навъи ҳиротӣ), обчакорӣ ва зироати полезӣ низ ривоҷ ёфтанд. Номгӯйи маҳсулоти кишоварзӣ. хусусияти махсуси заминдориро нишон медиҳад, ки он ба обёрии сунъӣ асос ёфта буд. Географҳои асрҳои IX—X ҳосилхезии заминҳои корами Осиёи Миёнаро борҳо таъкид намудаанд. Дар ноҳияҳои кӯҳӣ ва даштҳои Осиёи Миёна чорводорӣ, хусусан, гӯсфанду асппарварӣ ривоҷ ёфт. Дар ин давра дар Давлати Сомониён саноати кӯҳӣ тараққӣ кард. Манбаъҳои хаттӣ ва маводҳои археологӣ аз зиёдии сарватҳои зеризаминии ноҳияҳои гуногуни Осиёи Миёна шаҳодат медиҳанд. Дар [[Бадахшон]], [[Дарвоз]], [[Рӯшон]] ва [[Шуғнон]] конҳои ёқут, санги лоҷвард ва нуқра кор карда мешуданд. Дар саргаҳи Зарафшон оҳан, тило, нуқра, зок, дар Истаравшан оҳан, дар Асбара ([[Исфара]]) ангиштсанг, дар Фарғона оҳан, қалъагӣ, нуқра, симоб, мис, сурб, муми кӯҳӣ (қир), асбест, фирӯза, навшодир, нефт истеҳсол менамуданд.
Илоқ (водии Оҳангарон) маркази коркарди маъдани нуқра ва сурб ба шумор мерафт. Аз конҳои Хуросон фирӯза, мармар, сангҳои резакорӣ, тило, оҳан, мис, зок, сулфур, маргимуш, шаба, гили кулолӣ ва ғ. мегирифтанд. Дар Осиёи Миёна конҳои зиёди асримиёнагӣ, ба монанди Кони Мансур, Кӯҳи Сим, Конҷӯл, Консой, Тариқэккан, Кони Гут ва ғ. ёфт ва
омӯхта шуданд. Маъданро бо роҳи кандани чоҳҳои амудӣ ва нишеб ё аз конҳои кушод мегирифтанд. Дар саноати кӯҳӣ меҳнати одамони озод ва ғуломонро хуб истифода мебурданд.

== Ҳунармандӣ ==
Дар Давлати Сомониён ҳунармандӣ низ инкишоф ёфт, ки он дар Мовароуннаҳру Хуросон ҷойи намоёнро ишғол мекард. Пеш аз ҳама бофандагӣ ривоҷ ёфт. Деҳаҳои Зандона (наздикии Бухоро), Водар (наздикии Самарқанд) ва Дарзангӣ (дар водии д. Сурхон) ба
марказҳои бофандагӣ табдил ёфтанд. Дар онҳо намудҳои беҳтарини матоъҳои пахтагӣ мебофтанд. Мувофиқи маълумоти [[Муҳаммади Наршахӣ]], матоъи зандонагиро ба Эрон, Форс ва Ҳиндустон мебурданд. Мувофиқи ахбори географҳои асри X Ибни Ҳавқал ва Муқаддасӣ матоъи нафиси водарӣ дар мамлакатҳои Шарқ шуҳрати калон дошт. Дар Самарқанд, Дабусия,
Бухоро, Искоҷат, Насаф, Кеш, Банокат, матоъҳои нафис ва дурушт мебофтанд.
Дар [[Самарқанд]] коғаз ва шиша истеҳсол мекарданд, ки онҳо дар мамлакатҳои Шарқи Миёна ва Наздик шуҳрати калон пайдо карда буданд. Дар шаҳрҳо ва маҳалҳои аҳолинишини Фарғона,
Истаравшан, Хуҷанд яроқ ва олоти кишоварзӣ, зарфҳои фулузӣ, дар Бухоро ва атрофи он қолин, ҷойнамоз, зин, равған, дар Самарқанд рикоб, лаҷом, тасма, деги мисин, дар Чоч зин, тирдон, хайма, тиру камон, сӯзан, миқроз, зарфҳои сафолӣ, дар шаҳрҳои Хуросон -
дар Нишопур калоба, матоъ, либоси пашмин, рӯйҷо, корд, дар [[Марв]] парча, сӯзанӣ, рӯйҷои абрешимӣ ва пахтагӣ, абрешим, дар [[Тӯс]] зарфҳои сангӣ, бурё, дар [[Балх]] пӯст, собун дар Гарчошара қолин, намад ва ғ. истеҳсол мекарданд. Онҳо аз ривоҷёбии ҳаматарафаи
ҳунармандӣ шаҳодат медиҳанд.

== Тиҷорат ==
Инкишофи кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва тараққиёти шаҳрҳо ба ривоҷёбии мубодилаи мол байни шаҳру деҳот аз як тараф, аз тарафи дигар байни аҳолии муқимӣ ва бодиянишин оварда расонд. Дар натиҷаи инкишофи савдои дохилӣ ва берунӣ шаҳрҳо ва деҳаҳои Осиёи Миёна дар соҳаи истеҳсоли ин ё он навъи мол махсус гардида буданд. Мувофиқи маълумоти Муқаддасӣ ба бозорҳои берунӣ аз [[Бухоро]] порчаҳои нафис, қолин, ҷойнамоз, фонуси мисин,
пушттаранги асп, равған, пӯсти гӯсфанд, гӯшт ва харбуза, аз Кармина сачоқ, аз Дабусия ва Водар газворҳои водарӣ, аз Арбинҷон ҷомаи пашмин, ҷойнамоз, пӯст, зарфҳои фулузӣ, аз Самарқанд парча, матоъи симгун, газворҳои сурх (мумарҷол), газвори
синизӣ, абрешим, шоҳӣ, хайма, коғаз, шиша, деги мис, чормағз, аз Ҷиззах пашм, газвори сафед, яроқ, оҳан, аз Чоч пахта, ҷома, хайма, камон, аз Тирмиз собун, аз Балх пӯст, собун, кунҷит, биринҷ, чормағз, мавиз, бодом, асал, зок, сулфур, сурб, рӯйҷои занона, аз Марв
парча, ҷома, рӯйҷои пахтагӣ ва абрешимӣ, равғани кунҷит, панир, мис, аз Нишопур калоба, газвор, либосҳои пахтагӣ ва пашмин, оҳан, пӯст, аз Нисо ва Обивард либоси пахтагӣ ва абрешимӣ, абрешим, равғани кунҷит, пӯсти рӯбоҳ, аз Ҳирот ба миқдори
зиёд мавиз, писта, асал ва ғ. мебурданд.
Дар асрҳои IX—X савдо бо мамлакатҳои ҷанубу шарқии Европа, Муғулистон, Хитой, Эрон, Кавказ, давлатҳои Осиёи Пеш аҳамияти калон пайдо кард. Аз Мовароуннаҳр ва Хуросон роҳҳои калони тиҷоратии Шарқ мегузаштанд. Роҳи тиҷоратие, ки аз Осиёи
Миёна ба ҷанубу шарқии Европа мегузашт, аҳамияти
калон дошт. Муншии сафорати хилофати араб
Ибни Фадлон, ки с. 922 ҳамроҳи корвони тоҷирон
ба Булғория, Волгаю Кама мерафт, ин роҳро тавсиф
кардааст. Ба воситаи Итил ва Булғор Д. С. бо князиҳои
Рус савдо мекард. Ба Итил ва Булғор биринҷ,
хушкмева, газворҳои пахтагӣ, абрешимӣ ва пашмин,
дирамҳои нуқрагин бурда, аз Рус, Булғор ва Хазар
ба Осиёи Миёна мӯина, асал, пӯст, чорво ва ғайра
меоварданд. Дар шаҳрҳои гуногуни Рус — Москва,
Новгород ва ғ. ба миқдори зиёд ёфт шудани тангаҳои
Давлати Сомониён аз алоқаҳои мустаҳками тиҷоратии байни Осиёи
Миёна ва Руси қадим шаҳодат медиҳад.
Дар сари роҳҳои тиҷоратӣ корвонсаройҳо, хонаҳои
истиқоматӣ сохта, чоҳҳо мекофтанд. Савдо бо
Европаи Ғарбӣ асосан бо роҳи иваз намудани молҳои
арзишашон якхела ба амал бароварда мешуд. Дар асри X чекҳо низ дар муомилот истифода мешуданд. Дар Давлати Сомониён. анвои молҳои фурӯш тағйир ёфт. Агар тоҷирон
пештар маснуоти заргарӣ, яроқи қиматбаҳо, зарфҳои
биринҷӣ ва нуқрагӣ, шиша, газворро ба фурӯш баранд,
акнун бештар хӯрокворӣ, моли хоми ҳунармандӣ ва
маҳсулоти ҳунармандиро мефурӯхтанд. Тараққиёти кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва савдо дар
Хуросону Мовароуннаҳр ба инкишофи маданияти
маънавии халқи тоҷик заминаи муҳим гузошт.
Дар асрҳои IX—X дар Осиёи Миёна муносибатҳои
феодалӣ пурра ғалаба карданд.

Давлати Сомониён давлати феодалӣ буд, ки он манфиати феодалон ва савдогаронро ҳимоя
мекард. Қисмати асосии замин дар дасти намояндагони
сулолаи Сомониён, заминдорони калон, мансабдорони
давлатӣ ва рӯҳониён буд. Оммаи васеи деҳқонон
камзамин буд, ё ҳеч замин надошт. Андозҳои вазнин,
истисмори феодалӣ боиси сар задани як қатор шӯришу
ошӯбҳои зиддифеодалӣ гардиданд. Муборизаи синфӣ
аксаран дар зери ниқоби дин мегузашт. Масалан,
яке аз ҳаракатҳои калони динӣ дар Давлати Сомониён ҳаракати
қарматия буд.

== Ташаккули халқи тоҷик ==

Дар асрҳои IX—X дар Осиёи Миёна, аз ҷумла, дар водии Зарафшон, Қашқадарё ва Истаравшан — суғдҳо, ҳавзаи дарёи Аму ва шохобҳои он бохтариён (тахориён), дар
ҳавзаи поёноби д. Аму — хоразмиён, водии Фарғона — фарғониён, дар ҷанубу ғарбии воҳаҳои Осиёи Миёна сакоиҳо зиндагӣ мекарданд. Ҳамаи онҳо қаробати
этникӣ дошта, ба забонҳо ва шеваҳои гурӯҳи забонҳои
эронӣ гуфтугӯ мекарданд. Дар баъзе маҳалҳои
Тахористон, Чоч, Фарғона ва, хусусан, дар шимолу
шарқии Осиёи Миёна гурӯҳҳои этникии туркнажод
низ буданд.
Дар асрҳои IX—X дар ҳудуди Давлати Сомониён раванди ташаккули [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] ба охир расид. Мувофиқи маълумотҳо, таркиби этникии [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]]ро суғдҳо, бохтариён ва тахориён, фарғониён, хуросониён ва қабилаи сакоиҳо ташкил медоданд. Ба онҳо дар давраҳои гуногун хионитҳо, ҳайтолиён, туркҳо ва гурӯҳҳои дигари этникӣ ҳамроҳ шуданд.
Забони умумии [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]] дарӣ (форсии дарӣ) буд. Забони дарӣ (тоҷикӣ) аввалҳо дар заминаи яке аз шеваҳои байни [[Тахористон]] ва [[Хуросон]] ба вуҷуд омада, дертар ба вилоятҳои дигар паҳн шуд ва забони суғдиро аз гуфтугӯ танг карда баровард. Дар кори
ташаккули забони тоҷикӣ лаҳҷаҳои Эрони Шарқӣ нақши калон бозиданд. Дар асрҳои IX—X адабиёти
илмӣ ва назм инкишоф ёфтанд. Сомониён барои дар байни аҳолии маҳаллӣ пайдо намудани такягоҳ забони
модариро ҳаматарафа истифода бурданд. Ташаккули территорияи умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] аз раванди ниҳоят мураккаб ва пурихтилофи ҷудошавию муттаҳидшавии иттиҳодияҳои давлатие,
ки дар сарзамини тоҷикон вуҷуд доштанд, сар шуда, бо барпо гардидани давлати мутамаркази Сомониён
ба охир расид.Мубориза табақаҳои гуногуни ҷамъиятро аз оммаи меҳнаткаш то синфи ҳукмрон
фаро гирифт. Маркази ин иттиҳодия [[Мовароуннаҳр]] ва [[Хуросон]] буданд. Давлати Сомониён давлати осиёимиёнагӣ, сулолаи Сомониён сулолаи тоҷикон буд. Маркази мамлакатро марзе, ки дар он аз қадим аҷдоди [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] маскан гирифта буд, ташкил мекард.
Раванди ташаккули фарҳанги умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] хеле мураккаб ва номунтазам буд. Маводҳои археологӣ шаҳодат медиҳанд, ки ҳанӯз дар а.7-8 дар ҳудуди [[Суғд]], [[Тахористон]], [[Фарғона]] ва [[Хуросон]] баробари хусусиятҳои махсуси ин ё он вилоят ба
дараҷаи муайян умумияти фарҳанги моддӣ ва маънавӣ вуҷуд дошт. Умумияти маданияти моддӣ
бештар дар меъморӣ, шакл ва техникаи тайёр намудани сафоли сирдор намудор мегардад. Дар
давраи ташаккули фарҳанги умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] [[водии Зарафшон]] (бо марказҳои калони иқтисодӣ, фарҳангӣ ва сиёсиаш — [[Бухоро]] ва [[Самарқанд]]) вилояти асосии аз ҷиҳати маданӣ мутараққӣ ба шумор мерафт.

Рӯдакӣ дар он замоне, ки давраи рушди болоравии худшиносии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] буд, даъвати Балъамиро ба ҷон пазируфт. Иштироки Рӯдакӣ дар ин раванди ташаккули [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] айни муддао буд. Ӯ бо дарбори [[Исмоили Сомонӣ]] ([[892]]—[[907]]) ва [[Аҳмад ибни Исмоил]] ([[907]]—[[914]]) беалоқа набудааст. Рӯдакӣ дар дарбори [[Наср ибни Аҳмад]]и Сомонӣ, яъне Насри II (914—943) ба мартабаи азим соҳиб мешавад.

Бинобар ҳамин худи Рӯдакӣ мегӯяд:
{{иқтибос|муаллиф=Рӯдакӣ|
&lt;big&gt;'''Киро бузургию неъмат зи ину он будӣ,
;Варо бузургию неъмат зи Оли Сомон буд.'''&lt;/big&gt;}}

== Рушди фарҳанги тоҷикон ==
Дар асрҳои IX—X фарҳанги халқҳои Осиёи Миёна
ба дараҷаи баланд инкишоф ёфт. Ба тараққиёти
фарҳанги [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]] пурра ҷорӣ
гардидани забони дарӣ (тоҷикӣ) мусоидат кард. Ба
ин забон назм инкишоф ёфт, ки он дар эҷодиёти
сардафтари адабиёти форс — тоҷик Абӯабдуллоҳ
Ҷаъфари [[Рӯдакӣ]], шоири бузург Абулқосими
[[Фирдавсӣ]] ва дигарон зоҳир гардид. Дар ин давра
илмҳои математика, астрономия, география, химия,
тиб, таърих ва адабиётшиносӣ инкишоф ёфтанд, ки
олимони энсиклопедист [[Абӯнасри Форобӣ]]. [[Абӯалӣ
ибни Сино]], Абӯмаҳмуди Хуҷандӣ, [[Абӯрайҳони
Берунӣ]] ва диг. намояндагони машҳури он мебошанд.
Шаҳрҳои асосии [[Осиёи Миёна]] — Бухоро,
Самарқанд, Балх, Марв, Нишопур, Хуҷанд, Бунҷикат
ва ғ. ба марказҳои калони маданӣ табдил ёфтанд.
Аз тамоми мамлакатҳои Шарқ ба пойтахти давлат
— Бухоро олимон, шоирон, мусаввирон ва диг.
намояндагони фарҳанг ҷамъ омада буданд. Бухоро
яке аз марказҳои фарҳанги Шарқ гардид. Дар шаҳр
китобхонаи хеле бое ташкил карда шуд, ки он бо номи
«Савон ул — ҳикмат» машҳур аст. Дар он китобҳои
нодир роҷеъ ба илмҳои мухталиф гирд оварда шуда
буданд. Дар бозори китоб асарҳои қиматбаҳои илмӣ
ба даст овардан мумкин буд. Дар асрҳои IX—X санъати
мусиқии халқи тоҷик боз ҳам инкишоф ёфт. Як қатор
асарҳои санъати мусиқӣ ба вуҷуд омаданд, ки онҳо
минбаъд дар «Дувоздаҳмақом», дертар «[[Шашмақом]]»
гирд оварда шуданд. Асосҳои назариявии санъати
мусиқӣ дар асарҳои Абӯабдуллоҳи [[Рӯдакӣ]], [[Абӯалӣ
ибни Сино]], Абӯҳафси Суғдӣ, Абӯсолеҳ, Абулаббоси
Бахтиёр ва диг. акс ёфтанд.
Шаҳрсозӣ, меъморӣ ва санъати ороиш боз ҳам
тараққӣ кард. Дар ин давра [[мақбараи Исмоили
Сомонӣ]] дар [[Бухоро]], мақбараи Аработа дар наздикии
Каттақӯрғон ва Аламдор дар наздикии Каркӣ, қасрҳо,
бозорҳои тимдор, корвонсаройҳо, масҷидҳои ҷомеъ
бунёд гардиданд. Кандакории сутуну сақфи биноҳо
(хусусан, дар [[водии Зарафшон]]), гаҷкорӣ, ороиши
зарфҳои сафолӣ ва фулузӣ, соҳаҳои дигари санъати
амалӣ ривоҷ ёфтанд.

== Таназзул ==
Оштинопазирии синфҳои баҳамзид, муборизаи ҳокимони маҳаллӣ бо ҳукумати марказӣ, истисмори сахти феодалӣ боиси таназзули мамлакат гардид. Дар охири асри X Давлати Сомониён суст шуда, ба ҳуҷуми бодиянишинон дучор омад. Соли 992 бодиянишинони турк Бухороро забт карданд, мувофиқи шартномаи соли 996 тамоми мулкҳои тарафи шимолии ҳавзаи дарёи Зарафшон ба ихтиёри
туркҳо гузашт. Дар охири асри Х дар натиҷаи афзӯдани муборизаҳои дохилӣ ва пурзӯр шудани мавқеи гвардияи туркӣ иқтидори давлати [[Сомониён]] суст гардид. Қӯшишҳои марказгурезии феодалони калон нӯфузи давалати марказиро ниҳоят суст карданд. Дар чунин вазъият тохтутози пайдарпаи туркони бодиянишин, махсусан ҳуҷумҳои бодиянишинони Қарохонӣ, ки солҳои 90-уми асри Х дар ҳудуди Туркистони Шарқӣ, Ҳафтрӯд, ҷануби ноҳияҳои доманаи Тиёншон таҳти роҳбарии сулолаи [[Қарохониён]] ба вуҷуд омада, мавҷудияти давлати [[Сомониён]]ро дар зери хатар мегузоштанд. Аз шиддат ёфтани муборизаҳои қувваҳои марказгурез ва торафт суст шудани иқтидори давлати [[Сомониён]] истифода намуда, [[Қарохониён]] ба сарзамини [[Сомониён]] ҳуҷум кардан ва бидуни ягон муқобилияти сахте [[23 октябр]]и [[соли 999]] поӣтахти давлати [[Сомониён]] — [[Бухоро]] ро ба даст дароварданд. Соли 1005 Қарохониён сипоҳи охирин намояндаи сулолаи Сомониён Мунтасир Абӯиброҳим Исмоилро торумор намуда, давлати Қарохониёнро барпо карданд. Баъди ин Давлати Сомониён барҳам хӯрд ва дар Осиёи Миёна давлати [[Қарахониён]] ба вуҷуд омад. Мулкҳои тарафи ҷанубии дарёи [[Ҷайҳун]] (Аму) — ро [[Ғазнавиён]] ба даст дароварданд.

== Хулоса ==
Хулоса, тоҷикон ва аҷдоди онҳо дар таърихи тамаддуни ҷаҳонӣ мақоми хосаеро доро ҳастанд. Тоҷикон, забон ва фарҳанги онҳо на танҳо барои мардуми эронинаҷод, балки ба халқҳои дигар низ таъсири мусбӣ расонидааст. Тасдиқи ин гуфтаҳоро метавон дар мисолҳои зиёде, аз ҷумла халқи озар дид. Масалан, қасидаҳои Ќатрони Табрезӣ (1010—1080) бештар дар равиш ва услуби шоирони аҳди Сомонӣ навишта шудааст. Забон ва фарҳанги тоҷикон, давлати бузурги онҳо дар ҳаёти моддӣ, маънавӣ ва сиёсии мардуми Осиёи Миёна ва берун аз он осори амиқи худро гузоштааст.

== Нигаред ==
* [[Хронологияи давлатҳои бостонии тоҷикон]]
* [[Хонадони Сомониён]]
* [[Исмоили Сомонӣ]]
* [[Вазирони давлати Сомониён]]
* [[«Амирон ва вазирони Сомонӣ»]]

== Адабиёт ==
* [[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин ва асри миёна. Китоби 1. — Душанбе, 1973; Китоби 2. — Душанбе, 1985;
* [[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1, 2. — Душанбе, 1998;
* &lt;ref&gt;[http://andesha.tj/node/35#attachments Тоҷикон. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1, 2. — Душанбе, 2008, 870 с.]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;
* Давлатдории тоҷикон дар асрҳои IX—XVI. Мураттиб ва муҳаққиқ: Нурмуҳаммади Амиршоҳӣ. — Душанбе, 1999.
* История таджикского народа. Т. II — Душанбе, 1999.
* [http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997. — 76 с.]
* Аҳрор Мухторов. Сомониён: Замон ва макон. — Душанбе, 1999.
* Таърихи Табарӣ. Ҷилдҳои 1-2. Теҳрон, 2001.
* [http://kmt.tj/index.php?book_id=60 Нусхаи таълифоти китоби Абубакри Наршахӣ. Таърихи Бухоро. — Душанбе, 1979.]
* Неъматов Н. Н. Давлати Сомониён. — Душанбе, 1989.
* Ҳотамов Н. Б., Довудӣ Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). — Душанбе, 2011 ва 2015.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
[http://slt.uz/ru/gosudarstvosamanidov.html Государство Саманидов] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20131017031501/http://slt.uz/ru/gosudarstvosamanidov.html |date=2013-10-17 }}

{{Амирони сулолаи Сомониён}}
{{Давлатҳои сулолаҳои форисзабон (тоҷикон)}}

[[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Давлати Сомониён]]
[[Гурӯҳ:Вилоятҳои таърихии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>2ua7o0164pvzphnz1wyt0ci8nx4253a</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307118</id>
      <parentid>1307117</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:59:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50192" xml:space="preserve">{{Давлати таърихӣ
|ном            =''Давлати Сомониён''
|номи қавмӣ     = {{lang-fa|'''امارت سامانیان'''}}&lt;br&gt;'''Sāmāniyān'''
|харита         = Samanid dynasty (819–999).GIF|thumb|270px
|тавсиф         = Давлати Сомониён дар авҷи қудрати [[Исмоили Сомонӣ]]
|p1             = Саффориён
|flag_p1        = Saffarid_dynasty_861-1003.png
|p2             = Хилофати Аббосиён
|flag_p2        = Abbasid_Caliphate_most_extant.png
|таъсис         = [[819]]
|барҳам         = [[999]]
|s1             = Давлати Ғазнавиён
|flag_s1        = Ghaznavid_Empire_975_-_1187_(AD).PNG
|s2             = Давлати Қарохониён
|flag_s2        = Kingdom_of_Kara-Khanids-_999-1212.png
|s3             = 
|flag_s3        = 
|s4             = 
|flag_s4        =Samanid Flag.webp 
|шиор           = 
|пойтахт        = [[Самарқанд]] дар солҳои [[819]]—[[892]], &lt;br&gt; [[Бухоро]] дар солҳои [[892]]—[[999]]
|шаҳрҳо         = [[Бухоро]](200,000), [[Балх (шаҳр)|Балх]](200,000), [[Марв (шаҳри бостонӣ)|Марв]](200,000), [[Нишопур]](125,000), [[Самарқанд]](120,000), [[Машҳад]], [[Ҳирот]] 
|забон          = [[Забони порсӣ|Порсӣ]] (&lt;small&gt;фармони расмӣ &amp; динӣ/забони модарӣ&lt;/small&gt;),&lt;ref&gt;&quot;Persian Prose Literature.&quot; World Eras. 2002. HighBeam Research. (September 3, 2012);&quot;''Princes, although they were often tutored in Arabic and religious subjects, frequently did not feel as comfortable with the Arabic language and preferred literature in Persian, which was either their mother tongue—as in the case of dynasties such as the Saffarids (861–1003), Samanids (873–1005), and Buyids (945–1055)...''&quot;. [http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130502180821/http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html |date=2013-05-02 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Elton L. Daniel, ''History of Iran'', (Greenwood Press, 2001), 74.&lt;/ref&gt;{{sfn|Frye|1975|p=146}}&lt;ref name=&quot;Paul Bergne 6&quot;&gt;{{cite book|author=Paul Bergne|title=The Birth of Tajikistan: National Identity and the Origins of the Republic|url=https://books.google.com/books?id=3coojMwTKU8C&amp;pg=PA6#v=onepage&amp;q&amp;f=false|date=15 June 2007|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-1-84511-283-7|pages=6–}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;[[Забони арабӣ|Арабӣ]] (&lt;small&gt;фармони динӣ&lt;/small&gt;){{sfn|Frye|1975|p=145}}
|арз                      =
|майдон                   = 2,850,000 км²
|аҳолӣ                    = 10,000,000
|шакли_ҳукмронӣ           = [[Аморат]]
|сулола                   = Сомониён
|унвони_ҳокимон           = [[Амир]]
|ҳоким1                   = [[Яҳё ибни Асад]]
|соли_ҳоким1              = [[819]] то [[855]]
|ҳоким2                   = [[Исмоили Мунтасир]]
|соли_ҳоким2              = [[999]] — [[1005]]
|дин                      = [[Ислом]] ([[суннӣ]]) 
|Марҳала1                 = Таъсисдиҳанда - [[Сомонхудот]]  
|Сана1                    = 
|Сол1                     = [[819]]
|Марҳала2                 = Ба бузургтарин қудрат дастёбгашта - [[Исмоили Сомонӣ]] 
|Сана2                    = [[892]] то [[907]].
|Сол2                     = 
|эзоҳ = 
|то  = Саффориён
|пас = Давлати Қарохониён
|п2  = Давлати Ғазнавиён
|п3  =
}}
'''Давлати Сомониён''' ({{lang-fa|{{Nastaliq|سامانیان}}}}; [[819]]—[[999]]) — аввалин давлати соҳибистиқлоли исломии [[тоҷикон]]. Ҳукмронии сулолаи Сомониён солҳои [[819]]—[[999]] дар бар мегирад.

== Пешгуфтор ==
Асосгузори сулола — Сомонхудот мебошад, ки аз соли [[819]] наберагонаш Нӯҳ, Аҳмад, Ёқуб ва Илёс дар вилоятҳои [[Мовароуннаҳр]] ҳукмрон мешаванд. Номи давлат аз номи сулолаи ҳоким — [[сулолаи Сомониён|Сомониён]] гирифта шудааст. То соли [[892]] амирони Сомониён зери итоати [[Хилофати Араб]] қарор доштанд. Асосгузори давлати соҳибистиклоли тоҷикон [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмади Сомонӣ]] мебошад. Исмоил соли [[900]] баъд аз мағлубияти [[Амр ибни Лайс]]и [[Саффориён|Саффорӣ]] кишвари [[Хуросон]]ро ба [[Мовароуннаҳр]] муттаҳид намудааст. Заминҳои таърихии [[Ориёно|ориёнажод]] ба як давлати муттамарказонидашуда муттаҳид шуданд. Давраи ҳукмронии [[Исмоили Сомонӣ]]([[892]]—[[907]]) ва амир Насри II ([[914]]—[[941]]) айёми гулгулшукуфии давлати Сомониён ба ҳисоб меравад.

Сардафтари адабиёти форсу тоҷик [[Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]], муаллифи «Шоҳнома» Абулкосим [[Фирдавсӣ]], олимони машҳури шарқзамин Абуали [[ибни Сино]], [[Закариёи Розӣ]], Ҷайҳонӣ, Балъамӣ, ва диг. асарҳои хешро дар ҳамин давлат эъҷод кардаанд. Дар ин давра [[илм]]у ҳунар ва [[санъат]] ривоҷу равнақ ёфта, адабиёти хаттии форсӣ-тоҷикӣ ташаккул ёфт. Давлати Сомониён ҳудуди имрӯзаи [[Тоҷикистон]], [[Ӯзбекистон]], [[Афғонистон]] ва қисман [[Туркманистон]]у [[Қазоқистон]] ва [[Қирғизистон]]у [[Эрон]]ро дар бар мегирифт. Марказаш шаҳри [[Бухоро]] буд. Ташаккули халқи тоҷик ва забони форсии тоҷикӣ дар давраи мавҷудияти давлати Сомониён асри IX—X ба анҷом расидааст.&lt;ref&gt;Муҳимтарин саҳифаҳои таърихи халқи тоҷик. Мураттибон Ҳотамов Н. Б.,Саъдиев Ш. С. Нашри дуюм. — Душанбе,2010,- с. 6-8.&lt;/ref&gt;.
Соли [[999]] бинобар суст гардидани ҳукумати марказӣ ва хиёнати ҳарбиёни турк давлати Сомониён аз ҷониби [[давлати Қарахониён]] забт карда шудааст.&lt;ref name=&quot;andesha.tj&quot;&gt;[http://andesha.tj/node/35#attachments Ғафуров Б.Ғ. Тоҷикон. — Душанбе,2008. 870 с.]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;.&lt;ref&gt;Ҳотамов Н. Б., Довуди Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). — Душанбе,2011, — с. 93-120.&lt;/ref&gt;

== Сабабҳои асосии таъсисёбии давлати Сомониён ==
Сабабҳои асосии таъсисёбии давлати [[Сомониён ]]:
# Оғози давраи пирӯзии муносибатҳои феодалӣ дар Осиёи Миёна.
# Авҷ гирифтани ҷараёни мазҳабии шуубия — ҷараёни оппозитсионӣ нисбат ба ҳукмронии арабҳо.
# Шӯришҳои пай дар паи халқои Осиёи Миёна.
# Ба умури давлат ҷалб шудани аъёну ашрофи маҳаллӣ ([[Бармакиён ]], афшинҳои [[Истаравшан ]], [[Тоҳириён ]]).
# Ба мухторият соҳиб шудани вилоятҳои шарқии хилофат, аз он ҷумла мулкҳои [[Хуросон ]]-у [[Мовароуннаҳр]]
# Мавқеи мустаҳкам пайдо намудани забони тоҷикӣ дар [[Хуросон ]]-у [[Мовароуннаҳр ]].
# Муттаҳидшавии қавму қабилаҳои эронзабони Осиёи Миёна, суръат пайдо намудани раванди ташаккули халқи тоҷик.
# Ба миён омадани умумияти ҳудуди этникӣ, забонӣ ва фарқангии аҷдоди тоҷикон.
# Мавҷудияти анъанаҳои бои иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии форсу тоҷик.

== Давраҳои таърихии сулолаи [[Сомониён]] ==
Замони ба сари қудрат омадани ва фано шудани сулолаи Сомониёнро ба се давра тақсим кардан мумкин аст.
 
* '''Давраи якум''' аз соли 817 оғоз шуда, соли 874 анҷом меёбад. Ин муддат ибтидои муборизаи халқи тоҷик барои истиқлол ва ташаккули давлати мутамарказонидашуда мебошад.
* '''Давраи дувуми''' ҳукмронии хонадони [[Сомониён]] аз соли 875 оғоз ёфта дар ибтидои солҳои 60 — уми асри X ба охир мерасад. Аниқтар, ин давра солҳои 875—960 — ро дар бар мегирад.
* '''Давраи севуми''' ҳаёти хонадони Сомониён ба солҳои 961—999 рост меояд. Ин замоне буд, ки амирони Сомонӣ ба саргармӣ дода шуда, бо ду дасти адаб лашкар ва идоракунии давлатро ба ихтиёри ғуломони турк супориданд.&lt;ref name=&quot;andesha.tj&quot;/&gt;&lt;ref&gt;Мухторов А. Сомониён: замон ва макон. — Душанбе, 2008. — С. 46.&lt;/ref&gt;

== Таърих ==
[[File:Samanid dynasty (819–999).GIF|thumb|500px|Давлати Сомониён(819—999)]]
Давлати Сомониён, давлати аввалини тоҷикон, ки асри IX дар [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]] ба вуҷуд омада буд (875—999). Ба он намояндаи сулолаи Сомониён Аҳмад ибни Асад асос гузошт. Замони мавҷудияти Давлати Сомониён дар таърихи халқи тоҷик давраи азнавбарқароршавии
иқтисодиёт ва маданияти Мовароуннаҳру Хуросон баъди ҳукмронии якунимасраи хилофати [[Аббосиён]] ба шумор меравад. Дар натиҷаи меҳнати деҳқонон ва ҳунармандон дар мамлакат қувваҳои истеҳсолкунанда ба дараҷаи баланд тараққӣ карданд. Дар ин давра муносибатҳои ҷамъиятии феодалӣ ғалаба карда, раванди ташаккули халқи тоҷик ба охир расид, давлати
он ба вуҷуд омад ва маданияти моддию маънавии халқ инкишоф ёфт. Ин давраи инкишофи шаҳрҳои қадимии шарқ — [[Бухоро]], [[Самарқанд]], [[Марв (шаҳр)|Марв]], [[Нишопур]], [[Ҳирот]], [[Балх]], [[Хуҷанд]], [[Бунҷикат]], [[Ҳулбук]], [[Шумон]] ва ғ. буд. Ибтидои асри IX дар натиҷаи пурзӯр шудани ҳаракати зидди хилофат Аббосиён маҷбур шуданд, ки ба
баъзе вилоятҳо ҳуқуқи худидоракунӣ диҳанд. Дар Мовароуннаҳр намояндагони сулолаи Сомониён пурқувват гардиданд. Давлати Сомониён дар аҳди ҳокимони Мовароуннаҳр Аҳмад ибни Асад ва писари ӯ Наср комилан ташаккул ёфт. Дар давраи [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмад]] Давлати Сомониён ба давлати мустақили мутамарказ табдил ёфт. Сомониён охири асри IX ҷангҳои байниҳамдигарии ҳокимони маҳаллиро барҳам дода, тамоми Осиёи Миёнаро ба даст дароварданд. Ҳудуди Давлати Сомониён дар Шимол то дарёи Талас тӯл кашида, дар Ғарб. вилоятҳои Эрони Шимолӣ ва Шарқиро дарбар мегирифт. Мамлакат дар давраи Наср ибни Аҳад (Насри 11) (914—943) ба дараҷаи баланди тараққиёт расид. Махсусан баъди сулҳи байни Абӯалии Чағонӣ ва бо Нуҳ ибни Наср (январи с.949) Давлати Сомониён ҳамчун давлати мутамарказ ташаккул ёфт.

== Солҳои ҳукумронии амирони Сомонӣ ==
Дар асари [[Сайфиддинҳоҷӣ]] [[«Осор ул-вузаро»]] оиди амирони Сомонӣ чунин ду байт оварда шудааст:

: '''''Нӯҳ тан буданд зи оли-Сомон мазкур'''''

: '''''Гашта ба аморати Хуросон машҳур.'''''

: '''''Исмоилу Аҳмаду(саввум) Наср'''''

: '''''Ду Нӯҳу ду Абдумалику ду Мансур.'''''

Дар ин байтҳо 9 амири сулолаи [[Хонадони Сомониён]] номбар шудаанд. Муаллиф номи Насри II — ро аз «рӯйхат» берун гузоштааст.&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997, с. 3]&lt;/ref&gt;
[[File:Bukhara - Samanid Mausoleum.jpg|thumb|Мақбараи Сомониён, шаҳри Бухоро]]
* 819—842 — [[Нӯҳ ибни Асад]]
* * 842—864 — [[Аҳмад ибни Асад]]
* * 864—892 — [[Наср ибни Аҳмад|Насри I ибни Аҳмад]]
* * 892—907 — [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмад]] (Исмоили Сомонӣ)
* * 907—914 — [[Аҳмад ибни Исмоил]]
* * 914—943 — [[Насри II ибни Аҳмад]]
* * 943—954 — [[Нӯҳ ибни Насри II]]
* * 954—961 — [[Абдумалики I ибни Нӯҳ]]
* * 961—961 — [[Насри III ибни Абдумалики I]] (1 рӯз амирӣ кард)
* * 961—976 — [[Мансури I ибни Нӯҳ]]
* * 976—997 — [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* * 997—999 — [[Мансури II ибни Нӯҳ]]&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997. — 76 с.]&lt;/ref&gt;
*
* 999—999 — [[Абдумалики II ибни Нӯҳ]]&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. – Душанбе:Оли Сомон,1997. – 76 с.]&lt;/ref&gt;
*
* 1000—1005 — [[Исмоили Мунтасир]]&lt;ref&gt;Мусавии Буҷнӯрдӣ, Козим (1393 ҲҚ). Ризоии Боғбидӣ, Ҳасан; Ҷаъфарии Диҳақӣ, Маҳмуд; Саҷҷодӣ, Содиқ, виросторон. ''Таърихи Ҷомеъи Эрон''. Теҳрон: Маркази Доирату-л-маъорифи Бузурги Исломӣ (Маркази Пажуҳишҳои Эронию Исломӣ). Ҷилди 6, Сафҳаи 479, ISBN 978-600-6326-36-8.&lt;/ref&gt;

== Идоракунии давлат ==
Ташкили хуби идоракунии давлат дар рӯшду камоли он саҳми муносиб мегузорад. Инро хонадони [[Сомониён]] нағз дарк намуда буданд. Яке аз намояндагони олимақоми ин хонадони бонуфӯз Исмоил инро хуб мефаҳмид. Аз ин рӯ, баробари ба сари қудрат омадани хеш масъалаи аз рӯи нақша ташкилу амал намудани давлатро ба миён гузошт. Баъди ғалабаи Исмоил бар [[Саффориён]] (соли 900) [[Сомониён]] ташкили идоракунии бонизомро ба миён гузоштанд. Исмоил шакли беҳтарини идоракунии давлатро дар девонҳо (вазоратҳо) медид. Вай таҷрибаи давлатҳои гузаштаро ба инобат гирифта, бо роҳи девонҳо идора намуданро асос шуморид. Он дар замони арзи вуҷуд кардани давлати [[Сосониён]] ташкил шуда буд. Давлати [[Сомониён]] аз ҷиҳати сохт феодалӣ буда ба ду [[даргоҳ]]: дарбори подшоҳӣ ва девонҳо, яъне вазоратҳо ё идораҳои ҳарбӣ тақсим мешуд. Исмоил мехост, ки давлат дар як даст муттаҳид карда шавад, он гоҳ идоракунии он аз марказ хеле осон буд. Аммо Исмоил ба мақсад нарасид. Кори саркардаашро писараш [[Аҳмад ибни Исмоил]] идома дода бошад ҳам, ба сомон нарасонд. Танҳо баъди сари ӯ дар замони ҳукмронии писараш Насри II бо ташаббуси вазирони оқилу донои Сомонӣ Абӯабдуллоҳ Муҳаммад ибни Ҷайҳонӣ (914—918) ва Абулфазл Балъамӣ (918—938) орзӯи Исмоил ҷомаи амал пӯшид.
Барои идора намудани ҳокимияти марказӣ системаи идоракунии давлатӣ ба тартиб дароварда
шуд. Сардори давлат амир буда, дар вилоятҳо волиҳои ӯ ҳукм меронданд. Дар қатори дарбор ([[даргоҳ]]) боз даҳ идораи ҳарбию маъмурӣ — девонҳо ташкил карда шуданд. Вазифаи девонҳо аз деҳқонон, ҳунармандон ва тоҷирон ҷамъ овардани андозҳо буд. Буҷети умумии Давлати Сомониён 45 млн дирҳамро ташкил медод, ки 20 млн — и он барои нигоҳ доштани қӯшун ва маоши амалдорони давлатӣ сарф карда мешуд. Чорабиниҳои муҳимми Сомониён, аз ҷумла, дар атрофи як марказ муттаҳид кардани [[Хуросон]] ва [[Мовароуннаҳр]], таъмини истиқлоли давлат ва ғ. барои инкишофи ҳаёти иқтисодӣ ва мадании мамлакат заминаҳои зарурӣ фароҳам овард.

== Бухоро маркази давлати Сомониён ==
Бухоро пойтахти давлати [[Сомониён]] ба ҳисоб мерафт. [[Бухоро]] дар замони ҳукмронии арабҳо мисли дигар шаҳрҳои [[Мовароуннаҳр ]]-у [[Хуросон]] борҳо хароб гардида буд. Аммо дар аҳди [[Сомониён]] вазъият тағир ёфт. Ба туфайли робитаҳои тиҷоратӣ ва аз ҳар ҷиҳат тараққӣ ёфтани давлат ҳаёти нисбатан ором пойдор гардид. Бухоро чун дигар шаҳрҳои қадими тоҷикнишини [[Осиёи Марказӣ]] ба се қисм тақсим мешуд: 1. Арк- ҷои зисти шоҳ; 2. Шаҳристон — ҷои зисти табақаҳои гуногуни мардуми шаҳр; 3. Рабаз — маҳалли тиҷорату ҳунармандӣ. Шаҳри [[Бухоро]] дар асри IX ёздаҳ дарвоза дошт. Дар байни мамлакатҳои Осиёи Пеш яке аз шаҳрҳое буд, ки бори нахуст мактаби олии мусулмонӣ — мадраса бино ёфта будааст.
Ҳамин тариқ дар аҳди [[Сомониён]] муносибатҳои феодалӣ устувор мегардад. Давлати [[Сомониён]] ҳамаҷиҳата тараққӣ мекунад.

== Иқтисодиёт ==
Кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва савдо боз ҳам тараққӣ карданд. [[Мовароуннаҳр]] ва [[Хуросон]] мамлакатҳои аграрӣ буданд. Заминҳо асосан аз обҳои дарёчаҳо, сойҳо,
чашмаҳо, каналҳо ва корезҳо объёрӣ карда мешуданд. Дар [[Осиёи Миёна]], хусусан, дар водиҳои Зарафшон, Фарғона ва ноҳияҳои дигар системаи зиёди обёрӣ вуҷуд дошт. Масалан, дар воҳаи Бухоро (каналҳои Санҷон ва Шоҳруд), Бунҷикат ва шаҳрҳою вилоятҳои дигар каналҳо мавҷуд буданд. Дар асрҳои IX—X як қатор каналҳои нав ва иншооти обёрӣ сохта шуданд.
Масалан, дар яке аз дараҳои силсилакӯҳи Пастоғ (қаторкӯҳи Нурато) дарғоти калони сангин (ҳоло Хонбандӣ) ва обанбор бунёд гардид. Ғайр аз заминҳои обӣ заминҳои лалмиро низ васеъ истифода мебурданд. Дар заминҳои обии [[Суғд]], [[Фарғона]], [[Чоч]], [[Истаравшан]],
[[Чағониён]], [[Хуросон]] ва ғ. деҳқонон гандум, ҷав, биринҷ, арзан, лӯбиё, нахӯд ва зайтун кишт менамуданд. Пахта дар хоҷагии кишоварзии баъзе ноҳияҳо (водии Зарафшон, Фарғона,
воҳаи [[Марв]] ва ғайра) ҷойи асосиро ишғол мекард. Боғдорӣ (зардолу, шафтолу, себ, нок, биҳӣ, олуча, олу, анор, анҷир, чормағз, бодом), токдорӣ (махсусан ангури навъи ҳиротӣ), обчакорӣ ва зироати полезӣ низ ривоҷ ёфтанд. Номгӯйи маҳсулоти кишоварзӣ. хусусияти махсуси заминдориро нишон медиҳад, ки он ба обёрии сунъӣ асос ёфта буд. Географҳои асрҳои IX—X ҳосилхезии заминҳои корами Осиёи Миёнаро борҳо таъкид намудаанд. Дар ноҳияҳои кӯҳӣ ва даштҳои Осиёи Миёна чорводорӣ, хусусан, гӯсфанду асппарварӣ ривоҷ ёфт. Дар ин давра дар Давлати Сомониён саноати кӯҳӣ тараққӣ кард. Манбаъҳои хаттӣ ва маводҳои археологӣ аз зиёдии сарватҳои зеризаминии ноҳияҳои гуногуни Осиёи Миёна шаҳодат медиҳанд. Дар [[Бадахшон]], [[Дарвоз]], [[Рӯшон]] ва [[Шуғнон]] конҳои ёқут, санги лоҷвард ва нуқра кор карда мешуданд. Дар саргаҳи Зарафшон оҳан, тило, нуқра, зок, дар Истаравшан оҳан, дар Асбара ([[Исфара]]) ангиштсанг, дар Фарғона оҳан, қалъагӣ, нуқра, симоб, мис, сурб, муми кӯҳӣ (қир), асбест, фирӯза, навшодир, нефт истеҳсол менамуданд.
Илоқ (водии Оҳангарон) маркази коркарди маъдани нуқра ва сурб ба шумор мерафт. Аз конҳои Хуросон фирӯза, мармар, сангҳои резакорӣ, тило, оҳан, мис, зок, сулфур, маргимуш, шаба, гили кулолӣ ва ғ. мегирифтанд. Дар Осиёи Миёна конҳои зиёди асримиёнагӣ, ба монанди Кони Мансур, Кӯҳи Сим, Конҷӯл, Консой, Тариқэккан, Кони Гут ва ғ. ёфт ва
омӯхта шуданд. Маъданро бо роҳи кандани чоҳҳои амудӣ ва нишеб ё аз конҳои кушод мегирифтанд. Дар саноати кӯҳӣ меҳнати одамони озод ва ғуломонро хуб истифода мебурданд.

== Ҳунармандӣ ==
Дар Давлати Сомониён ҳунармандӣ низ инкишоф ёфт, ки он дар Мовароуннаҳру Хуросон ҷойи намоёнро ишғол мекард. Пеш аз ҳама бофандагӣ ривоҷ ёфт. Деҳаҳои Зандона (наздикии Бухоро), Водар (наздикии Самарқанд) ва Дарзангӣ (дар водии д. Сурхон) ба
марказҳои бофандагӣ табдил ёфтанд. Дар онҳо намудҳои беҳтарини матоъҳои пахтагӣ мебофтанд. Мувофиқи маълумоти [[Муҳаммади Наршахӣ]], матоъи зандонагиро ба Эрон, Форс ва Ҳиндустон мебурданд. Мувофиқи ахбори географҳои асри X Ибни Ҳавқал ва Муқаддасӣ матоъи нафиси водарӣ дар мамлакатҳои Шарқ шуҳрати калон дошт. Дар Самарқанд, Дабусия,
Бухоро, Искоҷат, Насаф, Кеш, Банокат, матоъҳои нафис ва дурушт мебофтанд.
Дар [[Самарқанд]] коғаз ва шиша истеҳсол мекарданд, ки онҳо дар мамлакатҳои Шарқи Миёна ва Наздик шуҳрати калон пайдо карда буданд. Дар шаҳрҳо ва маҳалҳои аҳолинишини Фарғона,
Истаравшан, Хуҷанд яроқ ва олоти кишоварзӣ, зарфҳои фулузӣ, дар Бухоро ва атрофи он қолин, ҷойнамоз, зин, равған, дар Самарқанд рикоб, лаҷом, тасма, деги мисин, дар Чоч зин, тирдон, хайма, тиру камон, сӯзан, миқроз, зарфҳои сафолӣ, дар шаҳрҳои Хуросон -
дар Нишопур калоба, матоъ, либоси пашмин, рӯйҷо, корд, дар [[Марв]] парча, сӯзанӣ, рӯйҷои абрешимӣ ва пахтагӣ, абрешим, дар [[Тӯс]] зарфҳои сангӣ, бурё, дар [[Балх]] пӯст, собун дар Гарчошара қолин, намад ва ғ. истеҳсол мекарданд. Онҳо аз ривоҷёбии ҳаматарафаи
ҳунармандӣ шаҳодат медиҳанд.

== Тиҷорат ==
Инкишофи кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва тараққиёти шаҳрҳо ба ривоҷёбии мубодилаи мол байни шаҳру деҳот аз як тараф, аз тарафи дигар байни аҳолии муқимӣ ва бодиянишин оварда расонд. Дар натиҷаи инкишофи савдои дохилӣ ва берунӣ шаҳрҳо ва деҳаҳои Осиёи Миёна дар соҳаи истеҳсоли ин ё он навъи мол махсус гардида буданд. Мувофиқи маълумоти Муқаддасӣ ба бозорҳои берунӣ аз [[Бухоро]] порчаҳои нафис, қолин, ҷойнамоз, фонуси мисин,
пушттаранги асп, равған, пӯсти гӯсфанд, гӯшт ва харбуза, аз Кармина сачоқ, аз Дабусия ва Водар газворҳои водарӣ, аз Арбинҷон ҷомаи пашмин, ҷойнамоз, пӯст, зарфҳои фулузӣ, аз Самарқанд парча, матоъи симгун, газворҳои сурх (мумарҷол), газвори
синизӣ, абрешим, шоҳӣ, хайма, коғаз, шиша, деги мис, чормағз, аз Ҷиззах пашм, газвори сафед, яроқ, оҳан, аз Чоч пахта, ҷома, хайма, камон, аз Тирмиз собун, аз Балх пӯст, собун, кунҷит, биринҷ, чормағз, мавиз, бодом, асал, зок, сулфур, сурб, рӯйҷои занона, аз Марв
парча, ҷома, рӯйҷои пахтагӣ ва абрешимӣ, равғани кунҷит, панир, мис, аз Нишопур калоба, газвор, либосҳои пахтагӣ ва пашмин, оҳан, пӯст, аз Нисо ва Обивард либоси пахтагӣ ва абрешимӣ, абрешим, равғани кунҷит, пӯсти рӯбоҳ, аз Ҳирот ба миқдори
зиёд мавиз, писта, асал ва ғ. мебурданд.
Дар асрҳои IX—X савдо бо мамлакатҳои ҷанубу шарқии Европа, Муғулистон, Хитой, Эрон, Кавказ, давлатҳои Осиёи Пеш аҳамияти калон пайдо кард. Аз Мовароуннаҳр ва Хуросон роҳҳои калони тиҷоратии Шарқ мегузаштанд. Роҳи тиҷоратие, ки аз Осиёи
Миёна ба ҷанубу шарқии Европа мегузашт, аҳамияти
калон дошт. Муншии сафорати хилофати араб
Ибни Фадлон, ки с. 922 ҳамроҳи корвони тоҷирон
ба Булғория, Волгаю Кама мерафт, ин роҳро тавсиф
кардааст. Ба воситаи Итил ва Булғор Д. С. бо князиҳои
Рус савдо мекард. Ба Итил ва Булғор биринҷ,
хушкмева, газворҳои пахтагӣ, абрешимӣ ва пашмин,
дирамҳои нуқрагин бурда, аз Рус, Булғор ва Хазар
ба Осиёи Миёна мӯина, асал, пӯст, чорво ва ғайра
меоварданд. Дар шаҳрҳои гуногуни Рус — Москва,
Новгород ва ғ. ба миқдори зиёд ёфт шудани тангаҳои
Давлати Сомониён аз алоқаҳои мустаҳками тиҷоратии байни Осиёи
Миёна ва Руси қадим шаҳодат медиҳад.
Дар сари роҳҳои тиҷоратӣ корвонсаройҳо, хонаҳои
истиқоматӣ сохта, чоҳҳо мекофтанд. Савдо бо
Европаи Ғарбӣ асосан бо роҳи иваз намудани молҳои
арзишашон якхела ба амал бароварда мешуд. Дар асри X чекҳо низ дар муомилот истифода мешуданд. Дар Давлати Сомониён. анвои молҳои фурӯш тағйир ёфт. Агар тоҷирон
пештар маснуоти заргарӣ, яроқи қиматбаҳо, зарфҳои
биринҷӣ ва нуқрагӣ, шиша, газворро ба фурӯш баранд,
акнун бештар хӯрокворӣ, моли хоми ҳунармандӣ ва
маҳсулоти ҳунармандиро мефурӯхтанд. Тараққиёти кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва савдо дар
Хуросону Мовароуннаҳр ба инкишофи маданияти
маънавии халқи тоҷик заминаи муҳим гузошт.
Дар асрҳои IX—X дар Осиёи Миёна муносибатҳои
феодалӣ пурра ғалаба карданд.

Давлати Сомониён давлати феодалӣ буд, ки он манфиати феодалон ва савдогаронро ҳимоя
мекард. Қисмати асосии замин дар дасти намояндагони
сулолаи Сомониён, заминдорони калон, мансабдорони
давлатӣ ва рӯҳониён буд. Оммаи васеи деҳқонон
камзамин буд, ё ҳеч замин надошт. Андозҳои вазнин,
истисмори феодалӣ боиси сар задани як қатор шӯришу
ошӯбҳои зиддифеодалӣ гардиданд. Муборизаи синфӣ
аксаран дар зери ниқоби дин мегузашт. Масалан,
яке аз ҳаракатҳои калони динӣ дар Давлати Сомониён ҳаракати
қарматия буд.

== Ташаккули халқи тоҷик ==

Дар асрҳои IX—X дар Осиёи Миёна, аз ҷумла, дар водии Зарафшон, Қашқадарё ва Истаравшан — суғдҳо, ҳавзаи дарёи Аму ва шохобҳои он бохтариён (тахориён), дар
ҳавзаи поёноби д. Аму — хоразмиён, водии Фарғона — фарғониён, дар ҷанубу ғарбии воҳаҳои Осиёи Миёна сакоиҳо зиндагӣ мекарданд. Ҳамаи онҳо қаробати
этникӣ дошта, ба забонҳо ва шеваҳои гурӯҳи забонҳои
эронӣ гуфтугӯ мекарданд. Дар баъзе маҳалҳои
Тахористон, Чоч, Фарғона ва, хусусан, дар шимолу
шарқии Осиёи Миёна гурӯҳҳои этникии туркнажод
низ буданд.
Дар асрҳои IX—X дар ҳудуди Давлати Сомониён раванди ташаккули [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] ба охир расид. Мувофиқи маълумотҳо, таркиби этникии [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]]ро суғдҳо, бохтариён ва тахориён, фарғониён, хуросониён ва қабилаи сакоиҳо ташкил медоданд. Ба онҳо дар давраҳои гуногун хионитҳо, ҳайтолиён, туркҳо ва гурӯҳҳои дигари этникӣ ҳамроҳ шуданд.
Забони умумии [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]] дарӣ (форсии дарӣ) буд. Забони дарӣ (тоҷикӣ) аввалҳо дар заминаи яке аз шеваҳои байни [[Тахористон]] ва [[Хуросон]] ба вуҷуд омада, дертар ба вилоятҳои дигар паҳн шуд ва забони суғдиро аз гуфтугӯ танг карда баровард. Дар кори
ташаккули забони тоҷикӣ лаҳҷаҳои Эрони Шарқӣ нақши калон бозиданд. Дар асрҳои IX—X адабиёти
илмӣ ва назм инкишоф ёфтанд. Сомониён барои дар байни аҳолии маҳаллӣ пайдо намудани такягоҳ забони
модариро ҳаматарафа истифода бурданд. Ташаккули территорияи умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] аз раванди ниҳоят мураккаб ва пурихтилофи ҷудошавию муттаҳидшавии иттиҳодияҳои давлатие,
ки дар сарзамини тоҷикон вуҷуд доштанд, сар шуда, бо барпо гардидани давлати мутамаркази Сомониён
ба охир расид.Мубориза табақаҳои гуногуни ҷамъиятро аз оммаи меҳнаткаш то синфи ҳукмрон
фаро гирифт. Маркази ин иттиҳодия [[Мовароуннаҳр]] ва [[Хуросон]] буданд. Давлати Сомониён давлати осиёимиёнагӣ, сулолаи Сомониён сулолаи тоҷикон буд. Маркази мамлакатро марзе, ки дар он аз қадим аҷдоди [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] маскан гирифта буд, ташкил мекард.
Раванди ташаккули фарҳанги умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] хеле мураккаб ва номунтазам буд. Маводҳои археологӣ шаҳодат медиҳанд, ки ҳанӯз дар а.7-8 дар ҳудуди [[Суғд]], [[Тахористон]], [[Фарғона]] ва [[Хуросон]] баробари хусусиятҳои махсуси ин ё он вилоят ба
дараҷаи муайян умумияти фарҳанги моддӣ ва маънавӣ вуҷуд дошт. Умумияти маданияти моддӣ
бештар дар меъморӣ, шакл ва техникаи тайёр намудани сафоли сирдор намудор мегардад. Дар
давраи ташаккули фарҳанги умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] [[водии Зарафшон]] (бо марказҳои калони иқтисодӣ, фарҳангӣ ва сиёсиаш — [[Бухоро]] ва [[Самарқанд]]) вилояти асосии аз ҷиҳати маданӣ мутараққӣ ба шумор мерафт.

Рӯдакӣ дар он замоне, ки давраи рушди болоравии худшиносии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] буд, даъвати Балъамиро ба ҷон пазируфт. Иштироки Рӯдакӣ дар ин раванди ташаккули [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] айни муддао буд. Ӯ бо дарбори [[Исмоили Сомонӣ]] ([[892]]—[[907]]) ва [[Аҳмад ибни Исмоил]] ([[907]]—[[914]]) беалоқа набудааст. Рӯдакӣ дар дарбори [[Наср ибни Аҳмад]]и Сомонӣ, яъне Насри II (914—943) ба мартабаи азим соҳиб мешавад.

Бинобар ҳамин худи Рӯдакӣ мегӯяд:
{{иқтибос|муаллиф=Рӯдакӣ|
&lt;big&gt;'''Киро бузургию неъмат зи ину он будӣ,
;Варо бузургию неъмат зи Оли Сомон буд.'''&lt;/big&gt;}}

== Рушди фарҳанги тоҷикон ==
Дар асрҳои IX—X фарҳанги халқҳои Осиёи Миёна
ба дараҷаи баланд инкишоф ёфт. Ба тараққиёти
фарҳанги [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]] пурра ҷорӣ
гардидани забони дарӣ (тоҷикӣ) мусоидат кард. Ба
ин забон назм инкишоф ёфт, ки он дар эҷодиёти
сардафтари адабиёти форс — тоҷик Абӯабдуллоҳ
Ҷаъфари [[Рӯдакӣ]], шоири бузург Абулқосими
[[Фирдавсӣ]] ва дигарон зоҳир гардид. Дар ин давра
илмҳои математика, астрономия, география, химия,
тиб, таърих ва адабиётшиносӣ инкишоф ёфтанд, ки
олимони энсиклопедист [[Абӯнасри Форобӣ]]. [[Абӯалӣ
ибни Сино]], Абӯмаҳмуди Хуҷандӣ, [[Абӯрайҳони
Берунӣ]] ва диг. намояндагони машҳури он мебошанд.
Шаҳрҳои асосии [[Осиёи Миёна]] — Бухоро,
Самарқанд, Балх, Марв, Нишопур, Хуҷанд, Бунҷикат
ва ғ. ба марказҳои калони маданӣ табдил ёфтанд.
Аз тамоми мамлакатҳои Шарқ ба пойтахти давлат
— Бухоро олимон, шоирон, мусаввирон ва диг.
намояндагони фарҳанг ҷамъ омада буданд. Бухоро
яке аз марказҳои фарҳанги Шарқ гардид. Дар шаҳр
китобхонаи хеле бое ташкил карда шуд, ки он бо номи
«Савон ул — ҳикмат» машҳур аст. Дар он китобҳои
нодир роҷеъ ба илмҳои мухталиф гирд оварда шуда
буданд. Дар бозори китоб асарҳои қиматбаҳои илмӣ
ба даст овардан мумкин буд. Дар асрҳои IX—X санъати
мусиқии халқи тоҷик боз ҳам инкишоф ёфт. Як қатор
асарҳои санъати мусиқӣ ба вуҷуд омаданд, ки онҳо
минбаъд дар «Дувоздаҳмақом», дертар «[[Шашмақом]]»
гирд оварда шуданд. Асосҳои назариявии санъати
мусиқӣ дар асарҳои Абӯабдуллоҳи [[Рӯдакӣ]], [[Абӯалӣ
ибни Сино]], Абӯҳафси Суғдӣ, Абӯсолеҳ, Абулаббоси
Бахтиёр ва диг. акс ёфтанд.
Шаҳрсозӣ, меъморӣ ва санъати ороиш боз ҳам
тараққӣ кард. Дар ин давра [[мақбараи Исмоили
Сомонӣ]] дар [[Бухоро]], мақбараи Аработа дар наздикии
Каттақӯрғон ва Аламдор дар наздикии Каркӣ, қасрҳо,
бозорҳои тимдор, корвонсаройҳо, масҷидҳои ҷомеъ
бунёд гардиданд. Кандакории сутуну сақфи биноҳо
(хусусан, дар [[водии Зарафшон]]), гаҷкорӣ, ороиши
зарфҳои сафолӣ ва фулузӣ, соҳаҳои дигари санъати
амалӣ ривоҷ ёфтанд.

== Таназзул ==
Оштинопазирии синфҳои баҳамзид, муборизаи ҳокимони маҳаллӣ бо ҳукумати марказӣ, истисмори сахти феодалӣ боиси таназзули мамлакат гардид. Дар охири асри X Давлати Сомониён суст шуда, ба ҳуҷуми бодиянишинон дучор омад. Соли 992 бодиянишинони турк Бухороро забт карданд, мувофиқи шартномаи соли 996 тамоми мулкҳои тарафи шимолии ҳавзаи дарёи Зарафшон ба ихтиёри
туркҳо гузашт. Дар охири асри Х дар натиҷаи афзӯдани муборизаҳои дохилӣ ва пурзӯр шудани мавқеи гвардияи туркӣ иқтидори давлати [[Сомониён]] суст гардид. Қӯшишҳои марказгурезии феодалони калон нӯфузи давалати марказиро ниҳоят суст карданд. Дар чунин вазъият тохтутози пайдарпаи туркони бодиянишин, махсусан ҳуҷумҳои бодиянишинони Қарохонӣ, ки солҳои 90-уми асри Х дар ҳудуди Туркистони Шарқӣ, Ҳафтрӯд, ҷануби ноҳияҳои доманаи Тиёншон таҳти роҳбарии сулолаи [[Қарохониён]] ба вуҷуд омада, мавҷудияти давлати [[Сомониён]]ро дар зери хатар мегузоштанд. Аз шиддат ёфтани муборизаҳои қувваҳои марказгурез ва торафт суст шудани иқтидори давлати [[Сомониён]] истифода намуда, [[Қарохониён]] ба сарзамини [[Сомониён]] ҳуҷум кардан ва бидуни ягон муқобилияти сахте [[23 октябр]]и [[соли 999]] поӣтахти давлати [[Сомониён]] — [[Бухоро]] ро ба даст дароварданд. Соли 1005 Қарохониён сипоҳи охирин намояндаи сулолаи Сомониён Мунтасир Абӯиброҳим Исмоилро торумор намуда, давлати Қарохониёнро барпо карданд. Баъди ин Давлати Сомониён барҳам хӯрд ва дар Осиёи Миёна давлати [[Қарахониён]] ба вуҷуд омад. Мулкҳои тарафи ҷанубии дарёи [[Ҷайҳун]] (Аму) — ро [[Ғазнавиён]] ба даст дароварданд.

== Хулоса ==
Хулоса, тоҷикон ва аҷдоди онҳо дар таърихи тамаддуни ҷаҳонӣ мақоми хосаеро доро ҳастанд. Тоҷикон, забон ва фарҳанги онҳо на танҳо барои мардуми эронинаҷод, балки ба халқҳои дигар низ таъсири мусбӣ расонидааст. Тасдиқи ин гуфтаҳоро метавон дар мисолҳои зиёде, аз ҷумла халқи озар дид. Масалан, қасидаҳои Ќатрони Табрезӣ (1010—1080) бештар дар равиш ва услуби шоирони аҳди Сомонӣ навишта шудааст. Забон ва фарҳанги тоҷикон, давлати бузурги онҳо дар ҳаёти моддӣ, маънавӣ ва сиёсии мардуми Осиёи Миёна ва берун аз он осори амиқи худро гузоштааст.

== Нигаред ==
* [[Хронологияи давлатҳои бостонии тоҷикон]]
* [[Хонадони Сомониён]]
* [[Исмоили Сомонӣ]]
* [[Вазирони давлати Сомониён]]
* [[«Амирон ва вазирони Сомонӣ»]]

== Адабиёт ==
* [[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин ва асри миёна. Китоби 1. — Душанбе, 1973; Китоби 2. — Душанбе, 1985;
* [[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1, 2. — Душанбе, 1998;
* &lt;ref&gt;[http://andesha.tj/node/35#attachments Тоҷикон. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1, 2. — Душанбе, 2008, 870 с.]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;
* Давлатдории тоҷикон дар асрҳои IX—XVI. Мураттиб ва муҳаққиқ: Нурмуҳаммади Амиршоҳӣ. — Душанбе, 1999.
* История таджикского народа. Т. II — Душанбе, 1999.
* [http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997. — 76 с.]
* Аҳрор Мухторов. Сомониён: Замон ва макон. — Душанбе, 1999.
* Таърихи Табарӣ. Ҷилдҳои 1-2. Теҳрон, 2001.
* [http://kmt.tj/index.php?book_id=60 Нусхаи таълифоти китоби Абубакри Наршахӣ. Таърихи Бухоро. — Душанбе, 1979.]
* Неъматов Н. Н. Давлати Сомониён. — Душанбе, 1989.
* Ҳотамов Н. Б., Довудӣ Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). — Душанбе, 2011 ва 2015.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
[http://slt.uz/ru/gosudarstvosamanidov.html Государство Саманидов] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20131017031501/http://slt.uz/ru/gosudarstvosamanidov.html |date=2013-10-17 }}

{{Амирони сулолаи Сомониён}}
{{Давлатҳои сулолаҳои форисзабон (тоҷикон)}}

[[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Давлати Сомониён]]
[[Гурӯҳ:Вилоятҳои таърихии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>t7v2jn4614fptzsqoxpk8sh4fylln05</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307119</id>
      <parentid>1307118</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:00:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50199" xml:space="preserve">{{Давлати таърихӣ
|ном            =''Давлати Сомониён''
|номи қавмӣ     = {{lang-fa|{{Nastaliq|امارت سامانیان}}}}&lt;br&gt;'''Sāmāniyān'''
|харита         = Samanid dynasty (819–999).GIF|thumb|270px
|тавсиф         = Давлати Сомониён дар авҷи қудрати [[Исмоили Сомонӣ]]
|p1             = Саффориён
|flag_p1        = Saffarid_dynasty_861-1003.png
|p2             = Хилофати Аббосиён
|flag_p2        = Abbasid_Caliphate_most_extant.png
|таъсис         = [[819]]
|барҳам         = [[999]]
|s1             = Давлати Ғазнавиён
|flag_s1        = Ghaznavid_Empire_975_-_1187_(AD).PNG
|s2             = Давлати Қарохониён
|flag_s2        = Kingdom_of_Kara-Khanids-_999-1212.png
|s3             = 
|flag_s3        = 
|s4             = 
|flag_s4        =Samanid Flag.webp 
|шиор           = 
|пойтахт        = [[Самарқанд]] дар солҳои [[819]]—[[892]], &lt;br&gt; [[Бухоро]] дар солҳои [[892]]—[[999]]
|шаҳрҳо         = [[Бухоро]](200,000), [[Балх (шаҳр)|Балх]](200,000), [[Марв (шаҳри бостонӣ)|Марв]](200,000), [[Нишопур]](125,000), [[Самарқанд]](120,000), [[Машҳад]], [[Ҳирот]] 
|забон          = [[Забони порсӣ|Порсӣ]] (&lt;small&gt;фармони расмӣ &amp; динӣ/забони модарӣ&lt;/small&gt;),&lt;ref&gt;&quot;Persian Prose Literature.&quot; World Eras. 2002. HighBeam Research. (September 3, 2012);&quot;''Princes, although they were often tutored in Arabic and religious subjects, frequently did not feel as comfortable with the Arabic language and preferred literature in Persian, which was either their mother tongue—as in the case of dynasties such as the Saffarids (861–1003), Samanids (873–1005), and Buyids (945–1055)...''&quot;. [http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130502180821/http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html |date=2013-05-02 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Elton L. Daniel, ''History of Iran'', (Greenwood Press, 2001), 74.&lt;/ref&gt;{{sfn|Frye|1975|p=146}}&lt;ref name=&quot;Paul Bergne 6&quot;&gt;{{cite book|author=Paul Bergne|title=The Birth of Tajikistan: National Identity and the Origins of the Republic|url=https://books.google.com/books?id=3coojMwTKU8C&amp;pg=PA6#v=onepage&amp;q&amp;f=false|date=15 June 2007|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-1-84511-283-7|pages=6–}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;[[Забони арабӣ|Арабӣ]] (&lt;small&gt;фармони динӣ&lt;/small&gt;){{sfn|Frye|1975|p=145}}
|арз                      =
|майдон                   = 2,850,000 км²
|аҳолӣ                    = 10,000,000
|шакли_ҳукмронӣ           = [[Аморат]]
|сулола                   = Сомониён
|унвони_ҳокимон           = [[Амир]]
|ҳоким1                   = [[Яҳё ибни Асад]]
|соли_ҳоким1              = [[819]] то [[855]]
|ҳоким2                   = [[Исмоили Мунтасир]]
|соли_ҳоким2              = [[999]] — [[1005]]
|дин                      = [[Ислом]] ([[суннӣ]]) 
|Марҳала1                 = Таъсисдиҳанда - [[Сомонхудот]]  
|Сана1                    = 
|Сол1                     = [[819]]
|Марҳала2                 = Ба бузургтарин қудрат дастёбгашта - [[Исмоили Сомонӣ]] 
|Сана2                    = [[892]] то [[907]].
|Сол2                     = 
|эзоҳ = 
|то  = Саффориён
|пас = Давлати Қарохониён
|п2  = Давлати Ғазнавиён
|п3  =
}}
'''Давлати Сомониён''' ({{lang-fa|{{Nastaliq|سامانیان}}}}; [[819]]—[[999]]) — аввалин давлати соҳибистиқлоли исломии [[тоҷикон]]. Ҳукмронии сулолаи Сомониён солҳои [[819]]—[[999]] дар бар мегирад.

== Пешгуфтор ==
Асосгузори сулола — Сомонхудот мебошад, ки аз соли [[819]] наберагонаш Нӯҳ, Аҳмад, Ёқуб ва Илёс дар вилоятҳои [[Мовароуннаҳр]] ҳукмрон мешаванд. Номи давлат аз номи сулолаи ҳоким — [[сулолаи Сомониён|Сомониён]] гирифта шудааст. То соли [[892]] амирони Сомониён зери итоати [[Хилофати Араб]] қарор доштанд. Асосгузори давлати соҳибистиклоли тоҷикон [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмади Сомонӣ]] мебошад. Исмоил соли [[900]] баъд аз мағлубияти [[Амр ибни Лайс]]и [[Саффориён|Саффорӣ]] кишвари [[Хуросон]]ро ба [[Мовароуннаҳр]] муттаҳид намудааст. Заминҳои таърихии [[Ориёно|ориёнажод]] ба як давлати муттамарказонидашуда муттаҳид шуданд. Давраи ҳукмронии [[Исмоили Сомонӣ]]([[892]]—[[907]]) ва амир Насри II ([[914]]—[[941]]) айёми гулгулшукуфии давлати Сомониён ба ҳисоб меравад.

Сардафтари адабиёти форсу тоҷик [[Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]], муаллифи «Шоҳнома» Абулкосим [[Фирдавсӣ]], олимони машҳури шарқзамин Абуали [[ибни Сино]], [[Закариёи Розӣ]], Ҷайҳонӣ, Балъамӣ, ва диг. асарҳои хешро дар ҳамин давлат эъҷод кардаанд. Дар ин давра [[илм]]у ҳунар ва [[санъат]] ривоҷу равнақ ёфта, адабиёти хаттии форсӣ-тоҷикӣ ташаккул ёфт. Давлати Сомониён ҳудуди имрӯзаи [[Тоҷикистон]], [[Ӯзбекистон]], [[Афғонистон]] ва қисман [[Туркманистон]]у [[Қазоқистон]] ва [[Қирғизистон]]у [[Эрон]]ро дар бар мегирифт. Марказаш шаҳри [[Бухоро]] буд. Ташаккули халқи тоҷик ва забони форсии тоҷикӣ дар давраи мавҷудияти давлати Сомониён асри IX—X ба анҷом расидааст.&lt;ref&gt;Муҳимтарин саҳифаҳои таърихи халқи тоҷик. Мураттибон Ҳотамов Н. Б.,Саъдиев Ш. С. Нашри дуюм. — Душанбе,2010,- с. 6-8.&lt;/ref&gt;.
Соли [[999]] бинобар суст гардидани ҳукумати марказӣ ва хиёнати ҳарбиёни турк давлати Сомониён аз ҷониби [[давлати Қарахониён]] забт карда шудааст.&lt;ref name=&quot;andesha.tj&quot;&gt;[http://andesha.tj/node/35#attachments Ғафуров Б.Ғ. Тоҷикон. — Душанбе,2008. 870 с.]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;.&lt;ref&gt;Ҳотамов Н. Б., Довуди Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). — Душанбе,2011, — с. 93-120.&lt;/ref&gt;

== Сабабҳои асосии таъсисёбии давлати Сомониён ==
Сабабҳои асосии таъсисёбии давлати [[Сомониён ]]:
# Оғози давраи пирӯзии муносибатҳои феодалӣ дар Осиёи Миёна.
# Авҷ гирифтани ҷараёни мазҳабии шуубия — ҷараёни оппозитсионӣ нисбат ба ҳукмронии арабҳо.
# Шӯришҳои пай дар паи халқои Осиёи Миёна.
# Ба умури давлат ҷалб шудани аъёну ашрофи маҳаллӣ ([[Бармакиён ]], афшинҳои [[Истаравшан ]], [[Тоҳириён ]]).
# Ба мухторият соҳиб шудани вилоятҳои шарқии хилофат, аз он ҷумла мулкҳои [[Хуросон ]]-у [[Мовароуннаҳр]]
# Мавқеи мустаҳкам пайдо намудани забони тоҷикӣ дар [[Хуросон ]]-у [[Мовароуннаҳр ]].
# Муттаҳидшавии қавму қабилаҳои эронзабони Осиёи Миёна, суръат пайдо намудани раванди ташаккули халқи тоҷик.
# Ба миён омадани умумияти ҳудуди этникӣ, забонӣ ва фарқангии аҷдоди тоҷикон.
# Мавҷудияти анъанаҳои бои иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии форсу тоҷик.

== Давраҳои таърихии сулолаи [[Сомониён]] ==
Замони ба сари қудрат омадани ва фано шудани сулолаи Сомониёнро ба се давра тақсим кардан мумкин аст.
 
* '''Давраи якум''' аз соли 817 оғоз шуда, соли 874 анҷом меёбад. Ин муддат ибтидои муборизаи халқи тоҷик барои истиқлол ва ташаккули давлати мутамарказонидашуда мебошад.
* '''Давраи дувуми''' ҳукмронии хонадони [[Сомониён]] аз соли 875 оғоз ёфта дар ибтидои солҳои 60 — уми асри X ба охир мерасад. Аниқтар, ин давра солҳои 875—960 — ро дар бар мегирад.
* '''Давраи севуми''' ҳаёти хонадони Сомониён ба солҳои 961—999 рост меояд. Ин замоне буд, ки амирони Сомонӣ ба саргармӣ дода шуда, бо ду дасти адаб лашкар ва идоракунии давлатро ба ихтиёри ғуломони турк супориданд.&lt;ref name=&quot;andesha.tj&quot;/&gt;&lt;ref&gt;Мухторов А. Сомониён: замон ва макон. — Душанбе, 2008. — С. 46.&lt;/ref&gt;

== Таърих ==
[[File:Samanid dynasty (819–999).GIF|thumb|500px|Давлати Сомониён(819—999)]]
Давлати Сомониён, давлати аввалини тоҷикон, ки асри IX дар [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]] ба вуҷуд омада буд (875—999). Ба он намояндаи сулолаи Сомониён Аҳмад ибни Асад асос гузошт. Замони мавҷудияти Давлати Сомониён дар таърихи халқи тоҷик давраи азнавбарқароршавии
иқтисодиёт ва маданияти Мовароуннаҳру Хуросон баъди ҳукмронии якунимасраи хилофати [[Аббосиён]] ба шумор меравад. Дар натиҷаи меҳнати деҳқонон ва ҳунармандон дар мамлакат қувваҳои истеҳсолкунанда ба дараҷаи баланд тараққӣ карданд. Дар ин давра муносибатҳои ҷамъиятии феодалӣ ғалаба карда, раванди ташаккули халқи тоҷик ба охир расид, давлати
он ба вуҷуд омад ва маданияти моддию маънавии халқ инкишоф ёфт. Ин давраи инкишофи шаҳрҳои қадимии шарқ — [[Бухоро]], [[Самарқанд]], [[Марв (шаҳр)|Марв]], [[Нишопур]], [[Ҳирот]], [[Балх]], [[Хуҷанд]], [[Бунҷикат]], [[Ҳулбук]], [[Шумон]] ва ғ. буд. Ибтидои асри IX дар натиҷаи пурзӯр шудани ҳаракати зидди хилофат Аббосиён маҷбур шуданд, ки ба
баъзе вилоятҳо ҳуқуқи худидоракунӣ диҳанд. Дар Мовароуннаҳр намояндагони сулолаи Сомониён пурқувват гардиданд. Давлати Сомониён дар аҳди ҳокимони Мовароуннаҳр Аҳмад ибни Асад ва писари ӯ Наср комилан ташаккул ёфт. Дар давраи [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмад]] Давлати Сомониён ба давлати мустақили мутамарказ табдил ёфт. Сомониён охири асри IX ҷангҳои байниҳамдигарии ҳокимони маҳаллиро барҳам дода, тамоми Осиёи Миёнаро ба даст дароварданд. Ҳудуди Давлати Сомониён дар Шимол то дарёи Талас тӯл кашида, дар Ғарб. вилоятҳои Эрони Шимолӣ ва Шарқиро дарбар мегирифт. Мамлакат дар давраи Наср ибни Аҳад (Насри 11) (914—943) ба дараҷаи баланди тараққиёт расид. Махсусан баъди сулҳи байни Абӯалии Чағонӣ ва бо Нуҳ ибни Наср (январи с.949) Давлати Сомониён ҳамчун давлати мутамарказ ташаккул ёфт.

== Солҳои ҳукумронии амирони Сомонӣ ==
Дар асари [[Сайфиддинҳоҷӣ]] [[«Осор ул-вузаро»]] оиди амирони Сомонӣ чунин ду байт оварда шудааст:

: '''''Нӯҳ тан буданд зи оли-Сомон мазкур'''''

: '''''Гашта ба аморати Хуросон машҳур.'''''

: '''''Исмоилу Аҳмаду(саввум) Наср'''''

: '''''Ду Нӯҳу ду Абдумалику ду Мансур.'''''

Дар ин байтҳо 9 амири сулолаи [[Хонадони Сомониён]] номбар шудаанд. Муаллиф номи Насри II — ро аз «рӯйхат» берун гузоштааст.&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997, с. 3]&lt;/ref&gt;
[[File:Bukhara - Samanid Mausoleum.jpg|thumb|Мақбараи Сомониён, шаҳри Бухоро]]
* 819—842 — [[Нӯҳ ибни Асад]]
* * 842—864 — [[Аҳмад ибни Асад]]
* * 864—892 — [[Наср ибни Аҳмад|Насри I ибни Аҳмад]]
* * 892—907 — [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмад]] (Исмоили Сомонӣ)
* * 907—914 — [[Аҳмад ибни Исмоил]]
* * 914—943 — [[Насри II ибни Аҳмад]]
* * 943—954 — [[Нӯҳ ибни Насри II]]
* * 954—961 — [[Абдумалики I ибни Нӯҳ]]
* * 961—961 — [[Насри III ибни Абдумалики I]] (1 рӯз амирӣ кард)
* * 961—976 — [[Мансури I ибни Нӯҳ]]
* * 976—997 — [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* * 997—999 — [[Мансури II ибни Нӯҳ]]&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997. — 76 с.]&lt;/ref&gt;
*
* 999—999 — [[Абдумалики II ибни Нӯҳ]]&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. – Душанбе:Оли Сомон,1997. – 76 с.]&lt;/ref&gt;
*
* 1000—1005 — [[Исмоили Мунтасир]]&lt;ref&gt;Мусавии Буҷнӯрдӣ, Козим (1393 ҲҚ). Ризоии Боғбидӣ, Ҳасан; Ҷаъфарии Диҳақӣ, Маҳмуд; Саҷҷодӣ, Содиқ, виросторон. ''Таърихи Ҷомеъи Эрон''. Теҳрон: Маркази Доирату-л-маъорифи Бузурги Исломӣ (Маркази Пажуҳишҳои Эронию Исломӣ). Ҷилди 6, Сафҳаи 479, ISBN 978-600-6326-36-8.&lt;/ref&gt;

== Идоракунии давлат ==
Ташкили хуби идоракунии давлат дар рӯшду камоли он саҳми муносиб мегузорад. Инро хонадони [[Сомониён]] нағз дарк намуда буданд. Яке аз намояндагони олимақоми ин хонадони бонуфӯз Исмоил инро хуб мефаҳмид. Аз ин рӯ, баробари ба сари қудрат омадани хеш масъалаи аз рӯи нақша ташкилу амал намудани давлатро ба миён гузошт. Баъди ғалабаи Исмоил бар [[Саффориён]] (соли 900) [[Сомониён]] ташкили идоракунии бонизомро ба миён гузоштанд. Исмоил шакли беҳтарини идоракунии давлатро дар девонҳо (вазоратҳо) медид. Вай таҷрибаи давлатҳои гузаштаро ба инобат гирифта, бо роҳи девонҳо идора намуданро асос шуморид. Он дар замони арзи вуҷуд кардани давлати [[Сосониён]] ташкил шуда буд. Давлати [[Сомониён]] аз ҷиҳати сохт феодалӣ буда ба ду [[даргоҳ]]: дарбори подшоҳӣ ва девонҳо, яъне вазоратҳо ё идораҳои ҳарбӣ тақсим мешуд. Исмоил мехост, ки давлат дар як даст муттаҳид карда шавад, он гоҳ идоракунии он аз марказ хеле осон буд. Аммо Исмоил ба мақсад нарасид. Кори саркардаашро писараш [[Аҳмад ибни Исмоил]] идома дода бошад ҳам, ба сомон нарасонд. Танҳо баъди сари ӯ дар замони ҳукмронии писараш Насри II бо ташаббуси вазирони оқилу донои Сомонӣ Абӯабдуллоҳ Муҳаммад ибни Ҷайҳонӣ (914—918) ва Абулфазл Балъамӣ (918—938) орзӯи Исмоил ҷомаи амал пӯшид.
Барои идора намудани ҳокимияти марказӣ системаи идоракунии давлатӣ ба тартиб дароварда
шуд. Сардори давлат амир буда, дар вилоятҳо волиҳои ӯ ҳукм меронданд. Дар қатори дарбор ([[даргоҳ]]) боз даҳ идораи ҳарбию маъмурӣ — девонҳо ташкил карда шуданд. Вазифаи девонҳо аз деҳқонон, ҳунармандон ва тоҷирон ҷамъ овардани андозҳо буд. Буҷети умумии Давлати Сомониён 45 млн дирҳамро ташкил медод, ки 20 млн — и он барои нигоҳ доштани қӯшун ва маоши амалдорони давлатӣ сарф карда мешуд. Чорабиниҳои муҳимми Сомониён, аз ҷумла, дар атрофи як марказ муттаҳид кардани [[Хуросон]] ва [[Мовароуннаҳр]], таъмини истиқлоли давлат ва ғ. барои инкишофи ҳаёти иқтисодӣ ва мадании мамлакат заминаҳои зарурӣ фароҳам овард.

== Бухоро маркази давлати Сомониён ==
Бухоро пойтахти давлати [[Сомониён]] ба ҳисоб мерафт. [[Бухоро]] дар замони ҳукмронии арабҳо мисли дигар шаҳрҳои [[Мовароуннаҳр ]]-у [[Хуросон]] борҳо хароб гардида буд. Аммо дар аҳди [[Сомониён]] вазъият тағир ёфт. Ба туфайли робитаҳои тиҷоратӣ ва аз ҳар ҷиҳат тараққӣ ёфтани давлат ҳаёти нисбатан ором пойдор гардид. Бухоро чун дигар шаҳрҳои қадими тоҷикнишини [[Осиёи Марказӣ]] ба се қисм тақсим мешуд: 1. Арк- ҷои зисти шоҳ; 2. Шаҳристон — ҷои зисти табақаҳои гуногуни мардуми шаҳр; 3. Рабаз — маҳалли тиҷорату ҳунармандӣ. Шаҳри [[Бухоро]] дар асри IX ёздаҳ дарвоза дошт. Дар байни мамлакатҳои Осиёи Пеш яке аз шаҳрҳое буд, ки бори нахуст мактаби олии мусулмонӣ — мадраса бино ёфта будааст.
Ҳамин тариқ дар аҳди [[Сомониён]] муносибатҳои феодалӣ устувор мегардад. Давлати [[Сомониён]] ҳамаҷиҳата тараққӣ мекунад.

== Иқтисодиёт ==
Кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва савдо боз ҳам тараққӣ карданд. [[Мовароуннаҳр]] ва [[Хуросон]] мамлакатҳои аграрӣ буданд. Заминҳо асосан аз обҳои дарёчаҳо, сойҳо,
чашмаҳо, каналҳо ва корезҳо объёрӣ карда мешуданд. Дар [[Осиёи Миёна]], хусусан, дар водиҳои Зарафшон, Фарғона ва ноҳияҳои дигар системаи зиёди обёрӣ вуҷуд дошт. Масалан, дар воҳаи Бухоро (каналҳои Санҷон ва Шоҳруд), Бунҷикат ва шаҳрҳою вилоятҳои дигар каналҳо мавҷуд буданд. Дар асрҳои IX—X як қатор каналҳои нав ва иншооти обёрӣ сохта шуданд.
Масалан, дар яке аз дараҳои силсилакӯҳи Пастоғ (қаторкӯҳи Нурато) дарғоти калони сангин (ҳоло Хонбандӣ) ва обанбор бунёд гардид. Ғайр аз заминҳои обӣ заминҳои лалмиро низ васеъ истифода мебурданд. Дар заминҳои обии [[Суғд]], [[Фарғона]], [[Чоч]], [[Истаравшан]],
[[Чағониён]], [[Хуросон]] ва ғ. деҳқонон гандум, ҷав, биринҷ, арзан, лӯбиё, нахӯд ва зайтун кишт менамуданд. Пахта дар хоҷагии кишоварзии баъзе ноҳияҳо (водии Зарафшон, Фарғона,
воҳаи [[Марв]] ва ғайра) ҷойи асосиро ишғол мекард. Боғдорӣ (зардолу, шафтолу, себ, нок, биҳӣ, олуча, олу, анор, анҷир, чормағз, бодом), токдорӣ (махсусан ангури навъи ҳиротӣ), обчакорӣ ва зироати полезӣ низ ривоҷ ёфтанд. Номгӯйи маҳсулоти кишоварзӣ. хусусияти махсуси заминдориро нишон медиҳад, ки он ба обёрии сунъӣ асос ёфта буд. Географҳои асрҳои IX—X ҳосилхезии заминҳои корами Осиёи Миёнаро борҳо таъкид намудаанд. Дар ноҳияҳои кӯҳӣ ва даштҳои Осиёи Миёна чорводорӣ, хусусан, гӯсфанду асппарварӣ ривоҷ ёфт. Дар ин давра дар Давлати Сомониён саноати кӯҳӣ тараққӣ кард. Манбаъҳои хаттӣ ва маводҳои археологӣ аз зиёдии сарватҳои зеризаминии ноҳияҳои гуногуни Осиёи Миёна шаҳодат медиҳанд. Дар [[Бадахшон]], [[Дарвоз]], [[Рӯшон]] ва [[Шуғнон]] конҳои ёқут, санги лоҷвард ва нуқра кор карда мешуданд. Дар саргаҳи Зарафшон оҳан, тило, нуқра, зок, дар Истаравшан оҳан, дар Асбара ([[Исфара]]) ангиштсанг, дар Фарғона оҳан, қалъагӣ, нуқра, симоб, мис, сурб, муми кӯҳӣ (қир), асбест, фирӯза, навшодир, нефт истеҳсол менамуданд.
Илоқ (водии Оҳангарон) маркази коркарди маъдани нуқра ва сурб ба шумор мерафт. Аз конҳои Хуросон фирӯза, мармар, сангҳои резакорӣ, тило, оҳан, мис, зок, сулфур, маргимуш, шаба, гили кулолӣ ва ғ. мегирифтанд. Дар Осиёи Миёна конҳои зиёди асримиёнагӣ, ба монанди Кони Мансур, Кӯҳи Сим, Конҷӯл, Консой, Тариқэккан, Кони Гут ва ғ. ёфт ва
омӯхта шуданд. Маъданро бо роҳи кандани чоҳҳои амудӣ ва нишеб ё аз конҳои кушод мегирифтанд. Дар саноати кӯҳӣ меҳнати одамони озод ва ғуломонро хуб истифода мебурданд.

== Ҳунармандӣ ==
Дар Давлати Сомониён ҳунармандӣ низ инкишоф ёфт, ки он дар Мовароуннаҳру Хуросон ҷойи намоёнро ишғол мекард. Пеш аз ҳама бофандагӣ ривоҷ ёфт. Деҳаҳои Зандона (наздикии Бухоро), Водар (наздикии Самарқанд) ва Дарзангӣ (дар водии д. Сурхон) ба
марказҳои бофандагӣ табдил ёфтанд. Дар онҳо намудҳои беҳтарини матоъҳои пахтагӣ мебофтанд. Мувофиқи маълумоти [[Муҳаммади Наршахӣ]], матоъи зандонагиро ба Эрон, Форс ва Ҳиндустон мебурданд. Мувофиқи ахбори географҳои асри X Ибни Ҳавқал ва Муқаддасӣ матоъи нафиси водарӣ дар мамлакатҳои Шарқ шуҳрати калон дошт. Дар Самарқанд, Дабусия,
Бухоро, Искоҷат, Насаф, Кеш, Банокат, матоъҳои нафис ва дурушт мебофтанд.
Дар [[Самарқанд]] коғаз ва шиша истеҳсол мекарданд, ки онҳо дар мамлакатҳои Шарқи Миёна ва Наздик шуҳрати калон пайдо карда буданд. Дар шаҳрҳо ва маҳалҳои аҳолинишини Фарғона,
Истаравшан, Хуҷанд яроқ ва олоти кишоварзӣ, зарфҳои фулузӣ, дар Бухоро ва атрофи он қолин, ҷойнамоз, зин, равған, дар Самарқанд рикоб, лаҷом, тасма, деги мисин, дар Чоч зин, тирдон, хайма, тиру камон, сӯзан, миқроз, зарфҳои сафолӣ, дар шаҳрҳои Хуросон -
дар Нишопур калоба, матоъ, либоси пашмин, рӯйҷо, корд, дар [[Марв]] парча, сӯзанӣ, рӯйҷои абрешимӣ ва пахтагӣ, абрешим, дар [[Тӯс]] зарфҳои сангӣ, бурё, дар [[Балх]] пӯст, собун дар Гарчошара қолин, намад ва ғ. истеҳсол мекарданд. Онҳо аз ривоҷёбии ҳаматарафаи
ҳунармандӣ шаҳодат медиҳанд.

== Тиҷорат ==
Инкишофи кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва тараққиёти шаҳрҳо ба ривоҷёбии мубодилаи мол байни шаҳру деҳот аз як тараф, аз тарафи дигар байни аҳолии муқимӣ ва бодиянишин оварда расонд. Дар натиҷаи инкишофи савдои дохилӣ ва берунӣ шаҳрҳо ва деҳаҳои Осиёи Миёна дар соҳаи истеҳсоли ин ё он навъи мол махсус гардида буданд. Мувофиқи маълумоти Муқаддасӣ ба бозорҳои берунӣ аз [[Бухоро]] порчаҳои нафис, қолин, ҷойнамоз, фонуси мисин,
пушттаранги асп, равған, пӯсти гӯсфанд, гӯшт ва харбуза, аз Кармина сачоқ, аз Дабусия ва Водар газворҳои водарӣ, аз Арбинҷон ҷомаи пашмин, ҷойнамоз, пӯст, зарфҳои фулузӣ, аз Самарқанд парча, матоъи симгун, газворҳои сурх (мумарҷол), газвори
синизӣ, абрешим, шоҳӣ, хайма, коғаз, шиша, деги мис, чормағз, аз Ҷиззах пашм, газвори сафед, яроқ, оҳан, аз Чоч пахта, ҷома, хайма, камон, аз Тирмиз собун, аз Балх пӯст, собун, кунҷит, биринҷ, чормағз, мавиз, бодом, асал, зок, сулфур, сурб, рӯйҷои занона, аз Марв
парча, ҷома, рӯйҷои пахтагӣ ва абрешимӣ, равғани кунҷит, панир, мис, аз Нишопур калоба, газвор, либосҳои пахтагӣ ва пашмин, оҳан, пӯст, аз Нисо ва Обивард либоси пахтагӣ ва абрешимӣ, абрешим, равғани кунҷит, пӯсти рӯбоҳ, аз Ҳирот ба миқдори
зиёд мавиз, писта, асал ва ғ. мебурданд.
Дар асрҳои IX—X савдо бо мамлакатҳои ҷанубу шарқии Европа, Муғулистон, Хитой, Эрон, Кавказ, давлатҳои Осиёи Пеш аҳамияти калон пайдо кард. Аз Мовароуннаҳр ва Хуросон роҳҳои калони тиҷоратии Шарқ мегузаштанд. Роҳи тиҷоратие, ки аз Осиёи
Миёна ба ҷанубу шарқии Европа мегузашт, аҳамияти
калон дошт. Муншии сафорати хилофати араб
Ибни Фадлон, ки с. 922 ҳамроҳи корвони тоҷирон
ба Булғория, Волгаю Кама мерафт, ин роҳро тавсиф
кардааст. Ба воситаи Итил ва Булғор Д. С. бо князиҳои
Рус савдо мекард. Ба Итил ва Булғор биринҷ,
хушкмева, газворҳои пахтагӣ, абрешимӣ ва пашмин,
дирамҳои нуқрагин бурда, аз Рус, Булғор ва Хазар
ба Осиёи Миёна мӯина, асал, пӯст, чорво ва ғайра
меоварданд. Дар шаҳрҳои гуногуни Рус — Москва,
Новгород ва ғ. ба миқдори зиёд ёфт шудани тангаҳои
Давлати Сомониён аз алоқаҳои мустаҳками тиҷоратии байни Осиёи
Миёна ва Руси қадим шаҳодат медиҳад.
Дар сари роҳҳои тиҷоратӣ корвонсаройҳо, хонаҳои
истиқоматӣ сохта, чоҳҳо мекофтанд. Савдо бо
Европаи Ғарбӣ асосан бо роҳи иваз намудани молҳои
арзишашон якхела ба амал бароварда мешуд. Дар асри X чекҳо низ дар муомилот истифода мешуданд. Дар Давлати Сомониён. анвои молҳои фурӯш тағйир ёфт. Агар тоҷирон
пештар маснуоти заргарӣ, яроқи қиматбаҳо, зарфҳои
биринҷӣ ва нуқрагӣ, шиша, газворро ба фурӯш баранд,
акнун бештар хӯрокворӣ, моли хоми ҳунармандӣ ва
маҳсулоти ҳунармандиро мефурӯхтанд. Тараққиёти кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва савдо дар
Хуросону Мовароуннаҳр ба инкишофи маданияти
маънавии халқи тоҷик заминаи муҳим гузошт.
Дар асрҳои IX—X дар Осиёи Миёна муносибатҳои
феодалӣ пурра ғалаба карданд.

Давлати Сомониён давлати феодалӣ буд, ки он манфиати феодалон ва савдогаронро ҳимоя
мекард. Қисмати асосии замин дар дасти намояндагони
сулолаи Сомониён, заминдорони калон, мансабдорони
давлатӣ ва рӯҳониён буд. Оммаи васеи деҳқонон
камзамин буд, ё ҳеч замин надошт. Андозҳои вазнин,
истисмори феодалӣ боиси сар задани як қатор шӯришу
ошӯбҳои зиддифеодалӣ гардиданд. Муборизаи синфӣ
аксаран дар зери ниқоби дин мегузашт. Масалан,
яке аз ҳаракатҳои калони динӣ дар Давлати Сомониён ҳаракати
қарматия буд.

== Ташаккули халқи тоҷик ==

Дар асрҳои IX—X дар Осиёи Миёна, аз ҷумла, дар водии Зарафшон, Қашқадарё ва Истаравшан — суғдҳо, ҳавзаи дарёи Аму ва шохобҳои он бохтариён (тахориён), дар
ҳавзаи поёноби д. Аму — хоразмиён, водии Фарғона — фарғониён, дар ҷанубу ғарбии воҳаҳои Осиёи Миёна сакоиҳо зиндагӣ мекарданд. Ҳамаи онҳо қаробати
этникӣ дошта, ба забонҳо ва шеваҳои гурӯҳи забонҳои
эронӣ гуфтугӯ мекарданд. Дар баъзе маҳалҳои
Тахористон, Чоч, Фарғона ва, хусусан, дар шимолу
шарқии Осиёи Миёна гурӯҳҳои этникии туркнажод
низ буданд.
Дар асрҳои IX—X дар ҳудуди Давлати Сомониён раванди ташаккули [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] ба охир расид. Мувофиқи маълумотҳо, таркиби этникии [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]]ро суғдҳо, бохтариён ва тахориён, фарғониён, хуросониён ва қабилаи сакоиҳо ташкил медоданд. Ба онҳо дар давраҳои гуногун хионитҳо, ҳайтолиён, туркҳо ва гурӯҳҳои дигари этникӣ ҳамроҳ шуданд.
Забони умумии [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]] дарӣ (форсии дарӣ) буд. Забони дарӣ (тоҷикӣ) аввалҳо дар заминаи яке аз шеваҳои байни [[Тахористон]] ва [[Хуросон]] ба вуҷуд омада, дертар ба вилоятҳои дигар паҳн шуд ва забони суғдиро аз гуфтугӯ танг карда баровард. Дар кори
ташаккули забони тоҷикӣ лаҳҷаҳои Эрони Шарқӣ нақши калон бозиданд. Дар асрҳои IX—X адабиёти
илмӣ ва назм инкишоф ёфтанд. Сомониён барои дар байни аҳолии маҳаллӣ пайдо намудани такягоҳ забони
модариро ҳаматарафа истифода бурданд. Ташаккули территорияи умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] аз раванди ниҳоят мураккаб ва пурихтилофи ҷудошавию муттаҳидшавии иттиҳодияҳои давлатие,
ки дар сарзамини тоҷикон вуҷуд доштанд, сар шуда, бо барпо гардидани давлати мутамаркази Сомониён
ба охир расид.Мубориза табақаҳои гуногуни ҷамъиятро аз оммаи меҳнаткаш то синфи ҳукмрон
фаро гирифт. Маркази ин иттиҳодия [[Мовароуннаҳр]] ва [[Хуросон]] буданд. Давлати Сомониён давлати осиёимиёнагӣ, сулолаи Сомониён сулолаи тоҷикон буд. Маркази мамлакатро марзе, ки дар он аз қадим аҷдоди [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] маскан гирифта буд, ташкил мекард.
Раванди ташаккули фарҳанги умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] хеле мураккаб ва номунтазам буд. Маводҳои археологӣ шаҳодат медиҳанд, ки ҳанӯз дар а.7-8 дар ҳудуди [[Суғд]], [[Тахористон]], [[Фарғона]] ва [[Хуросон]] баробари хусусиятҳои махсуси ин ё он вилоят ба
дараҷаи муайян умумияти фарҳанги моддӣ ва маънавӣ вуҷуд дошт. Умумияти маданияти моддӣ
бештар дар меъморӣ, шакл ва техникаи тайёр намудани сафоли сирдор намудор мегардад. Дар
давраи ташаккули фарҳанги умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] [[водии Зарафшон]] (бо марказҳои калони иқтисодӣ, фарҳангӣ ва сиёсиаш — [[Бухоро]] ва [[Самарқанд]]) вилояти асосии аз ҷиҳати маданӣ мутараққӣ ба шумор мерафт.

Рӯдакӣ дар он замоне, ки давраи рушди болоравии худшиносии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] буд, даъвати Балъамиро ба ҷон пазируфт. Иштироки Рӯдакӣ дар ин раванди ташаккули [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] айни муддао буд. Ӯ бо дарбори [[Исмоили Сомонӣ]] ([[892]]—[[907]]) ва [[Аҳмад ибни Исмоил]] ([[907]]—[[914]]) беалоқа набудааст. Рӯдакӣ дар дарбори [[Наср ибни Аҳмад]]и Сомонӣ, яъне Насри II (914—943) ба мартабаи азим соҳиб мешавад.

Бинобар ҳамин худи Рӯдакӣ мегӯяд:
{{иқтибос|муаллиф=Рӯдакӣ|
&lt;big&gt;'''Киро бузургию неъмат зи ину он будӣ,
;Варо бузургию неъмат зи Оли Сомон буд.'''&lt;/big&gt;}}

== Рушди фарҳанги тоҷикон ==
Дар асрҳои IX—X фарҳанги халқҳои Осиёи Миёна
ба дараҷаи баланд инкишоф ёфт. Ба тараққиёти
фарҳанги [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]] пурра ҷорӣ
гардидани забони дарӣ (тоҷикӣ) мусоидат кард. Ба
ин забон назм инкишоф ёфт, ки он дар эҷодиёти
сардафтари адабиёти форс — тоҷик Абӯабдуллоҳ
Ҷаъфари [[Рӯдакӣ]], шоири бузург Абулқосими
[[Фирдавсӣ]] ва дигарон зоҳир гардид. Дар ин давра
илмҳои математика, астрономия, география, химия,
тиб, таърих ва адабиётшиносӣ инкишоф ёфтанд, ки
олимони энсиклопедист [[Абӯнасри Форобӣ]]. [[Абӯалӣ
ибни Сино]], Абӯмаҳмуди Хуҷандӣ, [[Абӯрайҳони
Берунӣ]] ва диг. намояндагони машҳури он мебошанд.
Шаҳрҳои асосии [[Осиёи Миёна]] — Бухоро,
Самарқанд, Балх, Марв, Нишопур, Хуҷанд, Бунҷикат
ва ғ. ба марказҳои калони маданӣ табдил ёфтанд.
Аз тамоми мамлакатҳои Шарқ ба пойтахти давлат
— Бухоро олимон, шоирон, мусаввирон ва диг.
намояндагони фарҳанг ҷамъ омада буданд. Бухоро
яке аз марказҳои фарҳанги Шарқ гардид. Дар шаҳр
китобхонаи хеле бое ташкил карда шуд, ки он бо номи
«Савон ул — ҳикмат» машҳур аст. Дар он китобҳои
нодир роҷеъ ба илмҳои мухталиф гирд оварда шуда
буданд. Дар бозори китоб асарҳои қиматбаҳои илмӣ
ба даст овардан мумкин буд. Дар асрҳои IX—X санъати
мусиқии халқи тоҷик боз ҳам инкишоф ёфт. Як қатор
асарҳои санъати мусиқӣ ба вуҷуд омаданд, ки онҳо
минбаъд дар «Дувоздаҳмақом», дертар «[[Шашмақом]]»
гирд оварда шуданд. Асосҳои назариявии санъати
мусиқӣ дар асарҳои Абӯабдуллоҳи [[Рӯдакӣ]], [[Абӯалӣ
ибни Сино]], Абӯҳафси Суғдӣ, Абӯсолеҳ, Абулаббоси
Бахтиёр ва диг. акс ёфтанд.
Шаҳрсозӣ, меъморӣ ва санъати ороиш боз ҳам
тараққӣ кард. Дар ин давра [[мақбараи Исмоили
Сомонӣ]] дар [[Бухоро]], мақбараи Аработа дар наздикии
Каттақӯрғон ва Аламдор дар наздикии Каркӣ, қасрҳо,
бозорҳои тимдор, корвонсаройҳо, масҷидҳои ҷомеъ
бунёд гардиданд. Кандакории сутуну сақфи биноҳо
(хусусан, дар [[водии Зарафшон]]), гаҷкорӣ, ороиши
зарфҳои сафолӣ ва фулузӣ, соҳаҳои дигари санъати
амалӣ ривоҷ ёфтанд.

== Таназзул ==
Оштинопазирии синфҳои баҳамзид, муборизаи ҳокимони маҳаллӣ бо ҳукумати марказӣ, истисмори сахти феодалӣ боиси таназзули мамлакат гардид. Дар охири асри X Давлати Сомониён суст шуда, ба ҳуҷуми бодиянишинон дучор омад. Соли 992 бодиянишинони турк Бухороро забт карданд, мувофиқи шартномаи соли 996 тамоми мулкҳои тарафи шимолии ҳавзаи дарёи Зарафшон ба ихтиёри
туркҳо гузашт. Дар охири асри Х дар натиҷаи афзӯдани муборизаҳои дохилӣ ва пурзӯр шудани мавқеи гвардияи туркӣ иқтидори давлати [[Сомониён]] суст гардид. Қӯшишҳои марказгурезии феодалони калон нӯфузи давалати марказиро ниҳоят суст карданд. Дар чунин вазъият тохтутози пайдарпаи туркони бодиянишин, махсусан ҳуҷумҳои бодиянишинони Қарохонӣ, ки солҳои 90-уми асри Х дар ҳудуди Туркистони Шарқӣ, Ҳафтрӯд, ҷануби ноҳияҳои доманаи Тиёншон таҳти роҳбарии сулолаи [[Қарохониён]] ба вуҷуд омада, мавҷудияти давлати [[Сомониён]]ро дар зери хатар мегузоштанд. Аз шиддат ёфтани муборизаҳои қувваҳои марказгурез ва торафт суст шудани иқтидори давлати [[Сомониён]] истифода намуда, [[Қарохониён]] ба сарзамини [[Сомониён]] ҳуҷум кардан ва бидуни ягон муқобилияти сахте [[23 октябр]]и [[соли 999]] поӣтахти давлати [[Сомониён]] — [[Бухоро]] ро ба даст дароварданд. Соли 1005 Қарохониён сипоҳи охирин намояндаи сулолаи Сомониён Мунтасир Абӯиброҳим Исмоилро торумор намуда, давлати Қарохониёнро барпо карданд. Баъди ин Давлати Сомониён барҳам хӯрд ва дар Осиёи Миёна давлати [[Қарахониён]] ба вуҷуд омад. Мулкҳои тарафи ҷанубии дарёи [[Ҷайҳун]] (Аму) — ро [[Ғазнавиён]] ба даст дароварданд.

== Хулоса ==
Хулоса, тоҷикон ва аҷдоди онҳо дар таърихи тамаддуни ҷаҳонӣ мақоми хосаеро доро ҳастанд. Тоҷикон, забон ва фарҳанги онҳо на танҳо барои мардуми эронинаҷод, балки ба халқҳои дигар низ таъсири мусбӣ расонидааст. Тасдиқи ин гуфтаҳоро метавон дар мисолҳои зиёде, аз ҷумла халқи озар дид. Масалан, қасидаҳои Ќатрони Табрезӣ (1010—1080) бештар дар равиш ва услуби шоирони аҳди Сомонӣ навишта шудааст. Забон ва фарҳанги тоҷикон, давлати бузурги онҳо дар ҳаёти моддӣ, маънавӣ ва сиёсии мардуми Осиёи Миёна ва берун аз он осори амиқи худро гузоштааст.

== Нигаред ==
* [[Хронологияи давлатҳои бостонии тоҷикон]]
* [[Хонадони Сомониён]]
* [[Исмоили Сомонӣ]]
* [[Вазирони давлати Сомониён]]
* [[«Амирон ва вазирони Сомонӣ»]]

== Адабиёт ==
* [[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин ва асри миёна. Китоби 1. — Душанбе, 1973; Китоби 2. — Душанбе, 1985;
* [[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1, 2. — Душанбе, 1998;
* &lt;ref&gt;[http://andesha.tj/node/35#attachments Тоҷикон. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1, 2. — Душанбе, 2008, 870 с.]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;
* Давлатдории тоҷикон дар асрҳои IX—XVI. Мураттиб ва муҳаққиқ: Нурмуҳаммади Амиршоҳӣ. — Душанбе, 1999.
* История таджикского народа. Т. II — Душанбе, 1999.
* [http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997. — 76 с.]
* Аҳрор Мухторов. Сомониён: Замон ва макон. — Душанбе, 1999.
* Таърихи Табарӣ. Ҷилдҳои 1-2. Теҳрон, 2001.
* [http://kmt.tj/index.php?book_id=60 Нусхаи таълифоти китоби Абубакри Наршахӣ. Таърихи Бухоро. — Душанбе, 1979.]
* Неъматов Н. Н. Давлати Сомониён. — Душанбе, 1989.
* Ҳотамов Н. Б., Довудӣ Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). — Душанбе, 2011 ва 2015.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
[http://slt.uz/ru/gosudarstvosamanidov.html Государство Саманидов] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20131017031501/http://slt.uz/ru/gosudarstvosamanidov.html |date=2013-10-17 }}

{{Амирони сулолаи Сомониён}}
{{Давлатҳои сулолаҳои форисзабон (тоҷикон)}}

[[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Давлати Сомониён]]
[[Гурӯҳ:Вилоятҳои таърихии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>368jsiltuhzcutqorxtd49m8xhik2qm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307120</id>
      <parentid>1307119</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:00:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50198" xml:space="preserve">{{Давлати таърихӣ
|ном            =''Давлати Сомониён''
|номи қавмӣ     = {{lang-fa|{{Nastaliq|امارت سامانیان}}}}&lt;br&gt;'''Sāmāniyān'''
|харита         = Samanid dynasty (819–999).GIF|thumb|270px
|тавсиф         = Давлати Сомониён дар авҷи қудрати [[Исмоили Сомонӣ]]
|p1             = Саффориён
|flag_p1        = Saffarid_dynasty_861-1003.png
|p2             = Хилофати Аббосиён
|flag_p2        = Abbasid_Caliphate_most_extant.png
|таъсис         = [[819]]
|барҳам         = [[999]]
|s1             = Давлати Ғазнавиён
|flag_s1        = Ghaznavid_Empire_975_-_1187_(AD).PNG
|s2             = Давлати Қарохониён
|flag_s2        = Kingdom_of_Kara-Khanids-_999-1212.png
|s3             = 
|flag_s3        = 
|s4             = 
|flag_s4        =Samanid Flag.webp 
|шиор           = 
|пойтахт        = [[Самарқанд]] дар солҳои [[819]]—[[892]], &lt;br&gt; [[Бухоро]] дар солҳои [[892]]—[[999]]
|шаҳрҳо         = [[Бухоро]](200,000), [[Балх (шаҳр)|Балх]](200,000), [[Марв (шаҳри бостонӣ)|Марв]](200,000), [[Нишопур]](125,000), [[Самарқанд]](120,000), [[Машҳад]], [[Ҳирот]] 
|забон          = [[Забони порсӣ|Порсӣ]] (&lt;small&gt;фармони расмӣ &amp; динӣ/забони модарӣ&lt;/small&gt;),&lt;ref&gt;&quot;Persian Prose Literature.&quot; World Eras. 2002. HighBeam Research. (September 3, 2012);&quot;''Princes, although they were often tutored in Arabic and religious subjects, frequently did not feel as comfortable with the Arabic language and preferred literature in Persian, which was either their mother tongue—as in the case of dynasties such as the Saffarids (861–1003), Samanids (873–1005), and Buyids (945–1055)...''&quot;. [http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130502180821/http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html |date=2013-05-02 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Elton L. Daniel, ''History of Iran'', (Greenwood Press, 2001), 74.&lt;/ref&gt;{{sfn|Frye|1975|p=146}}&lt;ref name=&quot;Paul Bergne 6&quot;&gt;{{cite book|author=Paul Bergne|title=The Birth of Tajikistan: National Identity and the Origins of the Republic|url=https://books.google.com/books?id=3coojMwTKU8C&amp;pg=PA6#v=onepage&amp;q&amp;f=false|date=15 June 2007|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-1-84511-283-7|pages=6–}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;[[Забони арабӣ|Арабӣ]] (&lt;small&gt;фармони динӣ&lt;/small&gt;){{sfn|Frye|1975|p=145}}
|арз                      =
|майдон                   = 2,850,000 км²
|аҳолӣ                    = 10,000,000
|шакли_ҳукмронӣ           = [[Аморат]]
|сулола                   = Сомониён
|унвони_ҳокимон           = [[Амир]]
|ҳоким1                   = [[Яҳё ибни Асад]]
|соли_ҳоким1              = [[819]] то [[855]]
|ҳоким2                   = [[Исмоили Мунтасир]]
|соли_ҳоким2              = [[999]] — [[1005]]
|дин                      = [[Ислом]] ([[суннӣ]]) 
|Марҳала1                 = Таъсисдиҳанда - [[Сомонхудот]]  
|Сана1                    = 
|Сол1                     = [[819]]
|Марҳала2                 = Ба бузургтарин қудрат дастёбгашта - [[Исмоили Сомонӣ]] 
|Сана2                    = [[892]] то [[907]].
|Сол2                     = 
|эзоҳ = 
|то  = Саффориён
|пас = Давлати Қарохониён
|п2  = Давлати Ғазнавиён
|п3  =
}}
'''Давлати Сомониён''' ({{lang-fa|{{Nastaliq|سامانیان}}}}; [[819]]—[[999]]) — аввалин давлати соҳибистиқлоли исломии [[тоҷикон]]. Ҳукмронии сулолаи Сомониён солҳои [[819]]—[[999]] дар бар мегирад.

== Пешгуфтор ==
Асосгузори сулола — Сомонхудот мебошад, ки аз соли [[819]] наберагонаш Нӯҳ, Аҳмад, Ёқуб ва Илёс дар вилоятҳои [[Мовароуннаҳр]] ҳукмрон мешаванд. Номи давлат аз номи сулолаи ҳоким — [[сулолаи Сомониён|Сомониён]] гирифта шудааст. То соли [[892]] амирони Сомониён зери итоати [[Хилофати Араб]] қарор доштанд. Асосгузори давлати соҳибистиклоли тоҷикон [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмади Сомонӣ]] мебошад. Исмоил соли [[900]] баъд аз мағлубияти [[Амр ибни Лайс]]и [[Саффориён|Саффорӣ]] кишвари [[Хуросон]]ро ба [[Мовароуннаҳр]] муттаҳид намудааст. Заминҳои таърихии [[Ориёно|ориёнажод]] ба як давлати муттамарказонидашуда муттаҳид шуданд. Давраи ҳукмронии [[Исмоили Сомонӣ]]([[892]]—[[907]]) ва амир Насри II ([[914]]—[[941]]) айёми гулгулшукуфии давлати Сомониён ба ҳисоб меравад.

Сардафтари адабиёти форсу тоҷик [[Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]], муаллифи «Шоҳнома» Абулкосим [[Фирдавсӣ]], олимони машҳури шарқзамин Абуали [[ибни Сино]], [[Закариёи Розӣ]], Ҷайҳонӣ, Балъамӣ, ва диг. асарҳои хешро дар ҳамин давлат эъҷод кардаанд. Дар ин давра [[илм]]у ҳунар ва [[санъат]] ривоҷу равнақ ёфта, адабиёти хаттии форсӣ-тоҷикӣ ташаккул ёфт. Давлати Сомониён ҳудуди имрӯзаи [[Тоҷикистон]], [[Ӯзбекистон]], [[Афғонистон]] ва қисман [[Туркманистон]]у [[Қазоқистон]] ва [[Қирғизистон]]у [[Эрон]]ро дар бар мегирифт. Марказаш шаҳри [[Бухоро]] буд. Ташаккули халқи тоҷик ва забони форсии тоҷикӣ дар давраи мавҷудияти давлати Сомониён асри IX—X ба анҷом расидааст.&lt;ref&gt;Муҳимтарин саҳифаҳои таърихи халқи тоҷик. Мураттибон Ҳотамов Н. Б.,Саъдиев Ш. С. Нашри дуюм. — Душанбе,2010,- с. 6-8.&lt;/ref&gt;.
Соли [[999]] бинобар суст гардидани ҳукумати марказӣ ва хиёнати ҳарбиёни турк давлати Сомониён аз ҷониби [[давлати Қарахониён]] забт карда шудааст.&lt;ref name=&quot;andesha.tj&quot;&gt;[http://andesha.tj/node/35#attachments Ғафуров Б.Ғ. Тоҷикон. — Душанбе,2008. 870 с.]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;.&lt;ref&gt;Ҳотамов Н. Б., Довуди Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). — Душанбе,2011, — с. 93-120.&lt;/ref&gt;

== Сабабҳои асосии таъсисёбии давлати Сомониён ==
Сабабҳои асосии таъсисёбии давлати [[Сомониён ]]:
# Оғози давраи пирӯзии муносибатҳои феодалӣ дар Осиёи Миёна.
# Авҷ гирифтани ҷараёни мазҳабии шуубия — ҷараёни оппозитсионӣ нисбат ба ҳукмронии арабҳо.
# Шӯришҳои пай дар паи халқои Осиёи Миёна.
# Ба умури давлат ҷалб шудани аъёну ашрофи маҳаллӣ ([[Бармакиён ]], афшинҳои [[Истаравшан ]], [[Тоҳириён ]]).
# Ба мухторият соҳиб шудани вилоятҳои шарқии хилофат, аз он ҷумла мулкҳои [[Хуросон ]]-у [[Мовароуннаҳр]]
# Мавқеи мустаҳкам пайдо намудани забони тоҷикӣ дар [[Хуросон ]]-у [[Мовароуннаҳр ]].
# Муттаҳидшавии қавму қабилаҳои эронзабони Осиёи Миёна, суръат пайдо намудани раванди ташаккули халқи тоҷик.
# Ба миён омадани умумияти ҳудуди этникӣ, забонӣ ва фарқангии аҷдоди тоҷикон.
# Мавҷудияти анъанаҳои бои иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии форсу тоҷик.

== Давраҳои таърихии сулолаи [[Сомониён]] ==
Замони ба сари қудрат омадани ва фано шудани сулолаи Сомониёнро ба се давра тақсим кардан мумкин аст.
 
* '''Давраи якум''' аз соли 817 оғоз шуда, соли 874 анҷом меёбад. Ин муддат ибтидои муборизаи халқи тоҷик барои истиқлол ва ташаккули давлати мутамарказонидашуда мебошад.
* '''Давраи дувуми''' ҳукмронии хонадони [[Сомониён]] аз соли 875 оғоз ёфта дар ибтидои солҳои 60 — уми асри X ба охир мерасад. Аниқтар, ин давра солҳои 875—960 — ро дар бар мегирад.
* '''Давраи севуми''' ҳаёти хонадони Сомониён ба солҳои 961—999 рост меояд. Ин замоне буд, ки амирони Сомонӣ ба саргармӣ дода шуда, бо ду дасти адаб лашкар ва идоракунии давлатро ба ихтиёри ғуломони турк супориданд.&lt;ref name=&quot;andesha.tj&quot;/&gt;&lt;ref&gt;Мухторов А. Сомониён: замон ва макон. — Душанбе, 2008. — С. 46.&lt;/ref&gt;

== Таърих ==
[[File:Samanid dynasty (819–999).GIF|thumb|500px|Давлати Сомониён(819—999)]]
Давлати Сомониён, давлати аввалини тоҷикон, ки асри IX дар [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]] ба вуҷуд омада буд (875—999). Ба он намояндаи сулолаи Сомониён Аҳмад ибни Асад асос гузошт. Замони мавҷудияти Давлати Сомониён дар таърихи халқи тоҷик давраи азнавбарқароршавии
иқтисодиёт ва маданияти Мовароуннаҳру Хуросон баъди ҳукмронии якунимасраи хилофати [[Аббосиён]] ба шумор меравад. Дар натиҷаи меҳнати деҳқонон ва ҳунармандон дар мамлакат қувваҳои истеҳсолкунанда ба дараҷаи баланд тараққӣ карданд. Дар ин давра муносибатҳои ҷамъиятии феодалӣ ғалаба карда, раванди ташаккули халқи тоҷик ба охир расид, давлати
он ба вуҷуд омад ва маданияти моддию маънавии халқ инкишоф ёфт. Ин давраи инкишофи шаҳрҳои қадимии шарқ — [[Бухоро]], [[Самарқанд]], [[Марв (шаҳр)|Марв]], [[Нишопур]], [[Ҳирот]], [[Балх]], [[Хуҷанд]], [[Бунҷикат]], [[Ҳулбук]], [[Шумон]] ва ғ. буд. Ибтидои асри IX дар натиҷаи пурзӯр шудани ҳаракати зидди хилофат Аббосиён маҷбур шуданд, ки ба
баъзе вилоятҳо ҳуқуқи худидоракунӣ диҳанд. Дар Мовароуннаҳр намояндагони сулолаи Сомониён пурқувват гардиданд. Давлати Сомониён дар аҳди ҳокимони Мовароуннаҳр Аҳмад ибни Асад ва писари ӯ Наср комилан ташаккул ёфт. Дар давраи [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмад]] Давлати Сомониён ба давлати мустақили мутамарказ табдил ёфт. Сомониён охири асри IX ҷангҳои байниҳамдигарии ҳокимони маҳаллиро барҳам дода, тамоми Осиёи Миёнаро ба даст дароварданд. Ҳудуди Давлати Сомониён дар Шимол то дарёи Талас тӯл кашида, дар Ғарб. вилоятҳои Эрони Шимолӣ ва Шарқиро дарбар мегирифт. Мамлакат дар давраи Наср ибни Аҳад (Насри 11) (914—943) ба дараҷаи баланди тараққиёт расид. Махсусан баъди сулҳи байни Абӯалии Чағонӣ ва бо Нуҳ ибни Наср (январи с.949) Давлати Сомониён ҳамчун давлати мутамарказ ташаккул ёфт.

== Солҳои ҳукумронии амирони Сомонӣ ==
Дар асари [[Сайфиддинҳоҷӣ]] [[«Осор ул-вузаро»]] оиди амирони Сомонӣ чунин ду байт оварда шудааст:

: '''''Нӯҳ тан буданд зи оли-Сомон мазкур'''''

: '''''Гашта ба аморати Хуросон машҳур.'''''

: '''''Исмоилу Аҳмаду(саввум) Наср'''''

: '''''Ду Нӯҳу ду Абдумалику ду Мансур.'''''

Дар ин байтҳо 9 амири сулолаи [[Хонадони Сомониён]] номбар шудаанд. Муаллиф номи Насри II — ро аз «рӯйхат» берун гузоштааст.&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997, с. 3]&lt;/ref&gt;
[[File:Bukhara - Samanid Mausoleum.jpg|thumb|Мақбараи Сомониён, шаҳри Бухоро]]
* 819—842 — [[Нӯҳ ибни Асад]]
* * 842—864 — [[Аҳмад ибни Асад]]
* * 864—892 — [[Наср ибни Аҳмад|Насри I ибни Аҳмад]]
* * 892—907 — [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмад]] (Исмоили Сомонӣ)
* * 907—914 — [[Аҳмад ибни Исмоил]]
* * 914—943 — [[Насри II ибни Аҳмад]]
* * 943—954 — [[Нӯҳ ибни Насри II]]
* * 954—961 — [[Абдумалики I ибни Нӯҳ]]
* * 961—961 — [[Насри III ибни Абдумалики I]] (1 рӯз амирӣ кард)
* * 961—976 — [[Мансури I ибни Нӯҳ]]
* * 976—997 — [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* * 997—999 — [[Мансури II ибни Нӯҳ]]&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997. — 76 с.]&lt;/ref&gt;
*
* 999—999 — [[Абдумалики II ибни Нӯҳ]]&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. – Душанбе:Оли Сомон,1997. – 76 с.]&lt;/ref&gt;
*
* 1000—1005 — [[Исмоили Мунтасир]]&lt;ref&gt;Мусавии Буҷнӯрдӣ, Козим (1393 ҲҚ). Ризоии Боғбидӣ, Ҳасан; Ҷаъфарии Диҳақӣ, Маҳмуд; Саҷҷодӣ, Содиқ, виросторон. ''Таърихи Ҷомеъи Эрон''. Теҳрон: Маркази Доирату-л-маъорифи Бузурги Исломӣ (Маркази Пажуҳишҳои Эронию Исломӣ). Ҷилди 6, Сафҳаи 479, ISBN 978-600-6326-36-8.&lt;/ref&gt;

== Идоракунии давлат ==
Ташкили хуби идоракунии давлат дар рӯшду камоли он саҳми муносиб мегузорад. Инро хонадони [[Сомониён]] нағз дарк намуда буданд. Яке аз намояндагони олимақоми ин хонадони бонуфӯз Исмоил инро хуб мефаҳмид. Аз ин рӯ, баробари ба сари қудрат омадани хеш масъалаи аз рӯи нақша ташкилу амал намудани давлатро ба миён гузошт. Баъди ғалабаи Исмоил бар [[Саффориён]] (соли 900) [[Сомониён]] ташкили идоракунии бонизомро ба миён гузоштанд. Исмоил шакли беҳтарини идоракунии давлатро дар девонҳо (вазоратҳо) медид. Вай таҷрибаи давлатҳои гузаштаро ба инобат гирифта, бо роҳи девонҳо идора намуданро асос шуморид. Он дар замони арзи вуҷуд кардани давлати [[Сосониён]] ташкил шуда буд. Давлати [[Сомониён]] аз ҷиҳати сохт феодалӣ буда ба ду [[даргоҳ]]: дарбори подшоҳӣ ва девонҳо, яъне вазоратҳо ё идораҳои ҳарбӣ тақсим мешуд. Исмоил мехост, ки давлат дар як даст муттаҳид карда шавад, он гоҳ идоракунии он аз марказ хеле осон буд. Аммо Исмоил ба мақсад нарасид. Кори саркардаашро писараш [[Аҳмад ибни Исмоил]] идома дода бошад ҳам, ба сомон нарасонд. Танҳо баъди сари ӯ дар замони ҳукмронии писараш Насри II бо ташаббуси вазирони оқилу донои Сомонӣ Абӯабдуллоҳ Муҳаммад ибни Ҷайҳонӣ (914—918) ва Абулфазл Балъамӣ (918—938) орзӯи Исмоил ҷомаи амал пӯшид.
Барои идора намудани ҳокимияти марказӣ системаи идоракунии давлатӣ ба тартиб дароварда
шуд. Сардори давлат амир буда, дар вилоятҳо волиҳои ӯ ҳукм меронданд. Дар қатори дарбор ([[даргоҳ]]) боз даҳ идораи ҳарбию маъмурӣ — девонҳо ташкил карда шуданд. Вазифаи девонҳо аз деҳқонон, ҳунармандон ва тоҷирон ҷамъ овардани андозҳо буд. Буҷети умумии Давлати Сомониён 45 млн дирҳамро ташкил медод, ки 20 млн — и он барои нигоҳ доштани қӯшун ва маоши амалдорони давлатӣ сарф карда мешуд. Чорабиниҳои муҳимми Сомониён, аз ҷумла, дар атрофи як марказ муттаҳид кардани [[Хуросон]] ва [[Мовароуннаҳр]], таъмини истиқлоли давлат ва ғ. барои инкишофи ҳаёти иқтисодӣ ва мадании мамлакат заминаҳои зарурӣ фароҳам овард.

== Бухоро маркази давлати Сомониён ==
Бухоро пойтахти давлати [[Сомониён]] ба ҳисоб мерафт. [[Бухоро]] дар замони ҳукмронии арабҳо мисли дигар шаҳрҳои [[Мовароуннаҳр ]]-у [[Хуросон]] борҳо хароб гардида буд. Аммо дар аҳди [[Сомониён]] вазъият тағир ёфт. Ба туфайли робитаҳои тиҷоратӣ ва аз ҳар ҷиҳат тараққӣ ёфтани давлат ҳаёти нисбатан ором пойдор гардид. Бухоро чун дигар шаҳрҳои қадими тоҷикнишини [[Осиёи Марказӣ]] ба се қисм тақсим мешуд: 1. Арк- ҷои зисти шоҳ; 2. Шаҳристон — ҷои зисти табақаҳои гуногуни мардуми шаҳр; 3. Рабаз — маҳалли тиҷорату ҳунармандӣ. Шаҳри [[Бухоро]] дар асри IX ёздаҳ дарвоза дошт. Дар байни мамлакатҳои Осиёи Пеш яке аз шаҳрҳое буд, ки бори нахуст мактаби олии мусулмонӣ — мадраса бино ёфта будааст.
Ҳамин тариқ дар аҳди [[Сомониён]] муносибатҳои феодалӣ устувор мегардад. Давлати [[Сомониён]] ҳамаҷиҳата тараққӣ мекунад.

== Иқтисодиёт ==
Кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва савдо боз ҳам тараққӣ карданд. [[Мовароуннаҳр]] ва [[Хуросон]] мамлакатҳои аграрӣ буданд. Заминҳо асосан аз обҳои дарёчаҳо, сойҳо,
чашмаҳо, каналҳо ва корезҳо объёрӣ карда мешуданд. Дар [[Осиёи Миёна]], хусусан, дар водиҳои Зарафшон, Фарғона ва ноҳияҳои дигар системаи зиёди обёрӣ вуҷуд дошт. Масалан, дар воҳаи Бухоро (каналҳои Санҷон ва Шоҳруд), Бунҷикат ва шаҳрҳою вилоятҳои дигар каналҳо мавҷуд буданд. Дар асрҳои IX—X як қатор каналҳои нав ва иншооти обёрӣ сохта шуданд.
Масалан, дар яке аз дараҳои силсилакӯҳи Пастоғ (қаторкӯҳи Нурато) дарғоти калони сангин (ҳоло Хонбандӣ) ва обанбор бунёд гардид. Ғайр аз заминҳои обӣ заминҳои лалмиро низ васеъ истифода мебурданд. Дар заминҳои обии [[Суғд]], [[Фарғона]], [[Чоч]], [[Истаравшан]],
[[Чағониён]], [[Хуросон]] ва ғ. деҳқонон гандум, ҷав, биринҷ, арзан, лӯбиё, нахӯд ва зайтун кишт менамуданд. Пахта дар хоҷагии кишоварзии баъзе ноҳияҳо (водии Зарафшон, Фарғона,
воҳаи [[Марв]] ва ғайра) ҷойи асосиро ишғол мекард. Боғдорӣ (зардолу, шафтолу, себ, нок, биҳӣ, олуча, олу, анор, анҷир, чормағз, бодом), токдорӣ (махсусан ангури навъи ҳиротӣ), обчакорӣ ва зироати полезӣ низ ривоҷ ёфтанд. Номгӯйи маҳсулоти кишоварзӣ. хусусияти махсуси заминдориро нишон медиҳад, ки он ба обёрии сунъӣ асос ёфта буд. Географҳои асрҳои IX—X ҳосилхезии заминҳои корами Осиёи Миёнаро борҳо таъкид намудаанд. Дар ноҳияҳои кӯҳӣ ва даштҳои Осиёи Миёна чорводорӣ, хусусан, гӯсфанду асппарварӣ ривоҷ ёфт. Дар ин давра дар Давлати Сомониён саноати кӯҳӣ тараққӣ кард. Манбаъҳои хаттӣ ва маводҳои археологӣ аз зиёдии сарватҳои зеризаминии ноҳияҳои гуногуни Осиёи Миёна шаҳодат медиҳанд. Дар [[Бадахшон]], [[Дарвоз]], [[Рӯшон]] ва [[Шуғнон]] конҳои ёқут, санги лоҷвард ва нуқра кор карда мешуданд. Дар саргаҳи Зарафшон оҳан, тило, нуқра, зок, дар Истаравшан оҳан, дар Асбара ([[Исфара]]) ангиштсанг, дар Фарғона оҳан, қалъагӣ, нуқра, симоб, мис, сурб, муми кӯҳӣ (қир), асбест, фирӯза, навшодир, нефт истеҳсол менамуданд.
Илоқ (водии Оҳангарон) маркази коркарди маъдани нуқра ва сурб ба шумор мерафт. Аз конҳои Хуросон фирӯза, мармар, сангҳои резакорӣ, тило, оҳан, мис, зок, сулфур, маргимуш, шаба, гили кулолӣ ва ғ. мегирифтанд. Дар Осиёи Миёна конҳои зиёди асримиёнагӣ, ба монанди Кони Мансур, Кӯҳи Сим, Конҷӯл, Консой, Тариқэккан, Кони Гут ва ғ. ёфт ва
омӯхта шуданд. Маъданро бо роҳи кандани чоҳҳои амудӣ ва нишеб ё аз конҳои кушод мегирифтанд. Дар саноати кӯҳӣ меҳнати одамони озод ва ғуломонро хуб истифода мебурданд.

== Ҳунармандӣ ==
Дар Давлати Сомониён ҳунармандӣ низ инкишоф ёфт, ки он дар Мовароуннаҳру Хуросон ҷойи намоёнро ишғол мекард. Пеш аз ҳама бофандагӣ ривоҷ ёфт. Деҳаҳои Зандона (наздикии Бухоро), Водар (наздикии Самарқанд) ва Дарзангӣ (дар водии д. Сурхон) ба
марказҳои бофандагӣ табдил ёфтанд. Дар онҳо намудҳои беҳтарини матоъҳои пахтагӣ мебофтанд. Мувофиқи маълумоти [[Муҳаммади Наршахӣ]], матоъи зандонагиро ба Эрон, Форс ва Ҳиндустон мебурданд. Мувофиқи ахбори географҳои асри X Ибни Ҳавқал ва Муқаддасӣ матоъи нафиси водарӣ дар мамлакатҳои Шарқ шуҳрати калон дошт. Дар Самарқанд, Дабусия,
Бухоро, Искоҷат, Насаф, Кеш, Банокат, матоъҳои нафис ва дурушт мебофтанд.
Дар [[Самарқанд]] коғаз ва шиша истеҳсол мекарданд, ки онҳо дар мамлакатҳои Шарқи Миёна ва Наздик шуҳрати калон пайдо карда буданд. Дар шаҳрҳо ва маҳалҳои аҳолинишини Фарғона,
Истаравшан, Хуҷанд яроқ ва олоти кишоварзӣ, зарфҳои фулузӣ, дар Бухоро ва атрофи он қолин, ҷойнамоз, зин, равған, дар Самарқанд рикоб, лаҷом, тасма, деги мисин, дар Чоч зин, тирдон, хайма, тиру камон, сӯзан, миқроз, зарфҳои сафолӣ, дар шаҳрҳои Хуросон -
дар Нишопур калоба, матоъ, либоси пашмин, рӯйҷо, корд, дар [[Марв]] парча, сӯзанӣ, рӯйҷои абрешимӣ ва пахтагӣ, абрешим, дар [[Тӯс]] зарфҳои сангӣ, бурё, дар [[Балх]] пӯст, собун дар Гарчошара қолин, намад ва ғ. истеҳсол мекарданд. Онҳо аз ривоҷёбии ҳаматарафаи
ҳунармандӣ шаҳодат медиҳанд.

== Тиҷорат ==
Инкишофи кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва тараққиёти шаҳрҳо ба ривоҷёбии мубодилаи мол байни шаҳру деҳот аз як тараф, аз тарафи дигар байни аҳолии муқимӣ ва бодиянишин оварда расонд. Дар натиҷаи инкишофи савдои дохилӣ ва берунӣ шаҳрҳо ва деҳаҳои Осиёи Миёна дар соҳаи истеҳсоли ин ё он навъи мол махсус гардида буданд. Мувофиқи маълумоти Муқаддасӣ ба бозорҳои берунӣ аз [[Бухоро]] порчаҳои нафис, қолин, ҷойнамоз, фонуси мисин,
пушттаранги асп, равған, пӯсти гӯсфанд, гӯшт ва харбуза, аз Кармина сачоқ, аз Дабусия ва Водар газворҳои водарӣ, аз Арбинҷон ҷомаи пашмин, ҷойнамоз, пӯст, зарфҳои фулузӣ, аз Самарқанд парча, матоъи симгун, газворҳои сурх (мумарҷол), газвори
синизӣ, абрешим, шоҳӣ, хайма, коғаз, шиша, деги мис, чормағз, аз Ҷиззах пашм, газвори сафед, яроқ, оҳан, аз Чоч пахта, ҷома, хайма, камон, аз Тирмиз собун, аз Балх пӯст, собун, кунҷит, биринҷ, чормағз, мавиз, бодом, асал, зок, сулфур, сурб, рӯйҷои занона, аз Марв
парча, ҷома, рӯйҷои пахтагӣ ва абрешимӣ, равғани кунҷит, панир, мис, аз Нишопур калоба, газвор, либосҳои пахтагӣ ва пашмин, оҳан, пӯст, аз Нисо ва Обивард либоси пахтагӣ ва абрешимӣ, абрешим, равғани кунҷит, пӯсти рӯбоҳ, аз Ҳирот ба миқдори
зиёд мавиз, писта, асал ва ғ. мебурданд.
Дар асрҳои IX—X савдо бо мамлакатҳои ҷанубу шарқии Европа, Муғулистон, Хитой, Эрон, Кавказ, давлатҳои Осиёи Пеш аҳамияти калон пайдо кард. Аз Мовароуннаҳр ва Хуросон роҳҳои калони тиҷоратии Шарқ мегузаштанд. Роҳи тиҷоратие, ки аз Осиёи
Миёна ба ҷанубу шарқии Европа мегузашт, аҳамияти
калон дошт. Муншии сафорати хилофати араб
Ибни Фадлон, ки с. 922 ҳамроҳи корвони тоҷирон
ба Булғория, Волгаю Кама мерафт, ин роҳро тавсиф
кардааст. Ба воситаи Итил ва Булғор Д. С. бо князиҳои
Рус савдо мекард. Ба Итил ва Булғор биринҷ,
хушкмева, газворҳои пахтагӣ, абрешимӣ ва пашмин,
дирамҳои нуқрагин бурда, аз Рус, Булғор ва Хазар
ба Осиёи Миёна мӯина, асал, пӯст, чорво ва ғайра
меоварданд. Дар шаҳрҳои гуногуни Рус — Москва,
Новгород ва ғ. ба миқдори зиёд ёфт шудани тангаҳои
Давлати Сомониён аз алоқаҳои мустаҳками тиҷоратии байни Осиёи
Миёна ва Руси қадим шаҳодат медиҳад.
Дар сари роҳҳои тиҷоратӣ корвонсаройҳо, хонаҳои
истиқоматӣ сохта, чоҳҳо мекофтанд. Савдо бо
Европаи Ғарбӣ асосан бо роҳи иваз намудани молҳои
арзишашон якхела ба амал бароварда мешуд. Дар асри X чекҳо низ дар муомилот истифода мешуданд. Дар Давлати Сомониён. анвои молҳои фурӯш тағйир ёфт. Агар тоҷирон
пештар маснуоти заргарӣ, яроқи қиматбаҳо, зарфҳои
биринҷӣ ва нуқрагӣ, шиша, газворро ба фурӯш баранд,
акнун бештар хӯрокворӣ, моли хоми ҳунармандӣ ва
маҳсулоти ҳунармандиро мефурӯхтанд. Тараққиёти кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва савдо дар
Хуросону Мовароуннаҳр ба инкишофи маданияти
маънавии халқи тоҷик заминаи муҳим гузошт.
Дар асрҳои IX—X дар Осиёи Миёна муносибатҳои
феодалӣ пурра ғалаба карданд.

Давлати Сомониён давлати феодалӣ буд, ки он манфиати феодалон ва савдогаронро ҳимоя
мекард. Қисмати асосии замин дар дасти намояндагони
сулолаи Сомониён, заминдорони калон, мансабдорони
давлатӣ ва рӯҳониён буд. Оммаи васеи деҳқонон
камзамин буд, ё ҳеч замин надошт. Андозҳои вазнин,
истисмори феодалӣ боиси сар задани як қатор шӯришу
ошӯбҳои зиддифеодалӣ гардиданд. Муборизаи синфӣ
аксаран дар зери ниқоби дин мегузашт. Масалан,
яке аз ҳаракатҳои калони динӣ дар Давлати Сомониён ҳаракати
қарматия буд.

== Ташаккули халқи тоҷик ==

Дар асрҳои IX—X дар Осиёи Миёна, аз ҷумла, дар водии Зарафшон, Қашқадарё ва Истаравшан — суғдҳо, ҳавзаи дарёи Аму ва шохобҳои он бохтариён (тахориён), дар
ҳавзаи поёноби д. Аму — хоразмиён, водии Фарғона — фарғониён, дар ҷанубу ғарбии воҳаҳои Осиёи Миёна сакоиҳо зиндагӣ мекарданд. Ҳамаи онҳо қаробати
этникӣ дошта, ба забонҳо ва шеваҳои гурӯҳи забонҳои
эронӣ гуфтугӯ мекарданд. Дар баъзе маҳалҳои
Тахористон, Чоч, Фарғона ва, хусусан, дар шимолу
шарқии Осиёи Миёна гурӯҳҳои этникии туркнажод
низ буданд.
Дар асрҳои IX—X дар ҳудуди Давлати Сомониён раванди ташаккули [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] ба охир расид. Мувофиқи маълумотҳо, таркиби этникии [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]]ро суғдҳо, бохтариён ва тахориён, фарғониён, хуросониён ва қабилаи сакоиҳо ташкил медоданд. Ба онҳо дар давраҳои гуногун хионитҳо, ҳайтолиён, туркҳо ва гурӯҳҳои дигари этникӣ ҳамроҳ шуданд.
Забони умумии [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]] дарӣ (форсии дарӣ) буд. Забони дарӣ (тоҷикӣ) аввалҳо дар заминаи яке аз шеваҳои байни [[Тахористон]] ва [[Хуросон]] ба вуҷуд омада, дертар ба вилоятҳои дигар паҳн шуд ва забони суғдиро аз гуфтугӯ танг карда баровард. Дар кори
ташаккули забони тоҷикӣ лаҳҷаҳои Эрони Шарқӣ нақши калон бозиданд. Дар асрҳои IX—X адабиёти
илмӣ ва назм инкишоф ёфтанд. Сомониён барои дар байни аҳолии маҳаллӣ пайдо намудани такягоҳ забони
модариро ҳаматарафа истифода бурданд. Ташаккули территорияи умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] аз раванди ниҳоят мураккаб ва пурихтилофи ҷудошавию муттаҳидшавии иттиҳодияҳои давлатие,
ки дар сарзамини тоҷикон вуҷуд доштанд, сар шуда, бо барпо гардидани давлати мутамаркази Сомониён
ба охир расид.Мубориза табақаҳои гуногуни ҷамъиятро аз оммаи меҳнаткаш то синфи ҳукмрон
фаро гирифт. Маркази ин иттиҳодия [[Мовароуннаҳр]] ва [[Хуросон]] буданд. Давлати Сомониён давлати осиёимиёнагӣ, сулолаи Сомониён сулолаи тоҷикон буд. Маркази мамлакатро марзе, ки дар он аз қадим аҷдоди [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] маскан гирифта буд, ташкил мекард.
Раванди ташаккули фарҳанги умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] хеле мураккаб ва номунтазам буд. Маводҳои археологӣ шаҳодат медиҳанд, ки ҳанӯз дар а.7-8 дар ҳудуди [[Суғд]], [[Тахористон]], [[Фарғона]] ва [[Хуросон]] баробари хусусиятҳои махсуси ин ё он вилоят ба
дараҷаи муайян умумияти фарҳанги моддӣ ва маънавӣ вуҷуд дошт. Умумияти маданияти моддӣ
бештар дар меъморӣ, шакл ва техникаи тайёр намудани сафоли сирдор намудор мегардад. Дар
давраи ташаккули фарҳанги умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] [[водии Зарафшон]] (бо марказҳои калони иқтисодӣ, фарҳангӣ ва сиёсиаш — [[Бухоро]] ва [[Самарқанд]]) вилояти асосии аз ҷиҳати маданӣ мутараққӣ ба шумор мерафт.

Рӯдакӣ дар он замоне, ки давраи рушди болоравии худшиносии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] буд, даъвати Балъамиро ба ҷон пазируфт. Иштироки Рӯдакӣ дар ин раванди ташаккули [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] айни муддао буд. Ӯ бо дарбори [[Исмоили Сомонӣ]] ([[892]]—[[907]]) ва [[Аҳмад ибни Исмоил]] ([[907]]—[[914]]) беалоқа набудааст. Рӯдакӣ дар дарбори [[Наср ибни Аҳмад]]и Сомонӣ, яъне Насри II (914—943) ба мартабаи азим соҳиб мешавад.

Бинобар ҳамин худи Рӯдакӣ мегӯяд:
{{иқтибос|муаллиф=Рӯдакӣ|
&lt;big&gt;'''Киро бузургию неъмат зи ину он будӣ,
;Варо бузургию неъмат зи Оли Сомон буд.'''&lt;/big&gt;}}

== Рушди фарҳанги тоҷикон ==
Дар асрҳои IX—X фарҳанги халқҳои Осиёи Миёна
ба дараҷаи баланд инкишоф ёфт. Ба тараққиёти
фарҳанги [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]] пурра ҷорӣ
гардидани забони дарӣ (тоҷикӣ) мусоидат кард. Ба
ин забон назм инкишоф ёфт, ки он дар эҷодиёти
сардафтари адабиёти форс — тоҷик Абӯабдуллоҳ
Ҷаъфари [[Рӯдакӣ]], шоири бузург Абулқосими
[[Фирдавсӣ]] ва дигарон зоҳир гардид. Дар ин давра
илмҳои математика, астрономия, география, химия,
тиб, таърих ва адабиётшиносӣ инкишоф ёфтанд, ки
олимони энсиклопедист [[Абӯнасри Форобӣ]]. [[Абӯалӣ
ибни Сино]], Абӯмаҳмуди Хуҷандӣ, [[Абӯрайҳони
Берунӣ]] ва диг. намояндагони машҳури он мебошанд.
Шаҳрҳои асосии [[Осиёи Миёна]] — Бухоро,
Самарқанд, Балх, Марв, Нишопур, Хуҷанд, Бунҷикат
ва ғ. ба марказҳои калони маданӣ табдил ёфтанд.
Аз тамоми мамлакатҳои Шарқ ба пойтахти давлат
— Бухоро олимон, шоирон, мусаввирон ва диг.
намояндагони фарҳанг ҷамъ омада буданд. Бухоро
яке аз марказҳои фарҳанги Шарқ гардид. Дар шаҳр
китобхонаи хеле бое ташкил карда шуд, ки он бо номи
«Савон ул — ҳикмат» машҳур аст. Дар он китобҳои
нодир роҷеъ ба илмҳои мухталиф гирд оварда шуда
буданд. Дар бозори китоб асарҳои қиматбаҳои илмӣ
ба даст овардан мумкин буд. Дар асрҳои IX—X санъати
мусиқии халқи тоҷик боз ҳам инкишоф ёфт. Як қатор
асарҳои санъати мусиқӣ ба вуҷуд омаданд, ки онҳо
минбаъд дар «Дувоздаҳмақом», дертар «[[Шашмақом]]»
гирд оварда шуданд. Асосҳои назариявии санъати
мусиқӣ дар асарҳои Абӯабдуллоҳи [[Рӯдакӣ]], [[Абӯалӣ
ибни Сино]], Абӯҳафси Суғдӣ, Абӯсолеҳ, Абулаббоси
Бахтиёр ва диг. акс ёфтанд.
Шаҳрсозӣ, меъморӣ ва санъати ороиш боз ҳам
тараққӣ кард. Дар ин давра [[мақбараи Исмоили
Сомонӣ]] дар [[Бухоро]], мақбараи Аработа дар наздикии
Каттақӯрғон ва Аламдор дар наздикии Каркӣ, қасрҳо,
бозорҳои тимдор, корвонсаройҳо, масҷидҳои ҷомеъ
бунёд гардиданд. Кандакории сутуну сақфи биноҳо
(хусусан, дар [[водии Зарафшон]]), гаҷкорӣ, ороиши
зарфҳои сафолӣ ва фулузӣ, соҳаҳои дигари санъати
амалӣ ривоҷ ёфтанд.

== Таназзул ==
Оштинопазирии синфҳои баҳамзид, муборизаи ҳокимони маҳаллӣ бо ҳукумати марказӣ, истисмори сахти феодалӣ боиси таназзули мамлакат гардид. Дар охири асри X Давлати Сомониён суст шуда, ба ҳуҷуми бодиянишинон дучор омад. Соли 992 бодиянишинони турк Бухороро забт карданд, мувофиқи шартномаи соли 996 тамоми мулкҳои тарафи шимолии ҳавзаи дарёи Зарафшон ба ихтиёри
туркҳо гузашт. Дар охири асри Х дар натиҷаи афзӯдани муборизаҳои дохилӣ ва пурзӯр шудани мавқеи гвардияи туркӣ иқтидори давлати [[Сомониён]] суст гардид. Қӯшишҳои марказгурезии феодалони калон нӯфузи давалати марказиро ниҳоят суст карданд. Дар чунин вазъият тохтутози пайдарпаи туркони бодиянишин, махсусан ҳуҷумҳои бодиянишинони Қарохонӣ, ки солҳои 90-уми асри Х дар ҳудуди Туркистони Шарқӣ, Ҳафтрӯд, ҷануби ноҳияҳои доманаи Тиёншон таҳти роҳбарии сулолаи [[Қарохониён]] ба вуҷуд омада, мавҷудияти давлати [[Сомониён]]ро дар зери хатар мегузоштанд. Аз шиддат ёфтани муборизаҳои қувваҳои марказгурез ва торафт суст шудани иқтидори давлати [[Сомониён]] истифода намуда, [[Қарохониён]] ба сарзамини [[Сомониён]] ҳуҷум кардан ва бидуни ягон муқобилияти сахте [[23 октябр]]и [[соли 999]] поӣтахти давлати [[Сомониён]] — [[Бухоро]] ро ба даст дароварданд. Соли 1005 Қарохониён сипоҳи охирин намояндаи сулолаи Сомониён Мунтасир Абӯиброҳим Исмоилро торумор намуда, давлати Қарохониёнро барпо карданд. Баъди ин Давлати Сомониён барҳам хӯрд ва дар Осиёи Миёна давлати [[Қарахониён]] ба вуҷуд омад. Мулкҳои тарафи ҷанубии дарёи [[Ҷайҳун]] (Аму) — ро [[Ғазнавиён]] ба даст дароварданд.

== Хулоса ==
Хулоса, тоҷикон ва аҷдоди онҳо дар таърихи тамаддуни ҷаҳонӣ мақоми хосаеро доро ҳастанд. Тоҷикон, забон ва фарҳанги онҳо на танҳо барои мардуми эронинаҷод, балки ба халқҳои дигар низ таъсири мусбӣ расонидааст. Тасдиқи ин гуфтаҳоро метавон дар мисолҳои зиёде, аз ҷумла халқи озар дид. Масалан, қасидаҳои Ќатрони Табрезӣ (1010—1080) бештар дар равиш ва услуби шоирони аҳди Сомонӣ навишта шудааст. Забон ва фарҳанги тоҷикон, давлати бузурги онҳо дар ҳаёти моддӣ, маънавӣ ва сиёсии мардуми Осиёи Миёна ва берун аз он осори амиқи худро гузоштааст.

== Нигаред ==
* [[Хронологияи давлатҳои бостонии тоҷикон]]
* [[Хонадони Сомониён]]
* [[Исмоили Сомонӣ]]
* [[Вазирони давлати Сомониён]]
* [[«Амирон ва вазирони Сомонӣ»]]

== Адабиёт ==
* [[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин ва асри миёна. Китоби 1. — Душанбе, 1973; Китоби 2. — Душанбе, 1985;
* [[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1, 2. — Душанбе, 1998;
* &lt;ref&gt;[http://andesha.tj/node/35#attachments Тоҷикон. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1, 2. — Душанбе, 2008, 870 с.]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;
* Давлатдории тоҷикон дар асрҳои IX—XVI. Мураттиб ва муҳаққиқ: Нурмуҳаммади Амиршоҳӣ. — Душанбе, 1999.
* История таджикского народа. Т. II — Душанбе, 1999.
* [http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997. — 76 с.]
* Аҳрор Мухторов. Сомониён: Замон ва макон. — Душанбе, 1999.
* Таърихи Табарӣ. Ҷилдҳои 1-2. Теҳрон, 2001.
* [http://kmt.tj/index.php?book_id=60 Нусхаи таълифоти китоби Абубакри Наршахӣ. Таърихи Бухоро. — Душанбе, 1979.]
* Неъматов Н. Н. Давлати Сомониён. — Душанбе, 1989.
* Ҳотамов Н. Б., Довудӣ Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). — Душанбе, 2011 ва 2015.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
[http://slt.uz/ru/gosudarstvosamanidov.html Государство Саманидов] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20131017031501/http://slt.uz/ru/gosudarstvosamanidov.html |date=2013-10-17 }}

{{Амирони сулолаи Сомониён}}
{{Давлатҳои сулолаҳои форисзабон (тоҷикон)}}

[[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Давлати Сомониён]]
[[Гурӯҳ:Вилоятҳои таърихии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>b7s59qw6ot2iyt5shg7caxgr9bz4c9o</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307122</id>
      <parentid>1307120</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:02:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <comment>/* Таърих */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50268" xml:space="preserve">{{Давлати таърихӣ
|ном            =''Давлати Сомониён''
|номи қавмӣ     = {{lang-fa|{{Nastaliq|امارت سامانیان}}}}&lt;br&gt;'''Sāmāniyān'''
|харита         = Samanid dynasty (819–999).GIF|thumb|270px
|тавсиф         = Давлати Сомониён дар авҷи қудрати [[Исмоили Сомонӣ]]
|p1             = Саффориён
|flag_p1        = Saffarid_dynasty_861-1003.png
|p2             = Хилофати Аббосиён
|flag_p2        = Abbasid_Caliphate_most_extant.png
|таъсис         = [[819]]
|барҳам         = [[999]]
|s1             = Давлати Ғазнавиён
|flag_s1        = Ghaznavid_Empire_975_-_1187_(AD).PNG
|s2             = Давлати Қарохониён
|flag_s2        = Kingdom_of_Kara-Khanids-_999-1212.png
|s3             = 
|flag_s3        = 
|s4             = 
|flag_s4        =Samanid Flag.webp 
|шиор           = 
|пойтахт        = [[Самарқанд]] дар солҳои [[819]]—[[892]], &lt;br&gt; [[Бухоро]] дар солҳои [[892]]—[[999]]
|шаҳрҳо         = [[Бухоро]](200,000), [[Балх (шаҳр)|Балх]](200,000), [[Марв (шаҳри бостонӣ)|Марв]](200,000), [[Нишопур]](125,000), [[Самарқанд]](120,000), [[Машҳад]], [[Ҳирот]] 
|забон          = [[Забони порсӣ|Порсӣ]] (&lt;small&gt;фармони расмӣ &amp; динӣ/забони модарӣ&lt;/small&gt;),&lt;ref&gt;&quot;Persian Prose Literature.&quot; World Eras. 2002. HighBeam Research. (September 3, 2012);&quot;''Princes, although they were often tutored in Arabic and religious subjects, frequently did not feel as comfortable with the Arabic language and preferred literature in Persian, which was either their mother tongue—as in the case of dynasties such as the Saffarids (861–1003), Samanids (873–1005), and Buyids (945–1055)...''&quot;. [http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130502180821/http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html |date=2013-05-02 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Elton L. Daniel, ''History of Iran'', (Greenwood Press, 2001), 74.&lt;/ref&gt;{{sfn|Frye|1975|p=146}}&lt;ref name=&quot;Paul Bergne 6&quot;&gt;{{cite book|author=Paul Bergne|title=The Birth of Tajikistan: National Identity and the Origins of the Republic|url=https://books.google.com/books?id=3coojMwTKU8C&amp;pg=PA6#v=onepage&amp;q&amp;f=false|date=15 June 2007|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-1-84511-283-7|pages=6–}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;[[Забони арабӣ|Арабӣ]] (&lt;small&gt;фармони динӣ&lt;/small&gt;){{sfn|Frye|1975|p=145}}
|арз                      =
|майдон                   = 2,850,000 км²
|аҳолӣ                    = 10,000,000
|шакли_ҳукмронӣ           = [[Аморат]]
|сулола                   = Сомониён
|унвони_ҳокимон           = [[Амир]]
|ҳоким1                   = [[Яҳё ибни Асад]]
|соли_ҳоким1              = [[819]] то [[855]]
|ҳоким2                   = [[Исмоили Мунтасир]]
|соли_ҳоким2              = [[999]] — [[1005]]
|дин                      = [[Ислом]] ([[суннӣ]]) 
|Марҳала1                 = Таъсисдиҳанда - [[Сомонхудот]]  
|Сана1                    = 
|Сол1                     = [[819]]
|Марҳала2                 = Ба бузургтарин қудрат дастёбгашта - [[Исмоили Сомонӣ]] 
|Сана2                    = [[892]] то [[907]].
|Сол2                     = 
|эзоҳ = 
|то  = Саффориён
|пас = Давлати Қарохониён
|п2  = Давлати Ғазнавиён
|п3  =
}}
'''Давлати Сомониён''' ({{lang-fa|{{Nastaliq|سامانیان}}}}; [[819]]—[[999]]) — аввалин давлати соҳибистиқлоли исломии [[тоҷикон]]. Ҳукмронии сулолаи Сомониён солҳои [[819]]—[[999]] дар бар мегирад.

== Пешгуфтор ==
Асосгузори сулола — Сомонхудот мебошад, ки аз соли [[819]] наберагонаш Нӯҳ, Аҳмад, Ёқуб ва Илёс дар вилоятҳои [[Мовароуннаҳр]] ҳукмрон мешаванд. Номи давлат аз номи сулолаи ҳоким — [[сулолаи Сомониён|Сомониён]] гирифта шудааст. То соли [[892]] амирони Сомониён зери итоати [[Хилофати Араб]] қарор доштанд. Асосгузори давлати соҳибистиклоли тоҷикон [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмади Сомонӣ]] мебошад. Исмоил соли [[900]] баъд аз мағлубияти [[Амр ибни Лайс]]и [[Саффориён|Саффорӣ]] кишвари [[Хуросон]]ро ба [[Мовароуннаҳр]] муттаҳид намудааст. Заминҳои таърихии [[Ориёно|ориёнажод]] ба як давлати муттамарказонидашуда муттаҳид шуданд. Давраи ҳукмронии [[Исмоили Сомонӣ]]([[892]]—[[907]]) ва амир Насри II ([[914]]—[[941]]) айёми гулгулшукуфии давлати Сомониён ба ҳисоб меравад.

Сардафтари адабиёти форсу тоҷик [[Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]], муаллифи «Шоҳнома» Абулкосим [[Фирдавсӣ]], олимони машҳури шарқзамин Абуали [[ибни Сино]], [[Закариёи Розӣ]], Ҷайҳонӣ, Балъамӣ, ва диг. асарҳои хешро дар ҳамин давлат эъҷод кардаанд. Дар ин давра [[илм]]у ҳунар ва [[санъат]] ривоҷу равнақ ёфта, адабиёти хаттии форсӣ-тоҷикӣ ташаккул ёфт. Давлати Сомониён ҳудуди имрӯзаи [[Тоҷикистон]], [[Ӯзбекистон]], [[Афғонистон]] ва қисман [[Туркманистон]]у [[Қазоқистон]] ва [[Қирғизистон]]у [[Эрон]]ро дар бар мегирифт. Марказаш шаҳри [[Бухоро]] буд. Ташаккули халқи тоҷик ва забони форсии тоҷикӣ дар давраи мавҷудияти давлати Сомониён асри IX—X ба анҷом расидааст.&lt;ref&gt;Муҳимтарин саҳифаҳои таърихи халқи тоҷик. Мураттибон Ҳотамов Н. Б.,Саъдиев Ш. С. Нашри дуюм. — Душанбе,2010,- с. 6-8.&lt;/ref&gt;.
Соли [[999]] бинобар суст гардидани ҳукумати марказӣ ва хиёнати ҳарбиёни турк давлати Сомониён аз ҷониби [[давлати Қарахониён]] забт карда шудааст.&lt;ref name=&quot;andesha.tj&quot;&gt;[http://andesha.tj/node/35#attachments Ғафуров Б.Ғ. Тоҷикон. — Душанбе,2008. 870 с.]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;.&lt;ref&gt;Ҳотамов Н. Б., Довуди Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). — Душанбе,2011, — с. 93-120.&lt;/ref&gt;

== Сабабҳои асосии таъсисёбии давлати Сомониён ==
Сабабҳои асосии таъсисёбии давлати [[Сомониён ]]:
# Оғози давраи пирӯзии муносибатҳои феодалӣ дар Осиёи Миёна.
# Авҷ гирифтани ҷараёни мазҳабии шуубия — ҷараёни оппозитсионӣ нисбат ба ҳукмронии арабҳо.
# Шӯришҳои пай дар паи халқои Осиёи Миёна.
# Ба умури давлат ҷалб шудани аъёну ашрофи маҳаллӣ ([[Бармакиён ]], афшинҳои [[Истаравшан ]], [[Тоҳириён ]]).
# Ба мухторият соҳиб шудани вилоятҳои шарқии хилофат, аз он ҷумла мулкҳои [[Хуросон ]]-у [[Мовароуннаҳр]]
# Мавқеи мустаҳкам пайдо намудани забони тоҷикӣ дар [[Хуросон ]]-у [[Мовароуннаҳр ]].
# Муттаҳидшавии қавму қабилаҳои эронзабони Осиёи Миёна, суръат пайдо намудани раванди ташаккули халқи тоҷик.
# Ба миён омадани умумияти ҳудуди этникӣ, забонӣ ва фарқангии аҷдоди тоҷикон.
# Мавҷудияти анъанаҳои бои иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии форсу тоҷик.

== Давраҳои таърихии сулолаи [[Сомониён]] ==
Замони ба сари қудрат омадани ва фано шудани сулолаи Сомониёнро ба се давра тақсим кардан мумкин аст.
 
* '''Давраи якум''' аз соли 817 оғоз шуда, соли 874 анҷом меёбад. Ин муддат ибтидои муборизаи халқи тоҷик барои истиқлол ва ташаккули давлати мутамарказонидашуда мебошад.
* '''Давраи дувуми''' ҳукмронии хонадони [[Сомониён]] аз соли 875 оғоз ёфта дар ибтидои солҳои 60 — уми асри X ба охир мерасад. Аниқтар, ин давра солҳои 875—960 — ро дар бар мегирад.
* '''Давраи севуми''' ҳаёти хонадони Сомониён ба солҳои 961—999 рост меояд. Ин замоне буд, ки амирони Сомонӣ ба саргармӣ дода шуда, бо ду дасти адаб лашкар ва идоракунии давлатро ба ихтиёри ғуломони турк супориданд.&lt;ref name=&quot;andesha.tj&quot;/&gt;&lt;ref&gt;Мухторов А. Сомониён: замон ва макон. — Душанбе, 2008. — С. 46.&lt;/ref&gt;

== Таърих ==
[[File:Samanid dynasty (819–999).GIF|thumb|500px|Давлати Сомониён(819—999)]]
Давлати Сомониён, давлати аввалини тоҷикон, ки асри IX дар [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]] ба вуҷуд омада буд (875—999). Ба он намояндаи сулолаи Сомониён [[Аҳмад ибни Асад]] асос гузошт. Замони мавҷудияти Давлати Сомониён дар таърихи халқи тоҷик давраи азнавбарқароршавии иқтисодиёт ва маданияти Мовароуннаҳру Хуросон баъди ҳукмронии якунимасраи хилофати [[Аббосиён]] ба шумор меравад. Дар натиҷаи меҳнати деҳқонон ва ҳунармандон дар мамлакат қувваҳои истеҳсолкунанда ба дараҷаи баланд тараққӣ карданд. Дар ин давра муносибатҳои ҷамъиятии феодалӣ ғалаба карда, раванди ташаккули халқи тоҷик ба охир расид, давлати
он ба вуҷуд омад ва маданияти моддию маънавии халқ инкишоф ёфт. Ин давраи инкишофи шаҳрҳои қадимии шарқ — [[Бухоро]], [[Самарқанд]], [[Марв (шаҳр)|Марв]], [[Нишопур]], [[Ҳирот]], [[Балх]], [[Хуҷанд]], [[Бунҷикат]], [[Ҳулбук]], [[Шумон]] ва ғ. буд. Ибтидои асри IX дар натиҷаи пурзӯр шудани ҳаракати зидди хилофат Аббосиён маҷбур шуданд, ки ба
баъзе вилоятҳо ҳуқуқи худидоракунӣ диҳанд. Дар Мовароуннаҳр намояндагони сулолаи Сомониён пурқувват гардиданд. Давлати Сомониён дар аҳди ҳокимони Мовароуннаҳр Аҳмад ибни Асад ва писари ӯ Наср комилан ташаккул ёфт. Дар давраи [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмад]] Давлати Сомониён ба давлати мустақили мутамарказ табдил ёфт. Сомониён охири асри IX ҷангҳои байниҳамдигарии ҳокимони маҳаллиро барҳам дода, тамоми Осиёи Миёнаро ба даст дароварданд. Ҳудуди Давлати Сомониён дар Шимол то дарёи Талас тӯл кашида, дар Ғарб. вилоятҳои Эрони Шимолӣ ва Шарқиро дарбар мегирифт. Мамлакат дар давраи Наср ибни Аҳад (Насри 11) (914—943) ба дараҷаи баланди тараққиёт расид. Махсусан баъди сулҳи байни [[Абуалии Чағонӣ|Абӯалии Чағонӣ]] ва бо [[Нӯҳ ибни Насри II|Нуҳ ибни Наср]] (январи с.949) Давлати Сомониён ҳамчун давлати мутамарказ ташаккул ёфт.

== Солҳои ҳукумронии амирони Сомонӣ ==
Дар асари [[Сайфиддинҳоҷӣ]] [[«Осор ул-вузаро»]] оиди амирони Сомонӣ чунин ду байт оварда шудааст:

: '''''Нӯҳ тан буданд зи оли-Сомон мазкур'''''

: '''''Гашта ба аморати Хуросон машҳур.'''''

: '''''Исмоилу Аҳмаду(саввум) Наср'''''

: '''''Ду Нӯҳу ду Абдумалику ду Мансур.'''''

Дар ин байтҳо 9 амири сулолаи [[Хонадони Сомониён]] номбар шудаанд. Муаллиф номи Насри II — ро аз «рӯйхат» берун гузоштааст.&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997, с. 3]&lt;/ref&gt;
[[File:Bukhara - Samanid Mausoleum.jpg|thumb|Мақбараи Сомониён, шаҳри Бухоро]]
* 819—842 — [[Нӯҳ ибни Асад]]
* * 842—864 — [[Аҳмад ибни Асад]]
* * 864—892 — [[Наср ибни Аҳмад|Насри I ибни Аҳмад]]
* * 892—907 — [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмад]] (Исмоили Сомонӣ)
* * 907—914 — [[Аҳмад ибни Исмоил]]
* * 914—943 — [[Насри II ибни Аҳмад]]
* * 943—954 — [[Нӯҳ ибни Насри II]]
* * 954—961 — [[Абдумалики I ибни Нӯҳ]]
* * 961—961 — [[Насри III ибни Абдумалики I]] (1 рӯз амирӣ кард)
* * 961—976 — [[Мансури I ибни Нӯҳ]]
* * 976—997 — [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* * 997—999 — [[Мансури II ибни Нӯҳ]]&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997. — 76 с.]&lt;/ref&gt;
*
* 999—999 — [[Абдумалики II ибни Нӯҳ]]&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. – Душанбе:Оли Сомон,1997. – 76 с.]&lt;/ref&gt;
*
* 1000—1005 — [[Исмоили Мунтасир]]&lt;ref&gt;Мусавии Буҷнӯрдӣ, Козим (1393 ҲҚ). Ризоии Боғбидӣ, Ҳасан; Ҷаъфарии Диҳақӣ, Маҳмуд; Саҷҷодӣ, Содиқ, виросторон. ''Таърихи Ҷомеъи Эрон''. Теҳрон: Маркази Доирату-л-маъорифи Бузурги Исломӣ (Маркази Пажуҳишҳои Эронию Исломӣ). Ҷилди 6, Сафҳаи 479, ISBN 978-600-6326-36-8.&lt;/ref&gt;

== Идоракунии давлат ==
Ташкили хуби идоракунии давлат дар рӯшду камоли он саҳми муносиб мегузорад. Инро хонадони [[Сомониён]] нағз дарк намуда буданд. Яке аз намояндагони олимақоми ин хонадони бонуфӯз Исмоил инро хуб мефаҳмид. Аз ин рӯ, баробари ба сари қудрат омадани хеш масъалаи аз рӯи нақша ташкилу амал намудани давлатро ба миён гузошт. Баъди ғалабаи Исмоил бар [[Саффориён]] (соли 900) [[Сомониён]] ташкили идоракунии бонизомро ба миён гузоштанд. Исмоил шакли беҳтарини идоракунии давлатро дар девонҳо (вазоратҳо) медид. Вай таҷрибаи давлатҳои гузаштаро ба инобат гирифта, бо роҳи девонҳо идора намуданро асос шуморид. Он дар замони арзи вуҷуд кардани давлати [[Сосониён]] ташкил шуда буд. Давлати [[Сомониён]] аз ҷиҳати сохт феодалӣ буда ба ду [[даргоҳ]]: дарбори подшоҳӣ ва девонҳо, яъне вазоратҳо ё идораҳои ҳарбӣ тақсим мешуд. Исмоил мехост, ки давлат дар як даст муттаҳид карда шавад, он гоҳ идоракунии он аз марказ хеле осон буд. Аммо Исмоил ба мақсад нарасид. Кори саркардаашро писараш [[Аҳмад ибни Исмоил]] идома дода бошад ҳам, ба сомон нарасонд. Танҳо баъди сари ӯ дар замони ҳукмронии писараш Насри II бо ташаббуси вазирони оқилу донои Сомонӣ Абӯабдуллоҳ Муҳаммад ибни Ҷайҳонӣ (914—918) ва Абулфазл Балъамӣ (918—938) орзӯи Исмоил ҷомаи амал пӯшид.
Барои идора намудани ҳокимияти марказӣ системаи идоракунии давлатӣ ба тартиб дароварда
шуд. Сардори давлат амир буда, дар вилоятҳо волиҳои ӯ ҳукм меронданд. Дар қатори дарбор ([[даргоҳ]]) боз даҳ идораи ҳарбию маъмурӣ — девонҳо ташкил карда шуданд. Вазифаи девонҳо аз деҳқонон, ҳунармандон ва тоҷирон ҷамъ овардани андозҳо буд. Буҷети умумии Давлати Сомониён 45 млн дирҳамро ташкил медод, ки 20 млн — и он барои нигоҳ доштани қӯшун ва маоши амалдорони давлатӣ сарф карда мешуд. Чорабиниҳои муҳимми Сомониён, аз ҷумла, дар атрофи як марказ муттаҳид кардани [[Хуросон]] ва [[Мовароуннаҳр]], таъмини истиқлоли давлат ва ғ. барои инкишофи ҳаёти иқтисодӣ ва мадании мамлакат заминаҳои зарурӣ фароҳам овард.

== Бухоро маркази давлати Сомониён ==
Бухоро пойтахти давлати [[Сомониён]] ба ҳисоб мерафт. [[Бухоро]] дар замони ҳукмронии арабҳо мисли дигар шаҳрҳои [[Мовароуннаҳр ]]-у [[Хуросон]] борҳо хароб гардида буд. Аммо дар аҳди [[Сомониён]] вазъият тағир ёфт. Ба туфайли робитаҳои тиҷоратӣ ва аз ҳар ҷиҳат тараққӣ ёфтани давлат ҳаёти нисбатан ором пойдор гардид. Бухоро чун дигар шаҳрҳои қадими тоҷикнишини [[Осиёи Марказӣ]] ба се қисм тақсим мешуд: 1. Арк- ҷои зисти шоҳ; 2. Шаҳристон — ҷои зисти табақаҳои гуногуни мардуми шаҳр; 3. Рабаз — маҳалли тиҷорату ҳунармандӣ. Шаҳри [[Бухоро]] дар асри IX ёздаҳ дарвоза дошт. Дар байни мамлакатҳои Осиёи Пеш яке аз шаҳрҳое буд, ки бори нахуст мактаби олии мусулмонӣ — мадраса бино ёфта будааст.
Ҳамин тариқ дар аҳди [[Сомониён]] муносибатҳои феодалӣ устувор мегардад. Давлати [[Сомониён]] ҳамаҷиҳата тараққӣ мекунад.

== Иқтисодиёт ==
Кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва савдо боз ҳам тараққӣ карданд. [[Мовароуннаҳр]] ва [[Хуросон]] мамлакатҳои аграрӣ буданд. Заминҳо асосан аз обҳои дарёчаҳо, сойҳо,
чашмаҳо, каналҳо ва корезҳо объёрӣ карда мешуданд. Дар [[Осиёи Миёна]], хусусан, дар водиҳои Зарафшон, Фарғона ва ноҳияҳои дигар системаи зиёди обёрӣ вуҷуд дошт. Масалан, дар воҳаи Бухоро (каналҳои Санҷон ва Шоҳруд), Бунҷикат ва шаҳрҳою вилоятҳои дигар каналҳо мавҷуд буданд. Дар асрҳои IX—X як қатор каналҳои нав ва иншооти обёрӣ сохта шуданд.
Масалан, дар яке аз дараҳои силсилакӯҳи Пастоғ (қаторкӯҳи Нурато) дарғоти калони сангин (ҳоло Хонбандӣ) ва обанбор бунёд гардид. Ғайр аз заминҳои обӣ заминҳои лалмиро низ васеъ истифода мебурданд. Дар заминҳои обии [[Суғд]], [[Фарғона]], [[Чоч]], [[Истаравшан]],
[[Чағониён]], [[Хуросон]] ва ғ. деҳқонон гандум, ҷав, биринҷ, арзан, лӯбиё, нахӯд ва зайтун кишт менамуданд. Пахта дар хоҷагии кишоварзии баъзе ноҳияҳо (водии Зарафшон, Фарғона,
воҳаи [[Марв]] ва ғайра) ҷойи асосиро ишғол мекард. Боғдорӣ (зардолу, шафтолу, себ, нок, биҳӣ, олуча, олу, анор, анҷир, чормағз, бодом), токдорӣ (махсусан ангури навъи ҳиротӣ), обчакорӣ ва зироати полезӣ низ ривоҷ ёфтанд. Номгӯйи маҳсулоти кишоварзӣ. хусусияти махсуси заминдориро нишон медиҳад, ки он ба обёрии сунъӣ асос ёфта буд. Географҳои асрҳои IX—X ҳосилхезии заминҳои корами Осиёи Миёнаро борҳо таъкид намудаанд. Дар ноҳияҳои кӯҳӣ ва даштҳои Осиёи Миёна чорводорӣ, хусусан, гӯсфанду асппарварӣ ривоҷ ёфт. Дар ин давра дар Давлати Сомониён саноати кӯҳӣ тараққӣ кард. Манбаъҳои хаттӣ ва маводҳои археологӣ аз зиёдии сарватҳои зеризаминии ноҳияҳои гуногуни Осиёи Миёна шаҳодат медиҳанд. Дар [[Бадахшон]], [[Дарвоз]], [[Рӯшон]] ва [[Шуғнон]] конҳои ёқут, санги лоҷвард ва нуқра кор карда мешуданд. Дар саргаҳи Зарафшон оҳан, тило, нуқра, зок, дар Истаравшан оҳан, дар Асбара ([[Исфара]]) ангиштсанг, дар Фарғона оҳан, қалъагӣ, нуқра, симоб, мис, сурб, муми кӯҳӣ (қир), асбест, фирӯза, навшодир, нефт истеҳсол менамуданд.
Илоқ (водии Оҳангарон) маркази коркарди маъдани нуқра ва сурб ба шумор мерафт. Аз конҳои Хуросон фирӯза, мармар, сангҳои резакорӣ, тило, оҳан, мис, зок, сулфур, маргимуш, шаба, гили кулолӣ ва ғ. мегирифтанд. Дар Осиёи Миёна конҳои зиёди асримиёнагӣ, ба монанди Кони Мансур, Кӯҳи Сим, Конҷӯл, Консой, Тариқэккан, Кони Гут ва ғ. ёфт ва
омӯхта шуданд. Маъданро бо роҳи кандани чоҳҳои амудӣ ва нишеб ё аз конҳои кушод мегирифтанд. Дар саноати кӯҳӣ меҳнати одамони озод ва ғуломонро хуб истифода мебурданд.

== Ҳунармандӣ ==
Дар Давлати Сомониён ҳунармандӣ низ инкишоф ёфт, ки он дар Мовароуннаҳру Хуросон ҷойи намоёнро ишғол мекард. Пеш аз ҳама бофандагӣ ривоҷ ёфт. Деҳаҳои Зандона (наздикии Бухоро), Водар (наздикии Самарқанд) ва Дарзангӣ (дар водии д. Сурхон) ба
марказҳои бофандагӣ табдил ёфтанд. Дар онҳо намудҳои беҳтарини матоъҳои пахтагӣ мебофтанд. Мувофиқи маълумоти [[Муҳаммади Наршахӣ]], матоъи зандонагиро ба Эрон, Форс ва Ҳиндустон мебурданд. Мувофиқи ахбори географҳои асри X Ибни Ҳавқал ва Муқаддасӣ матоъи нафиси водарӣ дар мамлакатҳои Шарқ шуҳрати калон дошт. Дар Самарқанд, Дабусия,
Бухоро, Искоҷат, Насаф, Кеш, Банокат, матоъҳои нафис ва дурушт мебофтанд.
Дар [[Самарқанд]] коғаз ва шиша истеҳсол мекарданд, ки онҳо дар мамлакатҳои Шарқи Миёна ва Наздик шуҳрати калон пайдо карда буданд. Дар шаҳрҳо ва маҳалҳои аҳолинишини Фарғона,
Истаравшан, Хуҷанд яроқ ва олоти кишоварзӣ, зарфҳои фулузӣ, дар Бухоро ва атрофи он қолин, ҷойнамоз, зин, равған, дар Самарқанд рикоб, лаҷом, тасма, деги мисин, дар Чоч зин, тирдон, хайма, тиру камон, сӯзан, миқроз, зарфҳои сафолӣ, дар шаҳрҳои Хуросон -
дар Нишопур калоба, матоъ, либоси пашмин, рӯйҷо, корд, дар [[Марв]] парча, сӯзанӣ, рӯйҷои абрешимӣ ва пахтагӣ, абрешим, дар [[Тӯс]] зарфҳои сангӣ, бурё, дар [[Балх]] пӯст, собун дар Гарчошара қолин, намад ва ғ. истеҳсол мекарданд. Онҳо аз ривоҷёбии ҳаматарафаи
ҳунармандӣ шаҳодат медиҳанд.

== Тиҷорат ==
Инкишофи кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва тараққиёти шаҳрҳо ба ривоҷёбии мубодилаи мол байни шаҳру деҳот аз як тараф, аз тарафи дигар байни аҳолии муқимӣ ва бодиянишин оварда расонд. Дар натиҷаи инкишофи савдои дохилӣ ва берунӣ шаҳрҳо ва деҳаҳои Осиёи Миёна дар соҳаи истеҳсоли ин ё он навъи мол махсус гардида буданд. Мувофиқи маълумоти Муқаддасӣ ба бозорҳои берунӣ аз [[Бухоро]] порчаҳои нафис, қолин, ҷойнамоз, фонуси мисин,
пушттаранги асп, равған, пӯсти гӯсфанд, гӯшт ва харбуза, аз Кармина сачоқ, аз Дабусия ва Водар газворҳои водарӣ, аз Арбинҷон ҷомаи пашмин, ҷойнамоз, пӯст, зарфҳои фулузӣ, аз Самарқанд парча, матоъи симгун, газворҳои сурх (мумарҷол), газвори
синизӣ, абрешим, шоҳӣ, хайма, коғаз, шиша, деги мис, чормағз, аз Ҷиззах пашм, газвори сафед, яроқ, оҳан, аз Чоч пахта, ҷома, хайма, камон, аз Тирмиз собун, аз Балх пӯст, собун, кунҷит, биринҷ, чормағз, мавиз, бодом, асал, зок, сулфур, сурб, рӯйҷои занона, аз Марв
парча, ҷома, рӯйҷои пахтагӣ ва абрешимӣ, равғани кунҷит, панир, мис, аз Нишопур калоба, газвор, либосҳои пахтагӣ ва пашмин, оҳан, пӯст, аз Нисо ва Обивард либоси пахтагӣ ва абрешимӣ, абрешим, равғани кунҷит, пӯсти рӯбоҳ, аз Ҳирот ба миқдори
зиёд мавиз, писта, асал ва ғ. мебурданд.
Дар асрҳои IX—X савдо бо мамлакатҳои ҷанубу шарқии Европа, Муғулистон, Хитой, Эрон, Кавказ, давлатҳои Осиёи Пеш аҳамияти калон пайдо кард. Аз Мовароуннаҳр ва Хуросон роҳҳои калони тиҷоратии Шарқ мегузаштанд. Роҳи тиҷоратие, ки аз Осиёи
Миёна ба ҷанубу шарқии Европа мегузашт, аҳамияти
калон дошт. Муншии сафорати хилофати араб
Ибни Фадлон, ки с. 922 ҳамроҳи корвони тоҷирон
ба Булғория, Волгаю Кама мерафт, ин роҳро тавсиф
кардааст. Ба воситаи Итил ва Булғор Д. С. бо князиҳои
Рус савдо мекард. Ба Итил ва Булғор биринҷ,
хушкмева, газворҳои пахтагӣ, абрешимӣ ва пашмин,
дирамҳои нуқрагин бурда, аз Рус, Булғор ва Хазар
ба Осиёи Миёна мӯина, асал, пӯст, чорво ва ғайра
меоварданд. Дар шаҳрҳои гуногуни Рус — Москва,
Новгород ва ғ. ба миқдори зиёд ёфт шудани тангаҳои
Давлати Сомониён аз алоқаҳои мустаҳками тиҷоратии байни Осиёи
Миёна ва Руси қадим шаҳодат медиҳад.
Дар сари роҳҳои тиҷоратӣ корвонсаройҳо, хонаҳои
истиқоматӣ сохта, чоҳҳо мекофтанд. Савдо бо
Европаи Ғарбӣ асосан бо роҳи иваз намудани молҳои
арзишашон якхела ба амал бароварда мешуд. Дар асри X чекҳо низ дар муомилот истифода мешуданд. Дар Давлати Сомониён. анвои молҳои фурӯш тағйир ёфт. Агар тоҷирон
пештар маснуоти заргарӣ, яроқи қиматбаҳо, зарфҳои
биринҷӣ ва нуқрагӣ, шиша, газворро ба фурӯш баранд,
акнун бештар хӯрокворӣ, моли хоми ҳунармандӣ ва
маҳсулоти ҳунармандиро мефурӯхтанд. Тараққиёти кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва савдо дар
Хуросону Мовароуннаҳр ба инкишофи маданияти
маънавии халқи тоҷик заминаи муҳим гузошт.
Дар асрҳои IX—X дар Осиёи Миёна муносибатҳои
феодалӣ пурра ғалаба карданд.

Давлати Сомониён давлати феодалӣ буд, ки он манфиати феодалон ва савдогаронро ҳимоя
мекард. Қисмати асосии замин дар дасти намояндагони
сулолаи Сомониён, заминдорони калон, мансабдорони
давлатӣ ва рӯҳониён буд. Оммаи васеи деҳқонон
камзамин буд, ё ҳеч замин надошт. Андозҳои вазнин,
истисмори феодалӣ боиси сар задани як қатор шӯришу
ошӯбҳои зиддифеодалӣ гардиданд. Муборизаи синфӣ
аксаран дар зери ниқоби дин мегузашт. Масалан,
яке аз ҳаракатҳои калони динӣ дар Давлати Сомониён ҳаракати
қарматия буд.

== Ташаккули халқи тоҷик ==

Дар асрҳои IX—X дар Осиёи Миёна, аз ҷумла, дар водии Зарафшон, Қашқадарё ва Истаравшан — суғдҳо, ҳавзаи дарёи Аму ва шохобҳои он бохтариён (тахориён), дар
ҳавзаи поёноби д. Аму — хоразмиён, водии Фарғона — фарғониён, дар ҷанубу ғарбии воҳаҳои Осиёи Миёна сакоиҳо зиндагӣ мекарданд. Ҳамаи онҳо қаробати
этникӣ дошта, ба забонҳо ва шеваҳои гурӯҳи забонҳои
эронӣ гуфтугӯ мекарданд. Дар баъзе маҳалҳои
Тахористон, Чоч, Фарғона ва, хусусан, дар шимолу
шарқии Осиёи Миёна гурӯҳҳои этникии туркнажод
низ буданд.
Дар асрҳои IX—X дар ҳудуди Давлати Сомониён раванди ташаккули [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] ба охир расид. Мувофиқи маълумотҳо, таркиби этникии [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]]ро суғдҳо, бохтариён ва тахориён, фарғониён, хуросониён ва қабилаи сакоиҳо ташкил медоданд. Ба онҳо дар давраҳои гуногун хионитҳо, ҳайтолиён, туркҳо ва гурӯҳҳои дигари этникӣ ҳамроҳ шуданд.
Забони умумии [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]] дарӣ (форсии дарӣ) буд. Забони дарӣ (тоҷикӣ) аввалҳо дар заминаи яке аз шеваҳои байни [[Тахористон]] ва [[Хуросон]] ба вуҷуд омада, дертар ба вилоятҳои дигар паҳн шуд ва забони суғдиро аз гуфтугӯ танг карда баровард. Дар кори
ташаккули забони тоҷикӣ лаҳҷаҳои Эрони Шарқӣ нақши калон бозиданд. Дар асрҳои IX—X адабиёти
илмӣ ва назм инкишоф ёфтанд. Сомониён барои дар байни аҳолии маҳаллӣ пайдо намудани такягоҳ забони
модариро ҳаматарафа истифода бурданд. Ташаккули территорияи умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] аз раванди ниҳоят мураккаб ва пурихтилофи ҷудошавию муттаҳидшавии иттиҳодияҳои давлатие,
ки дар сарзамини тоҷикон вуҷуд доштанд, сар шуда, бо барпо гардидани давлати мутамаркази Сомониён
ба охир расид.Мубориза табақаҳои гуногуни ҷамъиятро аз оммаи меҳнаткаш то синфи ҳукмрон
фаро гирифт. Маркази ин иттиҳодия [[Мовароуннаҳр]] ва [[Хуросон]] буданд. Давлати Сомониён давлати осиёимиёнагӣ, сулолаи Сомониён сулолаи тоҷикон буд. Маркази мамлакатро марзе, ки дар он аз қадим аҷдоди [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] маскан гирифта буд, ташкил мекард.
Раванди ташаккули фарҳанги умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] хеле мураккаб ва номунтазам буд. Маводҳои археологӣ шаҳодат медиҳанд, ки ҳанӯз дар а.7-8 дар ҳудуди [[Суғд]], [[Тахористон]], [[Фарғона]] ва [[Хуросон]] баробари хусусиятҳои махсуси ин ё он вилоят ба
дараҷаи муайян умумияти фарҳанги моддӣ ва маънавӣ вуҷуд дошт. Умумияти маданияти моддӣ
бештар дар меъморӣ, шакл ва техникаи тайёр намудани сафоли сирдор намудор мегардад. Дар
давраи ташаккули фарҳанги умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] [[водии Зарафшон]] (бо марказҳои калони иқтисодӣ, фарҳангӣ ва сиёсиаш — [[Бухоро]] ва [[Самарқанд]]) вилояти асосии аз ҷиҳати маданӣ мутараққӣ ба шумор мерафт.

Рӯдакӣ дар он замоне, ки давраи рушди болоравии худшиносии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] буд, даъвати Балъамиро ба ҷон пазируфт. Иштироки Рӯдакӣ дар ин раванди ташаккули [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] айни муддао буд. Ӯ бо дарбори [[Исмоили Сомонӣ]] ([[892]]—[[907]]) ва [[Аҳмад ибни Исмоил]] ([[907]]—[[914]]) беалоқа набудааст. Рӯдакӣ дар дарбори [[Наср ибни Аҳмад]]и Сомонӣ, яъне Насри II (914—943) ба мартабаи азим соҳиб мешавад.

Бинобар ҳамин худи Рӯдакӣ мегӯяд:
{{иқтибос|муаллиф=Рӯдакӣ|
&lt;big&gt;'''Киро бузургию неъмат зи ину он будӣ,
;Варо бузургию неъмат зи Оли Сомон буд.'''&lt;/big&gt;}}

== Рушди фарҳанги тоҷикон ==
Дар асрҳои IX—X фарҳанги халқҳои Осиёи Миёна
ба дараҷаи баланд инкишоф ёфт. Ба тараққиёти
фарҳанги [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]] пурра ҷорӣ
гардидани забони дарӣ (тоҷикӣ) мусоидат кард. Ба
ин забон назм инкишоф ёфт, ки он дар эҷодиёти
сардафтари адабиёти форс — тоҷик Абӯабдуллоҳ
Ҷаъфари [[Рӯдакӣ]], шоири бузург Абулқосими
[[Фирдавсӣ]] ва дигарон зоҳир гардид. Дар ин давра
илмҳои математика, астрономия, география, химия,
тиб, таърих ва адабиётшиносӣ инкишоф ёфтанд, ки
олимони энсиклопедист [[Абӯнасри Форобӣ]]. [[Абӯалӣ
ибни Сино]], Абӯмаҳмуди Хуҷандӣ, [[Абӯрайҳони
Берунӣ]] ва диг. намояндагони машҳури он мебошанд.
Шаҳрҳои асосии [[Осиёи Миёна]] — Бухоро,
Самарқанд, Балх, Марв, Нишопур, Хуҷанд, Бунҷикат
ва ғ. ба марказҳои калони маданӣ табдил ёфтанд.
Аз тамоми мамлакатҳои Шарқ ба пойтахти давлат
— Бухоро олимон, шоирон, мусаввирон ва диг.
намояндагони фарҳанг ҷамъ омада буданд. Бухоро
яке аз марказҳои фарҳанги Шарқ гардид. Дар шаҳр
китобхонаи хеле бое ташкил карда шуд, ки он бо номи
«Савон ул — ҳикмат» машҳур аст. Дар он китобҳои
нодир роҷеъ ба илмҳои мухталиф гирд оварда шуда
буданд. Дар бозори китоб асарҳои қиматбаҳои илмӣ
ба даст овардан мумкин буд. Дар асрҳои IX—X санъати
мусиқии халқи тоҷик боз ҳам инкишоф ёфт. Як қатор
асарҳои санъати мусиқӣ ба вуҷуд омаданд, ки онҳо
минбаъд дар «Дувоздаҳмақом», дертар «[[Шашмақом]]»
гирд оварда шуданд. Асосҳои назариявии санъати
мусиқӣ дар асарҳои Абӯабдуллоҳи [[Рӯдакӣ]], [[Абӯалӣ
ибни Сино]], Абӯҳафси Суғдӣ, Абӯсолеҳ, Абулаббоси
Бахтиёр ва диг. акс ёфтанд.
Шаҳрсозӣ, меъморӣ ва санъати ороиш боз ҳам
тараққӣ кард. Дар ин давра [[мақбараи Исмоили
Сомонӣ]] дар [[Бухоро]], мақбараи Аработа дар наздикии
Каттақӯрғон ва Аламдор дар наздикии Каркӣ, қасрҳо,
бозорҳои тимдор, корвонсаройҳо, масҷидҳои ҷомеъ
бунёд гардиданд. Кандакории сутуну сақфи биноҳо
(хусусан, дар [[водии Зарафшон]]), гаҷкорӣ, ороиши
зарфҳои сафолӣ ва фулузӣ, соҳаҳои дигари санъати
амалӣ ривоҷ ёфтанд.

== Таназзул ==
Оштинопазирии синфҳои баҳамзид, муборизаи ҳокимони маҳаллӣ бо ҳукумати марказӣ, истисмори сахти феодалӣ боиси таназзули мамлакат гардид. Дар охири асри X Давлати Сомониён суст шуда, ба ҳуҷуми бодиянишинон дучор омад. Соли 992 бодиянишинони турк Бухороро забт карданд, мувофиқи шартномаи соли 996 тамоми мулкҳои тарафи шимолии ҳавзаи дарёи Зарафшон ба ихтиёри
туркҳо гузашт. Дар охири асри Х дар натиҷаи афзӯдани муборизаҳои дохилӣ ва пурзӯр шудани мавқеи гвардияи туркӣ иқтидори давлати [[Сомониён]] суст гардид. Қӯшишҳои марказгурезии феодалони калон нӯфузи давалати марказиро ниҳоят суст карданд. Дар чунин вазъият тохтутози пайдарпаи туркони бодиянишин, махсусан ҳуҷумҳои бодиянишинони Қарохонӣ, ки солҳои 90-уми асри Х дар ҳудуди Туркистони Шарқӣ, Ҳафтрӯд, ҷануби ноҳияҳои доманаи Тиёншон таҳти роҳбарии сулолаи [[Қарохониён]] ба вуҷуд омада, мавҷудияти давлати [[Сомониён]]ро дар зери хатар мегузоштанд. Аз шиддат ёфтани муборизаҳои қувваҳои марказгурез ва торафт суст шудани иқтидори давлати [[Сомониён]] истифода намуда, [[Қарохониён]] ба сарзамини [[Сомониён]] ҳуҷум кардан ва бидуни ягон муқобилияти сахте [[23 октябр]]и [[соли 999]] поӣтахти давлати [[Сомониён]] — [[Бухоро]] ро ба даст дароварданд. Соли 1005 Қарохониён сипоҳи охирин намояндаи сулолаи Сомониён Мунтасир Абӯиброҳим Исмоилро торумор намуда, давлати Қарохониёнро барпо карданд. Баъди ин Давлати Сомониён барҳам хӯрд ва дар Осиёи Миёна давлати [[Қарахониён]] ба вуҷуд омад. Мулкҳои тарафи ҷанубии дарёи [[Ҷайҳун]] (Аму) — ро [[Ғазнавиён]] ба даст дароварданд.

== Хулоса ==
Хулоса, тоҷикон ва аҷдоди онҳо дар таърихи тамаддуни ҷаҳонӣ мақоми хосаеро доро ҳастанд. Тоҷикон, забон ва фарҳанги онҳо на танҳо барои мардуми эронинаҷод, балки ба халқҳои дигар низ таъсири мусбӣ расонидааст. Тасдиқи ин гуфтаҳоро метавон дар мисолҳои зиёде, аз ҷумла халқи озар дид. Масалан, қасидаҳои Ќатрони Табрезӣ (1010—1080) бештар дар равиш ва услуби шоирони аҳди Сомонӣ навишта шудааст. Забон ва фарҳанги тоҷикон, давлати бузурги онҳо дар ҳаёти моддӣ, маънавӣ ва сиёсии мардуми Осиёи Миёна ва берун аз он осори амиқи худро гузоштааст.

== Нигаред ==
* [[Хронологияи давлатҳои бостонии тоҷикон]]
* [[Хонадони Сомониён]]
* [[Исмоили Сомонӣ]]
* [[Вазирони давлати Сомониён]]
* [[«Амирон ва вазирони Сомонӣ»]]

== Адабиёт ==
* [[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин ва асри миёна. Китоби 1. — Душанбе, 1973; Китоби 2. — Душанбе, 1985;
* [[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1, 2. — Душанбе, 1998;
* &lt;ref&gt;[http://andesha.tj/node/35#attachments Тоҷикон. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1, 2. — Душанбе, 2008, 870 с.]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;
* Давлатдории тоҷикон дар асрҳои IX—XVI. Мураттиб ва муҳаққиқ: Нурмуҳаммади Амиршоҳӣ. — Душанбе, 1999.
* История таджикского народа. Т. II — Душанбе, 1999.
* [http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997. — 76 с.]
* Аҳрор Мухторов. Сомониён: Замон ва макон. — Душанбе, 1999.
* Таърихи Табарӣ. Ҷилдҳои 1-2. Теҳрон, 2001.
* [http://kmt.tj/index.php?book_id=60 Нусхаи таълифоти китоби Абубакри Наршахӣ. Таърихи Бухоро. — Душанбе, 1979.]
* Неъматов Н. Н. Давлати Сомониён. — Душанбе, 1989.
* Ҳотамов Н. Б., Довудӣ Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). — Душанбе, 2011 ва 2015.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
[http://slt.uz/ru/gosudarstvosamanidov.html Государство Саманидов] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20131017031501/http://slt.uz/ru/gosudarstvosamanidov.html |date=2013-10-17 }}

{{Амирони сулолаи Сомониён}}
{{Давлатҳои сулолаҳои форисзабон (тоҷикон)}}

[[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Давлати Сомониён]]
[[Гурӯҳ:Вилоятҳои таърихии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>okd9t2a8hkg4ji0l32il5puoxuf5yz7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307123</id>
      <parentid>1307122</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:04:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <comment>/* Солҳои ҳукумронии амирони Сомонӣ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50280" xml:space="preserve">{{Давлати таърихӣ
|ном            =''Давлати Сомониён''
|номи қавмӣ     = {{lang-fa|{{Nastaliq|امارت سامانیان}}}}&lt;br&gt;'''Sāmāniyān'''
|харита         = Samanid dynasty (819–999).GIF|thumb|270px
|тавсиф         = Давлати Сомониён дар авҷи қудрати [[Исмоили Сомонӣ]]
|p1             = Саффориён
|flag_p1        = Saffarid_dynasty_861-1003.png
|p2             = Хилофати Аббосиён
|flag_p2        = Abbasid_Caliphate_most_extant.png
|таъсис         = [[819]]
|барҳам         = [[999]]
|s1             = Давлати Ғазнавиён
|flag_s1        = Ghaznavid_Empire_975_-_1187_(AD).PNG
|s2             = Давлати Қарохониён
|flag_s2        = Kingdom_of_Kara-Khanids-_999-1212.png
|s3             = 
|flag_s3        = 
|s4             = 
|flag_s4        =Samanid Flag.webp 
|шиор           = 
|пойтахт        = [[Самарқанд]] дар солҳои [[819]]—[[892]], &lt;br&gt; [[Бухоро]] дар солҳои [[892]]—[[999]]
|шаҳрҳо         = [[Бухоро]](200,000), [[Балх (шаҳр)|Балх]](200,000), [[Марв (шаҳри бостонӣ)|Марв]](200,000), [[Нишопур]](125,000), [[Самарқанд]](120,000), [[Машҳад]], [[Ҳирот]] 
|забон          = [[Забони порсӣ|Порсӣ]] (&lt;small&gt;фармони расмӣ &amp; динӣ/забони модарӣ&lt;/small&gt;),&lt;ref&gt;&quot;Persian Prose Literature.&quot; World Eras. 2002. HighBeam Research. (September 3, 2012);&quot;''Princes, although they were often tutored in Arabic and religious subjects, frequently did not feel as comfortable with the Arabic language and preferred literature in Persian, which was either their mother tongue—as in the case of dynasties such as the Saffarids (861–1003), Samanids (873–1005), and Buyids (945–1055)...''&quot;. [http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130502180821/http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html |date=2013-05-02 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Elton L. Daniel, ''History of Iran'', (Greenwood Press, 2001), 74.&lt;/ref&gt;{{sfn|Frye|1975|p=146}}&lt;ref name=&quot;Paul Bergne 6&quot;&gt;{{cite book|author=Paul Bergne|title=The Birth of Tajikistan: National Identity and the Origins of the Republic|url=https://books.google.com/books?id=3coojMwTKU8C&amp;pg=PA6#v=onepage&amp;q&amp;f=false|date=15 June 2007|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-1-84511-283-7|pages=6–}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;[[Забони арабӣ|Арабӣ]] (&lt;small&gt;фармони динӣ&lt;/small&gt;){{sfn|Frye|1975|p=145}}
|арз                      =
|майдон                   = 2,850,000 км²
|аҳолӣ                    = 10,000,000
|шакли_ҳукмронӣ           = [[Аморат]]
|сулола                   = Сомониён
|унвони_ҳокимон           = [[Амир]]
|ҳоким1                   = [[Яҳё ибни Асад]]
|соли_ҳоким1              = [[819]] то [[855]]
|ҳоким2                   = [[Исмоили Мунтасир]]
|соли_ҳоким2              = [[999]] — [[1005]]
|дин                      = [[Ислом]] ([[суннӣ]]) 
|Марҳала1                 = Таъсисдиҳанда - [[Сомонхудот]]  
|Сана1                    = 
|Сол1                     = [[819]]
|Марҳала2                 = Ба бузургтарин қудрат дастёбгашта - [[Исмоили Сомонӣ]] 
|Сана2                    = [[892]] то [[907]].
|Сол2                     = 
|эзоҳ = 
|то  = Саффориён
|пас = Давлати Қарохониён
|п2  = Давлати Ғазнавиён
|п3  =
}}
'''Давлати Сомониён''' ({{lang-fa|{{Nastaliq|سامانیان}}}}; [[819]]—[[999]]) — аввалин давлати соҳибистиқлоли исломии [[тоҷикон]]. Ҳукмронии сулолаи Сомониён солҳои [[819]]—[[999]] дар бар мегирад.

== Пешгуфтор ==
Асосгузори сулола — Сомонхудот мебошад, ки аз соли [[819]] наберагонаш Нӯҳ, Аҳмад, Ёқуб ва Илёс дар вилоятҳои [[Мовароуннаҳр]] ҳукмрон мешаванд. Номи давлат аз номи сулолаи ҳоким — [[сулолаи Сомониён|Сомониён]] гирифта шудааст. То соли [[892]] амирони Сомониён зери итоати [[Хилофати Араб]] қарор доштанд. Асосгузори давлати соҳибистиклоли тоҷикон [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмади Сомонӣ]] мебошад. Исмоил соли [[900]] баъд аз мағлубияти [[Амр ибни Лайс]]и [[Саффориён|Саффорӣ]] кишвари [[Хуросон]]ро ба [[Мовароуннаҳр]] муттаҳид намудааст. Заминҳои таърихии [[Ориёно|ориёнажод]] ба як давлати муттамарказонидашуда муттаҳид шуданд. Давраи ҳукмронии [[Исмоили Сомонӣ]]([[892]]—[[907]]) ва амир Насри II ([[914]]—[[941]]) айёми гулгулшукуфии давлати Сомониён ба ҳисоб меравад.

Сардафтари адабиёти форсу тоҷик [[Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]], муаллифи «Шоҳнома» Абулкосим [[Фирдавсӣ]], олимони машҳури шарқзамин Абуали [[ибни Сино]], [[Закариёи Розӣ]], Ҷайҳонӣ, Балъамӣ, ва диг. асарҳои хешро дар ҳамин давлат эъҷод кардаанд. Дар ин давра [[илм]]у ҳунар ва [[санъат]] ривоҷу равнақ ёфта, адабиёти хаттии форсӣ-тоҷикӣ ташаккул ёфт. Давлати Сомониён ҳудуди имрӯзаи [[Тоҷикистон]], [[Ӯзбекистон]], [[Афғонистон]] ва қисман [[Туркманистон]]у [[Қазоқистон]] ва [[Қирғизистон]]у [[Эрон]]ро дар бар мегирифт. Марказаш шаҳри [[Бухоро]] буд. Ташаккули халқи тоҷик ва забони форсии тоҷикӣ дар давраи мавҷудияти давлати Сомониён асри IX—X ба анҷом расидааст.&lt;ref&gt;Муҳимтарин саҳифаҳои таърихи халқи тоҷик. Мураттибон Ҳотамов Н. Б.,Саъдиев Ш. С. Нашри дуюм. — Душанбе,2010,- с. 6-8.&lt;/ref&gt;.
Соли [[999]] бинобар суст гардидани ҳукумати марказӣ ва хиёнати ҳарбиёни турк давлати Сомониён аз ҷониби [[давлати Қарахониён]] забт карда шудааст.&lt;ref name=&quot;andesha.tj&quot;&gt;[http://andesha.tj/node/35#attachments Ғафуров Б.Ғ. Тоҷикон. — Душанбе,2008. 870 с.]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;.&lt;ref&gt;Ҳотамов Н. Б., Довуди Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). — Душанбе,2011, — с. 93-120.&lt;/ref&gt;

== Сабабҳои асосии таъсисёбии давлати Сомониён ==
Сабабҳои асосии таъсисёбии давлати [[Сомониён ]]:
# Оғози давраи пирӯзии муносибатҳои феодалӣ дар Осиёи Миёна.
# Авҷ гирифтани ҷараёни мазҳабии шуубия — ҷараёни оппозитсионӣ нисбат ба ҳукмронии арабҳо.
# Шӯришҳои пай дар паи халқои Осиёи Миёна.
# Ба умури давлат ҷалб шудани аъёну ашрофи маҳаллӣ ([[Бармакиён ]], афшинҳои [[Истаравшан ]], [[Тоҳириён ]]).
# Ба мухторият соҳиб шудани вилоятҳои шарқии хилофат, аз он ҷумла мулкҳои [[Хуросон ]]-у [[Мовароуннаҳр]]
# Мавқеи мустаҳкам пайдо намудани забони тоҷикӣ дар [[Хуросон ]]-у [[Мовароуннаҳр ]].
# Муттаҳидшавии қавму қабилаҳои эронзабони Осиёи Миёна, суръат пайдо намудани раванди ташаккули халқи тоҷик.
# Ба миён омадани умумияти ҳудуди этникӣ, забонӣ ва фарқангии аҷдоди тоҷикон.
# Мавҷудияти анъанаҳои бои иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии форсу тоҷик.

== Давраҳои таърихии сулолаи [[Сомониён]] ==
Замони ба сари қудрат омадани ва фано шудани сулолаи Сомониёнро ба се давра тақсим кардан мумкин аст.
 
* '''Давраи якум''' аз соли 817 оғоз шуда, соли 874 анҷом меёбад. Ин муддат ибтидои муборизаи халқи тоҷик барои истиқлол ва ташаккули давлати мутамарказонидашуда мебошад.
* '''Давраи дувуми''' ҳукмронии хонадони [[Сомониён]] аз соли 875 оғоз ёфта дар ибтидои солҳои 60 — уми асри X ба охир мерасад. Аниқтар, ин давра солҳои 875—960 — ро дар бар мегирад.
* '''Давраи севуми''' ҳаёти хонадони Сомониён ба солҳои 961—999 рост меояд. Ин замоне буд, ки амирони Сомонӣ ба саргармӣ дода шуда, бо ду дасти адаб лашкар ва идоракунии давлатро ба ихтиёри ғуломони турк супориданд.&lt;ref name=&quot;andesha.tj&quot;/&gt;&lt;ref&gt;Мухторов А. Сомониён: замон ва макон. — Душанбе, 2008. — С. 46.&lt;/ref&gt;

== Таърих ==
[[File:Samanid dynasty (819–999).GIF|thumb|500px|Давлати Сомониён(819—999)]]
Давлати Сомониён, давлати аввалини тоҷикон, ки асри IX дар [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]] ба вуҷуд омада буд (875—999). Ба он намояндаи сулолаи Сомониён [[Аҳмад ибни Асад]] асос гузошт. Замони мавҷудияти Давлати Сомониён дар таърихи халқи тоҷик давраи азнавбарқароршавии иқтисодиёт ва маданияти Мовароуннаҳру Хуросон баъди ҳукмронии якунимасраи хилофати [[Аббосиён]] ба шумор меравад. Дар натиҷаи меҳнати деҳқонон ва ҳунармандон дар мамлакат қувваҳои истеҳсолкунанда ба дараҷаи баланд тараққӣ карданд. Дар ин давра муносибатҳои ҷамъиятии феодалӣ ғалаба карда, раванди ташаккули халқи тоҷик ба охир расид, давлати
он ба вуҷуд омад ва маданияти моддию маънавии халқ инкишоф ёфт. Ин давраи инкишофи шаҳрҳои қадимии шарқ — [[Бухоро]], [[Самарқанд]], [[Марв (шаҳр)|Марв]], [[Нишопур]], [[Ҳирот]], [[Балх]], [[Хуҷанд]], [[Бунҷикат]], [[Ҳулбук]], [[Шумон]] ва ғ. буд. Ибтидои асри IX дар натиҷаи пурзӯр шудани ҳаракати зидди хилофат Аббосиён маҷбур шуданд, ки ба
баъзе вилоятҳо ҳуқуқи худидоракунӣ диҳанд. Дар Мовароуннаҳр намояндагони сулолаи Сомониён пурқувват гардиданд. Давлати Сомониён дар аҳди ҳокимони Мовароуннаҳр Аҳмад ибни Асад ва писари ӯ Наср комилан ташаккул ёфт. Дар давраи [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмад]] Давлати Сомониён ба давлати мустақили мутамарказ табдил ёфт. Сомониён охири асри IX ҷангҳои байниҳамдигарии ҳокимони маҳаллиро барҳам дода, тамоми Осиёи Миёнаро ба даст дароварданд. Ҳудуди Давлати Сомониён дар Шимол то дарёи Талас тӯл кашида, дар Ғарб. вилоятҳои Эрони Шимолӣ ва Шарқиро дарбар мегирифт. Мамлакат дар давраи Наср ибни Аҳад (Насри 11) (914—943) ба дараҷаи баланди тараққиёт расид. Махсусан баъди сулҳи байни [[Абуалии Чағонӣ|Абӯалии Чағонӣ]] ва бо [[Нӯҳ ибни Насри II|Нуҳ ибни Наср]] (январи с.949) Давлати Сомониён ҳамчун давлати мутамарказ ташаккул ёфт.

== Солҳои ҳукумронии амирони Сомонӣ ==
Дар асари [[Сайфиддинҳоҷӣ]] [[«Осор ул-вузаро»]] оиди амирони Сомонӣ чунин ду байт оварда шудааст:

: '''''Нӯҳ тан буданд зи оли-Сомон мазкур'''''

: '''''Гашта ба аморати Хуросон машҳур.'''''

: '''''Исмоилу Аҳмаду(саввум) Наср'''''

: '''''Ду Нӯҳу ду Абдумалику ду Мансур.'''''

Дар ин байтҳо 9 амири сулолаи [[Хонадони Сомониён]] номбар шудаанд. Муаллиф номи [[Насри II ибни Аҳмад|Насри II]] — ро аз «рӯйхат» берун гузоштааст.&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997, с. 3]&lt;/ref&gt;
[[File:Bukhara - Samanid Mausoleum.jpg|thumb|Мақбараи Сомониён, шаҳри Бухоро]]
* 819—842 — [[Нӯҳ ибни Асад]]
* 842—864 — [[Аҳмад ибни Асад]]
* 864—892 — [[Наср ибни Аҳмад|Насри I ибни Аҳмад]]
* 892—907 — [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмад]] (Исмоили Сомонӣ)
* 907—914 — [[Аҳмад ибни Исмоил]]
* 914—943 — [[Насри II ибни Аҳмад]]
* 943—954 — [[Нӯҳ ибни Насри II]]
* 954—961 — [[Абдумалики I ибни Нӯҳ]]
* 961—961 — [[Насри III ибни Абдумалики I]] (1 рӯз амирӣ кард)
* 961—976 — [[Мансури I ибни Нӯҳ]]
* 976—997 — [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* 997—999 — [[Мансури II ибни Нӯҳ]]&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997. — 76 с.]&lt;/ref&gt;
* 999—999 — [[Абдумалики II ибни Нӯҳ]]&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. – Душанбе:Оли Сомон,1997. – 76 с.]&lt;/ref&gt;
* 1000—1005 — [[Исмоили Мунтасир]]&lt;ref&gt;Мусавии Буҷнӯрдӣ, Козим (1393 ҲҚ). Ризоии Боғбидӣ, Ҳасан; Ҷаъфарии Диҳақӣ, Маҳмуд; Саҷҷодӣ, Содиқ, виросторон. ''Таърихи Ҷомеъи Эрон''. Теҳрон: Маркази Доирату-л-маъорифи Бузурги Исломӣ (Маркази Пажуҳишҳои Эронию Исломӣ). Ҷилди 6, Сафҳаи 479, ISBN 978-600-6326-36-8.&lt;/ref&gt;

== Идоракунии давлат ==
Ташкили хуби идоракунии давлат дар рӯшду камоли он саҳми муносиб мегузорад. Инро хонадони [[Сомониён]] нағз дарк намуда буданд. Яке аз намояндагони олимақоми ин хонадони бонуфӯз Исмоил инро хуб мефаҳмид. Аз ин рӯ, баробари ба сари қудрат омадани хеш масъалаи аз рӯи нақша ташкилу амал намудани давлатро ба миён гузошт. Баъди ғалабаи Исмоил бар [[Саффориён]] (соли 900) [[Сомониён]] ташкили идоракунии бонизомро ба миён гузоштанд. Исмоил шакли беҳтарини идоракунии давлатро дар девонҳо (вазоратҳо) медид. Вай таҷрибаи давлатҳои гузаштаро ба инобат гирифта, бо роҳи девонҳо идора намуданро асос шуморид. Он дар замони арзи вуҷуд кардани давлати [[Сосониён]] ташкил шуда буд. Давлати [[Сомониён]] аз ҷиҳати сохт феодалӣ буда ба ду [[даргоҳ]]: дарбори подшоҳӣ ва девонҳо, яъне вазоратҳо ё идораҳои ҳарбӣ тақсим мешуд. Исмоил мехост, ки давлат дар як даст муттаҳид карда шавад, он гоҳ идоракунии он аз марказ хеле осон буд. Аммо Исмоил ба мақсад нарасид. Кори саркардаашро писараш [[Аҳмад ибни Исмоил]] идома дода бошад ҳам, ба сомон нарасонд. Танҳо баъди сари ӯ дар замони ҳукмронии писараш Насри II бо ташаббуси вазирони оқилу донои Сомонӣ Абӯабдуллоҳ Муҳаммад ибни Ҷайҳонӣ (914—918) ва Абулфазл Балъамӣ (918—938) орзӯи Исмоил ҷомаи амал пӯшид.
Барои идора намудани ҳокимияти марказӣ системаи идоракунии давлатӣ ба тартиб дароварда
шуд. Сардори давлат амир буда, дар вилоятҳо волиҳои ӯ ҳукм меронданд. Дар қатори дарбор ([[даргоҳ]]) боз даҳ идораи ҳарбию маъмурӣ — девонҳо ташкил карда шуданд. Вазифаи девонҳо аз деҳқонон, ҳунармандон ва тоҷирон ҷамъ овардани андозҳо буд. Буҷети умумии Давлати Сомониён 45 млн дирҳамро ташкил медод, ки 20 млн — и он барои нигоҳ доштани қӯшун ва маоши амалдорони давлатӣ сарф карда мешуд. Чорабиниҳои муҳимми Сомониён, аз ҷумла, дар атрофи як марказ муттаҳид кардани [[Хуросон]] ва [[Мовароуннаҳр]], таъмини истиқлоли давлат ва ғ. барои инкишофи ҳаёти иқтисодӣ ва мадании мамлакат заминаҳои зарурӣ фароҳам овард.

== Бухоро маркази давлати Сомониён ==
Бухоро пойтахти давлати [[Сомониён]] ба ҳисоб мерафт. [[Бухоро]] дар замони ҳукмронии арабҳо мисли дигар шаҳрҳои [[Мовароуннаҳр ]]-у [[Хуросон]] борҳо хароб гардида буд. Аммо дар аҳди [[Сомониён]] вазъият тағир ёфт. Ба туфайли робитаҳои тиҷоратӣ ва аз ҳар ҷиҳат тараққӣ ёфтани давлат ҳаёти нисбатан ором пойдор гардид. Бухоро чун дигар шаҳрҳои қадими тоҷикнишини [[Осиёи Марказӣ]] ба се қисм тақсим мешуд: 1. Арк- ҷои зисти шоҳ; 2. Шаҳристон — ҷои зисти табақаҳои гуногуни мардуми шаҳр; 3. Рабаз — маҳалли тиҷорату ҳунармандӣ. Шаҳри [[Бухоро]] дар асри IX ёздаҳ дарвоза дошт. Дар байни мамлакатҳои Осиёи Пеш яке аз шаҳрҳое буд, ки бори нахуст мактаби олии мусулмонӣ — мадраса бино ёфта будааст.
Ҳамин тариқ дар аҳди [[Сомониён]] муносибатҳои феодалӣ устувор мегардад. Давлати [[Сомониён]] ҳамаҷиҳата тараққӣ мекунад.

== Иқтисодиёт ==
Кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва савдо боз ҳам тараққӣ карданд. [[Мовароуннаҳр]] ва [[Хуросон]] мамлакатҳои аграрӣ буданд. Заминҳо асосан аз обҳои дарёчаҳо, сойҳо,
чашмаҳо, каналҳо ва корезҳо объёрӣ карда мешуданд. Дар [[Осиёи Миёна]], хусусан, дар водиҳои Зарафшон, Фарғона ва ноҳияҳои дигар системаи зиёди обёрӣ вуҷуд дошт. Масалан, дар воҳаи Бухоро (каналҳои Санҷон ва Шоҳруд), Бунҷикат ва шаҳрҳою вилоятҳои дигар каналҳо мавҷуд буданд. Дар асрҳои IX—X як қатор каналҳои нав ва иншооти обёрӣ сохта шуданд.
Масалан, дар яке аз дараҳои силсилакӯҳи Пастоғ (қаторкӯҳи Нурато) дарғоти калони сангин (ҳоло Хонбандӣ) ва обанбор бунёд гардид. Ғайр аз заминҳои обӣ заминҳои лалмиро низ васеъ истифода мебурданд. Дар заминҳои обии [[Суғд]], [[Фарғона]], [[Чоч]], [[Истаравшан]],
[[Чағониён]], [[Хуросон]] ва ғ. деҳқонон гандум, ҷав, биринҷ, арзан, лӯбиё, нахӯд ва зайтун кишт менамуданд. Пахта дар хоҷагии кишоварзии баъзе ноҳияҳо (водии Зарафшон, Фарғона,
воҳаи [[Марв]] ва ғайра) ҷойи асосиро ишғол мекард. Боғдорӣ (зардолу, шафтолу, себ, нок, биҳӣ, олуча, олу, анор, анҷир, чормағз, бодом), токдорӣ (махсусан ангури навъи ҳиротӣ), обчакорӣ ва зироати полезӣ низ ривоҷ ёфтанд. Номгӯйи маҳсулоти кишоварзӣ. хусусияти махсуси заминдориро нишон медиҳад, ки он ба обёрии сунъӣ асос ёфта буд. Географҳои асрҳои IX—X ҳосилхезии заминҳои корами Осиёи Миёнаро борҳо таъкид намудаанд. Дар ноҳияҳои кӯҳӣ ва даштҳои Осиёи Миёна чорводорӣ, хусусан, гӯсфанду асппарварӣ ривоҷ ёфт. Дар ин давра дар Давлати Сомониён саноати кӯҳӣ тараққӣ кард. Манбаъҳои хаттӣ ва маводҳои археологӣ аз зиёдии сарватҳои зеризаминии ноҳияҳои гуногуни Осиёи Миёна шаҳодат медиҳанд. Дар [[Бадахшон]], [[Дарвоз]], [[Рӯшон]] ва [[Шуғнон]] конҳои ёқут, санги лоҷвард ва нуқра кор карда мешуданд. Дар саргаҳи Зарафшон оҳан, тило, нуқра, зок, дар Истаравшан оҳан, дар Асбара ([[Исфара]]) ангиштсанг, дар Фарғона оҳан, қалъагӣ, нуқра, симоб, мис, сурб, муми кӯҳӣ (қир), асбест, фирӯза, навшодир, нефт истеҳсол менамуданд.
Илоқ (водии Оҳангарон) маркази коркарди маъдани нуқра ва сурб ба шумор мерафт. Аз конҳои Хуросон фирӯза, мармар, сангҳои резакорӣ, тило, оҳан, мис, зок, сулфур, маргимуш, шаба, гили кулолӣ ва ғ. мегирифтанд. Дар Осиёи Миёна конҳои зиёди асримиёнагӣ, ба монанди Кони Мансур, Кӯҳи Сим, Конҷӯл, Консой, Тариқэккан, Кони Гут ва ғ. ёфт ва
омӯхта шуданд. Маъданро бо роҳи кандани чоҳҳои амудӣ ва нишеб ё аз конҳои кушод мегирифтанд. Дар саноати кӯҳӣ меҳнати одамони озод ва ғуломонро хуб истифода мебурданд.

== Ҳунармандӣ ==
Дар Давлати Сомониён ҳунармандӣ низ инкишоф ёфт, ки он дар Мовароуннаҳру Хуросон ҷойи намоёнро ишғол мекард. Пеш аз ҳама бофандагӣ ривоҷ ёфт. Деҳаҳои Зандона (наздикии Бухоро), Водар (наздикии Самарқанд) ва Дарзангӣ (дар водии д. Сурхон) ба
марказҳои бофандагӣ табдил ёфтанд. Дар онҳо намудҳои беҳтарини матоъҳои пахтагӣ мебофтанд. Мувофиқи маълумоти [[Муҳаммади Наршахӣ]], матоъи зандонагиро ба Эрон, Форс ва Ҳиндустон мебурданд. Мувофиқи ахбори географҳои асри X Ибни Ҳавқал ва Муқаддасӣ матоъи нафиси водарӣ дар мамлакатҳои Шарқ шуҳрати калон дошт. Дар Самарқанд, Дабусия,
Бухоро, Искоҷат, Насаф, Кеш, Банокат, матоъҳои нафис ва дурушт мебофтанд.
Дар [[Самарқанд]] коғаз ва шиша истеҳсол мекарданд, ки онҳо дар мамлакатҳои Шарқи Миёна ва Наздик шуҳрати калон пайдо карда буданд. Дар шаҳрҳо ва маҳалҳои аҳолинишини Фарғона,
Истаравшан, Хуҷанд яроқ ва олоти кишоварзӣ, зарфҳои фулузӣ, дар Бухоро ва атрофи он қолин, ҷойнамоз, зин, равған, дар Самарқанд рикоб, лаҷом, тасма, деги мисин, дар Чоч зин, тирдон, хайма, тиру камон, сӯзан, миқроз, зарфҳои сафолӣ, дар шаҳрҳои Хуросон -
дар Нишопур калоба, матоъ, либоси пашмин, рӯйҷо, корд, дар [[Марв]] парча, сӯзанӣ, рӯйҷои абрешимӣ ва пахтагӣ, абрешим, дар [[Тӯс]] зарфҳои сангӣ, бурё, дар [[Балх]] пӯст, собун дар Гарчошара қолин, намад ва ғ. истеҳсол мекарданд. Онҳо аз ривоҷёбии ҳаматарафаи
ҳунармандӣ шаҳодат медиҳанд.

== Тиҷорат ==
Инкишофи кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва тараққиёти шаҳрҳо ба ривоҷёбии мубодилаи мол байни шаҳру деҳот аз як тараф, аз тарафи дигар байни аҳолии муқимӣ ва бодиянишин оварда расонд. Дар натиҷаи инкишофи савдои дохилӣ ва берунӣ шаҳрҳо ва деҳаҳои Осиёи Миёна дар соҳаи истеҳсоли ин ё он навъи мол махсус гардида буданд. Мувофиқи маълумоти Муқаддасӣ ба бозорҳои берунӣ аз [[Бухоро]] порчаҳои нафис, қолин, ҷойнамоз, фонуси мисин,
пушттаранги асп, равған, пӯсти гӯсфанд, гӯшт ва харбуза, аз Кармина сачоқ, аз Дабусия ва Водар газворҳои водарӣ, аз Арбинҷон ҷомаи пашмин, ҷойнамоз, пӯст, зарфҳои фулузӣ, аз Самарқанд парча, матоъи симгун, газворҳои сурх (мумарҷол), газвори
синизӣ, абрешим, шоҳӣ, хайма, коғаз, шиша, деги мис, чормағз, аз Ҷиззах пашм, газвори сафед, яроқ, оҳан, аз Чоч пахта, ҷома, хайма, камон, аз Тирмиз собун, аз Балх пӯст, собун, кунҷит, биринҷ, чормағз, мавиз, бодом, асал, зок, сулфур, сурб, рӯйҷои занона, аз Марв
парча, ҷома, рӯйҷои пахтагӣ ва абрешимӣ, равғани кунҷит, панир, мис, аз Нишопур калоба, газвор, либосҳои пахтагӣ ва пашмин, оҳан, пӯст, аз Нисо ва Обивард либоси пахтагӣ ва абрешимӣ, абрешим, равғани кунҷит, пӯсти рӯбоҳ, аз Ҳирот ба миқдори
зиёд мавиз, писта, асал ва ғ. мебурданд.
Дар асрҳои IX—X савдо бо мамлакатҳои ҷанубу шарқии Европа, Муғулистон, Хитой, Эрон, Кавказ, давлатҳои Осиёи Пеш аҳамияти калон пайдо кард. Аз Мовароуннаҳр ва Хуросон роҳҳои калони тиҷоратии Шарқ мегузаштанд. Роҳи тиҷоратие, ки аз Осиёи
Миёна ба ҷанубу шарқии Европа мегузашт, аҳамияти
калон дошт. Муншии сафорати хилофати араб
Ибни Фадлон, ки с. 922 ҳамроҳи корвони тоҷирон
ба Булғория, Волгаю Кама мерафт, ин роҳро тавсиф
кардааст. Ба воситаи Итил ва Булғор Д. С. бо князиҳои
Рус савдо мекард. Ба Итил ва Булғор биринҷ,
хушкмева, газворҳои пахтагӣ, абрешимӣ ва пашмин,
дирамҳои нуқрагин бурда, аз Рус, Булғор ва Хазар
ба Осиёи Миёна мӯина, асал, пӯст, чорво ва ғайра
меоварданд. Дар шаҳрҳои гуногуни Рус — Москва,
Новгород ва ғ. ба миқдори зиёд ёфт шудани тангаҳои
Давлати Сомониён аз алоқаҳои мустаҳками тиҷоратии байни Осиёи
Миёна ва Руси қадим шаҳодат медиҳад.
Дар сари роҳҳои тиҷоратӣ корвонсаройҳо, хонаҳои
истиқоматӣ сохта, чоҳҳо мекофтанд. Савдо бо
Европаи Ғарбӣ асосан бо роҳи иваз намудани молҳои
арзишашон якхела ба амал бароварда мешуд. Дар асри X чекҳо низ дар муомилот истифода мешуданд. Дар Давлати Сомониён. анвои молҳои фурӯш тағйир ёфт. Агар тоҷирон
пештар маснуоти заргарӣ, яроқи қиматбаҳо, зарфҳои
биринҷӣ ва нуқрагӣ, шиша, газворро ба фурӯш баранд,
акнун бештар хӯрокворӣ, моли хоми ҳунармандӣ ва
маҳсулоти ҳунармандиро мефурӯхтанд. Тараққиёти кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва савдо дар
Хуросону Мовароуннаҳр ба инкишофи маданияти
маънавии халқи тоҷик заминаи муҳим гузошт.
Дар асрҳои IX—X дар Осиёи Миёна муносибатҳои
феодалӣ пурра ғалаба карданд.

Давлати Сомониён давлати феодалӣ буд, ки он манфиати феодалон ва савдогаронро ҳимоя
мекард. Қисмати асосии замин дар дасти намояндагони
сулолаи Сомониён, заминдорони калон, мансабдорони
давлатӣ ва рӯҳониён буд. Оммаи васеи деҳқонон
камзамин буд, ё ҳеч замин надошт. Андозҳои вазнин,
истисмори феодалӣ боиси сар задани як қатор шӯришу
ошӯбҳои зиддифеодалӣ гардиданд. Муборизаи синфӣ
аксаран дар зери ниқоби дин мегузашт. Масалан,
яке аз ҳаракатҳои калони динӣ дар Давлати Сомониён ҳаракати
қарматия буд.

== Ташаккули халқи тоҷик ==

Дар асрҳои IX—X дар Осиёи Миёна, аз ҷумла, дар водии Зарафшон, Қашқадарё ва Истаравшан — суғдҳо, ҳавзаи дарёи Аму ва шохобҳои он бохтариён (тахориён), дар
ҳавзаи поёноби д. Аму — хоразмиён, водии Фарғона — фарғониён, дар ҷанубу ғарбии воҳаҳои Осиёи Миёна сакоиҳо зиндагӣ мекарданд. Ҳамаи онҳо қаробати
этникӣ дошта, ба забонҳо ва шеваҳои гурӯҳи забонҳои
эронӣ гуфтугӯ мекарданд. Дар баъзе маҳалҳои
Тахористон, Чоч, Фарғона ва, хусусан, дар шимолу
шарқии Осиёи Миёна гурӯҳҳои этникии туркнажод
низ буданд.
Дар асрҳои IX—X дар ҳудуди Давлати Сомониён раванди ташаккули [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] ба охир расид. Мувофиқи маълумотҳо, таркиби этникии [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]]ро суғдҳо, бохтариён ва тахориён, фарғониён, хуросониён ва қабилаи сакоиҳо ташкил медоданд. Ба онҳо дар давраҳои гуногун хионитҳо, ҳайтолиён, туркҳо ва гурӯҳҳои дигари этникӣ ҳамроҳ шуданд.
Забони умумии [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]] дарӣ (форсии дарӣ) буд. Забони дарӣ (тоҷикӣ) аввалҳо дар заминаи яке аз шеваҳои байни [[Тахористон]] ва [[Хуросон]] ба вуҷуд омада, дертар ба вилоятҳои дигар паҳн шуд ва забони суғдиро аз гуфтугӯ танг карда баровард. Дар кори
ташаккули забони тоҷикӣ лаҳҷаҳои Эрони Шарқӣ нақши калон бозиданд. Дар асрҳои IX—X адабиёти
илмӣ ва назм инкишоф ёфтанд. Сомониён барои дар байни аҳолии маҳаллӣ пайдо намудани такягоҳ забони
модариро ҳаматарафа истифода бурданд. Ташаккули территорияи умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] аз раванди ниҳоят мураккаб ва пурихтилофи ҷудошавию муттаҳидшавии иттиҳодияҳои давлатие,
ки дар сарзамини тоҷикон вуҷуд доштанд, сар шуда, бо барпо гардидани давлати мутамаркази Сомониён
ба охир расид.Мубориза табақаҳои гуногуни ҷамъиятро аз оммаи меҳнаткаш то синфи ҳукмрон
фаро гирифт. Маркази ин иттиҳодия [[Мовароуннаҳр]] ва [[Хуросон]] буданд. Давлати Сомониён давлати осиёимиёнагӣ, сулолаи Сомониён сулолаи тоҷикон буд. Маркази мамлакатро марзе, ки дар он аз қадим аҷдоди [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] маскан гирифта буд, ташкил мекард.
Раванди ташаккули фарҳанги умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] хеле мураккаб ва номунтазам буд. Маводҳои археологӣ шаҳодат медиҳанд, ки ҳанӯз дар а.7-8 дар ҳудуди [[Суғд]], [[Тахористон]], [[Фарғона]] ва [[Хуросон]] баробари хусусиятҳои махсуси ин ё он вилоят ба
дараҷаи муайян умумияти фарҳанги моддӣ ва маънавӣ вуҷуд дошт. Умумияти маданияти моддӣ
бештар дар меъморӣ, шакл ва техникаи тайёр намудани сафоли сирдор намудор мегардад. Дар
давраи ташаккули фарҳанги умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] [[водии Зарафшон]] (бо марказҳои калони иқтисодӣ, фарҳангӣ ва сиёсиаш — [[Бухоро]] ва [[Самарқанд]]) вилояти асосии аз ҷиҳати маданӣ мутараққӣ ба шумор мерафт.

Рӯдакӣ дар он замоне, ки давраи рушди болоравии худшиносии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] буд, даъвати Балъамиро ба ҷон пазируфт. Иштироки Рӯдакӣ дар ин раванди ташаккули [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] айни муддао буд. Ӯ бо дарбори [[Исмоили Сомонӣ]] ([[892]]—[[907]]) ва [[Аҳмад ибни Исмоил]] ([[907]]—[[914]]) беалоқа набудааст. Рӯдакӣ дар дарбори [[Наср ибни Аҳмад]]и Сомонӣ, яъне Насри II (914—943) ба мартабаи азим соҳиб мешавад.

Бинобар ҳамин худи Рӯдакӣ мегӯяд:
{{иқтибос|муаллиф=Рӯдакӣ|
&lt;big&gt;'''Киро бузургию неъмат зи ину он будӣ,
;Варо бузургию неъмат зи Оли Сомон буд.'''&lt;/big&gt;}}

== Рушди фарҳанги тоҷикон ==
Дар асрҳои IX—X фарҳанги халқҳои Осиёи Миёна
ба дараҷаи баланд инкишоф ёфт. Ба тараққиёти
фарҳанги [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]] пурра ҷорӣ
гардидани забони дарӣ (тоҷикӣ) мусоидат кард. Ба
ин забон назм инкишоф ёфт, ки он дар эҷодиёти
сардафтари адабиёти форс — тоҷик Абӯабдуллоҳ
Ҷаъфари [[Рӯдакӣ]], шоири бузург Абулқосими
[[Фирдавсӣ]] ва дигарон зоҳир гардид. Дар ин давра
илмҳои математика, астрономия, география, химия,
тиб, таърих ва адабиётшиносӣ инкишоф ёфтанд, ки
олимони энсиклопедист [[Абӯнасри Форобӣ]]. [[Абӯалӣ
ибни Сино]], Абӯмаҳмуди Хуҷандӣ, [[Абӯрайҳони
Берунӣ]] ва диг. намояндагони машҳури он мебошанд.
Шаҳрҳои асосии [[Осиёи Миёна]] — Бухоро,
Самарқанд, Балх, Марв, Нишопур, Хуҷанд, Бунҷикат
ва ғ. ба марказҳои калони маданӣ табдил ёфтанд.
Аз тамоми мамлакатҳои Шарқ ба пойтахти давлат
— Бухоро олимон, шоирон, мусаввирон ва диг.
намояндагони фарҳанг ҷамъ омада буданд. Бухоро
яке аз марказҳои фарҳанги Шарқ гардид. Дар шаҳр
китобхонаи хеле бое ташкил карда шуд, ки он бо номи
«Савон ул — ҳикмат» машҳур аст. Дар он китобҳои
нодир роҷеъ ба илмҳои мухталиф гирд оварда шуда
буданд. Дар бозори китоб асарҳои қиматбаҳои илмӣ
ба даст овардан мумкин буд. Дар асрҳои IX—X санъати
мусиқии халқи тоҷик боз ҳам инкишоф ёфт. Як қатор
асарҳои санъати мусиқӣ ба вуҷуд омаданд, ки онҳо
минбаъд дар «Дувоздаҳмақом», дертар «[[Шашмақом]]»
гирд оварда шуданд. Асосҳои назариявии санъати
мусиқӣ дар асарҳои Абӯабдуллоҳи [[Рӯдакӣ]], [[Абӯалӣ
ибни Сино]], Абӯҳафси Суғдӣ, Абӯсолеҳ, Абулаббоси
Бахтиёр ва диг. акс ёфтанд.
Шаҳрсозӣ, меъморӣ ва санъати ороиш боз ҳам
тараққӣ кард. Дар ин давра [[мақбараи Исмоили
Сомонӣ]] дар [[Бухоро]], мақбараи Аработа дар наздикии
Каттақӯрғон ва Аламдор дар наздикии Каркӣ, қасрҳо,
бозорҳои тимдор, корвонсаройҳо, масҷидҳои ҷомеъ
бунёд гардиданд. Кандакории сутуну сақфи биноҳо
(хусусан, дар [[водии Зарафшон]]), гаҷкорӣ, ороиши
зарфҳои сафолӣ ва фулузӣ, соҳаҳои дигари санъати
амалӣ ривоҷ ёфтанд.

== Таназзул ==
Оштинопазирии синфҳои баҳамзид, муборизаи ҳокимони маҳаллӣ бо ҳукумати марказӣ, истисмори сахти феодалӣ боиси таназзули мамлакат гардид. Дар охири асри X Давлати Сомониён суст шуда, ба ҳуҷуми бодиянишинон дучор омад. Соли 992 бодиянишинони турк Бухороро забт карданд, мувофиқи шартномаи соли 996 тамоми мулкҳои тарафи шимолии ҳавзаи дарёи Зарафшон ба ихтиёри
туркҳо гузашт. Дар охири асри Х дар натиҷаи афзӯдани муборизаҳои дохилӣ ва пурзӯр шудани мавқеи гвардияи туркӣ иқтидори давлати [[Сомониён]] суст гардид. Қӯшишҳои марказгурезии феодалони калон нӯфузи давалати марказиро ниҳоят суст карданд. Дар чунин вазъият тохтутози пайдарпаи туркони бодиянишин, махсусан ҳуҷумҳои бодиянишинони Қарохонӣ, ки солҳои 90-уми асри Х дар ҳудуди Туркистони Шарқӣ, Ҳафтрӯд, ҷануби ноҳияҳои доманаи Тиёншон таҳти роҳбарии сулолаи [[Қарохониён]] ба вуҷуд омада, мавҷудияти давлати [[Сомониён]]ро дар зери хатар мегузоштанд. Аз шиддат ёфтани муборизаҳои қувваҳои марказгурез ва торафт суст шудани иқтидори давлати [[Сомониён]] истифода намуда, [[Қарохониён]] ба сарзамини [[Сомониён]] ҳуҷум кардан ва бидуни ягон муқобилияти сахте [[23 октябр]]и [[соли 999]] поӣтахти давлати [[Сомониён]] — [[Бухоро]] ро ба даст дароварданд. Соли 1005 Қарохониён сипоҳи охирин намояндаи сулолаи Сомониён Мунтасир Абӯиброҳим Исмоилро торумор намуда, давлати Қарохониёнро барпо карданд. Баъди ин Давлати Сомониён барҳам хӯрд ва дар Осиёи Миёна давлати [[Қарахониён]] ба вуҷуд омад. Мулкҳои тарафи ҷанубии дарёи [[Ҷайҳун]] (Аму) — ро [[Ғазнавиён]] ба даст дароварданд.

== Хулоса ==
Хулоса, тоҷикон ва аҷдоди онҳо дар таърихи тамаддуни ҷаҳонӣ мақоми хосаеро доро ҳастанд. Тоҷикон, забон ва фарҳанги онҳо на танҳо барои мардуми эронинаҷод, балки ба халқҳои дигар низ таъсири мусбӣ расонидааст. Тасдиқи ин гуфтаҳоро метавон дар мисолҳои зиёде, аз ҷумла халқи озар дид. Масалан, қасидаҳои Ќатрони Табрезӣ (1010—1080) бештар дар равиш ва услуби шоирони аҳди Сомонӣ навишта шудааст. Забон ва фарҳанги тоҷикон, давлати бузурги онҳо дар ҳаёти моддӣ, маънавӣ ва сиёсии мардуми Осиёи Миёна ва берун аз он осори амиқи худро гузоштааст.

== Нигаред ==
* [[Хронологияи давлатҳои бостонии тоҷикон]]
* [[Хонадони Сомониён]]
* [[Исмоили Сомонӣ]]
* [[Вазирони давлати Сомониён]]
* [[«Амирон ва вазирони Сомонӣ»]]

== Адабиёт ==
* [[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин ва асри миёна. Китоби 1. — Душанбе, 1973; Китоби 2. — Душанбе, 1985;
* [[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1, 2. — Душанбе, 1998;
* &lt;ref&gt;[http://andesha.tj/node/35#attachments Тоҷикон. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1, 2. — Душанбе, 2008, 870 с.]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;
* Давлатдории тоҷикон дар асрҳои IX—XVI. Мураттиб ва муҳаққиқ: Нурмуҳаммади Амиршоҳӣ. — Душанбе, 1999.
* История таджикского народа. Т. II — Душанбе, 1999.
* [http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997. — 76 с.]
* Аҳрор Мухторов. Сомониён: Замон ва макон. — Душанбе, 1999.
* Таърихи Табарӣ. Ҷилдҳои 1-2. Теҳрон, 2001.
* [http://kmt.tj/index.php?book_id=60 Нусхаи таълифоти китоби Абубакри Наршахӣ. Таърихи Бухоро. — Душанбе, 1979.]
* Неъматов Н. Н. Давлати Сомониён. — Душанбе, 1989.
* Ҳотамов Н. Б., Довудӣ Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). — Душанбе, 2011 ва 2015.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
[http://slt.uz/ru/gosudarstvosamanidov.html Государство Саманидов] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20131017031501/http://slt.uz/ru/gosudarstvosamanidov.html |date=2013-10-17 }}

{{Амирони сулолаи Сомониён}}
{{Давлатҳои сулолаҳои форисзабон (тоҷикон)}}

[[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Давлати Сомониён]]
[[Гурӯҳ:Вилоятҳои таърихии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>q3qef5e0osm6z2nvdswt97lt3rb61ma</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307124</id>
      <parentid>1307123</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:06:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50304" xml:space="preserve">{{Давлати таърихӣ
|ном            =''Давлати Сомониён''
|номи қавмӣ     = {{lang-fa|{{Nastaliq|امارت سامانیان}}}}&lt;br&gt;'''Sāmāniyān'''
|харита         = Samanid dynasty (819–999).GIF|thumb|270px
|тавсиф         = Давлати Сомониён дар авҷи қудрати [[Исмоили Сомонӣ]]
|p1             = Саффориён
|flag_p1        = Saffarid_dynasty_861-1003.png
|p2             = Хилофати Аббосиён
|flag_p2        = Abbasid_Caliphate_most_extant.png
|таъсис         = [[819]]
|барҳам         = [[999]]
|s1             = Давлати Ғазнавиён
|flag_s1        = Ghaznavid_Empire_975_-_1187_(AD).PNG
|s2             = Давлати Қарохониён
|flag_s2        = Kingdom_of_Kara-Khanids-_999-1212.png
|s3             = 
|flag_s3        = 
|s4             = 
|flag_s4        =Samanid Flag.webp 
|шиор           = 
|пойтахт        = [[Самарқанд]] дар солҳои [[819]]—[[892]], &lt;br&gt; [[Бухоро]] дар солҳои [[892]]—[[999]]
|шаҳрҳо         = [[Бухоро]](200,000), [[Балх (шаҳр)|Балх]](200,000), [[Марв (шаҳри бостонӣ)|Марв]](200,000), [[Нишопур]](125,000), [[Самарқанд]](120,000), [[Машҳад]], [[Ҳирот]] 
|забон          = [[Забони порсӣ|Порсӣ]] (&lt;small&gt;фармони расмӣ &amp; динӣ/забони модарӣ&lt;/small&gt;),&lt;ref&gt;&quot;Persian Prose Literature.&quot; World Eras. 2002. HighBeam Research. (September 3, 2012);&quot;''Princes, although they were often tutored in Arabic and religious subjects, frequently did not feel as comfortable with the Arabic language and preferred literature in Persian, which was either their mother tongue—as in the case of dynasties such as the Saffarids (861–1003), Samanids (873–1005), and Buyids (945–1055)...''&quot;. [http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130502180821/http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html |date=2013-05-02 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Elton L. Daniel, ''History of Iran'', (Greenwood Press, 2001), 74.&lt;/ref&gt;{{sfn|Frye|1975|p=146}}&lt;ref name=&quot;Paul Bergne 6&quot;&gt;{{cite book|author=Paul Bergne|title=The Birth of Tajikistan: National Identity and the Origins of the Republic|url=https://books.google.com/books?id=3coojMwTKU8C&amp;pg=PA6#v=onepage&amp;q&amp;f=false|date=15 June 2007|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-1-84511-283-7|pages=6–}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;[[Забони арабӣ|Арабӣ]] (&lt;small&gt;фармони динӣ&lt;/small&gt;){{sfn|Frye|1975|p=145}}
|арз                      =
|майдон                   = 2,850,000 км²
|аҳолӣ                    = 10,000,000
|шакли_ҳукмронӣ           = [[Аморат]]
|сулола                   = Сомониён
|унвони_ҳокимон           = [[Амир]]
|ҳоким1                   = [[Яҳё ибни Асад]]
|соли_ҳоким1              = [[819]] то [[855]]
|ҳоким2                   = [[Исмоили Мунтасир]]
|соли_ҳоким2              = [[999]] — [[1005]]
|дин                      = [[Ислом]] ([[суннӣ]]) 
|Марҳала1                 = Таъсисдиҳанда - [[Сомонхудот]]  
|Сана1                    = 
|Сол1                     = [[819]]
|Марҳала2                 = Ба бузургтарин қудрат дастёбгашта - [[Исмоили Сомонӣ]] 
|Сана2                    = [[892]] то [[907]].
|Сол2                     = 
|эзоҳ = 
|то  = Саффориён
|пас = Давлати Қарохониён
|п2  = Давлати Ғазнавиён
|п3  =
}}
'''Давлати Сомониён''' ({{lang-fa|{{Nastaliq|سامانیان}}}}; [[819]]—[[999]]) — аввалин давлати соҳибистиқлоли исломии [[тоҷикон]]. Ҳукмронии сулолаи Сомониён солҳои [[819]]—[[999]] дар бар мегирад.

== Пешгуфтор ==
Асосгузори сулола — Сомонхудот мебошад, ки аз соли [[819]] наберагонаш Нӯҳ, Аҳмад, Ёқуб ва Илёс дар вилоятҳои [[Мовароуннаҳр]] ҳукмрон мешаванд. Номи давлат аз номи сулолаи ҳоким — [[сулолаи Сомониён|Сомониён]] гирифта шудааст. То соли [[892]] амирони Сомониён зери итоати [[Хилофати Араб]] қарор доштанд. Асосгузори давлати соҳибистиклоли тоҷикон [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмади Сомонӣ]] мебошад. Исмоил соли [[900]] баъд аз мағлубияти [[Амр ибни Лайс]]и [[Саффориён|Саффорӣ]] кишвари [[Хуросон]]ро ба [[Мовароуннаҳр]] муттаҳид намудааст. Заминҳои таърихии [[Ориёно|ориёнажод]] ба як давлати муттамарказонидашуда муттаҳид шуданд. Давраи ҳукмронии [[Исмоили Сомонӣ]]([[892]]—[[907]]) ва амир Насри II ([[914]]—[[941]]) айёми гулгулшукуфии давлати Сомониён ба ҳисоб меравад.

Сардафтари адабиёти форсу тоҷик [[Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]], муаллифи «Шоҳнома» Абулкосим [[Фирдавсӣ]], олимони машҳури шарқзамин Абуали [[ибни Сино]], [[Закариёи Розӣ]], Ҷайҳонӣ, Балъамӣ, ва диг. асарҳои хешро дар ҳамин давлат эъҷод кардаанд. Дар ин давра [[илм]]у ҳунар ва [[санъат]] ривоҷу равнақ ёфта, адабиёти хаттии форсӣ-тоҷикӣ ташаккул ёфт. Давлати Сомониён ҳудуди имрӯзаи [[Тоҷикистон]], [[Ӯзбекистон]], [[Афғонистон]] ва қисман [[Туркманистон]]у [[Қазоқистон]] ва [[Қирғизистон]]у [[Эрон]]ро дар бар мегирифт. Марказаш шаҳри [[Бухоро]] буд. Ташаккули халқи тоҷик ва забони форсии тоҷикӣ дар давраи мавҷудияти давлати Сомониён асри IX—X ба анҷом расидааст.&lt;ref&gt;Муҳимтарин саҳифаҳои таърихи халқи тоҷик. Мураттибон Ҳотамов Н. Б.,Саъдиев Ш. С. Нашри дуюм. — Душанбе,2010,- с. 6-8.&lt;/ref&gt;.
Соли [[999]] бинобар суст гардидани ҳукумати марказӣ ва хиёнати ҳарбиёни турк давлати Сомониён аз ҷониби [[давлати Қарахониён]] забт карда шудааст.&lt;ref name=&quot;andesha.tj&quot;&gt;[http://andesha.tj/node/35#attachments Ғафуров Б.Ғ. Тоҷикон. — Душанбе,2008. 870 с.]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;.&lt;ref&gt;Ҳотамов Н. Б., Довуди Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). — Душанбе,2011, — с. 93-120.&lt;/ref&gt;

== Сабабҳои асосии таъсисёбии давлати Сомониён ==
Сабабҳои асосии таъсисёбии давлати [[Сомониён ]]:
# Оғози давраи пирӯзии муносибатҳои феодалӣ дар Осиёи Миёна.
# Авҷ гирифтани ҷараёни мазҳабии шуубия — ҷараёни оппозитсионӣ нисбат ба ҳукмронии арабҳо.
# Шӯришҳои пай дар паи халқои Осиёи Миёна.
# Ба умури давлат ҷалб шудани аъёну ашрофи маҳаллӣ ([[Бармакиён ]], афшинҳои [[Истаравшан ]], [[Тоҳириён ]]).
# Ба мухторият соҳиб шудани вилоятҳои шарқии хилофат, аз он ҷумла мулкҳои [[Хуросон ]]-у [[Мовароуннаҳр]]
# Мавқеи мустаҳкам пайдо намудани забони тоҷикӣ дар [[Хуросон ]]-у [[Мовароуннаҳр ]].
# Муттаҳидшавии қавму қабилаҳои эронзабони Осиёи Миёна, суръат пайдо намудани раванди ташаккули халқи тоҷик.
# Ба миён омадани умумияти ҳудуди этникӣ, забонӣ ва фарқангии аҷдоди тоҷикон.
# Мавҷудияти анъанаҳои бои иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии форсу тоҷик.

== Давраҳои таърихии сулолаи [[Сомониён]] ==
Замони ба сари қудрат омадани ва фано шудани сулолаи Сомониёнро ба се давра тақсим кардан мумкин аст.
 
* '''Давраи якум''' аз соли 817 оғоз шуда, соли 874 анҷом меёбад. Ин муддат ибтидои муборизаи халқи тоҷик барои истиқлол ва ташаккули давлати мутамарказонидашуда мебошад.
* '''Давраи дувуми''' ҳукмронии хонадони [[Сомониён]] аз соли 875 оғоз ёфта дар ибтидои солҳои 60 — уми асри X ба охир мерасад. Аниқтар, ин давра солҳои 875—960 — ро дар бар мегирад.
* '''Давраи севуми''' ҳаёти хонадони Сомониён ба солҳои 961—999 рост меояд. Ин замоне буд, ки амирони Сомонӣ ба саргармӣ дода шуда, бо ду дасти адаб лашкар ва идоракунии давлатро ба ихтиёри ғуломони турк супориданд.&lt;ref name=&quot;andesha.tj&quot;/&gt;&lt;ref&gt;Мухторов А. Сомониён: замон ва макон. — Душанбе, 2008. — С. 46.&lt;/ref&gt;

== Таърих ==
[[File:Samanid dynasty (819–999).GIF|thumb|500px|Давлати Сомониён(819—999)]]
Давлати Сомониён, давлати аввалини тоҷикон, ки асри IX дар [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]] ба вуҷуд омада буд (875—999). Ба он намояндаи сулолаи Сомониён [[Аҳмад ибни Асад]] асос гузошт. Замони мавҷудияти Давлати Сомониён дар таърихи халқи тоҷик давраи азнавбарқароршавии иқтисодиёт ва маданияти Мовароуннаҳру Хуросон баъди ҳукмронии якунимасраи хилофати [[Аббосиён]] ба шумор меравад. Дар натиҷаи меҳнати деҳқонон ва ҳунармандон дар мамлакат қувваҳои истеҳсолкунанда ба дараҷаи баланд тараққӣ карданд. Дар ин давра муносибатҳои ҷамъиятии феодалӣ ғалаба карда, раванди ташаккули халқи тоҷик ба охир расид, давлати
он ба вуҷуд омад ва маданияти моддию маънавии халқ инкишоф ёфт. Ин давраи инкишофи шаҳрҳои қадимии шарқ — [[Бухоро]], [[Самарқанд]], [[Марв (шаҳр)|Марв]], [[Нишопур]], [[Ҳирот]], [[Балх]], [[Хуҷанд]], [[Бунҷикат]], [[Ҳулбук]], [[Шумон]] ва ғ. буд. Ибтидои асри IX дар натиҷаи пурзӯр шудани ҳаракати зидди хилофат Аббосиён маҷбур шуданд, ки ба
баъзе вилоятҳо ҳуқуқи худидоракунӣ диҳанд. Дар Мовароуннаҳр намояндагони сулолаи Сомониён пурқувват гардиданд. Давлати Сомониён дар аҳди ҳокимони Мовароуннаҳр Аҳмад ибни Асад ва писари ӯ Наср комилан ташаккул ёфт. Дар давраи [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмад]] Давлати Сомониён ба давлати мустақили мутамарказ табдил ёфт. Сомониён охири асри IX ҷангҳои байниҳамдигарии ҳокимони маҳаллиро барҳам дода, тамоми Осиёи Миёнаро ба даст дароварданд. Ҳудуди Давлати Сомониён дар Шимол то дарёи Талас тӯл кашида, дар Ғарб. вилоятҳои Эрони Шимолӣ ва Шарқиро дарбар мегирифт. Мамлакат дар давраи Наср ибни Аҳад (Насри 11) (914—943) ба дараҷаи баланди тараққиёт расид. Махсусан баъди сулҳи байни [[Абуалии Чағонӣ|Абӯалии Чағонӣ]] ва бо [[Нӯҳ ибни Насри II|Нуҳ ибни Наср]] (январи с.949) Давлати Сомониён ҳамчун давлати мутамарказ ташаккул ёфт.

== Солҳои ҳукумронии амирони Сомонӣ ==
Дар асари [[Сайфиддинҳоҷӣ]] [[«Осор ул-вузаро»]] оиди амирони Сомонӣ чунин ду байт оварда шудааст:

: '''''Нӯҳ тан буданд зи оли-Сомон мазкур'''''

: '''''Гашта ба аморати Хуросон машҳур.'''''

: '''''Исмоилу Аҳмаду(саввум) Наср'''''

: '''''Ду Нӯҳу ду Абдумалику ду Мансур.'''''

Дар ин байтҳо 9 амири сулолаи [[Хонадони Сомониён]] номбар шудаанд. Муаллиф номи [[Насри II ибни Аҳмад|Насри II]] — ро аз «рӯйхат» берун гузоштааст.&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997, с. 3]&lt;/ref&gt;
[[File:Bukhara - Samanid Mausoleum.jpg|thumb|Мақбараи Сомониён, шаҳри Бухоро]]
* 819—842 — [[Нӯҳ ибни Асад]]
* 842—864 — [[Аҳмад ибни Асад]]
* 864—892 — [[Наср ибни Аҳмад|Насри I ибни Аҳмад]]
* 892—907 — [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмад]] (Исмоили Сомонӣ)
* 907—914 — [[Аҳмад ибни Исмоил]]
* 914—943 — [[Насри II ибни Аҳмад]]
* 943—954 — [[Нӯҳ ибни Насри II]]
* 954—961 — [[Абдумалики I ибни Нӯҳ]]
* 961—961 — [[Насри III ибни Абдумалики I]] (1 рӯз амирӣ кард)
* 961—976 — [[Мансури I ибни Нӯҳ]]
* 976—997 — [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* 997—999 — [[Мансури II ибни Нӯҳ]]&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997. — 76 с.]&lt;/ref&gt;
* 999—999 — [[Абдумалики II ибни Нӯҳ]]&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. – Душанбе:Оли Сомон,1997. – 76 с.]&lt;/ref&gt;
* 1000—1005 — [[Исмоили Мунтасир]]&lt;ref&gt;Мусавии Буҷнӯрдӣ, Козим (1393 ҲҚ). Ризоии Боғбидӣ, Ҳасан; Ҷаъфарии Диҳақӣ, Маҳмуд; Саҷҷодӣ, Содиқ, виросторон. ''Таърихи Ҷомеъи Эрон''. Теҳрон: Маркази Доирату-л-маъорифи Бузурги Исломӣ (Маркази Пажуҳишҳои Эронию Исломӣ). Ҷилди 6, Сафҳаи 479, ISBN 978-600-6326-36-8.&lt;/ref&gt;

== Идоракунии давлат ==
Ташкили хуби идоракунии давлат дар рӯшду камоли он саҳми муносиб мегузорад. Инро хонадони [[Сомониён]] нағз дарк намуда буданд. Яке аз намояндагони олимақоми ин хонадони бонуфӯз Исмоил инро хуб мефаҳмид. Аз ин рӯ, баробари ба сари қудрат омадани хеш масъалаи аз рӯи нақша ташкилу амал намудани давлатро ба миён гузошт. Баъди ғалабаи Исмоил бар [[Саффориён]] (соли 900) [[Сомониён]] ташкили идоракунии бонизомро ба миён гузоштанд. Исмоил шакли беҳтарини идоракунии давлатро дар девонҳо (вазоратҳо) медид. Вай таҷрибаи давлатҳои гузаштаро ба инобат гирифта, бо роҳи девонҳо идора намуданро асос шуморид. Он дар замони арзи вуҷуд кардани давлати [[Сосониён]] ташкил шуда буд. Давлати [[Сомониён]] аз ҷиҳати сохт феодалӣ буда ба ду [[даргоҳ]]: дарбори подшоҳӣ ва девонҳо, яъне вазоратҳо ё идораҳои ҳарбӣ тақсим мешуд. Исмоил мехост, ки давлат дар як даст муттаҳид карда шавад, он гоҳ идоракунии он аз марказ хеле осон буд. Аммо Исмоил ба мақсад нарасид. Кори саркардаашро писараш [[Аҳмад ибни Исмоил]] идома дода бошад ҳам, ба сомон нарасонд. Танҳо баъди сари ӯ дар замони ҳукмронии писараш Насри II бо ташаббуси вазирони оқилу донои Сомонӣ Абӯабдуллоҳ Муҳаммад ибни Ҷайҳонӣ (914—918) ва Абулфазл Балъамӣ (918—938) орзӯи Исмоил ҷомаи амал пӯшид.
Барои идора намудани ҳокимияти марказӣ системаи идоракунии давлатӣ ба тартиб дароварда
шуд. Сардори давлат амир буда, дар вилоятҳо волиҳои ӯ ҳукм меронданд. Дар қатори дарбор ([[даргоҳ]]) боз даҳ идораи ҳарбию маъмурӣ — девонҳо ташкил карда шуданд. Вазифаи девонҳо аз деҳқонон, ҳунармандон ва тоҷирон ҷамъ овардани андозҳо буд. Буҷети умумии Давлати Сомониён 45 млн дирҳамро ташкил медод, ки 20 млн — и он барои нигоҳ доштани қӯшун ва маоши амалдорони давлатӣ сарф карда мешуд. Чорабиниҳои муҳимми Сомониён, аз ҷумла, дар атрофи як марказ муттаҳид кардани [[Хуросон]] ва [[Мовароуннаҳр]], таъмини истиқлоли давлат ва ғ. барои инкишофи ҳаёти иқтисодӣ ва мадании мамлакат заминаҳои зарурӣ фароҳам овард.

== Бухоро маркази давлати Сомониён ==
Бухоро пойтахти давлати [[Сомониён]] ба ҳисоб мерафт. [[Бухоро]] дар замони ҳукмронии арабҳо мисли дигар шаҳрҳои [[Мовароуннаҳр ]]-у [[Хуросон]] борҳо хароб гардида буд. Аммо дар аҳди [[Сомониён]] вазъият тағир ёфт. Ба туфайли робитаҳои тиҷоратӣ ва аз ҳар ҷиҳат тараққӣ ёфтани давлат ҳаёти нисбатан ором пойдор гардид. Бухоро чун дигар шаҳрҳои қадими тоҷикнишини [[Осиёи Марказӣ]] ба се қисм тақсим мешуд: 1. Арк- ҷои зисти шоҳ; 2. Шаҳристон — ҷои зисти табақаҳои гуногуни мардуми шаҳр; 3. Рабаз — маҳалли тиҷорату ҳунармандӣ. Шаҳри [[Бухоро]] дар асри IX ёздаҳ дарвоза дошт. Дар байни мамлакатҳои Осиёи Пеш яке аз шаҳрҳое буд, ки бори нахуст мактаби олии мусулмонӣ — мадраса бино ёфта будааст.
Ҳамин тариқ дар аҳди [[Сомониён]] муносибатҳои феодалӣ устувор мегардад. Давлати [[Сомониён]] ҳамаҷиҳата тараққӣ мекунад.

== Иқтисодиёт ==
Кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва савдо боз ҳам тараққӣ карданд. [[Мовароуннаҳр]] ва [[Хуросон]] мамлакатҳои аграрӣ буданд. Заминҳо асосан аз обҳои дарёчаҳо, сойҳо,
чашмаҳо, каналҳо ва корезҳо объёрӣ карда мешуданд. Дар [[Осиёи Миёна]], хусусан, дар водиҳои Зарафшон, Фарғона ва ноҳияҳои дигар системаи зиёди обёрӣ вуҷуд дошт. Масалан, дар воҳаи Бухоро (каналҳои Санҷон ва Шоҳруд), Бунҷикат ва шаҳрҳою вилоятҳои дигар каналҳо мавҷуд буданд. Дар асрҳои IX—X як қатор каналҳои нав ва иншооти обёрӣ сохта шуданд.
Масалан, дар яке аз дараҳои силсилакӯҳи Пастоғ (қаторкӯҳи Нурато) дарғоти калони сангин (ҳоло Хонбандӣ) ва обанбор бунёд гардид. Ғайр аз заминҳои обӣ заминҳои лалмиро низ васеъ истифода мебурданд. Дар заминҳои обии [[Суғд]], [[Фарғона]], [[Чоч]], [[Истаравшан]], [[Чағониён]], [[Хуросон]] ва ғ. деҳқонон гандум, ҷав, биринҷ, арзан, лӯбиё, нахӯд ва зайтун кишт менамуданд. Пахта дар хоҷагии кишоварзии баъзе ноҳияҳо (водии Зарафшон, Фарғона, воҳаи [[Марв]] ва ғайра) ҷойи асосиро ишғол мекард. Боғдорӣ (зардолу, шафтолу, себ, нок, биҳӣ, олуча, олу, анор, анҷир, чормағз, бодом), токдорӣ (махсусан ангури навъи ҳиротӣ), обчакорӣ ва зироати полезӣ низ ривоҷ ёфтанд. Номгӯйи маҳсулоти кишоварзӣ. хусусияти махсуси заминдориро нишон медиҳад, ки он ба обёрии сунъӣ асос ёфта буд. Географҳои асрҳои IX—X ҳосилхезии заминҳои корами Осиёи Миёнаро борҳо таъкид намудаанд. Дар ноҳияҳои кӯҳӣ ва даштҳои Осиёи Миёна чорводорӣ, хусусан, гӯсфанду асппарварӣ ривоҷ ёфт. Дар ин давра дар Давлати Сомониён саноати кӯҳӣ тараққӣ кард. Манбаъҳои хаттӣ ва маводҳои археологӣ аз зиёдии сарватҳои зеризаминии ноҳияҳои гуногуни Осиёи Миёна шаҳодат медиҳанд. Дар [[Бадахшон]], [[Дарвоз]], [[Ноҳияи Рӯшон|Рӯшон]] ва [[Шуғнон]] конҳои ёқут, санги лоҷвард ва нуқра кор карда мешуданд. Дар саргаҳи Зарафшон оҳан, тило, нуқра, зок, дар Истаравшан оҳан, дар Асбара ([[Исфара]]) ангиштсанг, дар Фарғона оҳан, қалъагӣ, нуқра, симоб, мис, сурб, муми кӯҳӣ (қир), асбест, фирӯза, навшодир, нефт истеҳсол менамуданд. Илоқ (водии Оҳангарон) маркази коркарди маъдани нуқра ва сурб ба шумор мерафт. Аз конҳои Хуросон фирӯза, мармар, сангҳои резакорӣ, тило, оҳан, мис, зок, сулфур, маргимуш, шаба, гили кулолӣ ва ғ. мегирифтанд. Дар Осиёи Миёна конҳои зиёди асримиёнагӣ, ба монанди Кони Мансур, Кӯҳи Сим, Конҷӯл, Консой, Тариқэккан, Кони Гут ва ғ. ёфт ва
омӯхта шуданд. Маъданро бо роҳи кандани чоҳҳои амудӣ ва нишеб ё аз конҳои кушод мегирифтанд. Дар саноати кӯҳӣ меҳнати одамони озод ва ғуломонро хуб истифода мебурданд.

== Ҳунармандӣ ==
Дар Давлати Сомониён ҳунармандӣ низ инкишоф ёфт, ки он дар Мовароуннаҳру Хуросон ҷойи намоёнро ишғол мекард. Пеш аз ҳама бофандагӣ ривоҷ ёфт. Деҳаҳои Зандона (наздикии Бухоро), Водар (наздикии Самарқанд) ва Дарзангӣ (дар водии д. Сурхон) ба
марказҳои бофандагӣ табдил ёфтанд. Дар онҳо намудҳои беҳтарини матоъҳои пахтагӣ мебофтанд. Мувофиқи маълумоти [[Муҳаммади Наршахӣ]], матоъи зандонагиро ба Эрон, Форс ва Ҳиндустон мебурданд. Мувофиқи ахбори географҳои асри X Ибни Ҳавқал ва Муқаддасӣ матоъи нафиси водарӣ дар мамлакатҳои Шарқ шуҳрати калон дошт. Дар Самарқанд, Дабусия,
Бухоро, Искоҷат, Насаф, Кеш, Банокат, матоъҳои нафис ва дурушт мебофтанд.
Дар [[Самарқанд]] коғаз ва шиша истеҳсол мекарданд, ки онҳо дар мамлакатҳои Шарқи Миёна ва Наздик шуҳрати калон пайдо карда буданд. Дар шаҳрҳо ва маҳалҳои аҳолинишини Фарғона,
Истаравшан, Хуҷанд яроқ ва олоти кишоварзӣ, зарфҳои фулузӣ, дар Бухоро ва атрофи он қолин, ҷойнамоз, зин, равған, дар Самарқанд рикоб, лаҷом, тасма, деги мисин, дар Чоч зин, тирдон, хайма, тиру камон, сӯзан, миқроз, зарфҳои сафолӣ, дар шаҳрҳои Хуросон -
дар Нишопур калоба, матоъ, либоси пашмин, рӯйҷо, корд, дар [[Марв]] парча, сӯзанӣ, рӯйҷои абрешимӣ ва пахтагӣ, абрешим, дар [[Тӯс]] зарфҳои сангӣ, бурё, дар [[Балх]] пӯст, собун дар Гарчошара қолин, намад ва ғ. истеҳсол мекарданд. Онҳо аз ривоҷёбии ҳаматарафаи
ҳунармандӣ шаҳодат медиҳанд.

== Тиҷорат ==
Инкишофи кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва тараққиёти шаҳрҳо ба ривоҷёбии мубодилаи мол байни шаҳру деҳот аз як тараф, аз тарафи дигар байни аҳолии муқимӣ ва бодиянишин оварда расонд. Дар натиҷаи инкишофи савдои дохилӣ ва берунӣ шаҳрҳо ва деҳаҳои Осиёи Миёна дар соҳаи истеҳсоли ин ё он навъи мол махсус гардида буданд. Мувофиқи маълумоти Муқаддасӣ ба бозорҳои берунӣ аз [[Бухоро]] порчаҳои нафис, қолин, ҷойнамоз, фонуси мисин,
пушттаранги асп, равған, пӯсти гӯсфанд, гӯшт ва харбуза, аз Кармина сачоқ, аз Дабусия ва Водар газворҳои водарӣ, аз Арбинҷон ҷомаи пашмин, ҷойнамоз, пӯст, зарфҳои фулузӣ, аз Самарқанд парча, матоъи симгун, газворҳои сурх (мумарҷол), газвори
синизӣ, абрешим, шоҳӣ, хайма, коғаз, шиша, деги мис, чормағз, аз Ҷиззах пашм, газвори сафед, яроқ, оҳан, аз Чоч пахта, ҷома, хайма, камон, аз Тирмиз собун, аз Балх пӯст, собун, кунҷит, биринҷ, чормағз, мавиз, бодом, асал, зок, сулфур, сурб, рӯйҷои занона, аз Марв
парча, ҷома, рӯйҷои пахтагӣ ва абрешимӣ, равғани кунҷит, панир, мис, аз Нишопур калоба, газвор, либосҳои пахтагӣ ва пашмин, оҳан, пӯст, аз Нисо ва Обивард либоси пахтагӣ ва абрешимӣ, абрешим, равғани кунҷит, пӯсти рӯбоҳ, аз Ҳирот ба миқдори
зиёд мавиз, писта, асал ва ғ. мебурданд.
Дар асрҳои IX—X савдо бо мамлакатҳои ҷанубу шарқии Европа, Муғулистон, Хитой, Эрон, Кавказ, давлатҳои Осиёи Пеш аҳамияти калон пайдо кард. Аз Мовароуннаҳр ва Хуросон роҳҳои калони тиҷоратии Шарқ мегузаштанд. Роҳи тиҷоратие, ки аз Осиёи
Миёна ба ҷанубу шарқии Европа мегузашт, аҳамияти
калон дошт. Муншии сафорати хилофати араб
Ибни Фадлон, ки с. 922 ҳамроҳи корвони тоҷирон
ба Булғория, Волгаю Кама мерафт, ин роҳро тавсиф
кардааст. Ба воситаи Итил ва Булғор Д. С. бо князиҳои
Рус савдо мекард. Ба Итил ва Булғор биринҷ,
хушкмева, газворҳои пахтагӣ, абрешимӣ ва пашмин,
дирамҳои нуқрагин бурда, аз Рус, Булғор ва Хазар
ба Осиёи Миёна мӯина, асал, пӯст, чорво ва ғайра
меоварданд. Дар шаҳрҳои гуногуни Рус — Москва,
Новгород ва ғ. ба миқдори зиёд ёфт шудани тангаҳои
Давлати Сомониён аз алоқаҳои мустаҳками тиҷоратии байни Осиёи
Миёна ва Руси қадим шаҳодат медиҳад.
Дар сари роҳҳои тиҷоратӣ корвонсаройҳо, хонаҳои
истиқоматӣ сохта, чоҳҳо мекофтанд. Савдо бо
Европаи Ғарбӣ асосан бо роҳи иваз намудани молҳои
арзишашон якхела ба амал бароварда мешуд. Дар асри X чекҳо низ дар муомилот истифода мешуданд. Дар Давлати Сомониён. анвои молҳои фурӯш тағйир ёфт. Агар тоҷирон
пештар маснуоти заргарӣ, яроқи қиматбаҳо, зарфҳои
биринҷӣ ва нуқрагӣ, шиша, газворро ба фурӯш баранд,
акнун бештар хӯрокворӣ, моли хоми ҳунармандӣ ва
маҳсулоти ҳунармандиро мефурӯхтанд. Тараққиёти кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва савдо дар
Хуросону Мовароуннаҳр ба инкишофи маданияти
маънавии халқи тоҷик заминаи муҳим гузошт.
Дар асрҳои IX—X дар Осиёи Миёна муносибатҳои
феодалӣ пурра ғалаба карданд.

Давлати Сомониён давлати феодалӣ буд, ки он манфиати феодалон ва савдогаронро ҳимоя
мекард. Қисмати асосии замин дар дасти намояндагони
сулолаи Сомониён, заминдорони калон, мансабдорони
давлатӣ ва рӯҳониён буд. Оммаи васеи деҳқонон
камзамин буд, ё ҳеч замин надошт. Андозҳои вазнин,
истисмори феодалӣ боиси сар задани як қатор шӯришу
ошӯбҳои зиддифеодалӣ гардиданд. Муборизаи синфӣ
аксаран дар зери ниқоби дин мегузашт. Масалан,
яке аз ҳаракатҳои калони динӣ дар Давлати Сомониён ҳаракати
қарматия буд.

== Ташаккули халқи тоҷик ==

Дар асрҳои IX—X дар Осиёи Миёна, аз ҷумла, дар водии Зарафшон, Қашқадарё ва Истаравшан — суғдҳо, ҳавзаи дарёи Аму ва шохобҳои он бохтариён (тахориён), дар
ҳавзаи поёноби д. Аму — хоразмиён, водии Фарғона — фарғониён, дар ҷанубу ғарбии воҳаҳои Осиёи Миёна сакоиҳо зиндагӣ мекарданд. Ҳамаи онҳо қаробати
этникӣ дошта, ба забонҳо ва шеваҳои гурӯҳи забонҳои
эронӣ гуфтугӯ мекарданд. Дар баъзе маҳалҳои
Тахористон, Чоч, Фарғона ва, хусусан, дар шимолу
шарқии Осиёи Миёна гурӯҳҳои этникии туркнажод
низ буданд.
Дар асрҳои IX—X дар ҳудуди Давлати Сомониён раванди ташаккули [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] ба охир расид. Мувофиқи маълумотҳо, таркиби этникии [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]]ро суғдҳо, бохтариён ва тахориён, фарғониён, хуросониён ва қабилаи сакоиҳо ташкил медоданд. Ба онҳо дар давраҳои гуногун хионитҳо, ҳайтолиён, туркҳо ва гурӯҳҳои дигари этникӣ ҳамроҳ шуданд.
Забони умумии [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]] дарӣ (форсии дарӣ) буд. Забони дарӣ (тоҷикӣ) аввалҳо дар заминаи яке аз шеваҳои байни [[Тахористон]] ва [[Хуросон]] ба вуҷуд омада, дертар ба вилоятҳои дигар паҳн шуд ва забони суғдиро аз гуфтугӯ танг карда баровард. Дар кори
ташаккули забони тоҷикӣ лаҳҷаҳои Эрони Шарқӣ нақши калон бозиданд. Дар асрҳои IX—X адабиёти
илмӣ ва назм инкишоф ёфтанд. Сомониён барои дар байни аҳолии маҳаллӣ пайдо намудани такягоҳ забони
модариро ҳаматарафа истифода бурданд. Ташаккули территорияи умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] аз раванди ниҳоят мураккаб ва пурихтилофи ҷудошавию муттаҳидшавии иттиҳодияҳои давлатие,
ки дар сарзамини тоҷикон вуҷуд доштанд, сар шуда, бо барпо гардидани давлати мутамаркази Сомониён
ба охир расид.Мубориза табақаҳои гуногуни ҷамъиятро аз оммаи меҳнаткаш то синфи ҳукмрон
фаро гирифт. Маркази ин иттиҳодия [[Мовароуннаҳр]] ва [[Хуросон]] буданд. Давлати Сомониён давлати осиёимиёнагӣ, сулолаи Сомониён сулолаи тоҷикон буд. Маркази мамлакатро марзе, ки дар он аз қадим аҷдоди [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] маскан гирифта буд, ташкил мекард.
Раванди ташаккули фарҳанги умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] хеле мураккаб ва номунтазам буд. Маводҳои археологӣ шаҳодат медиҳанд, ки ҳанӯз дар а.7-8 дар ҳудуди [[Суғд]], [[Тахористон]], [[Фарғона]] ва [[Хуросон]] баробари хусусиятҳои махсуси ин ё он вилоят ба
дараҷаи муайян умумияти фарҳанги моддӣ ва маънавӣ вуҷуд дошт. Умумияти маданияти моддӣ
бештар дар меъморӣ, шакл ва техникаи тайёр намудани сафоли сирдор намудор мегардад. Дар
давраи ташаккули фарҳанги умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] [[водии Зарафшон]] (бо марказҳои калони иқтисодӣ, фарҳангӣ ва сиёсиаш — [[Бухоро]] ва [[Самарқанд]]) вилояти асосии аз ҷиҳати маданӣ мутараққӣ ба шумор мерафт.

Рӯдакӣ дар он замоне, ки давраи рушди болоравии худшиносии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] буд, даъвати Балъамиро ба ҷон пазируфт. Иштироки Рӯдакӣ дар ин раванди ташаккули [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] айни муддао буд. Ӯ бо дарбори [[Исмоили Сомонӣ]] ([[892]]—[[907]]) ва [[Аҳмад ибни Исмоил]] ([[907]]—[[914]]) беалоқа набудааст. Рӯдакӣ дар дарбори [[Наср ибни Аҳмад]]и Сомонӣ, яъне Насри II (914—943) ба мартабаи азим соҳиб мешавад.

Бинобар ҳамин худи Рӯдакӣ мегӯяд:
{{иқтибос|муаллиф=Рӯдакӣ|
&lt;big&gt;'''Киро бузургию неъмат зи ину он будӣ,
;Варо бузургию неъмат зи Оли Сомон буд.'''&lt;/big&gt;}}

== Рушди фарҳанги тоҷикон ==
Дар асрҳои IX—X фарҳанги халқҳои Осиёи Миёна
ба дараҷаи баланд инкишоф ёфт. Ба тараққиёти
фарҳанги [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]] пурра ҷорӣ
гардидани забони дарӣ (тоҷикӣ) мусоидат кард. Ба
ин забон назм инкишоф ёфт, ки он дар эҷодиёти
сардафтари адабиёти форс — тоҷик Абӯабдуллоҳ
Ҷаъфари [[Рӯдакӣ]], шоири бузург Абулқосими
[[Фирдавсӣ]] ва дигарон зоҳир гардид. Дар ин давра
илмҳои математика, астрономия, география, химия,
тиб, таърих ва адабиётшиносӣ инкишоф ёфтанд, ки
олимони энсиклопедист [[Абӯнасри Форобӣ]]. [[Абӯалӣ
ибни Сино]], Абӯмаҳмуди Хуҷандӣ, [[Абӯрайҳони
Берунӣ]] ва диг. намояндагони машҳури он мебошанд.
Шаҳрҳои асосии [[Осиёи Миёна]] — Бухоро,
Самарқанд, Балх, Марв, Нишопур, Хуҷанд, Бунҷикат
ва ғ. ба марказҳои калони маданӣ табдил ёфтанд.
Аз тамоми мамлакатҳои Шарқ ба пойтахти давлат
— Бухоро олимон, шоирон, мусаввирон ва диг.
намояндагони фарҳанг ҷамъ омада буданд. Бухоро
яке аз марказҳои фарҳанги Шарқ гардид. Дар шаҳр
китобхонаи хеле бое ташкил карда шуд, ки он бо номи
«Савон ул — ҳикмат» машҳур аст. Дар он китобҳои
нодир роҷеъ ба илмҳои мухталиф гирд оварда шуда
буданд. Дар бозори китоб асарҳои қиматбаҳои илмӣ
ба даст овардан мумкин буд. Дар асрҳои IX—X санъати
мусиқии халқи тоҷик боз ҳам инкишоф ёфт. Як қатор
асарҳои санъати мусиқӣ ба вуҷуд омаданд, ки онҳо
минбаъд дар «Дувоздаҳмақом», дертар «[[Шашмақом]]»
гирд оварда шуданд. Асосҳои назариявии санъати
мусиқӣ дар асарҳои Абӯабдуллоҳи [[Рӯдакӣ]], [[Абӯалӣ
ибни Сино]], Абӯҳафси Суғдӣ, Абӯсолеҳ, Абулаббоси
Бахтиёр ва диг. акс ёфтанд.
Шаҳрсозӣ, меъморӣ ва санъати ороиш боз ҳам
тараққӣ кард. Дар ин давра [[мақбараи Исмоили
Сомонӣ]] дар [[Бухоро]], мақбараи Аработа дар наздикии
Каттақӯрғон ва Аламдор дар наздикии Каркӣ, қасрҳо,
бозорҳои тимдор, корвонсаройҳо, масҷидҳои ҷомеъ
бунёд гардиданд. Кандакории сутуну сақфи биноҳо
(хусусан, дар [[водии Зарафшон]]), гаҷкорӣ, ороиши
зарфҳои сафолӣ ва фулузӣ, соҳаҳои дигари санъати
амалӣ ривоҷ ёфтанд.

== Таназзул ==
Оштинопазирии синфҳои баҳамзид, муборизаи ҳокимони маҳаллӣ бо ҳукумати марказӣ, истисмори сахти феодалӣ боиси таназзули мамлакат гардид. Дар охири асри X Давлати Сомониён суст шуда, ба ҳуҷуми бодиянишинон дучор омад. Соли 992 бодиянишинони турк Бухороро забт карданд, мувофиқи шартномаи соли 996 тамоми мулкҳои тарафи шимолии ҳавзаи дарёи Зарафшон ба ихтиёри
туркҳо гузашт. Дар охири асри Х дар натиҷаи афзӯдани муборизаҳои дохилӣ ва пурзӯр шудани мавқеи гвардияи туркӣ иқтидори давлати [[Сомониён]] суст гардид. Қӯшишҳои марказгурезии феодалони калон нӯфузи давалати марказиро ниҳоят суст карданд. Дар чунин вазъият тохтутози пайдарпаи туркони бодиянишин, махсусан ҳуҷумҳои бодиянишинони Қарохонӣ, ки солҳои 90-уми асри Х дар ҳудуди Туркистони Шарқӣ, Ҳафтрӯд, ҷануби ноҳияҳои доманаи Тиёншон таҳти роҳбарии сулолаи [[Қарохониён]] ба вуҷуд омада, мавҷудияти давлати [[Сомониён]]ро дар зери хатар мегузоштанд. Аз шиддат ёфтани муборизаҳои қувваҳои марказгурез ва торафт суст шудани иқтидори давлати [[Сомониён]] истифода намуда, [[Қарохониён]] ба сарзамини [[Сомониён]] ҳуҷум кардан ва бидуни ягон муқобилияти сахте [[23 октябр]]и [[соли 999]] поӣтахти давлати [[Сомониён]] — [[Бухоро]] ро ба даст дароварданд. Соли 1005 Қарохониён сипоҳи охирин намояндаи сулолаи Сомониён Мунтасир Абӯиброҳим Исмоилро торумор намуда, давлати Қарохониёнро барпо карданд. Баъди ин Давлати Сомониён барҳам хӯрд ва дар Осиёи Миёна давлати [[Қарахониён]] ба вуҷуд омад. Мулкҳои тарафи ҷанубии дарёи [[Ҷайҳун]] (Аму) — ро [[Ғазнавиён]] ба даст дароварданд.

== Хулоса ==
Хулоса, тоҷикон ва аҷдоди онҳо дар таърихи тамаддуни ҷаҳонӣ мақоми хосаеро доро ҳастанд. Тоҷикон, забон ва фарҳанги онҳо на танҳо барои мардуми эронинаҷод, балки ба халқҳои дигар низ таъсири мусбӣ расонидааст. Тасдиқи ин гуфтаҳоро метавон дар мисолҳои зиёде, аз ҷумла халқи озар дид. Масалан, қасидаҳои Ќатрони Табрезӣ (1010—1080) бештар дар равиш ва услуби шоирони аҳди Сомонӣ навишта шудааст. Забон ва фарҳанги тоҷикон, давлати бузурги онҳо дар ҳаёти моддӣ, маънавӣ ва сиёсии мардуми Осиёи Миёна ва берун аз он осори амиқи худро гузоштааст.

== Нигаред ==
* [[Хронологияи давлатҳои бостонии тоҷикон]]
* [[Хонадони Сомониён]]
* [[Исмоили Сомонӣ]]
* [[Вазирони давлати Сомониён]]
* [[«Амирон ва вазирони Сомонӣ»]]

== Адабиёт ==
* [[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин ва асри миёна. Китоби 1. — Душанбе, 1973; Китоби 2. — Душанбе, 1985;
* [[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1, 2. — Душанбе, 1998;
* &lt;ref&gt;[http://andesha.tj/node/35#attachments Тоҷикон. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1, 2. — Душанбе, 2008, 870 с.]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;
* Давлатдории тоҷикон дар асрҳои IX—XVI. Мураттиб ва муҳаққиқ: Нурмуҳаммади Амиршоҳӣ. — Душанбе, 1999.
* История таджикского народа. Т. II — Душанбе, 1999.
* [http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997. — 76 с.]
* Аҳрор Мухторов. Сомониён: Замон ва макон. — Душанбе, 1999.
* Таърихи Табарӣ. Ҷилдҳои 1-2. Теҳрон, 2001.
* [http://kmt.tj/index.php?book_id=60 Нусхаи таълифоти китоби Абубакри Наршахӣ. Таърихи Бухоро. — Душанбе, 1979.]
* Неъматов Н. Н. Давлати Сомониён. — Душанбе, 1989.
* Ҳотамов Н. Б., Довудӣ Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). — Душанбе, 2011 ва 2015.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
[http://slt.uz/ru/gosudarstvosamanidov.html Государство Саманидов] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20131017031501/http://slt.uz/ru/gosudarstvosamanidov.html |date=2013-10-17 }}

{{Амирони сулолаи Сомониён}}
{{Давлатҳои сулолаҳои форисзабон (тоҷикон)}}

[[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Давлати Сомониён]]
[[Гурӯҳ:Вилоятҳои таърихии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>evk9u8n4vvf1vhstpc0z4e6y8gf06a5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307125</id>
      <parentid>1307124</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:09:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ҳунармандӣ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50387" xml:space="preserve">{{Давлати таърихӣ
|ном            =''Давлати Сомониён''
|номи қавмӣ     = {{lang-fa|{{Nastaliq|امارت سامانیان}}}}&lt;br&gt;'''Sāmāniyān'''
|харита         = Samanid dynasty (819–999).GIF|thumb|270px
|тавсиф         = Давлати Сомониён дар авҷи қудрати [[Исмоили Сомонӣ]]
|p1             = Саффориён
|flag_p1        = Saffarid_dynasty_861-1003.png
|p2             = Хилофати Аббосиён
|flag_p2        = Abbasid_Caliphate_most_extant.png
|таъсис         = [[819]]
|барҳам         = [[999]]
|s1             = Давлати Ғазнавиён
|flag_s1        = Ghaznavid_Empire_975_-_1187_(AD).PNG
|s2             = Давлати Қарохониён
|flag_s2        = Kingdom_of_Kara-Khanids-_999-1212.png
|s3             = 
|flag_s3        = 
|s4             = 
|flag_s4        =Samanid Flag.webp 
|шиор           = 
|пойтахт        = [[Самарқанд]] дар солҳои [[819]]—[[892]], &lt;br&gt; [[Бухоро]] дар солҳои [[892]]—[[999]]
|шаҳрҳо         = [[Бухоро]](200,000), [[Балх (шаҳр)|Балх]](200,000), [[Марв (шаҳри бостонӣ)|Марв]](200,000), [[Нишопур]](125,000), [[Самарқанд]](120,000), [[Машҳад]], [[Ҳирот]] 
|забон          = [[Забони порсӣ|Порсӣ]] (&lt;small&gt;фармони расмӣ &amp; динӣ/забони модарӣ&lt;/small&gt;),&lt;ref&gt;&quot;Persian Prose Literature.&quot; World Eras. 2002. HighBeam Research. (September 3, 2012);&quot;''Princes, although they were often tutored in Arabic and religious subjects, frequently did not feel as comfortable with the Arabic language and preferred literature in Persian, which was either their mother tongue—as in the case of dynasties such as the Saffarids (861–1003), Samanids (873–1005), and Buyids (945–1055)...''&quot;. [http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130502180821/http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html |date=2013-05-02 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Elton L. Daniel, ''History of Iran'', (Greenwood Press, 2001), 74.&lt;/ref&gt;{{sfn|Frye|1975|p=146}}&lt;ref name=&quot;Paul Bergne 6&quot;&gt;{{cite book|author=Paul Bergne|title=The Birth of Tajikistan: National Identity and the Origins of the Republic|url=https://books.google.com/books?id=3coojMwTKU8C&amp;pg=PA6#v=onepage&amp;q&amp;f=false|date=15 June 2007|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-1-84511-283-7|pages=6–}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;[[Забони арабӣ|Арабӣ]] (&lt;small&gt;фармони динӣ&lt;/small&gt;){{sfn|Frye|1975|p=145}}
|арз                      =
|майдон                   = 2,850,000 км²
|аҳолӣ                    = 10,000,000
|шакли_ҳукмронӣ           = [[Аморат]]
|сулола                   = Сомониён
|унвони_ҳокимон           = [[Амир]]
|ҳоким1                   = [[Яҳё ибни Асад]]
|соли_ҳоким1              = [[819]] то [[855]]
|ҳоким2                   = [[Исмоили Мунтасир]]
|соли_ҳоким2              = [[999]] — [[1005]]
|дин                      = [[Ислом]] ([[суннӣ]]) 
|Марҳала1                 = Таъсисдиҳанда - [[Сомонхудот]]  
|Сана1                    = 
|Сол1                     = [[819]]
|Марҳала2                 = Ба бузургтарин қудрат дастёбгашта - [[Исмоили Сомонӣ]] 
|Сана2                    = [[892]] то [[907]].
|Сол2                     = 
|эзоҳ = 
|то  = Саффориён
|пас = Давлати Қарохониён
|п2  = Давлати Ғазнавиён
|п3  =
}}
'''Давлати Сомониён''' ({{lang-fa|{{Nastaliq|سامانیان}}}}; [[819]]—[[999]]) — аввалин давлати соҳибистиқлоли исломии [[тоҷикон]]. Ҳукмронии сулолаи Сомониён солҳои [[819]]—[[999]] дар бар мегирад.

== Пешгуфтор ==
Асосгузори сулола — Сомонхудот мебошад, ки аз соли [[819]] наберагонаш Нӯҳ, Аҳмад, Ёқуб ва Илёс дар вилоятҳои [[Мовароуннаҳр]] ҳукмрон мешаванд. Номи давлат аз номи сулолаи ҳоким — [[сулолаи Сомониён|Сомониён]] гирифта шудааст. То соли [[892]] амирони Сомониён зери итоати [[Хилофати Араб]] қарор доштанд. Асосгузори давлати соҳибистиклоли тоҷикон [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмади Сомонӣ]] мебошад. Исмоил соли [[900]] баъд аз мағлубияти [[Амр ибни Лайс]]и [[Саффориён|Саффорӣ]] кишвари [[Хуросон]]ро ба [[Мовароуннаҳр]] муттаҳид намудааст. Заминҳои таърихии [[Ориёно|ориёнажод]] ба як давлати муттамарказонидашуда муттаҳид шуданд. Давраи ҳукмронии [[Исмоили Сомонӣ]]([[892]]—[[907]]) ва амир Насри II ([[914]]—[[941]]) айёми гулгулшукуфии давлати Сомониён ба ҳисоб меравад.

Сардафтари адабиёти форсу тоҷик [[Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]], муаллифи «Шоҳнома» Абулкосим [[Фирдавсӣ]], олимони машҳури шарқзамин Абуали [[ибни Сино]], [[Закариёи Розӣ]], Ҷайҳонӣ, Балъамӣ, ва диг. асарҳои хешро дар ҳамин давлат эъҷод кардаанд. Дар ин давра [[илм]]у ҳунар ва [[санъат]] ривоҷу равнақ ёфта, адабиёти хаттии форсӣ-тоҷикӣ ташаккул ёфт. Давлати Сомониён ҳудуди имрӯзаи [[Тоҷикистон]], [[Ӯзбекистон]], [[Афғонистон]] ва қисман [[Туркманистон]]у [[Қазоқистон]] ва [[Қирғизистон]]у [[Эрон]]ро дар бар мегирифт. Марказаш шаҳри [[Бухоро]] буд. Ташаккули халқи тоҷик ва забони форсии тоҷикӣ дар давраи мавҷудияти давлати Сомониён асри IX—X ба анҷом расидааст.&lt;ref&gt;Муҳимтарин саҳифаҳои таърихи халқи тоҷик. Мураттибон Ҳотамов Н. Б.,Саъдиев Ш. С. Нашри дуюм. — Душанбе,2010,- с. 6-8.&lt;/ref&gt;.
Соли [[999]] бинобар суст гардидани ҳукумати марказӣ ва хиёнати ҳарбиёни турк давлати Сомониён аз ҷониби [[давлати Қарахониён]] забт карда шудааст.&lt;ref name=&quot;andesha.tj&quot;&gt;[http://andesha.tj/node/35#attachments Ғафуров Б.Ғ. Тоҷикон. — Душанбе,2008. 870 с.]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;.&lt;ref&gt;Ҳотамов Н. Б., Довуди Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). — Душанбе,2011, — с. 93-120.&lt;/ref&gt;

== Сабабҳои асосии таъсисёбии давлати Сомониён ==
Сабабҳои асосии таъсисёбии давлати [[Сомониён ]]:
# Оғози давраи пирӯзии муносибатҳои феодалӣ дар Осиёи Миёна.
# Авҷ гирифтани ҷараёни мазҳабии шуубия — ҷараёни оппозитсионӣ нисбат ба ҳукмронии арабҳо.
# Шӯришҳои пай дар паи халқои Осиёи Миёна.
# Ба умури давлат ҷалб шудани аъёну ашрофи маҳаллӣ ([[Бармакиён ]], афшинҳои [[Истаравшан ]], [[Тоҳириён ]]).
# Ба мухторият соҳиб шудани вилоятҳои шарқии хилофат, аз он ҷумла мулкҳои [[Хуросон ]]-у [[Мовароуннаҳр]]
# Мавқеи мустаҳкам пайдо намудани забони тоҷикӣ дар [[Хуросон ]]-у [[Мовароуннаҳр ]].
# Муттаҳидшавии қавму қабилаҳои эронзабони Осиёи Миёна, суръат пайдо намудани раванди ташаккули халқи тоҷик.
# Ба миён омадани умумияти ҳудуди этникӣ, забонӣ ва фарқангии аҷдоди тоҷикон.
# Мавҷудияти анъанаҳои бои иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии форсу тоҷик.

== Давраҳои таърихии сулолаи [[Сомониён]] ==
Замони ба сари қудрат омадани ва фано шудани сулолаи Сомониёнро ба се давра тақсим кардан мумкин аст.
 
* '''Давраи якум''' аз соли 817 оғоз шуда, соли 874 анҷом меёбад. Ин муддат ибтидои муборизаи халқи тоҷик барои истиқлол ва ташаккули давлати мутамарказонидашуда мебошад.
* '''Давраи дувуми''' ҳукмронии хонадони [[Сомониён]] аз соли 875 оғоз ёфта дар ибтидои солҳои 60 — уми асри X ба охир мерасад. Аниқтар, ин давра солҳои 875—960 — ро дар бар мегирад.
* '''Давраи севуми''' ҳаёти хонадони Сомониён ба солҳои 961—999 рост меояд. Ин замоне буд, ки амирони Сомонӣ ба саргармӣ дода шуда, бо ду дасти адаб лашкар ва идоракунии давлатро ба ихтиёри ғуломони турк супориданд.&lt;ref name=&quot;andesha.tj&quot;/&gt;&lt;ref&gt;Мухторов А. Сомониён: замон ва макон. — Душанбе, 2008. — С. 46.&lt;/ref&gt;

== Таърих ==
[[File:Samanid dynasty (819–999).GIF|thumb|500px|Давлати Сомониён(819—999)]]
Давлати Сомониён, давлати аввалини тоҷикон, ки асри IX дар [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]] ба вуҷуд омада буд (875—999). Ба он намояндаи сулолаи Сомониён [[Аҳмад ибни Асад]] асос гузошт. Замони мавҷудияти Давлати Сомониён дар таърихи халқи тоҷик давраи азнавбарқароршавии иқтисодиёт ва маданияти Мовароуннаҳру Хуросон баъди ҳукмронии якунимасраи хилофати [[Аббосиён]] ба шумор меравад. Дар натиҷаи меҳнати деҳқонон ва ҳунармандон дар мамлакат қувваҳои истеҳсолкунанда ба дараҷаи баланд тараққӣ карданд. Дар ин давра муносибатҳои ҷамъиятии феодалӣ ғалаба карда, раванди ташаккули халқи тоҷик ба охир расид, давлати
он ба вуҷуд омад ва маданияти моддию маънавии халқ инкишоф ёфт. Ин давраи инкишофи шаҳрҳои қадимии шарқ — [[Бухоро]], [[Самарқанд]], [[Марв (шаҳр)|Марв]], [[Нишопур]], [[Ҳирот]], [[Балх]], [[Хуҷанд]], [[Бунҷикат]], [[Ҳулбук]], [[Шумон]] ва ғ. буд. Ибтидои асри IX дар натиҷаи пурзӯр шудани ҳаракати зидди хилофат Аббосиён маҷбур шуданд, ки ба
баъзе вилоятҳо ҳуқуқи худидоракунӣ диҳанд. Дар Мовароуннаҳр намояндагони сулолаи Сомониён пурқувват гардиданд. Давлати Сомониён дар аҳди ҳокимони Мовароуннаҳр Аҳмад ибни Асад ва писари ӯ Наср комилан ташаккул ёфт. Дар давраи [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмад]] Давлати Сомониён ба давлати мустақили мутамарказ табдил ёфт. Сомониён охири асри IX ҷангҳои байниҳамдигарии ҳокимони маҳаллиро барҳам дода, тамоми Осиёи Миёнаро ба даст дароварданд. Ҳудуди Давлати Сомониён дар Шимол то дарёи Талас тӯл кашида, дар Ғарб. вилоятҳои Эрони Шимолӣ ва Шарқиро дарбар мегирифт. Мамлакат дар давраи Наср ибни Аҳад (Насри 11) (914—943) ба дараҷаи баланди тараққиёт расид. Махсусан баъди сулҳи байни [[Абуалии Чағонӣ|Абӯалии Чағонӣ]] ва бо [[Нӯҳ ибни Насри II|Нуҳ ибни Наср]] (январи с.949) Давлати Сомониён ҳамчун давлати мутамарказ ташаккул ёфт.

== Солҳои ҳукумронии амирони Сомонӣ ==
Дар асари [[Сайфиддинҳоҷӣ]] [[«Осор ул-вузаро»]] оиди амирони Сомонӣ чунин ду байт оварда шудааст:

: '''''Нӯҳ тан буданд зи оли-Сомон мазкур'''''

: '''''Гашта ба аморати Хуросон машҳур.'''''

: '''''Исмоилу Аҳмаду(саввум) Наср'''''

: '''''Ду Нӯҳу ду Абдумалику ду Мансур.'''''

Дар ин байтҳо 9 амири сулолаи [[Хонадони Сомониён]] номбар шудаанд. Муаллиф номи [[Насри II ибни Аҳмад|Насри II]] — ро аз «рӯйхат» берун гузоштааст.&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997, с. 3]&lt;/ref&gt;
[[File:Bukhara - Samanid Mausoleum.jpg|thumb|Мақбараи Сомониён, шаҳри Бухоро]]
* 819—842 — [[Нӯҳ ибни Асад]]
* 842—864 — [[Аҳмад ибни Асад]]
* 864—892 — [[Наср ибни Аҳмад|Насри I ибни Аҳмад]]
* 892—907 — [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмад]] (Исмоили Сомонӣ)
* 907—914 — [[Аҳмад ибни Исмоил]]
* 914—943 — [[Насри II ибни Аҳмад]]
* 943—954 — [[Нӯҳ ибни Насри II]]
* 954—961 — [[Абдумалики I ибни Нӯҳ]]
* 961—961 — [[Насри III ибни Абдумалики I]] (1 рӯз амирӣ кард)
* 961—976 — [[Мансури I ибни Нӯҳ]]
* 976—997 — [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* 997—999 — [[Мансури II ибни Нӯҳ]]&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997. — 76 с.]&lt;/ref&gt;
* 999—999 — [[Абдумалики II ибни Нӯҳ]]&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. – Душанбе:Оли Сомон,1997. – 76 с.]&lt;/ref&gt;
* 1000—1005 — [[Исмоили Мунтасир]]&lt;ref&gt;Мусавии Буҷнӯрдӣ, Козим (1393 ҲҚ). Ризоии Боғбидӣ, Ҳасан; Ҷаъфарии Диҳақӣ, Маҳмуд; Саҷҷодӣ, Содиқ, виросторон. ''Таърихи Ҷомеъи Эрон''. Теҳрон: Маркази Доирату-л-маъорифи Бузурги Исломӣ (Маркази Пажуҳишҳои Эронию Исломӣ). Ҷилди 6, Сафҳаи 479, ISBN 978-600-6326-36-8.&lt;/ref&gt;

== Идоракунии давлат ==
Ташкили хуби идоракунии давлат дар рӯшду камоли он саҳми муносиб мегузорад. Инро хонадони [[Сомониён]] нағз дарк намуда буданд. Яке аз намояндагони олимақоми ин хонадони бонуфӯз Исмоил инро хуб мефаҳмид. Аз ин рӯ, баробари ба сари қудрат омадани хеш масъалаи аз рӯи нақша ташкилу амал намудани давлатро ба миён гузошт. Баъди ғалабаи Исмоил бар [[Саффориён]] (соли 900) [[Сомониён]] ташкили идоракунии бонизомро ба миён гузоштанд. Исмоил шакли беҳтарини идоракунии давлатро дар девонҳо (вазоратҳо) медид. Вай таҷрибаи давлатҳои гузаштаро ба инобат гирифта, бо роҳи девонҳо идора намуданро асос шуморид. Он дар замони арзи вуҷуд кардани давлати [[Сосониён]] ташкил шуда буд. Давлати [[Сомониён]] аз ҷиҳати сохт феодалӣ буда ба ду [[даргоҳ]]: дарбори подшоҳӣ ва девонҳо, яъне вазоратҳо ё идораҳои ҳарбӣ тақсим мешуд. Исмоил мехост, ки давлат дар як даст муттаҳид карда шавад, он гоҳ идоракунии он аз марказ хеле осон буд. Аммо Исмоил ба мақсад нарасид. Кори саркардаашро писараш [[Аҳмад ибни Исмоил]] идома дода бошад ҳам, ба сомон нарасонд. Танҳо баъди сари ӯ дар замони ҳукмронии писараш Насри II бо ташаббуси вазирони оқилу донои Сомонӣ Абӯабдуллоҳ Муҳаммад ибни Ҷайҳонӣ (914—918) ва Абулфазл Балъамӣ (918—938) орзӯи Исмоил ҷомаи амал пӯшид.
Барои идора намудани ҳокимияти марказӣ системаи идоракунии давлатӣ ба тартиб дароварда
шуд. Сардори давлат амир буда, дар вилоятҳо волиҳои ӯ ҳукм меронданд. Дар қатори дарбор ([[даргоҳ]]) боз даҳ идораи ҳарбию маъмурӣ — девонҳо ташкил карда шуданд. Вазифаи девонҳо аз деҳқонон, ҳунармандон ва тоҷирон ҷамъ овардани андозҳо буд. Буҷети умумии Давлати Сомониён 45 млн дирҳамро ташкил медод, ки 20 млн — и он барои нигоҳ доштани қӯшун ва маоши амалдорони давлатӣ сарф карда мешуд. Чорабиниҳои муҳимми Сомониён, аз ҷумла, дар атрофи як марказ муттаҳид кардани [[Хуросон]] ва [[Мовароуннаҳр]], таъмини истиқлоли давлат ва ғ. барои инкишофи ҳаёти иқтисодӣ ва мадании мамлакат заминаҳои зарурӣ фароҳам овард.

== Бухоро маркази давлати Сомониён ==
Бухоро пойтахти давлати [[Сомониён]] ба ҳисоб мерафт. [[Бухоро]] дар замони ҳукмронии арабҳо мисли дигар шаҳрҳои [[Мовароуннаҳр ]]-у [[Хуросон]] борҳо хароб гардида буд. Аммо дар аҳди [[Сомониён]] вазъият тағир ёфт. Ба туфайли робитаҳои тиҷоратӣ ва аз ҳар ҷиҳат тараққӣ ёфтани давлат ҳаёти нисбатан ором пойдор гардид. Бухоро чун дигар шаҳрҳои қадими тоҷикнишини [[Осиёи Марказӣ]] ба се қисм тақсим мешуд: 1. Арк- ҷои зисти шоҳ; 2. Шаҳристон — ҷои зисти табақаҳои гуногуни мардуми шаҳр; 3. Рабаз — маҳалли тиҷорату ҳунармандӣ. Шаҳри [[Бухоро]] дар асри IX ёздаҳ дарвоза дошт. Дар байни мамлакатҳои Осиёи Пеш яке аз шаҳрҳое буд, ки бори нахуст мактаби олии мусулмонӣ — мадраса бино ёфта будааст.
Ҳамин тариқ дар аҳди [[Сомониён]] муносибатҳои феодалӣ устувор мегардад. Давлати [[Сомониён]] ҳамаҷиҳата тараққӣ мекунад.

== Иқтисодиёт ==
Кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва савдо боз ҳам тараққӣ карданд. [[Мовароуннаҳр]] ва [[Хуросон]] мамлакатҳои аграрӣ буданд. Заминҳо асосан аз обҳои дарёчаҳо, сойҳо,
чашмаҳо, каналҳо ва корезҳо объёрӣ карда мешуданд. Дар [[Осиёи Миёна]], хусусан, дар водиҳои Зарафшон, Фарғона ва ноҳияҳои дигар системаи зиёди обёрӣ вуҷуд дошт. Масалан, дар воҳаи Бухоро (каналҳои Санҷон ва Шоҳруд), Бунҷикат ва шаҳрҳою вилоятҳои дигар каналҳо мавҷуд буданд. Дар асрҳои IX—X як қатор каналҳои нав ва иншооти обёрӣ сохта шуданд.
Масалан, дар яке аз дараҳои силсилакӯҳи Пастоғ (қаторкӯҳи Нурато) дарғоти калони сангин (ҳоло Хонбандӣ) ва обанбор бунёд гардид. Ғайр аз заминҳои обӣ заминҳои лалмиро низ васеъ истифода мебурданд. Дар заминҳои обии [[Суғд]], [[Фарғона]], [[Чоч]], [[Истаравшан]], [[Чағониён]], [[Хуросон]] ва ғ. деҳқонон гандум, ҷав, биринҷ, арзан, лӯбиё, нахӯд ва зайтун кишт менамуданд. Пахта дар хоҷагии кишоварзии баъзе ноҳияҳо (водии Зарафшон, Фарғона, воҳаи [[Марв]] ва ғайра) ҷойи асосиро ишғол мекард. Боғдорӣ (зардолу, шафтолу, себ, нок, биҳӣ, олуча, олу, анор, анҷир, чормағз, бодом), токдорӣ (махсусан ангури навъи ҳиротӣ), обчакорӣ ва зироати полезӣ низ ривоҷ ёфтанд. Номгӯйи маҳсулоти кишоварзӣ. хусусияти махсуси заминдориро нишон медиҳад, ки он ба обёрии сунъӣ асос ёфта буд. Географҳои асрҳои IX—X ҳосилхезии заминҳои корами Осиёи Миёнаро борҳо таъкид намудаанд. Дар ноҳияҳои кӯҳӣ ва даштҳои Осиёи Миёна чорводорӣ, хусусан, гӯсфанду асппарварӣ ривоҷ ёфт. Дар ин давра дар Давлати Сомониён саноати кӯҳӣ тараққӣ кард. Манбаъҳои хаттӣ ва маводҳои археологӣ аз зиёдии сарватҳои зеризаминии ноҳияҳои гуногуни Осиёи Миёна шаҳодат медиҳанд. Дар [[Бадахшон]], [[Дарвоз]], [[Ноҳияи Рӯшон|Рӯшон]] ва [[Шуғнон]] конҳои ёқут, санги лоҷвард ва нуқра кор карда мешуданд. Дар саргаҳи Зарафшон оҳан, тило, нуқра, зок, дар Истаравшан оҳан, дар Асбара ([[Исфара]]) ангиштсанг, дар Фарғона оҳан, қалъагӣ, нуқра, симоб, мис, сурб, муми кӯҳӣ (қир), асбест, фирӯза, навшодир, нефт истеҳсол менамуданд. Илоқ (водии Оҳангарон) маркази коркарди маъдани нуқра ва сурб ба шумор мерафт. Аз конҳои Хуросон фирӯза, мармар, сангҳои резакорӣ, тило, оҳан, мис, зок, сулфур, маргимуш, шаба, гили кулолӣ ва ғ. мегирифтанд. Дар Осиёи Миёна конҳои зиёди асримиёнагӣ, ба монанди Кони Мансур, Кӯҳи Сим, Конҷӯл, Консой, Тариқэккан, Кони Гут ва ғ. ёфт ва
омӯхта шуданд. Маъданро бо роҳи кандани чоҳҳои амудӣ ва нишеб ё аз конҳои кушод мегирифтанд. Дар саноати кӯҳӣ меҳнати одамони озод ва ғуломонро хуб истифода мебурданд.

== Ҳунармандӣ ==
Дар Давлати Сомониён ҳунармандӣ низ инкишоф ёфт, ки он дар [[Фарорӯд|Мовароуннаҳру]] [[Хуросони Бузург|Хуросон]] ҷойи намоёнро ишғол мекард. Пеш аз ҳама бофандагӣ ривоҷ ёфт. Деҳаҳои Зандона (наздикии Бухоро), Водар (наздикии Самарқанд) ва Дарзангӣ (дар водии д. Сурхон) ба марказҳои бофандагӣ табдил ёфтанд. Дар онҳо намудҳои беҳтарини матоъҳои пахтагӣ мебофтанд. Мувофиқи маълумоти [[Наршахӣ|Муҳаммади Наршахӣ]], матоъи зандонагиро ба Эрон, Форс ва Ҳиндустон мебурданд. Мувофиқи ахбори географҳои асри X [[Ибни Ҳавқал]] ва Муқаддасӣ матоъи нафиси водарӣ дар мамлакатҳои Шарқ шуҳрати калон дошт. Дар Самарқанд, Дабусия, Бухоро, Искоҷат, Насаф, Кеш, Банокат, матоъҳои нафис ва дурушт мебофтанд. Дар [[Самарқанд]] коғаз ва шиша истеҳсол мекарданд, ки онҳо дар мамлакатҳои Шарқи Миёна ва Наздик шуҳрати калон пайдо карда буданд. Дар шаҳрҳо ва маҳалҳои аҳолинишини Фарғона, [[Истаравшан]], [[Хуҷанд]] яроқ ва олоти кишоварзӣ, зарфҳои фулузӣ, дар Бухоро ва атрофи он қолин, ҷойнамоз, зин, равған, дар Самарқанд рикоб, лаҷом, тасма, деги мисин, дар Чоч зин, тирдон, хайма, тиру камон, сӯзан, миқроз, зарфҳои сафолӣ, дар шаҳрҳои Хуросон -дар [[Нишопур]] калоба, матоъ, либоси пашмин, рӯйҷо, корд, дар [[Марв]] парча, сӯзанӣ, рӯйҷои абрешимӣ ва пахтагӣ, абрешим, дар [[Тӯс]] зарфҳои сангӣ, бурё, дар [[Балх]] пӯст, собун дар Гарчошара қолин, намад ва ғ. истеҳсол мекарданд. Онҳо аз ривоҷёбии ҳаматарафаи ҳунармандӣ шаҳодат медиҳанд.

== Тиҷорат ==
Инкишофи кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва тараққиёти шаҳрҳо ба ривоҷёбии мубодилаи мол байни шаҳру деҳот аз як тараф, аз тарафи дигар байни аҳолии муқимӣ ва бодиянишин оварда расонд. Дар натиҷаи инкишофи савдои дохилӣ ва берунӣ шаҳрҳо ва деҳаҳои Осиёи Миёна дар соҳаи истеҳсоли ин ё он навъи мол махсус гардида буданд. Мувофиқи маълумоти Муқаддасӣ ба бозорҳои берунӣ аз [[Бухоро]] порчаҳои нафис, қолин, ҷойнамоз, фонуси мисин,
пушттаранги асп, равған, пӯсти гӯсфанд, гӯшт ва харбуза, аз Кармина сачоқ, аз Дабусия ва Водар газворҳои водарӣ, аз Арбинҷон ҷомаи пашмин, ҷойнамоз, пӯст, зарфҳои фулузӣ, аз Самарқанд парча, матоъи симгун, газворҳои сурх (мумарҷол), газвори
синизӣ, абрешим, шоҳӣ, хайма, коғаз, шиша, деги мис, чормағз, аз Ҷиззах пашм, газвори сафед, яроқ, оҳан, аз Чоч пахта, ҷома, хайма, камон, аз Тирмиз собун, аз Балх пӯст, собун, кунҷит, биринҷ, чормағз, мавиз, бодом, асал, зок, сулфур, сурб, рӯйҷои занона, аз Марв
парча, ҷома, рӯйҷои пахтагӣ ва абрешимӣ, равғани кунҷит, панир, мис, аз Нишопур калоба, газвор, либосҳои пахтагӣ ва пашмин, оҳан, пӯст, аз Нисо ва Обивард либоси пахтагӣ ва абрешимӣ, абрешим, равғани кунҷит, пӯсти рӯбоҳ, аз Ҳирот ба миқдори
зиёд мавиз, писта, асал ва ғ. мебурданд.
Дар асрҳои IX—X савдо бо мамлакатҳои ҷанубу шарқии Европа, Муғулистон, Хитой, Эрон, Кавказ, давлатҳои Осиёи Пеш аҳамияти калон пайдо кард. Аз Мовароуннаҳр ва Хуросон роҳҳои калони тиҷоратии Шарқ мегузаштанд. Роҳи тиҷоратие, ки аз Осиёи
Миёна ба ҷанубу шарқии Европа мегузашт, аҳамияти
калон дошт. Муншии сафорати хилофати араб
Ибни Фадлон, ки с. 922 ҳамроҳи корвони тоҷирон
ба Булғория, Волгаю Кама мерафт, ин роҳро тавсиф
кардааст. Ба воситаи Итил ва Булғор Д. С. бо князиҳои
Рус савдо мекард. Ба Итил ва Булғор биринҷ,
хушкмева, газворҳои пахтагӣ, абрешимӣ ва пашмин,
дирамҳои нуқрагин бурда, аз Рус, Булғор ва Хазар
ба Осиёи Миёна мӯина, асал, пӯст, чорво ва ғайра
меоварданд. Дар шаҳрҳои гуногуни Рус — Москва,
Новгород ва ғ. ба миқдори зиёд ёфт шудани тангаҳои
Давлати Сомониён аз алоқаҳои мустаҳками тиҷоратии байни Осиёи
Миёна ва Руси қадим шаҳодат медиҳад.
Дар сари роҳҳои тиҷоратӣ корвонсаройҳо, хонаҳои
истиқоматӣ сохта, чоҳҳо мекофтанд. Савдо бо
Европаи Ғарбӣ асосан бо роҳи иваз намудани молҳои
арзишашон якхела ба амал бароварда мешуд. Дар асри X чекҳо низ дар муомилот истифода мешуданд. Дар Давлати Сомониён. анвои молҳои фурӯш тағйир ёфт. Агар тоҷирон
пештар маснуоти заргарӣ, яроқи қиматбаҳо, зарфҳои
биринҷӣ ва нуқрагӣ, шиша, газворро ба фурӯш баранд,
акнун бештар хӯрокворӣ, моли хоми ҳунармандӣ ва
маҳсулоти ҳунармандиро мефурӯхтанд. Тараққиёти кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва савдо дар
Хуросону Мовароуннаҳр ба инкишофи маданияти
маънавии халқи тоҷик заминаи муҳим гузошт.
Дар асрҳои IX—X дар Осиёи Миёна муносибатҳои
феодалӣ пурра ғалаба карданд.

Давлати Сомониён давлати феодалӣ буд, ки он манфиати феодалон ва савдогаронро ҳимоя
мекард. Қисмати асосии замин дар дасти намояндагони
сулолаи Сомониён, заминдорони калон, мансабдорони
давлатӣ ва рӯҳониён буд. Оммаи васеи деҳқонон
камзамин буд, ё ҳеч замин надошт. Андозҳои вазнин,
истисмори феодалӣ боиси сар задани як қатор шӯришу
ошӯбҳои зиддифеодалӣ гардиданд. Муборизаи синфӣ
аксаран дар зери ниқоби дин мегузашт. Масалан,
яке аз ҳаракатҳои калони динӣ дар Давлати Сомониён ҳаракати
қарматия буд.

== Ташаккули халқи тоҷик ==

Дар асрҳои IX—X дар Осиёи Миёна, аз ҷумла, дар водии Зарафшон, Қашқадарё ва Истаравшан — суғдҳо, ҳавзаи дарёи Аму ва шохобҳои он бохтариён (тахориён), дар
ҳавзаи поёноби д. Аму — хоразмиён, водии Фарғона — фарғониён, дар ҷанубу ғарбии воҳаҳои Осиёи Миёна сакоиҳо зиндагӣ мекарданд. Ҳамаи онҳо қаробати
этникӣ дошта, ба забонҳо ва шеваҳои гурӯҳи забонҳои
эронӣ гуфтугӯ мекарданд. Дар баъзе маҳалҳои
Тахористон, Чоч, Фарғона ва, хусусан, дар шимолу
шарқии Осиёи Миёна гурӯҳҳои этникии туркнажод
низ буданд.
Дар асрҳои IX—X дар ҳудуди Давлати Сомониён раванди ташаккули [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] ба охир расид. Мувофиқи маълумотҳо, таркиби этникии [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]]ро суғдҳо, бохтариён ва тахориён, фарғониён, хуросониён ва қабилаи сакоиҳо ташкил медоданд. Ба онҳо дар давраҳои гуногун хионитҳо, ҳайтолиён, туркҳо ва гурӯҳҳои дигари этникӣ ҳамроҳ шуданд.
Забони умумии [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]] дарӣ (форсии дарӣ) буд. Забони дарӣ (тоҷикӣ) аввалҳо дар заминаи яке аз шеваҳои байни [[Тахористон]] ва [[Хуросон]] ба вуҷуд омада, дертар ба вилоятҳои дигар паҳн шуд ва забони суғдиро аз гуфтугӯ танг карда баровард. Дар кори
ташаккули забони тоҷикӣ лаҳҷаҳои Эрони Шарқӣ нақши калон бозиданд. Дар асрҳои IX—X адабиёти
илмӣ ва назм инкишоф ёфтанд. Сомониён барои дар байни аҳолии маҳаллӣ пайдо намудани такягоҳ забони
модариро ҳаматарафа истифода бурданд. Ташаккули территорияи умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] аз раванди ниҳоят мураккаб ва пурихтилофи ҷудошавию муттаҳидшавии иттиҳодияҳои давлатие,
ки дар сарзамини тоҷикон вуҷуд доштанд, сар шуда, бо барпо гардидани давлати мутамаркази Сомониён
ба охир расид.Мубориза табақаҳои гуногуни ҷамъиятро аз оммаи меҳнаткаш то синфи ҳукмрон
фаро гирифт. Маркази ин иттиҳодия [[Мовароуннаҳр]] ва [[Хуросон]] буданд. Давлати Сомониён давлати осиёимиёнагӣ, сулолаи Сомониён сулолаи тоҷикон буд. Маркази мамлакатро марзе, ки дар он аз қадим аҷдоди [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] маскан гирифта буд, ташкил мекард.
Раванди ташаккули фарҳанги умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] хеле мураккаб ва номунтазам буд. Маводҳои археологӣ шаҳодат медиҳанд, ки ҳанӯз дар а.7-8 дар ҳудуди [[Суғд]], [[Тахористон]], [[Фарғона]] ва [[Хуросон]] баробари хусусиятҳои махсуси ин ё он вилоят ба
дараҷаи муайян умумияти фарҳанги моддӣ ва маънавӣ вуҷуд дошт. Умумияти маданияти моддӣ
бештар дар меъморӣ, шакл ва техникаи тайёр намудани сафоли сирдор намудор мегардад. Дар
давраи ташаккули фарҳанги умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] [[водии Зарафшон]] (бо марказҳои калони иқтисодӣ, фарҳангӣ ва сиёсиаш — [[Бухоро]] ва [[Самарқанд]]) вилояти асосии аз ҷиҳати маданӣ мутараққӣ ба шумор мерафт.

Рӯдакӣ дар он замоне, ки давраи рушди болоравии худшиносии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] буд, даъвати Балъамиро ба ҷон пазируфт. Иштироки Рӯдакӣ дар ин раванди ташаккули [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] айни муддао буд. Ӯ бо дарбори [[Исмоили Сомонӣ]] ([[892]]—[[907]]) ва [[Аҳмад ибни Исмоил]] ([[907]]—[[914]]) беалоқа набудааст. Рӯдакӣ дар дарбори [[Наср ибни Аҳмад]]и Сомонӣ, яъне Насри II (914—943) ба мартабаи азим соҳиб мешавад.

Бинобар ҳамин худи Рӯдакӣ мегӯяд:
{{иқтибос|муаллиф=Рӯдакӣ|
&lt;big&gt;'''Киро бузургию неъмат зи ину он будӣ,
;Варо бузургию неъмат зи Оли Сомон буд.'''&lt;/big&gt;}}

== Рушди фарҳанги тоҷикон ==
Дар асрҳои IX—X фарҳанги халқҳои Осиёи Миёна
ба дараҷаи баланд инкишоф ёфт. Ба тараққиёти
фарҳанги [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]] пурра ҷорӣ
гардидани забони дарӣ (тоҷикӣ) мусоидат кард. Ба
ин забон назм инкишоф ёфт, ки он дар эҷодиёти
сардафтари адабиёти форс — тоҷик Абӯабдуллоҳ
Ҷаъфари [[Рӯдакӣ]], шоири бузург Абулқосими
[[Фирдавсӣ]] ва дигарон зоҳир гардид. Дар ин давра
илмҳои математика, астрономия, география, химия,
тиб, таърих ва адабиётшиносӣ инкишоф ёфтанд, ки
олимони энсиклопедист [[Абӯнасри Форобӣ]]. [[Абӯалӣ
ибни Сино]], Абӯмаҳмуди Хуҷандӣ, [[Абӯрайҳони
Берунӣ]] ва диг. намояндагони машҳури он мебошанд.
Шаҳрҳои асосии [[Осиёи Миёна]] — Бухоро,
Самарқанд, Балх, Марв, Нишопур, Хуҷанд, Бунҷикат
ва ғ. ба марказҳои калони маданӣ табдил ёфтанд.
Аз тамоми мамлакатҳои Шарқ ба пойтахти давлат
— Бухоро олимон, шоирон, мусаввирон ва диг.
намояндагони фарҳанг ҷамъ омада буданд. Бухоро
яке аз марказҳои фарҳанги Шарқ гардид. Дар шаҳр
китобхонаи хеле бое ташкил карда шуд, ки он бо номи
«Савон ул — ҳикмат» машҳур аст. Дар он китобҳои
нодир роҷеъ ба илмҳои мухталиф гирд оварда шуда
буданд. Дар бозори китоб асарҳои қиматбаҳои илмӣ
ба даст овардан мумкин буд. Дар асрҳои IX—X санъати
мусиқии халқи тоҷик боз ҳам инкишоф ёфт. Як қатор
асарҳои санъати мусиқӣ ба вуҷуд омаданд, ки онҳо
минбаъд дар «Дувоздаҳмақом», дертар «[[Шашмақом]]»
гирд оварда шуданд. Асосҳои назариявии санъати
мусиқӣ дар асарҳои Абӯабдуллоҳи [[Рӯдакӣ]], [[Абӯалӣ
ибни Сино]], Абӯҳафси Суғдӣ, Абӯсолеҳ, Абулаббоси
Бахтиёр ва диг. акс ёфтанд.
Шаҳрсозӣ, меъморӣ ва санъати ороиш боз ҳам
тараққӣ кард. Дар ин давра [[мақбараи Исмоили
Сомонӣ]] дар [[Бухоро]], мақбараи Аработа дар наздикии
Каттақӯрғон ва Аламдор дар наздикии Каркӣ, қасрҳо,
бозорҳои тимдор, корвонсаройҳо, масҷидҳои ҷомеъ
бунёд гардиданд. Кандакории сутуну сақфи биноҳо
(хусусан, дар [[водии Зарафшон]]), гаҷкорӣ, ороиши
зарфҳои сафолӣ ва фулузӣ, соҳаҳои дигари санъати
амалӣ ривоҷ ёфтанд.

== Таназзул ==
Оштинопазирии синфҳои баҳамзид, муборизаи ҳокимони маҳаллӣ бо ҳукумати марказӣ, истисмори сахти феодалӣ боиси таназзули мамлакат гардид. Дар охири асри X Давлати Сомониён суст шуда, ба ҳуҷуми бодиянишинон дучор омад. Соли 992 бодиянишинони турк Бухороро забт карданд, мувофиқи шартномаи соли 996 тамоми мулкҳои тарафи шимолии ҳавзаи дарёи Зарафшон ба ихтиёри
туркҳо гузашт. Дар охири асри Х дар натиҷаи афзӯдани муборизаҳои дохилӣ ва пурзӯр шудани мавқеи гвардияи туркӣ иқтидори давлати [[Сомониён]] суст гардид. Қӯшишҳои марказгурезии феодалони калон нӯфузи давалати марказиро ниҳоят суст карданд. Дар чунин вазъият тохтутози пайдарпаи туркони бодиянишин, махсусан ҳуҷумҳои бодиянишинони Қарохонӣ, ки солҳои 90-уми асри Х дар ҳудуди Туркистони Шарқӣ, Ҳафтрӯд, ҷануби ноҳияҳои доманаи Тиёншон таҳти роҳбарии сулолаи [[Қарохониён]] ба вуҷуд омада, мавҷудияти давлати [[Сомониён]]ро дар зери хатар мегузоштанд. Аз шиддат ёфтани муборизаҳои қувваҳои марказгурез ва торафт суст шудани иқтидори давлати [[Сомониён]] истифода намуда, [[Қарохониён]] ба сарзамини [[Сомониён]] ҳуҷум кардан ва бидуни ягон муқобилияти сахте [[23 октябр]]и [[соли 999]] поӣтахти давлати [[Сомониён]] — [[Бухоро]] ро ба даст дароварданд. Соли 1005 Қарохониён сипоҳи охирин намояндаи сулолаи Сомониён Мунтасир Абӯиброҳим Исмоилро торумор намуда, давлати Қарохониёнро барпо карданд. Баъди ин Давлати Сомониён барҳам хӯрд ва дар Осиёи Миёна давлати [[Қарахониён]] ба вуҷуд омад. Мулкҳои тарафи ҷанубии дарёи [[Ҷайҳун]] (Аму) — ро [[Ғазнавиён]] ба даст дароварданд.

== Хулоса ==
Хулоса, тоҷикон ва аҷдоди онҳо дар таърихи тамаддуни ҷаҳонӣ мақоми хосаеро доро ҳастанд. Тоҷикон, забон ва фарҳанги онҳо на танҳо барои мардуми эронинаҷод, балки ба халқҳои дигар низ таъсири мусбӣ расонидааст. Тасдиқи ин гуфтаҳоро метавон дар мисолҳои зиёде, аз ҷумла халқи озар дид. Масалан, қасидаҳои Ќатрони Табрезӣ (1010—1080) бештар дар равиш ва услуби шоирони аҳди Сомонӣ навишта шудааст. Забон ва фарҳанги тоҷикон, давлати бузурги онҳо дар ҳаёти моддӣ, маънавӣ ва сиёсии мардуми Осиёи Миёна ва берун аз он осори амиқи худро гузоштааст.

== Нигаред ==
* [[Хронологияи давлатҳои бостонии тоҷикон]]
* [[Хонадони Сомониён]]
* [[Исмоили Сомонӣ]]
* [[Вазирони давлати Сомониён]]
* [[«Амирон ва вазирони Сомонӣ»]]

== Адабиёт ==
* [[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин ва асри миёна. Китоби 1. — Душанбе, 1973; Китоби 2. — Душанбе, 1985;
* [[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1, 2. — Душанбе, 1998;
* &lt;ref&gt;[http://andesha.tj/node/35#attachments Тоҷикон. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1, 2. — Душанбе, 2008, 870 с.]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;
* Давлатдории тоҷикон дар асрҳои IX—XVI. Мураттиб ва муҳаққиқ: Нурмуҳаммади Амиршоҳӣ. — Душанбе, 1999.
* История таджикского народа. Т. II — Душанбе, 1999.
* [http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997. — 76 с.]
* Аҳрор Мухторов. Сомониён: Замон ва макон. — Душанбе, 1999.
* Таърихи Табарӣ. Ҷилдҳои 1-2. Теҳрон, 2001.
* [http://kmt.tj/index.php?book_id=60 Нусхаи таълифоти китоби Абубакри Наршахӣ. Таърихи Бухоро. — Душанбе, 1979.]
* Неъматов Н. Н. Давлати Сомониён. — Душанбе, 1989.
* Ҳотамов Н. Б., Довудӣ Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). — Душанбе, 2011 ва 2015.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
[http://slt.uz/ru/gosudarstvosamanidov.html Государство Саманидов] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20131017031501/http://slt.uz/ru/gosudarstvosamanidov.html |date=2013-10-17 }}

{{Амирони сулолаи Сомониён}}
{{Давлатҳои сулолаҳои форисзабон (тоҷикон)}}

[[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Давлати Сомониён]]
[[Гурӯҳ:Вилоятҳои таърихии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>1xsdgddkb6liqrm864p0wxb54dcc0ec</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307126</id>
      <parentid>1307125</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:10:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50387" xml:space="preserve">{{Давлати таърихӣ
|ном            =''Давлати Сомониён''
|номи қавмӣ     = {{lang-fa|{{Nastaliq|امارت سامانیان}}}}&lt;br&gt;'''Sāmāniyān'''
|харита         = Samanid dynasty (819–999).GIF|thumb|270px
|тавсиф         = Давлати Сомониён дар авҷи қудрати [[Исмоили Сомонӣ]]
|p1             = Саффориён
|flag_p1        = Saffarid_dynasty_861-1003.png
|p2             = Хилофати Аббосиён
|flag_p2        = Abbasid_Caliphate_most_extant.png
|таъсис         = [[819]]
|барҳам         = [[999]]
|s1             = Давлати Ғазнавиён
|flag_s1        = Ghaznavid_Empire_975_-_1187_(AD).PNG
|s2             = Давлати Қарохониён
|flag_s2        = Kingdom_of_Kara-Khanids-_999-1212.png
|s3             = 
|flag_s3        = 
|s4             = 
|flag_s4        =Samanid Flag.webp 
|шиор           = 
|пойтахт        = [[Самарқанд]] дар солҳои [[819]]—[[892]], &lt;br&gt; [[Бухоро]] дар солҳои [[892]]—[[999]]
|шаҳрҳо         = [[Бухоро]](200,000), [[Балх (шаҳр)|Балх]](200,000), [[Марв (шаҳри бостонӣ)|Марв]](200,000), [[Нишопур]](125,000), [[Самарқанд]](120,000), [[Машҳад]], [[Ҳирот]] 
|забон          = [[Забони порсӣ|Порсӣ]] (&lt;small&gt;фармони расмӣ &amp; динӣ/забони модарӣ&lt;/small&gt;),&lt;ref&gt;&quot;Persian Prose Literature.&quot; World Eras. 2002. HighBeam Research. (September 3, 2012);&quot;''Princes, although they were often tutored in Arabic and religious subjects, frequently did not feel as comfortable with the Arabic language and preferred literature in Persian, which was either their mother tongue—as in the case of dynasties such as the Saffarids (861–1003), Samanids (873–1005), and Buyids (945–1055)...''&quot;. [http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130502180821/http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html |date=2013-05-02 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Elton L. Daniel, ''History of Iran'', (Greenwood Press, 2001), 74.&lt;/ref&gt;{{sfn|Frye|1975|p=146}}&lt;ref name=&quot;Paul Bergne 6&quot;&gt;{{cite book|author=Paul Bergne|title=The Birth of Tajikistan: National Identity and the Origins of the Republic|url=https://books.google.com/books?id=3coojMwTKU8C&amp;pg=PA6#v=onepage&amp;q&amp;f=false|date=15 June 2007|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-1-84511-283-7|pages=6–}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;[[Забони арабӣ|Арабӣ]] (&lt;small&gt;фармони динӣ&lt;/small&gt;){{sfn|Frye|1975|p=145}}
|арз                      =
|майдон                   = 2,850,000 км²
|аҳолӣ                    = 10,000,000
|шакли_ҳукмронӣ           = [[Аморат]]
|сулола                   = Сомониён
|унвони_ҳокимон           = [[Амир]]
|ҳоким1                   = [[Яҳё ибни Асад]]
|соли_ҳоким1              = [[819]] то [[855]]
|ҳоким2                   = [[Исмоили Мунтасир]]
|соли_ҳоким2              = [[999]] — [[1005]]
|дин                      = [[Ислом]] ([[суннӣ]]) 
|Марҳала1                 = Таъсисдиҳанда - [[Сомонхудот]]  
|Сана1                    = 
|Сол1                     = [[819]]
|Марҳала2                 = Ба бузургтарин қудрат дастёбгашта - [[Исмоили Сомонӣ]] 
|Сана2                    = [[892]] то [[907]].
|Сол2                     = 
|эзоҳ = 
|то  = Саффориён
|пас = Давлати Қарохониён
|п2  = Давлати Ғазнавиён
|п3  =
}}
'''Давлати Сомониён''' ({{lang-fa|{{Nastaliq|سامانیان}}}}; [[819]]—[[999]]) — аввалин давлати соҳибистиқлоли исломии [[тоҷикон]]. Ҳукмронии сулолаи Сомониён солҳои [[819]]—[[999]] дар бар мегирад.

== Пешгуфтор ==
Асосгузори сулола — Сомонхудот мебошад, ки аз соли [[819]] наберагонаш Нӯҳ, Аҳмад, Ёқуб ва Илёс дар вилоятҳои [[Мовароуннаҳр]] ҳукмрон мешаванд. Номи давлат аз номи сулолаи ҳоким — [[сулолаи Сомониён|Сомониён]] гирифта шудааст. То соли [[892]] амирони Сомониён зери итоати [[Хилофати Араб]] қарор доштанд. Асосгузори давлати соҳибистиклоли тоҷикон [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмади Сомонӣ]] мебошад. Исмоил соли [[900]] баъд аз мағлубияти [[Амр ибни Лайс]]и [[Саффориён|Саффорӣ]] кишвари [[Хуросон]]ро ба [[Мовароуннаҳр]] муттаҳид намудааст. Заминҳои таърихии [[Ориёно|ориёнажод]] ба як давлати муттамарказонидашуда муттаҳид шуданд. Давраи ҳукмронии [[Исмоили Сомонӣ]]([[892]]—[[907]]) ва амир Насри II ([[914]]—[[941]]) айёми гулгулшукуфии давлати Сомониён ба ҳисоб меравад.

Сардафтари адабиёти форсу тоҷик [[Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]], муаллифи «Шоҳнома» Абулкосим [[Фирдавсӣ]], олимони машҳури шарқзамин Абуали [[ибни Сино]], [[Закариёи Розӣ]], Ҷайҳонӣ, Балъамӣ, ва диг. асарҳои хешро дар ҳамин давлат эъҷод кардаанд. Дар ин давра [[илм]]у ҳунар ва [[санъат]] ривоҷу равнақ ёфта, адабиёти хаттии форсӣ-тоҷикӣ ташаккул ёфт. Давлати Сомониён ҳудуди имрӯзаи [[Тоҷикистон]], [[Ӯзбекистон]], [[Афғонистон]] ва қисман [[Туркманистон]]у [[Қазоқистон]] ва [[Қирғизистон]]у [[Эрон]]ро дар бар мегирифт. Марказаш шаҳри [[Бухоро]] буд. Ташаккули халқи тоҷик ва забони форсии тоҷикӣ дар давраи мавҷудияти давлати Сомониён асри IX—X ба анҷом расидааст.&lt;ref&gt;Муҳимтарин саҳифаҳои таърихи халқи тоҷик. Мураттибон Ҳотамов Н. Б.,Саъдиев Ш. С. Нашри дуюм. — Душанбе,2010,- с. 6-8.&lt;/ref&gt;.
Соли [[999]] бинобар суст гардидани ҳукумати марказӣ ва хиёнати ҳарбиёни турк давлати Сомониён аз ҷониби [[давлати Қарохониён]] забт карда шудааст.&lt;ref name=&quot;andesha.tj&quot;&gt;[http://andesha.tj/node/35#attachments Ғафуров Б.Ғ. Тоҷикон. — Душанбе,2008. 870 с.]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;.&lt;ref&gt;Ҳотамов Н. Б., Довуди Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). — Душанбе,2011, — с. 93-120.&lt;/ref&gt;

== Сабабҳои асосии таъсисёбии давлати Сомониён ==
Сабабҳои асосии таъсисёбии давлати [[Сомониён ]]:
# Оғози давраи пирӯзии муносибатҳои феодалӣ дар Осиёи Миёна.
# Авҷ гирифтани ҷараёни мазҳабии шуубия — ҷараёни оппозитсионӣ нисбат ба ҳукмронии арабҳо.
# Шӯришҳои пай дар паи халқои Осиёи Миёна.
# Ба умури давлат ҷалб шудани аъёну ашрофи маҳаллӣ ([[Бармакиён ]], афшинҳои [[Истаравшан ]], [[Тоҳириён ]]).
# Ба мухторият соҳиб шудани вилоятҳои шарқии хилофат, аз он ҷумла мулкҳои [[Хуросон ]]-у [[Мовароуннаҳр]]
# Мавқеи мустаҳкам пайдо намудани забони тоҷикӣ дар [[Хуросон ]]-у [[Мовароуннаҳр ]].
# Муттаҳидшавии қавму қабилаҳои эронзабони Осиёи Миёна, суръат пайдо намудани раванди ташаккули халқи тоҷик.
# Ба миён омадани умумияти ҳудуди этникӣ, забонӣ ва фарқангии аҷдоди тоҷикон.
# Мавҷудияти анъанаҳои бои иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии форсу тоҷик.

== Давраҳои таърихии сулолаи [[Сомониён]] ==
Замони ба сари қудрат омадани ва фано шудани сулолаи Сомониёнро ба се давра тақсим кардан мумкин аст.
 
* '''Давраи якум''' аз соли 817 оғоз шуда, соли 874 анҷом меёбад. Ин муддат ибтидои муборизаи халқи тоҷик барои истиқлол ва ташаккули давлати мутамарказонидашуда мебошад.
* '''Давраи дувуми''' ҳукмронии хонадони [[Сомониён]] аз соли 875 оғоз ёфта дар ибтидои солҳои 60 — уми асри X ба охир мерасад. Аниқтар, ин давра солҳои 875—960 — ро дар бар мегирад.
* '''Давраи севуми''' ҳаёти хонадони Сомониён ба солҳои 961—999 рост меояд. Ин замоне буд, ки амирони Сомонӣ ба саргармӣ дода шуда, бо ду дасти адаб лашкар ва идоракунии давлатро ба ихтиёри ғуломони турк супориданд.&lt;ref name=&quot;andesha.tj&quot;/&gt;&lt;ref&gt;Мухторов А. Сомониён: замон ва макон. — Душанбе, 2008. — С. 46.&lt;/ref&gt;

== Таърих ==
[[File:Samanid dynasty (819–999).GIF|thumb|500px|Давлати Сомониён(819—999)]]
Давлати Сомониён, давлати аввалини тоҷикон, ки асри IX дар [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]] ба вуҷуд омада буд (875—999). Ба он намояндаи сулолаи Сомониён [[Аҳмад ибни Асад]] асос гузошт. Замони мавҷудияти Давлати Сомониён дар таърихи халқи тоҷик давраи азнавбарқароршавии иқтисодиёт ва маданияти Мовароуннаҳру Хуросон баъди ҳукмронии якунимасраи хилофати [[Аббосиён]] ба шумор меравад. Дар натиҷаи меҳнати деҳқонон ва ҳунармандон дар мамлакат қувваҳои истеҳсолкунанда ба дараҷаи баланд тараққӣ карданд. Дар ин давра муносибатҳои ҷамъиятии феодалӣ ғалаба карда, раванди ташаккули халқи тоҷик ба охир расид, давлати
он ба вуҷуд омад ва маданияти моддию маънавии халқ инкишоф ёфт. Ин давраи инкишофи шаҳрҳои қадимии шарқ — [[Бухоро]], [[Самарқанд]], [[Марв (шаҳр)|Марв]], [[Нишопур]], [[Ҳирот]], [[Балх]], [[Хуҷанд]], [[Бунҷикат]], [[Ҳулбук]], [[Шумон]] ва ғ. буд. Ибтидои асри IX дар натиҷаи пурзӯр шудани ҳаракати зидди хилофат Аббосиён маҷбур шуданд, ки ба
баъзе вилоятҳо ҳуқуқи худидоракунӣ диҳанд. Дар Мовароуннаҳр намояндагони сулолаи Сомониён пурқувват гардиданд. Давлати Сомониён дар аҳди ҳокимони Мовароуннаҳр Аҳмад ибни Асад ва писари ӯ Наср комилан ташаккул ёфт. Дар давраи [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмад]] Давлати Сомониён ба давлати мустақили мутамарказ табдил ёфт. Сомониён охири асри IX ҷангҳои байниҳамдигарии ҳокимони маҳаллиро барҳам дода, тамоми Осиёи Миёнаро ба даст дароварданд. Ҳудуди Давлати Сомониён дар Шимол то дарёи Талас тӯл кашида, дар Ғарб. вилоятҳои Эрони Шимолӣ ва Шарқиро дарбар мегирифт. Мамлакат дар давраи Наср ибни Аҳад (Насри 11) (914—943) ба дараҷаи баланди тараққиёт расид. Махсусан баъди сулҳи байни [[Абуалии Чағонӣ|Абӯалии Чағонӣ]] ва бо [[Нӯҳ ибни Насри II|Нуҳ ибни Наср]] (январи с.949) Давлати Сомониён ҳамчун давлати мутамарказ ташаккул ёфт.

== Солҳои ҳукумронии амирони Сомонӣ ==
Дар асари [[Сайфиддинҳоҷӣ]] [[«Осор ул-вузаро»]] оиди амирони Сомонӣ чунин ду байт оварда шудааст:

: '''''Нӯҳ тан буданд зи оли-Сомон мазкур'''''

: '''''Гашта ба аморати Хуросон машҳур.'''''

: '''''Исмоилу Аҳмаду(саввум) Наср'''''

: '''''Ду Нӯҳу ду Абдумалику ду Мансур.'''''

Дар ин байтҳо 9 амири сулолаи [[Хонадони Сомониён]] номбар шудаанд. Муаллиф номи [[Насри II ибни Аҳмад|Насри II]] — ро аз «рӯйхат» берун гузоштааст.&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997, с. 3]&lt;/ref&gt;
[[File:Bukhara - Samanid Mausoleum.jpg|thumb|Мақбараи Сомониён, шаҳри Бухоро]]
* 819—842 — [[Нӯҳ ибни Асад]]
* 842—864 — [[Аҳмад ибни Асад]]
* 864—892 — [[Наср ибни Аҳмад|Насри I ибни Аҳмад]]
* 892—907 — [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмад]] (Исмоили Сомонӣ)
* 907—914 — [[Аҳмад ибни Исмоил]]
* 914—943 — [[Насри II ибни Аҳмад]]
* 943—954 — [[Нӯҳ ибни Насри II]]
* 954—961 — [[Абдумалики I ибни Нӯҳ]]
* 961—961 — [[Насри III ибни Абдумалики I]] (1 рӯз амирӣ кард)
* 961—976 — [[Мансури I ибни Нӯҳ]]
* 976—997 — [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* 997—999 — [[Мансури II ибни Нӯҳ]]&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997. — 76 с.]&lt;/ref&gt;
* 999—999 — [[Абдумалики II ибни Нӯҳ]]&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. – Душанбе:Оли Сомон,1997. – 76 с.]&lt;/ref&gt;
* 1000—1005 — [[Исмоили Мунтасир]]&lt;ref&gt;Мусавии Буҷнӯрдӣ, Козим (1393 ҲҚ). Ризоии Боғбидӣ, Ҳасан; Ҷаъфарии Диҳақӣ, Маҳмуд; Саҷҷодӣ, Содиқ, виросторон. ''Таърихи Ҷомеъи Эрон''. Теҳрон: Маркази Доирату-л-маъорифи Бузурги Исломӣ (Маркази Пажуҳишҳои Эронию Исломӣ). Ҷилди 6, Сафҳаи 479, ISBN 978-600-6326-36-8.&lt;/ref&gt;

== Идоракунии давлат ==
Ташкили хуби идоракунии давлат дар рӯшду камоли он саҳми муносиб мегузорад. Инро хонадони [[Сомониён]] нағз дарк намуда буданд. Яке аз намояндагони олимақоми ин хонадони бонуфӯз Исмоил инро хуб мефаҳмид. Аз ин рӯ, баробари ба сари қудрат омадани хеш масъалаи аз рӯи нақша ташкилу амал намудани давлатро ба миён гузошт. Баъди ғалабаи Исмоил бар [[Саффориён]] (соли 900) [[Сомониён]] ташкили идоракунии бонизомро ба миён гузоштанд. Исмоил шакли беҳтарини идоракунии давлатро дар девонҳо (вазоратҳо) медид. Вай таҷрибаи давлатҳои гузаштаро ба инобат гирифта, бо роҳи девонҳо идора намуданро асос шуморид. Он дар замони арзи вуҷуд кардани давлати [[Сосониён]] ташкил шуда буд. Давлати [[Сомониён]] аз ҷиҳати сохт феодалӣ буда ба ду [[даргоҳ]]: дарбори подшоҳӣ ва девонҳо, яъне вазоратҳо ё идораҳои ҳарбӣ тақсим мешуд. Исмоил мехост, ки давлат дар як даст муттаҳид карда шавад, он гоҳ идоракунии он аз марказ хеле осон буд. Аммо Исмоил ба мақсад нарасид. Кори саркардаашро писараш [[Аҳмад ибни Исмоил]] идома дода бошад ҳам, ба сомон нарасонд. Танҳо баъди сари ӯ дар замони ҳукмронии писараш Насри II бо ташаббуси вазирони оқилу донои Сомонӣ Абӯабдуллоҳ Муҳаммад ибни Ҷайҳонӣ (914—918) ва Абулфазл Балъамӣ (918—938) орзӯи Исмоил ҷомаи амал пӯшид.
Барои идора намудани ҳокимияти марказӣ системаи идоракунии давлатӣ ба тартиб дароварда
шуд. Сардори давлат амир буда, дар вилоятҳо волиҳои ӯ ҳукм меронданд. Дар қатори дарбор ([[даргоҳ]]) боз даҳ идораи ҳарбию маъмурӣ — девонҳо ташкил карда шуданд. Вазифаи девонҳо аз деҳқонон, ҳунармандон ва тоҷирон ҷамъ овардани андозҳо буд. Буҷети умумии Давлати Сомониён 45 млн дирҳамро ташкил медод, ки 20 млн — и он барои нигоҳ доштани қӯшун ва маоши амалдорони давлатӣ сарф карда мешуд. Чорабиниҳои муҳимми Сомониён, аз ҷумла, дар атрофи як марказ муттаҳид кардани [[Хуросон]] ва [[Мовароуннаҳр]], таъмини истиқлоли давлат ва ғ. барои инкишофи ҳаёти иқтисодӣ ва мадании мамлакат заминаҳои зарурӣ фароҳам овард.

== Бухоро маркази давлати Сомониён ==
Бухоро пойтахти давлати [[Сомониён]] ба ҳисоб мерафт. [[Бухоро]] дар замони ҳукмронии арабҳо мисли дигар шаҳрҳои [[Мовароуннаҳр ]]-у [[Хуросон]] борҳо хароб гардида буд. Аммо дар аҳди [[Сомониён]] вазъият тағир ёфт. Ба туфайли робитаҳои тиҷоратӣ ва аз ҳар ҷиҳат тараққӣ ёфтани давлат ҳаёти нисбатан ором пойдор гардид. Бухоро чун дигар шаҳрҳои қадими тоҷикнишини [[Осиёи Марказӣ]] ба се қисм тақсим мешуд: 1. Арк- ҷои зисти шоҳ; 2. Шаҳристон — ҷои зисти табақаҳои гуногуни мардуми шаҳр; 3. Рабаз — маҳалли тиҷорату ҳунармандӣ. Шаҳри [[Бухоро]] дар асри IX ёздаҳ дарвоза дошт. Дар байни мамлакатҳои Осиёи Пеш яке аз шаҳрҳое буд, ки бори нахуст мактаби олии мусулмонӣ — мадраса бино ёфта будааст.
Ҳамин тариқ дар аҳди [[Сомониён]] муносибатҳои феодалӣ устувор мегардад. Давлати [[Сомониён]] ҳамаҷиҳата тараққӣ мекунад.

== Иқтисодиёт ==
Кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва савдо боз ҳам тараққӣ карданд. [[Мовароуннаҳр]] ва [[Хуросон]] мамлакатҳои аграрӣ буданд. Заминҳо асосан аз обҳои дарёчаҳо, сойҳо,
чашмаҳо, каналҳо ва корезҳо объёрӣ карда мешуданд. Дар [[Осиёи Миёна]], хусусан, дар водиҳои Зарафшон, Фарғона ва ноҳияҳои дигар системаи зиёди обёрӣ вуҷуд дошт. Масалан, дар воҳаи Бухоро (каналҳои Санҷон ва Шоҳруд), Бунҷикат ва шаҳрҳою вилоятҳои дигар каналҳо мавҷуд буданд. Дар асрҳои IX—X як қатор каналҳои нав ва иншооти обёрӣ сохта шуданд.
Масалан, дар яке аз дараҳои силсилакӯҳи Пастоғ (қаторкӯҳи Нурато) дарғоти калони сангин (ҳоло Хонбандӣ) ва обанбор бунёд гардид. Ғайр аз заминҳои обӣ заминҳои лалмиро низ васеъ истифода мебурданд. Дар заминҳои обии [[Суғд]], [[Фарғона]], [[Чоч]], [[Истаравшан]], [[Чағониён]], [[Хуросон]] ва ғ. деҳқонон гандум, ҷав, биринҷ, арзан, лӯбиё, нахӯд ва зайтун кишт менамуданд. Пахта дар хоҷагии кишоварзии баъзе ноҳияҳо (водии Зарафшон, Фарғона, воҳаи [[Марв]] ва ғайра) ҷойи асосиро ишғол мекард. Боғдорӣ (зардолу, шафтолу, себ, нок, биҳӣ, олуча, олу, анор, анҷир, чормағз, бодом), токдорӣ (махсусан ангури навъи ҳиротӣ), обчакорӣ ва зироати полезӣ низ ривоҷ ёфтанд. Номгӯйи маҳсулоти кишоварзӣ. хусусияти махсуси заминдориро нишон медиҳад, ки он ба обёрии сунъӣ асос ёфта буд. Географҳои асрҳои IX—X ҳосилхезии заминҳои корами Осиёи Миёнаро борҳо таъкид намудаанд. Дар ноҳияҳои кӯҳӣ ва даштҳои Осиёи Миёна чорводорӣ, хусусан, гӯсфанду асппарварӣ ривоҷ ёфт. Дар ин давра дар Давлати Сомониён саноати кӯҳӣ тараққӣ кард. Манбаъҳои хаттӣ ва маводҳои археологӣ аз зиёдии сарватҳои зеризаминии ноҳияҳои гуногуни Осиёи Миёна шаҳодат медиҳанд. Дар [[Бадахшон]], [[Дарвоз]], [[Ноҳияи Рӯшон|Рӯшон]] ва [[Шуғнон]] конҳои ёқут, санги лоҷвард ва нуқра кор карда мешуданд. Дар саргаҳи Зарафшон оҳан, тило, нуқра, зок, дар Истаравшан оҳан, дар Асбара ([[Исфара]]) ангиштсанг, дар Фарғона оҳан, қалъагӣ, нуқра, симоб, мис, сурб, муми кӯҳӣ (қир), асбест, фирӯза, навшодир, нефт истеҳсол менамуданд. Илоқ (водии Оҳангарон) маркази коркарди маъдани нуқра ва сурб ба шумор мерафт. Аз конҳои Хуросон фирӯза, мармар, сангҳои резакорӣ, тило, оҳан, мис, зок, сулфур, маргимуш, шаба, гили кулолӣ ва ғ. мегирифтанд. Дар Осиёи Миёна конҳои зиёди асримиёнагӣ, ба монанди Кони Мансур, Кӯҳи Сим, Конҷӯл, Консой, Тариқэккан, Кони Гут ва ғ. ёфт ва
омӯхта шуданд. Маъданро бо роҳи кандани чоҳҳои амудӣ ва нишеб ё аз конҳои кушод мегирифтанд. Дар саноати кӯҳӣ меҳнати одамони озод ва ғуломонро хуб истифода мебурданд.

== Ҳунармандӣ ==
Дар Давлати Сомониён ҳунармандӣ низ инкишоф ёфт, ки он дар [[Фарорӯд|Мовароуннаҳру]] [[Хуросони Бузург|Хуросон]] ҷойи намоёнро ишғол мекард. Пеш аз ҳама бофандагӣ ривоҷ ёфт. Деҳаҳои Зандона (наздикии Бухоро), Водар (наздикии Самарқанд) ва Дарзангӣ (дар водии д. Сурхон) ба марказҳои бофандагӣ табдил ёфтанд. Дар онҳо намудҳои беҳтарини матоъҳои пахтагӣ мебофтанд. Мувофиқи маълумоти [[Наршахӣ|Муҳаммади Наршахӣ]], матоъи зандонагиро ба Эрон, Форс ва Ҳиндустон мебурданд. Мувофиқи ахбори географҳои асри X [[Ибни Ҳавқал]] ва Муқаддасӣ матоъи нафиси водарӣ дар мамлакатҳои Шарқ шуҳрати калон дошт. Дар Самарқанд, Дабусия, Бухоро, Искоҷат, Насаф, Кеш, Банокат, матоъҳои нафис ва дурушт мебофтанд. Дар [[Самарқанд]] коғаз ва шиша истеҳсол мекарданд, ки онҳо дар мамлакатҳои Шарқи Миёна ва Наздик шуҳрати калон пайдо карда буданд. Дар шаҳрҳо ва маҳалҳои аҳолинишини Фарғона, [[Истаравшан]], [[Хуҷанд]] яроқ ва олоти кишоварзӣ, зарфҳои фулузӣ, дар Бухоро ва атрофи он қолин, ҷойнамоз, зин, равған, дар Самарқанд рикоб, лаҷом, тасма, деги мисин, дар Чоч зин, тирдон, хайма, тиру камон, сӯзан, миқроз, зарфҳои сафолӣ, дар шаҳрҳои Хуросон -дар [[Нишопур]] калоба, матоъ, либоси пашмин, рӯйҷо, корд, дар [[Марв]] парча, сӯзанӣ, рӯйҷои абрешимӣ ва пахтагӣ, абрешим, дар [[Тӯс]] зарфҳои сангӣ, бурё, дар [[Балх]] пӯст, собун дар Гарчошара қолин, намад ва ғ. истеҳсол мекарданд. Онҳо аз ривоҷёбии ҳаматарафаи ҳунармандӣ шаҳодат медиҳанд.

== Тиҷорат ==
Инкишофи кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва тараққиёти шаҳрҳо ба ривоҷёбии мубодилаи мол байни шаҳру деҳот аз як тараф, аз тарафи дигар байни аҳолии муқимӣ ва бодиянишин оварда расонд. Дар натиҷаи инкишофи савдои дохилӣ ва берунӣ шаҳрҳо ва деҳаҳои Осиёи Миёна дар соҳаи истеҳсоли ин ё он навъи мол махсус гардида буданд. Мувофиқи маълумоти Муқаддасӣ ба бозорҳои берунӣ аз [[Бухоро]] порчаҳои нафис, қолин, ҷойнамоз, фонуси мисин,
пушттаранги асп, равған, пӯсти гӯсфанд, гӯшт ва харбуза, аз Кармина сачоқ, аз Дабусия ва Водар газворҳои водарӣ, аз Арбинҷон ҷомаи пашмин, ҷойнамоз, пӯст, зарфҳои фулузӣ, аз Самарқанд парча, матоъи симгун, газворҳои сурх (мумарҷол), газвори
синизӣ, абрешим, шоҳӣ, хайма, коғаз, шиша, деги мис, чормағз, аз Ҷиззах пашм, газвори сафед, яроқ, оҳан, аз Чоч пахта, ҷома, хайма, камон, аз Тирмиз собун, аз Балх пӯст, собун, кунҷит, биринҷ, чормағз, мавиз, бодом, асал, зок, сулфур, сурб, рӯйҷои занона, аз Марв
парча, ҷома, рӯйҷои пахтагӣ ва абрешимӣ, равғани кунҷит, панир, мис, аз Нишопур калоба, газвор, либосҳои пахтагӣ ва пашмин, оҳан, пӯст, аз Нисо ва Обивард либоси пахтагӣ ва абрешимӣ, абрешим, равғани кунҷит, пӯсти рӯбоҳ, аз Ҳирот ба миқдори
зиёд мавиз, писта, асал ва ғ. мебурданд.
Дар асрҳои IX—X савдо бо мамлакатҳои ҷанубу шарқии Европа, Муғулистон, Хитой, Эрон, Кавказ, давлатҳои Осиёи Пеш аҳамияти калон пайдо кард. Аз Мовароуннаҳр ва Хуросон роҳҳои калони тиҷоратии Шарқ мегузаштанд. Роҳи тиҷоратие, ки аз Осиёи
Миёна ба ҷанубу шарқии Европа мегузашт, аҳамияти
калон дошт. Муншии сафорати хилофати араб
Ибни Фадлон, ки с. 922 ҳамроҳи корвони тоҷирон
ба Булғория, Волгаю Кама мерафт, ин роҳро тавсиф
кардааст. Ба воситаи Итил ва Булғор Д. С. бо князиҳои
Рус савдо мекард. Ба Итил ва Булғор биринҷ,
хушкмева, газворҳои пахтагӣ, абрешимӣ ва пашмин,
дирамҳои нуқрагин бурда, аз Рус, Булғор ва Хазар
ба Осиёи Миёна мӯина, асал, пӯст, чорво ва ғайра
меоварданд. Дар шаҳрҳои гуногуни Рус — Москва,
Новгород ва ғ. ба миқдори зиёд ёфт шудани тангаҳои
Давлати Сомониён аз алоқаҳои мустаҳками тиҷоратии байни Осиёи
Миёна ва Руси қадим шаҳодат медиҳад.
Дар сари роҳҳои тиҷоратӣ корвонсаройҳо, хонаҳои
истиқоматӣ сохта, чоҳҳо мекофтанд. Савдо бо
Европаи Ғарбӣ асосан бо роҳи иваз намудани молҳои
арзишашон якхела ба амал бароварда мешуд. Дар асри X чекҳо низ дар муомилот истифода мешуданд. Дар Давлати Сомониён. анвои молҳои фурӯш тағйир ёфт. Агар тоҷирон
пештар маснуоти заргарӣ, яроқи қиматбаҳо, зарфҳои
биринҷӣ ва нуқрагӣ, шиша, газворро ба фурӯш баранд,
акнун бештар хӯрокворӣ, моли хоми ҳунармандӣ ва
маҳсулоти ҳунармандиро мефурӯхтанд. Тараққиёти кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва савдо дар
Хуросону Мовароуннаҳр ба инкишофи маданияти
маънавии халқи тоҷик заминаи муҳим гузошт.
Дар асрҳои IX—X дар Осиёи Миёна муносибатҳои
феодалӣ пурра ғалаба карданд.

Давлати Сомониён давлати феодалӣ буд, ки он манфиати феодалон ва савдогаронро ҳимоя
мекард. Қисмати асосии замин дар дасти намояндагони
сулолаи Сомониён, заминдорони калон, мансабдорони
давлатӣ ва рӯҳониён буд. Оммаи васеи деҳқонон
камзамин буд, ё ҳеч замин надошт. Андозҳои вазнин,
истисмори феодалӣ боиси сар задани як қатор шӯришу
ошӯбҳои зиддифеодалӣ гардиданд. Муборизаи синфӣ
аксаран дар зери ниқоби дин мегузашт. Масалан,
яке аз ҳаракатҳои калони динӣ дар Давлати Сомониён ҳаракати
қарматия буд.

== Ташаккули халқи тоҷик ==

Дар асрҳои IX—X дар Осиёи Миёна, аз ҷумла, дар водии Зарафшон, Қашқадарё ва Истаравшан — суғдҳо, ҳавзаи дарёи Аму ва шохобҳои он бохтариён (тахориён), дар
ҳавзаи поёноби д. Аму — хоразмиён, водии Фарғона — фарғониён, дар ҷанубу ғарбии воҳаҳои Осиёи Миёна сакоиҳо зиндагӣ мекарданд. Ҳамаи онҳо қаробати
этникӣ дошта, ба забонҳо ва шеваҳои гурӯҳи забонҳои
эронӣ гуфтугӯ мекарданд. Дар баъзе маҳалҳои
Тахористон, Чоч, Фарғона ва, хусусан, дар шимолу
шарқии Осиёи Миёна гурӯҳҳои этникии туркнажод
низ буданд.
Дар асрҳои IX—X дар ҳудуди Давлати Сомониён раванди ташаккули [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] ба охир расид. Мувофиқи маълумотҳо, таркиби этникии [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]]ро суғдҳо, бохтариён ва тахориён, фарғониён, хуросониён ва қабилаи сакоиҳо ташкил медоданд. Ба онҳо дар давраҳои гуногун хионитҳо, ҳайтолиён, туркҳо ва гурӯҳҳои дигари этникӣ ҳамроҳ шуданд.
Забони умумии [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]] дарӣ (форсии дарӣ) буд. Забони дарӣ (тоҷикӣ) аввалҳо дар заминаи яке аз шеваҳои байни [[Тахористон]] ва [[Хуросон]] ба вуҷуд омада, дертар ба вилоятҳои дигар паҳн шуд ва забони суғдиро аз гуфтугӯ танг карда баровард. Дар кори
ташаккули забони тоҷикӣ лаҳҷаҳои Эрони Шарқӣ нақши калон бозиданд. Дар асрҳои IX—X адабиёти
илмӣ ва назм инкишоф ёфтанд. Сомониён барои дар байни аҳолии маҳаллӣ пайдо намудани такягоҳ забони
модариро ҳаматарафа истифода бурданд. Ташаккули территорияи умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] аз раванди ниҳоят мураккаб ва пурихтилофи ҷудошавию муттаҳидшавии иттиҳодияҳои давлатие,
ки дар сарзамини тоҷикон вуҷуд доштанд, сар шуда, бо барпо гардидани давлати мутамаркази Сомониён
ба охир расид.Мубориза табақаҳои гуногуни ҷамъиятро аз оммаи меҳнаткаш то синфи ҳукмрон
фаро гирифт. Маркази ин иттиҳодия [[Мовароуннаҳр]] ва [[Хуросон]] буданд. Давлати Сомониён давлати осиёимиёнагӣ, сулолаи Сомониён сулолаи тоҷикон буд. Маркази мамлакатро марзе, ки дар он аз қадим аҷдоди [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] маскан гирифта буд, ташкил мекард.
Раванди ташаккули фарҳанги умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] хеле мураккаб ва номунтазам буд. Маводҳои археологӣ шаҳодат медиҳанд, ки ҳанӯз дар а.7-8 дар ҳудуди [[Суғд]], [[Тахористон]], [[Фарғона]] ва [[Хуросон]] баробари хусусиятҳои махсуси ин ё он вилоят ба
дараҷаи муайян умумияти фарҳанги моддӣ ва маънавӣ вуҷуд дошт. Умумияти маданияти моддӣ
бештар дар меъморӣ, шакл ва техникаи тайёр намудани сафоли сирдор намудор мегардад. Дар
давраи ташаккули фарҳанги умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] [[водии Зарафшон]] (бо марказҳои калони иқтисодӣ, фарҳангӣ ва сиёсиаш — [[Бухоро]] ва [[Самарқанд]]) вилояти асосии аз ҷиҳати маданӣ мутараққӣ ба шумор мерафт.

Рӯдакӣ дар он замоне, ки давраи рушди болоравии худшиносии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] буд, даъвати Балъамиро ба ҷон пазируфт. Иштироки Рӯдакӣ дар ин раванди ташаккули [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] айни муддао буд. Ӯ бо дарбори [[Исмоили Сомонӣ]] ([[892]]—[[907]]) ва [[Аҳмад ибни Исмоил]] ([[907]]—[[914]]) беалоқа набудааст. Рӯдакӣ дар дарбори [[Наср ибни Аҳмад]]и Сомонӣ, яъне Насри II (914—943) ба мартабаи азим соҳиб мешавад.

Бинобар ҳамин худи Рӯдакӣ мегӯяд:
{{иқтибос|муаллиф=Рӯдакӣ|
&lt;big&gt;'''Киро бузургию неъмат зи ину он будӣ,
;Варо бузургию неъмат зи Оли Сомон буд.'''&lt;/big&gt;}}

== Рушди фарҳанги тоҷикон ==
Дар асрҳои IX—X фарҳанги халқҳои Осиёи Миёна
ба дараҷаи баланд инкишоф ёфт. Ба тараққиёти
фарҳанги [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]] пурра ҷорӣ
гардидани забони дарӣ (тоҷикӣ) мусоидат кард. Ба
ин забон назм инкишоф ёфт, ки он дар эҷодиёти
сардафтари адабиёти форс — тоҷик Абӯабдуллоҳ
Ҷаъфари [[Рӯдакӣ]], шоири бузург Абулқосими
[[Фирдавсӣ]] ва дигарон зоҳир гардид. Дар ин давра
илмҳои математика, астрономия, география, химия,
тиб, таърих ва адабиётшиносӣ инкишоф ёфтанд, ки
олимони энсиклопедист [[Абӯнасри Форобӣ]]. [[Абӯалӣ
ибни Сино]], Абӯмаҳмуди Хуҷандӣ, [[Абӯрайҳони
Берунӣ]] ва диг. намояндагони машҳури он мебошанд.
Шаҳрҳои асосии [[Осиёи Миёна]] — Бухоро,
Самарқанд, Балх, Марв, Нишопур, Хуҷанд, Бунҷикат
ва ғ. ба марказҳои калони маданӣ табдил ёфтанд.
Аз тамоми мамлакатҳои Шарқ ба пойтахти давлат
— Бухоро олимон, шоирон, мусаввирон ва диг.
намояндагони фарҳанг ҷамъ омада буданд. Бухоро
яке аз марказҳои фарҳанги Шарқ гардид. Дар шаҳр
китобхонаи хеле бое ташкил карда шуд, ки он бо номи
«Савон ул — ҳикмат» машҳур аст. Дар он китобҳои
нодир роҷеъ ба илмҳои мухталиф гирд оварда шуда
буданд. Дар бозори китоб асарҳои қиматбаҳои илмӣ
ба даст овардан мумкин буд. Дар асрҳои IX—X санъати
мусиқии халқи тоҷик боз ҳам инкишоф ёфт. Як қатор
асарҳои санъати мусиқӣ ба вуҷуд омаданд, ки онҳо
минбаъд дар «Дувоздаҳмақом», дертар «[[Шашмақом]]»
гирд оварда шуданд. Асосҳои назариявии санъати
мусиқӣ дар асарҳои Абӯабдуллоҳи [[Рӯдакӣ]], [[Абӯалӣ
ибни Сино]], Абӯҳафси Суғдӣ, Абӯсолеҳ, Абулаббоси
Бахтиёр ва диг. акс ёфтанд.
Шаҳрсозӣ, меъморӣ ва санъати ороиш боз ҳам
тараққӣ кард. Дар ин давра [[мақбараи Исмоили
Сомонӣ]] дар [[Бухоро]], мақбараи Аработа дар наздикии
Каттақӯрғон ва Аламдор дар наздикии Каркӣ, қасрҳо,
бозорҳои тимдор, корвонсаройҳо, масҷидҳои ҷомеъ
бунёд гардиданд. Кандакории сутуну сақфи биноҳо
(хусусан, дар [[водии Зарафшон]]), гаҷкорӣ, ороиши
зарфҳои сафолӣ ва фулузӣ, соҳаҳои дигари санъати
амалӣ ривоҷ ёфтанд.

== Таназзул ==
Оштинопазирии синфҳои баҳамзид, муборизаи ҳокимони маҳаллӣ бо ҳукумати марказӣ, истисмори сахти феодалӣ боиси таназзули мамлакат гардид. Дар охири асри X Давлати Сомониён суст шуда, ба ҳуҷуми бодиянишинон дучор омад. Соли 992 бодиянишинони турк Бухороро забт карданд, мувофиқи шартномаи соли 996 тамоми мулкҳои тарафи шимолии ҳавзаи дарёи Зарафшон ба ихтиёри
туркҳо гузашт. Дар охири асри Х дар натиҷаи афзӯдани муборизаҳои дохилӣ ва пурзӯр шудани мавқеи гвардияи туркӣ иқтидори давлати [[Сомониён]] суст гардид. Қӯшишҳои марказгурезии феодалони калон нӯфузи давалати марказиро ниҳоят суст карданд. Дар чунин вазъият тохтутози пайдарпаи туркони бодиянишин, махсусан ҳуҷумҳои бодиянишинони Қарохонӣ, ки солҳои 90-уми асри Х дар ҳудуди Туркистони Шарқӣ, Ҳафтрӯд, ҷануби ноҳияҳои доманаи Тиёншон таҳти роҳбарии сулолаи [[Қарохониён]] ба вуҷуд омада, мавҷудияти давлати [[Сомониён]]ро дар зери хатар мегузоштанд. Аз шиддат ёфтани муборизаҳои қувваҳои марказгурез ва торафт суст шудани иқтидори давлати [[Сомониён]] истифода намуда, [[Қарохониён]] ба сарзамини [[Сомониён]] ҳуҷум кардан ва бидуни ягон муқобилияти сахте [[23 октябр]]и [[соли 999]] поӣтахти давлати [[Сомониён]] — [[Бухоро]] ро ба даст дароварданд. Соли 1005 Қарохониён сипоҳи охирин намояндаи сулолаи Сомониён Мунтасир Абӯиброҳим Исмоилро торумор намуда, давлати Қарохониёнро барпо карданд. Баъди ин Давлати Сомониён барҳам хӯрд ва дар Осиёи Миёна давлати [[Қарахониён]] ба вуҷуд омад. Мулкҳои тарафи ҷанубии дарёи [[Ҷайҳун]] (Аму) — ро [[Ғазнавиён]] ба даст дароварданд.

== Хулоса ==
Хулоса, тоҷикон ва аҷдоди онҳо дар таърихи тамаддуни ҷаҳонӣ мақоми хосаеро доро ҳастанд. Тоҷикон, забон ва фарҳанги онҳо на танҳо барои мардуми эронинаҷод, балки ба халқҳои дигар низ таъсири мусбӣ расонидааст. Тасдиқи ин гуфтаҳоро метавон дар мисолҳои зиёде, аз ҷумла халқи озар дид. Масалан, қасидаҳои Ќатрони Табрезӣ (1010—1080) бештар дар равиш ва услуби шоирони аҳди Сомонӣ навишта шудааст. Забон ва фарҳанги тоҷикон, давлати бузурги онҳо дар ҳаёти моддӣ, маънавӣ ва сиёсии мардуми Осиёи Миёна ва берун аз он осори амиқи худро гузоштааст.

== Нигаред ==
* [[Хронологияи давлатҳои бостонии тоҷикон]]
* [[Хонадони Сомониён]]
* [[Исмоили Сомонӣ]]
* [[Вазирони давлати Сомониён]]
* [[«Амирон ва вазирони Сомонӣ»]]

== Адабиёт ==
* [[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин ва асри миёна. Китоби 1. — Душанбе, 1973; Китоби 2. — Душанбе, 1985;
* [[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1, 2. — Душанбе, 1998;
* &lt;ref&gt;[http://andesha.tj/node/35#attachments Тоҷикон. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1, 2. — Душанбе, 2008, 870 с.]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;
* Давлатдории тоҷикон дар асрҳои IX—XVI. Мураттиб ва муҳаққиқ: Нурмуҳаммади Амиршоҳӣ. — Душанбе, 1999.
* История таджикского народа. Т. II — Душанбе, 1999.
* [http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997. — 76 с.]
* Аҳрор Мухторов. Сомониён: Замон ва макон. — Душанбе, 1999.
* Таърихи Табарӣ. Ҷилдҳои 1-2. Теҳрон, 2001.
* [http://kmt.tj/index.php?book_id=60 Нусхаи таълифоти китоби Абубакри Наршахӣ. Таърихи Бухоро. — Душанбе, 1979.]
* Неъматов Н. Н. Давлати Сомониён. — Душанбе, 1989.
* Ҳотамов Н. Б., Довудӣ Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). — Душанбе, 2011 ва 2015.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
[http://slt.uz/ru/gosudarstvosamanidov.html Государство Саманидов] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20131017031501/http://slt.uz/ru/gosudarstvosamanidov.html |date=2013-10-17 }}

{{Амирони сулолаи Сомониён}}
{{Давлатҳои сулолаҳои форисзабон (тоҷикон)}}

[[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Давлати Сомониён]]
[[Гурӯҳ:Вилоятҳои таърихии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>4dkaphd1k3582qckc23l3m903ap3xtw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307127</id>
      <parentid>1307126</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:13:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <comment>/* Пешгуфтор */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50544" xml:space="preserve">{{Давлати таърихӣ
|ном            =''Давлати Сомониён''
|номи қавмӣ     = {{lang-fa|{{Nastaliq|امارت سامانیان}}}}&lt;br&gt;'''Sāmāniyān'''
|харита         = Samanid dynasty (819–999).GIF|thumb|270px
|тавсиф         = Давлати Сомониён дар авҷи қудрати [[Исмоили Сомонӣ]]
|p1             = Саффориён
|flag_p1        = Saffarid_dynasty_861-1003.png
|p2             = Хилофати Аббосиён
|flag_p2        = Abbasid_Caliphate_most_extant.png
|таъсис         = [[819]]
|барҳам         = [[999]]
|s1             = Давлати Ғазнавиён
|flag_s1        = Ghaznavid_Empire_975_-_1187_(AD).PNG
|s2             = Давлати Қарохониён
|flag_s2        = Kingdom_of_Kara-Khanids-_999-1212.png
|s3             = 
|flag_s3        = 
|s4             = 
|flag_s4        =Samanid Flag.webp 
|шиор           = 
|пойтахт        = [[Самарқанд]] дар солҳои [[819]]—[[892]], &lt;br&gt; [[Бухоро]] дар солҳои [[892]]—[[999]]
|шаҳрҳо         = [[Бухоро]](200,000), [[Балх (шаҳр)|Балх]](200,000), [[Марв (шаҳри бостонӣ)|Марв]](200,000), [[Нишопур]](125,000), [[Самарқанд]](120,000), [[Машҳад]], [[Ҳирот]] 
|забон          = [[Забони порсӣ|Порсӣ]] (&lt;small&gt;фармони расмӣ &amp; динӣ/забони модарӣ&lt;/small&gt;),&lt;ref&gt;&quot;Persian Prose Literature.&quot; World Eras. 2002. HighBeam Research. (September 3, 2012);&quot;''Princes, although they were often tutored in Arabic and religious subjects, frequently did not feel as comfortable with the Arabic language and preferred literature in Persian, which was either their mother tongue—as in the case of dynasties such as the Saffarids (861–1003), Samanids (873–1005), and Buyids (945–1055)...''&quot;. [http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130502180821/http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html |date=2013-05-02 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Elton L. Daniel, ''History of Iran'', (Greenwood Press, 2001), 74.&lt;/ref&gt;{{sfn|Frye|1975|p=146}}&lt;ref name=&quot;Paul Bergne 6&quot;&gt;{{cite book|author=Paul Bergne|title=The Birth of Tajikistan: National Identity and the Origins of the Republic|url=https://books.google.com/books?id=3coojMwTKU8C&amp;pg=PA6#v=onepage&amp;q&amp;f=false|date=15 June 2007|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-1-84511-283-7|pages=6–}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;[[Забони арабӣ|Арабӣ]] (&lt;small&gt;фармони динӣ&lt;/small&gt;){{sfn|Frye|1975|p=145}}
|арз                      =
|майдон                   = 2,850,000 км²
|аҳолӣ                    = 10,000,000
|шакли_ҳукмронӣ           = [[Аморат]]
|сулола                   = Сомониён
|унвони_ҳокимон           = [[Амир]]
|ҳоким1                   = [[Яҳё ибни Асад]]
|соли_ҳоким1              = [[819]] то [[855]]
|ҳоким2                   = [[Исмоили Мунтасир]]
|соли_ҳоким2              = [[999]] — [[1005]]
|дин                      = [[Ислом]] ([[суннӣ]]) 
|Марҳала1                 = Таъсисдиҳанда - [[Сомонхудот]]  
|Сана1                    = 
|Сол1                     = [[819]]
|Марҳала2                 = Ба бузургтарин қудрат дастёбгашта - [[Исмоили Сомонӣ]] 
|Сана2                    = [[892]] то [[907]].
|Сол2                     = 
|эзоҳ = 
|то  = Саффориён
|пас = Давлати Қарохониён
|п2  = Давлати Ғазнавиён
|п3  =
}}
'''Давлати Сомониён''' ({{lang-fa|{{Nastaliq|سامانیان}}}}; [[819]]—[[999]]) — аввалин давлати соҳибистиқлоли исломии [[тоҷикон]]. Ҳукмронии сулолаи Сомониён солҳои [[819]]—[[999]] дар бар мегирад.

== Пешгуфтор ==
Асосгузори сулола — [[Сомонхудот]] мебошад, ки аз соли [[819]] наберагонаш [[Нӯҳ ибни Асад|Нӯҳ]], [[Аҳмад ибни Асад|Аҳмад]], Ёқуб ва Илёс дар вилоятҳои [[Мовароуннаҳр]] ҳукмрон мешаванд. Номи давлат аз номи сулолаи ҳоким — [[сулолаи Сомониён|Сомониён]] гирифта шудааст. То соли [[892]] амирони Сомониён зери итоати [[Хилофати Араб]] қарор доштанд. Асосгузори давлати соҳибистиклоли тоҷикон [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмади Сомонӣ]] мебошад. Исмоил соли [[900]] баъд аз мағлубияти [[Амр ибни Лайс]]и [[Саффориён|Саффорӣ]] кишвари [[Хуросон]]ро ба [[Мовароуннаҳр]] муттаҳид намудааст. Заминҳои таърихии [[Ориёно|ориёнажод]] ба як давлати муттамарказонидашуда муттаҳид шуданд. Давраи ҳукмронии [[Исмоили Сомонӣ]]([[892]]—[[907]]) ва амир Насри II ([[914]]—[[941]]) айёми гулгулшукуфии давлати Сомониён ба ҳисоб меравад.

Сардафтари адабиёти форсу тоҷик [[Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]], муаллифи «Шоҳнома» [[Фирдавсӣ|Абулқосим Фирдавсӣ]], олимони машҳури шарқзамин Абуали [[ибни Сино]], [[Закариёи Розӣ]], [[Абӯабдуллоҳ Ҷайҳонӣ|Ҷайҳонӣ]], [[Абуалӣ Балъамӣ|Балъамӣ]], ва диг. асарҳои хешро дар ҳамин давлат эъҷод кардаанд. Дар ин давра [[илм]]у ҳунар ва [[санъат]] ривоҷу равнақ ёфта, адабиёти хаттии форсӣ-тоҷикӣ ташаккул ёфт. Давлати Сомониён ҳудуди имрӯзаи [[Тоҷикистон]], [[Ӯзбекистон]], [[Афғонистон]] ва қисман [[Туркманистон]]у [[Қазоқистон]] ва [[Қирғизистон]]у [[Эрон]]ро дар бар мегирифт. Марказаш шаҳри [[Бухоро]] буд. Ташаккули халқи тоҷик ва забони форсии тоҷикӣ дар давраи мавҷудияти давлати Сомониён асри IX—X ба анҷом расидааст.&lt;ref&gt;Муҳимтарин саҳифаҳои таърихи халқи тоҷик. Мураттибон Ҳотамов Н. Б.,Саъдиев Ш. С. Нашри дуюм. — Душанбе,2010,- с. 6-8.&lt;/ref&gt;. Соли [[999]] бинобар суст гардидани ҳукумати марказӣ ва хиёнати ҳарбиёни турк давлати Сомониён аз ҷониби [[давлати Қарохониён]] забт карда шудааст.&lt;ref name=&quot;andesha.tj&quot;&gt;[http://andesha.tj/node/35#attachments Ғафуров Б.Ғ. Тоҷикон. — Душанбе,2008. 870 с.]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;.&lt;ref&gt;Ҳотамов Н. Б., Довуди Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). — Душанбе,2011, — с. 93-120.&lt;/ref&gt;

== Сабабҳои асосии таъсисёбии давлати Сомониён ==
Сабабҳои асосии таъсисёбии давлати [[Сомониён ]]:
# Оғози давраи пирӯзии муносибатҳои феодалӣ дар Осиёи Миёна.
# Авҷ гирифтани ҷараёни мазҳабии шуубия — ҷараёни оппозитсионӣ нисбат ба ҳукмронии арабҳо.
# Шӯришҳои пай дар паи халқои Осиёи Миёна.
# Ба умури давлат ҷалб шудани аъёну ашрофи маҳаллӣ ([[Бармакиён ]], афшинҳои [[Истаравшан ]], [[Тоҳириён ]]).
# Ба мухторият соҳиб шудани вилоятҳои шарқии хилофат, аз он ҷумла мулкҳои [[Хуросон ]]-у [[Мовароуннаҳр]]
# Мавқеи мустаҳкам пайдо намудани забони тоҷикӣ дар [[Хуросон ]]-у [[Мовароуннаҳр ]].
# Муттаҳидшавии қавму қабилаҳои эронзабони Осиёи Миёна, суръат пайдо намудани раванди ташаккули халқи тоҷик.
# Ба миён омадани умумияти ҳудуди этникӣ, забонӣ ва фарқангии аҷдоди тоҷикон.
# Мавҷудияти анъанаҳои бои иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии форсу тоҷик.

== Давраҳои таърихии сулолаи [[Сомониён]] ==
Замони ба сари қудрат омадани ва фано шудани сулолаи Сомониёнро ба се давра тақсим кардан мумкин аст.
 
* '''Давраи якум''' аз соли 817 оғоз шуда, соли 874 анҷом меёбад. Ин муддат ибтидои муборизаи халқи тоҷик барои истиқлол ва ташаккули давлати мутамарказонидашуда мебошад.
* '''Давраи дувуми''' ҳукмронии хонадони [[Сомониён]] аз соли 875 оғоз ёфта дар ибтидои солҳои 60 — уми асри X ба охир мерасад. Аниқтар, ин давра солҳои 875—960 — ро дар бар мегирад.
* '''Давраи севуми''' ҳаёти хонадони Сомониён ба солҳои 961—999 рост меояд. Ин замоне буд, ки амирони Сомонӣ ба саргармӣ дода шуда, бо ду дасти адаб лашкар ва идоракунии давлатро ба ихтиёри ғуломони турк супориданд.&lt;ref name=&quot;andesha.tj&quot;/&gt;&lt;ref&gt;Мухторов А. Сомониён: замон ва макон. — Душанбе, 2008. — С. 46.&lt;/ref&gt;

== Таърих ==
[[File:Samanid dynasty (819–999).GIF|thumb|500px|Давлати Сомониён(819—999)]]
Давлати Сомониён, давлати аввалини тоҷикон, ки асри IX дар [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]] ба вуҷуд омада буд (875—999). Ба он намояндаи сулолаи Сомониён [[Аҳмад ибни Асад]] асос гузошт. Замони мавҷудияти Давлати Сомониён дар таърихи халқи тоҷик давраи азнавбарқароршавии иқтисодиёт ва маданияти Мовароуннаҳру Хуросон баъди ҳукмронии якунимасраи хилофати [[Аббосиён]] ба шумор меравад. Дар натиҷаи меҳнати деҳқонон ва ҳунармандон дар мамлакат қувваҳои истеҳсолкунанда ба дараҷаи баланд тараққӣ карданд. Дар ин давра муносибатҳои ҷамъиятии феодалӣ ғалаба карда, раванди ташаккули халқи тоҷик ба охир расид, давлати
он ба вуҷуд омад ва маданияти моддию маънавии халқ инкишоф ёфт. Ин давраи инкишофи шаҳрҳои қадимии шарқ — [[Бухоро]], [[Самарқанд]], [[Марв (шаҳр)|Марв]], [[Нишопур]], [[Ҳирот]], [[Балх]], [[Хуҷанд]], [[Бунҷикат]], [[Ҳулбук]], [[Шумон]] ва ғ. буд. Ибтидои асри IX дар натиҷаи пурзӯр шудани ҳаракати зидди хилофат Аббосиён маҷбур шуданд, ки ба
баъзе вилоятҳо ҳуқуқи худидоракунӣ диҳанд. Дар Мовароуннаҳр намояндагони сулолаи Сомониён пурқувват гардиданд. Давлати Сомониён дар аҳди ҳокимони Мовароуннаҳр Аҳмад ибни Асад ва писари ӯ Наср комилан ташаккул ёфт. Дар давраи [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмад]] Давлати Сомониён ба давлати мустақили мутамарказ табдил ёфт. Сомониён охири асри IX ҷангҳои байниҳамдигарии ҳокимони маҳаллиро барҳам дода, тамоми Осиёи Миёнаро ба даст дароварданд. Ҳудуди Давлати Сомониён дар Шимол то дарёи Талас тӯл кашида, дар Ғарб. вилоятҳои Эрони Шимолӣ ва Шарқиро дарбар мегирифт. Мамлакат дар давраи Наср ибни Аҳад (Насри 11) (914—943) ба дараҷаи баланди тараққиёт расид. Махсусан баъди сулҳи байни [[Абуалии Чағонӣ|Абӯалии Чағонӣ]] ва бо [[Нӯҳ ибни Насри II|Нуҳ ибни Наср]] (январи с.949) Давлати Сомониён ҳамчун давлати мутамарказ ташаккул ёфт.

== Солҳои ҳукумронии амирони Сомонӣ ==
Дар асари [[Сайфиддинҳоҷӣ]] [[«Осор ул-вузаро»]] оиди амирони Сомонӣ чунин ду байт оварда шудааст:

: '''''Нӯҳ тан буданд зи оли-Сомон мазкур'''''

: '''''Гашта ба аморати Хуросон машҳур.'''''

: '''''Исмоилу Аҳмаду(саввум) Наср'''''

: '''''Ду Нӯҳу ду Абдумалику ду Мансур.'''''

Дар ин байтҳо 9 амири сулолаи [[Хонадони Сомониён]] номбар шудаанд. Муаллиф номи [[Насри II ибни Аҳмад|Насри II]] — ро аз «рӯйхат» берун гузоштааст.&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997, с. 3]&lt;/ref&gt;
[[File:Bukhara - Samanid Mausoleum.jpg|thumb|Мақбараи Сомониён, шаҳри Бухоро]]
* 819—842 — [[Нӯҳ ибни Асад]]
* 842—864 — [[Аҳмад ибни Асад]]
* 864—892 — [[Наср ибни Аҳмад|Насри I ибни Аҳмад]]
* 892—907 — [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмад]] (Исмоили Сомонӣ)
* 907—914 — [[Аҳмад ибни Исмоил]]
* 914—943 — [[Насри II ибни Аҳмад]]
* 943—954 — [[Нӯҳ ибни Насри II]]
* 954—961 — [[Абдумалики I ибни Нӯҳ]]
* 961—961 — [[Насри III ибни Абдумалики I]] (1 рӯз амирӣ кард)
* 961—976 — [[Мансури I ибни Нӯҳ]]
* 976—997 — [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* 997—999 — [[Мансури II ибни Нӯҳ]]&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997. — 76 с.]&lt;/ref&gt;
* 999—999 — [[Абдумалики II ибни Нӯҳ]]&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. – Душанбе:Оли Сомон,1997. – 76 с.]&lt;/ref&gt;
* 1000—1005 — [[Исмоили Мунтасир]]&lt;ref&gt;Мусавии Буҷнӯрдӣ, Козим (1393 ҲҚ). Ризоии Боғбидӣ, Ҳасан; Ҷаъфарии Диҳақӣ, Маҳмуд; Саҷҷодӣ, Содиқ, виросторон. ''Таърихи Ҷомеъи Эрон''. Теҳрон: Маркази Доирату-л-маъорифи Бузурги Исломӣ (Маркази Пажуҳишҳои Эронию Исломӣ). Ҷилди 6, Сафҳаи 479, ISBN 978-600-6326-36-8.&lt;/ref&gt;

== Идоракунии давлат ==
Ташкили хуби идоракунии давлат дар рӯшду камоли он саҳми муносиб мегузорад. Инро хонадони [[Сомониён]] нағз дарк намуда буданд. Яке аз намояндагони олимақоми ин хонадони бонуфӯз Исмоил инро хуб мефаҳмид. Аз ин рӯ, баробари ба сари қудрат омадани хеш масъалаи аз рӯи нақша ташкилу амал намудани давлатро ба миён гузошт. Баъди ғалабаи Исмоил бар [[Саффориён]] (соли 900) [[Сомониён]] ташкили идоракунии бонизомро ба миён гузоштанд. Исмоил шакли беҳтарини идоракунии давлатро дар девонҳо (вазоратҳо) медид. Вай таҷрибаи давлатҳои гузаштаро ба инобат гирифта, бо роҳи девонҳо идора намуданро асос шуморид. Он дар замони арзи вуҷуд кардани давлати [[Сосониён]] ташкил шуда буд. Давлати [[Сомониён]] аз ҷиҳати сохт феодалӣ буда ба ду [[даргоҳ]]: дарбори подшоҳӣ ва девонҳо, яъне вазоратҳо ё идораҳои ҳарбӣ тақсим мешуд. Исмоил мехост, ки давлат дар як даст муттаҳид карда шавад, он гоҳ идоракунии он аз марказ хеле осон буд. Аммо Исмоил ба мақсад нарасид. Кори саркардаашро писараш [[Аҳмад ибни Исмоил]] идома дода бошад ҳам, ба сомон нарасонд. Танҳо баъди сари ӯ дар замони ҳукмронии писараш Насри II бо ташаббуси вазирони оқилу донои Сомонӣ Абӯабдуллоҳ Муҳаммад ибни Ҷайҳонӣ (914—918) ва Абулфазл Балъамӣ (918—938) орзӯи Исмоил ҷомаи амал пӯшид.
Барои идора намудани ҳокимияти марказӣ системаи идоракунии давлатӣ ба тартиб дароварда
шуд. Сардори давлат амир буда, дар вилоятҳо волиҳои ӯ ҳукм меронданд. Дар қатори дарбор ([[даргоҳ]]) боз даҳ идораи ҳарбию маъмурӣ — девонҳо ташкил карда шуданд. Вазифаи девонҳо аз деҳқонон, ҳунармандон ва тоҷирон ҷамъ овардани андозҳо буд. Буҷети умумии Давлати Сомониён 45 млн дирҳамро ташкил медод, ки 20 млн — и он барои нигоҳ доштани қӯшун ва маоши амалдорони давлатӣ сарф карда мешуд. Чорабиниҳои муҳимми Сомониён, аз ҷумла, дар атрофи як марказ муттаҳид кардани [[Хуросон]] ва [[Мовароуннаҳр]], таъмини истиқлоли давлат ва ғ. барои инкишофи ҳаёти иқтисодӣ ва мадании мамлакат заминаҳои зарурӣ фароҳам овард.

== Бухоро маркази давлати Сомониён ==
Бухоро пойтахти давлати [[Сомониён]] ба ҳисоб мерафт. [[Бухоро]] дар замони ҳукмронии арабҳо мисли дигар шаҳрҳои [[Мовароуннаҳр ]]-у [[Хуросон]] борҳо хароб гардида буд. Аммо дар аҳди [[Сомониён]] вазъият тағир ёфт. Ба туфайли робитаҳои тиҷоратӣ ва аз ҳар ҷиҳат тараққӣ ёфтани давлат ҳаёти нисбатан ором пойдор гардид. Бухоро чун дигар шаҳрҳои қадими тоҷикнишини [[Осиёи Марказӣ]] ба се қисм тақсим мешуд: 1. Арк- ҷои зисти шоҳ; 2. Шаҳристон — ҷои зисти табақаҳои гуногуни мардуми шаҳр; 3. Рабаз — маҳалли тиҷорату ҳунармандӣ. Шаҳри [[Бухоро]] дар асри IX ёздаҳ дарвоза дошт. Дар байни мамлакатҳои Осиёи Пеш яке аз шаҳрҳое буд, ки бори нахуст мактаби олии мусулмонӣ — мадраса бино ёфта будааст.
Ҳамин тариқ дар аҳди [[Сомониён]] муносибатҳои феодалӣ устувор мегардад. Давлати [[Сомониён]] ҳамаҷиҳата тараққӣ мекунад.

== Иқтисодиёт ==
Кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва савдо боз ҳам тараққӣ карданд. [[Мовароуннаҳр]] ва [[Хуросон]] мамлакатҳои аграрӣ буданд. Заминҳо асосан аз обҳои дарёчаҳо, сойҳо,
чашмаҳо, каналҳо ва корезҳо объёрӣ карда мешуданд. Дар [[Осиёи Миёна]], хусусан, дар водиҳои Зарафшон, Фарғона ва ноҳияҳои дигар системаи зиёди обёрӣ вуҷуд дошт. Масалан, дар воҳаи Бухоро (каналҳои Санҷон ва Шоҳруд), Бунҷикат ва шаҳрҳою вилоятҳои дигар каналҳо мавҷуд буданд. Дар асрҳои IX—X як қатор каналҳои нав ва иншооти обёрӣ сохта шуданд.
Масалан, дар яке аз дараҳои силсилакӯҳи Пастоғ (қаторкӯҳи Нурато) дарғоти калони сангин (ҳоло Хонбандӣ) ва обанбор бунёд гардид. Ғайр аз заминҳои обӣ заминҳои лалмиро низ васеъ истифода мебурданд. Дар заминҳои обии [[Суғд]], [[Фарғона]], [[Чоч]], [[Истаравшан]], [[Чағониён]], [[Хуросон]] ва ғ. деҳқонон гандум, ҷав, биринҷ, арзан, лӯбиё, нахӯд ва зайтун кишт менамуданд. Пахта дар хоҷагии кишоварзии баъзе ноҳияҳо (водии Зарафшон, Фарғона, воҳаи [[Марв]] ва ғайра) ҷойи асосиро ишғол мекард. Боғдорӣ (зардолу, шафтолу, себ, нок, биҳӣ, олуча, олу, анор, анҷир, чормағз, бодом), токдорӣ (махсусан ангури навъи ҳиротӣ), обчакорӣ ва зироати полезӣ низ ривоҷ ёфтанд. Номгӯйи маҳсулоти кишоварзӣ. хусусияти махсуси заминдориро нишон медиҳад, ки он ба обёрии сунъӣ асос ёфта буд. Географҳои асрҳои IX—X ҳосилхезии заминҳои корами Осиёи Миёнаро борҳо таъкид намудаанд. Дар ноҳияҳои кӯҳӣ ва даштҳои Осиёи Миёна чорводорӣ, хусусан, гӯсфанду асппарварӣ ривоҷ ёфт. Дар ин давра дар Давлати Сомониён саноати кӯҳӣ тараққӣ кард. Манбаъҳои хаттӣ ва маводҳои археологӣ аз зиёдии сарватҳои зеризаминии ноҳияҳои гуногуни Осиёи Миёна шаҳодат медиҳанд. Дар [[Бадахшон]], [[Дарвоз]], [[Ноҳияи Рӯшон|Рӯшон]] ва [[Шуғнон]] конҳои ёқут, санги лоҷвард ва нуқра кор карда мешуданд. Дар саргаҳи Зарафшон оҳан, тило, нуқра, зок, дар Истаравшан оҳан, дар Асбара ([[Исфара]]) ангиштсанг, дар Фарғона оҳан, қалъагӣ, нуқра, симоб, мис, сурб, муми кӯҳӣ (қир), асбест, фирӯза, навшодир, нефт истеҳсол менамуданд. Илоқ (водии Оҳангарон) маркази коркарди маъдани нуқра ва сурб ба шумор мерафт. Аз конҳои Хуросон фирӯза, мармар, сангҳои резакорӣ, тило, оҳан, мис, зок, сулфур, маргимуш, шаба, гили кулолӣ ва ғ. мегирифтанд. Дар Осиёи Миёна конҳои зиёди асримиёнагӣ, ба монанди Кони Мансур, Кӯҳи Сим, Конҷӯл, Консой, Тариқэккан, Кони Гут ва ғ. ёфт ва
омӯхта шуданд. Маъданро бо роҳи кандани чоҳҳои амудӣ ва нишеб ё аз конҳои кушод мегирифтанд. Дар саноати кӯҳӣ меҳнати одамони озод ва ғуломонро хуб истифода мебурданд.

== Ҳунармандӣ ==
Дар Давлати Сомониён ҳунармандӣ низ инкишоф ёфт, ки он дар [[Фарорӯд|Мовароуннаҳру]] [[Хуросони Бузург|Хуросон]] ҷойи намоёнро ишғол мекард. Пеш аз ҳама бофандагӣ ривоҷ ёфт. Деҳаҳои Зандона (наздикии Бухоро), Водар (наздикии Самарқанд) ва Дарзангӣ (дар водии д. Сурхон) ба марказҳои бофандагӣ табдил ёфтанд. Дар онҳо намудҳои беҳтарини матоъҳои пахтагӣ мебофтанд. Мувофиқи маълумоти [[Наршахӣ|Муҳаммади Наршахӣ]], матоъи зандонагиро ба Эрон, Форс ва Ҳиндустон мебурданд. Мувофиқи ахбори географҳои асри X [[Ибни Ҳавқал]] ва Муқаддасӣ матоъи нафиси водарӣ дар мамлакатҳои Шарқ шуҳрати калон дошт. Дар Самарқанд, Дабусия, Бухоро, Искоҷат, Насаф, Кеш, Банокат, матоъҳои нафис ва дурушт мебофтанд. Дар [[Самарқанд]] коғаз ва шиша истеҳсол мекарданд, ки онҳо дар мамлакатҳои Шарқи Миёна ва Наздик шуҳрати калон пайдо карда буданд. Дар шаҳрҳо ва маҳалҳои аҳолинишини Фарғона, [[Истаравшан]], [[Хуҷанд]] яроқ ва олоти кишоварзӣ, зарфҳои фулузӣ, дар Бухоро ва атрофи он қолин, ҷойнамоз, зин, равған, дар Самарқанд рикоб, лаҷом, тасма, деги мисин, дар Чоч зин, тирдон, хайма, тиру камон, сӯзан, миқроз, зарфҳои сафолӣ, дар шаҳрҳои Хуросон -дар [[Нишопур]] калоба, матоъ, либоси пашмин, рӯйҷо, корд, дар [[Марв]] парча, сӯзанӣ, рӯйҷои абрешимӣ ва пахтагӣ, абрешим, дар [[Тӯс]] зарфҳои сангӣ, бурё, дар [[Балх]] пӯст, собун дар Гарчошара қолин, намад ва ғ. истеҳсол мекарданд. Онҳо аз ривоҷёбии ҳаматарафаи ҳунармандӣ шаҳодат медиҳанд.

== Тиҷорат ==
Инкишофи кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва тараққиёти шаҳрҳо ба ривоҷёбии мубодилаи мол байни шаҳру деҳот аз як тараф, аз тарафи дигар байни аҳолии муқимӣ ва бодиянишин оварда расонд. Дар натиҷаи инкишофи савдои дохилӣ ва берунӣ шаҳрҳо ва деҳаҳои Осиёи Миёна дар соҳаи истеҳсоли ин ё он навъи мол махсус гардида буданд. Мувофиқи маълумоти Муқаддасӣ ба бозорҳои берунӣ аз [[Бухоро]] порчаҳои нафис, қолин, ҷойнамоз, фонуси мисин,
пушттаранги асп, равған, пӯсти гӯсфанд, гӯшт ва харбуза, аз Кармина сачоқ, аз Дабусия ва Водар газворҳои водарӣ, аз Арбинҷон ҷомаи пашмин, ҷойнамоз, пӯст, зарфҳои фулузӣ, аз Самарқанд парча, матоъи симгун, газворҳои сурх (мумарҷол), газвори
синизӣ, абрешим, шоҳӣ, хайма, коғаз, шиша, деги мис, чормағз, аз Ҷиззах пашм, газвори сафед, яроқ, оҳан, аз Чоч пахта, ҷома, хайма, камон, аз Тирмиз собун, аз Балх пӯст, собун, кунҷит, биринҷ, чормағз, мавиз, бодом, асал, зок, сулфур, сурб, рӯйҷои занона, аз Марв
парча, ҷома, рӯйҷои пахтагӣ ва абрешимӣ, равғани кунҷит, панир, мис, аз Нишопур калоба, газвор, либосҳои пахтагӣ ва пашмин, оҳан, пӯст, аз Нисо ва Обивард либоси пахтагӣ ва абрешимӣ, абрешим, равғани кунҷит, пӯсти рӯбоҳ, аз Ҳирот ба миқдори
зиёд мавиз, писта, асал ва ғ. мебурданд.
Дар асрҳои IX—X савдо бо мамлакатҳои ҷанубу шарқии Европа, Муғулистон, Хитой, Эрон, Кавказ, давлатҳои Осиёи Пеш аҳамияти калон пайдо кард. Аз Мовароуннаҳр ва Хуросон роҳҳои калони тиҷоратии Шарқ мегузаштанд. Роҳи тиҷоратие, ки аз Осиёи
Миёна ба ҷанубу шарқии Европа мегузашт, аҳамияти
калон дошт. Муншии сафорати хилофати араб
Ибни Фадлон, ки с. 922 ҳамроҳи корвони тоҷирон
ба Булғория, Волгаю Кама мерафт, ин роҳро тавсиф
кардааст. Ба воситаи Итил ва Булғор Д. С. бо князиҳои
Рус савдо мекард. Ба Итил ва Булғор биринҷ,
хушкмева, газворҳои пахтагӣ, абрешимӣ ва пашмин,
дирамҳои нуқрагин бурда, аз Рус, Булғор ва Хазар
ба Осиёи Миёна мӯина, асал, пӯст, чорво ва ғайра
меоварданд. Дар шаҳрҳои гуногуни Рус — Москва,
Новгород ва ғ. ба миқдори зиёд ёфт шудани тангаҳои
Давлати Сомониён аз алоқаҳои мустаҳками тиҷоратии байни Осиёи
Миёна ва Руси қадим шаҳодат медиҳад.
Дар сари роҳҳои тиҷоратӣ корвонсаройҳо, хонаҳои
истиқоматӣ сохта, чоҳҳо мекофтанд. Савдо бо
Европаи Ғарбӣ асосан бо роҳи иваз намудани молҳои
арзишашон якхела ба амал бароварда мешуд. Дар асри X чекҳо низ дар муомилот истифода мешуданд. Дар Давлати Сомониён. анвои молҳои фурӯш тағйир ёфт. Агар тоҷирон
пештар маснуоти заргарӣ, яроқи қиматбаҳо, зарфҳои
биринҷӣ ва нуқрагӣ, шиша, газворро ба фурӯш баранд,
акнун бештар хӯрокворӣ, моли хоми ҳунармандӣ ва
маҳсулоти ҳунармандиро мефурӯхтанд. Тараққиёти кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва савдо дар
Хуросону Мовароуннаҳр ба инкишофи маданияти
маънавии халқи тоҷик заминаи муҳим гузошт.
Дар асрҳои IX—X дар Осиёи Миёна муносибатҳои
феодалӣ пурра ғалаба карданд.

Давлати Сомониён давлати феодалӣ буд, ки он манфиати феодалон ва савдогаронро ҳимоя
мекард. Қисмати асосии замин дар дасти намояндагони
сулолаи Сомониён, заминдорони калон, мансабдорони
давлатӣ ва рӯҳониён буд. Оммаи васеи деҳқонон
камзамин буд, ё ҳеч замин надошт. Андозҳои вазнин,
истисмори феодалӣ боиси сар задани як қатор шӯришу
ошӯбҳои зиддифеодалӣ гардиданд. Муборизаи синфӣ
аксаран дар зери ниқоби дин мегузашт. Масалан,
яке аз ҳаракатҳои калони динӣ дар Давлати Сомониён ҳаракати
қарматия буд.

== Ташаккули халқи тоҷик ==

Дар асрҳои IX—X дар Осиёи Миёна, аз ҷумла, дар водии Зарафшон, Қашқадарё ва Истаравшан — суғдҳо, ҳавзаи дарёи Аму ва шохобҳои он бохтариён (тахориён), дар
ҳавзаи поёноби д. Аму — хоразмиён, водии Фарғона — фарғониён, дар ҷанубу ғарбии воҳаҳои Осиёи Миёна сакоиҳо зиндагӣ мекарданд. Ҳамаи онҳо қаробати
этникӣ дошта, ба забонҳо ва шеваҳои гурӯҳи забонҳои
эронӣ гуфтугӯ мекарданд. Дар баъзе маҳалҳои
Тахористон, Чоч, Фарғона ва, хусусан, дар шимолу
шарқии Осиёи Миёна гурӯҳҳои этникии туркнажод
низ буданд.
Дар асрҳои IX—X дар ҳудуди Давлати Сомониён раванди ташаккули [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] ба охир расид. Мувофиқи маълумотҳо, таркиби этникии [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]]ро суғдҳо, бохтариён ва тахориён, фарғониён, хуросониён ва қабилаи сакоиҳо ташкил медоданд. Ба онҳо дар давраҳои гуногун хионитҳо, ҳайтолиён, туркҳо ва гурӯҳҳои дигари этникӣ ҳамроҳ шуданд.
Забони умумии [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]] дарӣ (форсии дарӣ) буд. Забони дарӣ (тоҷикӣ) аввалҳо дар заминаи яке аз шеваҳои байни [[Тахористон]] ва [[Хуросон]] ба вуҷуд омада, дертар ба вилоятҳои дигар паҳн шуд ва забони суғдиро аз гуфтугӯ танг карда баровард. Дар кори
ташаккули забони тоҷикӣ лаҳҷаҳои Эрони Шарқӣ нақши калон бозиданд. Дар асрҳои IX—X адабиёти
илмӣ ва назм инкишоф ёфтанд. Сомониён барои дар байни аҳолии маҳаллӣ пайдо намудани такягоҳ забони
модариро ҳаматарафа истифода бурданд. Ташаккули территорияи умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] аз раванди ниҳоят мураккаб ва пурихтилофи ҷудошавию муттаҳидшавии иттиҳодияҳои давлатие,
ки дар сарзамини тоҷикон вуҷуд доштанд, сар шуда, бо барпо гардидани давлати мутамаркази Сомониён
ба охир расид.Мубориза табақаҳои гуногуни ҷамъиятро аз оммаи меҳнаткаш то синфи ҳукмрон
фаро гирифт. Маркази ин иттиҳодия [[Мовароуннаҳр]] ва [[Хуросон]] буданд. Давлати Сомониён давлати осиёимиёнагӣ, сулолаи Сомониён сулолаи тоҷикон буд. Маркази мамлакатро марзе, ки дар он аз қадим аҷдоди [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] маскан гирифта буд, ташкил мекард.
Раванди ташаккули фарҳанги умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] хеле мураккаб ва номунтазам буд. Маводҳои археологӣ шаҳодат медиҳанд, ки ҳанӯз дар а.7-8 дар ҳудуди [[Суғд]], [[Тахористон]], [[Фарғона]] ва [[Хуросон]] баробари хусусиятҳои махсуси ин ё он вилоят ба
дараҷаи муайян умумияти фарҳанги моддӣ ва маънавӣ вуҷуд дошт. Умумияти маданияти моддӣ
бештар дар меъморӣ, шакл ва техникаи тайёр намудани сафоли сирдор намудор мегардад. Дар
давраи ташаккули фарҳанги умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] [[водии Зарафшон]] (бо марказҳои калони иқтисодӣ, фарҳангӣ ва сиёсиаш — [[Бухоро]] ва [[Самарқанд]]) вилояти асосии аз ҷиҳати маданӣ мутараққӣ ба шумор мерафт.

Рӯдакӣ дар он замоне, ки давраи рушди болоравии худшиносии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] буд, даъвати Балъамиро ба ҷон пазируфт. Иштироки Рӯдакӣ дар ин раванди ташаккули [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] айни муддао буд. Ӯ бо дарбори [[Исмоили Сомонӣ]] ([[892]]—[[907]]) ва [[Аҳмад ибни Исмоил]] ([[907]]—[[914]]) беалоқа набудааст. Рӯдакӣ дар дарбори [[Наср ибни Аҳмад]]и Сомонӣ, яъне Насри II (914—943) ба мартабаи азим соҳиб мешавад.

Бинобар ҳамин худи Рӯдакӣ мегӯяд:
{{иқтибос|муаллиф=Рӯдакӣ|
&lt;big&gt;'''Киро бузургию неъмат зи ину он будӣ,
;Варо бузургию неъмат зи Оли Сомон буд.'''&lt;/big&gt;}}

== Рушди фарҳанги тоҷикон ==
Дар асрҳои IX—X фарҳанги халқҳои Осиёи Миёна
ба дараҷаи баланд инкишоф ёфт. Ба тараққиёти
фарҳанги [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]] пурра ҷорӣ
гардидани забони дарӣ (тоҷикӣ) мусоидат кард. Ба
ин забон назм инкишоф ёфт, ки он дар эҷодиёти
сардафтари адабиёти форс — тоҷик Абӯабдуллоҳ
Ҷаъфари [[Рӯдакӣ]], шоири бузург Абулқосими
[[Фирдавсӣ]] ва дигарон зоҳир гардид. Дар ин давра
илмҳои математика, астрономия, география, химия,
тиб, таърих ва адабиётшиносӣ инкишоф ёфтанд, ки
олимони энсиклопедист [[Абӯнасри Форобӣ]]. [[Абӯалӣ
ибни Сино]], Абӯмаҳмуди Хуҷандӣ, [[Абӯрайҳони
Берунӣ]] ва диг. намояндагони машҳури он мебошанд.
Шаҳрҳои асосии [[Осиёи Миёна]] — Бухоро,
Самарқанд, Балх, Марв, Нишопур, Хуҷанд, Бунҷикат
ва ғ. ба марказҳои калони маданӣ табдил ёфтанд.
Аз тамоми мамлакатҳои Шарқ ба пойтахти давлат
— Бухоро олимон, шоирон, мусаввирон ва диг.
намояндагони фарҳанг ҷамъ омада буданд. Бухоро
яке аз марказҳои фарҳанги Шарқ гардид. Дар шаҳр
китобхонаи хеле бое ташкил карда шуд, ки он бо номи
«Савон ул — ҳикмат» машҳур аст. Дар он китобҳои
нодир роҷеъ ба илмҳои мухталиф гирд оварда шуда
буданд. Дар бозори китоб асарҳои қиматбаҳои илмӣ
ба даст овардан мумкин буд. Дар асрҳои IX—X санъати
мусиқии халқи тоҷик боз ҳам инкишоф ёфт. Як қатор
асарҳои санъати мусиқӣ ба вуҷуд омаданд, ки онҳо
минбаъд дар «Дувоздаҳмақом», дертар «[[Шашмақом]]»
гирд оварда шуданд. Асосҳои назариявии санъати
мусиқӣ дар асарҳои Абӯабдуллоҳи [[Рӯдакӣ]], [[Абӯалӣ
ибни Сино]], Абӯҳафси Суғдӣ, Абӯсолеҳ, Абулаббоси
Бахтиёр ва диг. акс ёфтанд.
Шаҳрсозӣ, меъморӣ ва санъати ороиш боз ҳам
тараққӣ кард. Дар ин давра [[мақбараи Исмоили
Сомонӣ]] дар [[Бухоро]], мақбараи Аработа дар наздикии
Каттақӯрғон ва Аламдор дар наздикии Каркӣ, қасрҳо,
бозорҳои тимдор, корвонсаройҳо, масҷидҳои ҷомеъ
бунёд гардиданд. Кандакории сутуну сақфи биноҳо
(хусусан, дар [[водии Зарафшон]]), гаҷкорӣ, ороиши
зарфҳои сафолӣ ва фулузӣ, соҳаҳои дигари санъати
амалӣ ривоҷ ёфтанд.

== Таназзул ==
Оштинопазирии синфҳои баҳамзид, муборизаи ҳокимони маҳаллӣ бо ҳукумати марказӣ, истисмори сахти феодалӣ боиси таназзули мамлакат гардид. Дар охири асри X Давлати Сомониён суст шуда, ба ҳуҷуми бодиянишинон дучор омад. Соли 992 бодиянишинони турк Бухороро забт карданд, мувофиқи шартномаи соли 996 тамоми мулкҳои тарафи шимолии ҳавзаи дарёи Зарафшон ба ихтиёри
туркҳо гузашт. Дар охири асри Х дар натиҷаи афзӯдани муборизаҳои дохилӣ ва пурзӯр шудани мавқеи гвардияи туркӣ иқтидори давлати [[Сомониён]] суст гардид. Қӯшишҳои марказгурезии феодалони калон нӯфузи давалати марказиро ниҳоят суст карданд. Дар чунин вазъият тохтутози пайдарпаи туркони бодиянишин, махсусан ҳуҷумҳои бодиянишинони Қарохонӣ, ки солҳои 90-уми асри Х дар ҳудуди Туркистони Шарқӣ, Ҳафтрӯд, ҷануби ноҳияҳои доманаи Тиёншон таҳти роҳбарии сулолаи [[Қарохониён]] ба вуҷуд омада, мавҷудияти давлати [[Сомониён]]ро дар зери хатар мегузоштанд. Аз шиддат ёфтани муборизаҳои қувваҳои марказгурез ва торафт суст шудани иқтидори давлати [[Сомониён]] истифода намуда, [[Қарохониён]] ба сарзамини [[Сомониён]] ҳуҷум кардан ва бидуни ягон муқобилияти сахте [[23 октябр]]и [[соли 999]] поӣтахти давлати [[Сомониён]] — [[Бухоро]] ро ба даст дароварданд. Соли 1005 Қарохониён сипоҳи охирин намояндаи сулолаи Сомониён Мунтасир Абӯиброҳим Исмоилро торумор намуда, давлати Қарохониёнро барпо карданд. Баъди ин Давлати Сомониён барҳам хӯрд ва дар Осиёи Миёна давлати [[Қарахониён]] ба вуҷуд омад. Мулкҳои тарафи ҷанубии дарёи [[Ҷайҳун]] (Аму) — ро [[Ғазнавиён]] ба даст дароварданд.

== Хулоса ==
Хулоса, тоҷикон ва аҷдоди онҳо дар таърихи тамаддуни ҷаҳонӣ мақоми хосаеро доро ҳастанд. Тоҷикон, забон ва фарҳанги онҳо на танҳо барои мардуми эронинаҷод, балки ба халқҳои дигар низ таъсири мусбӣ расонидааст. Тасдиқи ин гуфтаҳоро метавон дар мисолҳои зиёде, аз ҷумла халқи озар дид. Масалан, қасидаҳои Ќатрони Табрезӣ (1010—1080) бештар дар равиш ва услуби шоирони аҳди Сомонӣ навишта шудааст. Забон ва фарҳанги тоҷикон, давлати бузурги онҳо дар ҳаёти моддӣ, маънавӣ ва сиёсии мардуми Осиёи Миёна ва берун аз он осори амиқи худро гузоштааст.

== Нигаред ==
* [[Хронологияи давлатҳои бостонии тоҷикон]]
* [[Хонадони Сомониён]]
* [[Исмоили Сомонӣ]]
* [[Вазирони давлати Сомониён]]
* [[«Амирон ва вазирони Сомонӣ»]]

== Адабиёт ==
* [[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин ва асри миёна. Китоби 1. — Душанбе, 1973; Китоби 2. — Душанбе, 1985;
* [[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1, 2. — Душанбе, 1998;
* &lt;ref&gt;[http://andesha.tj/node/35#attachments Тоҷикон. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1, 2. — Душанбе, 2008, 870 с.]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;
* Давлатдории тоҷикон дар асрҳои IX—XVI. Мураттиб ва муҳаққиқ: Нурмуҳаммади Амиршоҳӣ. — Душанбе, 1999.
* История таджикского народа. Т. II — Душанбе, 1999.
* [http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997. — 76 с.]
* Аҳрор Мухторов. Сомониён: Замон ва макон. — Душанбе, 1999.
* Таърихи Табарӣ. Ҷилдҳои 1-2. Теҳрон, 2001.
* [http://kmt.tj/index.php?book_id=60 Нусхаи таълифоти китоби Абубакри Наршахӣ. Таърихи Бухоро. — Душанбе, 1979.]
* Неъматов Н. Н. Давлати Сомониён. — Душанбе, 1989.
* Ҳотамов Н. Б., Довудӣ Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). — Душанбе, 2011 ва 2015.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
[http://slt.uz/ru/gosudarstvosamanidov.html Государство Саманидов] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20131017031501/http://slt.uz/ru/gosudarstvosamanidov.html |date=2013-10-17 }}

{{Амирони сулолаи Сомониён}}
{{Давлатҳои сулолаҳои форисзабон (тоҷикон)}}

[[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Давлати Сомониён]]
[[Гурӯҳ:Вилоятҳои таърихии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>st37o1bt04klkkhfj68mn9pdjkn823u</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307128</id>
      <parentid>1307127</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:13:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50557" xml:space="preserve">{{Давлати таърихӣ
|ном            =''Давлати Сомониён''
|номи қавмӣ     = {{lang-fa|{{Nastaliq|امارت سامانیان}}}}&lt;br&gt;'''Sāmāniyān'''
|харита         = Samanid dynasty (819–999).GIF|thumb|270px
|тавсиф         = Давлати Сомониён дар авҷи қудрати [[Исмоили Сомонӣ]]
|p1             = Саффориён
|flag_p1        = Saffarid_dynasty_861-1003.png
|p2             = Хилофати Аббосиён
|flag_p2        = Abbasid_Caliphate_most_extant.png
|таъсис         = [[819]]
|барҳам         = [[999]]
|s1             = Давлати Ғазнавиён
|flag_s1        = Ghaznavid_Empire_975_-_1187_(AD).PNG
|s2             = Давлати Қарохониён
|flag_s2        = Kingdom_of_Kara-Khanids-_999-1212.png
|s3             = 
|flag_s3        = 
|s4             = 
|flag_s4        =Samanid Flag.webp 
|шиор           = 
|пойтахт        = [[Самарқанд]] дар солҳои [[819]]—[[892]], &lt;br&gt; [[Бухоро]] дар солҳои [[892]]—[[999]]
|шаҳрҳо         = [[Бухоро]](200,000), [[Балх (шаҳр)|Балх]](200,000), [[Марв (шаҳри бостонӣ)|Марв]](200,000), [[Нишопур]](125,000), [[Самарқанд]](120,000), [[Машҳад]], [[Ҳирот]] 
|забон          = [[Забони порсӣ|Порсӣ]] (&lt;small&gt;фармони расмӣ &amp; динӣ/забони модарӣ&lt;/small&gt;),&lt;ref&gt;&quot;Persian Prose Literature.&quot; World Eras. 2002. HighBeam Research. (September 3, 2012);&quot;''Princes, although they were often tutored in Arabic and religious subjects, frequently did not feel as comfortable with the Arabic language and preferred literature in Persian, which was either their mother tongue—as in the case of dynasties such as the Saffarids (861–1003), Samanids (873–1005), and Buyids (945–1055)...''&quot;. [http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130502180821/http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html |date=2013-05-02 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Elton L. Daniel, ''History of Iran'', (Greenwood Press, 2001), 74.&lt;/ref&gt;{{sfn|Frye|1975|p=146}}&lt;ref name=&quot;Paul Bergne 6&quot;&gt;{{cite book|author=Paul Bergne|title=The Birth of Tajikistan: National Identity and the Origins of the Republic|url=https://books.google.com/books?id=3coojMwTKU8C&amp;pg=PA6#v=onepage&amp;q&amp;f=false|date=15 June 2007|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-1-84511-283-7|pages=6–}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;[[Забони арабӣ|Арабӣ]] (&lt;small&gt;фармони динӣ&lt;/small&gt;){{sfn|Frye|1975|p=145}}
|арз                      =
|майдон                   = 2,850,000 км²
|аҳолӣ                    = 10,000,000
|шакли_ҳукмронӣ           = [[Аморат]]
|сулола                   = Сомониён
|унвони_ҳокимон           = [[Амир]]
|ҳоким1                   = [[Яҳё ибни Асад]]
|соли_ҳоким1              = [[819]] то [[855]]
|ҳоким2                   = [[Исмоили Мунтасир]]
|соли_ҳоким2              = [[999]] — [[1005]]
|дин                      = [[Ислом]] ([[суннӣ]]) 
|Марҳала1                 = Таъсисдиҳанда - [[Сомонхудот]]  
|Сана1                    = 
|Сол1                     = [[819]]
|Марҳала2                 = Ба бузургтарин қудрат дастёбгашта - [[Исмоили Сомонӣ]] 
|Сана2                    = [[892]] то [[907]].
|Сол2                     = 
|эзоҳ = 
|то  = Саффориён
|пас = Давлати Қарохониён
|п2  = Давлати Ғазнавиён
|п3  =
}}
'''Давлати Сомониён''' ({{lang-fa|{{Nastaliq|سامانیان}}}}; [[819]]—[[999]]) — аввалин давлати соҳибистиқлоли исломии [[тоҷикон]]. Ҳукмронии сулолаи Сомониён солҳои [[819]]—[[999]] дар бар мегирад.

== Пешгуфтор ==
Асосгузори сулола — [[Сомонхудот]] мебошад, ки аз соли [[819]] наберагонаш [[Нӯҳ ибни Асад|Нӯҳ]], [[Аҳмад ибни Асад|Аҳмад]], Ёқуб ва Илёс дар вилоятҳои [[Мовароуннаҳр]] ҳукмрон мешаванд. Номи давлат аз номи сулолаи ҳоким — [[сулолаи Сомониён|Сомониён]] гирифта шудааст. То соли [[892]] амирони Сомониён зери итоати [[Хилофати Араб]] қарор доштанд. Асосгузори давлати соҳибистиклоли тоҷикон [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмади Сомонӣ]] мебошад. Исмоил соли [[900]] баъд аз мағлубияти [[Амр ибни Лайс]]и [[Саффориён|Саффорӣ]] кишвари [[Хуросон]]ро ба [[Мовароуннаҳр]] муттаҳид намудааст. Заминҳои таърихии [[Ориёно|ориёнажод]] ба як давлати муттамарказонидашуда муттаҳид шуданд. Давраи ҳукмронии [[Исмоили Сомонӣ]]([[892]]—[[907]]) ва амир Насри II ([[914]]—[[941]]) айёми гулгулшукуфии давлати Сомониён ба ҳисоб меравад.

Сардафтари адабиёти форсу тоҷик [[Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]], муаллифи «Шоҳнома» [[Фирдавсӣ|Абулқосим Фирдавсӣ]], олимони машҳури шарқзамин Абуали [[ибни Сино]], [[Закариёи Розӣ]], [[Абӯабдуллоҳ Ҷайҳонӣ|Ҷайҳонӣ]], [[Абуалӣ Балъамӣ|Балъамӣ]], ва диг. асарҳои хешро дар ҳамин давлат эъҷод кардаанд. Дар ин давра [[илм]]у ҳунар ва [[санъат]] ривоҷу равнақ ёфта, адабиёти хаттии форсӣ-тоҷикӣ ташаккул ёфт. Давлати Сомониён ҳудуди имрӯзаи [[Тоҷикистон]], [[Ӯзбекистон]], [[Афғонистон]] ва қисман [[Туркманистон]]у [[Қазоқистон]] ва [[Қирғизистон]]у [[Эрон]]ро дар бар мегирифт. Марказаш шаҳри [[Бухоро]] буд. Ташаккули халқи тоҷик ва забони форсии тоҷикӣ дар давраи мавҷудияти давлати Сомониён асри IX—X ба анҷом расидааст.&lt;ref&gt;Муҳимтарин саҳифаҳои таърихи халқи тоҷик. Мураттибон Ҳотамов Н. Б.,Саъдиев Ш. С. Нашри дуюм. — Душанбе,2010,- с. 6-8.&lt;/ref&gt;. Соли [[999]] бинобар суст гардидани ҳукумати марказӣ ва хиёнати ҳарбиёни турк давлати Сомониён аз ҷониби [[давлати Қарохониён]] забт карда шудааст.&lt;ref name=&quot;andesha.tj&quot;&gt;[http://andesha.tj/node/35#attachments Ғафуров Б.Ғ. Тоҷикон. — Душанбе,2008. 870 с.]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;.&lt;ref&gt;Ҳотамов Н. Б., Довуди Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). — Душанбе,2011, — с. 93-120.&lt;/ref&gt;

== Сабабҳои асосии таъсисёбии давлати Сомониён ==
Сабабҳои асосии таъсисёбии давлати [[Сомониён ]]:
# Оғози давраи пирӯзии муносибатҳои феодалӣ дар Осиёи Миёна.
# Авҷ гирифтани ҷараёни мазҳабии шуубия — ҷараёни оппозитсионӣ нисбат ба ҳукмронии арабҳо.
# Шӯришҳои пай дар паи халқои Осиёи Миёна.
# Ба умури давлат ҷалб шудани аъёну ашрофи маҳаллӣ ([[Бармакиён ]], афшинҳои [[Истаравшан ]], [[Тоҳириён ]]).
# Ба мухторият соҳиб шудани вилоятҳои шарқии хилофат, аз он ҷумла мулкҳои [[Хуросон ]]-у [[Мовароуннаҳр]]
# Мавқеи мустаҳкам пайдо намудани забони тоҷикӣ дар [[Хуросон ]]-у [[Мовароуннаҳр ]].
# Муттаҳидшавии қавму қабилаҳои эронзабони Осиёи Миёна, суръат пайдо намудани раванди ташаккули халқи тоҷик.
# Ба миён омадани умумияти ҳудуди этникӣ, забонӣ ва фарқангии аҷдоди тоҷикон.
# Мавҷудияти анъанаҳои бои иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии форсу тоҷик.

== Давраҳои таърихии сулолаи [[Сомониён]] ==
Замони ба сари қудрат омадани ва фано шудани сулолаи Сомониёнро ба се давра тақсим кардан мумкин аст.
 
* '''Давраи якум''' аз соли 817 оғоз шуда, соли 874 анҷом меёбад. Ин муддат ибтидои муборизаи халқи тоҷик барои истиқлол ва ташаккули давлати мутамарказонидашуда мебошад.
* '''Давраи дувуми''' ҳукмронии хонадони [[Сомониён]] аз соли 875 оғоз ёфта дар ибтидои солҳои 60 — уми асри X ба охир мерасад. Аниқтар, ин давра солҳои 875—960 — ро дар бар мегирад.
* '''Давраи севуми''' ҳаёти хонадони Сомониён ба солҳои 961—999 рост меояд. Ин замоне буд, ки амирони Сомонӣ ба саргармӣ дода шуда, бо ду дасти адаб лашкар ва идоракунии давлатро ба ихтиёри ғуломони турк супориданд.&lt;ref name=&quot;andesha.tj&quot;/&gt;&lt;ref&gt;Мухторов А. Сомониён: замон ва макон. — Душанбе, 2008. — С. 46.&lt;/ref&gt;

== Таърих ==
[[File:Samanid dynasty (819–999).GIF|thumb|500px|Давлати Сомониён(819—999)]]
Давлати Сомониён, давлати аввалини тоҷикон, ки асри IX дар [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]] ба вуҷуд омада буд (875—999). Ба он намояндаи сулолаи Сомониён [[Аҳмад ибни Асад]] асос гузошт. Замони мавҷудияти Давлати Сомониён дар таърихи халқи тоҷик давраи азнавбарқароршавии иқтисодиёт ва маданияти Мовароуннаҳру Хуросон баъди ҳукмронии якунимасраи хилофати [[Аббосиён]] ба шумор меравад. Дар натиҷаи меҳнати деҳқонон ва ҳунармандон дар мамлакат қувваҳои истеҳсолкунанда ба дараҷаи баланд тараққӣ карданд. Дар ин давра муносибатҳои ҷамъиятии феодалӣ ғалаба карда, раванди ташаккули халқи тоҷик ба охир расид, давлати
он ба вуҷуд омад ва маданияти моддию маънавии халқ инкишоф ёфт. Ин давраи инкишофи шаҳрҳои қадимии шарқ — [[Бухоро]], [[Самарқанд]], [[Марв (шаҳр)|Марв]], [[Нишопур]], [[Ҳирот]], [[Балх]], [[Хуҷанд]], [[Бунҷикат]], [[Ҳулбук]], [[Шумон]] ва ғ. буд. Ибтидои асри IX дар натиҷаи пурзӯр шудани ҳаракати зидди хилофат Аббосиён маҷбур шуданд, ки ба
баъзе вилоятҳо ҳуқуқи худидоракунӣ диҳанд. Дар Мовароуннаҳр намояндагони сулолаи Сомониён пурқувват гардиданд. Давлати Сомониён дар аҳди ҳокимони Мовароуннаҳр Аҳмад ибни Асад ва писари ӯ Наср комилан ташаккул ёфт. Дар давраи [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмад]] Давлати Сомониён ба давлати мустақили мутамарказ табдил ёфт. Сомониён охири асри IX ҷангҳои байниҳамдигарии ҳокимони маҳаллиро барҳам дода, тамоми Осиёи Миёнаро ба даст дароварданд. Ҳудуди Давлати Сомониён дар Шимол то дарёи Талас тӯл кашида, дар Ғарб. вилоятҳои Эрони Шимолӣ ва Шарқиро дарбар мегирифт. Мамлакат дар давраи Наср ибни Аҳад (Насри 11) (914—943) ба дараҷаи баланди тараққиёт расид. Махсусан баъди сулҳи байни [[Абуалии Чағонӣ|Абӯалии Чағонӣ]] ва бо [[Нӯҳ ибни Насри II|Нуҳ ибни Наср]] (январи с.949) Давлати Сомониён ҳамчун давлати мутамарказ ташаккул ёфт.

== Солҳои ҳукумронии амирони Сомонӣ ==
Дар асари [[Сайфиддинҳоҷӣ]] [[«Осор ул-вузаро»]] оиди амирони Сомонӣ чунин ду байт оварда шудааст:

: '''''Нӯҳ тан буданд зи оли-Сомон мазкур'''''

: '''''Гашта ба аморати Хуросон машҳур.'''''

: '''''Исмоилу Аҳмаду(саввум) Наср'''''

: '''''Ду Нӯҳу ду Абдумалику ду Мансур.'''''

Дар ин байтҳо 9 амири сулолаи [[Хонадони Сомониён]] номбар шудаанд. Муаллиф номи [[Насри II ибни Аҳмад|Насри II]] — ро аз «рӯйхат» берун гузоштааст.&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997, с. 3]&lt;/ref&gt;
[[File:Bukhara - Samanid Mausoleum.jpg|thumb|Мақбараи Сомониён, шаҳри Бухоро]]
* 819—842 — [[Нӯҳ ибни Асад]]
* 842—864 — [[Аҳмад ибни Асад]]
* 864—892 — [[Наср ибни Аҳмад|Насри I ибни Аҳмад]]
* 892—907 — [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмад]] (Исмоили Сомонӣ)
* 907—914 — [[Аҳмад ибни Исмоил]]
* 914—943 — [[Насри II ибни Аҳмад]]
* 943—954 — [[Нӯҳ ибни Насри II]]
* 954—961 — [[Абдумалики I ибни Нӯҳ]]
* 961—961 — [[Насри III ибни Абдумалики I]] (1 рӯз амирӣ кард)
* 961—976 — [[Мансури I ибни Нӯҳ]]
* 976—997 — [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* 997—999 — [[Мансури II ибни Нӯҳ]]&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997. — 76 с.]&lt;/ref&gt;
* 999—999 — [[Абдумалики II ибни Нӯҳ]]&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. – Душанбе:Оли Сомон,1997. – 76 с.]&lt;/ref&gt;
* 1000—1005 — [[Исмоили Мунтасир]]&lt;ref&gt;Мусавии Буҷнӯрдӣ, Козим (1393 ҲҚ). Ризоии Боғбидӣ, Ҳасан; Ҷаъфарии Диҳақӣ, Маҳмуд; Саҷҷодӣ, Содиқ, виросторон. ''Таърихи Ҷомеъи Эрон''. Теҳрон: Маркази Доирату-л-маъорифи Бузурги Исломӣ (Маркази Пажуҳишҳои Эронию Исломӣ). Ҷилди 6, Сафҳаи 479, ISBN 978-600-6326-36-8.&lt;/ref&gt;

== Идоракунии давлат ==
Ташкили хуби идоракунии давлат дар рӯшду камоли он саҳми муносиб мегузорад. Инро хонадони [[Сомониён]] нағз дарк намуда буданд. Яке аз намояндагони олимақоми ин хонадони бонуфӯз Исмоил инро хуб мефаҳмид. Аз ин рӯ, баробари ба сари қудрат омадани хеш масъалаи аз рӯи нақша ташкилу амал намудани давлатро ба миён гузошт. Баъди ғалабаи Исмоил бар [[Саффориён]] (соли 900) [[Сомониён]] ташкили идоракунии бонизомро ба миён гузоштанд. Исмоил шакли беҳтарини идоракунии давлатро дар девонҳо (вазоратҳо) медид. Вай таҷрибаи давлатҳои гузаштаро ба инобат гирифта, бо роҳи девонҳо идора намуданро асос шуморид. Он дар замони арзи вуҷуд кардани давлати [[Сосониён]] ташкил шуда буд. Давлати [[Сомониён]] аз ҷиҳати сохт феодалӣ буда ба ду [[даргоҳ]]: дарбори подшоҳӣ ва девонҳо, яъне вазоратҳо ё идораҳои ҳарбӣ тақсим мешуд. Исмоил мехост, ки давлат дар як даст муттаҳид карда шавад, он гоҳ идоракунии он аз марказ хеле осон буд. Аммо Исмоил ба мақсад нарасид. Кори саркардаашро писараш [[Аҳмад ибни Исмоил]] идома дода бошад ҳам, ба сомон нарасонд. Танҳо баъди сари ӯ дар замони ҳукмронии писараш Насри II бо ташаббуси вазирони оқилу донои Сомонӣ Абӯабдуллоҳ Муҳаммад ибни Ҷайҳонӣ (914—918) ва Абулфазл Балъамӣ (918—938) орзӯи Исмоил ҷомаи амал пӯшид.
Барои идора намудани ҳокимияти марказӣ системаи идоракунии давлатӣ ба тартиб дароварда
шуд. Сардори давлат амир буда, дар вилоятҳо волиҳои ӯ ҳукм меронданд. Дар қатори дарбор ([[даргоҳ]]) боз даҳ идораи ҳарбию маъмурӣ — девонҳо ташкил карда шуданд. Вазифаи девонҳо аз деҳқонон, ҳунармандон ва тоҷирон ҷамъ овардани андозҳо буд. Буҷети умумии Давлати Сомониён 45 млн дирҳамро ташкил медод, ки 20 млн — и он барои нигоҳ доштани қӯшун ва маоши амалдорони давлатӣ сарф карда мешуд. Чорабиниҳои муҳимми Сомониён, аз ҷумла, дар атрофи як марказ муттаҳид кардани [[Хуросон]] ва [[Мовароуннаҳр]], таъмини истиқлоли давлат ва ғ. барои инкишофи ҳаёти иқтисодӣ ва мадании мамлакат заминаҳои зарурӣ фароҳам овард.

== Бухоро маркази давлати Сомониён ==
Бухоро пойтахти давлати [[Сомониён]] ба ҳисоб мерафт. [[Бухоро]] дар замони ҳукмронии арабҳо мисли дигар шаҳрҳои [[Мовароуннаҳр ]]-у [[Хуросон]] борҳо хароб гардида буд. Аммо дар аҳди [[Сомониён]] вазъият тағир ёфт. Ба туфайли робитаҳои тиҷоратӣ ва аз ҳар ҷиҳат тараққӣ ёфтани давлат ҳаёти нисбатан ором пойдор гардид. Бухоро чун дигар шаҳрҳои қадими тоҷикнишини [[Осиёи Марказӣ]] ба се қисм тақсим мешуд: 1. Арк- ҷои зисти шоҳ; 2. Шаҳристон — ҷои зисти табақаҳои гуногуни мардуми шаҳр; 3. Рабаз — маҳалли тиҷорату ҳунармандӣ. Шаҳри [[Бухоро]] дар асри IX ёздаҳ дарвоза дошт. Дар байни мамлакатҳои Осиёи Пеш яке аз шаҳрҳое буд, ки бори нахуст мактаби олии мусулмонӣ — мадраса бино ёфта будааст.
Ҳамин тариқ дар аҳди [[Сомониён]] муносибатҳои феодалӣ устувор мегардад. Давлати [[Сомониён]] ҳамаҷиҳата тараққӣ мекунад.

== Иқтисодиёт ==
Кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва савдо боз ҳам тараққӣ карданд. [[Мовароуннаҳр]] ва [[Хуросон]] мамлакатҳои аграрӣ буданд. Заминҳо асосан аз обҳои дарёчаҳо, сойҳо,
чашмаҳо, каналҳо ва корезҳо объёрӣ карда мешуданд. Дар [[Осиёи Миёна]], хусусан, дар водиҳои Зарафшон, Фарғона ва ноҳияҳои дигар системаи зиёди обёрӣ вуҷуд дошт. Масалан, дар воҳаи Бухоро (каналҳои Санҷон ва Шоҳруд), Бунҷикат ва шаҳрҳою вилоятҳои дигар каналҳо мавҷуд буданд. Дар асрҳои IX—X як қатор каналҳои нав ва иншооти обёрӣ сохта шуданд.
Масалан, дар яке аз дараҳои силсилакӯҳи Пастоғ (қаторкӯҳи Нурато) дарғоти калони сангин (ҳоло Хонбандӣ) ва обанбор бунёд гардид. Ғайр аз заминҳои обӣ заминҳои лалмиро низ васеъ истифода мебурданд. Дар заминҳои обии [[Суғд]], [[Фарғона]], [[Чоч]], [[Истаравшан]], [[Чағониён]], [[Хуросон]] ва ғ. деҳқонон гандум, ҷав, биринҷ, арзан, лӯбиё, нахӯд ва зайтун кишт менамуданд. Пахта дар хоҷагии кишоварзии баъзе ноҳияҳо (водии Зарафшон, Фарғона, воҳаи [[Марв]] ва ғайра) ҷойи асосиро ишғол мекард. Боғдорӣ (зардолу, шафтолу, себ, нок, биҳӣ, олуча, олу, анор, анҷир, чормағз, бодом), токдорӣ (махсусан ангури навъи ҳиротӣ), обчакорӣ ва зироати полезӣ низ ривоҷ ёфтанд. Номгӯйи маҳсулоти кишоварзӣ. хусусияти махсуси заминдориро нишон медиҳад, ки он ба обёрии сунъӣ асос ёфта буд. Географҳои асрҳои IX—X ҳосилхезии заминҳои корами Осиёи Миёнаро борҳо таъкид намудаанд. Дар ноҳияҳои кӯҳӣ ва даштҳои Осиёи Миёна чорводорӣ, хусусан, гӯсфанду асппарварӣ ривоҷ ёфт. Дар ин давра дар Давлати Сомониён саноати кӯҳӣ тараққӣ кард. Манбаъҳои хаттӣ ва маводҳои археологӣ аз зиёдии сарватҳои зеризаминии ноҳияҳои гуногуни Осиёи Миёна шаҳодат медиҳанд. Дар [[Бадахшон]], [[Дарвоз]], [[Ноҳияи Рӯшон|Рӯшон]] ва [[Шуғнон]] конҳои ёқут, санги лоҷвард ва нуқра кор карда мешуданд. Дар саргаҳи Зарафшон оҳан, тило, нуқра, зок, дар Истаравшан оҳан, дар Асбара ([[Исфара]]) ангиштсанг, дар Фарғона оҳан, қалъагӣ, нуқра, симоб, мис, сурб, муми кӯҳӣ (қир), асбест, фирӯза, навшодир, нефт истеҳсол менамуданд. Илоқ (водии Оҳангарон) маркази коркарди маъдани нуқра ва сурб ба шумор мерафт. Аз конҳои Хуросон фирӯза, мармар, сангҳои резакорӣ, тило, оҳан, мис, зок, сулфур, маргимуш, шаба, гили кулолӣ ва ғ. мегирифтанд. Дар Осиёи Миёна конҳои зиёди асримиёнагӣ, ба монанди Кони Мансур, Кӯҳи Сим, Конҷӯл, Консой, Тариқэккан, Кони Гут ва ғ. ёфт ва
омӯхта шуданд. Маъданро бо роҳи кандани чоҳҳои амудӣ ва нишеб ё аз конҳои кушод мегирифтанд. Дар саноати кӯҳӣ меҳнати одамони озод ва ғуломонро хуб истифода мебурданд.

== Ҳунармандӣ ==
Дар Давлати Сомониён ҳунармандӣ низ инкишоф ёфт, ки он дар [[Фарорӯд|Мовароуннаҳру]] [[Хуросони Бузург|Хуросон]] ҷойи намоёнро ишғол мекард. Пеш аз ҳама бофандагӣ ривоҷ ёфт. Деҳаҳои Зандона (наздикии Бухоро), Водар (наздикии Самарқанд) ва Дарзангӣ (дар водии д. Сурхон) ба марказҳои бофандагӣ табдил ёфтанд. Дар онҳо намудҳои беҳтарини матоъҳои пахтагӣ мебофтанд. Мувофиқи маълумоти [[Наршахӣ|Муҳаммади Наршахӣ]], матоъи зандонагиро ба Эрон, Форс ва Ҳиндустон мебурданд. Мувофиқи ахбори географҳои асри X [[Ибни Ҳавқал]] ва Муқаддасӣ матоъи нафиси водарӣ дар мамлакатҳои Шарқ шуҳрати калон дошт. Дар Самарқанд, Дабусия, Бухоро, Искоҷат, Насаф, Кеш, Банокат, матоъҳои нафис ва дурушт мебофтанд. Дар [[Самарқанд]] коғаз ва шиша истеҳсол мекарданд, ки онҳо дар мамлакатҳои Шарқи Миёна ва Наздик шуҳрати калон пайдо карда буданд. Дар шаҳрҳо ва маҳалҳои аҳолинишини Фарғона, [[Истаравшан]], [[Хуҷанд]] яроқ ва олоти кишоварзӣ, зарфҳои фулузӣ, дар Бухоро ва атрофи он қолин, ҷойнамоз, зин, равған, дар Самарқанд рикоб, лаҷом, тасма, деги мисин, дар Чоч зин, тирдон, хайма, тиру камон, сӯзан, миқроз, зарфҳои сафолӣ, дар шаҳрҳои Хуросон -дар [[Нишопур]] калоба, матоъ, либоси пашмин, рӯйҷо, корд, дар [[Марв]] парча, сӯзанӣ, рӯйҷои абрешимӣ ва пахтагӣ, абрешим, дар [[Тӯс]] зарфҳои сангӣ, бурё, дар [[Балх]] пӯст, собун дар Гарчошара қолин, намад ва ғ. истеҳсол мекарданд. Онҳо аз ривоҷёбии ҳаматарафаи ҳунармандӣ шаҳодат медиҳанд.

== Тиҷорат ==
Инкишофи кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва тараққиёти шаҳрҳо ба ривоҷёбии мубодилаи мол байни шаҳру деҳот аз як тараф, аз тарафи дигар байни аҳолии муқимӣ ва бодиянишин оварда расонд. Дар натиҷаи инкишофи савдои дохилӣ ва берунӣ шаҳрҳо ва деҳаҳои Осиёи Миёна дар соҳаи истеҳсоли ин ё он навъи мол махсус гардида буданд. Мувофиқи маълумоти Муқаддасӣ ба бозорҳои берунӣ аз [[Бухоро]] порчаҳои нафис, қолин, ҷойнамоз, фонуси мисин,
пушттаранги асп, равған, пӯсти гӯсфанд, гӯшт ва харбуза, аз Кармина сачоқ, аз Дабусия ва Водар газворҳои водарӣ, аз Арбинҷон ҷомаи пашмин, ҷойнамоз, пӯст, зарфҳои фулузӣ, аз Самарқанд парча, матоъи симгун, газворҳои сурх (мумарҷол), газвори
синизӣ, абрешим, шоҳӣ, хайма, коғаз, шиша, деги мис, чормағз, аз Ҷиззах пашм, газвори сафед, яроқ, оҳан, аз Чоч пахта, ҷома, хайма, камон, аз Тирмиз собун, аз Балх пӯст, собун, кунҷит, биринҷ, чормағз, мавиз, бодом, асал, зок, сулфур, сурб, рӯйҷои занона, аз Марв
парча, ҷома, рӯйҷои пахтагӣ ва абрешимӣ, равғани кунҷит, панир, мис, аз Нишопур калоба, газвор, либосҳои пахтагӣ ва пашмин, оҳан, пӯст, аз Нисо ва Обивард либоси пахтагӣ ва абрешимӣ, абрешим, равғани кунҷит, пӯсти рӯбоҳ, аз Ҳирот ба миқдори
зиёд мавиз, писта, асал ва ғ. мебурданд.
Дар асрҳои IX—X савдо бо мамлакатҳои ҷанубу шарқии Европа, Муғулистон, Хитой, Эрон, Кавказ, давлатҳои Осиёи Пеш аҳамияти калон пайдо кард. Аз Мовароуннаҳр ва Хуросон роҳҳои калони тиҷоратии Шарқ мегузаштанд. Роҳи тиҷоратие, ки аз Осиёи
Миёна ба ҷанубу шарқии Европа мегузашт, аҳамияти
калон дошт. Муншии сафорати хилофати араб
Ибни Фадлон, ки с. 922 ҳамроҳи корвони тоҷирон
ба Булғория, Волгаю Кама мерафт, ин роҳро тавсиф
кардааст. Ба воситаи Итил ва Булғор Д. С. бо князиҳои
Рус савдо мекард. Ба Итил ва Булғор биринҷ,
хушкмева, газворҳои пахтагӣ, абрешимӣ ва пашмин,
дирамҳои нуқрагин бурда, аз Рус, Булғор ва Хазар
ба Осиёи Миёна мӯина, асал, пӯст, чорво ва ғайра
меоварданд. Дар шаҳрҳои гуногуни Рус — Москва,
Новгород ва ғ. ба миқдори зиёд ёфт шудани тангаҳои
Давлати Сомониён аз алоқаҳои мустаҳками тиҷоратии байни Осиёи
Миёна ва Руси қадим шаҳодат медиҳад.
Дар сари роҳҳои тиҷоратӣ корвонсаройҳо, хонаҳои
истиқоматӣ сохта, чоҳҳо мекофтанд. Савдо бо
Европаи Ғарбӣ асосан бо роҳи иваз намудани молҳои
арзишашон якхела ба амал бароварда мешуд. Дар асри X чекҳо низ дар муомилот истифода мешуданд. Дар Давлати Сомониён. анвои молҳои фурӯш тағйир ёфт. Агар тоҷирон
пештар маснуоти заргарӣ, яроқи қиматбаҳо, зарфҳои
биринҷӣ ва нуқрагӣ, шиша, газворро ба фурӯш баранд,
акнун бештар хӯрокворӣ, моли хоми ҳунармандӣ ва
маҳсулоти ҳунармандиро мефурӯхтанд. Тараққиёти кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва савдо дар
Хуросону Мовароуннаҳр ба инкишофи маданияти
маънавии халқи тоҷик заминаи муҳим гузошт.
Дар асрҳои IX—X дар Осиёи Миёна муносибатҳои
феодалӣ пурра ғалаба карданд.

Давлати Сомониён давлати феодалӣ буд, ки он манфиати феодалон ва савдогаронро ҳимоя
мекард. Қисмати асосии замин дар дасти намояндагони
сулолаи Сомониён, заминдорони калон, мансабдорони
давлатӣ ва рӯҳониён буд. Оммаи васеи деҳқонон
камзамин буд, ё ҳеч замин надошт. Андозҳои вазнин,
истисмори феодалӣ боиси сар задани як қатор шӯришу
ошӯбҳои зиддифеодалӣ гардиданд. Муборизаи синфӣ
аксаран дар зери ниқоби дин мегузашт. Масалан,
яке аз ҳаракатҳои калони динӣ дар Давлати Сомониён ҳаракати
қарматия буд.

== Ташаккули халқи тоҷик ==

Дар асрҳои IX—X дар Осиёи Миёна, аз ҷумла, дар водии Зарафшон, Қашқадарё ва Истаравшан — суғдҳо, ҳавзаи дарёи Аму ва шохобҳои он бохтариён (тахориён), дар
ҳавзаи поёноби д. Аму — хоразмиён, водии Фарғона — фарғониён, дар ҷанубу ғарбии воҳаҳои Осиёи Миёна сакоиҳо зиндагӣ мекарданд. Ҳамаи онҳо қаробати
этникӣ дошта, ба забонҳо ва шеваҳои гурӯҳи забонҳои
эронӣ гуфтугӯ мекарданд. Дар баъзе маҳалҳои
Тахористон, Чоч, Фарғона ва, хусусан, дар шимолу
шарқии Осиёи Миёна гурӯҳҳои этникии туркнажод
низ буданд.
Дар асрҳои IX—X дар ҳудуди Давлати Сомониён раванди ташаккули [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] ба охир расид. Мувофиқи маълумотҳо, таркиби этникии [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]]ро суғдҳо, бохтариён ва тахориён, фарғониён, хуросониён ва қабилаи сакоиҳо ташкил медоданд. Ба онҳо дар давраҳои гуногун хионитҳо, ҳайтолиён, туркҳо ва гурӯҳҳои дигари этникӣ ҳамроҳ шуданд.
Забони умумии [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]] дарӣ (форсии дарӣ) буд. Забони дарӣ (тоҷикӣ) аввалҳо дар заминаи яке аз шеваҳои байни [[Тахористон]] ва [[Хуросон]] ба вуҷуд омада, дертар ба вилоятҳои дигар паҳн шуд ва забони суғдиро аз гуфтугӯ танг карда баровард. Дар кори
ташаккули забони тоҷикӣ лаҳҷаҳои Эрони Шарқӣ нақши калон бозиданд. Дар асрҳои IX—X адабиёти
илмӣ ва назм инкишоф ёфтанд. Сомониён барои дар байни аҳолии маҳаллӣ пайдо намудани такягоҳ забони
модариро ҳаматарафа истифода бурданд. Ташаккули территорияи умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] аз раванди ниҳоят мураккаб ва пурихтилофи ҷудошавию муттаҳидшавии иттиҳодияҳои давлатие,
ки дар сарзамини тоҷикон вуҷуд доштанд, сар шуда, бо барпо гардидани давлати мутамаркази Сомониён
ба охир расид.Мубориза табақаҳои гуногуни ҷамъиятро аз оммаи меҳнаткаш то синфи ҳукмрон
фаро гирифт. Маркази ин иттиҳодия [[Мовароуннаҳр]] ва [[Хуросон]] буданд. Давлати Сомониён давлати осиёимиёнагӣ, сулолаи Сомониён сулолаи тоҷикон буд. Маркази мамлакатро марзе, ки дар он аз қадим аҷдоди [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] маскан гирифта буд, ташкил мекард.
Раванди ташаккули фарҳанги умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] хеле мураккаб ва номунтазам буд. Маводҳои археологӣ шаҳодат медиҳанд, ки ҳанӯз дар а.7-8 дар ҳудуди [[Суғд]], [[Тахористон]], [[Фарғона]] ва [[Хуросон]] баробари хусусиятҳои махсуси ин ё он вилоят ба
дараҷаи муайян умумияти фарҳанги моддӣ ва маънавӣ вуҷуд дошт. Умумияти маданияти моддӣ
бештар дар меъморӣ, шакл ва техникаи тайёр намудани сафоли сирдор намудор мегардад. Дар
давраи ташаккули фарҳанги умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] [[водии Зарафшон]] (бо марказҳои калони иқтисодӣ, фарҳангӣ ва сиёсиаш — [[Бухоро]] ва [[Самарқанд]]) вилояти асосии аз ҷиҳати маданӣ мутараққӣ ба шумор мерафт.

Рӯдакӣ дар он замоне, ки давраи рушди болоравии худшиносии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] буд, даъвати Балъамиро ба ҷон пазируфт. Иштироки Рӯдакӣ дар ин раванди ташаккули [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] айни муддао буд. Ӯ бо дарбори [[Исмоили Сомонӣ]] ([[892]]—[[907]]) ва [[Аҳмад ибни Исмоил]] ([[907]]—[[914]]) беалоқа набудааст. Рӯдакӣ дар дарбори [[Наср ибни Аҳмад]]и Сомонӣ, яъне Насри II (914—943) ба мартабаи азим соҳиб мешавад.

Бинобар ҳамин худи Рӯдакӣ мегӯяд:
{{иқтибос|муаллиф=Рӯдакӣ|
&lt;big&gt;'''Киро бузургию неъмат зи ину он будӣ,
;Варо бузургию неъмат зи Оли Сомон буд.'''&lt;/big&gt;}}

== Рушди фарҳанги тоҷикон ==
Дар асрҳои IX—X фарҳанги халқҳои Осиёи Миёна
ба дараҷаи баланд инкишоф ёфт. Ба тараққиёти
фарҳанги [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]] пурра ҷорӣ
гардидани забони дарӣ (тоҷикӣ) мусоидат кард. Ба
ин забон назм инкишоф ёфт, ки он дар эҷодиёти
сардафтари адабиёти форс — тоҷик Абӯабдуллоҳ
Ҷаъфари [[Рӯдакӣ]], шоири бузург Абулқосими
[[Фирдавсӣ]] ва дигарон зоҳир гардид. Дар ин давра
илмҳои математика, астрономия, география, химия,
тиб, таърих ва адабиётшиносӣ инкишоф ёфтанд, ки
олимони энсиклопедист [[Форобӣ|Абӯнасри Форобӣ]]. [[Абӯалӣ
ибни Сино]], Абӯмаҳмуди Хуҷандӣ, [[Абӯрайҳони
Берунӣ]] ва диг. намояндагони машҳури он мебошанд.
Шаҳрҳои асосии [[Осиёи Миёна]] — Бухоро,
Самарқанд, Балх, Марв, Нишопур, Хуҷанд, Бунҷикат
ва ғ. ба марказҳои калони маданӣ табдил ёфтанд.
Аз тамоми мамлакатҳои Шарқ ба пойтахти давлат
— Бухоро олимон, шоирон, мусаввирон ва диг.
намояндагони фарҳанг ҷамъ омада буданд. Бухоро
яке аз марказҳои фарҳанги Шарқ гардид. Дар шаҳр
китобхонаи хеле бое ташкил карда шуд, ки он бо номи
«Савон ул — ҳикмат» машҳур аст. Дар он китобҳои
нодир роҷеъ ба илмҳои мухталиф гирд оварда шуда
буданд. Дар бозори китоб асарҳои қиматбаҳои илмӣ
ба даст овардан мумкин буд. Дар асрҳои IX—X санъати
мусиқии халқи тоҷик боз ҳам инкишоф ёфт. Як қатор
асарҳои санъати мусиқӣ ба вуҷуд омаданд, ки онҳо
минбаъд дар «Дувоздаҳмақом», дертар «[[Шашмақом]]»
гирд оварда шуданд. Асосҳои назариявии санъати
мусиқӣ дар асарҳои Абӯабдуллоҳи [[Рӯдакӣ]], [[Абӯалӣ
ибни Сино]], Абӯҳафси Суғдӣ, Абӯсолеҳ, Абулаббоси
Бахтиёр ва диг. акс ёфтанд.
Шаҳрсозӣ, меъморӣ ва санъати ороиш боз ҳам
тараққӣ кард. Дар ин давра [[мақбараи Исмоили
Сомонӣ]] дар [[Бухоро]], мақбараи Аработа дар наздикии
Каттақӯрғон ва Аламдор дар наздикии Каркӣ, қасрҳо,
бозорҳои тимдор, корвонсаройҳо, масҷидҳои ҷомеъ
бунёд гардиданд. Кандакории сутуну сақфи биноҳо
(хусусан, дар [[водии Зарафшон]]), гаҷкорӣ, ороиши
зарфҳои сафолӣ ва фулузӣ, соҳаҳои дигари санъати
амалӣ ривоҷ ёфтанд.

== Таназзул ==
Оштинопазирии синфҳои баҳамзид, муборизаи ҳокимони маҳаллӣ бо ҳукумати марказӣ, истисмори сахти феодалӣ боиси таназзули мамлакат гардид. Дар охири асри X Давлати Сомониён суст шуда, ба ҳуҷуми бодиянишинон дучор омад. Соли 992 бодиянишинони турк Бухороро забт карданд, мувофиқи шартномаи соли 996 тамоми мулкҳои тарафи шимолии ҳавзаи дарёи Зарафшон ба ихтиёри
туркҳо гузашт. Дар охири асри Х дар натиҷаи афзӯдани муборизаҳои дохилӣ ва пурзӯр шудани мавқеи гвардияи туркӣ иқтидори давлати [[Сомониён]] суст гардид. Қӯшишҳои марказгурезии феодалони калон нӯфузи давалати марказиро ниҳоят суст карданд. Дар чунин вазъият тохтутози пайдарпаи туркони бодиянишин, махсусан ҳуҷумҳои бодиянишинони Қарохонӣ, ки солҳои 90-уми асри Х дар ҳудуди Туркистони Шарқӣ, Ҳафтрӯд, ҷануби ноҳияҳои доманаи Тиёншон таҳти роҳбарии сулолаи [[Қарохониён]] ба вуҷуд омада, мавҷудияти давлати [[Сомониён]]ро дар зери хатар мегузоштанд. Аз шиддат ёфтани муборизаҳои қувваҳои марказгурез ва торафт суст шудани иқтидори давлати [[Сомониён]] истифода намуда, [[Қарохониён]] ба сарзамини [[Сомониён]] ҳуҷум кардан ва бидуни ягон муқобилияти сахте [[23 октябр]]и [[соли 999]] поӣтахти давлати [[Сомониён]] — [[Бухоро]] ро ба даст дароварданд. Соли 1005 Қарохониён сипоҳи охирин намояндаи сулолаи Сомониён Мунтасир Абӯиброҳим Исмоилро торумор намуда, давлати Қарохониёнро барпо карданд. Баъди ин Давлати Сомониён барҳам хӯрд ва дар Осиёи Миёна давлати [[Қарахониён]] ба вуҷуд омад. Мулкҳои тарафи ҷанубии дарёи [[Ҷайҳун]] (Аму) — ро [[Ғазнавиён]] ба даст дароварданд.

== Хулоса ==
Хулоса, тоҷикон ва аҷдоди онҳо дар таърихи тамаддуни ҷаҳонӣ мақоми хосаеро доро ҳастанд. Тоҷикон, забон ва фарҳанги онҳо на танҳо барои мардуми эронинаҷод, балки ба халқҳои дигар низ таъсири мусбӣ расонидааст. Тасдиқи ин гуфтаҳоро метавон дар мисолҳои зиёде, аз ҷумла халқи озар дид. Масалан, қасидаҳои Ќатрони Табрезӣ (1010—1080) бештар дар равиш ва услуби шоирони аҳди Сомонӣ навишта шудааст. Забон ва фарҳанги тоҷикон, давлати бузурги онҳо дар ҳаёти моддӣ, маънавӣ ва сиёсии мардуми Осиёи Миёна ва берун аз он осори амиқи худро гузоштааст.

== Нигаред ==
* [[Хронологияи давлатҳои бостонии тоҷикон]]
* [[Хонадони Сомониён]]
* [[Исмоили Сомонӣ]]
* [[Вазирони давлати Сомониён]]
* [[«Амирон ва вазирони Сомонӣ»]]

== Адабиёт ==
* [[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин ва асри миёна. Китоби 1. — Душанбе, 1973; Китоби 2. — Душанбе, 1985;
* [[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1, 2. — Душанбе, 1998;
* &lt;ref&gt;[http://andesha.tj/node/35#attachments Тоҷикон. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1, 2. — Душанбе, 2008, 870 с.]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;
* Давлатдории тоҷикон дар асрҳои IX—XVI. Мураттиб ва муҳаққиқ: Нурмуҳаммади Амиршоҳӣ. — Душанбе, 1999.
* История таджикского народа. Т. II — Душанбе, 1999.
* [http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997. — 76 с.]
* Аҳрор Мухторов. Сомониён: Замон ва макон. — Душанбе, 1999.
* Таърихи Табарӣ. Ҷилдҳои 1-2. Теҳрон, 2001.
* [http://kmt.tj/index.php?book_id=60 Нусхаи таълифоти китоби Абубакри Наршахӣ. Таърихи Бухоро. — Душанбе, 1979.]
* Неъматов Н. Н. Давлати Сомониён. — Душанбе, 1989.
* Ҳотамов Н. Б., Довудӣ Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). — Душанбе, 2011 ва 2015.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
[http://slt.uz/ru/gosudarstvosamanidov.html Государство Саманидов] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20131017031501/http://slt.uz/ru/gosudarstvosamanidov.html |date=2013-10-17 }}

{{Амирони сулолаи Сомониён}}
{{Давлатҳои сулолаҳои форисзабон (тоҷикон)}}

[[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Давлати Сомониён]]
[[Гурӯҳ:Вилоятҳои таърихии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>sj0fq1zk09uvkty8u2w1g1pf4r421h5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307129</id>
      <parentid>1307128</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:21:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <comment>/* Рушди фарҳанги тоҷикон */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50802" xml:space="preserve">{{Давлати таърихӣ
|ном            =''Давлати Сомониён''
|номи қавмӣ     = {{lang-fa|{{Nastaliq|امارت سامانیان}}}}&lt;br&gt;'''Sāmāniyān'''
|харита         = Samanid dynasty (819–999).GIF|thumb|270px
|тавсиф         = Давлати Сомониён дар авҷи қудрати [[Исмоили Сомонӣ]]
|p1             = Саффориён
|flag_p1        = Saffarid_dynasty_861-1003.png
|p2             = Хилофати Аббосиён
|flag_p2        = Abbasid_Caliphate_most_extant.png
|таъсис         = [[819]]
|барҳам         = [[999]]
|s1             = Давлати Ғазнавиён
|flag_s1        = Ghaznavid_Empire_975_-_1187_(AD).PNG
|s2             = Давлати Қарохониён
|flag_s2        = Kingdom_of_Kara-Khanids-_999-1212.png
|s3             = 
|flag_s3        = 
|s4             = 
|flag_s4        =Samanid Flag.webp 
|шиор           = 
|пойтахт        = [[Самарқанд]] дар солҳои [[819]]—[[892]], &lt;br&gt; [[Бухоро]] дар солҳои [[892]]—[[999]]
|шаҳрҳо         = [[Бухоро]](200,000), [[Балх (шаҳр)|Балх]](200,000), [[Марв (шаҳри бостонӣ)|Марв]](200,000), [[Нишопур]](125,000), [[Самарқанд]](120,000), [[Машҳад]], [[Ҳирот]] 
|забон          = [[Забони порсӣ|Порсӣ]] (&lt;small&gt;фармони расмӣ &amp; динӣ/забони модарӣ&lt;/small&gt;),&lt;ref&gt;&quot;Persian Prose Literature.&quot; World Eras. 2002. HighBeam Research. (September 3, 2012);&quot;''Princes, although they were often tutored in Arabic and religious subjects, frequently did not feel as comfortable with the Arabic language and preferred literature in Persian, which was either their mother tongue—as in the case of dynasties such as the Saffarids (861–1003), Samanids (873–1005), and Buyids (945–1055)...''&quot;. [http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130502180821/http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html |date=2013-05-02 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Elton L. Daniel, ''History of Iran'', (Greenwood Press, 2001), 74.&lt;/ref&gt;{{sfn|Frye|1975|p=146}}&lt;ref name=&quot;Paul Bergne 6&quot;&gt;{{cite book|author=Paul Bergne|title=The Birth of Tajikistan: National Identity and the Origins of the Republic|url=https://books.google.com/books?id=3coojMwTKU8C&amp;pg=PA6#v=onepage&amp;q&amp;f=false|date=15 June 2007|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-1-84511-283-7|pages=6–}}&lt;/ref&gt;&lt;br&gt;[[Забони арабӣ|Арабӣ]] (&lt;small&gt;фармони динӣ&lt;/small&gt;){{sfn|Frye|1975|p=145}}
|арз                      =
|майдон                   = 2,850,000 км²
|аҳолӣ                    = 10,000,000
|шакли_ҳукмронӣ           = [[Аморат]]
|сулола                   = Сомониён
|унвони_ҳокимон           = [[Амир]]
|ҳоким1                   = [[Яҳё ибни Асад]]
|соли_ҳоким1              = [[819]] то [[855]]
|ҳоким2                   = [[Исмоили Мунтасир]]
|соли_ҳоким2              = [[999]] — [[1005]]
|дин                      = [[Ислом]] ([[суннӣ]]) 
|Марҳала1                 = Таъсисдиҳанда - [[Сомонхудот]]  
|Сана1                    = 
|Сол1                     = [[819]]
|Марҳала2                 = Ба бузургтарин қудрат дастёбгашта - [[Исмоили Сомонӣ]] 
|Сана2                    = [[892]] то [[907]].
|Сол2                     = 
|эзоҳ = 
|то  = Саффориён
|пас = Давлати Қарохониён
|п2  = Давлати Ғазнавиён
|п3  =
}}
'''Давлати Сомониён''' ({{lang-fa|{{Nastaliq|سامانیان}}}}; [[819]]—[[999]]) — аввалин давлати соҳибистиқлоли исломии [[тоҷикон]]. Ҳукмронии сулолаи Сомониён солҳои [[819]]—[[999]] дар бар мегирад.

== Пешгуфтор ==
Асосгузори сулола — [[Сомонхудот]] мебошад, ки аз соли [[819]] наберагонаш [[Нӯҳ ибни Асад|Нӯҳ]], [[Аҳмад ибни Асад|Аҳмад]], Ёқуб ва Илёс дар вилоятҳои [[Мовароуннаҳр]] ҳукмрон мешаванд. Номи давлат аз номи сулолаи ҳоким — [[сулолаи Сомониён|Сомониён]] гирифта шудааст. То соли [[892]] амирони Сомониён зери итоати [[Хилофати Араб]] қарор доштанд. Асосгузори давлати соҳибистиклоли тоҷикон [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмади Сомонӣ]] мебошад. Исмоил соли [[900]] баъд аз мағлубияти [[Амр ибни Лайс]]и [[Саффориён|Саффорӣ]] кишвари [[Хуросон]]ро ба [[Мовароуннаҳр]] муттаҳид намудааст. Заминҳои таърихии [[Ориёно|ориёнажод]] ба як давлати муттамарказонидашуда муттаҳид шуданд. Давраи ҳукмронии [[Исмоили Сомонӣ]]([[892]]—[[907]]) ва амир Насри II ([[914]]—[[941]]) айёми гулгулшукуфии давлати Сомониён ба ҳисоб меравад.

Сардафтари адабиёти форсу тоҷик [[Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]], муаллифи «Шоҳнома» [[Фирдавсӣ|Абулқосим Фирдавсӣ]], олимони машҳури шарқзамин Абуали [[ибни Сино]], [[Закариёи Розӣ]], [[Абӯабдуллоҳ Ҷайҳонӣ|Ҷайҳонӣ]], [[Абуалӣ Балъамӣ|Балъамӣ]], ва диг. асарҳои хешро дар ҳамин давлат эъҷод кардаанд. Дар ин давра [[илм]]у ҳунар ва [[санъат]] ривоҷу равнақ ёфта, адабиёти хаттии форсӣ-тоҷикӣ ташаккул ёфт. Давлати Сомониён ҳудуди имрӯзаи [[Тоҷикистон]], [[Ӯзбекистон]], [[Афғонистон]] ва қисман [[Туркманистон]]у [[Қазоқистон]] ва [[Қирғизистон]]у [[Эрон]]ро дар бар мегирифт. Марказаш шаҳри [[Бухоро]] буд. Ташаккули халқи тоҷик ва забони форсии тоҷикӣ дар давраи мавҷудияти давлати Сомониён асри IX—X ба анҷом расидааст.&lt;ref&gt;Муҳимтарин саҳифаҳои таърихи халқи тоҷик. Мураттибон Ҳотамов Н. Б.,Саъдиев Ш. С. Нашри дуюм. — Душанбе,2010,- с. 6-8.&lt;/ref&gt;. Соли [[999]] бинобар суст гардидани ҳукумати марказӣ ва хиёнати ҳарбиёни турк давлати Сомониён аз ҷониби [[давлати Қарохониён]] забт карда шудааст.&lt;ref name=&quot;andesha.tj&quot;&gt;[http://andesha.tj/node/35#attachments Ғафуров Б.Ғ. Тоҷикон. — Душанбе,2008. 870 с.]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;.&lt;ref&gt;Ҳотамов Н. Б., Довуди Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). — Душанбе,2011, — с. 93-120.&lt;/ref&gt;

== Сабабҳои асосии таъсисёбии давлати Сомониён ==
Сабабҳои асосии таъсисёбии давлати [[Сомониён ]]:
# Оғози давраи пирӯзии муносибатҳои феодалӣ дар Осиёи Миёна.
# Авҷ гирифтани ҷараёни мазҳабии шуубия — ҷараёни оппозитсионӣ нисбат ба ҳукмронии арабҳо.
# Шӯришҳои пай дар паи халқои Осиёи Миёна.
# Ба умури давлат ҷалб шудани аъёну ашрофи маҳаллӣ ([[Бармакиён ]], афшинҳои [[Истаравшан ]], [[Тоҳириён ]]).
# Ба мухторият соҳиб шудани вилоятҳои шарқии хилофат, аз он ҷумла мулкҳои [[Хуросон ]]-у [[Мовароуннаҳр]]
# Мавқеи мустаҳкам пайдо намудани забони тоҷикӣ дар [[Хуросон ]]-у [[Мовароуннаҳр ]].
# Муттаҳидшавии қавму қабилаҳои эронзабони Осиёи Миёна, суръат пайдо намудани раванди ташаккули халқи тоҷик.
# Ба миён омадани умумияти ҳудуди этникӣ, забонӣ ва фарқангии аҷдоди тоҷикон.
# Мавҷудияти анъанаҳои бои иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии форсу тоҷик.

== Давраҳои таърихии сулолаи [[Сомониён]] ==
Замони ба сари қудрат омадани ва фано шудани сулолаи Сомониёнро ба се давра тақсим кардан мумкин аст.
 
* '''Давраи якум''' аз соли 817 оғоз шуда, соли 874 анҷом меёбад. Ин муддат ибтидои муборизаи халқи тоҷик барои истиқлол ва ташаккули давлати мутамарказонидашуда мебошад.
* '''Давраи дувуми''' ҳукмронии хонадони [[Сомониён]] аз соли 875 оғоз ёфта дар ибтидои солҳои 60 — уми асри X ба охир мерасад. Аниқтар, ин давра солҳои 875—960 — ро дар бар мегирад.
* '''Давраи севуми''' ҳаёти хонадони Сомониён ба солҳои 961—999 рост меояд. Ин замоне буд, ки амирони Сомонӣ ба саргармӣ дода шуда, бо ду дасти адаб лашкар ва идоракунии давлатро ба ихтиёри ғуломони турк супориданд.&lt;ref name=&quot;andesha.tj&quot;/&gt;&lt;ref&gt;Мухторов А. Сомониён: замон ва макон. — Душанбе, 2008. — С. 46.&lt;/ref&gt;

== Таърих ==
[[File:Samanid dynasty (819–999).GIF|thumb|500px|Давлати Сомониён(819—999)]]
Давлати Сомониён, давлати аввалини тоҷикон, ки асри IX дар [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]] ба вуҷуд омада буд (875—999). Ба он намояндаи сулолаи Сомониён [[Аҳмад ибни Асад]] асос гузошт. Замони мавҷудияти Давлати Сомониён дар таърихи халқи тоҷик давраи азнавбарқароршавии иқтисодиёт ва маданияти Мовароуннаҳру Хуросон баъди ҳукмронии якунимасраи хилофати [[Аббосиён]] ба шумор меравад. Дар натиҷаи меҳнати деҳқонон ва ҳунармандон дар мамлакат қувваҳои истеҳсолкунанда ба дараҷаи баланд тараққӣ карданд. Дар ин давра муносибатҳои ҷамъиятии феодалӣ ғалаба карда, раванди ташаккули халқи тоҷик ба охир расид, давлати
он ба вуҷуд омад ва маданияти моддию маънавии халқ инкишоф ёфт. Ин давраи инкишофи шаҳрҳои қадимии шарқ — [[Бухоро]], [[Самарқанд]], [[Марв (шаҳр)|Марв]], [[Нишопур]], [[Ҳирот]], [[Балх]], [[Хуҷанд]], [[Бунҷикат]], [[Ҳулбук]], [[Шумон]] ва ғ. буд. Ибтидои асри IX дар натиҷаи пурзӯр шудани ҳаракати зидди хилофат Аббосиён маҷбур шуданд, ки ба
баъзе вилоятҳо ҳуқуқи худидоракунӣ диҳанд. Дар Мовароуннаҳр намояндагони сулолаи Сомониён пурқувват гардиданд. Давлати Сомониён дар аҳди ҳокимони Мовароуннаҳр Аҳмад ибни Асад ва писари ӯ Наср комилан ташаккул ёфт. Дар давраи [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмад]] Давлати Сомониён ба давлати мустақили мутамарказ табдил ёфт. Сомониён охири асри IX ҷангҳои байниҳамдигарии ҳокимони маҳаллиро барҳам дода, тамоми Осиёи Миёнаро ба даст дароварданд. Ҳудуди Давлати Сомониён дар Шимол то дарёи Талас тӯл кашида, дар Ғарб. вилоятҳои Эрони Шимолӣ ва Шарқиро дарбар мегирифт. Мамлакат дар давраи Наср ибни Аҳад (Насри 11) (914—943) ба дараҷаи баланди тараққиёт расид. Махсусан баъди сулҳи байни [[Абуалии Чағонӣ|Абӯалии Чағонӣ]] ва бо [[Нӯҳ ибни Насри II|Нуҳ ибни Наср]] (январи с.949) Давлати Сомониён ҳамчун давлати мутамарказ ташаккул ёфт.

== Солҳои ҳукумронии амирони Сомонӣ ==
Дар асари [[Сайфиддинҳоҷӣ]] [[«Осор ул-вузаро»]] оиди амирони Сомонӣ чунин ду байт оварда шудааст:

: '''''Нӯҳ тан буданд зи оли-Сомон мазкур'''''

: '''''Гашта ба аморати Хуросон машҳур.'''''

: '''''Исмоилу Аҳмаду(саввум) Наср'''''

: '''''Ду Нӯҳу ду Абдумалику ду Мансур.'''''

Дар ин байтҳо 9 амири сулолаи [[Хонадони Сомониён]] номбар шудаанд. Муаллиф номи [[Насри II ибни Аҳмад|Насри II]] — ро аз «рӯйхат» берун гузоштааст.&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997, с. 3]&lt;/ref&gt;
[[File:Bukhara - Samanid Mausoleum.jpg|thumb|Мақбараи Сомониён, шаҳри Бухоро]]
* 819—842 — [[Нӯҳ ибни Асад]]
* 842—864 — [[Аҳмад ибни Асад]]
* 864—892 — [[Наср ибни Аҳмад|Насри I ибни Аҳмад]]
* 892—907 — [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмад]] (Исмоили Сомонӣ)
* 907—914 — [[Аҳмад ибни Исмоил]]
* 914—943 — [[Насри II ибни Аҳмад]]
* 943—954 — [[Нӯҳ ибни Насри II]]
* 954—961 — [[Абдумалики I ибни Нӯҳ]]
* 961—961 — [[Насри III ибни Абдумалики I]] (1 рӯз амирӣ кард)
* 961—976 — [[Мансури I ибни Нӯҳ]]
* 976—997 — [[Нӯҳи II ибни Мансур]]
* 997—999 — [[Мансури II ибни Нӯҳ]]&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997. — 76 с.]&lt;/ref&gt;
* 999—999 — [[Абдумалики II ибни Нӯҳ]]&lt;ref&gt;[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. – Душанбе:Оли Сомон,1997. – 76 с.]&lt;/ref&gt;
* 1000—1005 — [[Исмоили Мунтасир]]&lt;ref&gt;Мусавии Буҷнӯрдӣ, Козим (1393 ҲҚ). Ризоии Боғбидӣ, Ҳасан; Ҷаъфарии Диҳақӣ, Маҳмуд; Саҷҷодӣ, Содиқ, виросторон. ''Таърихи Ҷомеъи Эрон''. Теҳрон: Маркази Доирату-л-маъорифи Бузурги Исломӣ (Маркази Пажуҳишҳои Эронию Исломӣ). Ҷилди 6, Сафҳаи 479, ISBN 978-600-6326-36-8.&lt;/ref&gt;

== Идоракунии давлат ==
Ташкили хуби идоракунии давлат дар рӯшду камоли он саҳми муносиб мегузорад. Инро хонадони [[Сомониён]] нағз дарк намуда буданд. Яке аз намояндагони олимақоми ин хонадони бонуфӯз Исмоил инро хуб мефаҳмид. Аз ин рӯ, баробари ба сари қудрат омадани хеш масъалаи аз рӯи нақша ташкилу амал намудани давлатро ба миён гузошт. Баъди ғалабаи Исмоил бар [[Саффориён]] (соли 900) [[Сомониён]] ташкили идоракунии бонизомро ба миён гузоштанд. Исмоил шакли беҳтарини идоракунии давлатро дар девонҳо (вазоратҳо) медид. Вай таҷрибаи давлатҳои гузаштаро ба инобат гирифта, бо роҳи девонҳо идора намуданро асос шуморид. Он дар замони арзи вуҷуд кардани давлати [[Сосониён]] ташкил шуда буд. Давлати [[Сомониён]] аз ҷиҳати сохт феодалӣ буда ба ду [[даргоҳ]]: дарбори подшоҳӣ ва девонҳо, яъне вазоратҳо ё идораҳои ҳарбӣ тақсим мешуд. Исмоил мехост, ки давлат дар як даст муттаҳид карда шавад, он гоҳ идоракунии он аз марказ хеле осон буд. Аммо Исмоил ба мақсад нарасид. Кори саркардаашро писараш [[Аҳмад ибни Исмоил]] идома дода бошад ҳам, ба сомон нарасонд. Танҳо баъди сари ӯ дар замони ҳукмронии писараш Насри II бо ташаббуси вазирони оқилу донои Сомонӣ Абӯабдуллоҳ Муҳаммад ибни Ҷайҳонӣ (914—918) ва Абулфазл Балъамӣ (918—938) орзӯи Исмоил ҷомаи амал пӯшид.
Барои идора намудани ҳокимияти марказӣ системаи идоракунии давлатӣ ба тартиб дароварда
шуд. Сардори давлат амир буда, дар вилоятҳо волиҳои ӯ ҳукм меронданд. Дар қатори дарбор ([[даргоҳ]]) боз даҳ идораи ҳарбию маъмурӣ — девонҳо ташкил карда шуданд. Вазифаи девонҳо аз деҳқонон, ҳунармандон ва тоҷирон ҷамъ овардани андозҳо буд. Буҷети умумии Давлати Сомониён 45 млн дирҳамро ташкил медод, ки 20 млн — и он барои нигоҳ доштани қӯшун ва маоши амалдорони давлатӣ сарф карда мешуд. Чорабиниҳои муҳимми Сомониён, аз ҷумла, дар атрофи як марказ муттаҳид кардани [[Хуросон]] ва [[Мовароуннаҳр]], таъмини истиқлоли давлат ва ғ. барои инкишофи ҳаёти иқтисодӣ ва мадании мамлакат заминаҳои зарурӣ фароҳам овард.

== Бухоро маркази давлати Сомониён ==
Бухоро пойтахти давлати [[Сомониён]] ба ҳисоб мерафт. [[Бухоро]] дар замони ҳукмронии арабҳо мисли дигар шаҳрҳои [[Мовароуннаҳр ]]-у [[Хуросон]] борҳо хароб гардида буд. Аммо дар аҳди [[Сомониён]] вазъият тағир ёфт. Ба туфайли робитаҳои тиҷоратӣ ва аз ҳар ҷиҳат тараққӣ ёфтани давлат ҳаёти нисбатан ором пойдор гардид. Бухоро чун дигар шаҳрҳои қадими тоҷикнишини [[Осиёи Марказӣ]] ба се қисм тақсим мешуд: 1. Арк- ҷои зисти шоҳ; 2. Шаҳристон — ҷои зисти табақаҳои гуногуни мардуми шаҳр; 3. Рабаз — маҳалли тиҷорату ҳунармандӣ. Шаҳри [[Бухоро]] дар асри IX ёздаҳ дарвоза дошт. Дар байни мамлакатҳои Осиёи Пеш яке аз шаҳрҳое буд, ки бори нахуст мактаби олии мусулмонӣ — мадраса бино ёфта будааст.
Ҳамин тариқ дар аҳди [[Сомониён]] муносибатҳои феодалӣ устувор мегардад. Давлати [[Сомониён]] ҳамаҷиҳата тараққӣ мекунад.

== Иқтисодиёт ==
Кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва савдо боз ҳам тараққӣ карданд. [[Мовароуннаҳр]] ва [[Хуросон]] мамлакатҳои аграрӣ буданд. Заминҳо асосан аз обҳои дарёчаҳо, сойҳо,
чашмаҳо, каналҳо ва корезҳо объёрӣ карда мешуданд. Дар [[Осиёи Миёна]], хусусан, дар водиҳои Зарафшон, Фарғона ва ноҳияҳои дигар системаи зиёди обёрӣ вуҷуд дошт. Масалан, дар воҳаи Бухоро (каналҳои Санҷон ва Шоҳруд), Бунҷикат ва шаҳрҳою вилоятҳои дигар каналҳо мавҷуд буданд. Дар асрҳои IX—X як қатор каналҳои нав ва иншооти обёрӣ сохта шуданд.
Масалан, дар яке аз дараҳои силсилакӯҳи Пастоғ (қаторкӯҳи Нурато) дарғоти калони сангин (ҳоло Хонбандӣ) ва обанбор бунёд гардид. Ғайр аз заминҳои обӣ заминҳои лалмиро низ васеъ истифода мебурданд. Дар заминҳои обии [[Суғд]], [[Фарғона]], [[Чоч]], [[Истаравшан]], [[Чағониён]], [[Хуросон]] ва ғ. деҳқонон гандум, ҷав, биринҷ, арзан, лӯбиё, нахӯд ва зайтун кишт менамуданд. Пахта дар хоҷагии кишоварзии баъзе ноҳияҳо (водии Зарафшон, Фарғона, воҳаи [[Марв]] ва ғайра) ҷойи асосиро ишғол мекард. Боғдорӣ (зардолу, шафтолу, себ, нок, биҳӣ, олуча, олу, анор, анҷир, чормағз, бодом), токдорӣ (махсусан ангури навъи ҳиротӣ), обчакорӣ ва зироати полезӣ низ ривоҷ ёфтанд. Номгӯйи маҳсулоти кишоварзӣ. хусусияти махсуси заминдориро нишон медиҳад, ки он ба обёрии сунъӣ асос ёфта буд. Географҳои асрҳои IX—X ҳосилхезии заминҳои корами Осиёи Миёнаро борҳо таъкид намудаанд. Дар ноҳияҳои кӯҳӣ ва даштҳои Осиёи Миёна чорводорӣ, хусусан, гӯсфанду асппарварӣ ривоҷ ёфт. Дар ин давра дар Давлати Сомониён саноати кӯҳӣ тараққӣ кард. Манбаъҳои хаттӣ ва маводҳои археологӣ аз зиёдии сарватҳои зеризаминии ноҳияҳои гуногуни Осиёи Миёна шаҳодат медиҳанд. Дар [[Бадахшон]], [[Дарвоз]], [[Ноҳияи Рӯшон|Рӯшон]] ва [[Шуғнон]] конҳои ёқут, санги лоҷвард ва нуқра кор карда мешуданд. Дар саргаҳи Зарафшон оҳан, тило, нуқра, зок, дар Истаравшан оҳан, дар Асбара ([[Исфара]]) ангиштсанг, дар Фарғона оҳан, қалъагӣ, нуқра, симоб, мис, сурб, муми кӯҳӣ (қир), асбест, фирӯза, навшодир, нефт истеҳсол менамуданд. Илоқ (водии Оҳангарон) маркази коркарди маъдани нуқра ва сурб ба шумор мерафт. Аз конҳои Хуросон фирӯза, мармар, сангҳои резакорӣ, тило, оҳан, мис, зок, сулфур, маргимуш, шаба, гили кулолӣ ва ғ. мегирифтанд. Дар Осиёи Миёна конҳои зиёди асримиёнагӣ, ба монанди Кони Мансур, Кӯҳи Сим, Конҷӯл, Консой, Тариқэккан, Кони Гут ва ғ. ёфт ва
омӯхта шуданд. Маъданро бо роҳи кандани чоҳҳои амудӣ ва нишеб ё аз конҳои кушод мегирифтанд. Дар саноати кӯҳӣ меҳнати одамони озод ва ғуломонро хуб истифода мебурданд.

== Ҳунармандӣ ==
Дар Давлати Сомониён ҳунармандӣ низ инкишоф ёфт, ки он дар [[Фарорӯд|Мовароуннаҳру]] [[Хуросони Бузург|Хуросон]] ҷойи намоёнро ишғол мекард. Пеш аз ҳама бофандагӣ ривоҷ ёфт. Деҳаҳои Зандона (наздикии Бухоро), Водар (наздикии Самарқанд) ва Дарзангӣ (дар водии д. Сурхон) ба марказҳои бофандагӣ табдил ёфтанд. Дар онҳо намудҳои беҳтарини матоъҳои пахтагӣ мебофтанд. Мувофиқи маълумоти [[Наршахӣ|Муҳаммади Наршахӣ]], матоъи зандонагиро ба Эрон, Форс ва Ҳиндустон мебурданд. Мувофиқи ахбори географҳои асри X [[Ибни Ҳавқал]] ва Муқаддасӣ матоъи нафиси водарӣ дар мамлакатҳои Шарқ шуҳрати калон дошт. Дар Самарқанд, Дабусия, Бухоро, Искоҷат, Насаф, Кеш, Банокат, матоъҳои нафис ва дурушт мебофтанд. Дар [[Самарқанд]] коғаз ва шиша истеҳсол мекарданд, ки онҳо дар мамлакатҳои Шарқи Миёна ва Наздик шуҳрати калон пайдо карда буданд. Дар шаҳрҳо ва маҳалҳои аҳолинишини Фарғона, [[Истаравшан]], [[Хуҷанд]] яроқ ва олоти кишоварзӣ, зарфҳои фулузӣ, дар Бухоро ва атрофи он қолин, ҷойнамоз, зин, равған, дар Самарқанд рикоб, лаҷом, тасма, деги мисин, дар Чоч зин, тирдон, хайма, тиру камон, сӯзан, миқроз, зарфҳои сафолӣ, дар шаҳрҳои Хуросон -дар [[Нишопур]] калоба, матоъ, либоси пашмин, рӯйҷо, корд, дар [[Марв]] парча, сӯзанӣ, рӯйҷои абрешимӣ ва пахтагӣ, абрешим, дар [[Тӯс]] зарфҳои сангӣ, бурё, дар [[Балх]] пӯст, собун дар Гарчошара қолин, намад ва ғ. истеҳсол мекарданд. Онҳо аз ривоҷёбии ҳаматарафаи ҳунармандӣ шаҳодат медиҳанд.

== Тиҷорат ==
Инкишофи кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва тараққиёти шаҳрҳо ба ривоҷёбии мубодилаи мол байни шаҳру деҳот аз як тараф, аз тарафи дигар байни аҳолии муқимӣ ва бодиянишин оварда расонд. Дар натиҷаи инкишофи савдои дохилӣ ва берунӣ шаҳрҳо ва деҳаҳои Осиёи Миёна дар соҳаи истеҳсоли ин ё он навъи мол махсус гардида буданд. Мувофиқи маълумоти Муқаддасӣ ба бозорҳои берунӣ аз [[Бухоро]] порчаҳои нафис, қолин, ҷойнамоз, фонуси мисин,
пушттаранги асп, равған, пӯсти гӯсфанд, гӯшт ва харбуза, аз Кармина сачоқ, аз Дабусия ва Водар газворҳои водарӣ, аз Арбинҷон ҷомаи пашмин, ҷойнамоз, пӯст, зарфҳои фулузӣ, аз Самарқанд парча, матоъи симгун, газворҳои сурх (мумарҷол), газвори
синизӣ, абрешим, шоҳӣ, хайма, коғаз, шиша, деги мис, чормағз, аз Ҷиззах пашм, газвори сафед, яроқ, оҳан, аз Чоч пахта, ҷома, хайма, камон, аз Тирмиз собун, аз Балх пӯст, собун, кунҷит, биринҷ, чормағз, мавиз, бодом, асал, зок, сулфур, сурб, рӯйҷои занона, аз Марв
парча, ҷома, рӯйҷои пахтагӣ ва абрешимӣ, равғани кунҷит, панир, мис, аз Нишопур калоба, газвор, либосҳои пахтагӣ ва пашмин, оҳан, пӯст, аз Нисо ва Обивард либоси пахтагӣ ва абрешимӣ, абрешим, равғани кунҷит, пӯсти рӯбоҳ, аз Ҳирот ба миқдори
зиёд мавиз, писта, асал ва ғ. мебурданд.
Дар асрҳои IX—X савдо бо мамлакатҳои ҷанубу шарқии Европа, Муғулистон, Хитой, Эрон, Кавказ, давлатҳои Осиёи Пеш аҳамияти калон пайдо кард. Аз Мовароуннаҳр ва Хуросон роҳҳои калони тиҷоратии Шарқ мегузаштанд. Роҳи тиҷоратие, ки аз Осиёи
Миёна ба ҷанубу шарқии Европа мегузашт, аҳамияти
калон дошт. Муншии сафорати хилофати араб
Ибни Фадлон, ки с. 922 ҳамроҳи корвони тоҷирон
ба Булғория, Волгаю Кама мерафт, ин роҳро тавсиф
кардааст. Ба воситаи Итил ва Булғор Д. С. бо князиҳои
Рус савдо мекард. Ба Итил ва Булғор биринҷ,
хушкмева, газворҳои пахтагӣ, абрешимӣ ва пашмин,
дирамҳои нуқрагин бурда, аз Рус, Булғор ва Хазар
ба Осиёи Миёна мӯина, асал, пӯст, чорво ва ғайра
меоварданд. Дар шаҳрҳои гуногуни Рус — Москва,
Новгород ва ғ. ба миқдори зиёд ёфт шудани тангаҳои
Давлати Сомониён аз алоқаҳои мустаҳками тиҷоратии байни Осиёи
Миёна ва Руси қадим шаҳодат медиҳад.
Дар сари роҳҳои тиҷоратӣ корвонсаройҳо, хонаҳои
истиқоматӣ сохта, чоҳҳо мекофтанд. Савдо бо
Европаи Ғарбӣ асосан бо роҳи иваз намудани молҳои
арзишашон якхела ба амал бароварда мешуд. Дар асри X чекҳо низ дар муомилот истифода мешуданд. Дар Давлати Сомониён. анвои молҳои фурӯш тағйир ёфт. Агар тоҷирон
пештар маснуоти заргарӣ, яроқи қиматбаҳо, зарфҳои
биринҷӣ ва нуқрагӣ, шиша, газворро ба фурӯш баранд,
акнун бештар хӯрокворӣ, моли хоми ҳунармандӣ ва
маҳсулоти ҳунармандиро мефурӯхтанд. Тараққиёти кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва савдо дар
Хуросону Мовароуннаҳр ба инкишофи маданияти
маънавии халқи тоҷик заминаи муҳим гузошт.
Дар асрҳои IX—X дар Осиёи Миёна муносибатҳои
феодалӣ пурра ғалаба карданд.

Давлати Сомониён давлати феодалӣ буд, ки он манфиати феодалон ва савдогаронро ҳимоя
мекард. Қисмати асосии замин дар дасти намояндагони
сулолаи Сомониён, заминдорони калон, мансабдорони
давлатӣ ва рӯҳониён буд. Оммаи васеи деҳқонон
камзамин буд, ё ҳеч замин надошт. Андозҳои вазнин,
истисмори феодалӣ боиси сар задани як қатор шӯришу
ошӯбҳои зиддифеодалӣ гардиданд. Муборизаи синфӣ
аксаран дар зери ниқоби дин мегузашт. Масалан,
яке аз ҳаракатҳои калони динӣ дар Давлати Сомониён ҳаракати
қарматия буд.

== Ташаккули халқи тоҷик ==

Дар асрҳои IX—X дар Осиёи Миёна, аз ҷумла, дар водии Зарафшон, Қашқадарё ва Истаравшан — суғдҳо, ҳавзаи дарёи Аму ва шохобҳои он бохтариён (тахориён), дар
ҳавзаи поёноби д. Аму — хоразмиён, водии Фарғона — фарғониён, дар ҷанубу ғарбии воҳаҳои Осиёи Миёна сакоиҳо зиндагӣ мекарданд. Ҳамаи онҳо қаробати
этникӣ дошта, ба забонҳо ва шеваҳои гурӯҳи забонҳои
эронӣ гуфтугӯ мекарданд. Дар баъзе маҳалҳои
Тахористон, Чоч, Фарғона ва, хусусан, дар шимолу
шарқии Осиёи Миёна гурӯҳҳои этникии туркнажод
низ буданд.
Дар асрҳои IX—X дар ҳудуди Давлати Сомониён раванди ташаккули [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] ба охир расид. Мувофиқи маълумотҳо, таркиби этникии [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]]ро суғдҳо, бохтариён ва тахориён, фарғониён, хуросониён ва қабилаи сакоиҳо ташкил медоданд. Ба онҳо дар давраҳои гуногун хионитҳо, ҳайтолиён, туркҳо ва гурӯҳҳои дигари этникӣ ҳамроҳ шуданд.
Забони умумии [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]] дарӣ (форсии дарӣ) буд. Забони дарӣ (тоҷикӣ) аввалҳо дар заминаи яке аз шеваҳои байни [[Тахористон]] ва [[Хуросон]] ба вуҷуд омада, дертар ба вилоятҳои дигар паҳн шуд ва забони суғдиро аз гуфтугӯ танг карда баровард. Дар кори
ташаккули забони тоҷикӣ лаҳҷаҳои Эрони Шарқӣ нақши калон бозиданд. Дар асрҳои IX—X адабиёти
илмӣ ва назм инкишоф ёфтанд. Сомониён барои дар байни аҳолии маҳаллӣ пайдо намудани такягоҳ забони
модариро ҳаматарафа истифода бурданд. Ташаккули территорияи умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] аз раванди ниҳоят мураккаб ва пурихтилофи ҷудошавию муттаҳидшавии иттиҳодияҳои давлатие,
ки дар сарзамини тоҷикон вуҷуд доштанд, сар шуда, бо барпо гардидани давлати мутамаркази Сомониён
ба охир расид.Мубориза табақаҳои гуногуни ҷамъиятро аз оммаи меҳнаткаш то синфи ҳукмрон
фаро гирифт. Маркази ин иттиҳодия [[Мовароуннаҳр]] ва [[Хуросон]] буданд. Давлати Сомониён давлати осиёимиёнагӣ, сулолаи Сомониён сулолаи тоҷикон буд. Маркази мамлакатро марзе, ки дар он аз қадим аҷдоди [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] маскан гирифта буд, ташкил мекард.
Раванди ташаккули фарҳанги умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] хеле мураккаб ва номунтазам буд. Маводҳои археологӣ шаҳодат медиҳанд, ки ҳанӯз дар а.7-8 дар ҳудуди [[Суғд]], [[Тахористон]], [[Фарғона]] ва [[Хуросон]] баробари хусусиятҳои махсуси ин ё он вилоят ба
дараҷаи муайян умумияти фарҳанги моддӣ ва маънавӣ вуҷуд дошт. Умумияти маданияти моддӣ
бештар дар меъморӣ, шакл ва техникаи тайёр намудани сафоли сирдор намудор мегардад. Дар
давраи ташаккули фарҳанги умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] [[водии Зарафшон]] (бо марказҳои калони иқтисодӣ, фарҳангӣ ва сиёсиаш — [[Бухоро]] ва [[Самарқанд]]) вилояти асосии аз ҷиҳати маданӣ мутараққӣ ба шумор мерафт.

Рӯдакӣ дар он замоне, ки давраи рушди болоравии худшиносии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] буд, даъвати Балъамиро ба ҷон пазируфт. Иштироки Рӯдакӣ дар ин раванди ташаккули [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] айни муддао буд. Ӯ бо дарбори [[Исмоили Сомонӣ]] ([[892]]—[[907]]) ва [[Аҳмад ибни Исмоил]] ([[907]]—[[914]]) беалоқа набудааст. Рӯдакӣ дар дарбори [[Наср ибни Аҳмад]]и Сомонӣ, яъне Насри II (914—943) ба мартабаи азим соҳиб мешавад.

Бинобар ҳамин худи Рӯдакӣ мегӯяд:
{{иқтибос|муаллиф=Рӯдакӣ|
&lt;big&gt;'''Киро бузургию неъмат зи ину он будӣ,
;Варо бузургию неъмат зи Оли Сомон буд.'''&lt;/big&gt;}}

== Рушди фарҳанги тоҷикон ==
Дар асрҳои IX—X фарҳанги халқҳои [[Осиёи Миёна]] ба дараҷаи баланд инкишоф ёфт. Ба тараққиёти фарҳанги [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]] пурра ҷорӣ гардидани [[забони дарӣ]] (тоҷикӣ) мусоидат кард. Ба ин забон назм инкишоф ёфт, ки он дар эҷодиёти сардафтари адабиёти форс — тоҷик [[Рӯдакӣ|Абӯабдуллоҳ Ҷаъфари Рӯдакӣ]], шоири бузург [[Фирдавсӣ|Абулқосими Фирдавсӣ]] ва дигарон зоҳир гардид. Дар ин давра илмҳои математика, [[ахтаршиносӣ]], [[ҷуғрофиё]], [[кимиё]], [[пизишкӣ]], [[таърих]] ва [[адабиётшиносӣ]] инкишоф ёфтанд, ки олимони энсиклопедист [[Форобӣ|Абӯнасри Форобӣ]]. [[Ибни Сино|Абӯалӣ ибни Сино]], [[Абумаҳмуди Хуҷандӣ|Абӯмаҳмуди Хуҷандӣ]], [[Абурайҳони Берунӣ|Абӯрайҳони Берунӣ]] ва диг. намояндагони машҳури он мебошанд. Шаҳрҳои асосии Осиёи Миёна — Бухоро, Самарқанд, Балх, Марв, Нишопур, Хуҷанд, Бунҷикат ва ғ. ба марказҳои калони маданӣ табдил ёфтанд. Аз тамоми мамлакатҳои Шарқ ба пойтахти давлат — Бухоро олимон, шоирон, мусаввирон ва диг. намояндагони фарҳанг ҷамъ омада буданд. Бухоро яке аз марказҳои фарҳанги Шарқ гардид. Дар шаҳр китобхонаи хеле бое ташкил карда шуд, ки он бо номи «Савон ул — ҳикмат» машҳур аст. Дар он китобҳои нодир роҷеъ ба илмҳои мухталиф гирд оварда шуда буданд. Дар бозори китоб асарҳои қиматбаҳои илмӣ ба даст овардан мумкин буд. Дар асрҳои IX—X санъати мусиқии халқи тоҷик боз ҳам инкишоф ёфт. Як қатор асарҳои санъати мусиқӣ ба вуҷуд омаданд, ки онҳо минбаъд дар «[[Дувоздаҳмақом]]», дертар «[[Шашмақом]]» гирд оварда шуданд. Асосҳои назариявии санъати мусиқӣ дар асарҳои Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ, Абӯалӣ ибни Сино, [[Абуҳафси Суғдӣ|Абӯҳафси Суғдӣ]], Абӯсолеҳ, [[Абӯлаббоси Бахтиёр|Абулаббоси Бахтиёр]] ва диг. акс ёфтанд. Шаҳрсозӣ, меъморӣ ва санъати ороиш боз ҳам тараққӣ кард. Дар ин давра мақбараи Исмоили Сомонӣ дар Бухоро, мақбараи Аработа дар наздикии [[Каттақурғон|Каттақӯрғон]] ва Аламдор дар наздикии Каркӣ, қасрҳо, бозорҳои тимдор, корвонсаройҳо, масҷидҳои ҷомеъ бунёд гардиданд. Кандакории сутуну сақфи биноҳо (хусусан, дар [[водии Зарафшон]]), гаҷкорӣ, ороиши зарфҳои сафолӣ ва фулузӣ, соҳаҳои дигари санъати амалӣ ривоҷ ёфтанд.

== Таназзул ==
Оштинопазирии синфҳои баҳамзид, муборизаи ҳокимони маҳаллӣ бо ҳукумати марказӣ, истисмори сахти феодалӣ боиси таназзули мамлакат гардид. Дар охири асри X Давлати Сомониён суст шуда, ба ҳуҷуми бодиянишинон дучор омад. Соли 992 бодиянишинони турк Бухороро забт карданд, мувофиқи шартномаи соли 996 тамоми мулкҳои тарафи шимолии ҳавзаи дарёи Зарафшон ба ихтиёри
туркҳо гузашт. Дар охири асри Х дар натиҷаи афзӯдани муборизаҳои дохилӣ ва пурзӯр шудани мавқеи гвардияи туркӣ иқтидори давлати [[Сомониён]] суст гардид. Қӯшишҳои марказгурезии феодалони калон нӯфузи давалати марказиро ниҳоят суст карданд. Дар чунин вазъият тохтутози пайдарпаи туркони бодиянишин, махсусан ҳуҷумҳои бодиянишинони Қарохонӣ, ки солҳои 90-уми асри Х дар ҳудуди Туркистони Шарқӣ, Ҳафтрӯд, ҷануби ноҳияҳои доманаи Тиёншон таҳти роҳбарии сулолаи [[Қарохониён]] ба вуҷуд омада, мавҷудияти давлати [[Сомониён]]ро дар зери хатар мегузоштанд. Аз шиддат ёфтани муборизаҳои қувваҳои марказгурез ва торафт суст шудани иқтидори давлати [[Сомониён]] истифода намуда, [[Қарохониён]] ба сарзамини [[Сомониён]] ҳуҷум кардан ва бидуни ягон муқобилияти сахте [[23 октябр]]и [[соли 999]] поӣтахти давлати [[Сомониён]] — [[Бухоро]] ро ба даст дароварданд. Соли 1005 Қарохониён сипоҳи охирин намояндаи сулолаи Сомониён Мунтасир Абӯиброҳим Исмоилро торумор намуда, давлати Қарохониёнро барпо карданд. Баъди ин Давлати Сомониён барҳам хӯрд ва дар Осиёи Миёна давлати [[Қарахониён]] ба вуҷуд омад. Мулкҳои тарафи ҷанубии дарёи [[Ҷайҳун]] (Аму) — ро [[Ғазнавиён]] ба даст дароварданд.

== Хулоса ==
Хулоса, тоҷикон ва аҷдоди онҳо дар таърихи тамаддуни ҷаҳонӣ мақоми хосаеро доро ҳастанд. Тоҷикон, забон ва фарҳанги онҳо на танҳо барои мардуми эронинаҷод, балки ба халқҳои дигар низ таъсири мусбӣ расонидааст. Тасдиқи ин гуфтаҳоро метавон дар мисолҳои зиёде, аз ҷумла халқи озар дид. Масалан, қасидаҳои Ќатрони Табрезӣ (1010—1080) бештар дар равиш ва услуби шоирони аҳди Сомонӣ навишта шудааст. Забон ва фарҳанги тоҷикон, давлати бузурги онҳо дар ҳаёти моддӣ, маънавӣ ва сиёсии мардуми Осиёи Миёна ва берун аз он осори амиқи худро гузоштааст.

== Нигаред ==
* [[Хронологияи давлатҳои бостонии тоҷикон]]
* [[Хонадони Сомониён]]
* [[Исмоили Сомонӣ]]
* [[Вазирони давлати Сомониён]]
* [[«Амирон ва вазирони Сомонӣ»]]

== Адабиёт ==
* [[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин ва асри миёна. Китоби 1. — Душанбе, 1973; Китоби 2. — Душанбе, 1985;
* [[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1, 2. — Душанбе, 1998;
* &lt;ref&gt;[http://andesha.tj/node/35#attachments Тоҷикон. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1, 2. — Душанбе, 2008, 870 с.]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;
* Давлатдории тоҷикон дар асрҳои IX—XVI. Мураттиб ва муҳаққиқ: Нурмуҳаммади Амиршоҳӣ. — Душанбе, 1999.
* История таджикского народа. Т. II — Душанбе, 1999.
* [http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997. — 76 с.]
* Аҳрор Мухторов. Сомониён: Замон ва макон. — Душанбе, 1999.
* Таърихи Табарӣ. Ҷилдҳои 1-2. Теҳрон, 2001.
* [http://kmt.tj/index.php?book_id=60 Нусхаи таълифоти китоби Абубакри Наршахӣ. Таърихи Бухоро. — Душанбе, 1979.]
* Неъматов Н. Н. Давлати Сомониён. — Душанбе, 1989.
* Ҳотамов Н. Б., Довудӣ Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). — Душанбе, 2011 ва 2015.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
[http://slt.uz/ru/gosudarstvosamanidov.html Государство Саманидов] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20131017031501/http://slt.uz/ru/gosudarstvosamanidov.html |date=2013-10-17 }}

{{Амирони сулолаи Сомониён}}
{{Давлатҳои сулолаҳои форисзабон (тоҷикон)}}

[[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Давлати Сомониён]]
[[Гурӯҳ:Вилоятҳои таърихии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>mnw10uwhex2m66j0n91a3f3l9zpi5lm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Исмоили Сомонӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>10432</id>
    <revision>
      <id>1307130</id>
      <parentid>1301552</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:25:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <comment>/* Преамбула */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10851" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ
|мухотаб              = &lt;!-- унвони ашхос  --&gt;
|ном                  = &lt;!-- номи ашхос --&gt;
|номи аслӣ         ={{lang-fa|{{Nastaliq|اسماعیل سامانی}}}} 
|тасвир            =
|бар                  = 240px
|тавсифи тасвир       = 
|нишон                = &lt;!-- нишони ашхос --&gt;
|имзои нишон          = &lt;!-- имзои зери нишон --&gt;
|бари нишон           = &lt;!-- бари тасвири нишон бо пикселҳо (ба таври пешфарз — 120px) --&gt;

&lt;!-- ИТТИЛООТ ДАР БОРАИ ВАЗИФА  --&gt;
|вазифа              = амири давлати сомониён
|бо номи             = &lt;!-- ном, под которым шло правление --&gt;
|парчам              = &lt;!-- парчам, соответствующий должности--&gt;
|парчам2             = 
|аввалдавр           = &lt;!-- дата начала периода правления* --&gt;
|охирдавр            = &lt;!-- дата конца  периода правления* --&gt;

&lt;!-- ИТТИЛООТИ ИНФИРОДӣ --&gt;
|саннаи таваллуд      = [[апрел]] [[849]]
|зодгоҳ               = [[Фарғона]]
|таърихи даргузашт    = [[24 ноябр]] [[907]]
|маҳалли даргузашт    = 
|дафн                 = &lt;!-- маҳалли дафн --&gt;
|ҷинс                 = 
|ном ҳангоми таваллуд = 
|падар                = 
|модар                = 
|ҳамсар               = 
|фарзандон            = 
 
&lt;!-- ФАЪОЛИЯТИ ИЛМӢ --&gt;
|фазои илмӣ           = &lt;!-- сфера научной деятельности --&gt;
|ҷойҳои кор           = &lt;!-- место научной деятельности --&gt;
|маъруф ба            = &lt;!-- чем маъруф ба учёный --&gt;

 &lt;!-- ДИГАРҲО --&gt;
|ҳизб                 = &lt;!-- ҳизби сиёсӣ --&gt;
|маълумот             = &lt;!-- маълумоти ашхос --&gt;
|дараҷаи илмӣ         = &lt;!-- дараҷаи илмии ашхос --&gt;
|унвонҳои илмӣ        = &lt;!-- унвонҳои илмии ашхос --&gt;
|касб                 = &lt;!-- касби ашхос --&gt;
|фаъолият             = &lt;!-- фаъолияти ашхос --&gt;
|эътиқод              = 
|ҷоизаҳо              = 
|соядаст              = 
|монограмма           = &lt;!-- монограммаи ашхос --&gt;
|бари монограммаҳо    = &lt;!-- бари монограммаҳои ашхос --&gt;
|сайт                 = 
|викианбор            = 
}} 
[[File:Bukhara - Samanid Mausoleum.jpg|thumb|[[мақбараи Сомониён]], ш. [[Бухоро]]]]

[[File:Ismoili Somoni.jpg|thumb|[[Ордени Исмоили Сомонӣ]]]]
[[File:Stamps of Tajikistan, 027-09.jpg|thumb|[[қуллаи Исмоили Сомонӣ]] дар [[Помир]]]]  
'''Абу Иброҳим Исмоил ибни Аҳмади Сомонӣ''' ({{lang-fa|{{Nastaliq|ابو ابراهیم اسماعیل بن احمد سامانی}}}}), ([[апрел]] [[849]], [[Фарғона]] — вафот [[24 ноябр]] [[907]], [[Бухоро]]) — аз хонадони [[Сомониён]], асосгузори аввалин давлати мутамаркази [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]] — [[Давлати Сомониён]]. '''Исмоили Сомонӣ''' солҳои 874 – 892 - волии [[Бухоро]] ва солҳи  892 - 907- амири [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]] ва давлати Сомониён буд.
==Зиндагинома==
Исмоили Сомонӣ, амири сулолаи [[Сомониён]], солҳои [[874]] то [[892]] волии Насри I Сомонӣ дар [[Бухоро]] ва баъди вафоти бародараш Насри I, аз соли [[892]] амири мутлақи [[Давлати Сомониён]] гардид. Ҳанӯз дар аҳди Насри I Сомонӣ, Исмоил ибни Аҳмад саъю кӯшиш намуд, ки дар Бухоро ҳокими мутлақ гардад. Дар натиҷа байни ӯ ва Насри I зиддият ба амал омада, он бо задухурди ҳарбӣ анҷом ёфт. Ҳарчанд Наср сарвари хонадони Сомонӣ буд, вале рӯз аз рӯз обрӯву эътибори Исмоил боло мерафт. Дар ин миён Исмоил кӯшишҳои мустақилона амал карданро шурӯъ кард. Суханчинҳо ин зиддиятҳоро бештар карда, миёни ду бародар тарҳи душманӣ меафканданд. Сабаби сарзадани моҷаро сарпечии Исмоил аз пардохтани хироҷи Бухоро ба Наср – сарвари [[Хонадони Сомониён]] буд. Оқибат миёни бародарон Наср ва Исмоил соли [[888]] задухӯрди мусаллаҳона сурат гирифта, бо пирӯзии Исмоил ба анҷом расид, вале Исмоил ба бародари асирафтодааш чун пешвои хонадон муроҷиат карда, миёни мардум низ маҳбубияти бештаре касб кард.&lt;ref&gt;Ҳотамов Н.Б., Довуди Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). – Душанбе,2011, – C. 101.&lt;/ref&gt; 
Соли [[892]] Наср аз дунё рафт ва мувофиқи васияти ӯ Исмоил сарвари [[Хонадони Сомониён]] ва амири [[Давлати Сомониён]] ([[Мовароуннаҳр]]) гардид.
 
== Хизматҳои таърихии '''Исмоили Сомонӣ'''==

* дузду ғоратгарони дохилиро дар давлаташ нест кард;
* ба ҳуҷуми ғоратгаронаи қабилаҳои бодиянишини турк хотима гузошт;
* соҳибистиқлоли  давлати [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]]ро ба даст даровард;
* [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]]и [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]]ро ба давлати ягона муттаҳид намуд.&lt;ref&gt;Муҳимтарин саҳифаҳои таърихи халқи тоҷик. Мураттибон Ҳотамов Н.Б., Саъдиев Ш.С. Нашри дуюм. – Душанбе,2010, – C. 17.&lt;/ref&gt;.

== Посдорӣ ==
* Дар [[Тоҷикистон]] дар асоси Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон  &quot;Дар бораи ҷоизаҳои давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон&quot; аз [[31 июл]]и [[соли 2001]] — [[Ордени Исмоили Сомонӣ]] иборат аз се дараҷа барои [[шаҳрванд]]они Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян шудааст; 
* Ба номи Исмоили Сомонӣ яке аз ноҳияҳои шаҳри [[Душанбе]] гузошта шудааст; 
* Соли 1999 ба муносибати 1100 - солагии бузургдошти [[Давлати Сомониён]], дар майдони Дӯстии шаҳри [[Душанбе]] маҷмааи меъморӣ ба муносибати Ваҳдати миллӣ ва муҷассамаи Исмоили Сомонӣ бунёд гардидааст;
* Қуллаи баландтарини кӯҳҳои [[Помир]] ба номи Исмоили Сомонӣ гузошта шудааст;
* Дар шаҳрҳои [[Хуҷанд]], [[Қурғонтеппа]], [[Муминобод]] ва диг. маҷмааи меъморӣ ва муҷассамаи Исмоили Сомонӣ бунёд гардидааст;
* Ба номи Исмоили Сомонӣ номи хиёбону кӯчаҳои шаҳраку ноҳияҳои [[Тоҷикистон]] гузошта шудаанд.

== Нигаред ==
* [[Таърихи Тоҷикистон]]
* [[Хонадони Сомониён]]
* [[Давлати Сомониён]]
* [[Вазирони давлати Сомониён]]
* [[«Амирон ва вазирони Сомонӣ»]]
== Ба инҷо ҳам нигаред == 
* [[Бобоҷон Ғафуров|Б. Ғафуров]].[[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин ва асри миёна. Китоби 1. - Душанбе, 1973; Китоби 2. – Душанбе, 1985; 
* [[Бобоҷон Ғафуров|Б. Ғафуров]].[[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1, 2. – Душанбе, 1998; 
* [[Бобоҷон Ғафуров|Б. Ғафуров]].[[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1, 2. – Душанбе, 2008;
*  Давлатдории тоҷикон дар асрҳои IX – XVI. Мураттиб ва муҳаққиқ: [[Нурмуҳаммад Амиршоҳӣ]]. – Душанбе, 1999;
* [[Аҳрор Мухторов|Мухторов А.]] Сомониён: Замон ва макон. – Душанбе, 1999;
* [http://kmt.tj/index.php?book_id=60 Нусхаи таълифоти китоби Абубакри Наршахӣ. Таърихи Бухоро. – Душанбе, 1979.]; 
* [[Наршахӣ|Наршахӣ А.]] Таърихи Бухоро. – Душанбе, 1979; 
* [[Нӯъмон Неъматов|Неъматов Н.Н.]] Давлати Сомониён. - Душанбе, 1989;
* [[Нӯъмон Неъматов|Неъматов Н.Н.]] Давлати тоҷикбунёди Сомониён. - Д., 1999;
* [[Нӯъмон Неъматов|Неъматов Н.Н.]] Исмоили Сомонӣ: Тавсифи таърихию маънавии шахсият. - Хуҷанд, 2001;
* Таърихи Табарӣ. Ҷилдҳои 1-2. –  Теҳрон, 2001;
* Ҳотамов Н.Б., Довудӣ Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). – Душанбе, 2011 ва 2015.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}} 
{{Амирони сулолаи Сомониён}}

[[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Давлати Сомониён]]
[[Гурӯҳ:Феҳристи амирони давлати Сомониён]]</text>
      <sha1>hmz5d04c2wb652dg80b3vfvco28n9dw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307131</id>
      <parentid>1307130</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:25:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10893" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ
|мухотаб              = &lt;!-- унвони ашхос  --&gt;
|ном                  = &lt;!-- номи ашхос --&gt;
|номи аслӣ         ={{lang-fa|{{Nastaliq|اسماعیل سامانی}}}} 
|тасвир            =
|бар                  = 240px
|тавсифи тасвир       = 
|нишон                = &lt;!-- нишони ашхос --&gt;
|имзои нишон          = &lt;!-- имзои зери нишон --&gt;
|бари нишон           = &lt;!-- бари тасвири нишон бо пикселҳо (ба таври пешфарз — 120px) --&gt;

&lt;!-- ИТТИЛООТ ДАР БОРАИ ВАЗИФА  --&gt;
|вазифа              = амири давлати сомониён
|бо номи             = &lt;!-- ном, под которым шло правление --&gt;
|парчам              = &lt;!-- парчам, соответствующий должности--&gt;
|парчам2             = 
|аввалдавр           = &lt;!-- дата начала периода правления* --&gt;
|охирдавр            = &lt;!-- дата конца  периода правления* --&gt;

&lt;!-- ИТТИЛООТИ ИНФИРОДӣ --&gt;
|саннаи таваллуд      = [[апрел]] [[849]]
|зодгоҳ               = [[Фарғона]]
|таърихи даргузашт    = [[24 ноябр]] [[907]]
|маҳалли даргузашт    = 
|дафн                 = &lt;!-- маҳалли дафн --&gt;
|ҷинс                 = 
|ном ҳангоми таваллуд = 
|падар                = 
|модар                = 
|ҳамсар               = 
|фарзандон            = 
 
&lt;!-- ФАЪОЛИЯТИ ИЛМӢ --&gt;
|фазои илмӣ           = &lt;!-- сфера научной деятельности --&gt;
|ҷойҳои кор           = &lt;!-- место научной деятельности --&gt;
|маъруф ба            = &lt;!-- чем маъруф ба учёный --&gt;

 &lt;!-- ДИГАРҲО --&gt;
|ҳизб                 = &lt;!-- ҳизби сиёсӣ --&gt;
|маълумот             = &lt;!-- маълумоти ашхос --&gt;
|дараҷаи илмӣ         = &lt;!-- дараҷаи илмии ашхос --&gt;
|унвонҳои илмӣ        = &lt;!-- унвонҳои илмии ашхос --&gt;
|касб                 = &lt;!-- касби ашхос --&gt;
|фаъолият             = &lt;!-- фаъолияти ашхос --&gt;
|эътиқод              = 
|ҷоизаҳо              = 
|соядаст              = 
|монограмма           = &lt;!-- монограммаи ашхос --&gt;
|бари монограммаҳо    = &lt;!-- бари монограммаҳои ашхос --&gt;
|сайт                 = 
|викианбор            = 
}} 
[[File:Bukhara - Samanid Mausoleum.jpg|thumb|[[мақбараи Сомониён]], ш. [[Бухоро]]]]

[[File:Ismoili Somoni.jpg|thumb|[[Ордени Исмоили Сомонӣ]]]]
[[File:Stamps of Tajikistan, 027-09.jpg|thumb|[[қуллаи Исмоили Сомонӣ]] дар [[Помир]]]]  
'''Абу Иброҳим Исмоил ибни Аҳмади Сомонӣ''' ({{lang-fa|{{Nastaliq|ابو ابراهیم اسماعیل بن احمد سامانی}}}}), ([[апрел]] [[849]], [[Фарғона]] — вафот [[24 ноябр]] [[907]], [[Бухоро]]) — аз хонадони [[Сомониён]], асосгузори аввалин давлати мутамаркази [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]] — [[Давлати Сомониён]]. '''Исмоили Сомонӣ''' солҳои 874 – 892 - волии [[Бухоро]] ва солҳи  892 - 907- амири [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]] ва давлати Сомониён буд.
==Зиндагинома==
Исмоили Сомонӣ, амири сулолаи [[Сомониён]], солҳои [[874]] то [[892]] волии Насри I Сомонӣ дар [[Бухоро]] ва баъди вафоти бародараш Насри I, аз соли [[892]] амири мутлақи [[Давлати Сомониён]] гардид. Ҳанӯз дар аҳди Насри I Сомонӣ, Исмоил ибни Аҳмад саъю кӯшиш намуд, ки дар Бухоро ҳокими мутлақ гардад. Дар натиҷа байни ӯ ва Насри I зиддият ба амал омада, он бо задухурди ҳарбӣ анҷом ёфт. Ҳарчанд Наср сарвари хонадони Сомонӣ буд, вале рӯз аз рӯз обрӯву эътибори Исмоил боло мерафт. Дар ин миён Исмоил кӯшишҳои мустақилона амал карданро шурӯъ кард. Суханчинҳо ин зиддиятҳоро бештар карда, миёни ду бародар тарҳи душманӣ меафканданд. Сабаби сарзадани моҷаро сарпечии Исмоил аз пардохтани хироҷи Бухоро ба Наср – сарвари [[Хонадони Сомониён]] буд. Оқибат миёни бародарон Наср ва Исмоил соли [[888]] задухӯрди мусаллаҳона сурат гирифта, бо пирӯзии Исмоил ба анҷом расид, вале Исмоил ба бародари асирафтодааш чун пешвои хонадон муроҷиат карда, миёни мардум низ маҳбубияти бештаре касб кард.&lt;ref&gt;Ҳотамов Н.Б., Довуди Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). – Душанбе,2011, – C. 101.&lt;/ref&gt; 
Соли [[892]] Наср аз дунё рафт ва мувофиқи васияти ӯ Исмоил сарвари [[Хонадони Сомониён]] ва амири [[Давлати Сомониён]] ([[Мовароуннаҳр]]) гардид.
 
== Хизматҳои таърихии '''Исмоили Сомонӣ'''==

* дузду ғоратгарони дохилиро дар давлаташ нест кард;
* ба ҳуҷуми ғоратгаронаи қабилаҳои бодиянишини турк хотима гузошт;
* соҳибистиқлоли  давлати [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]]ро ба даст даровард;
* [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]]и [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]]ро ба давлати ягона муттаҳид намуд.&lt;ref&gt;Муҳимтарин саҳифаҳои таърихи халқи тоҷик. Мураттибон Ҳотамов Н.Б., Саъдиев Ш.С. Нашри дуюм. – Душанбе,2010, – C. 17.&lt;/ref&gt;.

== Посдорӣ ==
* Дар [[Тоҷикистон]] дар асоси Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон  &quot;Дар бораи ҷоизаҳои давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон&quot; аз [[31 июл]]и [[соли 2001]] — [[Ордени Исмоили Сомонӣ]] иборат аз се дараҷа барои [[Шаҳрвандии Тоҷикистон|шаҳрвандони]] Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян шудааст; 
* Ба номи Исмоили Сомонӣ яке аз ноҳияҳои шаҳри [[Душанбе]] гузошта шудааст; 
* Соли 1999 ба муносибати 1100 - солагии бузургдошти [[Давлати Сомониён]], дар майдони Дӯстии шаҳри [[Душанбе]] маҷмааи меъморӣ ба муносибати Ваҳдати миллӣ ва муҷассамаи Исмоили Сомонӣ бунёд гардидааст;
* Қуллаи баландтарини кӯҳҳои [[Помир]] ба номи Исмоили Сомонӣ гузошта шудааст;
* Дар шаҳрҳои [[Хуҷанд]], [[Қурғонтеппа]], [[Муминобод]] ва диг. маҷмааи меъморӣ ва муҷассамаи Исмоили Сомонӣ бунёд гардидааст;
* Ба номи Исмоили Сомонӣ номи хиёбону кӯчаҳои шаҳраку ноҳияҳои [[Тоҷикистон]] гузошта шудаанд.

== Нигаред ==
* [[Таърихи Тоҷикистон]]
* [[Хонадони Сомониён]]
* [[Давлати Сомониён]]
* [[Вазирони давлати Сомониён]]
* [[«Амирон ва вазирони Сомонӣ»]]
== Ба инҷо ҳам нигаред == 
* [[Бобоҷон Ғафуров|Б. Ғафуров]].[[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин ва асри миёна. Китоби 1. - Душанбе, 1973; Китоби 2. – Душанбе, 1985; 
* [[Бобоҷон Ғафуров|Б. Ғафуров]].[[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1, 2. – Душанбе, 1998; 
* [[Бобоҷон Ғафуров|Б. Ғафуров]].[[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1, 2. – Душанбе, 2008;
*  Давлатдории тоҷикон дар асрҳои IX – XVI. Мураттиб ва муҳаққиқ: [[Нурмуҳаммад Амиршоҳӣ]]. – Душанбе, 1999;
* [[Аҳрор Мухторов|Мухторов А.]] Сомониён: Замон ва макон. – Душанбе, 1999;
* [http://kmt.tj/index.php?book_id=60 Нусхаи таълифоти китоби Абубакри Наршахӣ. Таърихи Бухоро. – Душанбе, 1979.]; 
* [[Наршахӣ|Наршахӣ А.]] Таърихи Бухоро. – Душанбе, 1979; 
* [[Нӯъмон Неъматов|Неъматов Н.Н.]] Давлати Сомониён. - Душанбе, 1989;
* [[Нӯъмон Неъматов|Неъматов Н.Н.]] Давлати тоҷикбунёди Сомониён. - Д., 1999;
* [[Нӯъмон Неъматов|Неъматов Н.Н.]] Исмоили Сомонӣ: Тавсифи таърихию маънавии шахсият. - Хуҷанд, 2001;
* Таърихи Табарӣ. Ҷилдҳои 1-2. –  Теҳрон, 2001;
* Ҳотамов Н.Б., Довудӣ Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). – Душанбе, 2011 ва 2015.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}} 
{{Амирони сулолаи Сомониён}}

[[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Давлати Сомониён]]
[[Гурӯҳ:Феҳристи амирони давлати Сомониён]]</text>
      <sha1>om10uei6txzk6q0u5vqq27iklc4ut69</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ғанӣ Абдулло</title>
    <ns>0</ns>
    <id>10717</id>
    <revision>
      <id>1307274</id>
      <parentid>1298720</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:10:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7152" xml:space="preserve">{{Адиб
|ном                  =  
|номи аслӣ             Ғанӣ Абдулло
|тасвир               = 
|тавсифи тасвир       = 
|ном ҳангоми таваллуд = 
|номи пурра           = 
|тахаллусҳо           = 
|таърихи таваллуд     = 11.03.1912
|зодгоҳ               = {{Зодгоҳ|Самарқанд|Самарқанд}}, ҶШС Ӯзбекистон  
|таърихи даргузашт    = 28.01.1984
|маҳалли даргузашт    = {{МаҳаллиМарг|Душанбе|шаҳри Душанбе}}, [[Тоҷикистон]]
|шаҳрвандӣ            = {{парчамбандӣ|Тоҷикистон}} 
|навъи фаъолият       = дромнавис   
|солҳои фаъолият      = 1932—1984
|самт                 = реализми сотсиалистӣ  
|жанр                 = [[драма]] 
|забони осор          = [[тоҷикӣ]]
|ҷоизаҳои адабӣ       =  
|ҷоизаҳо              = {{ордени Дӯстии халқҳо}} {{ордени Нишони Фахрӣ}} 
}}
'''Ғанӣ Абдулло''' ([[11 март]]и [[1912]], гузари Cӯфӣ Розиқи шаҳри [[Самарқанд]] — [[28 январ]]и [[1984]], [[Душанбе]]) — драматург, шоир, Ходими хизматнишондодаи санъати Тоҷикистон (1962), дорандаи Ҷоизаи давлатии ба номи Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ (1972), узви Иттифоки нависандагони Тоҷикистон (1934).

== Зиндагинома ==
Соли 1932 факултаи филологияи Донишкадаи давлатии омӯзгории Самарқандро хатм карда, ба Душанбе омадааст. Корманди илмии Пажӯҳишгоҳи омӯзгории Комиссариати маориф, котиби ИН Тоҷикистон, роҳбари бадеии [[Театри давлатии академии драмавии ба номи А. Лоҳутӣ]] будааст. Ширкатвари Анҷумани якуми нависандагони шӯравӣ (1934),

== Эҷодиёт ==
Оғози фаъолияти эҷодияш ба ибтидои солҳои сиюми асри гузашта рост меояд. Маҷмӯаҳои ашъораш «Ситораҳои сохтмон» (Д., 1932) ва «Бо номи Веддинг» (1933) дар Тошканд ба табъ расидааст. Соли 1935 дар Душанбе маҷмӯаи шеърҳои тоҷикияш «Садо» ва достони «Ду соҳил»-аш ба табъ расидаанд. Ҳамзамон, чанд мақолаи илмияш интишор ёфтаанд, ки «Ҷалол Икромӣ ва эҷодиёти ӯ» (1933) аз он шумул аст. Дар ин муддат чанд мақолаи илмиаш ба табъ расидаанд. Яке аз онҳо «Ҷалол Икромӣ ва эҷодиёти ӯ» (1933). Аз ин баъд ба навиштани асарҳои саҳнавӣ миён бастааст. Муаллифи драмаҳои «Вахш» (1933); варианти дуюмаш «Водии бахт» (1934), «Рустам ва Суҳроб» (бо ҳамқаламии А.Пирмуҳаммадзода, 1935), «Шӯриши Восеъ» (1936), «Пеш аз субҳ» (1949), «Шарафи инсон» (1956), «Суруди кӯҳсор», «Тӯфон» (бо ҳамқаламии Шамсӣ Қиёмов, 1957), «Ҳуррият» (1964), «Мо аз Боми Ҷаҳон» (1965), «Ҷомӣ ва Навоӣ» (1969), «Сарбозони инқилоб» (1971), «Фарёди ишқ» (1975), «Ситораҳои умед» (1975, дар бораи Шириншо Шотемуров), «Шамъи маърифат» (1978, дар бораи С.Айнӣ), «Мурғи саҳар» (1980, дар бораи А.Лоҳутӣ), «Рухшона» (1982). Соли 1972 барои драмаҳои «Ҳуррият» ва «Сарбозони инқилоб» сазовори Ҷоизаи давлатии Тоҷикистон ба номи А. Рӯдакӣ гардидааст. Беҳтарин асарҳояш дар маҷмӯаи «Ҳуррият» (1972) гирд оварда шудаанд. Бисёр асарҳои нависандагони рус ва ҷаҳон, аз ҷумла, пиесаи «Духтари бебисот»-и А.Островский, «Ҷавоне аз шаҳри мо»-и К.Симонов, «Платон Кречет»-и А.Корнейчук, «Арӯси оташ»-и Ҷ.Ҷабборлӣ, «Қурбонӣ»-и Р.Такҳур, «Доми фиреб»-и Т.Драйзер ва диг. ба тоҷики гардонидааст. Бисёр асарҳояш ба забонҳои русию ӯзбекӣ ва дигар забонҳо тарҷума ва саҳнагузорӣ шудаанд. Асарҳои ҷудогонаи Р.Такур, М.Горкий, Т.Драйзер, А.Островский, К.Симонов, А.Корнейчук ва дигаронро ба тоҷикӣ гардондааст&lt;ref&gt;Адибони Тоҷикистон (маълумотномаи мухтасари шарҳиҳолӣ)./Таҳия ва танзими Асрори Сомонӣ ва Маҷид Салим. — Душанбе, «Адиб», 2014, — с. 18-19 ISBN 978-99947-2-379-9&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Аслҳо ва наслҳо. — Душанбе, 2013, — с.13-14&lt;/ref&gt;.

== Ҷоизаҳо ==
* ордени «Дӯстии халқҳо»,
* «Нишони Фахрӣ»,
* [[Ҷоизаи давлатии Тоҷикистон ба номи Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]] (1972),
* Ходими шоистаи санъати Тоҷикистон,
* Ифтихорномаи Фахрии През. Сов. Олии Тоҷикистон ва Туркистон мукофотонида шудааст.

Яке аз кӯчаҳои шаҳри Душанбе ба номаш гузошта шудааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
* [http://feb-web.ru/feb/kle/kle-abc/ke9/ke9-0183.htm?cmd=2&amp;istext=1 «Краткая литературная энциклопедия», т.9, М., 1978]
* [http://news.tj/ru/newspaper/article/slovo-ob-ottse Рашид Г. Абдулло. Слово об отце]
* [https://www.youtube.com/watch?v=7pdY5UaElTk Театр дар назди микрофон: Ғани Абдулло — Ситораи умед]
{{Барандагони ҷоизаи давлатии А. Рӯдакӣ 1963-1988}}

[[Гурӯҳ:Намоишноманависон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Адибони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Намоишноманависони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Аъзои Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Барандагони Ҷоизаи давлатии ба номи Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]]</text>
      <sha1>5fskhw8dsq965expcr2n6puveslb59p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шабнами Сурайё</title>
    <ns>0</ns>
    <id>10746</id>
    <revision>
      <id>1307291</id>
      <parentid>1297630</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:12:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8335" xml:space="preserve">{{Мусиқидон
|замина               =  &lt;!--solo_singer / non_vocal_instrumentalist / non_performing_personnel--&gt;
|ном                  = Шабнами Сурайё
|номи аслӣ            = Шабнам
|тасвир               = 
|бар                  = 
|тавсифи тасвир       = 
|ном ҳангоми таваллуд = 
|номи пурра           =  
|таърихи таваллуд     = 14.10.1981
|зодгоҳ               = {{Зодгоҳ|Кӯлоб|шаҳри Кӯлоб}}, [[Тоҷикистон]] 
|таърихи даргузашт    = 
|маҳалли даргузашт    = 
|солҳои фаъолият      =  
|кишвар               =  
|касб                 =  овозхон
|навъи садо           =  
|асбоб                =  
|сабк                 = [[мусиқии поп]]и [[тоҷик]]ӣ
|номи мустаъор        =  
|гурӯҳ                =  
|ҳамкорӣ              =  
|ношир                =  
|ҷоизаҳои адабӣ       = Big Apple Award/New York 2014,   Daf BAMA Music Awards/Hamburg 2017  
|викианбор            =  
|викитека             =  
|вебгоҳ               =  
}}

'''Шабнами Сурайё''' ([[14 октябр]]и [[1981]], [[Кӯлоб]], [[Тоҷикистон]]) — яке аз маҳбубтарин [[ҳунарпеша]]ҳо дар заминаи овозхонӣ ва [[рақс]]у [[мусиқии поп]]и [[тоҷик]]ӣ мебошад.

== Зиндагинома ==
Шабнами Сурайё — [[14 октябр]]и соли [[1981]] дар шаҳри [[Кӯлоб]] таваллуд шудааст. Шабнам ҳамчун «тахаллуси саҳнавӣ» ба худ, ба шарафи модараш Сурайё Қосимова, «Шабнами Сурайё»—ро қабул кардааст. Падараш корманди ҳифзи ҳуқуқ, шодравон Хуршед Рабиев, модари Шабнам — [[Сурайё Қосимова]] ва хоҳараш [[Фарзонаи Хуршед]] — низ аз ҳунарпешаҳои шинохта дар [[Тоҷикистон]] ҳастанд. Шавҳари Шабнами Сурайё, Холид Зоҳир мебошад ва онҳо духтаре доранд бо номи Шарифа.

== Ҳунарнамоӣ ==
Шабнамро машҳуртарин овозхони тоҷик медонанд, ки шуҳраташ аз марзҳои Тоҷикистон гузашта ва ҳунараш дар [[Осиёи Миёна]], [[Эрон]]у [[Афғонистон]] дӯстдорони бисёре дорад. Шабнам сурудҳои тоҷикӣ, русӣ, афғонӣ ва форсиро бо мусиқиҳои замонавӣ тобиш дода месарояд, ки ҳаводоронаш аз ин ру меафзоянд. Вай сурудҳои [[Сурайё Қосимова]], [[Фарҳоди Дарё]], [[Лайло Фуруҳар]] ва [[Аҳмад Зоҳир]]ро низ бозхонӣ кардааст. Шабнам соли 2004 бо суруди &quot;Ман садқаи ту&quot;дар саҳнаи мусиқии Тоҷикистон зуҳур кард&lt;ref&gt;[http://www.ozodi.org/content/article/2067673.html Шабнам: «Ман зани хушбахтам»]&lt;/ref&gt;, аммо замоне номдор шуд, ки яке аз сурудҳояш «Аз қудуми сафар» дар соли [[2006]] ''беҳтарин суруди Тоҷикистон'' шинохта шуд&lt;ref&gt;[https://archive.is/20120719134154/www.bbc.co.uk/persian/tajikistan/story/2007/02/070212_rm-taj_singer_picture1.shtml Гузориши Би-би-си]&lt;/ref&gt;.

Шабнам дар солҳои [[2008]]—[[2009]] бо ибтикори ширкатҳои хориҷӣ панҷ консерт дар [[Аврупо]] ([[Мюнхен]], [[Лондон]], [[Берлин]], [[Дюселдорф]]), се консерт дар [[Канада]] ([[Монреал]], [[Ванкувер]], [[Торонто]]) ва 10 консерт дар [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]] ([[Ню-Йорк]], [[Лос Анҷелес]], [[Сан Франсиско]]) баргузор кардааст. Дар соли 2014 сазовори ҷоизаи беҳтарин ҳунарпешаи кишварҳои форсизабон, дар озмуни мусиқии «Big Apple Award», дар шаҳри Ню Йорк гардид. Соли 2017 дар озмуни мусиқии «Daf BAMA Music Awards 2017» ки дар шаҳри [[Ҳамбург]]и [[Олмон]] баргузор шуд, Шабнам иштирок кард ва соҳиби ҷоиза шуд. То ба кунун албомҳои зиёдаш рӯи нашрро дидааст. Шабнам бо бархе аз овозхонони тоҷик, аз ҷумла [[Ҷонибек Муродов]], [[Садриддин Наҷмиддин]], [[Баҳром Ғафурӣ]], шодравон [[Суҳроб Сафарзод]], [[Парвина Шукруллоева]] ва дигарон ҳамкорӣ мекунад. Шабнам дар [[Эрон]], [[Афғонистон]] ва [[Ӯзбакистон]] низ дӯстдорони бисёре дорад, аз он хотир, ки бархе аз сурудҳои маъруфи эрониву афғониро, аз ҷумла «Ёри сабзина», «То туро дидам», «Аз қудуми сафар» (аз [[Амирҷон Сабурӣ]]) ва «Шишта бошам» (аз [[Фарҳоди Дарё]]) бозхонӣ карда бо овозхонони тоҷики афғонистонӣ [[Ҷовид Шариф]] ва [[Наҷиб Навобӣ]] ва эронии амрикоӣ [[Лайло Фуруҳар]], бо сарояндаи ӯзбек [[Юлдуз Усмонова]] сурудҳои дуовоза иҷро кардааст. Соли 2007 [[Созмони Милали Муттаҳид|Созмони Миллали Муттаҳид]] Шабнами Сурайёро Сафири ихтиёрии СММ аз ҷониби Тоҷикистон таъйин намуд, то ки барои рушди барномаи СММ доир ба мубориза зидди бемории норасоии масъунияти бадан [[СПИД|БНМБ]] мусоидат намояд.

== Сарчашма ==
* https://ru.m.wikipedia.org/wiki/Сурайё,_Шабнам
* Wikipedia contributors, &quot;[http://ru.wikipedia.org/w/Сурайё,_Шабнам]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, &quot; Wikipedia, The Free Encyclopedia, (accessed April ۱۳, ۲۰۰۸).

== Зернависҳо ==
&lt;references/&gt;

== Пайвандҳо ==
{{Authority control}} 
* [https://ovozz.ru/artists/shabnami-surajyo/ Сурудхо ва ҳаёти Шабнами Сурайё]
* [https://24smi.org/celebrity/5290-shabnami-surae.html/ ҳаёт ва фаолияти Шабнами Сурайё]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [http://www.shabnamsuraya.com/ Вебгоҳи расмии Шабнам Сурайё] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130820151553/http://www.shabnamsuraya.com/ |date=2013-08-20 }}
* [https://web.archive.org/web/20090918232327/http://www.simo-tj.ucoz.ru/photo/33/ '''Аксҳои Шабнам Сурайё''']
* [https://archive.is/20130707013630/www.bbc.co.uk/persian/tajikistan/story/2006/01/060108_so_entertainment.shtml Гуфтугӯ бо Шабнами Сурайё — Бахши нахуст]
* [https://archive.is/20130707024124/www.bbc.co.uk/persian/tajikistan/story/2006/01/060115_rm_tajentertainment_cyr.shtml Гуфтугӯ бо Шабнами Сурайё — Бахши дуюм]
* [http://www.asiaplus.tj/articles/55/1034.html Шабнами СУРАЙЁ: «Если обо мне говорят, значит, я чего-то стою»] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070927201842/http://www.asiaplus.tj/articles/55/1034.html |date=2007-09-27 }}

[[Гурӯҳ:Овозхонҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Сарояндаҳои асри XXI]]</text>
      <sha1>6iqvu61cfmyfmuny320ipidcs4ilv7r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Деҳоти Косатарош</title>
    <ns>0</ns>
    <id>10888</id>
    <revision>
      <id>1307209</id>
      <parentid>1301370</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:49:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13438" xml:space="preserve">Косатарош Дехаи мардони номдор.
 КОСАТАРОШ  деҳаест дар калби каторкухҳои сар ба фалак кашидаи Хисор ҷойгир шудааст  ва бо табиати зебову боду хавои муссафояш касро мафтун мекунад ва дар масоҳати 8-9 км тул кашида дар деҳа 751 хочаги ва 4409  аҳоли зиндагони мекунад. 
Ачаб накхати нотакроре дорад.Руди шухоби кухиаш чашмаҳои мусаффои кухҳояш мафтункунандаи калбхост. Аз тамошои манзараҳои дилфиреб дили кас ба вачд меояд. Доманаи кух ва теппахо саросар бо арчаҳои сарсабз ба гулҳои рангоранг ва атромезу фарахафзо рупуш аст. Дар рузҳои аввали бахори тамошои бойчечаку лолаҳои рангобаранг дар дили кас кайфияти бахорро бедор мекунад. Чах-чахи мургакони хушилхон, шилдир-шилдири дарёчаи кухи, осмони софу бегубор, фазои рухафзову насими форам ва тамошои чаманҳои пур аз гулҳои сурху сафеду нилоби парвози хаёлҳои касро  фирдавс барин мебарад.
Дехаи Косатарош яке аз деҳаҳои бостонтарин ва кухантарин  дар шаҳри Панчакент буда таърихи хело кухан ва бой дорад.
Дар бораи  таърихи пайдоиши ин дех кассе маълумоти аниқе надорад, вале аз руи накли муйсафедони диёр ин деҳа  аз давраи ҳуҷуми арабхо ба Осиёи Маркази вучуд доштааст.
Шаходати ин гуфтахо дар он аст ,ки  чор калъаи посбоние ки дехи моро ихота кардаанд ва таърихи хело бостона доранд  аз замони Сугдхо ба мо мерос мондааст.
Дар китобҳои бостоншиноси маъруф Абдуллочон Исхоков дар бори калъаҳои дидбони ва мавзеи истикомати кабилаи Сугдихо   ба таври возеху равшан баён карда шудааст.
Инчунин дар сарманзили деҳаи мо макбараҳои ду уламои динни ислом Хоча Аббос Бахтиёри Косатароши  ки аз руи баъзе ривоятхо он касро ҳамчун устоди мусики  уд навозии –и А.Рудаки мегуянд ва бузургвори дигар Мулло Хоча Бобо ки онҳоро ҳамчун уламои дини ислом дар деҳаҳои гирду атроф ва шаҳри Панчакент мешинонсанд ва зиёрат мекунанд.
Инчунин дар деҳаи мо якчанд авлодхо зиндагӣ ва умр ба сар мебаранд.
1.Авлоди Мулло Юсуфи
2.Хошими.
3 Алимуроди.
4.Угули.
5.Назарикихо
ва дигарон.

 Пирони хирадманд  пур аклу заковати деҳа аз Худойберди оксакол , Мулло Субхон , Мулло Сабур,Алимурод, Мулло Юсуф, Мулло Мухтор ,Имоми Ниёз Мулло Надир ,Тухтамиш оксакол. Бобои Наврузмахмад,Мулло Хочи, бародарон Бобои Рачаб Ва Усто Гиёс, Муллло Абдурахим ,Саиди Ризо  сар карда барои пешрафту тараккиёти илм маърифат маданияти мардуми деҳа сахми босазои хешро гузоштаанд.(мархумон).
Мехмонхонаҳои деҳаи мо меҳмонхонаи Бобои Рачаб,меҳмонхонаи Бобои Хайит, меҳмонхонаи Ако Ахмад бо меҳмонкабулкуни ва меҳмондусти дар Тоҷикистон ва берун аз аз он шӯҳратёр шудаанд.
Имрузхо дар деҳаҳои мо олимон шоирон нависандагон, мухандисон,духтурон омузгорони дарачаи чумхурияви дошта дар тамоми гушаву канори чумхури ҷоночонамон Тоҷикистон ва берун аз марз кору фаъолият мекунанд.
Деха бо номи Косатарош дар Балчувон.шаҳри Сабз.ноҳияи Варзоб низ хаст.урфу одат расму русум лахчаи гуфтор якхел аст. Барои ошнои пайдо намудан бо таърихи ин деҳахо Хошимов Рачаббоки ва Муродов Муродмухаммад ба ончо рафта  бо муйсафедони ончо сухбатхо ороста аз расму русум тарзи ҳаёту зиндагонии онҳо аз наздик шинос шудаанд.
Дар солҳои Чанги Бузурги Ватании солҳои 1941-1945  аз деҳаи мо Алиев Хакимчон,Бердиев Норим,.Одинаев Нозим,.Одинаев Насим.Кенчабоев Худоёр.Каримов Бобоназар.Ризоев Бобошариф.Юсупов Эшмахмад.Курбонов, Сангинмахмад, Сабуров Худойдод.Розиков Мирзошариф.Расулов Махмадкарим.Шарипов Махмаднаби.Ризоев Махмадшариф.Муродов Миршариф.Муродов Махмадаюб барин ҷавонмардон ба чанг сафарбар карда шуда аз ин чанги хонумонсуз барнагаштанд.
 Якчанд нафар ҷавонон аз ЧБВ   бо ордену медалхо  ва бо сари баланду ифтихори мили ба деҳа баргаштанд, ки инхо Одинаев Турди, Рахимов Рахим ,Бакоев Хучмахмад, Бадалов Камар, Бобочонов Холмурод, Ниезов Фазил,.Ризоев Амин мебошанд.
Ногуфта намонад ,ки шодравон Нормухаммад Субхонов яке аз аввалин шахсоне аст,ки  дар деҳаи мо маълумоти оли гирифта тамоми ҳаёти худро  сарфи таълиму тарбияи насли наврас бахшида аст.ташабускори аввалин мактаб дар деҳа ва хидматҳои барои ободонии деҳа кардаи ин шахс якумр дар хотири мо нақш хохад баст.
Хушбахтон   имрузхо дар тамоми чабхаҳои зиндагӣ намояндагони деҳаи мо  кор ва фаъолият доранд ва барои пешрафту тараккиёти чумхурии ҷоночонамон Тоҷикистон сахми арзанда мегузоранд. 
Олимону шоироне ки дар канори ин дехи кучак ба воя расидаанд Эхсон Субхон,Исмоил Зарифи, Ибод Рачаби, Иброхими Мир,Саид Ризо, Амини Нозим ,Шоими Шафеъ аз  инхо имрузхо мероси адабии пургановате дастраси хонандагон гаштааст.
Олимони ҷавон Норалии Киём ,Хисрави Шахоб дар соҳаҳои гуногуни илм имрузхо кор карда истодаандю
Мухандисони варзида Рачабали Субхонов.Рашид Рачабов,Шерали Юсупов,Зайниддин Вахобов..Хазрат Субхонов ва  садхо нафар дигарон дар соҳаҳои гуногун ва  якчанд шаҳрҳои Федератция Россия кор ва фаъолият мекунанд.
Духтурони хозик  Шорахим Юсуфи, Сунатчон Эшов,Бехзод Элов ва дигарон устоди касби худ буда ба ҷавониашон нигох накарда дар байни омма шӯҳратёр гаштаанд.

Хабиб Алиев.

Kosatarosh The village of famous men.

KOSATAROSH is a village located in the heart of the mountain ranges of Gissar and with its beautiful nature and fresh air, it stretches for 8–9&amp;nbsp;km and has 751 households and 4409 inhabitants. Achaab has a unique aroma. It is heartwarming to watch such deceptive landscapes. The slopes of the mountains and hills are covered with green junipers and colorful flowers. In the first days of spring, watching colorful flowers and tulips awakens the mood of spring in one's heart. The chirping of beautiful birds, the chirping of a mountain river, the clear blue sky, the cheerful atmosphere and the pleasant breeze, and the view of the meadows full of red and white flowers and the nil of the flight of one's imagination. Kosatarosh village is one of the oldest and most ancient villages in Panjakent city and has a very old and rich history. No one knows the exact history of the village, but according to local elders, the village dates back to the Arab invasion of Central Asia. Evidence of this is the fact that we have inherited four fortresses that surround our village and have a long history from the time of Sughd. Well-known archeologist Abdullojon Iskhokov's books about the fortresses and the settlement of the Sughd tribe are clearly described. Also in the headquarters of our village are the mausoleums of two Islamic scholars Khoja Abbas Bakhtiari Kosataroshi, who according to some legends is called a master of music by A. Rudaki, and another great Mullo Khoja Bobo, who is known as a scholar of Islam in the surrounding villages and the city. Panjakent is planted and visited. There are also several generations living in our village. 1. Descendants of Mullo Yusufi 2. Hashimi. 3 Alimurodi. 4.Uguli. 5. Theories and others. The wise elders of the village are full of wisdom of Khudoiberdi oxakol, Mullo Subkhon, Mullo Sabur, Alimurod, Mullo Yusuf, Mullo Mukhtor, Imam Niyoz Mullo Nadir, Tukhtamish oxakol. Baba Navruzmahmad, Mullo Khoji, brothers Boboi Rachab and Usto Giyos, Mullo Abdurahim, Saidi Reza have made a significant contribution to the progress and development of science and education of the people of the village. The hotels of our village, such as the Boboi Rachab Hotel, the Boboi Hayit Hotel, and the Ako Ahmad Hotel, have become famous for their hospitality and hospitality in Tajikistan and abroad. Today in our villages there are scientists, poets, writers, engineers, doctors and teachers of the republican level who work in all parts of our republic, both in Tajikistan and abroad. There is a village called Kosatarosh in Balchuvon, Sabz city, Varzob district. The customs and traditions are the same. In order to get acquainted with the history of these villages, Hoshimov Rachabboki and Murodov Murodmuhammad went there, talked to their elders and got acquainted with their customs and traditions. During the Great Patriotic War of 1941-1945 from our village Aliev Hakimjon, Berdiev Norim, Odinaev Nozim, Odinaev Nasim Kenchaboev Khudoyor. Karimov Bobonazar. Rizoev Bobosharif. Yusupov Eshmahmad. Kurbonov, Sanginmahmad, Saburov Khudoidod. Young men like Sharipov Mahmadnabi, Rizoev Mahmadsharif, Murodov Mirsharif, Murodov Mahmadayub were sent to war and did not return from this war without women. Several young people from the World War II returned to the village with orders and medals and with high national pride: Odinayev Turdi, Rakhimov Rahim, Bakoev Khuchmahmad, Badalov Kamar, Bobojonov Kholmurod, Niezov Fazil, Rizoev Amin. It should be noted that the late Normuhammad Subkhonov was one of the first people in our village who received a higher education and devoted his life to the education of the younger generation. bast. Fortunately, today the representatives of our village work in all spheres of life and Tajikistan makes a valuable contribution to the progress and development of our republic. Scholars and poets who grew up on the outskirts of this small village, Ehson Subkhon, Ismoil Zarifi, Ibod Rachabi, Ibrahim Mir, Said Rizo, Amini Nozim, Shoimi Shafe ', have a rich literary heritage. Young scientists Norali Kiyom, Khusravi Shahob are currently working in various fields of science, and experienced engineers Rachabali Subkhonov, Rashid Rachabov, Sherali Yusupov, Zayniddin Vakhobov, Hazrat Subkhonov and hundreds of others are working in various fields and in several cities of the Russian Federation. Doctors Shorakhim Yusufi, Sunatchon Eshov, Behzod Elov and others are masters of their profession and, despite their youth, have become popular among the public. Habib Aliyev.</text>
      <sha1>bwcyl1un6x0pne4rjsbuvn8nopuf38y</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307218</id>
      <parentid>1307209</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:50:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13438" xml:space="preserve">Косатарош Дехаи мардони номдор.
 КОСАТАРОШ  деҳаест дар калби каторкухҳои сар ба фалак кашидаи Хисор ҷойгир шудааст  ва бо табиати зебову боду хавои муссафояш касро мафтун мекунад ва дар масоҳати 8-9 км тул кашида дар деҳа 751 хочаги ва 4409  аҳоли зиндагони мекунад. 
Ачаб накхати нотакроре дорад.Руди шухоби кухиаш чашмаҳои мусаффои кухҳояш мафтункунандаи калбхост. Аз тамошои манзараҳои дилфиреб дили кас ба вачд меояд. Доманаи кух ва теппахо саросар бо арчаҳои сарсабз ба гулҳои рангоранг ва атромезу фарахафзо рупуш аст. Дар рузҳои аввали бахори тамошои бойчечаку лолаҳои рангобаранг дар дили кас кайфияти бахорро бедор мекунад. Чах-чахи мургакони хушилхон, шилдир-шилдири дарёчаи кухи, осмони софу бегубор, фазои рухафзову насими форам ва тамошои чаманҳои пур аз гулҳои сурху сафеду нилоби парвози хаёлҳои касро  фирдавс барин мебарад.
Дехаи Косатарош яке аз деҳаҳои бостонтарин ва кухантарин  дар шаҳри Панчакент буда таърихи хело кухан ва бой дорад.
Дар бораи  таърихи пайдоиши ин дех кассе маълумоти аниқе надорад, вале аз руи накли муйсафедони диёр ин деҳа  аз давраи ҳуҷуми арабхо ба Осиёи Маркази вучуд доштааст.
Шаходати ин гуфтахо дар он аст ,ки  чор калъаи посбоние ки дехи моро ихота кардаанд ва таърихи хело бостона доранд  аз замони Сугдхо ба мо мерос мондааст.
Дар китобҳои бостоншиноси маъруф Абдуллочон Исхоков дар бори калъаҳои дидбони ва мавзеи истикомати кабилаи Сугдихо   ба таври возеху равшан баён карда шудааст.
Инчунин дар сарманзили деҳаи мо макбараҳои ду уламои динни ислом Хоча Аббос Бахтиёри Косатароши  ки аз руи баъзе ривоятхо он касро ҳамчун устоди мусики  уд навозии –и А.Рудаки мегуянд ва бузургвори дигар Мулло Хоча Бобо ки онҳоро ҳамчун уламои дини ислом дар деҳаҳои гирду атроф ва шаҳри Панчакент мешинонсанд ва зиёрат мекунанд.
Инчунин дар деҳаи мо якчанд авлодхо зиндагӣ ва умр ба сар мебаранд.
1.Авлоди Мулло Юсуфи
2.Хошими.
3 Алимуроди.
4.Угули.
5.Назарикихо
ва дигарон.

 Пирони хирадманд  пур аклу заковати деҳа аз Худойберди оксакол , Мулло Субхон , Мулло Сабур,Алимурод, Мулло Юсуф, Мулло Мухтор ,Имоми Ниёз Мулло Надир ,Тухтамиш оксакол. Бобои Наврузмахмад,Мулло Хочи, бародарон Бобои Рачаб Ва Усто Гиёс, Муллло Абдурахим ,Саиди Ризо  сар карда барои пешрафту тараккиёти илм маърифат маданияти мардуми деҳа сахми босазои хешро гузоштаанд.(мархумон).
Мехмонхонаҳои деҳаи мо меҳмонхонаи Бобои Рачаб,меҳмонхонаи Бобои Хайит, меҳмонхонаи Ако Ахмад бо меҳмонкабулкуни ва меҳмондусти дар Тоҷикистон ва берун аз аз он шуҳратёр шудаанд.
Имрузхо дар деҳаҳои мо олимон шоирон нависандагон, мухандисон,духтурон омузгорони дарачаи чумхурияви дошта дар тамоми гушаву канори чумхури ҷоночонамон Тоҷикистон ва берун аз марз кору фаъолият мекунанд.
Деха бо номи Косатарош дар Балчувон.шаҳри Сабз.ноҳияи Варзоб низ хаст.урфу одат расму русум лахчаи гуфтор якхел аст. Барои ошнои пайдо намудан бо таърихи ин деҳахо Хошимов Рачаббоки ва Муродов Муродмухаммад ба ончо рафта  бо муйсафедони ончо сухбатхо ороста аз расму русум тарзи ҳаёту зиндагонии онҳо аз наздик шинос шудаанд.
Дар солҳои Чанги Бузурги Ватании солҳои 1941-1945  аз деҳаи мо Алиев Хакимчон,Бердиев Норим,.Одинаев Нозим,.Одинаев Насим.Кенчабоев Худоёр.Каримов Бобоназар.Ризоев Бобошариф.Юсупов Эшмахмад.Курбонов, Сангинмахмад, Сабуров Худойдод.Розиков Мирзошариф.Расулов Махмадкарим.Шарипов Махмаднаби.Ризоев Махмадшариф.Муродов Миршариф.Муродов Махмадаюб барин ҷавонмардон ба чанг сафарбар карда шуда аз ин чанги хонумонсуз барнагаштанд.
 Якчанд нафар ҷавонон аз ЧБВ   бо ордену медалхо  ва бо сари баланду ифтихори мили ба деҳа баргаштанд, ки инхо Одинаев Турди, Рахимов Рахим ,Бакоев Хучмахмад, Бадалов Камар, Бобочонов Холмурод, Ниезов Фазил,.Ризоев Амин мебошанд.
Ногуфта намонад ,ки шодравон Нормухаммад Субхонов яке аз аввалин шахсоне аст,ки  дар деҳаи мо маълумоти оли гирифта тамоми ҳаёти худро  сарфи таълиму тарбияи насли наврас бахшида аст.ташабускори аввалин мактаб дар деҳа ва хидматҳои барои ободонии деҳа кардаи ин шахс якумр дар хотири мо нақш хохад баст.
Хушбахтон   имрузхо дар тамоми чабхаҳои зиндагӣ намояндагони деҳаи мо  кор ва фаъолият доранд ва барои пешрафту тараккиёти чумхурии ҷоночонамон Тоҷикистон сахми арзанда мегузоранд. 
Олимону шоироне ки дар канори ин дехи кучак ба воя расидаанд Эхсон Субхон,Исмоил Зарифи, Ибод Рачаби, Иброхими Мир,Саид Ризо, Амини Нозим ,Шоими Шафеъ аз  инхо имрузхо мероси адабии пургановате дастраси хонандагон гаштааст.
Олимони ҷавон Норалии Киём ,Хисрави Шахоб дар соҳаҳои гуногуни илм имрузхо кор карда истодаандю
Мухандисони варзида Рачабали Субхонов.Рашид Рачабов,Шерали Юсупов,Зайниддин Вахобов..Хазрат Субхонов ва  садхо нафар дигарон дар соҳаҳои гуногун ва  якчанд шаҳрҳои Федератция Россия кор ва фаъолият мекунанд.
Духтурони хозик  Шорахим Юсуфи, Сунатчон Эшов,Бехзод Элов ва дигарон устоди касби худ буда ба ҷавониашон нигох накарда дар байни омма шуҳратёр гаштаанд.

Хабиб Алиев.

Kosatarosh The village of famous men.

KOSATAROSH is a village located in the heart of the mountain ranges of Gissar and with its beautiful nature and fresh air, it stretches for 8–9&amp;nbsp;km and has 751 households and 4409 inhabitants. Achaab has a unique aroma. It is heartwarming to watch such deceptive landscapes. The slopes of the mountains and hills are covered with green junipers and colorful flowers. In the first days of spring, watching colorful flowers and tulips awakens the mood of spring in one's heart. The chirping of beautiful birds, the chirping of a mountain river, the clear blue sky, the cheerful atmosphere and the pleasant breeze, and the view of the meadows full of red and white flowers and the nil of the flight of one's imagination. Kosatarosh village is one of the oldest and most ancient villages in Panjakent city and has a very old and rich history. No one knows the exact history of the village, but according to local elders, the village dates back to the Arab invasion of Central Asia. Evidence of this is the fact that we have inherited four fortresses that surround our village and have a long history from the time of Sughd. Well-known archeologist Abdullojon Iskhokov's books about the fortresses and the settlement of the Sughd tribe are clearly described. Also in the headquarters of our village are the mausoleums of two Islamic scholars Khoja Abbas Bakhtiari Kosataroshi, who according to some legends is called a master of music by A. Rudaki, and another great Mullo Khoja Bobo, who is known as a scholar of Islam in the surrounding villages and the city. Panjakent is planted and visited. There are also several generations living in our village. 1. Descendants of Mullo Yusufi 2. Hashimi. 3 Alimurodi. 4.Uguli. 5. Theories and others. The wise elders of the village are full of wisdom of Khudoiberdi oxakol, Mullo Subkhon, Mullo Sabur, Alimurod, Mullo Yusuf, Mullo Mukhtor, Imam Niyoz Mullo Nadir, Tukhtamish oxakol. Baba Navruzmahmad, Mullo Khoji, brothers Boboi Rachab and Usto Giyos, Mullo Abdurahim, Saidi Reza have made a significant contribution to the progress and development of science and education of the people of the village. The hotels of our village, such as the Boboi Rachab Hotel, the Boboi Hayit Hotel, and the Ako Ahmad Hotel, have become famous for their hospitality and hospitality in Tajikistan and abroad. Today in our villages there are scientists, poets, writers, engineers, doctors and teachers of the republican level who work in all parts of our republic, both in Tajikistan and abroad. There is a village called Kosatarosh in Balchuvon, Sabz city, Varzob district. The customs and traditions are the same. In order to get acquainted with the history of these villages, Hoshimov Rachabboki and Murodov Murodmuhammad went there, talked to their elders and got acquainted with their customs and traditions. During the Great Patriotic War of 1941-1945 from our village Aliev Hakimjon, Berdiev Norim, Odinaev Nozim, Odinaev Nasim Kenchaboev Khudoyor. Karimov Bobonazar. Rizoev Bobosharif. Yusupov Eshmahmad. Kurbonov, Sanginmahmad, Saburov Khudoidod. Young men like Sharipov Mahmadnabi, Rizoev Mahmadsharif, Murodov Mirsharif, Murodov Mahmadayub were sent to war and did not return from this war without women. Several young people from the World War II returned to the village with orders and medals and with high national pride: Odinayev Turdi, Rakhimov Rahim, Bakoev Khuchmahmad, Badalov Kamar, Bobojonov Kholmurod, Niezov Fazil, Rizoev Amin. It should be noted that the late Normuhammad Subkhonov was one of the first people in our village who received a higher education and devoted his life to the education of the younger generation. bast. Fortunately, today the representatives of our village work in all spheres of life and Tajikistan makes a valuable contribution to the progress and development of our republic. Scholars and poets who grew up on the outskirts of this small village, Ehson Subkhon, Ismoil Zarifi, Ibod Rachabi, Ibrahim Mir, Said Rizo, Amini Nozim, Shoimi Shafe ', have a rich literary heritage. Young scientists Norali Kiyom, Khusravi Shahob are currently working in various fields of science, and experienced engineers Rachabali Subkhonov, Rashid Rachabov, Sherali Yusupov, Zayniddin Vakhobov, Hazrat Subkhonov and hundreds of others are working in various fields and in several cities of the Russian Federation. Doctors Shorakhim Yusufi, Sunatchon Eshov, Behzod Elov and others are masters of their profession and, despite their youth, have become popular among the public. Habib Aliyev.</text>
      <sha1>b6cdun8ce3qrzleyf1ajhpw60rfey6n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Википедиа:Қаҳвахона</title>
    <ns>4</ns>
    <id>11133</id>
    <revision>
      <id>1307107</id>
      <parentid>1306433</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:36:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>/* Новости Стратегии Движения и Управления – Выпуск 6 */  Добавление:О проекте Стратегия Движения/Инициативы</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="132377" xml:space="preserve">{{Қаҳвахона}}
== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Wikimedia Foundation Board of Trustees election 2022 - Call for Election Volunteers&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
The Movement Strategy and Governance team is looking for community members to serve as election volunteers in the upcoming Board of Trustees election.

The idea of the Election Volunteer Program came up during the 2021 Wikimedia Board of Trustees Election. This program turned out to be successful. With the help of Election Volunteers we were able to increase outreach and participation in the election by 1,753 voters over 2017.  Overall turnout was 10.13%, 1.1 percentage points more, and 214 wikis were represented in the election. 

There were a total of 74 wikis that did not participate in 2017 that produced voters in the 2021 election. Can you help increase the participation even more?

Election volunteers will help in the following areas:
* Translate short messages and announce the ongoing election process in community channels
* Optional: Monitor community channels for community comments and questions

Volunteers should:

* Maintain the friendly space policy during conversations and events
* Present the guidelines and voting information to the community in a neutral manner

Do you want to be an election volunteer and ensure your community is represented in the vote? Sign up [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|here]] to receive updates. You can use the [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|talk page]] for questions about translation.&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

=== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Выборы в Совет попечителей Фонда Викимедиа 2022. Приглашаем волонтёров&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ===
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Команда по Стратегии движения и управлению приглашает членов сообщества принять участие в качестве волонтёров на предстоящих выборах в Совет попечителей.

Идея программы &quot;Волонтёры на выборах&quot; возникла во время выборов в Совет попечителей Викимедиа в 2021 году. Программа была успешной. Благодаря помощи волонтёров на выборах мы смогли увеличить охват сообществ и участие в выборах на 1 753 избирателя по сравнению с 2017 годом. Общая явка составила 10,13%, что на 1,1 процентных пункта больше. Были представлены 214 википроектов. 

Но 74 вики, не участвовавших в 2017 году, дали голоса на выборах 2021 года. Хотите помочь изменить ситуацию с участием?

Волонтёры на выборах будут помогать в следующем:
* Переводить короткие сообщения и анонсировать текущий избирательный процесс на каналах сообщества
* По желанию: Мониторить каналы сообщества на предмет комментариев и вопросов

Волонтёры должны:

* Соблюдать политику дружественного пространства во время бесед и мероприятий
* Представлять руководящие принципы и информацию о голосовании сообществу в нейтральном ключе

Вы хотите стать волонтёром на выборах и обеспечить представительство вашего сообщества в голосовании? Подпишитесь [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|здесь]], чтобы получать обновления. Вы можете использовать [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|страницу обсуждения]] для вопросов о переводе.&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;  --[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 12:07, 6 май 2022 (UTC) 

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;2022 Board of Trustees Call for Candidates&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

The Board of Trustees seeks candidates for the 2022 Board of Trustees election. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Announcement/Call_for_Candidates|'''Read more on Meta-wiki.''']]

The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] is here! Please consider submitting your candidacy to serve on the Board of Trustees.

The Wikimedia Foundation Board of Trustees oversees the Wikimedia Foundation's operations. Community-and-affiliate selected trustees and Board-appointed trustees make up the Board of Trustees. Each trustee serves a three year term. The Wikimedia community has the opportunity to vote for community-and-affiliate selected trustees.

The Wikimedia community will vote to fill two seats on the Board in 2022. This is an opportunity to improve the representation, diversity, and expertise of the Board as a team.

Who are potential candidates? Are you a potential candidate? Find out more on the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Apply to be a Candidate page]].

Thank you for your support, 

Movement Strategy and Governance on behalf of the Elections Committee and the Board of Trustees&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 

===&lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Объявление о выдвижении кандидатур в Совет попечителей Фонда Викимедиа 2022&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ===
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Совет попечителей объявляет поиск кандидатов на участие в выборах в Совет 2022 года. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Announcement/Call_for_Candidates|'''Подробнее на Мета-вики''']].

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|Выборы в Совет попечителей 2022 года]] объявляются открытыми! Просим вас рассмотреть возможность выдвижения своей кандидатуры для службы в Совете попечителей.

Совет попечителей Фонда Викимедиа осуществляет контроль за деятельностью Фонда Викимедиа. В состав Совета входят попечители от сообществ и партнёрских организаций, а также назначенные попечители. Каждый попечитель служит три года. Сообщество Викимедиа имеет возможность голосовать за попечителей от сообществ и партнёрских организаций.

Участники_цы сообщества будут голосовать за два места в Совете попечителей в 2022 году. Это возможность улучшить представительство, разнообразие и компетентность Совета как команды.

Вы являетесь потенциальным кандидатом? Узнайте подробности на странице [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Подать заявку на выдвижение своей кандидатуры]].

Благодарим вас за поддержку,

Команда по Стратегии движения и управлению от лица Комитета по выборам и Совета попечителей&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 

--[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 18:09, 25 апрели 2022 (UTC) 

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Присоединяйтесь к обсуждению Годового плана Фонда Викимедиа с Марьяной Искандер&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|''Вы можете найти перевод этого сообщения на другие языки на Мета-вики''.]]
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Добрый день,

[[m:Special:MyLanguage/Movement Communications|Команды по Коммуникациям движения]] и по [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance|Стратегии движения и управлению]] приглашают вас обсудить  '''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft|Годовой план Фонда Викимедиа на 2022-23 годы]]'''.

Эти беседы являются продолжением [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Chief Executive Officer/Maryana’s Listening Tour|тура прослушиваний исполнительного директора Фонда Викимедиа]] [[m:User:MIskander-WMF|Марьяны Искандер]]. 

Беседы посвящены следующим вопросам:
* [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia 2030|Стратегия движения Викимедиа до 2030 года]] определяет направление «знание как услуга» и «равенство знаний». Фонд Викимедиа стремиться планировать свою деятельность в соответствии с этими двумя целями. Как, по вашему мнению, Фонд Викимедиа должен применить эти цели в своей работе?
* Фонд Викимедиа продолжает искать пути улучшения работы на региональном уровне. Мы усилили региональный подход в таких направлениях, как гранты, новые функции и беседы с сообществом. Что работает успешно? Что может быть улучшено?
* Каждый может внести свой вклад в процесс разработки Стратегии движения. Расскажите о своей деятельности, идеях, пожеланиях и извлечённых уроках. Как Фонд Викимедиа может лучше поддерживать волонтёров и партнёрских организаций, работающих в рамках Стратегии движения?

Вы можете найти [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft/Your Input|'''график встреч на Мета-вики''']].

Информация доступна на нескольких языках. На встречах могут принять участие все желающие. Синхронный перевод на русский язык будет доступен во встрече, которая состоится 23 апреля в [https://zonestamp.toolforge.org/1650722420 14.00 UTC].

С уважением,&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;    
--[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 10:02, 15 апрели 2022 (UTC)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Новости Стратегии Движения и Управления – Выпуск 6&lt;section end=&quot;announcement-header&quot;/&gt; == 

&lt;section begin=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt;
&lt;div style = &quot;line-height: 1.2&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Новости Стратегии Движения и Управления'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Выпуск 6, апрель 2022 года'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6|'''Читать полную версию информационного бюллетеня''']]&lt;/span&gt;
----

Добро пожаловать в шестой выпуск новостей Стратегии движения и управления! Обновлённый бюллетень содержит информацию, в частности, о новостях и событиях связанных с Уставом движения, Универсальным кодексом поведения, грантами на реализацию Стратегии движения, выборами в Совет попечителей.

Информационный бюллетень выходит ежеквартально, а обновления – еженедельно. Не забудьте [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|подписаться]], чтобы получать последующие выпуски.
&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt;

*'''Развитие лидерства -''' формируется Рабочая группа! - Приём заявок на участие в Рабочей группе по развитию лидерства завершился 10 апреля 2022 года. Для участия в рабочей группе будут отобраны до 12 членов сообщества. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A1|продолжить чтение]])
*'''Голосование по ратификации Универсального кодекса поведения -''' С 7 по 21 марта было проведено глобальное голосование по Руководству по обеспечению правоприменения УКП через SecurePoll. Более 2300 пользователей с правом голоса, по меньшей мере из 128 домашних вики-проектов поделились мнениями и комментариями. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A2|продолжить чтение]]) 
*'''Дискуссии движения о хабах -''' 12 марта провели глобальное обсуждение по вопросам региональных и тематических хабов. В нём приняли участие 84 викимедийцев со всего движения. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A3|продолжить чтение]]) 
*'''Гранты по Стратегии движения по-прежнему открыты! -''' С начала года было одобрено шесть проектных предложений общей суммой порядка 80 000 долларов США. У вас есть проектная идея по Стратегии движения? Свяжитесь с нами! ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A4|продолжить чтение]]) 
*'''Комитет по разработке Устава движения приступил к работе! -''' Комитет из пятнадцати членов, избранный в октябре 2021 года, согласовал основные ценности, методы работы, а также приступил к составлению плана работы над проектом Устава движения. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A5|продолжить чтение]])
*'''Еженедельные обновления по Стратегии движения -''' Участвуйте и подписывайтесь! - Команда по Стратегии движения и управлению запустила портал обновлений, где собраны все страницы Стратегии движения на Мета-вики. Подпишитесь и получайте последние новости о текущих проектах. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A6|продолжить чтение]]) 
*'''Блог «Diff» -''' Прочитайте последние публикации о Стратегии движения на Викимедиа Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A7|продолжить чтение]])
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt; 
--[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 12:04, 14 апрели 2022 (UTC)

=== О проекте Стратегия Движения/Инициативы &gt; === 
Смотрите:Стратегия Движения/Инициативы &gt; Movement_Strategy/Initiatives[[:m:https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Strategy/Initiatives|Продолжить чтение Movement_Strategy/Initiatives]]
:Это упрощённая версия списка инициатив (а именно: ключевых понятий, изменений и действий), включённых в рекомендации Фонда Викимедиа по Стратегии-2030. Инициативы из этого списка являются часть процесса применения Стратегии-2030.--[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|баҳс]]) 13:35, 20 июли 2022 (UTC)

== Приглашение на участие в Рабочей группе по развитию лидерства== 
:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate/Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Leadership Development Working Group/Participate/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Салом, 

Спасибо всем, кто принял участие в [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Working_Group/ru обсуждении инициативы Рабочей группы по развитию лидерства]. Отчёт по итогам полученных отзывов можете прочитать [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Working_Group/Participate/ru здесь]. 

Команда по развитию сообществ принимает заявки на участие в Рабочей группе по развитию лидерства до '''10 апреля 2022 года'''. Форму заявки на участие можно найти [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Working_Group/Participate/ru здесь]. Перед тем как подать заявку, ознакомьтесь с [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Working_Group/Purpose_and_Structure/ru информацией о рабочей группе]. Не забудьте поделиться информацией с заинтересованными членами сообщества.

Спасибо,

[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 19:29, 19 марти 2022 (UTC)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Invitation to Hubs event: Global Conversation on 2022-03-12 at 13:00 UTC&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; == 
:''[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
----
Hello all, please see an invitation from my colleague about an upcoming Global Conversation about Hubs. [[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 18:43, 9 марти 2022 (UTC)
----
The Movement Strategy and Governance team of the Wikimedia Foundation would like to invite you to the next event about &quot;Regional and Thematic Hubs&quot;. The Wikimedia Movement is in the process of understanding what Regional and Thematic Hubs should be. Our workshop in November was a good start ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Documentation/27 November Workshop|read the report]]), but we're not finished yet. 

Over the last weeks we conducted about 16 interviews with groups working on establishing a Hub in their context ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Dialogue|see Hubs Dialogue]]). These interviews informed a report that will serve as a foundation for discussion on March 12. The report is planned to be published on March 9.

The event will take place on March 12, 13:00 to 16:00 UTC on Zoom. Interpretation will be provided in French, Spanish, Arabic, Russian, and Portuguese. Registration is open, and will close on March 10. Anyone interested in the topic is invited to join us. '''[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022|More information on the event on Meta-wiki]]'''.

Best regards,

[[m:User:KVaidla (WMF)|Kaarel Vaidla]]&lt;br /&gt;Movement Strategy
&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Universal Code of Conduct Enforcement guidelines ratification voting open from 7 to 21 March 2022&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hello everyone,

The ratification voting process for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|revised enforcement guidelines]] of the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) is now open! '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|Voting commenced on SecurePoll]]''' on 7 March 2022 and will conclude on 21 March 2022. Please [[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information|read more on the voter information and eligibility details]].

The Universal Code of Conduct (UCoC) provides a baseline of acceptable behavior for the entire movement. The revised enforcement guidelines were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the policy across the movement. You can [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|read more about the UCoC project]].

You can also comment on Meta-wiki talk pages in any language. You may also contact the team by email: ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org

Sincerely,

Movement Strategy and Governance

Wikimedia Foundation&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

--[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 11:51, 7 марти 2022 (UTC)

=== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Голосование завершено. Спасибо всем за участие! &lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ===

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information/Announcement|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

21 марта 2022 года завершилось голосование по ратификации [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|обновлённого Руководства по обеспечению правоприменения]] [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Универсального кодекса поведения]] (УКП). В голосовании приняли участие более {{#expr:2300}} викимедийцев из разных регионов нашего Движения. Группа по проверке итогов голосования приступила к работе. Потребуется примерно две недели, чтобы они завершили подсчет голосов.

Окончательные итоги голосования будут объявлены [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Results|здесь]] вместе с соответствующей статистикой и резюме комментариев, как только они будут доступны. 

[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 18:19, 22 марти 2022 (UTC)

=== Next steps: Universal Code of Conduct (UCoC) and UCoC Enforcement Guidelines === 
After reviewing vote results and accompanying comments, the Community Affairs Committee decided to launch a fresh round of community consultations. After that, the refined text of the Guidelines will be put for another vote.

The comments have shown that community members unequivocally support creating a safe and welcoming culture that stops hostile and toxic behaviour, supports victims of such actions, and encourages good-faith people to be productive on the Wikimedia projects.
While the results did show that support for the UCoC Guidelines exceeded the required 50%+1 vote, the comments highlighted that further revisions would be required to have strong community support to follow through with enforcement.

Therefore the Committee instructed the Foundation to:

Conduct another round of community consultations, and put the newly-refined Guidelines for a community vote.

The WMF team will seek feedback on four topics that stood out among the voter comments. You can learn more about the four topics and the Committee's findings on [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Board_noticeboard/April_2022_-_Board_of_Trustees_on_Next_steps:_Universal_Code_of_Conduct_(UCoC)_and_UCoC_Enforcement_Guidelines this Meta page]. 

Best regards, --[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 12:01, 23 апрели 2022 (UTC)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Report on Voter Feedback from Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines Ratification &lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt;==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Hello all,

The Universal Code of Conduct (UCoC) project team has completed the analysis of the feedback accompanying the ratification vote on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines. 

Following the completion of the UCoC Enforcement Guidelines Draft in 2022, the guidelines were voted on by the Wikimedian community. Voters cast votes from 137 communities, with the top 9 communities being: English, German, French, Russian, Polish, Spanish, Chinese, Japanese, Italian Wikipedias, and Meta-wiki. 

Those voting had the opportunity to provide comments on the contents of the Draft document. 658 participants left comments. 77% of the comments are written in English. Voters wrote comments in 24 languages with the largest numbers in English (508), German (34), Japanese (28), French (25), and Russian (12). 

A report will be sent to the Revision Drafting Committee who will refine the enforcement guidelines based on the community feedback received from the recently concluded vote. A public version of the report is [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report|'''published on Meta-wiki here''']].  The report is available in translated versions on Meta-wiki. {{int:please-translate}} 

Again, we thank all who participated in the vote and discussions. We invite everyone to contribute during the next community discussions. More information about the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines can be found [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|on Meta-wiki]].

On behalf of the Universal Code of Conduct project team&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
--[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 10:26, 26 май 2022 (UTC)

== Удаление статей по ЛГБТ-тематике ==
Коллега [[User:VASHGIRD]] несколько дней назад удалил группу статей по ЛГБТ-тематике, таких как [[Гей]] и [[ЛГБТ]], без описания причины удаления, и не отвечает на вопрос об этих причинах. Тема сложная, и есть опасения, что удаление было некорректным и статьи нужно восстановить - гугл-кеш показывает вполне нормальные заготовки. Также обращаю внимание администраторов [[User:Ibrahim]], [[User:Шухрат Саъдиев]], [[User:Darafsh]] и [[User:Илья Драконов]] на данную ситуацию. [[Вижа:Contributions/213.87.154.237|213.87.154.237]] 09:01، 29 июли 2018 (UTC)
:{{ПБ|VASHGIRD}} Оё ман метавонам пурсам, ки сабаби нобуд шудани ин мақолаҳо чист? Ин қобили қабул нест. [[Корбар:Darafsh|&lt;span style=&quot;color:Purple; text-shadow:grey 0.1em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;Дирафши Ковиёнӣ&lt;/span&gt;]] ([[Баҳси корбар:Darafsh|Баҳс]]) 20:03، 29 июли 2018 (UTC)
:: Сабаб ин ҳазф сохтан, ин надоштани гурӯҳҳои мавзуъотӣ, сарчашмаҳои муътабар ва риоят нашудани дигар талаботи ВТ, ҳамчунин ба назар нагирифтани огоҳии чандинкаратаи мудирон! --[[User:VASHGIRD|Дӯстмурод Саид]] 06:22، 30 июли 2018 (UTC)

== Сломанные интервики ==
Добрый день! На Викиданных есть сломанные интервики на таджикский раздел вроде [https://www.wikidata.org/w/index.php?title=Q19664602&amp;oldid=672198579 Walter Figueira]] - почему-то при удалении статей они не удалились. Обращаю внимание на всякий случай, чтобы в будущем не плодить. [[Корбар:Wikisaurus|Wikisaurus]] ([[Баҳси корбар:Wikisaurus|talk]]) 00:05، 21 май 2018 (UTC)
* Ой, я создал [[:Categor:Infobox importer templates]] вместо [[:Category:Infobox importer templates]] и не могу теперь переименовать - поможете? [[Корбар:Wikisaurus|Wikisaurus]] ([[Баҳси корбар:Wikisaurus|talk]]) 15:26, 4 октябри 2018 (UTC)

== Эҷоди мақолаҳо ба воситаи бот ==
Дӯстон, [[корбар:AryanBot|AryanBot]] [[Абрамовская (ноҳияи Онежск)|чунин]] мақолаҳоро, ки ба ҳама талаботи ба воситаи бот эҷод кардани мақолаҳо ҷавобгӯ аст, тобистони гузашта қариб 1000-то эҷод кард.

'''Талабот барои ботҳо аз рӯи дастурҳои бахши забони русӣ дар ҳисоби хуб:'''
#Дар узви худ на кам аз ду ҷумла иттилоот бояд дошта бошад.
#Шаблон-қуттӣ
#Шаблони новбарӣ барои ятим намондани мақолаҳо, ба ҳамдигар мепайвандад.
#Сарчашмаи боваринок.

Ягона камбудӣ, иҷозати ҷамоаи маҳаллӣ нест. Бинобар ин, хоҳишмандам беэтиноӣ накунед ва дар овоздҳӣ фаъолона ширкат варзеда овози додаатонро шарҳ диҳед ва хуб мешавад агар ин шарҳро бо 2 забон, инглисӣ ва тоҷикӣ бошад на вобаста аз овози мусбат ё манфӣ. Дар овоздиҳӣ яке аз ин шаблонҳо &lt;nowiki&gt;{{тарафдор}}, {{муқобил}} ва ё {{худдорӣ}}&lt;/nowiki&gt; истифода карда дар поёни баҳси ман ҷой кунед. 

Диққат! Агар 80%-и ҷамоат овози мусбат диҳад, ин саҳифаро, бот ҳамчун ҳуҷҷат дар қуттии шарҳи худ истифода мебарад. Барои диққат ташаккур. Бо эҳтиром,--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;AryanSogd&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] [[Баҳси корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;blue&quot;&gt;&lt;sup&gt;(t)&lt;/sup&gt;&lt;/font&gt;]] 18:29، 27 Феврал 2016 (UTC)
# {{Тарафдор}} мешавам. [[Корбар:Farsizabon|Farsizabon]] ([[Баҳси корбар:Farsizabon|talk]]) 05:15، 28 Феврал 2016 (UTC)
# {{тарафдор}} Ботҳои эҷодшуда бинобар зарурияти объективии босифат гардонидани вироишҳои Википедияи тоҷикӣ барои корбарон лозиманд.  Establish bots emerges from the objective need for a qualitative improvement of the Tajik Wikipedia articles by participants.--[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|talk]]) 06:35، 28 Феврал 2016 (UTC)
# {{Тарафдор}} [[Абрамовская (ноҳияи Онежск)|Кори нағз]]. Ба ВП тоҷикӣ чунин бот лозим аст. Excellent enterprise. The Tajik Wikipedia needs such work, no doubt about it. Best regards,  [[Корбар:Сергап|Сергап]] ([[Баҳси корбар:Сергап|talk]]) 13:34، 28 Феврал 2016 (UTC)
# {{тарафдор}}ам 100%. Эҷоди мақолаҳо бо ёрии бот дар бисёр викиҳои '''калон''' иҷозат аст. Дар викии хурд, ба фикрам лозим аст. Як корбари шведӣ дар ин кор бисёр машҳур аст. --[[Корбар:Химик1991|Химик1991]] ([[Баҳси корбар:Химик1991|talk]]) 16:18، 28 Феврал 2016 (UTC)
# {{тарафдор}} Ботҳо дар Википедиаи тоҷикӣ бисёр заруранд. Bots Tajik Wikipedia required.  --[[Корбар:VASHGIRD|Дустмурод Саид]] ([[Баҳси корбар:VASHGIRD|talk]]) 14:20، 1 Март 2016 (UTC)
# {{тарафдор}} Фикр мекунам, ки ботҳо барои пешрафти кор дар Википедиаи тоҷикӣ зарур ҳастанд.Bots are needed to improve and expend the work of Wikipedia.--[[Корбар:Фарогат Искандарова|Фарогат Искандарова]] ([[Баҳси корбар:Фарогат Искандарова|talk]]) 15:07، 1 Март 2016 (UTC)
# {{тарафдор}} Эҷоди мақолаҳо бо ёрии бот лозим аст.Чунки, вақтро сарфа мекунад.Барори кор ба Шумо.Bots are needed to improve and expend the work --[[Корбар:Гаффоров Б.|Гаффоров Б.]] ([[Баҳси корбар:Гаффоров Б.|talk]]) 13:54، 2 Март 2016 (UTC) 
# {{тарафдор}} лозим аст. --[[Корбар:Doostdar|Doostdar]] ([[Баҳси корбар:Doostdar|talk]]) 04:36، 5 Март 2016 (UTC)
# {{тарафдор}} Чанде бисёр эҷод кунад, ҳамон қадар хуб аст.--[[Корбар:Муроди Одина|Муроди Одина]] ([[Баҳси корбар:Муроди Одина|talk]]) 06:56، 5 Март 2016 (UTC)
# {{тарафдор}} Эҷоди бот манфат биёрад, хуб аст. --[[Корбар:Матлубахон|Матлубахон]] ([[Баҳси корбар:Матлубахон|talk]]) 08:51، 5 Март 2016 (UTC)
# {{тарафдор}} Албатта. [[Корбар:Hamid Hassani|Hamid Hassani]] ([[Баҳси корбар:Hamid Hassani|talk]]) 17:41، 5 Март 2016 (UTC)
#{{тарафдор}} Ботҳо кори ҳамаро даҳчанд сабук хоҳанд кард.Эҷоди ботҳо тақозои замон аст. Bots much facilitate our work.Creating a bot is a vital necessity.--[[Корбар:Aminjon A|Aminjon A]] ([[Баҳси корбар:Aminjon A|talk]]) 13:30، 10 Март 2016 (UTC)
# {{Тарафдор}} [[Корбар:درفش کاویانی|&lt;span style=&quot;color:Purple; text-shadow:grey 0.1em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;Дирафши Ковиёнӣ&lt;/span&gt;]] ([[Баҳси корбар:درفش کاویانی|Баҳс]]) 14:48، 10 Март 2016 (UTC)
# {{Тарафдор}} - [[Корбар:Prospector|Prospector]] ([[Баҳси корбар:Prospector|talk]]) 17:00، 10 Март 2016 (UTC)
# {{Тарафдор}} - Ҳамчун пешниҳодкунанда. Бо эҳтиром,--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;AryanSogd&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] [[Баҳси корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;blue&quot;&gt;&lt;sup&gt;(t)&lt;/sup&gt;&lt;/font&gt;]] 08:49، 14 Март 2016 (UTC)
=== Савол ===
Ман ҳайронам, ки барои чӣ ин овоздиҳӣ лозим аст? Боз дар ду забон {{Табассум}}? Агар шумо мехоҳед, ки мақолаҳоро ба воситаи бот эҷод кунед, марҳамат. Кӣ монеъи ин кор мешавад? Бо эҳтиром, {{Табассум}} --[[Корбар:Химик1991|Химик1991]] ([[Баҳси корбар:Химик1991|talk]]) 10:46، 28 Феврал 2016 (UTC)
:* {{re|Химик1991}}, барои саволатон раҳмат. &quot;Кӣ монеъи ин кор мешавад?&quot; Ман ҳам инро аз корбарон пурсиданӣ будам, аммо баъд омӯхтани &quot;ВП:Заливка статей&quot; ҷавоб ёфтам. Лекин ман фикр мекунам, ки боти AryanSogd аз санҷиш аллакай гузаштаст ва барои tgwiki аҳамияти муҳим дорад. Боташ [[Абрамовская (ноҳияи Онежск)|чунин корро]]  иҷро карда истода бошад, хеҷ кас халал намерасонад. Бо эҳтиром, [[Корбар:Сергап|Сергап]] ([[Баҳси корбар:Сергап|talk]]) 14:05، 28 Феврал 2016 (UTC)
::* {{re|Сергап}} ман ҳам фаҳмидам. --[[Корбар:Химик1991|Химик1991]] ([[Баҳси корбар:Химик1991|talk]]) 16:18، 28 Феврал 2016 (UTC)
* {{табассум}} Дӯстам, дар [https://tg.wikipedia.org/w/index.php?title=Абрамовская_(ноҳияи_Онежск)&amp;action=history инҷо] бот шарҳ додааст, ки мақола мувофиқи лоиҳаи Русия эҷод шуда ва ин дуруст аст, барои дур сохтани шубҳа аз ҷониби дигар корбарон. Шарҳ додани ҳар як вироиш ба корбарон-одамон тавсия дода мешавад, аммо барои бот ҳатмист ва ӯ бояд дар қуттии шарҳ равона ба яке аз дастурҳои Википедиа гузорад ё кори кардааш мувофиқи ягон лоиҳа бошад, бар он равона диҳад. Агар [[ВП:СОБ]]ро хуб омӯзед, мефаҳмед, ки бе иҷозати ҷамоаи маҳаллӣ ҳатто ботҳои саросарӣ на ҳаммаи ҳуқуқро доранд, бахусус ботҳои оддӣ. Масъалаи эҷод, фикр мекунам агар [[:ru:Википедия:Заливки статей]] -ро омӯзед, ба ҳамаи саволҳоятон ҷавоб меёбед. Бо эҳтиром,--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;AryanSogd&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] [[Баҳси корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;blue&quot;&gt;&lt;sup&gt;(t)&lt;/sup&gt;&lt;/font&gt;]] 12:35، 28 Феврал 2016 (UTC)
P.S. Бо ду забон тавсия аст на ҳатмӣ. Раваду як википедон хабар гирад, мефаҳмад, ки эҷод мувофиқи писанди ҷомеа шуда истодааст, чун ин ҳуҷҷатро ман дар ҳамаи лоиҳаҳо истифода мебарам. {{табассум}}Бо эҳтиром--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;AryanSogd&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] [[Баҳси корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;blue&quot;&gt;&lt;sup&gt;(t)&lt;/sup&gt;&lt;/font&gt;]] 12:49، 28 Феврал 2016 (UTC)
::* Банда фаҳмид. {{табассум}} --[[Корбар:Химик1991|Химик1991]] ([[Баҳси корбар:Химик1991|talk]]) 16:18، 28 Феврал 2016 (UTC)
* {{табассум}}--[[Корбар:Calak|Чолок]] ([[Баҳси корбар:Calak|talk]]) 09:52، 14 Март 2016 (UTC)
* {{табассум}} Ман ҳам як табассум кунам--[[Корбар:Муроди Одина|Муроди Одина]] ([[Баҳси корбар:Муроди Одина|talk]]) 12:49، 27 Март 2016 (UTC)

== [[:ru:Проект:Таджикистан|Проект:Таджикистан]] ==
Создан проект в Русской Википедии. Приглашаю всех кто владеет русским языком участвовать в данном проекте.--[[Корбар:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Баҳси корбар:Kaiyr|talk]]) 08:43، 28 Сентябр 2014 (UTC)

== Нужна помощь с переводом ==
Добрый день! Если есть силы и желание, хотел бы попросить общественность [http://translatewiki.net/w/i.php?title=Special:Translate&amp;language=tg-cyrl&amp;group=ext-zeroratedmobileaccess&amp;filter=&amp;action=translate помочь с переводом] MediaWiki extension для проекта [[:ru:Wikipedia Zero|Wikipedia Zero]]. Недавно [http://www.tcell.tj/ Tcell] сделал доступ к Википедии бесплатным, и нужно чтобы все сообщения показывались правильно для всех пользователей. Если вы знаете какие-нибудь другие языки, пожалуйста проверьте и их. Огромное спасибо от разработчиков! :) --[[Корбар:Yurik|Yurik]] ([[Баҳси корбар:Yurik|talk]]) 19:11، 27 Ноябр 2013 (UTC)

== Дархостҳо барои дигар кардани номи мақолаҳо ==
Дар куҷо вироиши (сабти) номи нави мақоларо дархост кардан мумкин аст? Нигаред ба ҳамин саҳифа [[:ru:Википедия:К переименованию]] ки дар Википедаи тоҷикӣ ҳаст? - [[Корбар:Prospector|Prospector]] 18:59، 14 марти 2011 (UTC)

== Ҷолиб ==
[http://news.yahoo.com/s/ap/wikipedia_alternative Ин] ро дидаед?--[[User:Soroush|&lt;font color=&quot;Navy&quot;&gt;'''سروش--Soroush'''&lt;/font&gt;]] &lt;sup&gt;[[User talk:Soroush|&lt;font color=&quot;Magenta&quot;&gt;☺Guftogu&lt;/font&gt;]] | [[Special:Contributions/Soroush|&lt;font color=&quot;grey&quot;&gt;☼Viroyeshha&lt;/font&gt;]]&lt;/sup&gt; 13:59, 1 Апрел 2007 (UTC)


== سلام ==
&lt;div style=&quot;direction:rtl; font-family:tahoma&quot;&gt;
با سلام به تمام دوستان تاجیک. ما می‌توانیم به یکدیگر در زمینهٔ مسائل زبانی کمک کنیم و سعی کنیم تا زبان‌هایمان به یکدیگر نزدیک شود. البته هر کشور باید فرهنگ و اصطلاحات زبانی خاص خود را داشته باشد. اما امیدوارم ارتباطات میان سه کشور همزبان تاجیکستان، افغانستان، و ایران بیشتر و بیشتر شود تا زبان این سه کشور به هم نزدیکتر شود و از توانایی‌ها و ویژگی‌های گویش‌های یکدیگر نیز سود ببرند.

امروزه که بیشتر کشورها و فرهنگ‌ها در جهت نزدیکی به یکدیگر حرکت می‌کنند، امیدوارم این سه کشور نیز در جهت نزدیکی به هم حرکت کنند و نه جدایی و تفرقه. نوع گویش این زبان در هر سه کشور ویژگی‌هایی دارد که باید حفظ شود و در عین حال مورد استفادهٔ گویش‌وران کشورهای دیگر هم قرار گیرد. برای مثال در ایران به کسی که فوتبال بازی می‌کند، «فوتبالیست» می‌گویند که کلمه‌ای روسی است، ولی در تاجیکستان به آن شخص «فوتبال‌باز» می‌گویند که دیگر کلمه‌ای کاملاً بیگانه نیست و بهتر است در ایران هم از کلمهٔ «فوتبال‌باز» استفاده شود و هزاران مثال دیگر. در هر صورت اگر ارتباطات میان ما بیشتر شود، دیگر تفاوت‌های زبانی ما بیشتر نخواهد شد و به اعتلا و گسترش این زبان کمک خواهیم کرد. از اینکه مطالبم طولانی شد، معذرت می‌خواهم. با آرزوی موفقیت برای شما تاجیک‌های گرامی. 
[[Корбар:نگونبانگونی|نگونبانگونی]] 13:50، 21 феврали 2009 (UTC)

:::--[[Корбар:مهدی جمشیدی|مهدی جمشیدی]] 07:38، 10 Ноябр 2010 (UTC)
&lt;/div&gt;

== Калимаҳои арабӣ ==
Дустони арҷманд ва алоқадорони адабиёту фарҳанги форсу тоҷик. Ман Бобур Курбонов магистранти Донишгохи давлатии Самарқанд , зодаи ноҳияи Шаҳрисабзи Ҷумхурии Ӯзбекистон мебошам. Рисолаи ҳатмии ман &quot;Тағйироти маънавии калимаҳои арабй дар забони форсй&quot; мебошад. Ман аз шумо дустони ҳамзабон хоҳиш мекунам ки дар ин ҷода  агар метавонед ба ман кумак букунед. 
Ман хеле ҷустуҷу кардам вале натавонистам ки роҷеъ ба ин мавзӯъ аз викепедия чизе пайдо кунам. бовари дорам ки эътибор ба забон ва адабиёти тоҷикиву форс дар  Кишвари Бародарии Точикистон зиёд аст ва итминон ба он дорем ки мавзуъоте ки роҷеъ ба ин забон аст дар Точикистон зиёдтар тадқиқ гардидааст. 
Мо дар Узбекистон барои пайдо кардани материалҳои зарури зиёд азоб мекашем, зеро пайдо кардани маводи зарури оиди масъалаҳои  болои дар ин ҷо кори сангин аст.
Бори дигар салом ба ҳамаи алоқадорони фарҳангу маърифат.
Хоҳиш мекунам агар ба ман раҳм кардеду чизе барои кумак пайдо кардед ба телефуни +998937037301 занг бзанед. 
Бобур.

== Small request ==
Hello! I am a Polish wikipedian and I would like to ask you for writing a new article about former Polish President who won the Nobel Peace Prize in 1983 – '''Lech Wałęsa'''. I have looked for his article in your Wikipedia but without success. Polish Wikipedians will be grateful for your help. Thank you so much in advance! PS article in English you can find '''[[w:en:Lech Wałęsa|here]]'''. Best wishes from Poland, [[Корбар:Patrol110|Patrol110]] 19:48، 25 сентябри 2009 (UTC)

== [[User:YurikBot|YurikBot]] ==
Hi, I would like to get back the bot status. At this point I will start with running [[:en:user:Yurik/CaseCheckerBot|Cyrillic/Latin case checker bot]] that will fix any link or page title that has characters identical in both (like A,B,C,E,H,K,M,O,...). I wrote this bot over five years ago.
Why would you want to trust me? I wrote MediaWiki API, improved many bots (as part of pywikibot framework) including interwiki bot, have over 3 million bot edits across all languages.

Also, please create a page [[ВП:КЛ]] or similar. All changes by the bot will have this link in the comments to explain the change to the user. Expand below to the example text.
Thanks! --[[Ҡатнашыусы:Yurik|Yurik]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Yurik|әңгәмә]]) 06:06, 14 декабрь 2012 (UTC)

&lt;div class=&quot;NavFrame collapsed&quot;&gt;
  &lt;div class=&quot;NavHead&quot;&gt;Example explanation page&lt;/div&gt;
  &lt;div class=&quot;NavContent&quot;&gt;
&lt;nowiki&gt;
'''Attention administrators'''

This page needs to be translated, and can be moved to any place you like, as long as there is a redirect to it. English text does not need to be here.

A casechecker bot verifies that all articles and links use one type of letters in each word - either Cyrillic or Latin characters. Whenever it finds an article with the mix, and the letters look identical (such as 'C', 'O', 'P', and many other), it renames the article, or changes the link, even if it does not exist (red link).

The bot puts '''&lt;nowiki&gt;[[ВП:КЛ]]&lt;/nowiki&gt;''' in the comments, followed by the changes made.

Examples in [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%92%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%B4/YurikBot RU Wiki], [http://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B5%D1%86%D1%96%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0:%D0%92%D0%BD%D0%B5%D1%81%D0%BE%D0%BA/YurikBot UK Wiki]

Also, there are two additional subpages - one for all errors bot finds, and one for all names that have been checked to be ok. See examples on the [[:ru:ВП:КЛ|Russian ВП:КЛ]]

Please contact me at [[:en:User:Yurik]] or [[:ru:User:Yurik]] if you have any questions or concerns.

&lt;nowiki&gt;
[[ru:ВП:КЛ]]
[[be-x-old:ВП:КЛ]]
[[bg:ВП:КЛ]]
[[cv:ВП:КЛ]]
[[os:ВП:КЛ]]
[[sh:ВП:КЛ]]
[[sr:ВП:КЛ]]
[[uk:ВП:КЛ]]
&lt;/nowiki&gt;
&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;

==Викимедиоӣ Форсӣ==
Дурӯд. Викимедиоӣ Форсӣ эҷод шуд, лутфан [[:m:Wikimedia Persian/tg]] ро бубинед. [[Корбар:درفش کاویانی|&lt;span style=&quot;color:Purple; text-shadow:grey 0.1em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;Дирафши Ковиёнӣ&lt;/span&gt;]] ([[Баҳси корбар:درفش کاویانی|Баҳс]]) 15:53، 26 сентябри 2013 (UTC)

[[de:Wikipedia:Fragen zur Wikipedia]]

==Help for translate==
Hello and sorry for writing in English. Can anyone help me translate a small article (2 paragraphs) from English to your language and create the article in your wiki? Please, fell free to answer in my talk page in your wiki anytime. Thanks! [[Корбар:Xaris333|Xaris333]] ([[Баҳси корбар:Xaris333|talk]]) 00:42، 13 Август 2014 (UTC)

== Monuments of Spain Challenge ==
Excuse me for not speaking Tadjik yet.

[[:es:Wikimedia España|Wikimedia España]] invites you to join the Monuments of Spain Challenge. And what’s that? It’s a contest. You have to edit, translate or expand articles about the Spanish monuments and you will be granted points. So you’re not just writing about wonderful buildings: you can get prizes!

The time of the contest will include all October and any information you may need is [https://meta.wikimedia.org/wiki/Monuments_of_Spain_Challenge/en right here].

Join in and good luck!

PS: We would be grateful if you could translate this note into Tadjik.

[[:es:Usuario:B25es|B25es]] on behalf of Wikimedia España.
== [[:en:Languages in censuses|Languages in censuses]] ==
Hello, Dear wikipedians. I invite you to edit and improve this article and to add information about your and other country.--[[Корбар:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Баҳси корбар:Kaiyr|talk]]) 13:39، 31 Октябр 2014 (UTC)
== Вики-сабантуй ==
Приглашаю всех в [[:wmru:Вики-Сабантуй 2015|вики-сабантуй]] который пройдет 24-26 апреля 2015 года в Уфе. Регистрация [[:wmru:Вики-Сабантуй 2015/Международная конференция/Участники|тут]]. Срок подачи заявок: до 31 марта 2015 года включительно. --[[Корбар:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Баҳси корбар:Kaiyr|talk]]) 17:16، 2 Декабри 2014 (UTC)

== Please join the 2nd edition of the VisualEditor Translathon ==

&lt;div class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
[[File:VisualEditor-logo-pacifico.svg|right|200px]]
Hello! 

I'm pleased to announce the 2nd edition of the '''VisualEditor Translathon'''.

It is a translation rally, focused on interface messages and help pages related to [[:mw:VisualEditor|VisualEditor]].
In order to participate, you need to '''[[:betawiki:Project:VisualEditor/2015_Translathon|sign up on the Translathon page]]''' on TranslateWiki.

The top 3 contributors will each win a Wikipedia t-shirt of their choice from [//store.wikimedia.org/ the Wikipedia store]&lt;ref&gt;You can choose between any short-sleeve shirt, or other items for the same value.&lt;/ref&gt;. 
Translations made between '''July 15th and July 19th''' ([//www.timeanddate.com/time/zones/cdt CDT time zone]) qualify&lt;ref&gt;This means both new translations, and updates for messages in the &quot;Outdated&quot; tab of the translation interface.&lt;/ref&gt;. 

If you are at [//wikimania2015.wikimedia.org/wiki/Wikimania Wikimania Mexico] this year,  you are also welcome to join a related sprint during the hackathon in '''Workplace 1 - Don Américo, Thursday 16 July at 4pm (CDT)''' at the conference venue, so you can meet other fellow translators and [//wikimania2015.wikimedia.org/wiki/Hackathon#Hackathon_Day_2 get support if you need some].

Interface messages have the priority. You will need to create an account at translatewiki.net in order to work on them, if you don't have one. ''It is recommended to create the account ASAP'', so that it can be confirmed in time.

You can also help translate documentation pages about VisualEditor on mediawiki.org. You can use your Wikipedia account to work there.

You will find instructions, links and other details [[:betawiki:Project:VisualEditor/2015_Translathon|on the Translathon page]].

Thanks for your attention, and happy translating! &lt;br&gt;
[[:mw:User:Elitre (WMF)|Elitre (WMF)]] 21:00، 13 Июл 2015 (UTC)

&lt;references /&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Elitre (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=VisualEditor/Newsletter/Phase_7_wikis&amp;oldid=12595794 --&gt;

== 40 ҳазор мақола!==
:{{Посух би|Ibrahim|AryanSogd|Шухрат Саъдиев|Сергап|Rasoolaeg66|VASHGIRD|}}
:дурӯд ба дӯстони гиромӣ. ҳамонтавр ки медонед, Википедиаи Тоҷикӣ 32,823 мақола дорад ва роҳи зиёде то расидан ба 40 ҳазор мақола надорем. агар ҳама бо ҳам кӯмак кунем ва барномаи замонбандӣ танзим кунем, митавонем то поёни соли 2015 милодӣ ба 40 ҳазор мақола барасем. яънӣ фақат бояд 7300 мақола басозем. ман қавл медаҳам ки мақолотӣ дар бораи Бахшҳо ва шаҳрҳои Эрон бисозам, вале ин кофӣ нест ва ҳмояти дигар корбаронро ниёз дорад то битавонем дар ҳамаи мавзӯъот мақола дошта бошем. лутфан ҳаркас ки мувофиқ аст, дар Инҷо назари худро эълом кунад.
:[[Саҳифаи Аслӣ]] Википедиаи Тоҷикиро бар асоси Википедиаи форсӣ тағйир додам ва зоҳири беҳтар гирифта аст, агар касе вақт дорад ки аз форсӣ ба тоҷикӣ тарҷума кунад, барои ман паём бигузорад то [[Саҳифаи Аслӣ]]ро бо кӯмаки ҳам беҳбӯд диҳем. бо ташаккур! [[Корбар:درفش کاویانی|&lt;span style=&quot;color:Purple; text-shadow:grey 0.1em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;Дирафши Ковиёнӣ&lt;/span&gt;]] ([[Баҳси корбар:درفش کاویانی|Баҳс]]) 22:39، 8 Август 2015 (UTC)
:: Салом дӯсти азиз! Ман тарафдори нақшаи пешниҳод кардаатон мебошам ва ҳаракат мекунам, ки ба воситаи [[user:AryanBot|AryanBot]] кӯмак расонам, то ки ин нақша ҷомаи амал пушад. Бо эҳтиром,--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;Aryan&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] 01:01، 9 Август 2015 (UTC)
:Салом дӯсти гиромӣ! Ба кушиши Шумо дар расидан ба шумораи 40 ҳазор мақола дар Википедиаи Тоҷикӣ ташаккур гуфта, инчунин саҳми худро мегузорам. Доир ба тағйир додани Саҳифаи Аслӣ низ кумак мерасонам.  

Муҳтарам Дирафши Ковиёнӣ, инчунин, аз Шумо хоҳиш мекунам, ки барои тағйир додани саҳифаи [[Портал:Тоҷикистон]] кушиш намоед, чунки он саҳифаи АСОСИЕСТ дар бораи Тоҷикистон. Мавзуоти порталро доимо бо иттилооти ҷолиб пурра намудан лозим аст.

: '''Таваҷҷӯҳ ба википедиячиён''': Барои баргардонидани хат нигаред; 1) &quot;ба роҳнамои баргардони матни форсӣ ба тоҷикӣ&quot; - http://persian-tajik.ir/Farsitotajik.aspx ва 2) &quot;Баргардони мутуни навишта шуда ба форсӣ-тоҷикӣ (сириллик) ба хати  форсӣ&quot; - http://persian-tajik.ir/default.aspx

Бо эҳтиром, --[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|talk]]) 07:26، 9 Август 2015 (UTC)
:сипос аз ҳамкории дӯстон. {{Посух би|AryanSogd}} ҷон ман маитавонам бароятон теъдодӣ файл фиристам ки бо AryanBot мақола басозед. агар касе вақт дорад лутфан номҳоӣ [[Корбар:درفش کاویانی/Baksh]] ро ба тоҷикӣ тарҷума кунад. [[Корбар:درفش کاویانی|&lt;span style=&quot;color:Purple; text-shadow:grey 0.1em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;Дирафши Ковиёнӣ&lt;/span&gt;]] ([[Баҳси корбар:درفش کاویانی|Баҳс]]) 21:06، 9 Август 2015 (UTC)


: Бо салом, бисёр оли аст ин тарҳ.ман би далил мушкилотам намитавонам хили ҳозир бошам аммо ҳар чанд кам талош микунам нақш кучакӣ дар ин тарҳ пишнаҳодӣ дошта бошам. бо эҳтиром--[[Корбар:Rasoolaeg66|Rasoolaeg66]] ([[Баҳси корбар:Rasoolaeg66|talk]]) 06:11، 10 Август 2015 (UTC)

дурӯд бар дӯстони азиз. бисёр олӣ аст, ман ҳам бароӣ расӣдани Википедиаи Тоҷикӣ ба 40 ҳазор мақола кӯшиш хоҳам кард. тидодӣ аз баргардон унвонҳо ба тоҷикӣро бар ӯҳда хоҳам гирифт. сипос аз Дирафши Ковиёнӣ азез ва дигар дӯстон,--[[Корбар:آرش|&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.3em 0.3em 0.1em;&quot;&gt;Ораш&lt;/span&gt;]] [[Баҳси корбар:آرش|&lt;span style=&quot;background:yellow; border: 1px solid #EBEBEB; padding: 2px; padding-left: 3px;&quot;&gt;ツ&lt;/span&gt;]]&amp;rlm;   13:58، 10 Август 2015 (UTC)

=== Беҳтар сохтани шаблонҳо ===
[[Корбар:درفش کاویانی|Дирафши Ковиёнӣ]]и гиромӣ, барои беҳбуд бахшидани шаблонҳои тоҷикӣ кумаки худро дареғ надоред, чун шаблонҳо дар сатҳи ниҳоят пасти дизайн қарор доранд. 

Авввалиндараҷа бояд мо шаблони '''Зиндагинома'''ро мукаммал намоем... Албатта барои расидан ба 40 000 мақола мо кушиш менамоем!
Бо эҳтиром, [[Корбар:VASHGIRD|Дустмурод Саид]] 06:49، 10 Август 2015 (UTC)

:{{ПБ|VASHGIRD}} [[Шаблон:Infobox person]] тақдем ба шумо! [[Корбар:درفش کاویانی|&lt;span style=&quot;color:Purple; text-shadow:grey 0.1em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;Дирафши Ковиёнӣ&lt;/span&gt;]] ([[Баҳси корбар:درفش کاویانی|Баҳс]]) 15:31، 10 Август 2015 (UTC)

== дастрасӣ воридкунанда==
:{{Посух би|Ibrahim|AryanSogd|Шухрат Саъдиев|Сергап|Rasoolaeg66|VASHGIRD|آرش}}
:дурӯд ба дӯстони гиромӣ. бароӣ эҷоди шаблонҳоӣ муҳим ва корбурдӣ, ниёз аст то ин шаблонҳоро аз Википедиаҳоӣ дигар дарёфти кунем (Export) ва дар Википедиаи Тоҷикӣ Import кунеми. барои ин кор бояд дастрасӣ тозҳои дошта бошам ки ниёз ба раъии мувофиқи шумо дорад. ин дастрасӣ муваққат аст ва пас аз анҷоми кор онро пас хоҳам дод. лутфан бо навиштани '''мувофиқ''' аз ин дархост ҳмоят кунйд. сипос [[Корбар:درفش کاویانی|&lt;span style=&quot;color:Purple; text-shadow:grey 0.1em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;Дирафши Ковиёнӣ&lt;/span&gt;]] ([[Баҳси корбар:درفش کاویانی|Баҳс]]) 13:04، 11 Август 2015 (UTC)
*{{support}}  бисёри лозим ва зарурӣ аст .--[[Корбар:آرش|&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.3em 0.3em 0.1em;&quot;&gt;Ораш&lt;/span&gt;]] [[Баҳси корбар:آرش|&lt;span style=&quot;background:yellow; border: 1px solid #EBEBEB; padding: 2px; padding-left: 3px;&quot;&gt;ツ&lt;/span&gt;]]&amp;rlm;   14:52، 11 Август 2015 (UTC)

* {{мувофиқ}} '''ҳастам''' --[[Корбар:Rasoolaeg66|Rasoolaeg66]] ([[Баҳси корбар:Rasoolaeg66|talk]]) 14:59، 11 Август 2015 (UTC)
* {{мувофиқ}}, чун ба манфиати Википедиа аст. Бо эҳтиром,--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;Aryan&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] 16:00، 11 Август 2015 (UTC)
* {{мувофиқ}} '''ҳастам''' Бо эҳтиром,--[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|talk]]) 17:15، 11 Август 2015 (UTC)
* {{мувофиқ}} --[[Корбар:Ibrahim|ibrahim]] ([[Баҳси корбар:Ibrahim|talk]]) 13:39، 16 Сентябр 2015 (UTC)
:дурӯд! бо истифода аз дастрасӣ воридкунанда теъдоди 10,641 шаблонро эҷод кардам. лутфан дар тарҷумаи онҳо ҳамкорӣ кунйд. [[Корбар:درفش کاویانی|&lt;span style=&quot;color:Purple; text-shadow:grey 0.1em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;Дирафши Ковиёнӣ&lt;/span&gt;]] ([[Баҳси корбар:درفش کاویانی|Баҳс]]) 17:07، 17 Август 2015 (UTC)
* {{мувофиқ}} Албатта. [[Корбар:Hamid Hassani|Hamid Hassani]] ([[Баҳси корбар:Hamid Hassani|talk]]) 18:01، 5 Март 2016 (UTC)

== Иваз намудани номи акс==
Аз мудирон хоҳиш. Номгузории акси номбурдаро тағйир диҳед. Асос: айнан чунин номгузории акс File:Dilshod Nazarov.jpg дар Commons гузошта шудааст ва имконият намедиҳад, ки аксе, ки [[Дилшод Назаров]]ро дар меҳмонии малика Британияи Кабир аст, дар саҳифааш ҷойгир намоям.--[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|talk]]) 09:46، 30 Август 2015 (UTC)
:Салом устод. Файли гуфтаатонро дар инҷо нишон диҳед, то ки муқоиса кунам. Бо эҳтиром,--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;Aryan&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] 09:44، 3 Сентябр 2015 (UTC)
:: Акс дар Commons [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?search=Dilshod+Nazarov.jpg&amp;title=Special%3ASearch&amp;fulltext=1 Dilshod Nazarov] дар Википедиаи тоҷикӣ низ айнан бо ҳамин ном File:Dilshod Nazarov.jpg омадааст ва барои иваз намудан ба акси Commons монеъ мерасонад. Бинобар ин номи нусхаи акси WK tg иваз намудан лозим аст.--[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|talk]]) 13:50، 3 Сентябр 2015 (UTC)
::::{{Иҷро шуд}}. Бо эҳтиром,--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;Aryan&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] 10:21، 4 Сентябр 2015 (UTC)

== Ба таваҷҷуҳи мудирон ==
Корбари гумном 83.170.101.179 рӯзи 15 октябр боз  ба вайронкории мақолаҳои Википедиаи тоҷикӣ даст дароз кардааст (ин амал бори аввал нест). Назоратро нисбати вайронкорӣ дар Википедиаи тоҷикӣ ҷиддитар дар зери назорат гиред ва IP 83.170.101.179 манъ кунед. Бо эҳтиром --[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|talk]]) 16:08، 15 Октябр 2015 (UTC)
== Ба таваҷҷуҳи корбарон ==
Ниҳоят [[17 декабр]]и [[соли 2015]] шумораи мақолаҳои [[Википедиаи Тоҷикӣ]] аз 40 000 мақола зиёд шуд.

Tajik Wikipedia at a glance January 2016 - Википедиаи тоҷик дар як нигоҳ [http://stats.wikimedia.org/EN/SummaryTG.htm]
# Саҳифа дида шуд дар як моҳ - 250,859   
# Шумораи мақолаҳо - зиёда аз 40,461 +32%  
# Муҳаррирони фаъол - 11
# Муҳаррирони хеле фаъол - 3
Аз рӯи шумораи мақолаҳо [[Википедиаи Тоҷикӣ]] '''дар ҷойи 84-ӯм''' қарор гирифтааст. 

Ба ҳамаи корбарони саҳмгузошта Ташаккур! Бо сипос --[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|talk]]) 03:03، 12 Март 2016 (UTC)

== Амал ==
Hi, sorry for using English language. I saw the page [[Амал]], which is connected on Wikidata to [[:d:Q1204878|disambiguation pages]], but it is not a disambiguation page. With Google translate I can understand that it's something in the juridical field, isn't it? Could you please find the proper page to connect it to? Thank you :-) --[[Корбар:Superchilum|Superchilum]] ([[Баҳси корбар:Superchilum|talk]]) 09:17، 16 Март 2016 (UTC)
:Hi. Removed, but the article says that this word has not only a legal concept. Thank,--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;AryanSogd&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] [[Баҳси корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;blue&quot;&gt;&lt;sup&gt;(t)&lt;/sup&gt;&lt;/font&gt;]] 11:08، 16 Март 2016 (UTC)

== [[Википедиа:Овоздиҳӣ/Дастури интихоботи мудирон ва девонсолорон]] ==
Лутфан, бо ин [[Википедиа:Дастури интихоботи мудирон ва девонсолорон|лоиҳаи дастурамал]] шинос шуда дар қабул кардан, ки аз 10 то 17 апрели соли 2016 дар [[Википедиа:Овоздиҳӣ/Дастури интихоботи мудирон ва девонсолорон|инҷо]] мегузарад, ширкат варзида, дар зерсаҳифаи интихобкарда (тарафдор, муқобил ва ё худдорӣ) шарҳ диҳед. Агар ягон камбудӣ пайдо кардед, аз пешниҳоди ислоҳи онҳо дар овоздиҳӣ шарм накунед.--[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|talk]]) 18:38، 11 Апрел 2016 (UTC)
== FlaggedRevs ==
I suggest posting a Phabricator task for enabling Flagged revisions, on the analogy of the one in the Russian Wikipedia. --[[Вижа:Contributions/188.32.104.152|188.32.104.152]] 05:08، 2 май 2016 (UTC)
* {{Тарафдор}} Ман розиам. [[Корбар:Сергап|Сергап]] ([[Баҳси корбар:Сергап|talk]]) 06:08، 2 май 2016 (UTC)
{{Шарҳ}} Discussion moved to the page [[Википедиа:Қаҳвахона/Фанноварӣ#FlaggedRevs|Wikipedia:Forum (technical)]]. Бо эҳтиром,--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;AryanSogd&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] [[Баҳси корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;blue&quot;&gt;&lt;sup&gt;(t)&lt;/sup&gt;&lt;/font&gt;]] 10:43، 2 май 2016 (UTC)

== JavaScript ==

&lt;div class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Hi. I can see that this project has old JavaScript that needs to be updated. I would happily make the required updates myself, but I would have to – at least temporarily – become an admin here to do that (because the relevant pages are in the MediaWiki namespace). I have already made these updates on a number of other projects, so it would be very easy for me to do this. If no one does anything, some JavaScript-related tools will break later this year. If you want me to make these updates, you can grant me admin rights and I will make the updates as soon as I can. [[Корбар:Nirmos|Nirmos]] ([[Баҳси корбар:Nirmos|talk]]) 21:09، 8 Июн 2016 (UTC)&lt;/div&gt;
:Hi. Temporary access can be given only stewards &lt;u&gt;'''[[:m:Steward requests/Permissions#Administrator access|here]]'''&lt;/u&gt;. For continuous access, you must go through the standard procedure of voting &lt;u&gt;'''[[Википедиа:Дархост ба унвони мудир#Талабот барои гирифтани унвони мудир|here]]'''&lt;/u&gt;. I understand that without administrator status, you can not edit MediaWiki namespace, but you have to understand me, a large number of administrators in a small project, It looks at least ridiculous. It will be ideal if you go to the stewards on the page &lt;u&gt;'''[[:m:Steward requests/Global permissions#Requests for global sysop permissions|here]]'''&lt;/u&gt; because it is important for all language projects that use «JavaScript». I think the stewards are understanding and I am ready to support you. If they are denied access to the global, then please apply here and if no one will mind I provide permanent access administrator. Thank you!--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;AryanSogd&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] [[Баҳси корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;blue&quot;&gt;&lt;sup&gt;(t)&lt;/sup&gt;&lt;/font&gt;]] 12:18، 9 Июн 2016 (UTC)

==Wikipedia to the Moon working phase==

Dear Tajik Wikipedia language community,

First of all, I am sorry to write this in English. 

You may already have heard about [[:meta:Wikipdia_to_the_Moon|Wikipedia to the Moon]]: A team of scientists called the “PT Scientists” are going to send a space craft to the moon in 2017 and they want to take Wikipedia along with them. Because Wikipedia is so big, we cannot send all of it to the moon. That is why the international Wikipedia-community has voted to send all “Featured Articles and Featured Lists“ from all languages in Wikipedia.

[[:en:Wikipedia:Featured_articles|“Featured Articles“]] is a category in many language versions of Wikipedia that collects the very best articles in that language. Your community does not currently have a „Featured Articles“ category. Ideally, we want to take every language on Wikipedia to the moon and we also want to take the best articles in your language. That is why we would like ''you'' to tell us what the very best articles in your language are.

There are two ways you could do this:

:1) You could introduce the categories “Featured Article” and “Featured List” in your language version of Wikipedia and vote for the best articles and put them in the category. We will take every article that is tagged as a “Featured Article” or a “Featured List” to the moon

:2) You could vote for the best articles in your language version of Wikipedia and put them all on one a new Wikipedia page. If you let us know where we can find that list [[:meta:Wikipedia_to_the_Moon/Working|here]], we will also take the articles to the moon.

The deadline for Wikipedia to the Moon is 31 October 2016. After that date, we will put all the Featured Articles and Lists onto a special disc and give it to the “PT Scientists.” They will take the Wikipedia articles into space next year.

--[[Корбар:Denis Schroeder (WMDE)|Denis Schroeder (WMDE)]] ([[Баҳси корбар:Denis Schroeder (WMDE)|talk]]) 15:28، 17 Август 2016 (UTC)
Уважаемый язык таджикской общины Википедия,
== Тарҷума ба забони русӣ ==
Прежде всего, я извиняюсь, чтобы написать это на английском языке.

Возможно, вы уже слышали о Википедии на Луну: Команда ученых называют &quot;PT&quot; Ученые собираются отправить космический корабль на Луну в 2017 году, и они хотят взять Википедию вместе с ними. Поскольку Википедия является настолько большим, что мы не можем послать все это на Луну. Именно поэтому международное сообщество Википедии проголосовал отправить все &quot;Избранные статьи и Рекомендуемые списки&quot; из всех языков в Википедии.

&quot;Избранные статьи&quot; является категорией во многих языковых версиях Википедии, которая собирает самые лучшие статьи на этом языке. Ваше сообщество в настоящее время не имеют категорию &quot;Избранные статьи&quot;. В идеале, мы хотим, чтобы каждый язык в Википедии на Луну, и мы также хотим взять лучшие статьи на вашем языке. Именно поэтому мы хотели бы, чтобы вы рассказали нам, что самые лучшие статьи на ваш язык.

Есть два способа, которыми Вы могли бы сделать это:

1) Вы можете ввести категории &quot;Избранные статьи&quot; и &quot;Рекомендованный список&quot; в вашей языковой версии Википедии и проголосовать за лучшие статьи и поместить их в категорию. Мы будем принимать каждую статью, которая помечена как &quot;Избранные статьи&quot; или &quot;Рекомендованный список&quot; на Луну
2) Вы можете проголосовать за лучшие статьи в вашей языковой версии Википедии и поместить их всех на одну новую страницу Википедии. Если вы дайте нам знать, где мы можем найти этот список здесь, мы также будем принимать статьи на Луну.
Крайний срок для Википедии на Луну 31 октября 2016 г. После этой даты, мы приложим все Избранные статьи и списки на специальный диск и передать его на «РТ-ученых.&quot; Они будут принимать статьи Википедии в космос в следующем году

== Википедиа:Овоздиҳӣ/барои дастрасии унвони '''бот''' ==

Ба аҳли ҷомеъаи Википедиачиён [[Корбар:VASHGIRD|Дустмурод Саид]] барои дастрасии [[Корбар:TajBot]] дархост ба унвони '''бот''' додааст ва ман аз шумо хоҳиш дорам, ки дар [[Википедиа:Ботҳо#.D0.9A.D0.BE.D1.80.D0.B1.D0.B0.D1.80:TajBot|'''инҷо''']] тарафдор ва ё муқобил буданатонро баён мекардед. Бо эҳтиром,--[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|talk]]) 16:56، 16 Декабри 2016 (UTC)

== Не соответствие правилам ==
К сведению википедистов таджикской википедии, хочу напомнить (после чтения некоторых из статей), что публикации участников тадж. ВП таких как: [[Корбар:Абдулло-Довуд]], [[Корбар:Jaloliddin Madaminov]],[[Корбар:Munirjohn]],[[Корбар:Фарогат Искандарова]], у которых большое количество статей по сравнению с другими участниками, они во-многом, не соответствуют целям электронной энциклопедии. В-первых, автры статей не раскрывают значение темы публикаци, они имеют всего 1 печатный источник (на тадж.яз), или незавершённый перевод из русской википедии. Во-вторых, грешат краткостью изложения, как обыкновенный печатный словарь (хотя для этой цели существует другой проект &quot;Викисловарь&quot; (посмотреть)). В-третьих, они по своему содержанию (из-за недоработок по теме изложения на таджикском языке) не отвечают целям Википедии.

Видимо такие участники ВП, стремятся увеличивать только количество своих статей, которое снижает смысл и значение Википедии - электронной свободной ЭНЦИКЛОПЕДИИ. Краткое содержание терминов и слов имеется в различных словарях и сайтах. Не надо повторять известные материалы  и преподносить их краткое содержание таджикским читателям Википедии,а примеров для написания добротных статей достаточно, посмотрите русскоязычную ВП и др языки. С уважением --[[Корбар:RusianTg|RusianTg]] ([[Баҳси корбар:RusianTg|talk]]) 09:32، 8 январи 2017 (UTC)

:Благодарю за содержательное замечание. Пришло уведомление о благодарности от одного из выше перечисленных Вами участников, за созданный мною некогда шаблона и решил зайти. Хотелось бы отметить, что участники, которых Вы перечислили, являются новичками, да и подсказывать им некому, а посему и судить их строго не следует. Судя по комментарию, в правилах человек Вы сведущий, и было бы здорово, если Вы личным примером показали, как создавать добротные статьи. Ничего личного... С уважением,--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;AryanSogd&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] [[Баҳси корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;blue&quot;&gt;&lt;sup&gt;(t)&lt;/sup&gt;&lt;/font&gt;]] 16:55، 8 январи 2017 (UTC)

== presenting the project Wikipedia Cultural Diversity Observatory and asking for a vounteer in Tajik Wikipedia ==

Hello everyone,
My name is Marc Miquel and I am a researcher from Barcelona (Universitat Pompeu Fabra). While I was doing my PhD I studied whether an identity-based motivation could be important for editor participation and I analyzed content representing the editors' cultural context in 40 Wikipedia language editions. Few months later, I propose creating the '''Wikipedia Cultural Diversity Observatory''' in order to raise awareness on Wikipedia’s current state of cultural diversity, providing datasets, visualizations and statistics, and pointing out solutions to improve intercultural coverage. 

I am presenting this project to a grant and I expect that the site becomes a useful tool to help communities create more multicultural encyclopaedias and bridge the content culture gap that exists across language editions (one particular type of systemic bias). For instance, this would help spreading cultural content local to Tajik Wikipedia into the rest of Wikipedia language editions, and viceversa, make Tajik Wikipedia much more multicultural.
Here is the link of the project proposal:
https://meta.wikimedia.org/wiki/Grants:Project/Wikipedia_Cultural_Diversity_Observatory_(WCDO)

I am searching for a volunteer in each language community: I still need one for the Tajik Wikipedia. If you feel like it, you can contact me at: marcmiquel *at* gmail.com I need a contact in your every community who can (1) check the quality of the cultural context article list I generate to be imported-exported to other language editions, (2) test the interface/data visualizations in their language, and (3) communicate the existance of the tool/site when ready to the language community and especially to those editors involved in projects which could use it or be aligned with it. Communicating it might not be a lot of work, but it will surely have a greater impact if done in native language! :). '''If you like the project, I'd ask you to endorse it in the page I provided.''' In any case, I will appreciate any feedback, comments,... Thanks in advance for your time! Best regards, --[[Корбар:Marcmiquel|Marcmiquel]] ([[Баҳси корбар:Marcmiquel|talk]]) 14:32، 10 октябри 2017 (UTC) Universitat Pompeu Fabra, Barcelona

== Новые требования к лексике и орфографии 2009 года? ==
В свете той новости про Комитет по языку Таджикистана:&lt;br
&gt;{{cite web
 |url         = http://news.tj/ru/news/tajikistan/society/20171004/komitet-po-yaziku-tadzhikistana-viyavil-oshibki-v-vikipedii-na-tadzhikskom-yazike-i-razozlilsya
 |title       = Комитет по языку Таджикистана выявил ошибки в Википедии на таджикском языке. И разозлился
 |date        = 2017-10-04
 |website     = ASIA-Plus
 |archiveurl  = https://web.archive.org/web/20171004142419/http://news.tj/ru/news/tajikistan/society/20171004/komitet-po-yaziku-tadzhikistana-viyavil-oshibki-v-vikipedii-na-tadzhikskom-yazike-i-razozlilsya
 |archivedate = 2017-10-04
}}&lt;br
&gt;— не мог бы кто внятно объяснить, в чём чуть претензий к написанию Мӯҳтаво, Саҳифаи аслӣ, Кумаки молӣ? С &lt;s&gt;Книгой знаний&lt;/s&gt; донишнома вместо энсиклопедия понятно (&quot;родное&quot; вместо &quot;чуждого&quot;), а вот с орфографией нет. Те новые требования 2009(?) где-то опубликованы?&lt;br&gt;
Вопрос не для выполнения требований Комитета (которые Русскую Википедию не касаются), но для уточнения и улучшения связанных статей (например, [[:ru:Таджикская письменность]]). --[[Корбар:Neolexx|Neolexx]] ([[Баҳси корбар:Neolexx|talk]]) 12:25، 11 октябри 2017 (UTC)

== Galicia 15 - 15 Challenge ==
&lt;center&gt;[[File:Mapa de Galiza con bandeira.svg|100px]]&lt;/center&gt;
'''[[:w:en:Wikipedia:Galicia 15 - 15 Challenge|Wikipedia:Galicia 15 - 15 Challenge]]''' is a public writing competition which will improve improve and translate this list of 15 really important articles into as many languages as possible. Everybody can help in any language to collaborate on writing and/or translating articles related to Galicia. To participate you just need to sign up [[:en:Wikipedia:Galicia 15 - 15 Challenge/Participants|here]]. Thank you very much.--[[Корбар:Breogan2008|Breogan2008]] ([[Баҳси корбар:Breogan2008|talk]]) 14:40، 12 марти 2018 (UTC)

== Proposal to close Tajik Wikibooks ==
There is now a proposal for the closure of Tajik Wikibooks, see [[meta:Proposals for closing projects/Closure of Tajik Wikibooks]]. --[[Корбар:Agusbou2015|Agusbou2015]] ([[Баҳси корбар:Agusbou2015|talk]]) 23:52, 27 Декабри 2018 (UTC)

== Шафтолу = peach? ==
Hello, sorry to write into English. I would like to be sure that [[шафтолу]] can be linked to [[w:en:Peach (fruit)]] on Wikidata. Could you confirm that &quot;шафтолу&quot; means &quot;peach&quot;, the fruit? [[Корбар:Pamputt|Pamputt]] ([[Баҳси корбар:Pamputt|баҳс]]) 10:04, 7 марти 2020 (UTC)

: {{re|Pamputt}} Yes, of course. There are a lot of pages without interwiki in tg-wiki. --[[Корбар:Сергап|Сергап]] ([[Баҳси корбар:Сергап|баҳс]]) 15:02, 7 марти 2020 (UTC)
::Thanks for the reply. I merged both items on Wikidata. [[Корбар:Pamputt|Pamputt]] ([[Баҳси корбар:Pamputt|баҳс]]) 15:09, 7 марти 2020 (UTC)
== [[:ru:Список_послов_в_Казахстане#Таджикистан]] ==

Прошу помочь с дополнением списка.--[[Корбар:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Баҳси корбар:Kaiyr|баҳс]]) 09:34, 25 июни 2020 (UTC)

== Content Translation by default ==

{|
| scope=&quot;col&quot; width=&quot;50%&quot; style=&quot;border-right: solid 1px black;&quot; | Hi!
| scope=&quot;col&quot; width=&quot;50%&quot; | Здравствуйте!
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
| style=&quot;border-right: solid 1px black;&quot; | [[:mw:Content translation|Content translation]] has been successful in supporting the translation process on many Wikipedia communities, and we want to help additional wikis with potential to grow using translation as part of [[:mw:Content translation/Boost|a new initiative]]. || Расширение [[:mw:Content Translation|Перевод содержания]] (Content Translation) успешно поддерживает процесс перевода во многих сообществах Википедии, и в рамках [[:mw:Content translation/Boost|новой инициативы]] мы хотим помочь дополнительным вики-сайтам, у которых есть потенциал роста с использованием перевода.
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
| style=&quot;border-right: solid 1px black;&quot; | Content translation facilitates the creation of Wikipedia articles by translating content from other languages. It has been used already to create more than half a million articles. In addition, the tool provides [[:mw:Help:Content translation/Translating/Translation quality|mechanisms to encourage the creation of good quality content]], preventing the publication of lightly edited machine translations. In general, our analysis shows that the translations produced are [[:mw:Content_translation/Deletion_statistics_comparison|less likely to be deleted than the articles started from scratch]]. || Расширение Перевод содержания облегчает создание статей Википедии путём перевода статей с других языков. Оно уже было использовано для создания более полумиллиона статей на всех языках. Кроме того, инструмент предоставляет [[:mw:Help:Content translation/Translating/Translation quality| механизмы поощрения создания высококачественного содержания]], предотвращая публикацию лишь слегка отредактированных машинных переводов. В целом, наш анализ показывает, что [[:mw:Content_translation/Deletion_statistics_comparison|менее вероятно, что переводы будут удалены, чем статьи начатые с нуля]].
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
| style=&quot;border-right: solid 1px black;&quot; | Tajik Wikipedia editors have used Content translation to create [[Special:CXStats|more than 1500 articles]]. Given the size of the editing community, we think that there is potential to use translation to create more articles, expand existing ones, and attract new editors that learn how to make productive edits. Translation can help the community to reduce the language gap with other languages and grow the number of editors in a sustainable way. In order to achieve this goal, we want to collaborate with you to make Content translation more visible in the Tajik Wikipedia and support new ways to translate. || Участники Таджикской Википедии использовали Перевод содержания для создания [[Special:CXStats|более 1500 статей]]. Учитывая размер сообщества редакторов, мы считаем, что есть потенциал для использования перевода, чтобы создать ещё больше статей и расширить существующие, и привлечь новых редакторов, которые будут учиться, как сделать продуктивные изменения. Перевод может помочь сообществу сократить разрыв языка с другими языками и устойчиво увеличить число редакторов. Для достижения этой цели, мы хотим сотрудничать с вами, чтобы сделать Перевод содержания заметнее в Таджикской Википедии и поддержать новые способы переводить.
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
| style=&quot;border-right: solid 1px black;&quot; | As a first step, during the next weeks we plan to enable Content translation by default on the Tajik Wikipedia. That will make it easy for users to discover the tool [[:mw:Help:Content_translation/Starting|through several entry points]]. However, users not interested in translation will still be able to disable it from their preferences. || В качестве первого шага, в течение следующих недель мы планируем включить Перевод содержания по умолчанию в Таджикской Википедии. Это поможет пользователям открыть инструмент [[:mw:Help:Content_translation/Starting|через несколько точек входа]]. Тем не менее, пользователи, не заинтересованные в переводе, по-прежнему будут иметь возможность отключить его в своих настройках.
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
| style=&quot;border-right: solid 1px black;&quot; | Please feel free to share any comment in this conversation thread. || Пожалуйста, не стесняйтесь делиться какими-либо комментариями в этом обсуждении.
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
| style=&quot;border-right: solid 1px black;&quot; | Thanks! || Спасибо!
|}

--[[Корбар:Aaharoni-WMF|Амир Э. Аҳарони (WMF)]] ([[Баҳси корбар:Aaharoni-WMF|баҳс]]) 11:12, 8 Декабри 2020 (UTC)

== Фармоиши ном ==

Чи гуна дар Википедияи ва донишномаҳои дигари Тоҷикӣ рост аст? '''Ном, насаб''' ё '''Насаб, ном'''? Масалан, '''Зинаида Николаевна Гиппиус''' ё '''Гиппиус, Зинаида Николаевна'''?
То есть, какой порядок имени и фамилии правильный? Прошу извинить за мой таджикский!— Виктор
: Салом! Дар Википедияи Тоҷикӣ аввал '''Ном''' баъд '''Насаб''' навишта мешавад, барои мисол: '''Зинаида Гиппиус''' ва ин шакл '''[[Гиппиус, Зинаида Николаевна]]''' бошад равона мешавад ба '''[[Зинаида Гиппиус]]''' --[[Корбар:VASHGIRD|Дӯстмурод Саид]] ([[Баҳси корбар:VASHGIRD|баҳс]]) 18:58, 16 феврали 2021 (UTC)

== Proposal: Set two-letter project shortcuts as alias to project namespace globally ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
{{int:please-translate}}

Hello everyone,

I apologize for posting in English. I would like to inform everyone that I created a new global request for comment (GRFC) at Meta Wiki, which may affect your project: [[:m:Requests for comment/Set short project namespace aliases by default globally]].

In this GRFC, I propose that two-project shortcuts for project names will become a default alias for the project namespace. For instance, on all Wikipedias, WP will be an alias to the Wikipedia: namespace (and similar for other projects). Full list is available in the GRFC.

This is already the case for Wikivoyages, and many individual projects asked for this alias to be implemented. I believe this makes it easier to access the materials in the project namespace, as well as creating shortcuts like &lt;tt&gt;WP:NPOV&lt;/tt&gt;, as well as helps new projects to use this feature, without having to figure out how to request site configuration changes first.

As far as I can see, {{SITENAME}} currently does not have such an alias set. This means that such an alias will be set for you, if the GRFC is accepted by the global community.

I would like to ask all community members to participate in the request for comment at Meta-Wiki, see [[:m:Requests for comment/Set short project namespace aliases by default globally]].

Please feel free to [[:m:User talk:Martin Urbanec|ask me]] if you have any questions about this proposal.

Best regards,&lt;br /&gt;
--[[:m:User:Martin Urbanec|Martin Urbanec]] ([[:m:User talk:Martin Urbanec|talk]]) 14:13, 18 феврали 2021 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Martin Urbanec@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Martin_Urbanec/MassMessage&amp;oldid=21125035 --&gt;

== УКП - Обзор проекта руководства по обеспечению правоприменения ==

Привет,

[[:m:Universal Code of Conduct/Drafting committee#Phase 2|Редакционный Комитет 2-го этапа Универсального Кодекса Поведения]] хочет получить мнения [[:m:Universal Code of Conduct/Enforcement draft guidelines review/ru|по проекту руководства по обеспечения правоприменения]] [[:m:Universal Code of Conduct|Универсального Кодекса Поведения]] (УКП). Период обзора начнется 17 августа 2021 года.

Сообщество и сотрудники Фонда сотрудничали в разработке проекта этого руководства на основе [[:m:Universal Code of Conduct/Discussions|консультаций, обсуждений и исследований]]. Это руководство не является окончательным, но вы можете помочь продвинуть его вперед. Предоставьте отзывы и комментарии по руководству до 17 октября 2021 года. Комитет будет пересматривать руководство на основе вклада от сообщества.

Каждый может поделиться комментариями на разных местах. Посредники приветствуют комментарии на любом языке [[:m:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement draft guidelines review|на странице обсуждения проекта]] или по электронной почте. Комментариями также можете поделиться на страницах обсуждений переводов, в ходе локальных дискуссий или во время круглых столов и во время встреч.

Запланированы прямые обсуждения проекта руководтсва по обеспечения правоприменения УКП:

* [[:m:Universal Code of Conduct/2021 consultations/Roundtable discussions#Conversation hours|Во время встреч]] - 24 августа, 31 августа, 7 сентября @ 03:00 UTC &amp; 14:00 UTC
* [[:m:Universal Code of Conduct/2021 consultations/Roundtable discussions|Во время круглых столов]] - 18 сентября @ 03:00 UTC &amp; 15:00 UTC

Группа посредников, поддерживающая этот период обзора руководства, надеется охватить больше сообществ. Важно иметь общее понимание ситуации. Если вы не можете найти встречу в вашем сообществе, пожалуйста, организуйте обсуждение сами. Посредники могут помочь вам в организации встречи.

Все обсуждения будут обобщаться и будут представлены редакционному комитету, каждые две недели. Сводки будут опубликованы [[:m:Universal Code of Conduct/Drafting committee/Digests|здесь]].

Пожалуйста, дайте мне знать, если у вас возникнут какие-либо вопросы. --[[Корбар:Mehman (WMF)|Mehman (WMF)]] ([[Баҳси корбар:Mehman (WMF)|баҳс]]) 19:07, 25 августи 2021 (UTC)

== Голосование на выборах Совета Попечителей 2021 года началось ==

[[:m:Wikimedia Foundation elections/2021/Voting/ru|Голосование на выборах Совета Попечителей 2021 года началось]]. Кандидатам от сообществ было предложено представить свою кандидатуру. После трехнедельного приема заявок от кандидатов, на выборах 2021 года [[:m:Wikimedia Foundation elections/2021/Candidates#Candidate%20Table|участвуют 19 кандидатов]].

[[:m:Wikimedia Foundation Board of Trustees|Совет Попечителей Фонда Викимедиа]] осуществляет надзор за работой Фонда Викимедиа. Совет хочет повысить свою компетентность и разнообразие, как команды. Они поделились [[:m:Wikimedia Foundation elections/2021/Candidates#Skills|теми областями]], которых им в настоящее время не хватает, и надеются найти их у новых попечителей.

Движение Викимедиа имеет возможность проголосовать за попечителей от сообществ и организаций Викимедиа. Проголосовав, вы поможете определить тех лиц, которые обладают теми качествами, которые необходимы для наилучшего удовлетворения потребностей всего движения в течение следующих нескольких лет. Ожидается, что Совет выберет четырех кандидатов, которые набрали больше всего голов в качестве попечителей. Срок начнется в сентябре этого года и продлится три года. Узнайте больше о Совете Попечителей с помощью [[Commons:File:Wikimedia_Foundation_Board_of_Trustees.webm|этого видео]].

Голосуйте с сегодняшнего дня до 31 августа.

Ниже приведена некоторая полезная информация о выборах.

;Узнайте больше о кандидатах
Кандидаты со всего движения представили [[:m:Wikimedia Foundation elections/2021#Candidate%20Table|свои кандидатуры]]. Узнайте о каждом кандидате, чтобы проголосовать зная их. Сообщество задало [[:m:Wikimedia Foundation elections/2021/Candidates/CandidateQ&amp;A|кандидатам вопросы]], на которые они должны были ответить во время предвыборной кампании. Кандидаты ответили на список вопросов сообщества, собранных [[:m:Wikimedia Foundation elections committee|Избирательной Комиссией]] на Мета-Вики.

;Голосуй
Процесс голосования на выборах в Совет Попечителей 2021 года начнется 18 августа и завершится 31 августа 2021 года. Избирательный Комиссия выбрала для голосования систему [[:ru:Система единого передаваемого голоса|единого передаваемого голоса]]. Узнайте больше о [[:m:Wikimedia Foundation elections/2021/Voting#Voting_eligibility|требованиях для голосования]], о том, [[:m:Wikimedia Foundation elections/2021/Voting|как голосовать]] и ознакомьтесь с [[:m:Wikimedia Foundation elections/2021/Voting#Voting_FAQ|ЧаВо]].

Пожалуйста, помогите нам в выборе тех людей, которые наилучшим образом соответствуют потребностям всего движения в настоящее время.

Всего наилучшего,

Избирательная Комиссия. --[[Корбар:Mehman (WMF)|Mehman (WMF)]] ([[Баҳси корбар:Mehman (WMF)|баҳс]]) 19:08, 25 августи 2021 (UTC)

== Узнайте, как гранты на реализацию Стратегии движения могут поддержать ваши планы по Стратегии движения ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot;/&gt;Гранты по реализации Стратегии движения предоставляют более 2 000 долларов США на осуществление планов Стратегии движения. Узнайте больше о [[:m:Special:MyLanguage/Grants:MSIG/About|грантах на реализацию Стратегии движения, критериях и способах подачи заявок]].&lt;section end=&quot;annoumcent-content&quot;/&gt;

С уважением, [[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 12:54, 4 ноябри 2021 (UTC)

== Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections == 

:''You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback:2022 Board of Trustees election/Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback:2022 Board of Trustees election/Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

The Board of Trustees is preparing a call for feedback about the upcoming Board Elections, from January 7 - February 10, 2022. 
While details will be finalized the week before the call, we have confirmed at least two questions that will be asked during this call for feedback: 

* What is the best way to ensure fair representation of emerging communities among the Board? 
* What involvement should candidates have during the election? 

While additional questions may be added, the Movement Strategy and Governance team wants to provide time for community members and affiliates to consider and prepare ideas on the confirmed questions before the call opens. We apologize for not having a complete list of questions at this time. The list of questions should only grow by one or two questions. The intention is to not overwhelm the community with requests, but provide notice and welcome feedback on these important questions. 

'''Do you want to help organize local conversation during this Call?''' 

Contact the [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Strategy_and_Governance Movement Strategy and Governance team]  on Meta, on [https://t.me/wmboardgovernancechat Telegram], or via email at msg@wikimedia.org. 

Reach out if you have any questions or concerns. The Movement Strategy and Governance team will be minimally staffed until January 3. Please excuse any delayed response during this time. We also recognize some community members and affiliates are offline during the December holidays. We apologize if our message has reached you while you are on holiday. 

Best,

Movement Strategy and Governance 

[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 11:32, 27 Декабри 2021 (UTC)

== Муроҷиатнома ==
БА УЗВИ ҶОМЕАИ ВИКИПЕДИЯИ ТОҶИКӢ!

'''Дӯстони гиромӣ''' [[Корбар:Ibrahim|Ibrahim]], [[Корбар:VASHGIRD|Дӯстмурод Саид]],  [[Корбар:Tokyo Akademia|Tokyo Akademia]], [[Корбар:Akhemen|Akhemen]],  [[Корбар:Omid Jeyhani|Умед Джайхони]], [[Корбар:Ҷамшед Ғафуров|Ҷамшед Ғафуров]], [[Корбар:Сергап |Сергап]] ва инчунин, узви фаъоли ҷомеъаи корбарони Википедияи тоҷикӣ: 
 
Вазъи [[Википедияи Тоҷикӣ]] аз рӯи нишондоди омор:
 
* Шумораи мақолот: {{NUMBEROF|ARTICLES|tg|N}} &lt;ref&gt;[http://meta.wikimedia.org/wiki/List_of_Wikipedias#10_000.2B_articles List of Wikipedias/Феҳристи Википедияҳо мувофиқи тақвими соли ҷорӣ]&lt;/ref&gt;.
 
'''Ташаккур барои саҳми беғарази хеш дар Википедияи тоҷикӣ. Умедворам, ки дар соли 2022 саҳми корбариатон дар Википедияи тоҷикӣ давом хоҳад ёфт. Соли нави 2022 ба ҳамаатон муборак бошад!
'''

Бо камоли эҳтиром ----[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|баҳс]]) 17:18, 27 Декабри 2021 (UTC)

== Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open  ==
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''  
 
The Call for Feedback: Board of Trustees elections is now open and will close on &lt;s&gt;7&lt;/s&gt; 16 February 2022.

With this Call for Feedback, the Movement Strategy and Governance team is taking a different approach. This approach incorporates community feedback from 2021. Instead of leading with proposals, the Call is framed around key questions from the Board of Trustees. The key questions came from the feedback about the 2021 Board of Trustees election. The intention is to inspire collective conversation and collaborative proposal development about these key questions.
 
[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Board_of_Trustees/Call_for_feedback:_Board_of_Trustees_elections Join the conversation.]  

Best,

Movement Strategy and Governance

[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 16:42, 12 январи 2022 (UTC)

== Новости Стратегии движения и управления – Выпуск 5 ==
&lt;section begin=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt;
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
&lt;div style = &quot;line-height: 1.2&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Новости Стратегии движения и управления'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Выпуск 5 — Январь 2022'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5|'''Прочитайте полный текст информационного бюллетеня''']]&lt;/span&gt;
----
Добро пожаловать в пятый выпуск Новостей о Стратегии движения и управления (ранее именуемый как Новости Универсального кодекса поведения)! Этот обновлённый бюллетень содержит актуальные новости и события, касающиеся Устава Движения, Универсального кодекса поведения, грантов на реализацию Стратегии движения, выборов в Совет попечителей и других соответствующих тем по Стратегии движения и управлению.

Этот информационный бюллетень будет выпускаться ежеквартально. Дополнительные новости будут рассылаться подписчикам еженедельно или раз в две недели.  Пожалуйста, не забудьте подписаться [[:m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|здесь]], чтобы получать эти обновления.
&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt;

*'''Приглашение к обратной связи по поводу выборов в Совет попечителей''' - Мы приглашаем вас поделиться своим мнением о предстоящих выборах в Совет попечителей Фонда Викимедиа. Приём ваших отзывов по поводу этих выборов был объявлен 10 января 2022 года и завершится 7 февраля 2022 года. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Call for Feedback about the Board elections|продолжить чтение]])
*'''Ратификация Универсального кодекса поведения''' - В 2021 году Фонд Викимедиа обратился к сообществам с вопросом о том, как обеспечить соблюдение текста политики Универсального кодекса поведения. Пересмотренный проект руководства по обеспечению соблюдения будет готов для голосования сообществ в марте. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Universal Code of Conduct Ratification|продолжить чтение]])
*'''Гранты на реализацию Стратегии движения''' - Продолжая рассматривать ряд интересных проектных предложений, мы поощряем и приветствуем новые предложения и идеи, направленные на конкретную инициативу из рекомендаций Стратегии движения. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Movement Strategy Implementation Grants|продолжить чтение]])
*'''Преобразование информационного бюллетеня''' - В связи с преобразованием Информационного бюллетеня УКП в Информационный бюллетень Стратегии движения и управления, мы приглашаем вас присоединиться к команде фасилитаторов для разработки и определения новых направлений этого информационного бюллетеня. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#The New Direction for the Newsletter|продолжить чтение]])
*'''Блог «Diff»''' - Ознакомьтесь с самыми последними публикациями по Стратегии движения и управлению Фонда на Викимедиа Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Diff Blogs|продолжить чтение]])&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt;

[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 07:30, 24 январи 2022 (UTC)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Leadership Development Task Force: Your feedback is appreciated&lt;section end=&quot;annoncement-header&quot; /&gt; ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

The Community Development team at the Wikimedia Foundation is supporting the creation of a global, community-driven Leadership Development Task Force. The purpose of the task force is to advise leadership development work.

The team is looking for feedback about the responsibilities of the Leadership Development Task Force. This Meta page shares the proposal for a [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force|Leadership Development Task Force]] and how [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Participate|you can help.]] Feedback on the proposal will be collected from 7 to 25 February 2022.&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; --[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 17:58, 8 феврали 2022 (UTC)

== Updates on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines Review ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Hello everyone,

The '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]]''' were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the [[m:Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] across the movement. Comments about the guidelines can be shared here or [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|the Meta-wiki talk page]].

There will be conversations on Zoom on 25 February 2022 at 12:00 UTC, and 4 March 2022 at 15:00 UTC. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Conversations|Join the UCoC project team and drafting committee members to discuss the guidelines and voting process]].'''

The [[m:Universal Code of Conduct/Project#Timeline|timeline is available on Meta-wiki]]. The voting period is March 7 to 21. '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|See the voting information page for more details]].'''

Thank you to everyone who has participated so far.

Sincerely,

Movement Strategy and Governance&lt;br/&gt;
Wikimedia Foundation 

[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 18:22, 16 феврали 2022 (UTC) &lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

==Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines==

Hi all, 

After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Community_Affairs_Committee Community Affairs committee (CAC)] of the Board asked [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ that several areas of the guidelines be reviewed for improvements].

Having analysed the comments of community members who participated in the vote on the Guidelines for implementing the UCoC, the CAC decided to launch another round of community consultations. Upon completion of these consultations, the community will have an opportunity to vote on the revised UCoC Implementation Guidelines.

According to the analysis, the comments highlighted three critical groups of questions:

1. On (mandatory) training in the UCoC and its Guidelines;

2. On balancing privacy protection and due process;

3. On the requirement that certain groups of users affirm they will acknowledge and adhere to the Universal Code of Conduct.

The Revisions Committee kindly asks you to leave your answers and comments on [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions/en this Meta page]. (''[https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions/Announcement See full announcement]'').  

--[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 21:42, 2 июни 2022 (UTC)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt; Выдвижение предложений для Компаса избирателя 2022 года &lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Всем привет,

Приглашаем членов сообщества принять участие в [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|выборах в Совет попечителей 2022 года]] и выдвинуть [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass/ru свои предложения для Компаса избирателя].

Компас избирателя - это инструмент, помогающий голосующим выбрать тех кандидатов, которые в наибольшей степени соответствуют вашим убеждениям и взглядам. Члены сообщества предложат кандидатам свои предложения, на которые кандидаты ответят по шкале Ликерта (согласен/нейтрален/не согласен). Ответы кандидатов будут загружены в инструмент &quot;Компас избирателя&quot;. Голосующие смогут ввести свои ответы по предложениям (согласен/не согласен/нейтрален). В конце вы увидите тех кандидатов, которые в наибольшей степени соответствуют вашим убеждениям и взглядам.

Ниже приведена временная шкала по использованию Компаса избирателя:

* 8 - 20 июля: Члены сообщества выдвигают предложения для Компаса избирателя
* 
* 21 - 22 июля: Комитет по выборам рассматривает предложения на предмет ясности и удаляет предложения, не относящиеся к теме
* 
* 23 июля - 1 августа: Волонтеры голосуют по предложениям
* 
* 2 - 4 августа: Комитет по выборам отбирает 15 лучших предложений
* 
* 5 - 12 августа: кандидаты определяют свои позиции по предложениям
* 
* 15 августа: Компас избирателя открывается для голосующих, чтобы помочь им в принятии решения во время голосования.

Комитет по выборам отберет 15 лучших предложений в начале августа. Комитет по выборам будет наблюдать за процессом при поддержке команды по Стратегии движения и управлению. Команда по Стратегии движения и управлению проверит, чтобы вопросы были четкими, не было дубликатов, опечаток и так далее.

С уважением,

Команда по Стратегии движения и управлению

''Данное сообщение было отправлено от имени Целевой группы по отбору членов Совета и Комитета по выборам''.&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
--[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 05:39, 13 июли 2022 (UTC)</text>
      <sha1>ewqppx3zw75yrabk04xmco7iie5171w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307139</id>
      <parentid>1307107</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:01:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>AAkhmedova (WMF)</username>
        <id>33439</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="137341" xml:space="preserve">{{Қаҳвахона}}
== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Wikimedia Foundation Board of Trustees election 2022 - Call for Election Volunteers&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
The Movement Strategy and Governance team is looking for community members to serve as election volunteers in the upcoming Board of Trustees election.

The idea of the Election Volunteer Program came up during the 2021 Wikimedia Board of Trustees Election. This program turned out to be successful. With the help of Election Volunteers we were able to increase outreach and participation in the election by 1,753 voters over 2017.  Overall turnout was 10.13%, 1.1 percentage points more, and 214 wikis were represented in the election. 

There were a total of 74 wikis that did not participate in 2017 that produced voters in the 2021 election. Can you help increase the participation even more?

Election volunteers will help in the following areas:
* Translate short messages and announce the ongoing election process in community channels
* Optional: Monitor community channels for community comments and questions

Volunteers should:

* Maintain the friendly space policy during conversations and events
* Present the guidelines and voting information to the community in a neutral manner

Do you want to be an election volunteer and ensure your community is represented in the vote? Sign up [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|here]] to receive updates. You can use the [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|talk page]] for questions about translation.&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

=== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Выборы в Совет попечителей Фонда Викимедиа 2022. Приглашаем волонтёров&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ===
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Команда по Стратегии движения и управлению приглашает членов сообщества принять участие в качестве волонтёров на предстоящих выборах в Совет попечителей.

Идея программы &quot;Волонтёры на выборах&quot; возникла во время выборов в Совет попечителей Викимедиа в 2021 году. Программа была успешной. Благодаря помощи волонтёров на выборах мы смогли увеличить охват сообществ и участие в выборах на 1 753 избирателя по сравнению с 2017 годом. Общая явка составила 10,13%, что на 1,1 процентных пункта больше. Были представлены 214 википроектов. 

Но 74 вики, не участвовавших в 2017 году, дали голоса на выборах 2021 года. Хотите помочь изменить ситуацию с участием?

Волонтёры на выборах будут помогать в следующем:
* Переводить короткие сообщения и анонсировать текущий избирательный процесс на каналах сообщества
* По желанию: Мониторить каналы сообщества на предмет комментариев и вопросов

Волонтёры должны:

* Соблюдать политику дружественного пространства во время бесед и мероприятий
* Представлять руководящие принципы и информацию о голосовании сообществу в нейтральном ключе

Вы хотите стать волонтёром на выборах и обеспечить представительство вашего сообщества в голосовании? Подпишитесь [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|здесь]], чтобы получать обновления. Вы можете использовать [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|страницу обсуждения]] для вопросов о переводе.&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;  --[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 12:07, 6 май 2022 (UTC) 

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;2022 Board of Trustees Call for Candidates&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

The Board of Trustees seeks candidates for the 2022 Board of Trustees election. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Announcement/Call_for_Candidates|'''Read more on Meta-wiki.''']]

The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] is here! Please consider submitting your candidacy to serve on the Board of Trustees.

The Wikimedia Foundation Board of Trustees oversees the Wikimedia Foundation's operations. Community-and-affiliate selected trustees and Board-appointed trustees make up the Board of Trustees. Each trustee serves a three year term. The Wikimedia community has the opportunity to vote for community-and-affiliate selected trustees.

The Wikimedia community will vote to fill two seats on the Board in 2022. This is an opportunity to improve the representation, diversity, and expertise of the Board as a team.

Who are potential candidates? Are you a potential candidate? Find out more on the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Apply to be a Candidate page]].

Thank you for your support, 

Movement Strategy and Governance on behalf of the Elections Committee and the Board of Trustees&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 

===&lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Объявление о выдвижении кандидатур в Совет попечителей Фонда Викимедиа 2022&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ===
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Совет попечителей объявляет поиск кандидатов на участие в выборах в Совет 2022 года. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Announcement/Call_for_Candidates|'''Подробнее на Мета-вики''']].

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|Выборы в Совет попечителей 2022 года]] объявляются открытыми! Просим вас рассмотреть возможность выдвижения своей кандидатуры для службы в Совете попечителей.

Совет попечителей Фонда Викимедиа осуществляет контроль за деятельностью Фонда Викимедиа. В состав Совета входят попечители от сообществ и партнёрских организаций, а также назначенные попечители. Каждый попечитель служит три года. Сообщество Викимедиа имеет возможность голосовать за попечителей от сообществ и партнёрских организаций.

Участники_цы сообщества будут голосовать за два места в Совете попечителей в 2022 году. Это возможность улучшить представительство, разнообразие и компетентность Совета как команды.

Вы являетесь потенциальным кандидатом? Узнайте подробности на странице [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Подать заявку на выдвижение своей кандидатуры]].

Благодарим вас за поддержку,

Команда по Стратегии движения и управлению от лица Комитета по выборам и Совета попечителей&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 

--[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 18:09, 25 апрели 2022 (UTC) 

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Присоединяйтесь к обсуждению Годового плана Фонда Викимедиа с Марьяной Искандер&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|''Вы можете найти перевод этого сообщения на другие языки на Мета-вики''.]]
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Добрый день,

[[m:Special:MyLanguage/Movement Communications|Команды по Коммуникациям движения]] и по [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance|Стратегии движения и управлению]] приглашают вас обсудить  '''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft|Годовой план Фонда Викимедиа на 2022-23 годы]]'''.

Эти беседы являются продолжением [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Chief Executive Officer/Maryana’s Listening Tour|тура прослушиваний исполнительного директора Фонда Викимедиа]] [[m:User:MIskander-WMF|Марьяны Искандер]]. 

Беседы посвящены следующим вопросам:
* [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia 2030|Стратегия движения Викимедиа до 2030 года]] определяет направление «знание как услуга» и «равенство знаний». Фонд Викимедиа стремиться планировать свою деятельность в соответствии с этими двумя целями. Как, по вашему мнению, Фонд Викимедиа должен применить эти цели в своей работе?
* Фонд Викимедиа продолжает искать пути улучшения работы на региональном уровне. Мы усилили региональный подход в таких направлениях, как гранты, новые функции и беседы с сообществом. Что работает успешно? Что может быть улучшено?
* Каждый может внести свой вклад в процесс разработки Стратегии движения. Расскажите о своей деятельности, идеях, пожеланиях и извлечённых уроках. Как Фонд Викимедиа может лучше поддерживать волонтёров и партнёрских организаций, работающих в рамках Стратегии движения?

Вы можете найти [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft/Your Input|'''график встреч на Мета-вики''']].

Информация доступна на нескольких языках. На встречах могут принять участие все желающие. Синхронный перевод на русский язык будет доступен во встрече, которая состоится 23 апреля в [https://zonestamp.toolforge.org/1650722420 14.00 UTC].

С уважением,&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;    
--[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 10:02, 15 апрели 2022 (UTC)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Новости Стратегии Движения и Управления – Выпуск 6&lt;section end=&quot;announcement-header&quot;/&gt; == 

&lt;section begin=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt;
&lt;div style = &quot;line-height: 1.2&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Новости Стратегии Движения и Управления'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Выпуск 6, апрель 2022 года'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6|'''Читать полную версию информационного бюллетеня''']]&lt;/span&gt;
----

Добро пожаловать в шестой выпуск новостей Стратегии движения и управления! Обновлённый бюллетень содержит информацию, в частности, о новостях и событиях связанных с Уставом движения, Универсальным кодексом поведения, грантами на реализацию Стратегии движения, выборами в Совет попечителей.

Информационный бюллетень выходит ежеквартально, а обновления – еженедельно. Не забудьте [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|подписаться]], чтобы получать последующие выпуски.
&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt;

*'''Развитие лидерства -''' формируется Рабочая группа! - Приём заявок на участие в Рабочей группе по развитию лидерства завершился 10 апреля 2022 года. Для участия в рабочей группе будут отобраны до 12 членов сообщества. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A1|продолжить чтение]])
*'''Голосование по ратификации Универсального кодекса поведения -''' С 7 по 21 марта было проведено глобальное голосование по Руководству по обеспечению правоприменения УКП через SecurePoll. Более 2300 пользователей с правом голоса, по меньшей мере из 128 домашних вики-проектов поделились мнениями и комментариями. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A2|продолжить чтение]]) 
*'''Дискуссии движения о хабах -''' 12 марта провели глобальное обсуждение по вопросам региональных и тематических хабов. В нём приняли участие 84 викимедийцев со всего движения. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A3|продолжить чтение]]) 
*'''Гранты по Стратегии движения по-прежнему открыты! -''' С начала года было одобрено шесть проектных предложений общей суммой порядка 80 000 долларов США. У вас есть проектная идея по Стратегии движения? Свяжитесь с нами! ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A4|продолжить чтение]]) 
*'''Комитет по разработке Устава движения приступил к работе! -''' Комитет из пятнадцати членов, избранный в октябре 2021 года, согласовал основные ценности, методы работы, а также приступил к составлению плана работы над проектом Устава движения. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A5|продолжить чтение]])
*'''Еженедельные обновления по Стратегии движения -''' Участвуйте и подписывайтесь! - Команда по Стратегии движения и управлению запустила портал обновлений, где собраны все страницы Стратегии движения на Мета-вики. Подпишитесь и получайте последние новости о текущих проектах. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A6|продолжить чтение]]) 
*'''Блог «Diff» -''' Прочитайте последние публикации о Стратегии движения на Викимедиа Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A7|продолжить чтение]])
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt; 
--[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 12:04, 14 апрели 2022 (UTC)

=== О проекте Стратегия Движения/Инициативы &gt; === 
Смотрите:Стратегия Движения/Инициативы &gt; Movement_Strategy/Initiatives[[:m:https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Strategy/Initiatives|Продолжить чтение Movement_Strategy/Initiatives]]
:Это упрощённая версия списка инициатив (а именно: ключевых понятий, изменений и действий), включённых в рекомендации Фонда Викимедиа по Стратегии-2030. Инициативы из этого списка являются часть процесса применения Стратегии-2030.--[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|баҳс]]) 13:35, 20 июли 2022 (UTC)

== Приглашение на участие в Рабочей группе по развитию лидерства== 
:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate/Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Leadership Development Working Group/Participate/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Салом, 

Спасибо всем, кто принял участие в [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Working_Group/ru обсуждении инициативы Рабочей группы по развитию лидерства]. Отчёт по итогам полученных отзывов можете прочитать [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Working_Group/Participate/ru здесь]. 

Команда по развитию сообществ принимает заявки на участие в Рабочей группе по развитию лидерства до '''10 апреля 2022 года'''. Форму заявки на участие можно найти [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Working_Group/Participate/ru здесь]. Перед тем как подать заявку, ознакомьтесь с [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Working_Group/Purpose_and_Structure/ru информацией о рабочей группе]. Не забудьте поделиться информацией с заинтересованными членами сообщества.

Спасибо,

[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 19:29, 19 марти 2022 (UTC)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Invitation to Hubs event: Global Conversation on 2022-03-12 at 13:00 UTC&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; == 
:''[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
----
Hello all, please see an invitation from my colleague about an upcoming Global Conversation about Hubs. [[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 18:43, 9 марти 2022 (UTC)
----
The Movement Strategy and Governance team of the Wikimedia Foundation would like to invite you to the next event about &quot;Regional and Thematic Hubs&quot;. The Wikimedia Movement is in the process of understanding what Regional and Thematic Hubs should be. Our workshop in November was a good start ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Documentation/27 November Workshop|read the report]]), but we're not finished yet. 

Over the last weeks we conducted about 16 interviews with groups working on establishing a Hub in their context ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Dialogue|see Hubs Dialogue]]). These interviews informed a report that will serve as a foundation for discussion on March 12. The report is planned to be published on March 9.

The event will take place on March 12, 13:00 to 16:00 UTC on Zoom. Interpretation will be provided in French, Spanish, Arabic, Russian, and Portuguese. Registration is open, and will close on March 10. Anyone interested in the topic is invited to join us. '''[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022|More information on the event on Meta-wiki]]'''.

Best regards,

[[m:User:KVaidla (WMF)|Kaarel Vaidla]]&lt;br /&gt;Movement Strategy
&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Universal Code of Conduct Enforcement guidelines ratification voting open from 7 to 21 March 2022&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hello everyone,

The ratification voting process for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|revised enforcement guidelines]] of the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) is now open! '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|Voting commenced on SecurePoll]]''' on 7 March 2022 and will conclude on 21 March 2022. Please [[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information|read more on the voter information and eligibility details]].

The Universal Code of Conduct (UCoC) provides a baseline of acceptable behavior for the entire movement. The revised enforcement guidelines were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the policy across the movement. You can [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|read more about the UCoC project]].

You can also comment on Meta-wiki talk pages in any language. You may also contact the team by email: ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org

Sincerely,

Movement Strategy and Governance

Wikimedia Foundation&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

--[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 11:51, 7 марти 2022 (UTC)

=== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Голосование завершено. Спасибо всем за участие! &lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ===

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information/Announcement|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

21 марта 2022 года завершилось голосование по ратификации [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|обновлённого Руководства по обеспечению правоприменения]] [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Универсального кодекса поведения]] (УКП). В голосовании приняли участие более {{#expr:2300}} викимедийцев из разных регионов нашего Движения. Группа по проверке итогов голосования приступила к работе. Потребуется примерно две недели, чтобы они завершили подсчет голосов.

Окончательные итоги голосования будут объявлены [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Results|здесь]] вместе с соответствующей статистикой и резюме комментариев, как только они будут доступны. 

[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 18:19, 22 марти 2022 (UTC)

=== Next steps: Universal Code of Conduct (UCoC) and UCoC Enforcement Guidelines === 
After reviewing vote results and accompanying comments, the Community Affairs Committee decided to launch a fresh round of community consultations. After that, the refined text of the Guidelines will be put for another vote.

The comments have shown that community members unequivocally support creating a safe and welcoming culture that stops hostile and toxic behaviour, supports victims of such actions, and encourages good-faith people to be productive on the Wikimedia projects.
While the results did show that support for the UCoC Guidelines exceeded the required 50%+1 vote, the comments highlighted that further revisions would be required to have strong community support to follow through with enforcement.

Therefore the Committee instructed the Foundation to:

Conduct another round of community consultations, and put the newly-refined Guidelines for a community vote.

The WMF team will seek feedback on four topics that stood out among the voter comments. You can learn more about the four topics and the Committee's findings on [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Board_noticeboard/April_2022_-_Board_of_Trustees_on_Next_steps:_Universal_Code_of_Conduct_(UCoC)_and_UCoC_Enforcement_Guidelines this Meta page]. 

Best regards, --[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 12:01, 23 апрели 2022 (UTC)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Report on Voter Feedback from Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines Ratification &lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt;==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Hello all,

The Universal Code of Conduct (UCoC) project team has completed the analysis of the feedback accompanying the ratification vote on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines. 

Following the completion of the UCoC Enforcement Guidelines Draft in 2022, the guidelines were voted on by the Wikimedian community. Voters cast votes from 137 communities, with the top 9 communities being: English, German, French, Russian, Polish, Spanish, Chinese, Japanese, Italian Wikipedias, and Meta-wiki. 

Those voting had the opportunity to provide comments on the contents of the Draft document. 658 participants left comments. 77% of the comments are written in English. Voters wrote comments in 24 languages with the largest numbers in English (508), German (34), Japanese (28), French (25), and Russian (12). 

A report will be sent to the Revision Drafting Committee who will refine the enforcement guidelines based on the community feedback received from the recently concluded vote. A public version of the report is [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report|'''published on Meta-wiki here''']].  The report is available in translated versions on Meta-wiki. {{int:please-translate}} 

Again, we thank all who participated in the vote and discussions. We invite everyone to contribute during the next community discussions. More information about the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines can be found [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|on Meta-wiki]].

On behalf of the Universal Code of Conduct project team&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
--[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 10:26, 26 май 2022 (UTC)

== Удаление статей по ЛГБТ-тематике ==
Коллега [[User:VASHGIRD]] несколько дней назад удалил группу статей по ЛГБТ-тематике, таких как [[Гей]] и [[ЛГБТ]], без описания причины удаления, и не отвечает на вопрос об этих причинах. Тема сложная, и есть опасения, что удаление было некорректным и статьи нужно восстановить - гугл-кеш показывает вполне нормальные заготовки. Также обращаю внимание администраторов [[User:Ibrahim]], [[User:Шухрат Саъдиев]], [[User:Darafsh]] и [[User:Илья Драконов]] на данную ситуацию. [[Вижа:Contributions/213.87.154.237|213.87.154.237]] 09:01، 29 июли 2018 (UTC)
:{{ПБ|VASHGIRD}} Оё ман метавонам пурсам, ки сабаби нобуд шудани ин мақолаҳо чист? Ин қобили қабул нест. [[Корбар:Darafsh|&lt;span style=&quot;color:Purple; text-shadow:grey 0.1em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;Дирафши Ковиёнӣ&lt;/span&gt;]] ([[Баҳси корбар:Darafsh|Баҳс]]) 20:03، 29 июли 2018 (UTC)
:: Сабаб ин ҳазф сохтан, ин надоштани гурӯҳҳои мавзуъотӣ, сарчашмаҳои муътабар ва риоят нашудани дигар талаботи ВТ, ҳамчунин ба назар нагирифтани огоҳии чандинкаратаи мудирон! --[[User:VASHGIRD|Дӯстмурод Саид]] 06:22، 30 июли 2018 (UTC)

== Сломанные интервики ==
Добрый день! На Викиданных есть сломанные интервики на таджикский раздел вроде [https://www.wikidata.org/w/index.php?title=Q19664602&amp;oldid=672198579 Walter Figueira]] - почему-то при удалении статей они не удалились. Обращаю внимание на всякий случай, чтобы в будущем не плодить. [[Корбар:Wikisaurus|Wikisaurus]] ([[Баҳси корбар:Wikisaurus|talk]]) 00:05، 21 май 2018 (UTC)
* Ой, я создал [[:Categor:Infobox importer templates]] вместо [[:Category:Infobox importer templates]] и не могу теперь переименовать - поможете? [[Корбар:Wikisaurus|Wikisaurus]] ([[Баҳси корбар:Wikisaurus|talk]]) 15:26, 4 октябри 2018 (UTC)

== Эҷоди мақолаҳо ба воситаи бот ==
Дӯстон, [[корбар:AryanBot|AryanBot]] [[Абрамовская (ноҳияи Онежск)|чунин]] мақолаҳоро, ки ба ҳама талаботи ба воситаи бот эҷод кардани мақолаҳо ҷавобгӯ аст, тобистони гузашта қариб 1000-то эҷод кард.

'''Талабот барои ботҳо аз рӯи дастурҳои бахши забони русӣ дар ҳисоби хуб:'''
#Дар узви худ на кам аз ду ҷумла иттилоот бояд дошта бошад.
#Шаблон-қуттӣ
#Шаблони новбарӣ барои ятим намондани мақолаҳо, ба ҳамдигар мепайвандад.
#Сарчашмаи боваринок.

Ягона камбудӣ, иҷозати ҷамоаи маҳаллӣ нест. Бинобар ин, хоҳишмандам беэтиноӣ накунед ва дар овоздҳӣ фаъолона ширкат варзеда овози додаатонро шарҳ диҳед ва хуб мешавад агар ин шарҳро бо 2 забон, инглисӣ ва тоҷикӣ бошад на вобаста аз овози мусбат ё манфӣ. Дар овоздиҳӣ яке аз ин шаблонҳо &lt;nowiki&gt;{{тарафдор}}, {{муқобил}} ва ё {{худдорӣ}}&lt;/nowiki&gt; истифода карда дар поёни баҳси ман ҷой кунед. 

Диққат! Агар 80%-и ҷамоат овози мусбат диҳад, ин саҳифаро, бот ҳамчун ҳуҷҷат дар қуттии шарҳи худ истифода мебарад. Барои диққат ташаккур. Бо эҳтиром,--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;AryanSogd&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] [[Баҳси корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;blue&quot;&gt;&lt;sup&gt;(t)&lt;/sup&gt;&lt;/font&gt;]] 18:29، 27 Феврал 2016 (UTC)
# {{Тарафдор}} мешавам. [[Корбар:Farsizabon|Farsizabon]] ([[Баҳси корбар:Farsizabon|talk]]) 05:15، 28 Феврал 2016 (UTC)
# {{тарафдор}} Ботҳои эҷодшуда бинобар зарурияти объективии босифат гардонидани вироишҳои Википедияи тоҷикӣ барои корбарон лозиманд.  Establish bots emerges from the objective need for a qualitative improvement of the Tajik Wikipedia articles by participants.--[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|talk]]) 06:35، 28 Феврал 2016 (UTC)
# {{Тарафдор}} [[Абрамовская (ноҳияи Онежск)|Кори нағз]]. Ба ВП тоҷикӣ чунин бот лозим аст. Excellent enterprise. The Tajik Wikipedia needs such work, no doubt about it. Best regards,  [[Корбар:Сергап|Сергап]] ([[Баҳси корбар:Сергап|talk]]) 13:34، 28 Феврал 2016 (UTC)
# {{тарафдор}}ам 100%. Эҷоди мақолаҳо бо ёрии бот дар бисёр викиҳои '''калон''' иҷозат аст. Дар викии хурд, ба фикрам лозим аст. Як корбари шведӣ дар ин кор бисёр машҳур аст. --[[Корбар:Химик1991|Химик1991]] ([[Баҳси корбар:Химик1991|talk]]) 16:18، 28 Феврал 2016 (UTC)
# {{тарафдор}} Ботҳо дар Википедиаи тоҷикӣ бисёр заруранд. Bots Tajik Wikipedia required.  --[[Корбар:VASHGIRD|Дустмурод Саид]] ([[Баҳси корбар:VASHGIRD|talk]]) 14:20، 1 Март 2016 (UTC)
# {{тарафдор}} Фикр мекунам, ки ботҳо барои пешрафти кор дар Википедиаи тоҷикӣ зарур ҳастанд.Bots are needed to improve and expend the work of Wikipedia.--[[Корбар:Фарогат Искандарова|Фарогат Искандарова]] ([[Баҳси корбар:Фарогат Искандарова|talk]]) 15:07، 1 Март 2016 (UTC)
# {{тарафдор}} Эҷоди мақолаҳо бо ёрии бот лозим аст.Чунки, вақтро сарфа мекунад.Барори кор ба Шумо.Bots are needed to improve and expend the work --[[Корбар:Гаффоров Б.|Гаффоров Б.]] ([[Баҳси корбар:Гаффоров Б.|talk]]) 13:54، 2 Март 2016 (UTC) 
# {{тарафдор}} лозим аст. --[[Корбар:Doostdar|Doostdar]] ([[Баҳси корбар:Doostdar|talk]]) 04:36، 5 Март 2016 (UTC)
# {{тарафдор}} Чанде бисёр эҷод кунад, ҳамон қадар хуб аст.--[[Корбар:Муроди Одина|Муроди Одина]] ([[Баҳси корбар:Муроди Одина|talk]]) 06:56، 5 Март 2016 (UTC)
# {{тарафдор}} Эҷоди бот манфат биёрад, хуб аст. --[[Корбар:Матлубахон|Матлубахон]] ([[Баҳси корбар:Матлубахон|talk]]) 08:51، 5 Март 2016 (UTC)
# {{тарафдор}} Албатта. [[Корбар:Hamid Hassani|Hamid Hassani]] ([[Баҳси корбар:Hamid Hassani|talk]]) 17:41، 5 Март 2016 (UTC)
#{{тарафдор}} Ботҳо кори ҳамаро даҳчанд сабук хоҳанд кард.Эҷоди ботҳо тақозои замон аст. Bots much facilitate our work.Creating a bot is a vital necessity.--[[Корбар:Aminjon A|Aminjon A]] ([[Баҳси корбар:Aminjon A|talk]]) 13:30، 10 Март 2016 (UTC)
# {{Тарафдор}} [[Корбар:درفش کاویانی|&lt;span style=&quot;color:Purple; text-shadow:grey 0.1em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;Дирафши Ковиёнӣ&lt;/span&gt;]] ([[Баҳси корбар:درفش کاویانی|Баҳс]]) 14:48، 10 Март 2016 (UTC)
# {{Тарафдор}} - [[Корбар:Prospector|Prospector]] ([[Баҳси корбар:Prospector|talk]]) 17:00، 10 Март 2016 (UTC)
# {{Тарафдор}} - Ҳамчун пешниҳодкунанда. Бо эҳтиром,--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;AryanSogd&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] [[Баҳси корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;blue&quot;&gt;&lt;sup&gt;(t)&lt;/sup&gt;&lt;/font&gt;]] 08:49، 14 Март 2016 (UTC)
=== Савол ===
Ман ҳайронам, ки барои чӣ ин овоздиҳӣ лозим аст? Боз дар ду забон {{Табассум}}? Агар шумо мехоҳед, ки мақолаҳоро ба воситаи бот эҷод кунед, марҳамат. Кӣ монеъи ин кор мешавад? Бо эҳтиром, {{Табассум}} --[[Корбар:Химик1991|Химик1991]] ([[Баҳси корбар:Химик1991|talk]]) 10:46، 28 Феврал 2016 (UTC)
:* {{re|Химик1991}}, барои саволатон раҳмат. &quot;Кӣ монеъи ин кор мешавад?&quot; Ман ҳам инро аз корбарон пурсиданӣ будам, аммо баъд омӯхтани &quot;ВП:Заливка статей&quot; ҷавоб ёфтам. Лекин ман фикр мекунам, ки боти AryanSogd аз санҷиш аллакай гузаштаст ва барои tgwiki аҳамияти муҳим дорад. Боташ [[Абрамовская (ноҳияи Онежск)|чунин корро]]  иҷро карда истода бошад, хеҷ кас халал намерасонад. Бо эҳтиром, [[Корбар:Сергап|Сергап]] ([[Баҳси корбар:Сергап|talk]]) 14:05، 28 Феврал 2016 (UTC)
::* {{re|Сергап}} ман ҳам фаҳмидам. --[[Корбар:Химик1991|Химик1991]] ([[Баҳси корбар:Химик1991|talk]]) 16:18، 28 Феврал 2016 (UTC)
* {{табассум}} Дӯстам, дар [https://tg.wikipedia.org/w/index.php?title=Абрамовская_(ноҳияи_Онежск)&amp;action=history инҷо] бот шарҳ додааст, ки мақола мувофиқи лоиҳаи Русия эҷод шуда ва ин дуруст аст, барои дур сохтани шубҳа аз ҷониби дигар корбарон. Шарҳ додани ҳар як вироиш ба корбарон-одамон тавсия дода мешавад, аммо барои бот ҳатмист ва ӯ бояд дар қуттии шарҳ равона ба яке аз дастурҳои Википедиа гузорад ё кори кардааш мувофиқи ягон лоиҳа бошад, бар он равона диҳад. Агар [[ВП:СОБ]]ро хуб омӯзед, мефаҳмед, ки бе иҷозати ҷамоаи маҳаллӣ ҳатто ботҳои саросарӣ на ҳаммаи ҳуқуқро доранд, бахусус ботҳои оддӣ. Масъалаи эҷод, фикр мекунам агар [[:ru:Википедия:Заливки статей]] -ро омӯзед, ба ҳамаи саволҳоятон ҷавоб меёбед. Бо эҳтиром,--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;AryanSogd&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] [[Баҳси корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;blue&quot;&gt;&lt;sup&gt;(t)&lt;/sup&gt;&lt;/font&gt;]] 12:35، 28 Феврал 2016 (UTC)
P.S. Бо ду забон тавсия аст на ҳатмӣ. Раваду як википедон хабар гирад, мефаҳмад, ки эҷод мувофиқи писанди ҷомеа шуда истодааст, чун ин ҳуҷҷатро ман дар ҳамаи лоиҳаҳо истифода мебарам. {{табассум}}Бо эҳтиром--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;AryanSogd&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] [[Баҳси корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;blue&quot;&gt;&lt;sup&gt;(t)&lt;/sup&gt;&lt;/font&gt;]] 12:49، 28 Феврал 2016 (UTC)
::* Банда фаҳмид. {{табассум}} --[[Корбар:Химик1991|Химик1991]] ([[Баҳси корбар:Химик1991|talk]]) 16:18، 28 Феврал 2016 (UTC)
* {{табассум}}--[[Корбар:Calak|Чолок]] ([[Баҳси корбар:Calak|talk]]) 09:52، 14 Март 2016 (UTC)
* {{табассум}} Ман ҳам як табассум кунам--[[Корбар:Муроди Одина|Муроди Одина]] ([[Баҳси корбар:Муроди Одина|talk]]) 12:49، 27 Март 2016 (UTC)

== [[:ru:Проект:Таджикистан|Проект:Таджикистан]] ==
Создан проект в Русской Википедии. Приглашаю всех кто владеет русским языком участвовать в данном проекте.--[[Корбар:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Баҳси корбар:Kaiyr|talk]]) 08:43، 28 Сентябр 2014 (UTC)

== Нужна помощь с переводом ==
Добрый день! Если есть силы и желание, хотел бы попросить общественность [http://translatewiki.net/w/i.php?title=Special:Translate&amp;language=tg-cyrl&amp;group=ext-zeroratedmobileaccess&amp;filter=&amp;action=translate помочь с переводом] MediaWiki extension для проекта [[:ru:Wikipedia Zero|Wikipedia Zero]]. Недавно [http://www.tcell.tj/ Tcell] сделал доступ к Википедии бесплатным, и нужно чтобы все сообщения показывались правильно для всех пользователей. Если вы знаете какие-нибудь другие языки, пожалуйста проверьте и их. Огромное спасибо от разработчиков! :) --[[Корбар:Yurik|Yurik]] ([[Баҳси корбар:Yurik|talk]]) 19:11، 27 Ноябр 2013 (UTC)

== Дархостҳо барои дигар кардани номи мақолаҳо ==
Дар куҷо вироиши (сабти) номи нави мақоларо дархост кардан мумкин аст? Нигаред ба ҳамин саҳифа [[:ru:Википедия:К переименованию]] ки дар Википедаи тоҷикӣ ҳаст? - [[Корбар:Prospector|Prospector]] 18:59، 14 марти 2011 (UTC)

== Ҷолиб ==
[http://news.yahoo.com/s/ap/wikipedia_alternative Ин] ро дидаед?--[[User:Soroush|&lt;font color=&quot;Navy&quot;&gt;'''سروش--Soroush'''&lt;/font&gt;]] &lt;sup&gt;[[User talk:Soroush|&lt;font color=&quot;Magenta&quot;&gt;☺Guftogu&lt;/font&gt;]] | [[Special:Contributions/Soroush|&lt;font color=&quot;grey&quot;&gt;☼Viroyeshha&lt;/font&gt;]]&lt;/sup&gt; 13:59, 1 Апрел 2007 (UTC)


== سلام ==
&lt;div style=&quot;direction:rtl; font-family:tahoma&quot;&gt;
با سلام به تمام دوستان تاجیک. ما می‌توانیم به یکدیگر در زمینهٔ مسائل زبانی کمک کنیم و سعی کنیم تا زبان‌هایمان به یکدیگر نزدیک شود. البته هر کشور باید فرهنگ و اصطلاحات زبانی خاص خود را داشته باشد. اما امیدوارم ارتباطات میان سه کشور همزبان تاجیکستان، افغانستان، و ایران بیشتر و بیشتر شود تا زبان این سه کشور به هم نزدیکتر شود و از توانایی‌ها و ویژگی‌های گویش‌های یکدیگر نیز سود ببرند.

امروزه که بیشتر کشورها و فرهنگ‌ها در جهت نزدیکی به یکدیگر حرکت می‌کنند، امیدوارم این سه کشور نیز در جهت نزدیکی به هم حرکت کنند و نه جدایی و تفرقه. نوع گویش این زبان در هر سه کشور ویژگی‌هایی دارد که باید حفظ شود و در عین حال مورد استفادهٔ گویش‌وران کشورهای دیگر هم قرار گیرد. برای مثال در ایران به کسی که فوتبال بازی می‌کند، «فوتبالیست» می‌گویند که کلمه‌ای روسی است، ولی در تاجیکستان به آن شخص «فوتبال‌باز» می‌گویند که دیگر کلمه‌ای کاملاً بیگانه نیست و بهتر است در ایران هم از کلمهٔ «فوتبال‌باز» استفاده شود و هزاران مثال دیگر. در هر صورت اگر ارتباطات میان ما بیشتر شود، دیگر تفاوت‌های زبانی ما بیشتر نخواهد شد و به اعتلا و گسترش این زبان کمک خواهیم کرد. از اینکه مطالبم طولانی شد، معذرت می‌خواهم. با آرزوی موفقیت برای شما تاجیک‌های گرامی. 
[[Корбар:نگونبانگونی|نگونبانگونی]] 13:50، 21 феврали 2009 (UTC)

:::--[[Корбар:مهدی جمشیدی|مهدی جمشیدی]] 07:38، 10 Ноябр 2010 (UTC)
&lt;/div&gt;

== Калимаҳои арабӣ ==
Дустони арҷманд ва алоқадорони адабиёту фарҳанги форсу тоҷик. Ман Бобур Курбонов магистранти Донишгохи давлатии Самарқанд , зодаи ноҳияи Шаҳрисабзи Ҷумхурии Ӯзбекистон мебошам. Рисолаи ҳатмии ман &quot;Тағйироти маънавии калимаҳои арабй дар забони форсй&quot; мебошад. Ман аз шумо дустони ҳамзабон хоҳиш мекунам ки дар ин ҷода  агар метавонед ба ман кумак букунед. 
Ман хеле ҷустуҷу кардам вале натавонистам ки роҷеъ ба ин мавзӯъ аз викепедия чизе пайдо кунам. бовари дорам ки эътибор ба забон ва адабиёти тоҷикиву форс дар  Кишвари Бародарии Точикистон зиёд аст ва итминон ба он дорем ки мавзуъоте ки роҷеъ ба ин забон аст дар Точикистон зиёдтар тадқиқ гардидааст. 
Мо дар Узбекистон барои пайдо кардани материалҳои зарури зиёд азоб мекашем, зеро пайдо кардани маводи зарури оиди масъалаҳои  болои дар ин ҷо кори сангин аст.
Бори дигар салом ба ҳамаи алоқадорони фарҳангу маърифат.
Хоҳиш мекунам агар ба ман раҳм кардеду чизе барои кумак пайдо кардед ба телефуни +998937037301 занг бзанед. 
Бобур.

== Small request ==
Hello! I am a Polish wikipedian and I would like to ask you for writing a new article about former Polish President who won the Nobel Peace Prize in 1983 – '''Lech Wałęsa'''. I have looked for his article in your Wikipedia but without success. Polish Wikipedians will be grateful for your help. Thank you so much in advance! PS article in English you can find '''[[w:en:Lech Wałęsa|here]]'''. Best wishes from Poland, [[Корбар:Patrol110|Patrol110]] 19:48، 25 сентябри 2009 (UTC)

== [[User:YurikBot|YurikBot]] ==
Hi, I would like to get back the bot status. At this point I will start with running [[:en:user:Yurik/CaseCheckerBot|Cyrillic/Latin case checker bot]] that will fix any link or page title that has characters identical in both (like A,B,C,E,H,K,M,O,...). I wrote this bot over five years ago.
Why would you want to trust me? I wrote MediaWiki API, improved many bots (as part of pywikibot framework) including interwiki bot, have over 3 million bot edits across all languages.

Also, please create a page [[ВП:КЛ]] or similar. All changes by the bot will have this link in the comments to explain the change to the user. Expand below to the example text.
Thanks! --[[Ҡатнашыусы:Yurik|Yurik]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Yurik|әңгәмә]]) 06:06, 14 декабрь 2012 (UTC)

&lt;div class=&quot;NavFrame collapsed&quot;&gt;
  &lt;div class=&quot;NavHead&quot;&gt;Example explanation page&lt;/div&gt;
  &lt;div class=&quot;NavContent&quot;&gt;
&lt;nowiki&gt;
'''Attention administrators'''

This page needs to be translated, and can be moved to any place you like, as long as there is a redirect to it. English text does not need to be here.

A casechecker bot verifies that all articles and links use one type of letters in each word - either Cyrillic or Latin characters. Whenever it finds an article with the mix, and the letters look identical (such as 'C', 'O', 'P', and many other), it renames the article, or changes the link, even if it does not exist (red link).

The bot puts '''&lt;nowiki&gt;[[ВП:КЛ]]&lt;/nowiki&gt;''' in the comments, followed by the changes made.

Examples in [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%92%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%B4/YurikBot RU Wiki], [http://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B5%D1%86%D1%96%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0:%D0%92%D0%BD%D0%B5%D1%81%D0%BE%D0%BA/YurikBot UK Wiki]

Also, there are two additional subpages - one for all errors bot finds, and one for all names that have been checked to be ok. See examples on the [[:ru:ВП:КЛ|Russian ВП:КЛ]]

Please contact me at [[:en:User:Yurik]] or [[:ru:User:Yurik]] if you have any questions or concerns.

&lt;nowiki&gt;
[[ru:ВП:КЛ]]
[[be-x-old:ВП:КЛ]]
[[bg:ВП:КЛ]]
[[cv:ВП:КЛ]]
[[os:ВП:КЛ]]
[[sh:ВП:КЛ]]
[[sr:ВП:КЛ]]
[[uk:ВП:КЛ]]
&lt;/nowiki&gt;
&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;

==Викимедиоӣ Форсӣ==
Дурӯд. Викимедиоӣ Форсӣ эҷод шуд, лутфан [[:m:Wikimedia Persian/tg]] ро бубинед. [[Корбар:درفش کاویانی|&lt;span style=&quot;color:Purple; text-shadow:grey 0.1em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;Дирафши Ковиёнӣ&lt;/span&gt;]] ([[Баҳси корбар:درفش کاویانی|Баҳс]]) 15:53، 26 сентябри 2013 (UTC)

[[de:Wikipedia:Fragen zur Wikipedia]]

==Help for translate==
Hello and sorry for writing in English. Can anyone help me translate a small article (2 paragraphs) from English to your language and create the article in your wiki? Please, fell free to answer in my talk page in your wiki anytime. Thanks! [[Корбар:Xaris333|Xaris333]] ([[Баҳси корбар:Xaris333|talk]]) 00:42، 13 Август 2014 (UTC)

== Monuments of Spain Challenge ==
Excuse me for not speaking Tadjik yet.

[[:es:Wikimedia España|Wikimedia España]] invites you to join the Monuments of Spain Challenge. And what’s that? It’s a contest. You have to edit, translate or expand articles about the Spanish monuments and you will be granted points. So you’re not just writing about wonderful buildings: you can get prizes!

The time of the contest will include all October and any information you may need is [https://meta.wikimedia.org/wiki/Monuments_of_Spain_Challenge/en right here].

Join in and good luck!

PS: We would be grateful if you could translate this note into Tadjik.

[[:es:Usuario:B25es|B25es]] on behalf of Wikimedia España.
== [[:en:Languages in censuses|Languages in censuses]] ==
Hello, Dear wikipedians. I invite you to edit and improve this article and to add information about your and other country.--[[Корбар:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Баҳси корбар:Kaiyr|talk]]) 13:39، 31 Октябр 2014 (UTC)
== Вики-сабантуй ==
Приглашаю всех в [[:wmru:Вики-Сабантуй 2015|вики-сабантуй]] который пройдет 24-26 апреля 2015 года в Уфе. Регистрация [[:wmru:Вики-Сабантуй 2015/Международная конференция/Участники|тут]]. Срок подачи заявок: до 31 марта 2015 года включительно. --[[Корбар:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Баҳси корбар:Kaiyr|talk]]) 17:16، 2 Декабри 2014 (UTC)

== Please join the 2nd edition of the VisualEditor Translathon ==

&lt;div class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
[[File:VisualEditor-logo-pacifico.svg|right|200px]]
Hello! 

I'm pleased to announce the 2nd edition of the '''VisualEditor Translathon'''.

It is a translation rally, focused on interface messages and help pages related to [[:mw:VisualEditor|VisualEditor]].
In order to participate, you need to '''[[:betawiki:Project:VisualEditor/2015_Translathon|sign up on the Translathon page]]''' on TranslateWiki.

The top 3 contributors will each win a Wikipedia t-shirt of their choice from [//store.wikimedia.org/ the Wikipedia store]&lt;ref&gt;You can choose between any short-sleeve shirt, or other items for the same value.&lt;/ref&gt;. 
Translations made between '''July 15th and July 19th''' ([//www.timeanddate.com/time/zones/cdt CDT time zone]) qualify&lt;ref&gt;This means both new translations, and updates for messages in the &quot;Outdated&quot; tab of the translation interface.&lt;/ref&gt;. 

If you are at [//wikimania2015.wikimedia.org/wiki/Wikimania Wikimania Mexico] this year,  you are also welcome to join a related sprint during the hackathon in '''Workplace 1 - Don Américo, Thursday 16 July at 4pm (CDT)''' at the conference venue, so you can meet other fellow translators and [//wikimania2015.wikimedia.org/wiki/Hackathon#Hackathon_Day_2 get support if you need some].

Interface messages have the priority. You will need to create an account at translatewiki.net in order to work on them, if you don't have one. ''It is recommended to create the account ASAP'', so that it can be confirmed in time.

You can also help translate documentation pages about VisualEditor on mediawiki.org. You can use your Wikipedia account to work there.

You will find instructions, links and other details [[:betawiki:Project:VisualEditor/2015_Translathon|on the Translathon page]].

Thanks for your attention, and happy translating! &lt;br&gt;
[[:mw:User:Elitre (WMF)|Elitre (WMF)]] 21:00، 13 Июл 2015 (UTC)

&lt;references /&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Elitre (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=VisualEditor/Newsletter/Phase_7_wikis&amp;oldid=12595794 --&gt;

== 40 ҳазор мақола!==
:{{Посух би|Ibrahim|AryanSogd|Шухрат Саъдиев|Сергап|Rasoolaeg66|VASHGIRD|}}
:дурӯд ба дӯстони гиромӣ. ҳамонтавр ки медонед, Википедиаи Тоҷикӣ 32,823 мақола дорад ва роҳи зиёде то расидан ба 40 ҳазор мақола надорем. агар ҳама бо ҳам кӯмак кунем ва барномаи замонбандӣ танзим кунем, митавонем то поёни соли 2015 милодӣ ба 40 ҳазор мақола барасем. яънӣ фақат бояд 7300 мақола басозем. ман қавл медаҳам ки мақолотӣ дар бораи Бахшҳо ва шаҳрҳои Эрон бисозам, вале ин кофӣ нест ва ҳмояти дигар корбаронро ниёз дорад то битавонем дар ҳамаи мавзӯъот мақола дошта бошем. лутфан ҳаркас ки мувофиқ аст, дар Инҷо назари худро эълом кунад.
:[[Саҳифаи Аслӣ]] Википедиаи Тоҷикиро бар асоси Википедиаи форсӣ тағйир додам ва зоҳири беҳтар гирифта аст, агар касе вақт дорад ки аз форсӣ ба тоҷикӣ тарҷума кунад, барои ман паём бигузорад то [[Саҳифаи Аслӣ]]ро бо кӯмаки ҳам беҳбӯд диҳем. бо ташаккур! [[Корбар:درفش کاویانی|&lt;span style=&quot;color:Purple; text-shadow:grey 0.1em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;Дирафши Ковиёнӣ&lt;/span&gt;]] ([[Баҳси корбар:درفش کاویانی|Баҳс]]) 22:39، 8 Август 2015 (UTC)
:: Салом дӯсти азиз! Ман тарафдори нақшаи пешниҳод кардаатон мебошам ва ҳаракат мекунам, ки ба воситаи [[user:AryanBot|AryanBot]] кӯмак расонам, то ки ин нақша ҷомаи амал пушад. Бо эҳтиром,--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;Aryan&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] 01:01، 9 Август 2015 (UTC)
:Салом дӯсти гиромӣ! Ба кушиши Шумо дар расидан ба шумораи 40 ҳазор мақола дар Википедиаи Тоҷикӣ ташаккур гуфта, инчунин саҳми худро мегузорам. Доир ба тағйир додани Саҳифаи Аслӣ низ кумак мерасонам.  

Муҳтарам Дирафши Ковиёнӣ, инчунин, аз Шумо хоҳиш мекунам, ки барои тағйир додани саҳифаи [[Портал:Тоҷикистон]] кушиш намоед, чунки он саҳифаи АСОСИЕСТ дар бораи Тоҷикистон. Мавзуоти порталро доимо бо иттилооти ҷолиб пурра намудан лозим аст.

: '''Таваҷҷӯҳ ба википедиячиён''': Барои баргардонидани хат нигаред; 1) &quot;ба роҳнамои баргардони матни форсӣ ба тоҷикӣ&quot; - http://persian-tajik.ir/Farsitotajik.aspx ва 2) &quot;Баргардони мутуни навишта шуда ба форсӣ-тоҷикӣ (сириллик) ба хати  форсӣ&quot; - http://persian-tajik.ir/default.aspx

Бо эҳтиром, --[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|talk]]) 07:26، 9 Август 2015 (UTC)
:сипос аз ҳамкории дӯстон. {{Посух би|AryanSogd}} ҷон ман маитавонам бароятон теъдодӣ файл фиристам ки бо AryanBot мақола басозед. агар касе вақт дорад лутфан номҳоӣ [[Корбар:درفش کاویانی/Baksh]] ро ба тоҷикӣ тарҷума кунад. [[Корбар:درفش کاویانی|&lt;span style=&quot;color:Purple; text-shadow:grey 0.1em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;Дирафши Ковиёнӣ&lt;/span&gt;]] ([[Баҳси корбар:درفش کاویانی|Баҳс]]) 21:06، 9 Август 2015 (UTC)


: Бо салом, бисёр оли аст ин тарҳ.ман би далил мушкилотам намитавонам хили ҳозир бошам аммо ҳар чанд кам талош микунам нақш кучакӣ дар ин тарҳ пишнаҳодӣ дошта бошам. бо эҳтиром--[[Корбар:Rasoolaeg66|Rasoolaeg66]] ([[Баҳси корбар:Rasoolaeg66|talk]]) 06:11، 10 Август 2015 (UTC)

дурӯд бар дӯстони азиз. бисёр олӣ аст, ман ҳам бароӣ расӣдани Википедиаи Тоҷикӣ ба 40 ҳазор мақола кӯшиш хоҳам кард. тидодӣ аз баргардон унвонҳо ба тоҷикӣро бар ӯҳда хоҳам гирифт. сипос аз Дирафши Ковиёнӣ азез ва дигар дӯстон,--[[Корбар:آرش|&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.3em 0.3em 0.1em;&quot;&gt;Ораш&lt;/span&gt;]] [[Баҳси корбар:آرش|&lt;span style=&quot;background:yellow; border: 1px solid #EBEBEB; padding: 2px; padding-left: 3px;&quot;&gt;ツ&lt;/span&gt;]]&amp;rlm;   13:58، 10 Август 2015 (UTC)

=== Беҳтар сохтани шаблонҳо ===
[[Корбар:درفش کاویانی|Дирафши Ковиёнӣ]]и гиромӣ, барои беҳбуд бахшидани шаблонҳои тоҷикӣ кумаки худро дареғ надоред, чун шаблонҳо дар сатҳи ниҳоят пасти дизайн қарор доранд. 

Авввалиндараҷа бояд мо шаблони '''Зиндагинома'''ро мукаммал намоем... Албатта барои расидан ба 40 000 мақола мо кушиш менамоем!
Бо эҳтиром, [[Корбар:VASHGIRD|Дустмурод Саид]] 06:49، 10 Август 2015 (UTC)

:{{ПБ|VASHGIRD}} [[Шаблон:Infobox person]] тақдем ба шумо! [[Корбар:درفش کاویانی|&lt;span style=&quot;color:Purple; text-shadow:grey 0.1em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;Дирафши Ковиёнӣ&lt;/span&gt;]] ([[Баҳси корбар:درفش کاویانی|Баҳс]]) 15:31، 10 Август 2015 (UTC)

== дастрасӣ воридкунанда==
:{{Посух би|Ibrahim|AryanSogd|Шухрат Саъдиев|Сергап|Rasoolaeg66|VASHGIRD|آرش}}
:дурӯд ба дӯстони гиромӣ. бароӣ эҷоди шаблонҳоӣ муҳим ва корбурдӣ, ниёз аст то ин шаблонҳоро аз Википедиаҳоӣ дигар дарёфти кунем (Export) ва дар Википедиаи Тоҷикӣ Import кунеми. барои ин кор бояд дастрасӣ тозҳои дошта бошам ки ниёз ба раъии мувофиқи шумо дорад. ин дастрасӣ муваққат аст ва пас аз анҷоми кор онро пас хоҳам дод. лутфан бо навиштани '''мувофиқ''' аз ин дархост ҳмоят кунйд. сипос [[Корбар:درفش کاویانی|&lt;span style=&quot;color:Purple; text-shadow:grey 0.1em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;Дирафши Ковиёнӣ&lt;/span&gt;]] ([[Баҳси корбар:درفش کاویانی|Баҳс]]) 13:04، 11 Август 2015 (UTC)
*{{support}}  бисёри лозим ва зарурӣ аст .--[[Корбар:آرش|&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.3em 0.3em 0.1em;&quot;&gt;Ораш&lt;/span&gt;]] [[Баҳси корбар:آرش|&lt;span style=&quot;background:yellow; border: 1px solid #EBEBEB; padding: 2px; padding-left: 3px;&quot;&gt;ツ&lt;/span&gt;]]&amp;rlm;   14:52، 11 Август 2015 (UTC)

* {{мувофиқ}} '''ҳастам''' --[[Корбар:Rasoolaeg66|Rasoolaeg66]] ([[Баҳси корбар:Rasoolaeg66|talk]]) 14:59، 11 Август 2015 (UTC)
* {{мувофиқ}}, чун ба манфиати Википедиа аст. Бо эҳтиром,--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;Aryan&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] 16:00، 11 Август 2015 (UTC)
* {{мувофиқ}} '''ҳастам''' Бо эҳтиром,--[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|talk]]) 17:15، 11 Август 2015 (UTC)
* {{мувофиқ}} --[[Корбар:Ibrahim|ibrahim]] ([[Баҳси корбар:Ibrahim|talk]]) 13:39، 16 Сентябр 2015 (UTC)
:дурӯд! бо истифода аз дастрасӣ воридкунанда теъдоди 10,641 шаблонро эҷод кардам. лутфан дар тарҷумаи онҳо ҳамкорӣ кунйд. [[Корбар:درفش کاویانی|&lt;span style=&quot;color:Purple; text-shadow:grey 0.1em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;Дирафши Ковиёнӣ&lt;/span&gt;]] ([[Баҳси корбар:درفش کاویانی|Баҳс]]) 17:07، 17 Август 2015 (UTC)
* {{мувофиқ}} Албатта. [[Корбар:Hamid Hassani|Hamid Hassani]] ([[Баҳси корбар:Hamid Hassani|talk]]) 18:01، 5 Март 2016 (UTC)

== Иваз намудани номи акс==
Аз мудирон хоҳиш. Номгузории акси номбурдаро тағйир диҳед. Асос: айнан чунин номгузории акс File:Dilshod Nazarov.jpg дар Commons гузошта шудааст ва имконият намедиҳад, ки аксе, ки [[Дилшод Назаров]]ро дар меҳмонии малика Британияи Кабир аст, дар саҳифааш ҷойгир намоям.--[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|talk]]) 09:46، 30 Август 2015 (UTC)
:Салом устод. Файли гуфтаатонро дар инҷо нишон диҳед, то ки муқоиса кунам. Бо эҳтиром,--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;Aryan&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] 09:44، 3 Сентябр 2015 (UTC)
:: Акс дар Commons [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?search=Dilshod+Nazarov.jpg&amp;title=Special%3ASearch&amp;fulltext=1 Dilshod Nazarov] дар Википедиаи тоҷикӣ низ айнан бо ҳамин ном File:Dilshod Nazarov.jpg омадааст ва барои иваз намудан ба акси Commons монеъ мерасонад. Бинобар ин номи нусхаи акси WK tg иваз намудан лозим аст.--[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|talk]]) 13:50، 3 Сентябр 2015 (UTC)
::::{{Иҷро шуд}}. Бо эҳтиром,--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;Aryan&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] 10:21، 4 Сентябр 2015 (UTC)

== Ба таваҷҷуҳи мудирон ==
Корбари гумном 83.170.101.179 рӯзи 15 октябр боз  ба вайронкории мақолаҳои Википедиаи тоҷикӣ даст дароз кардааст (ин амал бори аввал нест). Назоратро нисбати вайронкорӣ дар Википедиаи тоҷикӣ ҷиддитар дар зери назорат гиред ва IP 83.170.101.179 манъ кунед. Бо эҳтиром --[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|talk]]) 16:08، 15 Октябр 2015 (UTC)
== Ба таваҷҷуҳи корбарон ==
Ниҳоят [[17 декабр]]и [[соли 2015]] шумораи мақолаҳои [[Википедиаи Тоҷикӣ]] аз 40 000 мақола зиёд шуд.

Tajik Wikipedia at a glance January 2016 - Википедиаи тоҷик дар як нигоҳ [http://stats.wikimedia.org/EN/SummaryTG.htm]
# Саҳифа дида шуд дар як моҳ - 250,859   
# Шумораи мақолаҳо - зиёда аз 40,461 +32%  
# Муҳаррирони фаъол - 11
# Муҳаррирони хеле фаъол - 3
Аз рӯи шумораи мақолаҳо [[Википедиаи Тоҷикӣ]] '''дар ҷойи 84-ӯм''' қарор гирифтааст. 

Ба ҳамаи корбарони саҳмгузошта Ташаккур! Бо сипос --[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|talk]]) 03:03، 12 Март 2016 (UTC)

== Амал ==
Hi, sorry for using English language. I saw the page [[Амал]], which is connected on Wikidata to [[:d:Q1204878|disambiguation pages]], but it is not a disambiguation page. With Google translate I can understand that it's something in the juridical field, isn't it? Could you please find the proper page to connect it to? Thank you :-) --[[Корбар:Superchilum|Superchilum]] ([[Баҳси корбар:Superchilum|talk]]) 09:17، 16 Март 2016 (UTC)
:Hi. Removed, but the article says that this word has not only a legal concept. Thank,--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;AryanSogd&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] [[Баҳси корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;blue&quot;&gt;&lt;sup&gt;(t)&lt;/sup&gt;&lt;/font&gt;]] 11:08، 16 Март 2016 (UTC)

== [[Википедиа:Овоздиҳӣ/Дастури интихоботи мудирон ва девонсолорон]] ==
Лутфан, бо ин [[Википедиа:Дастури интихоботи мудирон ва девонсолорон|лоиҳаи дастурамал]] шинос шуда дар қабул кардан, ки аз 10 то 17 апрели соли 2016 дар [[Википедиа:Овоздиҳӣ/Дастури интихоботи мудирон ва девонсолорон|инҷо]] мегузарад, ширкат варзида, дар зерсаҳифаи интихобкарда (тарафдор, муқобил ва ё худдорӣ) шарҳ диҳед. Агар ягон камбудӣ пайдо кардед, аз пешниҳоди ислоҳи онҳо дар овоздиҳӣ шарм накунед.--[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|talk]]) 18:38، 11 Апрел 2016 (UTC)
== FlaggedRevs ==
I suggest posting a Phabricator task for enabling Flagged revisions, on the analogy of the one in the Russian Wikipedia. --[[Вижа:Contributions/188.32.104.152|188.32.104.152]] 05:08، 2 май 2016 (UTC)
* {{Тарафдор}} Ман розиам. [[Корбар:Сергап|Сергап]] ([[Баҳси корбар:Сергап|talk]]) 06:08، 2 май 2016 (UTC)
{{Шарҳ}} Discussion moved to the page [[Википедиа:Қаҳвахона/Фанноварӣ#FlaggedRevs|Wikipedia:Forum (technical)]]. Бо эҳтиром,--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;AryanSogd&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] [[Баҳси корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;blue&quot;&gt;&lt;sup&gt;(t)&lt;/sup&gt;&lt;/font&gt;]] 10:43، 2 май 2016 (UTC)

== JavaScript ==

&lt;div class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Hi. I can see that this project has old JavaScript that needs to be updated. I would happily make the required updates myself, but I would have to – at least temporarily – become an admin here to do that (because the relevant pages are in the MediaWiki namespace). I have already made these updates on a number of other projects, so it would be very easy for me to do this. If no one does anything, some JavaScript-related tools will break later this year. If you want me to make these updates, you can grant me admin rights and I will make the updates as soon as I can. [[Корбар:Nirmos|Nirmos]] ([[Баҳси корбар:Nirmos|talk]]) 21:09، 8 Июн 2016 (UTC)&lt;/div&gt;
:Hi. Temporary access can be given only stewards &lt;u&gt;'''[[:m:Steward requests/Permissions#Administrator access|here]]'''&lt;/u&gt;. For continuous access, you must go through the standard procedure of voting &lt;u&gt;'''[[Википедиа:Дархост ба унвони мудир#Талабот барои гирифтани унвони мудир|here]]'''&lt;/u&gt;. I understand that without administrator status, you can not edit MediaWiki namespace, but you have to understand me, a large number of administrators in a small project, It looks at least ridiculous. It will be ideal if you go to the stewards on the page &lt;u&gt;'''[[:m:Steward requests/Global permissions#Requests for global sysop permissions|here]]'''&lt;/u&gt; because it is important for all language projects that use «JavaScript». I think the stewards are understanding and I am ready to support you. If they are denied access to the global, then please apply here and if no one will mind I provide permanent access administrator. Thank you!--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;AryanSogd&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] [[Баҳси корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;blue&quot;&gt;&lt;sup&gt;(t)&lt;/sup&gt;&lt;/font&gt;]] 12:18، 9 Июн 2016 (UTC)

==Wikipedia to the Moon working phase==

Dear Tajik Wikipedia language community,

First of all, I am sorry to write this in English. 

You may already have heard about [[:meta:Wikipdia_to_the_Moon|Wikipedia to the Moon]]: A team of scientists called the “PT Scientists” are going to send a space craft to the moon in 2017 and they want to take Wikipedia along with them. Because Wikipedia is so big, we cannot send all of it to the moon. That is why the international Wikipedia-community has voted to send all “Featured Articles and Featured Lists“ from all languages in Wikipedia.

[[:en:Wikipedia:Featured_articles|“Featured Articles“]] is a category in many language versions of Wikipedia that collects the very best articles in that language. Your community does not currently have a „Featured Articles“ category. Ideally, we want to take every language on Wikipedia to the moon and we also want to take the best articles in your language. That is why we would like ''you'' to tell us what the very best articles in your language are.

There are two ways you could do this:

:1) You could introduce the categories “Featured Article” and “Featured List” in your language version of Wikipedia and vote for the best articles and put them in the category. We will take every article that is tagged as a “Featured Article” or a “Featured List” to the moon

:2) You could vote for the best articles in your language version of Wikipedia and put them all on one a new Wikipedia page. If you let us know where we can find that list [[:meta:Wikipedia_to_the_Moon/Working|here]], we will also take the articles to the moon.

The deadline for Wikipedia to the Moon is 31 October 2016. After that date, we will put all the Featured Articles and Lists onto a special disc and give it to the “PT Scientists.” They will take the Wikipedia articles into space next year.

--[[Корбар:Denis Schroeder (WMDE)|Denis Schroeder (WMDE)]] ([[Баҳси корбар:Denis Schroeder (WMDE)|talk]]) 15:28، 17 Август 2016 (UTC)
Уважаемый язык таджикской общины Википедия,
== Тарҷума ба забони русӣ ==
Прежде всего, я извиняюсь, чтобы написать это на английском языке.

Возможно, вы уже слышали о Википедии на Луну: Команда ученых называют &quot;PT&quot; Ученые собираются отправить космический корабль на Луну в 2017 году, и они хотят взять Википедию вместе с ними. Поскольку Википедия является настолько большим, что мы не можем послать все это на Луну. Именно поэтому международное сообщество Википедии проголосовал отправить все &quot;Избранные статьи и Рекомендуемые списки&quot; из всех языков в Википедии.

&quot;Избранные статьи&quot; является категорией во многих языковых версиях Википедии, которая собирает самые лучшие статьи на этом языке. Ваше сообщество в настоящее время не имеют категорию &quot;Избранные статьи&quot;. В идеале, мы хотим, чтобы каждый язык в Википедии на Луну, и мы также хотим взять лучшие статьи на вашем языке. Именно поэтому мы хотели бы, чтобы вы рассказали нам, что самые лучшие статьи на ваш язык.

Есть два способа, которыми Вы могли бы сделать это:

1) Вы можете ввести категории &quot;Избранные статьи&quot; и &quot;Рекомендованный список&quot; в вашей языковой версии Википедии и проголосовать за лучшие статьи и поместить их в категорию. Мы будем принимать каждую статью, которая помечена как &quot;Избранные статьи&quot; или &quot;Рекомендованный список&quot; на Луну
2) Вы можете проголосовать за лучшие статьи в вашей языковой версии Википедии и поместить их всех на одну новую страницу Википедии. Если вы дайте нам знать, где мы можем найти этот список здесь, мы также будем принимать статьи на Луну.
Крайний срок для Википедии на Луну 31 октября 2016 г. После этой даты, мы приложим все Избранные статьи и списки на специальный диск и передать его на «РТ-ученых.&quot; Они будут принимать статьи Википедии в космос в следующем году

== Википедиа:Овоздиҳӣ/барои дастрасии унвони '''бот''' ==

Ба аҳли ҷомеъаи Википедиачиён [[Корбар:VASHGIRD|Дустмурод Саид]] барои дастрасии [[Корбар:TajBot]] дархост ба унвони '''бот''' додааст ва ман аз шумо хоҳиш дорам, ки дар [[Википедиа:Ботҳо#.D0.9A.D0.BE.D1.80.D0.B1.D0.B0.D1.80:TajBot|'''инҷо''']] тарафдор ва ё муқобил буданатонро баён мекардед. Бо эҳтиром,--[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|talk]]) 16:56، 16 Декабри 2016 (UTC)

== Не соответствие правилам ==
К сведению википедистов таджикской википедии, хочу напомнить (после чтения некоторых из статей), что публикации участников тадж. ВП таких как: [[Корбар:Абдулло-Довуд]], [[Корбар:Jaloliddin Madaminov]],[[Корбар:Munirjohn]],[[Корбар:Фарогат Искандарова]], у которых большое количество статей по сравнению с другими участниками, они во-многом, не соответствуют целям электронной энциклопедии. В-первых, автры статей не раскрывают значение темы публикаци, они имеют всего 1 печатный источник (на тадж.яз), или незавершённый перевод из русской википедии. Во-вторых, грешат краткостью изложения, как обыкновенный печатный словарь (хотя для этой цели существует другой проект &quot;Викисловарь&quot; (посмотреть)). В-третьих, они по своему содержанию (из-за недоработок по теме изложения на таджикском языке) не отвечают целям Википедии.

Видимо такие участники ВП, стремятся увеличивать только количество своих статей, которое снижает смысл и значение Википедии - электронной свободной ЭНЦИКЛОПЕДИИ. Краткое содержание терминов и слов имеется в различных словарях и сайтах. Не надо повторять известные материалы  и преподносить их краткое содержание таджикским читателям Википедии,а примеров для написания добротных статей достаточно, посмотрите русскоязычную ВП и др языки. С уважением --[[Корбар:RusianTg|RusianTg]] ([[Баҳси корбар:RusianTg|talk]]) 09:32، 8 январи 2017 (UTC)

:Благодарю за содержательное замечание. Пришло уведомление о благодарности от одного из выше перечисленных Вами участников, за созданный мною некогда шаблона и решил зайти. Хотелось бы отметить, что участники, которых Вы перечислили, являются новичками, да и подсказывать им некому, а посему и судить их строго не следует. Судя по комментарию, в правилах человек Вы сведущий, и было бы здорово, если Вы личным примером показали, как создавать добротные статьи. Ничего личного... С уважением,--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;AryanSogd&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] [[Баҳси корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;blue&quot;&gt;&lt;sup&gt;(t)&lt;/sup&gt;&lt;/font&gt;]] 16:55، 8 январи 2017 (UTC)

== presenting the project Wikipedia Cultural Diversity Observatory and asking for a vounteer in Tajik Wikipedia ==

Hello everyone,
My name is Marc Miquel and I am a researcher from Barcelona (Universitat Pompeu Fabra). While I was doing my PhD I studied whether an identity-based motivation could be important for editor participation and I analyzed content representing the editors' cultural context in 40 Wikipedia language editions. Few months later, I propose creating the '''Wikipedia Cultural Diversity Observatory''' in order to raise awareness on Wikipedia’s current state of cultural diversity, providing datasets, visualizations and statistics, and pointing out solutions to improve intercultural coverage. 

I am presenting this project to a grant and I expect that the site becomes a useful tool to help communities create more multicultural encyclopaedias and bridge the content culture gap that exists across language editions (one particular type of systemic bias). For instance, this would help spreading cultural content local to Tajik Wikipedia into the rest of Wikipedia language editions, and viceversa, make Tajik Wikipedia much more multicultural.
Here is the link of the project proposal:
https://meta.wikimedia.org/wiki/Grants:Project/Wikipedia_Cultural_Diversity_Observatory_(WCDO)

I am searching for a volunteer in each language community: I still need one for the Tajik Wikipedia. If you feel like it, you can contact me at: marcmiquel *at* gmail.com I need a contact in your every community who can (1) check the quality of the cultural context article list I generate to be imported-exported to other language editions, (2) test the interface/data visualizations in their language, and (3) communicate the existance of the tool/site when ready to the language community and especially to those editors involved in projects which could use it or be aligned with it. Communicating it might not be a lot of work, but it will surely have a greater impact if done in native language! :). '''If you like the project, I'd ask you to endorse it in the page I provided.''' In any case, I will appreciate any feedback, comments,... Thanks in advance for your time! Best regards, --[[Корбар:Marcmiquel|Marcmiquel]] ([[Баҳси корбар:Marcmiquel|talk]]) 14:32، 10 октябри 2017 (UTC) Universitat Pompeu Fabra, Barcelona

== Новые требования к лексике и орфографии 2009 года? ==
В свете той новости про Комитет по языку Таджикистана:&lt;br
&gt;{{cite web
 |url         = http://news.tj/ru/news/tajikistan/society/20171004/komitet-po-yaziku-tadzhikistana-viyavil-oshibki-v-vikipedii-na-tadzhikskom-yazike-i-razozlilsya
 |title       = Комитет по языку Таджикистана выявил ошибки в Википедии на таджикском языке. И разозлился
 |date        = 2017-10-04
 |website     = ASIA-Plus
 |archiveurl  = https://web.archive.org/web/20171004142419/http://news.tj/ru/news/tajikistan/society/20171004/komitet-po-yaziku-tadzhikistana-viyavil-oshibki-v-vikipedii-na-tadzhikskom-yazike-i-razozlilsya
 |archivedate = 2017-10-04
}}&lt;br
&gt;— не мог бы кто внятно объяснить, в чём чуть претензий к написанию Мӯҳтаво, Саҳифаи аслӣ, Кумаки молӣ? С &lt;s&gt;Книгой знаний&lt;/s&gt; донишнома вместо энсиклопедия понятно (&quot;родное&quot; вместо &quot;чуждого&quot;), а вот с орфографией нет. Те новые требования 2009(?) где-то опубликованы?&lt;br&gt;
Вопрос не для выполнения требований Комитета (которые Русскую Википедию не касаются), но для уточнения и улучшения связанных статей (например, [[:ru:Таджикская письменность]]). --[[Корбар:Neolexx|Neolexx]] ([[Баҳси корбар:Neolexx|talk]]) 12:25، 11 октябри 2017 (UTC)

== Galicia 15 - 15 Challenge ==
&lt;center&gt;[[File:Mapa de Galiza con bandeira.svg|100px]]&lt;/center&gt;
'''[[:w:en:Wikipedia:Galicia 15 - 15 Challenge|Wikipedia:Galicia 15 - 15 Challenge]]''' is a public writing competition which will improve improve and translate this list of 15 really important articles into as many languages as possible. Everybody can help in any language to collaborate on writing and/or translating articles related to Galicia. To participate you just need to sign up [[:en:Wikipedia:Galicia 15 - 15 Challenge/Participants|here]]. Thank you very much.--[[Корбар:Breogan2008|Breogan2008]] ([[Баҳси корбар:Breogan2008|talk]]) 14:40، 12 марти 2018 (UTC)

== Proposal to close Tajik Wikibooks ==
There is now a proposal for the closure of Tajik Wikibooks, see [[meta:Proposals for closing projects/Closure of Tajik Wikibooks]]. --[[Корбар:Agusbou2015|Agusbou2015]] ([[Баҳси корбар:Agusbou2015|talk]]) 23:52, 27 Декабри 2018 (UTC)

== Шафтолу = peach? ==
Hello, sorry to write into English. I would like to be sure that [[шафтолу]] can be linked to [[w:en:Peach (fruit)]] on Wikidata. Could you confirm that &quot;шафтолу&quot; means &quot;peach&quot;, the fruit? [[Корбар:Pamputt|Pamputt]] ([[Баҳси корбар:Pamputt|баҳс]]) 10:04, 7 марти 2020 (UTC)

: {{re|Pamputt}} Yes, of course. There are a lot of pages without interwiki in tg-wiki. --[[Корбар:Сергап|Сергап]] ([[Баҳси корбар:Сергап|баҳс]]) 15:02, 7 марти 2020 (UTC)
::Thanks for the reply. I merged both items on Wikidata. [[Корбар:Pamputt|Pamputt]] ([[Баҳси корбар:Pamputt|баҳс]]) 15:09, 7 марти 2020 (UTC)
== [[:ru:Список_послов_в_Казахстане#Таджикистан]] ==

Прошу помочь с дополнением списка.--[[Корбар:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Баҳси корбар:Kaiyr|баҳс]]) 09:34, 25 июни 2020 (UTC)

== Content Translation by default ==

{|
| scope=&quot;col&quot; width=&quot;50%&quot; style=&quot;border-right: solid 1px black;&quot; | Hi!
| scope=&quot;col&quot; width=&quot;50%&quot; | Здравствуйте!
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
| style=&quot;border-right: solid 1px black;&quot; | [[:mw:Content translation|Content translation]] has been successful in supporting the translation process on many Wikipedia communities, and we want to help additional wikis with potential to grow using translation as part of [[:mw:Content translation/Boost|a new initiative]]. || Расширение [[:mw:Content Translation|Перевод содержания]] (Content Translation) успешно поддерживает процесс перевода во многих сообществах Википедии, и в рамках [[:mw:Content translation/Boost|новой инициативы]] мы хотим помочь дополнительным вики-сайтам, у которых есть потенциал роста с использованием перевода.
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
| style=&quot;border-right: solid 1px black;&quot; | Content translation facilitates the creation of Wikipedia articles by translating content from other languages. It has been used already to create more than half a million articles. In addition, the tool provides [[:mw:Help:Content translation/Translating/Translation quality|mechanisms to encourage the creation of good quality content]], preventing the publication of lightly edited machine translations. In general, our analysis shows that the translations produced are [[:mw:Content_translation/Deletion_statistics_comparison|less likely to be deleted than the articles started from scratch]]. || Расширение Перевод содержания облегчает создание статей Википедии путём перевода статей с других языков. Оно уже было использовано для создания более полумиллиона статей на всех языках. Кроме того, инструмент предоставляет [[:mw:Help:Content translation/Translating/Translation quality| механизмы поощрения создания высококачественного содержания]], предотвращая публикацию лишь слегка отредактированных машинных переводов. В целом, наш анализ показывает, что [[:mw:Content_translation/Deletion_statistics_comparison|менее вероятно, что переводы будут удалены, чем статьи начатые с нуля]].
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
| style=&quot;border-right: solid 1px black;&quot; | Tajik Wikipedia editors have used Content translation to create [[Special:CXStats|more than 1500 articles]]. Given the size of the editing community, we think that there is potential to use translation to create more articles, expand existing ones, and attract new editors that learn how to make productive edits. Translation can help the community to reduce the language gap with other languages and grow the number of editors in a sustainable way. In order to achieve this goal, we want to collaborate with you to make Content translation more visible in the Tajik Wikipedia and support new ways to translate. || Участники Таджикской Википедии использовали Перевод содержания для создания [[Special:CXStats|более 1500 статей]]. Учитывая размер сообщества редакторов, мы считаем, что есть потенциал для использования перевода, чтобы создать ещё больше статей и расширить существующие, и привлечь новых редакторов, которые будут учиться, как сделать продуктивные изменения. Перевод может помочь сообществу сократить разрыв языка с другими языками и устойчиво увеличить число редакторов. Для достижения этой цели, мы хотим сотрудничать с вами, чтобы сделать Перевод содержания заметнее в Таджикской Википедии и поддержать новые способы переводить.
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
| style=&quot;border-right: solid 1px black;&quot; | As a first step, during the next weeks we plan to enable Content translation by default on the Tajik Wikipedia. That will make it easy for users to discover the tool [[:mw:Help:Content_translation/Starting|through several entry points]]. However, users not interested in translation will still be able to disable it from their preferences. || В качестве первого шага, в течение следующих недель мы планируем включить Перевод содержания по умолчанию в Таджикской Википедии. Это поможет пользователям открыть инструмент [[:mw:Help:Content_translation/Starting|через несколько точек входа]]. Тем не менее, пользователи, не заинтересованные в переводе, по-прежнему будут иметь возможность отключить его в своих настройках.
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
| style=&quot;border-right: solid 1px black;&quot; | Please feel free to share any comment in this conversation thread. || Пожалуйста, не стесняйтесь делиться какими-либо комментариями в этом обсуждении.
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
| style=&quot;border-right: solid 1px black;&quot; | Thanks! || Спасибо!
|}

--[[Корбар:Aaharoni-WMF|Амир Э. Аҳарони (WMF)]] ([[Баҳси корбар:Aaharoni-WMF|баҳс]]) 11:12, 8 Декабри 2020 (UTC)

== Фармоиши ном ==

Чи гуна дар Википедияи ва донишномаҳои дигари Тоҷикӣ рост аст? '''Ном, насаб''' ё '''Насаб, ном'''? Масалан, '''Зинаида Николаевна Гиппиус''' ё '''Гиппиус, Зинаида Николаевна'''?
То есть, какой порядок имени и фамилии правильный? Прошу извинить за мой таджикский!— Виктор
: Салом! Дар Википедияи Тоҷикӣ аввал '''Ном''' баъд '''Насаб''' навишта мешавад, барои мисол: '''Зинаида Гиппиус''' ва ин шакл '''[[Гиппиус, Зинаида Николаевна]]''' бошад равона мешавад ба '''[[Зинаида Гиппиус]]''' --[[Корбар:VASHGIRD|Дӯстмурод Саид]] ([[Баҳси корбар:VASHGIRD|баҳс]]) 18:58, 16 феврали 2021 (UTC)

== Proposal: Set two-letter project shortcuts as alias to project namespace globally ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
{{int:please-translate}}

Hello everyone,

I apologize for posting in English. I would like to inform everyone that I created a new global request for comment (GRFC) at Meta Wiki, which may affect your project: [[:m:Requests for comment/Set short project namespace aliases by default globally]].

In this GRFC, I propose that two-project shortcuts for project names will become a default alias for the project namespace. For instance, on all Wikipedias, WP will be an alias to the Wikipedia: namespace (and similar for other projects). Full list is available in the GRFC.

This is already the case for Wikivoyages, and many individual projects asked for this alias to be implemented. I believe this makes it easier to access the materials in the project namespace, as well as creating shortcuts like &lt;tt&gt;WP:NPOV&lt;/tt&gt;, as well as helps new projects to use this feature, without having to figure out how to request site configuration changes first.

As far as I can see, {{SITENAME}} currently does not have such an alias set. This means that such an alias will be set for you, if the GRFC is accepted by the global community.

I would like to ask all community members to participate in the request for comment at Meta-Wiki, see [[:m:Requests for comment/Set short project namespace aliases by default globally]].

Please feel free to [[:m:User talk:Martin Urbanec|ask me]] if you have any questions about this proposal.

Best regards,&lt;br /&gt;
--[[:m:User:Martin Urbanec|Martin Urbanec]] ([[:m:User talk:Martin Urbanec|talk]]) 14:13, 18 феврали 2021 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Martin Urbanec@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Martin_Urbanec/MassMessage&amp;oldid=21125035 --&gt;

== УКП - Обзор проекта руководства по обеспечению правоприменения ==

Привет,

[[:m:Universal Code of Conduct/Drafting committee#Phase 2|Редакционный Комитет 2-го этапа Универсального Кодекса Поведения]] хочет получить мнения [[:m:Universal Code of Conduct/Enforcement draft guidelines review/ru|по проекту руководства по обеспечения правоприменения]] [[:m:Universal Code of Conduct|Универсального Кодекса Поведения]] (УКП). Период обзора начнется 17 августа 2021 года.

Сообщество и сотрудники Фонда сотрудничали в разработке проекта этого руководства на основе [[:m:Universal Code of Conduct/Discussions|консультаций, обсуждений и исследований]]. Это руководство не является окончательным, но вы можете помочь продвинуть его вперед. Предоставьте отзывы и комментарии по руководству до 17 октября 2021 года. Комитет будет пересматривать руководство на основе вклада от сообщества.

Каждый может поделиться комментариями на разных местах. Посредники приветствуют комментарии на любом языке [[:m:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement draft guidelines review|на странице обсуждения проекта]] или по электронной почте. Комментариями также можете поделиться на страницах обсуждений переводов, в ходе локальных дискуссий или во время круглых столов и во время встреч.

Запланированы прямые обсуждения проекта руководтсва по обеспечения правоприменения УКП:

* [[:m:Universal Code of Conduct/2021 consultations/Roundtable discussions#Conversation hours|Во время встреч]] - 24 августа, 31 августа, 7 сентября @ 03:00 UTC &amp; 14:00 UTC
* [[:m:Universal Code of Conduct/2021 consultations/Roundtable discussions|Во время круглых столов]] - 18 сентября @ 03:00 UTC &amp; 15:00 UTC

Группа посредников, поддерживающая этот период обзора руководства, надеется охватить больше сообществ. Важно иметь общее понимание ситуации. Если вы не можете найти встречу в вашем сообществе, пожалуйста, организуйте обсуждение сами. Посредники могут помочь вам в организации встречи.

Все обсуждения будут обобщаться и будут представлены редакционному комитету, каждые две недели. Сводки будут опубликованы [[:m:Universal Code of Conduct/Drafting committee/Digests|здесь]].

Пожалуйста, дайте мне знать, если у вас возникнут какие-либо вопросы. --[[Корбар:Mehman (WMF)|Mehman (WMF)]] ([[Баҳси корбар:Mehman (WMF)|баҳс]]) 19:07, 25 августи 2021 (UTC)

== Голосование на выборах Совета Попечителей 2021 года началось ==

[[:m:Wikimedia Foundation elections/2021/Voting/ru|Голосование на выборах Совета Попечителей 2021 года началось]]. Кандидатам от сообществ было предложено представить свою кандидатуру. После трехнедельного приема заявок от кандидатов, на выборах 2021 года [[:m:Wikimedia Foundation elections/2021/Candidates#Candidate%20Table|участвуют 19 кандидатов]].

[[:m:Wikimedia Foundation Board of Trustees|Совет Попечителей Фонда Викимедиа]] осуществляет надзор за работой Фонда Викимедиа. Совет хочет повысить свою компетентность и разнообразие, как команды. Они поделились [[:m:Wikimedia Foundation elections/2021/Candidates#Skills|теми областями]], которых им в настоящее время не хватает, и надеются найти их у новых попечителей.

Движение Викимедиа имеет возможность проголосовать за попечителей от сообществ и организаций Викимедиа. Проголосовав, вы поможете определить тех лиц, которые обладают теми качествами, которые необходимы для наилучшего удовлетворения потребностей всего движения в течение следующих нескольких лет. Ожидается, что Совет выберет четырех кандидатов, которые набрали больше всего голов в качестве попечителей. Срок начнется в сентябре этого года и продлится три года. Узнайте больше о Совете Попечителей с помощью [[Commons:File:Wikimedia_Foundation_Board_of_Trustees.webm|этого видео]].

Голосуйте с сегодняшнего дня до 31 августа.

Ниже приведена некоторая полезная информация о выборах.

;Узнайте больше о кандидатах
Кандидаты со всего движения представили [[:m:Wikimedia Foundation elections/2021#Candidate%20Table|свои кандидатуры]]. Узнайте о каждом кандидате, чтобы проголосовать зная их. Сообщество задало [[:m:Wikimedia Foundation elections/2021/Candidates/CandidateQ&amp;A|кандидатам вопросы]], на которые они должны были ответить во время предвыборной кампании. Кандидаты ответили на список вопросов сообщества, собранных [[:m:Wikimedia Foundation elections committee|Избирательной Комиссией]] на Мета-Вики.

;Голосуй
Процесс голосования на выборах в Совет Попечителей 2021 года начнется 18 августа и завершится 31 августа 2021 года. Избирательный Комиссия выбрала для голосования систему [[:ru:Система единого передаваемого голоса|единого передаваемого голоса]]. Узнайте больше о [[:m:Wikimedia Foundation elections/2021/Voting#Voting_eligibility|требованиях для голосования]], о том, [[:m:Wikimedia Foundation elections/2021/Voting|как голосовать]] и ознакомьтесь с [[:m:Wikimedia Foundation elections/2021/Voting#Voting_FAQ|ЧаВо]].

Пожалуйста, помогите нам в выборе тех людей, которые наилучшим образом соответствуют потребностям всего движения в настоящее время.

Всего наилучшего,

Избирательная Комиссия. --[[Корбар:Mehman (WMF)|Mehman (WMF)]] ([[Баҳси корбар:Mehman (WMF)|баҳс]]) 19:08, 25 августи 2021 (UTC)

== Узнайте, как гранты на реализацию Стратегии движения могут поддержать ваши планы по Стратегии движения ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot;/&gt;Гранты по реализации Стратегии движения предоставляют более 2 000 долларов США на осуществление планов Стратегии движения. Узнайте больше о [[:m:Special:MyLanguage/Grants:MSIG/About|грантах на реализацию Стратегии движения, критериях и способах подачи заявок]].&lt;section end=&quot;annoumcent-content&quot;/&gt;

С уважением, [[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 12:54, 4 ноябри 2021 (UTC)

== Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections == 

:''You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback:2022 Board of Trustees election/Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback:2022 Board of Trustees election/Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

The Board of Trustees is preparing a call for feedback about the upcoming Board Elections, from January 7 - February 10, 2022. 
While details will be finalized the week before the call, we have confirmed at least two questions that will be asked during this call for feedback: 

* What is the best way to ensure fair representation of emerging communities among the Board? 
* What involvement should candidates have during the election? 

While additional questions may be added, the Movement Strategy and Governance team wants to provide time for community members and affiliates to consider and prepare ideas on the confirmed questions before the call opens. We apologize for not having a complete list of questions at this time. The list of questions should only grow by one or two questions. The intention is to not overwhelm the community with requests, but provide notice and welcome feedback on these important questions. 

'''Do you want to help organize local conversation during this Call?''' 

Contact the [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Strategy_and_Governance Movement Strategy and Governance team]  on Meta, on [https://t.me/wmboardgovernancechat Telegram], or via email at msg@wikimedia.org. 

Reach out if you have any questions or concerns. The Movement Strategy and Governance team will be minimally staffed until January 3. Please excuse any delayed response during this time. We also recognize some community members and affiliates are offline during the December holidays. We apologize if our message has reached you while you are on holiday. 

Best,

Movement Strategy and Governance 

[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 11:32, 27 Декабри 2021 (UTC)

== Муроҷиатнома ==
БА УЗВИ ҶОМЕАИ ВИКИПЕДИЯИ ТОҶИКӢ!

'''Дӯстони гиромӣ''' [[Корбар:Ibrahim|Ibrahim]], [[Корбар:VASHGIRD|Дӯстмурод Саид]],  [[Корбар:Tokyo Akademia|Tokyo Akademia]], [[Корбар:Akhemen|Akhemen]],  [[Корбар:Omid Jeyhani|Умед Джайхони]], [[Корбар:Ҷамшед Ғафуров|Ҷамшед Ғафуров]], [[Корбар:Сергап |Сергап]] ва инчунин, узви фаъоли ҷомеъаи корбарони Википедияи тоҷикӣ: 
 
Вазъи [[Википедияи Тоҷикӣ]] аз рӯи нишондоди омор:
 
* Шумораи мақолот: {{NUMBEROF|ARTICLES|tg|N}} &lt;ref&gt;[http://meta.wikimedia.org/wiki/List_of_Wikipedias#10_000.2B_articles List of Wikipedias/Феҳристи Википедияҳо мувофиқи тақвими соли ҷорӣ]&lt;/ref&gt;.
 
'''Ташаккур барои саҳми беғарази хеш дар Википедияи тоҷикӣ. Умедворам, ки дар соли 2022 саҳми корбариатон дар Википедияи тоҷикӣ давом хоҳад ёфт. Соли нави 2022 ба ҳамаатон муборак бошад!
'''

Бо камоли эҳтиром ----[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|баҳс]]) 17:18, 27 Декабри 2021 (UTC)

== Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open  ==
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''  
 
The Call for Feedback: Board of Trustees elections is now open and will close on &lt;s&gt;7&lt;/s&gt; 16 February 2022.

With this Call for Feedback, the Movement Strategy and Governance team is taking a different approach. This approach incorporates community feedback from 2021. Instead of leading with proposals, the Call is framed around key questions from the Board of Trustees. The key questions came from the feedback about the 2021 Board of Trustees election. The intention is to inspire collective conversation and collaborative proposal development about these key questions.
 
[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Board_of_Trustees/Call_for_feedback:_Board_of_Trustees_elections Join the conversation.]  

Best,

Movement Strategy and Governance

[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 16:42, 12 январи 2022 (UTC)

== Новости Стратегии движения и управления – Выпуск 5 ==
&lt;section begin=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt;
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
&lt;div style = &quot;line-height: 1.2&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Новости Стратегии движения и управления'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Выпуск 5 — Январь 2022'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5|'''Прочитайте полный текст информационного бюллетеня''']]&lt;/span&gt;
----
Добро пожаловать в пятый выпуск Новостей о Стратегии движения и управления (ранее именуемый как Новости Универсального кодекса поведения)! Этот обновлённый бюллетень содержит актуальные новости и события, касающиеся Устава Движения, Универсального кодекса поведения, грантов на реализацию Стратегии движения, выборов в Совет попечителей и других соответствующих тем по Стратегии движения и управлению.

Этот информационный бюллетень будет выпускаться ежеквартально. Дополнительные новости будут рассылаться подписчикам еженедельно или раз в две недели.  Пожалуйста, не забудьте подписаться [[:m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|здесь]], чтобы получать эти обновления.
&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt;

*'''Приглашение к обратной связи по поводу выборов в Совет попечителей''' - Мы приглашаем вас поделиться своим мнением о предстоящих выборах в Совет попечителей Фонда Викимедиа. Приём ваших отзывов по поводу этих выборов был объявлен 10 января 2022 года и завершится 7 февраля 2022 года. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Call for Feedback about the Board elections|продолжить чтение]])
*'''Ратификация Универсального кодекса поведения''' - В 2021 году Фонд Викимедиа обратился к сообществам с вопросом о том, как обеспечить соблюдение текста политики Универсального кодекса поведения. Пересмотренный проект руководства по обеспечению соблюдения будет готов для голосования сообществ в марте. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Universal Code of Conduct Ratification|продолжить чтение]])
*'''Гранты на реализацию Стратегии движения''' - Продолжая рассматривать ряд интересных проектных предложений, мы поощряем и приветствуем новые предложения и идеи, направленные на конкретную инициативу из рекомендаций Стратегии движения. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Movement Strategy Implementation Grants|продолжить чтение]])
*'''Преобразование информационного бюллетеня''' - В связи с преобразованием Информационного бюллетеня УКП в Информационный бюллетень Стратегии движения и управления, мы приглашаем вас присоединиться к команде фасилитаторов для разработки и определения новых направлений этого информационного бюллетеня. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#The New Direction for the Newsletter|продолжить чтение]])
*'''Блог «Diff»''' - Ознакомьтесь с самыми последними публикациями по Стратегии движения и управлению Фонда на Викимедиа Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Diff Blogs|продолжить чтение]])&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt;

[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 07:30, 24 январи 2022 (UTC)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Leadership Development Task Force: Your feedback is appreciated&lt;section end=&quot;annoncement-header&quot; /&gt; ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

The Community Development team at the Wikimedia Foundation is supporting the creation of a global, community-driven Leadership Development Task Force. The purpose of the task force is to advise leadership development work.

The team is looking for feedback about the responsibilities of the Leadership Development Task Force. This Meta page shares the proposal for a [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force|Leadership Development Task Force]] and how [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Participate|you can help.]] Feedback on the proposal will be collected from 7 to 25 February 2022.&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; --[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 17:58, 8 феврали 2022 (UTC)

== Updates on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines Review ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Hello everyone,

The '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]]''' were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the [[m:Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] across the movement. Comments about the guidelines can be shared here or [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|the Meta-wiki talk page]].

There will be conversations on Zoom on 25 February 2022 at 12:00 UTC, and 4 March 2022 at 15:00 UTC. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Conversations|Join the UCoC project team and drafting committee members to discuss the guidelines and voting process]].'''

The [[m:Universal Code of Conduct/Project#Timeline|timeline is available on Meta-wiki]]. The voting period is March 7 to 21. '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|See the voting information page for more details]].'''

Thank you to everyone who has participated so far.

Sincerely,

Movement Strategy and Governance&lt;br/&gt;
Wikimedia Foundation 

[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 18:22, 16 феврали 2022 (UTC) &lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

==Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines==

Hi all, 

After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Community_Affairs_Committee Community Affairs committee (CAC)] of the Board asked [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ that several areas of the guidelines be reviewed for improvements].

Having analysed the comments of community members who participated in the vote on the Guidelines for implementing the UCoC, the CAC decided to launch another round of community consultations. Upon completion of these consultations, the community will have an opportunity to vote on the revised UCoC Implementation Guidelines.

According to the analysis, the comments highlighted three critical groups of questions:

1. On (mandatory) training in the UCoC and its Guidelines;

2. On balancing privacy protection and due process;

3. On the requirement that certain groups of users affirm they will acknowledge and adhere to the Universal Code of Conduct.

The Revisions Committee kindly asks you to leave your answers and comments on [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions/en this Meta page]. (''[https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions/Announcement See full announcement]'').  

--[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 21:42, 2 июни 2022 (UTC)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt; Выдвижение предложений для Компаса избирателя 2022 года &lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Всем привет,

Приглашаем членов сообщества принять участие в [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|выборах в Совет попечителей 2022 года]] и выдвинуть [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass/ru свои предложения для Компаса избирателя].

Компас избирателя - это инструмент, помогающий голосующим выбрать тех кандидатов, которые в наибольшей степени соответствуют вашим убеждениям и взглядам. Члены сообщества предложат кандидатам свои предложения, на которые кандидаты ответят по шкале Ликерта (согласен/нейтрален/не согласен). Ответы кандидатов будут загружены в инструмент &quot;Компас избирателя&quot;. Голосующие смогут ввести свои ответы по предложениям (согласен/не согласен/нейтрален). В конце вы увидите тех кандидатов, которые в наибольшей степени соответствуют вашим убеждениям и взглядам.

Ниже приведена временная шкала по использованию Компаса избирателя:

* 8 - 20 июля: Члены сообщества выдвигают предложения для Компаса избирателя
* 
* 21 - 22 июля: Комитет по выборам рассматривает предложения на предмет ясности и удаляет предложения, не относящиеся к теме
* 
* 23 июля - 1 августа: Волонтеры голосуют по предложениям
* 
* 2 - 4 августа: Комитет по выборам отбирает 15 лучших предложений
* 
* 5 - 12 августа: кандидаты определяют свои позиции по предложениям
* 
* 15 августа: Компас избирателя открывается для голосующих, чтобы помочь им в принятии решения во время голосования.

Комитет по выборам отберет 15 лучших предложений в начале августа. Комитет по выборам будет наблюдать за процессом при поддержке команды по Стратегии движения и управлению. Команда по Стратегии движения и управлению проверит, чтобы вопросы были четкими, не было дубликатов, опечаток и так далее.

С уважением,

Команда по Стратегии движения и управлению

''Данное сообщение было отправлено от имени Целевой группы по отбору членов Совета и Комитета по выборам''.&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
--[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 05:39, 13 июли 2022 (UTC)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt; Объявление шести кандидатов на выборах в Совет попечителей 2022 года&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Всем привет,

По итогам голосования представителей партнёрских организаций были отобраны следующие кандидаты в Совет попечителей 2022 года:

* Tobechukwu Precious Friday ([[:m:User:Tochiprecious|Tochiprecious]])
* Farah Jack Mustaklem ([[:m:User:Fjmustak|Fjmustak]])
* Shani Evenstein Sigalov ([[:m:User:Esh77|Esh77]])
* Kunal Mehta ([[:m:User:Legoktm|Legoktm]])
* Michał Buczyński ([[:m:User:Aegis Maelstrom|Aegis Maelstrom]])
* Mike Peel ([[:m:User:Mike Peel|Mike Peel]])

Вы можете посмотреть дополнительную информацию о [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|результатах]] и [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Stats|статистике]] этих выборов.

Партнёрские организации выбрали своих представителей для голосования. Представители партнёрских организаций задали кандидатам вопросы, на которые кандидаты ответили в середине июня. Ответы кандидатов и информация, предоставленная Комитетом по анализу, послужили основой для представителей при принятии решений.

Пожалуйста, найдите минутку, чтобы поблагодарить представителей партнёрских организаций и членов Комитета по анализу за участие в этом процессе и содействие в расширении разнообразия Совета попечителей. Эти часы добровольной работы объединяют нас в понимании и перспективе. Благодарим вас за участие.

Выражаем благодарность также членам сообщества, которые выдвинули свою кандидатуру в Совет попечителей. Рассмотрение вопроса о вступлении в Совет попечителей — нелегкое решение. Время и преданность, которые кандидаты продемонстрировали к этому моменту, говорит об их приверженности этому движению. Поздравляем кандидатов, которые прошли на следующий этап. Выражаем огромную признательность и благодарность тем кандидатам, которые не были отобраны. Пожалуйста, продолжайте делиться своим лидерским потенциалом с Викимедиа.

Что теперь?

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|Ознакомьтесь с результатами процесса отбора представителями партнёрских организаций]].

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election|Узнайте о следующих шагах]].

С уважением,

Команда по Стратегии движения и управлению

''Данное сообщение было отправлено от имени Целевой группы по отбору членов Совета и Комитета по выборам''.&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;  --[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 20:01, 20 июли 2022 (UTC)</text>
      <sha1>pxvoqpx2c7vynfw35wvuatq5pb30d4a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Талабхӯҷа Сатторов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11284</id>
    <revision>
      <id>1307284</id>
      <parentid>1293246</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:11:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Эҷодиёт */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13323" xml:space="preserve">{{Мусиқидон
|замина               = оҳангсоз
|ном                  = Талабшоҳи Саттор
|номи аслӣ            = Талабхӯҷа Сатторов
|тасвир               = 
|бар                  = 
|тавсифи тасвир       = 
|ном ҳангоми таваллуд = 
|номи пурра           = 
|таърихи таваллуд     = 
|зодгоҳ               = деҳаи Гулзор, {{Зодгоҳ|ноҳияи Кӯлоб}} [[ҶШС Тоҷикистон]] 
|таърихи даргузашт    = 10.04.2007 
|маҳалли даргузашт    = {{МаҳаллиМарг|Душанбе|шаҳри Душанбе}}
|солҳои фаъолият      = 
|кишвар               = {{Парчамбандӣ|Тоҷикистон}}
|касб                 = оҳангсоз, омӯзгори мусиқӣ
|навъи садо           = 
|асбоб                = 
|сабк                 = 
|номи мустаъор        = 
|гурӯҳ                = 
|ҳамкорӣ              = 
|ношир                = 
|ҷоизаҳо              = 
|викианбор            = 
|викитека             = 
|вебгоҳ               = 
}}
 
'''Талабхӯҷа Сатторов''' (''Талабшоҳи Саттор''; [[1953]] — [[10 апрел]]и [[2007]], [[Душанбе]]) — [[оҳангсоз]]и тоҷик, Ходими хизматнишондодаи санъати Тоҷикистон ([[1966]]), барандаи Ҷоизаи ҷумҳуриявии ба номи Борбад ([[1990]]), [[профессор]] ([[2000]]), собиқ раиси [[Иттифоқи композиторони Тоҷикистон]] ва раиси нахустини [[Консерваторияи миллии Тоҷикистон]] ([[2003]]—[[2007]]).

== Зиндагинома ==
Ӯ дар рустои Гулзори ноҳияи [[Кӯлоб]], дар ҷануби Тоҷикистон мутаваллид шуда ва фаъолияти корияш ҳам дар театри Саидалӣ Вализода дар шаҳри Кӯлоб оғоз шудааст.
Хатмкардаи Консерваторияии давлатии [[Маскав]] ба номи Петр Чайковский ([[1983]]), Талабхӯҷа Сатторов фаъолияти эҷодии худро ба ҳайси муҳаррири шуъбаи мусиқии Вазорати фарҳанги Тоҷикистон (1983—1984) шурӯъ кардааст. Сипас ассистенти кафедраи оҳангсозии Консерваторияи давлатии Маскав ([[1984]]—[[1986]]), муҳаррири шуъбаи мусиқии [[Телевизиони Тоҷикистон]] ([[1986]]—[[1989]]), муаллим, декани факулта ва ректори [[Донишкадаи давлатии санъати Тоҷикистон ба номи М. Турсунзода]]и Душанбе ([[1983]]—[[2003]]) буд. Ӯ соли [[1998]] раиси Иттифоқи оҳангсозони Тоҷикистон интихоб гардид. Шурӯъ аз соли [[2003]] муассис ва то охирин зарби қалб ([[2007]]) Талабхӯҷа Сатторов раиси (ректори) нахустини [[Консерваторияи миллии Тоҷикистон]] буд. Ӯ [[10 апрел]] [[2007]] дар ш. Душанбе вафот кардааст.&lt;ref&gt;Композиторон ва мусиқишиносони Тоҷикистон. — Душанбе, 2011. — С.171-180&lt;/ref&gt;

== Эҷодиёт ==
Нахустин асарҳои худро Талабхӯҷа Сатторов дар нимаи аввали солҳои 80-уми асри гузашта эҷод намудааст. Баъди хатми Консерваторияи шаҳри Маскав (соли 1983) асарҳои эҷоднамудаи ин оҳангсози мумтоз мазмуни баландтару ҷолибтареро касб намуданд.
Талабхӯҷа Сатторов дар жанрҳои гуногун асарҳо офаридааст ва ҳар як суруду оҳанги офаридааш инъикоси олами зебою рангини ботинии ӯ, парвози тахаюлоти рӯшану рӯҳнавозест, ки ба дилҳо шӯру шарар мебахшаду ҳастиро ба ваҷд меоварад. Ҳам дар асарҳои хурди камеравии ин оҳангсоз, ки дар оғози фаъолияти эҷодии хеш бештар иншо мекард ва ҳам дар асарҳои калонҳаҷми симфонӣ ва инструменталии ӯ як услуб ва сабки махсусе эҳсос карда мешавад, ки фақат хоси асарҳои эҷоднамудаи Талабхӯҷа Сатторов мебошад. Ин сабки хосаро бо сукути бовиқору пурсалобати қуллаҳои барфпӯшу суруди нотакрори обшорон ва ба туғёни пурамвоҷи дарёҳои кӯҳӣ шабеҳат додан бамаврид аст. Масалан, асари ҷолиби ӯ, ки бахшида ба ҷашни 100-солагии шӯриши Восеъ офарида шуда буд, «Фарёди дуриҳо» ном дошта, як оҳанги мутантани пуршукӯҳу шаҳомат ва ҷаззобу таъсирбахш аз аввал то охир асарро фаро гирифтааст.
Ҳамкории Талабхӯҷа Сатторов бо театр дар эҷодиёти ӯ як давраи наверо кушод. Натиҷаи чунин ҳамкорӣ буд, ки ин оҳангсози маъруф дар жанрҳои гуногун барои солистон, хор ва оркестри симфонӣ кантата ва сурудҳо эҷод намуд.
Тамоми офаридаҳои Талабхӯҷа Сатторов бо як ҳисси ватандӯстӣ ва ифтихори миллӣ сиришта шудаанд. Дар мавриди шунидани оҳангҳои ӯ рӯҳи муборизону баҳодурони бовиқори тоҷик Рустаму Суҳроб, Темурмалик ва Восеъи қаҳрамон пеши назарҳо ҷилвагар мегардад.
Операи «Рустам ва Суҳроб» асари калонҳаҷми саҳнавӣ буда, баҳри дар олами мусиқӣ зинда намудани ёди қаҳрамонони халқи тоҷик ва корномаҳои онҳо як кӯшиш ва қадами устувори бастакор буд.
Дар ҳақиқат, оҳангу сурудҳои халқӣ дар эҷодиёти Талабхӯҷа Сатторов ҷои махсусро ишғол мекунад. «Дарё, ки калон шавад», «О дил, о дил», «Нолаҳо аз ёлаҳо» дар такмили ин оҳангсоз ва дар иҷрои хор боз ҳам дилошӯбу хӯшнаво гаштаанд.
Ӯ [[оҳангсоз]]и заҳматталаб буду ҳамқадами замон ва ҳамеша дар ҷустуҷӯи эҷодӣ. Кантатаи «Арсаи ваҳдат», балладаи «Гули бодом», «Ҷони мо, эй Тоҷикистон», «Иттиҳод» ва монанди инҳо аз кӯшишу ҷустуҷӯҳои ин марди ҳунар баҳри дар дили ҳар як шаҳрванд бедор намудани ҳисси худшиносиву ифтихори миллӣ дарак медиҳад.
Офаридаҳои Талабхӯҷа Сатторов қариб дар тамоми ҷамъомадҳои пуртантанаву ҷашнвораҳои пурҳашамат иҷро гардида, ба ин консертҳо шукӯҳи тоза бахшидаанд. Шунаванда аз шунидани ин оҳангҳо ба олами хаёлот фурӯ рафта, дамидани сапедадам, вазидани насими форами атрогин, лаб во намудани ғунчаи гул, хонишу чаҳ-чаҳи булбул, шилдирроси рӯдҳои кӯҳӣ, умуман тантанаи ҳаётро бар мамот, ғалабаи некиро бар бадӣ эҳсос менамояд.
Оҳангҳои ӯ рӯҳнавозу дилпазиранд ва дар ниҳоди шунаванда ҳиссиёти неку наҷибро бедор месозанд. Силсилаи суруду кантатаҳои Талабхӯҷа Сатторов зери унвони «Таронаҳои Ватан» саропо асарҳои тозаэҷоди даврони истиқлолро дар бар мегиранд. Шаш асаре, ки ин силсиларо ташкил медиҳад, дар маҷмӯъ бо эҳсоси меҳанпарастиву худогоҳӣ ва ифтихори миллӣ эҷод гардида, аз маҳорати фавқулоддаи муаллиф дарак медиҳанд.
Се асари ин силсила — «Таронаи Ватан» (ба шеъри Салими Хатлонӣ), «Мо олами меҳрем» бар матни Муҳаммад Ғойиб ва «Ҷавонӣ» (шеъри Гулназар) дар жанри суруд эҷод шудаанд. «Таронаи Ватан» бори аввал дар 10-солагии Артиши миллӣ (соли 2003) садо дода, боиси табъи болидаи сомеон гардида буд.
Суруди «Мо олами меҳрем» (соли 2003) дар сабқати телевизионии «Мусиқӣ бар зидди терроризм», ки дар Кохи Борбад барпо гардида буд, иҷро карда шуда, дили тамошобинонро тасхир намуд.
Суруди «Ҷавонӣ» (соли 2005) ҳангоми ҷамъомади пуртантана- вохӯрии Президенти мамлакат Эмомалӣ Раҳмон бо ҷавонони ҷумҳурӣ иҷро гардида, ба он маҳфил як шукӯҳи тоза бахшид.
Кантатаҳои «Самои бахт» ва «Давлати поянда» барои хор ва оркестри симфонӣ эҷод гардида, ҳанӯз бори аввал дар ҷашни 10-солагии Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон соли 2004 иҷро гардида буданд.
Кантатаи «Ҷаҳони тоҷикон» бошад, дар барномаи консертии бахшида ба кӯшодашавии Рӯзҳои фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Федератсияи Россия дар Театри Калони шаҳри Маскав барпошуда иҷро гардида, дилу дидаи ҳазорон шунавандаро ба ҷаҳони мусиқии касбии тоҷик аз наздик ошно сохт.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.pitfi.tj/node/94 |title=Нақши Талабхӯҷа Сатторов дар тарғиби мусиқии касбӣ ва тарбияи маънавии ҷавонон |accessdate=2016-11-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200812123548/http://www.pitfi.tj/node/94 |archivedate=2020-08-12 }}&lt;/ref&gt;

Асарҳои марҳум борҳо дар толорҳои бузурги ватаниву хориҷӣ садо додаанд.

== Некдошт ==
Ҷасади марҳум дар [[боғи Лучоб]]и шаҳри [[Душанбе]] ба хок супурда шудааст.
Ба хотири некдошти ӯ [[Консерваторияи миллии Тоҷикистон]] ба номи Талабхӯҷа Сатторов гузошта шудааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
* [http://ozodi.org/news/2007/04/11.html#50adf774-bada-4c4a-bb29-f02b68418faa Даргузашти Талабхӯҷа Сатторов] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070929092108/http://ozodi.org/news/2007/04/11.html#50adf774-bada-4c4a-bb29-f02b68418faa |date=2007-09-29 }}
* [http://www.bbc.co.uk/persian/tajikistan/story/2007/04/070411_d_rm-talabshah_sattar_cyr.shtml Даргузашти Талабшоҳи Саттор, оҳангсози тоҷик]

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Аъзои Иттифоқи оҳангсозони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Оҳангсозони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Донишкадаи давлатии санъати Тоҷикистон ба номи Мирзо Турсунзода]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорони Консерватрияи миллии Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони унвонҳои фахрӣ аз Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>7l1jisiym40gqtuthsxvb7lgvqvp07n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Исфандиёр</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13559</id>
    <revision>
      <id>1307306</id>
      <parentid>1199777</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:14:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="411" xml:space="preserve">'''Исфандиёр''' ({{lang-fa|اسفندیار}}) — яке аз каҳрамонони &quot;Шоҳнома&quot;-и Фирдавсӣ ва достони нотамоми Дақикӣ. Ривояту гуфторҳо дар бораи Исфандиёр дар байни халқҳои эронинажод аз қадимулайём вуҷуд доштанд.

{{шоҳнома}}

[[Гурӯҳ:Шоҳнома]]</text>
      <sha1>gnpfzz59eebpj2gc5t1bpaitcl8hp4d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фаттоҳ Одина</title>
    <ns>0</ns>
    <id>16881</id>
    <revision>
      <id>1307297</id>
      <parentid>1281540</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:13:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Оҳанг барои намоишномаҳои театрӣ */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8425" xml:space="preserve">{{Мусиқидон
 |замина               = non_performing_personnel
 |ном                  = Фаттоҳ Одина
 |номи аслӣ            = 
 |тасвир               = 
 |бар                  = 
 |тавсифи тасвир       = 
 |ном ҳангоми таваллуд = 
 |номи пурра           = 
 |таърихи таваллуд     = 22.7.1938
 |зодгоҳ               = [[Кангурт]], {{Зодгоҳ|Ноҳияи Темурмалик}} ҶШС Тоҷикистон   
 |таърихи даргузашт    = 2.1.2010
 |маҳалли даргузашт    = {{МаҳаллиМарг|Душанбе|шаҳри Душанбе}}
 |солҳои фаъолият      = 
 |кишвар               = {{парчам|Тоҷикистон}}
 |касб                 = [[оҳангсоз]]
 |навъи садо           = 
 |асбоб                = 
 |сабк                 = 
 |номи мустаъор        = 
 |гурӯҳ                = 
 |ҳамкорӣ              = 
 |ношир                = 
 |ҷоизаҳо       = 
 |викианбор            = 
 |викитека             = 
 |вебгоҳ               = 
}}
'''Фаттоҳ Одина''' (''Абдулфаттоҳ Одинаев''; [[22 июл]]и [[1938]], [[Кангурт]], [[Ноҳияи Темурмалик|ноҳияи Совет]] — [[2 январ]]и [[2010]], [[Душанбе]], Тоҷикистон) — [[оҳангсоз]]и маъруфи тоҷик, Арбоби шоистаи санъати Тоҷикистон, узви Иттифоқи оҳангсозон ва Иттифоқи синамогарону ходимони театрии Тоҷикистон, лауреати мукофоти ба номи А. В. Александров ва дорандаи [[Ҷоизаи давлатии ба номи Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ]].

== Зиндагинома ==
Фаттоҳ Одина (Абдуфаттоҳ Одинаев) 22 июли соли 1938 дар Кангурт таваллуд шудааст. Соли [[1957]] омӯзишгоҳи мусиқии шаҳри [[Душанбе]], соли 1962 консерваторияи давлатии ба номи Чайковский ва соли [[1966]] аспирантураи Донишкадаи давлатии мусиқӣ-омӯзгории бо номи Гнесинро дар [[Ленинград]] (ҳозира [[Санкт-Петербург]]) хатм кардааст. 
Солҳои 1962-1964 муҳаррири шуъбаи мусиқии Кумитаи давлатии ҶШС Тоҷикистон оид ба телевизион ва радиошунавонӣ, солҳои  1967-1971 муҳаррири коллегияи репертуарии Вазорати маданияти Тоҷикистон.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;[[Ҷӯрахон Обидпур|Обидпур Ҷ.]] Луғатномаи тафсирии мусиқӣ / зери назари Б.Қобилова. – Душанбе: Аржанг, 2019. – С. 274-275. – 480 с. ISBN 978-999-47-43-90-2 {{ref-tg}}&lt;/ref&gt; Дар солҳои 1971—1978 роҳбари бадеии [[Филармонияи давлатии Тоҷикистон ба номи А. Ҷӯраев|Филармонияи давлатии Тоҷикистон]] будааст. Аз соли 1974 омӯзгори калон (аз соли 1991 профессор)-и ва мудирияти кафедраи факултаи санъати [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ|Донишкадаи омӯзгории Душанбе]]ро бар дӯш доштааст. Аз соли 1998 нафақагири шахсӣ. Рӯзи 2 январи соли 2010 дар синни 72-солагӣ вафот кардааст&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/1919773.html|title=Фаттоҳ Одина даргузашт|publisher=Радиои Озодӣ|accessdate=2017-07-21}}&lt;/ref&gt;.

== Ҷоизаҳо ==
* Арбоби шоистаи санъати Тоҷикистон
* Лауреати мукофоти ба номи А. В. Александров
* Дорандаи [[Ҷоизаи давлатии ба номи Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ]]

== Эҷодиёт ==
Операи аввалини оҳангсози марҳум бо номи «Парасту» дар соли [[1966]] аз рӯи достони шоира Жола офарида шуда, дар саҳнаи Театри давлатии опера ва балети ба номи С. Айнӣ ба саҳна гузошта шудааст. Достони «Аҳурамаздо» ва операи бачагонаи «Бузаки ҷингилапо» аз асарҳои маъруфи ӯ мебошанд. Фаттоҳ Одина беш аз 150 суруд эҷод кардааст, ки сарояндагони машҳур [[Аҳмад Зоҳир]], [[Нигина Рауфова]], [[Мастона Эргашева]], [[Нуқра Раҳматова]], [[Майсара Дилдорова]], Маҳбуба Боҳирова, Зоҳир Ҳувайдо, [[Сурайё Қосимова]], [[Тоҷиддин Муҳиддинов]] ва диг. сурудҳои ӯро иҷро намудаанд. Инчунин Фаттоҳ Одина ба чандин кинофилмҳо мусиқӣ навиштааст, аз ҷумла, ба филмҳои ҳунарии «Хиёнат», «Қасос», «Хати парвоз», «Сандуқ барои арӯс» ва ғ. Мусиқии Фаттоҳ Одина заминаи халқӣ дошта, имрӯз дар Тоҷикистон машҳур аст.
Бо таъсисёбии [[Консерваторияи миллии Тоҷикистон]] (2003) профессори фахрии мактаби олӣ интихоб гардид. Ҳамчун аъзои шӯрои олимони Консерватория дар ҳаёти он фаъолона ширкат варзидааст.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;/&gt;

=== Сурудҳо ===
* «Ватанро месароям»,
* «Иқболи баланд»,
* «Бақои дӯстӣ»,
* «Ману дарё»,
* «Тоҷикистон»,
* Арӯси 18-сола&quot;,
* «Аспи саманд»,
* «Маъвои Роғун»,
* «Садбарги сафед»,
* «Аскарбача».

=== Оҳанг барои филмҳо ===
* «Хиёнат»,
* «Хатти парвоз»,
* «Ашк ва шамшер»,
* «Вохӯрӣ дар дараи марг»

=== Оҳанг барои намоишномаҳои театрӣ ===
* «Рустам ва Суҳроб»,
* «Шоҳ Лир»,
* «Роҳзанҳо»,
* «Кабки қафас» ва ғ.

=== Асарҳои камеравӣ ===
* «Фалак»,
* «Лолаи ёлаҳо»,
* «Ироқи дарвозӣ»

=== Офаридаҳои симфонӣ ===
* «Увертюраи ҷавонӣ»,
* «Дар Помир»,
* «Ҳисори ман»,
* Мавригӣ&quot;,
* «Падарамро набаред» ва ғ.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
*{{Cite web|url=http://www.millat.tj/farhangvaadab/1639-fattoh_odina_darguza_944.html|title=ФАТТОҲ ОДИНА ДАРГУЗАШТ|author=|website=Рӯзномаи Миллат|date=|publisher=www.millat.tj|lang=tg|accessdate=2017-07-21}}
*{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/1922520.html|title=&quot;Ояндасоз-мюзик&quot;: Охирин оҳанги Фаттоҳ Одина|publisher=Радиои Озодӣ|accessdate=2017-07-21}}
*{{Cite web|url=http://www.bbc.co.uk/tajik/lg/news/2010/01/100104_zkh_death_fattahadina.shtml|title=BBC Тоҷикӣ - Ахбор - Офарандаи оҳанги “Духтари сеторӣ” даргузашт|lang=tg|accessdate=2017-07-21}}

[[Гурӯҳ:Оҳангсозони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Барандагони Ҷоизаи давлатии ба номи Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]]
[[Гурӯҳ:Аъзои Иттифоқи оҳангсозони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Донишкадаи давлатии санъати Тоҷикистон ба номи Мирзо Турсунзода]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорони Консерватрияи миллии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>cnwk2disvhroghkmvu7lg9cwth83uaj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҷоми ҷаҳонии футбол</title>
    <ns>0</ns>
    <id>17842</id>
    <revision>
      <id>1307234</id>
      <parentid>1301418</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:02:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4290" xml:space="preserve">[[Акс:Passarella world cup.jpg|мини|Ҷоми ҷаҳонии футбол 1978]]
'''Чемпионати ҷаҳон оид ба футбол''' ё '''Ҷоми Ҷаҳонии Футбол''' — [[мусобиқаи байналмиллалӣ|мусобиқаи байналмиллалиест]], ки таҳти назорати [[ФИФА]] мегузарад. Номи аслиаш '''FIFA World Cup''' (Ҷоми ҷаҳони ФИФА). Дар ин [[мусобиқа]] ҳамаи дастаҳои мардонаи миллии давлатҳои аъзои [[ФИФА]] метавонанд иштирок намоянд. Мусобиқаҳои финалӣ 1 маротиба дар 4 сол гузаронида мешаванд, ва дар якҷоягӣ бо [[мусобиқаҳои интихоботи минтақавӣ]] 3 сол даъвом доранд.

'''Фактҳо аз таърихи рушди Ҷоми Ҷаҳон'''

Ҷоми ҷаҳонии соли 1950, ки дар Бразилия баргузор шуда, аввалин бор буд, ки дар он иштироккунандагони Британияи Кабир ширкат доштанд. Дар соли 1920 дастаҳои Бритониё аз ФИФА хориҷ шуданд, қисме аз онҳо ба далели ба мукобили мамлакатхое, ки бо онҳо дар вазъияти чангӣ буданд, бозй карда нахостанд ва қисме ба нишони эътироз алайҳи таъсири кишварҳои хориҷӣ ба футбол, вале дар соли 1946 бо даъвати ФИФА дубора шомил шуданд&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Scotland and the 1950 World Cup|url=https://www.bbc.co.uk/scotland/sportscotland/asportingnation/article/0001/index.shtml|accessdate=2022-05-06|website=bbc.co.uk}}&lt;/ref&gt;. Дар ин мусобиқа инчунин бозгашти қаҳрамонҳои Уругвай дар соли 1930 (Уругвай то имрӯз 2 Ҷоми ҷаҳониро баргузор кардааст), ки 2 Ҷоми ҷаҳонии қаблиро бойкот карда буданд&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Conheça o Passado para Entender o Futuro|url=https://www.casasdeapostas365.com/copa-mundo-2022/historia/|accessdate=2022-05-06|website=casasdeapostas365.com}}&lt;/ref&gt;. Уругвай пас аз шикаст додани кишвари мизбон Бразилия дар бозӣ бо номи «Мараканасо» (бо португалӣ: Maracanaço) бори дигар пирӯз шуд.

Дар мусобиқаҳои байни солҳои 1934 ва 1978, ба ҳар мусобиқа 16 даста иштирок намуданд, ба истиснои соли 1938, вақте ки Австрия пас аз квалификатсия ба Олмон ҳамроҳ шуд, мусобиқаро бо 15 даста гузошта ва дар соли 1950, вақте ки Ҳиндустон, Шотландия ва Туркия мусобиқаро тарк намуданд, бо 13 даста гузошта &lt;ref&gt;{{Cite web|title=Were India Banned From World Cup 1950 For Wanting To Play Barefoot?|url=https://worldfootballindex.com/2018/07/india-1950-world-cup-barefoot/|accessdate=2022-05-06|website=worldfootballindex.com}}&lt;/ref&gt;. Аксари кишварҳои иштироккунанда аз Аврупо ва Амрикои Ҷанубӣ ва ақаллияти хурд аз Амрикои Шимолӣ, Африқо, Осиё ва Уқёнуси Ором буданд. Ин дастаҳо одатан аз дастаҳои Аврупо ва Амрикои Ҷанубӣ ба осонӣ мағлуб мешуданд. То соли 1982 ягона командаҳои берун аз Европа ва Америкаи Чанубй аз даври аввал баромада тавонистанд: ИМА, 1930 нимфинал; Куба, чорякфинал 1938; Кореяи Шимолӣ, чорякфинал 1966; ва Мексика, ки дар соли 1970 чорьяк финал баромаданд.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{Футбол-нопурра}}

== Нигаред ==
* [[Футбол]]
* [[Портал:Футбол]]</text>
      <sha1>49sznqgjlfcenb8egjo5oitrsh1z3ps</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҳошим Гадо</title>
    <ns>0</ns>
    <id>18094</id>
    <revision>
      <id>1307258</id>
      <parentid>1281553</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:08:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8541" xml:space="preserve">{{Синамогар}}
'''Ҳошим Гадоев''' ( 10 май]]и [[Соли 1937|1937]], [[Кӯлоб]], [[ҶШС Тоҷикистон]], [[ИҶШС]]) — [[ҳунарпеша]]и театру синамо, коргардони театр ва нависанда, [[Ҳунарпешаи халқии ҶШС Тоҷикистон|Ҳунарпешаи мардумии ҶШС Тоҷикистон]] ([[Соли 1979|1979]]), [[Ҳунарпешаи халқии СССР|Ҳунарпешаи мардумии ИҶШС]] ([[1988]]), дорандаи [[Ҷоизаи давлатии Тоҷикистон ба номи Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]] ([[Соли 1973|1973]]). [[Арбоби ҳунари Тоҷикистон]] ([[2017]])&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://president.tj/node/15317|title=Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи сарфарозгардонии Ҳошим Гадоев бо мукофоти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон|author=Президенти Тоҷикистон|website=president.tj|date=|publisher=|accessdate=2020-12-18}}&lt;/ref&gt;.

== Зиндагинома ==
Ҳошим Гадо [[10 май]]и [[соли 1937]] дар шаҳри [[Кӯлоб]] зода шудааст. Дастпарвари Институти давлатии санъати театрии ба номи А. В. Луначарский (ГИТИС) ([[Соли 1960|1960]]) ва Курсҳои олии коргардонии ГИТИС ([[Соли 1965|1965]]) аст.

Аз [[соли 1961]] то кунун ҳунарпеша ва коргардони Театри академи- драмавии [[Театри Давлатии Академӣ-Драмавии ба номи Абулқосим Лоҳутӣ|Лоҳутӣ]] аст. Ҳунарнамоӣ дар киноро аз [[соли 1963]] оғоз карда ва то кунун чандин нақш, аз ҷумла нақши [[Суҳроб]], Фердинан, Гамлет, Хлестаков, [[Исмоили Сомонӣ]], Эдип ва дигар нақшҳоро офаридааст.

Ҳошим Гадо ҳамчунин коргардони бисёре аз намоишҳост ки маъруфтаринашон намоиши «Эдип» аст, ки беш аз сад бор иҷро шудааст. Вай соли 2008 дар чорчӯби ҷашнҳои бузургдошти [[Абуабдуллоҳи Рӯдакӣ|Абу Абдуллоҳ Рӯдакӣ]] намоишномае дар бораи зиндагии сардафтари адабиёти порсӣ офарида ва намоиш дод. Вай ҳамчунин дар беш аз 50 филми коргардонони тоҷик ва хориҷӣ нақш иҷро кардааст. Ҳафтаномаи «Чархи гардун» беш аз 10 сол аст, ки ҳикоёти фалсафии ӯро чоп мекунад.

Ҳошим Гадо муаллифи 11 китоб бо номҳои зерин аст: «Розҳо», «Асо», «Танҳо», «Андешаҳо», «Я!?», «Кунҷ», «Кометы», «Ҷонбуз», «Ку», «Думы», «Мой Сухроб», «О Сократе».

== Филмшиносӣ ==
* '''Битва трех королей''' (1990)
* '''Государственная граница: Красный песок''' (1984) — ''Мӯъминбек''
* '''Рыцари черного озера''' (1983)
* '''Пробуждение''' (1983) — ''Қудрат (нақши аслӣ)''
* '''Здесь тебя не встретит рай''' (1982)
* '''Служа Отечеству''' (1980) — ''Бобо Пештунӣ''
* '''Женщина издалека''' (1978)
* '''Первая любовь Насреддина''' (1977) — ''Талъатбек (дублаи В.Козинец)''
* '''Осада''' (1977) — ''Ниёз''
* '''Свет погасших костров (Dədə Qorqud)''' (1975)
* '''Ураган в долине''' (1972) — ''Ёрматов''
* '''[[Рустам ва Суҳроб (филм)|Рустам ва Суҳроб]]''' (1971) — ''Суҳроб (нақши аслӣ)''
* '''Здесь проходит граница''' (1971) — ''Туркон, ҷаҳонгард-ҷосус''
* '''Разоблачение''' (1969) — эпизод
* '''Звезда Улугбека''' (1964) — ''Шоҳзода Абдулатиф''
* '''Двенадцать часов жизни''' (1963)

== Ҷоизаҳо ==
[[Акс:Тақдим намудани унвони фахрии «Арбоби ҳунари Тоҷикистон» ба ҳунарпеша Ҳошим Гадоев.jpg|thumb|Тақдим намудани унвони фахрии «[[Арбоби ҳунари Тоҷикистон]]» ба ҳунарпеша Ҳошим Гадоев]]
* [[Ҳунарпешаи халқии ҶШС Тоҷикистон|Ҳунарпешаи мардумии ҶШС Тоҷикистон]] ([[Соли 1979|1979]]);
*[[Ҳунарпешаи халқии СССР|Ҳунарпешаи мардумии ИҶШС]] ([[Соли 1988|1988]]);
*дорандаи [[Ҷоизаи давлатии Тоҷикистон ба номи Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]]([[Соли 1973|1973]]) барои нақши [[Суҳроб]] дар филми «Рустам ва Суҳроб»);
*«Арбоби ҳунари Тоҷикистон» (2017)&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

== Донистаниҳои ҷолиб ==
Ҳошим Гадо барои офариниши нақши Суҳроб дар театр дар адабиёти порсӣ, меъморӣ, пайкарнигорӣ, ториху фарҳанги асри Фирдавсӣ, тангашиносӣ ва тарроҳии пӯшок пажӯҳиш бурд ва варзишу бадансозӣ карду тану дасту бозуяшро обутоб дод. Ин ҳама сахткӯшии вай натиҷаи бисёр хубе ба бор овард — мунаққидон ин намоиш ва бозии ӯро чунон хуш пазируфтанд ки аз он замон то кунун филми «[[Рустам ва Суҳроб (филм)|Рустам ва Суҳроб]]» яке аз беҳтарин филмҳои сохтаи замони шуравии Тоҷикистон ба шумор меравад.

Шаҳбонуи Эрон Фараҳ Паҳлавӣ, ҳамсари Шоҳи Эрон [[Муҳаммадризо Паҳлавӣ]], аз бозии Ҳошим Гадо ва ҳамкоронаш дар намоишномаи «Рустам ва Суҳроб» дар Театри Лоҳутӣ чунон мутаасир гашта буд, ки гирён шуда ва беҳуш афтода буд&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://news.tj/ru/newspaper/article/moi-sukhrob-khoshima-gadoeva |title=Мой Сухроб Хошима Гадоева |accessdate=2011-03-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111124223227/http://news.tj/ru/newspaper/article/moi-sukhrob-khoshima-gadoeva |archivedate=2011-11-24 }}&lt;/ref&gt;.

== Пайвандҳо ==
* {{Cite news|url=http://www.cccp.tj/images/kitob/HoshimGado.pdf|title=СССР+Ҳошим Гадо|last=|first=|date=2017-05-10|work=Замимаи махсуси СССР|access-date=2017-05-16|via=}}
* [http://www.kinopoisk.ru/level/4/people/457262/ Хашим Гадоев] дар www.kinopoisk.ru
* [http://www.kino-teatr.ru/kino/acter/m/sov/5727/bio/ Хашим Гадоев] дар www.kino-teatr.ru
* [http://news.tj/ru/newspaper/article/moi-sukhrob-khoshima-gadoeva Мой Сухроб Хошима Гадоева] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20111124223227/http://news.tj/ru/newspaper/article/moi-sukhrob-khoshima-gadoeva |date=2011-11-24 }}

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театр аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театр]]
[[Гурӯҳ:Синамогарони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театри давлатии академӣ-драмавии ба номи Абулқосим Лоҳутӣ]]
[[Гурӯҳ:Барандагони Ҷоизаи давлатии ба номи Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]]
[[Гурӯҳ:Олимони Донишкадаи давлатии санъати Тоҷикистон ба номи Мирзо Турсунзода]]</text>
      <sha1>ovbaiyipyymh1takf4jp30yfw8dk4d8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Адибаи Хуҷандӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>18406</id>
    <revision>
      <id>1307220</id>
      <parentid>1292857</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:51:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4446" xml:space="preserve">{{Адиб
|ном                  = Адибаи Хуҷандӣ
|номи аслӣ            = Адиба Мирзоева
|тасвир               = Адибаи Хуҷандӣ.jpg
|тавсифи тасвир       = Адибаи Хуҷандӣ, соли 2001
|ном ҳангоми таваллуд = Мирзоева Адиба Қаландаровна
|номи пурра           = 
|тахаллусҳо           = 
|таърихи таваллуд     = 5.7.1971
|зодгоҳ               = маҳаллаи Тути Калон, {{Зодгоҳ|Хуҷанд|шаҳри Хуҷанд}}, [[вилояти Ленинобод]]
|таърихи даргузашт    = 
|маҳалли даргузашт    = 
|шаҳрвандӣ            = {{Парчами Тоҷикистон}} [[Тоҷикистон]]
|навъи фаъолият       = {{шоир|}}
|солҳои фаъолият      = 
|самт                 = 
|жанр                 =
|забони осор          = тоҷикӣ
|дебют                = 
|ҷоизаҳои адабӣ       = Ҷоизаҳои ба номи Камоли Хуҷандӣ ва Қутбӣ Киром
|ҷоизаҳо              = 
|Lib                  = 
|сайт                 = 
|викигуфтовард        = 
|имзо                 = 
}}

'''Адибаи Хуҷандӣ''' (''Мирзоева Адиба Қаландаровна''&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.navisandagan.tj/index.php/tj/adibon/shoiron/adibai-khu-and|title=Адибаи Хуҷандӣ|publisher=www.navisandagan.tj|accessdate=2017-07-05}}&lt;/ref&gt;; тав. [[5 июл]]и [[1971]], маҳаллаи Тути Калон, [[Хуҷанд]], [[вилояти Ленинобод]]) — [[шоир]]и тоҷик. Узви [[Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон]] ([[1998]]).

== Зиндагинома ==
Адиба Мирзоева [[5 июл]]и [[соли 1971]] дар шаҳри [[Хуҷанд]] ба дунё омадааст. Дастпарвари шуъбаи суханшиносии ДДХ (солҳои 1988—1992) мебошад. Соли 1993 фаъолияти кории худро дар шуъбаи суғдии Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон ба сифати котиба-коргузор оғоз намуда, солҳои 1996-98 дар ширкати телевизионии «Темурмалик» ба сифати муҳаррири барномаҳои адабӣ фаъолият дошт. Адиба аз соли 1998 чун мушовир ва мудири шуъбаи назми маҷаллаи «Хуҷанд» адои вазифа дорад. Оиладор, соҳиби се фарзанд аст.

== Эҷодиёт ==
Маҷмӯаи ашъораш бо номи «Пайғоми саҳар» (соли 1995), «Гиряи ишқ» (соли 1999), «Ситорачин» (2001), «Ҳиҷрони офтоб» (соли 2003) интишор шуда, аз ҷониби хонандагон хуш истиқбол ёфтаанд. Аз соли 1998 узви Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон мебошад. Инчунин китоби ку бо номи Накхати гулхони гумгашта соли 2008 интишор ёфта аст. У яке аз шоирони номвари замон буда бо ашъори ноби хеш камназир аст. Шеърҳояш дар Чумхури ва берун аз он шуҳрат доранд.соли 2012 китоби ӯ бо номи «Гунчаборон» дар шаҳри Хуҷанд интишор ёфт, ки ба хотираи неки устодаш доктори илмҳои филологи, олими нотакрор Абдулманнон Насриддини Хуҷанди бахшида шудааст. китоб аз 330 сахифа иборат буда, фарогири шеъри ҷадид ва шеъри суннатист.

== Ҷоизаҳо ==
Барандаи Ҷоизаҳои ба номи Камоли Хуҷандӣ ва Қутбӣ Киром. Аз соли 1998 узви Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон аст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
* {{facebook|mirzoeva.adiba}}

== Сарчашма ==

[[Гурӯҳ:Шоирон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Шоирони тоҷик]]</text>
      <sha1>rre57e4c5vuxy9avyt1uputim9q5zos</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фаррух Чориев</title>
    <ns>0</ns>
    <id>18426</id>
    <revision>
      <id>1307154</id>
      <parentid>1296264</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T04:30:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="688" xml:space="preserve">{{Футболбоз}}

'''Фаррух Чориев''' ({{ВД-Дебоча}}) — ҳимоятгар, иштирокчии дастаи миллии [[футбол]]и [[Тоҷикистон]] аз Регар-ТадАЗ дар [[Қатар]]&lt;ref&gt;http://www.ozodi.org/content/article/24263141.html Сафари дастаи миллии футболи Тоҷикистон ба Қатар (Озодӣ) 13.07.2011&lt;/ref&gt;


== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{Футбол-зиндагинома-нопурра}}

[[Гурӯҳ:Футболбозони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Иштирокчиёни дастаи миллии футболи Тоҷикистон дар Қатар]]</text>
      <sha1>diwrlc8jwdfrauz1hwkoehn56g4h2gz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307155</id>
      <parentid>1307154</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T04:30:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="568" xml:space="preserve">{{Футболбоз}}

'''Фаррух Чориев''' ({{ВД-Дебоча}}) — ҳимоятгар, иштирокчии дастаи миллии [[футбол]]и [[Тоҷикистон]] аз Регар-ТадАЗ дар [[Қатар]]&lt;ref&gt;http://www.ozodi.org/content/article/24263141.html Сафари дастаи миллии футболи Тоҷикистон ба Қатар (Озодӣ) 13.07.2011&lt;/ref&gt;


== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{Футбол-зиндагинома-нопурра}}

[[Гурӯҳ:Футболбозони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>dsjuu74mrm7zbf6prp02wpjvnlz3n5d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҳуснӣ Муборак</title>
    <ns>0</ns>
    <id>20578</id>
    <revision>
      <id>1307238</id>
      <parentid>1296487</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:02:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20529" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ|президент=}}
'''Ҳуснӣ Муборак''' (номи пурра: '''Муҳаммад Ҳуснӣ Сайид Муборак''' ; {{Lang-ar|محمد حسنى سيد مبارك}} ‎ {{Lang-en|Hosni Mubarak}} ;  [[4 май|4 май соли]] [[Соли 1928|1928]], Кафрул-Мусайла&amp;nbsp;- [[25 феврал]]и [[Соли 2020|2020]],&lt;ref&gt;[https://twitter.com/MadaMasr/status/1232257930197700609 Повідомлення про смерть політика від єгипетського незалежного видання Mada Masr.]&lt;/ref&gt; [[Қоҳира]] )&amp;nbsp;— [[Президенти Миср|президенти чоруми Миср]] аз [[14 октябр|14 октябри соли]] [[Соли 1981|1981]] то [[11 феврал|11 феврали соли]] [[Соли 2011|2011]].

Ҳуснӣ Муборак пас аз хидмати тӯлонӣ дар нерӯҳои ҳавоии Миср муовини раиси ҷумҳури Миср таъйин шуд. Мувофики конститутсия вай баъди кушта шудани президент [[Анвар Содот]] дар паради харбӣ [[6 октябр|6 октябри соли]] [[Соли 1981|1981]] президент таъйин шуд. 11 феврали соли 2011 дар натиҷаи инқилоб дар Миср истеъфо дод ва қудратро ба Шӯрои олии нерӯҳои мусаллаҳ супурд &lt;ref&gt;[http://ua.korrespondent.net/world/1185350-vice-prezident-egiptu-ogolosiv-pro-vidstavku-mubaraka Президент Єгипту подав у відставку]&lt;/ref&gt; Ӯ бо иттиҳоми фасод ва сӯиистифода аз мақом ба  зиндон маҳкум шуд. Дар охири ҳукмрониаш сарвати Муборак ва хонаводааш аз 1-5 &lt;ref&gt;http://edition.cnn.com/2011/WORLD/africa/02/14/chasing.mubaraks.millions/index.html&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://abcnews.go.com/Blotter/hosni-mubaraks-wealth-thief-big-thief/story?id=12897677&lt;/ref&gt; то 40-70 &lt;ref&gt;https://abcnews.go.com/Business/egypt-mubarak-family-accumulated-wealth-days-military/story?id=12821073&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2011/feb/04/hosni-mubarak-family-fortune|title=Mubarak family fortune could reach $70bn, says expert|date=4 лютого 2011|publisher=[[Ґардіан (газета)|The Guardian]]|accessdate=9 червня 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210414231527/https://www.theguardian.com/world/2011/feb/04/hosni-mubarak-family-fortune|archivedate=2021-04-14}} {{Ref-en}}&lt;/ref&gt; миллиард доллар арзёбӣ мешуд.

== Зиндагинома ==
Ҳуснӣ Муборак [[4 май|4 майи соли]] [[Соли 1928|1928]] дар деҳаи Кафр-ул- ''Мусайлаҳаи волии Шибинулқум'' ( ''вилояти'' [[Вилояти Минуфия|Минуфия]] ), воқеъ дар яке аз сераҳолитарин манотиқи кишвар, дар шимолу ғарби [[Қоҳира]] ба дунё омадааст. Падари ӯ ас-Саид Иброҳим Муборак дар низоми додгоҳии марказҳои вилоят ва ноҳияҳо ва сипас тақрибан бист сол дар додгоҳи вилоятии Шибин ал-Комӣ ба ҳайси мансабдор кор кардааст. Баъди инқилоби июлии соли 1952 ас-Саид Иброҳим Муборак ба сифати инспектор ба Вазорати адлия ба Қоҳира фиристода шуд.

Баъди хатми мактаби миёна Муборак ба хидмати ҳарбӣ рафт. Ӯ ''Академияи ҳарбии'' Қоҳираро хатм карда, соли [[Соли 1949|1949]] дар онҷо дараҷаи бакалаврӣ дар илми ҳарбӣ гирифтааст. Соли дигар, [[соли 1950]], Ҳуснӣ Муборак ба ''Академияи'' Нерӯҳои Ҳавоии Билбайс дохил шуд ва дар он ҷо дараҷаи бакалаврӣ дар соҳаи авиатсияро ба даст овард ва дар [[соли 1952]] ба эскадриллҳои ҷангӣ таъйин карда шуд ва дере нагузашта ба ҳавопаймоҳои бомбаандоз гузашт. Чанд сол инструктори Академияи қувваҳои харбии хавой буд. Вай дар чангҳои бебарор барои Миср дар мохи октябри [[соли 1956]] ба мукобили Англия, Франция ва Исроил иштирок дошт. Солҳои [[Соли 1959|1959-60]] дар [[Иттиҳоди Шӯравӣ|ИҶШС]] [[Соли 1960|таҳсил]] карда, дар полки таълимии авиатсионии шаҳри [[Бишкек|Фрунзе]] ҳавопаймои бомбаандози Ил-28-ро азхуд кардааст. Баъд вай дар самолёти вазнини бомбаандози Ту-16 парвоз карданро омухт. [[Соли 1962|Солҳои 1962—63]] [[Соли 1963|дар]] хайати контингенти Миср ''дар чанги граждании Яман'' иштирок карда, ба эскадрильяи бомбаандоз фармондехй мекард. Солҳои [[Соли 1964|1964-65]] Академияи ҳарбии ба номи Фрунзе дар [[Маскав|Москва]]. Аз [[соли 1965]] ба бригадаи авиатсионй рохбарй карда, сардори базаи хавоии Кохира буд.

Ҳуснӣ Муборак дар ҷанги ''Арабу Исроил дар'' [[соли 1967]] ширкат дошт, ки ҳавопаймоҳои Миср ба таври фалокатбор шикаст хӯрда, қариб пурра нобуд карда шуданд. Аз [[соли 1967]]&amp;nbsp;— Сардори Академиям қувваҳои харбии хавой бо максади хеле зиёд кардани шумораи лётчикҳои тайёркардаи академия раванди таълимиро аз нав сохт. Соли [[Соли 1970|1970]] Муборак Сардори ситоди қувваҳои харбии хавоии Миср таъйин шуд.  Ӯ чанд амалиёти бомуваффақияти ҷангии Нерӯҳои Ҳавоиро дар [[Соли 1970|солҳои 1970-72]], дар замони ҷанги  миёни Миср ва [[Исроил]] раҳбарӣ кардааст. Дар [[соли 1972]] фармондеҳи нерӯҳои ҳавоии Миср ва муовини вазири дифоъи Миср шуд. Моҳи октябри [[соли 1973]] ӯ нерӯҳои ҳавоии Мисрро дар замони Ҷанги Қиёмат, ки бо номи Ҷанги даҳуми Рамазон ''низ маъруф аст, раҳбарӣ мекард''. Баъд қувваҳои харбии хавоии Миср бори аввал бар қувваҳои харбии хавоии Исроил як катор галабаҳои барчаста ба даст оварданд. Ҳарчанд Исроил пеш аз анҷоми ҷанг ташаббусро ба даст гирифта тавонист, аммо амалиёти нерӯҳои ҳавоии Миср муваффақ ҳисобида шуд, ки ин ба Муборак шуҳрати қаҳрамони миллӣ овард. Соли [[Соли 1974|1974]] ба унвони сармаршали авиатсия дода шуд.

Мохи апрели [[соли 1975]] бо қарори президенти Миср [[Анвар Содот]] Муборак ноиб-президенти Миср ва дар [[соли 1978]] низ ҷонишини раиси ''Ҳизби миллим демократй интихоб шуд''. То он вақт Муборак ба сиёсат машғул набуд. Қарори Содотро бисёриҳо ҳамчун хоҳиши дарёфти дастгирӣ дар шакли як мансабдори аз ҷиҳати сиёсӣ бетараф, [[фасод]]зада ва маъруфи баландрутбаи низомии худ медонистанд.

Ҳуснӣ Муборак бо  орденҳои Миср “Ситораи фахрӣ” ( [[Соли 1973|1973]] ), “Ситораи Синай” ( [[Соли 1973|1973]] ), “Гарданбанди дарёи Нил” ( [[Соли 1974|1974]] ) ва дигар ордену медалҳо ва ҷоизаҳои давлатӣ сарфароз гардидааст.  Ҳамаи мукофотҳоро дар давраи хидмати харбӣ гирифта буд. 27 сол аст, ки раёсати Муборак танҳо бо нишонҳои ҷашнӣ ва ҷоизаҳои хориҷӣ сарфароз шудааст. Дар гузашта Ҳуснӣ Муборак гоҳе дар чорабиниҳои сирф низомӣ бо либоси низомӣ зоҳир мешуд, аммо ахиран президенти Миср дар тан либоси аврупоии ғайринизомӣ ба бар мекунад.

24 феврали соли 2020&amp;nbsp; адвокат гуфт, ки Муборак дар реаниматсия қарор дорад: саломатиаш баъди ҷарроҳии рӯда мушкил буд &lt;ref&gt;[https://egyptindependent.com/ex-president-hosni-mubarak-in-intensive-care-unit-lawyer/ Ex-President Hosni Mubarak in intensive care unit: Lawyer]&lt;/ref&gt;

Ӯ 25 феврали соли 2020 дар Қоҳираи Миср даргузашт.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.unian.ua/world/10889327-pomer-eks-prezident-yegiptu-hosni-mubarak-zmi.html|title=Помер екс-президент Єгипту Хосні Мубарак - ЗМІ|website=www.unian.ua|lang=uk|accessdate=2020-02-25}}&lt;/ref&gt; Ҳангоми марг ӯ 91 сола буд.&lt;ref&gt;{{Cite news|title=Former Egyptian President Hosni Mubarak dies|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-51630142|work=BBC News|date=2020-02-25|accessdate=2020-02-25|language=en-GB}}&lt;/ref&gt;

== Миср дар замони Ҳуснӣ Муборак ==
Дарҳол пас аз ба қудрат расидан Муборак барои мубориза бо [[фасод]] як қатор чораҳо андешид. Бисёр аъзоёни гирду атроф, инчунин аъзоёни оилаи президенти собиқ [[Анвар Содот]] ва баъзе ходимони олимартаба ба суд кашида шуданд.

Президент Муборак дар [[ҳамапурсӣ]] дар солҳои [[Соли 1987|1987]], [[Соли 1993|1993]] ва [[Соли 1999|1999]] бо аксарияти овозҳо такроран интихоб шудааст. Аммо овоздиҳӣ танҳо барои як номзаде, ки аз ҷониби Маҷлиси Миллӣ пешбарӣ шудааст, сурат мегирифт, ки Миср борҳо мавриди интиқоди кишварҳои демократии устувор қарор гирифтааст. Зарурати баргузории раъйпурсӣ бо нигоҳ доштани вазъи изтирорӣ дар кишвар, ки дар натиҷаи ташдиди мушкили исломӣ тавассути фаъолияти созмонҳои радикалӣ ба вуҷуд омадааст, асоснок карда шуд.

Муборак сиёсати [[Анвар Содот]]&lt;nowiki/&gt;ро нисбат ба оппозиция аз нав дида баромад. Садҳо аъзои созмонҳои мухолиф аз зиндонҳо раҳо шуданд, шароити мухолифин сабук шуд ва ба онҳо иҷоза дода шуд, ки нашрияҳои худро нашр кунанд.

Ҳамзамон, Муборак ҳамчун як муборизи шадиди зидди зуҳуроти бунёдгароии исломӣ дар Миср шинохта шудааст. Як катор ташкилотҳои радикалй торумор карда шуда, баъзе аъзоёни онҳо ба қатл расонда шуданд. Аз ҷумла, иштироккунандагони суикасди президент [[Анвар Содот]] баъди мурофиаи намоишй ба қатл расонда шуданд.

Дар посух ба ин тадбирҳои қатъӣ соли [[Соли 1982|1982]] бунёдгароён Муборакро ба қатл маҳкум карданд. Шаш суиқасд ба ҷони ӯ сурат гирифт &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://24tv.ua/pomer_hosni_mubarak_biografiya_eksprezident_yegiptu_shho_vidomo_n1287176|title=Помер Хосні Мубарак: що відомо про колишнього президента Єгипту|website=24 Канал|accessdate=2020-02-25}}&lt;/ref&gt;. Дутои онҳо ба оммаи васеъ маълум гардид&amp;nbsp;-  соли [[Соли 1995|1995]] ҳангоми сафараш ба [[Эфиопия]] дар [[Аддис-Абеба]] мошини ӯро аз силоҳи автоматӣ тирборон карданд ва соли [[Соли 1999|1999]] дар яке аз намоишҳо Муборакро бо корд захмӣ карданд. Дар ҳарду ҳолат Муборак осеб надидааст.

Дар [[соли 2005]] ислоҳот ба Қонуни асосии кишвар қабул шуд, ки ба ҳизбҳо ҳуқуқи пешбарии номзадҳои худро ба президентӣ дод. Аввалин интихоботи президентӣ тибқи низоми нав [[7 сентябр|7 сентябри соли]] [[Соли 2005|2005]] баргузор шуд. Ҳуснӣ Муборак, тавре интизор мерафт, бар онҳо пирӯзии комил ба даст овард. Бо вуҷуди ин, қонунияти ин интихобот ба далели қафомонии қонуншиканиҳои ҳуҷҷатгузорӣ зери суол  шудааст.

=== Бозгашти Миср ба Лигаи кишварҳои араб ===
Миср ягона кишваре буд, ки дар таърихи Лигаи кишварҳои араб аз узвияташ бар асари созишномаи сулҳи [[соли 1979]] бо [[Исроил]] ( созишномаҳои Кэмп Дэвид ) маҳрум карда шуд. Бо вуҷуди ин, дар [[соли 1989]], Муборак муваффақ шуд, ки узвияти Мисрро дар Лига тамдид кунад. Миср дар айни замон яке аз бонуфузтарин аъзои Лига мебошад.

=== Ирсият ===
Аз [[соли 2000]] инҷониб писари хурдии Муборак, Ҷамол, борҳо ба вазифаҳои баландтари Ҳизби миллии демократӣ таъйин шудааст. Ӯ ҷонибдори насли нави неолибералҳо маҳсуб мешавад. Ба далели афзоиши маҳбубияти Ҷамол ва густариши нуфузаш, овозаҳое паҳн шуданд, ки ӯ дар курсии президенти кишвар ҷойгузини падараш мешавад. Аммо инро ҳам президент ва ҳам Ҷамол Муборак борҳо ошкоро рад карданд. Бисёриҳо боварӣ доштанд, ки чунин интиқоли меросии қудрат дар асл маънои баргаштан ба низоми мутлаққиятро дорад.

=== Эътирозҳои соли 2011 ===
Дар аввали [[соли 2011]] тазоҳуроти оммавии зиддиҳукуматӣ дар як қатор кишварҳои арабӣ бар сари масоили иқтисодӣ ва иҷтимоӣ шурӯъ шуд. Мавҷи ошӯбҳо аз воқеаҳои [[Тунис]] илҳом гирифта буд, ки дар он ҷо президент Бен Алӣ бар асари эътирозҳои мардумӣ сарнагун шуд. [[25 январ|25 январи соли]] [[Соли 2011|2011]] чанд ҳазор нафар дар Қоҳира бо талаби истеъфои Ҳуснӣ Муборак ба майдон баромаданд.

Эътирозҳо дар Миср 18 рӯз идома карданд.

[[11 феврал|11 феврали соли]] [[Соли 2011|2011]] Президенти Миср Ҳуснӣ Муборак истеъфо дод; Пеш аз рафтан, Муборак дастур дод, ки кишварро Шӯрои олии Қувваҳои Мусаллаҳ,&lt;ref&gt;[http://www.lenta.ru/news/2011/02/11/mubarak1/ Мубарак ушел в отставку //LENTA.RU]{{Ref-ru}}&lt;/ref&gt; бо сардории вазири дифоъ [[Муҳаммад Ҳусайн Тантовӣ]] идора кунад.&lt;ref&gt;[http://www.rbc.ua/ukr/newsline/show/voennyy-sovet-egipta-vozglavil-ministr-oborony-strany-11022011192000/ Військову раду Єгипту очолив міністр оборони країни М.Тантаві]&lt;/ref&gt;

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ|2}}

== Сарчашмаҳо ва пайвандҳо ==

* [https://web.archive.org/web/20081223232009/http://www.mmc.gov.eg/branches/AIRFORCE/gg16.htm Ҳуснӣ Муборак дар вебсайти расмии нерӯҳои ҳавоии] {{Ref-en}}
* ''Стивен Глайнис'' [https://web.archive.org/web/20090502091451/http://www.middle-east-online.com/english/?id=31745 Миср пас аз Муборак] // ''Миллат'' {{Ref-en}} [[28 апрел|апрели]] [[Соли 2009|2009]]
* [http://www.middleeast.org.ua/persons/Mubarak.htm Тарҷумаи ҳоли Ҳуснӣ Муборак] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20210508230445/https://www.middleeast.org.ua/persons/Mubarak.htm |date=2021-05-08 }} дар [http://www.middleeast.org.ua/ ''www.middleeast.org.ua'' (Маркази иттилоотии Шарқи Наздик] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20220207183631/http://www.middleeast.org.ua/ |date=2022-02-07 }} {{Ref-ru}}
* [http://www.peoples.ru/state/king/egypt/mubarak/ Ҳуснӣ Муборак дар ''www.peoples.ru''] {{Ref-ru}}

== Адабиёт ==
* Муборак Муҳаммад Ҳуснӣ Сайд // Энсиклопедияи дипломатии Украина : Дар 2 ҷилд / Муҳаррир.: Л.&amp;nbsp;ДАР.&amp;nbsp;Губерский (раис) ва дигарон.&amp;nbsp;- Киев: Дониши Украина, 2004&amp;nbsp;- Ҷилди 2&amp;nbsp;- 812с. ISBN 966-316-045-4
* ''Ю Скороход''. Муборак Муҳаммад Ҳуснӣ Саид // Энсиклопедияи сиёсӣ. Сармухаррир: Ю Левенец (раис), Ю Шаповал (чонишини раис) ва дигарон.&amp;nbsp;- Киев: Нашриёти парламентӣ, 2011.&amp;nbsp;- саҳ.470 ISBN 978-966-611-818-2
* ''Чикризова ОС'' [https://cyberleninka.ru/article/v/hosni-mubarak-posledniy-faraon-egipta Ҳуснӣ Муборак: &quot;Фиръавн охирини&quot; Миср] // Бюллетени PFUR. Силсила: Таърихи умумӣ. 2015. №&amp;nbsp;2.

{{Президентҳои Миср}}
{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Президентҳои Миср]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони Миср]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XXI]]
[[Гурӯҳ:Сарварони асри XXI]]
[[Гурӯҳ:Сарварони асри XX]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XX]]
[[Гурӯҳ:Википедия:Мақолаҳои бо сарчашма аз Викидода]]
[[Гурӯҳ:Зодагонигузаштагони соли 2020]]
[[Гурӯҳ:Зодагонигузаштагони 25 феврал]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1928]]
[[Гурӯҳ:Зодагони 4 май]]
[[Гурӯҳ:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>syqdpiposu7di6btascvcc2rpd8wa5t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Синамои Тоҷикистон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>20635</id>
    <revision>
      <id>1307298</id>
      <parentid>1301431</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:13:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Эҳё ва рушд */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33061" xml:space="preserve">Синамои тоҷик фаъолияти худро [[11 сентябр]]и  соли [[1929]] оғоз намудааст. Синамои (Кинои) тоҷик дар тӯли  мавҷудияташ симои мардуми тоҷикро дар вазъиятҳои гуногуни таърихӣ ва иҷтимоӣ инъикос карда, ҳамчун намунаи фарҳанги миллӣ дар ташаккулу таҳкими тафаккури миллат бо паймудани марҳилаҳои гуногун саҳми арзанда гузоштаасту имрӯз низ ҳамин рисолатро бар дӯш дорад. Синамои тоҷик тӯли ин солҳо ҳамчун яке аз падидаҳои фарҳанги миллӣ вазифаи муқаддаси худро то андозае иҷро карда, ҳамчун оинаи миллат мардуми моро ба ҷаҳониён муаррифӣ намуд.

==Саҳифаҳо аз таърихи Синамои тоҷик== 
=== [[11 сентябр]]и  соли [[1929]] ===

{{аввали иқтибос}}Санҷиш хуб гузашту акнун мардум, тибқи анъанаҳои нави Ҳокимияти Шӯравӣ, омадани аввалин қатораи мусофиркаши Тирмиз-Душанберо, ки пойтахти тоҷиконро бо шабакаи роҳи оҳани умумииттифоқ мепайваст, нигарон буданд. Дар вокзали тозабунёди [[Душанбе]] миёни ҳозирин, ки аксарият намояндагони ҳукумат буданду бояд маҷлиси тантанавӣ доир менамуданд, се ҷавони аврупоӣ, ки дар сар кулоҳи базеби чармин доштанд, ба кадом як кори барои аксарияти ҳозирин номаълум машғул буданд. Онҳо рӯйи саҳнаи вокзал чобукона гоҳ  ин сӯву гоҳ он сӯ ҳаракат карда, сепояи калонеро дар ҷое муқаррар менамуданд, рӯи он кадом дастгоҳеро ниҳода, гӯшаки онро тоб медоданд. Баъд ҳамин корро боз дар гӯшаи дигар анҷом медоданд. Баногоҳ таваҷҷуҳи ҳамаро поезди аз гардиш намудоршуда ба худ кашид, ки ҳуштак кашида  меомад. Ҳаяҷону хурсандӣ ва тааҷҷубу ҳайрат ҳадду канор надошт, чунки ба ин куҳан диёри дурдасте, ки ҳатто роҳи ҳамвораш  хеле кам буд, бори аввал “аспи оҳанин” ё, ба истилоҳи дигари мардуми содалавҳ, “шайтон-ароба” меомад.{{охири иқтибос|сарчашма=}} 
Аз ҳозирини сари роҳи оҳан касе ба амали ҳайратовари се ҷавон дигар эътиборе намедод. Он сегона низ ба ваҷд омада гӯшаки қуттиашонро гӯё беист тоб медоданду тоб медоданд. Паровоз фашшосзанон дуду буғ бароварда дар назди майдончаи вокзал қарор гирифт... Баъди чанд рӯз мардум ба Душанбе омадани поезд ва чеҳраҳои худу шиносонашонро дар пардаи кино дида, фаҳмиданд, ки ин се ҷавони аврупоӣ чикора будаанд. Ҳаваскорони кино Н. Гизулин, В. Кузин, А. Шевич, ки бо аппарати фартути киногирии «Кинамо», омадани поезди аввалро ба навор мебардоштанд, минбаъд дар таърихи Тоҷикистон ҳамчун асосгузорони кинои тоҷик сабт шуданд. Василий Василевич Кузин дар ёддоштҳояш менависад, ки {{аввали иқтибос}}«15 октябри соли 1929 – рӯзи кушодашавии Анҷумани сеюми фавқулоддаи Шӯроҳои Ҷумҳурии Мухтори Тоҷикистон, ки дар рафти он оид ба  таъсиси  Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон дар ҳайати СССР декларатсия қабул шуд, ба вакилон киножурнали нахустини “Тоҷикистони Cоветӣ” намоиш дода шуд. Он иборат аз ду сужет буд: “Рӯзи байналмилалии ҷавонон” ва “Омадани қатораи нахустин ба Душанбе”. «Пас аз   хотимаи қисми кории анҷуман дар саҳна пардаи сафед кашиданд. Миёни тақрибан 800 нафар ҳозирин, ки дар курсиҳо нишаставу дар роҳравҳо истода буданд, толорро хомӯшӣ фаро гирифт. Садои ба кор даромадани дастгоҳи намоиши филм баланд шуду ҳозирин рӯи парда воқеаҳои ба қарибӣ дар пойтахт рухдодаро диданд. Чархи филм дароз набуд – ҳамагӣ 300 метр. Вале ҳамон бегоҳ кадрҳоро даҳҳо бор гаштаву баргашта тамошо мекарданд ва ҳар дафъа бо садоҳои хушҳолона ва кафкӯбиҳои пурмавҷ истиқбол мегирифтанд».{{охири иқтибос|сарчашма=}}
Тасодуфи рамзнок аст, ки кинои ҷаҳонӣ ва кинои тоҷик таърихи худро аз омадани поезд шурӯъ намудаанд. Поезд дар таърихи фарҳанги баъдиинқилобии тоҷикон рамзи ба кишвари қафомондаи эшон босуръат омадани тамаддуни пешқадами башарро дошт. 
==Ибтидо==
[[Акс:Rus Stamp-Yarmatov.gif|thumb|Rus Stamp-[[Комил Ёрматов]]]] 
[[Акс:София Туйбоева.png|thumb|София Туйбоева]]
[[18 май]]и соли [[1930]] трести истеҳсоли филми “Тоҷиккино” ё, ба истилоҳи дигар, киностудияи миллӣ таъсис ёфт. Трест ҳанӯз таҷҳизот  ва технологияи зарурӣ надошт. Ташаббускорони он ихтироъкорӣ мекарданд, дастгоҳҳои кӯҳнаи суратгириро ба дастгоҳҳои кино табдил медоданд. Филмсозон гоҳ пиёда, гоҳ бо хару шутуру асп ва гоҳе, агар омад кунад, бо мошинҳои тасодуфӣ ба мавзеъҳои филмбардорӣ мерафтанд ва филмҳо сохта, таърихи сарнавишти нави мардуми моро дар навор сабт мекарданд. 
Худи ҳамон солҳо баробари таҳияи шумораи зиёди филмҳои мустанади тарғиботӣ ҳар замон филмҳои бадеӣ низ эҷод мешуданд. Вале филмҳои он давра сиёҳу сафед ва беовоз буданд. Оре, он вақт технологияи филмбардорӣ хеле соддаву заиф буд. Дар радифи филмҳои аввалини бадеии беовози ҳамондавра метавон филмҳои  «Ҳуқуқи бошараф» ё «Дур аз сарҳад» (соли 1932), «Вақте ки амирон мемиранд» (соли 1932), «Худои зинда»-ро (соли 1935) номбар кард.

Оғози таърихи кинои тоҷик бо фаъолияти [[Комил Ёрматов]] сахт алоқаманд аст. Ёрматов нахустин кинорежиссёри миллист. «Ҳуқуқи бошараф» (соли 1932) аввалин филми таҳиякардаи Ёрматов дар «Тоҷиккино» мебошад.[[«Муҳоҷир» (филм)|Филми «Муҳоҷир»]]  (соли 1934, коргардон [[Комил Ёрматов]]), барҷастатарин филми бадеии беовози  [[тоҷик]] маҳсуб мешавад.
Дар филми «Муҳоҷир» нақши асосиро, ки Комил ном дорад, худи  [[Комил Ёрматов]]  ва завҷаи қаҳрамон  - нақши асосии занонаро - аввалин ҳунарпешаи  кинои тоҷик [[София Тӯйбоева]] бозӣ кардаанд. Аз ин хотир таъсиси воқеии кинои касбии тоҷикро бояд аз он давра ва аз он омил ба ҳисоб гирифт, ки маҳз кинематографистони миллӣ – [[Комил Ёрматов]] (таҳиягар, филмноманавис, актер), [[София Тӯйбоева]] (актриса) [[Фирӯз Баҳор]] (таҳиягари филмҳои мустанад ва бастакор), Р. Қурбонов, Р. Пирмуҳаммадов, Д. Саидов (актерон), Қ.Олимӣ (асосгузори дубляжи тоҷик), М.Раҳимӣ (филмноманавис) ва дигарон рӯйи саҳнаи кино омаданд ва бо масъулияти том рӯзгори миллаташонро дар пардаи кино муаррифӣ карданд. Зимнан ин ҳаргиз чунин маъно надорад, ки саҳми бебаҳои кинематографистони рус ва халқҳои дигар дар таъсиси кинои тоҷик инкор  шавад. Ин афрод дар тавлиди кинематографияи миллӣ саҳми бузург гузоштаанд. Аммо табиист, ки бунёдгари фарҳанги миллӣ ғолибан намояндагони худи ҳамон миллат шуда метавонистанд.
Маҳз ҳамин масъала боис шуд, ки баъди киностудия ва Тоҷикистонро тарк кардани коргардон К. Ёрматов (соли 1940) истеҳсоли филмҳои ҳунарӣ дар Тоҷикистон муваққатан қатъ гардид.
Тобистони соли 1941 ҷанг бо Германияи фашистӣ шурӯъ шуд. Бештари киностудияҳои шӯравиро аз Маскав ба Осиёи Марказӣ кӯчониданд. Маҳз дар ҳамон солҳо ҳамкории студияи «Союздетфилм» (ҳозира киностудияи ба номи Максим Горкий) ва «[[Тоҷикфилм]]» оғоз шуд. Маҳз дар ҳамин давра кадрҳои маҳаллӣ аз ҳамкасбони ботаҷрибаи «Союздетфилм» сабақ меомӯхтанд ва малакаи худро дар филмбардорӣ сайқал медоданд. Дар натиҷаи ин ҳамкорӣ  ва таҷрибаомӯзиҳо филмҳои ҷолиби ҳунарии  «Писари Тоҷикистон» (соли 1942) ва «Киноконсерти  тоҷикӣ» (соли истеҳсолаш номаълум) ба вуҷуд омаданд. Дар ҳар ду филм бидуни ҳадафҳои ташвиқотӣ кӯшиши тараннуми хислатҳои ҳамидаи миллӣ мушоҳида мешавад.&lt;ref&gt;Энциклопедия кино Таджикистана.Краткая история кино Таджикистана - Душанбе, 2012, с.6-38 с.&lt;/ref&gt;

== Эҳё ва рушд==   
Аз нимаи дуюми солҳои 50, марҳалаи дигари рушди кинои тоҷик оғоз меёбад. Дар марҳилаи солҳои 50 – 70 таҳиягар [[Кимёгаров Бенсион Ариевич|Борис Кимёгаров]] яке аз пешсафони кинематографияи тоҷик шинохта шуд. Ӯ дилбохтаи тоҷикон ва фарҳанги онон буд. Хушбахтона, дар кинои тоҷик маҳз ба ҳамин шахсият  таърих ва саодати эҷодӣ имконияти бештаре додааст, ки ба мавзӯҳои муҳими ҳуввияти мардуми тоҷик камар бандад. Дар хотираи таърихии халқ эҳё кардани симои Рӯдакии бузург  - филми «Қисмати шоир» (барандаи ҷоизаи аввал дар Кинофестивали байналмилалии Қоҳира, соли 1959), тавоноии маънавии шеър ва ҳикмати Абулқосим Фирдавсӣ - филмҳои «Коваи Оҳангар» (соли 1961), «Достони Рустам» (соли 1970), «Рустам ва Суҳроб» (соли 1971), «Достони Сиёвуш» (соли 1976); ба экран овардани классикаи муосири тоҷик  - «Дохунда» (соли 1956), «Ҳасани аробакаш» (соли 1965), «Одам пӯсташро иваз мекунад» (солҳои 1977 -1978) аз ҷумлаи комёбиҳои беназири кинои тоҷик дар офаридани филмҳои бадеӣ ба шумор мераванд. Сохтани  филмҳои  «Тоҷикистон» (соли 1945) бо ҳамкории Л. Степанова (соҳиби медали биринҷӣ ва Грамотаи Фахрии Кинофестивали байналмилалии  Венетсия, соли 1946), «Дар кӯҳҳои Помир» (соли 1946), «Водии миллионерҳо» (соли 1974), «Қувваи бузург» (соли 1948), «Дар Помир» (соли 1952), «Водии Вахш» (соли 1954), «Сарзамини ҷавонӣ» (соли 1950), «Тоҷикистони Советӣ» (нахустин филми ранга, соли 1951; Мукофоти давлатии СССР, соли 1952), «Иди халқи тоҷик» (соли 1955), «Одамони кишвари офтобрӯя» (соли 1957), «Ассалом, Тоҷикистон» (соли 1960), «Чаҳор суруд дар васфи Тоҷикистон» (соли 1964), «Садриддин Айнӣ» (соли 1949), «Сарояндаи Ватан» (соли 1968), «Садриддин Айнӣ» (соли 1978), ки воқеан кинои тоҷикро соҳиби аввалин ҷоизаҳои байналмилалӣ гардонда буданд (хусусан филмҳо дар бораи нависандаи бузург Садриддин Айнӣ, ки ба шарофати онҳо ӯ барои наслҳои оянда зинда мондааст) ба соҳаи дигари фаъолияти кинои тоҷик – ба офаридани филмҳои мустанад бунёд гузошт ва он тадриҷан инкишоф ёфт. Бо ин ҳама Кимёгаров асолати ахлоқи ҳамидаи тоҷикон – меросбарони бойтарин фарҳанги маънавии мардуми эронинажодро баланд бардошт ва моро ба фарогирии навоварона, оммавӣ ва умумихалқии арзишҳо ва сарчашмаҳои маънавии гузаштаамон раҳнамун сохт.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;Энциклопедия кино Таджикистана. Краткая история кино Таджикистана - Душанбе, 2012, с.6-38&lt;/ref&gt;

[[Кимёгаров Бенсион Ариевич|Борис Кимёгаров]] нахустин коргардоне буд, ки бо чунин қадрдонӣ ва эҳтиром ба мероси бойи халқҳои эронӣ рӯй овард ва аввалин шуда ин меросро дар марҳилаи нави таърихӣ ба шакли ҳунари нав – кино  дубора ба арзишҳои тамаддуни ҷаҳонӣ табдил дод.
Дар паҳлӯи  Кимёгаров таҳиягарони шинохта ба мисли [[Давлат Худоназаров]], [[Валерий Аҳадов]], [[Тоҳир Собиров]], [[Марат Орифов]], [[Анвар Тӯраев]], [[Марворид Қосимова]], [[Абдусалом Раҳимов]], [[Сӯҳбат Ҳомидов]], [[Муқаддас Маҳмудов]], [[Майрам Юсуфова]], [[Марворид Қосимова]] ва чанде дигарон фаъолият намуда, филмҳои хотирмон таҳия кардаанд. 
Хусусан филмҳои 
* Р. Перельштейн - [[Ман бо духтаре вохурдам (филм)|«Ман бо духтаре вохурдам»]] (ба заб. русӣ «Я встретил девушку»1957), 
* [[Тоҳир Собиров]] — “Писар бояд зан гирад” (соли 1959), “Марги судхӯр” (соли 1966), 
силсилаи “Афсонаҳои Шаҳрзод” (солҳои 1966, 1984, 1987), “Зане аз роҳи дур” (соли 1978), 
“Вохӯрӣ дар дараи “марг” (соли 1980);  
* [[Абдусалом Раҳимов]] — “Зумрад” (соли 1962), “Ситора дар тирашаб” (соли 1972);  
* [[Анвар Тӯраев]] — “Духтари сеюм” (соли 1970), “Ишқи нахустини Насриддин” (соли 1977), “Дарди ишқ” (соли 1989);  
* [[Марворид Қосимова]] — “Тобистони соли 43” (соли 1968), “Ҷӯра Саркор” (соли 1970), «Имрӯз ва ҳама рӯз” (соли 1979);  
* [[Сӯҳбат Ҳомидов]] — “Ривояти зиндони Павиак” (соли 1970);  
* [[Марат Орифов]] — “Муҳосира” (соли 1977), “Қалби ман дар кӯҳсор” (соли 1966);  
* [[Муқаддас Маҳмудов]] — “Қиссаҳои кӯтоҳ дар бораи бачаҳое, ки...” (соли 1962), “Рояли сафед” (соли 1969);  
* [[Давлат Худоназаров]] — “Субҳи нахустини ҷавонӣ” (соли 1979), “Марди роҳ” (соли 1982);  
* [[Валерий Аҳадов]] — “Дарвеши ланг” (соли 1986), “Асрори оила” (соли 1983);  
* [[Елизавета Кимёгарова]] — “Қиссаҳои Муки кӯчак” (соли 1983) 
ба саҳифаи таърихи кинои тоҷик ҳамчун филмҳои беҳтарини давраи шӯравӣ ворид шудаанд. Дар ин радиф гуфтан лозим аст, ки Евгений Мотиле, ки дар ҷаҳон бо филми “Офтоби дурахшони биёбон” машҳур аст, фаъолияти касбии худро дар “Тоҷикфилм” шурӯъ кардааст. Филме, ки ӯ таҳти унвони “Бачаҳои Помир” (соли 1963) ба навор гирифтааст, бо худ давраи нави гуяндагиро ҳам дар самти “забони филм” ва ҳам дар маҷмӯъ эстетикаи кинои тоҷик оғоз намуд.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;/&gt;

==Солҳои 80 ва аввали 90 ==
Охири солҳои 80 ва аввали 90-уми асри бист дар кинои тоҷик табаддулоти миқдориву сифатӣ ба вуҷуд омад. Ҳам дар филми мустанад ва ҳам дар филмҳои ҳунарӣ ҷустуҷӯйи сабку усул ва мавзӯъҳои ҷолибу воқеӣ мушоҳида мешавад, дар ҳоле, ки кулли кинои ондавраи шӯравиро рӯҳияи ташвиқот пахш карда буд. Ин рӯҳияи нави воқеъбинию воқеънигориро насли нави коргардонон -  [[Майрам Юсуфова]], Пӯлод Аҳмадов, Сафар Ҳақдодов, [[Гулбаҳор Мирзоева]], Толиб Ҳомидов, [[Сайф Раҳимзоди Афардӣ]], [[Бахтиёр Худойназаров]], Ҷамшед Усмонов, Сафарбеки Солеҳ ва амсоли инҳо дар филмҳояшон татбиқ карданд. Аз филмҳои баландпояи он давр метавон филмҳои “Айёми алафҳои зард” (соли 1991), “Мусофир” (соли 1989), “Братан” (ё “Бародар”, соли 1991), “Ситораҳои сари танур” (соли 1991), филмҳои кӯтоҳметараи ҳунарии “Панҷара” (соли 1989), “Чоҳ” (соли 1991), “Хоби бедорӣ” (соли 1990)-ро ном гирифт, ки дар онҳо назари амиқ ба зиндагӣ ва олами ботинии қаҳрамонҳо дида мешавад. Яке аз хусусиятҳои умдаи ин филмҳо дар истифода ва кашфи забони ҷадиди кинематографӣ ва эстетикаи нав таҷассум ёфтааст.&lt;ref&gt;Энциклопедия кино Таджикистана.Краткая история кино Таджикистана - Душанбе, 2012, с.6-38&lt;/ref&gt; 
== Солҳои Истиқлолият==
Баъди пош хӯрдани Иттиҳоди Шӯравӣ ва истиқлоли комил ба даст овардани  Тоҷикистон (соли 1991) кинематографияи миллӣ ба бӯҳрони сахти иқтисодӣ ва молиявӣ дучор шуд. Бар замми ин, дар кишвари тоҷикон ҷанги шаҳрвандӣ шурӯъ гардид. Қисми зиёди кормандони кино маҷбур шуданд, ки барои татбиқи лоиҳаҳои эҷодии хеш ватанро тарк карда, дар кишварҳои хориҷӣ сармоя ва сарпараст биҷӯянд.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/26424049.html|title= Анвар Тӯраев тарки Тоҷикистон кард|author=|website=www.ozodi.org |date=|publisher=|lang=tg|accessdate=2020-01-08}}&lt;/ref&gt; 
Аз ҳамин сабаб, яке аз хусусиятҳои асосии давраи аввали истиқлол дар кинематографияи тоҷик ин аст, ки кинои миллӣ  ба ду тариқа арзи вуҷуд кард – яке дар дохил ва дигар дар хориҷи кишвар. Филмҳои баландмақоми кинематографистони тоҷик дар хориҷи кишвар “Қош ба қош” (соли 1993) ва “Падари маҳтобӣ”-и  Бахтиёр Худойназаров (соли 1999), “Парвози занбӯр” (соли 1998, дар  ҳамкории Мин Бионг Хан) ва “Фариштаи китфи рост”-и  Ҷамшед Усмонов (соли 2002) маҳсуб мешаванд. Дар дохили кишвар бо сабаби бӯҳрони молиявию технологӣ бештар филмҳои рақамиву видеоӣ ба навор гирифта шуд. Ташаббускори ин бахши нави кинематография  каналҳои телевизионии кишвар гардиданд. Аз ҳамин боис филмҳои бисёрсериягии телевизионӣ шуҳрати бештар пайдо намуданд. Аммо филмҳои рақамие, ки дар чорчӯбаи эстетикаи кинои ҳунарӣ таҳия шуданд, низ ба вуҷуд омаданд. Дар байни шумораи зиёди ин қабил филмҳо, ки бештар эстетикаи Болливудро пайгирӣ кардаанд, филмҳои тозабунёд ба мисли “Ва ман равам ба сӯи сарнавишт” (коргардон М.Орифов, аввалин филми касбии видеоии тоҷик, соли таҳияаш 1998), “Муҷассамаи ишқ” (У.Мирзоширинов, соли 2003), “Овора” (Г. Муҳаббатова, Д. Раҳматов, соли 2006), “Тақвими интизорӣ” (С. Солеҳ, соли 2005), филмҳои кӯтоҳметраи “Хушбахтӣ” (соли 2006), “Синамои муҳаррик” (соли 2007) - ро  метавон ёдовар шуд, ки ба тарзи нави истеҳсолӣ (тибқи кинематографияи продюсерӣ) ва эстетикаи ҷолиб баррасӣ шуданд. Маҳз дар ҳамин давра дар харитаи кинематографияи миллӣ студияҳои мухталиф аз қабили “Синамо”, “Киносервис”, студияҳои телевизионӣ ба вуҷуд омаданд.

== Кинофестивали байналмилалӣ ==
Дар пойтахти Тоҷикистон ҳар ду сол кинофестивали байналмилалии “Дидор” баргузор мегардад. Кинематографистони тоҷик дар кинофестивалҳои  байналмилалии кишварҳои мухталиф иштирок карда, соҳиби ҷоизаҳо мегарданд. Кинои тоҷик ҳамчун яке аз падидаҳои фарҳанги миллӣ вазифаи муқаддаси худро дар назди мардуми хеш ба андозае иҷро кардааст. Вай ҳамчун оинаи миллат аз ғаму шодии мардум бохабар буд ва миллатро ба худи ӯ ва ба мардуми ҷаҳон муаррифӣ кардааст. Ҳамин ҳадафҳо имрӯз ҳам пеши назари ояндабини кино қарор доранд.
Аз соли 2012 директори киностудия &quot;[[Тоҷикфилм]]&quot; коргардони варзида [[Носир Саидов]] аст.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.avesta.tj/sociaty/12271-tadzhikfilm-vozglavil-izvestnyy-rezhisser-nosir-saidov.html|title=«Таджикфильм» возглавил известный режиссер Носир Саидов|author=|website=www.avesta.tj|date=|publisher=|lang=tg|accessdate=2020-01-08|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150416230032/http://www.avesta.tj/sociaty/12271-tadzhikfilm-vozglavil-izvestnyy-rezhisser-nosir-saidov.html|archivedate=2015-04-16}}&lt;/ref&gt;  Филми [[Муаллим (филм)|&quot;Муаллим&quot;]]  ([[соли 2014]]) дар таҳияи [[коргардон]] [[Носир Саидов]] ба зумраи дастовардҳои киностудияи &quot;[[Тоҷикфилм]]&quot; дохил мешавад.
Яке аз дастовардҳои замони соҳибистиқлолӣ- ин филми «Қиёми рӯз»-и Носир Саидов мебошад. Филми ҳирфаии  “Қиёми рӯз” аз  ҷониби  [[Носир Саидов]]  дар кинопленкаи 35 мм  ба навор гирифта шуд (соли 2009) ва дар замони истиқлол бо касбияти воло ва дар сатҳи байналмилалӣ ба навор гирифта шудааст. Ин филм дар 17 кишвари дунё ба намоиш гузошта шуда, барандаи 12 ҷоизаи байналмилалӣ шудааст. Аз ҷумла, филми «Қиёми рӯз» дар кинофестивали ҷаҳонӣ дар шаҳри Кералаи Ҳиндустон, ҷашнвораи кинои «Кеш» дар Ҷумҳурии Исломии Эрон ва дар ҷашнвораҳои байналмилалӣ дар Россия, Япония, Ҳиндустон, Италия ва Голландия ширкат карда, ҷоизаҳо ба даст овардааст. Дар ҷашнвораи кинои «Кеш» дар Ҷумҳурии Исломии Эрон «Қиёми рӯз» дар миёни 266 филм ҷоизаи «Самандари тилоӣ» -ро соҳиб шуд. Ин ҷоиза ба ин филм барои беҳтарин кори коргардонӣ дода шудааст. Филми дигари Носир Саидов «Оинаи беҷило» соли 2013 ба навор бардошта шуд, ки он низ дорои касбияти баланд аст.
Филми «Муаллим»-и ин коргардон соли 2014 бо ҷалби ҳунармандон аз хориҷи кишвар ба саҳна омад. Баъди чандин солҳо тамошобини тоҷик шоҳиди ба саҳна баргаштани ҳунарманди маъруф Марат Орипов шуд. Аз нигоҳи мавзӯъ кинои тоҷик хусусияти ахлоқиву тарбиявӣ дошта, бинандагонро ба дарки хубиву бадӣ ва фарқи аслии сиёҳу сафед раҳнамун месозад. Ҷанбаи дигаре, ки хусусияти баланди таъсиррасонӣ дорад, ин санъати зебои филмофарии коргардонҳо мебошад.
Бояд гуфт, ки яке аз филмҳои машҳури тоҷик -«Коса»-и Суғдсинамо дар Фестивали IX филмҳои афғонӣ чанде қабл дар шаҳри Стокголми Шветсия дар байни филмҳои хориҷӣ сазовори ҷоизаи «Беҳтарин филми кӯтоҳмуддат» гардид.
Дар ҷашнвораи мазкур аз Тоҷикистон ду филм- «Коса» ва «Духтари Сайҳун», ки бо коргардонии Муҳиддини Музаффар таҳия гардидаанд, дар радифи 30 филми дигар аз Эрон, Афғонистон ва дигар кишварҳои дунё иштирок карданд.
Бояд зикр намуд, ки мавзӯи филмҳои фестивал- мушкилоти кӯдакону наврасон, муҳоҷират ва ҷангу сулҳ, масоили гуногуни иҷтимоӣ ва фарҳангӣ буд.
Филми «Коса» доир ба масъалаҳои мубрами рӯз, аз ҷумла масъулияти падару модар дар тарбияи фарзанд ба навор гирифта шудааст. Филми мазкур соли гузашта дар кинофестивалҳо дар шаҳри Қазони Федератсияи Россия ва Лондони Британияи Кабир низ иштирок карда, санъати кинои тоҷикро муаррифӣ карда буд.
== Рӯзи кинои тоҷик ==
Дар даврони истиқлоли ҷумҳурӣ  ҳамасола дар Тоҷикистон [[16 октябр]] ҳамчун рӯзи кинои тоҷик таҷлил мегардад.&lt;ref&gt;[http://khovar.tj/2017/10/16-oktyabr-r-zi-kinoi-to-ik-sanate-ki-tavassuti-on-nerui-a-lonivu-ze-nii-omearo-metavon-baland-bardosht/ 16 октябр-Рӯзи кинои тоҷик. Санъате, ки тавассути он неруи ақлониву зеҳнии ҷомеаро метавон баланд бардошт]&lt;/ref&gt;

== Ҳамчунин нигаред ==
* [https://www.youtube.com/watch?v=0Sv0wzS1QA4 Нахустин суруди тоҷикӣ дар кино.Соли 1939]

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
{{ПБ}}
{{Тоҷикистон}}
{{Фарҳанги Тоҷикистон}}

[[Гурӯҳ:Синамои Тоҷикистон| ]]
[[Гурӯҳ:Баррасии мақолаҳо дар бораи синамои миллӣ]]</text>
      <sha1>quc7rrhomw2rjhfpt24b5jz38i6h4wj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Театри давлатии академии драмавии ба номи Абулқосим Лоҳутӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>20802</id>
    <revision>
      <id>1307271</id>
      <parentid>1292255</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:10:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Асарҳои  таҳияшуда */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16961" xml:space="preserve">'''Театри давлатии академии драмавии ба номи Абулқосим Лоҳутӣ''' — яке аз муассисаҳои театрии тобеи Вазорати фарҳанги Тоҷикистон мебошад. Театр дар пойтахти [[Тоҷикистон]] – шаҳри [[Душанбе]] ҷойгир аст.
==  Таърих  ==
Театри давлатии академии драмавии ба номи Абулқосим Лоҳутӣ яке аз театрҳои аввалини давлатӣ - касбии Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад. Тибқи қарори Ҳукумати ҶШС Тоҷикистон, Комиссарияти Халқии Маорифи ҷумҳурӣ тобистони [[соли 1929]] ба ташкил намудани аввалин дастаи касбӣ-театрӣ шурӯъ кард. Асоси онро маҳфили ҳаваскорони аскарони сурхи аз артиш ҷавобшуда ташкил медод.

Ҳайати театри навбунёд аз ҳафт нафар иборат буд: актёрҳо [[Шариф Бақоев]], [[Гулчеҳра Бақоева]], [[Тӯбиё Бобоева]], навозандагон [[Пӯлод Аҳмадов]], [[Гулмирзо Ҳусейнов]], Михаил Ягудоев, коргардон [[Ҳомид Маҳмудов]] (ӯ вазифаи директорро низ ба уҳда дошт).

Нахустин коргардонҳои театрӣ, дорои маълумоти махсуси театрӣ, хатмкунандагони студияи Хонаи маърифати ӯзбекӣ дар шаҳри Маскав Ҳ. Маҳмудов, Ф.Умаров ва М.Саидов буданд.

Моҳи декабри [[соли 1939]] мардуми Тоҷикистон 10-умин солгарди таъсиси Ҷумҳурии шӯравии сотсиалистии Тоҷикистонро ҷашн гирифт, ки он ба даҳумин солгарди таъсиси театри драмавӣ рост омад. Ин ҷашнвораҳо аз ҷониби театр бо пйесаҳои С.Улуғзода «Шодмон» (ноябри соли 1939 ба саҳна гузошта шуд, коргардон М.Саидов), «Отелло» (таҳияи Мителман соли 1939), пйесаи Д.Фурманов ва С. Поливанов «Исён» (таҳияи нав) пешвоз гирифта шуд.

[[Соли 1939]] Театри аввалини тоҷик унвони академӣ- [[драма]]вии ба номи устод А.Лоҳутиро ба худ гирифт ва фаъолияти бархе аз актёрон, аз қабили Ф Исматов, М.Қосимов, М.Саидов, Г.Бақоева, С.Тӯйбоева, А.Бурҳонов, О.Зиёев ба унвони Артисти хизматнишондодаи ҶШС Тоҷикистон тақдир гардида Е.И.Мителман ва оҳангсоз Сергей Баласянян сазовори унвони «Ходими шоистаи санъати ҶШС Тоҷикистон» дониста шуданд.

[[Соли 1964]] театри мазкур аз байни театрҳои Осиёи Марказӣ ва Қазоқистон якумин шуда бо панҷ намоишномаи азим- «Рӯдакӣ»-и С.Улуғзода, «[[Ромео ва Ҷулиетта]]»-и В.Шекспир, «Гунаҳкорони бегуноҳ»-и А.Н.Островский, «Ҳукми Модар»-и Ф.Ансорӣ ва «Гавҳари шабчароғ»-и С. Улуғзода дар Театри Пуҳаннандории кишвари ҳамсояи [[Афғонистон]] ҳунарнамоӣ кард. Сафари ҳунарӣ бо ширкати якҷояи ҳунарварони тоҷику афғон дар намоишномаи «Гунаҳкорони бегуноҳ»-и бародарони афғон (ин асарро ҳангоми сафари хидматӣ ба [[Кобул]] Ходими шоистаи санъати ҶШС Тоҷикистон [[Меҳрубон Назаров]] ба саҳна гузошта буд). Дар нақшҳои асосӣ: Кручинина - Ҳунарпешаи халқии Иттиҳоди Шӯравӣ [[Тӯҳфа Фозилова]], Незнамов - Ҳунарпешаи халқии Ҷумҳурии Тоҷикистон [[Маҳмуд Воҳидов]], ба поён расид. Ҳунарнамоии театри тоҷик бо музаффариятҳои калон гузашт.

Аз соли 1929 Ҳомид Маҳмудов, Фатҳулло Умаров, Миркарим Саидов, С. Саидмуродов, В.Тихонович, Я.Тоналский, аз соли 1937 то 1961 беш аз 20 сол  театрро ҳунарманди мардумии ҷумҳурӣ, устоди актёрони наслҳои аввал ва дуввум Е.И.Мителман сарварӣ намуд. Баъд аз ӯ В.Я Ланге (1961-1964), Ф.И.Александрин (1964-1969), [[Ҳоҷиқул Раҳматуллоев]] (1969-1971), [[Хушбахт Майбалиев]] (1971-1977), Н.К Детсик (1977-1981), [[Хушбахт Майбалиев]] (1981-1995), [[Мирзоватан Миров]] (1995-1998), [[Фаррух Қосимов]] (1998-2000), Д. Убайдуллоев (2000-2004), [[Баҳодур Миралибеков]] (2004-2008) ва аз соли 2008 [[Ибодулло Машрабов]] сарварӣ мекарданд. 
[[Акс:Ҳунарпешагони Тоҷикистон. JPG|right|thumb|Ҳунарпешаҳои театри А. Лоҳутӣ дар намоиш]]
Ҳунарпешаҳои театри тоҷик — [[Муҳаммадҷон Қосимов]], [[Миркарим Саидов]], [[Абдураҳмон Саидов]], [[София Тӯйбоева]] ва [[Аслӣ Бурҳонов]], [[Ҳоҷиқул Раҳматуллоев]] ва [[Алиназар Хоҷаев]], [[Тӯҳфа Фозилова]] ва [[Гулчеҳра Бақоева]], [[Тӯти Ғафорова]] ва [[Хайрӣ Назарова]], [[Маҳмуд Воҳидов]], [[Ато Муҳаммадҷонов]] ва [[Ҳошим Гадо]], [[Ҳабибулло Абдураззоқов]] ва [[Марям Исоева|Майрам Исоева]], [[Баҳодур Миралибеков]], [[Соро Сабзалиева]], [[Саврӣ Сабзалиева]], [[Мавлуда Обидова]], [[Дилбар Умарова]], [[Шералӣ Абдулқайсов]] ва [[Ибодулло Машрабов]], [[Аҳмадшоҳ Улфатшоев]], [[Асалбек Назриев]], [[Нурулло Абдуллоев]], [[Бурҳон Раҷаб]], [[Қиёмиддин Чақалов]], [[Саодат Азизова]] ва [[Фирӯз Умаров]], [[Қурбони Собир]] ва [[Лутфулло Давлатов]] ва дигарон бо назокату нафосати шарқиёна, бо ҳарорату зиндадилии тоҷикона, лаҳни ширини шоирона аз рӯи ақлу хирад ва фардияту ҳаётдонии хеш нақшҳои ҷовидонаро ба ҳаводорони театр тақдим намудаанд.

Имрӯз Театри давлатии академии драмаи тоҷик ба номи А. Лоҳутӣ метавонад бо хатмкунандагони донишкада амсоли [[Шералӣ Абдулқайсов]], [[Баҳодур Миралибеков]], [[Соро Сабзалиева]], [[Саврӣ Сабзалиева]], [[Мавлуда Обидова]], [[Дилбар Умарова]], [[Ибодулло Машрабов]], [[Аҳмадшоҳ Улфатшоев]], [[Асалбек Назриев]], [[Нурулло Абдуллоев]], [[Қиёмиддин Чақалов]], [[Саодат Азизова]], [[Фирӯз Умаров]], [[Қурбони Собир]], [[Лутфулло Давлатов]]  [[Муҳаммадӣ Мирзоалиев]], [[Нурулло Абдуллоев]], [[Ортиқ Қодиров]], [[Нуриддин Ҷаронӣ]], [[Ғаюр Ашӯр]]ов, [[Давлат Убайдуллоев]], [[Бобоҷон Ҳасанов]], [[Муҳаммадҷон Шодиев]], [[Салоҳиддин Шукуров]], [[Латофат Барзиева]], [[Малоҳат Абдуллоева]], [[Майрам Турсунова]], [[Султонмурод Бобомуродов]] ва чандин тани дигаре фахр мекунад.

== Ҳунарпешаҳои унвондор ==
===Ҳунарпешаҳои халқии Тоҷикистон===
* [[Нурулло Абдуллоев]]
* [[Исо Абдурашидов]]   
* [[Саодат Азизова]]  
* [[Ибодулло Машрабов]] – (барандаи Ҷоизаи давлатии ба номи А.Рӯдакӣ)  
* [[Баҳодур Миралибеков]]  (барандаи Ҷоизаи давлатии ба номи А.Рӯдакӣ, с. 2012) 
* [[Марям Исоева]]
* [[Шералӣ Абдулқайсов]]
* [[Қурбони Собир]] 
* [[Гуландом Сафаралиева]] 
* [[Мавлуда Обидова]] 
* [[Соро Сабзалиева]]  
* [[Саврӣ Сабзалиева]]  
* [[Хайрӣ Назарова]]  
* [[Асалбек Назриев]]  
* [[Ортиқи Қодир]] 
* [[Майрам Турсунова]] 
* [[Бобоҷон Ҳасанов]] 
* [[Дилбар Умарова]]
* [[Бурҳон Раҷаб]], 
* [[Аҳмадшоҳ Улфатшоев]]  
* [[Фирӯз Умаров]] 
* [[Носир Ҳасанов]] 
* [[Қиёмиддин Чақалов]]  
* [[Зулхумор Иброҳимова]]  
* [[Давлат Убайдуллоев]] 
===Ҳунарпешаҳои шоистаи Тоҷикистон===
* [[Маҳмадҳаким Мамадзоҳиров]] 
* 
* [[Ҷомӣ Хоҷаев]]  
* 
* [[Фотима Ғуломова]]  
* 
* [[Маҳмадӣ Мирзоалиев]]  
* 
* [[Муҳаммадҷон Шодиев]]  
* 
* [[Латофат Барзиева]]  &lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://vfarhang.tj/index.php?view=data_links&amp;link=teatri_davlatii_akademii_dramavii_ba_nomi_abulkosim_lohuti |title=Театри давлатии академии драмавии ба номи Абулқосим Лоҳутӣ |accessdate=2015-05-19 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170302105834/http://vfarhang.tj/index.php?view=data_links&amp;link=teatri_davlatii_akademii_dramavii_ba_nomi_abulkosim_lohuti |archivedate=2017-03-02 }}&lt;/ref&gt;
==Ҳунарпешаҳои маъруф==
* [[Аслӣ Бурҳонов]]
* [[Зоҳир Дӯстматов]]
* [[Маҳмуд Воҳидов]]
* [[Муҳаммадҷон Қосимов]]
* [[София Тӯйбоева]]
* [[Ҳошим Гадо]]
* [[Ато Муҳаммадҷонов]]
* [[Мушаррафа Қосимова]]
* [[Фаррухи Қосим]]
* [[Ҳабибулло Абдураззоқов]]
* [[Муҳаммад Халилов]]
* [[Мирбобо Зиёев]]
* [[Мукаррама Камолова]]
* [[Шамсӣ Қиёмов]]
* [[Ҳоҷиқул Раҳматуллоев]]
* [[Равшан Тӯрабеков]] 
* [[Хайрӣ Назарова]]
== Асарҳои  таҳияшуда  ==
Аз ибтидо то соли 2014 саҳнаи Театри давлатии академии драмаи тоҷик ба номи А. Лоҳутиро инчунин асарҳои оламшумули драматургияи Ғарб зебу зиннат доданд: 
* «Отелло», «Ромео ва Ҷулйетта», «Шоҳ Лир»-и [[Вилям Шекспир]], 
* «Макр ва муҳаббат», «Роҳзанҳо»-и Ф.Шиллер, 
* «Эзоп»-и Г.Фигерейдо, «Хонадони Бернардо Алба»-и Гарсиа Лорка, 
* «Хизматгори ду хоҷа», «Соҳибаи меҳмонхона», «Моҷаро дар Киоза»-и Карло Голдони, 
* «Бемори хаёлӣ», «Дон Жуан»-и Ж.Б. Молйер, 
* «Чашмаи гӯсфандон»-и Лопе де Вега, 
* «Шоҳ-гавазн»-и К.Готси, 
* «ШоҳЭдип»-и Софокл, «Саид»-и П.Корнел, 
* «Антигона»-и Жан Ануй, «Медея»-и Эврипид 
80 соли сипаришуда барномаҳои Театри давлатии академии драмаи тоҷик ба номи А. Лоҳутиро беҳтарин асарҳои драмманависони миллӣ рангин сохтанд. 
«Калтакдорони сурх», «Рӯдакӣ», «Шодмон», «Гавҳари шабчироғ», «Алломаи Адҳам ва дигарон»-и [[Сотим Улуғзода]], 
* «Рустам ва Суҳроб», «Ҳуррият», «Сарбозони инқилоб»-и [[Ғанӣ Абдулло]], 
* «Дил-дили Зайнаб»-и [[Шамсӣ Қиёмов]] ва Анна Мороз, 
* «Хонаи Нодир», «Дили сӯзон», «Гарнизон таслим намешавад», «Дохунда»-и [[Ҷалол Икромӣ]], 
* «Шаҳри ман», «Корвони бахт» «Қишлоқи тилоӣ»-и [[Мирсаид Миршакар]], 
* «Имтиҳон», «Ҳаёт ва ишқ», «Ҳукми модар»-и [[Файзулло Ансорӣ]], 
* «Орзу», «Дасти дӯст»-и [[Меҳрубон Назаров]], 
* «Қиссаи аҷибу ғариб» «Баҳроми Чӯбина, «Чаманзори ваҳдат»-и [[Тӯрахон Аҳмадхонов]], 
* «Лаҳзаи ҷовид», «Захми забон», «Шоҳ Исмоили Сомонӣ»-и [[Меҳмон Бахтӣ]], 
* «Беватан», «Ҳақиқати талх»-и [[Султон Сафаров]], 
* «Бо имзои Ленин»-и [[Атобоев Абдуссалом|Абдусалом Атобоев]], 
* «Саодат»-и [[Саидсултон Саидмуродов]] ва [[Муҳаммадҷон Рабиев]], 
* «Рустам ва Суҳроб»-и Пирмуҳаммадзода ва В.Волкенштейн, 
* «Кӯпрук»-и Фотеҳ Ниёзӣ, «Тӯй»-и [[Самад Ғанӣ]], 
* «Ибтидо»-и [[Ато Ҳамдам]], 
* «Ғуруби Аҷам», «Хоҷа сагпараст»-и [[Ҷумъа Қуддус]], 
* «Кабки қафас»-и [[Темур Зулфиқоров]], 
* «Драмаи миллат»-и [[Сафармуҳаммад Аюбӣ]], 
* «Паёми зардушт»-и [[Нур Табаров]], 
* «Искандари Зулқарнайн ва Спитамен»-и [[Барот Абдураҳмонов]], 
* «Ҷияни хира», «Тахти Султонмаҳмуд»-и [[Шодӣ Солеҳ]], 
* «Афсонаҳои мӯйсафед», «Мусофир ё «Куҷо равонаем»-и [[Нурулло Абдуллоев]], 
* «Парвози сабзабаноз»-и [[Маҳмадалӣ Муҳаммадиев]], 
* «Парвози Шоҳин»-и [[Ато Ҳамдам]] ва [[Расул Ҳодизода]], 
* «Гурги нодон»- [[Ғаюрбек Ашӯров]], 
* «Шов-шов»-и [[Ҷумъа Қуддус]] ва [[Низом Қосим]], 
* «Дод аз дастиАфандӣ»-и [[Ғаюрбек Ашӯров]], 
* «Ганҷи ранҷ»-и [[Турахон Аҳмадхонов]] ва диг.

== Адабиёт == 
* {{книга|автор = Нурҷонов Н.|заглавие = [[Ҳоҷиқул Раҳматуллоев (Китоб)|Ҳоҷиқул Раҳматуллоев]]|место = {{Душ.}}|издательство = Эҷод|год = 2005|страниц = 216|ref = Нурҷонов}}
* {{книга|заглавие = Роҳнамо (маълумотнома)|ответственный = Маълумотномаи омории Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон|место = {{Душ.}}|год = 2010|ref = Роҳнамо}}
* {{книга|автор = Шарифов Х.|заглавие = [[Ҷаҳони Марям (Китоб)|Ҷаҳони Марям]]|место = {{Душ.}}|издательство = Адиб|год = 2011|страниц = 40|ref = Шарифов}}

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Театри давлатии академӣ-драмавии ба номи Абулқосим Лоҳутӣ]]
[[Гурӯҳ:Муассисаҳои фарҳангии Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Театрҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Душанбе]]</text>
      <sha1>av9in360lpntqgtch65egbpvqloflv0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Театри давлатии ҷавонони Тоҷикистон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>20803</id>
    <revision>
      <id>1307260</id>
      <parentid>1293393</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:09:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16151" xml:space="preserve">== Театри давлатии ҷавонони Тоҷикистон ба номи Маҳмудҷон Воҳидов ==
'''Театри давлатии ҷавонони Тоҷикистон ба номи [[Маҳмуд Воҳидов|Маҳмудҷон Воҳидов]]''' – яке аз муассисаҳои театрии тобеи Вазорати фарҳанги Тоҷикистон мебошад. Театр соли [[1979]] номи [[ҳунарпеша]]и барҷастаи театру кинои Тоҷикистон, коргардони театр, [[Ҳунарпешаи халқии ҶШС Тоҷикистон|Ҳунарпешаи мардумии ҶШС Тоҷикистон]] ([[1973]]), дорандаи [[Ҷоизаи давлатии Тоҷикистон ба номи Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]]([[1978]]) [[Маҳмуд Воҳидов]] гирифтааст. Театр дар пойтахти Тоҷикистон – шаҳри [[Душанбе]] ҷойгир аст.
==  Таърих  ==
Соли 1971 бо Қарори Совети вазирони ҶШС Тоҷикистон дар заминаи хатмкунандагони Донишкадаи давлатии санъати театрии шаҳри [[Москва]] ба номи А.В. Луначарский Театри давлатии ҷавонон таъсис дода шуд.
27 декабри ҳамон сол бори аввал театр бо спектакли &quot;Васса Железнова&quot;-и М. Горький пардаи худро ба рӯи тамошобинон боз кард. Репертуари театрро асарҳои &quot;Табибизуракӣ&quot;-и Ж.Б.Молйер, &quot;Пирии пурзаҳмат&quot;-и Л. Разгонов, «Ғори аҷинаҳо»-и Г. Сафиева, «Хазони таги пой»-и Ф. Ғуломова, «Робияи Балхӣ»-и А. Атобойев &quot;Ҳалокати умед&quot;-и Г. Германсва &quot;Тангои ҷиноятӣ&quot;-и З. Раннет ташкил менамуд.
Ҳайати эҷодии театри навбунёдро актёрони ҷавон  
* [[Малика Ҷӯрабекова]], 
* [[Раҷабгули Қосим]], 
* [[Дилбар Умарова]], 
* [[Мавлуда Обидова]], 
* [[Гулсара Абдуллоева]], 
* [[Соҳибсултон Алиназарова]], 
* [[Абдулҳафиз Қодирӣ]],
* [[Амонулло Қодирӣ]]   
* [[Даврон Алиматов]], 
* [[Шодӣ Солеҳов]], 
* [[Тағоймурод Розиқов]], 
* [[Исфандиёр Гуломов]], 
* [[Қурбон Ҳомидов]], 
* [[Ғолиб Исломов]], 
* [[Берди Мингбоев]], 
* [[Асалбегим Саодатова]], 
* [[Султоншоҳ Муқаддамов]], 
* [[Гулбегим Зоолшоева]], 
* [[Ашур Ғуломов]], 
* [[Сафаралӣ Қурбонов]], 
* [[Неъмат Яҳёзода]], 
* [[Зафар Ҷаводов]], 
* [[Музаффар Хаёлов]]
 
ва Саркоргардон – [[Ҳабибулло Абдуразоқов]], коргардон – [[Турахон Аҳмадхонов]] ташкил медоданд.

Солҳои 1973-1977 як гурӯҳ, режиссёрони даьватшуда намоишҳои ҷолиберо дар саҳнаи театр гузоштанд. Аз ҷумла, А. Асанин &quot;Модар меояд&quot;-и Ш. Ҳусейнов, Бак Лан &quot;Таронаи ишқ»-и Нгуен Ву (Вьетнам), Шамсӣ Қиём &quot;Робиаи Балхӣ&quot;-и А. Атобоев, Б. Долинов &quot;Муаллими рақс&quot;-и Лопе де Вега, В. Лонге,&quot;Модар&quot;- и К. Чапек, З. Масафоев &quot;Дилшод&quot;-и А. Сидқӣ, «Эҳ, ҷавонӣ, ҷавонӣ»-и М. Бахтӣ, «Ситораи роҳнамо»-и К. Яшинро таҳия намудаанд.
[[Соли 1976]] дастаи ҳунарии Театр аз ҳисоби дастпарварони студияи нави тоҷикии ГИТИС - Ф.Умаров, И.Машрабов, Н.Нуриддинов, Х.Сиддиқ,, Назирмат ва Маҳбуба Мусоевҳо, Ҳотам Нуров, Умар Алиев ва дигарон пурратар гардид.
Ҳамчунин [[Донишкадаи давлатии санъати Тоҷикистон ба номи М. Турсунзода]] пайваста Театрро бо ҳунарпешагони хушсалиқа таъмин мекард.
Беҳтарини онҳо Б.Ятимов, Р.Ҳайдарова, С.Қурбонова, З.Хушвахтова, С.Наврӯзова, С.Азизова дар пешрафти Театр ҳиссаи сазовор доранд.

[[Соли 1977]]  барои спектаклҳои &quot;Васса Железнова&quot;-и М.Горький, &quot;Модар&quot;-и К.Чапек, &quot;Робиаи Балхӣ&quot;-и А.Атобойев ва &quot;Дилшод&quot;-и [[Аъзам Сидқӣ]] Театр сазовори ҷоизаи Кумитаи марказии Комсомоли ленинии Тоҷикистон гардид.[[Соли 1978]] ба Театр номи ҳунарпешаи маҳбуби халқи тоҷик шодравон [[Маҳмуд Воҳидов|Маҳмудҷон Воҳидов]] дода шуд.

Сарварони ҳамонвақтаи Театр - директор [[Аъзам Сидқӣ]] ва саркоргардон [[Шамсӣ Қиёмов]], ки худ драмнавис буданд, кӯшиши зиёд ба харҷ, доданд, ки барномаи Театр рангин бошад. Аз ин лиҳоз солҳои 1970-1980 асарҳои драмнависони тоҷик [[Абдумалик Баҳорӣ]], [[Меҳмон Бахтӣ]], Н. Исломов, Султон Сафаров, С. Ҳалимшо ва М. Холов рӯи саҳнаи Театрро диданд. Адибони номӣ [[Сотим Улуғзода]], [[Мирсаид Миршакар]], [[Муъмин Қаноат]] низ асарҳояшонро пешкаши театр карданд.
Дар баробари ин, аз ҳисоби актёрони болаёқат таҳиягароне чун З. Ҷаводов, М. Хаёлов, А. Қодирӣ ба воя расиданд, ки баъдан, пас аз хатми мактабҳои олӣ ва курсҳои режиссёрии ш.Москва дар пешбурди санъати таҳиягарии тоҷик нақши намоён бозиданд. Соли 1982 сарварии дастаи ҳунариро хатмкунандаи шуъбаи режис-сёрии ГИТИС, собиқ, актёри ҳамин театр [[Абдулҳафиз Қодирӣ]] ба уҳда гирифт.

[[Соли 1985]] Театр бо 5 асари беҳтарини худ барои ҳисоботи эҷодӣ ба шаҳри Москва роҳхат гирифт. Дар муддати 10 рӯз Театр дар бинои Театри хурди СССР шаҳри [[Москва]] бомуваффақият баромад карда, сазовори таҳсини тамошобинони пойтахт гардид.

Театр дар даврони соҳибистиқлолии Тоҷикистон рисолати худро бо масъулияти баланд иҷро карда истодааст. Дар ин замон асарҳои «Кафшҳои Абулқосим»-и А. Аҳмадхонов, Н. Табаров, «Карим- девона»-и Т. Аҳмадхонов, «Чашмони бародари қиёматӣ»-и [[Нур Табаров]], «Тавқи лаънат ва номзад»-и [[Шодӣ Солеҳов|Шодӣ Солеҳ]] ва З. Содиқ дар таҳияи [[Мирзоватан Миров]], «Рӯзе дарозтар аз қарн»-и [[Чингиз Айтматов]] дар таҳияи С.Усмонов, «Зани сарватманд»-и А. Амирлӣ, «Рустам ва Суҳроб»-и А. Фирдавсӣ, «Харгушаки бодича»-и С. Михалков дар таҳияи С.Усмонов, «Отелло»-и В.Шекспир, «Фолбинии Афандӣ»-и А. Баҳорӣ дар таҳияи [[Барзу Абдураззоқов]], «Шаби бепоёни фохта»-и Ҳ. Наимӣ, «Афсонаи зимистон» ва «Подоши амал»-и Н. Меликов ва «Ҷазираи тилисмгашта»-и Л.Устинов дар таҳияи Н. Меликов, «Сарбозони қаторӣ»-и А. Дударев ва «Биё, Барфӣ бобо»-и  [[Наримон Бақозода]] таҳия гаштанд.

Оҳангҳои эҷодкардаи Ҳунарпешаи халқии Тоҷикистон [[Мирзоватан Миров]] барои намоишномаҳои «Карим–девона», «Гурд», Моҷораи имтиҳон», «Биё, Барфӣ -Бобо» ба намоишномаҳо ҳусни дигар бахшиданд.

Театр соли 2010 дар Фестивали байналхалқии театрҳо «Шери тилоӣ» дар шаҳри Львов-и Украина бо спектакли «Чашмони бародари қиёматӣ» Н.Табаров, таҳияи М.Миров ширкат варзид. Соли 2010 барои таҳияи ҳамин асар Ҳунарпешаи халқи Тоҷикистон [[Мирзоватан Миров]] ба гирифтани [[Ҷоизаи давлатии Тоҷикистон ба номи Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]] сазовор гардид.

Коллективи театр ба ҳайси меҳмон бо спектакли «Рӯзе дарозтар аз қарн»-и Ч. Айматов дар таҳияи С. Усмонов дар фестивали байналхалқии театрҳо «Фаҷр» дар ҶИ [[Эрон]] ширкат варзид. Ҳунарманди халқи Тоҷикистон [[Мирзоватан Миров]] ва Ҳ. Усмонов дар фестивали байналхалқии мусиқӣ «Гули сурх» шаҳри Мазори Шарифи ҶИ [[Афғонистон]] иштирок намуданд.
Ҳунарпешаи театр А. Шарипов дар озмуни байналмилалии қиссахонӣ дар шаҳри Теҳрони ҶИ Эрон баромад намуд. Соли 2010 коллективи эҷодии театр ба [[Ҷумҳуриҳои Исломи Эрон]], [[Афғонистон]], [[Украина]] сафари ҳунарӣ намудааст.

[[Соли 2011]] барои ҳайатҳои театр соли бобарор буд. Намоиши «Шабе дур аз Ватан» -и Н.Меликов (андешаҳои театрӣ аз ашъори Б.Собир) дар Фестивал-озмуни ҷумҳуриявии театрҳои касбӣ &quot;Парасту-2011&quot; сазовори мақоми дуюм ва Ҷоизаи «Беҳтарин нақши мардона» гардида, бо даъвати Вазири фарҳанг ва иттилооти [[Ҷумҳурии Исломии Афғонистон]] барои ширкат дар Фестивали театрҳои миллӣ дар шаҳри Кобул пазируфта шуд. Ҳамчунин театр бо намоиши «Рустам ва Суҳроб»-и А. Фирдавсӣ ва С. Усмонов дар Фестивали байналмилалии театрии «Молодые театры России» (Омск, Федератсияи Россия) иштирок намуд. Дар [[соли 2011]] ҳамчунин намоишҳои «Нури маърифат»-и М. Миров дар таҳияи муаллиф, «Меҳмони нохонда» муаллиф ва таҳиягар Шодӣ Солеҳ ва афсонаи «Харгуши доно»-и [[Шамсӣ Қиёмов]] дар таҳияи С. Ҷанҷолов манзури тамошобинон гардонида шудаанд.
Театр дар чор Фестивали байналмилалии театрӣ дар кишварҳои Қирғизистон, Молдава, Эрон ва Украина бо намоишҳои «Шабе дур аз Ватан»-и Бозор Собир ва Н.Меликов, «Рустам ва Суҳроб»-и А. [[Фирдавсӣ]] ва «Сарбозони қаторӣ»-и А. Дударев иштирок намуд.
Театр бо намоиши «Шабе дур аз Ватан»-и [[Бозор Собир]] ва Н.Меликов иштирокчии аввалин Фестивал-лабораторияи байналмилалии театрии намоишҳои хурд «Человек театра» дар шаҳри Челябински Федератсияи Русия гардид.

[[Соли 2014]] намоиши «Шабе дур аз Ватан» ба Ҷоизаи байналмилалии «Ҷило-2014» дар номинатсияи «Намоиши беҳтарини сол» ва [[Моҳпайкар Ёрова]] дар номинатсияи «Беҳтарин ҳунарпешаи сол» мушарраф гардиданд.
== Ҳунарпешагони унвондор  == 
===Ҳунарпешаи халқии Тоҷикистон===

* [[Гулсара Абдуллоева]] 
* [[Раҷабгул Қосимова]] 
* [[Соибсултон Алиназарова]] 
* [[Асалбегим Саодатова]] 
* [[Шодӣ Солеҳов]] 
* [[Тағоймурод Розиқов]] 
* [[Ғолиб Исломов]] 
* [[Насриддин Нуриддинов]] 
* [[Имомбердӣ Мингбоев]] 
* [[Мирзоватан Миров]] 
* [[Дилбар Умарова]]

===Ҳунарпешаи шоистаи Тоҷикистон===

* [[Толибҷон Бобоев]] 
* [[Шавкат Халилов]] 
* [[Абдумумин Шарифӣ]] 
* [[Сабзагул Қурбонова]] 
* [[Ашурмаҳмад Ғуломов]] 
* [[Ниёзаҳмад Мӯсоев]] 
* [[Холмурод Сиддиқов]] 
 
== Асарҳои  таҳияшуда  ==
* &quot;Васса Железнова&quot;-и М.Горький, 
* &quot;Модар&quot;-и К.Чапек, 
* &quot;Робиаи Балхӣ&quot;-и А.Атобойев, 
* &quot;Дилшод&quot;-и А.Сидқӣ, 
* «Рустам ва Суҳроб»-и А. Жуковский, 
* «Чашмони бародари қиёматӣ»-и Н. Табаров, 
* «Подоши амал»-и Н. Меликов,
* «Моҷарои имтиҳон»-и А. Атобоев,
* «Ҷазираи тилисмгашта»-и Л. Устинов, 
* «Сарбози қаторӣ»-и А. Дударев.
* «Бозингарон»-и Н.Гогол, коргардон Н.Меликов,
* «Шоҳдухтар Фифелия»-и Л.Титова, коргардон Н.Меликов,
* «Тӯҳфа аз муҳоҷират»-и Ш.Солеҳ, коргардон Ш.Солеҳ.
* «Пайроҳаи зиндагӣ»-и С.Сафар, коргардон Қ.Мирзоев ва диг.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://vfarhang.tj/index.php?view=data_links&amp;link=teatri_davlatii_javononi_tojikiston_ba_nomi_mahmudjon_vohidov |title=Театри давлатии ҷавонони Тоҷикистон ба номи Маҳмудҷон Воҳидов |accessdate=2015-05-19 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305133725/http://vfarhang.tj/index.php?view=data_links&amp;link=teatri_davlatii_javononi_tojikiston_ba_nomi_mahmudjon_vohidov |archivedate=2016-03-05 }}&lt;/ref&gt;
== Манобеъ  ==

[[Гурӯҳ:Муассисаҳои фарҳангии Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Театрҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Театри давлатии ҷавонони Тоҷикистон ба номи Маҳмудҷон Воҳидов]]</text>
      <sha1>0vh4rjlup2buvchh57y463kkp5cxdew</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Театри давлатии драмаи русии ба номи Владимир Маяковский</title>
    <ns>0</ns>
    <id>20804</id>
    <revision>
      <id>1307314</id>
      <parentid>1255807</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:15:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Эъҷодиёт */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4848" xml:space="preserve">'''Театри давлатии драмаи русии ба номи Владимир Маяковский''' – яке аз муассисаҳои театрии тобеи Вазорати фарҳанги Тоҷикистон мебошад. Театр дар пойтахти Тоҷикистон – шаҳри [[Душанбе]] ҷойгир аст.

==  Таърих  ==
Театри давлатии драмаи русии ба номи Владимир Маяковскийи шаҳри [[Душанбе]], [[7 ноябр]]и соли [[1937]] таъсис ёфтааст. Нахустин мавсимро театр бо спектакли «Замин»-и Н.Вирти оғоз кардааст. Жанри театр драмавӣ мебошад. Яке аз аввалин ҳунарпешаҳои театр [[Николай Волчков]] буд, ки соли 1974 унвони [[Ҳунарпешаи халқии СССР]] аз [[Тоҷикистон]] сазовор шудааст.

==Эъҷодиёт==
Коллективи эҷодии театр асосан асарҳои драматургони советӣ «Соати бурҷи Кремль»-и Н. Погодин, «Масъалаи русҳо», «Сояи бегона»-и К.Симонов, «Барои онҳое, ки дар баҳранд»-и Б.Лавренев, «Интервенция»-и Л.Славин, «Дар паси фронти дуюм»-и В.Собко, «Бронеопезди14-69»-и В.Вишневский, «Кӯпруки оташин»-и Б.Ромашов ва ғайраҳоро таҳия намуданд. 
Театр бо Ордени Дӯстии халқҳо, с. [[1988]] дар нахустин Фестивал-озмуни ҷумҳуриявии театрҳои касбӣ «Парасту» бо намоишномаи «Елена Сергеевнаи азиз» ғолиб доиста шуд. 
Ҳайати эҷодии театр аз 6 то 13 сентябр дар Фестивали 1-уми байналмиллалии театрҳои мамолики Осиёи Марказӣ, ки дар шаҳри Алмаатои Ҷумҳурии Қазоқистон баргузор гардид,бо спектакли «Рустам ва Суҳроб»-и В.Жуковский ширкат варзид. Намоишномаи мазкур баҳои баландро сазовор шуд. Директори театр –Суҳроб Мирзоев Саркоргардони театр- Ҳунарпешаи шоистаи Тоҷикистон С.Усмонов.

== Ҳунарпешагон  ==
Театрро гурӯҳи артистон; Е. В. Аргуновская, В. А. Арзуманов, К. П. Балл, Л. И. Бачавёр, А. А. Герр, К. П. Эфименка, М. Д. Зикруткин, Е. К. Забиакин, Л. С. Карнеев, Н. Я. Каюков, В. Я. Рейнбахт, Э. И. Рогулина, О. М. Смирнова, [[Феликс Тошмуҳаммадов|Ф. М. Тошмуҳаммадов]] пурра намуданд.

Солҳои 2009- 2010:
 
* 2 н. Ҳунарпешаи халқии Тоҷикистон
* 
* 1 н. Дорандаи ордени  «Шараф»
* 
* 1 н. Дорандаи ордени «Шараф», дараҷаи 2
*   
* 1 н, Дорандаи медали «Хизмати шоиста»
*   
* 3 н. Дорандаи «Ифтихорнома»-и Президенти ҶТ
*

== Асарҳои  таҳияшуда  ==

Солҳои 2009- 2010:
 
* «Шаби охирони Суқрот»-и С. Цинев,
*   
* «Ишқи аввалини Насриддин»-и  Т. Зулфиқоров,
*  
* «Безумие. Год 1793»-и П. Вайс,
*  
* «Масхарабоз ва дӯстони ӯ»-и Б. Абдураззоқов,
*  
* «Маро тарк макун»-и А. Дударев,
*  
* «Се хоҳарон»-и А.П. Чехов.

{{хурд}}

== Манобеъ  ==
 
* Роҳнамо (маълумотнома). Маълумотномаи омории Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон. – Душанбе, 2010

== Пайвандҳои беруна==  
* [http://www.vfarhang.tj/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=87%3A2009-08-21-010520-1-434&amp;catid=41%3A2009-07-27-20-00-39&amp;Itemid=62&amp;lang=tj Сомонаи Взорати фарҳанги ҶТ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20160304192956/http://vfarhang.tj/index.php?catid=41:2009-07-27-20-00-39&amp;id=87:2009-08-21-010520-1-434&amp;itemid=62&amp;lang=tj&amp;option=com_content&amp;view=article |date=2016-03-04 }}

[[Театрҳои Душанбе]]

[[Гурӯҳ:Муассисаҳои фарҳангии Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Театрҳои Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>tiz987d548b9so1m1fq866qzdt5ujww</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>5 март</title>
    <ns>0</ns>
    <id>21227</id>
    <revision>
      <id>1307312</id>
      <parentid>1295927</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:15:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Зодрӯзҳо */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5656" xml:space="preserve">{{кулоҳи таърихи тақвимӣ}}

== Ҷашнҳо ==
''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Ҷашнҳои {{PAGENAME}}]]''

=== Миллӣ ===

=== Динӣ ===

== Рӯйдодҳо ==
''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Рӯйдодҳои 5 март ]]''
* [[1926]] — таъсиси маҷаллаи «[[Мактаби Советӣ]]»-нашрияи [[Вазорати маорифи Тоҷикистон]].
* [[1992]] — қабул гардидани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи ислоҳоти замин».

== Зодрӯзҳо ==
''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Зодагони 5 март]]''
 
* [[1133]] — Генрихи II Плантагенет, шоҳи англис.
* [[1324]] — Давиди II, шоҳи [[Шотландия]].
* [[1512]] — Герард Меркатор, картограф ва ҷуғрофияшинос.
* [[1696]] — Ҷованнӣ Баттиста Теполо, рассоми [[Италия|итолиёӣ]].
* [[1827]] — Шарл Антуан Жидел, нависандаи фаронсавӣ.
* [[1862]] — Зигберт Тарраш, яке аз бузургтарин шоҳмотбоз ва донандаи назарияи шоҳмот дар таърих.
* [[1865]] — Краснобаев Тимофей Петрович, ҷарроҳ, яке аз асосгузорони ҷарроҳии кӯдаконна, академики АИТ.
* [[1871]] — Роза Люксембург, сиёсатмадори олмонӣ.
* [[1884]] — [[Евгений Павловский]], зоолог ва паразитолог, узви фахрии АИ Тоҷикистон, Ходими шоистаи илми ҷумҳурӣ, генерал-лейтенант.
* [[1887]] — Эйтор Вилла-Лобос, оҳангсози бразилиягӣ.
* [[1913]] — [[Аширмат Назаров]], шоири ӯзбекзабони Тоҷикистон.
* [[1919]] — [[Александр Усенко]], шоир.
* [[1921]] — [[Муҳаммадқул Арабов]], коргардон наворбардори синамо.
* [[1923]] — [[Василий Триппел]], доктори илми кишоварзӣ, профессор.
* [[1927]] — [[Нӯъмон Неъматов]], доктори илми таърих, профессор, академики АИ Тоҷикистон, Ходими шоистаи илми ҷумҳурӣ.
* [[1928]] — [[Шарифҷон Исмоилов]], муаррих.
* [[1930]] — [[Раҳим Маҷидов]], доктори илми фалсафа, Ходими шоистаи илми Тоҷикистон.
* [[1930]] — [[Ғаффор Ашӯров]], файласуф, узви вобастаи АИ Тоҷикистон.
* [[1934]] — [[Нақиб Сулаймонов]], олими соҳаи иқтисод.
* [[1936]] — [[Нозил Саидов]], олими соҳаи кишоварзӣ.
* [[1940]] — [[Карим Қодиров]], доктори илми таърих.
* [[1942]] — [[Гулмурод Гаймназаров]], олими соҳаи математика.
* [[1942]] — [[Ҳоким Халилӣ]], шоир.
* [[1944]] — [[Раҳимҷон Бобоев]], олими соҳаи кишоварзӣ.
* [[1944]] — [[Раҳимҷон Давлатов]], олими соҳаи кишварзӣ.
* [[1944]] — [[Холмуроди Юлдош]], шоир.
* [[1945]] — [[Аюб Кенҷа]], нависанда.
* [[1945]] — [[Суҳроб Пӯлодов]], муаррих.
* [[1949]] — [[Талъат Негматулин]], ҳунарпешаи синамо (дар синамои тоҷик нақшҳо бозидааст).
* [[1950]] — [[Усмонҷон Муродов]], олими соҳаи тиб.
* [[1952]] — [[Ҳикмат Ҳисориев]], доктори илми биологӣ, профессор, академики АИ Тоҷикистон.
* [[1953]] — [[Шавкат Азимов]], олими соҳаи математика.
* [[1954]] — [[Рафоати Саидаҳмад]], шоира.
* [[1955]] — [[Абдуфаттоҳ Аҳмадҷонов]], олими соҳаи иқтисод.
* [[1956]] — [[Соҳиб Сангинов]], олими соҳаи иқтисод.
* [[1957]] — [[Зулфиқор Хуррамов]], олими соҳаи педагогика.&lt;ref&gt;Тақвими санаҳои ҷашнии Ҷумҳурии Тоҷикистон (барои соли 2017) / Мураттиб Ё. Сучонӣ; Зери таҳрири умумии С. Назарзода; Муҳаррирон Г. Маҳмудов, Ф. Аминов. — Душанбе, 2017. — 376 с.&lt;/ref&gt;

== Даргузаштҳо ==
''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Даргузаштагони 5 март]]''

== Тақвими мардумӣ ==
'''(20 Феврал — [[20 Март]])''' — [[Ҳут]] яке аз бурҷҳои дувоздаҳгона аст ва баробар бо моҳи [[Исфанд]] дар [[Гоҳшумори Эронӣ]] аст.
[[Акс:Pisces.svg|40px|none|Ҳут]]

== Нигаред низ ==
{{дарахти гурӯҳҳо}}

== Пайвандҳо ==
* http://www.calend.ru/day/03-05/ 
* [http://ru.science.wikia.com/wiki/5_марта Наука, 5.03]
* [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/march/5/default.stm, news.bbc 5.03]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{гоҳшуморӣ-хурд}}

[[Гурӯҳ:5 март|*]]</text>
      <sha1>3i9afo67vg5pt4q0ggdp9zdyxpygd2e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аслӣ Бурҳонов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>21624</id>
    <revision>
      <id>1307288</id>
      <parentid>1281484</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:12:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Театр */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14315" xml:space="preserve">{{Синамогар
 |ном                  = 
 |номи аслӣ            = Бурҳонов Аслӣ Бадриддинович 
 |тасвир               = Аслӣ Бадриддинович Бурҳонов.jpg
 |бар                  = 
 |тавсифи тасвир       = Аслӣ Бурҳонов дар нақши  Мухтор-ака дар филми «Ман бо духтаре вохӯрдам» (1957)
 |имя при рождении     = 
 |дата рождения        = 8.1.1915
 |зодгоҳ               = 
 |таърихи даргузашт    = 29.12.1997
 |маҳалли даргузашт    = {{МаҳаллиМарг|Душанбе|шаҳри Душанбе}}, [[Тоҷикистон]]
 |профессия            = {{актёр|СССР|Таджикистана|XX века}}, &lt;br&gt; {{режиссёр театра|СССР|Таджикистана|XX века}}
 |шаҳрвандӣ            = {{URS}} &lt;br&gt;{{TJK}}
 |солҳои фаъолият      = 
 |самт                 = 
 |киностудия           = 
 |ҷоизаҳо            = {{{!}} style=&quot;background:transparent&quot;
{{!}} {{Ордени Ленин}}{{!!}}{{Ордени Дӯстии Халқҳо}}{{!!}}{{Ордени «Нишони Фахрӣ»}}{{!!}}{{Ордени «Нишони Фахрӣ»}}
{{!}}-
{{!}} {{Ордени «Нишони Фахрӣ»}}{{!!}}{{Медали «Ба муносибати 100-солагии рӯзи таваллуди Владимир Илич Ленин»|1970}}
{{!}}}
{{{!}} style=&quot;background:transparent&quot;
{{!}} {{Ҳунарпешаи халқии ИҶШС|1965}} {{!!}} {{Ҳунарпешаи халқии ҶШС Тоҷикистон|1945}}
{{!}}}
}}

'''Аслӣ Бурҳонов''' (''Бурҳонов Аслӣ (Аслиддин) Бадриддинович''; [[8 январ]]и [[Соли 1915|1915]], [[Бухоро]] — [[29 декабр]]и [[Соли 1997|1997]], [[Душанбе]], [[Тоҷикистон]]) — ҳунарпешаи театр ва синамои тоҷик, коргардон, [[Ҳунарпешаи халқии ҶШС Тоҷикистон]] (1945). [[Ҳунарпешаи халқии СССР]] ([[1965]]), дорандаи [[Ҷоизаи давлатии Тоҷикистон ба номи Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]] ([[1970]]).

== Зиндагинома ==
Аслӣ Бурҳонов 8 январи соли 1915 дар шаҳри Бухоро дар хонаводаи қозикалон ба дунё омадааст. Бино ба навиштаи муҳаққиқи шинохтаи театр [[Низом Нурҷонов]] бобои Аслӣ Бурҳонов аз деҳаи Хӯҷахалили [[ноҳияи Ховалинг]] буда ва ба қасди таҳсил ба Бухоро рафта, бо духтаре хонадор мешавад. Аз он издивоҷ падари Аслӣ Бурҳонов — Бадриддин ба дунё меояд. Аз соли 1893 то соли 1920, яъне то остонаи Инқилоби Октябр Бадриддин дар вазифаи қозикалон кор кардааст. Вале баъди ишғоли Бухоро аз ҷониби Артиши Сурх чун унсури бегонаву хатарнок парронда мешавад.

Он замон Аслӣ нав панҷсола буд ва дар ин синну сол ятим мондан аз падари меҳрубон барояш хеле сахт буд. Аммо ятимӣ натавонист садди роҳи ӯ гардад, ки Аслии ҷавон аз таҳсил дур монад. Ӯро ба мактаби нав доданд ва аз соли 1925 бо ташаббуси хонандаи синфи болоӣ бо номи Ҳаётҷон Наимов дар мактаби ба номи Файзулло Хоҷаев, ки Аслӣ низ дар он таҳсил мекард, дастаи ҳунарӣ ташкил шуд ва ҳамин роҳи санъатро ба рӯйи вай боз кард&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.kmt.tj/content/%D0%B0%D1%81%D0%BB%D3%A3-%D0%B1%D1%83%D1%80%D2%B3%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%B2-%D0%B0%D0%B7-%D0%BD%D0%B0%D2%9B%D1%88%D0%B8-%D0%BF%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80-%D1%82%D0%BE-%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%BD-%D1%80%D0%BE%D2%B3%D0%B5-%D0%BA%D0%B8-%D2%B3%D1%83%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%BE-%D0%BC%D0%B0%D1%8A%D1%80%D1%83%D1%84-%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B4|title=Аслӣ Бурҳонов: Аз нақши пионер то Ленин. Роҳе, ки ҳунармандро маъруф кард|author=|website=www.kmt.tj|date=|publisher=Китобхонаи миллии Тоҷикистон|accessdate=2019-01-08|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190806215659/http://www.kmt.tj/content/%D0%B0%D1%81%D0%BB%D3%A3-%D0%B1%D1%83%D1%80%D2%B3%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%B2-%D0%B0%D0%B7-%D0%BD%D0%B0%D2%9B%D1%88%D0%B8-%D0%BF%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80-%D1%82%D0%BE-%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%BD-%D1%80%D0%BE%D2%B3%D0%B5-%D0%BA%D0%B8-%D2%B3%D1%83%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%BE-%D0%BC%D0%B0%D1%8A%D1%80%D1%83%D1%84-%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B4|archivedate=2019-08-06}}&lt;/ref&gt;.

== Фаъолияти ҳунарӣ ==
Аввалин нақши худро дар спектакли «Ҳуҷум»-и В. Ян дар саҳнаи театри Бухоро дар синни 15 солагӣ бозидааст. Соле баъд нақши писари инҷилобчиро дар намоишномаи С. Третяков «Ғурриши Хитой» ва баъд нақши писарбачаи муштзӯр Амонро дар асари У. Исмоилов «Зараррасонандагони пахта» иҷро кардааст.

Аз аввали соли 1931 ӯро бо дӯсташ Шукрулло Латифов ба сафи ҳунармандони касбии театр қабул карданд ва дар синни 16-солагӣ Аслии ҷавон аллакай корманди театр буд.

Соли 1932 театри Бухоро ба [[Тошканд]] як сафари ҳунарӣ анҷом дод ва баъдан дар шаҳрҳои Маскав, Ленинград, Свердловск, Магнитагорск, Перм, Харков, Керч, Олматӣ, Севастопол, Симферопол сафар кард, ки дар ин ҳайат Аслӣ Бурҳонов низ буд.

Мушкилоти оилавӣ ӯро водор кард, ки соли 1933 театри Бухороро тарк кунад ва ба [[Ғиждувон]] баргардад. Аммо ба муҷарради расидан ба [[Ғиждувон]] ба театри он ба кор даромад.

Моҳи ноябри соли 1933 бо даъвати бародари бузургаш, ки дар [[Сталинобод]] мезист, ба пойтахти Тоҷикистон омад ва [[25 декабр]]и [[соли 1933]] ба вазифаи ҳунарпешаи [[Театри давлатии академии драмавии ба номи А. Лоҳутӣ]] ба кор қабул шуд. Аз он замон то охири умр (1997) ҳунарманди ҳамин театр буд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

== Эҷодиёт ==

=== Театр ===
[[Акс:Аслӣ Бурҳонов дар нақши В. И. Ленин.jpg|thumb|Аслӣ Бурҳонов дар нақши В. И. Ленин.]]
Аслӣ Бурҳонов симоҳои мардони қавиирода, муборизони роҳи озодӣ, шахсони фидокору дурандешро офаридааст. Бурҳонов дорои истеъдоди намоён буда, нақшҳои чи фоҷиавӣ ва чи мазҳакавиро табиӣ, бомаҳорат ва таъсирбахш бозидааст. Нақшҳои иҷрокардаи Бурҳонов — Ризо («Мубориза»-и А. Усмонов, 1933), Фердинанд («Макр ва муҳаббат»-и Ф. Шиллер, 1937), Хушвақт («Тӯҳмат»-и С. Саидмуродов ва И. Исмоилов, 1938), Салим, Сафар («Калтакдорони сурх», 1941; «Дар оташ», 1944, С. Улуғзода), Ҳаҷир, Суҳроб («Рустам ва Суҳроб»-и А. Пирмуҳаммадзода ва В. Волкенштейн, 1941—1945), Ҳоҷи («Арӯсӣ панҷсӯма»-и М. Ӯдубодӣ, 1943), Коба («Хонлар»-и С. Вургун, 1951), Қорӣ Ишкамба («Марги судхӯр»-и С. Айнӣ, 1953), Рӯдакӣ («Рӯдакӣ»-и С. Улуғзода, 1958) ва диг. Аслӣ Бурҳонов нахустин иҷрокунандаи нақши В. И. Ленин дар саҳнаи тоҷик (пиесаи Н. Погодин, «Одами милтиқдор», 1948). Баътар дар асарҳои саҳнавии «Соли 1919-и фаромӯшнашаванда»-и В. Вишневский (1951), «Соати бурҷи Кремл»-и Н. Погодин (1960), «Тӯфон»-и [[Ғанӣ Абдулло]] ва [[Шамсӣ Қиёмов]] (1957), Ҳуррият ва «Сарбозони инқилоб»-и Ғанӣ Абдулло (1964), «Корвони бахт»-и М. Миршакар (1972) образи В. И. Ленинро офарид. Яго, Меркутсио, Кент, Труфальдино («Отелло», 1948; «Ромео ва Ҷулета», 1947; «Шоҳ Лир», 1957;) «Хизматгори ду хоҷа», 1947) — беҳтарин нақшҳои Аслӣ Бурҳонов аз осори драматургияи класикии Ғарб аст. Дар пиесаҳои солҳои охир: «Антигона»-и Софокл (1971), «Дасти дӯст»-и [[Меҳрубон Назаров]] (1974), «Фарёди ишқ»-и Ғанӣ Абдулло (1975) нақшҳои асосиро иҷро кардааст.

=== Коргардонӣ ===
Фаъолияти коргардониаш низ бой буда, асарҳои зиёдеро ба саҳна гузоштааст.

* «Муаллими ишқ»-и [[Мирсаид Миршакар]],
* «Арӯси панҷсума»-и М. Ӯрдубодӣ,
* «Гавҳари шабчароғ» ва «Рӯдакӣ»-и [[Сотим Улуғзода]],
* «Ду веронагӣ»-и У. Шекспир ва ғ.&lt;ref&gt;Энсиклопедияи советии тоҷик. — Душанбе. — Ҷ. 1. — 1978. — Саҳ. 551—552.&lt;/ref&gt;

=== Синамо ===
Аслӣ Бурҳонов инчунин дар филмҳои киностудияи «Тоҷикфилм»:
* «Сарҳад дар кӯҳсор» — Абдураҳмон (1953),
* «Дохунда» — Абдулло (1956),
* «Ман бо духтаре вохӯрдам» — Мухтор-ака (1957),
* «Чароғ дар кӯҳсор» — (1958),
* «Вазифаи баланд» — Ҷӯраев (1958),
* «Одам пӯсташро иваз мекунад» — Ҳоҷиёров (1959),
* «Вақти зангирии писар расид» — Карим-ака (1959),
* «Ҳикояҳои хурд дар бораи кӯдаконе, ки…» падари Ёрмат (1961),
* «Зумрад» — (1961),
* «Оромӣ намешавад» — Султонов (1962),
* «Афсонаи шарқӣ» — (1972),
* «Салом, одами хуб» — Қурбон (1973),
* «Субҳи Ганг» — ясаул-боши (1975),
* «Достони Сиёвуш» — (1976),

=== Садопешагӣ ===
Ӯ дар дубляжи бисёр филмҳо саҳм гузоштааст.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;Энциклопедия кино Таджикистана. — Душанбе, 2012, — С. 76. — 396 с. — ISBN 978-99947-919-4-1.&lt;/ref&gt;

== Ҷоизаву орденҳо ==
* [[Ҳунарпешаи халқии ҶШС Тоҷикистон]] ([[1945]]).
* [[Ҳунарпешаи халқии СССР]] ([[1965]]).
* [[Ҷоизаи давлатии Тоҷикистон ба номи Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]] ([[1970]])
* Ордени Ленин ([[1957]])
* Ордени Дӯстии халқҳо ([[1985]])
* Се ордени «Нишони фахрӣ» ([[1941]]; [[1949]]; [[1954]])
* Медали «Ба муносибати 100-солагии рӯзи таваллуди Владимир Илич Ленин» (1970)
* Се Грамотаи фахрии Шӯрои Олии ҶШС Тоҷикистон.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
* [http://dic. academic. ru/dic. nsf/bse/71876/%D0%91%D1%83%D1%80%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2 Бурханов Асли Бадриддинович] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130713112533/http://dic./ |date=2013-07-13 }}
* [http://www. vfarhang. tj/index. php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=98&amp;Itemid=75&amp;lang=tj Сомонаи Вазорати Фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон]
* Народные артисты СССР. В 2-х тт. / Авторы-составители М. В. Музалевский и В. Л. Иванов. — М. : РИЦ «Кавалер», 2007.
* [http://www. tojikfilm. tj/index. php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=500 %3A2014-04-08-16-12-13&amp;catid=56 %3A2014-02-10-17-35-38&amp;Itemid=218&amp;lang=ru Асли Бурхонов, актёры «Таджикфильма»]

{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театр аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Синамогарони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театр]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Коргардонҳои филми Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театри давлатии академӣ-драмавии ба номи Абулқосим Лоҳутӣ]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои киностудияи “Тоҷикфилм”]]
[[Гурӯҳ:Барандагони Ҷоизаи давлатии ба номи Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]]</text>
      <sha1>prhbd8m1ueqjnwf5tn0ibai70dx167d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>София Тӯйбоева</title>
    <ns>0</ns>
    <id>22052</id>
    <revision>
      <id>1307316</id>
      <parentid>1293949</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:52:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6755" xml:space="preserve">{{Шахс
 |ном                      = София Тӯйбоева
 |номи аслӣ                = София Эрҷоновна Тӯйбоева
 |ном ҳангоми таваллуд     =  
 |тасвир                   = София Туйбоева.png
 |бар                      = 
 |тавсифи тасвир               
 |таърихи таваллуд     = 30.01.1913 
 |зодгоҳ                   = {{Зодгоҳ|Казалинск|шаҳри Казалинск}}  ҶШС Қазоқистон 
 |табаият                  = {{парчамбандӣ|Тоҷикистон}}    
|шаҳрвандӣ                =  
  |таърихи даргузашт        = 25.10.1996 
 |маҳалли даргузашт      = {{МаҳаллиМарг|Душанбе|шаҳри Душанбе}}, [[Тоҷикистон]] 
|падар                    = 
 |модар                    = 
 |ҳамсар                   =  
 |фарзандон                =  
 |навъи фаъолият           = [[ҳунарпеша]]и театр ва синамо  
 |ҷоизаҳо                  =  [[Ҳунарпешаи халқии ҶШС Тоҷикистон]] ([[1941]]), {{ордени Ленин}}, {{ордени Байрақи Сурхи Меҳнат}}  — [[Соли 1941|1941]], [[Соли 1949|1949]], [[Соли 1957|1957]],
 |соядаст                  = 
 |сайт                     = 
 |викианбор                = 
}}
''' София Эрҷоновна Тӯйбоева''' ([[30 январ]]и [[1913]], Қазалинск, [[Қазоқистон]] — [[25 октябр]]и [[1996]] [[Душанбе]], [[Тоҷикистон]])— [[ҳунарпеша]]и театр ва синамои тоҷик. [[Ҳунарпешаи халқии ҶШС Тоҷикистон]] ([[Соли 1941|1941]]). Аз соли [[Соли 1931|1931]]  — ҳунарпешаи [[Театри давлатии академии драмавии ба номи А. Лоҳутӣ]]. Узви Иттифоқи  кинематографистони СССР ([[Соли 1958|1958]])

== Зиндагинома ==
* 1913 — дар ш. Казалинск [[Қазоқистон]] ба дунё омадааст.
* 1929—1931 — ҳунарпешаи театри ӯзбекии академӣ-драмавии ба номи Ҳамза Ҳакимзода Ниёзӣ,
* 1931—1991 — ҳунарпешаи [[Театри давлатии академии драмавии ба номи А. Лоҳутӣ]], шаҳри [[Душанбе]].

== Нақшҳо дар театр==
* Дилбар («Ду коммунист», 1931),
* Турсун («Ҳуҷум»,1931),
* Ширин («Мубориза»,1933),
* Луиза («Макр ва муҳаббат»),
* Дездемона; Бахтиёр («Тӯҳмат»),
* Гурдофарид («Рустам ва Суҳроб»),
* Лауренсия (1942), Джулетта (1947),
* Саодат (1948),
* Любов Яровая (1955),
* Ши Пин («Тӯфон»,1958),
* Сарвар («Ҳукми модар»,1962),
* Крупская («Гирдбод», 1957),
* Туанет («Бемори сохта»),
* Пошлёпкина («Ревизор»),
* Холнисо («Сӯзании абрешимӣ» Каҳҳор).

== Дар синамо ==
София Тӯйбоева аввалин ҳунарпешаи [[Синамои тоҷик|кинои тоҷик]] мебошад, ки дар филми [[«Муҳоҷир» (филм)]] (соли [[1934]], коргардон [[Комил Ёрматов]]) нақши асосии занонаро иҷро кардааст.

* Ман бо духтаре вохӯрдам :: Меҳриниссо (1957)&lt;ref&gt;[https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AF_%D0%B2%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%82%D0%B8%D0%BB_%D0%B4%D0%B5%D0%B2%D1%83%D1%88%D0%BA%D1%8 Я встретил девушку ru.wikipedia.]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;
* Вазифаи баланд :: Маҳмудова (1958),
* Қисмати шоир:: Малика (1959),
* Вақти зангирии писар расид :: ҳамсоя (1959),
* Ҳикояҳои хурд дар бораи кӯдаконе, ки… :: хола (1961),
* Оромӣ намешавад :: эпизод (1962),
* Ҳасан аробакаш (1965),
* Зери хокистар - оташ (1967),
* Тӯфон дар водӣ :: Мастон-биби(1972)&lt;ref&gt;Энциклопедия кино Таджикистана. — Душанбе, 2012. — С. 206 — 207&lt;/ref&gt;

==Ҷоизаҳо==

* 3 Ордени &quot;Байрақи Сурхи Меҳнат&quot; — [[Соли 1941|1941]], [[Соли 1949|1949]], [[Соли 1957|1957]], 
* Ордени Ленин — [[Соли 1954|1954]], 
* медалҳо ва ифтихорномаҳои [[Иттиҳоди Шӯравӣ|СССР]] ва [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон|ҶШС Тоҷикистон]] сарфароз гардидааст.&lt;ref&gt;[http://www.tojikfilm.tj/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=660%3A2014-07-09-05-02-03&amp;catid=56%3A2014-02-10-17-35-38&amp;Itemid=218&amp;lang=ru Туйбаева София]&lt;/ref&gt;

== Пайвандҳо ==
*[http://www.kino-teatr.ru/kino/acter/w/sov/30785/bio/ София Тӯйбоева ] 
*[http://persons-info.com/index.php?v_ddb=30&amp;v_mmb=1&amp;res_mode=740&amp;sort=yb&amp;sord=d&amp;pid=55163 София Тӯйбоева]  
*[http://www.vfarhang.tj/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=98&amp;Itemid=75&amp;lang=tj Сомонаи Вазорати Фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон]
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Феҳристи ҳунарпешагон]]
[[Гурӯҳ:Синамогарони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театр]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои киностудияи “Тоҷикфилм”]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешагони халқии ҶШС Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театри давлатии академӣ-драмавии ба номи Абулқосим Лоҳутӣ]]
[[Гурӯҳ:Аъзои Иттифоқи синамогарони ИҶШС]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени Ленин]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени Байрақи Сурхи Меҳнат]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ]]
[[Гурӯҳ:Занҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Занҳои ҳунарпешаи Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>0su11b6nyd8q20pugfcqqrkhfgmnng5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Чойкаҳак</title>
    <ns>0</ns>
    <id>22408</id>
    <revision>
      <id>1307222</id>
      <parentid>1256199</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:52:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4541" xml:space="preserve">[[Акс:Saint John's wort flowers.jpg|thumbnail|Чойкаҳак]]
'''Чойкаҳак'''– Hypericum perforatum (Зверобой продырявленный).

'''Чойкаҳак''' – рустании бисёрсола буда, баландиаш то 1 метр мешавад.
==Тавсиф ва сифат==  
'''[[Реша]]аш''' – тиррешаи сернавда мешавад.

'''Пояаш''' – ростистодаи суфтаи дуқиррадор мебошад.

'''Баргҳояш'''  –  нишастаи  мутақобил,  шаклашон  –  эллепсшакл  ё  ки камтар дарози – байзашакл (дар дарози 0,7-3,5 см ва дар паҳни 0,2-1,5 см) буда,  дар  танаи  худ  нуқтаҳои  равғанини  ғадуддор  дорад,  лаби  паҳнаки барг сиҳати яклухт мебошад.

'''Хӯшагул''' – ҳорӯбаки - сипаршакли бисёргула.

'''Рангаш''' – зарди тилодор, гулбаргаш – 5 то дарози-эллепсшакл (1-2 см  дар  дарозӣ  ва  0,4-0,5  см  дар  паҳнӣ)  бо  нуқтаҳои  майдаи  сиёҳи ғадуддор мебошад.

'''Мевааш''' – қутичаи сеқисмае мебошад, ки дар дарунаш бисёр тухм
ҷойгир шудааст (аз 45 то 100 дона).

'''Тухмаш''' –  майдачаи  дарозрӯя  ё  ки  слиндршакл,  рангаш ҷигарии-торик, дарозиашон то 1 мм мебошад. Вазни 1000 дона тухмӣ ба 0,10 -0,15 грамм баробар мебошад.

==Макон==

Чойкаҳак  моҳҳои  май-июл  гул  карда,  моҳҳои  сентябр-октябр  тухм медиҳад.Чойкаҳак дар нишебиҳои адирҳо, лаби ҷӯйбору дарёчаҳо, байни алафзорҳо  дар  ҷойҳои  серофтоби  ноҳияҳои  [[Зарафшон]],  Туркистон, [[Ҳисор]]у  –  [[Дарвоз]],  Ҷанубу-Шарқи  Тоҷикистон  дар  баландии  600-3000  метр мерӯяд.

== Сифати доругӣ ==

Дар тиб қисми болоии гулкардаи рустаниро истифода мебаранд. Аз  даври  қадим  чойкаҳакро  ҳамчун  рустании  дорувор  истифода мебурданд.  Чойкаҳакро аз бисёр бемориҳо истифода мебаранд, ҳамчун: зидди газаки гурда ва меъда ҳамчун ҷойҳои маҳкамшударо мекушодагӣ. Тухмии  чойкаҳак  меъдаро  мустаҳкам  менамояд  ва  дар  вақти касалиҳои дил ва ғайра истифода бурда мешавад.
Чойкаҳак иштиҳои одамро нағз карда, кори рўдаҳоро нағз мекунад ва пешобро медавонад. Препаратҳои галенӣ, ки аз алафи чойкаҳак тайёр карда  мешаванд  ҳамчун  хунманъкунанда  ва  зидди  газзак  истифода мебаранд.

Бо методи фармокологӣ исбот карда шудааст, ки алафи чойкаҳак ба  худ  хусусиятҳои  давондани  пешоб  ва  нест  кардани  кирмҳоро  дорад. Шароби  10%  ин  алаф  зидди  острицаҳо  (гименолепидоза)  истифода мебаранд. Дар ветеринария аз шароби 20% -и алафи чойкаҳак эмульсияро дар асоси равғани вазелин тайёр карда, бо он захмҳои чорворо табобат менамоянд.

== Нигаред ==
{{commons|Hypericum perforatum}}
==Манобеъ==
Сатторов Ҷ.С.  Растаниҳои доруворӣ. Курси мухтасари лексия аз фанни «Растаниҳои доруворӣ».  – Душанбе,  2007
* [http://викисфера.рф/wiki/Зверобой_продырявленный Зверобой продырявленный]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} // Викисфера

[[Гурӯҳ:Гиёҳҳои доруӣ]]</text>
      <sha1>1usd55yvmkypogxuyl96hkn7a0nl3at</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Борис Кимёгаров</title>
    <ns>0</ns>
    <id>22481</id>
    <revision>
      <id>1307270</id>
      <parentid>1281493</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:10:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Зиндагинома */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5333" xml:space="preserve">{{Синамогар
| ном = Кимёгаров Бенсион Ариевич
}}

'''Бенсион (Борис) Ариевич Кимёгаров ''' ([[30 сентябр]]и [[соли 1920]], шаҳри [[Самарқанд]] – [[19 апрел]]и [[соли 1979]], шаҳри [[Душанбе]]) – коргардони синамои тоҷик. [[Ҳунарпешаи халқии ҶШС Тоҷикистон]] ([[1960]]), узви Иттифоқи кинематографистони СССР ва Иттифоқи синамогарони Тоҷикистон. Барандаи [[Ҷоизаи давлатии СССР (ИҶШС)|Ҷоизаи ба номи Сталин]] (ҳамроҳи филмбардор И. Барамиков) дараҷаи сеюм ([[соли 152|1952]]).

==Зиндагинома==
Бенсион Ариевич Кимёгаров [[30 сентябр]]и [[соли 1920]] дар шаҳри [[Самарқанд]] ([[Узбекистон]]) дар оилаи яҳудиёни бухорои ба дунё омадааст. Институти педагогии Сталинобод (1936-1939) ва ВГИК-ро ([[1944]]) хатм кардааст. Аз соли 1944 - [[когардон]]и киностудияи Сталинобод (аз соли 1957 &quot;[[Тоҷикфилм]]&quot;). Солҳои 1962 -1975 котиби Иттифоқи синамогарони Тоҷикистон. Коргардон - таҳиягар Борис Кимёгаров яке аз пешсафони [[синамои тоҷик]] буд. Хушбахтона, дар [[синамои тоҷик]] маҳз ба ҳамин шахсият таърих ва саодати эҷодӣ имконияти бештаре додааст, ки ба мавзӯъҳои муҳими ҳуввияти мардуми тоҷик камар бандад. Дар хотираи таърихии халқ эҳё кардани симои [[Рӯдакӣ|Рӯдакии]] бузург - [[филм]]и [[Қисмати шоир (филм)|‎«Қисмати шоир»]] (барандаи ҷоизаи аввал дар Кинофестивали байналмилалии [[Қоҳира]], соли [[1959]]), тавоноии маънавии шеър ва ҳикмати Абулқосим Фирдавсӣ - филмҳои [[Коваи оҳангар (филм)|«Коваи Оҳангар»]] ([[соли 1961]]), [[Достони Рустам (филм)|«Достони Рустам»]] ([[соли 1970]]), [[Рустам ва Суҳроб (филм)|«Рустам ва Суҳроб»]] ([[соли 1971]]), [[Достони Сиёвуш (филм)|«Достони Сиёвуш»]] ([[соли 1976]]) офаридааст.

== Ҷоизаҳо ==
* [[Ҳунарпешаи халқии ҶШС Тоҷикистон]] ([[1960]]),
* [[Ҷоизаи давлатии СССР (ИҶШС)|Ҷоизаи ба номи Сталин]] (ҳамроҳи филмбардор И. Барамиков) дараҷаи сеюм ([[1952]]) - барои филми хуҷҷатии &quot;Тоҷикистони Советӣ&quot; 
* [[Ҷоизаи давлатии Тоҷикистон ба номи Абуабдуллоҳи Рӯдакӣ]] ([[1973]]) — барои кинофилми «Достони Рустам» ва «Рустам ва Сухроб»
* ду ордени “Нишони Фахрӣ” (1952),(1957),
* ордени &quot;Парчами Сурхи Меҳнат&quot; (1957),
* медали &quot;Барои меҳнати шоён&quot; (1946), 
* Ифтихорномаи Фахрии Кумитаи советии муҳофизати сулҳ (1959), 
* Шаш Ифтихорномаи Фахрии Президиуми Совети Олии Тоҷикистон ва Белоруссия мукофотонида шудааст&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://tajikfilm.tj/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=548%3A2014-07-03-12-11-42&amp;catid=25%3A2014-02-10-17-38-40&amp;Itemid=213&amp;lang=ru |title=Сомонаи Тоҷикфилм |accessdate=2016-01-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170306143234/http://tajikfilm.tj/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=548%3A2014-07-03-12-11-42&amp;catid=25%3A2014-02-10-17-38-40&amp;Itemid=213&amp;lang=ru |archivedate=2017-03-06 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.kino-teatr.ru/kino/director/sov/30783/bio/ Биография и фильмография на сайте kino-teatr.ru]&lt;/ref&gt;.

== Адабиёт ==
* Энсиклопедияи адабиёт ва санъати тоҷик. Иборат аз се ҷилд. Ҷилди 2. – Душанбе, 1989 
* Энциклопедия кино Таджикистана. - Душанбе, 2012. - С. 111-112.
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{Authority control}}

[[Гурӯҳ:Синамогарони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Коргардонҳои филми Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Коргардонҳои киностудияи “Тоҷикфилм”]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешагони халқии ҶШС Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Аъзои Иттифоқи синамогарони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Аъзои Иттифоқи синамогарони ИҶШС]]
[[Гурӯҳ:Барандагони Ҷоизаи давлатии ба номи Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]]</text>
      <sha1>d3dr7dq4ontw91evt77grsoj1jc8hrn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фурудгоҳи бин‌алмилалии Сент Пете-Клирвотер</title>
    <ns>0</ns>
    <id>25205</id>
    <revision>
      <id>1307106</id>
      <parentid>846790</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T13:23:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>163</id>
      </contributor>
      <comment>Replacing St._Petersburg-Clearwater_International_Airport_FL_31_Dec_2008.jpg with [[File:St._Petersburg-Clearwater_International_Airport_FL_31_Dec_1998.jpg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3068" xml:space="preserve">{{Infobox airport
| ном         =Фурудгоҳи байналмилалии син петирзбӯрг-клируотр
| номи маҳаллӣ  = 
| номи маҳаллӣ-1 = 
| номи маҳаллӣ-2 = 
| акс  =St. Petersburg-Clearwater International Airport Logo.svg 
| акс-арз  =  
| унвон  =
| акс2 =St. Petersburg-Clearwater International Airport FL 31 Dec 1998.jpg 
| акс2-арз =  
| унвон2     =
| IATA         =PIE 
| ICAO         =KPIE 
| FAA          = 
| TC           = 
| LID          = 
| GPS          = 
| WMO          =

| навъ        =ҳамагона (умумӣ) 
| молик-муроқиб   = 
| молик        =Board of County Commissioners, 
| гардонанда     = 
| шаҳр  =[[тмпо, филуредо]]
| муқеъият    =[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]]
| марказ          =
| ҷузъ        = &lt;!-- фурудгоҳ низомӣ --&gt;
| бакор рафта дар         = 
| фармондеҳ/мудир    = 
| сокин    = 
| metric-elev  =
| аз иртифоъи сатҳи дарё бар асоси фут  =11
| аз иртифоъи сатҳи дарё бар асоси метр  =3
| Мухтасот  ={{Coord|27|54|36|N|082|41|15|W|region:US_type:airport}}
| вебгоҳ      =[http://www.fly2pie.com/ www.Fly2PIE.com]
| metric-rwy   =
| R1-шумора    =41021
| R1-тул-фут  =5903
| R1-тул-метр =1799
| R1-сатҳ   = [[асфалт]]
| H1-шумора    =
| H1-тул-фут =
| H1-тул-метр  =
| H1-сатҳ  = 
| тавзеҳ-Сол    =2007
| тавзеҳ1-титр=Мусофирбарӣ
| тавзеҳ1-Иттилоот   = 747369
| понавис    =
}}

'''Фурудгоҳи байналмилалии син петирзбӯрг-клируотр''' ({{lang-en|St. Petersburg-Clearwater International Airport}}) — фурудгоҳи ҳамагона (умумӣ) мусофирбарӣ бо [[Коди ИОТО]]и PIE аст, ки як [[Бонд фурудгоҳ|бонди фуруди]] [[асфалт]] дорад, ва тӯли бонди он 1799 метр аст. Ин фурудгоҳ дар шаҳри [[тмпо, филуредо]] кишвари [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]] қарор дорад, ва дар баландии 3 метр аз сатҳи баҳр воқеъ шудааст.

==Ҷусторҳои вобаста==
*[[Коди ИОТО]]
*[[Коди ИКАО]]
*[[Феҳристи фурудгоҳҳои Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]]

==Манобеъ==
&lt;references/&gt;
{{Reflist}}
* [http://worldaerodata.com World Aeronautical Database. Retrieved 29 July 2013] {{ref-en}}
* [http://www.airport-data.com Airport and Aircraft information. Retrieved 29 July 2013] {{ref-en}}

{{Фурудгоҳҳои Иёлоти Муттаҳидаи Амрико}}
{{Фурудгоҳ-нопурра}}

[[Гурӯҳ:Фурудгоҳҳои Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]]
[[Гурӯҳ:Фурудгоҳҳо аз рӯи алифбо‎]]</text>
      <sha1>fxgzuq9o8vsf9ms0qsuwb8pjp1sjkt4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307134</id>
      <parentid>1307106</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:28:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Farorud moved page [[Фурудгоҳи бин‌алмилалӣ син петирзбӯрг-клируотр]] to [[Фурудгоҳи бин‌алмилалии Сент Пете-Клирвотер]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3068" xml:space="preserve">{{Infobox airport
| ном         =Фурудгоҳи байналмилалии син петирзбӯрг-клируотр
| номи маҳаллӣ  = 
| номи маҳаллӣ-1 = 
| номи маҳаллӣ-2 = 
| акс  =St. Petersburg-Clearwater International Airport Logo.svg 
| акс-арз  =  
| унвон  =
| акс2 =St. Petersburg-Clearwater International Airport FL 31 Dec 1998.jpg 
| акс2-арз =  
| унвон2     =
| IATA         =PIE 
| ICAO         =KPIE 
| FAA          = 
| TC           = 
| LID          = 
| GPS          = 
| WMO          =

| навъ        =ҳамагона (умумӣ) 
| молик-муроқиб   = 
| молик        =Board of County Commissioners, 
| гардонанда     = 
| шаҳр  =[[тмпо, филуредо]]
| муқеъият    =[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]]
| марказ          =
| ҷузъ        = &lt;!-- фурудгоҳ низомӣ --&gt;
| бакор рафта дар         = 
| фармондеҳ/мудир    = 
| сокин    = 
| metric-elev  =
| аз иртифоъи сатҳи дарё бар асоси фут  =11
| аз иртифоъи сатҳи дарё бар асоси метр  =3
| Мухтасот  ={{Coord|27|54|36|N|082|41|15|W|region:US_type:airport}}
| вебгоҳ      =[http://www.fly2pie.com/ www.Fly2PIE.com]
| metric-rwy   =
| R1-шумора    =41021
| R1-тул-фут  =5903
| R1-тул-метр =1799
| R1-сатҳ   = [[асфалт]]
| H1-шумора    =
| H1-тул-фут =
| H1-тул-метр  =
| H1-сатҳ  = 
| тавзеҳ-Сол    =2007
| тавзеҳ1-титр=Мусофирбарӣ
| тавзеҳ1-Иттилоот   = 747369
| понавис    =
}}

'''Фурудгоҳи байналмилалии син петирзбӯрг-клируотр''' ({{lang-en|St. Petersburg-Clearwater International Airport}}) — фурудгоҳи ҳамагона (умумӣ) мусофирбарӣ бо [[Коди ИОТО]]и PIE аст, ки як [[Бонд фурудгоҳ|бонди фуруди]] [[асфалт]] дорад, ва тӯли бонди он 1799 метр аст. Ин фурудгоҳ дар шаҳри [[тмпо, филуредо]] кишвари [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]] қарор дорад, ва дар баландии 3 метр аз сатҳи баҳр воқеъ шудааст.

==Ҷусторҳои вобаста==
*[[Коди ИОТО]]
*[[Коди ИКАО]]
*[[Феҳристи фурудгоҳҳои Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]]

==Манобеъ==
&lt;references/&gt;
{{Reflist}}
* [http://worldaerodata.com World Aeronautical Database. Retrieved 29 July 2013] {{ref-en}}
* [http://www.airport-data.com Airport and Aircraft information. Retrieved 29 July 2013] {{ref-en}}

{{Фурудгоҳҳои Иёлоти Муттаҳидаи Амрико}}
{{Фурудгоҳ-нопурра}}

[[Гурӯҳ:Фурудгоҳҳои Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]]
[[Гурӯҳ:Фурудгоҳҳо аз рӯи алифбо‎]]</text>
      <sha1>fxgzuq9o8vsf9ms0qsuwb8pjp1sjkt4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307136</id>
      <parentid>1307134</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:29:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3050" xml:space="preserve">{{Infobox airport
| ном         =Фурудгоҳи бин‌алмилалии Сент Пете-Клирвотер
| номи маҳаллӣ  = 
| номи маҳаллӣ-1 = 
| номи маҳаллӣ-2 = 
| акс  =St. Petersburg-Clearwater International Airport Logo.svg 
| акс-арз  =  
| унвон  =
| акс2 =St. Petersburg-Clearwater International Airport FL 31 Dec 1998.jpg 
| акс2-арз =  
| унвон2     =
| IATA         =PIE 
| ICAO         =KPIE 
| FAA          = 
| TC           = 
| LID          = 
| GPS          = 
| WMO          =

| навъ        =ҳамагона (умумӣ) 
| молик-муроқиб   = 
| молик        =Board of County Commissioners, 
| гардонанда     = 
| шаҳр  =[[Тимпо]], [[Флорида]]
| муқеъият    =[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]]
| марказ          =
| ҷузъ        = &lt;!-- фурудгоҳ низомӣ --&gt;
| бакор рафта дар         = 
| фармондеҳ/мудир    = 
| сокин    = 
| metric-elev  =
| аз иртифоъи сатҳи дарё бар асоси фут  =11
| аз иртифоъи сатҳи дарё бар асоси метр  =3
| Мухтасот  ={{Coord|27|54|36|N|082|41|15|W|region:US_type:airport}}
| вебгоҳ      =[http://www.fly2pie.com/ www.Fly2PIE.com]
| metric-rwy   =
| R1-шумора    =41021
| R1-тул-фут  =5903
| R1-тул-метр =1799
| R1-сатҳ   = [[асфалт]]
| H1-шумора    =
| H1-тул-фут =
| H1-тул-метр  =
| H1-сатҳ  = 
| тавзеҳ-Сол    =2007
| тавзеҳ1-титр=Мусофирбарӣ
| тавзеҳ1-Иттилоот   = 747369
| понавис    =
}}

'''Фурудгоҳи бин‌алмилалии Сент Пете-Клирвотер''' ({{lang-en|St. Pete-Clearwater International Airport}}) — фурудгоҳи ҳамагона (умумӣ) мусофирбарӣ бо [[Коди ИОТО]]и PIE аст, ки як [[Бонд фурудгоҳ|бонди фуруди]] [[асфалт]] дорад, ва тӯли бонди он 1799 метр аст. Ин фурудгоҳ дар шаҳри Тимпо, Флоридаи кишвари [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]] қарор дорад, ва дар баландии 3 метр аз сатҳи баҳр воқеъ шудааст.

==Ҷусторҳои вобаста==
*[[Коди ИОТО]]
*[[Коди ИКАО]]
*[[Феҳристи фурудгоҳҳои Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]]

==Манобеъ==
&lt;references/&gt;
{{Reflist}}
* [http://worldaerodata.com World Aeronautical Database. Retrieved 29 July 2013] {{ref-en}}
* [http://www.airport-data.com Airport and Aircraft information. Retrieved 29 July 2013] {{ref-en}}

{{Фурудгоҳҳои Иёлоти Муттаҳидаи Амрико}}
{{Фурудгоҳ-нопурра}}

[[Гурӯҳ:Фурудгоҳҳои Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]]
[[Гурӯҳ:Фурудгоҳҳо аз рӯи алифбо‎]]</text>
      <sha1>pf6d4ecfmibcuzq5a0y1f5kh9i2t2r2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шералӣ Абдулқайсов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>34124</id>
    <revision>
      <id>1307307</id>
      <parentid>1293567</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:14:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Нақшҳои театрӣ */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11381" xml:space="preserve">{{Синамогар
|ном                  = Шералӣ Абдулқайсов
|номи аслӣ            = 
|тасвир               = Шералӣ Абдулқайсов.jpg
|тавсифи тасвир       = 
|ном ҳангоми таваллуд = 
|номи пурра           = 
|тахаллусҳо           = 
|таърихи таваллуд     = 15.4.1951
|зодгоҳ               = деҳаи [[Дерзуд]], {{Зодгоҳ|ноҳияи Рӯшон}}, [[Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон|ВАКБ]], [[ҶШС Тоҷикистон]]
|таърихи даргузашт    = 12.07.2021
|маҳалли даргузашт    = {{МаҳаллиМарг|Душанбе|шаҳри Душанбе}}, [[Тоҷикистон]]
|шаҳрвандӣ            = {{парчамбандӣ|Тоҷикистон}}
|навъи фаъолият       = ҳунарпешаи театр ва синамо
|солҳои фаъолият      = 
|самт                 = 
|жанр                 = 
|ҷоизаҳо              = [[Ҳунарпешаи мардумии Тоҷикистон]] ([[2007]])
|Lib                  = 
|сайт                 = 
|викигуфтовард        = 
|имзо                 = 
}}
'''Шералӣ Абдулқайсов''' ( 15 апрел]]и соли [[1951]], деҳаи [[Дерзуд]], [[ноҳияи Рӯшон]], [[Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон|ВАКБ]], [[ҶШС Тоҷикистон]] — [[12 июл]]и [[2021]], [[Душанбе]], [[Тоҷикистон]]) — [[ҳунарпеша]]и театри драмма ва синамо, [[Ҳунарпешаи мардумии Тоҷикистон]] ([[2007]])

== Зиндагинома ==
Шералӣ Абдулқайсов 15 апрели соли 1951 дар [[деҳаи Дерзуд]]и ноҳияи Рӯшони Вилояти мухтори кӯҳистони Бадахшон дар оилаи хизматчӣ тавваллуд шудааст&lt;ref name=&quot;TojNews&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.tojnews.org/tj/personality/sherali-abdulkaysov|title=Шералӣ Абдулқайсов {{!}} TojNews|publisher=www. tojnews.org|accessdate=2017-06-22}}&lt;/ref&gt;. Соли 1968 баъди хатми мактаби миёнаи № 8 қишлоқи Дерзуд ба [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ|Донишкадаи педагогии ба номи Т. Шевченко]] ба факултаи санъат ба шуъбаи актёри театри драмма ва кино дохил шуда, соли 1973 онро бо мувафақкият хатм мекунад ва бо роҳхати Вазорати маданияти ҶШС Тоҷикистон ба [[Театри давлатии академии драмавии ба номи А. Лоҳутӣ]] ба кор қабул карда мешавад ва то имрӯз дар сари кори эҷодист

Аз соли 1996 Омӯзгори [[Донишкадаи давлатии санъати Тоҷикистон ба номи М. Турсунзода]] буда, аз соли 2009 вазифаи дотсент, мудири кафедраи маҳорати актёриро ба уҳда дорад. Шогирдонаш дар кумитаи Давлатии телевизион ва радиои ҶТ, театри Лоҳутӣ, Аҳорун кор карда истодаанд. Дар матбуот гоҳ-гоҳ мақолаҳои мубоҳисавӣ — тадқиқотиаш ҷоп мешаванд, аз қабили: «Ба оянда тӯр меандозем», «Чеҳраи боофарин», «Зинаҳои камолот», «Театрҳои халқиро ҷонибдорӣ бояд кард», «Талоши ҳастӣ» «Ҷавҳари ранги обӣ» ва ғайра.

Соли 2007 дар ҳамкорӣ бо иттифоқи варзишгарон ва актёрони Тоҷикистон бо кумаки ташкилоти «НОРЕ» ва бонки Умумиҷаҳонӣ оид ба рушд, UNTOP, бо нияти мубориза бар зидди бемории сил ва ВИЧ/СПИД аз рӯйи асарҳои Н. Абдухамедов ва А. Қодирова «Будан ё набудан», «Зиндагӣ ҷовидона нест», «Хаёти дубора» намоишҳо таҳия кардааст. Соли 2008 бо кумаки аташе оид ба фарҳанги сафорати Фаронса ва мадади ташкилоти МОМ аз рӯйи асари С. Айюбӣ «Муҳоҷират» ва асари А. Ш. ва А. Фарзона «Аз ғуломӣ раҳоӣ ҳаст» намоишҳо таҳия кардааст.

== Эъҷодиёт ==
Дар муддати 36 сол дар репертуари театр самаранок банд буда, барои рушди санъати театрии ҷумҳурӣ хидмати арзишманде кардааст. Дар зиёда аз 16 озмуну фестивалҳои ҷумҳурӣ ва байналмилалӣ иштирок карда, ҷоизаҳои фаровоне гирифтааст&lt;ref name=&quot;TojNews&quot; /&gt;.

=== Нақшҳои театрӣ ===
{{refbegin|2}}
Рӯйхати мухтасари нақшҳои офаридааш дар театр:
# «Алломаи Адҳам»-и С. Улуғзода — проффессор Пашков
# «Ревизор»-и Гогол — Лука Лукич
# «Лавҳаи инқилобӣ»-и Шатров — Долгов, Керресподент РосТА
# «Интихоби домод»-и Ҳ. Содиқ — Азимов
# «Найи сеҳрнок»-и Ф. Тошмуҳаммедов — Аҷузкампир
# «Шер, рӯбоҳ ва ангур»-и Ш. А — Эзоп
# «Эдип»-и Софокл — Тирессий
# «Ромео ва Ҷулйетта»-и В. Шекспир — Капулетта
# «Афсонаҳои мӯйсафед»-и Н. Абдулло — Асад
# «Отелло»-и В. Шекспир- Отелло
# «Искандар ва спитамен»-и Абдураҳмонов- Гефистион
# «Куҷо равонаем»-и Н. Абдулло- Асад
# «Дон Жуан»-и Молийер- Дон Жуан
# «Темурмалик»-и М. Бахтӣ- Чиғатойи Чингизхон
# «Зардушт»-и Н. Табаров. — Ҷомосп
# «Тахти Султон Маҳмуд»-и Ш. Солеҳ — Абдунаббӣ
# «Кабки қафас»-и Т. Зулфиқоров — Амир Темур
# «Зуҳури Суҳроб»-и Ф. Умаров — Ковусшоҳ
# «Бой ва батрак»-и Ҳамза — Ғаффур
# «Раъду барқ»-и Цао Юй — Пу Чжоу.
{{refend}}

=== Нақшҳои дар синамо ===
{{refbegin|2}}
# «Марди роҳ» — Нуралӣ (тоҷикфилм)
# «Субҳи ҷавонии ман» — Қарашир (тоҷ /ф)
# «Айёми алафҳои бегона» — Алиназар (тоҷ/ф)
# «Ал-Бухороӣ» — Амир (тоҷ-узбек/ф)
# «Тӯҳмат» — Соҳиб (тоҷ/ф)
# «Пой» — Муфаттиш. (мос/ф)
# «Падари маҳтобӣ» — Акбар. (НТВ-Олмон-Шветсар/ф)
# «Мусофир» — Норбой, (тоҷ/ф)
# «Дафни гургона» — Падар, (тоҷ/ф)
# «Шукрона» — Соҳиб, (Эрон/ф)
{{refend}}

=== Асарҳои саҳнавӣ ===
{{refbegin|2}}
# «Шер, рӯбоҳ ва ангур» Ш. А. Моноспектакл аз рӯйи масалҳои Эзоп, Театри Лоҳутӣ
# «Табаралӣ ба Япония меравад» Ш. Солеҳ, Театри Лоҳутӣ
# «Вақти дуохонӣ» Ҷ Қуддус, Театри Лоҳутӣ
# «Бобои барфӣ, Аҷуза ва ёрони ӯ» Ш. А. Театри Лоҳутӣ
# «Ғирев» Аз Шоҳномаи А. Фирдавсӣ, Донишкадаи санъат
# «Харобот» С. Айюбӣ, Донишкадаи санъат
# «Харобот» С. Айюбӣ, Театри халқии шаҳри Турсунзода
# «Пилтапеч» Т. Маҳмадмурод, филми телевизионӣ ТВ1
# «Имтиҳон-2007» Ф. Ансорӣ, Донишкадаи санъат
# «Новеллаҳои Чехов», Донишкадаи санъат.
{{refend}}

== Унвону ҷоизаҳо ==
Аз 31 майи соли 1991 ба унвони ифтихории Ҳунарпешаи шоистаи Ҷумҳурии Тоҷикистон мушарраф мегардад. Аз сентябри соли 2007 бо фармони Президенти Тоҷикистон ба унвони олии Ҳунарпешаи мардумии Тоҷикистон сарфароз мегардад.

=== Ҷоизаҳои ҳунарӣ ===
Аз 21 то 1 майи соли 2006 дар фестивали театрҳои Закавказия дар шаҳри Алан бо намоишномаи «Кабки қафас»-и Тимур Зулфиқоров иштирок карда, соҳиби ҷоиза гардидааст. Соли 2007 дар фестивали байналхалқии ОСТ-ОРДО-и шаҳри Бишкек барои иҷрои нақши Амир Темур аз намоиши номбурда соҳиби ҷоизаи нақши беҳтарини мардона шудааст.

Соли 2005 ба ҳайси саррежиссёр намоиши идонаи 80-солагии ВМБК-ро таҳия карда сазовори унвони «Табаъаи ифтихории шаҳри Хоруғ» гаштааст.

== Беморӣ ва даргузашт ==
Шералӣ Абдулқайсов рӯзи 12 июли 2021 дар 70-солагӣ бар асари бемории вируси куруно&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://sputnik-tj.com/20210712/darguzasht-sherali-abdulqays-koronavirus-1040818252. html|title=Даргузашти Шералӣ Абдулқайсов: дар Қарияи Боло бистарӣ буд|author=Sputnik Тоҷикистон|website=Sputnik Тоҷикистон|date=2021-07-12|lang=tg|accessdate=2021-07-12}}{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; дар шифохонаи Қарияи Болои Душанбе даргузашт&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/31354014. html|title=Шералӣ Абдулқайсов дар бемористон даргузашт|website=Радиои Озодӣ|lang=tg|accessdate=2021-07-12}}&lt;/ref&gt;.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Сарчашма ==
* {{ЭМТ|Абдулқайсов Шералӣ|1}}

[[Гурӯҳ:Ҳунарпешагони мардумии Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Синамогарони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театр]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театри давлатии академӣ-драмавии ба номи Абулқосим Лоҳутӣ]]</text>
      <sha1>a5zodjvpng9oflmkr6ivirbfe4xjul4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Исо Абдурашидов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>58562</id>
    <revision>
      <id>1307281</id>
      <parentid>1175441</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:11:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4694" xml:space="preserve">{{Синамогар
|ном                  = Исо Абдурашидов 
|номи аслӣ            = 
|тасвир               = Исо Абдурашидов.jpg
|бар                  = 
|тавсифи тасвир       = 
|ном ҳангоми таваллуд = &lt;!-- только если отличается от указанного в параметре «ном» --&gt;
|таърихи таваллуд     = 15.3.1947
|зодгоҳ               = {{Зодгоҳ|ноҳияи Москва|ноҳияи Ҳамадонӣ}}, [[вилояти Кӯлоб]]
|таърихи даргузашт    = 15.12.2018
|маҳалли даргузашт    = 
|шаҳрвандӣ            = {{парчамбандӣ|Тоҷикистон}} 
|касб                 = ҳунарпешаи театр ва синамо
|солҳои фаъолият      = 
|самт                 = &lt;!-- только для кинорежиссёров --&gt;
|ҷоизаҳои адабӣ       = 
|imdb_id              = 0008319
|anim_id              = 
|сайт                 =
}}
'''Исо Абдурашидов''' ([[15 март]]и [[1947]], [[ноҳияи Москва]], [[вилояти Кӯлоб]] — [[15 декабр]]и [[2018]]) — актёри театр ва кинои тоҷик, Ҳунарпешаи халқии Тоҷикистон (1999).

== Зиндагинома ==
Хатмкардаи факултети санъати Институти давлатии педагогии Душанбе (1972). Актёр (1972 — 89) ва директори (1989—2008) Театри давлатии академии драмаи тоҷик ба номи А. Лоҳутӣ. Аз соли 2008 ҳунарпешаи ҳамин театр ва ҳамзамон муаллими калони ДДСТ ба номи М. Турсунзода.

== Эҷодиёт ==

=== Театр ===
Исо Абдурашидов дар саҳнаи театр ва кино зиёда аз 50 рол офаридааст. Ёдгор («Дохунда»-и Ҷ. Икромӣ), Ҷунайд ва Саҳл ибни Мансур («Рӯдакӣ»-и Ғ. Абдулло), Қиёмиддин мударрис («Алломаи Адҳам»-и С. Улуғзода), Шпигелберг («Роҳзанҳо»-и Ф. Шиллер), Эдмунд («Шоҳ Лир»-и У. Шекспир), майор Собиров («Нахҳои печида»-и М. Холов), Муборакхон («Фарёди ишқ»-и Ғ. Абдулло), домулло («Чорсӯ»-и Н. Табаров), Сталин («Драмаи миллат» ва «Ориёиро ёбед»-и СОЛИ Аюбӣ), гунг («Афсонаҳои мӯйсафед»-и Н. Абдуллоев), Рустам («Зуҳури навини Суҳроб»-и Ф. Умаров), Исмоили Сомонӣ (намоиши оммавии театрӣ дар Варзишгоҳи марказии шаҳри Душанбе ба муносибати 5-солагии истиқлоли Тоҷикистон) ва ғайра намунае аз ролҳои офаридаи Абдурашидов дар саҳнаи театр мебошанд.

=== Синамо ===
[[Акс:Исо Абдурашидов (Случай в аэропорту 1987).jpg|thumb|Исо Абдурашидов дар филми «Воқеа дар фурудгоҳ», 1987]]
Исо Абдурашидов дар кинои тоҷик низ ролҳои ҷолиб офаридааст:
* Азизбек («Воқеа дар аэропорт», реж. Ю. Юсупов),
* лейтенанти калон («Қапқон барои шағолҳо», режиссёр Маҳмудов),
* Саид оҳангар («Дарди ишқ»-и режиссёр АСРИ Тӯраев),
* Абдураҳмонов («Маънии ҳаёт», «Ӯзбекфилм») ва ғайра.

Ба шаҳри Москва (1997), ҶИЭ (1999), шаҳри Бишкек (2004, 2005), Осетияи Шимолӣ (2001) сафарҳои ҳунарӣ кардааст. Узви Иттифоқи арбобони театри Тоҷикистон.

== Даргузашт ==
Исо Абдурашидов шоми 15 декабр 2018 бар асари беморӣ дар синни 71 солагӣ аз олам даргузашт.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/29658256.html|title=&quot;Сталини тоҷик&quot;. Ҳунарпешаи шинохта Исо Абдурашидов даргузашт|website=Радиои Озодӣ|lang=tg|accessdate=2018-12-16}}&lt;/ref&gt;

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Сарчашма ==
* {{ЭМТ|Абдурашидов Исо|1}}</text>
      <sha1>5gus961ubkurz7qd58f9fjnm126rjmn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Хайрулло Абдуллоев</title>
    <ns>0</ns>
    <id>58655</id>
    <revision>
      <id>1307301</id>
      <parentid>1281542</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:13:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Мусиқӣ барои драмаҳо */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9234" xml:space="preserve">{{Ҳамномҳо|Хайрулло}}
{{Ҳамнасабҳо|Абдуллоев}}
{{Мусиқидон
 |замина               = non_performing_personnel
 |ном                  = Абдуллоев Хайрулло
 |номи аслӣ            = Хайрулло Абдуллоев
 |тасвир               = Хайрулло Абдуллоев.jpg
 |бар                  = 
 |тавсифи тасвир       = Хайрулло Абдуллоев
 |ном ҳангоми таваллуд = 
 |номи пурра           = 
 |таърихи таваллуд     = 1.02.1930
 |зодгоҳ               = {{Зодгоҳ|Кӯлоб|шаҳри Кӯлоб}}
 |таърихи даргузашт    = 19.11.2008
 |маҳалли даргузашт    = {{МаҳаллиМарг|Душанбе|шаҳри Душанбе}}
 |солҳои фаъолият      = 
 |кишвар             = {{парчамбандӣ|Тоҷикистон}}
 |касб                 = [[оҳангсоз]]
 |навъи садо           = 
 |асбоб                = 
 |сабк                 = 
 |номи мустаъор        = 
 |гурӯҳ                = 
 |ҳамкорӣ              = 
 |ношир                = 
 |ҷоизаҳо            = [[Ҷоизаи давлатии Тоҷикистон ба номи Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]] (2004), Ифтихорномаи  Раёсати  Шӯрои  Олии  ҶШС Тоҷикистон 
 |викианбор            = 
 |викитека             = 
 |вебгоҳ               = 
}}
'''Хайрулло Абдулло́ев''' ([[1 феврал]]и [[1930]], [[Кӯлоб]], [[ҶШС Тоҷикистон]] — [[19 ноябр]]и [[2008]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.asiaplus.tj/ru/news/iz-zhizni-ushel-izvestnyi-tadzhikskii-kompozitor-khairullo-abdulloev|title=Из жизни ушел известный таджикский композитор Хайрулло Абдуллоев|author=|website=ASIA-Plus|date=|publisher=www.asiaplus.tj|accessdate=2017-07-20}}{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;, [[Душанбе]], [[Тоҷикистон]]) — [[оҳангсоз]]и тоҷик, [[Ходими хизматнишондодаи санъати ҶШС Тоҷикистон]] ([[1986]]). Дорандаи [[Ҷоизаи давлатии Тоҷикистон ба номи Абуабдуллоҳи Рӯдакӣ]] (2004)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.president.tj/node/12075|title=Маросими супоридани ҷоизаҳои давлатӣ Президенти Тоҷикистон|author=|website=Сайти расмии Президенти Тоҷикистон|date=2004-09-03|publisher=www.president.tj|lang=tg|accessdate=2017-07-20}}&lt;/ref&gt;.

== Зиндагинома ==
Хайрулло Абдуллоев дар [[ноҳияи Балҷувон]]и [[вилояти Кӯлоб]] чашм ба дунё омадааст кушодааст&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;Мусиқишиносон ва оҳангсозони Тоҷикистон. — Душанбе, 2011.&lt;/ref&gt;. Мусиқии халқиро аз падар, сипас аз устодони машҳури санъати мусиқии халқӣ С. Вализода, С. Каримов, С. Султонов ва З. Қаландаров омӯхтааст. Солҳои 1942 — 52 ғижакнавози Театри мусиқии драмаи Кӯлоб буд. Хатмкардаи Омӯзишгоҳи мусиқии Душанбе (1953) ва Консерваторияи давлатии Москва (1958).

== Фаъолияти корӣ ==
Муаллими Омӯзишгоҳи мусиқии Душанбе (1958), муҳаррири калон ва сармуҳаррири Сарредаксияи барномаҳои мусиқии студияи телевизиони тоҷик (1960 — 65 ва 1968 — 78), роҳбари бадеии Филармонияи давлатии Тоҷикистон (1978 — 80). Аз соли 1980 муҳаррири коллегияи репертуарӣ-редаксионии Вазорати фарҳанги ҶТ.

== Эҷодиёт ==
Эҷодиёти Абдуллоев обуранги хоси миллӣ дошта, аз анъанаҳои мусиқии халқии тоҷикӣ ва фолклор баҳра бардоштааст. Абдуллоев оҳангсози навовар ва соҳибистеъдод буда, анъанаи бойи санъати мусиқии классикӣ, халқӣ ва муосирро дар эҷодиёташ моҳирона истифода кардааст.&lt;ref&gt;{{китоб
|муаллиф = Обидпур Ҷ.
|боб = 
|сарлавҳа = 
|аслӣ = Луғатномаи тафсирии мусиқӣ
|пайванд = 
|нашр = 
|ҷой = 
|нашриёт = Душанбе,Аржанг
|сол = 2019
|ҷилд = 
|саҳифа =
|саҳифаҳо = 480
|isbn = 978-999-47-43-90-2
}}&lt;/ref&gt;

== Осор ==
Асарҳои ӯ саршори самимият, лиризми дилнишин ва нафосати хоси мусиқист:

=== Трио барои скрипка ===
* виолончел ва фортепиано (1956);
* кантатаи «Садои Осиё»;
* консерт барои скрипка ва оркестри симфонӣ (1958);
* симфониэтта (1963),

=== Достонҳои вокалӣ-симфонӣ ===
* «Нолаи Таҳмина» аз рӯйи «Шоҳнома»-и Фирдавсӣ (1967),
* «Ахтари инқилоб» (шеъри С. Айнӣ, 1976),
* «Роҳи хирад» (шеъри Ҳ. Ғоиб, 1985);
* 4 рақси симфонӣ (1973);

=== Сюитаҳои рақсӣ ===
* «Ҷои Душанбе»,
* «Сюитаи рақсӣ» (барои ансамбли «Лола»),

=== Сюитаҳои вокалӣ-инструменталӣ ===
* «Таронаи Вахш»,
* «Навоҳои кӯлобӣ»,

=== Мусиқӣ барои драмаҳо ===
* мусиқии «Карим Девона»-и Т. Аҳмадхонов,
* «Қишлоқи тилоӣ»-и М. Миршакар,
* намоишномаҳои «Интихоби домод»-и Ҳ. Содиқ,
* «Хазони зери по»-и Ф. Ғуломова,
* «Рустам ва Суҳроб»-и Ғ. Абдулло (бо ҳамроҳии А. Одинев),
* «Дохунда»-и Ҷ. Икромӣ,
* «Чанори гӯё»-и Б. Раҳимзода ва ғайра.

=== Сурудҳо ===
Абдуллоев муаллифи як силсила сурудҳо мебошад:
* «Эй дил» (шеъри А. Лоҳутӣ),
* «Аскарбача» (шеъри А. Қодирӣ),
* «Духтари помирӣ» ва «Душанбе» (шеърҳои М. Ҳайдаршо),
* «Марҳабо» (шеъри Б. Раҳимзода),
* «Суруди Душанбе» ва «Дӯстии тоҷикону Хитой» (шеърҳои А. Қодирӣ),
* «Наврӯзи Душанбе» (барои хори бачагона),
* «Эй ёр, куҷо рафтӣ» (шеъри Ҷалолуддини Румӣ),
* «Тоҷик ҳама ҷосту Тоҷикистон яктост» (шеъри Гулназар),
* «Дидам Ватанам» (шеъри Н. Бақозода),
* «Ушшоқи Анзоб» (шеъри С. Аюбӣ) ва ғайра

=== Асарҳо бо услуби овозхонии акапелла ===
Абдуллоев ҳамчунин ба услуби овозхонии акапелла зиёда аз 25 асар таълиф кардааст, ки аз ҷумлаи онҳо:
* «Дил дигар»,
* «Ҳавои чаманам орзуст»,
* «Кӯҳи Ҳисор»,
* «Сад доғ»,
* «Регравон».

== Ҷоизаҳо ==
Бо Мукофоти давлатии Тоҷикистон ба номи Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ (2004) ва Грамотаи Фахрии Президиуми Совети Олии ҶШС Тоҷикистон сарфароз гардидааст. Узви ИК (аз 1963).

== Даргузашт ==
Хайруллоҳ Абдуллоев 19 ноябри 2008 дар манзили худ дар шаҳри Душанбе бар асари бемории тулонӣ  дар синни  79 солагӣ даргузашт&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.bbc.com/tajik/news/2008/11/081121_zm_tajentertainment|title=Даргузашти Хайруллоҳ Абдуллоев, оҳангсози тоҷик|website=www.bbc.com|publisher=BBC Tajik/Persian|lang=tg|accessdate=2021-02-24}}&lt;/ref&gt;.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* оҳангсозы Таджикистана, Д., 1987;
* оҳангсозы и музыковеды Таджикистана, Д., 2010.

== Сарчашма ==
* {{ЭМТ|Абдуллоев Хайрулло|1}}

[[Гурӯҳ:Оҳангсозони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Барандагони Ҷоизаи давлатии ба номи Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]]
[[Гурӯҳ:Аъзои Иттифоқи оҳангсозони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>gvq2vzcin7ri8ceg55gtkw3cbz236gt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аҳолии Тоҷикистон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>59337</id>
    <revision>
      <id>1307137</id>
      <parentid>1307068</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:06:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23605" xml:space="preserve">
[[File:Tajikistan single age population pyramid 2020.png|350px|alt=|thumb|upright=1.4|Пирамидаи синну сол ва ҷинсии Тоҷикистон дар соли 2020]]

Шумораи '''аҳолии Тоҷикистон''' то 1 январи соли 2021 9 млн. 504 ҳаз. нафарро ташкил дод. Аз рӯи афзоиш дар 30 соли охир Тоҷикистон дар байни кишварҳои пасошӯравӣ ҷои аввалро ишғол кард. Дар аввали соли 1991 аҳолии ҷумҳурӣ 5,3 млн нафар буд ва то соли 2021 афзоиши он 80%-ро ташкил дод.

== Аз рӯи воҳидҳои маъмурӣ ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+
!Воҳидҳои маъмурӣ
!1996
!1999
!2000
!2005
!2010
!2015
!2020 (фарқият)
|-
|[[ВМКБ]]
|191,4
|{{зиёдшавӣ}}203,9
|{{зиёдшавӣ}}206,2
|{{зиёдшавӣ}}206,8
|{{камшавӣ}}204,8
|{{зиёдшавӣ}}214,3
|{{зиёдшавӣ}}228,9 ''(+14,6)''
|-
|[[Вилояти Суғд]]
|1763,6
|{{зиёдшавӣ}}1842,1
|{{зиёдшавӣ}}1871,9
|{{зиёдшавӣ}}2015,8
|{{зиёдшавӣ}}2197,9
|{{зиёдшавӣ}}2455,5
|{{зиёдшавӣ}}2707,3 ''(+251,8)''
|-
|[[Вилояти Хатлон]]
|1988,5
|{{зиёдшавӣ}}2100,7
|{{зиёдшавӣ}}2145,2
|{{зиёдшавӣ}}2368,4
|{{зиёдшавӣ}}2618,3
|{{зиёдшавӣ}}2971,5
|{{зиёдшавӣ}}3348,3 ''(+376,8)''
|-
|ш. [[Душанбе ]]
|505,6
|{{зиёдшавӣ}}538,6
|{{зиёдшавӣ}}564,0
|{{зиёдшавӣ}}630,0
|{{зиёдшавӣ}}711,2
|{{зиёдшавӣ}}788,7
|{{зиёдшавӣ}}863,4 ''(+74,7)''
|-
|[[Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ]]
|1252,3
|{{зиёдшавӣ}}1316,0
|{{зиёдшавӣ}}1341,2
|{{зиёдшавӣ}}1497,9
|{{зиёдшавӣ}}1685,2
|{{зиёдшавӣ}}1922,0
|{{зиёдшавӣ}}2165,9 ''(+243.9)''
|-
|*дар умум
|5701,4
|{{зиёдшавӣ}}6001,3
|{{зиёдшавӣ}}6128,5
|{{зиёдшавӣ}}6718,9
|{{зиёдшавӣ}}7417,4
|{{зиёдшавӣ}}8352,0
|{{зиёдшавӣ}}9313,8 ''(+961,8)''
|}

== Гурӯҳҳои этникӣ ==
* [[тоҷикон]] (аз ҷумла яғнобиҳо ва халқҳои Помир) — 84.3%
* [[ӯзбакҳо]] — 13.8%
* дигарон — 2% (аз ҷумла [[қирғизҳо]], [[русҳо]], [[туркманҳо]], [[тоторҳо]], [[арабҳо]])

'''Ҳайати миллӣ (1926-2010)''' (дар ҳазорҳо)&lt;ref&gt;[http://www.demoscope.ru/weekly/2005/0191/analit05.php Results of the 2000 population census in Tajikistan.]  {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110807010258/http://www.demoscope.ru/weekly/2005/0191/analit05.php|date=2011-08-07}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;spo&quot;&gt;{{cite journal|last1=Spoorenberg|first1=Thomas|year=2013|title=Fertility changes in Central Asia since 1980|journal=Asian Population Studies|volume=9|issue=1|pages=50–77|doi=10.1080/17441730.2012.752238|s2cid=154532617}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;spoo&quot;&gt;{{cite journal|last1=Spoorenberg|first1=Thomas|year=2015|title=Explaining recent fertility increase in Central Asia|journal=Asian Population Studies|volume=11|issue=2|pages=115–133|doi=10.1080/17441730.2015.1027275|s2cid=153924060}}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
! rowspan=&quot;2&quot; |Гурӯҳи
этникӣ
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 1926&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 1939&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 1959&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 1970&lt;sup&gt;4&lt;/sup&gt;
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 1979&lt;sup&gt;5&lt;/sup&gt;
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 1989&lt;sup&gt;6&lt;/sup&gt;
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 2000
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 2010&lt;sup&gt;8&lt;/sup&gt;
|- bgcolor=&quot;#e0e0e0&quot;
!шумора
! %
!шумора
! %
!шумора
! %
!шумора
! %
!шумора
! %
!шумора
! %
!шумора
! %
!шумора
! %
|-
|[[тоҷикон]]
| align=&quot;right&quot; |617,125
| align=&quot;right&quot; |74.6
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |883,966
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |59.5
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |1,051,164
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |53.1
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |1,629,920
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |56.2
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |2,237,048
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |58.8
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |3,172,420
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |62.3
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |4,898,400
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |79.9
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |6,373,834
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |84.3
|-
|[[яғнобиҳо]]
| align=&quot;right&quot; |1,829
| align=&quot;right&quot; |0.2
|-
|[[ӯзбакҳо]]
| align=&quot;right&quot; |175,627
| align=&quot;right&quot; |21.2
| align=&quot;right&quot; |353,478
| align=&quot;right&quot; |23.8
| align=&quot;right&quot; |454,433
| align=&quot;right&quot; |23.0
| align=&quot;right&quot; |665,662
| align=&quot;right&quot; |23.0
| align=&quot;right&quot; |873,199
| align=&quot;right&quot; |22.9
| align=&quot;right&quot; |1,197,841
| align=&quot;right&quot; |23.5
| align=&quot;right&quot; |1,012,500
| align=&quot;right&quot; |16.5
| align=&quot;right&quot; |1,046,647
| align=&quot;right&quot; |13.8
|-
|[[қирғизҳо]]
| align=&quot;right&quot; |11,410
| align=&quot;right&quot; |1.4
| align=&quot;right&quot; |27,968
| align=&quot;right&quot; |1.9
| align=&quot;right&quot; |25,635
| align=&quot;right&quot; |1.3
| align=&quot;right&quot; |35,485
| align=&quot;right&quot; |1.2
| align=&quot;right&quot; |48,376
| align=&quot;right&quot; |1.3
| align=&quot;right&quot; |63,832
| align=&quot;right&quot; |1.3
| align=&quot;right&quot; |65,500
| align=&quot;right&quot; |1.1
| align=&quot;right&quot; |60,715
| align=&quot;right&quot; |0.8
|-
|[[русҳо]]
| align=&quot;right&quot; |5,638
| align=&quot;right&quot; |0.7
| align=&quot;right&quot; |134,916
| align=&quot;right&quot; |9.1
| align=&quot;right&quot; |262,610
| align=&quot;right&quot; |13.3
| align=&quot;right&quot; |344,109
| align=&quot;right&quot; |11.9
| align=&quot;right&quot; |395,089
| align=&quot;right&quot; |10.4
| align=&quot;right&quot; |388,481
| align=&quot;right&quot; |7.6
| align=&quot;right&quot; |68,200
| align=&quot;right&quot; |1.1
| align=&quot;right&quot; |34,838
| align=&quot;right&quot; |0.5
|-
|[[туркманҳо]]
| align=&quot;right&quot; |4,148
| align=&quot;right&quot; |0.5
| align=&quot;right&quot; |4,040
| align=&quot;right&quot; |0.3
| align=&quot;right&quot; |7,115
| align=&quot;right&quot; |0.4
| align=&quot;right&quot; |11,043
| align=&quot;right&quot; |0.4
| align=&quot;right&quot; |13,991
| align=&quot;right&quot; |0.4
| align=&quot;right&quot; |20,487
| align=&quot;right&quot; |0.4
| align=&quot;right&quot; |20,300
| align=&quot;right&quot; |0.3
| align=&quot;right&quot; |15,171
| align=&quot;right&quot; |0.2
|-
|[[тоторҳо]]
| align=&quot;right&quot; |950
| align=&quot;right&quot; |0.1
| align=&quot;right&quot; |18,296
| align=&quot;right&quot; |1.2
| align=&quot;right&quot; |56,893
| align=&quot;right&quot; |2.9
| align=&quot;right&quot; |70,803
| align=&quot;right&quot; |2.4
| align=&quot;right&quot; |79,529
| align=&quot;right&quot; |2.1
| align=&quot;right&quot; |79,442
| align=&quot;right&quot; |1.6
| align=&quot;right&quot; |19,000
| align=&quot;right&quot; |0.3
| align=&quot;right&quot; |6,495
| align=&quot;right&quot; |0.1
|-
|[[арабҳо]]
| align=&quot;right&quot; |3,260
| align=&quot;right&quot; |0.4
| align=&quot;right&quot; |2,290
| align=&quot;right&quot; |0.2
| align=&quot;right&quot; |1,297
| align=&quot;right&quot; |0.1
| align=&quot;right&quot; |248
| align=&quot;right&quot; |0.0
| align=&quot;right&quot; |176
| align=&quot;right&quot; |0.0
| align=&quot;right&quot; |276
| align=&quot;right&quot; |0.0
| align=&quot;right&quot; |14,500
| align=&quot;right&quot; |0.2
| align=&quot;right&quot; |4,184
| align=&quot;right&quot; |0.1
|-
|дигарон
| align=&quot;right&quot; |7,180
| align=&quot;right&quot; |0.9
| align=&quot;right&quot; |60,137
| align=&quot;right&quot; |4.0
| align=&quot;right&quot; |120,750
| align=&quot;right&quot; |6.1
| align=&quot;right&quot; |142,332
| align=&quot;right&quot; |4.9
| align=&quot;right&quot; |158,812
| align=&quot;right&quot; |4.2
| align=&quot;right&quot; |169,824
| align=&quot;right&quot; |3.3
| align=&quot;right&quot; |29,100
| align=&quot;right&quot; |0.5
| align=&quot;right&quot; |22,618
| align=&quot;right&quot; |0.3
|- bgcolor=&quot;#e0e0e0&quot;
! align=&quot;left&quot; |Total
! colspan=&quot;2&quot; |827,167
! colspan=&quot;2&quot; |1,485,091
! colspan=&quot;2&quot; |1,979,897
! colspan=&quot;2&quot; |2,899,602
! colspan=&quot;2&quot; |3,806,220
! colspan=&quot;2&quot; |5,092,603
! colspan=&quot;2&quot; |6,127,500
! colspan=&quot;2&quot; |7,564,502
|-
| colspan=&quot;17&quot; |&lt;small&gt;&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt; Source: [http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_26.php?reg=2134]. &lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt; Source: [http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_39.php]. &lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; Source: [http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_59.php]. &lt;sup&gt;4&lt;/sup&gt; Source: [http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_70.php]. &lt;sup&gt;5&lt;/sup&gt; Source: [http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_79.php]. &lt;sup&gt;6&lt;/sup&gt; Source: [http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php] &lt;sup&gt;7&lt;/sup&gt; including 51,000 Lakai, 15,100 Kongrat, 4,900 Katagan, 3,700 Barlos and 1,100 Yuz. &lt;sup&gt;8&lt;/sup&gt; Source: [https://web.archive.org/web/20130116004155/http://stat.tj/en/img/526b8592e834fcaaccec26a22965ea2b_1355502192.pdf], p.&amp;nbsp;7. &lt;sup&gt;9&lt;/sup&gt; including 65,555 Lakai, 38,078 Kongrat, 7,601 Katagan, 5,271 Barlos and 3,798 Yuz &lt;/small&gt;.
|}

== Вазъи умумӣ ==
Дар асоси Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон № 100 аз 4 ноябри соли 1995 «Дар бораи тартиби ҳалли масъалаҳои сохти марзиву маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон»&lt;ref&gt;Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, соли 1995, №21, мод. 239; соли 2000, №11, мод. 513; соли 2003, №4, мод.153; соли 2008, №3, мод. 182; соли 2009, №7-8, мод.489; №12, мод.&lt;/ref&gt;, воҳидҳои марзиву маъмурӣ ва маҳалҳои аҳолишини Ҷумҳурии Тоҷикистон [[Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон]], [[вилоят]], [[шаҳр]], [[ноҳия]], [[шаҳрак]], [[деҳот]] ва [[деҳа]] мебошанд.
Ноҳияҳо деҳавӣ ва шаҳрӣ буда, дар итоати ҷумҳурӣ, вилоят ё шаҳр шуда метавонанд.

Дар таърихи [[1 январ]]и [[соли 2010]] [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] иборат аз [[Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон]] (ВМКБ); [[Вилояти Суғд]]; [[Вилояти Хатлон]]; 17 шаҳр, 62 ноҳия (ҳамчунин, 13 ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ, ки дар маркази мамлакат ҷойгир шудаанд), 55 шаҳрак ва 368 ҷамоат иборат аст.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.stat.tj/russian_database/socio-demographic_sector/administrative-area_units.xls |title=нусхаи бойгонӣ |accessdate=2014-08-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100816013937/http://www.stat.tj/russian_database/socio-demographic_sector/administrative-area_units.xls |archivedate=2010-08-16 }}&lt;/ref&gt;
[[File:Taj PopRurPop1958-2005.jpg|thumb|450px|Аҳолии Тоҷикистон: умумӣ (кабуд) ва деҳот (сурх) (1958-2005)]]
[[File:Old bearded man from Tajikistan.jpg|thumb|upright|right|Марди тоҷик (2005).]]
[[File:Tajik003.jpg|thumb|right|upright|Зани тоҷик бо писараш.]]

Дар таърихи [[1 январ]]и [[соли 2014]] [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] иборат аз [[Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон]] (ВМКБ); [[Вилояти Суғд]]; [[Вилояти Хатлон]]; 17  шаҳр, 58 ноҳия (ҳамчунин, 13 ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ, ки дар маркази мамлакат ҷойгир шудаанд), 57  шаҳрак ва 370 ҷамоат иборат аст.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.stat.tj/ru/img/b417f44e3113e555ffff3cd143d5b3fe_1404816557.pdf |title=нусхаи бойгонӣ |accessdate=2014-08-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714152455/http://www.stat.tj/ru/img/b417f44e3113e555ffff3cd143d5b3fe_1404816557.pdf |archivedate=2014-07-14 }}&lt;/ref&gt;

Ҳамакнун сарзамини Тоҷикистон (соли 2014)&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.stat.tj/ru/img/b417f44e3113e555ffff3cd143d5b3fe_1404816557.pdf |title=ШУМОРАИ АҲОЛИИ  ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ТО 1 ЯНВАРИ СОЛИ 2014 |accessdate=2014-08-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714152455/http://www.stat.tj/ru/img/b417f44e3113e555ffff3cd143d5b3fe_1404816557.pdf |archivedate=2014-07-14 }}&lt;/ref&gt; ба чунин воҳидҳо бахш карда шудааст:
{| class=&quot;wikitable sortable standard&quot;
|+
|-
! Ном
! Аҳолӣ&lt;br /&gt;([[2014]])&lt;br /&gt;ҳазор тан
! Паҳноварӣ,&lt;br /&gt;ҳазор км²
! Зичии аҳолӣ,&lt;br /&gt;кас/дар 1 км²
! Шумораи&lt;br /&gt;ноҳияҳо
! Марказ&lt;br /&gt;
|
|- class=&quot;shadow&quot;
| [[Душанбе]]
| align=right| 775,8
| align=right| 0,1
| align=right| 7 758,0
| align=right| 4
|
|-
| [[Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон]]
| align=right| 212,1   
| align=right| 64,1
| align=right| 3,3
| align=right| 7
| [[Хоруғ]]
|-
| [[Вилояти Суғд]]
| align=right| 2 400,6 
| align=right| 25,2 
| align=right| 95,3 
| align=right| 14
| [[Хуҷанд]]
|-
| [[Вилояти Хатлон]]
| align=right| 2 898,6 
| align=right| 24,6 
| align=right| 117,8 
| align=right| 24
| [[Бохтар]]
|-
| [[Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ]]
| align=right| 1 874,0 
| align=right| 28,6
| align=right| 56,2
| align=right| 13
| [[Душанбе]]
|}
 
Дар Тоҷикистон баъди ба даст даровардани истиқлол ду дафъа барӯйхатгирии аҳолӣ баргузор шудааст. Бори якум мувофиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 22 майи 1998 «Дар бораи барӯйхатгирии аҳолӣ» 20–27 январи 2000 доир шуда буд. Дар он давра мувофиқи маълумоти оморӣ шумораи аҳолии доимии шаҳрҳо нисбат ба соли 1989 (тибқи Барӯйхатгирии аҳоли пешина) аз 1 млн 668 ҳазор то 1623 ҳазор нафар кам шуда, шумораи аҳолии доимии деҳот баръакс аз 3441 ҳазор то 4504 ҳазор нафар зиёд шудааст. Ҳамин тарз, дар давоми 11 сол (1989—2000) ҳиссаи аҳолии доимии шаҳрҳои Тоҷикистон аз 32,5 дарсад то 26,5 дарсад кам шуда, аҳолии доимии деҳот, баръакс, аз 67,5 дарсад то 73,5 дарсад афзудааст.

Бори дуюм мувофиқи Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 29 августи 2009, № 685 «Дар бораи гузаронидани барӯйхатгирии аҳолӣ» аз 21 то 30 сентябри 2010 дар қаламрави ҷумҳурӣ Барӯйхатгирии аҳоли ва фонди манзил баргузор шуд. Аз рӯйи маълумоти пешакии Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба Барӯйхатгирии аҳоли ва фонди манзил, шумораи аҳолии доимии мамлакат ба ҳолати 21 сентиябри 2010-ум 7 565 ҳазор нафарро ташкил кард. Шумораи аҳолии ҷумҳурӣ (дар январи 2010) нисбат ба соли 2000-ум 1 438 ҳазор нафар ё 23 дарсад, дар муқоиса бо ҳисобу китоби маълумоти аввали соли 2010, 35,4 ҳазор нафар ё 0,5 дарсад зиёд шудааст. Ин зиёдшавии шумораи аҳолӣ дар ҷумҳурӣ аз ҳисоби афзоиши табиӣ ва пеш аз ҳама, аз ҳисоби нишондиҳандаҳои баланди таваллуд ва болоравии шумораи таваллуд нисбат ба фавт ба вуҷуд меояд.

Сарфи назар аз муҳоҷирати аҳолӣ ба хориҷи ҷумҳурӣ, дар соли 2010 нисбат ба соли 2000 шумораи аҳолии шаҳрҳо 379 ҳазор нафар ё 23,3 дарсад, аҳолии деҳот 1 059 ҳазор нафар ё 23,5 дарсад афзудааст.

Ҷараёни шаҳришавӣ (урбанизатсия), ки то соли 2000 дар сатҳи ҷумҳурӣ дар авҷ буд, мувофиқи ҷамъбасти пешакии Барӯйхатгирии аҳоли ва фонди манзили соли 2010 муътадил гашта, таносуби аҳолии шаҳру деҳот 27 дарсади аҳолии шаҳр ва 73 дарсади аҳолии деҳотро ташкил кард.

[[26 май]]и [[соли 2018]] шумораи аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба 9 миллион нафар расид.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://khovar.tj/2018/05/imr-z-sokini-9-millionai-to-ikiston-ba-dunyo-omad-peshvoi-millat-padaru-modari-k-daki-navzod-va-tamomi-a-olii-mamlakatro-bo-in-r-jdodi-fara-bahsh-tabrik-namudand/|title=ИМРӮЗ СОКИНИ 9-МИЛЛИОНАИ ТОҶИКИСТОН БА ДУНЁ ОМАД! Пешвои миллат падару модари кӯдаки навзод ва тамоми аҳолии мамлакатро бо ин рӯйдоди фараҳбахш табрик намуданд|author=|website=khovar.tj|date=|publisher=khovar.tj|lang=tg|accessdate=2018-05-30}}&lt;/ref&gt;.


=== Аҳолии Тоҷикистон дар соли 2020 ===
Дар соли 2020 шумораи умумии аҳолии Тоҷикистон то 9 678 613 нафар афзудааст.

аз он ҷумла:

* 9 678 613 — аҳолии умумӣ (2020), ки аз онҳо:
* 4 757 443 — мардон (49,2%)
* 4 921 170 — занон (50,8%)

Дар охири соли 2021 9.857.502 нафар хоҳад шуд.  Афзоиши табиии аҳолӣ мусбат хоҳад буд ва 244 312 нафарро ташкил хоҳад дод.  Дар тӯли тамоми сол тақрибан 299,267 кӯдак таваллуд мешавад ва 54 956 нафар мемиранд.  Агар муҳоҷирати хориҷӣ дар сатҳи соли гузашта боқӣ монад, аҳолӣ бо сабабҳои муҳоҷират 28153 нафар кам мешавад.  Яъне, шумораи умумии одамоне, ки аз кишвар хориҷ мешаванд (эмигрантҳо) нисбат ба шумораи одамоне, ки бо мақсади будубоши дарозмуддат ба кишвар ворид мешаванд (иммигрантҳо) бартарӣ хоҳанд дошт.
[[Акс:Зичии аҳолии Тоҷикистон (Намунаи 1).png|мини|Зичии аҳолии Тоҷикистон ]]
[[Акс:Зичии аҳолии Тоҷикистон (Намунаи 2).png|мини|Зичии аҳолии Тоҷикистон нусхаи 2]]

==== Динамикаи тағирёбии аҳолии Тоҷикистон дар соли 2021 ====
Дар зер коэффитсиенти тағирёбии аҳолии Тоҷикистон оварда шудааст, ки онро мо барои соли 2021 ҳисоб кардаем:

Афзоиш: ба ҳисоби миёна дар як рӯз 820 кӯдак (34,16 дар як соат) таваллуд шудааст

Марг: ба ҳисоби миёна дар як рӯз 151 нафар (6,27 дар як соат) фавтиданд

Афзоиши аҳолии муҳоҷират: ба ҳисоби миёна -77 нафар дар як рӯз (-3,21 дар як соат)

Суръати афзоиши аҳолии Тоҷикистон дар соли 2021 дар як рӯз 592 нафар хоҳад буд.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://countrymeters.info/ru/Tajikistan|title=Население Таджикистана|website=countrymeters.info|accessdate=2021-03-04}}&lt;/ref&gt;

== Динамикаи аҳолӣ ==
{{Main|Барӯйхатгирии аҳолии Тоҷикистон (соли 2000)|Барӯйхатгирии аҳолии Тоҷикистон (соли 2010)|Барӯйхатгирии аҳолии Тоҷикистон (соли 2000)}}
{{БароварданиДодаҳо|сутунҳо=8|Сарлавҳо=Шумораи аҳолӣ&lt;ref&gt;[http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_pop.php 15 новых независимых государств. Численность населения на начало года, 1950-2019, тысяч человек]&lt;/ref&gt;|зиёд=зиёдшавӣ|кам=камшавӣ|1950|1532000|1951|1577000|1952|1626000|1953|1678000|1954|1730000|1955|1783000|1956|1836000|1957|1891000|1958|1949000|1959|1981000|1960|2045000|1961|2120000|1962|2211000|1963|2300000|1964|2383000|1965|2469000|1966|2556000|1967|2633000|1968|2715000|1969|2807000|1970|2900000|1971|2983000|1972|3096000|1973|3191000|1974|3288000|1975|3392000|1976|3492000|1977|3598000|1978|3699000|1979|3801000|1980|3901000|1981|4007000|1982|4119000|1983|4239000|1984|4365000|1985|4499000|1986|4648000|1987|4807000|1988|4952000|1989|5109000|1990|5248000|1991|5358000|1992|5570000|1993|5571000|1994|5704000|1995|5786000|1996|5884000|1997|5970000|1998|6067000|1999|6188000|2000|6100000|2001|6200000|2002|6375500|2003|6506500|2004|6640000|2005|6780400|2006|6920300|2007|7063800|2008|7215700|2009|7373800|2010|7529600|2011|7616000|2012|7697500
|2013|7839000|2014|8161100|2015|8576926|2016|8769221|
}}

{{Wikidata/Population}}

Аҳолии Тоҷикистон хеле вақт аст, ки бо суръати гуногун меафзояд: соли 1959 дар инҷо 1981 ҳаз. одам буд, дар солҳои 1989 — 5109 ҳаз. ва, бо фарқ аз кишварҳои аврупоии [[ИДМ]], рушдро дар солҳои 1989-1999 давом дод, новобаста ба муҳоҷирати зиёди аҳолӣ аз ҷумҳурӣ (437 ҳазор нафар дар 11 сол). Фактори асосии зиёдшавии аҳолӣ – Основной фактор роста населения — афзоишии табии босуръат.

Дар байни солҳои 1989-2000, аҳолии танҳо шаҳрҳои калон, аз қабили пойтахт – [[Душанбе]], дар натиҷаи ҳиҷрати аҳолии аввал русзабон ва баъдан тоҷику-ӯзбек кам шуданд. Аз вақти азбайнравии [[Иттиҳоди Шӯравӣ]] таркиби миллӣ ба тағйироти зиёд дучор шуд. Барои миллатҳои бумӣ афзоиши баланди табии хос аст, гарчанде ки нишондиҳандаҳои он дар давраи пасошӯравӣ поён рафт.

== [[Пиртарин афрод]] аз [[Тоҷикистон]] ==
* [[Зулҳиҷҷа Ёфтуллоева]] Дар шиносномаи Зулҳиҷҷа Ёфтуллоева таърихи таваллуди ӯ [[5 январ]]и соли [[1897]]-ум қайд шудааст&lt;ref&gt;Сокини 115-солаи ноҳияи Абдураҳмони Ҷомӣ даргузашт - [[Радиои Озодӣ]] http://www.ozodi.org/content/zulhijja-yoftulloeva-/24795283.html&lt;/ref&gt;
* [[Тоҷигул Қурбонова]] Дар шиносномаи Тоҷигул Қурбонова навишта шудааст, ки ӯ [[8 март]]и соли [[1900]] таваллуд шудааст.&lt;ref&gt;Зани кӯҳансолтарин дар Кӯлоб 112-сола шуд - [[Радиои Озодӣ]] http://www.ozodi.org/content/article/24508182.html&lt;/ref&gt;

== Харитаҳо ==
&lt;gallery&gt;
Акс:Tajiks in Tajikistan.png|alt=|Тоҷикон дар Тоҷикистон 
&lt;/gallery&gt;

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{Тоҷикистон-ҷуғ-нопурра}}{{Мавзӯъҳои Тоҷикистон}}
[[Гурӯҳ:Аҳолии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>cqmlfivtdda4so7htsvyb397f64bnh6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307138</id>
      <parentid>1307137</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T19:10:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>/* Харитаҳо */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24098" xml:space="preserve">
[[File:Tajikistan single age population pyramid 2020.png|350px|alt=|thumb|upright=1.4|Пирамидаи синну сол ва ҷинсии Тоҷикистон дар соли 2020]]

Шумораи '''аҳолии Тоҷикистон''' то 1 январи соли 2021 9 млн. 504 ҳаз. нафарро ташкил дод. Аз рӯи афзоиш дар 30 соли охир Тоҷикистон дар байни кишварҳои пасошӯравӣ ҷои аввалро ишғол кард. Дар аввали соли 1991 аҳолии ҷумҳурӣ 5,3 млн нафар буд ва то соли 2021 афзоиши он 80%-ро ташкил дод.

== Аз рӯи воҳидҳои маъмурӣ ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+
!Воҳидҳои маъмурӣ
!1996
!1999
!2000
!2005
!2010
!2015
!2020 (фарқият)
|-
|[[ВМКБ]]
|191,4
|{{зиёдшавӣ}}203,9
|{{зиёдшавӣ}}206,2
|{{зиёдшавӣ}}206,8
|{{камшавӣ}}204,8
|{{зиёдшавӣ}}214,3
|{{зиёдшавӣ}}228,9 ''(+14,6)''
|-
|[[Вилояти Суғд]]
|1763,6
|{{зиёдшавӣ}}1842,1
|{{зиёдшавӣ}}1871,9
|{{зиёдшавӣ}}2015,8
|{{зиёдшавӣ}}2197,9
|{{зиёдшавӣ}}2455,5
|{{зиёдшавӣ}}2707,3 ''(+251,8)''
|-
|[[Вилояти Хатлон]]
|1988,5
|{{зиёдшавӣ}}2100,7
|{{зиёдшавӣ}}2145,2
|{{зиёдшавӣ}}2368,4
|{{зиёдшавӣ}}2618,3
|{{зиёдшавӣ}}2971,5
|{{зиёдшавӣ}}3348,3 ''(+376,8)''
|-
|ш. [[Душанбе ]]
|505,6
|{{зиёдшавӣ}}538,6
|{{зиёдшавӣ}}564,0
|{{зиёдшавӣ}}630,0
|{{зиёдшавӣ}}711,2
|{{зиёдшавӣ}}788,7
|{{зиёдшавӣ}}863,4 ''(+74,7)''
|-
|[[Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ]]
|1252,3
|{{зиёдшавӣ}}1316,0
|{{зиёдшавӣ}}1341,2
|{{зиёдшавӣ}}1497,9
|{{зиёдшавӣ}}1685,2
|{{зиёдшавӣ}}1922,0
|{{зиёдшавӣ}}2165,9 ''(+243.9)''
|-
|*дар умум
|5701,4
|{{зиёдшавӣ}}6001,3
|{{зиёдшавӣ}}6128,5
|{{зиёдшавӣ}}6718,9
|{{зиёдшавӣ}}7417,4
|{{зиёдшавӣ}}8352,0
|{{зиёдшавӣ}}9313,8 ''(+961,8)''
|}

== Гурӯҳҳои этникӣ ==
* [[тоҷикон]] (аз ҷумла яғнобиҳо ва халқҳои Помир) — 84.3%
* [[ӯзбакҳо]] — 13.8%
* дигарон — 2% (аз ҷумла [[қирғизҳо]], [[русҳо]], [[туркманҳо]], [[тоторҳо]], [[арабҳо]])

'''Ҳайати миллӣ (1926-2010)''' (дар ҳазорҳо)&lt;ref&gt;[http://www.demoscope.ru/weekly/2005/0191/analit05.php Results of the 2000 population census in Tajikistan.]  {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110807010258/http://www.demoscope.ru/weekly/2005/0191/analit05.php|date=2011-08-07}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;spo&quot;&gt;{{cite journal|last1=Spoorenberg|first1=Thomas|year=2013|title=Fertility changes in Central Asia since 1980|journal=Asian Population Studies|volume=9|issue=1|pages=50–77|doi=10.1080/17441730.2012.752238|s2cid=154532617}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;spoo&quot;&gt;{{cite journal|last1=Spoorenberg|first1=Thomas|year=2015|title=Explaining recent fertility increase in Central Asia|journal=Asian Population Studies|volume=11|issue=2|pages=115–133|doi=10.1080/17441730.2015.1027275|s2cid=153924060}}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
! rowspan=&quot;2&quot; |Гурӯҳи
этникӣ
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 1926&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 1939&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 1959&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 1970&lt;sup&gt;4&lt;/sup&gt;
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 1979&lt;sup&gt;5&lt;/sup&gt;
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 1989&lt;sup&gt;6&lt;/sup&gt;
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 2000
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 2010&lt;sup&gt;8&lt;/sup&gt;
|- bgcolor=&quot;#e0e0e0&quot;
!шумора
! %
!шумора
! %
!шумора
! %
!шумора
! %
!шумора
! %
!шумора
! %
!шумора
! %
!шумора
! %
|-
|[[тоҷикон]]
| align=&quot;right&quot; |617,125
| align=&quot;right&quot; |74.6
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |883,966
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |59.5
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |1,051,164
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |53.1
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |1,629,920
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |56.2
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |2,237,048
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |58.8
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |3,172,420
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |62.3
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |4,898,400
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |79.9
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |6,373,834
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |84.3
|-
|[[яғнобиҳо]]
| align=&quot;right&quot; |1,829
| align=&quot;right&quot; |0.2
|-
|[[ӯзбакҳо]]
| align=&quot;right&quot; |175,627
| align=&quot;right&quot; |21.2
| align=&quot;right&quot; |353,478
| align=&quot;right&quot; |23.8
| align=&quot;right&quot; |454,433
| align=&quot;right&quot; |23.0
| align=&quot;right&quot; |665,662
| align=&quot;right&quot; |23.0
| align=&quot;right&quot; |873,199
| align=&quot;right&quot; |22.9
| align=&quot;right&quot; |1,197,841
| align=&quot;right&quot; |23.5
| align=&quot;right&quot; |1,012,500
| align=&quot;right&quot; |16.5
| align=&quot;right&quot; |1,046,647
| align=&quot;right&quot; |13.8
|-
|[[қирғизҳо]]
| align=&quot;right&quot; |11,410
| align=&quot;right&quot; |1.4
| align=&quot;right&quot; |27,968
| align=&quot;right&quot; |1.9
| align=&quot;right&quot; |25,635
| align=&quot;right&quot; |1.3
| align=&quot;right&quot; |35,485
| align=&quot;right&quot; |1.2
| align=&quot;right&quot; |48,376
| align=&quot;right&quot; |1.3
| align=&quot;right&quot; |63,832
| align=&quot;right&quot; |1.3
| align=&quot;right&quot; |65,500
| align=&quot;right&quot; |1.1
| align=&quot;right&quot; |60,715
| align=&quot;right&quot; |0.8
|-
|[[русҳо]]
| align=&quot;right&quot; |5,638
| align=&quot;right&quot; |0.7
| align=&quot;right&quot; |134,916
| align=&quot;right&quot; |9.1
| align=&quot;right&quot; |262,610
| align=&quot;right&quot; |13.3
| align=&quot;right&quot; |344,109
| align=&quot;right&quot; |11.9
| align=&quot;right&quot; |395,089
| align=&quot;right&quot; |10.4
| align=&quot;right&quot; |388,481
| align=&quot;right&quot; |7.6
| align=&quot;right&quot; |68,200
| align=&quot;right&quot; |1.1
| align=&quot;right&quot; |34,838
| align=&quot;right&quot; |0.5
|-
|[[туркманҳо]]
| align=&quot;right&quot; |4,148
| align=&quot;right&quot; |0.5
| align=&quot;right&quot; |4,040
| align=&quot;right&quot; |0.3
| align=&quot;right&quot; |7,115
| align=&quot;right&quot; |0.4
| align=&quot;right&quot; |11,043
| align=&quot;right&quot; |0.4
| align=&quot;right&quot; |13,991
| align=&quot;right&quot; |0.4
| align=&quot;right&quot; |20,487
| align=&quot;right&quot; |0.4
| align=&quot;right&quot; |20,300
| align=&quot;right&quot; |0.3
| align=&quot;right&quot; |15,171
| align=&quot;right&quot; |0.2
|-
|[[тоторҳо]]
| align=&quot;right&quot; |950
| align=&quot;right&quot; |0.1
| align=&quot;right&quot; |18,296
| align=&quot;right&quot; |1.2
| align=&quot;right&quot; |56,893
| align=&quot;right&quot; |2.9
| align=&quot;right&quot; |70,803
| align=&quot;right&quot; |2.4
| align=&quot;right&quot; |79,529
| align=&quot;right&quot; |2.1
| align=&quot;right&quot; |79,442
| align=&quot;right&quot; |1.6
| align=&quot;right&quot; |19,000
| align=&quot;right&quot; |0.3
| align=&quot;right&quot; |6,495
| align=&quot;right&quot; |0.1
|-
|[[арабҳо]]
| align=&quot;right&quot; |3,260
| align=&quot;right&quot; |0.4
| align=&quot;right&quot; |2,290
| align=&quot;right&quot; |0.2
| align=&quot;right&quot; |1,297
| align=&quot;right&quot; |0.1
| align=&quot;right&quot; |248
| align=&quot;right&quot; |0.0
| align=&quot;right&quot; |176
| align=&quot;right&quot; |0.0
| align=&quot;right&quot; |276
| align=&quot;right&quot; |0.0
| align=&quot;right&quot; |14,500
| align=&quot;right&quot; |0.2
| align=&quot;right&quot; |4,184
| align=&quot;right&quot; |0.1
|-
|дигарон
| align=&quot;right&quot; |7,180
| align=&quot;right&quot; |0.9
| align=&quot;right&quot; |60,137
| align=&quot;right&quot; |4.0
| align=&quot;right&quot; |120,750
| align=&quot;right&quot; |6.1
| align=&quot;right&quot; |142,332
| align=&quot;right&quot; |4.9
| align=&quot;right&quot; |158,812
| align=&quot;right&quot; |4.2
| align=&quot;right&quot; |169,824
| align=&quot;right&quot; |3.3
| align=&quot;right&quot; |29,100
| align=&quot;right&quot; |0.5
| align=&quot;right&quot; |22,618
| align=&quot;right&quot; |0.3
|- bgcolor=&quot;#e0e0e0&quot;
! align=&quot;left&quot; |Total
! colspan=&quot;2&quot; |827,167
! colspan=&quot;2&quot; |1,485,091
! colspan=&quot;2&quot; |1,979,897
! colspan=&quot;2&quot; |2,899,602
! colspan=&quot;2&quot; |3,806,220
! colspan=&quot;2&quot; |5,092,603
! colspan=&quot;2&quot; |6,127,500
! colspan=&quot;2&quot; |7,564,502
|-
| colspan=&quot;17&quot; |&lt;small&gt;&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt; Source: [http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_26.php?reg=2134]. &lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt; Source: [http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_39.php]. &lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; Source: [http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_59.php]. &lt;sup&gt;4&lt;/sup&gt; Source: [http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_70.php]. &lt;sup&gt;5&lt;/sup&gt; Source: [http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_79.php]. &lt;sup&gt;6&lt;/sup&gt; Source: [http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php] &lt;sup&gt;7&lt;/sup&gt; including 51,000 Lakai, 15,100 Kongrat, 4,900 Katagan, 3,700 Barlos and 1,100 Yuz. &lt;sup&gt;8&lt;/sup&gt; Source: [https://web.archive.org/web/20130116004155/http://stat.tj/en/img/526b8592e834fcaaccec26a22965ea2b_1355502192.pdf], p.&amp;nbsp;7. &lt;sup&gt;9&lt;/sup&gt; including 65,555 Lakai, 38,078 Kongrat, 7,601 Katagan, 5,271 Barlos and 3,798 Yuz &lt;/small&gt;.
|}

== Вазъи умумӣ ==
Дар асоси Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон № 100 аз 4 ноябри соли 1995 «Дар бораи тартиби ҳалли масъалаҳои сохти марзиву маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон»&lt;ref&gt;Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, соли 1995, №21, мод. 239; соли 2000, №11, мод. 513; соли 2003, №4, мод.153; соли 2008, №3, мод. 182; соли 2009, №7-8, мод.489; №12, мод.&lt;/ref&gt;, воҳидҳои марзиву маъмурӣ ва маҳалҳои аҳолишини Ҷумҳурии Тоҷикистон [[Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон]], [[вилоят]], [[шаҳр]], [[ноҳия]], [[шаҳрак]], [[деҳот]] ва [[деҳа]] мебошанд.
Ноҳияҳо деҳавӣ ва шаҳрӣ буда, дар итоати ҷумҳурӣ, вилоят ё шаҳр шуда метавонанд.

Дар таърихи [[1 январ]]и [[соли 2010]] [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] иборат аз [[Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон]] (ВМКБ); [[Вилояти Суғд]]; [[Вилояти Хатлон]]; 17 шаҳр, 62 ноҳия (ҳамчунин, 13 ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ, ки дар маркази мамлакат ҷойгир шудаанд), 55 шаҳрак ва 368 ҷамоат иборат аст.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.stat.tj/russian_database/socio-demographic_sector/administrative-area_units.xls |title=нусхаи бойгонӣ |accessdate=2014-08-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100816013937/http://www.stat.tj/russian_database/socio-demographic_sector/administrative-area_units.xls |archivedate=2010-08-16 }}&lt;/ref&gt;
[[File:Taj PopRurPop1958-2005.jpg|thumb|450px|Аҳолии Тоҷикистон: умумӣ (кабуд) ва деҳот (сурх) (1958-2005)]]
[[File:Old bearded man from Tajikistan.jpg|thumb|upright|right|Марди тоҷик (2005).]]
[[File:Tajik003.jpg|thumb|right|upright|Зани тоҷик бо писараш.]]

Дар таърихи [[1 январ]]и [[соли 2014]] [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] иборат аз [[Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон]] (ВМКБ); [[Вилояти Суғд]]; [[Вилояти Хатлон]]; 17  шаҳр, 58 ноҳия (ҳамчунин, 13 ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ, ки дар маркази мамлакат ҷойгир шудаанд), 57  шаҳрак ва 370 ҷамоат иборат аст.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.stat.tj/ru/img/b417f44e3113e555ffff3cd143d5b3fe_1404816557.pdf |title=нусхаи бойгонӣ |accessdate=2014-08-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714152455/http://www.stat.tj/ru/img/b417f44e3113e555ffff3cd143d5b3fe_1404816557.pdf |archivedate=2014-07-14 }}&lt;/ref&gt;

Ҳамакнун сарзамини Тоҷикистон (соли 2014)&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.stat.tj/ru/img/b417f44e3113e555ffff3cd143d5b3fe_1404816557.pdf |title=ШУМОРАИ АҲОЛИИ  ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ТО 1 ЯНВАРИ СОЛИ 2014 |accessdate=2014-08-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714152455/http://www.stat.tj/ru/img/b417f44e3113e555ffff3cd143d5b3fe_1404816557.pdf |archivedate=2014-07-14 }}&lt;/ref&gt; ба чунин воҳидҳо бахш карда шудааст:
{| class=&quot;wikitable sortable standard&quot;
|+
|-
! Ном
! Аҳолӣ&lt;br /&gt;([[2014]])&lt;br /&gt;ҳазор тан
! Паҳноварӣ,&lt;br /&gt;ҳазор км²
! Зичии аҳолӣ,&lt;br /&gt;кас/дар 1 км²
! Шумораи&lt;br /&gt;ноҳияҳо
! Марказ&lt;br /&gt;
|
|- class=&quot;shadow&quot;
| [[Душанбе]]
| align=right| 775,8
| align=right| 0,1
| align=right| 7 758,0
| align=right| 4
|
|-
| [[Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон]]
| align=right| 212,1   
| align=right| 64,1
| align=right| 3,3
| align=right| 7
| [[Хоруғ]]
|-
| [[Вилояти Суғд]]
| align=right| 2 400,6 
| align=right| 25,2 
| align=right| 95,3 
| align=right| 14
| [[Хуҷанд]]
|-
| [[Вилояти Хатлон]]
| align=right| 2 898,6 
| align=right| 24,6 
| align=right| 117,8 
| align=right| 24
| [[Бохтар]]
|-
| [[Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ]]
| align=right| 1 874,0 
| align=right| 28,6
| align=right| 56,2
| align=right| 13
| [[Душанбе]]
|}
 
Дар Тоҷикистон баъди ба даст даровардани истиқлол ду дафъа барӯйхатгирии аҳолӣ баргузор шудааст. Бори якум мувофиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 22 майи 1998 «Дар бораи барӯйхатгирии аҳолӣ» 20–27 январи 2000 доир шуда буд. Дар он давра мувофиқи маълумоти оморӣ шумораи аҳолии доимии шаҳрҳо нисбат ба соли 1989 (тибқи Барӯйхатгирии аҳоли пешина) аз 1 млн 668 ҳазор то 1623 ҳазор нафар кам шуда, шумораи аҳолии доимии деҳот баръакс аз 3441 ҳазор то 4504 ҳазор нафар зиёд шудааст. Ҳамин тарз, дар давоми 11 сол (1989—2000) ҳиссаи аҳолии доимии шаҳрҳои Тоҷикистон аз 32,5 дарсад то 26,5 дарсад кам шуда, аҳолии доимии деҳот, баръакс, аз 67,5 дарсад то 73,5 дарсад афзудааст.

Бори дуюм мувофиқи Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 29 августи 2009, № 685 «Дар бораи гузаронидани барӯйхатгирии аҳолӣ» аз 21 то 30 сентябри 2010 дар қаламрави ҷумҳурӣ Барӯйхатгирии аҳоли ва фонди манзил баргузор шуд. Аз рӯйи маълумоти пешакии Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба Барӯйхатгирии аҳоли ва фонди манзил, шумораи аҳолии доимии мамлакат ба ҳолати 21 сентиябри 2010-ум 7 565 ҳазор нафарро ташкил кард. Шумораи аҳолии ҷумҳурӣ (дар январи 2010) нисбат ба соли 2000-ум 1 438 ҳазор нафар ё 23 дарсад, дар муқоиса бо ҳисобу китоби маълумоти аввали соли 2010, 35,4 ҳазор нафар ё 0,5 дарсад зиёд шудааст. Ин зиёдшавии шумораи аҳолӣ дар ҷумҳурӣ аз ҳисоби афзоиши табиӣ ва пеш аз ҳама, аз ҳисоби нишондиҳандаҳои баланди таваллуд ва болоравии шумораи таваллуд нисбат ба фавт ба вуҷуд меояд.

Сарфи назар аз муҳоҷирати аҳолӣ ба хориҷи ҷумҳурӣ, дар соли 2010 нисбат ба соли 2000 шумораи аҳолии шаҳрҳо 379 ҳазор нафар ё 23,3 дарсад, аҳолии деҳот 1 059 ҳазор нафар ё 23,5 дарсад афзудааст.

Ҷараёни шаҳришавӣ (урбанизатсия), ки то соли 2000 дар сатҳи ҷумҳурӣ дар авҷ буд, мувофиқи ҷамъбасти пешакии Барӯйхатгирии аҳоли ва фонди манзили соли 2010 муътадил гашта, таносуби аҳолии шаҳру деҳот 27 дарсади аҳолии шаҳр ва 73 дарсади аҳолии деҳотро ташкил кард.

[[26 май]]и [[соли 2018]] шумораи аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба 9 миллион нафар расид.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://khovar.tj/2018/05/imr-z-sokini-9-millionai-to-ikiston-ba-dunyo-omad-peshvoi-millat-padaru-modari-k-daki-navzod-va-tamomi-a-olii-mamlakatro-bo-in-r-jdodi-fara-bahsh-tabrik-namudand/|title=ИМРӮЗ СОКИНИ 9-МИЛЛИОНАИ ТОҶИКИСТОН БА ДУНЁ ОМАД! Пешвои миллат падару модари кӯдаки навзод ва тамоми аҳолии мамлакатро бо ин рӯйдоди фараҳбахш табрик намуданд|author=|website=khovar.tj|date=|publisher=khovar.tj|lang=tg|accessdate=2018-05-30}}&lt;/ref&gt;.


=== Аҳолии Тоҷикистон дар соли 2020 ===
Дар соли 2020 шумораи умумии аҳолии Тоҷикистон то 9 678 613 нафар афзудааст.

аз он ҷумла:

* 9 678 613 — аҳолии умумӣ (2020), ки аз онҳо:
* 4 757 443 — мардон (49,2%)
* 4 921 170 — занон (50,8%)

Дар охири соли 2021 9.857.502 нафар хоҳад шуд.  Афзоиши табиии аҳолӣ мусбат хоҳад буд ва 244 312 нафарро ташкил хоҳад дод.  Дар тӯли тамоми сол тақрибан 299,267 кӯдак таваллуд мешавад ва 54 956 нафар мемиранд.  Агар муҳоҷирати хориҷӣ дар сатҳи соли гузашта боқӣ монад, аҳолӣ бо сабабҳои муҳоҷират 28153 нафар кам мешавад.  Яъне, шумораи умумии одамоне, ки аз кишвар хориҷ мешаванд (эмигрантҳо) нисбат ба шумораи одамоне, ки бо мақсади будубоши дарозмуддат ба кишвар ворид мешаванд (иммигрантҳо) бартарӣ хоҳанд дошт.
[[Акс:Зичии аҳолии Тоҷикистон (Намунаи 1).png|мини|Зичии аҳолии Тоҷикистон ]]
[[Акс:Зичии аҳолии Тоҷикистон (Намунаи 2).png|мини|Зичии аҳолии Тоҷикистон нусхаи 2]]

==== Динамикаи тағирёбии аҳолии Тоҷикистон дар соли 2021 ====
Дар зер коэффитсиенти тағирёбии аҳолии Тоҷикистон оварда шудааст, ки онро мо барои соли 2021 ҳисоб кардаем:

Афзоиш: ба ҳисоби миёна дар як рӯз 820 кӯдак (34,16 дар як соат) таваллуд шудааст

Марг: ба ҳисоби миёна дар як рӯз 151 нафар (6,27 дар як соат) фавтиданд

Афзоиши аҳолии муҳоҷират: ба ҳисоби миёна -77 нафар дар як рӯз (-3,21 дар як соат)

Суръати афзоиши аҳолии Тоҷикистон дар соли 2021 дар як рӯз 592 нафар хоҳад буд.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://countrymeters.info/ru/Tajikistan|title=Население Таджикистана|website=countrymeters.info|accessdate=2021-03-04}}&lt;/ref&gt;

== Динамикаи аҳолӣ ==
{{Main|Барӯйхатгирии аҳолии Тоҷикистон (соли 2000)|Барӯйхатгирии аҳолии Тоҷикистон (соли 2010)|Барӯйхатгирии аҳолии Тоҷикистон (соли 2000)}}
{{БароварданиДодаҳо|сутунҳо=8|Сарлавҳо=Шумораи аҳолӣ&lt;ref&gt;[http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_pop.php 15 новых независимых государств. Численность населения на начало года, 1950-2019, тысяч человек]&lt;/ref&gt;|зиёд=зиёдшавӣ|кам=камшавӣ|1950|1532000|1951|1577000|1952|1626000|1953|1678000|1954|1730000|1955|1783000|1956|1836000|1957|1891000|1958|1949000|1959|1981000|1960|2045000|1961|2120000|1962|2211000|1963|2300000|1964|2383000|1965|2469000|1966|2556000|1967|2633000|1968|2715000|1969|2807000|1970|2900000|1971|2983000|1972|3096000|1973|3191000|1974|3288000|1975|3392000|1976|3492000|1977|3598000|1978|3699000|1979|3801000|1980|3901000|1981|4007000|1982|4119000|1983|4239000|1984|4365000|1985|4499000|1986|4648000|1987|4807000|1988|4952000|1989|5109000|1990|5248000|1991|5358000|1992|5570000|1993|5571000|1994|5704000|1995|5786000|1996|5884000|1997|5970000|1998|6067000|1999|6188000|2000|6100000|2001|6200000|2002|6375500|2003|6506500|2004|6640000|2005|6780400|2006|6920300|2007|7063800|2008|7215700|2009|7373800|2010|7529600|2011|7616000|2012|7697500
|2013|7839000|2014|8161100|2015|8576926|2016|8769221|
}}

{{Wikidata/Population}}

Аҳолии Тоҷикистон хеле вақт аст, ки бо суръати гуногун меафзояд: соли 1959 дар инҷо 1981 ҳаз. одам буд, дар солҳои 1989 — 5109 ҳаз. ва, бо фарқ аз кишварҳои аврупоии [[ИДМ]], рушдро дар солҳои 1989-1999 давом дод, новобаста ба муҳоҷирати зиёди аҳолӣ аз ҷумҳурӣ (437 ҳазор нафар дар 11 сол). Фактори асосии зиёдшавии аҳолӣ – Основной фактор роста населения — афзоишии табии босуръат.

Дар байни солҳои 1989-2000, аҳолии танҳо шаҳрҳои калон, аз қабили пойтахт – [[Душанбе]], дар натиҷаи ҳиҷрати аҳолии аввал русзабон ва баъдан тоҷику-ӯзбек кам шуданд. Аз вақти азбайнравии [[Иттиҳоди Шӯравӣ]] таркиби миллӣ ба тағйироти зиёд дучор шуд. Барои миллатҳои бумӣ афзоиши баланди табии хос аст, гарчанде ки нишондиҳандаҳои он дар давраи пасошӯравӣ поён рафт.

== [[Пиртарин афрод]] аз [[Тоҷикистон]] ==
* [[Зулҳиҷҷа Ёфтуллоева]] Дар шиносномаи Зулҳиҷҷа Ёфтуллоева таърихи таваллуди ӯ [[5 январ]]и соли [[1897]]-ум қайд шудааст&lt;ref&gt;Сокини 115-солаи ноҳияи Абдураҳмони Ҷомӣ даргузашт - [[Радиои Озодӣ]] http://www.ozodi.org/content/zulhijja-yoftulloeva-/24795283.html&lt;/ref&gt;
* [[Тоҷигул Қурбонова]] Дар шиносномаи Тоҷигул Қурбонова навишта шудааст, ки ӯ [[8 март]]и соли [[1900]] таваллуд шудааст.&lt;ref&gt;Зани кӯҳансолтарин дар Кӯлоб 112-сола шуд - [[Радиои Озодӣ]] http://www.ozodi.org/content/article/24508182.html&lt;/ref&gt;

== Харитаҳо ==
&lt;gallery&gt;
Акс:Tajiks in Tajikistan.png|alt=|Тоҷикон дар Тоҷикистон 
Акс:Uzbeks in Tajikistan.png|alt=|Ӯзбекҳо дар Тоҷикистон 
Акс:Kyrgyzs in Tajikistan.png|alt=|Қирғизҳо дар Тоҷикистон 
Акс:Russians in Tajikistan.png|alt=|Русҳо дар Тоҷикистон 
Акс:Turkmens in Tajikistan.png|alt=|Туркменҳо дар Тоҷикистон 
Акс:Tatars in Tajikistan.png|alt=|Татарҳо дар Тоҷикистон
Акс:Kazakhs in Tajikistan.png|alt=|Қазоқҳо дар Тоҷикистон  &lt;/gallery&gt;

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{Тоҷикистон-ҷуғ-нопурра}}{{Мавзӯъҳои Тоҷикистон}}
[[Гурӯҳ:Аҳолии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>86kdnlgued6ctxoved5zlus2z1mr1ea</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307169</id>
      <parentid>1307138</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:03:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>/* Харитаҳо */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24577" xml:space="preserve">
[[File:Tajikistan single age population pyramid 2020.png|350px|alt=|thumb|upright=1.4|Пирамидаи синну сол ва ҷинсии Тоҷикистон дар соли 2020]]

Шумораи '''аҳолии Тоҷикистон''' то 1 январи соли 2021 9 млн. 504 ҳаз. нафарро ташкил дод. Аз рӯи афзоиш дар 30 соли охир Тоҷикистон дар байни кишварҳои пасошӯравӣ ҷои аввалро ишғол кард. Дар аввали соли 1991 аҳолии ҷумҳурӣ 5,3 млн нафар буд ва то соли 2021 афзоиши он 80%-ро ташкил дод.

== Аз рӯи воҳидҳои маъмурӣ ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+
!Воҳидҳои маъмурӣ
!1996
!1999
!2000
!2005
!2010
!2015
!2020 (фарқият)
|-
|[[ВМКБ]]
|191,4
|{{зиёдшавӣ}}203,9
|{{зиёдшавӣ}}206,2
|{{зиёдшавӣ}}206,8
|{{камшавӣ}}204,8
|{{зиёдшавӣ}}214,3
|{{зиёдшавӣ}}228,9 ''(+14,6)''
|-
|[[Вилояти Суғд]]
|1763,6
|{{зиёдшавӣ}}1842,1
|{{зиёдшавӣ}}1871,9
|{{зиёдшавӣ}}2015,8
|{{зиёдшавӣ}}2197,9
|{{зиёдшавӣ}}2455,5
|{{зиёдшавӣ}}2707,3 ''(+251,8)''
|-
|[[Вилояти Хатлон]]
|1988,5
|{{зиёдшавӣ}}2100,7
|{{зиёдшавӣ}}2145,2
|{{зиёдшавӣ}}2368,4
|{{зиёдшавӣ}}2618,3
|{{зиёдшавӣ}}2971,5
|{{зиёдшавӣ}}3348,3 ''(+376,8)''
|-
|ш. [[Душанбе ]]
|505,6
|{{зиёдшавӣ}}538,6
|{{зиёдшавӣ}}564,0
|{{зиёдшавӣ}}630,0
|{{зиёдшавӣ}}711,2
|{{зиёдшавӣ}}788,7
|{{зиёдшавӣ}}863,4 ''(+74,7)''
|-
|[[Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ]]
|1252,3
|{{зиёдшавӣ}}1316,0
|{{зиёдшавӣ}}1341,2
|{{зиёдшавӣ}}1497,9
|{{зиёдшавӣ}}1685,2
|{{зиёдшавӣ}}1922,0
|{{зиёдшавӣ}}2165,9 ''(+243.9)''
|-
|*дар умум
|5701,4
|{{зиёдшавӣ}}6001,3
|{{зиёдшавӣ}}6128,5
|{{зиёдшавӣ}}6718,9
|{{зиёдшавӣ}}7417,4
|{{зиёдшавӣ}}8352,0
|{{зиёдшавӣ}}9313,8 ''(+961,8)''
|}

== Гурӯҳҳои этникӣ ==
* [[тоҷикон]] (аз ҷумла яғнобиҳо ва халқҳои Помир) — 84.3%
* [[ӯзбакҳо]] — 13.8%
* дигарон — 2% (аз ҷумла [[қирғизҳо]], [[русҳо]], [[туркманҳо]], [[тоторҳо]], [[арабҳо]])

'''Ҳайати миллӣ (1926-2010)''' (дар ҳазорҳо)&lt;ref&gt;[http://www.demoscope.ru/weekly/2005/0191/analit05.php Results of the 2000 population census in Tajikistan.]  {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110807010258/http://www.demoscope.ru/weekly/2005/0191/analit05.php|date=2011-08-07}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;spo&quot;&gt;{{cite journal|last1=Spoorenberg|first1=Thomas|year=2013|title=Fertility changes in Central Asia since 1980|journal=Asian Population Studies|volume=9|issue=1|pages=50–77|doi=10.1080/17441730.2012.752238|s2cid=154532617}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;spoo&quot;&gt;{{cite journal|last1=Spoorenberg|first1=Thomas|year=2015|title=Explaining recent fertility increase in Central Asia|journal=Asian Population Studies|volume=11|issue=2|pages=115–133|doi=10.1080/17441730.2015.1027275|s2cid=153924060}}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
! rowspan=&quot;2&quot; |Гурӯҳи
этникӣ
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 1926&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 1939&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 1959&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 1970&lt;sup&gt;4&lt;/sup&gt;
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 1979&lt;sup&gt;5&lt;/sup&gt;
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 1989&lt;sup&gt;6&lt;/sup&gt;
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 2000
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 2010&lt;sup&gt;8&lt;/sup&gt;
|- bgcolor=&quot;#e0e0e0&quot;
!шумора
! %
!шумора
! %
!шумора
! %
!шумора
! %
!шумора
! %
!шумора
! %
!шумора
! %
!шумора
! %
|-
|[[тоҷикон]]
| align=&quot;right&quot; |617,125
| align=&quot;right&quot; |74.6
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |883,966
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |59.5
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |1,051,164
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |53.1
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |1,629,920
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |56.2
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |2,237,048
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |58.8
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |3,172,420
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |62.3
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |4,898,400
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |79.9
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |6,373,834
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |84.3
|-
|[[яғнобиҳо]]
| align=&quot;right&quot; |1,829
| align=&quot;right&quot; |0.2
|-
|[[ӯзбакҳо]]
| align=&quot;right&quot; |175,627
| align=&quot;right&quot; |21.2
| align=&quot;right&quot; |353,478
| align=&quot;right&quot; |23.8
| align=&quot;right&quot; |454,433
| align=&quot;right&quot; |23.0
| align=&quot;right&quot; |665,662
| align=&quot;right&quot; |23.0
| align=&quot;right&quot; |873,199
| align=&quot;right&quot; |22.9
| align=&quot;right&quot; |1,197,841
| align=&quot;right&quot; |23.5
| align=&quot;right&quot; |1,012,500
| align=&quot;right&quot; |16.5
| align=&quot;right&quot; |1,046,647
| align=&quot;right&quot; |13.8
|-
|[[қирғизҳо]]
| align=&quot;right&quot; |11,410
| align=&quot;right&quot; |1.4
| align=&quot;right&quot; |27,968
| align=&quot;right&quot; |1.9
| align=&quot;right&quot; |25,635
| align=&quot;right&quot; |1.3
| align=&quot;right&quot; |35,485
| align=&quot;right&quot; |1.2
| align=&quot;right&quot; |48,376
| align=&quot;right&quot; |1.3
| align=&quot;right&quot; |63,832
| align=&quot;right&quot; |1.3
| align=&quot;right&quot; |65,500
| align=&quot;right&quot; |1.1
| align=&quot;right&quot; |60,715
| align=&quot;right&quot; |0.8
|-
|[[русҳо]]
| align=&quot;right&quot; |5,638
| align=&quot;right&quot; |0.7
| align=&quot;right&quot; |134,916
| align=&quot;right&quot; |9.1
| align=&quot;right&quot; |262,610
| align=&quot;right&quot; |13.3
| align=&quot;right&quot; |344,109
| align=&quot;right&quot; |11.9
| align=&quot;right&quot; |395,089
| align=&quot;right&quot; |10.4
| align=&quot;right&quot; |388,481
| align=&quot;right&quot; |7.6
| align=&quot;right&quot; |68,200
| align=&quot;right&quot; |1.1
| align=&quot;right&quot; |34,838
| align=&quot;right&quot; |0.5
|-
|[[туркманҳо]]
| align=&quot;right&quot; |4,148
| align=&quot;right&quot; |0.5
| align=&quot;right&quot; |4,040
| align=&quot;right&quot; |0.3
| align=&quot;right&quot; |7,115
| align=&quot;right&quot; |0.4
| align=&quot;right&quot; |11,043
| align=&quot;right&quot; |0.4
| align=&quot;right&quot; |13,991
| align=&quot;right&quot; |0.4
| align=&quot;right&quot; |20,487
| align=&quot;right&quot; |0.4
| align=&quot;right&quot; |20,300
| align=&quot;right&quot; |0.3
| align=&quot;right&quot; |15,171
| align=&quot;right&quot; |0.2
|-
|[[тоторҳо]]
| align=&quot;right&quot; |950
| align=&quot;right&quot; |0.1
| align=&quot;right&quot; |18,296
| align=&quot;right&quot; |1.2
| align=&quot;right&quot; |56,893
| align=&quot;right&quot; |2.9
| align=&quot;right&quot; |70,803
| align=&quot;right&quot; |2.4
| align=&quot;right&quot; |79,529
| align=&quot;right&quot; |2.1
| align=&quot;right&quot; |79,442
| align=&quot;right&quot; |1.6
| align=&quot;right&quot; |19,000
| align=&quot;right&quot; |0.3
| align=&quot;right&quot; |6,495
| align=&quot;right&quot; |0.1
|-
|[[арабҳо]]
| align=&quot;right&quot; |3,260
| align=&quot;right&quot; |0.4
| align=&quot;right&quot; |2,290
| align=&quot;right&quot; |0.2
| align=&quot;right&quot; |1,297
| align=&quot;right&quot; |0.1
| align=&quot;right&quot; |248
| align=&quot;right&quot; |0.0
| align=&quot;right&quot; |176
| align=&quot;right&quot; |0.0
| align=&quot;right&quot; |276
| align=&quot;right&quot; |0.0
| align=&quot;right&quot; |14,500
| align=&quot;right&quot; |0.2
| align=&quot;right&quot; |4,184
| align=&quot;right&quot; |0.1
|-
|дигарон
| align=&quot;right&quot; |7,180
| align=&quot;right&quot; |0.9
| align=&quot;right&quot; |60,137
| align=&quot;right&quot; |4.0
| align=&quot;right&quot; |120,750
| align=&quot;right&quot; |6.1
| align=&quot;right&quot; |142,332
| align=&quot;right&quot; |4.9
| align=&quot;right&quot; |158,812
| align=&quot;right&quot; |4.2
| align=&quot;right&quot; |169,824
| align=&quot;right&quot; |3.3
| align=&quot;right&quot; |29,100
| align=&quot;right&quot; |0.5
| align=&quot;right&quot; |22,618
| align=&quot;right&quot; |0.3
|- bgcolor=&quot;#e0e0e0&quot;
! align=&quot;left&quot; |Total
! colspan=&quot;2&quot; |827,167
! colspan=&quot;2&quot; |1,485,091
! colspan=&quot;2&quot; |1,979,897
! colspan=&quot;2&quot; |2,899,602
! colspan=&quot;2&quot; |3,806,220
! colspan=&quot;2&quot; |5,092,603
! colspan=&quot;2&quot; |6,127,500
! colspan=&quot;2&quot; |7,564,502
|-
| colspan=&quot;17&quot; |&lt;small&gt;&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt; Source: [http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_26.php?reg=2134]. &lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt; Source: [http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_39.php]. &lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; Source: [http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_59.php]. &lt;sup&gt;4&lt;/sup&gt; Source: [http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_70.php]. &lt;sup&gt;5&lt;/sup&gt; Source: [http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_79.php]. &lt;sup&gt;6&lt;/sup&gt; Source: [http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php] &lt;sup&gt;7&lt;/sup&gt; including 51,000 Lakai, 15,100 Kongrat, 4,900 Katagan, 3,700 Barlos and 1,100 Yuz. &lt;sup&gt;8&lt;/sup&gt; Source: [https://web.archive.org/web/20130116004155/http://stat.tj/en/img/526b8592e834fcaaccec26a22965ea2b_1355502192.pdf], p.&amp;nbsp;7. &lt;sup&gt;9&lt;/sup&gt; including 65,555 Lakai, 38,078 Kongrat, 7,601 Katagan, 5,271 Barlos and 3,798 Yuz &lt;/small&gt;.
|}

== Вазъи умумӣ ==
Дар асоси Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон № 100 аз 4 ноябри соли 1995 «Дар бораи тартиби ҳалли масъалаҳои сохти марзиву маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон»&lt;ref&gt;Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, соли 1995, №21, мод. 239; соли 2000, №11, мод. 513; соли 2003, №4, мод.153; соли 2008, №3, мод. 182; соли 2009, №7-8, мод.489; №12, мод.&lt;/ref&gt;, воҳидҳои марзиву маъмурӣ ва маҳалҳои аҳолишини Ҷумҳурии Тоҷикистон [[Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон]], [[вилоят]], [[шаҳр]], [[ноҳия]], [[шаҳрак]], [[деҳот]] ва [[деҳа]] мебошанд.
Ноҳияҳо деҳавӣ ва шаҳрӣ буда, дар итоати ҷумҳурӣ, вилоят ё шаҳр шуда метавонанд.

Дар таърихи [[1 январ]]и [[соли 2010]] [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] иборат аз [[Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон]] (ВМКБ); [[Вилояти Суғд]]; [[Вилояти Хатлон]]; 17 шаҳр, 62 ноҳия (ҳамчунин, 13 ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ, ки дар маркази мамлакат ҷойгир шудаанд), 55 шаҳрак ва 368 ҷамоат иборат аст.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.stat.tj/russian_database/socio-demographic_sector/administrative-area_units.xls |title=нусхаи бойгонӣ |accessdate=2014-08-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100816013937/http://www.stat.tj/russian_database/socio-demographic_sector/administrative-area_units.xls |archivedate=2010-08-16 }}&lt;/ref&gt;
[[File:Taj PopRurPop1958-2005.jpg|thumb|450px|Аҳолии Тоҷикистон: умумӣ (кабуд) ва деҳот (сурх) (1958-2005)]]
[[File:Old bearded man from Tajikistan.jpg|thumb|upright|right|Марди тоҷик (2005).]]
[[File:Tajik003.jpg|thumb|right|upright|Зани тоҷик бо писараш.]]

Дар таърихи [[1 январ]]и [[соли 2014]] [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] иборат аз [[Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон]] (ВМКБ); [[Вилояти Суғд]]; [[Вилояти Хатлон]]; 17  шаҳр, 58 ноҳия (ҳамчунин, 13 ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ, ки дар маркази мамлакат ҷойгир шудаанд), 57  шаҳрак ва 370 ҷамоат иборат аст.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.stat.tj/ru/img/b417f44e3113e555ffff3cd143d5b3fe_1404816557.pdf |title=нусхаи бойгонӣ |accessdate=2014-08-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714152455/http://www.stat.tj/ru/img/b417f44e3113e555ffff3cd143d5b3fe_1404816557.pdf |archivedate=2014-07-14 }}&lt;/ref&gt;

Ҳамакнун сарзамини Тоҷикистон (соли 2014)&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.stat.tj/ru/img/b417f44e3113e555ffff3cd143d5b3fe_1404816557.pdf |title=ШУМОРАИ АҲОЛИИ  ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ТО 1 ЯНВАРИ СОЛИ 2014 |accessdate=2014-08-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714152455/http://www.stat.tj/ru/img/b417f44e3113e555ffff3cd143d5b3fe_1404816557.pdf |archivedate=2014-07-14 }}&lt;/ref&gt; ба чунин воҳидҳо бахш карда шудааст:
{| class=&quot;wikitable sortable standard&quot;
|+
|-
! Ном
! Аҳолӣ&lt;br /&gt;([[2014]])&lt;br /&gt;ҳазор тан
! Паҳноварӣ,&lt;br /&gt;ҳазор км²
! Зичии аҳолӣ,&lt;br /&gt;кас/дар 1 км²
! Шумораи&lt;br /&gt;ноҳияҳо
! Марказ&lt;br /&gt;
|
|- class=&quot;shadow&quot;
| [[Душанбе]]
| align=right| 775,8
| align=right| 0,1
| align=right| 7 758,0
| align=right| 4
|
|-
| [[Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон]]
| align=right| 212,1   
| align=right| 64,1
| align=right| 3,3
| align=right| 7
| [[Хоруғ]]
|-
| [[Вилояти Суғд]]
| align=right| 2 400,6 
| align=right| 25,2 
| align=right| 95,3 
| align=right| 14
| [[Хуҷанд]]
|-
| [[Вилояти Хатлон]]
| align=right| 2 898,6 
| align=right| 24,6 
| align=right| 117,8 
| align=right| 24
| [[Бохтар]]
|-
| [[Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ]]
| align=right| 1 874,0 
| align=right| 28,6
| align=right| 56,2
| align=right| 13
| [[Душанбе]]
|}
 
Дар Тоҷикистон баъди ба даст даровардани истиқлол ду дафъа барӯйхатгирии аҳолӣ баргузор шудааст. Бори якум мувофиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 22 майи 1998 «Дар бораи барӯйхатгирии аҳолӣ» 20–27 январи 2000 доир шуда буд. Дар он давра мувофиқи маълумоти оморӣ шумораи аҳолии доимии шаҳрҳо нисбат ба соли 1989 (тибқи Барӯйхатгирии аҳоли пешина) аз 1 млн 668 ҳазор то 1623 ҳазор нафар кам шуда, шумораи аҳолии доимии деҳот баръакс аз 3441 ҳазор то 4504 ҳазор нафар зиёд шудааст. Ҳамин тарз, дар давоми 11 сол (1989—2000) ҳиссаи аҳолии доимии шаҳрҳои Тоҷикистон аз 32,5 дарсад то 26,5 дарсад кам шуда, аҳолии доимии деҳот, баръакс, аз 67,5 дарсад то 73,5 дарсад афзудааст.

Бори дуюм мувофиқи Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 29 августи 2009, № 685 «Дар бораи гузаронидани барӯйхатгирии аҳолӣ» аз 21 то 30 сентябри 2010 дар қаламрави ҷумҳурӣ Барӯйхатгирии аҳоли ва фонди манзил баргузор шуд. Аз рӯйи маълумоти пешакии Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба Барӯйхатгирии аҳоли ва фонди манзил, шумораи аҳолии доимии мамлакат ба ҳолати 21 сентиябри 2010-ум 7 565 ҳазор нафарро ташкил кард. Шумораи аҳолии ҷумҳурӣ (дар январи 2010) нисбат ба соли 2000-ум 1 438 ҳазор нафар ё 23 дарсад, дар муқоиса бо ҳисобу китоби маълумоти аввали соли 2010, 35,4 ҳазор нафар ё 0,5 дарсад зиёд шудааст. Ин зиёдшавии шумораи аҳолӣ дар ҷумҳурӣ аз ҳисоби афзоиши табиӣ ва пеш аз ҳама, аз ҳисоби нишондиҳандаҳои баланди таваллуд ва болоравии шумораи таваллуд нисбат ба фавт ба вуҷуд меояд.

Сарфи назар аз муҳоҷирати аҳолӣ ба хориҷи ҷумҳурӣ, дар соли 2010 нисбат ба соли 2000 шумораи аҳолии шаҳрҳо 379 ҳазор нафар ё 23,3 дарсад, аҳолии деҳот 1 059 ҳазор нафар ё 23,5 дарсад афзудааст.

Ҷараёни шаҳришавӣ (урбанизатсия), ки то соли 2000 дар сатҳи ҷумҳурӣ дар авҷ буд, мувофиқи ҷамъбасти пешакии Барӯйхатгирии аҳоли ва фонди манзили соли 2010 муътадил гашта, таносуби аҳолии шаҳру деҳот 27 дарсади аҳолии шаҳр ва 73 дарсади аҳолии деҳотро ташкил кард.

[[26 май]]и [[соли 2018]] шумораи аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба 9 миллион нафар расид.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://khovar.tj/2018/05/imr-z-sokini-9-millionai-to-ikiston-ba-dunyo-omad-peshvoi-millat-padaru-modari-k-daki-navzod-va-tamomi-a-olii-mamlakatro-bo-in-r-jdodi-fara-bahsh-tabrik-namudand/|title=ИМРӮЗ СОКИНИ 9-МИЛЛИОНАИ ТОҶИКИСТОН БА ДУНЁ ОМАД! Пешвои миллат падару модари кӯдаки навзод ва тамоми аҳолии мамлакатро бо ин рӯйдоди фараҳбахш табрик намуданд|author=|website=khovar.tj|date=|publisher=khovar.tj|lang=tg|accessdate=2018-05-30}}&lt;/ref&gt;.


=== Аҳолии Тоҷикистон дар соли 2020 ===
Дар соли 2020 шумораи умумии аҳолии Тоҷикистон то 9 678 613 нафар афзудааст.

аз он ҷумла:

* 9 678 613 — аҳолии умумӣ (2020), ки аз онҳо:
* 4 757 443 — мардон (49,2%)
* 4 921 170 — занон (50,8%)

Дар охири соли 2021 9.857.502 нафар хоҳад шуд.  Афзоиши табиии аҳолӣ мусбат хоҳад буд ва 244 312 нафарро ташкил хоҳад дод.  Дар тӯли тамоми сол тақрибан 299,267 кӯдак таваллуд мешавад ва 54 956 нафар мемиранд.  Агар муҳоҷирати хориҷӣ дар сатҳи соли гузашта боқӣ монад, аҳолӣ бо сабабҳои муҳоҷират 28153 нафар кам мешавад.  Яъне, шумораи умумии одамоне, ки аз кишвар хориҷ мешаванд (эмигрантҳо) нисбат ба шумораи одамоне, ки бо мақсади будубоши дарозмуддат ба кишвар ворид мешаванд (иммигрантҳо) бартарӣ хоҳанд дошт.
[[Акс:Зичии аҳолии Тоҷикистон (Намунаи 1).png|мини|Зичии аҳолии Тоҷикистон ]]
[[Акс:Зичии аҳолии Тоҷикистон (Намунаи 2).png|мини|Зичии аҳолии Тоҷикистон нусхаи 2]]

==== Динамикаи тағирёбии аҳолии Тоҷикистон дар соли 2021 ====
Дар зер коэффитсиенти тағирёбии аҳолии Тоҷикистон оварда шудааст, ки онро мо барои соли 2021 ҳисоб кардаем:

Афзоиш: ба ҳисоби миёна дар як рӯз 820 кӯдак (34,16 дар як соат) таваллуд шудааст

Марг: ба ҳисоби миёна дар як рӯз 151 нафар (6,27 дар як соат) фавтиданд

Афзоиши аҳолии муҳоҷират: ба ҳисоби миёна -77 нафар дар як рӯз (-3,21 дар як соат)

Суръати афзоиши аҳолии Тоҷикистон дар соли 2021 дар як рӯз 592 нафар хоҳад буд.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://countrymeters.info/ru/Tajikistan|title=Население Таджикистана|website=countrymeters.info|accessdate=2021-03-04}}&lt;/ref&gt;

== Динамикаи аҳолӣ ==
{{Main|Барӯйхатгирии аҳолии Тоҷикистон (соли 2000)|Барӯйхатгирии аҳолии Тоҷикистон (соли 2010)|Барӯйхатгирии аҳолии Тоҷикистон (соли 2000)}}
{{БароварданиДодаҳо|сутунҳо=8|Сарлавҳо=Шумораи аҳолӣ&lt;ref&gt;[http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_pop.php 15 новых независимых государств. Численность населения на начало года, 1950-2019, тысяч человек]&lt;/ref&gt;|зиёд=зиёдшавӣ|кам=камшавӣ|1950|1532000|1951|1577000|1952|1626000|1953|1678000|1954|1730000|1955|1783000|1956|1836000|1957|1891000|1958|1949000|1959|1981000|1960|2045000|1961|2120000|1962|2211000|1963|2300000|1964|2383000|1965|2469000|1966|2556000|1967|2633000|1968|2715000|1969|2807000|1970|2900000|1971|2983000|1972|3096000|1973|3191000|1974|3288000|1975|3392000|1976|3492000|1977|3598000|1978|3699000|1979|3801000|1980|3901000|1981|4007000|1982|4119000|1983|4239000|1984|4365000|1985|4499000|1986|4648000|1987|4807000|1988|4952000|1989|5109000|1990|5248000|1991|5358000|1992|5570000|1993|5571000|1994|5704000|1995|5786000|1996|5884000|1997|5970000|1998|6067000|1999|6188000|2000|6100000|2001|6200000|2002|6375500|2003|6506500|2004|6640000|2005|6780400|2006|6920300|2007|7063800|2008|7215700|2009|7373800|2010|7529600|2011|7616000|2012|7697500
|2013|7839000|2014|8161100|2015|8576926|2016|8769221|
}}

{{Wikidata/Population}}

Аҳолии Тоҷикистон хеле вақт аст, ки бо суръати гуногун меафзояд: соли 1959 дар инҷо 1981 ҳаз. одам буд, дар солҳои 1989 — 5109 ҳаз. ва, бо фарқ аз кишварҳои аврупоии [[ИДМ]], рушдро дар солҳои 1989-1999 давом дод, новобаста ба муҳоҷирати зиёди аҳолӣ аз ҷумҳурӣ (437 ҳазор нафар дар 11 сол). Фактори асосии зиёдшавии аҳолӣ – Основной фактор роста населения — афзоишии табии босуръат.

Дар байни солҳои 1989-2000, аҳолии танҳо шаҳрҳои калон, аз қабили пойтахт – [[Душанбе]], дар натиҷаи ҳиҷрати аҳолии аввал русзабон ва баъдан тоҷику-ӯзбек кам шуданд. Аз вақти азбайнравии [[Иттиҳоди Шӯравӣ]] таркиби миллӣ ба тағйироти зиёд дучор шуд. Барои миллатҳои бумӣ афзоиши баланди табии хос аст, гарчанде ки нишондиҳандаҳои он дар давраи пасошӯравӣ поён рафт.

== [[Пиртарин афрод]] аз [[Тоҷикистон]] ==
* [[Зулҳиҷҷа Ёфтуллоева]] Дар шиносномаи Зулҳиҷҷа Ёфтуллоева таърихи таваллуди ӯ [[5 январ]]и соли [[1897]]-ум қайд шудааст&lt;ref&gt;Сокини 115-солаи ноҳияи Абдураҳмони Ҷомӣ даргузашт - [[Радиои Озодӣ]] http://www.ozodi.org/content/zulhijja-yoftulloeva-/24795283.html&lt;/ref&gt;
* [[Тоҷигул Қурбонова]] Дар шиносномаи Тоҷигул Қурбонова навишта шудааст, ки ӯ [[8 март]]и соли [[1900]] таваллуд шудааст.&lt;ref&gt;Зани кӯҳансолтарин дар Кӯлоб 112-сола шуд - [[Радиои Озодӣ]] http://www.ozodi.org/content/article/24508182.html&lt;/ref&gt;

== Харитаҳо ==
&lt;gallery&gt;
Акс:Tajiks in Tajikistan.png|alt=|Тоҷикон дар Тоҷикистон
Акс:Uzbeks in Tajikistan.png|alt=|Ӯзбекҳо дар Тоҷикистон
Акс:Kyrgyzs in Tajikistan.png|Қирғизҳо дар Тоҷикистон
Акс:Russians in Tajikistan.png|Русҳо дар Тоҷикистон
Акс:Turkmens in Tajikistan.png|Туркменҳо дар Тоҷикистон
Акс:Tatars in Tajikistan.png|Татарҳо дар Тоҷикистон
Акс:Kazakhs in Tajikistan.png|Қазоқҳо дар Тоҷикистон
Акс:Arabs in Tajikistan.png|alt=|Арабҳо дар Тоҷикистон 
Акс:Pamiri tajiks in Tajikistan.png|alt=|Тоҷикони бадахшизабон дар Тоҷикистон
Акс:Yagnobi tajiks in Tajikistan.png|alt=|Тоҷикони яғнобизабон ва мардуми водии Яғноб
Акс:Lulis in Tajikistan.png|alt=|Лӯлиҳо дар Тоҷикистон 
Акс:Mountainous tajiks.png|alt=|Тоҷикони кӯҳистонӣ (галча) дар Тоҷикистон 
&lt;/gallery&gt;

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{Тоҷикистон-ҷуғ-нопурра}}{{Мавзӯъҳои Тоҷикистон}}
[[Гурӯҳ:Аҳолии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>gdory6m2fsg9ro33xrpd6hb5p5l8349</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307172</id>
      <parentid>1307169</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:11:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>/* Харитаҳо */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25094" xml:space="preserve">
[[File:Tajikistan single age population pyramid 2020.png|350px|alt=|thumb|upright=1.4|Пирамидаи синну сол ва ҷинсии Тоҷикистон дар соли 2020]]

Шумораи '''аҳолии Тоҷикистон''' то 1 январи соли 2021 9 млн. 504 ҳаз. нафарро ташкил дод. Аз рӯи афзоиш дар 30 соли охир Тоҷикистон дар байни кишварҳои пасошӯравӣ ҷои аввалро ишғол кард. Дар аввали соли 1991 аҳолии ҷумҳурӣ 5,3 млн нафар буд ва то соли 2021 афзоиши он 80%-ро ташкил дод.

== Аз рӯи воҳидҳои маъмурӣ ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+
!Воҳидҳои маъмурӣ
!1996
!1999
!2000
!2005
!2010
!2015
!2020 (фарқият)
|-
|[[ВМКБ]]
|191,4
|{{зиёдшавӣ}}203,9
|{{зиёдшавӣ}}206,2
|{{зиёдшавӣ}}206,8
|{{камшавӣ}}204,8
|{{зиёдшавӣ}}214,3
|{{зиёдшавӣ}}228,9 ''(+14,6)''
|-
|[[Вилояти Суғд]]
|1763,6
|{{зиёдшавӣ}}1842,1
|{{зиёдшавӣ}}1871,9
|{{зиёдшавӣ}}2015,8
|{{зиёдшавӣ}}2197,9
|{{зиёдшавӣ}}2455,5
|{{зиёдшавӣ}}2707,3 ''(+251,8)''
|-
|[[Вилояти Хатлон]]
|1988,5
|{{зиёдшавӣ}}2100,7
|{{зиёдшавӣ}}2145,2
|{{зиёдшавӣ}}2368,4
|{{зиёдшавӣ}}2618,3
|{{зиёдшавӣ}}2971,5
|{{зиёдшавӣ}}3348,3 ''(+376,8)''
|-
|ш. [[Душанбе ]]
|505,6
|{{зиёдшавӣ}}538,6
|{{зиёдшавӣ}}564,0
|{{зиёдшавӣ}}630,0
|{{зиёдшавӣ}}711,2
|{{зиёдшавӣ}}788,7
|{{зиёдшавӣ}}863,4 ''(+74,7)''
|-
|[[Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ]]
|1252,3
|{{зиёдшавӣ}}1316,0
|{{зиёдшавӣ}}1341,2
|{{зиёдшавӣ}}1497,9
|{{зиёдшавӣ}}1685,2
|{{зиёдшавӣ}}1922,0
|{{зиёдшавӣ}}2165,9 ''(+243.9)''
|-
|*дар умум
|5701,4
|{{зиёдшавӣ}}6001,3
|{{зиёдшавӣ}}6128,5
|{{зиёдшавӣ}}6718,9
|{{зиёдшавӣ}}7417,4
|{{зиёдшавӣ}}8352,0
|{{зиёдшавӣ}}9313,8 ''(+961,8)''
|}

== Гурӯҳҳои этникӣ ==
* [[тоҷикон]] (аз ҷумла яғнобиҳо ва халқҳои Помир) — 84.3%
* [[ӯзбакҳо]] — 13.8%
* дигарон — 2% (аз ҷумла [[қирғизҳо]], [[русҳо]], [[туркманҳо]], [[тоторҳо]], [[арабҳо]])

'''Ҳайати миллӣ (1926-2010)''' (дар ҳазорҳо)&lt;ref&gt;[http://www.demoscope.ru/weekly/2005/0191/analit05.php Results of the 2000 population census in Tajikistan.]  {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110807010258/http://www.demoscope.ru/weekly/2005/0191/analit05.php|date=2011-08-07}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;spo&quot;&gt;{{cite journal|last1=Spoorenberg|first1=Thomas|year=2013|title=Fertility changes in Central Asia since 1980|journal=Asian Population Studies|volume=9|issue=1|pages=50–77|doi=10.1080/17441730.2012.752238|s2cid=154532617}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;spoo&quot;&gt;{{cite journal|last1=Spoorenberg|first1=Thomas|year=2015|title=Explaining recent fertility increase in Central Asia|journal=Asian Population Studies|volume=11|issue=2|pages=115–133|doi=10.1080/17441730.2015.1027275|s2cid=153924060}}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
! rowspan=&quot;2&quot; |Гурӯҳи
этникӣ
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 1926&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 1939&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 1959&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt;
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 1970&lt;sup&gt;4&lt;/sup&gt;
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 1979&lt;sup&gt;5&lt;/sup&gt;
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 1989&lt;sup&gt;6&lt;/sup&gt;
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 2000
! colspan=&quot;2&quot; |барӯйхатгири 2010&lt;sup&gt;8&lt;/sup&gt;
|- bgcolor=&quot;#e0e0e0&quot;
!шумора
! %
!шумора
! %
!шумора
! %
!шумора
! %
!шумора
! %
!шумора
! %
!шумора
! %
!шумора
! %
|-
|[[тоҷикон]]
| align=&quot;right&quot; |617,125
| align=&quot;right&quot; |74.6
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |883,966
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |59.5
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |1,051,164
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |53.1
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |1,629,920
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |56.2
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |2,237,048
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |58.8
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |3,172,420
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |62.3
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |4,898,400
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |79.9
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |6,373,834
| rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;right&quot; |84.3
|-
|[[яғнобиҳо]]
| align=&quot;right&quot; |1,829
| align=&quot;right&quot; |0.2
|-
|[[ӯзбакҳо]]
| align=&quot;right&quot; |175,627
| align=&quot;right&quot; |21.2
| align=&quot;right&quot; |353,478
| align=&quot;right&quot; |23.8
| align=&quot;right&quot; |454,433
| align=&quot;right&quot; |23.0
| align=&quot;right&quot; |665,662
| align=&quot;right&quot; |23.0
| align=&quot;right&quot; |873,199
| align=&quot;right&quot; |22.9
| align=&quot;right&quot; |1,197,841
| align=&quot;right&quot; |23.5
| align=&quot;right&quot; |1,012,500
| align=&quot;right&quot; |16.5
| align=&quot;right&quot; |1,046,647
| align=&quot;right&quot; |13.8
|-
|[[қирғизҳо]]
| align=&quot;right&quot; |11,410
| align=&quot;right&quot; |1.4
| align=&quot;right&quot; |27,968
| align=&quot;right&quot; |1.9
| align=&quot;right&quot; |25,635
| align=&quot;right&quot; |1.3
| align=&quot;right&quot; |35,485
| align=&quot;right&quot; |1.2
| align=&quot;right&quot; |48,376
| align=&quot;right&quot; |1.3
| align=&quot;right&quot; |63,832
| align=&quot;right&quot; |1.3
| align=&quot;right&quot; |65,500
| align=&quot;right&quot; |1.1
| align=&quot;right&quot; |60,715
| align=&quot;right&quot; |0.8
|-
|[[русҳо]]
| align=&quot;right&quot; |5,638
| align=&quot;right&quot; |0.7
| align=&quot;right&quot; |134,916
| align=&quot;right&quot; |9.1
| align=&quot;right&quot; |262,610
| align=&quot;right&quot; |13.3
| align=&quot;right&quot; |344,109
| align=&quot;right&quot; |11.9
| align=&quot;right&quot; |395,089
| align=&quot;right&quot; |10.4
| align=&quot;right&quot; |388,481
| align=&quot;right&quot; |7.6
| align=&quot;right&quot; |68,200
| align=&quot;right&quot; |1.1
| align=&quot;right&quot; |34,838
| align=&quot;right&quot; |0.5
|-
|[[туркманҳо]]
| align=&quot;right&quot; |4,148
| align=&quot;right&quot; |0.5
| align=&quot;right&quot; |4,040
| align=&quot;right&quot; |0.3
| align=&quot;right&quot; |7,115
| align=&quot;right&quot; |0.4
| align=&quot;right&quot; |11,043
| align=&quot;right&quot; |0.4
| align=&quot;right&quot; |13,991
| align=&quot;right&quot; |0.4
| align=&quot;right&quot; |20,487
| align=&quot;right&quot; |0.4
| align=&quot;right&quot; |20,300
| align=&quot;right&quot; |0.3
| align=&quot;right&quot; |15,171
| align=&quot;right&quot; |0.2
|-
|[[тоторҳо]]
| align=&quot;right&quot; |950
| align=&quot;right&quot; |0.1
| align=&quot;right&quot; |18,296
| align=&quot;right&quot; |1.2
| align=&quot;right&quot; |56,893
| align=&quot;right&quot; |2.9
| align=&quot;right&quot; |70,803
| align=&quot;right&quot; |2.4
| align=&quot;right&quot; |79,529
| align=&quot;right&quot; |2.1
| align=&quot;right&quot; |79,442
| align=&quot;right&quot; |1.6
| align=&quot;right&quot; |19,000
| align=&quot;right&quot; |0.3
| align=&quot;right&quot; |6,495
| align=&quot;right&quot; |0.1
|-
|[[арабҳо]]
| align=&quot;right&quot; |3,260
| align=&quot;right&quot; |0.4
| align=&quot;right&quot; |2,290
| align=&quot;right&quot; |0.2
| align=&quot;right&quot; |1,297
| align=&quot;right&quot; |0.1
| align=&quot;right&quot; |248
| align=&quot;right&quot; |0.0
| align=&quot;right&quot; |176
| align=&quot;right&quot; |0.0
| align=&quot;right&quot; |276
| align=&quot;right&quot; |0.0
| align=&quot;right&quot; |14,500
| align=&quot;right&quot; |0.2
| align=&quot;right&quot; |4,184
| align=&quot;right&quot; |0.1
|-
|дигарон
| align=&quot;right&quot; |7,180
| align=&quot;right&quot; |0.9
| align=&quot;right&quot; |60,137
| align=&quot;right&quot; |4.0
| align=&quot;right&quot; |120,750
| align=&quot;right&quot; |6.1
| align=&quot;right&quot; |142,332
| align=&quot;right&quot; |4.9
| align=&quot;right&quot; |158,812
| align=&quot;right&quot; |4.2
| align=&quot;right&quot; |169,824
| align=&quot;right&quot; |3.3
| align=&quot;right&quot; |29,100
| align=&quot;right&quot; |0.5
| align=&quot;right&quot; |22,618
| align=&quot;right&quot; |0.3
|- bgcolor=&quot;#e0e0e0&quot;
! align=&quot;left&quot; |Total
! colspan=&quot;2&quot; |827,167
! colspan=&quot;2&quot; |1,485,091
! colspan=&quot;2&quot; |1,979,897
! colspan=&quot;2&quot; |2,899,602
! colspan=&quot;2&quot; |3,806,220
! colspan=&quot;2&quot; |5,092,603
! colspan=&quot;2&quot; |6,127,500
! colspan=&quot;2&quot; |7,564,502
|-
| colspan=&quot;17&quot; |&lt;small&gt;&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt; Source: [http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_26.php?reg=2134]. &lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt; Source: [http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_39.php]. &lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; Source: [http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_59.php]. &lt;sup&gt;4&lt;/sup&gt; Source: [http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_70.php]. &lt;sup&gt;5&lt;/sup&gt; Source: [http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_79.php]. &lt;sup&gt;6&lt;/sup&gt; Source: [http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php] &lt;sup&gt;7&lt;/sup&gt; including 51,000 Lakai, 15,100 Kongrat, 4,900 Katagan, 3,700 Barlos and 1,100 Yuz. &lt;sup&gt;8&lt;/sup&gt; Source: [https://web.archive.org/web/20130116004155/http://stat.tj/en/img/526b8592e834fcaaccec26a22965ea2b_1355502192.pdf], p.&amp;nbsp;7. &lt;sup&gt;9&lt;/sup&gt; including 65,555 Lakai, 38,078 Kongrat, 7,601 Katagan, 5,271 Barlos and 3,798 Yuz &lt;/small&gt;.
|}

== Вазъи умумӣ ==
Дар асоси Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон № 100 аз 4 ноябри соли 1995 «Дар бораи тартиби ҳалли масъалаҳои сохти марзиву маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон»&lt;ref&gt;Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, соли 1995, №21, мод. 239; соли 2000, №11, мод. 513; соли 2003, №4, мод.153; соли 2008, №3, мод. 182; соли 2009, №7-8, мод.489; №12, мод.&lt;/ref&gt;, воҳидҳои марзиву маъмурӣ ва маҳалҳои аҳолишини Ҷумҳурии Тоҷикистон [[Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон]], [[вилоят]], [[шаҳр]], [[ноҳия]], [[шаҳрак]], [[деҳот]] ва [[деҳа]] мебошанд.
Ноҳияҳо деҳавӣ ва шаҳрӣ буда, дар итоати ҷумҳурӣ, вилоят ё шаҳр шуда метавонанд.

Дар таърихи [[1 январ]]и [[соли 2010]] [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] иборат аз [[Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон]] (ВМКБ); [[Вилояти Суғд]]; [[Вилояти Хатлон]]; 17 шаҳр, 62 ноҳия (ҳамчунин, 13 ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ, ки дар маркази мамлакат ҷойгир шудаанд), 55 шаҳрак ва 368 ҷамоат иборат аст.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.stat.tj/russian_database/socio-demographic_sector/administrative-area_units.xls |title=нусхаи бойгонӣ |accessdate=2014-08-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100816013937/http://www.stat.tj/russian_database/socio-demographic_sector/administrative-area_units.xls |archivedate=2010-08-16 }}&lt;/ref&gt;
[[File:Taj PopRurPop1958-2005.jpg|thumb|450px|Аҳолии Тоҷикистон: умумӣ (кабуд) ва деҳот (сурх) (1958-2005)]]
[[File:Old bearded man from Tajikistan.jpg|thumb|upright|right|Марди тоҷик (2005).]]
[[File:Tajik003.jpg|thumb|right|upright|Зани тоҷик бо писараш.]]

Дар таърихи [[1 январ]]и [[соли 2014]] [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] иборат аз [[Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон]] (ВМКБ); [[Вилояти Суғд]]; [[Вилояти Хатлон]]; 17  шаҳр, 58 ноҳия (ҳамчунин, 13 ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ, ки дар маркази мамлакат ҷойгир шудаанд), 57  шаҳрак ва 370 ҷамоат иборат аст.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.stat.tj/ru/img/b417f44e3113e555ffff3cd143d5b3fe_1404816557.pdf |title=нусхаи бойгонӣ |accessdate=2014-08-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714152455/http://www.stat.tj/ru/img/b417f44e3113e555ffff3cd143d5b3fe_1404816557.pdf |archivedate=2014-07-14 }}&lt;/ref&gt;

Ҳамакнун сарзамини Тоҷикистон (соли 2014)&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.stat.tj/ru/img/b417f44e3113e555ffff3cd143d5b3fe_1404816557.pdf |title=ШУМОРАИ АҲОЛИИ  ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ТО 1 ЯНВАРИ СОЛИ 2014 |accessdate=2014-08-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140714152455/http://www.stat.tj/ru/img/b417f44e3113e555ffff3cd143d5b3fe_1404816557.pdf |archivedate=2014-07-14 }}&lt;/ref&gt; ба чунин воҳидҳо бахш карда шудааст:
{| class=&quot;wikitable sortable standard&quot;
|+
|-
! Ном
! Аҳолӣ&lt;br /&gt;([[2014]])&lt;br /&gt;ҳазор тан
! Паҳноварӣ,&lt;br /&gt;ҳазор км²
! Зичии аҳолӣ,&lt;br /&gt;кас/дар 1 км²
! Шумораи&lt;br /&gt;ноҳияҳо
! Марказ&lt;br /&gt;
|
|- class=&quot;shadow&quot;
| [[Душанбе]]
| align=right| 775,8
| align=right| 0,1
| align=right| 7 758,0
| align=right| 4
|
|-
| [[Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон]]
| align=right| 212,1   
| align=right| 64,1
| align=right| 3,3
| align=right| 7
| [[Хоруғ]]
|-
| [[Вилояти Суғд]]
| align=right| 2 400,6 
| align=right| 25,2 
| align=right| 95,3 
| align=right| 14
| [[Хуҷанд]]
|-
| [[Вилояти Хатлон]]
| align=right| 2 898,6 
| align=right| 24,6 
| align=right| 117,8 
| align=right| 24
| [[Бохтар]]
|-
| [[Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ]]
| align=right| 1 874,0 
| align=right| 28,6
| align=right| 56,2
| align=right| 13
| [[Душанбе]]
|}
 
Дар Тоҷикистон баъди ба даст даровардани истиқлол ду дафъа барӯйхатгирии аҳолӣ баргузор шудааст. Бори якум мувофиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 22 майи 1998 «Дар бораи барӯйхатгирии аҳолӣ» 20–27 январи 2000 доир шуда буд. Дар он давра мувофиқи маълумоти оморӣ шумораи аҳолии доимии шаҳрҳо нисбат ба соли 1989 (тибқи Барӯйхатгирии аҳоли пешина) аз 1 млн 668 ҳазор то 1623 ҳазор нафар кам шуда, шумораи аҳолии доимии деҳот баръакс аз 3441 ҳазор то 4504 ҳазор нафар зиёд шудааст. Ҳамин тарз, дар давоми 11 сол (1989—2000) ҳиссаи аҳолии доимии шаҳрҳои Тоҷикистон аз 32,5 дарсад то 26,5 дарсад кам шуда, аҳолии доимии деҳот, баръакс, аз 67,5 дарсад то 73,5 дарсад афзудааст.

Бори дуюм мувофиқи Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 29 августи 2009, № 685 «Дар бораи гузаронидани барӯйхатгирии аҳолӣ» аз 21 то 30 сентябри 2010 дар қаламрави ҷумҳурӣ Барӯйхатгирии аҳоли ва фонди манзил баргузор шуд. Аз рӯйи маълумоти пешакии Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба Барӯйхатгирии аҳоли ва фонди манзил, шумораи аҳолии доимии мамлакат ба ҳолати 21 сентиябри 2010-ум 7 565 ҳазор нафарро ташкил кард. Шумораи аҳолии ҷумҳурӣ (дар январи 2010) нисбат ба соли 2000-ум 1 438 ҳазор нафар ё 23 дарсад, дар муқоиса бо ҳисобу китоби маълумоти аввали соли 2010, 35,4 ҳазор нафар ё 0,5 дарсад зиёд шудааст. Ин зиёдшавии шумораи аҳолӣ дар ҷумҳурӣ аз ҳисоби афзоиши табиӣ ва пеш аз ҳама, аз ҳисоби нишондиҳандаҳои баланди таваллуд ва болоравии шумораи таваллуд нисбат ба фавт ба вуҷуд меояд.

Сарфи назар аз муҳоҷирати аҳолӣ ба хориҷи ҷумҳурӣ, дар соли 2010 нисбат ба соли 2000 шумораи аҳолии шаҳрҳо 379 ҳазор нафар ё 23,3 дарсад, аҳолии деҳот 1 059 ҳазор нафар ё 23,5 дарсад афзудааст.

Ҷараёни шаҳришавӣ (урбанизатсия), ки то соли 2000 дар сатҳи ҷумҳурӣ дар авҷ буд, мувофиқи ҷамъбасти пешакии Барӯйхатгирии аҳоли ва фонди манзили соли 2010 муътадил гашта, таносуби аҳолии шаҳру деҳот 27 дарсади аҳолии шаҳр ва 73 дарсади аҳолии деҳотро ташкил кард.

[[26 май]]и [[соли 2018]] шумораи аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба 9 миллион нафар расид.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://khovar.tj/2018/05/imr-z-sokini-9-millionai-to-ikiston-ba-dunyo-omad-peshvoi-millat-padaru-modari-k-daki-navzod-va-tamomi-a-olii-mamlakatro-bo-in-r-jdodi-fara-bahsh-tabrik-namudand/|title=ИМРӮЗ СОКИНИ 9-МИЛЛИОНАИ ТОҶИКИСТОН БА ДУНЁ ОМАД! Пешвои миллат падару модари кӯдаки навзод ва тамоми аҳолии мамлакатро бо ин рӯйдоди фараҳбахш табрик намуданд|author=|website=khovar.tj|date=|publisher=khovar.tj|lang=tg|accessdate=2018-05-30}}&lt;/ref&gt;.


=== Аҳолии Тоҷикистон дар соли 2020 ===
Дар соли 2020 шумораи умумии аҳолии Тоҷикистон то 9 678 613 нафар афзудааст.

аз он ҷумла:

* 9 678 613 — аҳолии умумӣ (2020), ки аз онҳо:
* 4 757 443 — мардон (49,2%)
* 4 921 170 — занон (50,8%)

Дар охири соли 2021 9.857.502 нафар хоҳад шуд.  Афзоиши табиии аҳолӣ мусбат хоҳад буд ва 244 312 нафарро ташкил хоҳад дод.  Дар тӯли тамоми сол тақрибан 299,267 кӯдак таваллуд мешавад ва 54 956 нафар мемиранд.  Агар муҳоҷирати хориҷӣ дар сатҳи соли гузашта боқӣ монад, аҳолӣ бо сабабҳои муҳоҷират 28153 нафар кам мешавад.  Яъне, шумораи умумии одамоне, ки аз кишвар хориҷ мешаванд (эмигрантҳо) нисбат ба шумораи одамоне, ки бо мақсади будубоши дарозмуддат ба кишвар ворид мешаванд (иммигрантҳо) бартарӣ хоҳанд дошт.
[[Акс:Зичии аҳолии Тоҷикистон (Намунаи 1).png|мини|Зичии аҳолии Тоҷикистон ]]
[[Акс:Зичии аҳолии Тоҷикистон (Намунаи 2).png|мини|Зичии аҳолии Тоҷикистон нусхаи 2]]

==== Динамикаи тағирёбии аҳолии Тоҷикистон дар соли 2021 ====
Дар зер коэффитсиенти тағирёбии аҳолии Тоҷикистон оварда шудааст, ки онро мо барои соли 2021 ҳисоб кардаем:

Афзоиш: ба ҳисоби миёна дар як рӯз 820 кӯдак (34,16 дар як соат) таваллуд шудааст

Марг: ба ҳисоби миёна дар як рӯз 151 нафар (6,27 дар як соат) фавтиданд

Афзоиши аҳолии муҳоҷират: ба ҳисоби миёна -77 нафар дар як рӯз (-3,21 дар як соат)

Суръати афзоиши аҳолии Тоҷикистон дар соли 2021 дар як рӯз 592 нафар хоҳад буд.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://countrymeters.info/ru/Tajikistan|title=Население Таджикистана|website=countrymeters.info|accessdate=2021-03-04}}&lt;/ref&gt;

== Динамикаи аҳолӣ ==
{{Main|Барӯйхатгирии аҳолии Тоҷикистон (соли 2000)|Барӯйхатгирии аҳолии Тоҷикистон (соли 2010)|Барӯйхатгирии аҳолии Тоҷикистон (соли 2000)}}
{{БароварданиДодаҳо|сутунҳо=8|Сарлавҳо=Шумораи аҳолӣ&lt;ref&gt;[http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_pop.php 15 новых независимых государств. Численность населения на начало года, 1950-2019, тысяч человек]&lt;/ref&gt;|зиёд=зиёдшавӣ|кам=камшавӣ|1950|1532000|1951|1577000|1952|1626000|1953|1678000|1954|1730000|1955|1783000|1956|1836000|1957|1891000|1958|1949000|1959|1981000|1960|2045000|1961|2120000|1962|2211000|1963|2300000|1964|2383000|1965|2469000|1966|2556000|1967|2633000|1968|2715000|1969|2807000|1970|2900000|1971|2983000|1972|3096000|1973|3191000|1974|3288000|1975|3392000|1976|3492000|1977|3598000|1978|3699000|1979|3801000|1980|3901000|1981|4007000|1982|4119000|1983|4239000|1984|4365000|1985|4499000|1986|4648000|1987|4807000|1988|4952000|1989|5109000|1990|5248000|1991|5358000|1992|5570000|1993|5571000|1994|5704000|1995|5786000|1996|5884000|1997|5970000|1998|6067000|1999|6188000|2000|6100000|2001|6200000|2002|6375500|2003|6506500|2004|6640000|2005|6780400|2006|6920300|2007|7063800|2008|7215700|2009|7373800|2010|7529600|2011|7616000|2012|7697500
|2013|7839000|2014|8161100|2015|8576926|2016|8769221|
}}

{{Wikidata/Population}}

Аҳолии Тоҷикистон хеле вақт аст, ки бо суръати гуногун меафзояд: соли 1959 дар инҷо 1981 ҳаз. одам буд, дар солҳои 1989 — 5109 ҳаз. ва, бо фарқ аз кишварҳои аврупоии [[ИДМ]], рушдро дар солҳои 1989-1999 давом дод, новобаста ба муҳоҷирати зиёди аҳолӣ аз ҷумҳурӣ (437 ҳазор нафар дар 11 сол). Фактори асосии зиёдшавии аҳолӣ – Основной фактор роста населения — афзоишии табии босуръат.

Дар байни солҳои 1989-2000, аҳолии танҳо шаҳрҳои калон, аз қабили пойтахт – [[Душанбе]], дар натиҷаи ҳиҷрати аҳолии аввал русзабон ва баъдан тоҷику-ӯзбек кам шуданд. Аз вақти азбайнравии [[Иттиҳоди Шӯравӣ]] таркиби миллӣ ба тағйироти зиёд дучор шуд. Барои миллатҳои бумӣ афзоиши баланди табии хос аст, гарчанде ки нишондиҳандаҳои он дар давраи пасошӯравӣ поён рафт.

== [[Пиртарин афрод]] аз [[Тоҷикистон]] ==
* [[Зулҳиҷҷа Ёфтуллоева]] Дар шиносномаи Зулҳиҷҷа Ёфтуллоева таърихи таваллуди ӯ [[5 январ]]и соли [[1897]]-ум қайд шудааст&lt;ref&gt;Сокини 115-солаи ноҳияи Абдураҳмони Ҷомӣ даргузашт - [[Радиои Озодӣ]] http://www.ozodi.org/content/zulhijja-yoftulloeva-/24795283.html&lt;/ref&gt;
* [[Тоҷигул Қурбонова]] Дар шиносномаи Тоҷигул Қурбонова навишта шудааст, ки ӯ [[8 март]]и соли [[1900]] таваллуд шудааст.&lt;ref&gt;Зани кӯҳансолтарин дар Кӯлоб 112-сола шуд - [[Радиои Озодӣ]] http://www.ozodi.org/content/article/24508182.html&lt;/ref&gt;

== Харитаҳо ==
&lt;gallery&gt;
Акс:Tajiks in Tajikistan.png|alt=|Тоҷикон дар Тоҷикистон
Акс:Uzbeks in Tajikistan.png|alt=|Ӯзбекҳо дар Тоҷикистон
Акс:Kyrgyzs in Tajikistan.png|Қирғизҳо дар Тоҷикистон
Акс:Russians in Tajikistan.png|Русҳо дар Тоҷикистон
Акс:Turkmens in Tajikistan.png|Туркменҳо дар Тоҷикистон
Акс:Tatars in Tajikistan.png|Татарҳо дар Тоҷикистон
Акс:Kazakhs in Tajikistan.png|Қазоқҳо дар Тоҷикистон
Акс:Arabs in Tajikistan.png|alt=|Арабҳо дар Тоҷикистон
Акс:Pamiri tajiks in Tajikistan.png|alt=|Тоҷикони бадахшизабон дар Тоҷикистон
Акс:Yagnobi tajiks in Tajikistan.png|alt=|Тоҷикони яғнобизабон ва мардуми водии Яғноб
Акс:Lulis in Tajikistan.png|alt=|Лӯлиҳо дар Тоҷикистон
Акс:Mountainous tajiks.png|alt=|Тоҷикони кӯҳистонӣ (галча) дар Тоҷикистон
Акс:Population of Tajikistan by viloyats.png|alt=|Аҳолии Тоҷикистон аз рӯи вилоятҳо
Акс:Population of Tajikistan by districts (map).png|alt=|Аҳолии Тоҷикистон аз рӯи ноҳияҳо
Акс:Зичии аҳолии Тоҷикистон (Намунаи 1).png|alt=|Зичии аҳолии Тоҷикистон аз рӯи ноҳияҳо
Акс:Population density of Tajikistan regions.png|alt=|Зичии аҳолии Тоҷикистон аз рӯи вилоятҳо
&lt;/gallery&gt;

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{Тоҷикистон-ҷуғ-нопурра}}{{Мавзӯъҳои Тоҷикистон}}
[[Гурӯҳ:Аҳолии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>e07he34j6dq90ivvwcvdk0mehm65ofn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вакили Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>59890</id>
    <revision>
      <id>1307273</id>
      <parentid>1268092</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:10:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Вакилони МН даъвати чорум */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9176" xml:space="preserve">Мутобиқи [[Сарқонуни Тоҷикистон|Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон]] [[Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон]] доимоамалкунанда ва касбӣ ва вакилони он дар давоми 5 сол бо [[Сарқонуни Тоҷикистон|Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон]] қонунгузорӣ машгуланд.

Дар таърихи [[28 феврал]]и [[соли 2010]] дар асоси меъёрҳои бисёрҳизбӣ ва бисёрномзадӣ интихоботи вакилони [[Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон]] даъвати чорум баргузор гардид, ки аз миёни номзадҳои сершумор 63 нафари онҳо ба мақоми вакилии Маҷлиси намояндагон сазовор шуданд.&lt;ref name=&quot;parlament.tj&quot;&gt;http://parlament.tj/&lt;/ref&gt;

== Интихоботи соли 2010 ==
Дар интихоботи парлумонии рӯзи 28 феврали соли 2010 намояндагони панҷ ҳизби сиёсии Тоҷикистон вориди Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон шуданд. Дар ин интихобот аз [[Ҳизби халқӣ-демократӣ Тоҷикистон|Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон]] - 44 намоянда, [[Ҳизби наҳзати исломии Тоҷикистон]] – 2 намоянда, [[Ҳизби коммунистии Тоҷикистон]] – 2 намоянда, Ҳизби ислоҳоти иқтисодии Тоҷикистон – 2 намоянда ва Ҳизби аграрии Тоҷикистон – 2 намоянда соҳиби курсиҳои Маҷлиси намояндагон шуданд.

==Ваколатҳои вакил==
Вакили Маҷлиси намояндагон фаъолияти худро дар асоси касбии доимӣ иҷро мекунад. Вакили Маҷлиси намояндагон наметавонад вакили дигар мақомоти намояндагӣ бошад, вазифаи дигареро иҷро кунад, фаъолияти соҳибкорӣ намояд, ба истиснои фаъолияти илмиву эҷодӣ. Вакили Маҷлиси намояндагон ба амри интихобкунандагон тобеъ набуда, ҳақ дорад фикри худро озодона изҳор намояд, мувофиқи ақидаҳои худ овоз диҳад. 
Вакили Маҷлиси намояндагон ҳуқуқи дахлнопазирӣ дорад, ӯро ҳабс кардан, дастгир кардан, маҷбуран овардан, кофтуков кардан мумкин нест, ба истиснои дастгир шуданаш дар ҷои содири ҷиноят. Вакили Маҷлиси намояндагон ҳамчунон мавриди кофтукови шахси қарор дода намешавад, ба истиснои ҳолатҳое, ки қонун барои таъмини амнияти дигарон муқаррар намудааст. Масъалаи маҳрум намудани дахлнопазирии вакили Маҷлиси намояндагон бо пешниҳоди Прокурори генералӣ аз ҷониби Маҷлиси намояндагон ҳал карда мешавад. 
Ваколати вакили Маҷлиси намояндагон ҳангоми истеъфо, ғайри қобили амал эътироф шудани он аз ҷониби суд, ба қувваи қонунӣ даромадани ҳукми айбдоркунии суд, қатъи шаҳрвандӣ, тарки доимии ҷумҳурӣ, парокандашавии Маҷлиси намояндагон ва вафоти он қатъ мегардад. 
Вакили Маҷлиси намояндагон шаҳодатномаи вакил ва нишони сарисинагии вакили Маҷлиси намояндагон дорад, ки аз онҳо дар давоми муҳлати ваколатҳояш истифода мекунад. Маоши вазифавии вакили Маҷлиси намояндагонро Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар мекунад.&lt;ref name=&quot;parlament.tj&quot;/&gt;
== Вакилони МН даъвати чорум ==
Вакилони Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон даъвати чорум:
# [[Шукурҷон Зуҳуров|Зуҳуров Шукурҷон]]
# Маҳмудов Насрулло Раҳматович
# Миралиев Амиршо
# Сироҷов Шарофиддин  
# Ғаффорова Назира 
# Ҷабборов Домуллоҷон Ҳоҷиевич  
# Шабозов Мирганд
# Гулов Сафаралӣ
# Ватанов Маҳмадалӣ Маҳмадуллоевич
# Талбаков Исмоил Иброҳимович    
# Азимов Амирқул
# Садриддинов Бадриддин Талбакович  
# Раҷабов Сафаралӣ Худоёрович
# Кенчаева Мунаввара
# Саиди Ёқубзод
# Сафаров Зайниддин
# Салимзода Олим
# Хидирова Махфират Умаровна 
# Ҳисориев Маҳмадамин Исматович  
# Хайринисо Юсуфӣ  
# Самадова Махсуда Абдуғафуровна  
# Хонов Абдураҳмон    
# Фелалиев Акрамшо Саидшоевич
# Катаев Амир Ҳабибович
# Кабиров Муҳиддин Тиллоевич  
# Давлатзода Давлаталӣ
# Оқилов Нурулло Иноятович  
# Имомов Азизмат Холматович
# Каримов Маҳмадраҳим 
# Давлатов Убайдулло Абдуллоевич  
# Ҳакимов Мироҷиддин Дӯстмуродович  
# Холов Саттор
# Низом Қосим пури Ҷаҳонгир  
# Расулов Ашурбек
# Махмадалиев Амирбек
# Сафаров Олимҷон
# Муқумова Сабоҳат Аминовна  
# Сафаров Амирхон
# Турдиматова Нoдира Мирзоалиевна
# [[Маҳмадшариф Ҳақдодов|Ҳақдодов Маҳмадшариф Маҳмудович]]
# Назриев Мусаябшо
# Қурбонов Бег Холович
# [[Шабдолов Шоди Давлатович]]
# Рабиева Галия Рабиевна
# Эсанқулов Эшбурӣ Турахонович
# Салимов Абдуҷалол
# Самадов Шакарбек Додхоевич
# [[Суҳроб Шарифов|Шарипов Суҳроб]]
# Латипов Рустам Баротович
# Амиршоева Саодат
# Саъдуллоев Ҳабибулло Найимович
# Зиёратшо Саъдулло  
# Ҳисайнов Умаралӣ Фаттоҳович
# Самадов Турахон     
# [[Лутфулло Ҳабибуллоевич Cаидмуродов|Cаидмуродов Лутфулло Ҳабибуллоевич]]
# Исматуллоев Дилшод
# Ҷонов Назрулло  
# Нозимов Маҳмадшариф
# Иномов Абдузафар
# Гиёев Сайфулло Неъматович
# Авзалшоева Бибидавлат
# [[Қароқулов Амир Бӯриевич]] (вафот кардааст)
# Баракатулло Атохоҷа&lt;ref&gt;[http://parlament.tj/Сомонаи расмии Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
*  [[Сарқонуни Тоҷикистон|Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон]]
*  [[Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон]]
*  [[Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон]]
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
== Пайвандҳо ==
* [http://www.parlament.tj//index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=178 Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20140831230427/http://parlament.tj/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=178 |date=2014-08-31 }}

[[Гурӯҳ:Маҷлиси Намояндагони МО Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Маҷлиси Намояндагони МО Тоҷикистон даъвати IV]]</text>
      <sha1>aipr7zaavyo9zeanwzahcq2im6llr0r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Рӯйхати вакилони Маҷлиси намояндагони МО Ҷумҳурии Тоҷикистон даъвати IV</title>
    <ns>0</ns>
    <id>59900</id>
    <revision>
      <id>1307286</id>
      <parentid>1273615</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:12:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4107" xml:space="preserve">Рӯйхати вакилони Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, даъвати IV:

([[18 октябр]]и [[соли 2014]])
# [[Шукурҷон Зуҳуров|Зуҳуров Шукурҷон]]
# [[Маҳмудов Насрулло Раҳматович]]
# [[Миралиев Амиршо]]
# [[Сироҷов Шарофиддин]]
# [[Ғаффорова Назира]]
# [[Ҷабборов Домуллоҷон Ҳоҷиевич]]
# [[Шабозов Мирганд]]
# [[Гулов Сафаралӣ]]
# [[Маҳмадалӣ Ватанов|Ватанов Маҳмадалӣ Маҳмадуллоевич]]
# [[Талбаков Исмоил Иброимович|Талбаков Исмоил Иброҳимович]]
# [[Маҳмадшариф Ҳақдодов]]
# [[Садриддинов Бадриддин Талбакович]]
# [[Раҷабов Сафаралӣ Худоёрович]]
# [[Кенҷаева Мунаввара]]
# [[Саиди Ёқубзод]]
# [[Сафаров Зайниддин]]
# [[Салимзода Олим]]
# [[Хидирова Махфират Умаровна]]
# [[Маҳмадалиев Амирбек]]
# [[Ҳисориев Маҳмадамин Исматович]]
# [[Хайринисо Юсуфӣ]]
# [[Самадова Махсуда Абдуғафуровна]]
# [[Хонов Абдураҳмон]]
# [[Фелалиев Акрамшо Саидшоевич]]
# [[Катаев Амир Ҳабибович]]
# [[Кабиров Муҳиддин Тиллоевич]]
# [[Давлатзода Давлаталӣ]]
# [[Оқилов Нурулло Иноятович]]
# [[Имомов Азизмат Холматович]]
# [[Каримов Маҳмадраҳим]]
# [[Давлатов Убайдулло Абдуллоевич]]
# [[Ҳакимов Мироҷиддин Дӯстмуродович]]
# [[Холов Саттор]]
# [[Низом Қосим пури Ҷаҳонгир]]
# [[Расулов Ашурбек]] 
# [[Сафаров Олимҷон]]
# [[Муқумова Сабоҳат Аминовна]]
# [[Сафаров Амирхон]]
# [[Турдиматова Нoдира Мирзоалиевна]]
# [[Назриев Мусаябшо]]
# [[Қурбонов Бег Холович]]
# [[Шабдолов Шоди Давлатович]]
# [[Рабиева Галия Рабиевна]]
# [[Эсанқулов Эшбурӣ Турахонович]]
# [[Салимов Абдуҷалол]]
# [[Самадов Шакарбек Додхоевич]]
# [[Суҳроб Шарипов|Шарипов Суҳроб]]
# [[Амиршоева Саодат]]
# [[Саъдуллоев Ҳабибулло Найимович]]
# [[Зиёратшо Саъдулло]]
# [[Ҳисайнов Умаралӣ Фаттоҳович]]
# [[Самадов Турахон]]
# [[Лутфулло Саидмуродов|Лутфулло Ҳабибуллоевич Саидмуродов]]
# [[Исматуллоев Дилшод]]
# [[Ҷонов Назрулло]]
# [[Нозимов Маҳмадшариф]]
# [[Иномов Абдузафар]]
# [[Гиёев Сайфулло Неъматович]]
# [[Авзалшоева Бибидавлат]]
# [[Баракатулло Атохоҷа]]&lt;ref&gt;http://www.parlament.tj//index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=178 {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20140831230427/http://parlament.tj/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=178 |date=2014-08-31 }} Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон&lt;/ref&gt;

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
* [http://www.parlament.tj//index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=178 Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20140831230427/http://parlament.tj/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=178 |date=2014-08-31 }}

[[Гурӯҳ:Маҷлиси Намояндагони МО Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>nz1j3ae5ypfl9q76yg49dqbnw0ej3de</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фоҷиа</title>
    <ns>0</ns>
    <id>60130</id>
    <revision>
      <id>1307269</id>
      <parentid>1212083</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:10:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Адабиёти тоҷик */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3238" xml:space="preserve">[[Акс:Sarah Siddons as Euphrasia in The Grecian Daughter, 1782.jpg|thumbnail]]
'''Фоҷиа''' (аз арабӣ - бадбахтӣ, мусибат), трагедия, яке аз [[жанр]]ҳои драма мебошад, ки бар кофликт ва ё низоъи тезу тунд асос ёфтааст ва қаҳрамонҳои асосии он дар охир ба ҳалокат мерасанд. Дар фоҷиа масъалаҳои дорои хусусияти иҷтимоӣ, таърихӣ ва фалсафӣ, задухӯрдҳои азими зиндагӣ, муборизаи навию кӯҳнагӣ, мавзӯъҳои умумибашарӣ ифода меёбанд. Фоҷиа дар [[Юнони Қадим]] тақрибан садаи V то мелод пайдо шудааст. Нахустин фоҷианависон Эсхил (ки ӯро Карл Маркс падари фоҷиа номидааст) Софокл ва дигарон буданд.

== Давраи Эҳё ==
Дар фоҷиаҳои давраи Эҳё (асарҳои [[Вилям Шекспир]], Лопе де Вега ва дигарон) муборизаҳои муносибатҳои нави иҷтимоӣ ва феодализм инъикон ёфтаанд. Фоҷиаҳои Ф. Корнел, Ж. Расин ва дигарон таҳти таъсири классисизм эҷод шудаанд. Дар садаи 18 фоҷиаҳои Лессинг, Шиллер, Уолтер ва Гёте дар таъсири ғояҳои буржуазияи навтавлид, ҷараёни маорифпарварт ба миён омаданд. Фоҷиаҳои романтики Ҷ. Байрон ва [[Виктор Ҳюго]] ва дигарон зодаи давраи капитализм мебошанд. Дар драматургияи рус намунаи барҷастаи фоҷиа ба қалами [[Пушкин]] (Борис Годунов, Фоҷиаҳои хурд) таалуқ дорад. М. Ю. Лермонтов Маскарад, Островский Раъду барқ, Л. Н. Толстой Оламаи зулмот, Горкий Душманон, Васса Железнова) дар инкишофи ин жанр саҳми арзанда доранд.
== Нигаред низ ==
* [[Трагикомедия]] 
== Адабиёти шӯравӣ ==
Намуни барҷастаи фоҷиаҳои адабиёти шӯравӣ, Тӯфони В. Н. Бил-Белосерковский, Фоҷиаи оптимистии В. Вишневский, Истило-и Л. Леонов ва ғайраҳо мебошанд.

== Адабиёти тоҷик ==
Дар адабиёти тоҷик фоҷиаҳои [[Ғанӣ Абдулло]] (Рустам ва Суҳроб), [[Сотим Улуғзода]] (Темурмалик), А. Атобоев (Робиаи Балхӣ) ва ғайраҳо мавҷуданд.&lt;ref&gt;С. Табаров, Энциклопедияи советии тоҷик, ҷилди 7, саҳ. 583, Душанбе&lt;/ref&gt;

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Жанрҳои адабӣ]]
[[Гурӯҳ:Жанрҳои синамо]]</text>
      <sha1>949r7kcgirlkmdi9741iclkzgauxq07</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мукаррама Камолова</title>
    <ns>0</ns>
    <id>60406</id>
    <revision>
      <id>1307264</id>
      <parentid>1179673</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:09:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3937" xml:space="preserve">{{Синамогар
 |ном                      = Мукаррама Камолова
 | номи аслӣ                     = Мукаррама Аъзамовна Камолова
 |ном ҳангоми таваллуд     =  
 | тасвир                           = 
 |бар                      = 
 |тавсифи тасвир               
 |таърихи таваллуд         = 6.01.1937 
 | зодгоҳ                        = {{Зодгоҳ|Душанбе|шаҳри Душанбе}}    
 |табаият                  = {{парчамбандӣ|Тоҷикистон}}    
|шаҳрвандӣ                =  
  |таърихи даргузашт        = 2.10.1994 
 |маҳалли даргузашт      =   {{МаҳаллиМарг|Душанбе|шаҳри Душанбе}}, [[Тоҷикистон]] 
|падар                    = 
 |модар                    = 
 |ҳамсар                   = 
 |фарзандон                = 
 |навъи фаъолият          = [[ҳунарпеша]]и синамо  
 |мукофоту ҷоизаҳо      =  Ҳунарпешаи хизматнишондодаи Тоҷикистон 
 |соядаст                  = 
 |сайт                     = 
 |викианбор                = 
}}
 
'''Мукаррама Камолова''' ([[6 январ]]и [[1937]], [[Душанбе]] — [[2 октябр]]и [[1994]], ҳамонҷо) — ҳунарпешаи синамои тоҷик, барандаи Ҷоизаи комсомоли Ленинии Тоҷ. (1971). Ҳунарпешаи хизматнишондодаи Тоҷикистон (1974). Духтари дирижёр [[Аъзам Камолов]] ва раққоса Офтобхон Исомова.

== Зиндагинома ==
Студияи миллии Институти давлатии санъати театрии ба номи А. В. Луначарский (ГИТИС)-ро хатм намудааст (1960). Ҳунарпешаи театри мазҳакаи мусикии ба номи А. С. Пушкини ш. Ленинобод (Хуҷанд, 1960-61), ҳунарпешаи [[Театри Давлатии Академӣ-Драмавии ба номи Абулқосим Лоҳутӣ|ТДАДТ ба номи А.Лоҳутӣ]] (1961- 85).

== Эҷодиёт ==
Беҳтарин нақшҳои офаридаи ҳунарпеша: Любов Гордеевна («Камбағалӣ айб нест»-и А.Островский), Клариче («Шоҳ гавазн»-и К.Готси), Луиза, Амелия («Макр ва муҳаббат» ва «Роҳзанон»-и Ф.Шиллер), Лутфия, Занҷира, Гулнор («Хор дар гулистон», «Горнизон таслим намешавад» ва «Дохунда»-и Ҷ.Икромӣ), Гурдофарид («Рустам ва Суҳроб»-и Ғ.Абдулло), Садорат («Хатро ман навишта будам»-и Ф.Ансорӣ), Ангустпас («Хонадони Бернарда Алба»-и Ф.Лорка) ва ғ.

== Саҳм дар синамо ==
Дар филмҳои «Ҳасани аробакаш» нақши Зайнаб, «Ситораи Улуғбек»-и «Ӯзбекфилм» нақши Нисоро иҷро кардааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Сарчашма ==
* Энциклопедия кино Таджикистана. — Душанбе, 2012, с. 86

[[Гурӯҳ:Синамогарони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои киностудияи “Тоҷикфилм”]]
[[Гурӯҳ:Аъзои Иттифоқи синамогарони ИҶШС]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театри давлатии академӣ-драмавии ба номи Абулқосим Лоҳутӣ]]</text>
      <sha1>qn68zlh10zagf1tqrbubes42mhbdu4t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Меҳрдод Баҳор</title>
    <ns>0</ns>
    <id>62231</id>
    <revision>
      <id>1307299</id>
      <parentid>1279692</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:13:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Осор */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6028" xml:space="preserve">{{Orphan|date=ноябр 2018}}

{{Олим
|ном               = Баҳор Меҳрдод
|номи аслӣ         = مهرداد بهار
|тасвир            = 
|бар               = 
|тавсифи тасвир    = 
|таърихи таваллуд  = 1929
|зодгоҳ            = [[Теҳрон]]
|таърихи даргузашт = [[13 ноябр]] [[1994]]
|маҳалли даргузашт = 
|шаҳрвандӣ         = 
|фазои илмӣ        = адабиётшинос,забоншинос,тамаддуншиноси эронӣ
|ҷойҳои кор        = 
|дараҷаи илмӣ      = 
|унвонҳои илмӣ     = 
|алма-матер        = 
|роҳбари илмӣ      = 
|шогирдони маъруф  = 
|маъруф ба         = 
|мукофоту ҷоизаҳо  = 
|имзо              = 
|бари имзо         = 
|сайт              = 
|викитека          = 
|викианбор         = }}
БАҲÓР (порсӣ:بهار) Меҳрдод (1930, Теҳрон – 13.11.1994, ҳамон ҷо), адабиётшинос, забоншинос, тамаддуншиноси эронӣ.

==Зиндагинома==
Писари Маликушшуаро Баҳор. Хатмкардаи Донишгоҳи Теҳрон (1958). Пас аз хатми Донишгоҳи Теҳрон ба Англия рафта, таҳсилу пажӯҳишро дар Мадрасаи мутолиоти шарқӣ ва африқоии Донишгоҳи Лондон идома дод. Баҳор аз айёми ҷавонӣ чун аксари ҷавонони ватандӯсту озодидӯст ва тарафдорони демократия ба сиёсат рӯй овард, узви Ҳизби Тӯда шуд ва ғояҳои сотсиалистию демократиро ташвиқу тарғиб мекард. Барои иштирокаш дар ҳаракатҳои зидди давлат аз Донишгоҳи Теҳрон ба муддати як сол хориҷ гардид. Ду сол дар маҳбас буд. Ҳангоми таҳсил дар Лондон ба ҳаракатҳои сиёсии ҷавонон – донишҷӯёни эронӣ роҳбарӣ мекард. Дар Лондон, инчунин, узви ҳайати таҳририя ва муддате сармуҳаррири маҷаллаи пажӯҳишӣ буд. Солҳои 60 садаи 20 ба Эрон баргашт, ширкатро дар ҳаракатҳои сиёсӣ қатъ кард, роҳи пешгирифтаи Ҳизби Тӯдаро нодуруст арзёбӣ намуда, аз узвияти он хориҷ гардид. Ба сабаби собиқан ширкат доштанаш дар сиёсат ва ҳаракатҳои зидди давлат ба Баҳор иҷозати тадрис дар донишгоҳ дода намешуд. То даврони бознишастагӣ корманди Бонки марказӣ буд ва чун корманди интиқолӣ дар «Бунёди фарҳанги Эрон», «Фарҳангистони адаб ва ҳунар», «Фарҳангистони забон» фаъолият менамуд.
==Осор==
Баҳор аз замони таҳсил дар Донишгоҳи Лондон ба пажӯҳиш оғоз карда, дар соҳаҳои гуногуни илм осори ҷолибе офарид. Баҳор пажӯҳишгари варзида дар шинохти асотири эронӣ, таърих ва фарҳанг мебошад. Китобу рисолаҳои «Асотири эронӣ» (1974), «Пажӯҳиш дар асотири Эрон» (1984), «Сухане чанд дар бораи «Шоҳнома» (1994), «Тахти Ҷамшед», (1994; ҳамроҳи Насруллоҳи Касроиён), «Ҷусторе чанд дар фарҳанги Эрон» (1995) аз нигоштаҳои Баҳор дар ин самти пажӯҳишанд. Самти дигари пажӯҳиши Баҳор омӯзиши забону адабиёти форсии миёнапаҳлавӣ, тарҷумаи осори паҳлавӣ ва таҳияи вожаномаҳои баъзе осори забони форсии миёна мебошад («Вожаномаи Бундаҳиш», паҳлавӣ-форсӣ, 1967; «Вожаномаи Гузидаҳои Зодиспарам», паҳлавӣ-форсӣ, 1973; «Бундаҳиш», 1369 ва ғайра). Якчанд асари дар заминаи достонҳои «Шоҳнома»-и Фирдавсӣ барои наврасон навиштаи Баҳор – «Ҷамшедшоҳ» (1968; дар ин асар аз маводди Авесто низ истифода шудаст), «Баставр» (1979), «Рустам ва деви сафед» (1992), «Рустаму Суҳроб» (1995) интишор ёфтаанд. Баҳор дар асотиршиносӣ пайрави ягон мактабе дар ин соҳаи илм набуд. Ӯ танҳо назариёти асотиршиноси маъруф Мирча Элиад (1901–86)-ро нисбат ба диг. ҷомеътар медонист. Б. андеша дошт, ки асотири Эрон дар пайвастагӣ бо асотири кишварҳо ва халқҳои ҳамҷавор ҳам аз Шарқ ва ҳам аз Ғарб омӯхта шаванд. Дар асарҳояш, ӯ инчунин, назариёти худро дар бораи сохти ҷомеаи эронӣ, таърихи Эрон аз замони бостон то имрӯз иброз доштааст.
Осори: Бундаҳиш. Д., 2006.

== Адабиёт ==
.یاد بهار. یا دنامۀ دکتر مهرداد بهار. تهران، ۱۳۴۶ هـ. ش

*М. Диловаров.

== Сарчашма ==

* {{ЭМТ||2|муаллиф=}}</text>
      <sha1>9m4df5z9itild5tckc21ep5uztnwbjz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гулчеҳра Бақоева</title>
    <ns>0</ns>
    <id>62738</id>
    <revision>
      <id>1307278</id>
      <parentid>1281348</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:11:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Фаъолият */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4206" xml:space="preserve">{{Синамогар
|ном                  = Гулчеҳра Бақоева
|номи аслӣ            = 
|тасвир               = 
|бар                  = 
|тавсифи тасвир       = 
|ном ҳангоми таваллуд = 
|таърихи таваллуд     = 15.12.1908
|зодгоҳ               = {{Зодгоҳ|Қӯқанд|шаҳри Қӯқанд}}
|таърихи даргузашт    = 17.3.1975
|маҳалли даргузашт    = {{МаҳаллиМарг|Душанбе|шаҳри Душанбе}}
|шаҳрвандӣ            = 
|касб                 = [[ҳунарпеша]]
|солҳои фаъолият      = 
|самт                 = 
|ҷоизаҳо            = 
|imdb_id              = 
|anim_id              = 
|сайт                 = 
}}
'''Гулчеҳра Бақоева''' ([[15 декабр]]и [[соли 1908|1908]], Қӯқанд — [[17 март]]и [[соли 1975|1975]], [[Душанбе]]) — ҳунарпешаи тоҷик. [[Ҳунарпешаи халқии ҶШС Тоҷикистон]] ([[1941]]).

== Фаъолият ==
Фаъолияташ соли 1927 дар театри сайёри Бухоро оғоз ёфта, дар [[Театри давлатии академии драмавии ба номи А. Лоҳутӣ]] давом мекунад. Бақоева дар саҳнаи театр садҳо образи занони ҷассури мубориз ва софдилро офаридааст. Ролҳояш : Марина Мнищек («Борис Годунов»-и А. Пушкин,1937), Леди Мильфорд («Мак рва муҳаббат»-и Ф.Шиллер, 1937), Ҷаннатхон («Тӯҳмат»-и С. Саидмуродов ва И. Исмоилов, 1938), Қумрӣ («Калтакдорони сурх»-и С. Улуғзода,1941), Таҳмина («Рустам ва Суҳроб»-и Пирмуҳаммадзода ва В.Волькенштейн,1941), Эмилия, доя «Отелло», «[[Ромео ва Ҷулйетта]]»-и У. Шекспир, 1941, 1947), Огудалова («Духтари бебисот»-и А. Островский, 1948), Белина («Бемори қалбакӣ»-и Ж. Мольер,1944), Ховархола ва Мӯҳтола («Дили модар» ва «Шаби бисту ҳаштум» Ҷ. Икромӣ, 1943. 1946), Ганна Лихта («Сӯиқасди маҳкумон»-и Н. Вирта, 1949), кампири мутаассиб Иқлимбону («Саодат»-и С. Саидмуродов ва М. Рабиев, 1948), Ҷаҳонхола («Оршин-мололон»-и У. Ҳоҷибеков, 1948), Дунька («Любовь Яровая»-и К. Тренёв 1955), Модари Ҷамила («Бой ва хидматгор»-и Ҳ.Ҳамза,1957),Модар («Тӯй»-и С.Ғанӣ,1958) ва ғ. Бақоева ролҳои занонро дар радиопьесаҳо ва сенарияҳои телевизионӣ низ иҷро кардааст. Дар дубляжи филмҳо ба забони тоҷикӣ ширкат дошт&lt;ref&gt;Энсиклопедияи советии тоҷик. — Душанбе. — Ҷ. 1. — 1978. — Саҳ. 391&lt;/ref&gt;.

== Ҷоизаҳо ==
Бо 2 ордени Байрақи Сурхи Меҳнат, ордени «Нишони Фахрӣ», ме­далҳо ва Грамотаҳои Фахрии Президиуми Шӯрои Олии ҶШС Тоҷ. сарфароз гардидааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Сарчашма==
* {{ЭМТ|Бақоева Гулчеҳра|2|муаллиф=}}

[[Гурӯҳ:Синамогарони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театр]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешагони халқии ҶШС Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театри давлатии академӣ-драмавии ба номи Абулқосим Лоҳутӣ]]
[[Гурӯҳ:Занҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Занҳои ҳунарпешаи Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>bscixwn0nut0ozdjsdaou6qwa53r20b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Бурҳон Раҷаб</title>
    <ns>0</ns>
    <id>64092</id>
    <revision>
      <id>1307282</id>
      <parentid>1278605</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:11:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5502" xml:space="preserve">{{Шахсият
 |ном                      = Бурҳон Раҷаб
 |номи аслӣ                = Бурҳон Раҷабов
 |ном ҳангоми таваллуд     = 
 |тасвир                   =
 |бар                      = 
 |тавсифи тасвир           =  Бурҳон Раҷабов
 |таърихи таваллуд     = 5.08.1936
 |зодгоҳ                   = {{Зодгоҳ|Самарқанд}} 
 |табаият                  = 
 |шаҳрвандӣ                = {{Парчам|Тоҷикистон}} 
 |таърихи даргузашт        = 05.08.2011
 |маҳалли даргузашт        = [[Душанбе]], [[Тоҷикистон]]   
 |падар                    = 
 |модар                    = 
 |ҳамсар                   = 
 |фарзандон                = 
 |навъи фаъолият           = [[ҳунарпеша]]и театр ва [[коргардон]]
 |ҷоизаҳо                  = [[Ҳунарпешаи халқии Тоҷикистон]] ([[1989]])
 |соядаст                  = 
 |сайт                     = 
 |викианбор                = 
}}

'''Бурҳон Раҷаб''' — [[ҳунарпеша]]и театр, [[коргардон]], [[Ҳунарпешаи халқии Тоҷикистон]] ([[1989]]). Бародари нависандаи Тоҷикистон [[Насим Раҷаб]].

== Зиндагинома ==
Дастпарвари мактаби миёнаи № 5 ш. Самарқанд (1955). Факултети ҳунарпешагии Институти театриву рассомии Тошканд ба номи А. Н. Островскийро хатм кардааст (1959). Солҳои 1959—1996 ҳунарпешаи [[Театри давлатии академии драмавии ба номи А. Лоҳутӣ]] буд. Ӯ дар якчанд намоишҳои телевизиони тоҷик ва филмҳои «Тоҷикфилм» нақшҳои ҷолиб офаридааст. Барои маҳорати арзанда дар саҳнаи театри тоҷик соли 1989 соҳиби унвони [[Ҳунарпешаи халқии Тоҷикистон]] гардидааст. Соли 1996 ӯ ба зодгоҳаш — ш. Самарқанд кӯчидааст.

== Эҷодиёт ==
Аз пиесаҳои драматургҳои шӯравӣ, тоҷик ва рус, классикони русу ҷаҳон беш аз 100 нақш бозидааст.

=== Нақшҳо дар театр ===
* масхарабоз («Шоҳ Лир»-и У.Шекспир, 1961),
* Лабад «Кӯҳистон»-и Р.Ғамзатов, (1961),
* Шмага («Гунаҳкорони бегуноҳ»-и А.Островский, 1963),
* Лаунс («Ду веронагӣ»-и У.Шекспир, 1967),
* Саидхон («Сароби хунин»-и С.Азимов, 1971),
* дарвеш («Шаби гирифтани моҳ»-и Мустай Карим, 1972),
* Азимшоҳ («Дохунда»-и С.Айнӣ, 1976),
* ҳокими шаҳр («Ревизор»-и Н. В. Гогол, 1977),
* Холмат («Бой ва хидматгор»-и Ҳамза Ҳакимзода Ниёзӣ, 1982),
* Ҷӯрабой («Гавҳари шабчароғ»-и С.Улуғзода),
* Сабур Сабурович («Интихоби домод»-и Ҳоҷӣ Содиқ),
* Фамусов («Дод аз дасти ақл»-и А.Грибоедов),
* Войнитский («Ванятағо»-и А. П. Чехов, 1982),
* сарлашкар («Вопасин амиралмӯъминин»-и Ф.Муҳаммадиев),
* Афросиёб («Рустам ва Суҳроб»-и Ғ.Абдулло),
* Гургин («Бежан ва Манижа»-и Хушкинобӣ),
* Ксанф («Эзоп»-и Г.Фигейредо),
* Олимбек («Сарбозони инқилоб»-и Ғ.Абдулло)

=== Нақшҳо дар кинофилмҳо ===
* «Хомӯшӣ нахоҳад шуд»,
* «Ҳасани аробакаш» (реж. Борис Кимёгаров),
* «Паланг даркор» (реж. Б. Арабов),
* «Боз як шаби Шаҳризод», (реж. [[Тоҳир Собиров]])
* «Афсонаҳои нави Шаҳризод», (реж. [[Тоҳир Собиров]])
* «Шаби охирини Шаҳризод», (реж. [[Тоҳир Собиров]])
* «Ашк ва шамшер» (реж. [[Тоҳир Собиров]]) ва ғ.
Дар иҷрои нақшҳои мазҳакавӣ маҳорати том дошт. Соли 1996 аз [[Душанбе]] ба зодгоҳаш — шаҳри [[Самарқанд]] баргаштааст. Дар ҳамкорӣ бо адиб ва драматург [[Адаш Истад]] ва бо иштироки актёрони ҷавони театр-студияи «Овози Самарқанд» намоишномаи «Хӯса»-ро ба ҳайси коргардон саҳнагузорӣ кардааст.&lt;ref&gt;Аслҳо ва наслҳо. — Душанбе, 2013. — С. 109.&lt;/ref&gt;

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театри давлатии академӣ-драмавии ба номи Абулқосим Лоҳутӣ]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони унвонҳои фахрӣ аз Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Зодагони Самарқанд]]</text>
      <sha1>tead1oawxuame5skqnzv1ofs53u4xks</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Маҳмадқул Давлатов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>64106</id>
    <revision>
      <id>1307279</id>
      <parentid>1292305</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:11:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Ҳолнома */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7947" xml:space="preserve">{{Мусиқидон
|замина               =  &lt;!--solo_singer / non_vocal_instrumentalist / non_performing_personnel--&gt;
|ном                  = Маҳмадқул  Давлатов
|номи аслӣ            = Маҳмадқул  Давлатов
|тасвир               = 
|бар                  = 
|тавсифи тасвир       = 
|ном ҳангоми таваллуд = 
|номи пурра           =  
|таърихи таваллуд     = 
|зодгоҳ               = 
|таърихи даргузашт    = 
|маҳалли даргузашт    = 
|солҳои фаъолият      =  
|кишвар               =  
|касб                 =  оҳангсоз (композитор)
|навъи садо           =  
|асбоб                =  
|сабк                 =  
|номи мустаъор        =  
|гурӯҳ                =  
|ҳамкорӣ              =  
|ношир                =  
|ҷоизаҳо            =  
|викианбор            =  
|викитека             =  
|вебгоҳ               =  
}}
 
'''Маҳмадқул  Давлатов'''  –  оҳангсоз, дирижёр, профессори  Консерваторияи  миллии Тоҷикистон (2009), узви Иттифоқи композиторони Тоҷикистон (2011).
== Ҳолнома ==
Маҳмадқул  Давлатов  соли  [[1980]]  Донишкадаи  давлатии  санъати  Тоҷикистон  ба  номи  М.Турсунзодаро  бо ихтисоси рубоб-бас (дутор-бас) ва дирижёри оркестри созҳои халқӣ (1980) ва бо ихтисоси 
дирижёри опера ва оркестри симфонӣ (1997) хатм намуда, дар кафедраҳои созҳои халқӣ ва композиторӣ, партитурахонӣ ва созбандӣ ба ҳайси омӯзгор (1979 – 2003), дар Театри академии опера ва балети ба номи С Айнӣ ба ҳайси дирижёр (1997 – 2008) кор кардааст. Ӯ дар барқарор ва ба 
саҳна  гузоштани  операҳои  «Найрангҳои  Майсара»-и  С.Юдаков, 
«Служанка-госпожа»-и  Перголези, «Рустам  ва  Суҳроб»-и 
Т.Сатторов, «Алеко»-и С.Рахманинов, «Бременские музыканты»-и 
Г.Гладков, «Бузаки ҷингилапо»-и А.Одинаев, «Комде ва Мадан»-и 
3.Шаҳидӣ, «Қишлоқи  тилоӣ», «Биё барфибобо, биё соли нав»-и 
Д.Дӯстмуҳаммадов, «Карлик  нос»-и  Т.Шаҳидӣ, «Рӯдакӣ»-и 
Ш.Сайфиддинов, балети И. Штраус «Большой вальс» ва ғайраҳо 
саҳми назаррасе ба анҷом расондааст. 
М. Давлатов  аз  композиторони  маъруфи  тоҷик, профессорон 
А.Одинаев, Т.Сатторов  ва  дар  овони  ҷавонӣ  аз  Саид  Ҳамроев 
нозукиҳои  дарси  партитурахонӣ, созбандӣ  ва  композиториро  аз 
бар намуда, донандаи хуби ҳайатҳои гуногуни оркестри симфонӣ 
мебошад. Аз эҷодиёти композиторони тоҷик, рус ва ҷаҳонӣ барои 
оркестри  симфонӣ  бештар  аз  100  асари  гуногунжанрро  созбандӣ 
(инструментовка ва аранжировка) кардааст.
Соли 1986 дар Консерваторияи давлатии шаҳри Тошканд, соли 1988 
дар Донишкадаи мусиқӣ-омӯзгории ба номи Гнесинҳои (ҳоло Ака-
демияи мусиқӣ) шаҳри Москва ва соли 2004 дар Консерваторияи 
миллии Қирғизистон такмили ихтисос кардааст.
Дар лоиҳаи «Клавирҳои операҳои тоҷик» (муаллиф Ф. Азизӣ), 
ки  аз  тарафи  Ҳукумати  Ҷумҳурии  Тоҷикистон  муҳимияти  он 
ҷонибдорӣ  шудааст, Маҳмадқул  Давлатов  вазифаи  муҳаррири 
масъулро  ба  уҳда  дорад. Донишу  малакаи  касбӣ  ба  ӯ  имконият 
медиҳад, ки тамоми корҳои точопиро дар сатҳи баланд иҷро на-
мояд. Тибқи  ин  лоиҳаи  давлатӣ  то  имрӯз  нахустопераҳои  тоҷик 
«Шӯриши Восеъ»(2009) ва «Коваи оҳангар»-и С. Баласанян (2009), 
«Шерак»-и Саид Ҳамроев (2009), «Рустам ва Суҳроб»-и Талаб Сат-
торов (2009) ва «Парасту»-и Фаттоҳ Одинаев (2010) нахустин бор 
нашр шуданд. 
Аз соли 2003, яъне аз аввали таъсисёбии Консерваторияи мил-
лии Тоҷикистон (ҳоло ба номи Т.Сатторов) то ҳол (2011) вазифаи 
муовини ректор оид ба корҳои таълимиро ба уҳда дорад.
Барои  хидматҳои  шоёнаш  Маҳмадқул  Давлатов  соли  2009  бо 
«Медали хидмати шоиста» сарфароз гардидааст.
==Осор==
* 1979  –  «Обшориҳои  баҳор». Фантазия  барои  оркестри  созҳои халқӣ. 
* 1979 – «Эй хумори бӯса...», барои сопрано ва фортепиано. 
* 1990 – «Фантазия», барои виолончел ва оркестри камеравӣ. 
* 2000 – «Ғами дил», барои скрипка ва фортепиано.
* 2000 – «Пйесаҳо», барои квартети торӣ
* 2001 – «Мужда», барои скрипка ва фортепиано.
* 2001 – «Рақс», барои рубоб ва фортепиано.
* 2002 – «Ду рақс», барои кларнет ва фортепиано.
* 2002 – «Ноз», барои скрипка ва фортепиано.
* 2003 – «Рози дил», барои скрипка ва фортепиано.
* 2005 – «Дили чок». Фантазия барои рубоби бас ва фортепиано 
* 2008 – «Рақс», барои оркестри симфонӣ.
* 2008 – «Валс», барои оркестри симфонӣ.
* 2009 – «Рақс», барои фортепиано.
* 2009 – «Меҳр», суруд барои квартети торӣ.
* 2010 – «Ду тасниф», барои фортепиано.
* 2010 – Ду пйеса барои труба ва фортепиано.
* 2011 – «Суруди Ваҳдат» (ҳаммуаллиф М. Достиев) барои овоз, хор ва оркестри симфонӣ. 
* 2011 – Консерт барои скрипка ва оркестри камеравӣ&lt;ref&gt;Композиторон ва мусиқишиносони Тоҷикистон. - Душанбе, 2011, - с.60-62&lt;/ref&gt;

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Оҳангсозони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Донишкадаи давлатии санъати Тоҷикистон ба номи Мирзо Турсунзода]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорони Консерватрияи миллии Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Аъзои Иттифоқи оҳангсозони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>jv8t7abuvknbap3pss4j5g68wgb2zje</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кароматхон Зокирова</title>
    <ns>0</ns>
    <id>65088</id>
    <revision>
      <id>1307268</id>
      <parentid>1281015</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:09:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Зиндагинома */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2459" xml:space="preserve">{{Ходими театр}}
'''Кароматхон Зокирова''' ([[23 январ]]и [[1915]], [[Самарқанд ]]— [[5 июн]]и [[1965]], [[Хуҷанд]]) — ҳунарпешаи театр, Ҳунарпешаи шоистаи ҶШС Тоҷикистон (1942), [[Ҳунарпешаи халқии ҶШС Тоҷикистон]] ([[1943]]).

== Зиндагинома ==
Аз чордаҳсолагӣ дар Театри ҳаваскории шаҳри Самарқанд ба сифати овозхону раққоса ба фаъолият шурӯъ карда, соли 1936 ба Театри мусиқӣ-мазҳакаи ш. Хуҷанд даъват гардид ва қариб се даҳсола дар саҳнаи он ҳунар озмуд. Дар кӯтоҳмуддат ба қатори беҳтарин актрисаҳои театри мазкур ворид шуд. «Рустам ва Суҳроб», «Бой ва хидматгор», «Тоҳир ва Зӯҳро», «Нурхон», «Духтари бебисот», «Санавбар», «Ҷасорат», «Зани 96-ум», «Равшан ва Зулфиқор», «Майсара», «Тӯҳмат», «Шараф» барин зиёда аз шаст спектакл аз баракати маҳорат ва заҳматош ҷилои тоза пайдо кардаанд. Овози форам дошт ва сурудҳои халқию классикӣ, ҳамчунин таронаҳои дигар халқҳоро (узбекӣ, туркманӣ, русӣ, озарӣ, арманӣ, арабӣ ва ғайра) накӯ адо менамуд. Дар консертҳо ба 12-15 забони халқҳои дунё суруд мехонд ва бинандагонро қоил месохт. Ҳамчун раққосаи хушхиром низ миёни ҳаводорони сершумор шуҳрат дошт.

== Ҷоизаву медалҳо ==
Бо медали «Барои меҳнати шоён» ва Грамотаҳои Фахрии Президиуми Совети Олии Тоҷикистон сарфароз гардидааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Арбобони фарҳанги тоҷик. Донишнома / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ. — Душанбе, 2016. — 863 с.

[[Гурӯҳ:Феҳристи ҳунарпешагон]]</text>
      <sha1>qci9pv8msyhnab1ioex2mfjclmue1wo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҳабибуллоҳ Абдураззоқ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>65123</id>
    <revision>
      <id>1307302</id>
      <parentid>1298704</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:13:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Коргардонӣ */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11735" xml:space="preserve">{{Синамогар
|ном                  = Ҳабибуллоҳ Абдураззоқ
|номи аслӣ            = {{lang-fa|حبیب الله عبدالرزاق}}
|тасвир               = Ҳабибулло Абдураззоқ.jpg
|бар                  = 
|тавсифи тасвир       = 
|ном ҳангоми таваллуд = 
|таърихи таваллуд     = 7.11.1937
|зодгоҳ               = {{Зодгоҳ|Кӯлоб|ноҳияи Кӯлоб}}, [[вилояти Кӯлоб]], [[ҶШС Тоҷикистон]]
|таърихи даргузашт    = 19.01.2021
|маҳалли даргузашт    = {{МаҳаллиМарг|Душанбе|шаҳри Душанбе}}, [[Тоҷикистон]]
|шаҳрвандӣ            = {{парчамбандӣ|Тоҷикистон}} 
|касб                 = 
|солҳои фаъолият      = 
|самт                 = 
|ҷоизаҳо              = {{Ордени Шараф}} {{Ордени Дӯстӣ}} {{Ҳунарпешаи халқии ҶШС Тоҷикистон}} 
|imdb_id              = nm0008320
|anim_id              = 
|сайт                 = 
}}

'''Ҳабибулло Абдураззоқов''' ([[7 ноябр]]и [[1937]], [[Кӯлоб]], [[вилояти Кӯлоб]], [[ҶШС Тоҷикистон]] — [[19 январ]]и [[2021]], [[Душанбе]], [[Тоҷикистон]]) — [[ҳунарпеша]], [[коргардон]]и театр ва синамои тоҷик, [[Ҳунарпешаи халқии ҶШС Тоҷикистон]] ([[1987]]). Узви Иттифоқи синамогарони ИҶШС (1973).

== Зиндагинома ==
Ҳабибулло Абдураззоқов дар соли 1937 дар шаҳри Кӯлоб ба дунё омадааст. Студияи тоҷикии (роҳбарони бадеӣ, ходимони шоистаи санъати Тоҷикистон, профессорон О. И. Пижов ва Б. В. Бибиков) Донишкадаи давлатии санъати театрии ба номи А. В. Луначарский (Москва, 1960), Курсҳои олии коргардонии донишкадаи мазкурро (коргоҳи ҳунарманди халқии ИҶШС Н. П. Охлопкова, Москва, 1964) хатм кардааст.

== Хонавода ==
Ҳабибулло Абдураззоқов нахуст бо ҳунарпешаи театр [[Фотима Ғуломова]] издивоҷ кард&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/tajik-culture-actress-asia/30352702.html|title=Фотима Ғуломова, ҳунарпешаи машҳури театр ва синамо 85-сола шуд. ВИДЕО|website=Радиои Озодӣ|lang=tg|accessdate=2021-01-19}}&lt;/ref&gt;, ки коргардони театр [[Барзу Абдураззоқов]] фарзанди онҳост. Аммо баъдан [[Шарофат Рашидова]] издивоҷ кард&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://asiaplustj.info/ru/node/262544|title=Ҳабибулло Абдураззоқов: Ҳунарманди асил бояд мавқеи худро дошта бошад!|author=|website=asiaplustj.info|date=|publisher=Новости Таджикистана ASIA-Plus|accessdate=2021-01-19}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://pressa.tj/literature_tj/zodr%d3%afzi-sharofat-rashidova-asosguzori-teatri-ra%d2%9bsi-to%d2%b7ik/|title=Зодрӯзи Шарофат Рашидова – асосгузори театри рақси тоҷик|author=|website=Pressa.tj|date=2019-12-02|publisher=|lang=tg|accessdate=2021-01-19}}&lt;/ref&gt;, ки суратгири маъруф [[Ниссор Абдураззоқов]] ҳосили ин издивоҷ аст.

== Фаъолияти ҳунарӣ ==
Ҳабибулло Абдураззоқов дар солҳои 1960—1961 ҳунарпешаи Театри мусиқию мазҳакавии Ленинобод, солҳои 1961—1969 ҳунарпешаи Театри давлатии академикию драмавии Лоҳутӣ, солҳои 1969—1971 саркоргардони Театри мусиқию мазҳакавии Ленинобод, солҳои 1971—1973 саркоргардони Театри давлатии ҷавонон, солҳои 1973—1975 коргардони таҳиягари киностудияи «Тоҷикфилм», соли 1975 коргардон ва ҳунарпешаи Театри Лоҳутӣ, солҳои 1987—1990 раиси Иттифоқи ходимони театрӣ интихоб гардида, ҳамзамон солҳои 1987—1991 муовини аввали Иттиҳодияи ходимони театрии ИҶШС буд

Аз соли 2002 муассис ва роҳбари бадеии театри ғайридавлатии «Падида» буд.

== Театр ==

=== Коргардонӣ ===
Ба ҳайси коргардон намоишномаҳои «Марҳум»-и (Б. Нушич, 1966), «Рустам ва Суҳроб» (Ғ. Абдулло, 1967), «Купрук» (Ф. Ниёзӣ, 1969), «Карим Девона» (Т. Аҳмадхонов, 1969), «Садо аз тобут» (А. Каҳҳор, 1975), «Вақте ки шаҳр хоб буд» (А. Чхеидзе), «Дар чорроҳа», «Ҳарос» (ҳар ду аз Н. Табаров, 1984) ва ҳоказоро таҳия кардааст.

=== Нақшофарӣ ===
Дар саҳнаи Театри давлатии академикию драмавии ба номи А. Лоҳутӣ нақшҳои барҷастаро дар намоишномаҳои репертуари классикӣ ва аз рӯйи пйесаҳои муосир, ба монанди Карл Моор («Роҳзанҳо»-и Шиллер), Чатский («Мусибат аз ақл»-и Грибоедов), Любим Тортсов («Фақирӣ айб нест»-и А. Островский), шоир Хуршед («Шуълаи озодӣ»-и Ғ. Абдулло), Ёдгор («Дохунда»-и С. Айнӣ) ва ғайраро офаридааст.

== Синамо ==
Дар филмҳои ҳунарии: «Оромӣ намешавад» (1961), «Замони осудагӣ» (1962), «[[Марги судхӯр (филм)|Марги судхӯр]]» (1965), «Хиёнат» (1967), «Ифшосозӣ» (1969), «Духтари сеюм» (1971), «Чор нафар аз Чорсанг» (2 қисм, телевизионӣ, 1972), «Салом, одами меҳрубон» (1973), «Панҷ нафар дар пайроҳа» (1973), «Асрори гузаргоҳи фаромӯшшуда» (1973), «Истгоҳи куҳӣ» (тел., 1973), «Роҳи сафед» (1974), «Субҳи Ганг» (2 қисм, 1975), «[[Достони Сиёвуш (филм)|Достони Сиёвуш]]» (2 қисм, 1976), «На крутизне» (2 қисм, тел., 1976), «Муҳосира» (1977), «[[Одам пусташро иваз мекунад (филм)|Одам пӯсташро иваз мекунад]]» (5 қисм, тел., 1978), «Минтақаи назоратӣ» (1980), «Обрӯ» (тел., 1984), «Дарвеши ланг» (1986), «Иловагӣ ба роҳи дуюм меояд» (2 қисм, тел., 1986), «Нигоҳ» (1988), «Ҳаёти одии бобои Амин» (кутоҳ, 1988) нақш бозидааст.

Дар филми бадеии студияи телевизиони Душанбе «Фариштаи сиёҳ» (1963); филмҳои ҳунарии киностудияи «Узбекфилм»: «Ба ватан хидмат мекунам» (1980), «Сайди дев» (1983), «Дар орзуи падар» (силсилафилми телевизионӣ, ТВТ, 2005), «Асир» (истеҳсоли ҶФО, 2006), «[[Шукрона (филм)|Шукрона]]» (силсилафилми телевизионӣ ТВ Эрон, 2007), «[[Дар чашми бод]]» (силсилафилми телевизионӣ 52 қисм, Эрон, 2008).

Дар Олмон ҳам як филм нақш офарида буд, ки он филм ҳам Гран-прии ҷашнвораҳои ҷаҳониро гирифта буд&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.ruzgor.tj/adabiyot-va-farhang/9847-habibullo-abdurazzoqov-ayb-dar-tamoshobin-ne-dar-teatrhoi-most.html|title=Ҳабибулло Абдураззоқов: &quot;Айб дар тамошобин не, дар театрҳои мост&quot;|author=|website=www.ruzgor.tj|date=2013-06-20|publisher=РӮЗГОР|accessdate=2021-01-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200805104737/http://www.ruzgor.tj/adabiyot-va-farhang/9847-habibullo-abdurazzoqov-ayb-dar-tamoshobin-ne-dar-teatrhoi-most.html|archivedate=2020-08-05}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.asiaplustj.info/tj/news/tajikistan/society/20210119/darguzashti-abibullo-abdurazzoov-unarmand-va-korgardoni-purovozai-tetaru-sinamo|title=Даргузашти Ҳабибулло Абдураззоқов ҳунарманд ва коргардони пуровозаи тетару синамо|author=|website=www.asiaplustj.info|date=|publisher=Хабарҳои Тоҷикистон ASIA-Plus|accessdate=2021-01-19}}&lt;/ref&gt;.

== Ҷоизаҳо ==
Бо нишонҳои «Дӯстии халқҳо» (нишони ИҶШС, 1980), «Дӯстӣ» (нишони Тоҷикистон, 1998), грамотаи фахрии Президиуми Шӯрои Олии Тоҷикистон, медали «Барои меҳнати шоён» ба муносибати 100-солагии зодрӯзи В. И. Ленин (1970), медали Иҷлосияи 16-уми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон сарфароз гардидааст&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://tojikfilm.tj/actors_tojikfilm/%d0%b0%d0%b1%d0%b4%d1%83%d1%80%d0%b0%d0%b7%d0%be%d2%9b%d0%be%d0%b2-%d2%b3%d0%b0%d0%b1%d0%b8%d0%b1%d1%83%d0%bb%d0%bb%d0%be/|title=Абдураззоқов Ҳабибулло|author=|website=tojikfilm.tj|date=|publisher=МД «Тоҷикфилм»}}&lt;/ref&gt;.

Ба муносибати 70-солагии ҳунарпеша ва коргардон Ҳабибулло Абдураззоқов маҷмӯъаи мақолаҳои «Марде дар шаҳр ва шаҳре дар мард», бахшида ба фаъолияти сермаҳсули ӯ, аз ҷумла фаъолияташ дар синамо рӯйи чоп омад.

== Даргузашт ==
Ҳабибулло Абдураззоқов рӯзи 19 январи соли 2021 дар 83-солагӣ дар Душанбе даргузашт&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/31051714.html|title=Ҳабибулло Абдураззоқов, ҳунарманди маъруфи синамо ва театр даргузашт. ВИДЕО|website=Радиои Озодӣ|lang=tg|accessdate=2021-01-19}}&lt;/ref&gt;.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ|2}}

== Адабиёт ==
* Марде дар шаҳре, шаҳре дар марде, Д., 2007.
* {{ЭСТ|||муаллиф=}}

[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театр аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Феҳристи ҳунарпешагон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театр]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Коргардонҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театри давлатии академӣ-драмавии ба номи Абулқосим Лоҳутӣ]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои киностудияи “Тоҷикфилм”]]</text>
      <sha1>ft1cemr0a7ot6mtmhykzao1kw0txt8n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Истиқлол (бошгоҳи футбол)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>73357</id>
    <revision>
      <id>1307303</id>
      <parentid>1304437</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:14:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20679" xml:space="preserve">{{Ҷаъбаи БФ
|ном        = {{Парчами Тоҷикистон}} «Истиқлол»
|таъсис     = [[1 ноябр]]и [[2007]]
|логотип    = [[Акс:IstiqlolDushanbe logo.gif|190px|Нишони бошгоҳ]]
|номи пурра = Бошгоҳи футболи «Истиқлол» Душанбе
|лақаб      = Шерҳо
|майдон     = [[Варзишгоҳи марказии Тоҷикистон]] ([[Душанбе]])
|ғунҷоиш    = 24 000
|президент  = {{Парчами Тоҷикистон}} Шоҳрӯх Саидзода
|мураббӣ    = {{Парчами Тоҷикистон}} {{Парчами Укроин|18px}} [[Виталий Левченко]]
|капитан    = {{Парчами Тоҷикистон}} [[Манучеҳр Ҷалилов]]
|рейтинг    = '''ҷойи 185–ум''' дар [[Конфедератсияи футболи Осиё|AFC]] (2022)&lt;ref&gt;[https://footballdatabase.com/clubs-ranking/fk-istiqlol-dushanbe/ AFC club ranking 2022]&lt;/ref&gt; &lt;br&gt;'''ҷойи 1657-ум''' дар [[Федеросиюни байналмилалии таърих ва омори футбол|IFFHS]] (2022)&lt;ref&gt;[http://www.footballdatabase.com/clubs-ranking/fk-istiqlol-dushanbe/ Club world ranking 2022]&lt;/ref&gt;
|сарпараст  = {{Парчами Тоҷикистон}} Авесто, Сиёма
|мусобиқа   = Лигаи олии Тоҷикистон
|мавсим     = [[Чемпионати футболи Тоҷикистон 2021|2021]]
|мавқеъ     = [[Акс:golden star.svg|20px|Қаҳрамони кунунӣ]] '''Қаҳрамон'''
|сайт       = [http://www.fc-istiklol.tj/ fc-istiklol.tj]
|pattern_la1=
|pattern_ra1=
|pattern_b1=_collarwhite
|pattern_so1=_3_stripes_red
|leftarm1=FF0000
|body1=FF0000
|rightarm1=FF0000
|shorts1=000000
|socks1=000000
|pattern_la2=
|pattern_b2=_collarblack
|pattern_ra2=
|leftarm2=FFFFF0
|body2=FFFFF0
|rightarm2=FFFFF0
|shorts2=000000
|socks2=FFFFF0
|pattern_la3=
|pattern_b3=f
|pattern_ra3=
|leftarm3=FFFFF0
|body3=FFFFF0
|rightarm3=FFFFF0
|shorts3=FFFFF0
|socks3=FFFFF0
}}

'''«Истиқлол»''' (номи пурра: ''Бошгоҳи футболи «Истиқлол» Душанбе'') — бошгоҳи футболии тоҷик, ки соли 2007 дар шаҳри [[Душанбе]] таъсис ёфтааст. Яке аз дастаҳои футболии маъруфу пурифтихори Тоҷикистон ва Осиёи Миёна дар замони муосир ба ҳисоб меравад. Қаҳрамони кунунии Лигаи олӣ ва Суперҷоми Тоҷикистон.

«Истиқлол» 10 карат қаҳрамони Тоҷикистон, 8 карат барандаи Ҷоми Тоҷикистон ва 10 карат барандаи Суперҷоми Тоҷикистон мебошад.
Дар сатҳи байналмилалӣ бошад, даста ҷоизадори Ҷоми президенти КФО дар соли 2012 - сеюмин муҳимтарин мусобиқаи бошгоҳҳои футбол дар Осиё ва ду маротиба финалисти Ҷоми КФО (дар солҳои 2015 ва 2017) - дуввумин муҳимтарин мусобиқаи бошгоҳӣ дар Осиё (монанд ба Лигаи Урупои УЕФА) шудааст.

== Таъсис ва таърихи клуб ==
Клуби футболи «Истиқлол» Душанбе моҳи ноябри соли 2007 таъсис ёфтааст. Президенти клуби «Истиқлол» − Шоҳрӯх Саидзода. Сармураббии даста − Виталий Левченко (аз 17-уми феврали 2020). Капитани даста − Манучеҳр Ҷалилов. Пойгоҳи асосии «Истиқлол» − Варзишгоҳи марказии шаҳри Душанбе.

=== Қадами нахуст ===
Фаъолияти худро дастаи «Истиқлол» соли 2008 дар лигаи якуми Тоҷикистон шурӯъ намуд. Таҳти роҳбарии сармураббӣ Қаноат Латифов тим дар ҳамаи 34 бозии фасл пирӯзӣ ба даст оварда, қаҳрамони Лигаи аввал шуд ва ба Лигаи олӣ роҳхат гирифт.

Барои пурқувват кардани даста дар мавсими 2009 ба даста сармураббии ҷадид Салоҳиддин Ғафуров даъват шуд. Ҳамроҳи ӯ як зумра бозигарони пуртаҷриба ва ҷавон аз мунтахаби наврасони Тоҷикистон, ки соҳиби медалҳои биринҷии Ҷоми Осиё миёни наврасон дар Сингапур (2006) ва иштирокчиёни Ҷоми Ҷаҳон миёни наврасон дар Куриёи Ҷанубӣ (2007) буданд, ба даста пайвастанд.&lt;ref name=&quot;автоссылка1&quot;&gt;[http://fc-istiklol.tj/index.php?view=2&amp;inner=2 Официальный сайт ФК Истиклол&lt;!-- Заголовок добавлен ботом --&gt;]&lt;/ref&gt;. «Истиқлол» аз 18 бозӣ - 11 ғалаба, 3 мусовӣ ва 4 бозиро бохта, бо 36 хол ҷои чорумро ишғол кард. Ҳамзамон даста дар мусобиқаи анъанавии зимистонӣ-баҳории [[Рустам Долтабоев]] ва Ҷоми миллии Тоҷикистон иштирок намуда, соҳиби ҳарду ҷом шуд.

=== Ҳет-трики аввалин ===

Дар соли 2010 «Истиқлол» бо усулҳои хосси бозии худ тавонист, қаҳрамони Лигаи олии Тоҷикистон шавад. «Истиқлол» қаҳрамони секаратаи кишвар дастаи «[[Хатлон (бошгоҳи футбол)|Вахш]]»-и [[Бохтар (шаҳр)|Қӯрғонтеппа]]&lt;nowiki/&gt;ро бо ҳисоби 2:0 мағлуб намуда, ғолиби нахустин Суперҷоми Тоҷикистон дар таърихи футболи тоҷик шуд. Дар мусобиқаи ниҳоӣ барои Ҷоми Тоҷикистон (2010), ки чун анъана 5 октябр − дар рӯзи таваллуди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон [[Эмомалӣ Раҳмон]] баргузор мешуд, «Истиқлол» дастаи «Хуҷанд»-ро бо ҳисоби 5:0 мағлуб кард.

=== Омадани Алимҷон Рафиқов ===

Даври якуми чемпионати миллӣ барои «Истиқлол» чандон бобарор набуд: дар миёнаҳои даври дуюм сармураббӣ Салоҳиддин Ғафуров аз вазифа сабукдӯш шуд ва роҳбарияти даста ба ҷои ӯ Алимҷон Рафиқов − собиқ ҳимоятгари маъруфи дастаи «Помир»-и Душанбе (хатмкардаи Мактаби олии сармураббиёни Маскав ва дорои иҷозатномаи дараҷаи «В»)-ро даъват кард. Бо омадани мураббии нав даста таҷдид гардид ва баъди чанд бозӣ «Истиқлол» дар ҷадвали мусибиқот пешсаф шуд. Дар чемпионати соли 2010 «Истиқлол» дар 32 бозӣ боре мағлуб нашуд ва дар 26 бозӣ ғолиб омада, 6 бозиро мусовӣ анҷом дод ва соҳиби 84 хол гашт. Дар ҷамъбасти мусобиқаҳои соли 2010 ҳамлагар ва сарвони даста [[Юсуф Рабиев]] (бо 30 голи задааш) «Футболбози беҳтарини Тоҷикистон», Эраҷ Раҷабов «Ҳимоятгари беҳтарин» ва Алимҷон Рафиқов «Сармураббии беҳтарини сол» эълон шуданд. Дар мавсими футболи соли 2010 «Истиқлол» ғолиби чемпионати Тоҷикистон гашта, дар таърихи футболи тоҷик аввалин шуда, барои ширкат дар мусобиқаҳои «Ҷоми Иттиҳод‒2011» ва Ҷоми Президенти КФО‒2011 (Конфедеросиюни футболи Осиё) ҳуқуқ пайдо кард. Соли 2011 низ «Истиқлол» қаҳрамони Лигаи олӣ ва Суперҷоми Тоҷикистонро соҳиб шуд. Дар ҷамъбасти сол Алишер Тӯйчиев «Дарвозабони беҳтарин», [[Юсуф Рабиев]] (бо 32 голи задааш) «Ҳамлагари беҳтарин» эътироф шуданд.

=== Никола Кавазович ва нахустин Ҷоми байналмилалӣ ===

Мавсими соли 2012-ро «Истиқлол» бо муваффақият оғоз кард: таҳти роҳбарии сармураббии нав ‒ Н. Кавазович даста бори сеюм Ҷоми олии ҷумҳуриро ба даст овард. Ҳамон сол «Истиқлол» дар чемпионати Тоҷикистон соҳиби медали биринҷӣ ва Ҷоми Президенти КФО шуда, А. Тӯйчиев «Дарвозабони беҳтарин», Н. Давронов «Нимҳимоятгари беҳтарин», капитани даста Д. Восиев «Ҳамлагари беҳтарин» ва «Футболбози беҳтарини сол» эълон гардиданд.

=== Омадани Олег Ширинбеков ===

Дар даври якуми чемпионати Тоҷикистон (2013) «Истиқлол» дар 9 бозӣ 8 ғолибият ба даст оварда, баъди бохт ба дастаи «[[Равшан (бошгоҳи футбол)|Равшан]]»-и Кӯлоб (1:0) сармураббӣ Н. Кавазович ба истеъфо рафт. Сармурабии нави даста О. Ширинбеков (дар гузашта нимҳимоятгари маъруфи дастаҳои футболи «Помир»-и Душанбе, «Торпедо»-и Маскав ва мунтахаби ИҶШС) таъйин гардид, ки дар ҷамъбасти мавсим «Истиқлол» -ро ба гирифтани медали нуқраи чемпионати Тоҷикистон ва Ҷоми миллӣ мушараф сохт. Дар ин сол А. Тӯйчиев бори сеюм «Дарвозабони беҳтарин», Д. Восиев бори дуюм «Футболбози беҳтарини сол» ва Суҳроб Ҳусейнӣ (узви эронии даста) «Нишонзанӣ беҳтарин»-и чемпионати Тоҷикистон шуданд.

=== Мубин Эргашев ===

Моҳи январи соли 2014 ба ҷои О. Ширинбеков М. Эргашев сармураббии даста шуд. Баъдан «Истиқлол» дар тамоми мусобиқаҳои дохилии кишвар пирӯз гардид. Моҳи феврал дар мусобиқаи байналмилалии Ҷоми осоишгоҳи «Баҳористон» бо иштироки дастаҳои футболи ҷумҳуриҳои Тоҷикистон ва Қазоқистон «Истиқлол» 5 ғалаба ба даст оварда, соҳиби ҷоми мазкур гашт. Сипас Ҷоми ФФТ ва Ҷоми олии Тоҷикистонро низ ба даст овард. Ҳамон сол «Истиқлол» бори сеюм чемпиони Тоҷикистон ва бори чорум соҳиби Ҷоми Тоҷикистон шуд.

=== Бори аввал дар Ҷоми КФО (AFC) ===

Дар мавсими соли 2015 «Истиқлол» дар мусобиқаҳо барои Ҷоми КФО аввалин шуда, то давраи ниҳоӣ роҳ ёфт ва ширкатдори муваффақи он гардид. Дар мусобиқаҳои дохили кишвар «Истиқлол» бори дуюм соҳиби Ҷоми осоишгоҳи «Баҳористон», Ҷоми ФФТ, бори панҷум Ҷоми олии Тоҷикистон, бори чорум медали тилои чемпионати миллӣ гашта, дар мусобиқаи ниҳоии мавсим бори панҷум Ҷоми миллиро ба даст овард. Дар мавсими соли 2016 «Истиқлол» дар мусобиқот барои Ҷоми КФО аз гурӯҳҳо баромада натавонист. Баъди даври якуми мусобиқот Н. Юсуфов иҷрокунандаи муваққатии вазифаи сармураббии даста таъйин шуд. Дар ҷамъбасти мавсими футбол «Истиқлол» бори панҷум соҳиби медали тило ва бори шашум ғолиби мусобиқаҳои Ҷоми кишвар гардид.

Дар мавсими соли 2017-2018 дастаи «Истиқлол»-и Душанбе бори чорум барандаи Ҷоми [[Федератсияи футболи Тоҷикистон]] (ФФТ) шуд.&lt;ref&gt;[http://khovar.tj/2018/02/isti-lol-bori-chorum-barandai-omi-federatsiyai-futboli-to-ikiston-shud// khovar.tj/ «Истиқлол» бори чорум барандаи Ҷоми Федератсияи футболи Тоҷикистон шуд]&lt;/ref&gt;

== Роҳбарият ва кормандон ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Вазифа
! Ном
|-
| Президент
| {{Парчами Тоҷикистон}} Шоҳрӯх Саидзода
|-
| Сардори даста
| {{Парчами Тоҷикистон}} Ҷалилов Ҷаҳонгир Фатҳуллоевич
|-
| Менеҷер
| {{Парчами Тоҷикистон}} Сулаймонов Шаҳзод Тоҷиддинович
|-
| Сухангӯ
| {{Парчами Тоҷикистон}} Ҳакимов Рустам Абдурасулович
|-
| Аккос - оператор
| {{Парчами Тоҷикистон}} Расулов Сиёвуш Тоҳирович
|}

== Ҳайати мураббиён ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Вазифа
! Ном
|-
| Сармураббӣ
| {{Парчами Тоҷикистон|20px}} {{Парчами Укроин|20px}} Виталий Левченко
|-
| Мураббии калон
| {{Парчами Тоҷикистон|20px}} Алишер Тухтаев
|-
| Мураббӣ
| {{Парчами Тоҷикистон|20px}} Анвар Норқулов
|-
| Мураббии дарвозабонҳо
| {{Парчами Тоҷикистон|20px}} Фаррух Бердиев
|-
| Мудир
| {{Парчами Тоҷикистон|20px}} [[Одил Эргашев]]
|-
| Сардухтур
| {{Парчами Тоҷикистон|20px}} Фаррух Авезов
|-
| Духтур
| {{Парчами Тоҷикистон|20px}} Эркин Додоҷонов
|-
| Сармураббии тими ҷавонон
| {{Парчами Тоҷикистон|20px}} Рустам Қурбонов
|-
| Сармураббии тими наврасон (то 17 сола)
| {{Парчами Тоҷикистон|20px}} Далер Қаёсов
|}

== Бозигарони машҳур ==
{{Div col|3|}}
* {{Парчами Тоҷикистон|20px}} [[Дилшод Восиев]]
* {{Парчами Тоҷикистон|20px}} [[Нуриддин Давронов]]
* {{Парчами Тоҷикистон|20px}} [[Фатҳулло Фатҳуллоев]]
* {{Парчами Тоҷикистон|20px}} [[Хуршед Маҳмудов]]
* {{Парчами Тоҷикистон|20px}} [[Юсуф Рабиев]]
* {{Парчами Тоҷикистон|20px}} [[Акмал Сабуров]]
* {{Парчами Тоҷикистон|20px}} [[Комил Саидов]]
* {{Парчами Тоҷикистон|20px}} [[Фарҳод Тоҳиров]]
* {{Парчами Тоҷикистон|20px}} [[Алишер Тӯйчиев]]
* {{Парчами Тоҷикистон|20px}} [[Далер Тухтасунов]]
* {{Парчами Тоҷикистон|20px}} [[Даврон Эргашев]]
* {{Парчами Тоҷикистон|20px}} [[Ваҳдат Ҳанонов]]
* {{Парчами Тоҷикистон|20px}} [[Манучеҳр Сафаров]]
* {{Парчами Тоҷикистон|20px}} [[Одил Эргашев]]
* {{Парчами Тоҷикистон|20px}} {{Парчами Олмон|20px}} [[Александр Франк]]
* {{Парчами Тоҷикистон|20px}} {{Парчами Русия|20px}} [[Манучеҳр Ҷалилов]]
* {{Парчами Тоҷикистон|20px}} {{Парчами Русия|20px}} [[Искандар Ҷалилов]]
* {{Парчами Тоҷикистон|20px}} {{Парчами Русия|20px}} [[Парвизҷон Умарбоев]]
* {{Парчами Ӯзбекистон|20px}} {{Парчами Русия|20px}} [[Даврон Мирзоев]]
* {{Парчами Ӯзбекистон|20px}} [[Фарҳод Юлдошев]]
* {{Парчами Русия|20px}} [[Александр Кудряшов]]
* {{Парчами Русия|20px}} [[Артем Петренко]]
* {{Парчами Испания|20px}} [[Мануэл Бледа Родригес]]
* {{Парчами Испания|20px}} Хосе Баллестер
* {{Парчами Бразилия|20px}} [[Виллер Соуза Оливейра]]
* {{Парчами Бразилия|20px}} Глаубер да Сильва
* {{Парчами Сербия|20px}} {{Парчами Тоҷикистон|20px}} [[Никола Стошич]]
* {{Парчами Украина|20px}} [[Пётр Ковалчук]]
* {{Парчами Уганда|20px}} Юҷин Ссепуйя
* {{Парчами Тоҷикистон|20px}} {{Парчами Ӯзбекистон|20px}} [[Акмал Холматов]]
{{Div col end}}

== Сармураббиён ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Давра !! Сармураббӣ
|-
| 2007—2009 || {{Парчами Тоҷикистон|20px}} [[Қаноат Латифов]]
|-
| 2009—2010 || {{Парчами Тоҷикистон|20px}} [[Салоҳиддин Ғафуров]]
|-
| 2010—2012 || {{Парчами Тоҷикистон|20px}} {{Парчами Русия|20px}} [[Алимҷон Рафиқов]]
|-
| 2012—2013 || {{Парчами Сербия|20px}} [[Кавазович, Никола|Никола Кавазович]]
|-
| 2013 || {{Парчами Тоҷикистон|20px}} {{Парчами Русия|20px}} [[Олег Ширинбеков]]
|-
| 2014—2016 || {{Парчами Тоҷикистон|20px}} [[Мубин Эргашев]]
|-
| 2016 || {{Парчами Сербия|20px}} [[Лазаревич, Никола|Никола Лазаревич]]
|-
| 2016—2018 || {{Парчами Тоҷикистон|20px}} {{Парчами Русия|20px}} [[Муҳсин Муҳаммадиев]]
|-
| 2018—2019 || {{Парчами Тоҷикистон|20px}} {{Парчами Русия|20px}} [[Ҳаким Фузайлов]]
|-
| 2019 || {{Парчами Тоҷикистон|20px}} [[Алишер Тухтаев]] (и.в)
|-
| 2020 || {{Парчами Тоҷикистон|20px}} [[Мубин Эргашев]]
|-
| 2020-то ҳол || {{Парчами Тоҷикистон|20px}} {{Парчами Укроин|20px}} [[Виталий Левченко]]
|}

=== Рангҳои бошгоҳ ===
{| border=&quot;1&quot; cellspacing=&quot;0&quot;
|-
| style=&quot;background:Red;color:White;padding:2em&quot; |'''Сурх'''
| style=&quot;background:Black;color:White;padding:2em&quot; |'''Сиёҳ'''
| style=&quot;background:White;color:Black;padding:2em&quot; |'''Сафед'''
| style=&quot;background:Green;color:White;padding:2em&quot; |'''Сабз'''
|}

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо == 
* [http://www.fc-istiklol.tj/ Сайти расмии бошгоҳ]{{ref-tg}}{{ref-ru}}
* [http://wildstat.ru/p/1/club/TJK_Esteghlal_Dushanbe Мушаххасот дар сайти wildstat.ru]{{ref-ru}}

{{Варзиш-нопурра}}

[[Гурӯҳ:Бошгоҳҳои футболӣ]]
[[Гурӯҳ:Бошгоҳҳои футболи Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Душанбе]]</text>
      <sha1>rsj5bkqvk2svnqgaazdsxksx798jrw4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Носир Ҳасанов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>73618</id>
    <revision>
      <id>1307294</id>
      <parentid>1281063</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:13:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Театр */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6283" xml:space="preserve">{{Синамогар 
| ном               = Носир Ҳасанов   
| номи аслӣ         = Ҳасанов Носир Абдуллоевич
| тасвир            =
| таърихи таваллуд  =  11.08.1935
|зодгоҳ            = {{Зодгоҳ|Сталинобод|шаҳри Душанбе}}, [[ҶШС Тоҷикистон]], [[ИҶШС]]
| таърихи даргузашт =  20.02.2021
| навъи фаъолият    = ҳунарпеша, коргардон
}}
''' Носир Ҳасанов''' (''Ҳасанов Носир Абдуллоевич''; [[11 август]]и [[соли 1935|1935]], [[Сталинобод]], [[ҶШС Тоҷикистон]], [[ИҶШС]] — [[20 феврал]]и [[соли 2021|2021]], [[Душанбе]], [[Тоҷикистон]]) — ҳунарпеша ва коргардони театру синамои тоҷик. Ҳунарпешаи шоистаи Тоҷикистон (1974), Ҳунарпешаи халқии Тоҷикистон (1990).

== Зиндагинома ==
Носир Ҳасанов 11 августи соли 1935 дар шаҳри Сталинобод, дар оилаи зиёӣ ба дунё омадааст&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.kmt.tj/khunarmandi-shinohtai-teatr-va-sinamoi-tochik-nosir-khasanov-85-sola-shud|title=​Ҳунарманди шинохтаи театр ва синамои тоҷик Носир Ҳасанов 85-сола шуд|website=www.kmt.tj|publisher=Китобхонаи миллии Тоҷикистон|accessdate=2021-02-22}}{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;. Дар соли 1960 Институти давлатии санъати театрии ба номи А. В. Луначарскийи Маскавро хатм кардааст.

Ӯ тасодуфан ҳунарманд шуд, ҳангоми сайругашт бо дӯстонаш дар маркази шаҳр, аз назди Вазорати фарҳанг гузашта, Носир эълони дари вазоратро мушоҳида кард, ки дар бораи қабули довталабон ба Институти давлатии санъати театрии ба номи А. В. Луначарскийро буд ва ҳамин эълон роҳи ӯро дар зиндагӣ иваз кард&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite web|url=https://sputnik-tj.com/culture/20210220/1032863186/Nosir-Hasanov-hunarmand-darguzasht.html|title=Носир Ҳасанов, ҳунарманди шинохтаи театру синамои тоҷик даргузашт|website=Sputnik Tajik|lang=tg|accessdate=2021-02-22}}&lt;/ref&gt;.

Аз соли 1963 узви Итиҳодияи киноматографияи Тоҷикистон ва аз 1968 узви Иттифоқи ходимони театри Тоҷикистон буд&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;.

== Фаъолияти корӣ ==
Носир Ҳасанов пас аз хатми Донишкадаи санъати театрии ба номи А. В. Луначарскии шаҳри Маскав як муддат дар театри Хуҷанд нақш офарид ва баъдан соли 1961 ба [[Театри Лоҳутӣ]] омад&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/31112837.html|title=Носир Ҳасанов, ҳунарманди шинохтаи тоҷик даргузашт|website=Радиои Озодӣ|lang=tg|accessdate=2021-02-22}}&lt;/ref&gt;.

== Театр ==
Носир Ҳасанов зиёда аз 50 нақши ҷолиб офаридааст. Нақшҳои ӯ асосан лирикию драмавиянд. Образҳои Маҳмад («Нурхон»-и К. Яшин, 1961), Раҳмат («Ҳукми модар», 1963) ва Хуршед («Ҳаёт ва ишқ»-и Ф. Ансорӣ, 1964), Карим («Хуррият» 1964) ва Масхарабоз («Рустам ва Суҳроб»-и Ғ. Абдулло, 1967), Бобо Шодӣ (Дилҳои сӯзон&quot;-и Ҷ. Икромӣ, 1967), Саша («Корвони бахт»-и М. Миршакар, 1970), Файзулло Хӯҷаев («Сарбозони Инқилоб»-и Ғ. Абдулло, 1970), Оқйигит («Шаби гирифтаи моҳ»-и М. Карим, 1972), Шокирхон («Зебуннисо»-и Ш. Қиёмов ва Ш. Мастон, 1977), Освалд («Шоҳ Лир»-и У. Шекспир, 1982), Муллоазим («Вопасин арӯси амиралмуъминин-и» Ф. Муҳаммадиев, 1983), Толибов («Дар чорсӯ»-и Н. Табаров, 1984), Загареский («Додаз дасти ақл»-и Н. Грибоедов, 1988) ва ғайра аз қобили беҳтариҳояд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

== Филмшиносӣ ==
Носир Ҳасанов дар инкишофи санъати синамои тоҷик низ ҳиссагузорӣ карда, нақшҳои Сафархӯҷа («Бачаҳои Помир», 1967), Қарошир («Ниссо», 1966), Носир («Ҳасани аробакаш», 1966), Дадаҷон («Ҷӯра — саркор», 1970), Мудири анбор («Асрори оила»), 1984)-ро офаридааст&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

== Даргузашт ==
Носир Ҳасанов 20 феврали соли 2021 дар синни 86-солагӣ даргузашт&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Ховари Абдулҳай. Носир Ҳасанов, Д., 2005.
* Арбобони фарҳанги тоҷик. Донишнома / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ. — Душанбе, 2016. — 863 с.

[[Гурӯҳ:Ҳунарпешамардони театри Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешамардони синамои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешамардони телевизиони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театри давлатии академӣ-драмавии ба номи Абулқосим Лоҳутӣ]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешагони хизматнишондодаи ҶШС Тоҷикистон]]


{{Bio-stub}}</text>
      <sha1>dlrle65q53h5ar7gbfg2min99uwtkwi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қиёмиддин Чақалзода</title>
    <ns>0</ns>
    <id>73847</id>
    <revision>
      <id>1307304</id>
      <parentid>1245508</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:14:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10036" xml:space="preserve">{{Синамогар
 |ном                  = Қиёмиддин Чақалзода
 |номи аслӣ            = Қиёмиддин Чақалов
 |ном ҳангоми таваллуд = 
 |тасвир               = Қиёмиддин Чақалзода.jpg
 |бар                  = 
 |тавсифи тасвир       = 
 |таърихи таваллуд     = 28.04.1945
 |зодгоҳ               = деҳаи Хуванд, {{Зодгоҳ|ноҳияи Файзобод}}, [[ҶШС Тоҷикистон]]
 |табаият              = 
 |шаҳрвандӣ            = {{Парчамбандӣ|Тоҷикистон}}
 |таърихи даргузашт    = 14.04.2021
 |маҳалли даргузашт    = [[ноҳияи Файзобод]], [[Тоҷикистон]]
 |падар                = 
 |модар                = 
 |ҳамсар               = 
 |фарзандон            = 10 фарзанд
 |навъи фаъолият       = [[ҳунарпеша]], бозигари театр ва синамо
 |ҷоизаҳо              = «Аълочии маданияти СССР» &lt;br&gt; «Ҳунарпешаи халқии Тоҷикистон» ([[2008]])
 |соядаст              = 
 |imdb_id              = nm6902357
 |anim_id              = 
 |сайт                 = 
 |викианбор            = 
}}
'''Қиёмиддин Чақалзода''' (''Қиёмиддин Чақалов''; [[28 апрел]]и [[1945]], деҳаи Хуванд, [[ноҳияи Файзобод]], [[ҶШС Тоҷикистон]] — [[14 апрел]]и [[2021]], [[Тоҷикистон]]) — ҳунарпешаи театр ва синамо, ҳаҷвнигори шинохтаи тоҷик. [[Ҳунарпешаи шоистаи Тоҷикистон]] (1994), [[Ҳунарпешаи халқии Тоҷикистон]] (2008).

== Зиндагинома ==
Қиёмиддин Чақалов 28 апрели соли 1945 дар деҳаи Хуванди ноҳияи [[Файзобод]] ба дунё омадааст. Қиёмиддин аз хурдсолӣ, ҳангоме ки дар синфи 4-уми мактаби миёнаи № 1-и ноҳияи Файзобод таҳсил мекард, узви маҳфили дастаи ҳаваскорони мактаб буд. Суруд мехонду саҳначаҳои ҳаҷвиро бо як маҳорати баланд иҷро мекард. Истеъдоди ӯро дида, ҳангоми дар синфи 6-ум таҳсил карданаш роҳбари бадеии Хонаи маданияти ноҳия Ҷӯрабек Шарифов ӯро барои фаъолият кардан ба театр даъват намуд. Ҷӯрабек Шарифов, ки худ ғижакнавози беҳамто буд, устоди аввалини Қиёмиддин дар санъат шуд. Ӯ ҳаррӯз пас аз дарсҳо омадани Қиёмиддинро интизор шуда, бо ӯ соатҳо машқ мекард. Ҳамин буд, ки Қиёмиддин дар як муддати кутоҳ дар қатори ҳунармандони Хонаи маданият дар назди ҳаводорони шеъру суруд бо ровигӣ ва сурудхонӣ ва иҷрои саҳначаҳои ҳаҷвӣ машғул шуд.

== Корнома ==
Қиёмиддин пас аз хатми мактаби миёна мудати ду сол дар Хонаи маданияти ноҳияи Файзобод фаъолият кард. Соли 1964 ӯро барои хидмат ба сафи Кувваҳои мусаллаҳи Иттиҳоди Шӯравӣ гирифтанд. Ӯ хидматро дар ҷумҳуриҳои Туркманистон ва Қазоқистон адо карда, соли 1967 ба ватан баргашт. Фаъолияташро дар театри ноҳияи Файзобод давом дод&lt;ref name=&quot;Миллат&quot;&gt;[http://millat.tj/articles/ijtimo/4320-chil-sol-dar-sahna-4320.html Чил сол дар саҳна] // Рӯзномаи «Миллат» — 9 феврали 2015.&lt;/ref&gt;.

Соли 1971 ба факултети актёри драма ва кинои [[Донишкадаи давлатии фарҳанг ва санъати Тоҷикистон|Донишкадаи ҳунарҳои зебои Тоҷикистон]] дохил шуда, соли 1975 онро хатам кардааст.

Аз соли 1975 бо роҳхати вазорати фарҳанг ба [[Театри давлатии академии драмавии ба номи Абулқосим Лоҳутӣ|Театри давлатии академии драмаи ба номи А. Лоҳутӣ]] ба кор рафта ва то поёни умр ҳунарпешаи ҳамин театр буд.

== Хонавода ==
Оиладор ва соҳиби 10 фарзанд мебошад.

== Нақшҳо ==

=== Театр ===
Дар ин муддат дар саҳнаи театри ба номи А. Лоҳутӣ бисёр нақшҳои ҷолиб ва хотирмон офаридааст. Куряткин («Ҷарроҳӣ»-и А. Чехов), Зайн ибни Умайдо («Ишқи араб»-и П. Мериме), Шарифов («Интихоби домод»-и Ҳ. Содиқ), Кӯзагар («Роҳзан ва кӯзагар»-и М. Бахтӣ), Сухсуров («Садо аз тобут»-и А. Қаҳҳор), Гумоштаи сиёсӣ («Алломаи Адҳам»-и С. Улуғзода), Шайх Низомиддин («Зебуниссо»-и Ш. Қиёмов ва М. Шералӣ), Оқсақол («Дохунда»-и Ҷ. Икромӣ), Қарабой («Гилеми кабуд»-и Т. Аҳмадхонов), Ашӯр («Хонашерони майдонғариб»-и Ш. Қиёмов), Халил-афандӣ («Айнӣ»-и Ғ. Абдулло), Гӯрков («Гамлет»-и В. Шекспир), Атаман Дор («Кӯзаи гӯё»-и А. Абӯбакр), Искандар Маҳкамов («Кӯпрук»-и Ф. Ниёзӣ), Мишка Земсов («Бозиҳои бераҳмона»-и А. Арбузов), Азизулло («Фарзанди Осиё»-и Р. Қудратов), Маҳкам («Исёни арӯсон»-и А. Аҳмад), Суламӣ («Рудакӣ»-и С. Улуғзода), Ширинкор («Шоҳ Лир»-и В. Шекспир), Генерал («Бо имзои Ленин»-и А. Атобоев), Туманчиков («Авлиё ва осӣ»-и М. Варфоломиев), Тешабой («Лайлатулқадр»-и Ю. Акобиров), Раҳимов («Дар чорсӯ»-и Н. Табаров), Сатторов («Ҳақиқати талх»-и С. Сафаров), Шер («Заргӯши доно»-и Ш. Қиёмов), ӯрмонқамиш («Мардҳо намегирянд»-и Ҷ. Қуддус), Қосид («Эдип»-и Софокл), Ҳасанлӣ (Қиёми Лоҳутӣ&quot;-и А. Атобоев), Қаровул («Худкардаро даво нест»-и М. Холов), Шодиқулов («Ҷияни хира»-и Ш Солеҳ), Лақай («Парвози Сабзабаноз»-и М. Муҳаммадиев), Саргурба («Қиссаи аҷибу ғариб»-и Т. Аҳмадхонов), Аброр («Афсонаҳои мӯйсафед»-и Н. Абдуллоев), М. Қосимов («Драмаи миллат»-и С. Аюбӣ), Муҳаммади Башоро («Шоҳ Исмоил»-и М. Бахтӣ), Олим («Мусофир»-и Н. Абдуллоев), Даврон («Сӯробҳо»-и Н. Табаров), Ҳумон ва Ҳаҷир («Зуҳури навини Суҳроб»-и Ф. Умаров), Мудир Қайсар («Тахти султон Маҳмуд»-и Ш. Солеҳ), Эрбуқохон («Темурмалик»-и М. Бахтӣ), Угаров («Бист дақиқа бо фаришта»-и А. Вампилов), Холмат («Бой ва Хизматгор»-и Ҳ. Ниёзӣ).

=== Синамо ===
Қиёмиддин Чақалов дар филмҳо низ нақш офаридааст:

* сияҳсавор («Ашк ва шамшер»), 
* қассоб («Ҷазира»), 
* муаллим («[[Муҷассамаи ишқ]]»),
* директории совхоз («Сароби хунин»)&lt;ref name=&quot;Миллат&quot; /&gt;.

== Унвону ҷоизаҳо ==
Бо нишони сарисинагии «Аълочии маданияти СССР» дар соли 1979 сарфароз гардидааст.

== Даргузашт ==
Қиёмиддин Чақалов субҳи 14 апрели 2021 бар асари беморие, ки дошт, дар сини 76-солагӣ аз олам даргузашт&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.asiaplustj.info/ru/node/296267|title=Даргузашти ҳунарманд ва ҳаҷвнигори саршинос Қиёмиддин Чақалов|date=2021-04-14|publisher=Asia-Plus}}&lt;/ref&gt;.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Файзобод. Энсиклопедия. — Душанбе, 2011. [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], — 392 саҳ. — ISBN 978-99947-33-48-4;
* Арбобони фарҳанги тоҷик. Донишнома / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ. — Душанбе, 2016. — 863 с.
* Адабиёт: Боргоҳи сухан. Д., 2005;
* Қиёми ҳунар Д., 2005.

{{зиндагинома-нопурра}}

[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театри давлатии академӣ-драмавии ба номи Абулқосим Лоҳутӣ]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешагони мардумии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>kqm85sgmzdj6y88dxxzp80gqv4rtlbr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Артиши Тоҷикистон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>96208</id>
    <revision>
      <id>1307296</id>
      <parentid>1269479</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:13:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Фармондеҳон */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14984" xml:space="preserve">{{Нерӯи низомӣ}}
[[Акс:Tajik Armed Forces Shoulder Patch.jpg|thumb|]]
'''Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон''' — ташкилоти ҳарбии давлатӣ буда, асоси мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистонро, ки он барои муҳофизати мусаллаҳонаи истиқлол ва тамомияти арзии он таъйин гардидааст, ташкил медиҳад.&lt;ref&gt;[http://majmilli.tj/%D2%9B%D0%BE%D0%BD%D1%83%D0%BD%D0%B8-%D2%B7%D1%83%D0%BC%D2%B3%D1%83%D1%80%D0%B8%D0%B8-%D1%82%D0%BE%D2%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD-%D0%B4%D0%B0%D1%80-%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%B8-14/ Қонуни ҶТ, Моддаи 1. Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва таъйиноти он]&lt;/ref&gt;

Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон [[23 феврал]]и [[соли 1993]] таъсис ёфтааст. Бинобар Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи рӯзҳои ид», [[23 феврал]] ҳамчун [[Рӯзи Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон]] ҷашн гирифта мешавад&lt;ref&gt;[http://www.parlament.tj Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон. Қонунҳо ва Қарорҳо]&lt;/ref&gt;.

== Вазифаҳо ==
[[Акс:Tajik military winter uniform.jpg|200px|thumb]]
Вазифаҳои Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон аз инҳо иборатанд:
* Зада гардонидани таҷовузи душман ва шикаст додани таҷовузкор;
* Ҳифзи фазои ҳавоии давлат;
* Муҳофизати мусаллаҳонаи сарҳади давлатӣ;
* Ташкил ва пешбурди мудофиаи ҳудудӣ;&lt;ref&gt;(қҷт 28.12.05 № 141)&lt;/ref&gt;
* Иштирок дар зада гардонидани таҷовузи мусаллаҳона ба давлати дигар ё иҷро намудани вазифаҳои сулҳоварона, ки аз ўҳдадориҳои байналмилалӣ бармеоянд. (қҷт 28.12.05 № 141)
* Ҷалб кардани қисмҳо, ҷузъу томҳо ва дигар сохторҳои Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон барои иҷрои вазифаҳо, ки ба таъйиноти онҳо вобастагӣ надоранд, танҳо дар асоси Қонун ё Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки баъдан дар ҷаласаи якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ мешавад, амалӣ мегардад.&lt;ref&gt;(қҷт аз 29.11.00 № 31)&lt;/ref&gt;

== Ҳайати Қувваҳои Мусаллаҳ ==
[[Акс:Tajik National Army Day 02.jpg|thumb]]
Ҳукумати кишвар бо вуҷуди мушкилоти зиёди иқтисодиву молиявӣ ҳанӯз аз марҳалаҳои аввали таъсиси Қувваҳои Мусаллаҳ ба таҷдиду азнавсозии инфрасохтор ва таъсиси ҷузъу томҳои махсусгардонидашуда эътибори махсус дода, дар баробари таъминоти онҳо бо техникаву таҷҳизоти муосир, ба омодасозии кадрҳои баландихтисоси низомӣ шурӯъ намуда буд.
Афсарону сарбозони Қувваҳои Мусаллаҳ дар солҳои душвори [[Ҷанги шаҳрвандии Тоҷикистон|мухолифати дохилӣ]] (1993—1997) ва шиддат гирифтани вазъи минтақаву ҷаҳон қарзи ватандории хешро садоқатмандона иҷро намуда, дар роҳи ба эътидол овардани вазъият, таъмини сулҳу субот ва безарар гардонидани гурӯҳҳои экстремистиву террористӣ рисолати фарзандиву шаҳрвандии худро ба таври шоиста адо мекарданд.

То соли 1997 Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон ба се навъи асосӣ, ''Қӯшунҳои хушкигард, Қувваҳои ҳарбӣ-ҳавоӣ ва Қӯшунҳои мудофиаи зидди ҳавоӣ'' иборат буд. Ба ғайр аз ҷузъу томҳои тобеи навъҳои Қувваҳои Мусаллаҳ, ҳамзамон дар тобеияти Вазорати мудофиа қисму воҳидҳои низомии алоҳида низ фаъолият менамоянд. Аз ҷумлаи онҳо Литсейи ҳарбӣ, Донишкадаи ҳарбӣ, Полки комендантӣ, қисмҳои ҳарбии таъминотӣ ва дигар идораҳои ҳарбӣ мебошанд, ки аксари онҳо аз солҳои аввали ташкилёбии Артиши миллии Тоҷикистон таъсис ёфта, вобаста ба иҷрои вазифаҳои муҳими соҳавӣ корҳои зиёдеро амалӣ менамоянд. Дар натиҷаи ислоҳоти низомӣ дар Артиши миллии Тоҷикистон, ки аз рӯзҳои бунёди Қувваҳои Мусаллаҳ оғоз гардида, он ҳанӯз идома дорад, корҳои хеле зиёд ба сомон расонида шуданд. Дар ин замина Сарситод ба Ситоди генералӣ табдил ёфт, Қувваҳои ҳарбӣ-ҳавоӣ ва мудофиаи зидди ҳавоӣ муттаҳид гардонида шуд, дар заминаи Колеҷи Олии низомӣ Донишкадаи ҳарбӣ таъсис ёфт, дар сохтори бисёре аз қисмҳои низомӣ дигаргуниҳои зиёд ворид карда шуд ва аз ҳама муҳим бо назардошти таҳдиди хатарҳои ҷаҳони муосир навъи сеюми Қувваҳои мусаллаҳ, ё худ Қӯшунҳои зудамал дар ҳайати Артиши миллии Тоҷикистон таъсис дода шуд.&lt;ref&gt;[http://mort.tj/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=57%3A2014-01-07-10-45-11&amp;catid=61%3A2012-11-02-06-27-16&amp;Itemid=62&amp;lang=tj Навъи ҚМ ҶТ]&lt;/ref&gt;

=== Қӯшунҳои хушкигард ===
{{main|Қӯшунҳои хушкигарди  Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон}}
Қӯшунҳои хушкигарди Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон (ҚХ ҚМҶТ) соли 1993 ташкил шуда аз сершумортарин навъи Қувваҳои мусаллаҳ аст. Қӯшунҳои хушкигард 70 дар сади шумораи умумии Артиши миллии Тоҷикистонро ташкил медиҳанд. Дар ҳайати Қӯшунҳои хушкигард асосан ҷузъу томҳои низомии савораи тирандоз, танкӣ ва артиллерия фаъолият мекунанд. Ҳамасола қисмҳои низомии ин навъи Қувваҳои Мусаллаҳ дар гӯшаҳои гуногуни ҷумҳурӣ мустақилона ва ё дар якҷоягӣ бо ҷузъу томҳои сохторҳои қудратии мамлакат машқҳои васеи низомӣ доир намуда, омодагии ҷангии худро пайваста сайқал медиҳанд.
* Фармондеҳи Қӯшунҳои хушкигарди Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон генерал-майор Муминзода Бахтиёр Мумин аст.

=== Қувваҳои ҳарбии ҳавоӣ ва мудофиаи зиддиҳавоӣ ===
{{main|Қувваҳои ҳарбии ҳавоӣ ва мудофиаи зиддиҳавоии Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон}}
Қувваҳои ҳарбии ҳавоӣ ва мудофиаи зиддиҳавоии Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон (ҚҲҲ ва МЗҲ ҚМҶТ) аз нахустин навъи Қувваҳои мусаллаҳ ба шумор рафта, он ҳамсолу ҳамқадами Артиши миллӣ мебошад. Қӯшунҳои мудофиаи зидди ҳавоӣ бошад, нисбат ба Қувваҳои ҳарбӣ-ҳавоӣ ҷавон буда, он соли 1994 ташкил ёфтааст. Дар натиҷаи ворид намудани ислоҳоти ҳарбӣ ва бо назардошти ҳадафу вазифаҳои ягона, соли 2005 ин ду навъи Қувваҳои Мусаллаҳ муттаҳид гардонида шуданд. Ҳайати шахсӣ ва ҳавопаймою чархболҳои ҷангии ҚҲҲ аз рӯзҳои аввали фаъолияти Артиши миллии ҷумҳурӣ дар ҳифзи сохти Конститутсионии Тоҷикистони навбунёд аз худ саҳми арзандае гузоштаанд.
* Фармондеҳи Қувваҳои ҳарбӣ-ҳавоӣ ва мудофиаи зидди ҳавоии Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон генерал-майор Раҳмоналӣ Сафарализода аст.

=== Қӯшунҳои зудамал ===
{{main|Қӯшунҳои зудамали Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон}}
Қӯшунҳои зудамали Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон (ҚЗ ҚМҶТ) дар замони муосир қувваи асосие, ки ба амнияти минтақавию ҷаҳонӣ таҳдиди хатар мекунад, ин терроризми байналмилалӣ ва экстремизми сиёсӣ аст. Аз ин рӯ, ҳадафи асосии бунёди Қӯшунҳои зудамал ин ҷорӣ намудани усулҳои нави омодагӣ бар зидди ин гуна нерӯҳо ва дар маҷмӯъ зудамал ва қобили ҷангу ҳарб намудани ҳама Қувваҳои Мусаллаҳ аст. Қӯшунҳои зудамали Қувваҳои Мусаллаҳ бо Фармони Президенти мамлакат моҳи сентябри соли 2003 бунёд ёфтааст. Бунёди ин навъи Қувваҳои Мусаллаҳи ҷумҳурӣ дар доираи навсозӣ ва бе зиёд намудани шумораи умумии артиши миллии Тоҷикистон сурат гирифт. Ба ҳайати он ҳама қисмҳои низомии десантӣ, тирандозони кӯҳӣ, қисмҳои таъйиноти махсус, Полки муҳандисӣ-сапёрӣ ва як қатор ҷузъу томҳои дигар шомил гаштанд. Айни ҳол ҷузъу томҳои Бригадаи десантӣ-зарбавии Қӯшунҳои зудамали Қувваҳои Мусаллаҳ ба Қувваҳои муштараки вокуниши фаврии кишварҳои аъзои Созмони аҳдномаи амнияти дастаҷамъӣ ва се баталёни он ба нерӯҳои муштараки зудамали минтақаи Осиёи Марказӣ шомил мебошанд.
* Фармондеҳи Қӯшунҳои зудамали Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон генерал-майор Миралӣ Раҳматзода аст.

== Фармондеҳон ==
[[Акс:Sherali Mirzo in St. Petersburg.jpg|thumb|[[Шералӣ Мирзо]]]]
[[Акс:Эмомали Собирзода.jpg|thumb|Эмомалӣ Собирзода]]
* Вазири мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон — генерал-полковник [[Шералӣ Мирзо]] (аз 20 ноябри соли 2013)
* Сардори Ситоди генералии Қувваҳои Мусаллаҳ — муовини якуми вазири мудофиа, генерал-лейтенант Собирзода Эмомалӣ
* Муовини вазири мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон генерал-майор Ғуломзода Абдулҳошим
* Муовини вазири мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон генерал-майор Латифзода Асрор
* Муовини вазири мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ақибгоҳ полковник Ҳукмиддинзода Хайриддин
* Муовини вазири мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба аслиҳа ва техникаи ҳарбӣ — сардори Раёсати аслиҳа ва техникаи ҳарбӣ, генерал-майор Маҳмадзода Суҳроб(?)

== Расонаҳо дар бораи Қувваҳои Мусаллаҳи ҶТ ==
Дар гузориши радиои «Озодӣ» (19 январи 2016) чунин маълумот оварда шудааст: «Тоҷикистон бо беш аз 8 миллион аҳолиаш, беш аз 3 миллион фарди қобили хидмат дорад, буҷаи дифоиаш 75 миллион доллар ва қарзи берунааш — беш аз 2 миллиард долларро ташкил медиҳад. Ин кишвар 37 танк, 46 зиреҳпӯш, 10 тӯпхона ва 3 шабакаи мушакандоз дорад. Шумори умумии ҳавопаймоҳояш 25 адад, аз миёни онҳо 15 ҳавопаймои боркаш ва 4 ҳавопаймои таълимӣ, чархболҳо, аз ҷумла чархболҳои ҷангиаш 26 адад аст.»&lt;ref&gt;[http://www.ozodi.org/content/tajik-army-in-new-rating-of-gfp/27398587.html Артиши Тоҷикистон: 200 марди ҷангӣ беҳ аз сад ҳазор?]&lt;/ref&gt;

== Нигаред низ ==
* [[Дараҷаҳои Нерӯҳои мусаллаҳи Тоҷикистон]]

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
{{Тоҷикистон}}

[[Гурӯҳ:Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Артиш]]
[[Гурӯҳ:Амнияти давлатӣ]]
[[Гурӯҳ:Артиши Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>bipulxkl1fjspvmfikh4m78tdb5cqpj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ақалият</title>
    <ns>0</ns>
    <id>96837</id>
    <revision>
      <id>1307208</id>
      <parentid>1194044</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:48:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2531" xml:space="preserve">'''Ақалият''' (вазъи ҳуқуқӣ - конститутсионӣ) - [[гурӯҳ]]и [[шахс]]оне, ки дар марзи давлат ҷоӣгир буда, бо хусусиятҳои этникӣ, забонӣ, динӣ ва ғаӣра аз тамоми аҳолӣ фарқ карда, нисбат ба онҳо камшуморанд. Ақаллият ннсбат ба аксарият хусусияти хоси худро барои нигоҳ доштан кӯшиш мекунад.
Мавҷуд будани ақаллият масъалаи ҳимояи онҳо, кафолати ҳуқуқу озодӣ ва худидораи онҳоро тақозо мекунад. Хусусияти хос ва манфиати ақаллият одатан ба воситаи [[мухторият]] додан ҳалли худро меёбад. Падидаи ақаллият ҳам аҳамияти баӣналхалқӣ ва ҳам аҳамияти ҳуқуқию конститутсионӣ дорад. Дар чанднн [[санадҳои баӣналхалқӣ]] ҳимояи [[манфиат]]ҳои ақаллият тавсия шудааст.

Дар Муоҳидаи баӣналхалқӣ дар бораи ҳуқуқҳои шаҳрвандӣ ва сиёсӣ (соли 1966) муқаррар карда шудааст, ки дар он мамлакатҳое, ки ақаллияти этникӣ, динӣ ва забонӣ мавҷуд аст, ба шахсони ба ин ақаллият тааллуқ дошта, барои якҷоя истифода бурдани фарҳанг, эътиқод ба дини худ ва иҷрои расму оинҳо, инчунин барои истифодаи забони модарӣ набояд монеа гузошта шавад (м 27).
Дар қонунгузорин миллӣ хусусияти этникии кишвар бо роҳи конститутсионӣ ва қонунҳо кафолат дода мешавад. Дар онҳо баробарҳуқуқии ақаллият бо аксарият ва кафолатҳои иловагии таъмини ҳуқуқҳои этникӣ, динӣ ва забонии ақаллият муқаррар карда мсшавад.&lt;ref&gt;Фарҳанги  истилоҳоти  ҳуқуқ   /  Зери  таҳрири  Маҳмудов М.А. -  Душанбе: ЭР-граф, 2009. -  с.35&lt;/ref&gt;
 
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Мафҳумҳои ҳуқуқ]]</text>
      <sha1>q73oha4fvebwe9h1z3ktusd8g1ycxoz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҳарф</title>
    <ns>0</ns>
    <id>97017</id>
    <revision>
      <id>1307295</id>
      <parentid>1291613</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:13:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Басомади вохӯрии ҳарфҳои адабиёти тоҷик */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14836" xml:space="preserve">'''Ҳарф''' – хурдтарин воҳиди забон мебошад.
Мисол: ''а, б, г, д, ж, й, қ, л, м, н, о, р, с, ч, ҷ, ӯ.''
 
[[Акс:Basomadi vohurii harfhoi tojiki.jpg|right|]]
==Басомади вохӯрии ҳарфҳои адабиёти тоҷик==
Дар рафти тадқиқотҳо дар достонҳои назмию насрии шоиру нависандагони тоҷику форс басомади такроршавии ҳарфҳо ҳисоб карда шуд, ки бояд дар байни асарҳои муаллифон фарқият ёфта шавад, аммо натиҷаи дигар ба даст омад. Яъне дар назар дошта шуда буд, ки агар такроршавии ҳарфҳо дар матнҳои гуногуни адибон ҳисоб карда шавад, қиматҳои гуногун мебароянд, вале дар натиҷа қиматҳои баровардашуда, бо ҳам хеле наздик ва монанд буданд. Баъди чунин натиҷабарорӣ, барои муайян кардани ҳаққонияти ин нишондиҳандаҳои басомади такроршавӣ ҳам асарҳои насрӣ ва ҳам асарҳои назмӣ дида шуд. На танҳо асарҳои адибони классик, балки асарҳои шоирону нависандагони муосир низ ҳисоб карда шуд, ки  боз монандии наздик ва вобастагии зич байни коэффитсиентҳо маълум гардид.&lt;br /&gt;
Барои тадқиқот, чунин асарҳои шоирону нависандагон гирифта шуд, ки бо воҳиди ченакашон дар кило байтҳо (Кб) ва дар шеърҳо бошад бо миқдори байтҳо (2 – мисраъҳо) оварда шудааст:&lt;br /&gt;
– достонҳои Абулқосим [[Фирдавсӣ]]: “Таҳмурас” (5.58 Кб, 50 байт), “Ҷамшед” (24.1 Кб, 216 байт), “Заҳҳок” (60.3 Кб, 541 байт), “Фаридун” (127 Кб, 1151 байт), “Манучеҳр” (226 Кб, 2028 байт), “Нӯзар” (68.2Кб, 611 байт), “Кайковус” (110 Кб, 992 байт), “Суҳроб” (164 Кб, 1459 байт), “Сиёвуш” (313 Кб, 2764 байт), “Достони ҷанги Рустам бо Аквондев” (26.1 Кб, 232 байт), “Достони Бежан ва Манижа” (149 Кб, 1335 байт);&lt;br /&gt;
– асарҳои [[Носири Хисрав]]: “Саодатнома” (33.4 Кб, 300 байт), “Маснавиҳо” (17.1 Кб, 151 байт);&lt;br /&gt;
– [[Мирзо Турсунзода]]: “Садои Осиё” (9.89 Кб, 67 байт);&lt;br /&gt;
– [[Муъмин Қаноат]]: “Масъуднома” (11.3 Кб, 89 байт), “Сурӯши якум” (36 Кб, 323 байт);&lt;br /&gt;
– [[Лоиқ Шералӣ]]: “Куллиёт” (129.8 Кб, 1131 байт);&lt;br /&gt;
– [[Садриддин Айнӣ]]: “Аҳмади Девбанд” (86.2 Кб), “Ғуломон” (383 Кб);&lt;br /&gt;
– [[Ҷалол Икромӣ]]: “Ман гунаҳкорам” (666 Кб).&lt;br /&gt;
Коркарди омории маълумотҳо аз се марҳала иборат аст, ки якум ҳисобкунии басомади вохӯрии ҳарфҳо (бо ва бе ҳисобгирии фосила), ки дар алоҳидагӣ ин маълумотҳо дар боло оварда шудааст. Дуюм ҳисоб кардани коэффитсиенти муносибати басомади ҳарфҳои ҳамаи мувофиқатии ҷуфтии асарҳо ва сеюм тафтиши фарзияҳо оид ба коэффитсиентҳои муносибати ба даст омада. Ҳамчунин басомади такроршавии ҳарфҳо ҳам аз рӯи садонокҳо ва ҳам аз рӯи ҳамсадоҳо дар алоҳидагӣ, ҳамчунин дар якҷоягӣ ҳисоб карда шудаанд.&lt;br /&gt;
Натиҷаҳои коркардҳои омории маълумотҳо дараҷаи баланди  муносибати басомади ҳарфҳои ҳамаи мувофиқатии ҷуфтии асарҳоро нишон доданд. Дар байни онҳо қимати минималии коэффитсиенти муносибат, баробари 0,900 ва 0,967, дар байни “Маснавиҳо” - и Носири Хисрав ва “Масъуднома” - и Муъмин Қаноат (бо фосила) ва байни “Масъуднома” – и Муъмин Қаноат ва “Манучеҳр” - и Абулқосим Фирдавсӣ (бе ҳисобгирии фосила) аст. Ҳамчунин қобили қайд аст, ки тафтиши фарзияҳо оид ба коэффитсиентҳои муносибати низ муҳимиятеро нишон доданд.&lt;br /&gt;
Исбот: Басомади аломатҳои алифбои тоҷикӣ (ҳарфҳо бо фосила ва бе фосила) дар асарҳои шоирони классики адабиёти тоҷику форс, инчунин адибони гуногуни назму насри тоҷик аз мушоҳидаи оморӣ фарқнакунанда аст. Аз ҳамин ҷо дарк кардан мумкин аст, ки шоиру нависандагон дар асарҳои худ, аз замони пеш то ҳозир хеле кам калимаҳои навро дохил кардаанд, яъне калимаҳои куҳна бисёртар истифода шудаанд.&lt;br /&gt;
Басомади такроршавии ҳарф дар матн намуди калимаҳоро муайян кард, ки калимаҳо дар ҳама давраҳо якхелаанд. Яъне аз рӯи садонок ва ҳамсадоҳое, ки дар калимаҳо меоянд, калимаҳоро аз ҷиҳати оморӣ - математикӣ муайян мекунад, ки дар ҳама давраҳо муносибати зич доранд. 
Дар рафти тадқиқотҳо маълумотҳои ҳаҷмашон хурд низ ҳисоб карда шуд, ки аз ҳама маълумоти камтар низ ҳамин хел натиҷаро нишон медиҳад. Басомади ҳарфҳо байни худ мувофиқ меоянд, инчунин коэффитсиенти муносибати зич аст ва фарзияҳо оиди натиҷаҳои оморӣ муҳимиятеро нишон доданд, ки ин асарҳои: Абулқосим [[Фирдавсӣ]] “Озармдухт” (1.13 Кб, 10 байт), Умар [[Хайём]] “Рубоиҳо” (26 Кб, 202 байт) ва Садриддин Айнӣ: Шеърҳо (11.5 Кб, 102 байт) мебошанд. Аз ин ҷо маълум мешавад, ки барои мо асари зиёдро коркард кардан лозим нест, 10 байт кифоя аст, ки басомади вохӯрии ҳарфҳои забони тоҷикиро ба даст орем. Яъне мо метавонем аз рӯи ҳаҷми хурди маълумот басомади такроршавии ҳарфҳоро ҳисоб карда, хоси калимаҳои наву куҳнаашро муайян кунем.&lt;br /&gt; 
Тадқиқотҳо оиди басомади вохӯрии ҳарфҳо дар рӯзнома ва маҷаллаҳои тоҷикӣ гузаронида шуд, ки натиҷаҳои дигар ба даст омаданд. Дар матнҳои маҷаллаву рӯзномаҳо миқдори такрорёбии ҳарфҳо дигар натиҷаро нишон доданд. Фоизнокии  нишондиҳандаҳои маҷаллаву рӯзномаҳо, аз асарҳои адибони классику муосир фарқкунанда баромад.&lt;br /&gt;
Ин натиҷаҳо аз он шаҳодат медиҳанд, ки калимаҳои нави бегона, калимаҳо тарҷумашудаи хоси забони тоҷикӣ набуда, калимаҳои нави пайдо шуда  ва  ё ин ки  калимаҳои замонавӣ бисёртар ба рӯзнома ва маҷаллаҳо дохил шудаанд, онҳо калимаҳои хоси забони тоҷикиро ба як миқдори муайян аз даст додаанд, зеро истифодаи дигар калимаҳо миқдори муайяни фоизнокии фарқкунандаро дар калимаҳо каме бисёртар нишон дод.&lt;br /&gt;
Хулоса: Тадқиқотҳои аввалин оид ба ҳисоби басомади вохӯрии ҳарфҳои забони тоҷикӣ дар кори зерин Усманов З.Д., Солиев О.М. Проблема раскладки символов на компьютерной клавиатуре – Душанбе: Ирфон, 2010, 104 с.&lt;ref&gt;Усманов З.Д., Солиев О.М. Проблема раскладки символов на компьютерной клавиатуре – Душанбе: Ирфон, 2010, 104 с.&lt;/ref&gt; оварда шудааст, лекин боз дар тадқиқоти дигар муқаррар карда шуд, ки басомади вохӯрии ҳарфҳои забони тоҷикӣ дар асарҳои классикон ва асарҳои адибони муосир аз мушоҳидаи оморӣ фарқнакунанда аст &lt;ref&gt;Усманов З.Д., Қосимов А.А. Частотность букв таджикской литературы – Доклады Академии наук Республики Таджикистан, 2015, т.58, № 2, соли 112-115&lt;/ref&gt;,&lt;ref&gt;Косимов А.А. Басомади такроршавии ҳарфҳои адабиёти тоҷик – Маҷаллаи “Шафақ”, Нашрияи Кумиҷроияи Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон дар шаҳри Хуҷанд, 24.11.2015, №21, соли 2.&lt;/ref&gt;. Ҳисоби миёнаи маълумот ба як ҳарфи алифбои тоҷикӣ ҳисоб карда шуд. Аз рӯи ин ҳисобҳо дар оянда тағйирёбии зуҳуроти калимаҳои навро забони тоҷикӣ  муайян кардан осон хоҳад гашт.&lt;br /&gt; 
Ин комёбӣ ва дастовардҳо бо роҳбарии [[Зафар Усмонов]], академики Академияи илмҳои ҷумҳурӣ ва [[Хуршед Худойбердиев]], номзади илмҳои физика ва математика ба даст омадааст.

==Басомади вохӯрии ҳарфҳои забони тоҷикӣ==
Омори басомади вохӯрии ҳарфҳои забони тоҷикӣ бе ҳисобгирии фосила (пробел):
{|class=&quot;wikitable sortable&quot;
!Рутба	||Ҳарф	||Истифода бурдан ||Басомад ||Маводи иттилоотӣ
|-
|1	||&lt;b&gt;А	||195836	||0,165	||0,429
|-
|2	||&lt;b&gt;О	||100038	||0,084	||0,301
|-
|3	||&lt;b&gt;Р	||87084	||0,074	||0,277
|-
|4	||&lt;b&gt;И	||86991	||0,073	||0,277
|-
|5	||&lt;b&gt;Н	||81061	||0,068	||0,265
|-
|6	||&lt;b&gt;Д	||80182	||0,068	||0,263
|-
|7	||&lt;b&gt;У	||55282	||0,047	||0,206
|-
|8	||&lt;b&gt;Б	||52717	||0,045	||0,200
|-
|9	||&lt;b&gt;М	||49675	||0,042	||0,192
|-
|10	||&lt;b&gt;Т	||42325	||0,036	||0,172
|-
|11	||&lt;b&gt;С	||32392	||0,027	||0,142
|-
|12	||&lt;b&gt;К	||32105	||0,027	||0,141
|-
|13	||&lt;b&gt;Ш	||30861	||0,026	||0,137
|-
|14	||&lt;b&gt;Ҳ	||30175	||0,025	||0,135
|-
|15	||&lt;b&gt;З	||28835	||0,024	||0,131
|-
|16	||&lt;b&gt;Е	||25284	||0,021	||0,118
|-
|17	||&lt;b&gt;Г	||22190	||0,019	||0,108
|-
|18	||&lt;b&gt;В	||18755	||0,016	||0,095
|-
|19	||&lt;b&gt;Х	||18248	||0,015	||0,093
|-
|20	||&lt;b&gt;Л	||14694	||0,012	||0,079
|-
|21	||&lt;b&gt;Ӯ	||13967	||0,012	||0,076
|-
|22	||&lt;b&gt;Ф	||12976	||0,011	||0,071
|-
|23	||&lt;b&gt;П	||12425	||0,010	||0,069
|-
|24	||&lt;b&gt;Ч	||10000	||0,008	||0,058
|-
|25	||&lt;b&gt;Ҷ	||8748	||0,007	||0,052
|-
|26	||&lt;b&gt;Й	||8447	||0,007	||0,051
|-
|27	||&lt;b&gt;Ӣ	||7874	||0,007	||0,048
|-
|28	||&lt;b&gt;Я	||6870	||0,006	||0,043
|-
|29	||&lt;b&gt;Ё	||6454	||0,005	||0,041
|-
|30	||&lt;b&gt;Қ	||4650	||0,004	||0,031
|-
|31	||&lt;b&gt;Ғ	||2734	||0,002	||0,020
|-
|32	||&lt;b&gt;Э	||1503	||0,001	||0,012
|-
|33	||&lt;b&gt;Ъ	||1488	||0,001	||0,012
|-
|34	||&lt;b&gt;Ж	||867	||0,001	||0,008
|-
|35	||&lt;b&gt;Ю	||574	||0,000	||0,005
|-
| 	||&lt;b&gt;Ҷамъ	||1184307	||1	||4,36
|}

Омори басомади вохӯрии ҳарфҳои забони тоҷикӣ бо ҳисобгирии фосила (пробел):
{|class=&quot;wikitable sortable&quot;
!Рутба	||Ҳарф	||Истифода бурдан ||Басомад ||Маводи иттилоотӣ
|-
|1	||&lt;b&gt;Пробел	||265983	||0,183	||0,449
|-
|2	||&lt;b&gt;А	||195836	||0,135	||0,390
|-
|3	||&lt;b&gt;О	||100038	||0,069	||0,266
|-
|4	||&lt;b&gt;Р	||87084	||0,060	||0,244
|-
|5	||&lt;b&gt;И	||86991	||0,060	||0,243
|-
|6	||&lt;b&gt;Н	||81061	||0,056	||0,233
|-
|7	||&lt;b&gt;Д	||80182	||0,055	||0,231
|-
|8	||&lt;b&gt;У	||55282	||0,038	||0,180
|-
|9	||&lt;b&gt;Б	||52717	||0,036	||0,174
|-
|10	||&lt;b&gt;М	||49675	||0,034	||0,167
|-
|11	||&lt;b&gt;Т	||42325	||0,029	||0,149
|-
|12	||&lt;b&gt;С	||32392	||0,022	||0,122
|-
|13	||&lt;b&gt;К	||32105	||0,022	||0,122
|-
|14	||&lt;b&gt;Ш	||30861	||0,021	||0,118
|-
|15	||&lt;b&gt;Ҳ	||30175	||0,021	||0,116
|-
|16	||&lt;b&gt;З	||28835	||0,020	||0,112
|-
|17	||&lt;b&gt;Е	||25284	||0,017	||0,102
|-
|18	||&lt;b&gt;Г	||22190	||0,015	||0,092
|-
|19	||&lt;b&gt;В	||18755	||0,013	||0,081
|-
|20	||&lt;b&gt;Х	||18248	||0,013	||0,079
|-
|21	||&lt;b&gt;Л	||14694	||0,010	||0,067
|-
|22	||&lt;b&gt;Ӯ	||13967	||0,010	||0,065
|-
|23	||&lt;b&gt;Ф	||12976	||0,009	||0,061
|-
|24	||&lt;b&gt;П	||12425	||0,009	||0,059
|-
|25	||&lt;b&gt;Ч	||10000	||0,007	||0,050
|-
|26	||&lt;b&gt;Ҷ	||8748	||0,006	||0,044
|-
|27	||&lt;b&gt;Й	||8447	||0,006	||0,043
|-
|28	||&lt;b&gt;Ӣ	||7874	||0,005	||0,041
|-
|29	||&lt;b&gt;Я	||6870	||0,005	||0,037
|-
|30	||&lt;b&gt;Ё	||6454	||0,004	||0,035
|-
|31	||&lt;b&gt;Қ	||4650	||0,003	||0,027
|-
|32	||&lt;b&gt;Ғ	||2734	||0,002	||0,017
|-
|33	||&lt;b&gt;Э	||1503	||0,001	||0,010
|-
|34	||&lt;b&gt;Ъ	||1488	||0,001	||0,010
|-
|35	||&lt;b&gt;Ж	||867	||0,001	||0,006
|-
|36	||&lt;b&gt;Ю	||574	||0,000	||0,004
|-
| 	||&lt;b&gt;Ҷамъ	||1450290	||1	||4,25
|}
== Нигаред низ ==  
* [[Хат]] 
* [[Алифбои тоҷикӣ]]  
* [[Забони тоҷикӣ]] 
== Манбаъ ==

[[Гурӯҳ:Забони тоҷикӣ]]</text>
      <sha1>29j9rl5znpisnla23bw26rwzowi1dvx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112335</id>
    <revision>
      <id>1307171</id>
      <parentid>1307031</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:08:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>/* Роҳбарони собиқи вазорат */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11192" xml:space="preserve">{{Мақомоти иҷроия
 |ном              = Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон
 |ихтисора         = ВМИ ҶТ
 |номи аслӣ        = 
 |номи аслӣ1       = 
 |номи аслӣ2       = 
 |кишвар           = Тоҷикистон
 |юрисдиксия       = 
 |матни_сарлавҳаи_юрисдиксия = 
 |нишона           = Emblem_of_Tajikistan.svg
 |бари нишона      = 120
 |имзои нишона     = Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон
 |муҳр             = 
 |бари муҳр        = 
 |имзои муҳр       = 
 |тасвир           = Бинои Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон.jpg
 |бари тасвир      = 260
 |имзои тасвир     = Бинои Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон
 |таърихи таъсис     = [[14 декабр]]и [[1924]]
 |пешина1          = Комиссариати маорифи халқи ҶХШС Тоҷикистон
 |пешина2          = Комиссариати маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон
 |пешина3          = Вазорати маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон
 |пешина4          = Вазорати маълумоти олӣ ва миёнаи махсуси ҶШС Тоҷикистон 
 |пешина5          = Вазорати маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон
 |таърихи барҳамдиҳӣ = 
 |баъдина          = 
 |тобеият          = [[Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон]]
 |қароргоҳ         = [[Душанбе]], кӯч. Нисормуҳаммад, 13а &lt;br /&gt; 734024
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |region_code     = 
 |кормандон        = 
 |буҷет            = 
 |номи вазир1      = [[Раҳимҷон Саидзода]]
 |вазифаи вазир1   = 
 |номи вазир2      = 
 |вазифаи вазир2   = 
 |номи роҳбар1     = 
 |вазифаи роҳбар1  = 
 |номи роҳбар2     = 
 |вазифаи роҳбар2  = 
 |мақоми болоӣ     = 
 |мақоми поёнӣ1    = 
 |мақоми поёнӣ2    = 
 |ҳуҷҷат1          = 
 |сайт             = {{URL|http://maorif.tj}}
 |қисмати ёддоштҳо = 
 |харита           = 
 |бари харита      = 
 |имзои харита     = 
}}
'''Вазорáти маори́ф ва илми Ҷумҳури́и Тоҷикистóн''' —  мақомоти марказии [[ҳокимияти иҷроияи Ҷумҳурии Тоҷикистон]], ки барои таҳия ва тат­биқи [[Сиёсати давлатии Тоҷикистон|сиёсати давлатӣ]] ва батанзимдарории меъёрҳои ҳуқуқии фаъолият дар соҳаи маориф масъул аст. Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон дар асоси [[Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон]], қонунҳои конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон, қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, фармонҳои Президенти Тоҷикистон, қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маҷлиси намояндагон ва Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Ҷумҳурии Тоҷикистон фаъолият мекунад.

== Вазифаҳо ==
Вазифаҳои асосии вазорат: 
* фароҳам овардани фазои меъёрӣ-ҳуқуқӣ барои фаъолияти муназзами муассисаҳои таълимӣ; 
* таълиму тарбияи мутахассисони соҳаи маориф; 
* ба таҳсил фаро гирифтани бачагони синни мактабӣ.

== Таърих ==
{{асосӣ|Маориф дар Тоҷикистон}}
14 декабри 1924 Комиссариати маорифи халқи ҶХШС Тоҷикистон ташкил гардид, ки он 11 феврали 1925 дар шаҳри Душанбе ба фаъолият шурӯъ намуд. Комиссариати маорифи халқ баъд ба Вазорати маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон (1946–78: 1988–92), Вазорати маълумоти олӣ ва миёнаи махсуси ҶШС Тоҷикистон (1978–88) табдили ном кард. Соли 1992 Вазорати аорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон ном гирифт. 19 ноябри соли 2013 Вазорати маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон табдил дода шуд ва муқаррар гардидд, ки вазифаҳои пешбурди сиёсати илм аз доираи ваколатҳои [[Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон]] бароварда шуда, ба Вазорати мазкур вогузор гарданд&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://president.tj/node/5619|title=Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи такмили сохтори  мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон|author=|website=Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон|date=|publisher=president.tj|lang=tg|accessdate=2018-02-20}}&lt;/ref&gt;.

== Сохтор ==
;&lt;nowiki&gt;Сохтори Вазорат:&lt;/nowiki&gt;: 
* Роҳбарият (вазир ва 4 муовин); 
* Раёсати таҳсилоти томактабӣ ва миёнаи умумӣ; 
* Раёсати таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ; 
* Раёсати таҳсилоти олии касбӣ ва баъдидипломӣ; 
* Раёсати кадрҳо, корҳои махсус; 
* Раёсати баҳисобгирии бухгалтерӣ ва ҳисоботи молиявӣ; 
* Раёсати иқтисод ва банақшанирӣ; 
* Раёсати илм ва иноватсия; 
* Раёсати муносибатҳои байналмилалӣ; 
* Шуъбаи таҳсилоти ибтидоии касбӣ ва фаъолияти истеҳсолӣ; 
* Шуъбаи низоми ахборотии идоракунии маориф; 
* Шуъбаи таъминоти ҳуқуқӣ ва котибот; 
* Шуъбаи назорати дохилии ҳуҷҷатҳо ва бойгонӣ; 
* Шуъбаи маркетинг, моликият ва хариди давлатӣ; 
* Шуъбаи аудити дохилӣ; 
* Шуъбаи таҳияи сиёсат дар соҳаи маориф; 
* Бахши маъмурият ва корҳои ташкилӣ; 
* Бахши муассисаҳои интернетӣ ва таҳсилоти иловагӣ; 
* Бахши рушди барномаҳои таҳсилоти байналмилалӣ; 
* Бахши инвеститсия.
;&lt;nowiki&gt;Муассисаҳои тобеи вазорат:&lt;/nowiki&gt;
* Хадамоти давлатии назорат дар соҳаи маориф; 
* Раёсати сохтмони асосӣ; 
* [[Академияи таҳсилоти Тоҷикистон]]; 
* Пажӯҳишгоҳи илмҳои педагогӣ; 
* Донишкадаи ҷумҳуриявии такмили ихтисос ва бозомӯзии кормандони соҳаи маориф; 
* Маркази ҷумҳуриявии таълимию методӣ; 
* Маркази ҷумҳуриявии корҳои тарбиявии беруназмактабӣ; 
* Маркази барномаҳои байналмилалӣ; 
* [[Маркази миллии тестии назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон|Маркази миллии тестӣ]]; 
* Матбааи Вазорати маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон; 
* Маҷаллаи «Маърифати омӯзгор»; 
* [[Омӯзгор (рӯзнома)|Нашрияи «Омӯзгор»]]; 
* Маҷаллаи «Русский язык и литература в школах Таджикистана»; 
* Маҷаллаи «Маорифи Тоҷикистон»;
* Гурӯҳи татбиқи лоиҳаи таҷдид ва идомаи сохтмони мактабҳои миёна (Бонки исломии рушд); 
* Маркази ҷумҳуриявии технологияи информатсионӣ ва коммуникатсия; 
* Маркази ҷумҳуриявии кор бо мактаббачагони шоиста.

== Роҳбарони собиқи вазорат ==
Вазирони вазорат: [[Аббос Алиев]] (1924—1927), [[Нисор Муҳаммад]] (1927—1929, 1930—1932), Масаидов М. М. (1929-30), [[Саид Носиров]] (1932—1934), [[Кулӣ Абдинов]] (1934—1936), [[Сироҷуддин Ҳасанов]] (1936—1937), [[Муҳаммадамир Ниёзов]] (1937—1938), [[Тоҳир Пӯлодов]] (1938—1942, 1954—1962), [[Ҳотам Солеҳбоев]] (1942—1943), [[Ҳошим Содиқов]] (1943—1947), [[Ҳабибулло Неъматуллоев]] (1947—1954), [[Муҳаммад Осимӣ]] (1962—1963), [[Рустамбек Юсуфбеков]] (1963—1974), [[Рауф Додобоев]] (1974—1986), [[Хушқадам Давлатқадамов]] (1978—1984), [[Абдулбашир Рашидов]] (1986—1988), [[Талбак Назаров]] (1988—1989), [[Исмоил Давлатов]] (1990—1992), [[Зокир Вазиров]] (1992), [[Бозгул Додхудоева]] (1992—1994), [[Мунира Иноятова]] (1994—2000), [[Сафаралӣ Раҷабов]] (2000—2005), [[Абдуҷаббор Раҳмонов]] (2005—2012), [[Нуриддин Саидов]] (2012—2020), [[Муҳаммадюсуф Имомзода]] (2020—2022), [[Раҳимҷон Саидзода]] (аз 2022).

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Ҳамчунин нигаред ==
* [[Маориф дар Тоҷикистон]]
* [[Илм дар Тоҷикистон]]

== Пайвандҳо ==
* {{сайти расмӣ|http://maorif.tj}}{{ref-tg}}{{ref-ru}}{{ref-en}}

== Сарчашма ==
* {{ЭМТ|Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон|3}}

{{Сохтори мақомоти марказии ҳокимияти иҷроияи Ҷумҳурии Тоҷикистон}}

[[Гурӯҳ:Вазоратҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Маориф дар Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>79dnp9nimwn38giftte77qkmuu4t1ip</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>115506</id>
    <revision>
      <id>1307275</id>
      <parentid>1285740</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:10:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Роҳбарон */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9315" xml:space="preserve">{{Мақомоти иҷроия
 |ном              =  Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон
 |ихтисора         = 
 |номи аслӣ        = 
 |номи аслӣ1       = 
 |номи аслӣ2       = 
 |кишвар           = Тоҷикистон
 |юрисдиксия       = 
 |матни_сарлавҳаи_юрисдиксия = 
 |нишона           = Нишони_Вазорати_мудофиаи_Ҷумҳурии_Тоҷикистон.png
 |бари нишона      = 
 |имзои нишона     = Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон
 |муҳр             = 
 |бари муҳр        = 
 |имзои муҳр       = 
 |тасвир           = 
 |бари тасвир      = 
 |имзои тасвир     = 
 |таърихи таъсис     = [[4 январи]] [[1992]]
 |таърихи барҳамдиҳӣ = 
 |баъдина          = 
 |тобеият          = [[Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон]]
 |қароргоҳ         = 734002, шаҳри [[Душанбе]], [[кӯчаи Бохтар]], 59. &lt;br /&gt;
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |region_code     = 
 |кормандон        = 
 |буҷет            = 
 |номи вазир1      = [[Генерал-полковник]]
 |вазифаи вазир1   = [[Шералӣ Мирзо]]
 |номи вазир2      = 
 |вазифаи вазир2   = 
 |номи роҳбар1     = 
 |вазифаи роҳбар1  = 
 |номи роҳбар2     = 
 |вазифаи роҳбар2  = 
 |мақоми болоӣ     = 
 |мақоми поёнӣ1    = 
 |мақоми поёнӣ2    = 
 |ҳуҷҷат1          = 
 |сайт             = {{URL|http://mudofia.tj/}}
 |қисмати ёддоштҳо = 
 |харита           = 
 |бари харита      = 
 |имзои харита     = 
}}
'''
'''Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон''' — мақомоти марказии ҳокимияти иҷроияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки барои ҳифзи Ватан, таъмини амнияти давлат, сулҳу субот дар кишвар ва тамомияти арзии он, таҳкими иқтидори мудофиавии давлат, мустаҳкам кардани тартибу интизом дар сафҳои [[Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон]] масъул аст.

== Таъсис ==
Кумитаи мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон тибқи фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳти № ФП-4 аз 4 январи 1992 таъсис ёфта буд. 30 сентябри 1992 Девони Вазирони Ҷумҳурии Тоҷикистон барои иҷрои фармони Президенти Тоҷикистон аз 17 сентябри 1992, № ФП-188 «Дар бораи таъсиси Вазорати мудофиа» таҳти № 363 қарор қабул кард. Шӯрои Вазирони Ҷумҳурии Тоҷикистон 23 июни 1993 таҳти № 296–13 қароре ба тасвиб расонда, сохтор ва тарҳи В.-ро муайян ва сохтори Дастгоҳи марказии Вазоратро тасдиқ кард. Дар рафти бунёди нахустин раёсатҳову қисмҳои низомӣ ва ҷузъу томҳои ҳарбӣ зарурати ворид намудани тағйироту иловаҳо ба қарори мазкур ба миён омад. Ин буд, ки Шӯрои Вазирони Ҷумҳурии Тоҷикистон 26 августи 1994 ин масъаларо аз сари нав баррасӣ намуда, сохтор ва тарҳи Вазоратро бо дарназардошти вазъу шароити муосир бо Қарори № 440–9 тасдиқ кард. Тибқи санади мазкур сохтори Дастгоҳи марказии В. ва Сарситоди Қувваҳои Мусаллаҳи кишвар муайян карда шуд.

== Сохтор ==
Айни ҳол, дар ҳайати Артиши миллӣ се навъи Қувваҳои Мусаллаҳ фаъолият дорад: 
* Қӯшунҳои хушкигард; 
* Қӯшунҳои зудамал; 
* Қувваҳои ҳарбӣ-ҳавоӣ ва мудофиаи зиддиҳавоӣ.
Илова бар ин, ислоҳоти ҳарбӣ дар Қувваҳои Мусаллаҳ ҳанӯз ҳам идома дорад.
=== Сохтори Вазорат ===
* Роҳбарият
* Раёсати корҳо
* Раёсати кадрҳо ва маълумоти ҳарбӣ
* Раёсати корҳои тарбиявӣ 
* Раёсати қӯшунҳои муҳандисӣ
* Раёсати аслиҳа ва техникаи ҳарбӣ
* Раёсати ақибгоҳ, Раёсати бозрасии ҳарбӣ
* Раёсати ҳамкориҳои ҳарбӣ – байналхалқӣ
* Раёсати молия ва буҷет
* Раёсати ҳарбии тиббӣ
* Сарситоди [[Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон]]
* Дар ҳайати Вазорат инчунин Осорхонаи «Шуҳрати ҷангӣ»
* Клуби марказии варзишии Артиши миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон
* Шуъбаи сохтмони асосӣ
* Қисми истифодабарии манзил
* Газетаи «Ҳомии Ватан»
* Маркази матбуот
* Донишкадаи ҳарбии Тоҷикистон ба номи С. Сафаров
* Литсеи ҳарбии ба номи генерал-майор М. Д. Тошмуҳаммадов фаъолият доранд
&lt;ref&gt;[[Энсиклопедияи Миллии Тоҷик]], Ҷилди 3. БОЗ-ВИЧКУТ – Душанбе: Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик, 2014, - с.395-396&lt;/ref&gt;

== Роҳбарон ==
* Вазири мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон генерал-лейтенант [[Шералӣ Мирзо]][http://www.prezident.tj/node/5846];
* Сардори Ситоди генералии Қувваҳои Мусаллаҳ - муовини якуми вазири мудофиа генерал-майор Собирзода Эмомалӣ Абдураҳим;
* Муовини вазири мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон генерал - майор Ғуломзода Абдулҳошим Даврон;
* Муовини вазири мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон генерал - майор Латифзода Асрор Қурбон;
* Муовини вазири мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба аслиҳа ва техникаи ҳарбӣ - сардори Раёсати аслиҳа ва техникаи ҳарбӣ генерал-майор Маҳмадзода Суҳроб Талбак;
* Фармондеҳи Қӯшунҳои хушкигарди Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон- генерал-майор Саидзода Бобоҷон Абдуқодир;
* Фармондеҳи Қувваҳои ҳарбӣ-ҳавоӣ ва мудофиаи зидди ҳавоии Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон - генерал-майор Сафарализода Раҳмонали Давлат;
* Фармондеҳи Қӯшунҳои зудамали Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон - генерал-майор Раҳматзода Мирали Сайфулло.

== Донишкадаи ҳарбии Вазорати мудофиа ==
{{main|Донишкадаи ҳарбии Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон}}
[[File:Парад в честь 70-летия Великой Победы - 37.jpg|thumb|Курсҳои Институти дар давоми парастор дар майдони сурх дар Москва, 9 майи соли 2015.]]
'''Донишкадаи ҳарбии Вазорати мудофиаи Тоҷикистон ''' яке аз донишкадаҳои таҳсилоти олии касбии [[Ҷумҳурии Тоҷикистон|Тоҷикистон]] мебошад.

== Инчунин нигаред == 
* [[Мудофиа]]
* [[Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон]]
== Пайвандҳо ==
* [http://www.mudofia.tj/ Сомонаи расмии Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон]

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Сарчашма ==
* {{ЭМТ||3}}

{{Сохтори мақомоти марказии ҳокимияти иҷроияи Ҷумҳурии Тоҷикистон}}

[[Гурӯҳ:Вазоратҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳайати Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Артиши Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>je1900pw2la348noxgzvnbgkiboav7h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Стивен Сигал</title>
    <ns>0</ns>
    <id>143119</id>
    <revision>
      <id>1307121</id>
      <parentid>1233401</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T16:02:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>89.113.141.102</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Stiven Sigal */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1294" xml:space="preserve">{{Шахсият
 |ном                  =  Стивен Сигал
 | номи аслӣ            = Steven Seagal
 | тасвир          =  Steven_Seagal_by_Gage_Skidmore.jpg
 |тавсиф  = Сигал дар соли 2012
 |ном ҳангоми таваллуд = Стивен Фредерик Сигал
}}

'''Сти́вен Фре́дерик Сигал''' ({{ВД-Дебоча}}) таваллуд шудааст. [[Ҳунарпеша|Ҳунарпешаи]] [[ИМА|амрикоӣ]], кинопродюссер, [[таҳиякунанда]], [[коргардон]], [[сароянда]] ва устои санъати ҷангӣ мебошад.

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}

== Сарчашма ==

{{Ҳунарпешагони ИМА}}

[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳо аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешамардони синамои ИМА]]
[[Гурӯҳ:Филмноманависон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Филмноманависони ИМА]]
[[Гурӯҳ:Коргардонҳои синамои ИМА]]
[[Гурӯҳ:Кинопродюсерҳои ИМА]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои мард асри XX]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои мард асри XXI]]
[[Гурӯҳ:Сарояндаҳои ИМА]]</text>
      <sha1>slsvuwlcot4c4iyu9286iuxty9xf322</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии Тоҷикистон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>143264</id>
    <revision>
      <id>1307212</id>
      <parentid>1115147</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:49:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5035" xml:space="preserve">'''Самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии Тоҷикистон''' — дар амалӣ гардонидани самтҳои асосии [[сиёсат]]и дохилӣ ва хориҷии [[кишвар]] мақомоти қонунгузор ва намояндагӣ, [[Президент]]и [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]], ҳокимияти иҷроия дар доираи салоҳияти худ иштирок намуда, онҳоро ҳаллу фасл мекунанд. Масалан, [[Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон|паёми Президент]] дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии [[ҷумҳурӣ]], дар иҷлосияи якҷояи [[Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон|Маҷлиси миллӣ]] ва [[Маҷлиси намояндагон]] барномаи [[иқтисод]]ию иҷтимоӣ, ки аз тарафи [[Ҳукумат]]и Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод мегардад, муҳокима ва тасдиқ мегардад. Дар сурати барномаи иқтисодию иҷтимоиро тасдиқ накардани [[Маҷлиси намояндагон]], онро ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон баргардонда, барои бартараф кардани ихтилофот комиссияи муштараки созиш таъсис дода мешавад. Инчунин Маҷлиси намояндагон ҳар [[сол]] [[қонун]] дар бораи буҷети [[давлат]]ии Ҷумҳурии Тоҷикистонро қабул мекунад. Мувофиқи [[Қонун]]и конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон» [[Ҳукумат]] идоракунии раванди иқтисодӣ, иҷтимоию [[фарҳанг]]ӣ ва фароҳамсозии шароит барои инкишофи муносибатҳои иқтисодӣ дар асоси ба ҳам алоқамандӣ ва баробарии тамоми шаклҳои [[мол]]икият, ғайримонополиякунонии иқтисодиёт, татбиқи услуби [[ҳуқуқ]]ии иқтисоди [[бозор]]иро ба [[роҳ]] мемонад. [[Ҳукумат]] ташкили бунёду захираҳои давлатӣ, муайянкунӣ ва татбиқи сиёсати давлатӣ, [[мол]]иявӣ, андоз ва қарз, идораи объектҳои [[мол]]икияти [[давлат]]ӣ, муҳайёсозии шароит барои соҳибкории озод ва инкишофи ҳамаи шаклҳои моликият ва дигар самтҳои иҷтимоию [[фарҳанг]]ӣ, таъмини амнияти давлатӣ, ҳифзи тартиботи ҷамъиятӣ, таъмин ва ҳифзи ҳуқуқу озодии [[шаҳрванд (шахси воқеӣ)|шаҳрванд]]онро амалӣ мегардонад. Дар сиёсати хориҷӣ [[Тоҷикистон]] мустақилона сиёсати худро мувофиқи манфиату иродаи халқ муайян мекунад. Бо давлатҳои хориҷӣ бевосита робита намуда, бо онҳо шартномаҳои иқтисодӣ, маданӣ ва [[илм]]ию техникӣ мебандад, мубодилаи намояндагони [[дипломат]]ӣ, [[консул]]гарӣ ва тиҷоратиро ба роҳ монда, дар сурати зарурат дар фаъолияти созмонҳои байналмилалӣ ширкат меварзад. Дар муносибатҳои байналмилалӣ Тоҷикистон субъекти мустақили ҳуқуқи байналмилалӣ буда, дар фаъолияташ барои ноил шудан ба сулҳи пойдор, барҳам додани [[аслиҳа]]и ядроӣ ва дигар аслиҳаи қатли ом, роҳ надодан ба истифодаи қувва дар ҳалли баҳсҳо ва дигар муносибатҳо кӯшиш мекунад. Дар муайян кардани самтҳои асосии сиёсати хориҷии кишвар 2 марти соли 1992 ба ҳайати [[Созмони Милали Муттаҳид]] қабул гардидани Тоҷикистон мавқеи махсус дорад.&lt;ref&gt;Фарҳанги истилоҳоти ҳуқуқ / Зери таҳрири Маҳмудов М. А. — Душанбе: ЭР-граф, 2009. — с. 408—409&lt;/ref&gt;

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Мафҳумҳои ҳуқуқ]]</text>
      <sha1>9tkjjd0lqd23ou7e3m8935h93419c02</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шариф Бақоев</title>
    <ns>0</ns>
    <id>143425</id>
    <revision>
      <id>1307315</id>
      <parentid>1293948</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:52:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3205" xml:space="preserve">{{Синамогар
|ном                  = Шариф Бақоев
|номи аслӣ            = 
|тасвир               = 
|бар                  = 
|тавсифи тасвир       = 
|ном ҳангоми таваллуд = 
|таърихи таваллуд     = 1906
|зодгоҳ               = {{Зодгоҳ|Бухоро|шаҳри Бухоро}}
|таърихи даргузашт    = 1941
|маҳалли даргузашт    = {{МаҳаллиМарг|Сталинобод|шаҳри Душанбе}}
|шаҳрвандӣ            = 
|касб                 = [[актёр]], [[режиссёр]]
|солҳои фаъолият      = 
|самт                 = 
|ҷоизаҳои адабӣ       = 
|imdb_id              = 
|anim_id              = 
|сайт                 = 
}}
'''Шариф Бақоев''' ([[1906]], [[Бухоро]] — [[1941]], [[Сталинобод]]) — [[актёр]] ва [[режиссёр]], яке аз саромадони театри касбии [[Тоҷикистон|тоҷик]].

== Фаъолият ==
Солҳои 1928-29 ба сифати артисти ҳайати сайёри «Мопр»-и Ӯзбекистон дар пйесаҳои якпардагӣ ҳунар озмуда, дар консертҳо ҳикоёти ҳаҷвӣ мехонд. Бо таъсиси нахустин театри касбии тоҷик (7 нояб. 1929, ҳоло Театри давлатии академии драмаи тоҷик ба номи А. Лоҳутӣ) чун актёр ва режиссёр фаъолият доштааст. Соли 1934 мазҳакаи мусиқии В. Ҳоҷибеков «Оршин мол-олон»-ро таҳия намуда, дар офаридани нақшҳо муваффақ шудааст. Аз соли 1936 то поёни умр роҳбари бадеии Театри мусиқию мазҳакаи шаҳри Хоруғ буд. Дар ҷустуҷӯи истеъдодҳои халқӣ, ҷалби онҳо ба омӯхтани қоидаю қонунҳои саҳна, тарбияи ҳунармандони Бадахшон хидмати шоён кардааст.

== Саҳнаҳои таҳиянамуда ==
Дар саҳнаи театри номбурда спектаклҳои «Тӯҳмат»-и С. Саидмуродов ва И. Исмоилов, «Сарҳадбонон»-и Б. Белосерковский, «Оршин мололон»-и В. Ҳоҷибеков, «Фашист омад» (худаш муаллиф) ва ғайраро таҳия кардааст. Дар таҳияи консертҳо ва пйесаҳои якпардагӣ низ фаъолона ширкат варзидааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Сарчашма ==
* {{ЭМТ|Бақоев Шариф|2|муаллиф=Н. Нурҷонов}}

[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театр]]
[[Гурӯҳ:Ҳунармандон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театри давлатии академӣ-драмавии ба номи Абулқосим Лоҳутӣ]]</text>
      <sha1>68b0zc3cnbjvisowzjlmdwuexx5y7ti</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Суҳроб Шарипов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>143538</id>
    <revision>
      <id>1307257</id>
      <parentid>1272307</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:08:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6852" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ
|ном                = Суҳроб Шарипов
|номи аслӣ          = Шарипов Суҳроб Ибронович
|тасвир             = Суҳроб Шарифов.jpg
|тавсифи тасвир     = Суҳроб Шарифов, соли 2012
|вазифа             = Вакили Маҷлиси Намояндагони [[Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон]]
|парчам             = Emblem_of_Tajikistan.svg
|аввалдавр          = декабри 2011
|охирдавр           = 19 январи 2015
|вазифа_2           = Директори Маркази тадқиқоти стратегии назди президенти Тоҷикистон
|парчам_2           = Flag of the President of Tajikistan.svg
|аввалдавр_2        = 2005
|охирдавр_2         = декабри 2011
|президент_2        = [[Эмомалӣ Раҳмон]]
|таърихи таваллуд     = 18.4.1963
|зодгоҳ             = {{зодгоҳ|Душанбе|шаҳри Душанбе}}, [[ҶШС Тоҷикистон]], [[Иттиҳоди Шӯравӣ|СССР]]
|таърихи даргузашт    = 19.1.2015
|маҳалли даргузашт       = {{МаҳаллиМарг|Душанбе|шаҳри Душанбе}}, [[Тоҷикистон]]
|ҳамсар             = Шаҳло Раҳимова
|фазои илмӣ         = сиёсатшиносӣ
|ҳизб               = [[Ҳизби халқии демократии Тоҷикистон]]
|маълумот           = Факултети фалсафаи МГУ
|дараҷаи илмӣ       = {{Дараҷаи илмӣ|номзад|илмҳои фалсафа}}&lt;br&gt;{{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои сиёсатшиносӣ}}
|касб               = файласуф 
|эътиқод            = ислом
}}
'''Суҳроб Шарипов''' (''Шарипов Суҳроб Ибронович''; [[18 апрел]]и [[Соли 1963|1963]], [[Душанбе]] — [[19 январ]]и [[Соли 2015|2015]], ҳамон ҷо) — сиёсатшиноси тоҷик, [[Доктори илм|доктори илмҳои сиёсӣ]]; директори Маркази тадқиқоти стратеги Тоҷикистон (2005-2011), вакили [[Парлумони Тоҷикистон|палатаи поёнии парлумони Тоҷикистон]] (2011-2015).

==Зиндагинома==
Соли 1988 факултети фалсафаи [[Донишгоҳи давлатии Маскав ба номи М. В. Ломоносов|МГУ ба номи М. В. Ломоносов]] хатм карда, баъдан то соли 1990 дар [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон|Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон]] фалсафаро таълим додааст. Соли 1993 аспирантураи  факултети фалсафаи МГУ ба номи М. В. Ломоносовро хатм карда, пасон (аз соли 1998) — корманди илмии ҳамон факултет мегардад.
* 1998-2001 мудири шуъбаи Маркази тадқиқоти стратегии назди Президенти ҶТ; 
* 2001-2003 муовини мудири шуъбаи иттилоотӣ-таҳлили Дастгоҳи иҷроияи Президенти ҶТ.
Соли 2006 директори Маркази тадқиқоти стратегии назди Президенти ҶТ таъйин мешавад ва то соли 2011 дар ин вазифа фаъолият кардааст. Аз моҳи декабри соли 2011 вакили Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Тоҷикистон буд.
Аъзои Шӯрои коршиносони Созмони Ҳамкории Шанхай, ОДКБ, Шӯроҳои илмии Академияи САҲА (Бишкек) ва Шӯро оид ба ҳимояи рисолаҳои номзадии илмҳои сиёсӣ буд.

==Эҷодиёт==
Муаллифи ду монография, бештар аз 300 мақолаи илмӣ-таҳлилӣ ва ширкаткунандаи бештар аз сад конфронсҳои байналмилалии илмию амалӣ мебошад.&lt;ref&gt;[http://tojnews.tj/tj/news/darguzashti-sukhrob-sharifov Даргузашти Суҳроб Шарифов tojnews.tj]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://tojnews.tj/ru/news/byl-liderom-v-chelovechnosti |title=Он был лидером &quot;в человечности&quot; tojnews.tj |accessdate=2016-12-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305082830/http://tojnews.tj/ru/news/byl-liderom-v-chelovechnosti |archivedate=2016-03-05 }}&lt;/ref&gt;

==Мукофот ва ҷоизаҳо==
Дорандаи медали ҷашнии «20- солагии Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» аст.

==Эзоҳ==
{{Эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
* [http://parlament.tj/ru/index.php?id=84&amp;option=com_content&amp;task=view Шарипов Сухроб Ибронович] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20150119204810/http://parlament.tj/ru/index.php?id=84&amp;option=com_content&amp;task=view |date=2015-01-19 }} (рус.). Маджлиси Оли Республики Таджикистан. &lt;small&gt;Проверено 19 января 2015.&lt;/small&gt;
* [http://www.centrasia.ru/person2.php?st=1119055555 Шарипов Сухроб Ибронович] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20150119204252/http://www.centrasia.ru/person2.php?st=1119055555 |date=2015-01-19 }} (рус.). ЦентрАзия. &lt;small&gt;Проверено 19 января 2015.&lt;/small&gt;
* [http://who.ca-news.org/people/15760 Шарипов Сухроб Ибронович] (рус.). ''Кто есть Кто''. Информационное агентство АКИpress (1 октября 2013). &lt;small&gt;Проверено 19 января 2015.&lt;/small&gt;
* [http://www.toptj.com/News/2013/04/18/sukhrobu_sharipovu_50_let Сухробу Шарипову 50 лет!] (рус.). TopTJ.com (18 апреля 2013). &lt;small&gt;Проверено 19 января 2015.&lt;/small&gt;
* [http://rus.ozodi.org/content/article/26801265.html В Душанбе скончался Сухроб Шарипов] (рус.). Радио Озоди (19 января 2015). &lt;small&gt;Проверено 19 января 2015.&lt;/small&gt;

==Сарчашма==
{{хурд}}

[[Гурӯҳ:Олимон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Фалсафашиносони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Файласуфон аз рӯи алифбо]]</text>
      <sha1>k9rdx1jquh0olo5t96wak9hdyb8lb32</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307262</id>
      <parentid>1307257</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:09:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>VASHGIRD moved page [[Сӯҳроб Шарипов]] to [[Суҳроб Шарипов]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6852" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ
|ном                = Суҳроб Шарипов
|номи аслӣ          = Шарипов Суҳроб Ибронович
|тасвир             = Суҳроб Шарифов.jpg
|тавсифи тасвир     = Суҳроб Шарифов, соли 2012
|вазифа             = Вакили Маҷлиси Намояндагони [[Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон]]
|парчам             = Emblem_of_Tajikistan.svg
|аввалдавр          = декабри 2011
|охирдавр           = 19 январи 2015
|вазифа_2           = Директори Маркази тадқиқоти стратегии назди президенти Тоҷикистон
|парчам_2           = Flag of the President of Tajikistan.svg
|аввалдавр_2        = 2005
|охирдавр_2         = декабри 2011
|президент_2        = [[Эмомалӣ Раҳмон]]
|таърихи таваллуд     = 18.4.1963
|зодгоҳ             = {{зодгоҳ|Душанбе|шаҳри Душанбе}}, [[ҶШС Тоҷикистон]], [[Иттиҳоди Шӯравӣ|СССР]]
|таърихи даргузашт    = 19.1.2015
|маҳалли даргузашт       = {{МаҳаллиМарг|Душанбе|шаҳри Душанбе}}, [[Тоҷикистон]]
|ҳамсар             = Шаҳло Раҳимова
|фазои илмӣ         = сиёсатшиносӣ
|ҳизб               = [[Ҳизби халқии демократии Тоҷикистон]]
|маълумот           = Факултети фалсафаи МГУ
|дараҷаи илмӣ       = {{Дараҷаи илмӣ|номзад|илмҳои фалсафа}}&lt;br&gt;{{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои сиёсатшиносӣ}}
|касб               = файласуф 
|эътиқод            = ислом
}}
'''Суҳроб Шарипов''' (''Шарипов Суҳроб Ибронович''; [[18 апрел]]и [[Соли 1963|1963]], [[Душанбе]] — [[19 январ]]и [[Соли 2015|2015]], ҳамон ҷо) — сиёсатшиноси тоҷик, [[Доктори илм|доктори илмҳои сиёсӣ]]; директори Маркази тадқиқоти стратеги Тоҷикистон (2005-2011), вакили [[Парлумони Тоҷикистон|палатаи поёнии парлумони Тоҷикистон]] (2011-2015).

==Зиндагинома==
Соли 1988 факултети фалсафаи [[Донишгоҳи давлатии Маскав ба номи М. В. Ломоносов|МГУ ба номи М. В. Ломоносов]] хатм карда, баъдан то соли 1990 дар [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон|Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон]] фалсафаро таълим додааст. Соли 1993 аспирантураи  факултети фалсафаи МГУ ба номи М. В. Ломоносовро хатм карда, пасон (аз соли 1998) — корманди илмии ҳамон факултет мегардад.
* 1998-2001 мудири шуъбаи Маркази тадқиқоти стратегии назди Президенти ҶТ; 
* 2001-2003 муовини мудири шуъбаи иттилоотӣ-таҳлили Дастгоҳи иҷроияи Президенти ҶТ.
Соли 2006 директори Маркази тадқиқоти стратегии назди Президенти ҶТ таъйин мешавад ва то соли 2011 дар ин вазифа фаъолият кардааст. Аз моҳи декабри соли 2011 вакили Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Тоҷикистон буд.
Аъзои Шӯрои коршиносони Созмони Ҳамкории Шанхай, ОДКБ, Шӯроҳои илмии Академияи САҲА (Бишкек) ва Шӯро оид ба ҳимояи рисолаҳои номзадии илмҳои сиёсӣ буд.

==Эҷодиёт==
Муаллифи ду монография, бештар аз 300 мақолаи илмӣ-таҳлилӣ ва ширкаткунандаи бештар аз сад конфронсҳои байналмилалии илмию амалӣ мебошад.&lt;ref&gt;[http://tojnews.tj/tj/news/darguzashti-sukhrob-sharifov Даргузашти Суҳроб Шарифов tojnews.tj]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://tojnews.tj/ru/news/byl-liderom-v-chelovechnosti |title=Он был лидером &quot;в человечности&quot; tojnews.tj |accessdate=2016-12-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305082830/http://tojnews.tj/ru/news/byl-liderom-v-chelovechnosti |archivedate=2016-03-05 }}&lt;/ref&gt;

==Мукофот ва ҷоизаҳо==
Дорандаи медали ҷашнии «20- солагии Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» аст.

==Эзоҳ==
{{Эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
* [http://parlament.tj/ru/index.php?id=84&amp;option=com_content&amp;task=view Шарипов Сухроб Ибронович] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20150119204810/http://parlament.tj/ru/index.php?id=84&amp;option=com_content&amp;task=view |date=2015-01-19 }} (рус.). Маджлиси Оли Республики Таджикистан. &lt;small&gt;Проверено 19 января 2015.&lt;/small&gt;
* [http://www.centrasia.ru/person2.php?st=1119055555 Шарипов Сухроб Ибронович] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20150119204252/http://www.centrasia.ru/person2.php?st=1119055555 |date=2015-01-19 }} (рус.). ЦентрАзия. &lt;small&gt;Проверено 19 января 2015.&lt;/small&gt;
* [http://who.ca-news.org/people/15760 Шарипов Сухроб Ибронович] (рус.). ''Кто есть Кто''. Информационное агентство АКИpress (1 октября 2013). &lt;small&gt;Проверено 19 января 2015.&lt;/small&gt;
* [http://www.toptj.com/News/2013/04/18/sukhrobu_sharipovu_50_let Сухробу Шарипову 50 лет!] (рус.). TopTJ.com (18 апреля 2013). &lt;small&gt;Проверено 19 января 2015.&lt;/small&gt;
* [http://rus.ozodi.org/content/article/26801265.html В Душанбе скончался Сухроб Шарипов] (рус.). Радио Озоди (19 января 2015). &lt;small&gt;Проверено 19 января 2015.&lt;/small&gt;

==Сарчашма==
{{хурд}}

[[Гурӯҳ:Олимон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Фалсафашиносони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Файласуфон аз рӯи алифбо]]</text>
      <sha1>k9rdx1jquh0olo5t96wak9hdyb8lb32</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307272</id>
      <parentid>1307262</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:10:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>/* Мукофот ва ҷоизаҳо */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6833" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ
|ном                = Суҳроб Шарипов
|номи аслӣ          = Шарипов Суҳроб Ибронович
|тасвир             = Суҳроб Шарифов.jpg
|тавсифи тасвир     = Суҳроб Шарифов, соли 2012
|вазифа             = Вакили Маҷлиси Намояндагони [[Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон]]
|парчам             = Emblem_of_Tajikistan.svg
|аввалдавр          = декабри 2011
|охирдавр           = 19 январи 2015
|вазифа_2           = Директори Маркази тадқиқоти стратегии назди президенти Тоҷикистон
|парчам_2           = Flag of the President of Tajikistan.svg
|аввалдавр_2        = 2005
|охирдавр_2         = декабри 2011
|президент_2        = [[Эмомалӣ Раҳмон]]
|таърихи таваллуд     = 18.4.1963
|зодгоҳ             = {{зодгоҳ|Душанбе|шаҳри Душанбе}}, [[ҶШС Тоҷикистон]], [[Иттиҳоди Шӯравӣ|СССР]]
|таърихи даргузашт    = 19.1.2015
|маҳалли даргузашт       = {{МаҳаллиМарг|Душанбе|шаҳри Душанбе}}, [[Тоҷикистон]]
|ҳамсар             = Шаҳло Раҳимова
|фазои илмӣ         = сиёсатшиносӣ
|ҳизб               = [[Ҳизби халқии демократии Тоҷикистон]]
|маълумот           = Факултети фалсафаи МГУ
|дараҷаи илмӣ       = {{Дараҷаи илмӣ|номзад|илмҳои фалсафа}}&lt;br&gt;{{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои сиёсатшиносӣ}}
|касб               = файласуф 
|эътиқод            = ислом
}}
'''Суҳроб Шарипов''' (''Шарипов Суҳроб Ибронович''; [[18 апрел]]и [[Соли 1963|1963]], [[Душанбе]] — [[19 январ]]и [[Соли 2015|2015]], ҳамон ҷо) — сиёсатшиноси тоҷик, [[Доктори илм|доктори илмҳои сиёсӣ]]; директори Маркази тадқиқоти стратеги Тоҷикистон (2005-2011), вакили [[Парлумони Тоҷикистон|палатаи поёнии парлумони Тоҷикистон]] (2011-2015).

==Зиндагинома==
Соли 1988 факултети фалсафаи [[Донишгоҳи давлатии Маскав ба номи М. В. Ломоносов|МГУ ба номи М. В. Ломоносов]] хатм карда, баъдан то соли 1990 дар [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон|Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон]] фалсафаро таълим додааст. Соли 1993 аспирантураи  факултети фалсафаи МГУ ба номи М. В. Ломоносовро хатм карда, пасон (аз соли 1998) — корманди илмии ҳамон факултет мегардад.
* 1998-2001 мудири шуъбаи Маркази тадқиқоти стратегии назди Президенти ҶТ; 
* 2001-2003 муовини мудири шуъбаи иттилоотӣ-таҳлили Дастгоҳи иҷроияи Президенти ҶТ.
Соли 2006 директори Маркази тадқиқоти стратегии назди Президенти ҶТ таъйин мешавад ва то соли 2011 дар ин вазифа фаъолият кардааст. Аз моҳи декабри соли 2011 вакили Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Тоҷикистон буд.
Аъзои Шӯрои коршиносони Созмони Ҳамкории Шанхай, ОДКБ, Шӯроҳои илмии Академияи САҲА (Бишкек) ва Шӯро оид ба ҳимояи рисолаҳои номзадии илмҳои сиёсӣ буд.

==Эҷодиёт==
Муаллифи ду монография, бештар аз 300 мақолаи илмӣ-таҳлилӣ ва ширкаткунандаи бештар аз сад конфронсҳои байналмилалии илмию амалӣ мебошад.&lt;ref&gt;[http://tojnews.tj/tj/news/darguzashti-sukhrob-sharifov Даргузашти Суҳроб Шарифов tojnews.tj]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://tojnews.tj/ru/news/byl-liderom-v-chelovechnosti |title=Он был лидером &quot;в человечности&quot; tojnews.tj |accessdate=2016-12-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305082830/http://tojnews.tj/ru/news/byl-liderom-v-chelovechnosti |archivedate=2016-03-05 }}&lt;/ref&gt;

== Ҷоизаҳо ==
Дорандаи медали ҷашнии «20-солагии Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» аст.

==Эзоҳ==
{{Эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
* [http://parlament.tj/ru/index.php?id=84&amp;option=com_content&amp;task=view Шарипов Сухроб Ибронович] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20150119204810/http://parlament.tj/ru/index.php?id=84&amp;option=com_content&amp;task=view |date=2015-01-19 }} (рус.). Маджлиси Оли Республики Таджикистан. &lt;small&gt;Проверено 19 января 2015.&lt;/small&gt;
* [http://www.centrasia.ru/person2.php?st=1119055555 Шарипов Сухроб Ибронович] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20150119204252/http://www.centrasia.ru/person2.php?st=1119055555 |date=2015-01-19 }} (рус.). ЦентрАзия. &lt;small&gt;Проверено 19 января 2015.&lt;/small&gt;
* [http://who.ca-news.org/people/15760 Шарипов Сухроб Ибронович] (рус.). ''Кто есть Кто''. Информационное агентство АКИpress (1 октября 2013). &lt;small&gt;Проверено 19 января 2015.&lt;/small&gt;
* [http://www.toptj.com/News/2013/04/18/sukhrobu_sharipovu_50_let Сухробу Шарипову 50 лет!] (рус.). TopTJ.com (18 апреля 2013). &lt;small&gt;Проверено 19 января 2015.&lt;/small&gt;
* [http://rus.ozodi.org/content/article/26801265.html В Душанбе скончался Сухроб Шарипов] (рус.). Радио Озоди (19 января 2015). &lt;small&gt;Проверено 19 января 2015.&lt;/small&gt;

==Сарчашма==
{{хурд}}

[[Гурӯҳ:Олимон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Фалсафашиносони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Файласуфон аз рӯи алифбо]]</text>
      <sha1>pzbqkqa715bqnawtlvytm5vxjo3iw27</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Бароъати истеҳлол</title>
    <ns>0</ns>
    <id>144123</id>
    <revision>
      <id>1307265</id>
      <parentid>1274858</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:09:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Намунаҳои бароъат */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4111" xml:space="preserve">'''Бароъáти истеҳлóл''' (аз {{lang-ar|براعت استهلال}}; ''бароъат'' – [[санъат]], [[малака]], [[дониш]] ва ''истеҳлол'' – [[гиря]]и нахустини [[кӯдак]] пас аз [[таваллуд]], [[оғоз]], [[сарсухан]]) — дар [[илми бадеъ]] яке аз санъатҳои бадеии маънавист.

== Талаботи санъат ==
Мувофиқи талаботи ин санъат нигоранда дар дебочаи китоб, оғози асар, қасида, достон ва ғайра суханонеро меорад, ки ба воситаи онҳо хонандаро ба мазмуни асар, ба муҳтавиёти он роҳнамоӣ мекунад. Бад-ин васила байни муқаддимаи асар ва бахши асосии он таносуби иҷмолӣ ва тафсил ба вуҷуд оварда мешавад.

== Намунаҳои бароъат ==
Беҳтарин намунаи бароъати истеҳлол «Дебоча»-и [[«Гулистон» (Китоб)|«Гулистон»]]-и [[Саъдӣ]] дониста шудааст, ки дар он омадааст: ''«...ҳар чӣ напояд, дилбастагиро нашояд.... Барои нузҳати нозирон ва фусҳати хотирон китоби «Гулистон» тавонам тасниф кардан, ки боди хазонро бар варақи ӯ дасти татовул набошад...»''. Ин қабил шиносонидани асарҳо ва ба мутолиаи асар ҷалб намудани хонанда дар осори аксар шоирони классики форс-тоҷик ва муосир ба назар мерасад. Масалан, [[Фирдавсӣ]] дар оғози достони «Суҳроб» («Рустам ва Суҳроб») абёти зеринро оварда, хонандаро ба мутолиаи достон даъват мекунад: 
:: Кунун разми Суҳробу Рустам шунав, 
:: Дигарҳо шунидастӣ, ин ҳам шунав. 
:: Яке достон аст пуроби чашм, 
:: Дили нозук аз Рустам ояд ба хашм. 
:: Агар тундбоде барояд зи кунҷ, 
:: Ба хок афганад норасида турунҷ. 
:: Ситамгор хонам-ш, ар додгар,
:: Ҳунарманд хонам-ш, ар беҳунар.
:: Агар марг дод аст, бедод чист? 
:: Зи дод ин ҳама бонгу фарёд чист? 
«Найнома»-и [[Ҷалолиддини Румӣ|Ҷалолуддини Румӣ]] (оғози [[Маснавии маънавӣ|«Маснавии маънавӣ»]]) низ намунае аз бароъати истеҳлол мебошад. Санъати бароъати истеҳлолро дар оғози достони «Кремл»-и [[Абулқосим Лоҳутӣ]], «Садои Осиё»-и [[Мирзо Турсунзода]] ва ғайра дидан мумкин аст. Дар оғози достони «Садои Осиё» омадааст: 
:: Осиё гӯяд сухан овози онро бишнавед, 
:: Мавҷи дарё, ғурриши баҳри дамонро бишнавед.

== Ҳамчунин нигаред ==
* [[Санъатҳои бадеӣ]]

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Зеҳнӣ Т. Санъати сухан. Д., 1979; 
* Мирзозода Х. Луғати истилоҳоти адабиётшиносӣ. Д., 1992;
* محمد شریفی. فرهنگ ادبیات فارسی. تهران، ۱۳۸۷ هـ. ش
* کزازی، میرجلال‌الدین، ''زیباشناسی سخن پارسی ۳: بدیع،'' تهران: کتاب ماد، چاپ دوم، ۱۳۷۳خ.

== Сарчашма ==
* {{ЭМТ|Бароъати истеҳлол|2}}

[[Гурӯҳ:Санъатҳои бадеӣ]]
[[Гурӯҳ:Илми бадеъ]]</text>
      <sha1>avixsxbfmoubeu5tpcdbc4mset1lrz9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тӯрахон Аҳмадхонов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>146933</id>
    <revision>
      <id>1307289</id>
      <parentid>1231832</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:12:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Театр */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5509" xml:space="preserve">{{Синамогар
|ном                  = Тӯрахон Аҳмадхонов 
|номи аслӣ            = 
|тасвир               = 
|тавсифи тасвир       = 
|ном ҳангоми таваллуд = 
|номи пурра           = 
|тахаллусҳо           = 
|таърихи таваллуд     = 1.6.1935
|зодгоҳ               = деҳаи Шаршар, {{Зодгоҳ|ноҳияи Данғара|ноҳияи Данғара}}, [[ҶШС Тоҷикистон]]
|таърихи даргузашт    = 
|маҳалли даргузашт    = 
|шаҳрвандӣ            = 
|навъи фаъолият       = [[ҳунарпешаи театр]], [[коргардон]], [[драматург]]
|солҳои фаъолият      = 
|самт                 = 
|жанр                 =
|забони осор          = 
|дебют                = 
|ҷоизаҳо              = Грамотаи Фахрии Президиуми Шӯрои Олии ҶШС Тоҷикистон
|ҷоизаҳо              = 
|Lib                  = 
|сайт                 = 
|викигуфтовард        = 
|имзо                 = 
}}

'''Тӯрахон Аҳмадхонов''' (тав. [[1 июн]]и [[соли 1935]], деҳаи [[Шаршар (деҳа, н. Данғара)|Шаршар]], [[Ноҳияи Данғара|Данғара]], [[ҶШС Тоҷикистон]]) — ҳунарпешаи театр, коргардон ва драматург, Ходими шоистаи санъати Тоҷикистон. Узви Иттифоқи Нависандагони Тоҷикистон (1995).

== Зиндагинома ==
Аҳмадхонов Тӯрахон соли 1935, дар деҳаи Шаршари ноҳияи Данғара ба дунё омадааст. Тӯрахон ҳунарпешаи театр, коргардон ва драматург, Ходими шоистаи санъати Тоҷикистон мебошад.
Соли 1960 шуъбаи акёрии Институтити давлатии санъати театрии ба номи А. В. Луначарскийи шаҳри Маскав ва соли 1971 курси олии коргардонии Театри марказии тамошобини навраси шаҳри Маскавро хатм намудааст.

== Фаъолияти корӣ ==
Ҳунарпешаи Театри мазҳакаи мусиқии Хуҷанд ва Театри давлатии академии драмаи тоҷик ба номи А. Лоҳутӣ (1960-70), саркоргардони Театри давлатии ҷавонони Тоҷикистон (1972-74).Аз соли 1975 коргардон ва ҳунарпешаи Театри давлатии академии драмаи тоҷик ба номи Абулқосим Лоҳутӣ

== Нақшҳо ==
Беҳтарин намоишномаҳои таҳиякардааш: «Ҷон модаракон»-и А. Қаҳҳор, «Эраҷ-паҳ­лавон»-и Ш. Қиёмов, «Баҳори понздаҳум»-и Зак ва Кузнетсов, «Бонги хатар»-и А. Атобоев, «Муаллими рақс»-и Лопе де Вега, «Шоҳ Лир»-и У. Шекспир, «Роҳзанҳо»-и Ф. Шиллер, «Бахтатро бедор кун»-и Н. Бақозода, «Қиёми Лоҳутӣ»-и А. Атобоев, «Ган­ҷи ранҷ», «Чаманзори ваҳдат».

=== Театр ===
Нақш­ҳои асосии бозидааш дар саҳнаи театр: Кайковус («Рустам ва Суҳроб»-и Ғайрат Абдулло, Турио (&quot;Ду веронагӣ)-и В. Шекспир, Куйбишев («Ҳуррият»-и Ғайрат Абдулло, Хоҷа («Хизматгори ду хоҷа»-и Голдонӣ, Искандар («Мур­даҳо»-и Урдубодӣ), Эраҷ («Эраҷ-паҳлавон»-и Ш. Қиёмов.

=== Кинофилмҳо ===
Дар кинофилмҳои «Достони Сиёвуш» (1976), «Вохӯрӣ дар назди масҷиди куҳна» (1969), «Одам пӯсташро иваз мекунад» (1979), «Буду набуд» (2001, муаллифи филнома), силсилафилмҳои телевизионии «Муҳаббат» (2008), «Беҳуда хорам мекунӣ» (2009) нақшҳо бозидааст.

== Осор ==
Аҳмадхонов муаллифи асарҳои драмавӣ ва намоишномаҳои афсонавии «Олами пурасрор» (1967), «Карим Девона» (1970), «Қиссаи муш ва гурба» (1972), «Ҷӯгидухтар» (1974), «Оилаи аскар» (1975), «Гилеми кабуд» (1979), «Мулки меросӣ» (1980), «Кафшҳои Абул­қосим» (1982), «Бе пир марав» (1984), «Сафар Амиршоев» (1985), «Баҳроми чӯбина» (1995), «Мастӣ-пастӣ» мебошад, ки дар театрҳои ҷумҳурӣ рӯйи саҳна омадаанд.

== Ҷоиза ==
* Грамотаи Фахрии Президиуми Шӯрои Олии ҶШС Тоҷикистон

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Сарчашма ==
* {{ЭМТ|Аҳмадхонов Тӯрахон |2}}

[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои театр]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>iq9cwc5tkqkm659iyg701411x04z3tq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Рашит Абдурашитов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>149684</id>
    <revision>
      <id>1307253</id>
      <parentid>1177633</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:04:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5960" xml:space="preserve">{{Рассом
 |ном                  = Рашит Абдурашитов
 |номи аслӣ            = 
 |ном ҳангоми таваллуд = 
 |тасвир               = 
 |бар                  = 
 |тавсифи тасвир       = 
 |таърихи таваллуд     = 1935
 |зодгоҳ               = {{Зодгоҳ|Қурғонтеппа|шаҳри Қурғонтеппа}}
 |таърихи даргузашт    = 
 |маҳалли даргузашт    = {{МаҳаллиМарг|}}
 |табаият              = 
 |шаҳрвандӣ            = 
 |жанр                 = 
 |сабк                 = 
 |омӯзиш               = 
 |пуштибонон           = 
 |ҷоизаҳо            = 
 |унвонҳо              = 
 |ҷоизаҳо              = 
 |сайт                 = 
 |имзо                 = 
 |викианбор            = 
}}
'''Рашит Абдурашидов''' ([[1935]], [[Қурғонтеппа|Қӯрғонтеппа]] — рассоми тоҷик.

== Зиндагинома ==
Хатмкардаи Омӯзишгоҳи ҷумҳуриявии рассомии шаҳри [[Душанбе]] (1958). Шогирди Г. А. Кузмин ва [[В. М. Боборикин.]] Фаъолияти рассомиаш аз соли [[Соли 1960|1960]] оғоз гардида, асарҳои аввалинаш нисбатан содаву одӣ ва бештар ба тасвири манзара бахшида шудаанд («Манзараи баҳор», «Дар гулгашти Театри тобистона», «Рӯзи офтобӣ», ҳар се — 1960). Пас аз сафари эҷодӣ ба шаҳру деҳоти ҷумҳурӣ мазмуни мусаввараҳои Абдурашитов бой ва рангин гашта, доираи тасвираш низ тавсеа меёбад. Минбаъд қаҳрамонони мусаввараҳои ӯ кӯҳканҳо, нефтчиён, пахтакорон, чӯпонон ва коргарони одӣ қарор мегиранд. Ҷустуҷӯи қаҳрамонон аз ҷӯшу хурӯши зиндагӣ ва тасвири боварибахши табиат ба мусаввараҳои рассом драматизми хос бахшида, боиси воқеиву табиӣ баромадани асарҳояш гардидаанд. Дар мусаввараҳои «Мастчоҳиён» (1969, аз силсилаи «Фотеҳони замини Дилварзин») рассом чаҳор нафар деҳотиро тасвир намудааст, ки кӯхсорро тарк карда, дар водӣ ба шуғли наву тарзи зиндагии нав пардохтаанд. Иттиҳоди мардум, иртиботи ботинӣ ва ягонагии рӯҳии онҳо зимни меҳнати якҷоя асоси мавзӯи мусаввараҳои «Фотеҳони замини навкорам» (1969), «Духтарон аз Панҷ» (1969), «Сӯҳбат» (1971) ва ғайра гардидаанд

== Мусаввараҳо ==
[[Рассом]] низоми зиндагиро дар меҳнат мебинад ва зимни фаъолияту зиндагии синфи коргар як силсила мусаввараҳои лирикиву таърихӣ ва маишӣ офаридааст: «Бетонрезон» (1970), «Бофандаҳо» (1972), «Эҷодкорон» (1972), «Тракторчӣ» (197), «Дар бригадаи Иванов. Алюминийи Регар» (1975) &quot;Дар корхонаи рехтагарии «Тоҷикгидроагрегат» (1981), «Вахшстрой», «Дар оянда» (1984). Дар мусаввараҳои ба НБО-и [[Норак]] бахшидааш мардонагию матонат, қаҳрамонию фидокорӣ ва дӯстию бародарии мардуми советиро тасвир намудааст: «Шоми Норак» (1975), «Шахпаймои монтажчӣ» (1977), «Ҷавонон аз Тутқавул» (1978), «Шанбегӣ дар Норак» (1978), «Навои хайрбодӣ бо Норак» (1983) ва ғайра Ҷустуҷӯҳои эҷодии солҳои охири Абдурашитов, дарки файласуфонаи олам, эҳсоси шоиронаи зиндагӣ, ҷилваи тафаккур василаҳои ба вуҷуд омадани як силсила асарҳои мураккаби рангинмавзӯю гуногунсохт гардиданд: «Қалъаи Сурх», «Буддо» (1981), «Муколамасри Портрети Артисти халқии ҶШС Тоҷикистон [[Ҳошим Гадо]]ев дар роли Гамлет», триптихи «Аз сурудҳои солҳои ҷанг» (1985) ва ғайра Абдурашитов дар давоми фаъолияти эҷодиаш (то соли 1986) бештар аз 150 асари рассомӣ ва зиёда аз 90 асари рассомии сиёҳқаламӣ офаридааст. Абдурашитов иштирокчии бисёр намоишҳои асарҳои рассомони Ҷумҳурии Тоҷикистон, Иттифоқи Советӣ ва хориҷа мебошад.

= Мукофотҳо =
Дорандаи Мукофоти комсомоли ленинӣ (1972). Ба Руминия (1972), РДГ (1975, 1977), Афғонистон (1977), Непал (1979) ва Италия (1980) сафари ҳунарӣ кардааст. Бо Грамотаи Фахрии Президиуми Совети Олии ҶШС Тоҷикистон сарфароз гардидааст. Узви ИР Тоҷикистон аз соли 1970.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Сарчашма ==
* {{ЭМТ||1}}</text>
      <sha1>7mx5q1clugixv7mgeeozlg1hb7qoig1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Заур Дахте</title>
    <ns>0</ns>
    <id>150392</id>
    <revision>
      <id>1307309</id>
      <parentid>1306992</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:14:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10158" xml:space="preserve">{{Синамогар
 |ном                  = Заур Дахте
 |номи аслӣ            = 
 |ном ҳангоми таваллуд = Дахте Заур Рустамович
 |тасвир               = 
 |бар                  = 
 |тавсифи тасвир       = 
 |таърихи таваллуд     = 18.08.1937
 |зодгоҳ               = {{Зодгоҳ|Доғистон|ҷумҳурии Доғистон}}
 |шаҳрвандӣ            = {{парчам|Тоҷикистон}}
 |табаият              = 
 |таърихи даргузашт    = 
 |маҳалли даргузашт    = 
 |падар                = 
 |модар                = 
 |ҳамсар               = 
 |завҷа                = 
 |фарзандон            = 
 |навъи фаъолият       = [[филмбардор]], [[аккос]] 
 |ҷоизаҳо              = 
 |соядаст              = 
 |сайт                 = 
 |викианбор            = 
}}
'''Заур Дахте''' (''Дахте Заур Рустамович''; тав. [[18 август]]и [[1936]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.kino-teatr.ru/kino/operator/sov/43234/bio/|title=Заур Дахте|publisher=Кино-Театр.РУ|accessdate=2017-10-04}}&lt;/ref&gt;, [[Доғистон]]) — [[филмбардор]] ва [[аккос]]и шинохта, ходими хидматнишондодаи фарҳанги [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]]

== Зиндагинома ==
Ӯ соли 1936 дар Доғистон ба дунё омада ва аз соли 1937 то соли 1951 дар Ирон зиндагӣ кардааст. Ӯ то синфи 6 дар мадрасае дар шаҳри [[Теҳрон]] таҳсил намудааст. Заур Дахте аз соли 1955 то соли 1958 дар парваришгоҳи байналмилалии [[Интердом]] шаҳри Ивановои Русия таҳсил ва зиндагӣ кардааст. Баъд барои кор ба студияи [[Тоҷикфилм|«Тоҷикфилм»]] ба шаҳри [[Душанбе]] омад. Пас аз муддате ба Донишгоҳи синамои шаҳри [[Маскав]] (ВГИК) пазируфта шуд. Ҳанӯз дар солҳои донишҷӯиаш, ӯро ба унвони филмбардори студияи «Тоҷикфилм» мешинохтанд.

== Фаъолияти эҷодӣ ==
Рисолаи дипломии ӯ филми кӯтоҳи ҳунарии «Лола» буд, ки бар асоси достони ҳамноме аз Содиқ Ҳидоят, нависандаи фақиди эронӣ сохта шудааст. Пас аз ин филм ӯ ба унвони филмбардор ва таҳиягар шуҳрат пайдо кард. Соли 1968 ӯ филми ҳунарии «Вохӯрӣ дар назди масҷиди куҳна»-ро филмбардорӣ кард. Сипас, силсилаи филмҳои «Чор нафар аз Чорсанг» (дар ду қисмат, дар таҳияи М.Қосимова), «Паланг зарур аст» (дар таҳияи Б. Арабов), «Шераки ҷасур» (дар таҳияи М. Маҳмудов)-ро филмбардорӣ кард.

Ҳамкории Заур Дахте бо коргардони шинохта [[Борис Кимёгаров]] дар фаъолияти эҷодии ӯ ҷойгоҳе хос дорад. «Одам пӯсташро иваз мекунад» ва «Рустам ва Суҳроб» беҳтарин филмҳои сохти «Тоҷикфилм» маҳсуб мешаванд ва ин филмҳо на танҳо дар қаламрави шӯравии собиқ, балки дар хориҷ аз он ҳам бинандаи зиёд доштанд. Дар сохти ин филмҳо Заур Дахте ба унвони филмбардор саҳми бузурге дорад.

Заур Дахте дар таҳияи беш аз 600 филми мустанад ширкат кардааст. Ду филми ӯ ба [[Малика Собирова]], ситораи балети тоҷик ва шӯравӣ ихтисос доранд. «Малика»- филми аввали Заур Дахте соли 1966 ҷоизаи ҷашнвораи синамои ҷумҳуриҳои Осиёи Марказиро ба худ ихтисос дод. Дар соли 1982, пас аз даргузашти Малика Собирова, Заур Дахте филми дуюми худро бо номи «Маликаи мо» сохт.

Дар даҳаи 1970 ва 1980 Заур Дахте борҳо ҷараёни амалиёти ҷангӣ дар Афғонистонро филмбардорӣ кард. Сужаҳои зиёде дар бораи бостоншиносон ва бозёфтҳои онҳо, аз ҷумла муҷасаммаи Буддоро филмбардорӣ карда, ки ҳоло дар музеи мардумнигории Тоҷикистон маҳфуз аст.

Ҷасорату мардонагии Заур баъд аз он вирди забонҳо шуд, ки ӯ барои филмбардории [[Юрий Баранов]], қаҳрамони ҷаҳон дар чатрбозӣ дар филми «Маҳалли зиндагиаш-осмон» 17 маротиба бо чатр ва дурбини филмбардорӣ худро аз ҳавопаймо парт кард. Барои ин филм ӯ дар соли 1982 ҷоизаи аввали ҷашнвораи байналмилалии [[Каунас]] дар Литваро ба худ ихтисос дод.

Филмҳои Заур Дахте дар бораи зиндагӣ ва сарнавишти шуарои бузурги тоҷику форс Абулқосим Лоҳутӣ, Мирзо Турсунзода, Боқӣ Раҳимзода, Ҳофизи Шерозӣ ва Абдураҳмони Ҷомӣ ба хазинаи тилоии синамои миллии Тоҷикистон ворид шудаанд.

== Аккосӣ ==
Дар канори филмбардорӣ Заур Дахте ба аккосӣ ҳам алоқаи зиёде дорад. Солиёни зиёдест, ки ӯ аккосӣ мекунад. Аксҳояш ба мавзӯъҳои гуногун ихтисос доранд. Дар ин аксҳо танаввӯъи рангҳо ба назар мерасад ва гармии қалби аккос эҳсос мешавад. Соатҳо ин аксҳоро мешавад тамошо кард. Дар сукути аксҳои Заур Дахте умқ ва ҳаракат дида мешавад — ҳаракати эҳсосот ва андеша. Зоҳиран ин падидаест қонунӣ, вақте филмбардор аккосӣ мекунад. Албатта, на филмбардори маъмулӣ, балки яке аз беҳтарин филмбардорони синемои тоҷик.

=== Намоиши аксҳо ===
Аввалин намоишгоҳи аксҳои Заур Рустамович Дахте дар соли 2003 дар Душанбе баргузор шуда буд. Баъдтар намоиши осори аккосиаш дар Чин, Ҳинд, Ҷопон, Русия, Фаронса, Олмон, Қазоқистон, Озарбойҷон ва Белорус баргузор шуданд.

== Ҷоизаҳо ==
Пас аз баргузории муваффақонаи намоиши аксҳои Заур Дахте дар Русия ва Фаронса, Ҳукумати Тоҷикистон заҳамоти ӯро бо медали «Хидмати Шоиста» қадр кард. Соли 2011 Заур Дахте барандаи унвони ифтихории академики Академияи мусаввирии Тоҷикистон шуд.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
* {{Cite web|url=http://sputnik-tj.com/culture/20161203/1021225592/Zaur-Dahte-60-soli-ejodiyot.html|title=Дар Душанбе 60-соли эҷодиёти Заур Дахте қайд мешавад|author=Sputnik|publisher=sputnik-tj.com|lang=tg|accessdate=2017-10-04}}
* {{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/28154178.html|title=Дил ба ёру даст – ба кор. Заур Дахте 80-сола шуд. ВИДЕО|publisher=Радиои Озодӣ|accessdate=2017-10-04}}
* {{Cite news|title=Секрет фамилии Заура Дахте {{!}} Новости Таджикистана ASIA-Plus|url=http://www.news.tj/ru/news/sekret-familii-zaura-dakhte|accessdate=2017-10-04|archivedate=2017-01-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170113201100/http://www.news.tj/ru/news/sekret-familii-zaura-dakhte|=https://web.archive.org/web/20170113201100/http://www.news.tj/ru/news/sekret-familii-zaura-dakhte}}
* {{Cite news|title=В Вашингтоне прошла фотовыставка работ Заура Дахте - Avesta - информационное агентство|url=http://avesta.tj/2016/09/13/v-vashingtone-proshla-fotovystavka-rabot-zaura-dahte/|work=Avesta - информационное агентство|date=2016-09-13|accessdate=2017-10-04|language=ru}}
* {{Cite web|url=http://www.safarov.ru/06.php?act=news_by_id&amp;news_id=17555|title=Родом из «Туде». История иранской политэмиграции в судьбах и лицах|author=Нигора Бухари-заде|website=|date=|publisher=www.safarov.ru|accessdate=2017-10-04}}

== Сарчашма ==
* {{Cite web|url=http://tajikmultimedia.org/dakhte.html|title=Заур Дахте|author=|website=Академияи Чандрасонаии Тоҷик|date=|publisher=tajikmultimedia.org|accessdate=2017-10-04|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160301201312/http://tajikmultimedia.org/dakhte.html|archivedate=2016-03-01}}
{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Аккосон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Аккосони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>3qkwyaj2a0rnba1ruoqou72mizl1exm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сафеддорак</title>
    <ns>0</ns>
    <id>155893</id>
    <revision>
      <id>1307110</id>
      <parentid>1023357</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:52:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1999" xml:space="preserve">{{МА
|мақом =Деҳа
|номи тоҷикӣ =Сафедорак 
|номи аслӣ = 
|кишвар = Тоҷикистон
|минтақа= Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ {{!}} НТҶ
|шакли минтақа= Вилоят
|ноҳия= Ноҳияи Варзоб {{!}} Варзоб
 |шакли ноҳия= Ноҳия
|ҳавзаи ҷомеа дар ҷадвал =
 |ҷомеа                   = Ҷамоати Деҳмалик {{!}} Деҳоти Деҳмалик
 |шакли ҷомеа             = Ҷамоат
 |ҷомеа дар ҷадвал        = 
 |lat_deg= |lon_deg= |lat_min= |lat_sec=|lon_min= |lon_sec=
|тақсимоти дохилӣ       = 
|забони расмӣ           = тоҷикӣ
|аҳолӣ                  = 623
 |соли барӯйхатгирӣ     = 2017
|ҳайати миллӣ           = [[мардуми тоҷик|тоҷикон]]
|ҳайати динӣ            = [[мусулмон]]он
|этнохороним            =  
|вақти минтақавӣ        = +5
|коди мошинҳо           = TJ07
 |гурӯҳ дар Commons       = 
|шакли роҳбарӣ=Раиси маҳалла
|роҳбар                  = 
 |latNS=N
|longEW=E
|коди телефон           = +992 3153
}}
'''Сафеддорак (Сафеддара)''' — [[деҳа]] дар [[Ҷамоати деҳот|ҷамоати]] [[деҳоти Деҳмалик]]и [[ноҳияи Варзоб]]. Аз Сафедорак  то маркази ноҳия 27 км. Аҳолиаш 623 нафар (2017), тоҷикон.  
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Сарчашма ==
* Феҳристи номи маҳалҳои Тоҷикистон — {{Д.}}: [[СИЭМТ]], 2013. — 332 с. — ISBN 978-99947-33-54-5

{{Тоҷикистон-нопурра}}
{{ноҳияи Варзоб}}

[[Гурӯҳ:Деҳаҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Деҳаҳои ноҳияи Варзоб]]
[[Гурӯҳ:Ҷамоати Деҳмалик]]</text>
      <sha1>ewokw8xwsmbkxmriytuwya3ivlh819s</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307111</id>
      <parentid>1307110</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:53:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Farorud moved page [[Сафедорак (деҳа, н. Варзоб)]] to [[Сафеддорак]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1999" xml:space="preserve">{{МА
|мақом =Деҳа
|номи тоҷикӣ =Сафедорак 
|номи аслӣ = 
|кишвар = Тоҷикистон
|минтақа= Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ {{!}} НТҶ
|шакли минтақа= Вилоят
|ноҳия= Ноҳияи Варзоб {{!}} Варзоб
 |шакли ноҳия= Ноҳия
|ҳавзаи ҷомеа дар ҷадвал =
 |ҷомеа                   = Ҷамоати Деҳмалик {{!}} Деҳоти Деҳмалик
 |шакли ҷомеа             = Ҷамоат
 |ҷомеа дар ҷадвал        = 
 |lat_deg= |lon_deg= |lat_min= |lat_sec=|lon_min= |lon_sec=
|тақсимоти дохилӣ       = 
|забони расмӣ           = тоҷикӣ
|аҳолӣ                  = 623
 |соли барӯйхатгирӣ     = 2017
|ҳайати миллӣ           = [[мардуми тоҷик|тоҷикон]]
|ҳайати динӣ            = [[мусулмон]]он
|этнохороним            =  
|вақти минтақавӣ        = +5
|коди мошинҳо           = TJ07
 |гурӯҳ дар Commons       = 
|шакли роҳбарӣ=Раиси маҳалла
|роҳбар                  = 
 |latNS=N
|longEW=E
|коди телефон           = +992 3153
}}
'''Сафеддорак (Сафеддара)''' — [[деҳа]] дар [[Ҷамоати деҳот|ҷамоати]] [[деҳоти Деҳмалик]]и [[ноҳияи Варзоб]]. Аз Сафедорак  то маркази ноҳия 27 км. Аҳолиаш 623 нафар (2017), тоҷикон.  
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Сарчашма ==
* Феҳристи номи маҳалҳои Тоҷикистон — {{Д.}}: [[СИЭМТ]], 2013. — 332 с. — ISBN 978-99947-33-54-5

{{Тоҷикистон-нопурра}}
{{ноҳияи Варзоб}}

[[Гурӯҳ:Деҳаҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Деҳаҳои ноҳияи Варзоб]]
[[Гурӯҳ:Ҷамоати Деҳмалик]]</text>
      <sha1>ewokw8xwsmbkxmriytuwya3ivlh819s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҷованни Симеоне</title>
    <ns>0</ns>
    <id>166019</id>
    <revision>
      <id>1307140</id>
      <parentid>1164816</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:01:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>95.234.58.14</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3641" xml:space="preserve">{{Варақаи футболбоз
 |embed = no
 |ном = Ҷованни Симеоне
 |акс = 
 |андозаи_акс = 200
 |alt = 
 |шарҳи_акс = 
 |номи_пурра = Ҷованни Симеоне Балдини&lt;br&gt;(Giovanni Simeone Baldini)
 |ном_ҳангоми_таваллуд = 
 |санаи_таваллуд = {{таърихи таваллуд ва син|1995|7|5|df=y}}
 |макони_таваллуд = [[Буенос Айрес]], [[Аргентина]]&lt;ref group=қайд&gt;[[:en:Argentina|Argentina]], [[:en:Buenos Aires|Buenos Aires]]&lt;/ref&gt;
 |санаи_вафот = 
 |макони_вафот = 
 |қад = {{қад|m=1.81}}
 |мавқеъ = {{afp|SR}}
 |бошгоҳи_кунунӣ = {{расми парчам|Италия}} [[Геноа К.Ф.К.|Геноа]][[:en:Genoa C.F.C.|&lt;sup&gt;en&lt;/sup&gt;]]
 |рақам = 9

 |солҳои_ҷавонӣ1 = 2008–2013
 |бошгоҳҳои_ҷавонӣ1 = {{расми парчам|Аргентина}} [[Клуб Атлетико Ривер Плате|Ривер Плате]][[:en:Club Atlético River Plate|&lt;sup&gt;en&lt;/sup&gt;]]

 |солҳо1 = 2013–2016
 |бошгоҳҳо1 = {{расми парчам|Аргентина}} [[Клуб Атлетико Ривер Плате|Ривер Плате]][[:en:Club Atlético River Plate|&lt;sup&gt;en&lt;/sup&gt;]]
 |баромадҳо1 = 27
 |голҳо1 = 2
 |солҳо2 = 2015–2016
 |бошгоҳҳо2 = {{расми парчам|Аргентина}} → [[Клуб Атлетико Банфиелд|Банфиелд]] (кироӣ)[[:en:Club Atlético Banfield|&lt;sup&gt;en&lt;/sup&gt;]]
 |баромадҳо2 = 34
 |голҳо2 = 12
 |солҳо3 = 2016–
 |бошгоҳҳо3 = {{расми парчам|Италия}} [[Геноа К.Ф.К.|Геноа]][[:en:Genoa C.F.C.|&lt;sup&gt;en&lt;/sup&gt;]]
 |баромадҳо3 = 35
 |голҳо3 = 12

 |солҳои_умумӣ = 
 |баромадҳои_умумӣ = 
 |голҳои_умумӣ =

 |солҳои_миллӣ1 = 2015
 |дастаи_миллӣ1 = {{Футбол то|20|Argentina}}[[:en:Argentina national under-20 football team|&lt;sup&gt;en&lt;/sup&gt;]]
 |баромадҳои_миллӣ1 = 12
 |голҳои_миллӣ1 = 12
 |солҳои_миллӣ2 = 2016
 |дастаи_миллӣ2 = {{Футбол то|23|Argentina}}[[:en:Argentina national under-23 football team|&lt;sup&gt;en&lt;/sup&gt;]]
 |баромадҳои_миллӣ2 = 3
 |голҳои_миллӣ2 = 6

 |шаблонҳои_медал-title = 
 |шаблонҳои_медал = 
 |шаблонҳои_медал-expand = 
 |module = 
 |азнавсозии_бошгоҳ = 
 |азнавсозии_дастаи_миллӣ = 
 }}
'''Ҷованни Симеоне Балдини''' ({{lang-es|''Giovanni Simeone Baldini''}}; [[5 июл]]и [[1995]], [[Буенос Айрес]], [[Аргентина]]) —  футболбози [[Испания|испанӣ]], {{afp|sr}}.&lt;ref&gt;[[:en:Giovanni Simeone|Giovanni Simeone]]&lt;/ref&gt;

== Зиндагинома ==
{{васеъкунии фасл}}

== Маснади бошгоҳӣ ==

== Мунтахаби миллӣ ==

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ|group=қайд|liststyle=lower-alpha}}
== Пайвандҳо ==
{{эзоҳ}}

__FORCETOC__

[[Гурӯҳ:Зодагони 5 июл]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1995]]
[[Гурӯҳ:Ҳуҷумкунандагони футбол]]
[[Гурӯҳ:Футболбозони Испания]]
[[Гурӯҳ:Бозингарони БФ Клуб Атлетико Ривер Плате]]
[[Гурӯҳ:Бозингарони БФ Клуб Атлетико Банфиелд]]
[[Гурӯҳ:Бозингарони БФ Геноа К.Ф.К.]]


{{Spain-footy-bio-stub}}</text>
      <sha1>khvy5csc1jjhzem00f8bbn2wwkng03j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307141</id>
      <parentid>1307140</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T20:06:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>95.234.58.14</ip>
      </contributor>
      <comment>Дар мусоҳибае ки дар Италия дода шудааст футболбоз ба таври возеҳ изҳор дошт ки ӯ дар Буэнос-Айрес таваллуд шудааст.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3641" xml:space="preserve">{{Варақаи футболбоз
 |embed = no
 |ном = Ҷованни Симеоне
 |акс = 
 |андозаи_акс = 200
 |alt = 
 |шарҳи_акс = 
 |номи_пурра = Ҷованни Симеоне Балдини&lt;br&gt;(Giovanni Simeone Baldini)
 |ном_ҳангоми_таваллуд = 
 |санаи_таваллуд = {{таърихи таваллуд ва син|1995|7|5|df=y}}
 |макони_таваллуд = [[Буэнос-Айрес]], [[Аргентина]]&lt;ref group=қайд&gt;[[:en:Argentina|Argentina]], [[:en:Buenos Aires|Buenos Aires]]&lt;/ref&gt;
 |санаи_вафот = 
 |макони_вафот = 
 |қад = {{қад|m=1.81}}
 |мавқеъ = {{afp|SR}}
 |бошгоҳи_кунунӣ = {{расми парчам|Италия}} [[Геноа К.Ф.К.|Геноа]][[:en:Genoa C.F.C.|&lt;sup&gt;en&lt;/sup&gt;]]
 |рақам = 9

 |солҳои_ҷавонӣ1 = 2008–2013
 |бошгоҳҳои_ҷавонӣ1 = {{расми парчам|Аргентина}} [[Клуб Атлетико Ривер Плате|Ривер Плате]][[:en:Club Atlético River Plate|&lt;sup&gt;en&lt;/sup&gt;]]

 |солҳо1 = 2013–2016
 |бошгоҳҳо1 = {{расми парчам|Аргентина}} [[Клуб Атлетико Ривер Плате|Ривер Плате]][[:en:Club Atlético River Plate|&lt;sup&gt;en&lt;/sup&gt;]]
 |баромадҳо1 = 27
 |голҳо1 = 2
 |солҳо2 = 2015–2016
 |бошгоҳҳо2 = {{расми парчам|Аргентина}} → [[Клуб Атлетико Банфиелд|Банфиелд]] (кироӣ)[[:en:Club Atlético Banfield|&lt;sup&gt;en&lt;/sup&gt;]]
 |баромадҳо2 = 34
 |голҳо2 = 12
 |солҳо3 = 2016–
 |бошгоҳҳо3 = {{расми парчам|Италия}} [[Геноа К.Ф.К.|Геноа]][[:en:Genoa C.F.C.|&lt;sup&gt;en&lt;/sup&gt;]]
 |баромадҳо3 = 35
 |голҳо3 = 12

 |солҳои_умумӣ = 
 |баромадҳои_умумӣ = 
 |голҳои_умумӣ =

 |солҳои_миллӣ1 = 2015
 |дастаи_миллӣ1 = {{Футбол то|20|Argentina}}[[:en:Argentina national under-20 football team|&lt;sup&gt;en&lt;/sup&gt;]]
 |баромадҳои_миллӣ1 = 12
 |голҳои_миллӣ1 = 12
 |солҳои_миллӣ2 = 2016
 |дастаи_миллӣ2 = {{Футбол то|23|Argentina}}[[:en:Argentina national under-23 football team|&lt;sup&gt;en&lt;/sup&gt;]]
 |баромадҳои_миллӣ2 = 3
 |голҳои_миллӣ2 = 6

 |шаблонҳои_медал-title = 
 |шаблонҳои_медал = 
 |шаблонҳои_медал-expand = 
 |module = 
 |азнавсозии_бошгоҳ = 
 |азнавсозии_дастаи_миллӣ = 
 }}
'''Ҷованни Симеоне Балдини''' ({{lang-es|''Giovanni Simeone Baldini''}}; [[5 июл]]и [[1995]], [[Буэнос-Айрес]], [[Аргентина]]) —  футболбози [[Испания|испанӣ]], {{afp|sr}}.&lt;ref&gt;[[:en:Giovanni Simeone|Giovanni Simeone]]&lt;/ref&gt;

== Зиндагинома ==
{{васеъкунии фасл}}

== Маснади бошгоҳӣ ==

== Мунтахаби миллӣ ==

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ|group=қайд|liststyle=lower-alpha}}
== Пайвандҳо ==
{{эзоҳ}}

__FORCETOC__

[[Гурӯҳ:Зодагони 5 июл]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1995]]
[[Гурӯҳ:Ҳуҷумкунандагони футбол]]
[[Гурӯҳ:Футболбозони Испания]]
[[Гурӯҳ:Бозингарони БФ Клуб Атлетико Ривер Плате]]
[[Гурӯҳ:Бозингарони БФ Клуб Атлетико Банфиелд]]
[[Гурӯҳ:Бозингарони БФ Геноа К.Ф.К.]]


{{Spain-footy-bio-stub}}</text>
      <sha1>6tcvnwhdjmxr96qja2ionwfebppoj53</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Охур</title>
    <ns>0</ns>
    <id>200689</id>
    <revision>
      <id>1307210</id>
      <parentid>1246708</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:49:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Охурҳо дар фермаҳо */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3493" xml:space="preserve">[[Акс:Giovanni Segantini Kuh im Stall.jpg|thumb|Охури [[гов]] дар [[оғил]]]]
'''Охур''' — ҷоест барои хӯроки [[чорво|чорпоён]]. Охур пошхурӣ, сарфаи хӯрок, шароити беҳдошту гигиенаи хӯрокдиҳиро таъмин менамояд. Сохт ва андозаи охур ба намуд, синну сол ва усули пар­вариши чорво вобаста аст. Охур бояд барои ҳар гуна хӯроки якдафъагии ҳайвонот, инчунин барои пур кардани хӯрок, беҳдошт ва дезинфексия мувофиқ бошад.

== Навъҳои охур ==
Охур барои гов стасионарӣ ва сайёр, яктарафа ва дутарафа, фардӣ ва муштарак мешавад. Шакл ва андозаи охур мувофиқи дар дарун ё беруни охур ҷойгир шудани таҳвилнавори тақсимгарак (транспортёр) гуногун мешавад. Дар СССР барои чорпоёне, ки баста ва набаста парвариш мекунанд, бештар охурҳои стасионариро истифода мебаранд, барои гӯсолаҳо бошад, охурҳои ҷудошавандаро ба кор мебаранд. Барои говҳои ҷушоӣ, ки бо дастгоҳҳои говдушӣ таҷҳизонида шудааст, аз охурҳои фардӣ (барои консентрат) истифода мекунанд. Консентрат ба охур аз дозатор дохил мешавад, ки бо ёрии механизмҳо, дастӣ ё автоматӣ ба кор медароранд. Охур одатан ҳангоми бино кардани [[молхона]]ҳо сохта мешавад.

== Охурҳо дар фермаҳо ==
Дар фермаҳои асппарварӣ охурро барои хӯрокиҳои омехта ва дурушт истифода мебаранд. Аввал охурҳои чудо мешудагӣ месозанд ва пас ба девор мустаҳкам мекунанд. Онҳоро барои хасбеда ва силос пешакӣ охур тахсис мекунанд, барои консентратҳо —рештак. Ба барраҳо дар новаҳои паҳнпоя хӯрок медиҳанд. Барои фермаҳои хукпарварӣ дар саноат намудҳои гуногуни охурҳои автомат бароварда мешавад. Махсусан охурҳои навъи АКТ, СМ-1 ва ВС-1,0 маъмуланд. Охурҳои АКТ ва СМ-1 барои хӯрокҳои хушки пошхӯранда (АКТ-и дутарафа ба 50— 60 хук, СМ-1-и яктарафа барои 20—30 хук), ВС-1,0 барои ниммоеъҳои омехта ва пасмондаҳои хӯрокии пухташуда таъйин шудаанд. Гунҷошиаш 1 тонна хуроки ниммоеъ. Ба­рои дигар чорпоёни хочагии қишлоқ ҳам охурҳои махсус месозанд.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
{{Навигация}}

== Сарчашма ==
* {{ЭСТ|Охур|5|муаллиф=}}

[[Гурӯҳ:Чорводорӣ]]</text>
      <sha1>oxbu2tkayw6ypufk5n73zy18u9msqmw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Басомади вохӯрии ҳарфҳои тоҷикӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>205843</id>
    <revision>
      <id>1307310</id>
      <parentid>1291627</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:14:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ дар осори шоирону нависандагони форсу тоҷик */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14701" xml:space="preserve">[[File:Basomadi vohurii harfhoi tojiki.jpg|right|]]

=== Басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ дар осори шоирону нависандагони форсу тоҷик ===
Дар рафти тадқиқотҳо дар достонҳои назмию насрии шоиру нависандагони тоҷику форс басомади такроршавии алифбои тоҷикӣ ҳисоб карда шуд, ки бояд дар байни асарҳои муаллифон фарқият ёфта шавад, аммо натиҷаи дигар ба даст омад. Яъне дар назар дошта шуда буд, ки агар такроршавии алифбои тоҷикӣ дар матнҳои гуногуни адибон ҳисоб карда шавад, қиматҳои гуногун мебароянд, вале дар натиҷа қиматҳои баровардашуда, бо ҳам хеле наздик ва монанд буданд. Баъди чунин натиҷа барорӣ, барои муайян кардани ҳаққонияти ин нишондиҳандаҳои басомади такроршавӣ ҳам асарҳои насрӣ ва ҳам асарҳои назмӣ дида шуд. На танҳо асарҳои адибони классик, балки асарҳои шоирону нависандагони муосир низ ҳисоб карда шуд, ки боз монандии наздик ва вобастагии зич байни коэффитсиентҳо маълум гардид.

Барои тадқиқот, чунин асарҳои шоирону нависандагон гирифта шуд, ки бо воҳиди ченакашон дар кило байтҳо (Кб) ва дар шеърҳо бошад бо миқдори байтҳо (2 — мисраъҳо) оварда шудааст:
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!Муаллиф
!Асар
!Андоза
|-
| rowspan=&quot;11&quot; |[[Абулқосим Фирдавсӣ]] (достонҳо)
|«Таҳмурас»
|5.58 Кб, 50 байт
|-
|«Ҷамшед»
|24.1 Кб, 216 байт
|-
|«Заҳҳок»
|60.3 Кб, 541 байт
|-
|«Фаридун»
|127 Кб, 1151 байт
|-
|«Манучеҳр»
|226 Кб, 2028 байт
|-
|«Нӯзар»
|68.2Кб, 611 байт
|-
|«Кайковус»
|110 Кб, 992 байт
|-
|«Суҳроб»
|164 Кб, 1459 байт
|-
|«Сиёвуш»
|313 Кб, 2764 байт
|-
|«Достони ҷанги Рустам бо Аквондев»
|26.1 Кб, 232 байт
|-
|«Достони Бежан бо Манижа»
|149 Кб, 1335 байт
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Носири Хусрав]] (асарҳо)
|«Саодатнома»
|33.4 Кб, 300 байт
|-
|«Маснавиҳо»
|17.1 Кб, 151 байт
|-
|[[Мирзо Турсунзода]]
|«Садои Осиё»
|9.89 Кб, 67 байт
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Муъмин Қаноат]]
|«Масъуднома»
|11.3 Кб, 89 байт
|-
|«Сурӯши якум»
|36 Кб, 323 байт
|-
|[[Лоиқ Шералӣ]]
|«Куллиёт»
|129.8 Кб, 1131 байт
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Садриддин Айнӣ]] (асари мансур)
|«Аҳмади Девбанд»
|86.2 Кб
|-
|«Ғуломон»
|383 Кб
|-
|[[Ҷалол Икромӣ]] (асари мансур)
|«Ман гунаҳкорам»
|666 Кб
|}
Коркарди омории маълумотҳо аз се марҳала иборат аст, ки якум ҳисобкунии басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ (бо ва бе ҳисобгирии фосила), ки дар алоҳидагӣ ин маълумотҳо дар боло оварда шудааст. Дуюм ҳисоб кардани коэффитсиенти муносибати басомади алифбои тоҷикии ҳамаи мувофиқатии ҷуфтии асарҳо ва сеюм тафтиши фарзияҳо оиди коэффитсиентҳои муносибати ба даст омада. Ҳамчунин басомади такроршавии алифбои тоҷикӣ ҳам аз рӯи садонокҳо ва ҳам аз рӯи ҳамсадоҳо дар алоҳидагӣ, ҳамчунин дар якҷоягӣ ҳисоб карда шудаанд.

Натиҷаҳои коркардҳои омории маълумотҳо дараҷаи баланди муносибати басомади алифбои тоҷикии ҳамаи мувофиқатии ҷуфтии асарҳоро нишон доданд. Дар байни онҳо қимати минималии коэффитсиенти муносибат, баробари 0,900 ва 0,967, дар байни «Маснавиҳо» — и [[Носири Хусрав]] ва «Масъуднома» — и [[Муъмин Қаноат]] (бо фосила) ва байни «Масъуднома» — и [[Муъмин Қаноат]] ва «Манучеҳр» — и [[Абулқосим Фирдавсӣ]] (бе ҳисобгирии фосила) аст. Ҳамчунин ҷоизи қайд аст, ки тафтиши фарзияҳо оиди коэффитсиентҳои муносибати низ муҳимиятеро нишон доданд.

Исбот: Басомади аломатҳои алифбои тоҷикӣ (ҳарфҳо бо фосила ва бе фосила) дар асарҳои шоирони классикии адабиёти тоҷику форс, инчунин адибони гуногуни назму насри тоҷик аз мушоҳидаи оморӣ фарқ накунандааст. Аз ҳамин ҷо дарк кардан мумкин аст, ки шоиру нависандагон дар асарҳои худ, аз замони пеш то ҳозир хеле кам калимаҳои навро дохил кардаанд, яъне калимаҳои куҳна бисёртар истифода шудаанд.

Басомади такроршавии ҳарф дар матн намуди калимаҳоро муайян кард, ки калимаҳо дар ҳама давраҳо якхелаанд. Яъне аз рӯи садонок ва ҳамсадоҳое, ки дар калимаҳо меоянд, калимаҳоро аз ҷиҳати оморӣ — математикӣ муайян мекунад, ки дар ҳама давраҳо муносибати зич доранд.

Дар рафти тадқиқотҳо маълумотҳои ҳаҷмашон хурд низ ҳисоб карда шуд, ки аз ҳама маълумоти камтар низ ҳамин хел натиҷаро нишон медиҳад. Басомади алифбои тоҷикӣ байни худ мувофиқ меоянд, инчунин коэффитсиенти муносибати зич аст ва фарзияҳо оиди натиҷаҳои оморӣ муҳимиятеро нишон доданд, ки ин асарҳои: [[Абулқосим Фирдавсӣ]] «Озармдухт» (1.13 Кб, 10 байт), [[Умари Хайём]] «Рубоиҳо» (26 Кб, 202 байт) ва [[Садриддин Айнӣ]]: Шеърҳо (11.5 Кб, 102 байт) мебошанд. Дар ҳамин ҷо маълум аст, ки барои мо асари зиёдро коркард кардан лозим нест, 10 байт кифоя аст, барои басомади вохӯрии ҳарфҳои забони тоҷикиро ба даст орем. Яъне мо метавонем аз рӯи ҳаҷми хурди маълумот басомади такроршавии алифбои тоҷикиро ҳисоб карда, хоси калимаҳои наву куҳнаашро муайян кунем.

Тадқиқотҳо оиди басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ дар [[рӯзнома]]ҳо ва [[маҷалла]]ҳои тоҷикӣ гузаронида шуд, ки натиҷаҳои дигар ба даст омаданд. Дар матнҳои маҷаллаву рӯзномаҳо миқдори такрорёбии алифбои тоҷикӣ дигар натиҷаро нишон доданд. Фоизнокии нишондиҳандаҳои маҷаллаву рӯзномаҳо, аз асарҳои адибони классику муосир фарқкунанда баромад.

Ин натиҷаҳо онро мефаҳмонад, ки калимаҳои нави бегона, калимаҳо тарҷумашудаи хоси забони тоҷикӣ набуда, калимаҳои нави пайдо шуда ва ё ин ки калимаҳои замонавӣ бисёртар ба газетаҳо ва маҷаллаҳо дохил шудаанд, онҳо калимаҳои хоси забони тоҷикиро ба як миқдори муайян аз даст додаанд, зеро истифодаи дигар калимаҳо миқдори муайяни фоизнокии фарқкунандаро дар калимаҳо каме бисёртар нишон дод.

Хулоса: Тадқиқотҳои аввалин оиди ҳисоби басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ дар кори зерин&lt;ref&gt;Усманов З. Д., Солиев О. М. Проблема раскладки символов на компьютерной клавиатуре — Душанбе: Ирфон, 2010, — 104 с.&lt;/ref&gt; оварда шудааст, лекин боз дар тадқиқоти дигар муқаррар карда шуд, ки басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ дар асарҳои классикон ва асарҳои адибони муосир аз мушоҳидаи оморӣ фарқ накунандааст&lt;ref&gt;Усманов З. Д., Косимов А. А. Частотность букв таджикской литературы — Доклады Академии наук Республики Таджикистан, 2015, т.58, № 2, соли 112—115&lt;/ref&gt;,&lt;ref&gt;Қосимов А. А. Басомади такроршавии ҳарфҳои адабиёти тоҷик — Маҷаллаи «Шафақ», Нашрияи Кумиҷроияи Ҳизби халқии демократии Тоҷикистон дар шаҳри Хуҷанд, 24.11.2015, № 21, соли 2.&lt;/ref&gt;. Ҳисоби миёнаи маълумот ба як ҳарфи алифбои тоҷикӣ ҳисоб карда шуд. Аз рӯи ин ҳисобҳо дар оянда тағйирёбии зуҳуроти калимаҳои нави забони тоҷикиро муайян кардан осон хоҳад гашт.

Ин комёбӣ ва дастовардҳо бо роҳбарии [[Зафар Усмонов]], академики Академияи илмҳои Тоҷикистон ва Хуршед Худойбердиев, номзади илмҳои физика ва математика ба даст омадааст.

=== Омории басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ ===
Омории басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ бе ҳисобгирии фосила (пробел):
{|class=&quot;wikitable sortable&quot;
!рутба ||ҳарф ||истифодабарӣ ||басомад ||маводи иттилоотӣ
|-
|1 ||&lt;b&gt;А ||195836 ||0,165 ||0,429
|-
|2 ||&lt;b&gt;О ||100038 ||0,084 ||0,301
|-
|3 ||&lt;b&gt;Р ||87084 ||0,074 ||0,277
|-
|4 ||&lt;b&gt;И ||86991 ||0,073 ||0,277
|-
|5 ||&lt;b&gt;Н ||81061 ||0,068 ||0,265
|-
|6 ||&lt;b&gt;Д ||80182 ||0,068 ||0,263
|-
|7 ||&lt;b&gt;У ||55282 ||0,047 ||0,206
|-
|8 ||&lt;b&gt;Б ||52717 ||0,045 ||0,200
|-
|9 ||&lt;b&gt;М ||49675 ||0,042 ||0,192
|-
|10 ||&lt;b&gt;Т ||42325 ||0,036 ||0,172
|-
|11 ||&lt;b&gt;С ||32392 ||0,027 ||0,142
|-
|12 ||&lt;b&gt;К ||32105 ||0,027 ||0,141
|-
|13 ||&lt;b&gt;Ш ||30861 ||0,026 ||0,137
|-
|14 ||&lt;b&gt;Ҳ ||30175 ||0,025 ||0,135
|-
|15 ||&lt;b&gt;З ||28835 ||0,024 ||0,131
|-
|16 ||&lt;b&gt;Е ||25284 ||0,021 ||0,118
|-
|17 ||&lt;b&gt;Г ||22190 ||0,019 ||0,108
|-
|18 ||&lt;b&gt;В ||18755 ||0,016 ||0,095
|-
|19 ||&lt;b&gt;Х ||18248 ||0,015 ||0,093
|-
|20 ||&lt;b&gt;Л ||14694 ||0,012 ||0,079
|-
|21 ||&lt;b&gt;Ӯ ||13967 ||0,012 ||0,076
|-
|22 ||&lt;b&gt;Ф ||12976 ||0,011 ||0,071
|-
|23 ||&lt;b&gt;П ||12425 ||0,010 ||0,069
|-
|24 ||&lt;b&gt;Ч ||10000 ||0,008 ||0,058
|-
|25 ||&lt;b&gt;Ҷ ||8748 ||0,007 ||0,052
|-
|26 ||&lt;b&gt;Й ||8447 ||0,007 ||0,051
|-
|27 ||&lt;b&gt;Ӣ ||7874 ||0,007 ||0,048
|-
|28 ||&lt;b&gt;Я ||6870 ||0,006 ||0,043
|-
|29 ||&lt;b&gt;Ё ||6454 ||0,005 ||0,041
|-
|30 ||&lt;b&gt;Қ ||4650 ||0,004 ||0,031
|-
|31 ||&lt;b&gt;Ғ ||2734 ||0,002 ||0,020
|-
|32 ||&lt;b&gt;Э ||1503 ||0,001 ||0,012
|-
|33 ||&lt;b&gt;Ъ ||1488 ||0,001 ||0,012
|-
|34 ||&lt;b&gt;Ж ||867 ||0,001 ||0,008
|-
|35 ||&lt;b&gt;Ю ||574 ||0,000 ||0,005
|-
|  ||&lt;b&gt;Сумма ||1184307 ||1 ||4,36
|}

Омории басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ бо ҳисобгирии фосила (пробел):
{|class=&quot;wikitable sortable&quot;
!рутба ||ҳарф ||истифодабарӣ ||басомад ||маводи иттилоотӣ
|-
|1 ||&lt;b&gt;Пробел ||265983 ||0,183 ||0,449
|-
|2 ||&lt;b&gt;А ||195836 ||0,135 ||0,390
|-
|3 ||&lt;b&gt;О ||100038 ||0,069 ||0,266
|-
|4 ||&lt;b&gt;Р ||87084 ||0,060 ||0,244
|-
|5 ||&lt;b&gt;И ||86991 ||0,060 ||0,243
|-
|6 ||&lt;b&gt;Н ||81061 ||0,056 ||0,233
|-
|7 ||&lt;b&gt;Д ||80182 ||0,055 ||0,231
|-
|8 ||&lt;b&gt;У ||55282 ||0,038 ||0,180
|-
|9 ||&lt;b&gt;Б ||52717 ||0,036 ||0,174
|-
|10 ||&lt;b&gt;М ||49675 ||0,034 ||0,167
|-
|11 ||&lt;b&gt;Т ||42325 ||0,029 ||0,149
|-
|12 ||&lt;b&gt;С ||32392 ||0,022 ||0,122
|-
|13 ||&lt;b&gt;К ||32105 ||0,022 ||0,122
|-
|14 ||&lt;b&gt;Ш ||30861 ||0,021 ||0,118
|-
|15 ||&lt;b&gt;Ҳ ||30175 ||0,021 ||0,116
|-
|16 ||&lt;b&gt;З ||28835 ||0,020 ||0,112
|-
|17 ||&lt;b&gt;Е ||25284 ||0,017 ||0,102
|-
|18 ||&lt;b&gt;Г ||22190 ||0,015 ||0,092
|-
|19 ||&lt;b&gt;В ||18755 ||0,013 ||0,081
|-
|20 ||&lt;b&gt;Х ||18248 ||0,013 ||0,079
|-
|21 ||&lt;b&gt;Л ||14694 ||0,010 ||0,067
|-
|22 ||&lt;b&gt;Ӯ ||13967 ||0,010 ||0,065
|-
|23 ||&lt;b&gt;Ф ||12976 ||0,009 ||0,061
|-
|24 ||&lt;b&gt;П ||12425 ||0,009 ||0,059
|-
|25 ||&lt;b&gt;Ч ||10000 ||0,007 ||0,050
|-
|26 ||&lt;b&gt;Ҷ ||8748 ||0,006 ||0,044
|-
|27 ||&lt;b&gt;Й ||8447 ||0,006 ||0,043
|-
|28 ||&lt;b&gt;Ӣ ||7874 ||0,005 ||0,041
|-
|29 ||&lt;b&gt;Я ||6870 ||0,005 ||0,037
|-
|30 ||&lt;b&gt;Ё ||6454 ||0,004 ||0,035
|-
|31 ||&lt;b&gt;Қ ||4650 ||0,003 ||0,027
|-
|32 ||&lt;b&gt;Ғ ||2734 ||0,002 ||0,017
|-
|33 ||&lt;b&gt;Э ||1503 ||0,001 ||0,010
|-
|34 ||&lt;b&gt;Ъ ||1488 ||0,001 ||0,010
|-
|35 ||&lt;b&gt;Ж ||867 ||0,001 ||0,006
|-
|36 ||&lt;b&gt;Ю ||574 ||0,000 ||0,004
|-
|  ||&lt;b&gt;Сумма ||1450290 ||1 ||4,25
|}

== Пайвандҳо ==
* [[Алифбои тоҷикӣ]]

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Алифбоҳо]]</text>
      <sha1>k4gq1m6bddvabfctb3fx8m4f1q9odt7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Комсомолобод (деҳа, н. Нуробод)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>206256</id>
    <revision>
      <id>1307223</id>
      <parentid>985656</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:57:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3100" xml:space="preserve">{{МА
 |мақом                   = Деҳа
 |номи тоҷикӣ             = Комсомолобод
 |номи аслӣ               = 
 |тасвир                  = 
 |тавсифи тасвир          = 
 |тобеият                 = 
 |кишвар                  = Тоҷикистон
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 
 |шакли минтақа           = Вилоят
 |минтақа                 = ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ
 |минтақа дар ҷадвал      = Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ {{!}} НТҶ
 |шакли ноҳия             = Ноҳия
 |ноҳия                   = ноҳияи Нуробод
 |ноҳия дар ҷадвал        = ноҳияи Нуробод {{!}} Нуробод
 |шакли ҷомеа             = Ҷамоат
 |ҷомеа                   = Деҳоти Комсомолобод
 |ҷомеа дар ҷадвал        = 
 |тақсимоти дохилӣ        = 
 |шакли роҳбарӣ           = Раиси маҳалла
 |роҳбар                  = 
 |замони таъсис           = 
 |аввалин номбарӣ         = 
 |номҳои пешина           = 
 |мақом аз                = 
 |забони расмӣ            = тоҷикӣ
  |аҳолӣ                  = 5438
  |соли барӯйхатгирӣ      = 2017
  |зичӣ                   = 
  |агломератсия           = 
  |ҳайати миллӣ            = [[мардуми тоҷик|тоҷикон]]
  |ҳайати динӣ             = [[мусулмон]]они [[ҳанафӣ|ҳанафимазҳаб]]
  |этнохороним            = 
 |вақти минтақавӣ         = 
 |DST                     = 
 |коди телефон            = +992 3133
 |нишонаи почта           = 737450
 |нишонаҳои почта         = 
 |коди мошинҳо            = TJ08
 |шакли шиноса            = 
 |шиносаи ададӣ           = 
 |гурӯҳ дар Commons       = 
 |сайт                    = 
}}
'''Комсомолобод''' (қабл. '''Помбачӣ''') — [[деҳа]] дар [[Ҷамоати деҳот|ҷамоати]] [[деҳоти Комсомолобод]]и [[ноҳияи Нуробод]]. Дар гузашта маркази ноҳия. Маркази ҷамоати ҳамном. Аз Комсомолобод то маркази ноҳия 19 км. Аҳолиаш 5438 нафар ([[2017]]), тоҷикон.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Сарчашма ==
* Тақсимоти маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон — {{Д.}}: [[СИЭМТ]], 2017. — 580 с. — ISBN 978-99947-33-68-2

{{Тоҷикистон-нопурра}}

{{ноҳияи Нуробод}}

[[Гурӯҳ:Деҳаҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Деҳаҳои ноҳияи Нуробод]]
[[Гурӯҳ:Ҷамоати Комсомолобод]]</text>
      <sha1>d8gezjrd74sr5s0n7t3ymmlnvxs9ibc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Маориф дар Тоҷикистон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>207217</id>
    <revision>
      <id>1307201</id>
      <parentid>1293503</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:15:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>/* Маориф дар замони истиқлол */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="61381" xml:space="preserve">'''Маориф дар Тоҷикистон''' — яке аз самтҳои афзалиятноки сиёсати иҷтимоии [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] маҳсуб меёбад&lt;ref&gt;Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи маориф». Моддаи 3.&lt;/ref&gt;.

== Таърих ==
Тоҷикон яке аз мардумони қадими [[Осиёи Марказӣ]] мебошанд, ки фарҳанги бостонӣ ва муассисаҳои таълиму тарбияи дар замони қадим ва ибтидои асрҳои миёна ташаккулёфта (дабистон, дабиристон ва ғайра) доштанд. Дар асрҳои миёна ин низоми таълиму тарбия дар шакли мактабу мадрасаҳо, ки барои омӯзонидани шариати ислом ва дигар улуми мутадовилаи вақт роиҷ буд, амал менамуданд. Дар мактабҳо таълими ибтидоӣ ва дар мадрасаҳо таълими миёна ва олӣ марсум буд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

== Маориф дар даврони шӯравӣ ==
Пас аз истиқрори Ҳокимияти Шӯравӣ масоили маориф, омӯзишу парвариш, сохтмони мактабҳо, муассисаҳои таҳсилоти ҳамагонӣ дар мадди аввал қарор гирифтанд. Аз рӯзи аввали барпо гардидани сохти нав дар ин сарзамин ба масъалаи маориф ва низоми таълиму тарбия диққати махсус дода мешуд. Моҳҳои март ва апрели соли 1918 мувофиқи қарори намояндагони ташкилотҳои ҷамъиятии шаҳри Хуҷанд дар ин шаҳр ва дигар шаҳру ноҳияҳои ин минтақа Шӯрои маорифи халқ ташкил шуд, ки онҳо дар таъсиси мактаби нав, таълими ҳатмии бачагон ва маҳви бесаводӣ нақши муассир гузоштанд&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web|url=http://maorif.tj/tarih/inilobi-oktyabr-va-taavvuli-soai-maorif-soloi-1917-1940|title=Инқилоби Октябр ва таҳаввули соҳаи маориф (солҳои 1917-1940)|author=|website=Вазорати илм ва маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон|date=|publisher=maorif.tj|lang=tg|accessdate=2018-02-13}}&lt;/ref&gt;.

Бо вуҷуди ҳамагуна мушкилиҳои иқтисодӣ ва сиёсӣ дар ин минтақа дар охири соли 1918 19 мактаб ва соли 1919 73 мактаби дараҷаи якум ва дуюм амал мекард. Соли 1920 аввалин мактаби ибтидоии духтарона дар Хуҷанд таъсис дода шуд.

Ба тараққиёти минбаъдаи мактабҳои нав қарори қабулнамудаи Комитети иҷроияи марказии Туркистон аз 5 августи соли 1919 мусоидат намуд. Мувофиқи он шӯроҳои маҳаллӣ вазифадор гардиданд то ҳамаи биноҳоеро, ки барои эҳтиёҷоти соҳаи маориф сохта шудаанд, новобаста аз тобеияташон ба ихтиёри шӯроҳои маҳаллии маорифи халқ вогузор намоянд. Барои дар амал татбиқ намудани қарори шӯроҳои маҳаллии ноҳияҳои шимолии Тоҷикистон комиссияи махсус ҷиҳати муайян намудани чунин биноҳо ташкил ёфт&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;.

Барои вусъат додани сохтмони мактабҳои нав Шӯрои Комиссариати халқии ҶХШС Туркистон соли 1919 ба Комиссариати маорифи халқ аз буҷет зиёда аз 200 млн. сум ҷудо намуд. Аз ин миқдор 700 ҳазораш барои рушду нумӯи маориф ва тандурустии уезди Хуҷанд ҷудо гардид. Дар натиҷа дар охири соли 1921 дар ин ҷо 37 мактаб фаъолият дошт, ки дар онҳо 1197 нафар хонанда таҳсил мекард. Мактабҳои нави шӯравӣ на танҳо дар шаҳрҳо, балки дар деҳаҳо низ таъсис меёфтанд. Ба ташвиқоти баъзе мухолифи ҳукумат н нигоҳ накарда, халқи заҳматкаш дар ташкилу таъсиси мактабҳои нав фаъолона иштирок мекарданд. Масалан, аҳолии Хуҷанд соли 1923 барои сохтмони мактаби нав 14000 сум ҷамъ намуда, дар сохтмону тармими мактабҳо иштирок карданд. Дар Самарқанд бошад, аҳолӣ барои таҷҳизонидани мактаб-интернати бачагони ятиму бепарастор қариб 40 ҳазор сум ҷамъ оварданд&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;.

Аз соли 1921 дар қисматҳои Бухорои шарқӣ аввалин шуда ба сохтмони мактаби нави шӯравӣ иқдом намуданд. 15 марти 1921 дар Душанбе Нозироти вилоятӣ (Шуъбаи маорифи халқи Бухорои Шарқӣ) таъсис ёфт. Бо ташаббуси ин Шуъба июли 1921 Анҷумани вилоятии кормандони маориф давъат шуд. Дар ин Анҷуман камбудҳои кори мактабу маориф мавриди муҳокима қарор гирифтанд ва роҳҳои бартараф намудани онҳо муайян гардиданд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

Анҷуман вазъи соҳаи маорифро дар Бухорои Шарқӣ таҳлилу баррасӣ намуда, доир ба тараққиёти минбаъдаи он қарори дахлдор қабул намуд. Дар натиҷаи чорабиниҳои мушаххас баҳори соли 1921 дар Бухорои Шарқӣ 5 мактаби нави шӯравӣ таъсис ёфт, ки дар онҳо 600 нафар бачагон таҳсил мекарданд. Ҳамзамон, мактабҳои нави шӯравӣ дар Кӯлоб, Ховалинг, Ғарм, Ҳоит ва дигар мавзеъҳо ташкил ёфтанд. Соли таҳсили 1923–1924 дар Кӯлоб, Ғарм ва Душанбе яктогӣ интернат кушода шуд, ки дар онҳо 92 нафар бачагон дарс мехонданд. Соли 1923 дар Помир дар назди кумитаи инқилобии вилоят Шуъбаи маорифи халқ таъсис ёфт, ки ҳамзамон вазифаи мактабро ба уҳда дошт. Дар назди ин мактаб барои тарбияи фарзандони деҳқонони камбағал ва ятимон интернат таъсис дода шуд. Дар мактаб ва интернат 50 нафар бачагон таҳсил мекарданд. Дар ташкили таълиму тарбияи насли навраси тоҷик қисмҳои Артиши Сурх низ фаъолона иштирок намуданд. Онҳо дар Кӯлоб ва Ғарм 50 нафар бачагонро ба тарбияи худ гирифтанд. Бо дастгирии комсомолони Шуъбаи сиёсии полки 76 дар Кӯлоб аввалин интернат сохта шуд&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;.

=== Маориф дар давраи ҶМШС Тоҷикистон ===
Баъди тақсимоти миллии Осиёи Марказӣ (октябри соли 1924) Ҷумҳурии худмухтори шӯравии сотсиалистии Тоҷикистон ташкил ёфт.   Кумитаи инқилобии ҷумҳурӣ дар аввалин маҷлиси худ (7 декабри соли 1924) ба тамоми заҳматкашони Тоҷикистон муроҷиатнома қабул намуд. Дар он самтҳои асосии ҷумҳурӣ доир ба барқарор кардани хоҷагии мамлакат ва соҳибмаърифат намудани мардум муайян шуданд. Масъалҳои мавриди назар, инчунин ташкил намудани мактабҳои нави шуравӣ яке аз вазифаҳои муҳимтарини ташкилоти ҳизбӣ ва ҳукумати Тоҷикистон ба шумор мерафт. Бо мақсади танзими кори маориф (14 декабри соли 1924) Комиссариати маорифи халқи ҶХШС Тоҷикистон ташкил гардид, ки он 11 феврали соли 1925 дар Душанбе ба кор шурӯъ намуд. Аввалин Комиссари маорифи халқ [[Аббос Алиев]] ва ҷонишини он [[Абулқосим Лоҳутӣ]] буд&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 70. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7&lt;/ref&gt;. Комиссариати маорифи халқ фаъолияти худро барои ба меҳнаткашони ҷумҳурӣ фаҳмонида додани моҳияти мактаби нави шӯравӣ, ташкилу рушду нумӯи он, таълиму тарбияи кадрҳои омӯзгорӣ, ҷалб намудани бачагон ба мактаб, мубориза бар зидди бесаводӣ равон карда буд. Комиссариати маорифи халқ дар ихтиёраш 18 мактаб, 593 хонанда ва 48 омӯзгор дошт.

Ба мақсади ҷалб намудани фарзандони меҳнаткашон ба мактаби шӯравӣ ва афзудани нуфузи он дар байни аҳолӣ Комитети инқилобии Ҷумҳурии Тоҷикистон 30 сентябри соли 1925 «Дар бораи имтиёзу бартарии оилаҳое, ки фарзандонашон дар мактаби советӣ мехонанд» қарор қабул намуд. Мувофиқи он падару модароне, ки бе монеъият фарзандони худро ба мактаби нави шӯравӣ ба хондан мефиристоданд, аз давлат ёрдампулӣ, тухмӣ, масолеҳи сохтмонӣ ва ғайраро бепул мегирифтанд.

Барои боз ҳам ташаккул додани низоми маориф ва баланд бардоштани фарҳангу тамаддуни халқи тоҷик анҷумани якуми Муассисони умумитоҷикистонии шӯроҳо (декабри соли 1926) «Декларатсияи ҷорӣ намудани таълими умумии бепули меҳнаткашони ҶХШС Тоҷикистон»-ро қабул намуд, ки дар он чунин омадааст: «Ҳарҷониба кӯшидан лозим аст, ки оммаи васеътарини меҳнаткашони ҶХШС Тоҷикистон ҳамроҳи дигар ҷумҳуриҳои иттифоқӣ ба роҳи бунёдкории эҷодии маданияти ягонаи сотсиалистӣ, ҳамчунин ба роҳи протсесси иқтисодӣ бароянд, ки он ба некӯаҳволии хоҷагии оммаи васеи меҳнаткашони Тоҷикистон оварда мерасонад»&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;.

Ҳукумати ҷумҳурӣ оид ба ташвиқу таблиғи мактаби нав дар байни аҳолӣ истифодаи на танҳо маблағи давлатӣ, балки дар ин кор ҳисса гузоштани мардумро низ вусъат бахшид. Деҳқонон тадриҷан фарзандонашонро ба мактаб мефиристоданд ва дар кори сохтмони мактабҳои нав кумаки моддиву амалӣ мерасониданд.

Шумораи мактабҳо ва хонандагон сол аз сол меафзуд. Агар соли таҳсили 1926-1927 шумораи мактабхо 150 ва шумораи хонандагон 5024 нафар бошад, соли хониши 1927-1928 ба 258 ва 9070 хонанда, соли хониши 1928-1929 миқдори мактабҳо ба 308 ва шумораи хонандагон ба 12000 расид.

Соли хониши 1927-1928 ҳамагӣ 5,6% ва дар соли хониши 1928-1929 21,3% бачагони синни мактабӣ ба таълим фаро гирифта шуда буданд. Дар ҷумҳурӣ барои маҳви бесаводии одамони калонсол низ аҳамияти ҷиддӣ дода шуд. Агар соли 1925-1926 дар 63 мактаби маҳви бесаводӣ 1450 нафар калонсолон савод омӯхта бошанд, соли таҳсили 1928-1929 миқдори мактабҳо ба 314 ва саводомӯзон ба 84000 нафар расонида шуд.

Ҳукумат барои рушду нумӯи маорифи халқ маблағгузориро афзун намуд. Агар соли 1924 барои ин соҳа 180 ҳазор сум ҷудо гардида бошад, пас соли 1929 ин маблағ ба 13 млн. 749 ҳазор сум расонида шуд. Бо вуҷуди ин, соли хониши 1928 аз 398 мактаб ҳамагӣ 5 фоизаш бинои типи махсус дошт. Аксарияти мактабҳо дар биноҳои куҳна бе пояи моддию техникӣ, тахтаи синф, нимкат ва ғайра амал мекарданд.

Дар натиҷаи ташкилшавии мактабҳои нав дар ҷумҳурӣ дар назди таълиму тарбияи насли наврас вазифаҳои нав гузошта шуд. Вазифаҳои нави мактаб дар барномаи қабулкардаи анҷумани VIII умумииттифоқии Ҳизби коммунист равшану возеҳ муайян шуда буд. Барнома таърифи аниқи моҳияту мазмуни мактаби шӯравиро дар худ таҷассум мекард. Дар равиши таълиму тарбияи бачагон бештар ба тарбияи ахлоқӣ диққат дода, дар хонандагон тарбия намудани ҳисси ёрию дӯстӣ, бародарию баробарӣ, коллективизм дар дараҷаи аввал меистод.

Дар   мактабҳо ячейкаҳои аввалини ташкилоти бачагон ташкил гардиданд ва фанҳои нави таълимӣ, аз ҷумла забони модарӣ, арифметика, ҷуғрофия, таърих ба хонандагон омӯзонида мешуданд. Дар мактабҳо имтиҳонҳои чорякӣ, нимсола ва солона гузаронида мешуд. Ҳамаи ин чораҷӯиҳо ба равиши таълиму тарбияи бачагон таъсири хуб расонида, обрӯ ва эътибори мактаби нави тоҷикро дар байни аҳолӣ дучанд намуд.

Далели дигаре, ки ба равиши корҳои таълиму тарбияи ҷавонон ва насли навраси тоҷик кумаки бузург расонид, ин тартиб додану чоп намудани китобҳои дарсӣ, тарҷумаи баъзе асарҳо ва нашри матбуоти даврӣ мебошад. Дар ин солҳо аввалин китобҳои дарсӣ барои мактабҳои тоҷикӣ чоп шуданд. Инҳо алифбоҳои Муҳаммад Самадзода Собит «Мифтоҳултаълим» (1922), Саидризо Ализода «Соли нахустин» (1923), Нисормуҳаммад Афғони Юсуфӣ  «Алифбои тоҷик» (1924), Садриддин Айнӣ «Алифбо» (1923) ва китоби дарсии арифметикаи Нисормуҳаммадов «Мухтасарраҳнамои ҳисоб» маҳсуб мешаванд&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;.

Барои ҷоннок намудани нашр ва тарҷумаи китобҳои дарсӣ соли 1924 Комиссияи илмии тоҷик ташкил гардид. Дар натиҷаи фаъолияти кори ин комиссия нашр ва тарҷумаи китобҳои дарсӣ, дастурҳои таълимию методӣ барои мактабҳои тоҷикӣ сифатан беҳтар гардида, рӯ ба афзоиш ниҳод. Чунончӣ, дар ибтидои соли хониши 1927-1928 барои мактабҳои тоҷикӣ 6 номгӯй китобҳои дарсӣ ва дастурҳои таълими оид ба математика, морфологияю синтаксиси забони тоҷики, табиатшиносӣ, адабиёти тоҷик ва ғайра чоп гардид. То охири соли хониш шумораи китобҳои дарсӣ ба 14 номгӯӣ расид&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;.

=== Маориф дар давраи ҶШС Тоҷикистон ===
16 октябри соли 1929 анҷумани сеюми фавқулоддаи шӯроҳои Тоҷикистон хоҳиши халқи тоҷикро ба назар гирифта, дар бораи ташкил ёфтани ҶШС Тоҷикистон ва ихтиёран ба ҳайати ИҶШС дохил гаштани он қарор қабул кард. Илова бар ин, анҷуман масъалаҳои муҳимтарини хоҷагӣ, сиёсию маданӣ, аз он ҷумла соҳаи маорифи ҷумҳурии навташкилро дида баромада, ба Ҳукумати ҷумҳурӣ пешниҳод намуд, ки вазифаҳои асосии ин соҳаро дар муддати кӯтоҳ дида барояд. Дар натиҷа моҳи апрели 1930 Кумитаи марказии Ҳизби коммунисти Тоҷикистон масъалаи соҳаи маорифи ҷумҳуриро муҳокима намуда, аз рӯи ин масъала қарори васеъ қабул кард, ки дар он вазифаҳои асосии ташкилотҳои ҳизбӣ дар соҳаи маорифи халқ муайян гардида буд. Мувофиқи он ташкилотҳои хизбӣ вазифадор шуданд, ки то охири панҷсолаи якум 75% кӯдакони синни мактабии ноҳияҳои шарқӣ, 100% кӯдакони ноҳияҳои шимолии Тоҷикистон ва то охири соли таҳсили 1931-1932 тамоми кӯдакони синни мактабӣ ба таълим фаро гирифта шаванд. Ба инкишофи соҳаи маорифи халқ дар ҷумҳурӣ қарорҳои анҷумани якуми муассисони Ҳизби коммунисти Тоҷикистон (июни соли 1930) низ нақши калон бозид. Анҷуман доир ба рушду нумӯи соҳаи маорифи халқ қарор «Оид ба сохтмони маданӣ» қабул намуд. Дар асоси ин қарор дар ҷумҳурӣ амалиёти маданӣ эълон гардид. Амалиёти маданӣ бояд вазифаҳои паҳн намудани маданияти нав, ташкил намудани мактабҳои маҳви бесаводӣ, ҷорӣ намудани таълими умумии ҳатмӣ, сохтану таъмири мактабҳо, тайёр намудани омӯзгорону кормандони соҳаи фарҳанг ва ғайраро ҳал мекард. Дар натиҷаи фаъолияти иштирокчиёни ин амалиёт дар соли таҳсилӣ 1929-1930 шумораи мактабҳо ва хонандагон дар он хеле афзуд.

11 октябри 1930 Комитети марказӣ ва Шӯрои Комиссариати халқи ҶШС Тоҷикистон дар маҷлиси якҷояи худ «Дар бораи ҷорӣ намудани таълими умумии касбӣ дар ҷумҳурӣ» қарор қабул кард. Мувофиқи ин қарор дар шаҳрҳои Душанбе, Хуҷанд ва Ӯротеппа таҳсилоти ҳафсола, дар деҳа ва ноҳияҳои дигар таълимоти панҷсола (мактаби дараҷаи якум) ҷорӣ гардид. Дар таҳкиму мустаҳкамшавии минбаъдаи маорифи тоҷик қарорҳо «Дар бораи мактаби ибтидоӣ ва миёна» (аз 15 сентябри 1931) ва «Дар бораи барномаҳои таълимӣ ва реҷа дар мактабҳои ибтидоӣ ва миёна» (аз 25 августи 1932) нақши бузург бозиданд. Комиссариати маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон бо мақсади аз нав дида баромадани барномаҳо аз ҳисоби Комитети Шӯрои давлатии олимон, коркунони донишкадаҳои педагогӣ ва муаллимони мактабҳо комиссияи махсус ташкил намуд. Соли таҳсили 1933–34 ҳамаи мактабҳои ҷумҳурӣ аз рӯйи барномаи нав ба кор шурӯъ карданд. Барои амалӣ гардидани барномаи таълими умумӣ аз 15 сентябр то 15 октябри 1932 бо ташаббуси Комиссариати маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон курси якмоҳаи таълими умумии мактабӣ гузаронида шуд. Дар давраи якмоҳаи таълим дар ҳамаи ноҳияҳои ҷумҳурӣ сохтмону таъмири мактабҳо, таъмин намудани мактабҳо бо ашёи хониш ва ғайра сурат гирифт. Дар ин солҳо бо китобҳои дарсӣ таъмин намудани мактабҳо низ яке аз масъалаҳои муҳим ба шумор мерафт. Бо ин мақсад моҳи феврали 1932 қарор «Дар бораи китобҳои дарсӣ барои мактабҳои ибтидоӣ ва миёна» қабул карда шуд. Дар натиҷаи чораҷӯиҳо соли таҳсили 1933–34 аз 40 номгӯй китобҳои дарсии доимии дар нақша пешбинигардида 17 номгӯй аз чоп баромад. Дар солҳои баъдӣ нашри китобҳои доимии мактабӣ аз ҷиҳати миқдору сифат беҳтар гардид. Яке аз масъалаҳои муҳимми ин давра тайёр кардани кадрҳои омӯзгорӣ ба шумор мерафт. Дар ин давра Комиссариати маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон барои кушодани якчанд донишкадаҳои миёнаи омӯзгорӣ, факултаҳои коргарӣ, омӯзишгоҳҳои тиббӣ, хоҷагии қишлоқ ва курсҳои муаллимтайёркунӣ вазифадор гардид.

==== Кушодашавии аввалин омӯзишгоҳҳо ====
Бо мақсади тайёр намудани кадрҳои омӯзгорӣ моҳи сентябри 1925 дар Душанбе аввалин омӯзишгоҳи омӯзгорӣ ва курси семоҳаи муаллимтайёркунӣ кушода шуд. Соли таҳсили 1928–29 се омӯзишгоҳи омӯзгорӣ вуҷуд дошт, ки дар онҳо 360 нафар омӯзгорон дарс мехонданд. 1 сентябри 1931 Донишкадаи омӯзгории Душанбе (аввалин мактаби олӣ дар ҳудуди ҳозираи Тоҷикистон) ва соли 1932 дар Ленинобод Донишкадаи дуюми омӯзгорӣ кушода шуд. Баъдтар Комиссариати маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон дар асоси қарори махсус Институтии такмили ихтисоси кадрҳои соҳаи маорифи халқро таъсис дод. Дар маҳалҳо курсҳо, омӯзишгоҳҳои ғоибона ташкил ёфтанд. Соли таҳсили 1936–37-ум 80 дарсади муаллимони ҷумҳурӣ ба курсҳои такмили ихтисос фаро гирифта шуданд. Барои бо омӯгорони баландихтисос таъмин намудани мактабҳои ҷумҳурӣ соли таҳсили 1939–40 дар Душанбе ва Ленинобод донишкадаҳои дусолаи муаллимтайёркунӣ кушода шуданд. Июли соли 1940 «Дар бораи ташкил кардани Донишкадаи омӯзгорӣ дар шаҳри Кӯлоб» қарор қабул карда шуд. Соли 1933 дар назди Комиссариати маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон Пажӯҳишгоҳи илмҳои педагогӣ ташкил карда шуд, ки ба рафти корҳои илмӣ – таҳқиқотӣ дар соҳаи педагогика таъсир расонд. Дар ин солҳо як гурӯҳ олимони тоҷик ба корҳои илмӣ – таҳқиқотӣ дар соҳаи педагогикаи тоҷик шурӯъ карда, мақолаҳои худро доир ба таълиму тарбия ва мактабшиносӣ эҷод намуданд.

==== Маориф дар солҳои ҶБВ ====
ҶБВ (1941–45) ба соҳаи маориф зарбаи ҳалокатовар зад. Дар моҳҳои аввали ҷанг бисёр биноҳои мактабҳо ба шифохонаҳо ва муассисаҳои ҳарбӣ табдил дода шуданд. Кори мактабҳо мушкил гардида, мактаббачагон дар ду ё се баст мехонданд. Талабагон аз набудани ашёи хониш танқисӣ мекашиданд, солҳои 1942–43 ягон китоби дарсӣ чоп нашуд, ҳазорҳо мактаббачагон мактабро тарк карданд. Дар давраи ҷанг вазифаи аввалиндараҷаи мактаб тарбияи ватандӯстӣ, башардӯстӣ ва кории бачагон буд. Бо ин мақсад дар барнома ва нақшаҳои таълимӣ тағйирот дароварда шуд. Дар рафти таълим ба фанҳои биология, зоология, ҷуғрофия, физика ва кимиё хусусияти амалӣ дода шуд. Бачагон бештар вақти худро ба меҳнати фоиданоки ҷамъиятӣ сарф мекарданд. Дар солҳои ҶБВ масъалаи маҳви бесаводӣ ва чаласаводӣ дар маркази диққати кормандони маориф қарор дошт. Ба мақсади бартараф кардани бесаводӣ ва чаласаводӣ дар байни калонсолону ҷавонон Шӯрои Комиссарони халқи ҷумҳурӣ 14 феврали 1941 «Дар бораи тамоман барҳам додани бесаводӣ дар Тоҷикистон» қарор қабул кард. Мувофиқи ин қарор то соли 1942–43 бесаводӣ дар ҳамаи ноҳияҳои Тоҷикистон бояд тамоман барҳам дода мешуд. Вале ин қарор бо сабабҳои гуногун иҷро нашуд. Бо вуҷуди ин, дар натиҷаи кори самараноки кормандони маорифи халқ миқдори мактабҳои маҳви бесаводӣ ва шунавандагони онҳо зиёд шуда, соли 1943 дар онҳо 36900 кас савод омӯхтанд. Бояд соли 1944-ум 20 ҳазор одамони бесавод ва чаласавод ба курсҳои саводомӯзӣ фаро гирифта мешуданд. Дар ин асос дар ҳамаи ноҳияҳои ҷумҳурӣ мактабҳо ва маҳфилҳои маҳви бесаводӣ ва чаласаводӣ кори худро аз нав сар карданд. Барои беҳтар ташкил намудани таҳсили ҷавононе, ки дар истеҳсолот кор мекарданд, Комиссариати маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон 24 сентябри 1943 дар бораи ташкил намудани мактабҳои коргарҷавонон дар ҷумҳурӣ фармон баровард. Соли таҳсили 1943–44 имконияти кушодани 11 мактаб бо 850 хонанда муяссар гардид. Соли таҳсили 1944–45 дар ҷумҳурӣ 170 мактаби коргарҷавонон ташкил карда шуд, ки дар онҳо 4,6 ҳазор хонандагон таҳсил мекарданд. Дар давраи ҶБВ тайёр намудани кадрҳои омӯзгорӣ яке аз масъалаҳои муҳимтарини соҳаи маориф ба шумор мерафт. Зеро аз 22 июни 1941 то 25 октябри 1942 аз ҷумҳурӣ қариб 5 ҳазор муаллим ба сафҳои Артиши Шӯравӣ даъват шуда буданд. Таъмини мактабҳои ҷумҳурӣ бо муаллимон, инчунин ба муаллимӣ тайёр намудани хонандагони синфҳо 9–10-ро ба эътибор гирифта Комиссариати маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон ҳафтае се соат дарси тайёрии омӯзгориро ба барномаи таълим дохил намуд. Дар ин дарсҳо хонандагон ба педагогика, психология ва методикаи таълими фанҳои алоҳида шинос мешуданд. Дар давраи таътили тобистона курсҳои думоҳаи муаллимтайёркунӣ ташкил шуда буданд. Барои таъмин кардани эҳтиёҷоти мактабҳои ҷумҳурӣ бо муаллимон донишкадаи дусолаи муаллимии занонаи Ленинобод 1 октябри 1943 ба Донишкадаи омӯзгорӣ табдил дода, дар назди он курси тайёрӣ барои 100 нафар ташкил карда шуд. Омӯзишгоҳҳои омӯзгории занонаи Ленинобод ва Конибодом ба омӯзишгоҳҳои омӯзгории умумӣ табдил ёфтанд. Омӯзишгоҳи омӯзгории Хоруғ баъди таътили кӯтоҳмуддат аз нав ба кор шурӯъ намуд. Аз сентябри 1944 омӯзишгоҳҳои омӯзгории Панҷакент ва Ғарм дубора ба кор сар карданд.

==== Маориф баъд аз ҷанг ====
Вазифаҳои аввалиндараҷаи соҳаи маориф баъд аз ҷанг васеъ намудани шабакаи таҳсилоти умумӣ дар шаҳру деҳот, ташкили таълими ҳатмии бачагон аз синни 7-солагӣ, беҳтар намудани тайёрии кадрҳои омӯзгорӣ, зиёд намудани нашри адабиёт ва баланд бардоштани сифати таълиму тарбия ба ҳисоб мерафт. Масъалаи бо муаллимони баландихтисос таъмин намудани мактабҳо дар охири панҷсолаи панҷум иҷро гардид. Дар ду панҷсолаи баъдиҷангӣ 13 ҳазор муаллим омӯзонда шуд. Соли 1958 дар мамлакат таҳсилоти умумии ҳатмии ҳаштсола муқаррар гардид. Дар натиҷаи ислоҳоти мактабҳои таълими умумӣ низоми нави маориф ҷорӣ шуд. Муҳлати таҳсил дар мактабҳои ибтидоӣ 4 сол, дар мактабҳои миёнаи нопурра 4 сол, дар мактабҳои миёна 3 сол муқаррар гардид. Шумораи мактабҳо, мактаб-интернатҳо афзуд. Дар ин солҳо барои дар амал татбиқ намудани ягонагии равиши таълиму тарбия, ба ҳаёт наздик намудани мактаб ва дар нақшаю барномаҳои мактабӣ инъикос намудани талаботи илму техника кормандони соҳаи маорифи халқ корҳои бисёреро анҷом доданд. Бо максади тайёр намудани кадрҳои омӯзгорӣ дар низоми он тағйирот ворид гардид. Соли таҳсили 1954–55 шуъбаҳои ғоибонаи омӯзишгоҳҳои Ленинобод, Конибодом, Хоруғ, Орҷоникидзеобод ва соли таҳсили 1955–56 омӯзишгоҳҳои Кӯлобу Ғарм, соли 1956 Омӯзишгоҳи педагогии Ӯротеппа, дар давоми соли таҳсили 1958–60 омӯзишгоҳҳои Орҷоникидзеобод, Конибодом ва Қӯрғонтеппа барҳам дода шуданд. Ба ҷойи омӯзишгоҳҳои басташуда қабули донишҷӯён дар донишкадаҳои омӯзгорӣ зиёд гардид. Соли таҳсили 1956–57 Донишкадаи муаллимтайёркунии занонаи Ленинобод, Институти педагогии Ленинобод ва Институти муаллимтайёркунии Душанбе ва соли таҳсили 1957–58 Институти педагогии занонаи Душанбе ба Институти педагогии Душанбе ба номи Т. Г. Шевченко муттаҳид карда шуд. Пояҳои моддию техникии институтҳои педагогии Душанбе, Ленинобод ва Кӯлоб хеле мустаҳкам гардид. Бо вуҷуди тадбирҳои андешидашуда ҳанӯз ҳам дар мактабҳои таҳсилоти умумӣ муаллимон намерасиданд. Бинобар ин соли таҳсили 1962–63 Институти педагогии Кӯлоб бо факултаҳои филологияи тоҷик, физика ва математика, соли таҳсили 1963–64 омӯзишгоҳҳои Конибодом ва Қӯрғонтеппа аз нав барқарор карда шуданд. Омӯзишгоҳи педагогии Ҳисор таъсис ёфт. Илова бар ин барои таъмин намудани мактабҳо бо муаллимони забони русӣ дар назди институтҳои педагогӣ, Институти таҳқиқоти илмҳои педагогии Душанбе, Институти такмили ихтисоси муаллимони Ленинобод, Институти педагогии Кӯлоб, шуъбаҳои маорифи шаҳрҳои Қӯрғонтеппа ва Хоруғ курсҳои кӯтоҳмуддат ташкил карда шуданд. Дар ин солҳо бо мақсади баланд бардоштани ихтисоси муаллимон дар Душанбе, Ленинобод, Хоруғ, Кӯлоб ва Қӯрғонтеппа институтҳои такмили ихтисоси муаллимон ва дар назди мактабҳо ва шуъбаҳои маориф кабинетҳои методии байнимактабӣ ташкил ёфтанд. Аз 1 сентябри 1964 мактаби 11-солаи таълими истеҳсолӣ ба мактаби 10-сола табдил дода шуд ва дар ҷумҳурӣ низоми зерини таҳсилоти умумӣ ҷорӣ гардид: таҳсили ибтидоӣ – 4 сол, миёнаи нопурра – 4 сол, таҳсили миёна – 2 сол.

==== Солҳои 70-ум ====
Солҳои 70-ум вазорат ба масъалаҳои мустаҳкам намудани пояи моддӣ-техникии мактабҳо (сохтмони мактабҳо, асбобҳои таълимӣ, таҷҳизонидани кабинету лабораторияҳои мактабҳо бо асбобҳои зарурӣ), дуруст ҷобаҷогузории шабакаи мактабҳо, тайёр кардани кадрҳои омӯзгорӣ, баланд бардоштани сифати таълиму тарбия, сохту шаклҳои корҳои таълимию тарбиявӣ, ба кори фоиданоки ҷамъиятӣ тайёр намудани мактаббачагон, беҳтар намудани таълими коргарҷавонони шаҳру деҳот ва ҷорӣ намудани таҳсилоти умумии миёнаи ҷавонон диққати махсус дод. 24 декабри 1974 «Қонун дар бораи маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон» қабул гардид. Солҳои 1971–75 шумораи мактабҳо ва фарогирии хонандагон ба мактаб афзоиш ёфт. Дар ин давра дар ҷумҳурӣ 476 мактаби нав барои 158,5 ҳазор хонанда сохта шуд. Соли 1975 миқдори комбинатҳои байнимактабии таълимию истеҳсолӣ 4,5 маротиба афзуд. Соли таҳсили 1979–80-ум 22 ҳазор нафар хонанда аз рӯйи 44 касб тарбияи меҳнатӣ гирифт. Соли 1980-ум 535 бригадаи истеҳсолии талабагӣ, 487 урдугоҳи меҳнатию истироҳатӣ ташкил гардиданд. Солҳои 80 маорифи кишвар бемайлон рушд менамуд. Солҳои 1981–83 дар ҷумҳурӣ 75,4 ҳазор ҷой барои хонандагон сохта ба истифода дода шуд. Барои дар амал татбиқ намудани ягонагии раванди таълиму тарбия нақшаю барномаҳои нави таълимӣ таҳия гардиданд. Мувофиқи онҳо муҳлати таҳсил дар мактаби ибтидоӣ се сол муайян гардид. Дар ин давра барои беҳтар намудани усулҳои таълим, тайёр намудани кадрҳои омӯзгорӣ чораҳои судманде андешида шуданд. Дар асоси қарори махсус дар заминаи Институти педагогии Душанбе Институти тарбияи ҷисмонии Тоҷикистон (1971), ҳамчунин дар Душанбе Институти педагогии забони русӣ ва дар Қӯрғонтеппа Филиали Институти педагогии Душанбе ба номи Т. Г. Шевченко ташкил карда шуд. Ҳамаи ин тадбирҳо дар тайёр намудани муаллимони ихтисосманд ва зиёд шудани миқдори донишҷӯён дар ҷумҳурӣ нақши муҳим гузошт. Барои беҳтар танзим намудани кори муассисаҳои таҳсилоти миёнаи махсус ва олии касбӣ соли 1978 Вазорати мактабҳои олӣ ва миёнаи махсуси Тоҷикистон таъсис дода шуд. Ба мақсади зиёд намудани шавқу ҳавас ва мунтазам баланд бардоштани ихтисосу маҳорати педагогии муаллимони мактабҳои таҳсилоти умумӣ аттестатсияи мунтазами онҳо ҷорӣ шуд. Аз рӯйи натиҷаҳои аттестатсия ба муаллимони беҳтарин номи «Муаллими калон» ва «Муаллими методист» дода мешуд.

==== Солҳои 80-ум ====
Барои қонеъ намудани масъалаҳои мушкилу ҳалталаби замони ҳозира гузаронидани ислоҳоти мактабҳои таҳсилоти умумӣ ва касбӣ ба миён омад. Бо ин мақсад вазорат моҳи январи 1984 лоиҳаи «Самтҳои асосии ислоҳоти мактабҳои таҳсилоти умумӣ ва касбӣ»-ро таҳия намуд, ки баъди муҳокимаи умум қабул карда шуд. Мувофиқи ислоҳот бояд кори таълиму тарбия дар мактабҳои таҳсилоти умумӣ ва касбӣ ба зинаи сифатан нав бардошта, тарбияи меҳнати истеҳсолӣ тағйир дода мешуд. Бинобар ин дар мамлакат чунин низоми соҳаи маориф муайян гардид: мактаби ибтидоӣ – синфҳои I–IV, мактаби таҳсилоти нопурра – синфҳои V–IX, мактаби таҳсилоти умумии миёна – синфҳои X–XI ва касбӣ. Дар ин давра шумораи ҳамаи зинаҳои таҳсилот афзоиш ёфт ва дар раванди таълиму тарбия низ тағйирот ба амал омад. Дар асоси ислоҳоти мактабҳои таҳсилоти умумӣ дар мундариҷа, нақшаю барномаҳои таълимӣ тағйирот ворид гардид. Дар нақшаи нави таълимӣ фанҳои нав – «Шиносонидани бачагон ба муҳити атроф» (дар синфҳои I–II), «Асосҳои истеҳсолот», «Интихоби касб» (дар синфҳои VIII–X), «Ахлоқ ва психологияи ҳаёти оилавӣ» (дар синфҳои IX–X), «Асосҳои информатика ва техникаи ҳисоббарорӣ» (дар синфҳои IX–X) ҷорӣ шуд. Барои беҳтар намудани кори соҳаи маориф моҳи майи 1988 бо фармони Раёсати Шӯрои Олии ҶШС Тоҷикистон Вазорати маълумоти олӣ ва миёнаи махсуси ҶШС Тоҷикистон барҳам дода, Вазорати маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон ташкил карда шуд. Соли 1989 Вазорат лоиҳаи нави Консепсияи маълумоти умумии миёнаи ҶШС Тоҷикистонро таҳия намуд, ки он баъди муҳокима қабул шуд. Дар асоси ин консепсия Пажӯҳишгоҳи таҳқиқоти илмҳои педагогии Тоҷикистон бо ҳамкории мето дистону олимон ва муаллимони пешқадам нақшаю барномаҳои нави таълимиро таҳия намуданд ва дар асоси онҳо китобҳои дарсӣ, воситаҳои таълимию методии нав таълиф гардиданд. Ислоҳоти мактабҳои таҳсилоти миёнаи умумӣ ва бозсозӣ ба низоми тайёр намудани кадрҳои омӯзгорӣ ва ҷиҳатҳои моддию маишии онҳо таъсири мусбат расонд. Мувофиқи он Вазорат ба ҷиҳатҳои тайёрии педагогию психологӣ ва касбии муаллимони оянда диққати махсус дода, муҳлати таҳсилро дар факултаҳои забон русӣ ва адабиёт, забони модарӣ ва адабиёт, таърих, математика, физика як сол зиёд кард. Дар ин давра дар ҷумҳурӣ ба рушду нумӯи муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ ва омӯзишгоҳҳои омӯзгорӣ аҳаммияти зиёд дода шуд. Бо мақсади таъмин намудани мактабҳо бо омӯзгорони баландихтисос Филиали дар шаҳри Қӯрғонтеппа будаи Донишкадаи давлатии омӯзгории Душанбе ба донишкадаи мустақил табдил дода (соли таҳсили 1990–91), дар ноҳияи Ленин (ҳоло Рӯдакӣ) омӯзишгоҳи омӯзгорӣ кушода шуд. Дар ҷумҳурӣ омӯзгорони мактабҳои таҳсилоти умумӣ дар як донишгоҳ, 5 донишкада ва 9 омӯзишгоҳи омӯзгорӣ тайёр карда мешуданд. Дар соли таҳсили 1990–91 дар мактабҳои рӯзонаи таҳсилоти умумӣ ба таълиму тарбияи наврасону ҷавонон қариб 95 ҳозор муаллим машғул буд.

== Маориф дар замони истиқлол ==
Дар давраи соҳибистиқлолии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи маориф муносибатҳои сифатан нав ба вуҷуд омаданд, ки онҳо дар Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, қонунҳои амалкунанда ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ инъикос ёфтаанд. Сарфи назар аз мураккабиҳо ва мушкилоти замони гузариш Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон соҳаи маорифро ҳамчун соҳаи афзалиятноки кишвар зери назар ва пуштибонии худ қарор дод. Дар ин муддат барои ба танзим даровардани фаъолияти муассисаҳои таълимӣ зиёда аз 400 санади меъёрии ҳуқуқӣ таҷдиди назар, таҳия ва тасдиқ гардиданд. Дар ин давра бори сеюм аст, ки Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи маориф» бо тағйироту иловаҳо аз нав таҳия мешавад. Дар баробари ин, барои ҳамаи зинаҳои таҳсилот қонунҳои алоҳидаи соҳавӣ таҳия гардидаанд. Дар ҳамкорӣ бо ташкилотҳои байналмилалӣ ба вазорат муяссар гардид, ки дар кушодани муассисаҳои томактабӣ бо номи «Марказҳои инкишофи кӯдакон» муваффақ гардад. Ҳамзамон, ташкили боғчаҳо ва кӯ дакистонҳои хусусӣ барои рушди ин зинаи таҳсилот мусоидат намуда истодааст. Маблағгузории ин муассисаҳо ҳамасола беҳтар гардида, дар соли 2010 ба 22,0 млн сомонӣ расонида шуд (соли 2000-ум 2,3 млн сомонӣ буд). Баробари таъсисёбии намудҳои нави муассисаҳои томактабӣ зарурати ворид кардани тағйироту иловаҳо ба Низомномаи муассисаҳои томактабӣ ба миён омад. Барои беҳтар намудани таъминоти методию таълимии соҳаи тарбияи томактабӣ 31 октябри 2005 таҳти № 395 «Барномаи давлатии рушди соҳаи тарбияи томактабӣ дар Тоҷикистон барои солҳои 2006–2010» қабул карда шуд. Дар доираи барномаи мазкур як қатор боғчаю кӯдакис тонҳое, ки ғайриқонунӣ шахсӣ гардонида шуда буданд, пас гардонида шуданд ва ҳамзамон дар аксари шаҳру ноҳияҳои ҷумҳурӣ сохтмону азнавсозии муассисаҳои томактабӣ оғоз гардид. Зарурати тарбия ва таҳсилоти томактабиро ба ҳисоб гирифта Вазорати маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон «Стандарти давлатии таҳсилоти томактабӣ»-ро таҳия намуд, ки он 2 июни 2009 аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда шуд. Барои амалӣ гаштани ин стандарт як қатор тадбирҳо, аз ҷумла татбиқи барномаҳои ба мактаб омода намудани кӯдаконе, ки ба кӯдакистон фаро гирифта нашудаанд, дар назар гирифта шудааст. Бо ин мақсад дар назди мактабҳо гурӯҳҳои омодагӣ ташкил гардиданд. Мувофиқи ин барнома дар кӯдакистон марказҳои гуногуни омӯзиши хат, мусиқӣ, илм, рассомӣ, дӯзандагӣ, адабиёт, сохтмон ва ғайра ташкил шуда буд. Вазорати маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон низомномаҳои ҳамаи намудҳои мактабҳои таҳсилоти умумиро вобаста ба талаботи замони нав таҷдиди назар намуд. Ҳамаи ин ҳуҷҷатҳои меъёрии ҳуқуқӣ заминаи боэътимоди амалӣ сохтани ислоҳоти куллии соҳаи маориф ва таъмини пешрафти соҳа дар давраи гузариш гаштанд ва барои такмилу таҳкими соҳаи маориф шароиту имконият фароҳам оварданд. Вазъи мактаб дар ҷомеа ба куллӣ тағйир ёфт. Нақши мактаб ҳамчун манбаи мустақили фарҳангу маданияти миллӣ васеъ гардид. Афзоиши маблағгузории муассисаҳои таҳсилоти миёнаи умумӣ низ дар солҳои истиқлол назаррас буда, қисмати асосии маблағҳои барои соҳа ҷудогардида маҳз ба ин зинаи таҳсилот сарф карда мешавад. Агар соли 2000 барои муассисаҳои таҳсилоти умумӣ ҳамагӣ 27,6 млн сомонӣ ҷудо шуда бошад, пас дар соли 2011 ин нишондиҳанда 1 млрд 300 млн сомониро ташкил медиҳад. Сохтмони мактабҳои замонавӣ афзоиш ёфт. Шумораи мактаб-интернатҳо ҳам зиёд гардид. Тамоми муассисаҳои таълимӣ бо техника ва технологияи нав муҷаҳҳаз гардонида шуданд. Мувофиқи қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи ба зинаи якуми мактабҳои олӣ дохил намудани мактабҳои миёнаи махсус» як қатор техникумҳо ба коллеҷҳои наздидонишгоҳӣ ва баъзе омӯзишгоҳҳо ба коллеҷҳои мустақил табдил дода шуданд. Дар ин давра шумораи мактабҳои олӣ низ афзуд. Филиали Донишгоҳи давлатии Маскав ба номи М. Ломоносов дар шаҳри Душанбе, Донишкадаи энергетикии Маскав (донишгоҳи техникӣ) ва Донишгоҳи миллии таҳқиқотии технологии «Донишкадаи пӯлод ва хӯлаи Маскав» таъсис дода шуданд. Маҳз дар даврони Истиқлолият муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ ба таълими бисёрзинагии таҳсилот гузаштанд. Анҷом додани корҳои илмию таҳқиқотӣ яке аз самтҳои муҳимтарини фаъолияти муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ маҳсуб меёбад. Ҳоло ба аспирантураи муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ ва илмии тобеи Вазорати маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон аз рӯйи 30 ихтисос довталабон қабул карда мешаванд. Соли 2011 Вазорати маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон  барои тақвият бахшидани робитаи оила бо мактаб ва баланд бардоштани ҳисси масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд лоиҳаи Қонун «Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд»-ро таҳия ва ба муҳокимаи умумихалқӣ пешниҳод намуд.

Солҳои 1992–2010 дар миқёси ҷумҳурӣ зиёда аз 2000 бинои мактаб сохта ба истифода дода шудаанд. Дар ин давра ҳамкориҳои Вазорати маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон  бо кишварҳои дуру наздики хориҷӣ ва созмонҳои байналмилалӣ густариш ёфт. Байни Вазорати маорифи ҶТ ва вазоратҳои маориф (ва илм)-и кишварҳои хориҷӣ ва созмонҳои байналмилалӣ созишномаю тафоҳумномаҳои зиёде оид ба ҳамкорӣ ба имзо расиданд. Маҳз тавассути ин ҳамкориҳо тайёр намудани кадрҳои болаёқат дар хориҷи кишвар ба роҳ монда шуд. Дар ин давра бо мақсади дастгирии ҷавонони болаёқат ва тайёр намудани мутахассисони баландихтисос барои соҳаҳои мухталифи ҷомеа бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Стипендияи байналмилалии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дурахшандагон» ва ба мақсади танзими қабули шаҳрвандони Тоҷикистон барои таҳсил дар муассисаҳои таҳсилоти олии кишварҳои хориҷӣ Муассисаи давлатии «Маркази барномаҳои байналмилалӣ» таъсис дода шуд.

[[19 ноябр]]и [[соли 2013]] Вазорати маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон табдил дода шуд ва муқаррар гардидд, ки вазифаҳои пешбурди сиёсати илм аз доираи ваколатҳои [[Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон]] бароварда шуда, ба Вазорати мазкур вогузор гарданд &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://president.tj/node/5619|title=Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи такмили сохтори  мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон|author=|website=president.tj|date=|publisher=|lang=tg|accessdate=2018-02-20}}&lt;/ref&gt;.

Бо Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз [[10 феврал]]и [[соли 2014]] [[Маркази миллии тестии назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон]] (ММТНПҶТ) таъсис дода шуд. Аз соли 2015, дар баробари МТТОК (донишгоҳу донишкадаҳо), муассисаҳои таълимии таҳсилоти миёнаи касбӣ (коллеҷҳо) ба низоми имтиҳонҳои марказонидаи дохилшавӣ (ИМД) ворид карда шуд, қабули [[донишҷӯ]]ён ба ин муассисаҳо (донишгоҳу донишкадаҳо) тавассути низоми мазкур амалӣ карда мешавад.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://ntc.tj/tj/dar-borai-mo/ma-lumoti-umum.html|title= Сомонаи расмии Маркази Миллии Тестии Назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон|author=|website=|date=|publisher=ntc.tj|lang=tg|accessdate=2019-06-15}}&lt;/ref&gt;

Ба ҳолати 20 июли соли 2022 дар Тоҷикистон 3940 муассисаи таҳсилоти миёнаи умумӣ вуҷуд дорад, ки дар онҳо 128 827 омӯзгор дарс медиҳанд. Миқдори муассисаҳои томактабӣ бошад ба 696 мерасанд.

== Дастовардҳои байналмилалӣ == 
Тавре аз маркази матбуоти Вазорати маориф ва илми ҷумҳурӣ хабар доданд, хонандагони Тоҷикистон аз аввали соли ҷорӣ то имрӯз дар 14 олимпиадаи байналмилалӣ, ки дар Қазоқистон, Ҳиндустон, Руминия, Русия, Малайзия, Булғористон, Беларус, Ветнам, Италия, Тоҷикистон ва ИМА баргузор шуданд, сазовори 201 медал (47 тило, 71 нуқра ва 83 биринҷӣ) гардиданд.&lt;ref&gt;[http://www.jumhuriyat.tj/index.php?art_id=34518 ТОҶИКИСТОН: 201 МЕДАЛ АЗ ОЛИМПИАДАҲОИ БАЙНАЛМИЛАЛӢ]&lt;/ref&gt;

== Ҳамчунин нигаред ==
* [[Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон]]

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Сарчашма ==
* {{ЭМТ|Вазорати маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон|3}}

{{хурд}}
{{Тоҷикистон}}

[[Гурӯҳ:Маориф дар Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>re9rqa5ei0f8jh0pgrb7zwuvri87m4q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Наримон Мадалиев</title>
    <ns>0</ns>
    <id>207357</id>
    <revision>
      <id>1307287</id>
      <parentid>1292334</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:12:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Оила */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5679" xml:space="preserve">{{Ятим}}
{{Олим
 |ном     = 
 |номи аслӣ   = Наримон Мадалиев
 |тасвир    = Наримон Мадалиев.jpg
 |бар     = 250px
 |тавсифи тасвир  = Мадалиев Наримон
 |таърихи таваллуд  = [22.11.1931
|зодгоҳ    = {{Зодгоҳ|ноҳияи Ваҳдат}}, [[ҶШС Тоҷикистон]], [[ИҶШС]]
 |таърихи даргузашт   = [4.12.2003
 |шаҳрвандӣ   = {{парчамбандӣ|ИҶШС}}, {{Парчам| Тоҷикистон}}
 |маҳалли даргузашт  = {{МаҳаллиМарг|Душанбе|шаҳри Душанбе}}
 |фазои илмӣ   = [[геология]]
 |ҷойҳои кор   = [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]]
 |дараҷаи илмӣ  = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои геология}}
 |унвонҳои илмӣ  = {{Унвонҳои илмӣ||0}}
 |алма-матер   = [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ|Донишкадаи давлатии омӯзгории ш. Душанбе ба номи Т. Г. Шевченко]]
 |роҳбари илмӣ  = 
 |шогирдони маъруф = 
 |маъруф ба   = 
 |ҷоизаҳо = нишони сарисинагии «[[Аълочии маорифи Тоҷикистон]]»
 |имзо     = 
 |бари имзо   = 
 |сайт     = 
 |викитека    = 
 |викианбор   = 
}}

'''Наримон Мадалиев''' ([[22 ноябр]] [[1931]] &lt;ref name=&quot;birtday&quot;&gt;Таърихи таваллуд, дар Энсиклопедияи Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ, нодуруст навишта шдааст. Маълумоти дуруст аз фарзандони Наримон Мадалиев гирифта шуд.&lt;/ref&gt;, ноҳияи Кофарниҳон – 4 декабр]] [[2003]] &lt;ref name=&quot;dathday&quot;&gt;Таърихи вафот, дар Энсиклопедияи Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ, нодуруст навишта шдааст. Маълумоти дуруст аз фарзандони Наримон Мадалиев гирифта шуд.&lt;/ref&gt;, ш. Душанбе), заминшинос, [[доктори илм]]ҳои геология (1992), [[профессор]] (1995).

== Зиндагинома ==
Соли 1953 факултети табиатшиносии Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон ба номи В.И. Ленинро хатм кардааст. Солҳои 1953–1994 ҳамчун муаллими калон ва дотсенти кафедраи географияи табиии [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ|Донишкадаи давлатии омӯзгории ш. Душанбе ба номи   Т. Г. Шевченко]] кор кардааст. Ҳамзамон солҳои 1965–1985 вазифаи мудири кафедраи географияи табиӣ ва заминшиносиро ба уҳда доштааст. Аз соли 1995 ҳамчун профессори кафедраи номбурда дар [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ|Донишгоҳи давлатии омӯзгории ш. Душанбе ба номи Қ. Ҷӯраев]] фаъолият менамуд. Муаллифи се монография ва зиёда аз 44 мақолаҳои илмӣ  ва илмию методӣ мебошад. Дар корҳои илмии худ масъалаҳои истихроҷ ва истифодабарии иқтисодии сарватҳои минералиро мавриди баррасӣ ва омӯзиш қарор додааст. Тӯли фаъолияти бисёрсолааш дар донишгоҳи омӯзгорӣ дар тарбияи ҳазорҳо нафар мутахассисон саҳми назаррас гузоштааст. 
== Оила ==
* Хамсар — Хасанова Зайнаб Хусейновна (1933 - 2015) 
** Духтар Мадалиева Малоҳат Наримоновна (12.12.1956)
** Писар Мадалиев Искандар Нариморнович (03.11.1958)
** Духтар Мадалиева Инобат Наримоновна (11.04.1961)
** Писар Мадалиев Суҳроб Наримонович (17.10.1967)
** Писар Мадалиев Мақсуд Наримонович (28.10.1972)
== Ҷоизаҳо == 
Бо нишони сарисинагии «[[Аълочии маорифи Тоҷикистон]]» қадр карда шудааст.
== Манобеъ ==
*[http://www.tgpu.tj/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=212&amp;Itemid=92&amp;lang=tj Энсиклопедияи Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ]
== Пайвандҳо ==

[[Гурӯҳ:Геологони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони нишони Аълочии маорифи Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>9jx7zmxi08v8r937x9vsv8ml6mssdyr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҳотам Солеҳбоев</title>
    <ns>0</ns>
    <id>210141</id>
    <revision>
      <id>1307191</id>
      <parentid>1292328</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:46:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5486" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ
 |ном              = Ҳотам Солеҳбоев
 |номи аслӣ        = Солеҳбоев Ҳотам Ҳакимбоевич
 |тасвир           = 
 |ном ҳангоми таваллуд = 
 |вазифа           = Комиссари [[Комиссариати маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон|маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон]]
 |тартиб           = 
 |парчам           = 
 |нахуствазир      = 
 |аввалдавр        = 1942
 |охирдавр         = 1943
 |пешгузашта       = [[Тоҳир Пӯлодов]]
 |ҷонишин          = [[Ҳошим Содиқов]]
 |вазифа_2         = 
 |тартиб_2         = 
 |парчам_2         = 
 |нахуствазир_2    = 
 |аввалдавр_2      = 
 |охирдавр_2       = 
 |пешгузашта_2     = 
 |ҷонишин_2        = 
 |президент        = 
 |маълумот         = 
 |касб             = 
 |дараҷаи илмӣ     = 
 |ҷоизаҳо          = 
}}
'''Ҳотам Солеҳбоев''' (''Солеҳбоев Ҳотам Ҳакимбоевич''; [[1910]], [[Хуҷанд]] — [[29 январ]]и [[1987]], [[Душанбе]]) — ходими маъруфи давлатӣ ва ҷамъиятӣ.

== Зиндагинома ==
Солҳои 1931—1935 дар вазифаи директори Техникуми хоҷагии қишлоқ, 1935—1937 директори омӯзишгоҳи омӯзгорӣ, 1937—1939 мудири қисми таълимии мактаби тиббӣ, 1939—1940 мудири маорифи вилояти Ленинобод, ҷонишини раиси Комиҷроияи шӯрои депутатҳои меҳнаткашони ҳамин вилоят, 1940—1942 Раиси Госплани Шӯрои Вазирони ҶШС Тоҷикистон, 1942—1943 вазири маорифи Тоҷикистон, 1943—1945 ҷонишини Раиси Шӯрои Вазирони ҶШС Тоҷикистон, 1947—1951 раиси Комитети иҷроияи Шӯрои депутатҳои меҳнаткашони вилояти Сталинобод, 1951—1953 вазири хоҷагии коммуналӣ кор кардааст. Солҳои 1953—1956 дар мактаби олии ҳизбии назди КМ ҲКИШ таҳсил намуда, солҳои 1956—1957 раиси Комиҷроияи шӯрои депутатҳои меҳнаткашони ш. Душанбе буд. Солҳои 1957—1961 вазифаи директори [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ|Донишкадаи давлатии омӯзгории ш. Душанбе ба номи Т. Г. Шевченко]] ро ба уҳда дошт. Якчанд сол дар вазифаи намояндаи доимии ҶШС Тоҷикистон дар назди Шӯрои Вазирони ИҶШС кор кардааст. Ӯ қобилияти баланди ташкилотчигӣ ва таҷрибаи калони кори роҳбарӣ дошт. Дар давраи роҳбарии ӯ дар донишкадаи омӯзгорӣ заминаи моддию таълимии донишкада хеле мустаҳкам шуд. Ӯ ба масъалаҳои таълиму тарбия диққати ҳамаҷониба медод. Дар ёддоштҳои хеш давраи ҳамчун директори Донишкадаи омӯзгории ш. Душанбе кор карданашро ба хотир оварда, чунин менависад: «Аз он вақте, ки ман аз ин коллективи шуҳратманд рафтам, солҳои зиёд гузаштанд. Вале ман он рӯзҳоро, ки бо одамони кушодарӯю хирадманд мегузаронидам, ҳеч фаромӯш карда наметавонам. Ман ин давраро дар ҳаёти худам давраи хушбахттарин мешуморам»&lt;ref&gt;Солеҳбоев Ҳ. Замон ва одамон. Ёддоштҳо, Д., 1976. — С. 224.&lt;/ref&gt;

== Ҷоизаҳо ==
Барои хидматҳояш бо орденҳои «Ленин», «Байрақи Сурхи Меҳнат», «Нишони фахрӣ», «Ҷанги Бузурги Ватанӣ» дараҷаи 1, унвони фахрии «Муаллими хизматнишондодаи мактаби ҶШС Тоҷикистон» ва ифтихорномаҳои ИҶШС мукофотонида шудааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
* [http://www.tgpu.tj/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=212&amp;Itemid=92&amp;lang=tj Энсиклопедияи Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ]

[[Гурӯҳ:Маорифшиносони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони нишони Аълочии маорифи Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Вазирони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>cz9ig7oy9wx4ofxdsjyivecky5uzqay</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307193</id>
      <parentid>1307191</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:50:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5508" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ
 |ном              = Ҳотам Солеҳбоев
 |номи аслӣ        = Солеҳбоев Ҳотам Ҳакимбоевич
 |тасвир           = 
 |ном ҳангоми таваллуд = 
 |вазифа           = Комиссари [[Комиссариати маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон|маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон]]
 |тартиб           = 
 |парчам           = 
 |нахуствазир      = 
 |аввалдавр        = 1943
 |охирдавр         = 1947
 |пешгузашта       = [[Ҳотам Солеҳбоев]]
 |ҷонишин          = [[Ҳабибулло Неъматуллоев]]
 |вазифа_2         = 
 |тартиб_2         = 
 |парчам_2         = 
 |нахуствазир_2    = 
 |аввалдавр_2      = 
 |охирдавр_2       = 
 |пешгузашта_2     = 
 |ҷонишин_2        = 
 |президент        = 
 |маълумот         = 
 |касб             = 
 |дараҷаи илмӣ     = 
 |ҷоизаҳо          = 
}}
'''Ҳотам Солеҳбоев''' (''Солеҳбоев Ҳотам Ҳакимбоевич''; [[1910]], [[Хуҷанд]] — [[29 январ]]и [[1987]], [[Душанбе]]) — ходими маъруфи давлатӣ ва ҷамъиятӣ.

== Зиндагинома ==
Солҳои 1931—1935 дар вазифаи директори Техникуми хоҷагии қишлоқ, 1935—1937 директори омӯзишгоҳи омӯзгорӣ, 1937—1939 мудири қисми таълимии мактаби тиббӣ, 1939—1940 мудири маорифи вилояти Ленинобод, ҷонишини раиси Комиҷроияи шӯрои депутатҳои меҳнаткашони ҳамин вилоят, 1940—1942 Раиси Госплани Шӯрои Вазирони ҶШС Тоҷикистон, 1942—1943 вазири маорифи Тоҷикистон, 1943—1945 ҷонишини Раиси Шӯрои Вазирони ҶШС Тоҷикистон, 1947—1951 раиси Комитети иҷроияи Шӯрои депутатҳои меҳнаткашони вилояти Сталинобод, 1951—1953 вазири хоҷагии коммуналӣ кор кардааст. Солҳои 1953—1956 дар мактаби олии ҳизбии назди КМ ҲКИШ таҳсил намуда, солҳои 1956—1957 раиси Комиҷроияи шӯрои депутатҳои меҳнаткашони ш. Душанбе буд. Солҳои 1957—1961 вазифаи директори [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ|Донишкадаи давлатии омӯзгории ш. Душанбе ба номи Т. Г. Шевченко]] ро ба уҳда дошт. Якчанд сол дар вазифаи намояндаи доимии ҶШС Тоҷикистон дар назди Шӯрои Вазирони ИҶШС кор кардааст. Ӯ қобилияти баланди ташкилотчигӣ ва таҷрибаи калони кори роҳбарӣ дошт. Дар давраи роҳбарии ӯ дар донишкадаи омӯзгорӣ заминаи моддию таълимии донишкада хеле мустаҳкам шуд. Ӯ ба масъалаҳои таълиму тарбия диққати ҳамаҷониба медод. Дар ёддоштҳои хеш давраи ҳамчун директори Донишкадаи омӯзгории ш. Душанбе кор карданашро ба хотир оварда, чунин менависад: «Аз он вақте, ки ман аз ин коллективи шуҳратманд рафтам, солҳои зиёд гузаштанд. Вале ман он рӯзҳоро, ки бо одамони кушодарӯю хирадманд мегузаронидам, ҳеч фаромӯш карда наметавонам. Ман ин давраро дар ҳаёти худам давраи хушбахттарин мешуморам»&lt;ref&gt;Солеҳбоев Ҳ. Замон ва одамон. Ёддоштҳо, Д., 1976. — С. 224.&lt;/ref&gt;

== Ҷоизаҳо ==
Барои хидматҳояш бо орденҳои «Ленин», «Байрақи Сурхи Меҳнат», «Нишони фахрӣ», «Ҷанги Бузурги Ватанӣ» дараҷаи 1, унвони фахрии «Муаллими хизматнишондодаи мактаби ҶШС Тоҷикистон» ва ифтихорномаҳои ИҶШС мукофотонида шудааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
* [http://www.tgpu.tj/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=212&amp;Itemid=92&amp;lang=tj Энсиклопедияи Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ]

[[Гурӯҳ:Маорифшиносони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони нишони Аълочии маорифи Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Вазирони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>ok4aonm0n0ptgarn2b1d718gg5iivqe</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307195</id>
      <parentid>1307193</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:51:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>Ботили нусхаи 1307193 аз тарафи [[Special:Contributions/VASHGIRD|VASHGIRD]] ([[User talk:VASHGIRD|Баҳс]])</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5486" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ
 |ном              = Ҳотам Солеҳбоев
 |номи аслӣ        = Солеҳбоев Ҳотам Ҳакимбоевич
 |тасвир           = 
 |ном ҳангоми таваллуд = 
 |вазифа           = Комиссари [[Комиссариати маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон|маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон]]
 |тартиб           = 
 |парчам           = 
 |нахуствазир      = 
 |аввалдавр        = 1942
 |охирдавр         = 1943
 |пешгузашта       = [[Тоҳир Пӯлодов]]
 |ҷонишин          = [[Ҳошим Содиқов]]
 |вазифа_2         = 
 |тартиб_2         = 
 |парчам_2         = 
 |нахуствазир_2    = 
 |аввалдавр_2      = 
 |охирдавр_2       = 
 |пешгузашта_2     = 
 |ҷонишин_2        = 
 |президент        = 
 |маълумот         = 
 |касб             = 
 |дараҷаи илмӣ     = 
 |ҷоизаҳо          = 
}}
'''Ҳотам Солеҳбоев''' (''Солеҳбоев Ҳотам Ҳакимбоевич''; [[1910]], [[Хуҷанд]] — [[29 январ]]и [[1987]], [[Душанбе]]) — ходими маъруфи давлатӣ ва ҷамъиятӣ.

== Зиндагинома ==
Солҳои 1931—1935 дар вазифаи директори Техникуми хоҷагии қишлоқ, 1935—1937 директори омӯзишгоҳи омӯзгорӣ, 1937—1939 мудири қисми таълимии мактаби тиббӣ, 1939—1940 мудири маорифи вилояти Ленинобод, ҷонишини раиси Комиҷроияи шӯрои депутатҳои меҳнаткашони ҳамин вилоят, 1940—1942 Раиси Госплани Шӯрои Вазирони ҶШС Тоҷикистон, 1942—1943 вазири маорифи Тоҷикистон, 1943—1945 ҷонишини Раиси Шӯрои Вазирони ҶШС Тоҷикистон, 1947—1951 раиси Комитети иҷроияи Шӯрои депутатҳои меҳнаткашони вилояти Сталинобод, 1951—1953 вазири хоҷагии коммуналӣ кор кардааст. Солҳои 1953—1956 дар мактаби олии ҳизбии назди КМ ҲКИШ таҳсил намуда, солҳои 1956—1957 раиси Комиҷроияи шӯрои депутатҳои меҳнаткашони ш. Душанбе буд. Солҳои 1957—1961 вазифаи директори [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ|Донишкадаи давлатии омӯзгории ш. Душанбе ба номи Т. Г. Шевченко]] ро ба уҳда дошт. Якчанд сол дар вазифаи намояндаи доимии ҶШС Тоҷикистон дар назди Шӯрои Вазирони ИҶШС кор кардааст. Ӯ қобилияти баланди ташкилотчигӣ ва таҷрибаи калони кори роҳбарӣ дошт. Дар давраи роҳбарии ӯ дар донишкадаи омӯзгорӣ заминаи моддию таълимии донишкада хеле мустаҳкам шуд. Ӯ ба масъалаҳои таълиму тарбия диққати ҳамаҷониба медод. Дар ёддоштҳои хеш давраи ҳамчун директори Донишкадаи омӯзгории ш. Душанбе кор карданашро ба хотир оварда, чунин менависад: «Аз он вақте, ки ман аз ин коллективи шуҳратманд рафтам, солҳои зиёд гузаштанд. Вале ман он рӯзҳоро, ки бо одамони кушодарӯю хирадманд мегузаронидам, ҳеч фаромӯш карда наметавонам. Ман ин давраро дар ҳаёти худам давраи хушбахттарин мешуморам»&lt;ref&gt;Солеҳбоев Ҳ. Замон ва одамон. Ёддоштҳо, Д., 1976. — С. 224.&lt;/ref&gt;

== Ҷоизаҳо ==
Барои хидматҳояш бо орденҳои «Ленин», «Байрақи Сурхи Меҳнат», «Нишони фахрӣ», «Ҷанги Бузурги Ватанӣ» дараҷаи 1, унвони фахрии «Муаллими хизматнишондодаи мактаби ҶШС Тоҷикистон» ва ифтихорномаҳои ИҶШС мукофотонида шудааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
* [http://www.tgpu.tj/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=212&amp;Itemid=92&amp;lang=tj Энсиклопедияи Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ]

[[Гурӯҳ:Маорифшиносони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони нишони Аълочии маорифи Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Вазирони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>cz9ig7oy9wx4ofxdsjyivecky5uzqay</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҳошим Содиқов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>210142</id>
    <revision>
      <id>1307194</id>
      <parentid>1292870</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:50:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5772" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ
 |ном               = Ҳошим Содиқов
 |номи аслӣ         = Содиқов Ҳошим Умарович
 |тасвир            = 
 |бар               = 
 |тавсифи тасвир    = 
  |вазифа           = Комиссари [[Комиссариати маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон|маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон]]
  |тартиб           = 
  |парчам           = 
  |нахуствазир      = 
  |аввалдавр        = 1943
  |охирдавр         = 1947
 |пешгузашта        = [[Ҳотам Солеҳбоев]]
 |ҷонишин           = [[Ҳабибулло Неъматуллоев]]
  |вазифа_2         = 
  |тартиб_2         = 
  |парчам_2         = 
  |нахуствазир_2    = 
  |аввалдавр_2      = 
  |охирдавр_2       = 
  |пешгузашта_2     = 
  |ҷонишин_2        = 
  |президент        = 
 |таърихи таваллуд  = 4.06.1911
 |зодгоҳ            = {{Зодгоҳ|Самарқанд|шаҳри Самарқанд}}
 |таърихи даргузашт = 1994
 |шаҳрвандӣ         = 
 |маҳалли даргузашт = 
 |фазои илмӣ        = физик 
 |ҷойҳои кор        = 
 |дараҷаи илмӣ      = {{Дараҷаи илмӣ|номзад|илмҳои физика ва математика}}
 |унвонҳои илмӣ     = {{Унвонҳои илмӣ||1}}
 |алма-матер        = 
 |роҳбари илмӣ      = 
 |шогирдони маъруф  = 
 |маъруф ба         = 
 |ҷоизаҳо           = 
 |имзо              = 
 |бари имзо         = 
 |сайт              = 
 |викитека          = 
 |викианбор         = 
}}
'''Ҳошим Содиқов''' (''Содиқов Ҳошим Умарович''; [[4 июн]]и [[1911]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://sputnik-tj.com/20210604/4-iun-tarih-1039956359.html|title=Медали тилои Расул Боқиев ва зодрӯзи Муаттара Ҷӯраева: 4 июн дар таърих|author=Sputnik Тоҷикистон|website=Sputnik Тоҷикистон|date=2021-06-04|lang=tg|accessdate=2022-01-26}}&lt;/ref&gt;, [[Самарқанд]] — [[1994]]) — {{физикдон|Тоҷикистон}}, номзади илмҳои физика ва математика (1951), дотсент.

== Зиндагинома ==
Соли 1931 факултети коргарии ш. Тошкентро хатм намуда, дар мактаби миёнаи ш. Самарқанд аз фанни физика ва математика дарс додааст. Солҳои 1932—1937 дар факултети физикаи Донишгоҳи давлатии ш. Москва таҳсил намудааст. Якчанд солҳо дар шуъбаи шабонаи Донишкадаи давлатии омӯзгории ш. Душанбе ба номи Т. Г. Шевченко ҳамчун муаллим кор кардааст. Солҳои 1939—1940 дар вазифаи сардори шуъбаи мактабҳои олӣ ва миёнаи махсуси Вазорати маорифи ҶШС Тоҷикистон, 1940—1943 директори Донишкадаи давлатии омӯзгории ш. Душанбе ба номи Т. Г. Шевченко, 1943—1947 Вазири маорифи ҶШС Тоҷикистон фаъолият намудааст. Солҳои 1948—1951 вазифаи директори Институти тадқиқотию илмии мактабҳоро ба уҳда дошт. Солҳои 1951—1954 мудири шуъбаи энергетикаи АИ ҶШС Тоҷикистон ва мудири кафедраи физикаи умумии [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ|Донишкадаи давлатии омӯзгории ш. Душанбе ба номи Т. Г. Шевченко]], 1954—1959 мудири кафедраи физикаи донишкадаи номбурда буд. Солҳои 1959—1968 ҳамчун декани факултети физикаи [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон|Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон ба номи В. И. Ленин]] ва муовини ректори донишгоҳ оид ба корҳои илмӣ кор кардааст. Аз соли 1986 ба нафақа баромадааст. Муаллифи мақолаҳои зиёди илмӣ ва чанд дастуру китобҳои дарсӣ мебошад. Барои хидматҳояш сазовори унвони фахрии «Муаллими хизматнишондодаи мактаби ҶШС Тоҷикистон», ордени «Нишони фахрӣ» ва бисёр медалҳои ИҶШС гаштааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
* [http://www.tgpu.tj/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=212&amp;Itemid=92&amp;lang=tj Энсиклопедияи Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ]

{{олим-нопурра}}

[[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони нишони Аълочии маорифи Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Вазирони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>eaoe4jgry6p2a33n985ibxhu1p2btvr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Баёния (забоншиносӣ)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>210278</id>
    <revision>
      <id>1307300</id>
      <parentid>1200351</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:13:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4815" xml:space="preserve">{{маъноҳои дигар}}
'''Баёния''' — дар [[забоншиносӣ]] як навъи [[муайянкунанда]] буда, муайяншавандаро бо унвони дигараш ном бурда, бад-ин васила эзоҳ медиҳад.

Баёния монанди муайянкунанда бо ду тарз – изофӣ ва ҳамроҳӣ (беизофа) ба муайяншаванда алоқаманд мегардад, бинобар ин баёнияро ба гурӯҳҳои изофию беизофа (алоқаи ҳамроҳӣ) ҷудо мекунанд. Баёнияи изофӣ бештар пас аз калимаи муайяншаванда омада, муайяншавандаро аз ҷиҳатҳои зерин эзоҳ медиҳад:

* соҳаи машғулият, касб, ихтисос: ''Шокири подабон, Қурбони аробакаш, Назири даллол, марди деҳқон'';
* мансаб, вазифа: ''Шарифҷонмахдуми қозикалон, Шомуроди посбон'';
* мансубият ва табақаҳои иҷтимоӣ, қавму миллат, табаа, ҳизб: ''Саиди муаллим, Сомеъпошои турк, Абдуллоҳхоҷаи коммунист'';
* тахаллус, лақаб: ''Аҳмади Дониш, Муҳаммадсиддиқи Ҳайрат, Тошхӯҷаи Асирӣ, Хусрави Деҳлавӣ, Муҳаммадҷон Шакурии Бухороӣ ва ғ''.;
* мавзеъҳои ҷуғрофӣ: ''деҳаи Ҷангалобод, вил. Хатлон, водии Ҳисор, дараи Ҳоит, д. Кофарниҳон'';
* муассиса, корхона: ''ширкати «Ориёно», фабрикаи «Ширин», бозори «Саховат», тарабхонаи «Симин»'';
* номҳои китоб, асар, рӯзнома, маҷалла, филм: ''китоби «Алифбо», достони «Шоҳнома», романи «Ғуломон», рӯзномаи «Ҷумҳурият», маҷ. «Садои Шарқ», филми «Рустам ва Суҳроб»''.

Баёнияҳое, ки пеш аз муайяншаванда омада бо бандаки изофӣ алоқаманд мешаванд:

* ҳурмату эҳтиром ва бузургдошти шахс − ''Акаи раис, ба ман сухан диҳед; Ҷаноби Президент, ба диёри мо ҳам қадам ранҷа намоед; Бигузор, донаи аввали кишти баҳориро бобои деҳқон ба замин пошанд'';
* муносибати хешутаборӣ – ''тағои Низомиддинам, холаи Гулбаҳорат, хоҳарчаи Шаҳлоят'';
* лақаб ва бадномӣ – ''кали Ҷӯра, кӯри Ҷалил, дузди Шодӣ'';
* мансубият ба гурӯҳҳои иҷтимоӣ – ''Эшони Тӯра, беваи Сафармоҳ''.

Қариб ҳамаи муносибатҳои маъноии зикршуда дар баёнияҳои беизофа ҳам мушоҳида мешаванд. Фарқ дар он аст, ки баёнияҳои беизофа бо алоқаи ҳамроҳӣ пеш аз калимаҳои эзоҳшаванда омада, онҳоро аз ҷиҳатҳои унвонҳои ифтихорӣ, унвону дараҷаҳои илмӣ, рутбаҳои ҳарбӣ, мансаб, вазифа, суханони боэҳтироми муроҷиатӣ ва ғ. шарҳ медиҳанд: Қаҳрамони Тоҷикистон Бобоҷон Ғафуров, акад. Муҳаммад Осимӣ, профессор Шарифзода, генерал Тошмуҳаммадов, лейтенанти калон Сафаров, президенти АИ Тоҷикистон Садриддин Айнӣ, ҷалолатмаоб Раббонӣ, устод Лоҳутӣ, муаллим Ҳусейнзода, рафиқ Олимӣ. Азбаски баёнияҳои беизофа дорои як задаанд, бо исмҳои хосси шахс калимаи мураккаб сохтаанд: Ҳайитамин, Исмоилмирохур, Набиполвон, Қиличхалифа, Алисартарош, Ҳамдамфӯрма, Тамарахонум, Шарофатхола, Қодирамак, Мирзомуаллим.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Забони адабии ҳозираи тоҷик. Синтаксис. Д., 1984; 
* Грамматикаи забони адабии ҳозираи тоҷик. Ҷ. 2. Д., 1986.

== Сарчашма ==
* {{ЭМТ||2}}

[[Гурӯҳ:Забоншиносӣ]]</text>
      <sha1>bnvsrnfye0qez1y9nno6gecc1p7uq9v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Забони котолонӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>211705</id>
    <revision>
      <id>1307246</id>
      <parentid>1013040</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:03:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1036" xml:space="preserve">{{Қуттии Забон
|ранги оила=
|ном=Забони котолонӣ
|номи аслӣ={{lang-ca|Català}}
|Акс=
|талаффуз=
|давлатҳо=
|шумораи аҳолӣ=
|оила1=
|оила2=
|оила3=
|системаи навиштан=
|харита=
}}
'''Забони котолонӣ''', '''забони котолунёӣ''', '''котолунӣ''' ё '''котолон''' ({{lang-ca|Català}}) — забоне [[забонҳои румитабор|румитабор]] ва забон расмии кишвари [[Андорра]] ва яке аз забонҳои расмии иёлат [[Котолуниё]] дар шимоли кишвари [[Испания]] аст. Ба ин забон дар кишварҳои [[Фаронса]] ва [[Итолиё]] низ суҳбат мешавад. Ҳудудан миллион нафар ба ин забон сухан мегӯяанд.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
{{Забон-нопурра}}

[[Гурӯҳ:Забони котолонӣ]]</text>
      <sha1>9jx1a88epwwt1r4rjlzp6g8qye93hmn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Барзу</title>
    <ns>0</ns>
    <id>213090</id>
    <revision>
      <id>1307283</id>
      <parentid>1019015</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:11:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2639" xml:space="preserve">'''Барзу''' ({{lang-fa|برزو}}) — яке аз [[персонаж]]ҳои достонҳои ҳамосии халқҳои эронинажод, аз он ҷумла «Барзунома»; писари Суҳроб, набераи Рустам.

Барзу мисли падараш ба фитнаи Афросиёб ба ҷанги Рустам рафт, вале бо тадбири модараш аз марг раҳо ёфт. Афросиёб боре пас аз шикаст хӯрдан аз эрониён аз деҳе гузар мекард. Дар замине ӯ шахси паҳлавонҷуссаро дид, ки шудгор мекард. Афросиёб хост, ки Барзу ба наздаш биёяд, вале Барзу дар аввал даъвати густохонаи фиристодагони Афросиёбро қабул накарда, онҳоро аз назди худ ронд. Вақте Афросиёб ва сарони лашкараш бо тавозӯъ хоҳиш карданд, Барзу ба назди Афросиёб омад. Афросиёб ба Барзу зару моли зиёде бахшида, ӯро барои ҷангидан бо эрониён розӣ кард. Дар ҷанги якум Барзу Тус ва Фарибурзро асир гирифт, Рустам асиронро озод кард, вале ба ҷанги Барзу тоб наоварда, захмӣ шуд. Фаромарзи писари Рустам Барзуро асир гирифт. Аз банди Рустаму Фаромарз Барзу бо ёрии модараш раҳоӣ ёфта, сӯи Турон гурехт, вале дар дашт бо Рустам вохӯрд. Пас аз ду набард Рустам Барзуро мағлуб кард. Модари Барзу Рустамро огоҳ кард, ки Барзу наберааш мебошад. Баъд аз ин Барзу дар сафи эрониён ба муқобили турониён ҷангида, якчанд паҳлавони эрониро, ки Пилсум (паҳлавони туронӣ) асир гирифта буд, озод намуд. Кайхусрав ноҳияҳои Ғур ва Ҳиротро ба Барзу бахшида, дархост кард, ки одилона ҳукмронӣ кунад ва пушту паноҳи кашоварзону барзгарон бошад.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Сарчашма ==
* {{ЭМТ|Барзу |2|муаллиф=М. Диловаров}}

[[Гурӯҳ:Шахсиятҳои достонҳо]]</text>
      <sha1>ja453b13k7mgs2kypmy1uk03s95omr5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Барзунома</title>
    <ns>0</ns>
    <id>213092</id>
    <revision>
      <id>1307261</id>
      <parentid>1019018</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:09:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6405" xml:space="preserve">«'''Барзунома'''» ({{lang-fa|برزونامه}}) — [[достон]]и ҳамосиест, ки тақрибан дар [[асри 11]] таълиф шуда, ба қалами Хоҷа Амиди Атоӣ ибни Яъқуб маъруф ба Атоии Розӣ нисбат дода мешавад.

«Барзунома» достонҳову ривоятҳои зиёдеро роҷеъ ба хонадони Рустам, ки Фирдавсӣ дар «Шоҳнома» ба онҳо таваҷҷуҳ накардааст, дар бар мегирад. Асли достон шарҳи паҳлавонӣ ва корномаҳои Барзу аст, вале дар атрофи ин достон достонҳои марбути он ҷамъ оварда шудаанд. «Барзунома» ба шаклу услуб ва вазни «Шоҳнома», аз рӯйи манбаъҳои қадим, ривояту қиссаҳои мансуру манзум ва эҷодиёти лафзии халқ эҷод шудааст.

Мувофиқи маълумоти муҳаққиқи фаронсавӣ Жул Мол дар байни китобҳое, ки Анкетил Дюперрон аз Ҳиндустон оварда будааст, достони «Барзунома» шомили 65 ҳазор байт вуҷуд доштааст, вале асли достон гӯё тақр. 70 ҳазор байт будааст. Аммо дар феҳристҳои мавҷудаи Китобхонаи миллии Фаронса ду нусхаи хаттии «Барзунома» тавсиф шудааст, ки ҳар ду ноқис буда, 40 ҳазор байтро дар бар мегиранд. Мундариҷаи нусхаҳои боқимондаи ҳамосии «Барзунома» чунин аст: Дар оғози достон қисмате аз достони «Рустаму Суҳроб»-и Фирдавсӣ омадааст. Сипас, чунонки Рустам бо Таҳмина шинос шуда, заношӯӣ мекунад, ба ҳамон тарз шиносоии Суҳроб бо Шаҳрӯ ном духтаре тасвир ёфтааст. Суҳроб барои фарзанди ояндааш ба Шаҳрӯ нигине дода, худ ба ҷанги эрониён раҳсипар мешавад. Қиссаи зодани Барзу, бо лашкари Афросиёб муқобили Рустам ҷангидан, гирифтор шуданаш ба банди Фаромарз, гурехтани Барзу бо ёрии модар аз зиндон, ҷанги дуюми Барзу бо Рустам ва асир афтодани ӯ, достони Савсани ромишгар, достонҳои дигари марбути Гаршосп, Золу Рустам, Фаромарзу Бонугушасп ва ҷангҳои онон ба муқобили ҷодувон ва турониёну румиён ва ғ. матлабҳоеанд, ки дар «Барзунома» омадаанд. Дар охири ин нусха аз аҳди Афросиёбу қайсари Рум дар бораи лашкар кашиданашон ба муқобили Кайхусрав сухан меравад. Дар ҳамин ҷо достони «Барзунома» хатм мешавад ва ин гувоҳ аст, ки дар ин нусха тамоми достон наомадааст.

Дар қисми «Мулҳақот»-и «Шоҳнома»-и Фирдавсӣ (нашри Тернер Мокон) манзумае бо номи «Саргузашти Барзу» дар ҳудуди 3500 байт омадааст, ки он қиссаи Барзуро аз замони ба лашкари Афросиёб ҳамроҳ шуда бо эрониён ҷангиданаш то замони Рустамро шинохта, ба муқобили Афросиёб набард сохтан ва рӯ ба гурез овардани Афросиёбро дар бар мегирад. Як ҷузъи ин манзума қиссаи Савсан ном ромишгари туронист, ки бо макру афсун якчанд паҳлавони эрониро ба банд оварда, мехост ба дасти Афросиёб диҳад, вале Фаромарз онҳоро халос кард. Ин ҷузъ ба шакли достони ҷудогона ба унвони «Савсаннома» низ машҳур аст. Матолиби «Саргузашти Барзу» аз мундариҷаи «Барзунома»-и бузург фарқ мекунад ва онро мунтахабе аз «Барзунома» шуморидан мумкин аст. «Барзунома» аз ҳайси забону услуб ва тарзи баёну нигориш нисбат ба дигар достонҳои ҳамосии дар тақлиди «Шоҳнома» гуфташуда ҷолиб аст. Пеш аз ҳама аз ҷиҳати истифодаи калимот ва васфу тасвирот ба «Шоҳнома» шабоҳат дорад. Ба «Барзунома» ривоятҳои динии исломӣ роҳ наёфтаанд. Муаллиф аз калимаҳои арабӣ хеле эҳтиёткорона, аз рӯйи зарурат (барои риояи қофия) истифода кардааст. Аксари ин калимаҳо ба забони форсии дарӣ дохил шуда буданд ва дар «Шоҳнома», «Гуштоспнома», «Гаршоспнома» истифода гардидаанд. Вале абёти суст (дар муқоиса ба «Шоҳнома»-и Фирдавсӣ) дар «Барзунома» ба назар мерасанд. Муаллифи «Барзунома» дар тақлиди Фирдавсӣ роҳи дурустро пеш гирифта, чанд байти «Шоҳнома»-ро тазмину татаббӯъ кардааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* صفا ذبیح الله. هماسه سرای در ایران. تهران، ۱۳۳۳ هـ. ش

== Сарчашма ==
* {{ЭМТ|Барзунома|2|муаллиф=М. Диловаров}}

[[Гурӯҳ:Асотири эронӣ]]</text>
      <sha1>cb0jrk73h8uervwds7cbsemezbcjee5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Роберт Бёрнс</title>
    <ns>0</ns>
    <id>214326</id>
    <revision>
      <id>1307147</id>
      <parentid>1228739</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T04:18:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2996" xml:space="preserve">{{Адиб}}
'''Роберт Бёрнс''' ({{lang-en|Robert Burns}}; {{ВД-Дебоча}}) — [[шоир]]и шотландӣ. Иштиёқманди осори адибони давраи атиқа, [[Вилям Шекспир]] ва диг. буд.

== Зиндагинома ==
Аз 15-солагӣ шеър менавишт. [[Достон]]ҳои ҳаҷвии «Ду чӯпон» (1784), &quot;Дуои авлиётарош Вилли &quot; (1785), шеърҳои «Муши даштӣ», «Гули минои кӯҳӣ» Бёрнсро ҳамчун шоири озодандеш шуҳратманд намуданд. Мавзӯъ ва шакли асарҳои Бёрнс ба [[фолклор]] монандӣ доранд, аз ин рӯ ҳамчун сурудҳои мардумӣ пазируфта шудаанд. Бёрнс Инқилоби кабири Фаронсаро бо хушнудӣ пешвоз гирифт (шеъри «Нахли озодӣ» ва ғайра). Дар сурудҳои «Макферсон пеш аз қатл» (1788), шеъри маҷозии «Ҷон — донаи гандум» (1782), балладаи «Қашшоқии бошарафона» (1794) андешаҳои пешқадами маорифпарварӣ баён карда шудаанд. Бёрнс ба Эдинбург (1786) рафт, чунки дар он ҷо шуҳрат дошт, вале қарордодҳои асоратбор бо ноширон ӯро қонеъ накунонд ва ӯ дубора ба меҳнати кишоварзӣ баргашт. Аз с. 1791 дар бандари шаҳри Дамфрис (1791) нозири аксизӣ шуд ва то лаҳзаҳои охири ҳаёт он ҷо буд. Баъди даъват ҷиҳати таҳияи сурудҳои шотландӣ барои китоби «Осорхонаи мусиқии Шотландия» (1787—1803), ба ҷамъоварии маводди фолклор машғул гашт. Асари &quot;Мунтахаботи оҳангҳои шотландӣ &quot;-ро (1792) нашр кард. Дар ашъораш Бёрнс инсонро ҳамчун махлуқи беназир васф кардааст. Ба ашъори Бёрнс озодандешӣ, драматизми дохилӣ, салосати баёну содагии ифода хос аст. Шеърҳои Бёрнс ба бисёр забонҳои олам тарҷума шудаанд.

== Осор ==
* Избранное, М., 2001;
* Баллады. Поэмы. Стихотворения. М., 2003.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Елистратова А. А. Р. Бёрнс. Критико-биографический очерк. М., 1957
* Райт-Ковалёва Р. Я. Р. Бёрнс. 3 изд, М., 1965.

== Сарчашма ==
* {{ЭМТ|Бёрнс Роберт|2|муаллиф=}}

{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Нависандагони Инглистон]]</text>
      <sha1>k7d9vz540xl63agez4ugpmzykaqj66o</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307148</id>
      <parentid>1307147</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T04:20:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2990" xml:space="preserve">{{Адиб}}
'''Роберт Бёрнс''' ({{lang-en|Robert Burns}}; {{ВД-Дебоча}}) — [[шоир]]и шотландӣ. Иштиёқманди осори адибони давраи атиқа, [[Вилям Шекспир]] ва диг. буд.

== Зиндагинома ==
Аз 15-солагӣ шеър менавишт. Достонҳои ҳаҷвии «Ду чӯпон» (1784), «Дуои авлиётарош Вилли» (1785), шеърҳои «Муши даштӣ», «Гули минои кӯҳӣ» Бёрнсро ҳамчун шоири озодандеш шуҳратманд намуданд. Мавзӯъ ва шакли асарҳои Бёрнс ба фолклор монандӣ доранд, аз ин рӯ ҳамчун сурудҳои мардумӣ пазируфта шудаанд. Бёрнс Инқилоби кабири Фаронсаро бо хушнудӣ пешвоз гирифт (шеъри «Нахли озодӣ» ва ғайра). Дар сурудҳои «Макферсон пеш аз қатл» (1788), шеъри маҷозии «Ҷон — донаи гандум» (1782), балладаи «Қашшоқии бошарафона» (1794) андешаҳои пешқадами маорифпарварӣ баён карда шудаанд. Бёрнс ба Эдинбург (1786) рафт, чунки дар он ҷо шуҳрат дошт, вале қарордодҳои асоратбор бо ноширон ӯро қонеъ накунонд ва ӯ дубора ба меҳнати кишоварзӣ баргашт. Аз с. 1791 дар бандари шаҳри Дамфрис (1791) нозири аксизӣ шуд ва то лаҳзаҳои охири ҳаёт он ҷо буд. Баъди даъват ҷиҳати таҳияи сурудҳои шотландӣ барои китоби «Осорхонаи мусиқии Шотландия» (1787—1803), ба ҷамъоварии маводди фолклор машғул гашт. Асари «Мунтахаботи оҳангҳои шотландӣ»-ро (1792) нашр кард. Дар ашъораш Бёрнс инсонро ҳамчун махлуқи беназир васф кардааст. Ба ашъори Бёрнс озодандешӣ, драматизми дохилӣ, салосати баёну содагии ифода хос аст. Шеърҳои Бёрнс ба бисёр забонҳои олам тарҷума шудаанд.

== Осор ==
* Избранное, М., 2001;
* Баллады. Поэмы. Стихотворения. М., 2003.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Елистратова А. А. Р. Бёрнс. Критико-биографический очерк. М., 1957
* Райт-Ковалёва Р. Я. Р. Бёрнс. 3 изд, М., 1965.

== Сарчашма ==
* {{ЭМТ|Бёрнс Роберт|2|муаллиф=}}

{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Нависандагони Инглистон]]</text>
      <sha1>sg96lsezk5o1ggoq7kc5m2qhdlaw2o8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шавкат Абдусаломов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>214594</id>
    <revision>
      <id>1307313</id>
      <parentid>1289397</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:15:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Зиндагинома */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2477" xml:space="preserve">{{ятим}}
{{Рассом
 |ном                  = 
|номи аслӣ         = Шавкат Фозилович Абдусаломов
 |ном ҳангоми таваллуд = 
 |тасвир               =  
 |бар                  = 
 |тавсифи тасвир       = 
 |таърихи таваллуд     =  07.08.1936
 |зодгоҳ               = {{Зодгоҳ|Самарқанд|шаҳри Самарқанд}}, [[ҶШС Ӯзбекистон]], [[ИҶШС]] 
 |таърихи даргузашт    = 
 |маҳалли даргузашт    = 
 |табаият              = 
 |шаҳрвандӣ            = {{парчамбандӣ|Тоҷикистон}} 
 |жанр                 = 
 |сабк                 = 
 |омӯзиш               = 
 |пуштибонон           = 
 |ҷоизаҳо            = 
 |унвонҳо              = 
 |ҷоизаҳо              = 
 |сайт                 = 
 |имзо                 = 
 |викианбор            = 
}}
'''Шавкат Фозилович Абдусаломов''' (07.08.1936, ш. Самарқанд), рассом ва актёри кино. 
== Зиндагинома ==
Шавкат Абдусаломов Институти давлатии умумииттифоқии кинематографияи ш. Маскавро соли 1966 хатм карда, ҳамчун рассоми таҳиягар дар офаридани чандин филми истеҳсоли «Узбекфилм», «Мосфилм» ва «Афғонфилм» иштирок доштааст. Дар киностудияи «[[Тоҷикфилм]]» дар силсилаи филмҳои [[Кимёгаров Бенсион Ариевич|Борис Кимёгаров]] аз рўи достонҳои «Шоҳнома»-и Абулқосим Фирдавсӣ – «Достони Рустам» (соли 1970), «Рустам ва Суҳроб» (соли 1971), «Достони Сиёвуш» (соли 1976) ҳамчун рассом ширкат варзидааст. Дар филмҳои тоҷикии «Муҳофиз» ва «Гирдбод» ба сифати актёр ҳунарнамоӣ кардааст.&lt;ref&gt;Энциклопедия кино Таджикистана. — Душанбе, 2012. — C.49&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;[http://www.tojikfilm.tj/ Сомонаи «Тоҷикфилм»]&lt;/ref&gt;
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Рассомони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>q2ahpcload8w0o0f1gnfd3frkx7uenv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Бимбулат Ватаев</title>
    <ns>0</ns>
    <id>214689</id>
    <revision>
      <id>1307276</id>
      <parentid>1290301</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:10:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Эҷодиёт */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3600" xml:space="preserve">{{Синамогар
 |ном                  = 
 |номи аслӣ            = Бимбулат Заурбекович Ватаев 
 |тасвир               =  
 |бар                  = 
 |тавсифи тасвир       =  
 |ном ҳангоми таваллуд    = 
 |таърихи таваллуд      = 15.03.1939
 |зодгоҳ               = {{Зодгоҳ|Осетияи Шимолӣ}}, [[Русия]]
 |таърихи даргузашт    = 09.05.2000 
 |маҳалли даргузашт    = {{МаҳаллиМарг}}
 |навъи фаъолият          =[[ҳунарпеша]]и кинои тоҷик  
 |шаҳрвандӣ            =  
 |солҳои фаъолият      = 
 |самт                 = 
 |киностудия           = 
 |ҷоизаҳо            = 
}}
'''Бимбулат Заурбекович Ватаев''' ({{ВД-Дебоча}}) — ҳунарпешаи кино, дорандаи [[Ҷоизаи давлатии Тоҷикистон ба номи Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ|Ҷоизаи давлатии ба номи Рӯдакӣ]] ([[1972]]).

==  Зиндагинома==
Соли 1964  Омӯзишгоҳи театрии ба номи Шукини шаҳри Маскавро ба поин оварда, дар Театри давлатии драмаи Осетияи Шимолӣ кор кардааст, солҳои 1994-1998 вазири  фарҳанги Ҷумҳурии худмухтори Осетияи Шимолӣ - Алания буд, аз соли 1990 боз  ба театри номрафта баргаштааст. Соли 1946 ҳамроҳи модараш (падараш дар ҶБВ ҳалок шудааст) ба Тоҷикистон омад ва то соли 1954 дар шаҳри Кӯлоб зистааст. Забони тоҷикӣ, урфу одат ва анъанаҳои  мардумамонро хуб медонист, аз ин рӯ бо Тоҷикистон ҳамеша робитаи қавӣ дошт. 
== Эҷодиёт ==
Образҳои хотирмонро дар [[Ҳасани аробакаш (филм)|«Ҳасани аробакаш»]], «Бо амри  дил», [[Достони Рустам (филм)|«Достон дар бораи Рустам»]] (ду қисм), [[Рустам ва Суҳроб (филм)|«Рустам ва Суҳроб»]], [[Достони Сиёвуш (филм)|«Достони Сиёвуш»]], «Панҷто дар пайраҳа», «Дастгиркунӣ», «Як умр кам аст», «Саргузашти Мунаки хурдакак», «Истило» барин филмҳои &quot;[[Тоҷикфилм]]&quot; офаридааст. Б. Ватаев ҳамчун ҳунарпешаи синамо дар филмҳои истеҳсоли Ӯзбекистон, Озарбойҷон, Гурҷистон, киностудияҳои Одесса ва Ленингради Русия нақшҳои ҷолиб офаридааст.
Бо Ифтихорномаи Фахрии Президиуми Совети Олии Тоҷикистон сарфароз гардидааст.&lt;ref&gt;Энциклопедия кино Таджикистана. — Душанбе, 2012. — C.77&lt;/ref&gt;
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
{{Authority control}}

[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои киностудияи “Тоҷикфилм”]]
[[Гурӯҳ:Аъзои Иттифоқи синамогарони ИҶШС]]
[[Гурӯҳ:Барандагони Ҷоизаи давлатии ба номи Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]]</text>
      <sha1>7f9gttchsjt4yyt1lbqws16qpqgv0g9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Рустамҷон Воҳидов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>218615</id>
    <revision>
      <id>1307308</id>
      <parentid>1296425</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:14:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Осор */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10372" xml:space="preserve">{{Шахсият
| ном = Рустамҷон Воҳидов
| номи аслӣ = 
| тасвир = [[File:Рустамҷон Воҳидов.jpg|thumb|Рустамҷон Воҳидов]]
| бар = 
| тавсифи тасвир = 
| ном ҳангоми таваллуд = 
| таърихи таваллуд = 31.12.1955
| таърихи марг = 
| зодгоҳ = {{Зодгоҳ|ноҳияи Ашт|ноҳияи Ашт}}
| шаҳрвандӣ = 
| табаият = 
| маҳалли марг = 
| падар = 
| модар = 
| ҳамсар = 
| завҷа = 
| фарзандон = Пайрав, Парвиз, Парвина ва Фирдавс
| навъи фаъолият = [[ҳунарпеша]]и [[театр]] ва [[синамо]], [[дотсент]], декани [[факултаи театр, кино ва телевизион]]и [[Донишкадаи давлатии фарҳанг ва санъати Тоҷикистон ба номи Мирзо Турсунзода|ДДФСТ ба номи М.Турсунзода]]
| мукофоту ҷоизаҳо = 
| соядаст = 
| сайт = 
| викианбор = 
}}

'''Воҳидов Рустамҷон''' [[31 декабр]]и [[1955]], [[Шайдон]], [[ноҳияи Ашт]], [[ҶШС Тоҷикистон]] — [[ҳунарпеша]], [[коргардон]], [[Ҳунарпешаи шоистаи Тоҷикистон]], [[дотсент]], декани [[факултаи театр, кино ва телевизион]]и [[Донишкадаи давлатии фарҳанг ва санъати Тоҷикистон ба номи Мирзо Турсунзода]]

== Зиндагинома ==
Рустамҷон Воҳидов 31-[[декабр]]и [[соли 1955]] дар шаҳраки [[Шайдон]]и [[ноҳияи Ашт]] дар оилаи [[деҳқон]] чашм ба олами ҳастӣ кушодааст. Рустамҷон Воҳидов давомдиҳандаи касби бародар – шодравон [[Маҳмудҷон Воҳидов]] гардида, соли 1982 [[Донишкадаи давлатии фарҳанг ва санъати Тоҷикистон ба номи Мирзо Турсунзода|Донишкадаи давлатии санъати Тоҷикистон ба номи Мирзо Турсунзода]]ро дар риштаи ҳунарпешаи драма ва кино хатм намудааст. Маҳорати актёриро аз устодани ботаҷрибаву бузурги санъати тоҷик ба монанди Назаров Назар Меҳрубонович, Ҳотам Нуров, Абдураҳмонов Аскар, [[Фаррух Қосимов]] омӯхтааст. Аз фарзандони ҳунарманд 2 нафар (Парвиз ва Фирдавс) роҳи ҳунарро пеша карда, давомдиҳандаи кори эҷодии падару амак ([[Маҳмудҷон Воҳидов]]) ҳастанд. Ба хориҷи кишвар аз ҷумла ба [[Белгия]], [[Ҳолландия]], [[Полша]], [[Фаронса]], [[Олмон]], [[Эрон]] (16 маротиба), [[Ӯзбекистон]], [[Россия]] ва ғайраҳо сафарҳои зиёди ҳунарӣ анҷом додааст. Фаъолияти эҷодияш соли 1982 аз “[[Театри давлатии ҷавонон ба номи М. Воҳидов]]” (то соли 1992) оғоз гардидааст. Рустамҷон Воҳидов ҳамчунин бо нақшҳои тозаву хотирмонаш дар саҳнаҳои  “[[Аҳорун (театр)|Театри Аҳорун]]” (аз соли 1992) падидор гардид. Фаъолияти корияш аз соли 2004 инҷониб дар боргоҳи ҳунар – [[Донишкадаи давлатии фарҳанг ва санъати Тоҷикистон ба номи Мирзо Турсунзода]] оғоз мегардад. Солҳои 2004-2006 мудири кафедраи нутқ ва ҳаракати саҳна, 2006-2017 мудири қисми таълими донишкада ва аз соли 2017 инҷониб декани [[факултаи театр, кино ва телевизион]]и донишкада буда, яке аз кормандони пурмаҳсулу намунавии ин боргоҳи ҳунар маҳсуб меёбад. Соҳиби килки сабзи суханофарин буда, асару мақолаҳои зиёдеро аз фаъолияту таҷрибаҳои андӯхтааш таълиф намудааст.

== Нақшҳои саҳнавӣ ==
Дар зиндагӣ Рустамҷон марди хоксору поксиришт, накӯкор ва дар эҷод серталабу пурмаҳсул, меҳнатдӯст буда, шогирдонашонро ҳамеша ба роҳи дӯстиву рафоқат ва якдиливу созандагӣ ҳидоят менамоянд. Нақшҳои офаридаи Рустамҷон Воҳидов дар театр:
# Николай – “Решаҳои капитализм”
# Лундабек - “Қоқалӣ ва Лундабек”
# Чангарточо - “Чунин гуфт Аҳурамаздо ба Зардушт”
# Асалбек - “Асалбеки ҷодугар”
# Бобо Салим - “Бобои Барфӣ ва Заррина”
# Эраҷ - “Далери ҷасур”
# Карим - “Нахутак”
# Хирс - “Шер ва харгӯш”
# Саид - “Раъно”
# Ломов - “Хостгорӣ”
# Раҳмонқул - “Торҳои муҳаббат”
# Бозоров - “Пеш аз борон”
# Ҷавонписар - “Пӯлод чӣ тавр обу тоб ёфтааст?”
# Рауф – “Мехчагул”
# Толмас – “Толмаси айёр”
ва дигарон.
== Филмшиносӣ ==
Рустамҷон Воҳидов ҳамчунин дар чандин филмҳои ватанӣ нақш офаридааст:
# “Маҳдӣ” муаллим Ҳомидов
# “Муъҷиза” Ваҳҳоб
# “Захми носур” духтур
# “Журналист” декан
# “Ҷазо” нонпаз
# “Ман гунаҳгор” муаллим Шодиев
# “Асрори хуфта” духтур Ҷабборов
# “Лайка” Неъматулло
# “Ҷавонмард” декани факултет
ва ғайраҳо.
Истеъдоди коргардонии ӯ дар намоишномаҳои:
# “Решаҳои капитализм” А.Зошенко
# “Далери ҷасур” Р.Воҳидӣ
# “Бобои барфин ва Заррина” Р.Воҳидӣ
# “Хуса” Либуше Лопейска ва Анна Крчулова равшан зоҳир шудааст.
==Осор==
# “Маҳмуди сухангӯ” - Дастури таълимӣ-методӣ. (1989с.)
# “Ороиши рӯй” - Дастури таълимӣ-методӣ. (1991c.)   
# “Маҳмудҷон Воҳидов дар нақши Аҳмади Дониш” – Мақола. (2001с.)
# “Даме бо Маҳмуд” - Дастури таълимӣ-методӣ. (2005с.)
# “Актёр-сароянда” -  Дастури таълимӣ-методӣ. (2007с.)
# “Маснавии маънавии Мавлавӣ ва театр” – Мақола. (2007с.)
# “Сурати зишту сирати пок” – Мақола. (2007с.)
# “Панҷ образи барҷаста дар филми бадеии “Рустам ва Суҳроб” – и Б.Кимёгаров” – Мақола. (2008)
# “Маҳмуд дар нақши Рӯдаки” – Мақола. (2008с.)
# “Муборизи роҳи сулҳ” – Мақола. (2009с.)
# “Ситораи шабистони Бухоро” – Мақола. (2009с.)
# “Дар паноҳи рӯҳи Рӯдаки” – Мақола. (2010с.)
# “Коргардон кист?” – Мақола. (2011с.)
# “Офаридаҳои Ато Муҳаммадҷонов” – Мақола. (2012с.)
# “Ҷовидон дар саҳни дилҳо” - Дастури таълимӣ-методӣ.  (2013с.)
# “Коргардон-омӯзгор” – Китоби дарсӣ-таълимӣ. (2013с.)
# “Тағйири чеҳра” – Китоби дарсӣ-таълимӣ. (2013с.)
# “Ғолиби майдони саҳна”  – Монография. (2013с.)
# “Луғати мухтасари русӣ-тоҷикӣ, истилоҳоти театрӣ” - Дастури таълимӣ-методӣ. (2015с.)
# “Нутқи саҳна” – Китоби дарсӣ-таълимӣ. (2015с.)
# “Асрори зебоӣ” - Дастури таълимӣ-методӣ. (2016с.) 
# “Гули худрӯйи хушранги кӯҳистон” – Монография. (2016с.)
# “Услуби К. С. Станиславский дар хониши бадеӣ” – Мақола. (2017с.)
# “Хусусиятҳои хоси санъати ровигӣ аз ҳунарпешаи театр” – Мақола. (2017)
# “Шералӣ шери саҳна” – Мақола. (2017с,)
# “Сайре дар олами кино” – Китоби дарсӣ-таълимӣ. (2017с.)
# “Ман бо духтаре вохӯрдам” – Мақола. (2018с.)
# “Олами ҳунари Сайрам” – Мақола. (2018с.)
== Нигаред низ ==
[[Театри давлатии ҷавонон ба номи М. Воҳидов]]
== Адабиёт ==
[http://ddst.tj/fakultai-teatr-kino-va-televizion/ Сомонаи донишкада] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20190925180831/http://ddst.tj/fakultai-teatr-kino-va-televizion/ |date=2019-09-25 }}
== Пайвандҳо ==

[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театр аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Синамогарони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театр]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои киностудияи “Тоҷикфилм”]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>qr3jrl3sdq39yrns04yzkoga46e599a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Суҳбат Ҳомидов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>221040</id>
    <revision>
      <id>1307245</id>
      <parentid>1298329</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:03:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4986" xml:space="preserve">{{Синамогар}}
[[Акс:Режиссёр_Сухбат_Хамидов.jpg|мини|Коргардон Суҳбат Ҳомидов]]
'''Сӯҳбат Маҷидович Ҳомидов''' ([[18 июн]]и [[Соли 1939|1939]], [[Тоҷикистон|ҶШС Тоҷикистон дар]] Сталинобод (ҳозира [[Душанбе]]) — [[Соли 1997|1997]]) — коргардони синамои советии тоҷик.

Ҳомидов соли 1967 Институти давлатии умумииттифоқии санъати синаморо (ВГИК) (устод Марлен Хутсиев) хатм кардааст. Дар охири солҳои 1960—1970 ӯ дар синамои тоҷик ([[Тоҷикфилм]]) фаъолона кор кард. Вай 5 филми пурра ва зиёда аз 10 филми кӯтоҳмуддатро ба навор гирифтааст.

== Филмҳои интихобшуда ==
* {{Синамо дар соли|1966}} — Офтоб дар киштӣ ([[русӣ]] [[:ru:Солнце на вёслах|Солнце на вёслах]])
* {{Синамо дар соли|1967}} — Фатҳкунандагони Вахш ([[русӣ]] [[:ru:Покорители Вахша|Покорители Вахша]])
* {{Синамо дар соли|1969}} — Вохӯрӣ дар масҷиди куҳна ([[русӣ]] [[:ru:Встреча ӯ старой мечети|Встреча ӯ старой мечети]])
* {{Синамо дар соли|1969}} — [[Абдурраҳмони Ҷомӣ|Абдураҳмони Ҷомӣ]]
* {{Синамо дар соли|1970}} — Ривояти зиндони Павиак ([[русӣ]] [[:ru:Легенда тюрьмы Павиак (фильм)|Легенда тюрьмы Павиак]])

[[Акс:Режиссёр_С.Хамидов_и_актёр_Раджаб_Гусейнов.jpg|мини|Когардон С. Ҳомидов ва ҳунарпеша [[Раҷаб Ҳусейнов]]]]

* {{Синамо дар соли|1971}} — Гуруснагӣ ([[русӣ]] [[:ru:Голод (фильм, 1971)|Голод]])
* {{Синамо дар соли|1973}} — Сирри убури фаромӯшшуда ([[рус]]) [[:ru:Тайна забытой переправы (фильм)|Тайна забытой переправы]])
* {{Синамо дар соли|1976}} — Ҳафт домоди рабудашуда ([[русӣ]] [[:ru:Семь похищенных женихов (фильм)|Семь похищенных женихов]]
* {{Синамо дар соли|1979}} — Писар гум шуд (кӯтоҳмуддат)&lt;ref&gt;{{Книга|автор=|часть=|заглавие=Энциклопедия кино Таджикистана|оригинал=|ссылка=|издание=|ответственный=|место=Душанбе|издательство=«ЭР-граф»|год=1992|том=|страницы=223|страниц=396|isbn=978-99947-919-4-1}}
&lt;/ref&gt;.([[русӣ]] [[:ru:Пропал мальчик (фильм)|Пропал мальчик]])

Филми «Мулоқот дар масҷиди қӯҳна», ки коргардон С.Ҳамидов соли 1970 ба навор гирифта буд яке аз пешқадамони намоишҳои филмҳои Шӯравӣ гардид, онро 24,1 миллион тамошобин бо теъдоди 1536 нусха тамошо карда буданд.

== Оила ва фарзандон ==
Духтар — Ҳомидова Л. таваллуд (1964), коршиноси судӣ, аз соли 2002 кор мекунад ва айни замон корманди Раёсати минтақавии корҳои дохилии Калифорния (ҳолатҳои фавқулоддаи ҳифзи ҳуқуқ) мебошад.

Писар — Санҷар Ҳомидов, {{рӯзноманигор|тоҷик|Тоҷикистон}}и телевизион, продюсер ва муҳаррири портали иттилоотии «Стан ТВ». Яке аз нақшофарони асосии филмҳо: «Писар гум шуд», «Муҳаббати ман инқилоб аст» (1986) ва Ҷура (дар кӯдакӣ) дар филми &quot; Ҷӯра — шикорчӣ аз Мин-Арҳар &quot; (1987) ва инчунин дар эпизодҳо бозӣ кардааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
* [http://www.imdb.com/name/nm1126386/ Сӯҳбат Ҳомидов дар вебсайти IMDb]
* [http://khovar.tj/rus/archive/14703-pervoprohodcy-tadzhikkino.html Пионерони Тоҷиккино] {{Недоступная ссылка|date=Июнь 2019|bot=InternetArchiveBot}}
{{Authority control}}

[[Гурӯҳ:Синамогарони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Коргардонҳои филми Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Коргардонҳои асри XX]]</text>
      <sha1>72tw2u0ll1v8fmyubw250hsyyb36woa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сегундо Сернадас</title>
    <ns>0</ns>
    <id>221046</id>
    <revision>
      <id>1307251</id>
      <parentid>1305089</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:04:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10346" xml:space="preserve">{{Синамогар
|ном                  = Сегундо Сернадас
|номи аслӣ            = {{lang-es|Segundo Cernadas}}
|тасвир               = 
|бар                  = 
|тавсифи тасвир       = 
|ном ҳангоми таваллуд = Pedro Cernadas
|таърихи таваллуд     = 20.03.1972
|зодгоҳ               = {{Зодгоҳ|Вйедма}}, [[Рио-Негро]], [[Аргентина]]
|таърихи даргузашт    = 
|маҳалли даргузашт    = 
|шаҳрвандӣ            = {{парчам|Аргентина}}
|касб                 = [[ҳунарпеша]]
|солҳои фаъолият      = 1996-то ҳол
|самт                 = 
|ҷоизаҳо            = 
}}
'''Педро Сернадас''' ({{lang-es|Pedro Cernadas}}, тав. [[20 март]] [[1972]], [[Вйедма]], [[Рио-Негро]], [[Аргентина]]) — бо номи Сегундо Сернадес машҳур буда, яке аз ҳунарпешаҳои маъруфи [[теленовела]]ҳои [[Амрикои Лотинӣ]] мебошад.

== Зиндагинома ==
Падари ӯ Хорхе Сернадас, аз рӯи ихтисос муҳандиси кишоварзӣ ва модараш Мария, корманди иҷтимоӣ буда, соли 1980 ҷудо шуданд. Пас аз он, Сегундо бо модараш, бародари хурдӣ ва хоҳараш Хуан ва Мартина ба [[Сан Исидро]] кӯчиданд. Ҳангоми наврасӣ, Сернадас ба касби актёрӣ таваҷҷӯҳ зоҳир кард. Ӯ мутмаин буд, ки агар тахаллуси бадеиро интихоб кунад, барои шоу-бизнес беҳтар аст. Аз ин рӯ, ӯ номи Сегундоро пас аз қаҳрамони дӯстдоштаи худ аз романи [[Рикардо Гуриалдеса]] — [[Дон Сегундо Сомбра]] интихоб кард.

== Эҷодиёт дар синамо ==

Муаллими машҳури аргентинӣ Пабло Понсе аввалин муаллими касбии Сегундо буд. Пас аз он, Сернадас ба яке аз академияҳои асосии филмҳои шоу-бизнес дар [[Аргентина]] қабул карда шуд, ки дар он беҳтарин донишҷӯи курс буд.

Дар аввал, Сернадас асосан дар намоишномаҳои театрӣ машғул буд, аммо дере нагузашта академия дебюти телевизионии ӯро дар силсилафилми &quot;Montaña rusa, otra vuelta&quot; ташкил кард. Пас аз ин, ӯ дар теленовелаи &quot;90-60-90 modelos&quot; нақши табибро гирифт.

Соли 1997 теленовеллаи сеюми Сернадас «Сарватмандон ва машҳурон» (Ricos y famosos) ба хити бузурги байналмилалӣ табдил ёфт.

Соли 1998 низ муваффақ буд: наворбардорӣ дар силсилафилми &quot;Milady, la historia continúa&quot;, ки идомаи операи собунии классикии аргентинии &quot;Миледи&quot; гардид. Пас аз он Сернадас ба [[Мексика]] рафтанӣ буд, то дар он ҷо кор пайдо кунад, аммо продюсер Раул Лекуна ӯро бовар кунонд, ки дар кишвари худ бимонад, ӯ ба Сернадас нақши асосиро дар силсилафилми &quot;Фариштаи ваҳшӣ&quot; (испанӣ: Muñeca brava) пешниҳод кард. Операи собунӣ чунон муваффақ буд, ки Сернадас ҳатто дар саросари Аргентина ва дигар кишварҳо сафар кард, то дар тӯли ду сол персонажи худро дар дигар маҷмӯаҳо дубора намоиш диҳад.

Соли 2000 дар силсилафилми &quot;Los buscas de siempre&quot; нақш бозидааст. Баъдтар дар ҳамон сол ӯ дар силсилафилми телевизионии &quot;Табибон&quot; (испанӣ: Los médicos (de hoy) нақши табибро бозид.

Дар ниҳоят ӯро ширкати венесуэлии &quot;Iguana Productions&quot; ба кор гирифт ва дар силсилафилми телевизионии &quot;Todo sobre Camila&quot; нақш бозид. Ҳангоми наворбардории ин теленовелла, Сегундо ба [[Эквадор]] ташриф бурд, зеро «Iguana » аз ҷониби «Ecuatorian company» якҷоя истеҳсол карда шудааст.

Аммо сарфи назар аз кор ва нақшҳои бозидааш, Сернадас то соли 2002 то дами ба [[Перу]] парвоз кардану ва дар баробари ҳунарпеша [[Ҷанелла Нейра]] дар филми &quot;Bésame tonto&quot; ҳунарнамоӣ карданаш машҳур нашуд. Операи собунӣ дар бисёр кишварҳо, аз қабили [[Ҷумҳурии Доминикан]], [[Чили]], [[Панама]] ва ғайра ба хит табдил ёфт. Маҳз пас аз ин силсилафилм Сернадас дӯстдоштаи духтарону занони Аргентина ва ҳам дар хориҷи кишвар гардид.

Соли 2003 Сегундо дар силсилафилми телевизионии «Доктор Амор» (испанӣ: Dr. Amor) нақш бозидааст.

То соли 2004, [[Univision]] ба пахши &quot;Bésame tonto&quot; дар [[Иёлоти Муттаҳида]] оғоз кард. Сернадас аввалин актёри аргентинӣ мешавад, ки дар операи [[филиппин]]ӣ нақши асосиро бозид: ӯ ба [[Манила]] сафар карда, бо Исо Калзадо дар филми &quot;Te amo: Maging sino ka man&quot; нақш бозид.

Соли 2005, Сегундо ба Аргентина баргашт ва дар силсилафилми &quot;Amor en custodia&quot; (2005) ва Сӯҳбат дар бораи ишқ (Se dice amor) (2006) кор кардааст.

Соли 2010 Сегундо дар теленовеллаи &quot;Тилисми зебо&quot; нақши асосии Марсело Мочодуро бозид. Дар ин теленовелла ӯ бо ҳунарпешаҳои ба монанди: [[Данна Гарсия]], [[Пабло Азар]], [[Мария Ҳелено Доеринг]], [[Адриана Кампос]], [[Кэтӣ Барберӣ]] ҳунарнамоӣ намудааст.

== Ҳаёти шахсӣ ==
Сернадас бо ҳунарпешаи перуӣ [[Ҷанелла Нейра]] издивоҷ карда буд, тӯйи онҳо моҳи апрели соли 2004 баргузор шуд. Соли 2009 писари онҳо Салвадор Сернадас Нейра таваллуд шуд. Соли 2011, ҷуфти ҳамсарон ҷудо шуданд. Ҳоло Сернадас бо вакил, духтари собиқ сафири Аргентина дар Русия София Браво издивоҷ кардааст. Ин ҳамсарон ду духтар доранд - Изабел Сернадас (таваллуд 12/27/2019) Хасинта Сернадас (таваллуд 04/20/2021).

== Филмнома ==

===Теленовелаҳо===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- bgcolor=&quot;#CCCCCC&quot; align=&quot;center&quot;
! Сол!! Теленовела!! Нақш
|-
|align=center|2014|| [[Demonio del cielo]]||Роландо Феррер
|-
|align=center|2012|| [[Dulce amor]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://radiomitre.cienradios.com/segundo-cernadas-hablo-la-denuncia-juan-darthes-fue-algo-brutal-tremendo/|title=Segundo Cernadas habló de la denuncia a Juan Darthés: &quot;Fue algo brutal y tremendo&quot;|date=2019-07-03|website=Radio Mitre|language=es-AR|access-date=2020-04-15}}&lt;/ref&gt;||Лорензо Амадор
|-
|align=center|2011|| Ana Cristina||Гонзале де Рибера Мартинеллӣ/Оскар де Рибера
|-
|align=center|2011|| [[Todo te amo for you]]||Мартин
|-
|align=center|2010|| [[El Fantasma de Elena]]|| Эдуардо Хирон
|-
|align=center|2009|| [[Тилисми зебо]] || Морсело Мочоду Кордоно
|-
|align=center|2009 ||[[Pasión Morena]]|| Оскар Саломон
|-
|align=center|2008 ||[[Valentino, el argentino]]|| Валентинов
|-
|align=center|2006 ||[[Se dice amor]]|| Родриго Гарсия Пуэйрредон
|-
|align=center|2005 ||[[El Patrón de la Vereda]]|| Хавиер
|-
|align=center|2004 || [[Te Amo, Maging Sino Ka Man]]|| Шоҳзода Арагон Монтенегро
|-
|align=center|2003 || [[Bésame Tonto]]|| Ромуло Мартинез
|-
|align=center|2002 ||[[Todo sobre Camila]]|| Алезандро Новоа
|-
|align=center|2000 ||[[Los medicos de hoy]]|| Доктор Федерико Эзкурра
|-
|align=center|2000 ||[[Los buscas de siempre]] || Кӯдак
|-
|align=center|1998 ||[[Muñeca Brava]]|| Пабло Рапалло
|-
|align=center|1998 ||[[Milady, la historia continua]] ||Леонардо Лопес Кинтана
|-
|align=center|1997 ||[[Ricos y Famosos]]|| Агустин Гарсиа Мендес
|-
|align=centre|1996 ||[[Montaña rusa, otra vuelta]]||Диего
|-
|align=centre|1996 ||[[90-60-90 Modelos]]|| Доктор Фабрисио
|}

===Силсилафилмҳои телевизионӣ ===
*''(2005) &quot;Quien es el jefe?&quot;
*''(2003) &quot;Dr. Amor&quot;...Доктор Фернандо Диас Амор

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{Authority control}}

[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳо аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешамардони телевизиони Аргентина]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои асри XXI]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешамардони Испанӣ ва Амрикои Лотинӣ]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешамардони театри Аргентина]]</text>
      <sha1>dzxplfr0l94twijgl3jmiwgb5l34xha</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Озода Нурсаидова</title>
    <ns>0</ns>
    <id>221933</id>
    <revision>
      <id>1307156</id>
      <parentid>1305477</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T04:42:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ҷамшед Ғафуров</username>
        <id>26805</id>
      </contributor>
      <comment>/* Зиндагинома */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4822" xml:space="preserve">{{Мусиқидон
 |замина               = 
 |ном                  = Озода Нурсаидова
 |номи аслӣ            = {{Lang-uz|Ozoda Saidzoda}}
 |тасвир               = 
 |бар                  = 
 |тавсифи тасвир       = 
 |ном ҳангоми таваллуд = Озода Саидзода Парпиевна
 |номи пурра           = Озода Саидзода Парпиевна (Нурсаидова)
 |таърихи таваллуд     = 09.10.1974
 |зодгоҳ               = {{Зодгоҳ|Тӯйтеппа|Нурафшон}}, [[Вилояти Тошканд]], [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Ӯзбекистон|ҶШСӮ]], [[Иттиҳоди Шӯравӣ|ИШ]] 
 |таърихи даргузашт    = 
 |маҳалли даргузашт    = 
 |солҳои фаъолият      = 1994-то ҳол
 |кишвар               = {{Парчам|Ӯзбекистон}} 
 |касб                 = [[Сароянда]]&lt;br&gt;[[Коргардони мусиқӣ]]&lt;br&gt;[[Оҳангсоз]]
 |навъи садо           = 
 |асбоб                = 
 |сабк                 = [[Эстрада]], [[Мусиқии поп|поп]], [[мақом]], etnic-modern
 |номи мустаъор        = 
 |гурӯҳ                = 
 |ҳамкорӣ              = 
 |ношир                = 
 |ҷоизаҳо              = 
 |викианбор            = 
 |викитека             = 
 |вебгоҳ               = 
}}
'''Озода Нурсаидова''' — номи пурра '''Озода Саидзода Парпиевна (Нурсаидова)''' ({{lang-uz|Ozoda Saidzoda Parpiyevna (Nursaidova)}})  - сароянда, оҳангсоз, коргардон ва аъзои узви коргардонҳои &quot;Mesam&quot; дар [[Туркия]].

== Зиндагинома ==
Озода Нурсаидова 9 октябри соли 1974 дар [[вилояти Тошканд]] таваллуд шудааст&lt;ref name=&quot;uzbek-kino&quot;&gt;{{cite web|url=http://uzbek-kino.ru/biografija/48-ozoda-nursaidova.html|title=Биография Озоды Нурсаидовой|date=5-01-2011|accessdate=2015-03-27|archiveurl=https://archive.is/20130706103812/http://uzbek-kino.ru/biografija/48-ozoda-nursaidova.html|archivedate=2013-07-06}}&lt;/ref&gt;.

Соли 1999 факултаи сурудхонии суннатиро дар Консерваторияи давлатии Тошканд ба номи Ашрафӣ хатм кардааст&lt;ref&gt;[https://www.facebook.com/Conservatoryuz/?pnref=about.edu]&lt;/ref&gt;.

== Фаъолият ==
Озода фаъолияти эҷодии худро аз сурудани мусиқии шарқӣ, таронаҳо ва мақоми байналмиллалӣ оғоз карда, дар ин самтҳо хуб кор кардааст. Соли 1994 дар фонди тиллоии ширкати миллии телевизион ва радиои Ӯзбекистон ду тарона бо номи &quot;Мугулчаи наво&quot; ва &quot;Инонма&quot;-ро сароидааст. Ҳамон сол Мухаммад Юсуф бо шеър-таронаи  «Mуҳаббат қайдасан»-ро эҷод кард. Ин тарона хело машҳур шуд. Сароянда дар болои худ сахт кор кардан гирифт. Ӯ боз ду таронаи «Этмасмидим» ва «Отажон»-ро баровард. Соли 1997, &quot;Мухаббат қайдасан?&quot;-ро клип намуд, ки ин клипи аввалини ӯ гардид. Ҳамон сол ӯ аввалин албоми мусиқии худро омода карда, пешкаши мухлисон кард. Соли 1999 албоми дуюмашро ба шунавандагон расонд.  Худи хамон сол консерти яккаашро пешкаши тамошобинон кард. Соли 2001 барандаи ҷоизаи &quot;Беҳтарин овозхони сол&quot; шуд. Дар кишварҳои дигар Озода Саидзодаро ҳам овозхон ҳам оҳангсоз мешиносанд.

== Дискография ==
* 1997 — «Muhabbat qaydasan»
* 2000 — «Ketma».
* 2001 — «Asrasin»
* 2002 — «Endi man ketaman»
* 2003 — «Ishq sharobi»
* 2004 — «Orzularim»
* 2006 — «Bu kuylar kechagimas»
* 2010 — «Tinglanmagan qushiqlar»
* 2014 — «E’tirof et»
== Ҷоизаҳо ==
* 2001 — Тарона дар номинатсияи «Беҳтарин сарояндаи сол»
* 2002 — Замин  дар номинатсияи «Беҳтарин сарояндаи сол» 
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Сарояндаҳои Ӯзбекистон]]</text>
      <sha1>opeh043abzh7azeslxagfcgmq5jsavd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307160</id>
      <parentid>1307156</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:00:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ҷамшед Ғафуров</username>
        <id>26805</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фаъолият */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6848" xml:space="preserve">{{Мусиқидон
 |замина               = 
 |ном                  = Озода Нурсаидова
 |номи аслӣ            = {{Lang-uz|Ozoda Saidzoda}}
 |тасвир               = 
 |бар                  = 
 |тавсифи тасвир       = 
 |ном ҳангоми таваллуд = Озода Саидзода Парпиевна
 |номи пурра           = Озода Саидзода Парпиевна (Нурсаидова)
 |таърихи таваллуд     = 09.10.1974
 |зодгоҳ               = {{Зодгоҳ|Тӯйтеппа|Нурафшон}}, [[Вилояти Тошканд]], [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Ӯзбекистон|ҶШСӮ]], [[Иттиҳоди Шӯравӣ|ИШ]] 
 |таърихи даргузашт    = 
 |маҳалли даргузашт    = 
 |солҳои фаъолият      = 1994-то ҳол
 |кишвар               = {{Парчам|Ӯзбекистон}} 
 |касб                 = [[Сароянда]]&lt;br&gt;[[Коргардони мусиқӣ]]&lt;br&gt;[[Оҳангсоз]]
 |навъи садо           = 
 |асбоб                = 
 |сабк                 = [[Эстрада]], [[Мусиқии поп|поп]], [[мақом]], etnic-modern
 |номи мустаъор        = 
 |гурӯҳ                = 
 |ҳамкорӣ              = 
 |ношир                = 
 |ҷоизаҳо              = 
 |викианбор            = 
 |викитека             = 
 |вебгоҳ               = 
}}
'''Озода Нурсаидова''' — номи пурра '''Озода Саидзода Парпиевна (Нурсаидова)''' ({{lang-uz|Ozoda Saidzoda Parpiyevna (Nursaidova)}})  - сароянда, оҳангсоз, коргардон ва аъзои узви коргардонҳои &quot;Mesam&quot; дар [[Туркия]].

== Зиндагинома ==
Озода Нурсаидова 9 октябри соли 1974 дар [[вилояти Тошканд]] таваллуд шудааст&lt;ref name=&quot;uzbek-kino&quot;&gt;{{cite web|url=http://uzbek-kino.ru/biografija/48-ozoda-nursaidova.html|title=Биография Озоды Нурсаидовой|date=5-01-2011|accessdate=2015-03-27|archiveurl=https://archive.is/20130706103812/http://uzbek-kino.ru/biografija/48-ozoda-nursaidova.html|archivedate=2013-07-06}}&lt;/ref&gt;.

Соли 1999 факултаи сурудхонии суннатиро дар Консерваторияи давлатии Тошканд ба номи Ашрафӣ хатм кардааст&lt;ref&gt;[https://www.facebook.com/Conservatoryuz/?pnref=about.edu]&lt;/ref&gt;.

== Фаъолият ==
Озода фаъолияти эҷодии худро аз сурудани мусиқии шарқӣ, таронаҳо ва мақоми байналмиллалӣ оғоз карда, дар ин самтҳо хуб кор кардааст. Соли 1994 дар фонди тиллоии ширкати миллии телевизион ва радиои Ӯзбекистон ду тарона бо номи &quot;Мугулчаи наво&quot; ва &quot;Инонма&quot;-ро сароидааст. Ҳамон сол Мухаммад Юсуф бо шеър-таронаи  «Mуҳаббат қайдасан»-ро эҷод кард. Ин тарона хело машҳур шуд. Сароянда дар болои худ сахт кор кардан гирифт. Ӯ боз ду таронаи «Этмасмидим» ва «Отажон»-ро баровард. Соли 1997, &quot;Мухаббат қайдасан?&quot;-ро клип намуд, ки ин клипи аввалини ӯ гардид. Ҳамон сол ӯ аввалин албоми мусиқии худро омода карда, пешкаши мухлисон кард. Соли 1999 албоми дуюмашро ба шунавандагон расонд.  Худи хамон сол консерти яккаашро пешкаши тамошобинон кард. Соли 2001 барандаи ҷоизаи &quot;Беҳтарин овозхони сол&quot; шуд. Дар кишварҳои дигар Озода Саидзодаро ҳам овозхон ҳам оҳангсоз мешиносанд.

Зимнан, Озода Нурсаидова, ки дар авоили солҳои 2000-ум дар Ӯзбекистон маҳбубияти бесобиқа пайдо карда буд, барои бисёре аз овозхонҳои шинохта монеи пешравӣ арзёбӣ мешуд. Овози ӯро ба таври ғайрирасмӣ барои 13 сол мамнӯъ эълон намуданд. Аввалин мамнуият дар соли 2003 оғоз ёфт. Соли 2006 ин ҳолат боз такрор шуд.  “Сабабашро ҳам намедонам”, - гуфт Саидзода. Сурудҳои хонанда дар экранҳои радио ва телевизион дигар намоиш дода намешуданд. Озода Нурсаидова, ки мехост дар хориҷа кор кунад, вале модараш намехост, гумон дошт, ки кораш дар Ӯзбекистон тамом мешавад. Бо вуҷуди ин, ӯ бори дигар кӯшиш кард. Бо вуҷуди мушкилот Озода дар соли 2018 таронаи “Я Ҳабибӣ”-ро пешкаши мухлисон кард ва ин тарона ба яке аз маъруфтарин таронаҳои соли 2018 табдил ёфт.

Ба саволе, ки чаро насабатон Нурсаидоваро ба насаби Саидзода иваз кардед, ӯ ҷавоб дод: “Дар шиносномаи аслӣ насабам Нурсаидова аст, аз хурдӣ номи бобоямро мегирифтам, барои ҳамин ба Саидзода иваз кардам&quot;.

Таронаҳои ӯ аз қабили «Қанийди», «Эслама мени», «Сокини Ишқ», «Соғинди дил», «Аждодлар», «Кечиринг она», «Лейли», «Сен бўлмасанг бошқаси», «Ламбо», «Ҳаяти» хит мебошанд.

== Дискография ==
* 1997 — «Muhabbat qaydasan»
* 2000 — «Ketma».
* 2001 — «Asrasin»
* 2002 — «Endi man ketaman»
* 2003 — «Ishq sharobi»
* 2004 — «Orzularim»
* 2006 — «Bu kuylar kechagimas»
* 2010 — «Tinglanmagan qushiqlar»
* 2014 — «E’tirof et»
== Ҷоизаҳо ==
* 2001 — Тарона дар номинатсияи «Беҳтарин сарояндаи сол»
* 2002 — Замин  дар номинатсияи «Беҳтарин сарояндаи сол» 
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Сарояндаҳои Ӯзбекистон]]</text>
      <sha1>4umt33idiza6dgxl9scdfeecor16lhn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Баҳс:Сафеддорак</title>
    <ns>1</ns>
    <id>252585</id>
    <revision>
      <id>1307113</id>
      <parentid>1085835</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:53:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Farorud moved page [[Баҳс:Сафедорак (деҳа, н. Варзоб)]] to [[Баҳс:Сафеддорак]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41" xml:space="preserve">{{Сарлавҳаи баҳс|arpol=yes}}</text>
      <sha1>dblicplmkfayol9ivafx7e2t3qf0rb0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дуэт</title>
    <ns>0</ns>
    <id>277546</id>
    <revision>
      <id>1307285</id>
      <parentid>1200515</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:11:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3766" xml:space="preserve">'''Дуэт''' (олм. Duett, лот. duo – ду) – 1. Гурӯҳи (ансамбли) ақалли ҳофизон ё навозандагон иборат аз ду нафар. 2. Асар барои ду иҷрокунанда, ки ҳар кадомеро навозиши (партияи) махсуси ҷудогона таъйин шудааст.

Дуэт дар садаи XVII шакл гирифт ва то охири ин аср маъмул гардид. Вале танҳо дар садаи XVIII Дуэт ҳамчун унсури асосӣ ба таркиби опера дохил гардид. Д.–ҳо метавонанд вокалӣ ва созӣ бошанд. Дуэти вокалӣ дар эҷодиёти композиторони олмонӣ (Р. Шуман ва И. Брамс) садаи XVIII, композиторони рус: Дуэтҳои вокалии «Не искушай меня без нужды»-и М. Глинка, «Ванка-Танка»-и А. Даргомижский, Дуэтҳо аз композиторони рус: Дуэти Герман ва Лиза («О да, миновали страданья…») аз намоиши 6-уми операи «Пиковая дама»-и П. Чайковский, Дуэти Наташа ва Соня («Ручей виющимийся по светлому песку») аз намоиши 1-уми операи «Война и мир»-и С. Прокофев намунае аз онҳоянд.
Дуэтҳои созӣ низ дар эҷодиёти композиторон васеъ тасниф шудааст: Дуэт барои скрипка ва фортепианои комп. олмонӣ Ф. Шуберт, Сюита барои ду фортепианои комп. рус С. Рахманинов ва ғ. 
Як зумра композиторони тоҷик низ ба ин жанр рӯ оварда, Дуэтҳои созӣ ва вокалӣ эҷод намудаанд.

Дуэти созии композитори тоҷик: [[Фирӯз Баҳор]] – Дуэтҳо барои ду скрипка, Б. Пиговат – шаш Д. барои скрипка ва виолончел, Ҷ. Рустамова – Дуэти сеқисма («Сӯзи дил», «Саҳнаи идона», «Рақс») барои ду фортепиано, [[Аъзам Солиев]] – Дуэти консертӣ барои валторна ва фортепиано, [[Қудратуллоҳ Яҳёев]] – Дуэти полифонӣ барои алт ва кларнет ва ғ. Дуэтҳои вокалии композиторони тоҷик: Дуэти Таҳмина ва Рустам аз намоиш дувуми операи «Рустам ва Суҳроб»-и [[Талабхӯҷа Сатторов]], Дуэти Рӯдакӣ ва Нигина аз намоиши чоруми операи «Рӯдакӣ»-и [[Шарофиддин Сайфиддинов]], Дуэти Гулизор ва Нозим аз намоиши сеюми операи «Шӯриши Восеъ»-и С. Баласанян, Дуэти Тазарв ва Парасту аз намоиши панҷуми операи «Парасту»-и А. Одинаев ва ғ. намунае аз онҳоянд. 
ДУЭТИНО – дуэти хурд.&lt;ref&gt;[[Ҷӯрахон Обидпур|Обидпур Ҷ.]] Луғатномаи тафсирии мусиқӣ / зери назари Б.Қобилова. – Душанбе: Аржанг, 2019. – С.144-145. – 480 с. ISBN 978-999-47-43-90-2{{ref-tg}}&lt;/ref&gt;

== Нигаред  ==
* [[Квартет]]
* [[Квинтет]]
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Истилоҳи мусиқӣ]]</text>
      <sha1>36c2o4jboronhllh3vd2yxkwt5lc26y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тозеҳобод</title>
    <ns>0</ns>
    <id>279236</id>
    <revision>
      <id>1307248</id>
      <parentid>1255834</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:03:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1264" xml:space="preserve">{{МА
}}
'''Тозеҳобод''' ( {{Lang-fa|تازه‌آباد}}; ҳамчунин ба забони румӣ чун '''Tāzehābād)''' — шаҳр ва маркази  [[Шаҳристони Сaлоси Бобоҷонӣ]], [[Устони Кирмоншоҳ]]&lt;nowiki/&gt;и, [[Эрон]] аст. Дар саршумории соли 2006, аҳолии он 7479 нафар, дар 1661 оила буд.

Забони гуфтугӯӣ дар шаҳр [[Забони курдӣ|курдӣ аст]], аммо забоне, ки дар мактабҳо ва идораҳо истифода мешавад, [[Забони порсӣ|форсӣ аст]], зеро забони расмии [[Эрон|Эрон аст,]] ки ба он тақрибан ҳама сокинони шаҳр озодона суҳбат мекунанд.

== Сарчашмаҳо ==
*[https://archive.is/20121205085101/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&amp;men=gcis&amp;lng=en&amp;dat=32&amp;geo=-106&amp;srt=npan&amp;col=aohdq&amp;pt=c&amp;va=x Шумори аҳолии шаҳрҳои Эрон]

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{Шаҳрҳои устони Кирмоншоҳ}}
{{Эрон-ҷуғ-нопурра}}

[[Гурӯҳ:Шаҳрҳои Эрон]]
[[Гурӯҳ:Шаҳрҳои устони Кирмоншоҳ]]</text>
      <sha1>t2ev1r991hvxc84mmeh2bq83xqv6kk3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Ҷумҳуриҳо аз рӯи сохтори ҳукуматӣ</title>
    <ns>14</ns>
    <id>282157</id>
    <redirect title="Гурӯҳ:Ҷумҳуриҳо аз рӯи шакли идоракунии давлатӣ" />
    <revision>
      <id>1307146</id>
      <parentid>1307074</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T23:01:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>3642</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Роботҳо: Ислоҳи масири дукарата ба [[Гурӯҳ:Ҷумҳуриҳо аз рӯи шакли идоракунии давлатӣ]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="107" xml:space="preserve">#равона [[:Гурӯҳ:Ҷумҳуриҳо аз рӯи шакли идоракунии давлатӣ]]</text>
      <sha1>7tyitlcqbqpevys70nona57kvwgjm4l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сивозиланд</title>
    <ns>0</ns>
    <id>283808</id>
    <redirect title="Эсватинӣ" />
    <revision>
      <id>1307143</id>
      <parentid>1288045</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T23:00:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>3642</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Роботҳо: Ислоҳи масири дукарата ба [[Эсватинӣ]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34" xml:space="preserve">#равона [[Эсватинӣ]]</text>
      <sha1>5yzkwuiq9432grpw2x6naw53c84qyfp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Суҳроб Қосимов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>288856</id>
    <revision>
      <id>1307259</id>
      <parentid>1282793</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:09:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6280" xml:space="preserve">{{Арбоби низомӣ}}
'''Суҳроб Қосимов''' ''Қосимов Суҳроб Абдулҳақович''&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.ozodagon.com/25846-tavsifi-vazir-az-hizmatoi-surob-osimov-va-4-generali-digar-aks.html|title=Тавсифи вазир аз хидматҳои Суҳроб Қосимов ва 4 генерали дигар (АКС) » Озодагон|website=www.ozodagon.com|accessdate=2021-04-30|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210430045728/https://www.ozodagon.com/25846-tavsifi-vazir-az-hizmatoi-surob-osimov-va-4-generali-digar-aks.html|archivedate=2021-04-30}}&lt;/ref&gt;; [[2 сентябр]]и [[1961]], [[ноҳияи Совет]], [[вилояти Кӯлоб]], [[ҶШС Тоҷикистон]] — [[16 декабр]]и [[2014]], [[Душанбе]], [[Тоҷикистон]]) — генерал-майор&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://ria.ru/20020902/217113.html|title=Вооруженные Силы Таджикистана готовы пресечь любое проникновение боевиков на территорию республики|website=РИА Новости|date=2002-09-02|lang=ru|accessdate=2021-04-30}}&lt;/ref&gt;, яке аз фармондеҳони маъруфи [[Фронти халқии Тоҷикистон]] замони [[Ҷанги шаҳрвандии Тоҷикистон|ҷанги шаҳрвандӣ]]. Президенти Федератсияи футболи Тоҷикистон (2002—2012)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://cccp.tj/tj/varzish/item/1941-%D2%B7%D0%BE%D0%BC%D0%B8-%D1%81%D3%AF%D2%B3%D1%80%D0%BE%D0%B1-%D2%9B%D0%BE%D1%81%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%B2-%D0%B4%D0%B0%D1%80-%D0%BD%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%BA.html|title=Ҷоми Суҳроб Қосимов дар Норак - СССР - Мо метавонем!|website=cccp.tj|accessdate=2021-04-30}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.asiaplustj.info/tj/news/sports/20120105/rustami-emomal-prezidenti-fft-intikhob-shud|title=Рустами Эмомалӣ президенти ФФТ интихоб шуд {{!}} Хабарҳои Тоҷикистон ASIA-Plus|website=www.asiaplustj.info|accessdate=2021-04-30}}&lt;/ref&gt;
== Зиндагинома ==
Суҳроб Қосимов 2 сентябри соли 1961 дар ноҳияи Совет ба дунё омадааст. Соли 1968 хонаводаи онҳо ба ноҳияи Данғара кӯч баст ва вай дар соли 1978 мактаби миёнаро хатм кард&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://sputnik-tj.com/20141216/1013587114.html|title=Суҳроб Қосимов, собиқ фармондеҳи ФХ даргузашт|author=Sputnik Тоҷикистон|website=Sputnik Тоҷикистон|date=2014-12-16|lang=tg|accessdate=2021-04-30}}&lt;/ref&gt;. Замони таҳсил дар мактаби миёна Устоди варзиши тенниси рӯи мизи ИҶШС шудааст&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://tj.sputniknews.ru/20141216/1013590836.html|title=Жизнь Сухроба Касымова от командира спецназа до главы таджикского футбола|author=Sputnik Таджикистан|website=Sputnik Таджикистан|date=2014-12-16|lang=ru|accessdate=2021-04-30}}&lt;/ref&gt;. Соли 1980 ба Донишкадаи давлатии омӯзгории ба номи Ленини Маскав дохил шуда, онро соли 1985 хатм кардааст&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://asiaplustj.info/tj/news/tajikistan/society/20141216/general-su-rob-osimov-az-olam-darguzasht|title=Генерал Суҳроб Қосимов аз олам даргузашт|website=asiaplustj.info|publisher=Хабарҳои Тоҷикистон ASIA-Plus|accessdate=2021-04-30}}&lt;/ref&gt;.

== Корнома ==
То оғози ҷанги шаҳрвандӣ дар Тоҷикистон, зиндагии маъмулӣ дошта ва ҳамчун омӯзгор дар мактаб-интернати рақами 3-и шаҳри Душанбе фаъолият мекард&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/former-millitant-group-suhrob-qosimov-died/26746045.html|title=Ҷасади Суҳроб Қосимов ба Данғара интиқол ёфт (ВИДЕО)|website=Радиои Озодӣ|lang=tg|accessdate=2021-04-30}}&lt;/ref&gt;.

Пас аз озодкунии Душанбе аз нерӯҳои мухолифин ахири соли 1992, фармондеҳи гуруҳи таъйиноти махсус дар назди шуъбаи ВКД дар ноҳияи Варзоб таъйин шуд. Моҳи июни соли 1992 ин гурӯҳ ба полки 2-юми фаврии ВКД ҶТ ва моҳи декабри соли 1996 ба бригадаи 1-уми зудамали ВКД Тоҷикистон табдил дода шуд.

== Ҷоизаву орденҳо ==
Бо [[Ордени «Шараф»|ордени Шараф]] ва [[ордени Спитамен дараҷаи I]] қадрдонӣ шудааст&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://asiaplustj.info/ru/node/262262|title=Сухроб Касымов: Я жалею, что воевал против своих…|website=asiaplustj.info|publisher=Новости Таджикистана ASIA-Plus|accessdate=2021-04-30}}&lt;/ref&gt;.

== Даргузашт ==
Суҳроб Қосимов субҳи 16 декабри 2014 дар синни 53-солагӣ дар асари беморие тӯлонӣ дар шаҳри Душанбе даргузашт&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.bbc.com/tajik/news/2014/12/141216_sq_sohrab_qasimov_death|title=Даргузашти фармондеҳи собиқи Ҷабҳаи халқ, Суҳроб Қосимов|website=www.bbc.com|publisher=BBC Tajik/Persian|lang=tg|accessdate=2021-04-30}}&lt;/ref&gt;. Ҷасади ӯро ба ноҳияи Данғара, ба ҷое ки манзили падарии ӯ буд бурданд ва дар Мазори Ёхсӯ дафн карданд&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://rus.ozodi.org/a/26746073.html|title=Сухроб Косимов похоронен в Дангаре (ВИДЕО)|website=Радио Озоди|lang=ru|accessdate=2021-04-30}}&lt;/ref&gt;.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Низомиёни Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>8gcmn7ju30onr75o1ppwgt7abz5fowy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Григорий Бройдо</title>
    <ns>0</ns>
    <id>289496</id>
    <revision>
      <id>1307173</id>
      <parentid>1294721</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:15:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9584" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Григорий Исаакович Бройдо''' ([[7 ноябр]]и [[Соли 1884|1884]], [[Вилнюс|Вилно]]—[[23 май]]и [[Соли 1956|1956]], [[Маскав|Москва]]&lt;ref name=&quot;Germanov&quot;&gt;''Германов В. А.'' [http://n.ziyouz.com/books/jurnallar/uzbekistonda_ijtimoiy_fanlar/O'zbekistonda%20ijtimoiy%20fanlar_1991-04.pdf Новый документ по истории советского Туркестана начала 20-х годов] // Общественные науки в Узбекистане. 1991. № 4. С. 41-47&lt;/ref&gt;) — ходими давлатӣ ва котиби якуми КМ ҲК (б) Тоҷикистон (1933—1935).

== Зиндагинома ==
Дар оилаи муҳосиб Исаак Лейбович Бройдо ва Эстер-Сора Берковна Бройдо таваллуд шудааст&lt;ref name=&quot;Germanov&quot;/&gt;. Аз соли 1909 то 1916 дар Пишпек (ҳоз. Бишкек) ва Ташкент ба ҳайси адвокат кор кардааст. Иштирокчии [[Ҷанги якуми ҷаҳон|Ҷанги Якуми Ҷаҳон]] (1916—1917).

Узви РСДРП аз [[соли 1903]], [[Меншевикон|меншевик]], [[болшевик]] [[соли 1918]]. Узви [[Инқилоби солҳои 1905-1907 дар Русия|Инқилоби якуми Русия]] (1905—1907) ва [[Инқилоби феврал]] дар [[Тошканд]], раиси Совети Тошканд буд.

Дар [[соли 1917]] — дар Совети Петроград, дар [[соли 1918]] — дар Совети олии хоҷагии халқи РСФСР, дар Раёсати обёрии ҶШС Туркистон, аз соли 1918 то [[Соли 1919|1919]] — роҳбари мактаби ҳизбии вилояти Самара, ки аз ҷониби Совети инқилобии ҳарбии ҳукумат ваколат оид ба Гурӯҳи ҷанубии Қӯшунҳои Фронти Шарқӣ ваколатшуда, узви Совети ҳарбии инқилобии Артиши якуми Фронти Шарқӣ, мудири шуъбаи ҳизбии Комиссияи Туркистони Кумитаи Умумироссиягии Марказии Иҷроия ва Шӯрои Комиссарони Халқии РСФСР, дар солҳои 1919—1920 ӯ ба сардори Раёсати робитаҳои хориҷии Комиссияи Туркистонии Кумитаи иҷроияи марказии умумӣ-Русия (ВЦИК) ва Шӯрои комиссарони халқӣ (СНК)-и РСФСР, сардори экспедитсияи фавқулодда ба Хива, комиссари фавқулоддаи РСФСР дар Хива ва департаменти Амударё буд.

Солҳои [[Соли 1921|1921]]—[[Соли 1923|1923]] — муовини [[Комиссариати Халқии Миллатҳои РСФСР|Комиссари халқии миллатҳои РСФСР]].

Дар соли 1921 ӯ ташкилотчи ва аввалин ректори [[Университети коммунистии коргарони Шарқ|Донишгоҳи коммунистии халқи коргари Шарқ]] буд. Солҳои [[Соли 1925|1925]]—[[Соли 1926|1926]] — муовини мудири Шуъбаи матбуоти Кумитаи марказии РКП (б)-ВКП (б), солҳои 1925—[[Соли 1927|1927]] — муовини мудири шуъбаи матбуоти КМ РКП(б)-ВКП(б).

Солҳои 1927—[[Соли 1930|1930]] — ректори Донишгоҳи коммунистии Саратов, роҳбари Нашриёти давлатӣ, мудири шуъбаи ташвиқот ва таблиғи кумитаи вилояти Нижняя Волгаи ВКП (б), котиби кумитаи вилояти Нижняя Волга ВКП (б).

Солҳои [[Соли 1933|1933]]—[[Соли 1934|1934]] — Котиби якуми Кумитаи Марказии [[Ҳизби коммунистии Тоҷикистон|Ҳизби Коммунистии (болшевикони) Тоҷикистон]]. Солҳои 1934—1936 ӯ ба ҳайси муовини Комиссари халқии маорифи РСФСР, аз 1936 то [[Соли 1938|1938]] — директори Нашриёти КМ Ҳизби Умумииттифоқии Коммунистии Болшевикон (ҲУК(б)), аз соли 1938 то [[Соли 1941|1941]] — мудири нашриёти тиббӣ кор кардааст.

Номзад ба аъзои КМ ВКП (б) (1934—1939).

Дар моҳи августи соли 1941 вай боздошт ва аз [[Ҳизби коммунисти Иттиҳоди Шӯравӣ|ВКП (б)]] хориҷ карда шуд, дар соли 1945 ба 10 соли зиндон маҳкум шуд. Моҳи апрели [[соли 1953]] ӯро афв карданд, дар [[соли 1955]] ба сафи ҳизб барқарор шуд.

== Оила ==
Вай 4 духтар ва як писар дошт, ки соли [[Соли 1944|1944]] вафот кард.

== Рӯйхати асарҳои Г. Бройдо ==
* «Национальный и колониальный вопрос». — [Москва] : Московский рабочий, 1924. — 128 с.
* «В атаку против неграмотности и бескультурья» : (Саратовский опыт). — Москва ; Центр. совет о-ва «Долой неграмотность» Ленинград : Госуд. изд-во, 1929 (М. : 1-я Образцовая тип.). — 112 с.
* «Восстание киргиз в 1916 г.» : (Мое показание прокурору Ташкентской судебной палаты, данное 3-го сент. 1916 г.). — Москва : Науч. ассоц. востоковедения при Ц. И. К. С. С. С. Р., 1925. — 28 с.
* «Долой неграмотность», о-во (Москва). Центральный совет. Политчас в школе ликбеза / Под ред. и с предисл. Г. И. Бройдо ; О-во «Долой неграмотность». — Москва ; Ленинград : Гос. изд-во, 1929 (М. : тип. изд-ва «Дер эмес»). — 32 с.; 17х11 см. — (Библиотечка культ-армейца/ О-во «Долой неграмотность»).
* «За овладение техникой». — Саратов : Огиз РСФСР — Н.-Волж. краев. изд-во, 1931 (тип. № 2 Н.-В. крайполиграфтреста). — 38, [2] с.
* «Нижне-Волжский краевой союз культурно-бытовой кооперации» (Саратов). Устав городского культурно-бытового товарищества [Текст] : Проект тов. Бройдо / Н.-Волж. краев. правл. культ.-бытовой кооп-ции. — Саратов : Огиз РСФСР — Н.-Волж. краев. изд-во, 1931 (тип. № 2 Н.-В. крайполиграфтреста). — 23 с.
* «За грамотный завод». С предисл. Л. Сталь. — 2-е изд. — [Москва] : Гос. изд-во, 1930 («Мосполиграф», 13-я тип. «Мысль печатника»). — 31 с.; 17х12 см. — (Общество «Долой неграмотность». Библиотечка культармейца).
* «Первые итоги и задачи культштурма в Калмыцкой области». Саратов : Парт. изд-во. Н.-В. краев. отд-ние, 1932 (тип. № 2 Н.-В. крайполиграфтреста). — Обл., 56 с.
* «Кабардинский фольклор» [Текст] / Общ. ред. Г. И. Бройдо ; Вступ. статья, комментарии и словарь М. Е. Талпа ; Ред. Ю. М. Соколова ; Кабардино-Балкар. науч. -иссл. ин-т нац. культуры. — Москва ; Ленинград : Academia, 1936 (М. : тип. «Кр. пролетарий»). — Переплет, XVI, 650 с.
* «Центральный музей В. И. Ленина». Вып. 7. 1917 [Текст] : Альбом / Общ. ред. тт. Г. И. Бройдо и Н. Н. Рабичева. — Москва : Партиздат, 1937 (ф-ка книги «Кр. пролетарий»). — Футляр, папка, 7 с., 47 отд. л. ил., 101 с. отд. сброшюров. прил. «Текст рукописей и документов» : ил.; 47х36 см. — (20 лет. 1917—1937).

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Ходимони давлатии Иттиҳоди Шӯравӣ]]
[[Гурӯҳ:Аъзои Ҳизби коммунистии Иттиҳоди Шӯравӣ]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони Маскав]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони соли 1956]]
[[Гурӯҳ:Зодагони Вилнюс]]
[[Гурӯҳ:Шахсиятҳо аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1884]]
[[Гурӯҳ:Зодагони рӯзи 7 ноябр]]</text>
      <sha1>8cpijua8byepy5aubd4vf4ztqvfk60f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Абдумӯъмин Шарифӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>289619</id>
    <revision>
      <id>1307267</id>
      <parentid>1250432</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:09:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Зиндагинома */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2679" xml:space="preserve">{{Синамогар}}
'''Абдумӯъмин Шарифӣ''' (''Шарифӣ Абдумӯъмини Ҳалимзод''; [[20 май]]и [[1961]], [[ноҳияи Ҳисор]], [[ҶШС Тоҷикистон]]) — ҳунарпешаи театру синамои тоҷик, [[Ҳунарпешаи шоистаи Тоҷикистон]] (2011).

== Зиндагинома ==
Фориғуттаҳсили Донишкадаи давлатии санъати ба номи М. Турсунзода (1982) аст. Солҳои 1982—1989 ҳунарпешаи Театри мусиқӣ-мазҳакаи шаҳри Қурғонтеппа, 1989—2003 ҳунарпешаи Театри таҷрибавии тамошобини наврас «Аҳорун» (ҳамзамон тариқи қарордоду шартномавӣ дар Театри давлатии академӣ-драмавии ба номи Лоҳутӣ ва Театри давлатии драмаи русии ба номи В. Маяковский) кор кардааст. Аз соли 2008 ҳунарпешаи Театри давлатии ҷавонони ба номи Маҳмудҷон Воҳидов мебошад. Худфарсоии том дар дарки моҳияти образ ба бозиаш хос аст, комёбиро бо заҳмат ва муҳаббати бедареғ ба касб соҳиб мегардад, баҳри равнақи ҳунар пайваста талош меварзад. Образҳои офаридааш дар спектаклҳои «Шоҳ Гавазн», «Доми фиреб», «Тартюф», «Марги Яздигурд», «Шайх Санъон», «Шоҳ Лир», «Электра», «Панҷ зани Афандӣ», «Роҳзан ва кӯзагар», «Зани сарватманд», «Рӯзе дарозтар аз қарн», «Рустам ва Суҳроб», «Сарбозони қаторӣ», «Нури маърифат», «Чашмони бародари қиёматӣ», «Бозингарон», «Шабе дур аз Ватан», «Аловиддин ва чароғи сеҳрнок», «Моҷаро», «Иштибоҳ» ҳамагӣ хотирмонанд.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Арбобони фарҳанги тоҷик. Донишнома / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ. — Душанбе, 2016. — 863 с.

[[Гурӯҳ:Ҳунарпешагони шоистаи Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театри давлатии ҷавонони Тоҷикистон ба номи М. Воҳидов]]</text>
      <sha1>mpj3x4srv4r2k93gdmxn9knxe3o1mrv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мирзоазиз Мамадазизов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>289626</id>
    <revision>
      <id>1307266</id>
      <parentid>1268497</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:09:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Зиндагинома */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2507" xml:space="preserve">{{Ходими театр}}
'''Мирзоазиз Мамадазизов''' ([[1 май]]и [[1930]], деҳаи Синдев, [[ноҳияи Роштқалъа]], [[ВАКБ ]]— [[20 май]]и [[2006]], [[Хоруғ]], [[ВМКБ]], [[Тоҷикистон]]) — ҳунарпеша ва коргардони театр, [[Ҳунарпешаи хидматнишондодаи ҶШС Тоҷикистон]] (1963), [[Ҳунарпешаи мардумии Тоҷикистон]] (2000).

== Зиндагинома ==
Институти давлатии санъати театрӣ- бадеии ба номи А. Островскийи шаҳри Тошкандро соли 1954 ба поин оварда, дар Театри мусиқӣ-мазҳакаи шаҳри Хоруғ ба сифати ҳунарпеша ва коргардон кор кардааст, солҳои 1978—1992 саркоргардони он буд. Бо таъсиси дубораи Театри мусиқӣ-мазҳакаи шаҳри Кӯлоб солҳои 70-уми қарни гузашта муддате саркоргардонии онро ба дӯш доштааст. Давоми фаъолияти эҷодиаш дар офариниши нақшҳои драмавӣ, фоҷиавию мазҳакавӣ муваффақ гардидааст. «Чинори гӯё», «Фарҳод дар Норак», «Ситораи умед», «Дил-дили Зайнаб», «Тошбек ва Гулқурбон», «Мо аз Боми Ҷаҳон», «Бой ва хидматгор», «Соати бурҷи Кремл», «Эзоп», «Рустам ва Суҳроб», «Юлиус Фучик», «Ҳакиқати талх» аз ҷумлаи спектаклҳоанд, ки номрафта дар онҳо образҳои асосӣ офарида, як силсила спектаклҳоро ҳамзамон таҳия намудааст.

== Ҷоизаҳо ==
Бо Грамотаи Фахрии Президиуми Совети Олии Тоҷикистон қадр шудааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Арбобони фарҳанги тоҷик. Донишнома / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ. — Душанбе, 2016. — 863 с.

[[Гурӯҳ:Ҳунарпешагони хидматнишондодаи ҶШС Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешагони мардумии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>t17nnyjc987qsxorfqxqxx2b8rl0c93</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>عبد الله الثاني بن الحسين</title>
    <ns>0</ns>
    <id>289644</id>
    <redirect title="Абдуллоҳи II ибни Ҳуссейн" />
    <revision>
      <id>1307144</id>
      <parentid>1250472</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T23:00:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>3642</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Роботҳо: Ислоҳи масири дукарата ба [[Абдуллоҳи II ибни Ҳуссейн]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="63" xml:space="preserve">#равона [[Абдуллоҳи II ибни Ҳуссейн]]</text>
      <sha1>gcx1rn4l0kf3z7eoltnfd856ji7ipg3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Суҳроб Хоҷаев</title>
    <ns>0</ns>
    <id>290091</id>
    <revision>
      <id>1307311</id>
      <parentid>1263680</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:15:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Истинод */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6017" xml:space="preserve">{{Сабукварз}}
'''Хоҷаев Суҳроб Рустамович'''  (тав. 21 майи 1993, ноҳияи [[Фархор]], [[Тоҷикистон|Ҷумҳурии Тоҷикистон]]) — [[Варзиши сабук|варзишгари]] гурзандози тоҷику узбек. Фаъолияти варзишиашро дар дастаи мунтахаби Тоҷикистон оғоз намуда, аз соли 2010 инҷониб дар сатҳи байналмилалӣ Ҷумҳурии Ӯзбекистонро муаррифӣ мекунад. Иштирокдори дукаратаи Бозиҳои тобистонаи олимпӣ, барандаи медали биринҷии Бозиҳои Осиёӣ ва Чемпионатҳои Осиё, ғолиби чандинкаратаи чемпионатҳои кишвар.

== Шарҳи ҳол ==
Суҳроб Хоҷаев 21 майи соли 1993 дар ноҳияи Фархори [[Вилояти Хатлон|вилояти Хатлон, дар оилаи зиёӣ —]] Рустам Хоҷаев [[Тоҷикистон|таваллуд шудааст]]. Ҳангоме ки Суҳроб ду сол дошт, оилаи онҳо ба шаҳри Душанбе кӯч мебандад.

Аз шашсолагӣ ба варзиш машғул шуда, сараввал намудҳои варзиши гимнастика, шиноварӣ, [[теннис]], [[Бокс|боксро тамрин]] кард, аммо дар ниҳоят, соли 2006  ба варзиши сабук гузашт. Вай таҳти роҳбарии мураббӣ Шамшод Қурбонов партоби диск омӯхта, пасон гурзандозиро омӯхт. Мураббии аввалини ӯ дар ин ҷода Суҳроб Мардонов мебошад. Зери ҳидоятҳои мутахассисоне чун [[Дилшод Назаров]], Александр Пискунов ва [[Андрей Абдувалиев]] тамрин кардааст. Соли 2009 Коллеҷи тарбияи ҷисмониро хатм кардааст.

Аввалин муваффақияти Суҳроб дар арсаи байналмилалӣ нишони нуқраи Чемпионати ҷаҳони наврасон дар Бриксен аз навъи гурзандозӣ мебошад.

Соли 2010 барои иқомати доимӣ ба [[Тошканд|Тошкан]]&lt;nowiki/&gt;д кӯчид ва аз он вақт инҷониб тими миллии Ӯзбекистонро дар мусобиқаҳои байналмилалӣ намояндагӣ мекунад.

Соли 2012 дар ҳайати дастаи мунтахаби Ӯзбекистон барандаи нишони биринҷии Қаҳрамонии Осиё гардид, инчунин дар Қаҳрамонии ҷаҳони наврасон дар Барселона нишони биринҷӣ гирифт. Соли 2012 дар Бозиҳои тобистони олимпӣ тимми мунтахаби Ӯзбекистонро намояндагӣ кард ва дар гурзандозӣ миёни мардон натиҷаи 65,88 метрро нишон дода, мақоми 38-ум дар натиҷаи ниҳоии мусобиқа касб кард.

Соли 2014 дар Бозиҳои Осиёии Инчуун ҳунарнамоӣ карда, мақоми панҷум ва дар Қаҳрамонии Осиё — 2015 дар Уҳан мақоми чорумро касб кард.

Дар [[Бозиҳои олимпии тобистона 2016|Бозиҳои олимпии соли 2016 дар Рио-де-Жанейро]] гурзро ба масофаи 70,11 метр андохт ва дар ҳисоби умумидастаӣ мақоми 23-юмро касб кард &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://rus.ozodi.org/a/27933171.html|title=Сухроб Ходжаев: Если бы не был прооперирован, то вышел бы в финал|author=Нарзуллохи Латиф|date=2016-08-19|publisher=Радио Озоди|accessdate=2019-05-21}}&lt;/ref&gt;.

Пас аз Олимпиадаи дуввум дар карераи худ Хоҷаев дар ҳайати дастаи варзиши сабуки Ӯзбекистон монд ва иштирокашро дар мусобиқаҳои бузурги байналмилалӣ идома дод. Ҳамин тавр, соли 2017 ӯ дар Бозиҳои ҳамбастагии исломӣ дар Боку ҳунарнамоӣ кард, ки дар он панҷум буд.

Соли 2018 дар [[Бозиҳои Осиёии Ҷакарта]] нишони биринҷӣ гирифт.

Соли 2019 дар Қаҳрамонии Осиё дар Доҳа нишони биринҷӣ ба даст овард. 3 июни соли 2021 роҳхатти навбатии Бозиҳои тобистонаи олимпӣ дар Токийёро ба даст овард. Рекорди шахсии Суҳроб Хоҷаев дар гурзандозӣ ба 78,22 метр баробар аст.

== Ёддошт ==
{{Эзоҳ}}

== Истинод ==

* Сухроб Ходжаев  
* {{SportsReference|kh/sukhrob-khodzhayev-1|NAME=Сухроб Ходжаев}}  
* [https://www.olympic.org/suhrob-khodjaev Суҳроб Хоҷаев]{{ref-en}} &lt;span class=&quot;ref-info&quot; style=&quot;cursor:help;&quot; title=&quot;на английском языке&quot;&gt;)&lt;/span&gt; - саҳифа дар сайти Кумитаи байналмилалии олимпӣ

[[Гурӯҳ:Зодагони вилояти Хатлон]]
[[Гурӯҳ:Википедиа:Зиндагиномаи муосирон]]
[[Гурӯҳ:Википедия:Мақолаҳои бо сарчашма аз Викидода]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1993]]
[[Гурӯҳ:Зодагони 21 май]]
[[Гурӯҳ:Варзишгарон аз рӯи алифбо]]</text>
      <sha1>9zri3knhir3h4ja3cgad0loc9vtvk4r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҷурҷӣ Зайдон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>290506</id>
    <revision>
      <id>1307149</id>
      <parentid>1252952</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T04:21:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="262" xml:space="preserve">{{Адиб}}
'''Ҷурҷӣ Зайдон''' ({{lang-ar|جرجي زيدان}}; {{ВД-Дебоча}}) — яке аз нависандагони адабиёти арабӣ буд.

== Зиндагинома ==

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{bio-stub}}

{{ПБ}}</text>
      <sha1>qbmpp986roacwqd8q14pz4t31tczh59</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307151</id>
      <parentid>1307149</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T04:26:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4936" xml:space="preserve">{{Адиб}}
'''Ҷурҷӣ Зайдон''' ({{lang-ar|جرجي زيدان}}; {{ВД-Дебоча}}) — яке аз нависанда, рӯзноманигор ва муаррихи масеҳии мисрӣ. Яке аз нахустин мутафаккиронест, ки ба назарияи миллигароии арабӣ мусоидат кардааст. 

== Зиндагинома ==
Ҷурҷӣ Зайдон  14 декабри соли 1861 дар Байрут дар хонаводаи тоҷири хурди насронӣ ба дунё омадааст. Солҳои 1881-882 дар коллеҷи пизишкии Байрут таҳсил кард. Солҳои 1880 ба Миср мухоҷират карда, моҳномаи «ал-Ҳилол»-ро таъсис дод ва аз пешоҳангони румони таърихӣ дар адабиёти нави арабӣ гардид.

Соли 1885 нахустин китоби вай бо унвони «ал-Алфозу-л-арабия ва л-фалсафату-л-ғувийя» дар Бейрут мунташир шуд ва ба ин муносибат ӯ узви Анҷумани салтанатии осиёӣ гардид. Дар ҳамон сол ба Лондон сафар кард ва бо осори шарқшиносон ошно шуд. Пас аз бозгашт ба Қоҳира зимистони ҳамон сол бо пешниҳоди дӯсташ Яъқуби Сарруф дар маҷаллаи «ал-Муқтат» ба кор пардохт.

Дар ҳамин давра ӯ бо ховаршиносони машҳур Т. Нёлдеке, Б. Голдсиер, И. Крачковский ва Н. Маргилус робита пайдо кард ва ба таълифи осори илмӣ-таърихии худ: «Таърихи Миср» (1889), «Таърихи Юнону Рум» (1899), «Таърихи тамаддуни исломӣ» (1906), «Таърихи араб қабл аз ислом» (1908), «Таърихи адабиёти араб» (1911) шурӯъ кард.

Соли 1908 ба Истанбул, соли 1912 ба кишварҳои Аврупо ва соли 1913 ба Фаластин сафар кард, ки ин мусофиратҳо ба ҷаҳонбинии ӯ таъсир расониданд.

Ҷурҷӣ Зайдон муаллифи 22 румони таърихӣ буда, дар адабиёти араб маҳз ба туфайли ҳамин осор шуҳрат ёфт. румонҳои «Пешвои Карбало» (1901; дар боби кушта шудани Имом Ҳасан ибни Алӣ), «Ҳаҷҷоҷ ибни Юсуф» (1902; дар боби сулолаи Банӣ Умайя), «Фатҳи Андалус» (1903), «Абумуслими Хуросонӣ» (1905), «Аббоса духтари Ҳорунуррашид» (1906), «Арӯси Фарғона» (1908) ва «Салоҳуддини Айюбӣ» (1913) ба қалами ӯ мутаалиқанд.

Мақсад аз таълифи ин румонҳо ошно кардани мардуми араб бо фарҳангу таърихашон буд. Дар миёни ин силсила 17 румони ӯ ба таърихи арабу ислом то асри Салоҳуддини Айюбӣ бахшида шудаанд. Чаҳор румон мутааллиқ ба таърихи ҷадиди Миср ва яке ба таҳаввулоти сулолаи туркони усмонӣ аст.

Зайдон дар нигориш таҳти таъсири румоннависони Аврупо, бавижа Волтер ва Александр Дюма буд. Ӯ агарчи натавонист ба сатҳи ҳунарии онҳо бирасад, аммо дар ин замина дар адабиёти араб муваффақ будааст. Дар ин румонҳо Зайдон мақсад гузоштааст, ки воқеаҳои гузаштаро дар раванди дигаргунии ҳаёти сиёсии олами араб ривоят кунад. Аз ин рӯ, ҷанбаи таълимӣ ва саргармии румонҳо нисбат ба ҷанбаи ҳунарии онҳо афзалтар аст.

Бисёре аз румонҳои Зайдон ба чандин забонҳои мардуми олам – ингилисӣ, фаронсавӣ, олмонӣ, русӣ, форсӣ, туркӣ, ҳиндӣ баргардон шудаанд. Ва аммо бузургтарин асаре, ки ӯро бештар машҳури дунё кард, китоби «Таърихи тамаддуни исломӣ»-и ӯст. 

== Даргузашт ==
Ҷурҷӣ Зайдон 21 августи соли 1914 дар Қоҳира аз дунё гузаштааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{bio-stub}}

{{ПБ}}</text>
      <sha1>rwlaofcpe5kuezxb5oldlsvxicefdrn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307152</id>
      <parentid>1307151</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T04:27:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>/* Эзоҳ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5015" xml:space="preserve">{{Адиб}}
'''Ҷурҷӣ Зайдон''' ({{lang-ar|جرجي زيدان}}; {{ВД-Дебоча}}) — яке аз нависанда, рӯзноманигор ва муаррихи масеҳии мисрӣ. Яке аз нахустин мутафаккиронест, ки ба назарияи миллигароии арабӣ мусоидат кардааст. 

== Зиндагинома ==
Ҷурҷӣ Зайдон  14 декабри соли 1861 дар Байрут дар хонаводаи тоҷири хурди насронӣ ба дунё омадааст. Солҳои 1881-882 дар коллеҷи пизишкии Байрут таҳсил кард. Солҳои 1880 ба Миср мухоҷират карда, моҳномаи «ал-Ҳилол»-ро таъсис дод ва аз пешоҳангони румони таърихӣ дар адабиёти нави арабӣ гардид.

Соли 1885 нахустин китоби вай бо унвони «ал-Алфозу-л-арабия ва л-фалсафату-л-ғувийя» дар Бейрут мунташир шуд ва ба ин муносибат ӯ узви Анҷумани салтанатии осиёӣ гардид. Дар ҳамон сол ба Лондон сафар кард ва бо осори шарқшиносон ошно шуд. Пас аз бозгашт ба Қоҳира зимистони ҳамон сол бо пешниҳоди дӯсташ Яъқуби Сарруф дар маҷаллаи «ал-Муқтат» ба кор пардохт.

Дар ҳамин давра ӯ бо ховаршиносони машҳур Т. Нёлдеке, Б. Голдсиер, И. Крачковский ва Н. Маргилус робита пайдо кард ва ба таълифи осори илмӣ-таърихии худ: «Таърихи Миср» (1889), «Таърихи Юнону Рум» (1899), «Таърихи тамаддуни исломӣ» (1906), «Таърихи араб қабл аз ислом» (1908), «Таърихи адабиёти араб» (1911) шурӯъ кард.

Соли 1908 ба Истанбул, соли 1912 ба кишварҳои Аврупо ва соли 1913 ба Фаластин сафар кард, ки ин мусофиратҳо ба ҷаҳонбинии ӯ таъсир расониданд.

Ҷурҷӣ Зайдон муаллифи 22 румони таърихӣ буда, дар адабиёти араб маҳз ба туфайли ҳамин осор шуҳрат ёфт. румонҳои «Пешвои Карбало» (1901; дар боби кушта шудани Имом Ҳасан ибни Алӣ), «Ҳаҷҷоҷ ибни Юсуф» (1902; дар боби сулолаи Банӣ Умайя), «Фатҳи Андалус» (1903), «Абумуслими Хуросонӣ» (1905), «Аббоса духтари Ҳорунуррашид» (1906), «Арӯси Фарғона» (1908) ва «Салоҳуддини Айюбӣ» (1913) ба қалами ӯ мутаалиқанд.

Мақсад аз таълифи ин румонҳо ошно кардани мардуми араб бо фарҳангу таърихашон буд. Дар миёни ин силсила 17 румони ӯ ба таърихи арабу ислом то асри Салоҳуддини Айюбӣ бахшида шудаанд. Чаҳор румон мутааллиқ ба таърихи ҷадиди Миср ва яке ба таҳаввулоти сулолаи туркони усмонӣ аст.

Зайдон дар нигориш таҳти таъсири румоннависони Аврупо, бавижа Волтер ва Александр Дюма буд. Ӯ агарчи натавонист ба сатҳи ҳунарии онҳо бирасад, аммо дар ин замина дар адабиёти араб муваффақ будааст. Дар ин румонҳо Зайдон мақсад гузоштааст, ки воқеаҳои гузаштаро дар раванди дигаргунии ҳаёти сиёсии олами араб ривоят кунад. Аз ин рӯ, ҷанбаи таълимӣ ва саргармии румонҳо нисбат ба ҷанбаи ҳунарии онҳо афзалтар аст.

Бисёре аз румонҳои Зайдон ба чандин забонҳои мардуми олам – ингилисӣ, фаронсавӣ, олмонӣ, русӣ, форсӣ, туркӣ, ҳиндӣ баргардон шудаанд. Ва аммо бузургтарин асаре, ки ӯро бештар машҳури дунё кард, китоби «Таърихи тамаддуни исломӣ»-и ӯст. 

== Даргузашт ==
Ҷурҷӣ Зайдон 21 августи соли 1914 дар Қоҳира аз дунё гузаштааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* {{ЭМТ|Зайдон Ҷурҷӣ|6|муаллиф=Т. Мардон}}

{{ПБ}}</text>
      <sha1>qt4xtkcdrq1xidy0bezw63brnoyawe0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307153</id>
      <parentid>1307152</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T04:27:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>/* Зиндагинома */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5038" xml:space="preserve">{{Адиб}}
'''Ҷурҷӣ Зайдон''' ({{lang-ar|جرجي زيدان}}; {{ВД-Дебоча}}) — яке аз нависанда, рӯзноманигор ва муаррихи масеҳии мисрӣ. Яке аз нахустин мутафаккиронест, ки ба назарияи миллигароии арабӣ мусоидат кардааст. 

== Зиндагинома ==
Ҷурҷӣ Зайдон  14 декабри соли 1861 дар Байрут дар хонаводаи тоҷири хурди насронӣ ба дунё омадааст. Солҳои 1881-882 дар коллеҷи пизишкии Байрут таҳсил кард. Солҳои 1880 ба Миср мухоҷират карда, моҳномаи «ал-Ҳилол»-ро таъсис дод ва аз пешоҳангони румони таърихӣ дар адабиёти нави арабӣ гардид.

Соли 1885 нахустин китоби вай бо унвони «ал-Алфозу-л-арабия ва л-фалсафату-л-ғувийя» дар Бейрут мунташир шуд ва ба ин муносибат ӯ узви Анҷумани салтанатии осиёӣ гардид. Дар ҳамон сол ба Лондон сафар кард ва бо осори шарқшиносон ошно шуд. Пас аз бозгашт ба Қоҳира зимистони ҳамон сол бо пешниҳоди дӯсташ Яъқуби Сарруф дар маҷаллаи «ал-Муқтат» ба кор пардохт.

Дар ҳамин давра ӯ бо ховаршиносони машҳур Т. Нёлдеке, Б. Голдсиер, И. Крачковский ва Н. Маргилус робита пайдо кард ва ба таълифи осори илмӣ-таърихии худ: «Таърихи Миср» (1889), «Таърихи Юнону Рум» (1899), «Таърихи тамаддуни исломӣ» (1906), «Таърихи араб қабл аз ислом» (1908), «Таърихи адабиёти араб» (1911) шурӯъ кард.

Соли 1908 ба Истанбул, соли 1912 ба кишварҳои Аврупо ва соли 1913 ба Фаластин сафар кард, ки ин мусофиратҳо ба ҷаҳонбинии ӯ таъсир расониданд.

== Таълифот ==
Ҷурҷӣ Зайдон муаллифи 22 румони таърихӣ буда, дар адабиёти араб маҳз ба туфайли ҳамин осор шуҳрат ёфт. румонҳои «Пешвои Карбало» (1901; дар боби кушта шудани Имом Ҳасан ибни Алӣ), «Ҳаҷҷоҷ ибни Юсуф» (1902; дар боби сулолаи Банӣ Умайя), «Фатҳи Андалус» (1903), «Абумуслими Хуросонӣ» (1905), «Аббоса духтари Ҳорунуррашид» (1906), «Арӯси Фарғона» (1908) ва «Салоҳуддини Айюбӣ» (1913) ба қалами ӯ мутаалиқанд.

Мақсад аз таълифи ин румонҳо ошно кардани мардуми араб бо фарҳангу таърихашон буд. Дар миёни ин силсила 17 румони ӯ ба таърихи арабу ислом то асри Салоҳуддини Айюбӣ бахшида шудаанд. Чаҳор румон мутааллиқ ба таърихи ҷадиди Миср ва яке ба таҳаввулоти сулолаи туркони усмонӣ аст.

Зайдон дар нигориш таҳти таъсири румоннависони Аврупо, бавижа Волтер ва Александр Дюма буд. Ӯ агарчи натавонист ба сатҳи ҳунарии онҳо бирасад, аммо дар ин замина дар адабиёти араб муваффақ будааст. Дар ин румонҳо Зайдон мақсад гузоштааст, ки воқеаҳои гузаштаро дар раванди дигаргунии ҳаёти сиёсии олами араб ривоят кунад. Аз ин рӯ, ҷанбаи таълимӣ ва саргармии румонҳо нисбат ба ҷанбаи ҳунарии онҳо афзалтар аст.

Бисёре аз румонҳои Зайдон ба чандин забонҳои мардуми олам – ингилисӣ, фаронсавӣ, олмонӣ, русӣ, форсӣ, туркӣ, ҳиндӣ баргардон шудаанд. Ва аммо бузургтарин асаре, ки ӯро бештар машҳури дунё кард, китоби «Таърихи тамаддуни исломӣ»-и ӯст. 

== Даргузашт ==
Ҷурҷӣ Зайдон 21 августи соли 1914 дар Қоҳира аз дунё гузаштааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* {{ЭМТ|Зайдон Ҷурҷӣ|6|муаллиф=Т. Мардон}}

{{ПБ}}</text>
      <sha1>1qs9qsym6b77ukqsqsfoexebhon4lei</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Президенти Қазоқистон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>290563</id>
    <revision>
      <id>1307133</id>
      <parentid>1307094</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:26:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15142" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Президенти Ҷумҳурии Қазоқистон''' ({{Lang-kk|Қазақстан Республикасының Президенті}}; қаблан '''Президенти ҶШС Қазоқистон''') — сарвари давлат, мансабдори олӣ ва фармондеҳи олии қувваҳои мусаллаҳи Ҷумҳурии Қазоқистон. Ваколатҳои онро боби махсуси Конститутсияи Ҷумҳурии Қазоқистон муайян мекунад.

Аз лаҳзаи таъсис ёфтани мансаб 24 апрели соли 1990 ва то 20 марти 2019, [[Нурсултон Назарбоев]] ({{Lang-kk|Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев}}) Президенти '''Ҷумҳурии Қазоқистон''' буд &lt;ref&gt;[http://online.zakon.kz/Document/?doc_id=30096782 Нурсултан Назарбаев(ПЕРСОНАЛЬНАЯ СПРАВКА)]&lt;/ref&gt; Ӯ бо хоҳиши худ 19 марти соли 2019 соати 19:00  истеъфо эълон кард. Аз 20 марти соли 2019 вазифаҳои Президенти Қазоқистон, тибқи конститутсия, аз ҷониби раиси сенати парлумон [[Қосим-Ҷӯмард Тӯқаев]] иҷро карда мешуд &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.svoboda.org/a/29830119.html|title=Президент Казахстана Нурсултан Назарбаев ушел в отставку|publisher=Радио Свобода|lang=ru|accessdate=2019-03-19}}&lt;/ref&gt;. Нурсултон Назарбоев раиси Шӯрои Амният то 5 январи 2022 ва инчунин узви ҳизби &quot;Нур Отан&quot; боқӣ монд &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://dailystorm.ru/news/prezident-kazahstana-nazarbaev-obyavil-ob-otstavke|title=Президент Казахстана Назарбаев объявил об отставке|author=Мария Поздеева|date=2019-03-19|publisher=Daily Storm|lang=ru|accessdate=2019-03-19}}&lt;/ref&gt;.

Дар аввал мебоист  [[Қосим-Ҷӯмард Тӯқаев|Тӯқаев]] то соли 2020, яъне то ба охир расидани муҳлати ваколати Назарбоев президенти Қазоқистон боқӣ мемонд. Аммо, 9 апрели соли 2019 эълон карда шуд, ки интихоботи пеш аз муҳлат ба 9 июни соли 2019 таъйин шудааст. [[Қосим-Ҷӯмард Тӯқаев]] дар интихоботи гузашта ғолиб омада, 70,96% овозҳоро ба даст овард &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://lenta.ru/news/2019/06/10/tokaev/|title=Оглашены предварительные итоги выборов президента Казахстана|publisher=lenta.ru|accessdate=2019-06-10}}&lt;/ref&gt;  ва 12 июни соли 2019 ба кор шурӯъ кард.

== Мақоми конститутсионӣ ==
Президенти Ҷумҳурии Қазоқистон сарвари давлат, мансабдори олии он мебошад, ки самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии давлатро муайян мекунад ва Қазоқистонро дар дохили кишвар ва дар муносибатҳои байналмилалӣ муаррифӣ мекунад.

'''Президенти Ҷумҳурии Қазоқистон, тибқи конститутсия:'''

- рамз ва кафили ягонагии халқ ва ҳокимияти давлатӣ, дахлнопазирии Конститутсия, ҳуқуқ ва озодиҳои инсон ва шаҳрванд.

- фаъолияти ҳамоҳангшудаи ҳамаи шохаҳои ҳокимият ва масъулияти мақомоти ҳукуматро дар назди мардум таъмин менамояд.

- ҳуқуқ дорад аз номи халқ ва давлат сухан гӯяд.

Президенти Ҷумҳурии Қазоқистон, шаъну шарафи ӯ дахлнопазиранд. Ҳама гуна таҳқир ба шаъну шарафи Президенти ҷумҳурӣ тибқи қонун ҷазо дода мешавад.

Таъмин, хидмат ва ҳифзи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва оилаи ӯ аз ҳисоби давлат сурат мегирад.

== Нишони Президенти Ҷумҳурии Қазоқистон ==
Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Ливо ва Нишони сарисинагии Президенти Ҷумҳурии Қазоқистонро дорад.

Президенти ҷумҳурӣ, аз рӯи вазифа, дорандаи ордени &quot;Олтин Қирон&quot; (Уқоби тилоӣ) мешавад.

== Таъмини фаъолияти Президент ==
[[Акс:Резиденция_Президента_Республики_Казахстан.jpg|мини|Қароргоҳи Президенти Ҷумҳурии Қазоқистон]]
Таъмин, хидмат ва ҳифзи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва оилаи ӯ аз ҳисоби буҷети ҷумҳуриявӣ амалӣ карда мешавад.

Ба Президенти ҷумҳурӣ музди меҳнат ва рухсатии ҳарсолаи музднок ба муҳлати чилу панҷ рӯзи тақвимӣ дода мешавад.

Дар тӯли фаъолияти худ ба Президент манзилҳо дар кишвар, хонаи истиқоматӣ дар пойтахт ва дачаи давлатӣ таъмин карда мешаванд.

Ба Президент воситаҳои нақлиёти автомобилии таъйиноти махсус, ҳавопаймоҳо ва чархболҳои махсус муҷаҳҳаз, инчунин дигар намудҳои мошинҳои махсус муҷаҳҳаз дода мешаванд.

Хизматрасонии манзилӣ ва нақлиётӣ барои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва аъзои оилаи ӯ аз ҷониби Шуъбаи маъмурии Президенти Ҷумҳурии Қазоқистон, инчунин тибқи салоҳияти онҳо аз ҷониби Хадамоти Амнияти Президент ва Кумитаи Амнияти Миллӣ таъмин карда мешавад.

Хизматрасонии тиббӣ, осоишгоҳӣ ва курортӣ барои Президент ва аъзои оилаи ӯ аз ҷониби Шуъбаи маъмурии Президенти Ҷумҳурии Қазоқистон амалӣ карда мешавад.

Таъмини воситаҳои махсуси алоқаро Хадамоти Амнияти Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ менамояд.

Дар тамоми давраи фаъолияти Президенти ҷумҳурӣ китобхонаи шахсӣ ва бойгонии шахсии Президенти ҷумҳурӣ ташкил ва ташаккул дода мешавад.

Муҳофизати Президент ба Хадамоти Амният вогузор карда мешавад, ки ҳамсари Президент ва аъзои дигари оила, ки якҷоя зиндагӣ мекунанд, таҳти ҳимоят қарор доранд.

== Мақоми президенти собиқ ==
Ҳама президентҳои собиқ, ба истиснои онҳое, ки аз вазифа сабукдӯш шудаанд, унвони президенти собиқи Ҷумҳурии Қазоқистонро доранд.

Президентҳои собиқ ба таври қонунӣ аъзои якумраи Шӯрои конститутсионии ҷумҳурӣ мебошанд.

== Президенти аввалини Қазоқистон ==
Президенти аввалини Ҷумҳурии Қазоқистон ( [[Нурсултон Назарбоев|Нурсултон Абишевич Назарбоев]]  мавқеи махсусе дорад, ки дар конститутсия ва қонунгузории кишвар сабт шудааст.

* Банди 5 моддаи 42 Конститутсияи Қазоқистон шартеро муайян мекунад, ки як шахс наметавонад пай дар пай зиёда аз 2 маротиба президент интихоб карда шавад, дар ҳоле ки барои президенти аввал истисно карда мешавад.
* 
* Дар банди 4 моддаи 46 Конститутсияи Қазоқистон вазифаи махсуси Президенти якуми Ҷумҳурии Қазоқистон (Нурсултон Назарбоев) пешбинӣ шудааст: мақом ва салоҳияти ӯро на танҳо Конститутсия, балки қонуни алоҳидаи конститутсионӣ низ муайян мекунад.
* 
* Тибқи ин қонун, президенти нахустин барои тамоми амалҳое, ки ӯ ҳангоми ҳукмронӣ содир кардааст, дахлнопазирии пурра, бечунучаро ва номуайян дорад. Вай инчунин мақоми арбоби давлатиро то охири умр, ҳуқуқи муроҷиат ба мардуми Қазоқистон, амният, алоқа, нақлиёт, дастгирии давлатии фаъолият, инчунин хонаи истиқоматӣ ва дача бо дастгирии давлат барои хидмати онҳоро нигоҳ медорад ба амволи ӯ гузаронида мешаванд; тиббӣ, осоишгоҳӣ, таъминоти нафақа ва суғурта алоҳида гуфтушунид карда мешавад. Ба ифтихори президенти аввал, ордени давлатӣ ва ҷоизаи давлатӣ таъсис дода мешавад, фонд, китобхонаи шахсӣ ва бойгонӣ таъсис дода мешавад.
*

== [[Президент]]и ҶШС Қазоқистон ва [[Қазоқистон|Ҷумҳурии Қазоқистон]] ==
'''Феҳристи Президентҳои ҶШС Қазоқистон ва [[Қазоқистон|Ҷумҳурии Қазоқистон]]''' :
{| class=&quot;wide&quot; style=&quot;text-align:center&quot; width=&quot;100%&quot;
|+
!№
!# чанд сол
!Президент
!Акс
! colspan=&quot;2&quot; |Мӯҳлати ваколати президент 
!Ҳамагӣ, рӯз
!Ҳизб
!қабила, қавм
|-
! rowspan=&quot;8&quot; |1
!1 
| rowspan=&quot;8&quot; |'''[[Нурсултон Назарбоев|Нурсултон Абишевич Назарбоев]]'''
| rowspan=&quot;8&quot; | 
|[[24 апрел]]и [[Соли 1990|1990]]
|[[1 декабр]]и [[Соли 1991|1991]]
|586 
|&lt;small&gt;[[Ҳизби коммунисти Иттиҳоди Шӯравӣ]]&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;8&quot; | 
|-
!2
|[[1 декабр]]и [[Соли 1991|1991]]
|[[29 апрел]]и [[Соли 1999|1999]]
|2706 
|&lt;small&gt;[[Ҳизби коммунисти Иттиҳоди Шӯравӣ]]&lt;/small&gt;
|-
!3
|[[29 апрел]]и [[Соли 1999|1999]]
|[[4 декабр]]и [[Соли 2005|2005]]
|2411 
| rowspan=&quot;2&quot; |Ҳизби халқӣ-демократии «Нур Отан»
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |4
| rowspan=&quot;2&quot; |[[4 декабр]]и [[Соли 2005|2005]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[4 апрел]]и [[Соли 2011|2011]]
| rowspan=&quot;2&quot; |1947 
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | Ҳизби халқӣ-демократии «Нур Отан» 
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |5
| rowspan=&quot;2&quot; |[[4 апрел]]и [[Соли 2011|2011]]
| rowspan=&quot;2&quot; |[[26 апрел]]и [[Соли 2015|2015]]
| rowspan=&quot;2&quot; |1483 
|-
| rowspan=&quot;4&quot; |  Ҳизби халқӣ-демократии «Нур Отан»
|-
!6
|[[26 апрел]]и [[Соли 2015|2015]]
|[[20 март]]и [[Соли 2019|2019]]
|1423  (ҷамъ 10556 )
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |2
!1  
| rowspan=&quot;2&quot; |'''[[Қосим-Ҷӯмард Тӯқаев]]'''
| rowspan=&quot;2&quot; |[[Акс:Kassym-Jomart Tokayev (2019-04-03) 04.jpg|150px]]
|[[20 март]]и [[Соли 2019|2019]]
|[[12 июн]]и [[Соли 2019|2019]]
|и.в. президент 84 рӯз
| rowspan=&quot;2&quot; | 
|-
!2
|[[12 июн]]и [[Соли 2019|2019]]
|амалкунанда
|748
|-
|}
'''Шарҳ:'''

'''1)''' [[Нурсултон Назарбоев|Нурсултон Абишевич Назарбоев]] сарвари  [[Қазоқистон]] аз [[22 июн]]и [[соли 1989]], вақте ки котиби якуми  Кумитаи Марказии Ҳизби коммунисти ҶШС Қазоқистон интихоб гардид буд.

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ|2}}

== Пайвандҳо ==

* [http://www.akorda.kz/ru/ Официальный сайт Президента Республики Казахстан]
* [https://web.archive.org/web/20100919224632/http://constcouncil.kz/rus/norpb/constrk/ Конституция Республики Казахстан 1995 года], с изменениями от 07.10.1998 и 21.05.2007 — Конституционный совет Республики Казахстан
* Конституционный закон [http://www.akorda.kz/www/www_akorda_kz.nsf/sections?OpenForm&amp;id_doc=891C9D2C709DBD9F462572340019E81E&amp;lang=ru «О Первом Президенте Республики Казахстан»]{{Пайванди мурда|date=October 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} (недоступная ссылка) от [[20 июл]]я [[Соли 2000|2000 года]] — Официальный сайт президента Республики Казахстан
* [http://www.pavlodar.com/zakon/index.html?dok=00008 Конституционный Закон Республики Казахстан «О выборах в Республике Казахстан»] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20210412130233/https://www.pavlodar.com/zakon/index.html?dok=00008 |date=2021-04-12 }}
* [http://www.egov.kz/wps/wcm/connect/f2d1ca8043f9ada99ad99f306b66c060/Конституционный_ЗРК_26121995_О_Президенте.html?MOD=AJPERES&amp;CACHEID=f2d1ca8043f9ada99ad99f306b66c060&amp;useDefaultText=0&amp;useDefaultDesc=0 Конституционный закон Республики Казахстан О Президенте Республики Казахстан]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} (недоступная ссылка)
{{ПБ}}
[[Гурӯҳ:Феҳристи президентҳо]]
[[Гурӯҳ:Президентҳои Қазоқистон]]
[[Гурӯҳ:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>69qhsk8tcopkwpcjhsz9m55jz52h6da</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Иёлати Миср</title>
    <ns>0</ns>
    <id>291212</id>
    <revision>
      <id>1307150</id>
      <parentid>1300366</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T04:23:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20100" xml:space="preserve">{{ВМ
| type = 
| CoordScale = 
| ISO = 
| FIPS = 
}}
'''Иёлати Миср''' ({{Lang-ar|إيالة مصر}}, {{Lang-tr|Mısır Eyaleti}}, {{Lang-ota|ایالت مصر‎‎}}) — вилояти Империяи Усмонӣ аз 1517 то 1867. Ин вилоят пас аз Ҷанги Усмону Мамлукияи солҳои [[Соли 1515|1515]]—[[Соли 1517|1517]] ташкил карда шуд. Ба қаламрави вилоят қисми зиёди [[Миср]], [[Фаластин (вилояти таърихӣ)|Фаластин]], [[Сурия]], [[Урдун]] ва як қисми Арабистон дохил шуданд.

== Таърих ==
Соли [[Соли 1524|1524]] шӯриши ҳокими усмонӣ дар Миср Аҳмад Пошо пахш карда шуд.

Соли [[Соли 1527|1527]] аввалин тадқиқоти кадастрии усмонӣ гузаронида шуд.

Дар солҳои [[Соли 1558|1558]]—[[Соли 1560|1560]] — сафари ҳайати русии меҳмон Позняков ба Миср, ки куртаи курку ва дигар туҳфаҳои Иван Грознийро ба Патриархи православии Искандария Йоахим ва дайрҳои Миср супорид ва бо маълумот дар ин бораи ин кишвар ба Русия баргашт. Тавре ки Позняков дар &quot;Хождении&quot;-и худ қайд кардааст, &quot;Ва биёбонҳои онҳо азони мо нестанд: дар биёбони онҳо ҷангал, алаф, одамон ва об вуҷуд надорад&quot; &lt;ref&gt;[http://lib.pushkinskijdom.ru/Default.aspx?tabid=5142 Хождение на Восток гостя Василия Познякова с товарищи]&lt;/ref&gt;.

Соли [[Соли 1576|1576]] дар ҳудуди Мисри Боло мақоми бевоситаи маъмурияти усмонӣ таъсис ёфт. Пеш аз ин, аксари Мисри Боло дар зери ҳукмронии [[шайх]]они бодиянишин буд.

Соли 1757 Алӣ Бой (Бей) ҳокими (шайх албалади) Миср шуд. Вай бераҳмона бо ҷудоихоҳии қабилаҳои бедуин, мамлукҳо ва янисариҳо мубориза мебурд, Мисри Поён ва Болоро дар зери ҳукмронии худ муттаҳид мекард ва назорати Ҳиҷозро ба роҳ мемонд.

Моҳи сентябри соли 1768 ӯ корпуси Яниссариро дар Миср несту нобуд кард ва ба таъсиси артиши муқаррарӣ шурӯъ кард. Моҳи ноябри 1768 ӯ муносибатҳои вассалиро бо Империяи Усмонӣ қатъ кард, Пошои турк, ҳокими Султонро ихроҷ кард ва пардохти боҷро қатъ кард.

Дар моҳи июли соли 1770 ӯ истиқлоли Мисрро эълон кард ва унвони Султонро гирифт. Бо назардошти вазифаи асосии барқарор кардани истиқлоли давлати Миср аз Туркия, дар давраи ҷанги Русияву Туркия, соли 1771, вай бо фармондеҳи эскадрили флоти Русия А.Г.Орлов ба иттифоқи ҳарбӣ даромад ва бо дастгирии флоти Русия, бо Туркия ҷанг сар кард. Соли 1771 Димишқро гирифт ва Сурияро ишғол кард. Дар соли 1772 сардори лашкар Муҳаммадбой Абул-Даҳаб бар зидди Алӣ-бой исён бардошт, аз ҷанг бо &quot;бародарони ҳамдин&quot; саркашӣ кард ва тарафи Портаро гирифта, ба Қоҳира кӯчид. Алӣ Бой 8 апрел аз Қоҳира баромада, ба Сурия фирор кард ва дар он ҷо Зоҳир ал-Умар ӯро паноҳ бурд. 1 феврали соли 1773 ӯ фаҳмид, ки худи Муҳаммад Бой Абулдаҳаб худро Шайх Албалад эълон кардааст ва лашкаре ҷамъ овардааст, ки бо ёрии русҳо, ки ӯро бо силоҳ ва муҳимоти ҷангӣ таъмин карда буданд ва ба Қоҳира кӯчид. Моҳи майи соли 1773, дар наздикии Солиҳия (дар қисми шарқии делтаи Нил), вай аз ҷониби сарбозони исёнгари мамлуқ мағлуб шуд, захмӣ шуд, асир шуд ва ба Қоҳира бурда шуд ва пас аз ҳафт рӯз даргузашт.

Дар с. [[Соли 1784|1784]] - [[Соли 1785|1785,]] Иброҳим Бой ва Мурод Бой расман мансабҳои каймакамҳои (ҳокимони) усмонии Мисрро ишғол карданд. Баъдтар, Иброҳим Бой ва Мурод Бой воқеан ҳукмронии Мисрро идома доданд, аммо ҳокимони нави усмонӣ расман таъйин карда шуданд.
[[Акс:Mourad-Bey_ag1.png|рост|мини|188x188пкс| Мурод Бой]]
Соли [[Соли 1786|1786]] Султони усмонӣ Абдулҳамид I Капудан Пошо Ҷезайрлӣ Ғозӣ Ҳасан Пошоро ба Миср фиристод ва фармон дод, ки Иброҳим ва Муродро аз қудрат дур кунад. Ҷизайрлӣ Ғозӣ Ҳасан Пошо тавонист дар муддати кӯтоҳ назорати усмониро бар Миср барқарор кунад. Исмоил Бой раҳбари нави низомии Мамлукҳо таъйин шуд ва Шайх ал-Балад идораи шаҳрвандиро ба уҳда гирифт. Иброҳим Бой ва Мурод Бой ба ҷануби Миср гурехтанд. Соли [[Соли 1791|1791]] онҳо ба Қоҳира баргаштанд ва қудрати олиро дубора ба даст оварданд.

Солҳои [[Соли 1798|1798]] — [[Соли 1799|1799]] — ҳуҷуми фаронсавӣ таҳти роҳбарии Наполеон.

Соли [[Соли 1801|1801]] Бритониё ба он ҳуҷум кард.

Дар [[соли 1805]], ''Пошо'' Муҳаммад Алӣ ба қудрат омад, ки қудрати султонҳои туркро эътироф кард.

Соли [[Соли 1807|1807,]] дар давраи ҷанги Англо-Туркия, Муҳаммад Алӣ як корпуси 5000-нафарии Бритониёро аз Миср шикаст дод.

Миср таҳти роҳбарии Муҳаммад Алӣ хеле рушд кард. Ӯ худро бо фаронсавӣ иҳота кард ва ба бартарияти ташкилоти аврупоии артиш бар туркҳо боварӣ ҳосил кард ва инчунин тавонист бо [[Фаронса|урфу одат ва фармонҳои фаронсавӣ]] ошно шавад, ӯ тасмим гирифт, ки артиш, ҳукумат ва сохторро аз нав дар рӯҳияи аврупоӣ ташкил кунад. Вай ислоҳотро дар Миср тақрибан ҳамзамон бо ислоҳотгар Султони Маҳмуди II оғоз кард, аммо дар талошҳои худ ба комёбиҳои бештар ноил гашт.

Худи Муҳаммад Алӣ умуман маълумот нагирифтааст: танҳо дар соли чилуми умраш бо душворӣ хонданро ёд гирифтааст ва умуман навиштанро намедонист; Бо вуҷуди ин, ӯ арзиши донишро хуб дарк мекард, ба писаронаш Иброҳим Пошо ва Саидпошо маълумоти хуб дод, дар Миср бисёр мактабҳо, чопхона ва рӯзнома кушод. Ҳангоми гузаронидани ислоҳоте, ки боиси норозигии субъектҳои муҳофизакор (ҳатто аъзои оилаи ӯ, алалхусус наберааш Аббос Пошо) шуд, вай ба мисли Императори Русия [[Пётр I]] аксар вақт ба қатлҳо ва кушторҳои махфӣ даст мезад. Ҳамчун яке аз намунаҳои чунин ваҳшиёнаи ҳокими Миср, аз ҷумла, бояд аз қатли фармондеҳи шашсад мамлуқ дар соли [[Соли 1811|1811]] қайд намуд.
[[Акс:Mehmet_Alí,_pachá_de_Egipto,_por_David_Wilkie.jpg|чап|мини| Портрет аз Дэвид Уилки]]
[[Акс:RecepcionMehmetAli.jpg|чап|мини| Муҳаммад Алӣ Пошо сафирони Бритониёро дар қасри худ дар Қоҳира қабул мекунад]]
[[Акс:Jean-François_Portaels_-_Sketch_for_the_portrait_of_Muhammad_Ali,_viceroy_of_Egypt.jpg|мини|Муҳаммад Алӣ Пошо]]
Дар муносибатҳои шахсӣ, хусусан бо аврупоиҳо, Муҳаммад Алӣ таассуроти шахси мулоимро ба вуҷуд овард, ки ба башарият бегона нест. Оддӣ ва дастрасӣ дар гардиш ва зиндагии хусусӣ, беэътиноӣ ба анъанаҳои [[одоб]]и шарқӣ, ки дар ӯ бо шаҳват ба қудрат ва шуҳратпарастӣ комилан ҳамзамон буданд, аврупоиҳое, ки бо ӯ муошират мекарданд, таассурот бахшид.

Дар [[соли 1823]] Миср Судони Шимолиро забт кард ва онро маркази худ бо пойтахти [[Хартум]] сохт.

Мисрро ба як давлати тавоное табдил дод, ки қодир ба дастгирии Порту бо нерӯҳо ва флот буд, Муҳаммад Алӣ дар саркӯбии исёни Юнон ширкат варзид ва бо вуҷуди он ки флоти ӯ дар баробари туркҳо дар набардҳои Наварино мағлуб шуд (1827), то соли 1830 ӯ тавонист сиҳат шавад.

Ҳатто дар давраи ҷанги Русияву Туркия дар солҳои 1828-1829 Муҳаммад Алӣ аз додани хироҷ ба Маҳмуди II даст кашид ва дар соли 1831 ӯ ошкоро шӯриш бардошт ва мехост аз Миср давлати мустақили меросӣ таъсис диҳад.

Писари фарзандхондшудаи Муҳаммад Алӣ Иброҳим Пошо бо аскарон тобеи усмонӣ ба Сурия равона шуд ва қалъаи Сен-Жан д'Акрро муҳосира кард. Бо суқути худ тамоми Сурия Туркия ба дасти пошои Миср гузашт. Султон Муҳаммад Алиро исёнгар эълон карда, лашкари таҳти фармондеҳии Ҳусейн Пошоро ба марзҳои Сурия фиристод. Ҳангоме ки муҳосираи Акр анҷом мешуд, Иброҳим Пошо бо лашкарҳояш дар гирду атрофи он ҳаракат карда, тамоми маркази Фаластинро забт кард ва қабилаҳои Лубнон ба умеди озод шудан аз сӯиистифода аз ҳокимияти туркҳо ба ӯ ҳамроҳ шуданд.

Пас аз ин Иброҳим Пошо дар сари Гома ва дар ағбаи Байдан (дар кӯҳҳои байни Сурия ва Киликия) Ҳусейн Пошоро шикаст.

Султон бо фармондеҳии беҳтарин генерали худ Решид Пошо лашкари дуввум ва пурқувваттаро фиристод. Аммо ӯ дар Кония шикаст хӯрд ва асир афтод.

Пас аз ин Иброҳим Пошо мехост ба мулкҳои аврупоии Туркия гузарад, аммо дахолати Русия вазъиятро наҷот дод. Муҳаммад Алӣ Иброҳим Пошоро аз Осиёи Хурд ба ёд овард ва иддаъояшро мӯътадил кард. Соли 1833 дар Кутай шартнома ба имзо расид, ки тибқи он Муҳаммад Алӣ Сурияро ҳамчун мулки вассалӣ ва ноҳияи Адана барои истифодаи муваққатӣ ба даст овард.

Соли [[Соли 1839|1839,]] Муҳаммад Алӣ бо иҷро накардани Аҳдномаи Кутай, боиси шикасти нав бо Туркия шуд ва ин дафъа он ноком шуд. Артиши Султон, ки дар он Молтке ҷойгир буд, дар Низиб шикаст хӯрд ва адмирали турк Аҳмад-Фензӣ флоти Туркияро ба мисриён дод.

Муҳаммад Алии пирӯз аз вориси Маҳмуди II Абдулмаҷид, қудрати меросӣ бар Миср, Сурия, Адана ва Кандияро талаб мекард. Кишварҳои Аврупо, аз ҷумла Фаронса, барои ҳифзи сулҳ ба Султон пешниҳод карданд, ки ин масъаларо барои ҳукми кабинетҳои аврупоӣ баррасӣ кунад. Пас аз розигии Султон, конфронси намояндагони панҷ қудрати пешбар дар Лондон баргузор шуд, ки амр дод, ки қисми ҷанубии Сурия ба Муҳаммад Алӣ дода шавад ва ба ӯ қудрати меросӣ дар Миср бо шарти эътирофи итоати бешубҳа ба Султон ва пардохти хироҷро идома медиҳад. Муҳаммад Алӣ қарори конфронсро рад кард. Сипас флоти муттаҳидаи Англия-Австрия ба [[Искандария]] наздик шуд ва Муҳаммад Алиро маҷбур кард, ки натиҷаҳои конфронсро эътироф кунад. Муҳаммад Алӣ танҳо Мисрро нигоҳ дошт ва маҷбур шуд, ки бори дигар ба Порт пардохт кунад (1840).

Дар 1863-1879, Исмоил Пошо Мисрро идора карда, мухторияти Мисрро васеъ кард, ки ҳамчун қисми Империяи Усмонӣ ҳисобида мешуд. Вай ислоҳотеро анҷом дод, ки ба рушди капиталистӣ ва навсозии муассири кишвар мусоидат мекард. Соли [[Соли 1866|1866 ӯ]] аввалин ниҳоди намояндагӣ — ҷанини парлумон — Маҷлиси машваратии вакилонро ('''Maglis shura an-nuvwab''') даъват кард. Барои амалӣ кардани нақшаҳояш ба қарзҳои қудратҳои Аврупо муроҷиат кард. Ин қарзҳо хеле самаранок истифода мешуданд — бо кумаки онҳо, масалан, зиёда аз 1000 км роҳи оҳан, якчанд ҳазор километр хатҳои телеграф, зиёда аз даҳ пул дар саросари [[Нил (дарё)|Нил]] ва даҳҳо системаи нави обёрӣ сохта шуданд.

Соли [[Соли 1869|1869]] дар Миср сохтмони канали Суэтс ба охир расид. Дар аввал ҳокими Миср Исмоил Поша соҳиби саҳмияҳои назоратӣ буд. Соли [[Соли 1875|1875]] ӯ саҳмияҳои худро дар Британияи Кабир фурӯхт. Аз [[соли 1880]] инҷониб як ширкати англисӣ-фаронсавӣ дар канали Суэтс саҳм дорад.

Соли [[Соли 1879|1879]] Арабӣ Пошо дар иҷрои афсарони мисрӣ бар зидди назорати хориҷӣ бар Миср ва бартарияти туркҳо дар артиши Миср иштирок кард.

Соли [[Соли 1881|1881]] дар Миср бар зидди таъсири Англия дар минтақаи канали Суэтс шӯриши афсарон оғоз ёфт. Арабӣ Пошо раҳпаймоии гарнизони Қоҳираро таҳти шиори &quot;Миср барои мисриён&quot; роҳбарӣ кард, ки боиси истеъфои ҳукумати [[Хидивияти Миср|Хидив]] ва таъсиси ҳукумати миллӣ шуд, ки дар он Арабӣ Пошо мақоми вазири ҷангро гирифт. Пас аз парвози Хидив Тавфиқ дар [[соли 1882]], дарвоқеъ, қудрат ба дасти Арабӣ Пошо гузашт. Тобистони [[соли 1882]] Арабӣ Пошо ба ҷанги Англия ва Миср фармондеҳи артиши Миср шуд, [[13 сентябр]] сарбозони ӯ дар Тел-ал-Кабир шикаст хӯрданд ва [[15 сентябр]] ӯро англисҳо ба асирӣ гирифтанд. Вай ба марг маҳкум карда шуд, ки ивазаш бадарғаи якумрӣ ба ҷ. Сейлон буд.

Дар давраи аз [[соли 1882]] то [[Соли 1914|1914,]] Миср расман ба империяи Усмонӣ тааллуқ дошт, аммо дар асл онро Британияи Кабир ишғол карда буд. Дар айни замон, Миср на расман ва на дар асл мустамликаи Англия набуд — дар асл, Миср дар ин давра протекторати Бритониё буд (расман аз соли 1914 то 1922), ки дараҷаи хеле баланди мухторияти дохилиро нигоҳ дошт ва ҳатто алайҳи [[Судон]] ҷангҳои хашмгинона мебурд. Вобастагии расмӣ аз Империяи Усмонӣ пас аз саршавии Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ, вақте ки Миср ба таври протекторати Бритониё ба таври қонунӣ даромад, бекор карда шуд.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==

* ''Гринин Л. Е''. [http://www.socionauki.ru/journal/articles/145436/ Политические процессы в османском Египте XVI—XVIII вв. и теория развитого государства] // История и современность. Выпуск № 1/2007.
* ''Зеленев Е. И.'' Египет. Средние века. Новое время. — СПб.: Изд-во СПбГУ, 1999. — ISBN 5-288-02170-8
* ''Коротаев А. В.'' [http://cliodynamics.ru/index.php?option=com_content&amp;task=view&amp;id=142&amp;Itemid=1 Долгосрочная политико-демографическая динамика Египта: Циклы и тенденции.] — М.: Восточная литература, 2006. — ISBN 5-02-018526-4

[[Гурӯҳ:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>smb8qq96n54i5h4ojzaoyi6se7niy5d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Забони бабузаӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>292287</id>
    <revision>
      <id>1307247</id>
      <parentid>1267456</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:03:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* top */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="264" xml:space="preserve">{{Забон}}
'''Забони бабузаӣ''' — яке аз забонҳои тайванӣ, ки бо он бабузаҳо ва таокаҳои Тайван суҳбат мекунанд.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Забонҳои Чин]]</text>
      <sha1>64hwwhxkt23tbl6wpl4kdledk7n83hp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Нисо Муҳаммадҷонова</title>
    <ns>0</ns>
    <id>293464</id>
    <revision>
      <id>1307277</id>
      <parentid>1273081</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:10:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Театр */ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2781" xml:space="preserve">{{Ходими театр}}
'''Нисо Муҳаммадҷонова''' (''Нисо (Надежда) Мамадҷонова''; {{ВД-Дебоча}}) — ҳунарпешаи театру синамо, [[Ҳунарпешаи шоистаи Тоҷикистон]] (2008).

== Зиндагинома ==
Нисо Муҳаммадҷонова 24 июни соли 1946 дар [[ноҳияи Куйбишев]] дар оилаи колзохчӣ ба дунё омадааст. Соли 1947 падараш аз олам чашм мепӯшад. Мактаби умумии 8-соларо дар ноҳияи ҳозираи Рӯдакӣ хатм мекунад ва қобилияти баланди мусиқӣ доштан сабаб мешавад, ки соли 1960 ба омӯзишгоҳи мусиқӣ дохил шавад.

Ба таври тасодуфӣ [[Убайдулло Раҷаб]] боис мешавад, ки Нисо Муҳаммадҷонова аз омӯзишгоҳи мусиқӣ ба студияи назди Театри Лоҳутӣ мегузарад. Аз соли 1964 корро дар театр шурӯъ мекунад.

== Театр ==
Дар зиёда аз сад спектакл баҳри дар назари бинанда ба ҷилва овардани хулқу атвори қаҳрамононаш ранҷ кашид ва комгор гардид. «Хизматгори ду хоҷа», «Садо аз тобут», «Фарёди ишқ», «Охирин арӯси амиралмӯъминин», «Шаби гирифтани моҳ», «Медея», «Хатро ман навишта будам», «Авлиё ва осӣ», «Сарбозони инқилоб», «Шоҳ Исмоили Сомонӣ», «Саид», «Интизорӣ», «Хонадони Бернар», «Дилҳои сӯзон», «Рустам ва Суҳроб», «Корвони бахт», «Беватан» номгӯи чанде аз ин намоишномаҳост.

== Садогузорӣ ==
Дар дубляжи беш аз панҷсад филм ба забони тоҷикӣ иштирок кардааст.

== Синамо ==
Дар чанд филми тоҷикӣ, аз ҷумла «Нишони зиндагӣ», «Пой дар гил», «Сафари ҳавоӣ», «Хушдоманҳо ва ё ман на манам», «Автобус» ва «Парвоз» нақш офаридааст.

== Ҷоизаҳо ==
Бо ордени «Шараф» сарфароз гардидааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Арбобони фарҳанги тоҷик. Донишнома / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ. — Душанбе, 2016. — 863 с.</text>
      <sha1>34mwkhdwhr4quhqcqhyxa0i9wmzebrw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қирғизҳои Помир</title>
    <ns>0</ns>
    <id>293812</id>
    <revision>
      <id>1307231</id>
      <parentid>1275801</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:02:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4701" xml:space="preserve">'''Қирғизҳои помирӣ''' — қирғизҳои этникӣ ҳастанд, ки ба ислом эътиқод доранд.  Онҳо аз соли 1575 дар Помири баланд чанд марҳила ба сукунат cap карданд. Мавҷи дуюми қирғизҳо дар солҳои 1920-1930 ба хотири пешгирӣ аз мусодираи чорво пас аз барқарор шудани Ҳокимияти Шӯравӣ дар Қирғизистон ба кӯҳистони Помир муҳоҷират карданд &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.bbc.co.uk/russian/international/2012/05/120507_afghan_kyrgyz.shtml|title=BBC Russian — В мире — Афганские киргизы встречают прохладный прием в Бишкеке|author=|website=|date=|publisher=|deadlink=no|accessdate=2013-01-16|archiveurl=https://www.webcitation.org/6DqH0Emnp?url=http://www.bbc.co.uk/russian/international/2012/05/120507_afghan_kyrgyz.shtml|archivedate=2013-01-21}}&lt;/ref&gt;.

== Ҷойгирии сиёсӣ ==
Вақте ки долони Вахон ба [[Афғонистон]] ҳамчун буфер байни Ҳиндустони Бритониё ва Осиёи Миёнаи Русия дода шуд, марзҳои сиёсӣ қирғизҳои помириро ба ду гурӯҳи калон тақсим карданд. Аксари онҳо (беш аз 65 000 нафар) қирғизҳои муосири [[Тоҷикистон]] мебошанд. Қисмати камтар (тақрибан 2000 нафар) қирғизҳои [[Афғонистон]]и муосир мебошанд, ки амалан аз шӯравишавӣ осеб надидаанд. Сарнавишти қирғизҳои ин кишварҳо дар асри XX бо роҳҳои гуногун инкишоф ёфт. Авлоди қирғизҳои помирии Афғонистон низ дар Покистону Туркия зиндагӣ мекунанд.

== Иншои этнографӣ ==
[[Александр Бернштам|А.]] [[Александр Бернштам|Н.]] [[Александр Бернштам|Бернштам]] менависад, ки дар асри XVII қирғизҳо ҳокимияти худро дар Помир паҳн карда буданд, соли 1653 Қаратегин ва Ҳисор, баъд ҳатто ба Балх, яъне ба Афғонистон расидаанд, ки дар он ҷо то ба ин дам гурӯҳҳои қирғиз ҳастанд».&lt;ref name=&quot;киргиз&quot;&gt;{{Книга|автор=Князев А. А.|заглавие=Афганистан в начале XXI века|год=2004|часть=Афганские киргизы|место=М.|издательство=Институт изучения Израиля и Ближнего Востока|страницы=80|isbn=5-89394-132-2}}&lt;/ref&gt;. Қирғизҳои помирӣ яке аз халқҳои тобовартарини ҷахон мебошанд, ки ҳаёт ва тарзи зисту зиндагонии онҳо дар шароити биёбонҳои сарди баландкуҳ инкишоф ёфтааст. Шуғли анъанавии кӯчманчӣ ([[гӯсфанд]], асп ва [[қутос]]) мебошад. Чорворо ба орд ва дигар зарфҳои уйғур ва тоҷикон иваз мекарданд. Аввалин бор барои этнографҳои рус қирғизҳои помирӣ аз соли [[Соли 1892|1892]] маълум шуданд. Он вақт шумораи қирғизҳо дар Помир қариб 10 ҳазор нафарро ташкил медод. Қирғизҳои помирӣ дар назари аввал содда ва ноустувор, сайёҳони русро бо дараҷаи мутобиқ шудан ба зиндагӣ дар шароити сахти куҳистон ба ваҷд меоварданд &lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.ferghana.ru/article.php?id=5222|title=Листая старые журналы. Памирские киргизы конца XIX века глазами военного писателя Бориса Тагеева — Фергана. Ру|deadlink=yes|accessdate=2010-06-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100209041501/http://www.ferghana.ru/article.php?id=5222|archivedate=2010-02-09}}&lt;/ref&gt;. Онҳо ҳамчун одамони хушмуомила ва соддадил рӯ ба рӯ мешуданд.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Помир]]
[[Гурӯҳ:Қиргизҳо]]</text>
      <sha1>4t54n8xggfysx5wksm8h9izulsss47u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Турон (рӯзнома, Русия)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>293837</id>
    <revision>
      <id>1307242</id>
      <parentid>1275901</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:03:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10551" xml:space="preserve">{{Рӯзнома
| логотип = Turan-logo.png
| название = «Туран»
| формат = широкоформатный
| язык = {{языки газеты|русский|узбекский|таджикский|киргизский}}
| периодичность = раз в неделю
| цена = бесплатно
| тираж = 15 тыс. экз. (на март 2014)
}}
'''«Турон»''' — ҳафтаномаест барои муҳоҷирони [[Ӯзбекистон|Узбекистон]], [[Қирғизистон]] ва [[Тоҷикистон]], ки аз соли 2011 то соли 2016 [[Санкт-Петербург|дар Санкт-Петербург]] нашр мешуд. Дар Петербург аввалин рӯзномае буд.

== Таърих ==
Шумораи аввалини рӯзнома 24 феврали соли 2011 ба табъ расида буд. Номи рӯзнома калимаи «Турон» интихоб шудааст, ки дар гузашта маънои тамоми [[Осиёи Миёна]]ро дошт. Ба гуфтаи сармуҳаррир, ҳадафи аслии нашрия кумак ба меҳмонон аз [[Осиёи Миёна|Осиёи Марказӣ]] дар риояи қонунҳои Русия ва мутобиқ шудан ба шароити зиндагӣ ва кор дар Санкт-Петербург будааст &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.fontanka.ru/2011/02/24/093/|title=В Петербурге вышел первый номер газеты для выходцев из Средней Азии|website=Фонтанка.Ру|date=2011-02-24|lang=ru|deadlink=no|accessdate=2021-09-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210912202826/https://www.fontanka.ru/2011/02/24/093/|archivedate=2021-09-12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.vesti.ru/article/2058772|title=В Санкт-Петербурге вышел первый номер газеты для мигрантов|website=Вести.Ру|date=2011-03-04|lang=ru|deadlink=no|accessdate=2021-09-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210912204213/https://www.vesti.ru/article/2058772|archivedate=2021-09-12}}&lt;/ref&gt;. Рӯзнома рӯзҳои панҷшанбе барои паҳн кардани пеш аз намози ҷумъа дар байни мусулмонон нашр мешуд &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://spb.aif.ru/society/675827|title=У мигрантов Петербурга появилась своя газета|website=Аргументы и Факты|date=2011-03-04|lang=ru|deadlink=no|accessdate=2021-09-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210913082047/https://spb.aif.ru/society/675827|archivedate=2021-09-13}}&lt;/ref&gt;. Маводҳои рӯзнома дар баробари ба [[Забони русӣ|забонҳои русӣ]] ва [[Забони ӯзбекӣ|ӯзбекӣ]] нашр мешуданд, баъзе нашрияҳо ба [[Забони тоҷикӣ|забонҳои тоҷикӣ]] ва [[Забони қирғизӣ|қирғизӣ]] низ тарҷума шудаанд. То соли 2014 аз лиҳози тиражи он бузургтарин рӯзнома барои муҳоҷирон дар Русия буд {{Sfn|Никольская|2014}}. Нашри рӯзнома дар авоили соли 2016 ба далели қатъи фаъолияти Сандуқи кумак ба муҳоҷирони корӣ аз Осиёи Марказӣ, ки ин нашрияро маблағгузорӣ мекард, қатъ шуд &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://rustelegraph.ru/news/2016-01-28/Bespomoschnye-migranty-47619/|title=Беспомощные мигранты|author=Матвеев Дмитрий|website=Русский телеграф|date=2016-01-28|lang=ru|deadlink=no|accessdate=2021-09-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210912210854/https://rustelegraph.ru/news/2016-01-28/Bespomoschnye-migranty-47619/|archivedate=2021-09-12}}&lt;/ref&gt;.

== Сарлавҳаҳои доимӣ ==
Тибқи маълумоти вебсайти рӯзнома барои соли 2015:

* Ахбори Санкт-Петербург, Русия ва Осиёи Марказӣ (Узбекистон, Тоҷикистон, Қирғизистон).
* Гуфтугӯи русӣ-узбекӣ-тоҷикӣ.
* &quot;Донистан муҳим аст&quot; - маълумоти муосир аз Идораи Хадамоти федералии муҳоҷират, маслиҳатҳои амалӣ.
* Маълумот дар бораи чорабиниҳои фарҳангии Санкт-Петербург.
* «Сухани муҳаррир» — маслиҳатҳои муфиди Махмут Маматмуъминов.
* Телефонҳо ва суроғаҳои &quot;муҳим&quot; барои муҳоҷирон дар Санкт-Петербург.
* «Сутуни адвокат».
* Рубрикаи хонандагон «Худамро санҷида».
* «Шиносоӣ бо Санкт-Петербург» - дар бораи фарҳанг ва анъанаҳои шаҳр.
* «Инак, дар реша» - дар бораи зарбулмасалу мақол, урфу одат, эътиқод, фол ва ғ. 
* &quot;Сайёраи Замин&quot; сарлавҳаи таълимӣ дар бораи зеботарин ҷойҳои ҷаҳон, мӯъҷизаҳои ҷаҳон ва ғайра мебошад.
* &quot;Зиндагӣ&quot; - қиссаҳо аз зиндагии муҳоҷирон дар Русия.
* «Ҳамватанони мо» — дар бораи зодагони номдори Узбекистон, Тоҷикистон ва Қирғизистон.
* «Қиссаҳои болаззат» — дастурхони таомҳои миллӣ.
* «Барои занон».
* «Санъат» — дар бораи намудҳои санъат, асарҳои санъат ва эҷодкорони онҳо.

== Шахсҳои калидӣ ==

* Муассис - Игор Николаевич Белоусов, соҳибкори Петербург, муассиси Хазинаи кумак ба муҳоҷирони корӣ аз Осиёи Марказӣ.
* Сармуҳаррир - Маҳмут Убайдуллоевич Маматмуминов &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://companies.rbc.ru/id/1127800007147-nekommercheskaya-organizatsiya-fond-pomoschi-trudovyim-migrantam-iz-srednej-azii/|title=НКО «Фонд помощи трудовым мигрантам из Средней Азии»|website=РБК Компании|date=2021-06-21|lang=ru|accessdate=2021-09-13}}&lt;/ref&gt; {{Sfn|Никольская|2014}}, раиси Хазинаи кумак ба муҳоҷирони меҳнатӣ аз Осиёи Марказӣ. Аз Қирғизистон ба Санкт-Петербург омадааст. Зодаи шаҳри [[Ӯш]] &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.fontanka.ru/2012/08/06/057/|title=Земляки помогут мигрантам из Средней Азии найти работу в Петербурге|website=Фонтанка.Ру|date=2012-08-06|lang=ru|deadlink=no|accessdate=2021-09-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180326175546/http://www.fontanka.ru/2012/08/06/057/|archivedate=2018-03-26}}&lt;/ref&gt;, аз рӯи маълумоташ молшинос &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://topspb.tv/news/2012/01/25/video-gastarbajtera-prinyali-v-akademiyu-russkoj-slovesnosti/|title=Видео: Гастарбайтера приняли в Академию Русской Словесности|author=Соколов Андрей|website=topspb.tv|date=2012-01-25|lang=ru|deadlink=no|accessdate=2021-09-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210913082053/https://topspb.tv/news/2012/01/25/video-gastarbajtera-prinyali-v-akademiyu-russkoj-slovesnosti/|archivedate=2021-09-13}}&lt;/ref&gt; (тибқи маълумоти дигар, мутахассиси кулинар &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://gorodovoy.ru/news/787655|title=Питерцев накормят теплым узбекским пловом|website=Городовой.ру|date=2013-11-27|lang=ru|deadlink=no|accessdate=2021-09-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210913082057/https://gorodovoy.ru/news/787655|archivedate=2021-09-13}}&lt;/ref&gt; ), то августи соли 2012 шаҳрвандии Русияро дошт &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

== Маълумоти Умумӣ ==

* Формат - A3
* Тираж — 15000 нусха. {{Sfn|Никольская|2014}}
* Ҳаҷм – 12 саҳифа
* Даврнокӣ - як маротиба дар як ҳафта {{Sfn|Никольская|2014}}.

== Лоиҳаҳои рӯзномаи «Турон» ==
Бо иштироки ҳайати таҳририяи газета нашри китоби бачагонаи «Китоби меҳрубон дар бораи дӯстӣ» тайёр карда шуд, ки вай фаҳмидани намояндагони миллатҳои дигар, дар сулҳу амонӣ ва ҳамфикрӣ бо онҳо зиндагӣ карданро меомӯзад. Паҳнкунии ройгони китоб дар Рӯзи байналмилалии ҳифзи кӯдакон 1 июни соли 2011 дар майдони Қаср сурат гирифт &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://gazeta.spb.ru/530307-0/|title=Детям расскажут о толерантности в специальной книге|website=Gazeta.SPb|date=2011-05-26|lang=ru|deadlink=no|accessdate=2021-09-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160923021400/http://www.gazeta.spb.ru/530307-0/|archivedate=2016-09-23}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.ntv.ru/novosti/230243/?fb|title=Все лучшее — детям|author=Чеботарёв Алексей|website=НТВ|date=2011-06-01|lang=ru|deadlink=no|accessdate=2021-09-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210913082055/https://www.ntv.ru/novosti/230243/?fb|archivedate=2021-09-13}}&lt;/ref&gt;.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==

* {{Статья|название=&quot;Нужен депутат, который будет представлять наши интересы&quot; Как мигранты из Центральной Азии самоорганизуются в России|язык=ru|тип=журнал}}

== Пайвандҳо ==

* [https://web.archive.org/web/20160111165659/http://turangazeta.ru/ Архиви] вебсайти рӯзнома аз 11 январи соли 2016.</text>
      <sha1>qwoiitqnbkb7eqo19ekicn1ewa6fusf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Украинҳои Тоҷикистон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>294481</id>
    <revision>
      <id>1307243</id>
      <parentid>1299425</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:03:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12142" xml:space="preserve">{{Мардум}}

'''Украинҳои Тоҷикистон''' ({{Lang-uk|Українці в Таджикистані}}) —  яке аз [[Ақаллияти миллӣ|ақаллиятҳои миллӣ]] дар қаламрави [[Тоҷикистон]]&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=https://sites.ualberta.ca/~khineiko/NG_92_93/1141448.htm|title=УКРАИНЦЫ В ТАДЖИКИСТАНЕ НЕ УТРАТИЛИ НАЦИОНАЛЬНЫХ ЧЕРТ|author=Олег Панфилов|website=|date=11.02.1992|publisher=Независимая газета, Москва}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Кабузан В. М. Украинцы в мире: динамика численности и расселения. 20-е годы XVIII века — 1989 год: формирование этнических и политических границ украинского этноса. Институт российской истории РАН. — Москва: Наука, 2006. — 658 с. ISBN 5-02-033991-1&lt;/ref&gt;. Қаблан шумора ва таносуби украиниҳо дар ҷумҳурӣ ба маротиб бештар буд, аммо пас аз пошхӯрии Иттиҳоди Шӯравӣ, [[Ҷанги шаҳрвандии Тоҷикистон|ҷанги шаҳрвандӣ дар Тоҷикистон]], таназзули шадиди иқтисодӣ, вазъи иҷтимоию иқтисодии украинҳо ба таври қобили мулоҳиза бадтар шуд ва аксари онҳо дар солҳои аввали истиқлол ба муҳоҷирати меҳнатӣ рафтанд &lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

== Таърих ва вазъи кунунии диаспораи украинҳо ==
Диаспораи украинҳо дар [[Тоҷикистон]] асосан дар замони шӯравӣ ташаккул ёфта буд, ки инро маълумотҳои барӯйхатгирии солҳои 1926, 1959, 1989 гувоҳӣ медиҳанд &lt;ref&gt;Винниченко І. Українці в республіках колишнього СРСР: історико-географічний нарис.— Житомир, 1992.&lt;/ref&gt;.

Тибқи барӯйхатгирии соли 1897 дар округи Хуҷанди вилояти Самарқанди Империяи Русия 144 украин зиндагӣ мекарданд: 94 — дар Хуҷанд, 49 — дар Ӯротеппа ва як укроиндухтар дар дигар ҷой зиндагӣ мекарданд.

Дар замони шӯравӣ аз Украина мутахассисон, коргарони бомаҳорат, мутахассисони ҷавон, ки дар индустрикунонии иқтисодиёти ҷумҳурӣ саҳм гузоштаанд, барои тақсимот ба ҷумҳурӣ фиристода мешуданд &lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;Кубійович В. Українська діаспора в СССР в світлі переписів населення // Сучасність, ч. (210). — Мюнхен, 1978.&lt;/ref&gt;.

Дар Осиёи Миёна ва бахусус дар Тоҷикистон чунин рӯй дод, ки аксари даъватшудагон аз Украина буданд, мисли аксари афсарон. Ин пеш аз ҳама ба қӯшунҳои сарҳадӣ дахл дошт &lt;ref name=&quot;:1&quot;/&gt;.

=== Шумора ===
Тибқи барӯйхатгирии қарни 20 шумораи бештари украиниҳо дар Тоҷикистон дар соли 1989 зиндагӣ мекарданд — 41375 нафар; то соли 2000 шумораи онҳо то 3787 нафар кам шуд. Ҳиссаи аҳолии украинҳо аз рӯи барӯйхатгирии соли 1959 баландтарин буд.

''Динамикаи шумораи украиниҳо дар Тоҷикистон'':
{| class=&quot;standard&quot;
!Одамон
! 1926
&lt;ref&gt;[http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_26.php?reg=2533 Демоскоп. Национальный состав населения Таджикистана по Всесоюзной переписи 1926 года]&lt;/ref&gt;
! %
! 1959
&lt;ref&gt;[http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_59.php?reg=14 Демоскоп. Национальный состав населения Таджикистана по Всесоюзной переписи 1959 года]&lt;/ref&gt;
! %
! 1989
&lt;ref&gt;[http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php?reg=12 Демоскоп. Национальный состав населения Таджикистана по Всесоюзной переписи 1989 года]&lt;/ref&gt;
! %
! 2000
&lt;ref name=&quot;Тадж26-00&quot;&gt;[http://www.demoscope.ru/weekly/2005/0191/analit05.php Демоскоп. Национальный состав населения Таджикистана по переписи 2000 года]&lt;/ref&gt;
! %
! 2010
&lt;ref name=&quot;ЭтноСтатРТ&quot;&gt;[http://www.stat.tj/ru/img/526b8592e834fcaaccec26a22965ea2b_1355501132.pdf Том 3. Национальный состав и владение языками, гражданство населения Республики Таджикистан (2010)] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20131014054442/http://www.stat.tj/ru/img/526b8592e834fcaaccec26a22965ea2b_1355501132.pdf |date=2013-10-14 }} // Агентство по статистике при Президенте Республики Таджикистан&lt;/ref&gt;
! %
|-
| Ҳамагӣ
| align=&quot;right&quot; | 827083
| align=&quot;right&quot; | 100.00%
| align=&quot;right&quot; | 1979897
| align=&quot;right&quot; | 100.00%
| align=&quot;right&quot; | 5092603
| align=&quot;right&quot; | 100.00%
| align=&quot;right&quot; | 6127493
| align=&quot;right&quot; | 100.00%
| align=&quot;right&quot; | 7564502
| align=&quot;right&quot; | 100.00%
|-
| colspan=&quot;11&quot; |
|-
|[[Укроинҳо|украинҳо]]
| align=&quot;right&quot; | 1090
| align=&quot;right&quot; | 0,13%
| align=&quot;right&quot; | 26921
| align=&quot;right&quot; | 1,36%
| align=&quot;right&quot; | 41375
| align=&quot;right&quot; | 0,81%
| align=&quot;right&quot; | 3787
| align=&quot;right&quot; | 0,06%
| align=&quot;right&quot; | 1090
| align=&quot;right&quot; | 0,01%
|}
Аз рӯзи дар қаламрави ҷумҳурӣ пайдо шудани украинҳо дар тамоми соҳаҳои ҳаёти мамлакат, махсусан дар солҳои Ҳокимияти Советӣ ва пеш аз ҳама дар пойтахти он — шаҳри Душанбе нақши калон бозиданд. Мушкилоти байни миллатҳо дар ҷумҳурӣ, таназзули иқтисодӣ, ноустувории сиёсӣ боиси муҳоҷирати оммавии украинҳо ва дигар аҳолии осоиштаи аврупоӣ дар ибтидои солҳои 90-ум гардид &lt;ref name=&quot;:0&quot;/&gt;.

=== Чорабиниҳои фарҳангӣ ва иҷтимоӣ ===
Феълан чорабиниҳои фарҳангӣ ва иҷтимоии диаспораҳои украинӣ бо дастгирии Сафорати Украина дар Тоҷикистон гузаронида мешаванд &lt;ref&gt;Закордонне українство: сутність, структура, самоорганізація. Підручник / Автори: В. Б. Євтух, А. А. Попок, В. П. Трощинський, С. Ю. Лазебник, В. М. Андрієнко, М. В. Андрієнко, Т. В. Федорів, B. C. Гошовський, С. О. Штепа; За ред. В. Б. Євтуха. Національний педагогічний університет імені М. П. Драгоманова; Національна академія державного управління при Президентові України; Центр сучасного суспільствознавства. – К.: Альтерпрес, 2011. – 304 с. – ISBN 978-966-542-470-3&lt;/ref&gt;.

Дар байни ҳодисаҳои диаспораи украинӣ, ки дар вақтҳои охир ба амал омадаанд, метавон қайд кард:

* 26 ноябри соли 2016 - Рӯзи ёдбуди қурбониёни гуруснагӣ дар Украина 1932-1933 &lt;ref&gt;{{Cite news|title=Вшанування Дня пам’яті жертв голодоморів у Посольстві України в Таджикистані - Новини Посольства|url=http://tajikistan.mfa.gov.ua/ua/press-center/news/52704-vshanuvannya-dnya-pamjati-zhertv-golodomoriv-u-posolystvi-ukrajini-v-tadzhikistani|accessdate=2017-03-12|language=uk|archivedate=2017-08-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170803005415/http://tajikistan.mfa.gov.ua/ua/press-center/news/52704-vshanuvannya-dnya-pamjati-zhertv-golodomoriv-u-posolystvi-ukrajini-v-tadzhikistani}}&lt;/ref&gt;
* 22 январи соли 2017 - таҷлили Рӯзи ваҳдати Украина &lt;ref&gt;{{Cite news|title=У Душанбе відзначено День Соборності України - Новини Посольства|url=http://tajikistan.mfa.gov.ua/ua/press-center/news/53895-u-dushanbe-vidznacheno-deny-sobornosti-ukrajini|accessdate=2017-03-12|language=uk|archivedate=2017-08-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170803005503/http://tajikistan.mfa.gov.ua/ua/press-center/news/53895-u-dushanbe-vidznacheno-deny-sobornosti-ukrajini}}&lt;/ref&gt;
* 9 марти соли 2017 - хонишҳои анъанавии Шевченко бахшида ба 203-солагии зодрӯзи Т. Г. Шевченко &lt;ref&gt;{{Cite news|title=Шевченківські читання у Посольстві України в Таджикистані - Новини Посольства|url=http://tajikistan.mfa.gov.ua/ua/press-center/news/55481-shevchenkivsyki-chitannya-u-posolystvi-ukrajini-v-tadzhikistani|accessdate=2017-03-12|language=uk|archivedate=2017-08-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170803005500/http://tajikistan.mfa.gov.ua/ua/press-center/news/55481-shevchenkivsyki-chitannya-u-posolystvi-ukrajini-v-tadzhikistani}}&lt;/ref&gt;

== Сарчашмаҳо ==

* Кабузан В. М. Украинцы в мире: динамика численности и расселения. 20-е годы XVIII века — 1989 год: формирование этнических и политических границ украинского этноса. Институт российской истории РАН. — Москва: Наука, 2006. — 658 с. ISBN 5-02-033991-1
* Українці у світі : довідник / авт.-упоряд. В. М. Воронін, С. А. Дроздовська. - К. : Український Центр духовної культури, 2005. - 143 с. - ISBN 966-8039-52-7
* Зарубіжне українство : інформ. кат. / Укр. Всесвіт. координац. Рада, Т-во зв'язків з українцями за межами України (Т-во &quot;Україна&quot;), Ін-т дослідж. діаспори ; [уклад.: Оксана Малиновська та ін. ; ред. Ігор Винниченко]. - К. : [б. в.], 1997. - 150 с. - ISBN 5-87274-329-7
* Закордонне українство: сутність, структура, самоорганізація. Підручник / Автори: В. Б. Євтух, А. А. Попок, В. П. Трощинський, С. Ю. Лазебник, В. М. Андрієнко, М. В. Андрієнко, Т. В. Федорів, B. C. Гошовський, С. О. Штепа; За ред. В. Б. Євтуха. Національний педагогічний університет імені М. П. Драгоманова; Національна академія державного управління при Президентові України; Центр сучасного суспільствознавства. – К.: Альтерпрес, 2011. – 304 с. – ISBN 978-966-542-470-3

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Аҳолии Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Диаспораи украинҳо]]</text>
      <sha1>c46w442u6qx1hxkdfk37rab6mil4oi8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Маҳтоб Қулизода</title>
    <ns>0</ns>
    <id>294860</id>
    <revision>
      <id>1307250</id>
      <parentid>1304892</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:04:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1977" xml:space="preserve">{{Адиб}}'''Маҳтоб Қулизода''' ({{lang-fa|مهتاب قلی‌زاده}}; таваллуд 6 апрели 1988 дар [[Гармсор]]) [[рӯзноманигор]]и [[Эрон]]ӣ аст, ки бахусус дар [[макроиқтисод]], иқтисоди сиёсӣ ва ҳуқуқи занон кор мекунад. Вай дар чанд рӯзномаи эронӣ, аз қабили ''Ҳаёти Нав'', ''Шарқ'' ва ''Эътимод'' ба ҳайси хабарнигор кор кардааст.&lt;ref&gt;{{Cite book|URL=https://www.radiozamaneh.com/news/11-12-2021/|title=Mahtab Gholizadeh, a journalist, was charged in Evin court and released on 1 billion Toman bail.|date=11 December 2021|website=[[Radio Zamaneh]]|language=fa|access-date=16 December 2021}}&lt;/ref&gt; Ҳоло вай ба ҳайси рӯзноманигори мустақил кор мекунад. Вай дар моҳи декабри соли 2021 бо иттиҳоми режими Эрон боздошт ва бо пардохти 10 миллиард [[Риоли Эрон|IRR]] муваққатан озод карда шуд.&lt;ref&gt;{{Cite book|URL=https://www.iranintl.com/20211211987327|title=Mahtab Gholizadeh, a journalist, was released on a 1 billion toman bail|date=11 December 2021|website=[[Iran International]]|language=fa|access-date=16 December 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book|author=Payam Younesipour|URL=https://iranwire.com/fa/features/55298|title=The clear message of the Islamic Republic to FIFA; We do not want football|website=[[IranWire]]|language=fa|access-date=16 December 2021}}&lt;/ref&gt; Режими Эрон низ ӯро аз хуруҷи кишвар манъ кардааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
{{Викианбор-гурӯҳ|Mahtab Gholizadeh}}

* {{YouTube|OC_LFttty7E|Маҳтоб Ғолизода дар бораи вуруди занони эронӣ ба варзишгоҳ суҳбат мекунад}}</text>
      <sha1>40etm519qf9eymhpjt9nk02nz1f7yni</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аҳолии Ӯзбекистон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>295073</id>
    <revision>
      <id>1307241</id>
      <parentid>1305794</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:03:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39563" xml:space="preserve">'''Аҳолии Ӯзбекистон''' ({{Lang-uz|Oʻzbekiston aholisi}}) тибқи Кумитаи омори ҶӮ барои 7 сентябри 2021 35 000 082 нафарро ташкил медиҳад&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://stat.uz/uploads/docs/demografiya_mart_ru.pdf|title=Демографическая ситуация|website=Statistika qo'mitasi|accessdate=2020-06-20}}&lt;/ref&gt;. Мувофиқи маълумоти китоби CIA аз рӯи кишварҳои ҷаҳон — 30.565.411 нафар (1 июли соли 2020) &lt;ref name=&quot;CIA&quot;&gt;{{Cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/uz.html |title=Справочник ЦРУ по странам мира. Узбекистан |accessdate=2021-12-22 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160709035649/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/uz.html |archivedate=2016-07-09 }}&lt;/ref&gt;. Тафовути ҷиддии ҳисобҳо дар он аст, ки дар тӯли тамоми мавҷудияти Ӯзбекистони соҳибистиқлол дар он барӯйхатгирии аҳолӣ гузаронида нашудааст ва аввалин барӯйхатгирии аҳолӣ дар таърихи Ӯзбекистони соҳибистиқлол то соли 2023 ба нақша гирифта шудааст &lt;ref&gt;[https://stat.uz/ru/2-uncategorised/7110-v-2022-godu-perepis-naseleniya В 2022 ГОДУ ПЕРЕПИСЬ НАСЕЛЕНИЯ]&lt;/ref&gt;.[[Акс:Uzbek_man_from_central_Uzbekistan.jpg|рост|мини|200x200пкс| Пирамарди узбек дар либоси миллӣ]]
[[Акс:Boukhara_4749a.jpg|рост|мини|300x300пкс]]
[[Акс:Uzbekistan_single_age_population_pyramid_2020.png|мини|250x250пкс| Пирамидаи синну сол ва ҷинси аҳолии Ӯзбекистон барои соли 2020]]

== Таркиби этникӣ ва забонҳо ==
Ӯзбекистон ҷумҳурии сермиллат аст. Аксарияти аҳолиро узбекҳо ташкил медиҳанд (82% дар соли 2013 &lt;ref name=&quot;Цыряпкина&quot;&gt;[http://ling.tspu.edu.ru/files/ling/PDF/articles/tsyryapkina_y._n._18_28_3_9_2015.pdf Цыряпкина Ю. Н. Русские в Узбекистане: языковые практики и самоидентификации (на примере полевых исследований в Фергане)] (Данные предоставлены Госкомстатом Республики Узбекистан) // Томский журнал лингвистических и антропологических исследований. — 2015. — № 3 (9). — С. 18&lt;/ref&gt;), ки ҳиссаи онҳо дар шумораи умумии аҳолӣ мунтазам меафзояд. Ҷойи дуюмро [[тоҷикон]] ишғол мекунанд (4,8% дар соли 2013 &lt;ref name=&quot;Цыряпкина&quot; /&gt;), дигар халқҳои Осиёи Марказӣ низ зиндагӣ мекунанд: [[қазоқҳо]], қарақалпоқҳо, [[қирғизҳо]], инчунин туркманҳо ва ғайра. 
[[Акс:Tajiks of Uzbekistan.PNG|мини|Тоҷикон дар Ӯзбекистон]]
[[Русҳо]] (2,6% — бузургтарин ҷамъият дар Осиёи Марказӣ&lt;ref name=&quot;Цыряпкина&quot; /&gt;) ва дигар халқҳои славянӣ яке аз бузургтарин ақаллиятҳои этникӣ боқӣ мемонанд. Забони расмӣ — [[Забони ӯзбекӣ|ӯзбекӣ]]; бо ин забон тақрибан 90% аҳолӣ сӯхбат мекунанд. [[Забони русӣ]] дар шаҳрҳо васеъ паҳн мешавад; онро зиёда аз 5%-и аҳолӣ истифода мебаранд.&lt;ref name=&quot;Этнический атлас Узбекистана&quot;&gt;[http://topreferat.znate.ru/pars_docs/refs/61/60926/60926.pdf Этнический атлас Узбекистана] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20140323151517/http://topreferat.znate.ru/pars_docs/refs/61/60926/60926.pdf|date=2014-03-23}} Институт «Открытое общество», 2002. — 451 с. ([https://books.google.ru/books/about/Этнический_атлас_Узбе.html?id=Bzk5AAAAMAAJ&amp;redir_esc=y см.])&lt;/ref&gt;

То соли 2000 калонтарин ақаллиятҳои миллии кишвар инҳо буданд: [[русҳо]] (1 миллиону 199 ҳазор нафар), [[тоҷикон]] (1 миллиону 166 ҳазор нафар), [[қазоқҳо]] (990 ҳазор нафар), қарақалпоқҳо (504 ҳазор нафар), тоторҳо (324 ҳазор нафар), [[қирғизҳо]] (422 ҳазор), [[Кореягиҳо дар Ӯзбекистон|кореягиҳо]] (164 ҳазор), туркманҳо (152 ҳазор), [[Укроинҳо|украинҳо]] (105 ҳазор), арманҳо (42 ҳазор), [[озарбойҷонҳо]] (36 ҳазор), [[форсҳо]] (қариб 30 ҳазор), [[Ӯйғӯрҳо|уйғурҳо]] (20 ҳазор), [[белорусҳо]] (20 ҳазор), тоторҳои Қрим (10 ҳазор, тахминан — то 90 ҳазор; соли 1989 - 189 ҳазор, вале пас аз пошхӯрии СССР аксари онҳо ба Қрим баргаштанд), яҳудиён (тақрибан 10 - 20 ҳазор, дар соли 1989 - 66 ҳазор), яҳудиёни Осиёи Марказӣ (Бухороӣ) (9,7 ҳазор дар 2000 ва 28 ҳазор дар 1989.), туркҳо (тақрибан 10 ҳазор, соли 1989 - 106 ҳазор, вале пас аз пошхӯрии СССР аксарияти онҳо - туркҳои месхетии бадарғашуда — мамлакатро тарк карданд), [[олмониҳо]] (7,9 ҳазор, соли 1989 — 39,8 хазор), юнониҳо (камтар аз 10 ҳазор, соли 1989 — 10 ҳазор), [[Арабҳо дар Ӯзбекистон|арабҳо]] (бештар аз 13 ҳазор дар соли 1989) ва дигарон &lt;ref name=&quot;Этнический атлас Узбекистана&quot;&gt;[http://topreferat.znate.ru/pars_docs/refs/61/60926/60926.pdf Этнический атлас Узбекистана] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20140323151517/http://topreferat.znate.ru/pars_docs/refs/61/60926/60926.pdf|date=2014-03-23}} Институт «Открытое общество», 2002. — 451 с. ([https://books.google.ru/books/about/Этнический_атлас_Узбе.html?id=Bzk5AAAAMAAJ&amp;redir_esc=y см.])&lt;/ref&gt;.
{| class=&quot;standard sortable&quot;																					
|+Таркиби этникии Ӯзбекистон (тақрибан дар марзҳои ҳозира)																					
!Халқ
![[Якумин барӯйхатгирии умумииттифоқии аҳолии Иттиҳоди Шӯравӣ|барӯйхатгирии 1926]]
! %
!барӯйхатгирии 1959
! %
!барӯйхатгирии 1989
! %
!баҳо &lt;br /&gt;&lt;br /&gt; 2000&lt;ref name=&quot;Этнический атлас Узбекистана&quot;&gt;[http://topreferat.znate.ru/pars_docs/refs/61/60926/60926.pdf Этнический атлас Узбекистана] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20140323151517/http://topreferat.znate.ru/pars_docs/refs/61/60926/60926.pdf|date=2014-03-23}} Институт «Открытое общество», 2002. — 451 с. ([https://books.google.ru/books/about/Этнический_атлас_Узбе.html?id=Bzk5AAAAMAAJ&amp;redir_esc=y см.])&lt;/ref&gt;
! %
!баҳои &lt;br /&gt;&lt;br /&gt; расмӣ &lt;br /&gt;&lt;br /&gt; 2013
! %
|-																					
|дар умум
| align=&quot;right&quot; |4745114
| align=&quot;right&quot; |100,00 %
| align=&quot;right&quot; |8105704
| align=&quot;right&quot; |100,00 %
| align=&quot;right&quot; |19810077
| align=&quot;right&quot; |100,00 %
| align=&quot;right&quot; |24430192
| align=&quot;right&quot; |100,00 %
| align=&quot;right&quot; |29994600
| align=&quot;right&quot; |100,0 %
|-																					
|[[Ӯзбекҳо]]
| align=&quot;right&quot; |3383812
| align=&quot;right&quot; |71,31 %
| align=&quot;right&quot; |5038273
| align=&quot;right&quot; |62,16 %
| align=&quot;right&quot; |14142475
| align=&quot;right&quot; |71,39 %
| align=&quot;right&quot; |18959577
| align=&quot;right&quot; |77,61 %
| align=&quot;right&quot; |24858159
| align=&quot;right&quot; |82,9 %
|-																					
|[[Тоҷикон]]
| align=&quot;right&quot; |348841
| align=&quot;right&quot; |7,35 %
| align=&quot;right&quot; |311375
| align=&quot;right&quot; |3,84 %
| align=&quot;right&quot; |933560
| align=&quot;right&quot; |4,71 %
| align=&quot;right&quot; |1166713
| align=&quot;right&quot; |4,78 %
| align=&quot;right&quot; |1449974
| align=&quot;right&quot; |4,8 %
|-																					
|[[Қазоқҳо]]
| align=&quot;right&quot; |191126
| align=&quot;right&quot; |4,03 %
| align=&quot;right&quot; |335267
| align=&quot;right&quot; |4,14 %
| align=&quot;right&quot; |808227
| align=&quot;right&quot; |4,08 %
| align=&quot;right&quot; |990022
| align=&quot;right&quot; |4,05 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|[[Русҳо]]
| align=&quot;right&quot; |245807
| align=&quot;right&quot; |5,18 %
| align=&quot;right&quot; |1090728
| align=&quot;right&quot; |13,46 %
| align=&quot;right&quot; |1653478
| align=&quot;right&quot; |8,35 %
| align=&quot;right&quot; |1199015
| align=&quot;right&quot; |4,91 %
| align=&quot;right&quot; |809530
| align=&quot;right&quot; |2,7 %
|-																					
|Қарақалпоқҳо
| align=&quot;right&quot; |142688
| align=&quot;right&quot; |3,01 %
| align=&quot;right&quot; |168274
| align=&quot;right&quot; |2,08 %
| align=&quot;right&quot; |411878
| align=&quot;right&quot; |2,08 %
| align=&quot;right&quot; |504301
| align=&quot;right&quot; |2,06 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|[[Қирғизҳо]]
| align=&quot;right&quot; |90790
| align=&quot;right&quot; |1,68 %
| align=&quot;right&quot; |92725
| align=&quot;right&quot; |1,14 %
| align=&quot;right&quot; |174907
| align=&quot;right&quot; |0,88 %
| align=&quot;right&quot; |231864
| align=&quot;right&quot; |0,95 %
| align=&quot;right&quot; |422000
| align=&quot;right&quot; |1,4 %
|-																					
|Тоторҳо
| align=&quot;right&quot; |28335
| align=&quot;right&quot; |0,60 %
| align=&quot;right&quot; |397981
| align=&quot;right&quot; |4,91 %
| align=&quot;right&quot; |467829
| align=&quot;right&quot; |2,36 %
| align=&quot;right&quot; |324080
| align=&quot;right&quot; |1,33 %
| align=&quot;right&quot; |211119
| align=&quot;right&quot; |0,7 %
|-																					
|Кореягиҳо
| align=&quot;right&quot; |30
| align=&quot;right&quot; |0,00 %
| align=&quot;right&quot; |138453
| align=&quot;right&quot; |1,71 %
| align=&quot;right&quot; |183140
| align=&quot;right&quot; |0,92 %
| align=&quot;right&quot; |163787
| align=&quot;right&quot; |0,67 %
| align=&quot;right&quot; |184699
| align=&quot;right&quot; |0,6 %
|-																					
|Туркманҳо
| align=&quot;right&quot; |31492
| align=&quot;right&quot; |0,66 %
| align=&quot;right&quot; |54804
| align=&quot;right&quot; |0,68 %
| align=&quot;right&quot; |121578
| align=&quot;right&quot; |0,61 %
| align=&quot;right&quot; |152137
| align=&quot;right&quot; |0,62 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|[[Укроинҳо]]
| align=&quot;right&quot; |25335
| align=&quot;right&quot; |0,53 %
| align=&quot;right&quot; |87927
| align=&quot;right&quot; |1,08 %
| align=&quot;right&quot; |153197
| align=&quot;right&quot; |0,77 %
| align=&quot;right&quot; |104720
| align=&quot;right&quot; |0,43 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|Арманҳо
| align=&quot;right&quot; |14862
| align=&quot;right&quot; |0,31 %
| align=&quot;right&quot; |27370
| align=&quot;right&quot; |0,34 %
| align=&quot;right&quot; |50537
| align=&quot;right&quot; |0,26 %
| align=&quot;right&quot; |42359
| align=&quot;right&quot; |0,17 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|[[Озарбойҷонҳо]]
| align=&quot;right&quot; |20764
| align=&quot;right&quot; |0,44 %
| align=&quot;right&quot; |40511
| align=&quot;right&quot; |0,50 %
| align=&quot;right&quot; |44410
| align=&quot;right&quot; |0,22 %
| align=&quot;right&quot; |35848
| align=&quot;right&quot; |0,15 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|[[Форсҳо]]
| align=&quot;right&quot; |10586
| align=&quot;right&quot; |0,22 %
| align=&quot;right&quot; |8883
| align=&quot;right&quot; |0,11 %
| align=&quot;right&quot; |24779
| align=&quot;right&quot; |0,13 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|[[Белорусҳо]]
| align=&quot;right&quot; |3489
| align=&quot;right&quot; |0,07 %
| align=&quot;right&quot; |9520
| align=&quot;right&quot; |0,12 %
| align=&quot;right&quot; |29427
| align=&quot;right&quot; |0,15 %
| align=&quot;right&quot; |20397
| align=&quot;right&quot; |0,08 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|[[Ӯйғӯрҳо]]
| align=&quot;right&quot; |31941
| align=&quot;right&quot; |0,67 %
| align=&quot;right&quot; |19377
| align=&quot;right&quot; |0,24 %
| align=&quot;right&quot; |35762
| align=&quot;right&quot; |0,18 %
| align=&quot;right&quot; |19526
| align=&quot;right&quot; |0,08 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|Қримтоторҳо
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |46829
| align=&quot;right&quot; |0,58 %
| align=&quot;right&quot; |188772
| align=&quot;right&quot; |0,95 %
| align=&quot;right&quot; |10046
| align=&quot;right&quot; |0,04 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|Юнониҳо
| align=&quot;right&quot; |347
| align=&quot;right&quot; |0,01 %
| align=&quot;right&quot; |20047
| align=&quot;right&quot; |0,25 %
| align=&quot;right&quot; |10453
| align=&quot;right&quot; |0,05 %
| align=&quot;right&quot; |10000
| align=&quot;right&quot; |0,04 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|Яҳудиёни бухорӣ
| align=&quot;right&quot; |18095
| align=&quot;right&quot; |0,38 %
| align=&quot;right&quot; |21335
| align=&quot;right&quot; |0,26 %
| align=&quot;right&quot; |28369
| align=&quot;right&quot; |0,14 %
| align=&quot;right&quot; |9653
| align=&quot;right&quot; |0,04 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|[[Олмониҳо]]
| align=&quot;right&quot; |4594
| align=&quot;right&quot; |0,10 %
| align=&quot;right&quot; |17958
| align=&quot;right&quot; |0,22 %
| align=&quot;right&quot; |39809
| align=&quot;right&quot; |0,20 %
| align=&quot;right&quot; |7838
| align=&quot;right&quot; |0,03 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|[[Лӯлиҳо]]
| align=&quot;right&quot; |3524
| align=&quot;right&quot; |0,07 %
| align=&quot;right&quot; |7860
| align=&quot;right&quot; |0,10 %
| align=&quot;right&quot; |16397
| align=&quot;right&quot; |0,08 %
| align=&quot;right&quot; |5000
| align=&quot;right&quot; |0,02 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|Молдовагиҳо
| align=&quot;right&quot; |180
| align=&quot;right&quot; |0,00 %
| align=&quot;right&quot; |1435
| align=&quot;right&quot; |0,02 %
| align=&quot;right&quot; |5955
| align=&quot;right&quot; |0,03 %
| align=&quot;right&quot; |4404
| align=&quot;right&quot; |0,02 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|Бошқирдиҳо
| align=&quot;right&quot; |624
| align=&quot;right&quot; |0,01 %
| align=&quot;right&quot; |13500
| align=&quot;right&quot; |0,17 %
| align=&quot;right&quot; |34771
| align=&quot;right&quot; |0,18 %
| align=&quot;right&quot; |3707
| align=&quot;right&quot; |0,02 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|[[Гурҷиҳо]]
| align=&quot;right&quot; |672
| align=&quot;right&quot; |0,01 %
| align=&quot;right&quot; |2474
| align=&quot;right&quot; |0,03 %
| align=&quot;right&quot; |4704
| align=&quot;right&quot; |0,02 %
| align=&quot;right&quot; |1130
| align=&quot;right&quot; |0,00 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|Туркҳо
| align=&quot;right&quot; |113
| align=&quot;right&quot; |0,00 %
| align=&quot;right&quot; |21269
| align=&quot;right&quot; |0,26 %
| align=&quot;right&quot; |106302
| align=&quot;right&quot; |0,54 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|Яҳудиён
| align=&quot;right&quot; |19449
| align=&quot;right&quot; |0,41 %
| align=&quot;right&quot; |73009
| align=&quot;right&quot; |0,90 %
| align=&quot;right&quot; |66320
| align=&quot;right&quot; |0,33 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|Мордва
| align=&quot;right&quot; |1634
| align=&quot;right&quot; |0,03 %
| align=&quot;right&quot; |14602
| align=&quot;right&quot; |0,18 %
| align=&quot;right&quot; |11914
| align=&quot;right&quot; |0,06 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|Чувашҳо
| align=&quot;right&quot; |303
| align=&quot;right&quot; |0,01 %
| align=&quot;right&quot; |5226
| align=&quot;right&quot; |0,06 %
| align=&quot;right&quot; |10074
| align=&quot;right&quot; |0,05 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|[[Осетинҳо]]
| align=&quot;right&quot; |85
| align=&quot;right&quot; |0,00 %
| align=&quot;right&quot; |8755
| align=&quot;right&quot; |0,11 %
| align=&quot;right&quot; |5823
| align=&quot;right&quot; |0,03 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|ялезгинҳо
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |716
| align=&quot;right&quot; |0,01 %
| align=&quot;right&quot; |3071
| align=&quot;right&quot; |0,02 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|Полякҳо
| align=&quot;right&quot; |3366
| align=&quot;right&quot; |0,07 %
| align=&quot;right&quot; |2941
| align=&quot;right&quot; |0,04 %
| align=&quot;right&quot; |3007
| align=&quot;right&quot; |0,02 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|Мариҳо
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |507
| align=&quot;right&quot; |0,01 %
| align=&quot;right&quot; |2964
| align=&quot;right&quot; |0,01 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|Лакҳо
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |1072
| align=&quot;right&quot; |0,01 %
| align=&quot;right&quot; |2807
| align=&quot;right&quot; |0,01 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|[[Арабҳо]]
| align=&quot;right&quot; |25206
| align=&quot;right&quot; |0,53 %
| align=&quot;right&quot; |5407
| align=&quot;right&quot; |0,07 %
| align=&quot;right&quot; |2805
| align=&quot;right&quot; |0,01 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|Удмуртҳо
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |748
| align=&quot;right&quot; |0,01 %
| align=&quot;right&quot; |2466
| align=&quot;right&quot; |0,01 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|Булғорҳо
| align=&quot;right&quot; |321
| align=&quot;right&quot; |0,01 %
| align=&quot;right&quot; |2072
| align=&quot;right&quot; |0,03 %
| align=&quot;right&quot; |2166
| align=&quot;right&quot; |0,01 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|Дарғинҳо
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |261
| align=&quot;right&quot; |0,00 %
| align=&quot;right&quot; |2030
| align=&quot;right&quot; |0,01 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|[[Курдҳо]]
| align=&quot;right&quot; |667
| align=&quot;right&quot; |0,01 %
| align=&quot;right&quot; |1354
| align=&quot;right&quot; |0,02 %
| align=&quot;right&quot; |1839
| align=&quot;right&quot; |0,01 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|[[Паштунҳо]]
| align=&quot;right&quot; |632
| align=&quot;right&quot; |0,01 %
| align=&quot;right&quot; |451
| align=&quot;right&quot; |0,01 %
| align=&quot;right&quot; |1655
| align=&quot;right&quot; |0,01 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|дигарон
| align=&quot;right&quot; |106584
| align=&quot;right&quot; |2,25 %
| align=&quot;right&quot; |14408
| align=&quot;right&quot; |0,18 %
| align=&quot;right&quot; |20420
| align=&quot;right&quot; |0,10 %
| align=&quot;right&quot; |464068
| align=&quot;right&quot; |1,90 %
| align=&quot;right&quot; |
| align=&quot;right&quot; |
|-																					
|}

== Таркиби динӣ ==
Тибқи Конститутсия, Ӯзбекистон [[Давлати дунявӣ|давлати дунявист]]. Тақрибан 95% аҳолӣ ба дини [[ислом]] (узбекҳо ва дигар халқҳои Осиёи Марказӣ) эътиқод доранд, 3% [[Калисои православӣ|православҳо]] ва дигар [[Насрониён|масеҳиён]] мебошанд.

== Шаҳрҳо ==
Дар Ӯзбекистон дар соли 2019 16 939 600 сокинони шаҳр зиндагӣ мекунанд &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=https://stat.uz/ru/press-tsentr/novosti-komiteta/7429-34634634634634|title=Statistika qo'mitasi - Демографическая ситуация|author=|website=|date=|publisher=stat.uz|accessdate=2019-08-31}}&lt;/ref&gt;. Ҳангоми арзёбии ин таносубҳо бояд дар назар дошт, ки дар соли 2009 дар ҷумҳурӣ якбора 966 маҳаллаи аҳолинишин, ки дар онҳо зиёда аз 4,0 миллион нафар аҳолӣ зиндагӣ мекарданд, ба категорияи шаҳракҳо гузаронида шуданд, ки дар натиҷа нишондиҳандаи умумии урбанизатсия фавран аз 35,8% ба 51, 7% баланд шуд &lt;ref&gt;Салиев А. С., Курбанов Ш. Б. Демографическое развитие сельской местности Республики Узбекистан // Социально-экономическая география. Вестник Ассоциации российских географов-обществоведов. — 2015. — № 1 (4). — С. 151—152&lt;/ref&gt;. То соли 2013 андаке паст шудани суръати урбанизатсия асосан ба он вобаста аст, ки то соли 2011 17 шаҳраки нав ба мақоми деҳот баргардонида шуданд &lt;ref&gt;Курбанов Ш. Б. Развитие городских поселений и проблема урбанизации низовых административных районов Узбекистана // Социально-экономическая география. Вестник Ассоциации российских географов-обществоведов. — 2014. — № 3. — С. 106&lt;/ref&gt;. То 1 январи соли 2013 дар ҷумҳурӣ 1204 маҳалли аҳолинишини шаҳрӣ мавчуд аст, вале зиёда аз 80%-и онҳо (967 пункти аҳолинишин) хурд (то 10,0 хазор нафар) мебошанд &lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;[https://stat.uz/uploads/doklad/2017/doklad2017-ru-yanvar-sentyabr.pdf ГОСУДАРСТВЕННЫЙ КОМИТЕТ РЕСПУБЛИКИ УЗБЕКИСТАН ПО СТАТИСТИКЕ, СТАТИСТИЧЕСКОЕ ОБОЗРЕНИЕ РЕСПУБЛИКИ УЗБЕКИСТАН,ЯНВАРЬ-СЕНТЯБРЬ 2017 ГОДА, Ташкент]&lt;/ref&gt;. То 1 январи соли 2013 ҳамагӣ 17 шаҳри дорои шумораи зиёди аҳолӣ (зиёда аз 100,1 ҳазор нафар) ва зиёда аз 500 ҳазор[[Тошканд|танҳо Тошканд]] сокинон дошт &lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot; /&gt;.

Калонтарин шаҳри Ӯзбекистон шаҳри Тошканд, пойтахти кишвар буда, аҳолиаш 2 538 400 нафар (ба ҳолати 1 июли соли 2019) аст &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=https://stat.uz/ru/press-tsentr/novosti-komiteta/7429-34634634634634|title=Statistika qo'mitasi - Демографическая ситуация|author=|website=|date=|publisher=stat.uz|accessdate=2019-08-31}}&lt;/ref&gt;. Тақрибан нисфи аҳолии руси Ӯзбекистон дар Тошканд зиндагӣ мекунанд, ки тақрибан 200 ҳазор нафарро ташкил медиҳад Дар [[соли 1966]] шаҳр ба заминларзаи харобиовар дучор шуд, аммо зуд барқарор карда шуд.

Дувумин шаҳри сераҳолӣ дар кишвар [[Намангон]] (591,8 ҳазор &lt;ref name=&quot;Наманган 2017&quot;&gt;[https://data.gov.uz/ru/datasets/3776 Численность населения Наманганской области на 1 апреля 2017 г.]&lt;/ref&gt; ), дар водии Фарғона ҷойгир буда, дар он як қатор дигар шаҳрҳои калон низ ҷойгиранд: [[Андиҷон]] (425,5 ҳазор &lt;ref name=&quot;Андижан 01.01.2017&quot;&gt;{{Cite web |url=https://data.gov.uz/ru/datasets/4464 |title=Количество населения в Андижанской области по состоянию на 1 января 2017 года |accessdate=2021-12-22 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180628195745/https://data.gov.uz/ru/datasets/4464 |archivedate=2018-06-28 }}&lt;/ref&gt; ), [[Фарғона]] (264,9 ҳазор &lt;ref name=&quot;Ферганская 1 апр 2016&quot;&gt;[https://data.gov.uz/ru/datasets/1672 Количество населения в Ферганской области (по состоянию на 01.04.2016 г.)]&lt;/ref&gt; ), [[Қӯқанд]] (233.4 ҳазор &lt;ref name=&quot;Ферганская 1 апр 2016&quot; /&gt; ), [[Марғилон (Ӯзбекистон)|Марғилон]] (215.4 ҳазор &lt;ref name=&quot;Ферганская 1 апр 2016&quot; /&gt; ). [[Самарқанд]] (519,7 ҳазор &lt;ref&gt;[http://samarkand.uz/towns_districts/samarkand Официальный сайт хокимията города Самарканда и Самаркандской области], данные на 1 января 2016 года&lt;/ref&gt; ) — пойтахти [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Ӯзбекистон|ҶШС Узбекистон]] то [[соли 1930]] дар кишвар сеюмин шаҳри калонтарин мебошад. [[Бухоро]] (273,5 ҳазор &lt;ref name=&quot;Бухара 2016&quot;&gt;[https://data.gov.uz/ru/datasets/697 Информация о населении Бухарской области]&lt;/ref&gt;) - шаҳри қадима, ки дар муддати тӯлонӣ бузургтарин маркази фарҳангӣ ва сиёсии Осиёи Марказӣ, ва [[Нукус]] (309,3 ҳазор&lt;ref name=&quot;Нукус&quot;&gt;[https://data.gov.uz/ru/datasets/4403 Число постоянных жителей в Республики Каракалпакстан на 1 июля 2017 года]&lt;/ref&gt;) пойтахти Ҷумҳурии Қарақалпоқистон аст.
== Шумора ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!
! width=&quot;80pt&quot; |Ҳамаи аҳолб
! width=&quot;80pt&quot; |Таваллуд
! width=&quot;80pt&quot; |Фавтҳо
! width=&quot;80pt&quot; |Афзоиши табиӣ
! width=&quot;80pt&quot; |Таваллуд (сари 1000 нафар)
! width=&quot;80pt&quot; |Фавт (сари 1000 нафар)
! width=&quot;80pt&quot; |Афзоиши табиӣ (сари 1000 нафар)
! width=&quot;80pt&quot; |КУТ
|-
|1950
| align=&quot;right&quot; |6,314,000
| align=&quot;right&quot; |192,188
| align=&quot;right&quot; |54,612
| align=&quot;right&quot; |137,576
| align=&quot;right&quot; |30.4
| align=&quot;right&quot; |8.6
| align=&quot;right&quot; |21.8
|
|-
|1951
| align=&quot;right&quot; |6,511,000
| align=&quot;right&quot; |207,302
| align=&quot;right&quot; |49,275
| align=&quot;right&quot; |158,027
| align=&quot;right&quot; |31.8
| align=&quot;right&quot; |7.6
| align=&quot;right&quot; |24.3
|
|-
|1952
| align=&quot;right&quot; |6,704,000
| align=&quot;right&quot; |223,452
| align=&quot;right&quot; |55,068
| align=&quot;right&quot; |168,384
| align=&quot;right&quot; |33.3
| align=&quot;right&quot; |8.2
| align=&quot;right&quot; |25.1
|
|-
|1953
| align=&quot;right&quot; |6,909,000
| align=&quot;right&quot; |219,832
| align=&quot;right&quot; |60,855
| align=&quot;right&quot; |158,977
| align=&quot;right&quot; |31.8
| align=&quot;right&quot; |8.8
| align=&quot;right&quot; |23.0
|
|-
|1954
| align=&quot;right&quot; |7,085,000
| align=&quot;right&quot; |237,470
| align=&quot;right&quot; |58,345
| align=&quot;right&quot; |179,125
| align=&quot;right&quot; |33.5
| align=&quot;right&quot; |8.2
| align=&quot;right&quot; |25.3
|
|-
|1955
| align=&quot;right&quot; |7,256,000
| align=&quot;right&quot; |248,545
| align=&quot;right&quot; |59,370
| align=&quot;right&quot; |189,175
| align=&quot;right&quot; |34.3
| align=&quot;right&quot; |8.2
| align=&quot;right&quot; |26.1
|
|-
|1956
| align=&quot;right&quot; |7,466,000
| align=&quot;right&quot; |267,187
| align=&quot;right&quot; |46,210
| align=&quot;right&quot; |220,977
| align=&quot;right&quot; |35.8
| align=&quot;right&quot; |6.2
| align=&quot;right&quot; |29.6
|
|-
|1957
| align=&quot;right&quot; |7,720,000
| align=&quot;right&quot; |276,668
| align=&quot;right&quot; |47,568
| align=&quot;right&quot; |229,100
| align=&quot;right&quot; |35.8
| align=&quot;right&quot; |6.2
| align=&quot;right&quot; |29.7
|
|-
|1958
| align=&quot;right&quot; |7,979,000
| align=&quot;right&quot; |300,646
| align=&quot;right&quot; |48,433
| align=&quot;right&quot; |252,213
| align=&quot;right&quot; |37.7
| align=&quot;right&quot; |6.1
| align=&quot;right&quot; |31.6
|
|-
|1959
| align=&quot;right&quot; |8,252,000
| align=&quot;right&quot; |305,082
| align=&quot;right&quot; |50,254
| align=&quot;right&quot; |254,828
| align=&quot;right&quot; |37.0
| align=&quot;right&quot; |6.1
| align=&quot;right&quot; |30.9
|
|-
|1960
| align=&quot;right&quot; |8,558,000
| align=&quot;right&quot; |340,618
| align=&quot;right&quot; |51,758
| align=&quot;right&quot; |288,860
| align=&quot;right&quot; |39.8
| align=&quot;right&quot; |6.0
| align=&quot;right&quot; |33.8
|
|-
|1961
| align=&quot;right&quot; |8,895,000
| align=&quot;right&quot; |339,952
| align=&quot;right&quot; |53,591
| align=&quot;right&quot; |286,361
| align=&quot;right&quot; |38.2
| align=&quot;right&quot; |6.0
| align=&quot;right&quot; |32.2
|
|-
|1962
| align=&quot;right&quot; |9,237,000
| align=&quot;right&quot; |341,352
| align=&quot;right&quot; |56,178
| align=&quot;right&quot; |285,174
| align=&quot;right&quot; |37.0
| align=&quot;right&quot; |6.1
| align=&quot;right&quot; |30.9
|
|-
|1963
| align=&quot;right&quot; |9,574,000
| align=&quot;right&quot; |342,659
| align=&quot;right&quot; |54,502
| align=&quot;right&quot; |288,157
| align=&quot;right&quot; |35.8
| align=&quot;right&quot; |5.7
| align=&quot;right&quot; |30.1
|
|-
|1964
| align=&quot;right&quot; |9,905,000
| align=&quot;right&quot; |346,847
| align=&quot;right&quot; |53,315
| align=&quot;right&quot; |293,532
| align=&quot;right&quot; |35.0
| align=&quot;right&quot; |5.4
| align=&quot;right&quot; |29.6
|
|-
|1965
| align=&quot;right&quot; |10,233,000
| align=&quot;right&quot; |355,135
| align=&quot;right&quot; |60,056
| align=&quot;right&quot; |295,079
| align=&quot;right&quot; |34.7
| align=&quot;right&quot; |5.9
| align=&quot;right&quot; |28.8
|
|-
|1966
| align=&quot;right&quot; |10,557,000
| align=&quot;right&quot; |360,336
| align=&quot;right&quot; |60,115
| align=&quot;right&quot; |300,221
| align=&quot;right&quot; |34.1
| align=&quot;right&quot; |5.7
| align=&quot;right&quot; |28.4
|
|-
|1967
| align=&quot;right&quot; |10,886,000
| align=&quot;right&quot; |359,623
| align=&quot;right&quot; |64,627
| align=&quot;right&quot; |294,996
| align=&quot;right&quot; |33.0
| align=&quot;right&quot; |5.9
| align=&quot;right&quot; |27.1
|
|-
|1968
| align=&quot;right&quot; |11,259,000
| align=&quot;right&quot; |385,687
| align=&quot;right&quot; |64,762
| align=&quot;right&quot; |320,925
| align=&quot;right&quot; |34.3
| align=&quot;right&quot; |5.8
| align=&quot;right&quot; |28.5
|
|-
|1969
| align=&quot;right&quot; |11,625,000
| align=&quot;right&quot; |380,729
| align=&quot;right&quot; |69,147
| align=&quot;right&quot; |311,582
| align=&quot;right&quot; |32.8
| align=&quot;right&quot; |6.0
| align=&quot;right&quot; |26.8
|
|-
|1970
| align=&quot;right&quot; |11,973,000
| align=&quot;right&quot; |401,613
| align=&quot;right&quot; |66,189
| align=&quot;right&quot; |335,424
| align=&quot;right&quot; |33.6
| align=&quot;right&quot; |5.5
| align=&quot;right&quot; |28.1
|
|-
|1971
| align=&quot;right&quot; |12,354,000
| align=&quot;right&quot; |425,646
| align=&quot;right&quot; |67,162
| align=&quot;right&quot; |358,484
| align=&quot;right&quot; |34.4
| align=&quot;right&quot; |5.4
| align=&quot;right&quot; |29.0
|
|-
|1972
| align=&quot;right&quot; |12,756,000
| align=&quot;right&quot; |421,458
| align=&quot;right&quot; |77,942
| align=&quot;right&quot; |343,516
| align=&quot;right&quot; |33.0
| align=&quot;right&quot; |6.1
| align=&quot;right&quot; |26.9
|
|-
|1973
| align=&quot;right&quot; |13,155,000
| align=&quot;right&quot; |441,237
| align=&quot;right&quot; |83,170
| align=&quot;right&quot; |358,067
| align=&quot;right&quot; |33.5
| align=&quot;right&quot; |6.3
| align=&quot;right&quot; |27.2
|
|-
|1974
| align=&quot;right&quot; |13,569,000
| align=&quot;right&quot; |462,062
| align=&quot;right&quot; |86,864
| align=&quot;right&quot; |375,198
| align=&quot;right&quot; |34.1
| align=&quot;right&quot; |6.4
| align=&quot;right&quot; |27.7
|
|-
|1975
| align=&quot;right&quot; |13,981,000
| align=&quot;right&quot; |478,604
| align=&quot;right&quot; |100,213
| align=&quot;right&quot; |378,391
| align=&quot;right&quot; |34.2
| align=&quot;right&quot; |7.2
| align=&quot;right&quot; |27.0
|
|-
|1976
| align=&quot;right&quot; |14,389,000
| align=&quot;right&quot; |503,514
| align=&quot;right&quot; |101,544
| align=&quot;right&quot; |401,970
| align=&quot;right&quot; |35.0
| align=&quot;right&quot; |7.1
| align=&quot;right&quot; |27.9
|
|-
|1977
| align=&quot;right&quot; |14,786,000
| align=&quot;right&quot; |493,329
| align=&quot;right&quot; |104,297
| align=&quot;right&quot; |389,032
| align=&quot;right&quot; |33.4
| align=&quot;right&quot; |7.1
| align=&quot;right&quot; |26.3
|
|-
|1978
| align=&quot;right&quot; |15,184,000
| align=&quot;right&quot; |514,030
| align=&quot;right&quot; |105,204
| align=&quot;right&quot; |408,826
| align=&quot;right&quot; |33.9
| align=&quot;right&quot; |6.9
| align=&quot;right&quot; |27.0
|
|-
|1979
| align=&quot;right&quot; |15,578,000
| align=&quot;right&quot; |535,928
| align=&quot;right&quot; |109,459
| align=&quot;right&quot; |426,469
| align=&quot;right&quot; |34.4
| align=&quot;right&quot; |7.0
| align=&quot;right&quot; |27.4
|
|-
|1980
| align=&quot;right&quot; |15,952,000
| align=&quot;right&quot; |540,047
| align=&quot;right&quot; |118,886
| align=&quot;right&quot; |421,161
| align=&quot;right&quot; |33.9
| align=&quot;right&quot; |7.5
| align=&quot;right&quot; |26.4
|
|-
|1981
| align=&quot;right&quot; |16,376,000
| align=&quot;right&quot; |572,197
| align=&quot;right&quot; |117,793
| align=&quot;right&quot; |454,404
| align=&quot;right&quot; |34.9
| align=&quot;right&quot; |7.2
| align=&quot;right&quot; |27.7
|
|-
|1982
| align=&quot;right&quot; |16,813,000
| align=&quot;right&quot; |589,283
| align=&quot;right&quot; |124,137
| align=&quot;right&quot; |465,146
| align=&quot;right&quot; |35.0
| align=&quot;right&quot; |7.4
| align=&quot;right&quot; |27.7
|
|-
|1983
| align=&quot;right&quot; |17,261,000
| align=&quot;right&quot; |609,400
| align=&quot;right&quot; |128,779
| align=&quot;right&quot; |480,621
| align=&quot;right&quot; |35.3
| align=&quot;right&quot; |7.5
| align=&quot;right&quot; |27.8
|
|-
|1984
| align=&quot;right&quot; |17,716,000
| align=&quot;right&quot; |641,398
| align=&quot;right&quot; |132,042
| align=&quot;right&quot; |509,356
| align=&quot;right&quot; |36.2
| align=&quot;right&quot; |7.5
| align=&quot;right&quot; |28.8
|
|-
|1985
| align=&quot;right&quot; |18,174,000
| align=&quot;right&quot; |679,057
| align=&quot;right&quot; |131,686
| align=&quot;right&quot; |547,371
| align=&quot;right&quot; |37.4
| align=&quot;right&quot; |7.2
| align=&quot;right&quot; |30.1
|
|-
|1986
| align=&quot;right&quot; |18,634,000
| align=&quot;right&quot; |708,658
| align=&quot;right&quot; |132,213
| align=&quot;right&quot; |576,445
| align=&quot;right&quot; |38.0
| align=&quot;right&quot; |7.1
| align=&quot;right&quot; |30.9
|
|-
|1987
| align=&quot;right&quot; |19,095,000
| align=&quot;right&quot; |714,454
| align=&quot;right&quot; |133,781
| align=&quot;right&quot; |580,673
| align=&quot;right&quot; |37.4
| align=&quot;right&quot; |7.0
| align=&quot;right&quot; |30.4
|
|-
|1988
| align=&quot;right&quot; |19,561,000
| align=&quot;right&quot; |694,144
| align=&quot;right&quot; |134,688
| align=&quot;right&quot; |559,456
| align=&quot;right&quot; |35.5
| align=&quot;right&quot; |6.9
| align=&quot;right&quot; |28.6
|
|-
|1989
| align=&quot;right&quot; |20,108,000
| align=&quot;right&quot; |668,807
| align=&quot;right&quot; |126,862
| align=&quot;right&quot; |541,945
| align=&quot;right&quot; |33.3
| align=&quot;right&quot; |6.3
| align=&quot;right&quot; |27.0
|
|-
|1990
| align=&quot;right&quot; |20,465,000
| align=&quot;right&quot; |691,636
| align=&quot;right&quot; |124,553
| align=&quot;right&quot; |567,083
| align=&quot;right&quot; |33.8
| align=&quot;right&quot; |6.1
| align=&quot;right&quot; |27.7
| align=&quot;right&quot; |4.20
|-
|1991
| align=&quot;right&quot; |20,857,000
| align=&quot;right&quot; |723,420
| align=&quot;right&quot; |130,294
| align=&quot;right&quot; |593,126
| align=&quot;right&quot; |34.7
| align=&quot;right&quot; |6.2
| align=&quot;right&quot; |28.4
|
|-
|1992
| align=&quot;right&quot; |21,354,000
| align=&quot;right&quot; |680,459
| align=&quot;right&quot; |140,092
| align=&quot;right&quot; |540,367
| align=&quot;right&quot; |31.9
| align=&quot;right&quot; |6.6
| align=&quot;right&quot; |25.3
|
|-
|1993
| align=&quot;right&quot; |21,847,000
| align=&quot;right&quot; |692,324
| align=&quot;right&quot; |145,294
| align=&quot;right&quot; |547,030
| align=&quot;right&quot; |31.7
| align=&quot;right&quot; |6.7
| align=&quot;right&quot; |25.0
|
|-
|1994
| align=&quot;right&quot; |22,277,000
| align=&quot;right&quot; |657,725
| align=&quot;right&quot; |148,423
| align=&quot;right&quot; |509,302
| align=&quot;right&quot; |29.5
| align=&quot;right&quot; |6.7
| align=&quot;right&quot; |22.9
|
|-
|1995
| align=&quot;right&quot; |22,684,000
| align=&quot;right&quot; |677,999
| align=&quot;right&quot; |145,439
| align=&quot;right&quot; |532,560
| align=&quot;right&quot; |29.9
| align=&quot;right&quot; |6.4
| align=&quot;right&quot; |23.5
| align=&quot;right&quot; |3.60
|-
|1996
| align=&quot;right&quot; |23,128,000
| align=&quot;right&quot; |634,842
| align=&quot;right&quot; |144,829
| align=&quot;right&quot; |490,013
| align=&quot;right&quot; |27.4
| align=&quot;right&quot; |6.3
| align=&quot;right&quot; |21.2
|
|-
|1997
| align=&quot;right&quot; |23,560,000
| align=&quot;right&quot; |602,694
| align=&quot;right&quot; |137,331
| align=&quot;right&quot; |465,363
| align=&quot;right&quot; |25.6
| align=&quot;right&quot; |5.8
| align=&quot;right&quot; |19.8
|
|-
|1998
| align=&quot;right&quot; |23,954,000
| align=&quot;right&quot; |553,745
| align=&quot;right&quot; |140,526
| align=&quot;right&quot; |413,219
| align=&quot;right&quot; |23.1
| align=&quot;right&quot; |5.9
| align=&quot;right&quot; |17.3
|
|-
|1999
| align=&quot;right&quot; |24,312,000
| align=&quot;right&quot; |544,788
| align=&quot;right&quot; |130,529
| align=&quot;right&quot; |414,259
| align=&quot;right&quot; |22.4
| align=&quot;right&quot; |5.4
| align=&quot;right&quot; |17.0
|
|-
|2000
| align=&quot;right&quot; |24,650,000
| align=&quot;right&quot; |527,580
| align=&quot;right&quot; |135,598
| align=&quot;right&quot; |391,982
| align=&quot;right&quot; |21.4
| align=&quot;right&quot; |5.5
| align=&quot;right&quot; |15.9
| align=&quot;right&quot; |2.59
|-
|2001
| align=&quot;right&quot; |24,965,000
| align=&quot;right&quot; |512,950
| align=&quot;right&quot; |132,542
| align=&quot;right&quot; |380,408
| align=&quot;right&quot; |20.5
| align=&quot;right&quot; |5.3
| align=&quot;right&quot; |15.2
|
|-
|2002
| align=&quot;right&quot; |25,272,000
| align=&quot;right&quot; |532,511
| align=&quot;right&quot; |137,028
| align=&quot;right&quot; |395,483
| align=&quot;right&quot; |21.1
| align=&quot;right&quot; |5.4
| align=&quot;right&quot; |15.6
|
|-
|2003
| align=&quot;right&quot; |25,568,000
| align=&quot;right&quot; |508,457
| align=&quot;right&quot; |135,933
| align=&quot;right&quot; |372,524
| align=&quot;right&quot; |19.9
| align=&quot;right&quot; |5.3
| align=&quot;right&quot; |14.6
|
|-
|2004
| align=&quot;right&quot; |25,864,000
| align=&quot;right&quot; |540,381
| align=&quot;right&quot; |130,357
| align=&quot;right&quot; |410,024
| align=&quot;right&quot; |20.9
| align=&quot;right&quot; |5.0
| align=&quot;right&quot; |15.9
|
|-
|2005
| align=&quot;right&quot; |26,167,000
| align=&quot;right&quot; |533,530
| align=&quot;right&quot; |140,585
| align=&quot;right&quot; |392,945
| align=&quot;right&quot; |20.4
| align=&quot;right&quot; |5.4
| align=&quot;right&quot; |15.0
| align=&quot;right&quot; |2.36
|-
|2006
| align=&quot;right&quot; |26,488,000
| align=&quot;right&quot; |555,946
| align=&quot;right&quot; |139,622
| align=&quot;right&quot; |416,324
| align=&quot;right&quot; |21.0
| align=&quot;right&quot; |5.3
| align=&quot;right&quot; |15.7
|
|-
|2007
| align=&quot;right&quot; |26,868,000
| align=&quot;right&quot; |608,917
| align=&quot;right&quot; |137,430
| align=&quot;right&quot; |471,487
| align=&quot;right&quot; |22.7
| align=&quot;right&quot; |5.1
| align=&quot;right&quot; |17.5
|
|-
|2008
| align=&quot;right&quot; |27,303,000
| align=&quot;right&quot; |646,096
| align=&quot;right&quot; |138,792
| align=&quot;right&quot; |507,304
| align=&quot;right&quot; |23.7
| align=&quot;right&quot; |5.1
| align=&quot;right&quot; |18.6
|
|-
|2009
| align=&quot;right&quot; |27,767,000
| align=&quot;right&quot; |649,727
| align=&quot;right&quot; |130,659
| align=&quot;right&quot; |519,068
| align=&quot;right&quot; |23.4
| align=&quot;right&quot; |4.7
| align=&quot;right&quot; |18.7
|
|-
|2010
| align=&quot;right&quot; |28,562,000
| align=&quot;right&quot; |634,810
| align=&quot;right&quot; |138,411
| align=&quot;right&quot; |496,399
| align=&quot;right&quot; |22.2
| align=&quot;right&quot; |4.8
| align=&quot;right&quot; |17.4
| align=&quot;right&quot; |2.34
|-
|2011
| align=&quot;right&quot; |29,339,000
| align=&quot;right&quot; |626,881
| align=&quot;right&quot; |144,585
| align=&quot;right&quot; |482,296
| align=&quot;right&quot; |21.4
| align=&quot;right&quot; |4.9
| align=&quot;right&quot; |16.4
| align=&quot;right&quot; |2.24
|-
|2012
| align=&quot;right&quot; |29,774,000
| align=&quot;right&quot; |625,106
| align=&quot;right&quot; |145,988
| align=&quot;right&quot; |479,118
| align=&quot;right&quot; |21.0
| align=&quot;right&quot; |4.9
| align=&quot;right&quot; |16.1
| align=&quot;right&quot; |2.19
|-
|2013
| align=&quot;right&quot; |30,243,000
| align=&quot;right&quot; |679,519
| align=&quot;right&quot; |145,672
| align=&quot;right&quot; |533,847
| align=&quot;right&quot; |22.5
| align=&quot;right&quot; |4.8
| align=&quot;right&quot; |17.7
| align=&quot;right&quot; |2.35
|-
|2014
| align=&quot;right&quot; |30,759,000
| align=&quot;right&quot; |718,036
| align=&quot;right&quot; |149,761
| align=&quot;right&quot; |568,998
| align=&quot;right&quot; |23.3
| align=&quot;right&quot; |4.9
| align=&quot;right&quot; |18.4
| align=&quot;right&quot; |2.46
|-
|2015
| align=&quot;right&quot; |31,576,000
| align=&quot;right&quot; |734,141
| align=&quot;right&quot; |152,035
| align=&quot;right&quot; |582,106
| align=&quot;right&quot; |23.5
| align=&quot;right&quot; |4.9
| align=&quot;right&quot; |18.6
|
|-
|2016
| align=&quot;right&quot; |32,121,000
| align=&quot;right&quot; |726,170
| align=&quot;right&quot; |154,791
| align=&quot;right&quot; |571,379
| align=&quot;right&quot; |22.8
| align=&quot;right&quot; |4.8
| align=&quot;right&quot; |18.0
| align=&quot;right&quot; |2.46
|-
|2017
| align=&quot;right&quot; |32,653,000
| align=&quot;right&quot; |715,519
| align=&quot;right&quot; |160,723
| align=&quot;right&quot; |554,796
| align=&quot;right&quot; |22.1
| align=&quot;right&quot; |5.0
| align=&quot;right&quot; |17.1
| align=&quot;right&quot; |
|-
|2018
| align=&quot;right&quot; |33,254,000
| align=&quot;right&quot; |768,520
| align=&quot;right&quot; |154,913
| align=&quot;right&quot; |613,607
| align=&quot;right&quot; |23.3
| align=&quot;right&quot; |4.7
| align=&quot;right&quot; |18.6
| align=&quot;right&quot; |
|-
|2019
| align=&quot;right&quot; |33,905,000
| align=&quot;right&quot; |815,939
| align=&quot;right&quot; |154,959
| align=&quot;right&quot; |660,980
| align=&quot;right&quot; |24.5
| align=&quot;right&quot; |4.7
| align=&quot;right&quot; |19.8
| align=&quot;right&quot; |
|}
Дар солҳои 50-90-уми асри XX Ӯзбекистон таркиши демографӣ дошт: 8,1 миллион нафар дар соли 1959, 14,1 миллион дар соли 1976, 24,5 миллион дар соли 2000. Аммо дар вақтҳои охир дар Ӯзбекистон паст шудани коэффисиенти умумии таваллуд қайд карда мешавад: дар соли 1980 — 5,6,&lt;ref name=&quot;UN&quot;&gt;[http://www.un.org/esa/population/meetings/EGM-Fertility2009/P16_Raftery.pdf Прогноз ООН по суммарному коэффициенту рождаемости по странам мира до 2100 года.]&lt;/ref&gt; 3, 9 дар соли 1993,&lt;ref name=&quot;UN&quot; /&gt; 2,2 дар соли 2008,&lt;ref name=&quot;UN&quot; /&gt; 1,78 дар соли 2016,&lt;ref name=&quot;CIA&quot;&gt;[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/uz.html Справочник ЦРУ по странам мира. Узбекистан]&lt;/ref&gt; ки аз сатҳи такрористеҳсоли наслҳо — 2,15, пасттар аст.
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Аҳолии Ӯзбекистон]]</text>
      <sha1>dxhtyy8nsim7oyh0ckehhv5sqh6lbxt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аҳолии Қазоқистон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>295091</id>
    <revision>
      <id>1307244</id>
      <parentid>1286750</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:03:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35277" xml:space="preserve">[[Акс:Потоки_внешней_миграции_на_ПМЖ_и_число_родившихся_и_умерших_за_1990-2015_годы_в_Казахстане,_человек.png|мини|300x300пкс| Ҷараёни муҳоҷирати хориҷӣ барои истиқомати доимӣ ва шумораи таваллуд ва фавтидагон дар солҳои 1990-2015 дар Қазоқистон. Манбаъ: Маълумоти ҷории Кумитаи омори Вазорати иқтисоди миллии Ҷумҳурии Қазоқистон]]
Шумораи умумии '''аҳолии [[Қазоқистон]]''' ({{Lang-kk|Қазақстан халқы}}) ба 1 октябри соли 2021 {{Шумора|19062700|нафар}} аст&lt;ref name=&quot;stat.gov&quot;&gt;{{Cite web|url=https://stat.gov.kz|title=Основные социально-экономические показатели|website=www.stat.gov.kz|date=2021-10-01|publisher=Сайт Бюро национальной статистики|lang=ru|accessdate=2021-12-08}}&lt;/ref&gt;.Аз рӯи шумораи аҳолӣ дар феҳристи кишварҳо дар ҷои 64-ум қарор дорад. Зичии миёна каме камтар аз 6,93 нафар дар як км² (ҷои 184-ум дар рӯйхати кишварҳо аз рӯи зичии аҳолӣ).

== Динамикаи аҳолӣ ==
{{БароварданиДодаҳо|сутунҳо=8|Сарлавҳа=Шумораи аҳолӣ|зиёд=зиёдшавӣ|кам=камшавӣ|1950|100=15000000|94=16544000|95=1997|96=15993000|97=1998|98=15804000|99=1999|101=2000|92=16679000|102=14900000|103=2001|104=14800000|105=2002|106=14851100|107=2003|93=1996|91=1995|109=2004|82=16690000|76=16244000|77=1988|78=16332000|79=1989|80=16537000|81=1990|83=1991|90=16942000|84=16793000|85=1992|86=16964000|87=1993|88=16986000|89=1994|108=14866900|110=14951200|74=16028000|136=17926000|130=17165239|131=2015|132=17417447|133=2016|134=17670957|135=2017|137=2018|128=16911911|138=18157337|139=2019|140=18395567|141=2020|142=18632169|143=2021|129=2014|127=2013|111=2005|118=15571506|112=15074767|113=2006|114=15219291|115=2007|116=15396878|117=2008|119=2009|126=16675392|120=15776492|121=2010|122=16204617|123=2011|124=16441959|125=2012|75=1987|73=1986|8091600|27=1963|21=1960|22=9754800|23=1961|24=10236000|25=1962|26=10723000|28=11192000|19=1959|29=1964|30=11449000|31=1965|32=11771000|33=1966|34=12047000|20=9294700|18=9169000|36=12323000|9=1954|1951|8131000|1952|8342000|1953|8516000|10=8737000|17=1958|11=1955|12=8892000|13=1956|14=8971000|15=1957|16=9065000|35=1967|37=1968|72=15842000|64=15053000|58=14501000|59=1979|60=14685000|61=1980|62=14858000|63=1981|65=1982|56=14349000|66=15253000|67=1983|68=15452000|69=1984|70=15648000|71=1985|57=1978|55=1977|38=12588000|45=1972|39=1969|40=12800000|41=1970|42=13009000|43=1971|44=13211000|46=13430000|54=14209000|47=1973|48=13637000|49=1974|50=13847000|51=1975|52=14063000|53=1976|144=19177128}}

=== Маълумоти демографӣ ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align: right;&quot;
!
! width=&quot;80pt&quot; |Аҳолӣ (ҳаз. нафар)
! width=&quot;80pt&quot; |Таваллудшудагон &lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;
! width=&quot;80pt&quot; |Фавтидагон &lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;
! width=&quot;80pt&quot; |Афзоиши табиӣ &lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;
! width=&quot;80pt&quot; |Коэффитсиенти умумии таваллуд (ба 1000)
! width=&quot;80pt&quot; |Коэффитсиенти умумии фавт (ба 1000)
! width=&quot;80pt&quot; |Афзоиши табиӣ (ба 1000)
! width=&quot;80pt&quot; |Сатҳи умумии таваллуд
|-
|1950
| align=&quot;right&quot; |6703
| align=&quot;right&quot; |252 000
| align=&quot;right&quot; |97 000
| align=&quot;right&quot; |155 000
| align=&quot;right&quot; |37.6
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;right&quot; |14.4
| align=&quot;right&quot; |25.9
|-
|1951
| align=&quot;right&quot; |6831
| align=&quot;right&quot; |256 000
| align=&quot;right&quot; |98 000
| align=&quot;right&quot; |158 000
| align=&quot;right&quot; |37.5
| align=&quot;right&quot; |26.3
|-
|1952
| align=&quot;right&quot; |7042
| align=&quot;right&quot; |264 000
| align=&quot;right&quot; |101 000
| align=&quot;right&quot; |163 000
| align=&quot;right&quot; |37.5
| align=&quot;right&quot; |26.8
|-
|1953
| align=&quot;right&quot; |7316
| align=&quot;right&quot; |262 000
| align=&quot;right&quot; |104 000
| align=&quot;right&quot; |158 000
| align=&quot;right&quot; |35.8
| align=&quot;right&quot; |25.7
|-
|1954
| align=&quot;right&quot; |7637
| align=&quot;right&quot; |286 000
| align=&quot;right&quot; |106 000
| align=&quot;right&quot; |180 000
| align=&quot;right&quot; |37.5
| align=&quot;right&quot; |27.7
|-
|1955
| align=&quot;right&quot; |7992
| align=&quot;right&quot; |300 000
| align=&quot;right&quot; |109 000
| align=&quot;right&quot; |191 000
| align=&quot;right&quot; |37.5
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;right&quot; |12.9
| align=&quot;right&quot; |28.2
|-
|1956
| align=&quot;right&quot; |8371
| align=&quot;right&quot; |313 000
| align=&quot;right&quot; |112 000
| align=&quot;right&quot; |201 000
| align=&quot;right&quot; |37.4
| align=&quot;right&quot; |28.8
|-
|1957
| align=&quot;right&quot; |8765
| align=&quot;right&quot; |326 000
| align=&quot;right&quot; |115 000
| align=&quot;right&quot; |211 000
| align=&quot;right&quot; |37.2
| align=&quot;right&quot; |29.2
|-
|1958
| align=&quot;right&quot; |9169
| align=&quot;right&quot; |340 000
| align=&quot;right&quot; |116 000
| align=&quot;right&quot; |224 000
| align=&quot;right&quot; |37.1
| align=&quot;right&quot; |29.7
|-
|1959
| align=&quot;right&quot; |9581
| align=&quot;right&quot; |354 000
| align=&quot;right&quot; |118 000
| align=&quot;right&quot; |236 000
| align=&quot;right&quot; |36.9
| align=&quot;right&quot; |29.9
|-
|1960
| align=&quot;right&quot; |9995
| align=&quot;right&quot; |371 800
| align=&quot;right&quot; |121 000
| align=&quot;right&quot; |250 800
| align=&quot;right&quot; |37.2
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;right&quot; |11.3
| align=&quot;right&quot; |30.6
|-
|1961
| align=&quot;right&quot; |10 480
| align=&quot;right&quot; |377 000
| align=&quot;right&quot; |124 000
| align=&quot;right&quot; |253 000
| align=&quot;right&quot; |36.0
| align=&quot;right&quot; |24.1
|-
|1962
| align=&quot;right&quot; |10 958
| align=&quot;right&quot; |368 300
| align=&quot;right&quot; |127 000
| align=&quot;right&quot; |241 300
| align=&quot;right&quot; |33.6
| align=&quot;right&quot; |22.0
|-
|1963
| align=&quot;right&quot; |11 321
| align=&quot;right&quot; |352 400
| align=&quot;right&quot; |125 000
| align=&quot;right&quot; |227 400
| align=&quot;right&quot; |31.1
| align=&quot;right&quot; |20.1
|-
|1964
| align=&quot;right&quot; |11 610
| align=&quot;right&quot; |330 500
| align=&quot;right&quot; |125 000
| align=&quot;right&quot; |205 500
| align=&quot;right&quot; |28.5
| align=&quot;right&quot; |17.7
|-
|1965
| align=&quot;right&quot; |11 910
| align=&quot;right&quot; |320 600
| align=&quot;right&quot; |124 000
| align=&quot;right&quot; |196 600
| align=&quot;right&quot; |26.9
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;right&quot; |9.6
| align=&quot;right&quot; |16.5
|-
|1966
| align=&quot;right&quot; |12 185
| align=&quot;right&quot; |313 500
| align=&quot;right&quot; |124 000
| align=&quot;right&quot; |189 500
| align=&quot;right&quot; |25.7
| align=&quot;right&quot; |15.6
|-
|1967
| align=&quot;right&quot; |12 456
| align=&quot;right&quot; |307 200
| align=&quot;right&quot; |123 000
| align=&quot;right&quot; |184 200
| align=&quot;right&quot; |24.7
| align=&quot;right&quot; |14.8
|-
|1968
| align=&quot;right&quot; |12 694
| align=&quot;right&quot; |302 000
| align=&quot;right&quot; |121 000
| align=&quot;right&quot; |181 000
| align=&quot;right&quot; |23.8
| align=&quot;right&quot; |14.3
|-
|1969
| align=&quot;right&quot; |12 900
| align=&quot;right&quot; |302 200
| align=&quot;right&quot; |122 000
| align=&quot;right&quot; |180 200
| align=&quot;right&quot; |23.4
| align=&quot;right&quot; |13.9
|-
|1970
| align=&quot;right&quot; |13 105
| align=&quot;right&quot; |306 700
| align=&quot;right&quot; |121 000
| align=&quot;right&quot; |185 700
| align=&quot;right&quot; |23.4
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;right&quot; |9.2
| align=&quot;right&quot; |17.4
|-
|1971
| align=&quot;right&quot; |13 320
| align=&quot;right&quot; |317 400
| align=&quot;right&quot; |124 000
| align=&quot;right&quot; |193 400
| align=&quot;right&quot; |23.8
| align=&quot;right&quot; |14.4
|-
|1972
| align=&quot;right&quot; |13 533
| align=&quot;right&quot; |318 600
| align=&quot;right&quot; |125 000
| align=&quot;right&quot; |193 600
| align=&quot;right&quot; |23.5
| align=&quot;right&quot; |14.2
|-
|1973
| align=&quot;right&quot; |13 742
| align=&quot;right&quot; |321 100
| align=&quot;right&quot; |126 000
| align=&quot;right&quot; |195 100
| align=&quot;right&quot; |23.4
| align=&quot;right&quot; |14.1
|-
|1974
| align=&quot;right&quot; |13 955
| align=&quot;right&quot; |338 300
| align=&quot;right&quot; |127 000
| align=&quot;right&quot; |211 300
| align=&quot;right&quot; |24.2
| align=&quot;right&quot; |15.1
|-
|1975
| align=&quot;right&quot; |14 136
| align=&quot;right&quot; |343 700
| align=&quot;right&quot; |127 000
| align=&quot;right&quot; |216 700
| align=&quot;right&quot; |24.3
| rowspan=&quot;5&quot; align=&quot;right&quot; |8.8
| align=&quot;right&quot; |15.3
|-
|1976
| align=&quot;right&quot; |14 279
| align=&quot;right&quot; |350 400
| align=&quot;right&quot; |128 000
| align=&quot;right&quot; |222 400
| align=&quot;right&quot; |24.5
| align=&quot;right&quot; |15.6
|-
|1977
| align=&quot;right&quot; |14 425
| align=&quot;right&quot; |349 400
| align=&quot;right&quot; |128 000
| align=&quot;right&quot; |221 400
| align=&quot;right&quot; |24.2
| align=&quot;right&quot; |15.3
|-
|1978
| align=&quot;right&quot; |14 588
| align=&quot;right&quot; |355 300
| align=&quot;right&quot; |127 000
| align=&quot;right&quot; |228 300
| align=&quot;right&quot; |24.4
| align=&quot;right&quot; |15.6
|-
|1979
| align=&quot;right&quot; |14 753
| align=&quot;right&quot; |354 320
| align=&quot;right&quot; |113 687
| align=&quot;right&quot; |240 633
| align=&quot;right&quot; |24.0
| align=&quot;right&quot; |16.3
|-
|1980
| align=&quot;right&quot; |14 919
| align=&quot;right&quot; |356 013
| align=&quot;right&quot; |119 078
| align=&quot;right&quot; |236 935
| align=&quot;right&quot; |23.9
| align=&quot;right&quot; |8.0
| align=&quot;right&quot; |15.9
|-
|1981
| align=&quot;right&quot; |15 096
| align=&quot;right&quot; |367 950
| align=&quot;right&quot; |120 974
| align=&quot;right&quot; |246 976
| align=&quot;right&quot; |24.4
| align=&quot;right&quot; |8.0
| align=&quot;right&quot; |16.4
|-
|1982
| align=&quot;right&quot; |15 279
| align=&quot;right&quot; |373 416
| align=&quot;right&quot; |120 165
| align=&quot;right&quot; |253 251
| align=&quot;right&quot; |24.4
| align=&quot;right&quot; |7.9
| align=&quot;right&quot; |16.6
|-
|1983
| align=&quot;right&quot; |15 463
| align=&quot;right&quot; |378 577
| align=&quot;right&quot; |123 807
| align=&quot;right&quot; |254 770
| align=&quot;right&quot; |24.5
| align=&quot;right&quot; |8.0
| align=&quot;right&quot; |16.5
|-
|1984
| align=&quot;right&quot; |15 647
| align=&quot;right&quot; |399 403
| align=&quot;right&quot; |129 796
| align=&quot;right&quot; |269 607
| align=&quot;right&quot; |25.5
| align=&quot;right&quot; |8.3
| align=&quot;right&quot; |17.2
|-
|1985
| align=&quot;right&quot; |15 780
| align=&quot;right&quot; |396 929
| align=&quot;right&quot; |126 786
| align=&quot;right&quot; |270 143
| align=&quot;right&quot; |25.2
| align=&quot;right&quot; |8.0
| align=&quot;right&quot; |17.1
|-
|1986
| align=&quot;right&quot; |15 965
| align=&quot;right&quot; |410 846
| align=&quot;right&quot; |119 149
| align=&quot;right&quot; |291 697
| align=&quot;right&quot; |25.7
| align=&quot;right&quot; |7.5
| align=&quot;right&quot; |18.3
|-
|1987
| align=&quot;right&quot; |16 167
| align=&quot;right&quot; |417 139
| align=&quot;right&quot; |122 835
| align=&quot;right&quot; |294 304
| align=&quot;right&quot; |25.8
| align=&quot;right&quot; |7.6
| align=&quot;right&quot; |18.2
|-
|1988
| align=&quot;right&quot; |16 362
| align=&quot;right&quot; |407 116
| align=&quot;right&quot; |126 898
| align=&quot;right&quot; |280 218
| align=&quot;right&quot; |24.9
| align=&quot;right&quot; |7.8
| align=&quot;right&quot; |17.1
|-
|1989
| align=&quot;right&quot; |16 537
| align=&quot;right&quot; |382 269
| align=&quot;right&quot; |126 378
| align=&quot;right&quot; |255 891
| align=&quot;right&quot; |23.1
| align=&quot;right&quot; |7.6
| align=&quot;right&quot; |15.5
|-
|1990
| align=&quot;right&quot; |16 670
| align=&quot;right&quot; |362 081
| align=&quot;right&quot; |128 576
| align=&quot;right&quot; |233 505
| align=&quot;right&quot; |22.2
| align=&quot;right&quot; |7.9
| align=&quot;right&quot; |14.3
|-
|1991
| align=&quot;right&quot; |16 525
| align=&quot;right&quot; |353 174
| align=&quot;right&quot; |134 324
| align=&quot;right&quot; |218 850
| align=&quot;right&quot; |21.5
| align=&quot;right&quot; |8.2
| align=&quot;right&quot; |13.3
| align=&quot;right&quot; style=&quot;color: blue&quot; |2.67
|-
|1992
| align=&quot;right&quot; |16 440
| align=&quot;right&quot; |337 612
| align=&quot;right&quot; |137 518
| align=&quot;right&quot; |200 094
| align=&quot;right&quot; |20.5
| align=&quot;right&quot; |8.4
| align=&quot;right&quot; |12.1
| align=&quot;right&quot; style=&quot;color: blue&quot; |2.62
|-
|1993
| align=&quot;right&quot; |16 381
| align=&quot;right&quot; |315 482
| align=&quot;right&quot; |156 070
| align=&quot;right&quot; |159 412
| align=&quot;right&quot; |19.3
| align=&quot;right&quot; |9.5
| align=&quot;right&quot; |9.8
| align=&quot;right&quot; style=&quot;color: blue&quot; |2.54
|-
|1994
| align=&quot;right&quot; |16 146
| align=&quot;right&quot; |305 624
| align=&quot;right&quot; |160 339
| align=&quot;right&quot; |145 285
| align=&quot;right&quot; |18.9
| align=&quot;right&quot; |9.9
| align=&quot;right&quot; |9.0
| align=&quot;right&quot; style=&quot;color: blue&quot; |2.43
|-
|1995
| align=&quot;right&quot; |15 816
| align=&quot;right&quot; |276 125
| align=&quot;right&quot; |168 656
| align=&quot;right&quot; |107 469
| align=&quot;right&quot; |17.5
| align=&quot;right&quot; |10.7
| align=&quot;right&quot; |6.8
| align=&quot;right&quot; style=&quot;color: blue&quot; |2.21
|-
|1996
| align=&quot;right&quot; |15 578
| align=&quot;right&quot; |253 175
| align=&quot;right&quot; |166 028
| align=&quot;right&quot; |87 147
| align=&quot;right&quot; |16.3
| align=&quot;right&quot; |10.7
| align=&quot;right&quot; |5.6
| align=&quot;right&quot; |2.02
|-
|1997
| align=&quot;right&quot; |15 334
| align=&quot;right&quot; |232 356
| align=&quot;right&quot; |160 138
| align=&quot;right&quot; |72 218
| align=&quot;right&quot; |15.2
| align=&quot;right&quot; |10.4
| align=&quot;right&quot; |4.7
| align=&quot;right&quot; |1.93
|-
|1998
| align=&quot;right&quot; |15 072
| align=&quot;right&quot; |222 380
| align=&quot;right&quot; |154 314
| align=&quot;right&quot; |68 066
| align=&quot;right&quot; |14.8
| align=&quot;right&quot; |10.2
| align=&quot;right&quot; |4.5
| align=&quot;right&quot; |1.81
|-
|1999
| align=&quot;right&quot; |14 928
| align=&quot;right&quot; |217 578
| align=&quot;right&quot; |147 416
| align=&quot;right&quot; |70 162
| align=&quot;right&quot; |14.6
| align=&quot;right&quot; |9.9
| align=&quot;right&quot; |4.7
| align=&quot;right&quot; style=&quot;color: red&quot; |1.79
|-
|2000
| align=&quot;right&quot; |14 882
| align=&quot;right&quot; |222 054
| align=&quot;right&quot; |149 778
| align=&quot;right&quot; |72 276
| align=&quot;right&quot; |14.9
| align=&quot;right&quot; |10.1
| align=&quot;right&quot; |4.9
| align=&quot;right&quot; |1.88
|-
|2001
| align=&quot;right&quot; |14 854
| align=&quot;right&quot; |221 487
| align=&quot;right&quot; |147 876
| align=&quot;right&quot; |73 611
| align=&quot;right&quot; |14.9
| align=&quot;right&quot; |10.0
| align=&quot;right&quot; |5.0
| align=&quot;right&quot; |1.84
|-
|2002
| align=&quot;right&quot; |14 854
| align=&quot;right&quot; |227 171
| align=&quot;right&quot; |149 381
| align=&quot;right&quot; |77 790
| align=&quot;right&quot; |15.3
| align=&quot;right&quot; |10.1
| align=&quot;right&quot; |5.2
| align=&quot;right&quot; |1.88
|-
|2003
| align=&quot;right&quot; |14 901
| align=&quot;right&quot; |247 946
| align=&quot;right&quot; |155 277
| align=&quot;right&quot; |92 669
| align=&quot;right&quot; |16.6
| align=&quot;right&quot; |10.4
| align=&quot;right&quot; |6.2
| align=&quot;right&quot; |2.03
|-
|2004
| align=&quot;right&quot; |15 013
| align=&quot;right&quot; |273 028
| align=&quot;right&quot; |152 250
| align=&quot;right&quot; |120 778
| align=&quot;right&quot; |18.2
| align=&quot;right&quot; |10.1
| align=&quot;right&quot; |8.1
| align=&quot;right&quot; style=&quot;color: blue&quot; |2.21
|-
|2005
| align=&quot;right&quot; |15 147
| align=&quot;right&quot; |278 977
| align=&quot;right&quot; |157 121
| align=&quot;right&quot; |121 856
| align=&quot;right&quot; |18.4
| align=&quot;right&quot; |10.4
| align=&quot;right&quot; |8.0
| align=&quot;right&quot; style=&quot;color: blue&quot; |2.22
|-
|2006
| align=&quot;right&quot; |15 307
| align=&quot;right&quot; |301 756
| align=&quot;right&quot; |157 210
| align=&quot;right&quot; |144 546
| align=&quot;right&quot; |19.7
| align=&quot;right&quot; |10.3
| align=&quot;right&quot; |9.4
| align=&quot;right&quot; style=&quot;color: blue&quot; |2.36
|-
|2007
| align=&quot;right&quot; |15 481
| align=&quot;right&quot; |321 963
| align=&quot;right&quot; |158 297
| align=&quot;right&quot; |163 666
| align=&quot;right&quot; |20.8
| align=&quot;right&quot; |10.2
| align=&quot;right&quot; |10.6
| align=&quot;right&quot; style=&quot;color: blue&quot; |2.47
|-
|2008
| align=&quot;right&quot; |15 672
| align=&quot;right&quot; |356 575
| align=&quot;right&quot; |152 706
| align=&quot;right&quot; |203 869
| align=&quot;right&quot; |22.8
| align=&quot;right&quot; |9.7
| align=&quot;right&quot; |13.1
| align=&quot;right&quot; style=&quot;color: blue&quot; |2.68
|-
|2009
| align=&quot;right&quot; |15 989
| align=&quot;right&quot; |357 552
| align=&quot;right&quot; |142 780
| align=&quot;right&quot; |214 772
| align=&quot;right&quot; |22.0
| align=&quot;right&quot; |9.0
| align=&quot;right&quot; |13.0
| align=&quot;right&quot; style=&quot;color: blue&quot; |2.55
|-
|2010
| align=&quot;right&quot; |16 324
| align=&quot;right&quot; |367 752
| align=&quot;right&quot; |145 875
| align=&quot;right&quot; |221 877
| align=&quot;right&quot; |22.5
| align=&quot;right&quot; |8.9
| align=&quot;right&quot; |13.6
| align=&quot;right&quot; style=&quot;color: blue&quot; |2.60
|-
|2011
| align=&quot;right&quot; |16 559
| align=&quot;right&quot; |372 544
| align=&quot;right&quot; |144 213
| align=&quot;right&quot; |228 331
| align=&quot;right&quot; |22.5
| align=&quot;right&quot; |8.7
| align=&quot;right&quot; |13.8
| align=&quot;right&quot; style=&quot;color: blue&quot; |2.59
|-
|2012
| align=&quot;right&quot; |16 900
| align=&quot;right&quot; |379 121
| align=&quot;right&quot; |141 220
| align=&quot;right&quot; |237 901
| align=&quot;right&quot; |22.5
| align=&quot;right&quot; |8.4
| align=&quot;right&quot; |14.1
| align=&quot;right&quot; style=&quot;color: blue&quot; |2.62
|-
|2013
| align=&quot;right&quot; |17 035
| align=&quot;right&quot; |393 421
| align=&quot;right&quot; |137 630
| align=&quot;right&quot; |255 791
| align=&quot;right&quot; |22.7
| align=&quot;right&quot; |8.0
| align=&quot;right&quot; |14.7
| align=&quot;right&quot; style=&quot;color: blue&quot; |2.64
|-
|2014
| align=&quot;right&quot; |17 289
| align=&quot;right&quot; |401 066
| align=&quot;right&quot; |132 236
| align=&quot;right&quot; |268 830
| align=&quot;right&quot; |23.1
| align=&quot;right&quot; |7.6
| align=&quot;right&quot; |15.5
| align=&quot;right&quot; style=&quot;color: blue&quot; |2.76
|-
|2015
| align=&quot;right&quot; |17 557
| align=&quot;right&quot; |398 561
| align=&quot;right&quot; |131 867
| align=&quot;right&quot; |266 694
| align=&quot;right&quot; |22.7
| align=&quot;right&quot; |7.5
| align=&quot;right&quot; |15.2
| align=&quot;right&quot; style=&quot;color: blue&quot; |2.73
|-
|2016
| align=&quot;right&quot; |17 818
| align=&quot;right&quot; |400 640
| align=&quot;right&quot; |131 373
| align=&quot;right&quot; |269 567
| align=&quot;right&quot; |22.52
| align=&quot;right&quot; |7.4
| align=&quot;right&quot; |15.6
| align=&quot;right&quot; style=&quot;color: blue&quot; |2.8
|-
|2017
| align=&quot;right&quot; |18 014
| align=&quot;right&quot; |390 520
| align=&quot;right&quot; |130 033
| align=&quot;right&quot; |260 487
| align=&quot;right&quot; |21.7
| align=&quot;right&quot; |7.2
| align=&quot;right&quot; |14.4
| align=&quot;right&quot; style=&quot;color: blue&quot; |2.73
|-
|2018
| align=&quot;right&quot; |18 137
| align=&quot;right&quot; |397 947
| align=&quot;right&quot; |130 515
| align=&quot;right&quot; |267 432
| align=&quot;right&quot; |21.8
| align=&quot;right&quot; |7.1
| align=&quot;right&quot; |14.7
| align=&quot;right&quot; style=&quot;color: blue&quot; |2.84
|-
|2019
| align=&quot;right&quot; |18 448
| align=&quot;right&quot; |403 064
| align=&quot;right&quot; |133 489
| align=&quot;right&quot; |269 575
| align=&quot;right&quot; |21.8
| align=&quot;right&quot; |7.2
| align=&quot;right&quot; |14.6
| align=&quot;right&quot; style=&quot;color: blue&quot; |2.90
|-
|2020
|18 632
|425 625
|162 613
|263 062
|22.8
|8.7
|14.1
|3.13
|-
|2021
|{{Шумора|19062}}
|403 064
| align=&quot;right&quot; |133 489
| align=&quot;right&quot; |269 575
| align=&quot;right&quot; |21.8
| align=&quot;right&quot; |7.2
| align=&quot;right&quot; |14.6
| align=&quot;right&quot; |2.90
|}
&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt; &lt;small&gt;Маълумот дар бораи таваллуд ва фавт то соли 1979 тахминӣ мебошад.&lt;/small&gt;&lt;gallery perrow=&quot;4&quot; widths=&quot;800&quot; heights=&quot;450&quot;&gt;
Акс:Файл:Плотность населения Казахстана.png|Зичии аҳолии Қазоқистон
&lt;/gallery&gt;

== Барӯйхатгирии аҳолӣ ==
[[Акс:Kazakhstanpop.svg|мини|300x300пкс| Пирамидаи синну сол ва ҷинсии Қазоқистон барои соли 2017]]
[[Акс:KZ2009census.jpg|рост|мини|300x300пкс| [[Автобус]]и шаҳрӣ бо аломатҳои барӯйхатгирии аҳолии Қазоқистон дар соли 2009. [[Алматӣ|Алма-Ато]]]]
'''Барӯйхатгирии аҳолии Ҷумҳурии Қазоқистон''' дар соли 1999 дар моҳи феврал, расо 10 сол пас аз барӯйхатгирии умумииттифокии аҳолии СССР дар соли 1989 баргузор шуд. [[Барӯйхатгирии аҳолӣ|Аввалин барӯйхатгирии аҳолии]] [[Қазоқистон]] пас аз ба даст овардани истиқлол аз [[25 феврал]] то [[4 март|4 марти соли]] 1999 гузаронида шуда буд. То охири соли 2000 натичаҳои асосии барӯйхатгирии аввалини аҳолии мамлакат чоп карда шуданд. Тибқи барӯйхатгирии аҳолӣ дар соли 1999 шумораи аҳолии Ҷумҳурии Қазоқистон 14.953,1 ҳазор нафарро ташкил дода, 1246,1 ҳазор нафар (7,7%) нафар нисбат ба маълумоти тафтиши Казокистон (16.199,2 ҳаз.) камтар буд.

'''Барӯйхатгирии аҳолӣ дар Қазоқистон дар соли 2009''' дуввумин барӯйхатгирии аҳолии Ҷумҳурии Қазоқистон пас аз ба даст овардани соҳибихтиёрӣ мебошад. Он аз 24 то 25 феврали соли 2009 баргузор гардид. Натоиҷи муқаддамотии расмии барӯйхатгирии аҳолӣ [[4 феврал]]и 2010 дар сомонаи Кумитаи давлатии омори Қазоқистон нашр шуд. Тибқи барӯйхатгирии аҳолӣ дар соли 2009 шумораи аҳолии Ҷумҳурии Қазоқистон 16.004,8 ҳазор нафарро ташкил дода, 1.022,9 ҳазор нафар (6,8 %) нафар нисбат ба барӯйхатгирии соли 1999 зиёдтар буд. Яке аз натиҷаҳои ғайричашмдошти барӯйхатгирии аҳолӣ якбора коҳиш ёфтани ҳиссаи аҳолии шаҳр аз 56,3% то 54,0 % ва мутаносибан афзудани вазни қиёсии аҳолии деҳот буд.

'''Барӯйхатгирии аҳолӣ дар Қазоқистон дар соли 2021''' сеюмин пас аз ба даст овардани соҳибихтиёрӣ, барӯйхатгирии аҳолӣ дар Ҷумҳурии [[Қазоқистон]] аст.

== Таркиби миллӣ ==
[[Қазоқистон]]и имрӯза давлатест, ки аҳолиаш сермиллат дорад. Тибқи маълумоти аввали соли 2021, [[қазоқҳо]] аксарияти аҳолиро ташкил медиҳанд (69,01 %), пас аз он [[русҳо]] (18,42 %), [[ӯзбекҳо]] (3,29 %), [[Ӯйғӯрҳо|уйғурҳо]] (1,48 %), [[Укроинҳо|украинҳо]] (1,36 %), тоторҳо (1,06 %) ва дигарон &lt;ref name=&quot;etno2021&quot;&gt;{{Cite web|url=https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT414397|title=Численность населения Республики Казахстан по отдельным этносам на начало 2021 года|publisher=Комитет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан|accessdate=2021-05-01}}&lt;/ref&gt;

=== Барӯйхатгирии соли 2009 ===
Маълумоти пешакии барӯйхатгирии соли 2009 дар бораи ҳиссаи қавмҳои асосӣ 4 феврали соли 2010 интишор шудааст: [[қазоқҳо]] - 63,1%-и аҳолӣ, [[русҳо]] — 23,7 %, [[ӯзбекҳо]] — 2,8 %, [[Укроинҳо|украинҳо]] — 2,1 %, [[Ӯйғӯрҳо|уйғурҳо]] — 1,4 %, тоторҳо — 1,3 %, [[Олмониҳо|немисҳо]] — 1,1 %, дигар миллатҳо — 4,5 %.&lt;ref name=&quot;Census2009&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.stat.kz/p_perepis/Pages/default.aspx|title=Предварительные итоги переписи населения 2009 г.|author=|website=www.stat.kz|date=|lang=|deadlink=yes|accessdate=2012-05-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120501091537/http://www.stat.kz/p_perepis/Pages/default.aspx|archivedate=2012-05-01}}&lt;/ref&gt; Шумораи [[қазоқҳо]] дар солҳои 1999-2009 ба 26% (ё 2,1 миллион нафар), [[ӯзбекҳо]] — 23% (87 хазор), [[Ӯйғӯрҳо|уйғурҳо]] — 6% (ба 13 хазор) афзудааст. Шумораи [[Олмониҳо|немисҳо]] якбора кам шуд — 50% (175 ҳазор), инчунин [[Укроинҳо|украинҳо]] — 39% (214 ҳазор), тоторҳо — 18% (46 ҳазор), [[русҳо]] — 15% (ба 683 ҳазор нафар).

== Забондонӣ ==
Тибқи маълумоти пешакии барӯйхатгирии соли 2009 &lt;ref name=&quot;per2009&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.stat.kz/p_perepis/Documents/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C%20%D1%80%D1%83%D1%81.pdf|title=АГЕНТСТВО РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН ПО СТАТИСТИКЕ. ПЕРЕПИСЬ НАСЕЛЕНИЯ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН 2009 ГОДА. Краткие итоги. Астана 2010|author=|website=www.stat.kz|date=|lang=ru|deadlink=yes|accessdate=2010-12-12|archiveurl=https://www.webcitation.org/5uvOtyVTC?url=http://www.stat.kz/p_perepis/Documents/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C|archivedate=2010-12-12}}&lt;/ref&gt; забони маъмултарин дар Қазоқистон забони русӣ буд: 94,4 фоизи аҳолии мамлакат нишон дод, ки нутқи даҳонии русиро мефаҳмад, 84,8 фоизи аҳолӣ ба забони русӣ ҳам хонда ва ҳам навишта метавонад, 3.4 % танҳо хонда метавонанд. Дар баробари ин забони гуфтугуи қазоқиро 74 % аҳолии мамлакат мефаҳмад, 62 % ба забони қазоқӣ хонда ва навишта метавонад ва 2,9 % танҳо хонда метавонанд.

Дар байни миллатҳои гуногуни Қазоқистон дар сатҳи донистани забон тафовути ҷиддӣ вуҷуд дорад. Ҳамин тариқ, дар байни миллатҳои славянӣ онҳо сухани даҳонии қазоқро мефаҳманд 25.3 % русҳо, 21,5 % украинҳо, 19 % белорусхо ва 20,9 % полякҳо. Немисҳо ҳамин гуна сатҳи дониши забони қазоқиро нишон медиҳанд - 24,7 %. 6.3 изхор намуд, ки онҳо ба забони казокй хондан ва навиштанро доранд % русҳо, 5,2 фоизи украинхо, 4,8 фоизи белорусхо, 6,6 % аз полякҳо, 7,9 % немисхо. Аз 2 то 2,9 %-и намояндагони ин миллатҳо гуфтанд, ки онҳо танҳо ба забони қазоқӣ хонда метавонанд.

Дар баробари ин, дар байни қазоқҳо фоизи баланди онҳое, ки нутқи шифоҳии қазоқро дуруст мефаҳманд, мушоҳида мешавад – 98,4 %, инчунин як қатор халқҳои туркзабон: ӯзбекҳо 95,5 %, уйғурҳо 93,7 %, қирғизҳо 92,7 %.

== Муносибат ба дин ==
Тибқи барӯйхатгирии соли 2009, 70,2  % қазоқистониҳо мусулмонанд, зиёда аз 26,2 % - насрониён, 2,8 % - беимонон, аз ҷавоб додан ба савол худдорӣ кардаанд, 0,5 %.

Тибқи маълумоти Институти тадқиқоти стратегии Қазоқистон дар соли 2019, ҳиссаи беимонон 18,7% ташкил додааст &lt;ref name=&quot;КИСИ&quot;&gt;[https://informburo.kz/special/kakie-religii-ispoveduyut-v-kazahstane-i-pochemu-vazhna-svoboda-veroispovedaniya.html Какие религии исповедуют в Казахстане и почему важна свобода вероисповедания?]&lt;/ref&gt;. Таҳқиқоти Gallup Service-и Амрико нишон медиҳад, ки сатҳи диндории аҳолии Қазоқистон (43 %) дар мтнтақа аз ҳама пасттар аст. Дар маҷмуъ дар ҷаҳон Қазоқистон аз рӯи ин нишондиҳанда дар байни Словения ва Швейтсария ҷой гирифтааст.

== Нишондиҳандаҳои асосӣ ==
[[Акс:Сравнение_коэффициентов_естественного_и_миграционного_прироста_за_1990-2015_годы_в_Казахстане.png|мини|&lt;small&gt;Муқоисаи коэффисиентҳои афзоиши табиӣ ва муҳоҷират дар солҳои 1990-2015 дар Қазоқистон.&lt;/small&gt; &lt;small&gt;Манбаъ: Маълумоти ҷории Кумитаи омори Вазорати иқтисоди миллии Ҷумҳурии Қазоқистон.&lt;/small&gt;]]
Давомнокии миёнаи умр дар ҷумҳурӣ соли 1980 66,9 ва соли 1990 ба 68,7 (мардон — 63,9, занон — 73,4) расид.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.kazgo.com/view_post.php?id_post=521_|title=Казахстан. о здоровье и продолжительности жизни в Казахстане -&gt; Объявление в городе Астана в разделе Общество -&gt; Здоровье|author=|website=www.kazgo.com|date=|lang=|deadlink=yes|accessdate=|archiveurl=|archivedate=}}{{Пайванди мурда|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

=== Таваллуд ===
Дар соли 2020 сатҳи таваллуд ба як зан 3,13 кӯдакро ташкил медиҳад.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://stat.gov.kz/news/ESTAT405654|title=stat.gov.kz|website=stat.gov.kz|lang=ru|accessdate=2021-02-27}}&lt;/ref&gt; Давомнокии миёнаи умр - 73,15 сол &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://factcheck.kz/claim-checking/verdict/dejstvitelno-li-kazaxstan-na-110-meste-po-prodolzhitelnosti-zhizni-v-mire/|title=Kazakhstan &amp;#124; Data|author=|website=factcheck.kz|date=|lang=ru|accessdate=2019-01-14}}&lt;/ref&gt;.

=== Омори фавт ===
Тибқи маълумоти соли 2010, мизони фавт аз сабабҳои хушунат дар синни 10-29 сола дар Қазоқистон 10,66 ба 100 ҳазор нафарро ташкил медиҳад. Дар байни 53 кишвари минтақаи Аврупо, маълумот дар бораи он баррасӣ гардиданд Мувофиқи ин нишондод, Қазоқистон дар ҷои 3-юм меистад &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.nashaagasha.org/criminal/kazaxstan-zanimaet-trete-mesto-po-chislu-ubijstv/|title=Казахстан занимает третье место по числу убийств &amp;#124; Наша Агаша|author=|website=www.nashaagasha.org|date=|lang=ru|accessdate=2019-01-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140226161711/http://www.nashaagasha.org/criminal/kazaxstan-zanimaet-trete-mesto-po-chislu-ubijstv|archivedate=2014-02-26}}&lt;/ref&gt;. Тибқи маълумоти Кумитаи омори ҳуқуқӣ ва ҳисобҳои махсуси Додситонии кулли Қазоқистон, дар соли 2009 дар кишвар 1642 куштор ва 3121 худкушӣ ва дар моҳҳои январ-сентябри соли 2010 – 1025 куштор – 2359 ҳодисаи худкушӣ ба қайд гирифта шудааст &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://rrv.yvision.kz/tag/криминальная%20статистика%20Казахстана/|title=криминальная статистика Казахстана &amp;#124; Блог Романа Райфельда|author=|website=rrv.yvision.kz|date=|lang=ru|deadlink=yes|accessdate=2019-01-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304124228/http://rrv.yvision.kz/tag/%D0%BA%D1%80%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F%20%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0%20%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B0/|archivedate=2016-03-04}}&lt;/ref&gt;.

==== Мувофиқи маълумоти Вазорати тандурустӣ ====
Тибқи маълумоти соли 2006, сатҳи фавти кӯдакон дар моҳҳои январ-сентябр 14,7 ҳолат ба 1000 зинда таваллудро ташкил додааст. Дар мамлакат зар сол қариб 300 ҳазор кӯдак таваллуд мешавад. Дар баробари ин, ҳамасола тақрибан 5 ҳазор кӯдаки то 5-сола мефавтанд, ки тақрибан нисфи онҳо навзод мебошанд &lt;ref&gt;&lt;nowiki&gt;{{cite web|author = |url = &lt;/nowiki&gt;http://diapazon.kz/aktobe/aktobe-society/71-500-grammovykh-mladencev-schitat-zhivymi.html{{Пайванди мурда|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} |title = 500-граммовых младенцев считать живыми &quot; Газета Диапазон :: новости Актобе, Казахстана и мира |lang = |website = diapazon.kz |date = |accessdate = |archiveurl = |archivedate = |deadlink = yes}&lt;/ref&gt;.

Аз рӯи ҷамъбасти 11 моҳи соли 2009 сатҳи фавти модарон ба 100 ҳазор кӯдаки зинда таваллудшуда 35,8 нафарро ташкил дод.

Аз рӯи ҷамъбасти 11 моҳи соли 2010 сатҳи фавти модарон ба 100 ҳазор кӯдаки зинда таваллудшуда 23,3 нафарро ташкил дод.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.nashaagasha.org/healthcare/materinskaya-i-detskaya-smertnost-v-kazaxstane-snizilas/|title=Материнская и детская смертность в Казахстане снизилась &amp;#124; Наша Агаша|author=|website=www.nashaagasha.org|date=|lang=|accessdate=2019-01-14}}{{Пайванди мурда|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;.

==== Бино ба маълумоти вазорати ҳолатҳои фавқулодда ====
Дар соли 2010, тибқи маълумоти Вазорати ҳолатҳои изтирорӣ, 79 садамаи бузурги нақлиётӣ ба қайд гирифта шудааст, ки дар он 689 нафар ҷароҳат бардошта, 205 нафар ба ҳалокат расидаанд. Дар маҷмӯъ, агар садамаҳои худрав, ҳавоӣ ва роҳи оҳанро ҷамъ кунем, мо 140 ҳодисаи садамаҳои калони нақлиётиро ба даст меорем, ки дар онҳо 760 нафар ҷароҳат бардошта, 254 нафар фавтидаанд.&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;{{Cite web|url=http://news.nur.kz/172183.html|title=В Казахстане подсчитали число людей, погибших за год в ДТП|author=|website=news.nur.kz|date=|lang=|deadlink=yes|accessdate=2019-01-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110111171135/http://news.nur.kz/172183.html|archivedate=2011-01-11}}&lt;/ref&gt;

Дар ҳамин ҳол, танҳо дар вилояти Алмаато дар соли 2010 873 нафар дар вазъияти изтирорӣ ба ҳалокат расида, 5878 нафари дигар ҷароҳатҳои вазнини ҷисмонӣ бардоштаанд. 3338 ҳодисаи техногенӣ ва табиӣ рух дод, ки зарари моддӣ аз 2,1 миллиард тенге (14,3 миллион доллар) зиёд буд. Бахши зиёди ҳодисаҳо дар натиҷаи сӯхтор (1422 ҳолат) ва садамаҳои нақлиётӣ (1532 ҳолат) рух додааст, - хабар медиҳад Раёсати ҳолатҳои изтирории вилояти Алмаато.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.zakon.kz/kazakhstan/196457-v-almatinskojj-oblasti-v-2010-godu.html|title=В Алматинской области в 2010 году погибли 873 человека &amp;#124; Информационный портал ZAKON.KZ|author=|website=www.zakon.kz|date=|lang=|deadlink=no|accessdate=2019-01-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190114210339/http://www.zakon.kz/kazakhstan/196457-v-almatinskojj-oblasti-v-2010-godu.html|archivedate=2019-01-14}}&lt;/ref&gt;

Дар соли 2009-ум 116 садамаи калони нақлиётӣ ба қайд гирифта шуда, 857 нафар ҷароҳат бардошта, 208 нафар ба ҳалокат расидаанд.&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;/&gt;

== Муҳоҷират ==
[[Акс:Численность_эмигрантов_и_иммигрантов,_а_также_сальдо_миграции_Казахстана_за_1992-2015_гг.png|мини|&lt;small&gt;Шумораи муҳоҷирон, инчунин тавозуни муҳоҷирати Қазоқистон барои солҳои 1992-2015.&lt;/small&gt; &lt;small&gt;Манбаъ: Маълумоти ҷории Кумитаи омори Вазорати иқтисоди миллии Ҷумҳурии Қазоқистон&lt;/small&gt;]]

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Pages with unreviewed translations]]
[[Гурӯҳ:Аҳолии Қазоқистон]]</text>
      <sha1>fzzcrvasairv3l9f7qit6042dcz7rrp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Свазиленд</title>
    <ns>0</ns>
    <id>296358</id>
    <redirect title="Эсватинӣ" />
    <revision>
      <id>1307142</id>
      <parentid>1288041</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T23:00:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>3642</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Роботҳо: Ислоҳи масири дукарата ба [[Эсватинӣ]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34" xml:space="preserve">#равона [[Эсватинӣ]]</text>
      <sha1>5yzkwuiq9432grpw2x6naw53c84qyfp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Баҳс:Свазиленд</title>
    <ns>1</ns>
    <id>296359</id>
    <redirect title="Баҳс:Эсватинӣ" />
    <revision>
      <id>1307145</id>
      <parentid>1288043</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T23:01:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>3642</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Роботҳо: Ислоҳи масири дукарата ба [[Баҳс:Эсватинӣ]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="43" xml:space="preserve">#равона [[Баҳс:Эсватинӣ]]</text>
      <sha1>o3nqun9gl60vqyo8zgkbp399gbuwr7i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сент-Винсент ва Гренадинҳо</title>
    <ns>0</ns>
    <id>296361</id>
    <revision>
      <id>1307235</id>
      <parentid>1288083</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:02:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6746" xml:space="preserve">{{ВМ
| type = 
| CoordScale = 
| ISO = PK-IS
| FIPS = 
}}

[[Акс:Admin-St-Vinc.JPG|чап|мини|449x449пкс]]
'''Сент Винсент ва Гренадинҳо —''' як давлати мустақил дар [[баҳри Кариб]], бахше аз Иттиҳоди Миллатҳо аст. 
Қаламрави он аз ҷазираи Сент-Винсент ва 32 ҷазираи хурди гурӯҳи Гренадинҳо (дар архипелаги Антилҳои Хурд ) иборат аст. 
Масоҳати он 389 км² аст. Аҳолӣ 118 ҳазор нафар (соли 2008). Пойтахташ [[Кингстаун]] аст.

== Таърих ==
Ҷазираи Сент Винсентро Кристофер [[Христофор Колумб]] 22 январи соли [[Соли 1498|1498]] дар рӯзи муқаддаси Сент Винсент кашф кардааст. Пас аз оғози мустамликадории ҷазира, Карибиҳо ба испаниҳо, ки то соли 1627 соҳиби ҷазира буданд, муқовимати шадид нишон доданд. Муқовимати ҳиндуҳо назар ба дигар қаламравҳои ин минтақа хеле дертар, танҳо дар миёнаҳои асри 18 бо душвориҳои зиёд пахш карда шуд.
Дар асрҳои XVII-XVIII, Сент-Винсент бо навбат таҳти назорати [[Бритониё]] ва [[Фаронса]] мегузашт.

[[Инглисҳо]] дар соли 1763 ин ҷазираҳоро забт карданд ва аз соли 1783 ин ҷазира тибқи шартномаи Версал ба мустамликаи Бритониё табдил ёфт. [[Инглисҳо]]  ба бунёди плантатсияҳо ва воридоти ғуломон идома доданд.
Аз соли 1838 ин ҷазираҳо як қисми мустамликаи Бритониёи Ҷазираҳои Виндворд буданд.

== Сохтори сиёсӣ ==
Сент Винсент ва Гренадинҳо як мутлақияти конститутсионӣ дар дохили Иттиҳод аст, ки ба он маликаи [[Британияи Кабир|Британиёи Кабир]] сарварӣ мекунад. Конститутсияи амалкунанда, соли 1979 аз лахзаи ба даст овардани истиқлоли давлат эътибор пайдо кардааст. Сарвари давлат маликаи [[Британияи Кабир|Британиёи Кабир]] мебошад, ки онро генерал-губернатор намояндагӣ мекунад.

Ҳокимияти иҷроияро ҳукумат бо сарварии сарвазир, роҳбари ҳизби сиёсии ғолиб, ки аз ҷониби генерал-губернатор тасдиқ мекунад, амалӣ менамояд.

Ҳокимияти қонунгузор ба Парлумон – Палатаи Маҷлис тааллуқ дорад (аз 6 сенатор, ки губернатор таъйин мекунад – 4 нафар аз ҳизби ҳоким ва 2 нафар аз мухолифин ва 15 нафар вакилони аз ҷониби аҳолӣ ба мӯҳлати 5 сол интихобшуда иборат аст).

== Тақсимоти маъмурӣ ==
Аз ҷиҳати маъмурӣ, ҳудуди иёлот ба шаш ноҳия тақсим мешавад, ки панҷтои онҳо дар ҷазираи Сент-Винсент ҷойгиранд ва шашум Гренадинҳоро муттаҳид мекунад:

* Сент Дэвид
* Сент Патрик
* Шарлотта
* Сент Эндрю
* Сент Ҷорҷ
* Гренадинхо

== Иқтисод ==
Сент-Винсент ва Гренадинҳо ҳамчун яке аз марказҳои бонуфузи сайёҳии  минтақа бо такя ба осоишгоҳҳои боҳашамати хусусӣ ва истироҳати фаъол босуръат рушд мекунад. Туризм махсусан дар ҷазираҳои Сент-Винсент ва Бекия инкишоф ёфтааст. Он инчунин як маркази муҳими молиявии оффшори Ғарбӣ мебошад, ки бонкҳоро бо имтиёзҳои андоз ҷалб мекунад. Парчами Сент Винсент ва Гренадинҳо ҳамчун &quot;парчамҳои роҳат &quot; тасниф шудааст ва аз ин рӯ, аз ҷониби тақрибан 20 кишвари ҷаҳон истифода мешавад.

Дар кишоварзӣ зироати асосӣ [[Банан (мева)|банан]] мебошад (37 фоизи даромади содирот); [[найшакар]], нахли кокос, [[сабзавот]], тамоку, маниок, решаи тирча  низ парвариш карда мешаванд (аз рӯи онҳо Сент Винсент ва Гренадинҳо дар ҷаҳон ҷои 1-умро ишғол мекунанд). Крахмали тир (истеҳсолкунандаи асосии ҷаҳон), ром, [[қанд]], [[Оби ҷав|пиво]], маҳсулоти ширӣ, равғани хурмо истеҳсол мешавад. Коркарди [[пахта]], копра низ ҷой дорад.

'''Наклиёт''' Дарозии умумии роххо кариб 1000 километр буда, сеяки онҳо мумфарш аст. Бандари асосии баҳрӣ Кингстаун аст. Киштиҳои 20 кишвар дар зери парчами Сент-Винсент ва Гренадинҳо шино мекунанд. 6 фурудгоҳ мавҷуд аст, ки бузургтарини онҳо - Фурудгоҳи Байналмилалии Эрнос Вейл дар наздикии Кингстаун ҷойгир аст. Пайвасти роҳи оҳан вуҷуд надорад.

'''Қувваҳои Мусаллаҳ'''. Ба ҷуз аз пулис, ки нерӯҳои вижаро дар бар мегирад, қисматҳои посбонии соҳилӣ низ ҳастанд.

== Пайвандҳо ==
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
{{хурд}}
{{Кишварҳои Амрикои Шимолӣ}}
{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Давлатҳо аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Давлатҳои Амрикои Шимолӣ]]
[[Гурӯҳ:Давлатҳои ҷазиравӣ]]
[[Гурӯҳ:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>a21xifiw9a73rcbis8yx33sof1uf7sg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аҳегао</title>
    <ns>0</ns>
    <id>296429</id>
    <revision>
      <id>1307132</id>
      <parentid>1307075</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T18:22:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>вироишоти сабкӣ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3600" xml:space="preserve">[[Акс:Ahegao Belle Delphine.gif|мини|Ишораи аҳегао]]
{{Нихонго|'''Аҳэгао'''|アヘ顔}}, ҳамчунин машҳур бо номи '''O-Face'''&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.wordsense.eu/ahegao/|title=Ahegao|website=Wordsense Dictionary|accessdate=2018-07-28}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;TAA&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.animenewsnetwork.com/the-mike-toole-show/2015-02-22/.85278|title=The Anime Alphabet|author=Mike Toole|website=[[Anime News Network]]|date=2015-02-22|lang=en|accessdate=2018-07-28}}&lt;/ref&gt; — истилоҳ дар порнографияи ҷопонӣ, ки ифодаи ҳангоми оргазмро дар рӯй нишон медиҳад. Бисёр дар бозиҳои компютерӣ ([[эрог]]), [[манга]] ва [[Аниме|анимеҳои]] эротикӣ истифода мешавад.

Аҳегао равияи муд барои дӯстдорони эротика дар [[Ҷопон]] шудааст. Дар чеҳраи қаҳрамонони афсонавӣ либосҳои зиёде мавҷуданд, ки аҳегао доранд.

== Этимология ==
Қисми дуюми калима, &quot;као&quot; ({{Lang-ja|顔}}顔) канҷӣ аст, ки маънояш &quot;[[Рӯй|чеҳра]]&quot; мебошад&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.sankakucomplex.com/2010/07/02/the-evolution-of-the-ahegao/|title=The Evolution of the Ahegao|author=Artefact|website=Sankaku Project|date=2010-07-02|lang=en|accessdate=2018-12-07}}&lt;/ref&gt;. Қисми якуми калима, &quot;аҳэ&quot; ({{Lang-ja|アヘ}}アヘ), онро бо канҷӣ навиштан мумкин нест, аммо ихтисораи калимаи &quot;аҳэҳэ&quot; ({{Lang-ja|アヘアヘ}}) мавҷуд аст, ки дар навбати худ садои нафаскашӣ ё ноларо тавсиф мекунад.

== Тавсиф ==
Истилоҳи «аҳэгао» ифодаи чеҳраи духтареро, ки алоқаи ҷинсӣ мекунад, тавсиф мекунад. Тасвири классикии чеҳраи аҳегао одатан арақкунӣ ва оби даҳонбарории бисёри духтари аксшударо, рухсораҳои сурх, чашмони якпаҳлу шуда, ашкҳо, ва ҳамчунон даҳони кушодаву нафасгиршуда ва забони берун баровардашударо нишон медиҳад&lt;ref name=&quot;:02&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.sankakucomplex.com/2010/07/02/the-evolution-of-the-ahegao/|title=The Evolution of the Ahegao|author=Artefact|website=Sankaku Project|date=2010-07-02|lang=en|accessdate=2018-12-07}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://blackgirlnerds.com/honey-brown-hentai-abcs-hentai-pt-1/|title=Honey Brown Hentai|author=Guest Blogger|website=Black Girl Nerds|date=2016-10-14|lang=en|accessdate=2018-12-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180730234937/https://blackgirlnerds.com/honey-brown-hentai-abcs-hentai-pt-1/|archivedate=2018-12-07}}&lt;/ref&gt;. Одатан, чунин ифодаҳои мушоҳадашуда, қасдан барои эҷоди таъсири [[ҳаҷвӣ]] ва [[Фаровоқеъгароӣ|фаровоқеи]] эҷод мешаванд&lt;ref name=&quot;:02&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.sankakucomplex.com/2010/07/02/the-evolution-of-the-ahegao/|title=The Evolution of the Ahegao|author=Artefact|website=Sankaku Project|date=2010-07-02|lang=en|accessdate=2018-12-07}}&lt;/ref&gt;.

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Мафҳумҳои аниме ва манга]]
[[Гурӯҳ:Ҳентай]]</text>
      <sha1>7d3i8lodfunoehjdtpgq5i7fpteyx47</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Муҳаммад Наҷиб ар-Рубаъӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>296459</id>
    <revision>
      <id>1307232</id>
      <parentid>1288508</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:02:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2826" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ }}
'''Муҳаммад Наҷиб ар-Рубаъӣ''' ( {{Lang-ar|محمد نجيب الربيعي}} - арбоби давлатии [[Ироқ]]. [[14 июл]]и [[соли 1958]] ба унвони нахустин раиси ҷумҳурии Ироқ, 8 феврали соли 1963 бар асари табаддулоти низомӣ аз ҳокимят барканор гардид.

== Зиндагинома ==
Соли 1904 дар Ироқ (вилояти [[Имперотурии Усмонӣ]] ) таваллуд шудааст. Якҷоя бо [[Абдулкарим Қосим]] дар инқилоби [[14 июл]]и [[соли 1958]] ширкат дошт. Подшоҳ Файсали II табадулогарон пешниҳод карданд, ки таслим шаванд. Подшоҳ бо тамоми аҳли байташ аз қаср берун омаданд, ки ҳар яки онҳо дар болои сари худ Қуръон доштанд. Вакте ки онҳо аз қаср баромада рафтанд, лейтенант Абдулсаттор ал-Абосӣ бе фармон оташ кушода, қариб тамоми оилаи подшоҳро тирборон кард. Файсали II баъдан бар асари захмҳои гирифтааш дар бемористоне, ки дар он ҷо ба табобат бурданд, даргузашт. Баъди ин ҳодисаҳо Абдулкарим Қосим сарвазири Ироқ шуд ва Наҷиб ар-Рубаъӣ раиси Шӯрои мустақил шуд. Дар ҷараёни табаддулоти 8 феврали соли 1963 Абдулқосем кушта ва Наҷиб ар-Рубаъӣ аз мақомаш барканор шуд. Муҳаммад Наҷиб ар-Рубаъӣ соли 1965 даргузашт.

== Пайвандҳо ==
* [http://www.worldstatesmen.org/Iraq.htm Ҷадвали ҳокимони Ироқ]{{Ref-en}} &lt;span class=&quot;ref-info&quot; style=&quot;cursor:help;&quot; title=&quot;на английском языке&quot;&gt;)&lt;/span&gt;
* [https://web.archive.org/web/20080516084622/http://www.state.gov/outofdate/bgn/i/50942.htm Таърихи Ироқ]{{Ref-en}} &lt;span class=&quot;ref-info&quot; style=&quot;cursor:help;&quot; title=&quot;на английском языке&quot;&gt;)&lt;/span&gt;
== Нигаред низ ==
* [[Президенти Ироқ]]
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Президентҳои Ироқ]]
[[Гурӯҳ:Сарварони асри XX]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XX]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони Ироқ]]
[[Гурӯҳ:Шахсиятҳо аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Зодагонигузаштагони соли 1965]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1904]]</text>
      <sha1>l58v5gbhta2alntkspc40mqsvd7og6h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Эътирозҳо дар Эрон (2019—2020)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>296977</id>
    <revision>
      <id>1307255</id>
      <parentid>1302156</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:04:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10064" xml:space="preserve">{{Даргирии шаҳрвандӣ|=}}
'''Эътирозҳо дар [[Эрон]]''' — як силсила эътирозҳои шаҳрвандӣ буданд, ки дар чанд шаҳри саросари Эрон баргузор шуданд. Дар моҳи декабри соли 2017, дар тамоми соли 2018 ва нимаи аввали соли 2019 дар Эрон эътирозҳо ва корпартоиҳои сершумор баргузор шуданд. Сабабҳои эътироз аз болоравии нархҳо то ҳуқуқи омӯзгорон ва ҳуқуқи коргарони роҳи оҳан &lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/news/world-middle-east-44602189 Iran economic protests shut Tehran's Grand Bazaar]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://english.alarabiya.net/en/News/middle-east/2018/07/01/Four-protesters-killed-in-southwestern-Iran-after-security-forces-open-fire.html Four protesters killed in southwestern Iran after security forces open fire]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/persian/iran-46225416 اعتصاب معلمان؛ معترضان بازداشت و احضار شدند]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.radiozamaneh.com/435424 #اعتراضات: کارگران راه‌آهن اندیمشک مانع حرکت قطار مشهد- اهواز شدند]&lt;/ref&gt;.  Сабаби ибтидоии эътироз 50-200% боло рафтани нархи сӯзишворӣ буд &lt;ref&gt;[https://uk.reuters.com/article/us-iran-gasoline-rationing/iran-gasoline-rationing-price-hikes-draw-street-protests-idUKKBN1XO2ZE Iran gasoline rationing, price hikes draw street protests]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.iranwatch.org/news-brief/iran-abruptly-raises-fuel-prices-protests-erupt Iran Abruptly Raises Fuel Prices, and Protests Erupt]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.presstv.com/Detail/2019/11/15/611285/gasoline-rationing-Iran- |title=Iran begins gasoline rationing, raises prices |accessdate=2022-02-20 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191127040222/https://www.presstv.com/Detail/2019/11/15/611285/gasoline-rationing-Iran- |archivedate=2019-11-27 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.iranoilgas.com/news/details?id=20992 Iran starts gasoline rationing, price hikes]&lt;/ref&gt;. Баъдан, эътироз ба амалҳои зидди режими сиёсии Эрон ва раҳбари олӣ [[Сайид Алӣ Хоманаӣ|Алии Хоманаӣ]] табдил ёфт &lt;ref name=&quot;автоссылка1&quot;&gt;[https://iranintl.com/ايران/گسترش-اعتراض‌ها-به-افزایش-قیمت-بنزین-یک-معترض-در-سیرجان-با-شلیک-ماموران-کشته-شد گسترش اعتراض‌ها به افزایش قیمت بنزین: یک معترض در سیرجان با شلیک ماموران کشته شد]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;автоссылка2&quot;&gt;[https://www.bbc.com/news/world-middle-east-50444429 Iran petrol price hike: Protesters warned that security forces may intervene]&lt;/ref&gt;. Эътирозҳо шоми [[15 ноябр]]и [[соли 2019]] оғоз ёфта, дар тӯли чанд соат ба 21 шаҳр паҳн шуданд, зеро наворҳои эътирозӣ дар интернет паҳн шуданд &lt;ref&gt;[https://www.haaretz.com/middle-east-news/iran/amnesty-international-over-100-killed-in-21-cities-in-iran-protests-1.8153333 Amnesty International: Over 100 Killed in 21 Cities in Iran Protests]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;автоссылка3&quot;&gt;[https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2019/11/17/hikes-in-the-cost-of-petrol-are-fuelling-unrest-in-iran Hikes in the cost of petrol are fuelling unrest in Iran]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;автоссылка4&quot;&gt;[https://www.radiofarda.com/a/iran-protests-fuel-price-hike/30274328.html افزایش قیمت بنزین؛ شهرهای مختلف ایران صحنه اعتراضات شد]&lt;/ref&gt;. Тасвири тазоҳуроти хушунатомез ба зудӣ дар Интернет паҳн шуд ва эътирозҳо ба сатҳи байналмилалӣ расиданд &lt;ref&gt;[https://www.nytimes.com/2019/11/19/world/middleeast/iran-protests.html Iran’s ‘Iron Fist’: Rights Group Says More Than 100 Protesters Are Dead]&lt;/ref&gt;.

Ҳарчанд тазоҳурот ҳамчун гирдиҳамоии осоишта оғоз шуда бошад ҳам, ба зудӣ ба ошӯбҳои хушунатомез ва шӯриши зидди ҳукумати Эрон табдил ёфт &lt;ref&gt;[https://www.nytimes.com/2019/11/21/world/middleeast/iran-protests-internet.html Iran Declares Protests Are Over, but the Evidence Suggests Otherwise]&lt;/ref&gt;. Тактикае, ки ҳукумати Эрон барои боздоштани тазоҳурот истифода кардааст, бастани интернет дар саросари кишвар ва тирандозии тазоҳуркунандагон аз бомҳо, чархболҳо ва аз масофаи наздик бо пулемётҳо буд. Ба гуфтаи сокинони шаҳр, гӯё нирӯҳои ҳукуматӣ баъдан ҷасади тазоҳургарони кушташударо мусодира карда, онҳоро берун овардаанд, то шумори воқеии қурбониён ва шиддати тазоҳуротро пинҳон кунанд. Amnesty International навишт, ки ҳукумат ба оилаҳои тазоҳургарони кушташуда таҳдид мекунад, ки агар онҳо бо ВАО суҳбат кунанд ё маросими дафн баргузор кунанд &lt;ref&gt;[https://www.nytimes.com/2019/12/01/world/middleeast/iran-protests-deaths.html With Brutal Crackdown, Iran Is Convulsed by Worst Unrest in 40 Years]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.aljazeera.com/news/2019/11/amnesty-208-killed-iran-protests-191130151227593.html Amnesty says at least 208 killed in Iran protests]&lt;/ref&gt;. Тибқи иттилои манобеъи ғарбӣ, ҳукумат 1500 шаҳрванди Эронро куштааст &lt;ref&gt;[https://www.nbcnews.com/news/world/u-s-says-iran-may-have-killed-1-000-protesters-n1096666 U.S. says Iran may have killed up to 1,000 protesters]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://edition.cnn.com/2019/12/03/middleeast/iran-protests-violent-crackdown-information-intl/index.html One of the worst crackdowns in decades is happening in Iran. Here’s what we know]&lt;/ref&gt; ва саркӯбкунии эътирозгарон вокуниши шадиди эътирозгаронро ба бор овард, ки 731 бонки давлатӣ, аз ҷумла Бонки марказии Эрон, 9 маркази динии исломиро таҳриб карданд ва лавҳаҳои таблиғотии зиддиамрикоиро пора карданд. инчунин шиорҳо ва муҷассамаҳои раҳбари олӣ [[Сайид Алӣ Хоманаӣ|Алии Хоманаӣ]]. Ба 50 пойгоҳҳои низомии ҳукумат низ тазоҳургарон ҳамла карданд. Ин силсила тазоҳурот ба унвони яке аз хушунаттарин эътирозҳо пас аз болоравии [[Ҷумҳурии Исломии Эрон]] дар соли 1979 тасниф шудааст &lt;ref&gt;[https://www.amnesty.org/en/latest/news/2019/11/iran-more-than-100-protesters-believed-to-be-killed-as-top-officials-give-green-light-to-crush-protests/ Iran: More than 100 protesters believed to be killed as top officials give green light to crush protests]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://thehill.com/opinion/international/472359-iranian-protests-were-not-about-the-price-of-gas Iranian protests were not about the price of gas]&lt;/ref&gt;.

Ба хотири манъи табодули иттилоот дар бораи тазоҳурот ва марги эътирозгарон дар платформаҳои шабакаҳои иҷтимоӣ, ҳукумат интернетро дар саросари кишвар масдуд кард, ки дар натиҷа тақрибан шаш рӯз интернет қариб пурра қатъ шуд &lt;ref&gt;[https://netblocks.org/reports/internet-disrupted-in-iran-amid-fuel-protests-in-multiple-cities-pA25L18b Internet disrupted in Iran amid fuel protests in multiple cities]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://twitter.com/netblocks/status/1198215946286055424 Confirmed: Internet access is being restored in #Iran after a weeklong internet shutdown amid widespread protests]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.telegraph.co.uk/news/2019/11/23/iranian-masks-spiraling-protest-death-toll-stealing-bodies-morgues/ Iranian officials 'stealing bodies' from morgues to hide true scale of government crackdown]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.albawaba.com/node/mysterious-disappearances-iran-stealing-bodies-morgues-disguise-crackdown-protesters Mysterious Disappearances: Is Iran Stealing Bodies From Morgues to Disguise Crackdown on Protesters?]&lt;/ref&gt;.

== Замина ==
Таҳримҳои [[Иёлоти Муттаҳида]] ва [[Иттиҳоди Аврупо]] дар якҷоягӣ бо идоракунии нодурусти иқтисодӣ, омилҳои марбут ба бӯҳрони шадиди иқтисодӣ дар Эрон дар солҳои 2010 буданд &lt;ref name=&quot;автоссылка5&quot;&gt;[https://www.nytimes.com/2019/11/15/world/middleeast/iran-gasoline-prices-rations.html Iran Abruptly Raises Fuel Prices, and Protests Erupt]&lt;/ref&gt;. [[Раисҷумҳури Эрон|Раисиҷумҳури Эрон]] [[Ҳасан Рӯҳонӣ|Ҳасани Рӯҳонӣ]] дар пешорӯи гирдиҳамоии ошӯбҳои моҳи ноябри соли 2019 гуфт, ки &quot;Эрон яке аз душвортарин давраҳоро пас [[Инқилоби исломӣ дар Эрон|аз инқилоби исломии соли 1979]] паси сар мекунад&quot; &lt;ref name=&quot;автоссылка3&quot;/&gt;.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Эътирозҳои соли 2020]]
[[Гурӯҳ:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>t1xiy5b71w0fvsb8lvjz0hbcpdwnpkj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Таҳримҳои СММ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297497</id>
    <revision>
      <id>1307216</id>
      <parentid>1306951</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:49:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="49273" xml:space="preserve">{| class=&quot;wikitable&quot;
! width=&quot;14%&quot; |Страна
! width=&quot;22%&quot; |Введение санкций
(дата и номер Резолюции)
! width=&quot;22%&quot; |Прекращения санкций
(дата и номер Резолюции)
! width=&quot;40%&quot; |Виды санкций
|-
|{{Парчамбандӣ|Ангола}}
|[[15 сентябр]]я [[Соли 1993|1993 года]] путём принятия Резолюции 864 (1993)
|[[9 декабр]]я [[Соли 2002|2002 года]] в соответствии с Резолюцией 1448 (2002)
|
* Запрет на импорт из Анголы алмазов
* Запрет на продажу или поставку оборудования, используемого в горнодобывающей промышленности
* Запрет на продажу или поставку автотранспортных средств, или судов, или запасных частей к ним
|-
|{{Парчамбандӣ|Афганистан}}
|[[15 октябр]]я [[Соли 1999|1999 года]] путём принятия Резолюции 1267 (1999)
|До сих пор
|
* Замораживание активов
* Запрет на поездки
* Эмбарго на поставки оружия
|-
|{{Парчамбандӣ|Гаити}}
|[[16 июн]]я [[Соли 1993|1993 года]] путём принятия Резолюции 841 (1993)
|[[29 сентябр]]я [[Соли 1994|1994 года]] в соответствии с Резолюцией 944 (1994)
|
* Эмбарго на поставку оружия и нефти
* Замораживание финансовых средств
|-
|{{Парчамбандӣ|Демократическая Республика Конго}}
|[[28 июл]]я [[Соли 2003|2003 года]] путём принятия Резолюции 1493 (2003)
|До сих пор
|
* Эмбарго на поставки оружия
* Запрет на поездки, пункты
* Замораживание активов
|-
|{{Парчамбандӣ|Ирак}}, а также {{Парчамбандӣ|Кувейт}}
|[[6 август]]а [[Соли 1990|1990 года]] путём принятия Резолюции 661 (1990)
|[[22 май|22 мая]] [[Соли 2003|2003 года]] в соответствии с Резолюцией 1483 (2003)
|
* Всеобъемлющие санкции
|-
|{{Парчамбандӣ|Ирак}}
|[[22 май|22 мая]] [[Соли 2003|2003 года]] путём принятия Резолюции 1483 (2003)
|До сих пор
|
* Эмбарго в отношении оружия
* Замораживание и перевод активов
|-
|{{Парчамбандӣ|Иран}}
|[[23 декабр]]я [[Соли 2006|2006]] путём принятия Резолюцией 1737 (2006)
|20 июля 2015 года в соответствии с Резолюцией 2231 (2015)
|
* Эмбарго на поставку материалов чувствительных в плане распространения ядерной деятельности и развития программ разработки баллистических ракет
* Запрет на экспорт оружия и связанных с ним материалов;
* Запрет на поездки, замораживание активов
|-
|{{Парчамбандӣ|КНДР}}
|[[14 октябр]]я [[Соли 2006|2006 года]] путём принятия Резолюции 1718 (2006)
|До сих пор
|
* Эмбарго на поставки оружия
* Эмбарго, связанное с ядерными программами
* Запрет на экспорт в КНДР предметов роскоши
* Запрет на поездки
* Замораживание активов
|-
|{{Парчамбандӣ|Кот-д'Ивуар}}
|[[15 ноябр]]я [[Соли 2004|2004 года]] путём принятия Резолюции 1572 (2004)
|28 апреля 2016 года в соответствии с Резолюцией 2283 (2016)
|
* Эмбарго на поставки оружия
* Запрет на поездки
* Замораживание активов
* Санкции в отношении алмазов
|-
|{{Парчамбандӣ|Либерия}}
|[[19 ноябр]]я [[Соли 1992|1992]] путём принятия Резолюции 788 (1992)
|До сих пор
|
* Эмбарго на поставки оружия, включая оружие и боеприпасы, военные автотранспортные средства и технику, полувоенное снаряжение и запасные части для всего вышеупомянутого
* Запрет на импорт любой круглой древесины и лесоматериалов либерийского происхождения
* Запрет на поездки
* Замораживание активов
|-
|{{Парчамбандӣ|Ливан}}
|31 октября [[Соли 2005|2005 года]] путём принятия Резолюции 1636 (2005)
|До сих пор
|
* Запрет на поездки
* Замораживание активов
|-
|{{Флаг Ливии (1977-2011)}} [[Ливийская Арабская Джамахирия|Ливия]]
|[[31 март]]а [[Соли 1992|1992 года]] путём принятия Резолюции 748 (1992)
|[[12 сентябр]]я [[Соли 2003|2003 года]] в соответствии с Резолюцией 1506 (2003)
|
* Эмбарго на поставки оружия
* Воздушное эмбарго
* Замораживание активов
* Запрет на поставку оборудования для переработки и транспортировки нефти.
|-
|{{Парчамбандӣ|Руанда}}
|[[17 май|17 мая]] [[Соли 1994|1994 года]] путём принятия Резолюции 918 (1994)
|[[10 июл]]я [[Соли 2008|2008 года]] в соответствии с Резолюцией 1823 (2008)
|
* Эмбарго в отношении оружия
|-
|{{Парчамбандӣ|Сомали}}
|[[23 январ]]я [[Соли 1992|1992 года]] путём принятия Резолюции 733 (1992)
|До сих пор
|
* Эмбарго в отношении оружия (территориальное)
* Эмбарго в отношении оружия (целенаправленный запрет на передачу оружия физическим лицам)
* Запрет на поездки
* Замораживание активов
|-
|{{Парчамбандӣ|Судан}}
|[[30 июл]]я [[Соли 2004|2004 года]] путём принятия Резолюции 1556 (2004)
|До сих пор
|
* Эмбарго на поставки оружия
* Запрет на поездки
* Замораживание активов
|-
|{{Парчамбандӣ|Сьерра-Леоне}}
|[[8 октябр]]я [[Соли 1997|1997 года]] путём принятия Резолюции 1132 (1997)
|29 сентября 2010 года в соответствии с Резолюцией 1940 (2010)
|
* Эмбарго в отношении оружия для негосударственных субъектов
* Запрет на поездки
|-
|{{Парчамбандӣ|Югославия}} (включая Косово)
|[[25 сентябр]]я [[Соли 1991|1991]] путём принятия Резолюции 713 (1991)
|[[10 сентябр]]я [[Соли 2001|2001 года]] в соответствии с Резолюцией 1367 (2001)
|
* Всеобъемлющие санкции
|-
|{{Парчамбандӣ|Эритрея}} и {{Парчамбандӣ|Эфиопия}}
|[[17 май|17 мая]] [[Соли 2000|2000 года]] путём принятия Резолюции 1298 (2000)
|[[16 май|16 мая]] [[Соли 2001|2001 года]] (по истечении срока)
|
* Эмбарго на поставки оружия
* Запрет на предоставление технической помощи и услуг в области подготовки кадров
|-
|{{Парчамбандӣ|ЮАР|1928}}
|[[4 ноябр]]я [[Соли 1977|1977]] путём принятия Резолюции 418 (1977)
|[[25 май|25 мая]] [[Соли 1994|1994 года]] в соответствии с Резолюцией 919 (1994)
|
* Эмбарго на поставки оружия
|-
|{{Парчамбандӣ|Родезия}} (ныне [[Зимбабве]])
|[[16 декабр]]я [[Соли 1966|1966 года]] путём принятия Резолюции 232 (1966)
|[[21 декабр]]я [[Соли 1979|1979 года]] в соответствии с Резолюцией 460 (1979)
|
* Торговое эмбарго на ряд товаров
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
! width=&quot;14%&quot; |Страна
! width=&quot;22%&quot; |Введение санкций
(дата и номер Резолюции)
! width=&quot;22%&quot; |Прекращения санкций
(дата и номер Резолюции)
! width=&quot;40%&quot; |Виды санкций
|-
|{{Парчамбандӣ|Ангола}}
|[[15 сентябр]]я [[Соли 1993|1993 года]] путём принятия Резолюции 864 (1993)
|[[9 декабр]]я [[Соли 2002|2002 года]] в соответствии с Резолюцией 1448 (2002)
|
* Запрет на импорт из Анголы алмазов
* Запрет на продажу или поставку оборудования, используемого в горнодобывающей промышленности
* Запрет на продажу или поставку автотранспортных средств, или судов, или запасных частей к ним
|-
|{{Парчамбандӣ|Афганистан}}
|[[15 октябр]]я [[Соли 1999|1999 года]] путём принятия Резолюции 1267 (1999)
|До сих пор
|
* Замораживание активов
* Запрет на поездки
* Эмбарго на поставки оружия
|-
|{{Парчамбандӣ|Гаити}}
|[[16 июн]]я [[Соли 1993|1993 года]] путём принятия Резолюции 841 (1993)
|[[29 сентябр]]я [[Соли 1994|1994 года]] в соответствии с Резолюцией 944 (1994)
|
* Эмбарго на поставку оружия и нефти
* Замораживание финансовых средств
|-
|{{Парчамбандӣ|Демократическая Республика Конго}}
|[[28 июл]]я [[Соли 2003|2003 года]] путём принятия Резолюции 1493 (2003)
|До сих пор
|
* Эмбарго на поставки оружия
* Запрет на поездки, пункты
* Замораживание активов
|-
|{{Парчамбандӣ|Ирак}}, а также {{Парчамбандӣ|Кувейт}}
|[[6 август]]а [[Соли 1990|1990 года]] путём принятия Резолюции 661 (1990)
|[[22 май|22 мая]] [[Соли 2003|2003 года]] в соответствии с Резолюцией 1483 (2003)
|
* Всеобъемлющие санкции
|-
|{{Парчамбандӣ|Ирак}}
|[[22 май|22 мая]] [[Соли 2003|2003 года]] путём принятия Резолюции 1483 (2003)
|До сих пор
|
* Эмбарго в отношении оружия
* Замораживание и перевод активов
|-
|{{Парчамбандӣ|Иран}}
|[[23 декабр]]я [[Соли 2006|2006]] путём принятия Резолюцией 1737 (2006)
|20 июля 2015 года в соответствии с Резолюцией 2231 (2015)
|
* Эмбарго на поставку материалов чувствительных в плане распространения ядерной деятельности и развития программ разработки баллистических ракет
* Запрет на экспорт оружия и связанных с ним материалов;
* Запрет на поездки, замораживание активов
|-
|{{Парчамбандӣ|КНДР}}
|[[14 октябр]]я [[Соли 2006|2006 года]] путём принятия Резолюции 1718 (2006)
|До сих пор
|
* Эмбарго на поставки оружия
* Эмбарго, связанное с ядерными программами
* Запрет на экспорт в КНДР предметов роскоши
* Запрет на поездки
* Замораживание активов
|-
|{{Парчамбандӣ|Кот-д'Ивуар}}
|[[15 ноябр]]я [[Соли 2004|2004 года]] путём принятия Резолюции 1572 (2004)
|28 апреля 2016 года в соответствии с Резолюцией 2283 (2016)
|
* Эмбарго на поставки оружия
* Запрет на поездки
* Замораживание активов
* Санкции в отношении алмазов
|-
|{{Парчамбандӣ|Либерия}}
|[[19 ноябр]]я [[Соли 1992|1992]] путём принятия Резолюции 788 (1992)
|До сих пор
|
* Эмбарго на поставки оружия, включая оружие и боеприпасы, военные автотранспортные средства и технику, полувоенное снаряжение и запасные части для всего вышеупомянутого
* Запрет на импорт любой круглой древесины и лесоматериалов либерийского происхождения
* Запрет на поездки
* Замораживание активов
|-
|{{Парчамбандӣ|Ливан}}
|31 октября [[Соли 2005|2005 года]] путём принятия Резолюции 1636 (2005)
|До сих пор
|
* Запрет на поездки
* Замораживание активов
|-
|{{Флаг Ливии (1977-2011)}} [[Ливийская Арабская Джамахирия|Ливия]]
|[[31 март]]а [[Соли 1992|1992 года]] путём принятия Резолюции 748 (1992)
|[[12 сентябр]]я [[Соли 2003|2003 года]] в соответствии с Резолюцией 1506 (2003)
|
* Эмбарго на поставки оружия
* Воздушное эмбарго
* Замораживание активов
* Запрет на поставку оборудования для переработки и транспортировки нефти.
|-
|{{Парчамбандӣ|Руанда}}
|[[17 май|17 мая]] [[Соли 1994|1994 года]] путём принятия Резолюции 918 (1994)
|[[10 июл]]я [[Соли 2008|2008 года]] в соответствии с Резолюцией 1823 (2008)
|
* Эмбарго в отношении оружия
|-
|{{Парчамбандӣ|Сомали}}
|[[23 январ]]я [[Соли 1992|1992 года]] путём принятия Резолюции 733 (1992)
|До сих пор
|
* Эмбарго в отношении оружия (территориальное)
* Эмбарго в отношении оружия (целенаправленный запрет на передачу оружия физическим лицам)
* Запрет на поездки
* Замораживание активов
|-
|{{Парчамбандӣ|Судан}}
|[[30 июл]]я [[Соли 2004|2004 года]] путём принятия Резолюции 1556 (2004)
|До сих пор
|
* Эмбарго на поставки оружия
* Запрет на поездки
* Замораживание активов
|-
|{{Парчамбандӣ|Сьерра-Леоне}}
|[[8 октябр]]я [[Соли 1997|1997 года]] путём принятия Резолюции 1132 (1997)
|29 сентября 2010 года в соответствии с Резолюцией 1940 (2010)
|
* Эмбарго в отношении оружия для негосударственных субъектов
* Запрет на поездки
|-
|{{Парчамбандӣ|Югославия}} (включая Косово)
|[[25 сентябр]]я [[Соли 1991|1991]] путём принятия Резолюции 713 (1991)
|[[10 сентябр]]я [[Соли 2001|2001 года]] в соответствии с Резолюцией 1367 (2001)
|
* Всеобъемлющие санкции
|-
|{{Парчамбандӣ|Эритрея}} и {{Парчамбандӣ|Эфиопия}}
|[[17 май|17 мая]] [[Соли 2000|2000 года]] путём принятия Резолюции 1298 (2000)
|[[16 май|16 мая]] [[Соли 2001|2001 года]] (по истечении срока)
|
* Эмбарго на поставки оружия
* Запрет на предоставление технической помощи и услуг в области подготовки кадров
|-
|{{Парчамбандӣ|ЮАР|1928}}
|[[4 ноябр]]я [[Соли 1977|1977]] путём принятия Резолюции 418 (1977)
|[[25 май|25 мая]] [[Соли 1994|1994 года]] в соответствии с Резолюцией 919 (1994)
|
* Эмбарго на поставки оружия
|-
|{{Парчамбандӣ|Родезия}} (ныне [[Зимбабве]])
|[[16 декабр]]я [[Соли 1966|1966 года]] путём принятия Резолюции 232 (1966)
|[[21 декабр]]я [[Соли 1979|1979 года]] в соответствии с Резолюцией 460 (1979)
|
* Торговое эмбарго на ряд товаров
|}
[[Акс:United_Nations_Security_Council.jpg|рост|мини|350x350пкс| Совети Амнияти Ташкилоти Давлатҳои Муттахида. Мақомоти асосӣ ваколатдор оид ба татбиқи таҳримҳои СММ]]
'''Таҳримҳои СММ''' чораҳои маҷбурие мебошанд, ки [[Шӯрои Амнияти Созмони Милали Муттаҳид|аз ҷониби Шӯрои Амнияти Созмони Милали Муттаҳид]] алайҳи давлате (қисми ҳудуди он ё шахсони мушаххас муайяншуда), ки аз иҷрои ӯҳдадориҳое, ки аз муносибатҳои ҳуқуқии масъулияти байналмиллалӣ бармеоянд, саркашӣ мекунанд &lt;ref name=&quot;lukashuk&quot;&gt;{{Книга|автор=Лукашук И. И.|часть=|заглавие=Международное право. Особенная часть|оригинал=|ссылка=https://books.google.com.ua/books?id=y0-4v6lB0-sC&amp;pg=PA198&amp;lpg=PA198&amp;dq=Лукашук+Корецкий+выдающийся&amp;source=bl&amp;ots=weZ6oWIsUo&amp;sig=-ZyVft2RtkJprWJXpJBLVi5okU4&amp;hl=ru&amp;ei=MmSISpeXMIGOngOQpYXmBA&amp;sa=X&amp;oi=book_result&amp;ct=result&amp;resnum=3#v=onepage&amp;q=&amp;f=false|место=М.|издательство=|год=2002|страницы=407|isbn=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;enciclop&quot;&gt;{{Книга|автор=|часть=|заглавие=Юридична енциклопедія. П-С. 5 том|оригинал=|ссылка=|место=К.|издательство=&quot;Українська енциклопедія&quot;|год=2003|страницы=425|isbn=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;gdanov&quot;&gt;{{Книга|автор=Жданов Ю. Н.|часть=|заглавие=Принудительные меры в международном праве. Дис. д-ра юрид. наук|оригинал=|ссылка=|место=М.|издательство=|год=1999|страницы=15|isbn=}}&lt;/ref&gt;. Санксияҳои [[Созмони Милали Муттаҳид|СММ]] чораҳои фосилавӣ мебошанд, ки нисбат ба маҳкумияти шифоҳӣ сахттаранд, аммо нисбат ба истифодаи қувва камтар сахттаранд. Қарори татбиқи таҳримҳо бо   қаътномаҳои Шӯрои Амнияти СММ   гирифта мешавад.

Дар доктринаи ҳуқуқии байналмилалии [[Даҳаи 1950 (мелодӣ)|солҳои 1950]] [[Даҳаи 1980 (мелодӣ)|ва 1980]] таҳримҳо ҳамчун ҷузъи институти масъулият фаҳмида мешуданд. Вактҳои охир олимони ватанию хориҷй онҳоро ҳамчун институти мустакил чудо кардаанд &lt;ref name=&quot;lukashuk&quot;/&gt;.

Инчунин, субъектхое, ки хукуки татбики чазохоро доранд, то хол масъалаи бахсталаб &lt;ref name=&quot;lukashuk&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;enciclop&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;gdanov&quot;/&gt;. Таърихи рушди таҳримҳо беш аз ду ҳазор сол дорад. Аввалин ҳолатҳои татбиқ дар [[Юнони Қадим]] маълум буд &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.rol.ru/news/misc/news/04/03/02_045.htm|title=Краткая история санкций|author=|authorlink=|website=|description=|date=2 марта 2004|format=|publisher=|lang=ru|deadlink=no|accessdate=2009-08-18}}&lt;/ref&gt;. Дар   асрҳои миёна   чунин тадбирҳо консолидацияи меъёрӣ ва номи «   репрессия   » мегиранд. Онҳо пас аз [[Ҷанги ҷаҳонии якум|Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ]] дар Оинномаи Лигаи Миллатҳо ҳамчун таҳримҳо маълум шуданд. Пас аз таъсиси [[Созмони Милали Муттаҳид]] ин гуна тадбирҳо дар фасли VII   Оинномаи СММ сабт   шудаанд. Дар байни солҳои [[Соли 1945|1945]] ва [[Соли 1990|1990]], таҳримҳои СММ танҳо ду маротиба татбиқ карда шуданд &lt;ref name=&quot;un&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.un.org/russian/sc/committees/|title=Комитеты по санкциям ООН|author=|authorlink=|website=|description=|date=|format=|publisher=|lang=ru|deadlink=no|accessdate=2009-08-18|archiveurl=https://www.webcitation.org/653Gk77zx?url=http://www.un.org/russian/sc/committees/|archivedate=2012-01-29}}&lt;/ref&gt;.

То ба наздикӣ, онҳо ҳамаҷониба буданд ва эъломияи (мувофиқи   қатъномаҳои Шӯрои Амнияти Созмони Милали Муттаҳид   ) аз ҷониби ҳамаи кишварҳои узви Созмони Милали Муттаҳид дар бораи эмбаргои пурра ба тиҷорат бо ҳолати мавриди ҳадафи таҳримот пешбинӣ шудаанд. Чунин таҳримҳо алайҳи [[Ироқ]] ва [[Югославия]] ва то андозае камтар [[Гаитӣ|Гаити]] ва Родезияи Ҷанубӣ (ҳоло [[Зимбабве]] ) ҷорӣ карда шуданд. То имрӯз, аксари таҳримҳои СММ мамнӯъияти сафар ё яхбандии дороиҳо ба афроди дар рӯйхати сиёҳи [[Шӯрои Амнияти Созмони Милали Муттаҳид|Шӯрои Амният]] қарордошта ё эмбаргои таслиҳот алайҳи давлати мавриди ҳадаф қарор гирифтаанд. Чунин муҷозотҳоро «ҳадафнок» ё «ҳадафнок» &lt;ref&gt;{{Книга|автор=|часть=|заглавие=Targeted Sanctions Bibliography|оригинал=|ссылка=http://www.watsoninstitute.org/pub/Targeted_Sanctions_Bibliography.pdf|место=|издательство=|год=2006|страницы=|isbn=}} {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20100705235750/http://www.watsoninstitute.org/pub/Targeted_Sanctions_Bibliography.pdf |date=2010-07-05 }} {{Cite web|url=http://www.watsoninstitute.org/pub/Targeted_Sanctions_Bibliography.pdf|title=Архивированная копия|deadlink=unfit|accessdate=2009-08-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100705235750/http://www.watsoninstitute.org/pub/Targeted_Sanctions_Bibliography.pdf|archivedate=2010-07-05}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Книга|автор=|часть=|заглавие=Strengthening Targeted Sanctions|оригинал=|ссылка=http://watsoninstitute.org/pub/Strengthening_Targeted_Sanctions.pdf|место=|издательство=|год=30 March 2006|страницы=|isbn=}} {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20091015072547/http://watsoninstitute.org/pub/Strengthening_Targeted_Sanctions.pdf |date=2009-10-15 }} {{Cite web|url=http://watsoninstitute.org/pub/Strengthening_Targeted_Sanctions.pdf|title=Архивированная копия|deadlink=unfit|accessdate=2009-08-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091015072547/http://watsoninstitute.org/pub/Strengthening_Targeted_Sanctions.pdf|archivedate=2009-10-15}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Книга|автор=|часть=|заглавие=Targeted Financial Sanctions|оригинал=|ссылка=http://www.watsoninstitute.org/pub/TFS.pdf|место=|издательство=|год=2001|страницы=114|isbn=}} {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20100705235548/http://www.watsoninstitute.org/pub/TFS.pdf |date=2010-07-05 }} {{Cite web|url=http://www.watsoninstitute.org/pub/TFS.pdf|title=Архивированная копия|deadlink=unfit|accessdate=2009-08-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100705235548/http://www.watsoninstitute.org/pub/TFS.pdf|archivedate=2010-07-05}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Книга|автор=|часть=|заглавие=Background Paper of Targeted Sanctions|оригинал=|ссылка=http://www.watsoninstitute.org/pub/Background_Paper_Targeted_Sanctions.pdf|место=|издательство=|год=16-17 July 2004|страницы=|isbn=}} {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20100705235850/http://www.watsoninstitute.org/pub/Background_Paper_Targeted_Sanctions.pdf |date=2010-07-05 }} {{Cite web|url=http://www.watsoninstitute.org/pub/Background_Paper_Targeted_Sanctions.pdf|title=Архивированная копия|deadlink=unfit|accessdate=2009-08-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100705235850/http://www.watsoninstitute.org/pub/Background_Paper_Targeted_Sanctions.pdf|archivedate=2010-07-05}}&lt;/ref&gt; меноманд.

То моҳи июли соли 2021, дар давоми мавҷудияти худ, СММ 30 маротиба режимҳои таҳримиро муқаррар кардааст, ки 14-тои онҳо дар амал боқӣ мондаанд &lt;ref name=&quot;multiple&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.un.org/securitycouncil/sites/www.un.org.securitycouncil/files/subsidiary_organs_factsheets.pdf|title=Subsidiary Organs of the United Nations Security Council. Fact Sheets|author=|website=UN official website|date=16 July 2021|publisher=UN Department of Political and Peacebuilding Affairs|lang=en|accessdate=2021-10-28}}&lt;/ref&gt;. Аз режими кунунии тӯлонитарин таҳримҳо алайҳи Сомалӣ (соли 1992 ҷорӣ шудааст) ва &quot;ҷавонтарин&quot; таҳримҳо алайҳи Малӣ мебошанд (аз 5 сентябри соли 2017 амал мекунанд). Аз ҳама кӯтоҳмуддат таҳримҳо алайҳи Эфиопия/Эритрея буданд (17 майи 2000 - 15 майи 2001). ) &lt;ref name=&quot;multiple&quot; /&gt;.

== консепсия ==
Имрӯз истилоҳи таҳримҳои СММ ба ду маъно истифода мешавад. Дар зери он фаҳмида мешавад:

* ҳама гуна амале, ки Шӯрои Амният тибқи сарлавҳаи VII Оинномаи СММ андешида буд
* тадбирхое, ки танхо мувофики моддаи 41 Устави Ташкилоти Давлатҳои Муттахида андешида мешаванд, ки онҳо танхо мачбуркунии ғайрихарбиро дарбар мегиранд.

=== Муносибати мафҳуми «тадбирҳои маҷбурӣ» ба истилоҳи «санксияҳо» ===

=== Намудҳои ҷазо ===
Таҷрибаи татбиқи таҳримҳо дар тӯли зиёда аз ним асри мавҷудияти СММ барои ба низом даровардани шаклу навъҳои онҳо заминаи назаррас фароҳам овард. Дар адабиёти њуқуқии байналмилалї кўшишњо барои додани таснифи муайяни муљозот борњо дида мешаванд &lt;ref&gt;Например:
&lt;/ref&gt;. Аммо таҳримҳои гуногуни илмӣ ё рӯйхати хеле васеъ ё хеле танги воситаҳои қонунӣ ва баъзан ғайриқонунӣ, маҷбуркуниро фаро гирифтанд. Дар асоси гуфтаҳои боло метавон чунин таснифоти муҷозоти ҳуқуқии байналмилалии дорои хусусияти умумиро дод. Санксияҳое, ки аз ҷониби давлатҳо ё ташкилотҳои байналмилалӣ дар асоси қатъномаҳои Шӯрои Амният, ки мутобиқи боби VII Оинномаи СММ қабул шудаанд, амалӣ карда мешаванд:

: як. '''Тиҷоратӣ ё тиҷоратӣ''' :
:: а) эмбаргои пурра (ҳаматарафа);
:: б) эмбаргои қисман (интихобӣ);
:: в) қатъ гардидани нигоҳдорӣ;
: 2. '''Молиявӣ''' :
:: а) боздоштани дороиҳои хориҷии давлат;
:: в) маҳдуд кардани дастрасӣ ба бозорҳои молиявӣ
:: г) қатъ намудани кумаки молиявӣ;
: 3. '''Санксияҳои ҳаракат''' :
:: а) манъи њаракати шахсони алоњида ё гурўњњои шахсон берун аз сарњади давлаташон;
:: б) манъи ҳаракати ҳама гуна воситаи алоқа (дар аксари мавридҳо алоқаи ҳавоӣ);
: чор. '''Дипломатӣ''' :
:: а) пурра ё қисман хориҷ кардани кормандони намояндагиҳои дипломатӣ аз кишвари таҳти таҳримот;
:: б) лағви раводидҳои дипломатӣ;
: 5. '''Варзиш ва фарҳанг''' :
:: а) манъи иштирок дар мусобиқаҳои варзишии шахсон ё гурўҳи шахсоне, ки намояндагии кишварро таҳти муҷозот қарор медиҳанд;
:: б) қатъ намудани ҳамкориҳои илмию техникӣ ва фарҳангӣ тавассути мубодила ва сафарҳо бо иштироки шахсон ё гурӯҳи шахсони намояндагии кишвари таҳти таҳримот қарордошта;
: 6. '''Санксияҳои мурофиавӣ''' :
:: а) Қатъ ё маҳрум кардан аз ҳуқуқи овоздиҳӣ;
:: б) маҳрум кардан аз ҳуқуқи намояндагӣ дар мақомоти интихобии ташкилоти байналмилалӣ ;
:: в) рад кардан ё хориҷ кардан аз узвият дар ташкилоти байналмилалӣ;

Санксияҳои маъмултарини имрӯза чунин намудҳои таҳримҳои СММ мебошанд, ки:

* '''манъи сафар'''. Онҳо танҳо нисбат ба шахсоне, ки барои рафтори ғайриқонунии давлат гунаҳкоранд, татбиқ карда мешаванд ва дар манъ кардани тарки ин шахсон аз қаламрави давлати худ ифода карда мешаванд.
* '''яхбандии дороиҳо'''. Онҳо танҳо нисбати шахсоне, ки барои рафтори ғайриқонунии давлат масъуланд, татбиқ карда мешаванд ва дар манъ кардани истифодаи дороиҳои берун аз ҳудуди давлаташон ҷойгирбуда ифода карда мешаванд.
* '''эмбаргои ярок'''. Онҳо ба мукобили давлат умуман ба кор бурда мешаванд ва дар манъ кардани хамаи давлатҳои дигар ба микдор, микдор ва дар шартхое, ки Совети Амнияти Ташкилоти Давлатҳои Муттахида пешбинй кардааст, додани ярок ё кисмҳои комплекей ифода меёбад.

== Таърихи таҳримҳои СММ ==
То дар Оинномаи Созмони Милали Муттаҳид муқаррар карда шудани таҳримҳо (дар Оиннома онҳоро “тадбирҳои маҷбурӣ” меноманд) онҳо таҳаввулоти тӯлониеро паси сар карда, ба давраҳои гуногуни таърихии инкишофи муносибатҳои байналмиллалӣ тағйир ва мутобиқ мешаванд. Дар муддати тӯлонӣ, ин гуна чораҳо ҳамчун репрессия номида мешуданд, пас аз таъсиси Лигаи Миллатҳо истилоҳи таҳримот паҳн шуд.

== Тартиби татбиқи таҳримҳо ==

== Рӯйхати сиёҳ ==
Бо дарназардошти он, ки Шӯрои Амнияти Созмони Милали Муттаҳид ба амалияи “санксияҳои ҳадафнок” алайҳи шахсоне гузашт, ки бевосита дар қабули қарор аз номи давлат гунаҳкоранд ё дар иҷрои ин қарор саҳм доранд, ба истилоҳ “сиёҳ. руйхатхо» тартиб дода шуданд, ки дар онҳо фамилия шахсони дар боло зикршуда навишта шудаанд. Рӯйхатҳоро ниҳодҳои ёрирасони Шӯрои Амнияти СММ – кумитаҳои таҳримӣ тартиб медиҳанд.
[[Акс:ICPO-Interpol_Lione.JPG|рост|мини| Идораи Интерпол]]
Ин кумитаҳо чунин маълумотро ҳам аз кишварҳои мухталиф ва ҳам аз созмонҳои мухталифи байналмилалӣ, аз қабили [[Интерпол]], мегиранд. Дар вактҳои охир руйхатхо бевосита ба худи резолюцияе дохил карда шуданд, ки режими чазохоро чорй мекунанд ё пурзур мекунанд. Барои тартиби ворид кардани чунин рӯйхатҳо, инчунин тартиби ҳазф кардан ва бозхонд аз он, кумитаҳои таҳримот Роҳнамои мувофиқро қабул мекунанд, ки ба ҳамон стандарт наздиканд. То имрӯз чунин рӯйхатҳо барои [[Сумолӣ|Сомалӣ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.un.org/russian/sc/committees/751/|title=Комитет по санкциям в отношении Сомали|author=|date=|publisher=|deadlink=no|accessdate=2009-08-17|archiveurl=https://www.webcitation.org/653Gm7WHG?url=http://www.un.org/russian/sc/committees/751/|archivedate=2012-01-29}}&lt;/ref&gt;, [[Сиерра-Леоне|Серра-Леоне]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.un.org/russian/sc/committees/1132/|title=Комитет по санкциям в отношении Сьерра-Леоне|author=|date=|publisher=|deadlink=no|accessdate=2009-08-17|archiveurl=https://www.webcitation.org/653GmbX0g?url=http://www.un.org/russian/sc/committees/1132/|archivedate=2012-01-29}}&lt;/ref&gt;, [[Либерия]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.un.org/russian/sc/committees/1521/|title=Комитет по санкциям в отношении Либерии|author=|date=|publisher=|deadlink=no|accessdate=2009-08-17|archiveurl=https://www.webcitation.org/653Gn9Tbt?url=http://www.un.org/russian/sc/committees/1521/|archivedate=2012-01-29}}&lt;/ref&gt;, [[Ҷумҳурии Демократии Конго]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.un.org/russian/sc/committees/1533/|title=Комитет по санкциям в отношении Демократической Республики Конго|author=|date=|publisher=|deadlink=no|accessdate=2009-08-17|archiveurl=https://www.webcitation.org/653GncwHq?url=http://www.un.org/russian/sc/committees/1533/|archivedate=2012-01-29}}&lt;/ref&gt;, [[Кот-д’Ивуар|Кот-д'Ивуар]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.un.org/russian/sc/committees/1572/|title=Комитет по санкциям в отношении Кот-д’Ивуара|author=|date=|publisher=|deadlink=no|accessdate=2009-08-17|archiveurl=https://www.webcitation.org/653Go5964?url=http://www.un.org/russian/sc/committees/1572/|archivedate=2012-01-29}}&lt;/ref&gt;, [[Судон]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.un.org/russian/sc/committees/1591/|title=Комитет по санкциям в отношении Судана|author=|date=|publisher=|deadlink=no|accessdate=2009-08-17|archiveurl=https://www.webcitation.org/653GojZlY?url=http://www.un.org/russian/sc/committees/1591/|archivedate=2012-01-29}}&lt;/ref&gt;, [[Лубнон]] &lt;ref name=&quot;un.org&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.un.org/russian/sc/committees/1636/|title=Комитет по санкциям в отношении Ливана|author=|date=|publisher=|deadlink=no|accessdate=2009-08-17|archiveurl=https://www.webcitation.org/653GpErXg?url=http://www.un.org/russian/sc/committees/1636/|archivedate=2012-01-29}}&lt;/ref&gt; тартиб дода шудаанд.&lt;ref name=&quot;un.org&quot;/&gt;, [[Эрон]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.un.org/russian/sc/committees/1737/|title=Комитет по санкциям в отношении Ирана|author=|date=|publisher=|deadlink=no|accessdate=2009-08-17|archiveurl=https://www.webcitation.org/653GphX4Z?url=http://www.un.org/russian/sc/committees/1737/|archivedate=2012-01-29}}&lt;/ref&gt;, [[Ҷумҳурии Халқӣ-Демократии Корея|Кореяи Шимолӣ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.un.org/russian/sc/committees/1718/|title=Комитет по санкциям в отношении Северной Кореи|author=|date=|publisher=|deadlink=no|accessdate=2009-08-17|archiveurl=https://www.webcitation.org/653GqBteB?url=http://www.un.org/russian/sc/committees/1718/|archivedate=2012-01-29}}&lt;/ref&gt; ва Ал-Қоида ва [[Толибон]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.un.org/russian/sc/committees/1267/|title=Комитет по санкциям в отношении движения «Аль-Каида» и «Талибан»|author=|date=|publisher=|deadlink=no|accessdate=2009-08-17|archiveurl=https://www.webcitation.org/653GqgfxO?url=http://www.un.org/russian/sc/committees/1267/|archivedate=2012-01-29}}&lt;/ref&gt;.

== Ҳама ҳолатҳои татбиқи таҳримҳои СММ ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
! width=&quot;14%&quot; |Страна
! width=&quot;22%&quot; |Введение санкций
(дата и номер Резолюции)
! width=&quot;22%&quot; |Прекращения санкций
(дата и номер Резолюции)
! width=&quot;40%&quot; |Виды санкций
|-
|{{Парчамбандӣ|Ангола}}
|[[15 сентябр]]я [[Соли 1993|1993 года]] путём принятия Резолюции 864 (1993)
|[[9 декабр]]я [[Соли 2002|2002 года]] в соответствии с Резолюцией 1448 (2002)
|
* Запрет на импорт из Анголы алмазов
* Запрет на продажу или поставку оборудования, используемого в горнодобывающей промышленности
* Запрет на продажу или поставку автотранспортных средств, или судов, или запасных частей к ним
|-
|{{Парчамбандӣ|Афганистан}}
|[[15 октябр]]я [[Соли 1999|1999 года]] путём принятия Резолюции 1267 (1999)
|До сих пор
|
* Замораживание активов
* Запрет на поездки
* Эмбарго на поставки оружия
|-
|{{Парчамбандӣ|Гаити}}
|[[16 июн]]я [[Соли 1993|1993 года]] путём принятия Резолюции 841 (1993)
|[[29 сентябр]]я [[Соли 1994|1994 года]] в соответствии с Резолюцией 944 (1994)
|
* Эмбарго на поставку оружия и нефти
* Замораживание финансовых средств
|-
|{{Парчамбандӣ|Демократическая Республика Конго}}
|[[28 июл]]я [[Соли 2003|2003 года]] путём принятия Резолюции 1493 (2003)
|До сих пор
|
* Эмбарго на поставки оружия
* Запрет на поездки, пункты
* Замораживание активов
|-
|{{Парчамбандӣ|Ирак}}, а также {{Парчамбандӣ|Кувейт}}
|[[6 август]]а [[Соли 1990|1990 года]] путём принятия Резолюции 661 (1990)
|[[22 май|22 мая]] [[Соли 2003|2003 года]] в соответствии с Резолюцией 1483 (2003)
|
* Всеобъемлющие санкции
|-
|{{Парчамбандӣ|Ирак}}
|[[22 май|22 мая]] [[Соли 2003|2003 года]] путём принятия Резолюции 1483 (2003)
|До сих пор
|
* Эмбарго в отношении оружия
* Замораживание и перевод активов
|-
|{{Парчамбандӣ|Иран}}
|[[23 декабр]]я [[Соли 2006|2006]] путём принятия Резолюцией 1737 (2006)
|20 июля 2015 года в соответствии с Резолюцией 2231 (2015)
|
* Эмбарго на поставку материалов чувствительных в плане распространения ядерной деятельности и развития программ разработки баллистических ракет
* Запрет на экспорт оружия и связанных с ним материалов;
* Запрет на поездки, замораживание активов
|-
|{{Парчамбандӣ|КНДР}}
|[[14 октябр]]я [[Соли 2006|2006 года]] путём принятия Резолюции 1718 (2006)
|До сих пор
|
* Эмбарго на поставки оружия
* Эмбарго, связанное с ядерными программами
* Запрет на экспорт в КНДР предметов роскоши
* Запрет на поездки
* Замораживание активов
|-
|{{Парчамбандӣ|Кот-д'Ивуар}}
|[[15 ноябр]]я [[Соли 2004|2004 года]] путём принятия Резолюции 1572 (2004)
|28 апреля 2016 года в соответствии с Резолюцией 2283 (2016)
|
* Эмбарго на поставки оружия
* Запрет на поездки
* Замораживание активов
* Санкции в отношении алмазов
|-
|{{Парчамбандӣ|Либерия}}
|[[19 ноябр]]я [[Соли 1992|1992]] путём принятия Резолюции 788 (1992)
|До сих пор
|
* Эмбарго на поставки оружия, включая оружие и боеприпасы, военные автотранспортные средства и технику, полувоенное снаряжение и запасные части для всего вышеупомянутого
* Запрет на импорт любой круглой древесины и лесоматериалов либерийского происхождения
* Запрет на поездки
* Замораживание активов
|-
|{{Парчамбандӣ|Ливан}}
|31 октября [[Соли 2005|2005 года]] путём принятия Резолюции 1636 (2005)
|До сих пор
|
* Запрет на поездки
* Замораживание активов
|-
|{{Флаг Ливии (1977-2011)}} [[Ливийская Арабская Джамахирия|Ливия]]
|[[31 март]]а [[Соли 1992|1992 года]] путём принятия Резолюции 748 (1992)
|[[12 сентябр]]я [[Соли 2003|2003 года]] в соответствии с Резолюцией 1506 (2003)
|
* Эмбарго на поставки оружия
* Воздушное эмбарго
* Замораживание активов
* Запрет на поставку оборудования для переработки и транспортировки нефти.
|-
|{{Парчамбандӣ|Руанда}}
|[[17 май|17 мая]] [[Соли 1994|1994 года]] путём принятия Резолюции 918 (1994)
|[[10 июл]]я [[Соли 2008|2008 года]] в соответствии с Резолюцией 1823 (2008)
|
* Эмбарго в отношении оружия
|-
|{{Парчамбандӣ|Сомали}}
|[[23 январ]]я [[Соли 1992|1992 года]] путём принятия Резолюции 733 (1992)
|До сих пор
|
* Эмбарго в отношении оружия (территориальное)
* Эмбарго в отношении оружия (целенаправленный запрет на передачу оружия физическим лицам)
* Запрет на поездки
* Замораживание активов
|-
|{{Парчамбандӣ|Судан}}
|[[30 июл]]я [[Соли 2004|2004 года]] путём принятия Резолюции 1556 (2004)
|До сих пор
|
* Эмбарго на поставки оружия
* Запрет на поездки
* Замораживание активов
|-
|{{Парчамбандӣ|Сьерра-Леоне}}
|[[8 октябр]]я [[Соли 1997|1997 года]] путём принятия Резолюции 1132 (1997)
|29 сентября 2010 года в соответствии с Резолюцией 1940 (2010)
|
* Эмбарго в отношении оружия для негосударственных субъектов
* Запрет на поездки
|-
|{{Парчамбандӣ|Югославия}} (включая Косово)
|[[25 сентябр]]я [[Соли 1991|1991]] путём принятия Резолюции 713 (1991)
|[[10 сентябр]]я [[Соли 2001|2001 года]] в соответствии с Резолюцией 1367 (2001)
|
* Всеобъемлющие санкции
|-
|{{Парчамбандӣ|Эритрея}} и {{Парчамбандӣ|Эфиопия}}
|[[17 май|17 мая]] [[Соли 2000|2000 года]] путём принятия Резолюции 1298 (2000)
|[[16 май|16 мая]] [[Соли 2001|2001 года]] (по истечении срока)
|
* Эмбарго на поставки оружия
* Запрет на предоставление технической помощи и услуг в области подготовки кадров
|-
|{{Парчамбандӣ|ЮАР|1928}}
|[[4 ноябр]]я [[Соли 1977|1977]] путём принятия Резолюции 418 (1977)
|[[25 май|25 мая]] [[Соли 1994|1994 года]] в соответствии с Резолюцией 919 (1994)
|
* Эмбарго на поставки оружия
|-
|{{Парчамбандӣ|Родезия}} (ныне [[Зимбабве]])
|[[16 декабр]]я [[Соли 1966|1966 года]] путём принятия Резолюции 232 (1966)
|[[21 декабр]]я [[Соли 1979|1979 года]] в соответствии с Резолюцией 460 (1979)
|
* Торговое эмбарго на ряд товаров
|}

== Равандҳои таҳримҳои байналмилалӣ ==

[[Гурӯҳ:Ҳуқуқи байналмилалӣ]]
[[Гурӯҳ:Созмони Милали Муттаҳид]]
[[Гурӯҳ:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>johfjou7tajyexcjnngfl940n9s0myw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҳусейн Сайдалиевич Аҳмадов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297597</id>
    <revision>
      <id>1307217</id>
      <parentid>1296351</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:50:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4963" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}

'''Аҳмадов Ҳусейн Сайдалиевич''' (тав. [[Соли 1950|1950]]) — [[сиёсатмадор]]и [[Чеченҳо|чечен]]. Раиси Шӯрои Олии ҶШС Чечену Ингуш (1991), раиси парлумони Ҷумҳурии эътирофнашудаи Чеченистони Ичкерия (1991-1993), котиби давлатии Ҷумҳурии Чеченистони Ичкерия (1999-? ).

== Зиндагинома ==
Соли 1950 {{Sfn|igpi}} дар ҶШС Қазоқистон &lt;ref name=&quot;labyrinth.ru&quot;&gt;[http://www.labyrinth.ru/content/card.asp?cardid=15326 АХМАДОВ Хусейн Сайдалиевич]&lt;/ref&gt; таваллуд шудааст. [[Факулта]]и таърихи Донишгоҳи давлатии Чечену Ингушро хатм кардааст {{Sfn|igpi}}. Дар Пажӯҳишгоҳи таърих, иқтисод, ҷомеашиносӣ ва филологияи Чечену Ингуш ба ҳайси ходими илмӣ кор кардааст {{Sfn|igpi}}. Дар охири [[Садаи XIX|асри 19]] таърихи Чечену Ингушистонро омухт. Азбаски ӯ консепсияи расмии «дохилшавии ихтиёрии Чечен-Ингушетия ба Русия»-ро танқид кард, дар аввали соли 1985 &lt;ref name=&quot;labyrinth.ru&quot; /&gt; маҷбур шуд, ки институтро тарк кунад ва дар деҳаи Джалка &lt;ref name=&quot;labyrinth.ru&quot; /&gt; {{Sfn|igpi}} кор кунад.

Дар ҳодисаҳои сентябри соли 1991 дар Грозний {{Sfn|igpi}} фаъолона иштирок кардааст. 15 сентябри соли 1991 раиси Шӯрои олии муваққати Чечену Ингушетия шуд {{Sfn|igpi2}}, ки аз ҷонибдорони ОКЧН ва Шӯрои Олии Чечену Ингушетия ташкил шуда буд. 1 октябри соли 1991 бо супориши Шурои Олӣ дар бораи таксим шудани Ҷумҳурии Чечену Ингуш ба Чумхурии мустақили Чеченистон (Нохчи-чо) ва Чумхурии Ингушистон дар ҳайати РСФСР эълон кард {{Sfn|igpi2}}. Аммо пас аз 4 рӯз, аксарияти аъзои нерӯҳои ҳавоӣ ин тасмими раиси худро лағв карданд ва ӯро аз вазифа озод карданд {{Sfn|igpi2}} &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.knowbysight.info/1_RSFSR/07728.asp|title=Высшие органы государственной власти Чечено-Ингушской АССР - Чечено-Ингушской Республики|deadlink=yes|accessdate=2019-07-30|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190730113305/http://www.knowbysight.info/1_RSFSR/07728.asp|archivedate=2019-07-30}}&lt;/ref&gt;.

28 октябри соли 1991 вакили парлумони Ҷумҳурии Чеченистон интихоб шуд. 2 ноябр раиси парлумон шуд &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20190511030959/http://www.knowbysight.info/1_RSFSR/09176.asp|title=Чеченская Республика Нохчи-чо|website=Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898 - 1991|accessdate=2019-01-01}}&lt;/ref&gt; {{Sfn|igpi2}}. Вай бар зидди кӯшишҳои президент Ҷоҳар Дудаев барои азхуд кардани ваколатҳои ғайриконститутсионӣ эътироз кард. Вай тарафдори ташкили ҳукумати назди парламент мебошад. Ӯ хостори назорати парлумонӣ аз болои фаъолияти вазорату идораҳо шуд {{Sfn|igpi}}.

Аввали моҳи майи соли 1993 аксари вакилони парлумон алайҳи Дудаев изҳори назар карданд. Аҳмадов аз вазифаи раиси парламент истеъфо дод. Моҳи августи соли 1993 парлумон аз ваколатҳои парлумонӣ маҳрум карда шуд {{Sfn|igpi}}.

Аз соли 1994 инҷониб дар муборизаҳои сиёсӣ фаъолона иштирок накардааст. Вай вуруди нерӯҳои Русия ба Чеченистонро маҳкум кард. Ӯ дар муқовимати мусаллаҳона иштирок накард {{Sfn|igpi}}.

Аз июни соли 1999 - Котиби давлатии Ҷумҳурии Чеченистони Ичқерия {{Sfn|igpi}}.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Википедиа:Зиндагиномаи муосирон]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1950]]</text>
      <sha1>off1aumjbk93d54t2gn4j8v5h3290rd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Муқовимати ғайризӯроварӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297640</id>
    <revision>
      <id>1307237</id>
      <parentid>1296731</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:02:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13626" xml:space="preserve">'''Муқовимати ғайризӯроварӣ''' ё '''Муқовимати бидуни зӯроварӣ''' —  муборизаи бидуни хушунат назария ва амалияи расидан ба ҳадафҳои сиёсӣ бидуни истифодаи хушунат аст. Ин тавассути нофармонии шаҳрвандӣ, корпартоиҳо, ҳамкорӣ накардан, бойкотҳо, эътирозҳои рамзӣ ва ғайра ба даст меояд.
[[Акс:Gandhi Salt March.jpg|thumb|295px| Ҳиндустон, 12 марти соли 1930]]
Тадқиқотҳо нишон медиҳанд, ки эътирозҳои осоишта нисбат ба эътирозҳои хушунатомез самараноктаранд кӯшиши ба ақл ва эҳсоси тарафи муқобил муроҷиат кардан, маҷбур кардани он ба эътирофи дурустӣ ва бартарии ахлоқии иштирокчиёни муқовимат аст. Ҳангоми муқовимат ба таҷовузи беруна, чунин тахмин карда мешавад, ки истифодаи [[муқовимати бидуни зӯроварӣ]] бояд сарбозони душманро рӯҳафтода кунад, онҳоро ба дурустии амалиёти давлати худ шубҳа кунад.

Муборизаи бидуни хушунат имкон медиҳад, ки чунин мубориза бурда шавад, ки гарчанде ки ба хашму ғазаб нисбат ба беадолатӣ ва зуроварӣ асос ёфта бошад ҳам, бо вуҷуди ин дар байни ҷанговарон хашму ғазаб ва адоватро бедор намекунад. Дар мавридҳои задухӯрдҳои дохили-миллӣ маълум аст, ки оштинопазирӣ, кинаю адоват ва нигоҳ доштани бегонагии байни ҳамдигар ба ҳалли онҳо мусоидат намекунад, зеро дар хар як натиҷаи мубориза одамоне, ки тарафҳои ба ҳам муқобил мебароянд, бояд якҷоя зиндагӣ кунанд. Истифодаи пайвастаи зӯроварӣ дар чунин низоъҳо волоияти қонунро ҳифз мекунад ва шаъну шарафи инсонро ҳифз мекунад.

Тарафдорони муносибати меъёрӣ нисбат ба зуроварӣ характери принсипиалии беэътибориро таъкид мекунанд. Онҳо боварӣ доранд, ки дар хар як холати муқобилияти бесилоҳ бояд на танхо аз мақсади бевосита, балки аз афкори олй, эътиқоди динӣ, принсипҳои ахлоқӣ хам илҳом гирифта шавад. Онҳо чунин мешуморанд, ки техникаи муборизаи ғайриқонунӣ метавонад бо устувории бештар амалӣ карда шавад, агар одамон принсипҳои мувофиқро эътироф кунанд, на танҳо тактикаи самараноктаринро аз мулоҳизаҳои имконпазири эҳтиёткорӣ, амалия интихоб кунанд. 
== Назария ==
[[Акс: Mahatma Gandhi Ghp.jpg|Мақбараи Аттор|right]]
Бори аввал мавҳуми &quot;Муқовимати ғайризӯроварӣ&quot; аз ҷониби [[Маҳатма Гандӣ]] асоснок карда шуд, ки ӯ онро «Сатяграха» номид. Идеяи зӯроварӣ накардани Гандӣ на танҳо ба фарҳанг ва дини қадимаи [[Ҳиндустон]] асос ёфтааст, балки ба он анъанаҳои насронӣ, ҷустуҷӯҳои ахлоқии Ҳенри Торо, Ралф Эмерсон, инчунин назарияи [[Лев Толстой]] дар бораи «муқовимат ба бадӣ бо зӯроварӣ» дар Русия дар охири асри 19 маъмул аст. Нақши Ганди пеш аз ҳама дар он буд, ки бори аввал ба амалияи зӯроварӣ андозагирии геополитикӣ дод. Ҳама ҳаракатҳои минбаъда, ки идеяи муқовимати ғайриқонунӣ (муборизаи халқҳои [[Африқои Тропикӣ]] барои истиқлол, муборизаи аҳолии зангиҳои [[Иёлоти Муттаҳида]] бо роҳбарии [[Мартин Лютер Кинг]] ) мебошанд.барои ҳуқуқҳои шаҳрвандӣ ва ғайра) ба таҷрибаи муборизаи Ҳиндустон асос ёфта, аз он илҳом гирифтаанд.

Муҳаққиқи амрикоӣ Ҷин Шарп дар назарияи Муқовимати ғайризӯроварӣ саҳм гузоштааст. Шарп ва пайравони у роҳи универсалӣ ва доктринаи муқовимати ғайризӯровариро, ки [[Маҳатма Гандӣ|Гандӣ]] кор карда баромада буд, пеш гирифтанд. Натиҷаи кори онҳо ба дараҷаи техника, яъне усулҳои конкретии амалӣ барои истифода тайёр расондани идеяҳои муборизаи беамон буд. Китобҳои Шарп ба даҳҳо забон тарҷума шудаанд ва ҳамчун дастурҳои амалӣ барои ташкили эътирозҳои ғайризӯроварӣ васеъ истифода мешаванд.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.bbc.co.uk/russian/international/2012/02/120217_gene_sharp_revolutions_interview.shtml |title=«Идеолог „цветных революций“ о русском следе своего метода», Би-Би-Си, 22.02.2012. |access-date=2014-11-21 |archive-date=2013-06-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130621213113/http://www.bbc.co.uk/russian/international/2012/02/120217_gene_sharp_revolutions_interview.shtml |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;.
Дар баробари ин, Ҷин Шарп ҳамроҳ бо Брюс Ҷенкинс назарияи муқовимат ба табаддулотҳоеро таҳия кард, ки аз рӯи усулҳои муборизаи бидуни зӯроварӣ ташкил карда шудаанд. Дар ин самт методологияи амалҳои «ғайризӯроварӣ» ба таври муқобил – нигоҳ доштани тартиботи сиёсӣ истифода мешавад.
Идеологҳои муқовимати бидуни зӯроварӣ ҳамчун иҷрои вазифаи динӣ ва ахлоқии марбут ба худшиносии рӯҳонӣ [[Маҳатма Гандӣ]], пешвои муборизаи («Сатяграха» ) бар зидди табъиз алайҳи ҳиндуҳо буданд.дар Африқои Чанубӣ ва баъдтар муборизаи зидди ҳукмронии мустамликавии Англия дар Ҳиндустон ва [[Мартин Лютер Кинг]], рохбари харакати хукукҳои граждании сиёхпуст дар [[ИМА]]. Тарафдорони ин равиш инчунин аз он нигаронанд, ки муқовимати безӯроварӣ метавонад ҳамчун воситаи муассир барои расидан ба ҳадафҳои ношоиста мавриди истифода шавад. Манфиатҳои шахсӣ, ғаразноке, ки бо роҳи муборизаи  муҳофизат карда мешаванд, ба организми ҷамъиятӣ таъсири харобиовар расонда, манбаи беадолатии нав шуда метавонанд.

== Самаранокӣ ==
Тавре, ки сиёсатшинос Эрика Ченовес нишон дод, муқовимати бидуни зӯроварӣ роҳи муассиртарини маҷбур кардани элитаи ҳукмрон ба тағирот ва гузашт кардан аст &lt;ref&gt;[http://www.bbc.com/future/story/20190513-it-only-takes-35-of-people-to-change-the-world  «It-only-takes-35-of-people-to-change-the-world»] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20190514095851/http://www.bbc.com/future/story/20190513-it-only-takes-35-of-people-to-change-the-world |date=2019-05-14 }}, BBC, 14.05.2019&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.nonviolent-conflict.org/resource/success-nonviolent-civil-resistance/ |title=«success-nonviolent-civil-resistance» |access-date=2019-05-14 |archive-date=2019-05-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190514093007/https://www.nonviolent-conflict.org/resource/success-nonviolent-civil-resistance/ |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;. Бо вуҷуди ин, баъзе пажӯҳишҳо иддао доранд, ки тазоҳуроти осоишта нисбат ба эътирозҳои хушунатомез тақрибан ду маротиба муассиртар аст; ва барои муваффақият иштирок дар эътирозҳои 3,5% аҳолии кишвар зарур аст &lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/future/article/20190513-it-only-takes-35-of-people-to-change-the-world  It only takes 3,5 % of people to change the world] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20191020040015/https://www.bbc.com/future/article/20190513-it-only-takes-35-of-people-to-change-the-world |date=2019-10-20 }}, BBC, 20.10.2019&lt;/ref&gt;.
== Адабиёт ==
* [http://www.aeinstein.org/wp-content/uploads/2013/10/FDTD_Russian.pdf Д. Шарп «От диктатуры к демократии»]{{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20150404181654/http://www.aeinstein.org/wp-content/uploads/2013/10/FDTD_Russian.pdf |date=2015-04-04 }}.
* [http://www.aeinstein.org/wp-content/uploads/2014/12/198-Methods.pdf Д. Шарп «198 методов ненасильственных действий»]{{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20161130193724/http://www.aeinstein.org/wp-content/uploads/2014/12/198-Methods.pdf |date=2016-11-30 }}.
* [http://landdestroyer.blogspot.com.by/2011/11/how-to-start-wall-street-backed.html How to Start a (Wall Street-backed) Revolution]{{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20160819001332/http://landdestroyer.blogspot.com.by/2011/11/how-to-start-wall-street-backed.html |date=2016-08-19 }}{{ref-en}}, [https://web.archive.org/web/20140308163024/http://mirpolitiki.net/politika/kak_organizovat_cvetnuju_revoljuciju_v_interesakh_uoll_strit/ перевод]{{ref-ru}}.
* [http://isip.su/ru/books/7 С. Цатурян «Ненасильственная революция. От теории к практике»]{{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20161112021327/http://isip.su/ru/books/7 |date=2016-11-12 }}
* [https://www.nonviolent-conflict.org/wp-content/uploads/2016/12/CV_a-first-look-pamphlet-Russian.pdf Гражданское сопротивление: с первого взгляда]{{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20220105144739/https://www.nonviolent-conflict.org/wp-content/uploads/2016/12/CV_a-first-look-pamphlet-Russian.pdf |date=2022-01-05 }}

== Пайвандҳо ==
* [http://krotov.info/spravki/temy/n/nenasilie.htm Раздел «Ненасилие» в библиотеке [[Кротов, Яков Гавриилович|Я. Г. Кротова]]]
* М.Стефан, Э.Ченовет [http://dialogs.org.ua/crossroad_full.php?m_id=15126 Почему гражданское сопротивление — работает? Стратегическая логика ненасильственного конфликта]{{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20101011071045/http://krotov.info/spravki/temy/n/nenasilie.htm |date=2010-10-11 }}
* В. Мейерс [http://yar.anarhist.org/library/theory/t_mod_58.htm Ненасилие и его насильственные последствия]{{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20160313030046/http://yar.anarhist.org/library/theory/t_mod_58.htm |date=2016-03-13 }}
* М. Ауер [http://www.peaceculture.net/krieg-ru/seltsame-ru.htm Странная война]{{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20090514061105/http://www.peaceculture.net/krieg-ru/seltsame-ru.htm |date=2009-05-14 }}
* Томас Мертон [http://baltkavkaz.org/blog/node/2 Ненасильственное сопротивление фашизму]{{Недоступная ссылка|date=Октябрь 2018 |bot=InternetArchiveBot }}
* Д. МакРейнольдс [http://www.nonviolence.org/issues/philosophy-nonviolence.php Философия ненасилия]{{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070508194752/http://www.nonviolence.org/issues/philosophy-nonviolence.php |date=2007-05-08 }}{{ref-en}}
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Муқовимати ғайризӯроварӣ|*]]
[[Гурӯҳ:Намудҳои муқовимат]]</text>
      <sha1>qmtnr83yl16ow8ox75fhklynpfyd6un</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мария Ресса</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297653</id>
    <revision>
      <id>1307317</id>
      <parentid>1297759</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:52:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10815" xml:space="preserve">{{Шахс}}
'''Мария Анжелита Ресса''' ({{Lang-en|Maria Angelita Ressa}}{{ВД-Дебоча}} ) — рӯзноманигор ва нависандаи филиппинӣ-амрикоӣ, ҳаммуассис ва мудири кулли веб-сайти хабарии интернетии «Rappler» аст. Аввалин барандаи [[ҷоизаи Нобел]] аз [[Филиппин]] &lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://www.cbc.ca/news/world/democracy-as-we-know-it-is-dead-filipino-journalists-fight-fake-news-1.4086920|title='Democracy as we know it is dead': Filipino journalists fight fake news|work=CBC News|date=April 27, 2017|first=Adrienne|author=Arsenault}}&lt;/ref&gt;.

== Зиндагинома ==

=== Солҳои аввал ===
Мария Ресса 2 октябри соли 1963 дар [[Манила]] таваллуд шудааст. Падараш вақте ки ӯ ҳамагӣ яксола буд, даргузашт. Модараш бо як амрикоӣ издивоҷ кард ва Мария Анжелита аз соли 1973 то 1986 дар [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]] зиндагӣ карда, [[Донишгоҳи Принстон]]ро хатм кардааст &lt;ref name=&quot;scmp.com&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.scmp.com/magazines/post-magazine/long-reads/article/3011509/maria-ressa-duterte-critic-and-guardian-truth|title='Journalists are under attack globally': Maria Ressa|website=South China Morning Post|date=May 26, 2019|lang=en|accessdate=June 17, 2020}}&lt;/ref&gt;.

=== Фаъолияти меҳнатӣ ===
Мария Анжелита дар соли 1986, пас аз «инқилоби зард» ба ватанаш баргашт ва дар телевизион кор кард. Аз соли 1987 то 1995 сардори дафтари [[CNN]] дар [[Манила]] ва аз 1995 то 2005 мудири дафтари CNN дар [[Ҷакарта]] буд. Аз соли 2005 инҷониб вай роҳбари хадамоти хабарии шабакаи телевизионии [[ABS-CBN|ABS-CBN-и]] Филиппин буд&lt;ref name=&quot;scmp.com&quot;/&gt;  ва дар соли 2011 сайти хабарии интернетии «Rappler»-ро таъсис намуд ва раҳбари он буд.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.rappler.com/about-rappler/about-us/6677-the-people-behind-rappler|title=The People Behind Rappler|date=June 17, 2012|publisher=Rappler|accessdate=May 12, 2014}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://thenewmedia.com/interview-with-maria-ressa-ceo-of-rappler-com/|title=Interview with Maria Ressa, CEO of Rappler.com|author=Colin Chan|website=TheNewMedia.com|date=April 2, 2012|accessdate=May 12, 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150606233822/http://thenewmedia.com/interview-with-maria-ressa-ceo-of-rappler-com/|archivedate=2015-06-06}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.cbc.ca/news/world/democracy-as-we-know-it-is-dead-filipino-journalists-fight-fake-news-1.4086920|title='Democracy as we know it is dead': Filipino journalists fight fake news|first=Adrienne|last=Arsenault|date=27 April 2017|publisher=CBC News}}&lt;/ref&gt;

=== Муноқиша бо мақомоти Филиппин ===
Дар соли [[Соли 2020|2020,]] вай барои туҳмат дар интернет &lt;ref&gt;{{Cite news|author=Regencia|first=Ted|date=2020-06-15|title=Maria Ressa found guilty in blow to Philippines' press freedom|language=en|work=aljazeera.com|url=https://www.aljazeera.com/news/2020/6/15/maria-ressa-found-guilty-in-blow-to-philippines-press-freedom|accessdate=2021-02-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201112004522/https://www.aljazeera.com/news/2020/6/15/maria-ressa-found-guilty-in-blow-to-philippines-press-freedom|archivedate=2020-11-12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Ratcliffe&quot;&gt;{{Cite news|author=Ratcliffe|first=Rebecca|date=June 15, 2020|title=Maria Ressa: Rappler editor found guilty of cyber libel charges in Philippines|language=en-GB|work=The Guardian|url=https://www.theguardian.com/world/2020/jun/15/maria-ressa-rappler-editor-found-guilty-of-cyber-libel-charges-in-philippines|accessdate=June 15, 2020}}&lt;/ref&gt; тибқи қонуни Филиппин ({{Бе тарҷума 5|Закон о борьбе с киберпреступностью (Филиппины))|закона о борьбе с киберпреступностью|en|Cybercrime Prevention Act of 2012}})  маҳкум шуд.&lt;ref&gt;{{Cite news|date=2020-06-15|title=Philippines: Maria Ressa's cyber libel verdict 'a method of silencing dissent'|language=en-GB|work=Deutsche Welle (www.dw.com)|url=https://www.dw.com/en/philippines-maria-ressas-cyber-libel-verdict-a-method-of-silencing-dissent/a-53811284|accessdate=2021-02-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200616034306/https://www.dw.com/en/philippines-maria-ressas-cyber-libel-verdict-a-method-of-silencing-dissent/a-53811284|archivedate=2020-06-16}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|title=Philippine cybercrime law takes effect amid protests|url=https://www.bbc.com/news/technology-19810474|publisher=[[BBC News]]|date=October 3, 2012}}&lt;/ref&gt;  Таъқиби Мария Ресса аз ҷониби созмонҳои[[Ҳуқуқҳои инсон|ҳуқуқи башар]] ва рӯзноманигорон ҳамчун ҳамла ба озодии матбуот маҳкум шудааст &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://womeninjournalism.org/cfwij-press-statements/cfwij-condemns-cyber-libel-conviction-of-maria-ressa|title=Philippines: CFWIJ condemns cyber libel conviction of Maria Ressa|website=[[The Coalition For Women In Journalism]]|date=2020-06-15|lang=en-US|accessdate=2020-06-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200630003432/https://womeninjournalism.org/cfwij-press-statements/cfwij-condemns-cyber-libel-conviction-of-maria-ressa|archivedate=2020-06-30}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://usa.inquirer.net/55795/us-senators-durbin-markey-leahy-slam-ressa-libel-verdict|title=US Senators Durbin, Markey, Leahy slam Ressa libel verdict|website=[[Philippine Daily Inquirer]]|date=2020-06-17|lang=en|accessdate=2020-06-29}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|author=Cabato|first=Regine|title=Conviction of Maria Ressa, hard-hitting Philippine American journalist, sparks condemnation|url=https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/maria-ressa-rappler-filipino-american-journalist-guilty-cyber-libel-prison/2020/06/14/0dc58872-ae9c-11ea-98b5-279a6479a1e4_story.html|work=[[The Washington Post]]|date=June 15, 2020}}&lt;/ref&gt;.

13 феврали соли 2019 Ресса бо иттиҳоми он боздошт шуд, ки дар соли 2012 «Rappler» хабари бардурӯғ нашр кардааст, ки соҳибкор Вилфредо Кенг мошинашро ба раиси Додгоҳи олии кишвар Ренато Корона  тӯъфа кардааст. Рӯзи дигар вайро бо гарав озод карданд. 15 июни соли 2020 додгоҳи Манила ӯро дар туҳмат гунаҳкор донист. Азбаски Ресса мунаққиди доимии президенти Филиппин Родриго Дутерте буд, боздошт ва маҳкумияти ӯро бисёриҳо аз мухолифон ва ҷомеаи ҷаҳонӣ ҳамчун як амали дорои ангезаи сиёсӣ арзёбӣ карданд &lt;ref name=&quot;Ratcliffe&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;timearrest&quot;&gt;{{Cite web|url=http://time.com/5529350/philippines-rappler-maria-ressa-bail/|title=Philippines Journalist Maria Ressa Released on Bail After Arrest for 'Cyber Libel'|author=Leung|first=Hillary|website=[[Time (magazine)|Time]]|date=February 14, 2019|accessdate=February 15, 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://newsinfo.inquirer.net/1291828/robredo-ressas-cyber-libel-conviction-a-threat-to-filipinos-freedom|title=Robredo: Ressa's cyber libel conviction a threat to Filipinos' freedom|author=Gonzales|first=Cathrine|website=[[Philippine Daily Inquirer]]|date=2020-06-15|lang=en|accessdate=2020-06-29}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/philippine-journalist-maria-ressa-critical-of-president-rodrigo-duterte-convicted-of|title=Court finds prominent Philippine journalist and Duterte critic Maria Ressa guilty of cyber-libel|author=Dancel|first=Raul|website=[[The Straits Times]]|date=2020-06-15|lang=en|accessdate=2020-06-29}}&lt;/ref&gt;.

== Комёбиҳо ва мукофотҳо ==
Вай ба феҳристи маҷаллаи Тайм «Шахси сол 2018» ҳамчун, яке аз рӯзноманигороне, ки барои ақидаҳо ва ҷустуҷӯи ҳақиқат таъқиб мешуданд, шомил карда шуд.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://leagueonlinenews.com/news/rapplers-maria-ressa-among-times-person-of-the-year-2018/|title=Metro News Today: Rappler's Maria Ressa among TIME's Person of the Year 2018|work=League Online News|accessdate=December 12, 2018}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|first=Karl|last=Vick|url=http://time.com/person-of-the-year-2018-the-guardians/|title=TIME Person of the Year 2018: The Guardians|date=December 11, 2018|accessdate=December 11, 2018}}&lt;/ref&gt;.

Ресса яке аз 25 шахсияти барҷастаи Комиссияи иттилоот ва демократия мебошад, ки аз ҷониби созмони «Хабарнигорони бидуни марз» таъсис ёфтааст &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://rsf.org/en/maria-ressa|title=Maria A. Ressa &amp;#124; Reporters without borders|website=RSF|date=September 9, 2018|accessdate=June 15, 2020}}&lt;/ref&gt;.

Дар [[соли 2021]] Ресса барандаи [[Ҷоизаи сулҳи Нобел]] (якҷоя бо [[Дмитрий Муратов]], сардабири нашрияи «Новая газета»-и Русия) гардид. Ҷоиза барои &quot;муборизаи далерона&quot; барои дифоъ аз озодии баён дар [[Филиппин]] ва [[Русия]] мутаносибан дода шудааст.&lt;ref&gt;[https://archive.is/20211008090154/https://www.nobelprize.org/prizes/peace/2021/summary/ The Nobel Peace Prize 2021]&lt;/ref&gt;

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
{{Барандагони Ҷоизаи сулҳи Нобел}}
{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Занон - барандагони ҷоизаи сулҳи Нобел]]
[[Гурӯҳ:Барандагони ҷоизаи сулҳи Нобел]]
[[Гурӯҳ:Барандагони ҷоизаи Нобел ба тартиби алифбо]]
[[Гурӯҳ:Википедия:Мақолаҳои бо сарчашма аз Викидода]]
[[Гурӯҳ:Википедиа:Зиндагиномаи муосирон]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1963]]
[[Гурӯҳ:Зодагони рӯзи 2 октябр]]</text>
      <sha1>brc4hcst7qqr4w5jbwewx4c2a79qr7p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Леонид Потапов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297688</id>
    <revision>
      <id>1307254</id>
      <parentid>1296844</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:04:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8534" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}

'''Леонид Василевич Потапов''' ([[4 июл]]и [[Соли 1935|1935]], деҳаи Уакит, вилояти Баунтовский, ҶШС Буряту Муғулистон, РСФСР, [[Иттиҳоди Шӯравӣ|СССР]] — [[12 ноябр]]и [[Соли 2020|2020]], Улан-Удэ, Бурятия, [[Русия]]) — арбоби давлатӣ ва сиёсии шӯравӣ ва рус. Аввалин Президенти Ҷумҳурии Бурятия аз 8 июли 1994 то 10 июли 2007. Ёрдамчии Сардори Дастгоҳи иҷроияи Президенти Русия аз 2007 то 2009. Корманди пешбари шуъбаи тадқиқоти иқтисодии минтақавии Маркази илмии Бурятия СО РАН 2009-2020.

== Зиндагинома ==
4 июли соли 1935 дар деҳаи Уакити вилояти Баунти РАСС Буряту Муғулистон таваллуд шудааст. Айёми кӯдакиашро дар деҳаи Аргадаи ноҳияи Курумкански Бурятия гузаронидааст. Соли 1959 Донишкадаи муҳандисони роҳи оҳани Хабаровскро бо ихтисоси муҳандис-механик хатм кардааст. Аз рӯи миллат - рус &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://personize.ru/view/2814|title=Потапов Леонид Васильевич — биография — кто такой Потапов Леонид Васильевич|deadlink=yes|accessdate=2015-01-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150419065828/http://personize.ru/view/2814|archivedate=2015-04-19}}&lt;/ref&gt;. Ӯ бо забони бурятӣ хуб суҳбат мекард, зеро дар деҳаи бурятӣ ба воя расидааст &lt;ref&gt;[https://ulanmedia.ru/news/542836/ Леонид Потапов: Русский и бурятский народы для меня одинаково родные — UlanMedia]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://wiki.starover.net/index.php?title=%D0%9F%D0%BE%D1%82%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%B2_%D0%9B%D0%B5%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D0%B4_%D0%92%D0%B0%D1%81%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87 Потапов Леонид Васильевич — wiki.starover.net]&lt;/ref&gt;.

Дар заводи вагонтаъмиркунии локомотивҳои Улан-Удэ: усто, инженер-технологи шуъба, сардори стансияи озмоиш, ҷонишини сардор, сардори сех, аз соли 1968 — саринженери завод кор кардааст. Соли 1965 Донишкадаи хоҷагии халқи Иркутскро бо ихтисоси [[Иқтисоддон|иқтисодчӣ]] хатм кардааст.

Солҳои 1976—1978 сардори шӯъбаи саноат буд.

Солҳои 1978—1987 котиби комитети вилоятии Бурятияи [[Ҳизби коммунисти Иттиҳоди Шӯравӣ|КПСС]].

Аз соли 1987 — раиси комичроияи Совети вилояти Мари ([[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Туркманистон|РАСС Туркманистон]]). Аз январи соли 1990 — ҷонишини раиси Совети Олии РСС Туркманистон.

Моҳи апрели соли 1990 котиби якуми Кумитаи вилояти Бурятияи КПСС интихоб шуд (интихобот дар асоси алтернативӣ баргузор гардид). Узви КМ КПСС (1990) интихоб шуд. Солҳои 1990-1993 — вакили халқии Федератсияи Русия. Моҳи октябри соли 1991 дар иҷлосияи Шӯрои Олии ҶМШС Бурятия раиси Шӯрои Олии ҷумҳурӣ интихоб шуд. Моҳи декабри соли 1993 аз ҳавзаи интихоботии Бурятия № 3 бо касби 39,06% овоз ба узвияти Шӯрои Федератсияи Русия интихоб шуд. Вай аъзои комитети сиёсати аграрӣ буд.

Дар интихоботи умумихалқӣ дар соли 1994 ӯ пирӯзии комил ба даст оварда, аввалин президент ва ҳамзамон раиси ҳукумати Ҷумҳурии Бурятия шуд.

Аз январи соли 1996 аз рӯи вазифа боз узви Шӯрои Федератсияи Русия буд, муовини раиси Кумитаи сиёсати аграрӣ буд.

Бори дуюм дар интихоботи президентии 21 июни соли 1998 аз даҳ рақиби худ гузашта, 63,3% овозҳои ширкаткунандагонро ба даст овард. Моҳи декабри соли 2000 тибқи қонун дар бораи тартиби нави ташкили палатаи болоии парлумони Русия аз узвияти Шӯрои Федератсияи Русия истеъфо дод. Доктори илмҳои иқтисодӣ.

23 июни соли 2002 ӯ барои бори сеюм президенти Ҷумҳурии Бурятия интихоб шуд, ки аллакай дар даври аввали интихобот пирӯз шуда, беш аз 67% овозҳоро ба даст оварда, аз рақиби аслии худ, вакили Думаи давлатӣ Бато Семёнов хеле пеш гузашт.

Аз 27 сентябри соли 2005 то 30 марти соли 2006 - узви Президиуми Шӯрои давлатии Федератсияи Русия &lt;ref&gt;[http://www.kremlin.ru/acts/bank/22885 Распоряжение Президента Российской Федерации от 27.09.2005 г. № 437-рп «О президиуме Государственного совета Российской Федерации»]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.kremlin.ru/acts/bank/23592 Распоряжение Президента Российской Федерации от 30.03.2006 г. № 136-рп «О президиуме Государственного совета Российской Федерации»]&lt;/ref&gt;.

Моҳи июли соли 2007 аз мақоми президенти Бурятия истеъфо дод.

20 сентябри соли 2007 Леонид Потапов ба вазифаи ёрдамчии роҳбари дастгоҳи президенти Федератсияи Русия шурӯъ кард.

Дар моҳи феврали соли 2008 Леонид Потапов раёсати Шӯрои нозирони назди Шӯрои соҳибкорони Русияву Туркманистонро бар ӯҳда дошт.

Аз соли 2009 - [[Ходими илмӣ|ходими пешбари илмии]] шӯъбаи тадқиқоти иқтисодии минтақавии Маркази илмии Бурятияи Филиали Сибирии Академияи илмҳои Русия.

12 ноябри соли 2020 аз COVID-19 &lt;ref&gt;[https://tass.ru/obschestvo/9980699 Умер первый президент Бурятии Леонид Потапов]&lt;/ref&gt; даргузашт.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Википедия:Пайванди мустақими мақола ба Викианбор]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени «Нишони Фахрӣ»]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени Байрақи Сурхи Меҳнат]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени Инқилоби Октябр]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени Дӯстӣ (Русия)]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени «Барои хидмат ба Ватан» дараҷаи 4]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени «Барои хидмат ба Ватан» дараҷаи 3]]
[[Гурӯҳ:Иқтисоддонҳо аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Олимон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Докторони улуми иқтисод]]
[[Гурӯҳ:Шахсиятҳо аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Зодагонигузаштагони соли 2020]]
[[Гурӯҳ:Фавтидагони 12 ноябр]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1935]]</text>
      <sha1>eaph4fnxf8jvgwurehlw26nnl3febsc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Лурҳо</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297852</id>
    <revision>
      <id>1307215</id>
      <parentid>1306764</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:49:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16200" xml:space="preserve">{{Мардум|group=лурҳо|image=|caption=|population=5,000,000|region1={{flagcountry|Iran}}|pop1={{Plainlist|
* 4–5 million&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/iran/ |title=Iran |publisher=[[The World Factbook]] |access-date=26 August 2013 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=http://www.terrorfreetomorrow.org/upimagestft/TFT%20Iran%20Survey%20Report%200609.pdf |title=Iran |publisher=New America Foundation |date=June 12, 2009 |access-date=26 August 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130723044939/http://www.terrorfreetomorrow.org/upimagestft/TFT%20Iran%20Survey%20Report%200609.pdf |archive-date=23 July 2013 }}&lt;/ref&gt; &lt;br&gt; &lt;small&gt; Approximately 6% of Iran's population &lt;/small&gt;
 }}|region2=|pop2=|region3=|pop3=|languages=[[Luri language|лури]] and [[Persian language|форси]]|religions=омуман [[исломи шиа]]|related=Other [[Iranian peoples]]|native_name=لورئل|native_name_lang=забони лури}}
'''Лурҳо''' ({{Lang-fa|لر}}) — мардуми эрониестанд, лурҳо аз асилтарин ва қадами тарин мардумии Эрон ба шумор меёянд, ки дар куҳҳои [[Эрон]]и Ғарби зиндагӣ мекунанд. Чаҳор шохаи лури [[Бахтиёриҳо|бахтиёрӣ]], масанӣ, куҳгилӯйе ва Луристон мебошанд, ки асосан бо [[забони лурӣ]] алоқаманданд.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite journal|author=Minorsky|first=M. V.|date=2012|title=Luristān|url=https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/luristan-COM_0588|journal=[[Encyclopedia of Islam]]|volume=2|pages=|doi=10.1163/1573-3912_islam_COM_0588}}&lt;/ref&gt;

[[Устони Луристон|Вилояти Луристон]] бо номи лурҳо номгузорӣ шудааст, аммо ин гурӯҳи қавмӣ инчунин дар вилоятҳои [[Устони Форс|Форс]], [[Устони Чаҳормаҳол ва Бахтиёрӣ|Чаҳормаҳал ва Бахтиёрӣ]], [[Устони Куҳгилӯя ва Буйир Аҳмад|Коҳгилуё ва Бойер-Аҳмад]], [[Устони Хӯзистон|Хузистон]],&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite journal|author=Minorsky|first=M. V.|date=2012|title=Luristān|url=https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/luristan-COM_0588|journal=[[Encyclopedia of Islam]]|volume=2|pages=|doi=10.1163/1573-3912_islam_COM_0588}}&lt;cite class=&quot;citation journal cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFMinorsky2012&quot;&gt;Minorsky, M. V. (2012). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; [[Устони Ҳамадон|Ҳамадон]],&lt;ref&gt;{{Cite journal|author=Amanolahi|first=Sekander|date=2002|title=Reza Shah and the Lurs: the Impact of the Modern State On Luristan|url=|journal=[[Iran and the Caucasus]]|volume=6|pages=193–218|doi=10.1163/157338402X00124}}&lt;/ref&gt; [[Устони Исфаҳон|Исфаҳон]],&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite journal|author=Anonby|first=Erik John|date=2003|title=Update on Luri: How many languages?|url=|journal=[[Journal of the Royal Asiatic Society]]|volume=13|issue=2|pages=171–172|doi=10.1017/S1356186303003067}}&lt;/ref&gt; [[Устони Теҳрон|Теҳрон]] &lt;ref&gt;{{Cite book|last=Opie|first=James|title=Tribal Rugs: Nomadic and Village Weavings from the Near East and Central Asia|publisher=[[Pennsylvania State University]]|year=1992|isbn=|location=9781856690256|pages=104}}&lt;/ref&gt;  ва ҷануби [[Устони Элом|вилояти Элом]] зиндагӣ мекунанд..&lt;ref name=&quot;:10&quot;&gt;{{Cite web|url=http://iranatlas.net/index.html?module=module.language-distribution.ilam|title=Language distribution: Ilam Province|author=Gheitasi|first=Mojtaba|website=Iran Atlas|accessdate=18 November 2020}}&lt;/ref&gt;

== Забон ==
Лурӣ як идомаи забони [[Забонҳои эронӣ|эронии]] ғарбист, ки тақрибан чаҳор миллион нафар бо онҳо суҳбат мекунанд. Давомнома се гӯиши Бахтиёрӣ, Луристонӣ ва Лурии ҷанубиро ташкил медиҳад ва забоншинос Анонбӣ онҳоро гуфа аст дар байни [[Забони курдӣ|курдӣ]] ва [[Забони форсӣ|форсӣ]] ҷойгир мекунад.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Cite journal|author=Anonby|first=Erik John|date=2003|title=Update on Luri: How many languages?|url=|journal=[[Journal of the Royal Asiatic Society]]|volume=13|issue=2|pages=171–172|doi=10.1017/S1356186303003067}}&lt;cite class=&quot;citation journal cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFAnonby2003&quot;&gt;Anonby, Erik John (2003). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

=== Шохаҳои лурӣ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://iranatlas.net/index.html?module=module.classification|title=Traditional classification tree|author=Anonby|first=Erik|website=Iran Atlas|date=|accessdate=26 January 2021|archiveurl=|archivedate=}}&lt;/ref&gt; ===

* Бахтиёрӣ
* Лурии ҷанубӣ
** Бойераҳмадӣ (Ясуҷӣ)
** Коҳгилуӣ
** Мамасани
* Луристонӣ (Лурии шимолӣ)
** Хуррамободӣ
** Боруҷердӣ
** Бала Гарива Лурӣ
** Хиниминӣ
** Шуханӣ

== Таърих ==
[[Акс:Kul-e_Farah_IIIW.JPG|чап|мини| Дар тарафи ғарбии релефи сангии эламӣ &quot;Кул-и Фараҳ&quot; гуфта шудааст]]
[[Акс:Elam_Map-en.svg|мини|минтақаи Элам]]
[[Акс:Woman_spinning-Sb_2834-IMG_0921-black.jpg|мини|Рельефи як зани ашрофзодаи эламӣ]]
Лурҳо омехтаи қабилаҳои муқими эронӣ мебошанд, ки аз [[Осиёи Марказӣ]] ва қабилаҳои бумии эронии Эрони Ғарбӣ, аз қабили касситҳо (ба назар мерасад, ки ватани онҳо дар қаламрави Луристони ҳозира будааст) ва гутиён [[Устони Луристон|мебошанд]]. Тибқи мувофиқати ҷуғрофиёӣ ва бостоншиносӣ бархе аз муаррихон бар ин назаранд, ки эламиён прото-лурҳо будаанд, ки забони онҳо танҳо дар асрҳои миёна [[Забонҳои эронӣ|эронӣ]] шудааст.&lt;ref&gt;{{Cite book|author-link2=C. J. Gadd|last=Edwards|first=I.E.S.|last2=Gadd|first2=C.J.|last3=Hammond|first3=G.L.|title=The Cambridge Ancient History|year=1971|edition=2nd|publisher=Camberidge University Press|isbn=9780521077910|page=[https://archive.org/details/cambridgeancient1971edwa/page/644 644]|url=https://archive.org/details/cambridgeancient1971edwa}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book|last=Potts|first=D.S|title=The Archaeology of Elam: Formation and Transformation of an Ancient Iranian State (Cambridge World Archaeology)|year=1999|edition=2nd|publisher=Camberidge University Press|isbn=9780521564960|page=45|url=https://books.google.com/books?id=mc4cfzkRVj4C&amp;pg=PA45}}&lt;/ref&gt; Майкл Гюнтер мегӯяд, ки онҳо бо курдҳо зич алоқаманданд, аммо онҳо &quot;аз афташ 1000 сол пеш аз [[курдҳо]] фарқ кардан гирифтанд&quot;. Вай меафзояд, ки « ''Шарафномаи'' Шарафхон Бидлисӣ аз ду сулолаи Лур дар миёни панҷ сулолаи курдҳо ёдовар шудааст, ки дар гузашта подшоҳӣ ё аз шакли олии соҳибихтиёрӣ ё истиқлол бархурдор буданд».&lt;ref name=&quot;ku&quot;&gt;{{Cite book|last=Gunter|first=Michael M.|title=Historical Dictionary of the Kurds|year=2011|edition=2nd|publisher=Scarecrow Press|isbn=978-0810867512|page=203|url=https://books.google.com/books?id=zDRGO6EgapMC&amp;pg=PA203}}&lt;/ref&gt; Шарафхон як боби китоби худро соли 1597 ба хокимони лурхо ва луриён бахшида, онҳоро курдхо хисоб мекунад.&lt;ref&gt;{{Cite book|last=Sharaf Khān|first=Bidlīsī|url=https://books.google.com/books?id=U50sAQAAIAAJ|title=The Sharafnama, Or, The History of the Kurdish Nation, 1597|publisher=Mazda|year=2005|isbn=1568590741|pages=44–85|orig-year=1597}}&lt;/ref&gt; ҳамчинин идио мишавад ки таймури ланг низ дар мантақаи вилойти имрузи коҳкилуй ва буяр аҳмад ки бумии лурон аст ланг шуда аст.
[[Акс:Soraya_Esfandiary-Bakhtiari-045.jpg|мини|Малика Сорая Эсфандиёрӣ-Бахтиёрӣ, ҳамсари дуввуми Муҳаммад Ризо Паҳлавӣ, падари Лур ва модари олмонӣ дошт.]]

== Генетика ==
Бо назардошти варианти NRY, Лурҳо аз дигар гурӯҳҳои эронӣ бо басомади нисбатан баландтари Y-DNA Haplogroup R1b (махсусан, зергурӯҳи R1b1a2a-L23) фарқ мекунанд.&lt;ref name=&quot;Grugni2&quot;&gt;{{Cite journal|author=Grugni|first=V|year=2012|title=Ancient Migratory Events in the Middle East: New Clues from the Y-Chromosome Variation of Modern Iranians|journal=PLOS ONE|volume=7|issue=7|doi=10.1371/journal.pone.0041252|pmid=22815981|bibcode=2012PLoSO...741252G}}&lt;/ref&gt; Якҷоя бо дигар кладҳои худ, гурӯҳи R1 як гаплогруппаи маъмултаринро дар байни Лурҳо дар бар мегирад.&lt;ref name=&quot;Grugni2&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;RSpencer&quot;&gt;{{Cite journal|author=Wells|first=R. Spencer|year=2001|title=The Eurasian Heartland: A continental perspective on Y-chromosome diversity|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America|volume=98|issue=18|pages=10244–9|doi=10.1073/pnas.171305098|pmid=11526236|bibcode=2001PNAS...9810244W}}&lt;/ref&gt; Haplogroup J2a (зергурӯҳҳои J2a3a-M47, J2a3b-M67, J2a3h-M530, мушаххастар) дуюмин патриналии маъмултарин дар Лурҳо мебошад ва бо паҳншавии кишоварзон аз [[Байнаннаҳрайн|Шарқи Наздик]] неолит алоқаманд аст. 8000-4000 пеш аз милод.&lt;ref name=&quot;RSpencer&quot; /&gt;&lt;ref&gt;Semino O, Passarino G, Oefner P J, Lin A A, Arbuzova S, Beckman L E, de Benedictis G, Francalacci P, Kouvatsi A, Limborska S, et al. (2000) Science 290:1155–1159&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Underhill P A, Passarino G, Lin A A, Shen P, Foley R A, Mirazon-Lahr M, Oefner P J, Cavalli-Sforza L L (2001) Ann Hum Genet 65:43–62&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|author=Semino|first=Ornella|year=2004|title=Origin, Diffusion, and Differentiation of Y-Chromosome Haplogroups E and J: Inferences on the Neolithization of Europe and Later Migratory Events in the Mediterranean Area|journal=The American Journal of Human Genetics|volume=74|issue=5|pages=1023–34|doi=10.1086/386295|pmid=15069642}}&lt;/ref&gt; Боз як гаплогурӯҳе, ки ба басомади зиёда аз 10% мерасад, ин гурӯҳи G2a мебошад, ки қисми зиёди онро зергурӯҳи G2a3b ташкил медиҳад.&lt;ref name=&quot;Grugni2&quot;&gt;{{Cite journal|author=Grugni|first=V|year=2012|title=Ancient Migratory Events in the Middle East: New Clues from the Y-Chromosome Variation of Modern Iranians|journal=PLOS ONE|volume=7|issue=7|doi=10.1371/journal.pone.0041252|pmid=22815981|bibcode=2012PLoSO...741252G}}&lt;/ref&gt; Гаплогурӯҳи E1b1b1a1b низ муҳим аст, ки Лурҳо басомади баландтаринро дар Эрон нишон медиҳанд.&lt;ref name=&quot;Grugni2&quot; /&gt; Насабҳои Q1b1 ва Q1a3 дар 6% ва T дар 4% мавҷуданд.&lt;ref name=&quot;Grugni2&quot; /&gt;

== Маданият ==
[[Акс:Lur_handkerchief_dancer,_Mamasani,_Iran.jpg|рост|мини|250x250пкс| Ракси Дасмал-бозӣ, Мамасанӣ, Эрон]]
Ҳокимияти пирони қабилаҳо дар байни аҳолии бодиянишин таъсири қавӣ боқӣ мемонад. Дар байни аҳолии мукими шаҳр он кадар бартарй надорад. Чун дар байни [[курдҳо]], занони Лур нисбат ба занони гурӯҳҳои дигари минтақа озодии бештар доранд. Занҳо барои иштирок дар фаъолиятҳои гуногуни иҷтимоӣ, пӯшидани либосҳои гуногуни занона ва сурудхонӣ ва рақс кардан дар маросимҳои гуногун озодии бештар доранд.&lt;ref&gt;{{Cite book|last=Edmonds, Cecil|url=https://books.google.com/books?id=SzcyuAL7YOkC&amp;pg=PA188|title=East and West of Zagros: Travel, War and Politics in Persia and Iraq 1913-1921|page=188|isbn=9789004173446|year=2010}}&lt;/ref&gt; Биби Марям Бахтиёрӣ зани барҷастаи Лурист.&lt;ref&gt;{{Cite book|last=Garthwaite, Gene Ralph|url=https://books.google.com/books?id=2oqPAAAACAAJ|title=Bakhtiari in the mirror of history|page=187|isbn=9789649046518|year=1996|publisher=Ānzān}}&lt;/ref&gt; Мусиқии лурӣ, либоси лурӣ ва рақсҳои мардумии лурӣ баъзе аз хусусиятҳои хоси этнофарҳангии ин гурӯҳи этникӣ мебошанд.

Бисьёр лурхо дехконону чупонхо мебошанд. Якчанд лур-сафар хам мусикичиёнанд. Матоъҳои луриш ва махорати бофандагй бо махорат ва зебоии худ баҳои баланд медиханд.&lt;ref&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=RpAMAAAACAAJ|title=Human: The Definitive Guide|publisher=[[Dorling Kindersley]]|year=2004|isbn=0-7566-0520-2|editor-last=Winston|editor-first=Robert|location=New York|pages=409}}&lt;/ref&gt;

== Дин ==
Аксари лурҳо мусулмонони [[Шиа|шиъа]] мебошанд. Таърихан, бисёре аз лурҳо ба Ярсонӣ пайравӣ мекарданд, аммо тақрибан тамоми аҳолии Ярсони Лурӣ ба исломи шиъа пазируфта шудаанд.&lt;ref&gt;{{Cite book|last=Hosseini|first=S. Behnaz|title=Yārsān of Iran, Socio-Political Changes and Migration|publisher=[[Palgrave Macmillan]]|year=2020|isbn=978-981-15-2635-0|pages=18}}&lt;/ref&gt; Ба навиштаи « ''Донишномаи ислом'' » Лурҳо мисли [[Маздаясно|зардуштиён]] нону оташро гиромӣ доранд.&lt;ref name=&quot;GibbKramers1954&quot;&gt;{{Cite book|last=Hamilton Alexander Rosskeen Gibb|url=https://books.google.com/books?id=kIjrAAAAMAAJ|title=The Encyclopaedia of Islam|last2=Johannes Hendrik Kramers|last3=Bernard Lewis|last4=Charles Pellat|last5=Joseph Schacht|publisher=Brill|year=1954|author-link3=Bernard Lewis|author-link4=Charles Pellat|author-link5=Joseph Schacht|access-date=9 April 2011}}&lt;/ref&gt;

== Ҳамчунин нигаред ==

* Аҳмад Лур
* [[Бахтиёриҳо|Бахтиёриён]]

== Иқтибосҳо ==
{{Эзоҳ|30em}}

== Пайвандҳои беруна ==

* {{Cite journal|author=Amanolahi|first=Sekandar|title=Reza Shah and the Lurs: the Impact of the Modern State On Luristan|journal=Iran and the Caucasus|date=2002|volume=6|issue=1|pages=193–218|doi=10.1163/157338402X00124}}
*  
* {{Cite web|url=http://www.jozan.net/distrikter/luri.asp?oldcarpet|title=&quot;Luri&quot; Carpet weaving style incorporating design themes of ancient Persia.|publisher=JOZAN|accessdate=2015-09-21}}

[[Гурӯҳ:Articles using infobox ethnic group with image parameters|ΒLurs]]
[[Гурӯҳ:Устони Теҳрон]]
[[Гурӯҳ:Устони Ҳамадон]]
[[Гурӯҳ:Устони Форс]]
[[Гурӯҳ:Устони Элом]]
[[Гурӯҳ:Устони Куҳгилӯя ва Буйир Аҳмад]]
[[Гурӯҳ:Устони Чаҳормаҳол ва Бахтиёрӣ]]
[[Гурӯҳ:Устони Луристон]]
[[Гурӯҳ:Ақвоми Эрон]]</text>
      <sha1>dm5surppfabir7p8do9jh3p9iojqd88</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Куриёиҳо</title>
    <ns>0</ns>
    <id>298233</id>
    <revision>
      <id>1307249</id>
      <parentid>1299421</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:03:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4483" xml:space="preserve">{{Мардум}}
[[Акс:Hanbok_(female_and_male).jpg|мини|Кореягиҳо бо либоси анъанавӣ]]
'''Куриёиҳо''' ё худ '''кореягиҳо''' аҳолии асосии [[нимҷазираи Корея]] мебошанд.

Худноми (этноними) кореягиҳо ба кореягӣ: ''чосон сарам'' ({{Lang-ko|조선 사람}}) дар ҶХДК ва х''ангук сарам'' ({{Lang-ko|한국 사람}}) дар [[Кореяи Ҷанубӣ|Ҷумҳурии Корея]]. Кореяиҳое, ки дар собиқ Иттиҳоди Шӯравӣ зиндагӣ мекунанд, худро корё сарам меноманд.

Аз рӯи намуди антропологӣ онҳо ба шохаи Осиёи Шарқии нажоди муғулоид тааллуқ доранд. Онҳо бо забони [[Забони куриёӣ|кореягӣ]] ё забонҳои кишварҳои истиқоматашон ҳарф мезананд.

Динҳои асосӣ конфутсийӣ, [[Буддоия|буддизм]], [[Масеҳият|насронӣ]], шаманизм мебошанд, аммо аксарият ба ягон дин эътиқод надоранд. Пештар [[буддоия]] ҳукмрон буд, аммо дар асри XIV он мақоми дини давлатиро аз даст дод. Шумораи зиёди кореягиҳое, ки дар [[Ҷумҳурии Халқӣ-Демократии Корея|ҶХДК]] зиндагӣ мекунанд, ақидаҳои атеистӣ доранд.

== Кореяиҳо берун аз нимҷазираи Корея ==
Тақрибан 7 миллион кореягиҳо берун аз нимҷазираи Корея зиндагӣ мекунанд. Тақрибан аз панҷ чор ҳиссаи онҳо дар се кишвар зиндагӣ мекунанд: [[Ҷумҳурии Халқии Чин|Чин]], [[Ҷопон]] ва [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|Иёлоти Муттаҳида]]. Кишварҳое, ки бештар аз 0,5% аҳолии Корея зиндагӣ мекунанд: [[Ҷопон]], [[Зеландияи Нав]], [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]], [[Қазоқистон]], [[Канада]], [[Ӯзбекистон|Узбекистон]] ва [[Австралия]].

Корё сарам ({{Lang-ko|고려 사람 (高麗人)}} «мардуми Корё») худноми (этноними) кореягиҳое мебошад, ки дар қаламрави собиқ [[Иттиҳоди Шӯравӣ|СССР]] зиндагӣ мекунанд, авлоди кореягиҳо, ки аслан дар қаламравҳои давлати қадимии Кореяи Гоҷосон (ҳоло қаламрави Федератсияи Русия ва Чин) ё дар солҳои 1860 ба Шарқи Дури Русия (асосан дар Приморье ) баргаштанд, инчунин онҳое, ки артиши Ҷопон ба Сахалин оварда буданд &lt;ref&gt;{{Книга|автор=|заглавие=Большая Российская энциклопедия|ответственный=|издание=Т. 29|место=М|издательство=Большая Российская энциклопедия|год=2015|ссылка=https://bigenc.ru/ethnology/text/2096460|страницы=484|страниц=767|isbn=978-5-85270-366-8}}&lt;/ref&gt;. Куриёиҳо дар Русия ва ИДМ бо лаҳҷаи худашон бо забони кореягӣ суҳбат мекунанд.

== Анъанаҳо ==
Идҳои анъанавии кореягӣ, аз қабили толҷанчҳӣ (таҷлили соли аввали таваллуди кӯдак), соллал (Соли нав) ва хвангап (환갑, 60-солагӣ) ба таври васеъ маълум гардиданд.

Иди миллӣ - Рӯзи ҳосил ё чҳусок дар тамоми нимҷазираи Корея - ҳам дар Ҷумҳурии Корея ва ҳам дар [[Ҷумҳурии Халқӣ-Демократии Корея|ҶХДК]] ҷашн гирифта мешавад.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Ақвоми Ӯзбакистон]]
[[Гурӯҳ:Ақвоми Русия]]
[[Гурӯҳ:Википедиа:Мақолаҳо бо пайвандҳои дастнорас]]</text>
      <sha1>0b19s1f5et3r3lxl5iu6a6fii2q0gsh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Амири давлати Қатар</title>
    <ns>0</ns>
    <id>298343</id>
    <revision>
      <id>1307213</id>
      <parentid>1299838</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:49:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16944" xml:space="preserve">{{Вазифаи давлатӣ|сайт=‎|ном=Тамим бин Ҳамад Оли Танӣ|вазифа=Амири Қатар|номи аслӣ=الشيخ تميم بن حمد آل ثاني|мамлакат=Қатар|рамз=Emblem_of_Qatar.svg}}'''Амири Қатар''' ( [[Забони арабӣ|араб.]] أمير دولة قطر — сарвари давлати Қатар. Ба сулолаи Оли Танӣ тааллуқ доранд ( {{Lang-ar|'''آل ثاني'''}} ‎, аз авлоди Бани Тамим, яке аз кабилаҳои калонтарини [[Арабҳо|араб]]. Ҳокимияти иҷроияро амир якчҷоя бо Девони Вазирон ба амал мебарорад. Девони Вазирон дар ичрои вазифаҳои амир, инчунин дар идоракунии давлат мувофиқи нуқтаҳои конститутсия ва қонун иштирок мекунад.

[[Қатар|Давлати Қатар]] дар [[Соли 1850|соли 1850 таъсис ёфта,]] асосгузори он Муҳаммад бин Танӣ ҳисобида мешавад. Ҳокимияти кишварро аз рӯи мерос аз қавми ат-Танӣ дар насли мард аз ворисони Ҳамад ибни Халифа бин Ҳамад ибни Абдуллоҳ ибни Ҷосим идора мекунад.

== Ворисони тахт ==
Тахт ба писаре дода шавад, ки вай бебаҳс «вориси  амир» «валиаҳд » номида мешавад. Агар амир писар надошта бошад, аз оилаи амир, касе ки амир вориси худ ном мебарад, тахтро  ишғол мекунад. Ҷойнишини Тахт аз вай ба воситаи насли мардона мегузарад. Баъди муҳокимаи оилавӣ ва маслиҳат бо шӯрои куҳансолон амир дар бораи таъйини ворис фармон мебарорад. Вориси тахт бояд [[мусалмон]] ва [[писар]]&lt;nowiki/&gt;и [[зан]]&lt;nowiki/&gt;и [[мусалмон]] бошад.

Пас аз интихобот вориси ҳокимият савганди зерин мехонад: «Дар назди Худо қасам мехӯрам, ки шариат, конститутсия ва қонунро эҳтиром мекунам, истиқлоли давлат, тамомияти арзии он, озодӣ ва манфиатҳои шаҳрвандонро ҳифз намуда, ба онҳо содиқ бошам. давлат ва амир». Ворис бояд њукумат ва иљрои вазифањои амирро њангоми набудани амир ва ё дар њолати тақозо намояд. Амир ҳақ дорад бо вориси тахт дар бораи принсипҳои ҳукумат суҳбат кунад ё ӯро аз иҷрои ҳама гуна вазифа озод кунад. Ворис бояд хангоми ҳозир будани у ба рафти мачлисҳои Совети Вазирон назорат кунад. Амир хукук дорад як кисми ваколатҳои худро ба хар як аъзои сулолаи хукмрон дихад. Ин шахс аз лахзаи ба дасти амир гузаштани хокимият хукмронй мекунад.

Ҳангоми ба тахт нишастан амир бояд  савганд ёд кунад. Бо қарори амир Шӯрои сулолаи ҳукмрон  (Аш-Шӯро) ташкил карда мешавад. Амир аъзоёни худро аз оилаи худ таъйин мекунад. Дар сурате, ки амир наметавонад кишварро идора кунад ё вафот кунад, Шӯрои сулолаи ҳукмрон бояд, масъалаи  кӣ лоиқи тахт мебошад, тасмим бигирад. Пас аз як ҷаласаи пинҳонӣ Шӯрои Вазирон ва Шӯрои Аш-Шӯро номи ба тахти амир воридшавандаро эълон карда, ӯро амир муаррифӣ мекунанд. Агар синни амири интихобшуда аз 18-сола камтар бошад, раёсат ба Шӯрои нозирон мегузарад, ки онро Шӯрои сулолаи ҳукмрон таъйин мекунад. Шӯрои нозирон аз як раис, на камтар аз се ва на бештар аз панҷ нафар иборат аст. Раиси Шӯрои нозирон ва аксарияти аъзоёни он бояд аз сулолаи хукмрон бошанд.

== Ваколатҳо ==
Амири Қатар дорои ваколатҳои зерин аст:

* Ба план гирифтани сиёсати давлатй якчоя бо Совети Вазирон;
* Тасдиқ ва қабули қонунҳо; бе ризоияти амир қонун кабул кардан мумкин нест;
* дар мавридҳои зарурй ба сессия даъват намудани Совети Вазирон; амир раиси ҳар маҷлисест, ки дар он ӯ ҳузур дорад;
* таъйини хизматчиёни давлати ва харби ва махдуд кардани мухлати хидмати онҳо;
* аккредитатсияи намояндагони намояндагиҳои дипломатӣ ва консулӣ;
* бахшиш ва авф;
* Супоридани мукофотҳо ва нишонҳои шаҳрвандӣ ва ҳарбӣ;
* ташкил ва ташкили кори вазоратхо ва дигар аппаратҳои давлатй;
* Таъсиси мақомоти ёрирасони машваратї барои кўмак расонидан ба амир дар кори ў;
* Шартномаву созишномахо мебандад ва баъд аз он фикру мулохизаҳои худро баён карда, онҳоро ба мухокимаи Шурои ал-Шуро пешниход мекунад. Шартнома ё созишнома пас аз интишори он эътибори қонунӣ пайдо мекунад. Дар хусуси шартномаи сулҳ ё шартномаи оид ба масъалаи территориявй, сохибихтиёрии ин ё он мамлакат, хукукҳои чамъиятй ё хусусии гражданинхо, ё указе, ки ба ягон қонун тагьирот медихад, онҳо танхо баъди интишор эътибор пайдо мекунанд. Шартнома набояд шартҳои махфй дошта бошад, ки ба мукаррароти аз тарафи умум кабулшуда мухолиф бошанд;
* Дар мавридҳои истисноии пешбиникардаи қонун дар мамлакат вазъияти харбй эълон карда метавонад. Дар ин сурат амир ҳуқуқ дорад, ки барои муқобили таҳдид ба амнияти давлат, бутунии ҳудуди он, амнияти тамоми чораҳои зарурии таъҷилиро бинад, ё агар ин таҳдид ба кори мақомоти давлатӣ халал расонад;
* Дар ҳолатҳои истисноӣ, ки андешидани чораҳои таъҷилӣ ва баровардани фармонҳои махсусро талаб мекунанд, амир ҳақ дорад фармонҳои эътибори қонунӣ дошта бошад;
* Бо декрет огози чанги мудофиавиро эълон мекунад;
* Сарвазирро таъйин мекунад, истеъфои ӯро қабул мекунад ё бо фармони махсус ӯро аз вазифа озод мекунад. Агар амир истеъфои сарвазирро кабул кунад, кабинети вазирон кори худро то ташкили кабинети нави вазирон давом медихад;
* Пас аз интихоби сарвазир бо фармони махсус вазиронро таъйин мекунад ва истеъфои онҳоро қабул мекунад;
* Фикри халқро оид ба масъалаҳои мухими давлатӣ, ки бо рохи референдум баён мешавад, бояд ба назар гирад;
* Амир ва ё ҷонишини у сессияи солонаи Шурой Ал-Шуроро мекушояд ва нутқ мекунад, ки дар бораи масъалахое, ки ба давлат дахл доранд;
* Бо талаби аксарияти аъзоёни Шӯро ё дар ҳолати пешбининамудаи қонун метавонад Шӯро ба ҷаласаи ғайринавбатӣ даъват кунад. Дар мачлиси ғайринавбатй Шӯро факат масъалахоеро дида мебарояд, ки ба мухокимаи онҳо даъват карда шудааст;
* Хуқуқ дорад, ки маҷлиси Шӯроро ба мухлати на бештар аз як мох мавкуф гузорад.

== Сулолаи  Оли Танӣ (Ал Танӣ) ==

=== Ҳокимон ===
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;90%&quot;
! width=&quot;8%&quot; |Акс
! width=&quot;15%&quot; | Ном
! width=&quot;8%&quot; | Таърихи таваллуд
! width=&quot;8%&quot; | Санаи марг
! width=&quot;8%&quot; | Оғози ҳукмронӣ
! width=&quot;8%&quot; | Охири ҳукмронӣ
! width=&quot;8%&quot; | Қайдҳо
|-
|[[Акс:Emblem_of_Qatar.svg|марказ|100x100пкс]]
| align=&quot;center&quot; | '''[[Танӣ бин Муҳаммад]]'''   [ثاني بن محمد آل ثاني]
| align=&quot;center&quot; | номаълум
| align=&quot;center&quot; | [[соли 1850]]
| align=&quot;center&quot; | [[22 феврал]]и [[соли 1825]]
| align=&quot;center&quot; | [[соли 1850]]
| асосгузори давлат
|-
|[[Акс:Emblem_of_Qatar.svg|марказ|100x100пкс]]
| align=&quot;center&quot; | '''[[Муҳаммад бин Танӣ]]''' &lt;nowiki&gt; (Муҳаммади I) &lt;/nowiki&gt; [محمد بن ثاني]
| align=&quot;center&quot; | [[соли 1788]]
| align=&quot;center&quot; | [[18 декабр]]и [[соли 1878]]
| align=&quot;center&quot; | [[12 сентябр]]и [[соли 1850]]
| align=&quot;center&quot; | [[18 декабр]]и [[соли 1878]]
| писари пешгузашта
|-
|[[File:Jassim bin Muhammad Al Thani.jpg|марказ|116x116пкс]]
| align=&quot;center&quot; | '''[[Ҷосим бин Муҳаммад Танӣ]]'''   [جاسم بن محمد آل ثاني]‎
| align=&quot;center&quot; | тақрибан [[соли 1825]]
| align=&quot;center&quot; | [[17 июл]]и [[соли 1913]]
| align=&quot;center&quot; | [[18 декабр]]и [[соли 1878]]
| align=&quot;center&quot; | [[17 июл]]и [[соли 1913]]
| писари пешгузашта
|-
|[[Акс:Emblem_of_Qatar.svg|марказ|100x100пкс]]
| align=&quot;center&quot; |'''[[Муҳаммад бин Ҷосим Оли Танӣ]]''' &lt;nowiki&gt; (Муҳаммади II) &lt;/nowiki&gt; [محمد بن جاسم آل ثاني]
| align=&quot;center&quot; | [[17 январ]]и [[соли 1881]]
| align=&quot;center&quot; | [[8 апрел]]и [[соли 1971]]
| align=&quot;center&quot; | [[17 июл]]и [[соли 1913]]
| align=&quot;center&quot; | [[соли 1914]]
| писари пешгузашта; аз тахт даст кашид
|-
|[[File:Sheikh Abdullah Bin Jassim Al Thani.jpg|марказ|116x116пкс]]
| align=&quot;center&quot; |'''[[Абдуллоҳ бин Ҷосим Танӣ]]'''   [عبد الله بن جاسم بن محمد آل ثاني]‎
| align=&quot;center&quot; | [[соли 1880]]
| align=&quot;center&quot; | [[25 апрел]]и [[соли 1957]]
| align=&quot;center&quot; | [[соли 1914]]
| align=&quot;center&quot; | [[соли 1940]]
| бародари пешгузашта; соли 1940 ба фоидаи писараш аз тахт даст кашид
|-
|[[Акс:Emblem_of_Qatar.svg|марказ|100x100пкс]]
| align=&quot;center&quot; |'''[[Ҳамад ибни Абдуллоҳ Оли Танӣ]]'''   [حمد بن عبدالله بن جاسم بن محمد آل ثاني]
| align=&quot;center&quot; | [[соли 1896]]
| align=&quot;center&quot; | [[27 май]]и [[соли 1948]]
| align=&quot;center&quot; | [[соли 1940]]
| align=&quot;center&quot; | [[27 май]]и [[соли 1948]]
| писари пешгузашта
|-
|[[File:Sheikh Abdullah Bin Jassim Al Thani.jpg|марказ|116x116пкс]]
| align=&quot;center&quot; |'''[[Абдуллоҳ бин Ҷосим Танӣ]]'''   [عبد الله بن جاسم بن محمد آل ثاني]‎
| align=&quot;center&quot; | [[соли 1880]]
| align=&quot;center&quot; | [[25 апрел]]и [[соли 1957]]
| align=&quot;center&quot; | [[соли 1947]]
| align=&quot;center&quot; | [[20 август]]и [[соли 1949]]
| салтанати 2; баъди марги писараш ба сари хокимият баргашт; соли 1949 бори дуюм аз тахт даст кашид
|-
|[[Акс:Emblem_of_Qatar.svg|марказ|100x100пкс]]
| align=&quot;center&quot; |'''[[Алӣ бин Абдуллоҳ Танӣ]]'''   [علي بن عبد الله آل ثاني]‎
| align=&quot;center&quot; | [[5 июн]]и [[соли 1895]]
| align=&quot;center&quot; | [[31 август|31 августи соли]] [[Соли 1974|1974]]
| align=&quot;center&quot; | [[20 август|20 августи соли]] [[Соли 1949|1949]]
| align=&quot;center&quot; | [[24 октябр|24 октябри соли]] [[Соли 1960|1960]]
| писари пешгузашта; соли 1960 аз тахт даст кашид
|-
|-
|[[Акс:Emblem_of_Qatar.svg|марказ|100x100пкс]]
| align=&quot;center&quot; |'''[[Аҳмад бин Алӣ Оли Танӣ|Аҳмад бин Али Оли Танӣ]]'''    [أحمد بن علي آل ثاني] 
| align=&quot;center&quot; | [[соли 1920]]
| align=&quot;center&quot; | [[25 ноябр]]и [[соли 1977]]
| align=&quot;center&quot; | [[24 октябр]]и [[соли 1960]]
| align=&quot;center&quot; | [[3 сентябр]]и [[соли 1971]]
| писари пешгузашта: соли 1972 уро писараш аз тахт фуровард
|}

=== Амирон ===
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;90%&quot;
! width=&quot;8%&quot; |Акс
! width=&quot;15%&quot; | Ном
! width=&quot;8%&quot; | Таърихи таввалуд
! width=&quot;8%&quot; | Санаи марг
! width=&quot;8%&quot; | Оғози ҳукмронӣ
! width=&quot;8%&quot; | Охири ҳукмронӣ
! width=&quot;8%&quot; | Қайдҳо
|-
|[[Акс:Emblem_of_Qatar.svg|марказ|100x100пкс]] 
| align=&quot;center&quot; | '''[[Аҳмад бин Алӣ Оли Танӣ|Аҳмад бин Али Оли Танӣ]]'''  [أحمد بن علي آل ثاني]‎
| align=&quot;center&quot; | [[соли 1920]]
| align=&quot;center&quot; | [[25 ноябр]]и [[соли 1977]]
| align=&quot;center&quot; | [[3 сентябр]]и [[соли 1971]]
| align=&quot;center&quot; | [[22 феврал]]и [[соли 1972]]
| писари пешгузашта: соли 1972 ӯро писараш аз тахт фуровард
|-
|[[Акс:Emblem_of_Qatar.svg|марказ|100x100пкс]] 
| align=&quot;center&quot; | '''[[Халифа бин Ҳамад Оли Танӣ]]''' [خليفة بن حمد آل ثاني]
| align=&quot;center&quot; | [[17 сентябр]]и [[соли 1932]]
| align=&quot;center&quot; | [[23 октябр]]и [[соли 2016]]
| align=&quot;center&quot; | [[22 феврал]]и [[соли 1972]]
| align=&quot;center&quot; | [[27 июн]]и [[соли 1995]]
| писари Ҳамад ибни Абдуллоҳ; ҳамзамон сарвазири кишвар (1970-1995); соли 1995 аз тахти писараш барканор шуд
|-
|[[Акс:Hamad_bin_Khalifa_Al_Thani.jpg|марказ|135x135пкс]]
| align=&quot;center&quot; | '''[[Ҳамад бин Халифа Оли Танӣ]]'''  [حمد بن خليفة آل ثاني]‎
| align=&quot;center&quot; | [[1 январ|1 январи соли]] [[Соли 1952|1952]]
| align=&quot;center&quot; | ''Ҳоло зиндагӣ мекунад''
| align=&quot;center&quot; | [[27 июн]]и [[соли 1995]]
| align=&quot;center&quot; | [[25 июн]]и [[соли 2013]]
| писари пешгузашта; ҳамзамон Сарвазири кишвар (1995-1996); соли 2013 аз тахт даст кашид
|-
|[[Акс:تميم_بن_حمد_بن_خليفة_آل_ثاني_(49759678641)_(cropped).jpg|марказ|123x123пкс]]
| align=&quot;center&quot; | '''[[Тамим бин Ҳамад Оли Танӣ]]'''  [الشيخ تميم بن حمد آل ثاني]‎
| align=&quot;center&quot; | [[3 июн]]и [[соли 1980]]
| align=&quot;center&quot; | ''Ҳоло зиндагӣ мекунад''
| align=&quot;center&quot; | [[25 июн]]и [[соли 2013]]
| align=&quot;center&quot; | ''амалкунанда''
| писари пешгузашта
|-
|}

[[Гурӯҳ:Амирони Қатар]]
[[Гурӯҳ:Феҳристи ҳукуматдорон]]</text>
      <sha1>ix7oao079hm7r9okn1ajkikr0kazphg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fullmetal Alchemist</title>
    <ns>0</ns>
    <id>298386</id>
    <revision>
      <id>1307239</id>
      <parentid>1306858</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:02:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9849" xml:space="preserve">{{Қуттии аниманга/Сарлавҳа|title=Стальной алхимик|image=FullMetalAlchemist.jpg|caption=Обложка первого тома первого русского издания манги|alternate_titles=鋼の錬金術師 ''(яп.)''&lt;br&gt; Нagane no Renkinjutsushi ''([[ромадзи]])''&lt;br&gt; Fullmetal Alchemist|genre={{жанр|приключения}}, {{жанр|драма}}, {{жанр|комедия}}, {{жанр|стимпанк}}}}
{{Қуттии аниманга/Манга}}
{{Қуттии аниманга/Аниме|title=}}
{{Карточка аниманга/Роман|light=yes|title=|author=Макото Иноуэ|artist=Хирому Аракава|publisher=Square Enix|publisher_en=|publisher_other=|demographic=|published=|serialized=|first=2004|last=2010|volumes=10|volume_list=}}
{{Қуттии аниманга/Аниме|title=}}
{{Қуттии аниманга/Ғайра|title=[[Анимационный фильм|Анимационные фильмы]] серии:}}
{{Қуттии аниманга/Охир}}
{{Нихонго|«'''Кимиёгари пӯлодин'''»|鋼の錬金術師|хаганэ но рэнкиндзюсуси|{{lang-en|Fullmetal Alchemist}}, {{lang-ru|Стальной алхимик}}}} — [[манга]]&lt;nowiki/&gt;и [[Хирому Аракава]]. Манга ҳар моҳ аз августи 2001 то июни 2010 маҷаллаи [[Shonen Gangan]]-и ширкати [[Square Enix]] нашр. Манга дар 108 боб ва 27 [[Танкобон|ҷилд]] нашр шуд.

[[Аниме]]&lt;nowiki/&gt;созӣ дар асоси манга аз ҷониби Studio Bones истеҳсол шуда, як силсилаи анимеи 51-қисматиро баровард, ки аз 4 октябри соли 2003 то 2 октябри соли 2004 дар Ҷопон пахш шуд. Филми давомдори ин силсила, Кимиёгари пӯлодин, забти Шамбала ки аз ҷониби ҳамон студия истеҳсол шудааст, аз 23 июли соли 2005 дар кинотеатрҳои Ҷопон намоиш дода мешавад. 5 апрели соли 2009 дуюм аниме аз рӯи манга бо номи Fullmetal Alchemist: Brotherhood бароварда шуд, ки бар хилофи аввалаш ба асл хеле наздиктар буд. Дар соли 2011, филми дуввуми &quot;Кимиёгари пурра: Ситораи муқаддаси Милос&quot; ба фурӯш баромад. Мутобиқсозии филми соли 2003 аз ҷониби Mega-Anime &lt;ref name=&quot;Mega-anime&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.mega-anime.ru/anime/fullmetal_alchemist/dvd.html|title=Fullmetal Alchemist (Стальной Алхимик)|publisher=Мега-Аниме|accessdate=2013-12-29}}&lt;/ref&gt; локализатсия карда шуд ва дар Русия дар шабакаҳои телевизионии STS &lt;ref name=&quot;CTC&quot;&gt;{{Cite web|url=http://ctc.ru/rus/news/4746.html|title=Изменения программы|publisher=[[СТС]]|accessdate=2013-12-29}}&lt;/ref&gt;, [[2x2 (шабакаи телевизионӣ)|2x2]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://2x2tv.ru/program/2012/09/03|title=Программа передач телеканала 2х2 с 03 по 09 сентября 2012 — 2х2 — Телепрограмма|publisher=2х2|deadlink=no|accessdate=2012-09-04|archiveurl=https://www.webcitation.org/6AQV5sgYe?url=http://2x2tv.ru/program/2012/09/03|archivedate=2012-09-04}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;2x2&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.2x2tv.ru/series/anime/fullmetal_alchemist/|title=Стальной Алхимик|publisher=[[2x2]]|accessdate=2013-12-29}}&lt;/ref&gt; ва Sony Sci-Fi &lt;ref name=&quot;Sony&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.sonyscifi.ru/peredachi/stalnoy-alhimik|title=Стальной алхимик|publisher=[[Sony Sci-Fi]]|accessdate=2013-12-29}}&lt;/ref&gt; намоиш дода шуд. Мутобиқсозии филм дар соли 2009 низ дар Русия маҳаллӣ карда шуд, аммо аз ҷониби студияи SV-Dubl ва дар шабакаи телевизионии FAN намоиш дода шуд. Ҳам манга ва ҳам аниме эътирофи васеъ пайдо карданд, ки ҳам аз ҷониби мунаққидон ва ҳам тамошобинон хуб пазируфта шуданд.

Ҳикоя дар кишвари Аместрис сурат мегирад, ки дар он ҷо кимиё (алхимия) ҳамчун илми дақиқ васеъ истифода мешавад. Ҷаҳони &quot;Кимиёгарони пӯлодин&quot; дар муҳити худ ба давраи инқилоби саноатӣ монанд аст. Ду қаҳрамон, бародарон Эдвард ва Алфонс Элрик, пас аз он ки натавонистанд кимиёро барои эҳёи модари мурдаи худ истифода баранд, Санги афсонавии файласуфиро ҷустуҷӯ кунанд, то дасту пои Эдвард ва бадани Алфонсро барқарор кунанд, ки дар як табдили ноком гум шудаанд.

== Ҷаҳон ==
Ҷаҳони &quot;Фуллметалл Алхимист&quot; ба ҷаҳони [[Садаи XX|асри 20]] шабоҳат дорад. Дар аниме ва манга мошинҳо, қатораҳо, радиотехника, алоқаи телефонӣ, танкҳо мавҷуданд, аммо авиатсия вуҷуд надорад, аммо технологияи сохтани протезҳои механикӣ-автозиреҳ таҳия шудааст ва дар айни замон алхимия дар ин ҷаҳон ҳамчун илми табиатшиносӣ маъруф аст &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.mirf.ru/Articles/art1602.htm|title=Аниме. Fullmetal Alchemist|author=Мостовой, Антон|date=ноябрь 2006|publisher=[[Мир Фантастики]]|accessdate=2014-06-07}}&lt;/ref&gt;.
[[Акс:Stalnoy_Alkhimik_Karta.png|чап|мини|260x260пкс| Харитаи ҷаҳонии Кимиёгари Пӯлодин]]
[[Акс:Amestris_map.svg|мини|150x150пкс| Харитаи Аместрис]]
Воқеаҳои асосии сюжет дар кишвари Аместрис, ки воқеан дар ҳолати ҳарбӣ қарор дорад, сурат мегиранд. Аз се тараф онро давлатҳои душман иҳота кардаанд, ки Аместрис бо онҳо дар вазъияти ҷанги доимӣ мебошад. Ва танҳо дар шарқи кишвар биёбон аст, ки кишварро аз империяи Синг ба таври эътимодбахш ҷудо мекунад. Дар мобайни биёбони Шарқӣ харобаҳои шаҳри қадимии як вақтҳо бой ва шукуфони Ксеркс, ки кимиё ё худ алхимия асрҳо пеш дар он ҷо пайдо шуда буд, воқеъ гардидааст. Дар шимоли мамлакат кӯҳҳои Бриггс ва Қалъаи ҳамин ном дошта, сарҳади байни Аместрис ва империяи душмани Драхмаро посбонӣ мекунанд. Вазъияти дохилии мамлакат комилан муътадил нест, хусусан дар Шарқ, ки дар он ҷо бо сарфи саъю кушиши зиёд ба онҳо муяссар шуд, ки шуриши хунини сокинони Ишварао пахш кунанд. Аз ин сабаб, кишвар хеле милитаризатсия шудааст ва сохтори давлатӣ ба давлати тоталитарӣ шабоҳат дорад. Ҳокимияти ҳақиқӣ дар дасти армия ҷамъ шудааст. Сарфармондеҳи армия (фюрер) ҳам сарвари давлат буда, амалан аз тарафи касе идора карда намешавад. Мамлакат ба панҳ ноҳия — Марказӣ, Шарқӣ, Ҷанубй, Ғарбӣ ва Шимолӣ тақсим мешавад, ки онҳоро фармондеҳони қӯшунҳои дахлдор (округҳои ҳарбӣ) идора мекунанд. Армия ба бисёр корхонаҳо, монанди конҳои ангишт назорат мекунад, инчунин отряди махсуси кимиёгарон дорад. Кимиёгарони давлатӣ, ки дар артиши Аместрис хидмат мекунанд, бо соатҳои кисавии нуқрагии худ ва рутбаҳои беназире, ки ҳангоми ба кор даромаданашон дода мешаванд, фарқ мекунанд. Мардум ба артиш, бахусус кимиёгарони давлатӣ нафрат доранд ва онҳоро &quot;саги артиш&quot; меноманд, зеро онҳо барои несту нобуд кардани қариб тамоми аҳолии мавзеи бо номи Ишвар дар солҳои ҷанги шаҳрвандии гузашта, дахолат кардан ба низоъҳои зиёди дохилӣ, ки дар натича бисёр одамон ҳалок шуданд. Дар аниме дар соли 2003 амал танҳо дар Аместрис ва Ишвар сурат мегирад, дигар кишварҳо (ба истиснои Драхма) зикр нашудааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Аниме ва манга дар жанри драма]]</text>
      <sha1>pgd4eagzffs9opyc0hwh1ajupbvjqfm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҷосим бин Муҳаммад Танӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>298389</id>
    <revision>
      <id>1307252</id>
      <parentid>1302242</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:04:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10914" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
Шайх '''Ҷосим бин Муҳаммад Танӣ (Сонӣ)''' {{Lang-ar|جاسم بن محمد آل ثاني}}  тав. [[Соли 1825|1825]] - [[17 июл]]и [[Соли 1913|1913]] ), инчунин бо номи ''Қосим ибни Сонӣ'', ''Қосим бин Муҳаммад Ал Сонӣ'' ё &quot;Асосгузор&quot;,&lt;ref name=&quot;ndqatar&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.ndqatar.com/english/qatar/pages/ourhistory.aspx|title=Qatar National Day: Our History|publisher=ndqatar.com|accessdate=25 октября 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120110191814/http://www.ndqatar.com/english/qatar/pages/ourhistory.aspx|archivedate=2012-01-10}}&lt;/ref&gt; асосгузори [[Қатар]]и муосир муаррифи карда  мешавад &lt;ref name=&quot;diwan&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.diwan.gov.qa/english/qatar/QassimBinMohammed.htm|title=Shaikh Jassim Bin Mohammed Al Thani :: Amiri Diwan|publisher=Diwan.gov.qa|deadlink=404|accessdate=2012-11-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121105095124/http://www.diwan.gov.qa/english/qatar/QassimBinMohammed.htm|archivedate=2012-11-05}}&lt;/ref&gt;.

== Зиндагинома ==
Ӯ дар шаҳраки Фувайрит дар шимоли [[Қатар]] ба воя расидааст. Ӯ аз  тоифаи қабилаи Бани Тамим,  писари калонии ҳокими Қатар [[Муҳаммад бин Танӣ]] буд. Баъди муовини падар шуданаш таҷрибаи сиёсӣ андӯхт. Баъдтар ӯ бо падараш ба Ал-Бидда кӯчид ва дар он ҷо кӯшиш карданд, ки ба муқобили истилогарони беруна мубориза баранд.

Дар сиёсати дохилӣ ӯ кӯшиш мекард, ки Қатарро ба як кишвари воҳид ва мустақил табдил диҳад. Вай дар байни манфиатҳои ду давлате, ки дар он вақт дар минтақа ҳукмрон буданд моҳирона сиёсаташро амалӣ мегардонид:  [[Бритониё|Имперотурии Бритониё]], ки ба густариши нуфузи худ кӯшиш мекард ва [[Имперотурии Усмонӣ]], ки пас аз суқути нуфузи [[Португалия]] дар асри 16, талош дошт назорати худро бар минтақа нигоҳ дорад.

Соли 1867 ӯро ҳокими [[Баҳрайн]] Муҳаммад бин Халифа ҳангоме ки ба [[Баҳрайн]] рафт,  бо баҳонаи ворид шудани бадавиҳои Қатар ба ин кишвар суҳбат кунад. Талаби ӯ барои баргардонидани бадавиҳо [[Баҳрайн]]ро, ки аз [[Абузабӣ|Абу-Даби]] пуштибонӣ мекард, таҳрик дод, то ба шаҳрҳои бузурги Қатар ҳамла кунад ва хисороти зиёд ба бор орад. Дар ҷавоб, дар соли 1868 Қатар ба [[Баҳрайн]] ҳамла кард, ки дар натиҷа ҳазор нафар кушта ва шаст, киштӣ ғарқ карда шуданд. Баъдтар Ҷосимро бар ивази як баҳрайнии асирафтода озод карда шуд.

Моҳи январи соли 1872 Қатар расман ба [[Имперотурии Усмонӣ]] ҳамчун як қисми Санҷаки Наҷ шомил шуд ва Шайх Ҷосим ба ҳайси қоиммақом (волии он) таъйин карда шуд. Моҳи декабри соли 1878 аз бархӯрди туркҳо ва инглисҳо истифода бурда, ба таъсиси давлати [[Қатар]], ки ба он сарварӣ мекард, муваффақ шуд.

Сарфи назар аз норозӣ будани қабилаҳои маҳаллӣ, ӯ ҳукмронии Усмониро дастгирӣ ва идома медод. Бо вуҷуди ин, муносибатҳои Қатар ва [[Имперотурии Усмонӣ]] пас аз он ки усмониҳо аз кумак ба ӯ дар як экспедитсия ба Абу-Даби Ал-Хори ишғолшуда саркашӣ карданд, хотима ёфт. Вазъият инчунин аз шикоятҳои сокинони маҳаллӣ ба империя бар зидди ҳокимашон аз соли 1885 то 1886 ва инчунин дастгирии усмонӣ аз ҷониби Муҳаммад бин Абдулваҳоб, ки дар соли 1888 хост, ҳокими Қатарро аз байн бурд. Вай ба зудӣ як шахсияти барҷастаи мухолифат ба кӯшишҳои усмонӣ барои афзоиши нуфузи худ дар [[Қатар]] шуд, тавассути таъйини кормандони маъмурӣ дар Зубар, [[Дуҳа|Доҳа]], Ал-Вакр ва Ҳавр-ул-Удайд, таъсиси гумрук ва таҳкими гарнизони усмонӣ. Дар ибтидои соли 1892 ӯ аз вазифаи қоиммақоми (волии) Қатар истеъфо дод ва дар моҳи август пардохти андозро ба [[Имперотурии Усмонӣ]] қатъ кард.

Илова ба муқовимат ба [[Имперотурии Усмонӣ]] , ба ӯ лозим буд, ки истиқлолро аз [[Бритониё]] муҳофизат кунад. Соли 1882 ғайр аз бастани дӯконҳо, вай савдогарони ҳинду марворидро аз [[Дуҳа|Доҳа]] пеш кард. Дар ҳамон сол ӯ аз салоҳияти худ дар [[Доҳа]] даст кашид ва дере нагузашта аъзои қабилаи Бани Ҳоҷир ба тоҷирони марворид ҳамла карданд, ки тоҷирон аз кишвар фирор кунанд ва фоидаи онҳоро мусодира кунанд.

Моҳи октябри соли 1892 артиши туркҳо иборат аз 200 нафар бо сардории волии Басра Маҳмад Ҳофиз  барои мутеъ гардондани Шайх Ҷосим ба Катар фиристода шуд. Ҷосим бин Муҳаммад аз интиқом тарсида, аввал ба Ал Даайен ва сипас ба қалъаи Ал-Ваҷба (дар ғарби [[Дуҳа|Доҳа]]) гурехт. Маҳмад Ҳофиз Пошо ба шайх нома фиристода, талаб кард, ки аскарони худро пароканда кунад ва ба усмониён байъат кунад. Бо вуҷуди ин, ӯ дар рад кардани итоат ба қудратҳои усмонӣ устувор монд ва илова бар ин, бо сабаби саломатӣ аз мулоқот бо худи Маҳмад Ҳофиз худдорӣ кард. Ба ҷои ин, Ҷосим бин Муҳаммад бародараш Аҳмад бин Муҳаммад Оли Сониро ба ҳайси намояндаи ваколатдор таъйин кард. Моҳи март, пас аз як моҳи музокирот, Маҳмад Ҳофиз сабрро аз даст дод ва Аҳмад ва 13 то 16 сарони қабилаҳои барҷастаи Қатарро  зиндонӣ кард.

Марти соли 1893 нерӯҳои шайх дар ҷанги Ал-Ваҷба неруи усмониро шикаст дода, туркҳоро маҷбур карданд, ки маҳбусони қатариро озод кунанд ва ба [[Арабистони Саудӣ]] ақибнишинӣ кунанд. Ҷанг як нуқтаи гардиш дар таърихи [[Қатар]], як қадами калидӣ дар истиқлоли он аз [[Имперотурии Усмонӣ]] буд.

Инглисҳо саъй карданд ба баҳси миёни сарбозони турк ва қабилаҳои Қатар дахолат кунанд, аммо исбот карданд, ки пешниҳоди Шайхро дар мавриди таҳти ҳимояти Бритониё қарор додани Қатар қабул карда натавонистанд. Туркҳо бо ӯ сулҳ карданд, гарчанде ки худи Ҷосим бин Муҳаммад ба Лусайл рафт ва ҳукумати кишварро ба бародараш Шайх Аҳмад вогузор кард. Аммо, дар охири соли 1905 аз тарафи яке аз аскарони ҳамкасбаш аз қабилаи Бани Хоҷир кушта шуд ва Ҷосим боз Қатарро тахти назорати худ гирифт.

Ҷосим бин Муҳаммад дар соли 1913 даргузашт ва дар деҳаи Лусаил, воқеъ дар 24-километрии шимоли [[Дуҳа|Доҳа]], ҳоло дар музофоти Умм Салал ба хок супурда шуд.&lt;ref name=&quot;ndqatar&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;diwan&quot;/&gt;

== Кӯдакон ==
Ҷосим бин Муҳаммад Оли Танӣ 19 фарзанд дошт.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
* [http://www.althanitree.com/pageTemplate.aspx?show=g&amp;id=1686&amp;action=0 Дарахти насабӣ аз оилаи Ал-Тани] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20141129052520/http://www.althanitree.com/pageTemplate.aspx?show=g&amp;id=1686&amp;action=0 |date=2014-11-29 }}
* [https://web.archive.org/web/20120110191814/http://www.ndqatar.com/english/qatar/pages/ourhistory.aspx Рӯзи миллии Қатар: Таърихи мо]
* [http://www.royalark.net/Qatar/qatar4.htm Киштии шоҳона: сулолаи Ал Тани]
* [http://www.catnaps.org/islamic/history.html Catnaps - Заминаи Қатар дар Халиҷи Форс]
* [http://www.spokeo.com/Jassim+Bin+Mohammed+Al+Thani+1 Ҷосим бин Муҳаммад Оли Тани :: Spokeo.com]
{{Амирони Қатар}} 
{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Сарварони асри XX]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XX]]
[[Гурӯҳ:Амирони Қатар]]
[[Гурӯҳ:Шахсиятҳо аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Зодагонигузаштагони соли 1913]]
[[Гурӯҳ:Фавтидагони рӯзи 17 июл]]
[[Гурӯҳ:Википедиа:Мақолаҳо бо викификатсияи дастии сана дар қуттӣ]]
[[Гурӯҳ:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>4lnsegj6dpnihux8wz90dtp0tf49ehx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Нисор Муҳаммад</title>
    <ns>0</ns>
    <id>299421</id>
    <revision>
      <id>1307175</id>
      <parentid>1304638</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:17:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>/* Эзоҳ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4837" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ
 |ном              = Нисор Муҳаммад
 |номи аслӣ        = 
 |тасвир           = 
 |ном ҳангоми таваллуд = Нисор Муҳаммад
 |вазифа           = Комиссари [[Комиссариати маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон|маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон]]
 |тартиб           = 
 |парчам           = 
 |нахуствазир      = 
 |аввалдавр        = 1930
 |охирдавр         = 1932
 |пешгузашта       = [[Аббос Алиев]]
 |ҷонишин          =  М. М. Масаидов
 |вазифа_2         = 
 |тартиб_2         = 
 |парчам_2         = 
 |нахуствазир_2    = 
 |аввалдавр_2      = 
 |охирдавр_2       = 
 |пешгузашта_2     = 
 |ҷонишин_2        = 
 |президент        = 
 |маълумот         = 
 |касб             = 
 |дараҷаи илмӣ     = 
 |ҷоизаҳо          = 
}}
'''Нисор Муҳаммад''' (''Нисор Муҳаммад Юсуфзайи Афғон''; {{ВД-Дебоча}}) — муҳаққиқи забонҳои мардумони хурди Осиёи Марказӣ; яке аз бунёнгузорони ҶШС Тоҷикистон, наздиктарин ҳамкори [[Шириншо Шотемур]].

== Зиндагинома ==
Нисор Муҳаммад соли 1897 дар Пешовар ба дунё омад&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.bbc.com/persian/world-57310222|title=نثار محمد پشتون که بود؟|website=BBC News فارسی|date=2021-05-31|lang=fa|accessdate=2022-06-15}}&lt;/ref&gt;. Ӯ дар рӯйдодҳои инқилобӣ дар Афғонистон ширкат дошт, яке аз ёрони Амонуллоҳхон буд&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://memory.pvost.org/pages/muhamedov.html|title=МУХАМЕДОВ (Мухаммед, Мухаммедов) Нисар (1897-1937)|website=memory.pvost.org|publisher=ЛЮДИ И СУДЬБЫ|accessdate=2022-06-15}}&lt;/ref&gt;, сипас муҳоҷири сиёсӣ шуду ба Осиёи Миёна гурехт. Аз соли 1922 омӯзгори Донишгоҳи Тошканд, узви Анҷумани мутолиоти Тоҷикистон буд. Аз соли 1924 номзад ва аз соли 1928 узви ҲУК(б) буд.

Нисор Муҳаммад аввалин хиштҳоро дар пояҳои омӯзиш ва илм дар ҶШС Тоҷикистон гузошт. Аввалин китобҳои дарсӣ ва мактабҳо ба лутфи талошҳои ӯ падидор шуд. Аввалин донишҷуёни тоҷик дар донишгоҳҳои Тошканд, Маскав Ленинград самараи фаъолияти фаъоли ӯ ҳастанд&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://sputnik-tj.com/20180601/filmi-soleh-dar-borai-nisor-1025739920.html|title=Солеҳов дар бораи шахсияти маъруфи Тоҷикистон Нисор Муҳаммад филм ба навор мегирад|author=Sputnik Тоҷикистон|website=Sputnik Тоҷикистон|date=2018-06-01|lang=tg|accessdate=2022-06-15}}&lt;/ref&gt;.

Дар соли 1926 Комиссари халқии маорифи ҶШС Тоҷикистон шуд. Нақши ӯ дар замони табдили Ҷумҳурии худмухтори Тоҷикистон ба ҷумҳурии иттиҳодия дар соли 1929 низ бисёр олӣ буд. Аз соли 1932 дар Институти шарқшиносии Маскав кор мекарду забонҳои урду ва паштуро дарс медод. Ӯ 8 октябри 1937 ба иттиҳомоти сохтагӣ ва дурӯғин дастгир шуд. Дар ҷараёни таҳқиқот дар 22 октябри 1937 кушта шуд&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://interesnoe.me/source-24231440/post-161734|title=Вечер памяти Нисора Мухаммaда (1897-1937). Автор и ведущий Давлат Худоназаров}}&lt;/ref&gt;.

== Бузургдошт ==
Дар шаҳри Душанбе кӯчае, ки сохтимони [[Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон]] дар он воқеъ аст ба номи Нисор Муҳаммад номгузорӣ шудааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Нисормуҳаммади Афғон //  [[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 477. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7.

[[Гурӯҳ:Вазирони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>9lipzzvp03n0v2fyamays479xrllj1b</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307176</id>
      <parentid>1307175</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:22:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>/* Бузургдошт */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5025" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ
 |ном              = Нисор Муҳаммад
 |номи аслӣ        = 
 |тасвир           = 
 |ном ҳангоми таваллуд = Нисор Муҳаммад
 |вазифа           = Комиссари [[Комиссариати маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон|маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон]]
 |тартиб           = 
 |парчам           = 
 |нахуствазир      = 
 |аввалдавр        = 1930
 |охирдавр         = 1932
 |пешгузашта       = [[Аббос Алиев]]
 |ҷонишин          =  М. М. Масаидов
 |вазифа_2         = 
 |тартиб_2         = 
 |парчам_2         = 
 |нахуствазир_2    = 
 |аввалдавр_2      = 
 |охирдавр_2       = 
 |пешгузашта_2     = 
 |ҷонишин_2        = 
 |президент        = 
 |маълумот         = 
 |касб             = 
 |дараҷаи илмӣ     = 
 |ҷоизаҳо          = 
}}
'''Нисор Муҳаммад''' (''Нисор Муҳаммад Юсуфзайи Афғон''; {{ВД-Дебоча}}) — ходими давлатӣ, муҳаққиқи забонҳои мардумони хурди Осиёи Марказӣ; яке аз бунёнгузорони ҶШС Тоҷикистон, наздиктарин ҳамкори [[Шириншо Шотемур]].

== Зиндагинома ==
Нисор Муҳаммад соли 1897 дар Пешовар ба дунё омад&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.bbc.com/persian/world-57310222|title=نثار محمد پشتون که بود؟|website=BBC News فارسی|date=2021-05-31|lang=fa|accessdate=2022-06-15}}&lt;/ref&gt;. Ӯ дар рӯйдодҳои инқилобӣ дар Афғонистон ширкат дошт, яке аз ёрони Амонуллоҳхон буд&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://memory.pvost.org/pages/muhamedov.html|title=МУХАМЕДОВ (Мухаммед, Мухаммедов) Нисар (1897-1937)|website=memory.pvost.org|publisher=ЛЮДИ И СУДЬБЫ|accessdate=2022-06-15}}&lt;/ref&gt;, сипас муҳоҷири сиёсӣ шуду ба Осиёи Миёна гурехт. Аз соли 1922 омӯзгори Донишгоҳи Тошканд, узви Анҷумани мутолиоти Тоҷикистон буд. Аз соли 1924 номзад ва аз соли 1928 узви ҲУК(б) буд.

Нисор Муҳаммад аввалин хиштҳоро дар пояҳои омӯзиш ва илм дар ҶШС Тоҷикистон гузошт. Аввалин китобҳои дарсӣ ва мактабҳо ба лутфи талошҳои ӯ падидор шуд. Аввалин донишҷуёни тоҷик дар донишгоҳҳои Тошканд, Маскав Ленинград самараи фаъолияти фаъоли ӯ ҳастанд&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://sputnik-tj.com/20180601/filmi-soleh-dar-borai-nisor-1025739920.html|title=Солеҳов дар бораи шахсияти маъруфи Тоҷикистон Нисор Муҳаммад филм ба навор мегирад|author=Sputnik Тоҷикистон|website=Sputnik Тоҷикистон|date=2018-06-01|lang=tg|accessdate=2022-06-15}}&lt;/ref&gt;.

Дар соли 1926 Комиссари халқии маорифи ҶШС Тоҷикистон шуд. Нақши ӯ дар замони табдили Ҷумҳурии худмухтори Тоҷикистон ба ҷумҳурии иттиҳодия дар соли 1929 низ бисёр олӣ буд. Аз соли 1932 дар Институти шарқшиносии Маскав кор мекарду забонҳои урду ва паштуро дарс медод. Ӯ 8 октябри 1937 ба иттиҳомоти сохтагӣ ва дурӯғин дастгир шуд. Дар ҷараёни таҳқиқот дар 22 октябри 1937 кушта шуд&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://interesnoe.me/source-24231440/post-161734|title=Вечер памяти Нисора Мухаммaда (1897-1937). Автор и ведущий Давлат Худоназаров}}&lt;/ref&gt;.

== Таълифот ==
Солҳои 1923–1924 китобҳои ӯ  «Раҳнамои ҳисоб» ва «Алифбо» ба табъ расидаанд. 

== Бузургдошт ==
Дар шаҳри Душанбе кӯчае, ки сохтимони [[Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон]] дар он воқеъ аст ба номи Нисор Муҳаммад номгузорӣ шудааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Нисормуҳаммади Афғон //  [[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 477. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7.

[[Гурӯҳ:Вазирони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>d0dsla1omoao1a4qw3v9mqfuq74uazs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Саид Носиров</title>
    <ns>0</ns>
    <id>299509</id>
    <revision>
      <id>1307177</id>
      <parentid>1305157</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:24:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4665" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ
 |ном              = Саид Носиров
 |номи аслӣ        = Носиров Саид Тӯрабоевич
 |тасвир           = 
 |ном ҳангоми таваллуд = 
 |вазифа           = Комиссари [[Комиссариати маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон|маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон]]
 |тартиб           = 
 |парчам           = 
 |нахуствазир      = 
 |аввалдавр        = 1932
 |охирдавр         = 1934
 |пешгузашта       = [[Нисор Муҳаммад]]
 |ҷонишин          = [[Кулӣ Абдинов]]
 |вазифа_2         = 
 |тартиб_2         = 
 |парчам_2         = 
 |нахуствазир_2    = 
 |аввалдавр_2      = 
 |охирдавр_2       = 
 |пешгузашта_2     = 
 |ҷонишин_2        = 
 |президент        = 
 |маълумот         = 
 |касб             = 
 |дараҷаи илмӣ     = 
 |ҷоизаҳо          = 
}}
'''Саид Носиров''' (''Носиров Саид Тӯрабоевич''; [[1901]], [[Хуҷанд]] — [[21 октябр|21 октябри]] [[1938]], [[Сталинобод]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://pomnirod.ru/materialy-k-statyam/administrativno-territorialnoe-delenie-rossijskoj-imperii/gubernii-rossii/turgajskaya-oblast/poslerevolyucionnye-dokumenty-turgajskoj-oblasti/stalinskie-rasstrelnye-spiski-po-tadzhikskoj-ssr.html|title=Сталинские расстрельные списки по Таджикской ССР.|website=pomnirod.ru|publisher=Мое Семейное Древо|lang=ru|accessdate=2022-06-21}}&lt;/ref&gt;) — рӯшанфикри тоҷик, собиқадори маориф ва фарҳанги Тоҷикистон.

== Зиндагинома ==
Дар мактаби ибтидоии Хуҷанд ва макта­би русии маҳаллӣ таҳсил кардааст. Саид Носиров солҳои 1918—1920 котиби комитети камбағалони шаҳри Фарғона, котиби комитети комсомо­лии вилояти Фарғона интихоб гардид, солҳои 1920—1922 ба сафи Армияи Сурх даъват шуд ва дар ҳайати Экспедитсияи Ҳисор дар озод намудани Бухорои Шарқӣ иштирок кард.

Саид Носиров солҳои 1923—1924 мудири шӯъбаи ташкилии комитети партиявии шаҳри Хуҷанд; соли 1925 котиби комиҷроияи ноҳияи Ҷиликӯл, 1926—1929 прокурори шаҳрҳои Кӯлоб, Уротеппа, Панҷакент, соли 1929 раиси суди округи Хуҷанд, 1930—1931 раиси Комиҷроияи шаҳри Ху­ҷанд, 1931—1932 ҷонишини раиси КИМ ҶШС Тоҷикистон буд. Соли 1932 комиссари маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон таъйин шуд ва дар айни замон (1934) раиси комитети ташкилии Иттифоқи нависандагони ҶШС Тоҷикистон буд, як муддат раиси Иттифоқи нависандагон низ интихоб шудааст.

Саид Носиров аз июни 1934 ба хидмати ҳарбӣ гузшт, аввал ҷонишин, баъд комиссари дивизияи 20 кӯҳгарди тоҷик буд&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;''Мильбах В. С., Павлович С. Л., Чураков Д. Р.'' [http://www.rkka.ru/handbook/milbah/SAVO.PDF Политические репрессии командно-начальствующего состава, 1937—1938 гг. Среднеазиатский военный округ]. — СПб.: Гангут, 2019. — 340 с. — С.261.&lt;/ref&gt;.

Саид Носиров аз соли 1923 узви КПСС буд ва дар солҳои 1931—1937 депутати КИМ-и ҶШС Тоҷикистон узви КМ ҲК (б) Тоҷикистон интихоб шудааст.

== Ҷоизаҳо ==
Вай бо ордени Байрақи Сурхи Меҳнати ҶШС Тоҷикистон, грамотаҳои фахрӣ қадрдонӣ шу­дааст. Дар шаҳрҳои Душанбе ва Хуҷанд кӯчаҳои ба номи Носиров мавҷуданд.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* {{ЭСТ|Носиров Саид|5|муаллиф=}}

[[Гурӯҳ:Вазирони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>kma0kughdjl1t6ifpl0nlse7pxis16u</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307178</id>
      <parentid>1307177</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:29:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5098" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ
 |ном              = Саид Носиров
 |номи аслӣ        = Носиров Саид Тӯрабоевич
 |тасвир           = 
 |ном ҳангоми таваллуд = 
 |вазифа           = Комиссари [[Комиссариати маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон|маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон]]
 |тартиб           = 
 |парчам           = 
 |нахуствазир      = 
 |аввалдавр        = 1932
 |охирдавр         = 1934
 |пешгузашта       = [[Нисор Муҳаммад]]
 |ҷонишин          = [[Кулӣ Абдинов]]
 |вазифа_2         = 
 |тартиб_2         = 
 |парчам_2         = 
 |нахуствазир_2    = 
 |аввалдавр_2      = 
 |охирдавр_2       = 
 |пешгузашта_2     = 
 |ҷонишин_2        = 
 |президент        = 
 |маълумот         = 
 |касб             = 
 |дараҷаи илмӣ     = 
 |ҷоизаҳо          = 
}}
'''Саид Носиров''' (''Носиров Саид Тӯрабоевич''; [[1901]], [[Хуҷанд]] — [[21 октябр|21 октябри]] [[1938]], [[Сталинобод]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://pomnirod.ru/materialy-k-statyam/administrativno-territorialnoe-delenie-rossijskoj-imperii/gubernii-rossii/turgajskaya-oblast/poslerevolyucionnye-dokumenty-turgajskoj-oblasti/stalinskie-rasstrelnye-spiski-po-tadzhikskoj-ssr.html|title=Сталинские расстрельные списки по Таджикской ССР.|website=pomnirod.ru|publisher=Мое Семейное Древо|lang=ru|accessdate=2022-06-21}}&lt;/ref&gt;) — рӯшанфикри тоҷик, арбоби давлатӣ, собиқадори маориф ва фарҳанги Тоҷикистон.

== Зиндагинома ==
Дар мактаби ибтидоии Хуҷанд ва макта­би русии маҳаллӣ таҳсил кардааст. Саид Носиров солҳои 1918—1920 котиби комитети камбағалони шаҳри Фарғона, котиби комитети комсомо­лии вилояти Фарғона интихоб гардид, солҳои 1920—1922 ба сафи Армияи Сурх даъват шуд ва дар ҳайати Экспедитсияи Ҳисор дар озод намудани Бухорои Шарқӣ иштирок кард.

Саид Носиров солҳои 1923—1924 мудири шӯъбаи ташкилии комитети партиявии шаҳри Хуҷанд; соли 1925 котиби комиҷроияи ноҳияи Ҷиликӯл, 1926—1929 прокурори шаҳрҳои Кӯлоб, Уротеппа, Панҷакент, соли 1929 раиси суди округи Хуҷанд, 1930—1931 раиси Комиҷроияи шаҳри Ху­ҷанд, 1931—1932 ҷонишини раиси КИМ ҶШС Тоҷикистон буд. Соли 1932 комиссари маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон таъйин шуд ва дар айни замон (1934) раиси комитети ташкилии Иттифоқи нависандагони ҶШС Тоҷикистон буд, як муддат раиси Иттифоқи нависандагон низ интихоб шудааст.

Саид Носиров аз июни 1934 ба хидмати ҳарбӣ гузшт, аввал ҷонишин, баъд комиссари дивизияи 20 кӯҳгарди тоҷик буд&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;''Мильбах В. С., Павлович С. Л., Чураков Д. Р.'' [http://www.rkka.ru/handbook/milbah/SAVO.PDF Политические репрессии командно-начальствующего состава, 1937—1938 гг. Среднеазиатский военный округ]. — СПб.: Гангут, 2019. — 340 с. — С.261.&lt;/ref&gt;.

Саид Носиров аз соли 1923 узви КПСС буд ва дар солҳои 1931—1937 депутати КИМ-и ҶШС Тоҷикистон узви КМ ҲК (б) Тоҷикистон интихоб шудааст.

== Ҷоизаҳо ==
Вай бо ордени Байрақи Сурхи Меҳнати ҶШС Тоҷикистон, грамотаҳои фахрӣ қадрдонӣ шу­дааст. Дар шаҳрҳои Душанбе ва Хуҷанд кӯчаҳои ба номи Носиров мавҷуданд.

== Бузургдошт ==
Яке аз кӯчаҳои шаҳри Душанбе ба номи ӯ гузошта шудааст&lt;ref&gt;Носиров Саид Тӯрабоевич //  [[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 480. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7.&lt;/ref&gt;.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* {{ЭСТ|Носиров Саид|5|муаллиф=}}

[[Гурӯҳ:Вазирони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>6nn6l9mg8tzuh4gzho8a1gitdicw095</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сироҷуддин Ҳасанов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>299512</id>
    <revision>
      <id>1307184</id>
      <parentid>1305165</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:41:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3753" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ
 |ном              = Сироҷуддин Ҳасанов
 |номи аслӣ        = Ҳасанов Сироҷиддин Файзуллоевич
 |тасвир           = 
 |ном ҳангоми таваллуд = 
 |вазифа           = Комиссари [[Комиссариати маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон|маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон]]
 |тартиб           = 
 |парчам           = 
 |нахуствазир      = 
 |аввалдавр        = 1936
 |охирдавр         = 1937
 |пешгузашта       = [[Кулӣ Абдинов]]
 |ҷонишин          = [[Муҳаммадамир Ниёзов]]
 |вазифа_2         = 
 |тартиб_2         = 
 |парчам_2         = 
 |нахуствазир_2    = 
 |аввалдавр_2      = 
 |охирдавр_2       = 
 |пешгузашта_2     = 
 |ҷонишин_2        = 
 |президент        = 
 |маълумот         = 
 |касб             = 
 |дараҷаи илмӣ     = 
 |ҷоизаҳо          = 
}}
'''Сироҷуддин Ҳасанов''' (''Ҳасанов Сироҷиддин Файзуллоевич''; [[1905]], Бухоро — [[21 октябр]]и [[1938]], [[Сталинобод]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://pomnirod.ru/materialy-k-statyam/administrativno-territorialnoe-delenie-rossijskoj-imperii/gubernii-rossii/turgajskaya-oblast/poslerevolyucionnye-dokumenty-turgajskoj-oblasti/stalinskie-rasstrelnye-spiski-po-tadzhikskoj-ssr.html|title=Сталинские расстрельные списки по Таджикской ССР.|website=pomnirod.ru|publisher=Мое Семейное Древо|lang=ru|accessdate=2022-06-21}}&lt;/ref&gt;) — рӯшанфикри тоҷик, собиқадори маориф ва фарҳанги Тоҷикистон.

== Зиндагинома ==
Соли 1905 дар Бухоро дар хонаводаи тоҷик ба дунё омадааст, падараш устои оҳангар буд. Хонаи маорифи Бухоро 1 сол таҳсил карда, шуъбаи умумии иктисодии факултети коргарии 3-солаи Донишгохи давлатии Ленинградро дар солҳои 1924—1927 хатм кардааст. Солҳои 1927—1928 дар факултаи ҳуқуқи советии Донишгоҳи давлатии Маскав таҳсил кардааст. Хатмкардаи шуъбаи омодагии 2-солаи Донишкадаи профессорони сурх (1931—1933). 1 сол дар шуъбаи таърих-ҳизбии Донишкадаи профессорони сурх (1933—1934) хондаву хатм накардааст.

== Корнома ==
Сироҷуддин Ҳасанов соли 1917 корро аз шогирдии оҳангар дар Бухоро шурӯъ кардааст. Солҳои 1921—1923 котиби райком, кумитаи вилоятӣ, КМ ҲКИШ ҶХШ Бухоро кор кардааст;

Солҳои 1923-28 донишҷӯ ва дар солхои 1928—1930 сардори Мактаби ҳизбии шӯравии Сталинобод, мудири шуъбаи Главполитпросвет, Главлит — узви коллегияи Комиссариати халқии маорифи Точикистон&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://centrasia.org/person2.php?st=1486739588|title=ХАСАНОВ Сирожедин Файзуллаевич|website=centrasia.org|publisher=ЦентрАзия|accessdate=2022-06-21}}&lt;/ref&gt;.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

	
[[Гурӯҳ:Вазирони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>a5t1j2dugsnjtdedycem94itq0mvncz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Созмони Исломии Амнияти Озуқаворӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>299533</id>
    <revision>
      <id>1307211</id>
      <parentid>1305260</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:49:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13000" xml:space="preserve">'''Созмони Исломии Амнияти Озуқаворӣ''' '''(IOFS)''' ([[Забони арабӣ|араб]]. المنظمة الإسلامية للأمن الغذائي, [[Забони инглисӣ|англ]]. ''Islamic Organization for Food Security,'' [[Забони фаронсавӣ|фар.]] ''L'Organisation Islamique pour la Sécurité Alimentaire'' ''')''' – як созмони байналмиллалӣ мебошад, ки вазифааш таъмини [[амнияти озуқаворӣ]] дар [[Созмони ҳамкории исломӣ|кишварҳои СҲИ]] мебошад.

== Миссия ==
Вазифаи асосии IOFS таъмини [[амнияти озуқаворӣ]] дар кишварҳои ширкаткунанда мебошад. Вазифаҳои асосӣ иборатанд аз:

* Таъмини давлатҳои иштирокчӣ бо таҷриба ва ёрии техникӣ оид ба ҷанбаҳои гуногуни кишоварзии устувор, рушди деҳот, амнияти озуқаворӣ ва биотехнология;
* Арзёбӣ ва мониторинги амнияти озуқаворӣ дар кишварҳои узв бо мақсади муайян ва расонидани кумакҳои башардӯстонаи зарурӣ, аз ҷумла таъсиси захираҳои озуқа;
* сафарбар ва идоракунии захираҳои молиявӣ ва кишоварзӣ барои рушди кишоварзӣ ва беҳтар намудани амнияти озуқаворӣ дар кишварҳои узв;
* ҳалли масъалаҳои марбут ба [[Биёбонзоӣ|биёбоншавӣ]], буридани ҷангал, эрозия ва шӯршавӣ;
* ҳамоҳангсозӣ, тартиб додан ва нигоҳ доштани сиёсати ягонаи кишоварзӣ, аз ҷумла мубодила ва интиқоли технологияҳои мувофиқ ва  системаҳои идоракунии хӯрока.

== Таърих ==
Рӯзҳои 28-30 июни соли 2011 дар шаҳри [[Нурсултон|Остона]] ҷаласаи 38-уми Шӯрои вазирони корҳои хориҷии [[Созмони ҳамкории исломӣ|кишварҳои узви Созмони ҳамкории исломӣ]] (Шӯрои вазирони корҳои хориҷии Созмони ҳамкории исломӣ) баргузор гардид ва Ҷумҳурии Қазоқистон вазифаҳои Раиси Созмони Ҳамкории Исломиро ба ӯҳда гирифт. ТДМ.

Дар ифтитоҳи иҷлосия раисиҷумҳури [[Қазоқистон]] [[Нурсултон Назарбоев]] пешниҳод кард, ки дар чаҳорчӯби СҲИ созмони амнияти озуқаворӣ таъсис дода шавад, ки қароргоҳаш дар Қазоқистон ҳамчун давлати тавлид ва содироти маводи ғизоӣ ҷойгир аст. Кишварҳои аъзои СҲИ аз пешниҳоди Қазоқистон якдилона ҷонибдорӣ карданд.

Номи &quot;Созмони исломии амнияти озуқаворӣ&quot; (IOFS) ва Оинномаи ин ниҳоди тахассусии СҲИ дар ҷаласаи байниҳукуматии коршиносони кишварҳои узви СҲИ (11-12 июни соли 2013) дар Остона таҳия шудааст.

Рӯзҳои 9-11 декабри соли 2013 дар иҷлосияи 40-уми Шӯрои вазирон дар шаҳри [[Конакри]] [[Гвинея]] 19 кишвари узви СҲИ Оинномаи IOFS-ро имзо карданд.

28 апрели соли 2016 нахустин ҷаласаи Ассамблеяи Генералии IOFS дар якҷоягӣ бо Конфронси 7-уми вазирони корҳои дохилӣ оид ба амнияти озуқаворӣ ва рушди кишоварзӣ баргузор гардид. Қазоқистон раиси Ассамблеяи генералии IOFS ва [[Кот-д’Ивуар|Кот-д'Ивуар]] ва [[Давлати Фаластин|Фаластин]] муовини раис интихоб шуданд. Дар ассамблеяи генералии IOFS раис ( [[Арабистони Саудӣ]] ) ва аъзои Шӯрои иҷроия ([[Қазоқистон]], [[Буркина-Фасо|Буркина Фасо]], [[Ниҷер|Нигер]], [[Туркия]], [[Банглодеш|Бангладеш]], [[Судон]]) интихоб шуданд.

27-29 августи соли 2019 дар шаҳри [[Ҷидда]] таҳти унвони «Тақвияти ҳамкориҳои исломӣ тавассути амнияти озуқаворӣ» дуюмин Ассамблеяи генералӣ баргузор гардид. Арабистони Саудӣ раиси Ассамблеяи генералӣ, [[Тоҷикистон]] ва [[Гомбиё|Гамбия]] муовинони раис ва Қазоқистон маърӯзачӣ интихоб шуданд. Намояндагони вазоратҳои кишоварзии Қазоқистон, Арабистони Саудӣ, [[Имороти Муттаҳидаи Арабӣ|АМА]], Буркина-Фасо, Гамбия, Бангладеш ва Туркия ба ҳайси аъзои Шӯрои иҷроияи IOFS интихоб шуданд. Дар натиҷаи форум намояндаи Қазоқистон Ерлан Байдаулет директори генералии созмон интихоб гардид. Дар баробари ин, [[Нигерия]] Оинномаи IOFS-ро имзо кард ва 34-умин узви Созмони исломӣ оид ба амнияти озуқаворӣ гардид.

Соли 2021 Қазоқистон раиси IOFS шуд.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://kapital.kz/gosudarstvo/98624/kazakhstan-stal-predsedatelem-islamskoy-organizatsii-po-prodovol-stvennoy-bezopasnosti.html|title=Казахстан стал председателем Исламской организации по продовольственной безопасности|lang=русский}}&lt;/ref&gt;

Вазири амнияти озуқаворӣ ва оби Амороти Муттаҳидаи Араб Мариам Алмхейрӣ ва директори генералии IOFS Ерлан Байдаулет

== Сохтор ==

=== Ассамблеяи Генералй ===
Ассамблеяи Генералй сиёсати умумии Ташкилотро тартиб медихад; буҷетро тасдиқ мекунад, сиёсати молиявӣ ва барномаи умумии кори Созмон, инчунин усулҳои татбиқи ин барномаро муқаррар ва назорат мекунад; раиси Ассамблеяи Генералиро интихоб мекунад; директори генералиро интихоб мекунад; президент ва аъзоёни Шурои ичроияро дар асоси намояндагии одилонаи географй интихоб мекунад. Ассамблеяи Генералӣ аз вазирон ё намояндагони онҳо иборат аст, ки аз ҷониби кишварҳои узви дахлдори онҳо таъйин карда мешаванд. Ассамблеяи Генералй соле як маротиба сессияҳои навбатиро мегузаронад.

=== Совети ичроия ===
Раёсати иҷроия аз 8 нафар, аз ҷумла раис иборат аст. Аъзоён аз ҷониби Ассамблеяи Генералӣ ба муҳлати 3 сол, ки як маротиба нав карда мешавад, интихоб карда мешаванд. Кишваре, ки қароргоҳи Созмон дар он ҷойгир аст, узви доимӣ мебошад, як курсӣ барои Директори генералӣ ҷудо карда мешавад. Шӯрои иҷроия:

* фаъолияти пурсамари органҳои гуногуни Ташкилотро мувофики сиёсати умумии Ташкилот     таъмин менамояд;
* љадвали умумии љаласањоро (Љаласањо, гурўњњои корї ва гурўњњои коршиносї) тасдиқ     мекунад;
* бо машварат  бо давлатҳои узв ва Директори генералӣ рӯзномаи муваққатиро барои     иҷлосияҳои навбатӣ ва ғайринавбатӣ омода мекунад;
* дар мавридҳои  зарурй комиссияҳои махсус ташкил мекунад ва рузномаи онҳоро тартиб     медихад, аъзоёни онҳоро таъйин мекунад ва мухлати кори онҳоро мукаррар     менамояд;
* ба Ассамблеяи Генералй дар бораи фаъолияти органҳои Ташкилот хисоботи муфассал пешниход     мекунад;
* ба фаъолияти  Созмон назорат мекунад ва иҷрои вазифаҳои онро тибқи қарорҳои Ассамблеяи     Генералӣ, қарорҳои Шӯрои иҷроия ва қоидаҳои дохилӣ таъмин менамояд;
* дар соҳаи хурокворй, озукаворй ва хочагии русто тадкикоти илмй, технологй, ичтимой     ва иктисодиро мегузаронад ва рохбарй мекунад;
* ба навсозии  равандҳои кишоварзӣ ва таҳкими иқтидори институтсионалӣ мусоидат мекунад;
* сафарбар ва идоракунии захираҳои молиявӣ ва кишоварзиро барои рушди устувори кишоварзӣ     ва таъмини амнияти озуқавории давлатҳои аъзо амалӣ менамояд;
* ҳавасмандгардонии сармоягузорӣ дар доираи СҲИ дар соҳаи кишоварзӣ ва амнияти озуқаворӣ     тавассути лоиҳаҳои маблағгузории хурд, тавонмандсозӣ, лоиҳаҳои фаромарзӣ  ва дастрасии васеъ ба маҳсулоти молиявии исломӣ;
* барои ноил шудан ба ҳадафҳои Созмон лоиҳаҳои дахлдори миллӣ ва минтақавӣ, барномаҳои     байналмилалӣ, санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва дигар санадҳоро дар соҳаи амнияти     озуқаворӣ ва ғизо таҳия ва амалӣ менамояд.

=== Котибот ва Директори генералӣ ===
Котибот аз Директори генералӣ ва кормандони расмӣ иборат аст, ки дар қароргоҳи доимӣ ва дар дигар идораҳое, ки метавонанд таъсис дода шаванд, кор мекунанд. Директори генералӣ рӯйхати расмии кормандони Котиботро муайян мекунад ва фаъолияти онро назорат мекунад.

Директори генералӣ аз ҷониби Ассамблеяи Генералӣ ба мӯҳлати чор сол таъйин карда мешавад, ки он танҳо як маротиба тамдид карда мешавад. Директори генералӣ аз миёни номзадҳое, ки аз ҷониби давлатҳои узв пешбарӣ шудаанд, мувофиқи принсипҳои имкониятҳои баробар барои ҳамаи давлатҳои узв бо назардошти салоҳият, поквиҷдонӣ ва таҷриба таъйин карда мешавад.

Аз ҷумла, Директори генералӣ: ҳисоботи солонаи буҷетро таҳия мекунад; ба Шўрои иљроия дар бораи фаъолияти Котиботи солона њисобот медињад; барои маблағҳои Ташкилот ва хароҷоти он мутобиқи муқаррароти Қоидаҳои молиявии Ташкилот ва ғайра масъул аст. г.

== Пайвандҳо ==

* [https://www.iofs.org.kz/ Сомонаи расмии]</text>
      <sha1>ljj6emaj4cgzap5p3j29ffzdfla97si</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кӯҳи дилҳо</title>
    <ns>0</ns>
    <id>299543</id>
    <revision>
      <id>1307236</id>
      <parentid>1305329</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:02:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5893" xml:space="preserve">{{Телесериал}}
«'''Кӯҳи дилҳо'''» — як [[Филми мазҳакавӣ|маҷмӯъаи телевизиюнии мазҳакавии]] [[Туркия|туркӣ]] дар жанри хонавода, [[ишқ]], мазҳака ва [[Комедия|драма]] буда [[Драма|,]] аз [[17 октябр|17 октябри соли]] [[Соли 2020|2020]] дар шабакаи телевизионии ТРТ 1 пахш мешавад. Ин силсила аз рӯи ҳикояҳои чопнашудаи нависанда Мустафо Чифтчӣ таҳия шудааст. Продюсери ин сериал Фарҳод Ашксиз мебошад. Дар курсии коргардон Яҳё Саманҷӣ, коргардони сериали «Баҳри сабз», ки қаблан ба тамошобинон расида буд, нишастааст. Дар ин сериал Берк Отан, Эдем Ӯзкая, Фардӣ Санҷар, Ҷиҳат Сувариоғлу ва Самӣ Эртурк нақш бастаанд.

== Тавлид ==
Силсила дар ноҳияи Сивриҳисари [[Эскишаҳр]] ба навор гирифта шудааст.&lt;ref name=&quot;akit&quot;&gt;{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20210916072553/https://www.trthaber.com/haber/kultur-sanat/gonul-dagi-turizmi-canlandirdi-603260.html/amp|title=&quot;Könül dağı&quot; turizmi canlandırdı|website=www.trthaber.com|lang=tr|accessdate=23 iyun 2022|archiveurl=https://www.trthaber.com/haber/kultur-sanat/gonul-dagi-turizmi-canlandirdi-603260.html/amp|archivedate=16 sentyabr 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;akit2&quot;&gt;{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20211211135620/https://www.cnnturk.com/magazin/son-dakika-gonul-dagi-nerede-gonul-dagi-gercekte-var-mi-gonul-dagi-nerenin-ilcesi|title=Könül dağı harada yerləşir? Belə bir dağ varmı?|website=CNN TÜRK|lang=tr|accessdate=23 iyun 2022|archiveurl=https://www.cnnturk.com/magazin/son-dakika-gonul-dagi-nerede-gonul-dagi-gercekte-var-mi-gonul-dagi-nerenin-ilcesi|archivedate=11 dekabr 2021}}&lt;/ref&gt; Деҳаи Геделли, ки дар он тамоми рӯйдодҳои силсила сурат мегирад ва қаҳрамони асосӣ дар он ҷо зиндагӣ мекунад, дар ноҳияи Улуғишлаи вилояти Нигде ҷойгир аст.

== Достони филм ==
Танер, Рамазон ва Вейсел 3 амакбачаанд. Онҳо дар Геделли зиндагӣ мекунанд. Дар шаҳри Геделли кӯҳе ҳаст. Онро «Кӯҳи дилҳо» меноманд. Ана, ҳар кӣ аз ишқ ранҷ мекашад, аз он кӯҳ меғеладу меафтад.

Падари Таннер зуд мурд. Падарони Рамазон ва Вейсал бошанд, аз чизе, ки намедонанд ва ё фаромӯш намекунанд, ба ҳамдигар шикоят мекунанд ва нухбагон бо ҳамдигар пинҳонӣ суҳбат мекунанд. Амакбачаҳо қарор медиҳанд, ки ҳавопаймо созанд. Ин буд, ки Танер ба муҳандисони ҳавопаймо занг зад. Аммо инженерони авиационй дар рох мемонанд. Онҳо гумон мекунанд, ки аввалин инженерҳои геологиеро, ки мебинанд, самолётхо мебошанд ва ба посёлка меоранд. Аммо, баъд маълум мешавад, ки инженерон он инженер нестанд. Дар ин вақт Танер Дилиро, ки аз кӯдакӣ дӯсташ медошт, ҳамчун муҳандиси геолог мебинад. Ин ҳодиса, ки пас аз чанд сол ба вуқӯъ пайваст, рӯйдодҳои дигарро пайгирӣ мекунанд.

== Пахши филм ==
Силсила [[17 октябр|17 октябри соли]] [[Соли 2020|2020]] дар шабакаи TRT 1 пахш шуд. Он ба ангезаҳои ҳикояҳои чопнашудаи Мустафо Чифтчӣ асос ёфтааст. Берк Атан ва Гулсим Алӣ, ки дар [[Ҷанги дуюми Қарабоғи Кӯҳӣ|ҷанги дуввуми Қарабоғ]], ки [[27 сентябр|27 сентябри соли]] [[Соли 2020|2020]] оғоз шуд, нақши асосиро бозиданд, аз артиши Озарбойҷон пуштибонӣ карданд.

== Гуруҳи филмбардорӣ ==

* Директор: Яҳё Саманҷӣ
* Муаллифи асар: Мустафо Чифтчӣ
* Сценарий муаллифи: Алӣ Асаф Элмас, Мустафо Бечит
* Продюсер: Фарҳод Ашксиз

=== Бозигарон ===

* [[:tr:Berk Atan|Берк Атан]] — Танер
* Гулсим Али — Дилек
* Ферди Санчар — Долмушчу Сефер
* [[:tr:Ali Düşenkalkar|Али]] Душенкалкар — Тойчу Муаммер&lt;br /&gt;[[:tr:Gülhan Tekin|Гулхон Текин]] — Гюншил
* Фейза Ишик — Бозгашт
* [[:tr:Ege Aydan|Эге Айдан]] — Мунир Коркмаз
* Эсер Эйюбоғлу — Селами Ферсой
* Чихат Сувариоглу — Рамазон
* Семих Эртурк — Вейсел
* Назли Пинар Кая — Чамила
* [[:tr:Şebnem Dilligil|Шебнем Диллигил]] — Халима
* [[:tr:Yavuz Sepetçi|Явуз Сепетчи]] — Абдулло
* [[:tr:Nuri Gökaşan|Нури Гөкашан]] — Мусо
* Huseyin Sevimli — Руфат Туран
* Чигдем Айгун — Кериман Явру

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{ПБ}}</text>
      <sha1>liwori4up7fba9liq8t9ffxs0iscs4u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тоҳир Пӯлодов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>299565</id>
    <revision>
      <id>1307187</id>
      <parentid>1307025</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:44:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3398" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ
 |ном              = Тоҳир Пӯлодов
 |номи аслӣ        = Пӯлодов Тоҳир Пирмуҳаммадович
 |тасвир           = 
 |ном ҳангоми таваллуд = 
 |вазифа           = Комиссари [[Комиссариати маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон|маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон]]
 |тартиб           = 
 |парчам           = 
 |нахуствазир      = 
 |аввалдавр        = 1938
 |охирдавр         = 1932
 |пешгузашта       = [[Муҳаммадамир Ниёзов]]
 |ҷонишин          = [[Ҳотам Солеҳбоев ]]
 |вазифа_2         = 
 |тартиб_2         = 
 |парчам_2         = 
 |нахуствазир_2    = 
 |аввалдавр_2      = 
 |охирдавр_2       = 
 |пешгузашта_2     = 
 |ҷонишин_2        = 
 |президент        = 
 |маълумот         = 
 |касб             = 
 |дараҷаи илмӣ     = 
 |ҷоизаҳо          = 
}}
'''Тоҳир Пирмуҳаммадович Пӯлодов''' ({{ВД-Дебоча}}) — ходими давлатӣ ва сиёсии шӯравӣ.

== Зиндагинома ==
Тоҳир Пӯлодов соли 1906 дар Самарқанд ба дунё омадааст.

== Корнома ==
Узви ҲКИШ аз соли 1932. Аз [[соли 1933]] — дар кори хоҷагӣ, ҷамъиятӣ ва сиёсӣ. [[Соли 1933|Солхои 1933]] — [[Соли 1962|1962]] — муаллими иқтисоди сиёсии Мактаби олии хоҷагии қишлоқи коммунистӣ, директори Нашриёти давлатии Точикистон, Комиссари халққии маорифи ҶШС Точикистон, иштирокдори Ҷанги Бузурги Ватанӣ, агитатори Шуъбаи сиёсии Артиши 52-юм, котиби КМ ҲК(б) Тоҷикистон оид барои таблиғоту таҳрик, котиби КМ ҲК (б) Тоҷикистон, Раиси Шӯрои Олии ҶШС Тоҷикистон, мудири Шуъбаи КМ ҲК Тоҷикистон, вазири маорифи ҶШС Точикистон. 

Тоҳир Пӯлодов депутати Шӯрои Олии ҶШС Точикистон даъватҳои 1—5 интихоб шудааст. 

Дар соли 1979 даргузашт.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
* {{Cite web|url=http://www.knowbysight.info/PPP/05922.asp|title=Пулатов Таир Пирмухамедович|website=www.knowbysight.info|accessdate=2022-06-24|archiveurl  =https://web.archive.org/web/20181028214606/http://www.knowbysight.info/PPP/05922.asp|archivedate=2018-10-28}}

[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени «Нишони Фахрӣ»]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени Ситораи Сурх]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени Байрақи Сурхи Меҳнат]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени Ҷанги Ватанӣ дараҷаи II]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени Ленин]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони шаҳри Душанбе]]
[[Гурӯҳ:Вазирони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>fg1l2efif0oki0hfbmxf6j301itmhnm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307188</id>
      <parentid>1307187</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:44:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3398" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ
 |ном              = Тоҳир Пӯлодов
 |номи аслӣ        = Пӯлодов Тоҳир Пирмуҳаммадович
 |тасвир           = 
 |ном ҳангоми таваллуд = 
 |вазифа           = Комиссари [[Комиссариати маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон|маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон]]
 |тартиб           = 
 |парчам           = 
 |нахуствазир      = 
 |аввалдавр        = 1938
 |охирдавр         = 1942
 |пешгузашта       = [[Муҳаммадамир Ниёзов]]
 |ҷонишин          = [[Ҳотам Солеҳбоев ]]
 |вазифа_2         = 
 |тартиб_2         = 
 |парчам_2         = 
 |нахуствазир_2    = 
 |аввалдавр_2      = 
 |охирдавр_2       = 
 |пешгузашта_2     = 
 |ҷонишин_2        = 
 |президент        = 
 |маълумот         = 
 |касб             = 
 |дараҷаи илмӣ     = 
 |ҷоизаҳо          = 
}}
'''Тоҳир Пирмуҳаммадович Пӯлодов''' ({{ВД-Дебоча}}) — ходими давлатӣ ва сиёсии шӯравӣ.

== Зиндагинома ==
Тоҳир Пӯлодов соли 1906 дар Самарқанд ба дунё омадааст.

== Корнома ==
Узви ҲКИШ аз соли 1932. Аз [[соли 1933]] — дар кори хоҷагӣ, ҷамъиятӣ ва сиёсӣ. [[Соли 1933|Солхои 1933]] — [[Соли 1962|1962]] — муаллими иқтисоди сиёсии Мактаби олии хоҷагии қишлоқи коммунистӣ, директори Нашриёти давлатии Точикистон, Комиссари халққии маорифи ҶШС Точикистон, иштирокдори Ҷанги Бузурги Ватанӣ, агитатори Шуъбаи сиёсии Артиши 52-юм, котиби КМ ҲК(б) Тоҷикистон оид барои таблиғоту таҳрик, котиби КМ ҲК (б) Тоҷикистон, Раиси Шӯрои Олии ҶШС Тоҷикистон, мудири Шуъбаи КМ ҲК Тоҷикистон, вазири маорифи ҶШС Точикистон. 

Тоҳир Пӯлодов депутати Шӯрои Олии ҶШС Точикистон даъватҳои 1—5 интихоб шудааст. 

Дар соли 1979 даргузашт.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
* {{Cite web|url=http://www.knowbysight.info/PPP/05922.asp|title=Пулатов Таир Пирмухамедович|website=www.knowbysight.info|accessdate=2022-06-24|archiveurl  =https://web.archive.org/web/20181028214606/http://www.knowbysight.info/PPP/05922.asp|archivedate=2018-10-28}}

[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени «Нишони Фахрӣ»]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени Ситораи Сурх]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени Байрақи Сурхи Меҳнат]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени Ҷанги Ватанӣ дараҷаи II]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени Ленин]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони шаҳри Душанбе]]
[[Гурӯҳ:Вазирони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>877eg06o1t5usul5x5bndkdsnoabo3p</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307189</id>
      <parentid>1307188</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:44:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3397" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ
 |ном              = Тоҳир Пӯлодов
 |номи аслӣ        = Пӯлодов Тоҳир Пирмуҳаммадович
 |тасвир           = 
 |ном ҳангоми таваллуд = 
 |вазифа           = Комиссари [[Комиссариати маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон|маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон]]
 |тартиб           = 
 |парчам           = 
 |нахуствазир      = 
 |аввалдавр        = 1938
 |охирдавр         = 1942
 |пешгузашта       = [[Муҳаммадамир Ниёзов]]
 |ҷонишин          = [[Ҳотам Солеҳбоев]]
 |вазифа_2         = 
 |тартиб_2         = 
 |парчам_2         = 
 |нахуствазир_2    = 
 |аввалдавр_2      = 
 |охирдавр_2       = 
 |пешгузашта_2     = 
 |ҷонишин_2        = 
 |президент        = 
 |маълумот         = 
 |касб             = 
 |дараҷаи илмӣ     = 
 |ҷоизаҳо          = 
}}
'''Тоҳир Пирмуҳаммадович Пӯлодов''' ({{ВД-Дебоча}}) — ходими давлатӣ ва сиёсии шӯравӣ.

== Зиндагинома ==
Тоҳир Пӯлодов соли 1906 дар Самарқанд ба дунё омадааст.

== Корнома ==
Узви ҲКИШ аз соли 1932. Аз [[соли 1933]] — дар кори хоҷагӣ, ҷамъиятӣ ва сиёсӣ. [[Соли 1933|Солхои 1933]] — [[Соли 1962|1962]] — муаллими иқтисоди сиёсии Мактаби олии хоҷагии қишлоқи коммунистӣ, директори Нашриёти давлатии Точикистон, Комиссари халққии маорифи ҶШС Точикистон, иштирокдори Ҷанги Бузурги Ватанӣ, агитатори Шуъбаи сиёсии Артиши 52-юм, котиби КМ ҲК(б) Тоҷикистон оид барои таблиғоту таҳрик, котиби КМ ҲК (б) Тоҷикистон, Раиси Шӯрои Олии ҶШС Тоҷикистон, мудири Шуъбаи КМ ҲК Тоҷикистон, вазири маорифи ҶШС Точикистон. 

Тоҳир Пӯлодов депутати Шӯрои Олии ҶШС Точикистон даъватҳои 1—5 интихоб шудааст. 

Дар соли 1979 даргузашт.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
* {{Cite web|url=http://www.knowbysight.info/PPP/05922.asp|title=Пулатов Таир Пирмухамедович|website=www.knowbysight.info|accessdate=2022-06-24|archiveurl  =https://web.archive.org/web/20181028214606/http://www.knowbysight.info/PPP/05922.asp|archivedate=2018-10-28}}

[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени «Нишони Фахрӣ»]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени Ситораи Сурх]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени Байрақи Сурхи Меҳнат]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени Ҷанги Ватанӣ дараҷаи II]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени Ленин]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони шаҳри Душанбе]]
[[Гурӯҳ:Вазирони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>fyvn9dtm88r39bloamb4c7qbu22dg77</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ноҳияи Қозиғурт</title>
    <ns>0</ns>
    <id>299579</id>
    <revision>
      <id>1307233</id>
      <parentid>1305498</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:02:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5683" xml:space="preserve">{{ВМ}}
'''Ноҳияи Қозиғурт''' ({{Lang-kk|Қазығұрт ауданы}}) — ноҳия дар [[вилояти Туркистон]] (собиқ вилояти Қазоқистони Ҷанубӣ) дар Ҷумҳурии [[Қазоқистон]] аст. Маркази маъмурӣ деҳаи [[Қозиғурт]] мебошад.

== Таърих ==
Соли [[Соли 1928|1928]] ноҳияи Ленин ташкил карда шуд. Маркази ноҳия деҳаи Турбат буд, баъдан марказ ба деҳаи Шаробхона гузаронида шуд. Аз [[соли 1931]] инҷониб деҳоти Қозиғурт маркази маъмурӣ мебошад. Баъдтар шаҳри [[Лангар (шаҳр)|Лангар]] маркази ноҳия шуда, 2 январи соли 1967 марказ ба деҳаи [[Қозиғурт|Ленинское]] кучида шуд &lt;ref&gt;Ведомости Верховного Совета СССР. № 3 (1349), 1967 г.&lt;/ref&gt;. 4 майи соли [[Соли 1993|1993]] бо Укази Президиуми Шӯрои Олии Қазоқистон ноҳияи Ленин ба ноҳияи Қозиғурт табдил дода шуд &lt;ref&gt;Постановление Президиума Верховного Совета Республики Казахстан от 4 мая 1993 года № 2001 «Об упорядочении транскрибирования на русском языке казахских топонимов, наименовании и переименовании отдельных административно-территориальных единиц Республики Казахстан»&lt;/ref&gt;.

== География ва иқлим ==
Масоҳаташ 4,8 ҳазор км². Релефаш асосан кӯҳсор (кӯҳҳои Қозиғурт, Қарҷонтау, Угом), дар ғарб, шимолу ғарб теппаҳо ва ҳамворӣ аст. Иқлим континенталӣ аст. Ҳарорати миёнаи моҳи январ -3-4°С, июл +22-26°С. Миқдори солонаи боришот 250—300 мм, дар кӯҳҳо 400—700 мм. Дар ҳудуди ноҳия дарёҳои Келес, Угом, Бодом, шохобҳои онҳо Уялисой, Қаржансой, Муғалисой ва ғайра ҷорӣ мешаванд. Хокҳо хокистарранг мебошанд .

Аз қаламрави ноҳияи роҳи оҳани Оренбург — Чимкент — Тошкент; шоҳроҳҳои Чимкант – Тошкант, Қозиғурт – Лангар мегузарад .

== Аҳолӣ ==
Аҳолӣ дар соли 2003 92,2 ҳазор нафар , дар [[соли 2019]] - 106 225 нафар  буд.

== Тақсимоти маъмурӣ ==
60 маҳаллаи аҳолинишини ноҳия ба 13 ҷамоат (округ) муттаҳид шудаанд  :

# Жанабозор
# Қарақозӣ Абдалиев
# Қаробау
# Қизилқиён
# Қозиғурт 
# Қоқпоқ
# Олиинтеппа
# Собир Раҳимов
# Турбат
# Чорбулоқ
# Чанақ
# Ҷигерген
# Шаробхона

== Иқтисод ==
Дар ноҳия зиёда аз 20 корхонаи калони хоҷагии қишлоқ ва 1925 хоҷагии қишлоқ мавҷуд аст. Дар сохтори зироаткории ноҳияи Қозиғурт истеҳсоли [[гандум]], ҷав, [[ҷуворимакка]], сафлор, [[Офтобгардон|офтобпараст]] бартарӣ дорад.

== Табиат ==
Дар ҳудуди ноҳия зиёда аз 90 намуди ҳайвоноти ширхӯр ва паррандагон зиндагӣ мекунанд, ки бештар маъмултарини онҳо гург, рӯбоҳ, нарс , [[хоянда]]ҳо, бедона, мурғобӣ, коку, лочин, хорпушт, хуки ваҳшӣ, бузи кӯҳӣ, харгӯш, гоф мебошанд. [[Гулмоҳӣ]] дар дарёи Угом зиндагӣ мекунад. Блюграс, соя, кермек, ширинбия, асал, садбарги худруй, марғзор, дулона, писта, бодом, арча, арча мерӯянд

== Варзиш ==
Дар ноҳия варзиш инкишоф меёбад. Дар ин ҷо маҷмааи варзишӣ, варзишгоҳи футбол, маркази тайёрии боксчиён мавҷуд аст.

== Раҳбарон ==

# Ҷумҷоев Олимҷон Қуралбекулӣ  (1992—1995);
# Макулбоев Абдибақит Тиллобоевич (1995—1998);
# Мӯсобоев Тиллобек Тоғайулӣ (1998—2000);
# Бектоев Алӣ Абдикаримович (07.2000—09.2002);
# Кӯбеев Абдумуталӣ Кошкинбойулӣ (2002—2006);
# Ажиметов Нуржан Нурмаханбетович (2006—2009);
# Алиев Туманбек Суйинбойулӣ (2009—2012);
# Кистауов Болатбек Дӯйсенбекович (2012—2016);
# Телгараев Толеген Туртайулӣ (2016).

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}При написании этой статьи использовался материал из издания «Казахстан. Национальная энциклопедия» (1998—2007), предоставленного редакцией «Қазақ энциклопедиясы» по лицензии Creative Commons BY-SA 3.0 Unported.</text>
      <sha1>378y0qn2s4mxmdtmg7g3zci7ryjxl09</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қозӣ Муҳаммад</title>
    <ns>0</ns>
    <id>299654</id>
    <revision>
      <id>1307219</id>
      <parentid>1305810</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:50:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7363" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Қозӣ Муҳаммад''' ( [[Соли 1900|1900]] ё [[Соли 1901|1901]], [[Маҳобод]] — [[30 март]]и [[Соли 1947|1947]], ҳамон ҷо) — сиёсатмадори [[Курдҳо|курд]], президенти Ҷумҳурии Маҳобод.

== Зиндагинома ==
Вай аз болои қабилаи Дебокрӣ, аз қабилаи қазиёни ирсӣ (қозӣони рӯҳонӣ ва дунявӣ)-и шаҳри Меҳобод ( Курдистони Эрон ) буд. Оилаи Қозй Муҳаммад бо ватандустй фарқ мекард: дар [[соли 1918]] бобои у Файзулло-бек ба отряди ҷанговарона рохбарй мекард, ки ба мукобили ҳуҷуми туркхо ва немисхо. Худи Қозӣ Муҳаммад як нафари босавод (аз рӯи меъёрҳои маҳаллӣ) буд, ки ба ҷуз аз арабӣ ва форсии зодгоҳаш, туркӣ, русӣ ва инглисиро низ медонист. Пас аз ишғоли Шӯравӣ-Бритониёии [[Эрон]] дар [[Соли 1941|соли 1941 ва]] табдили &quot;Мукри Курдистон&quot; (минтақаи Маҳобод) ба як минтақаи бетараф миёни ду минтақаи ишғол, Қозӣ Муҳаммад, ки қозӣ ва ҳамзамон раиси шаҳр буд. Маҳобод, воқеан ҳокими тамоми минтақа шуд. Вай ба ташкилоти миллатчигии «Жинэ Курдистон» («Хаёти Курдистон»), ки он вакт ба он рохбарй мекард ва аз охири соли 1945 наздик буд. раиси «Хизби демократии Курдистони Эрон» шуд, ки дар асоси «ЧК» таъсис ёфтааст.

[[22 январ|22 январи соли]] [[Соли 1946|1946]] дар майдони Чарчара дар Меҳобод ( Курдистони Эрон )  Қозӣ Муҳаммад Ҷумҳурии Курдистонро эълон кард, ки пас аз суқути он ( [[16 декабр]]и 1946) ) вай бар хилофи авфи эълоншуда дастгир ва ба суди саҳроии ҳарбӣ оварда шуд. Тибқи ёддоштҳои ширкаткунандагони ҳодисаҳо, Қозӣ Муҳаммад дар моҳҳои ахири барои ӯ маргбор бо оромӣ ва боэҳтиром рафтор мекард, ки атрофиёнро ба ҳайрат овард. Ӯ аз пешниҳоди Мустафо Барзонӣ дар бораи рафтан бо ӯ рад кард ва гуфт: &quot;Ман дар Маҳобод бо қавми худ мемонам ва то даме, ки тавонам, аз ошӯб ва хунрезиҳо пешгирӣ мекунам.&quot; Бо гузоштани худ ба дасти низомиёни эронӣ, ӯ ба Барзонӣ гуфтааст, умедвор аст, ки шаҳрро аз қатли ом мисли қатли ом, ки дар Урмия ва Табрез рух додааст, наҷот диҳад. Пас аз он парчами ҷумҳуриро ба дасти Барзонӣ дод ва гуфт: “Аз Аллоҳ дуо мекунам, ки туро нигоҳ дорад! Бигзор ҷони ман барои ҳамватанонам фидо шавад ва қурбониҳое, ки ба онҳо гирифтор мешаванд, кам кунад.

Қозӣ Муҳаммад музокиротро бо генерали эронӣ Ҳумоюнӣ дар бораи шартҳои таслим шудан оғоз кард ва ваъдаи афви умумӣ гирифт. Бо вуҷуди афв, ӯ ба сарнавишти худ шубҳа надошт ва боздоште, ки пас аз чанде ба вуқӯъ пайваст, барои ӯ тааҷҷубовар набуд. «Дар ихтиёрам шаш мошин ва як ҷип доштам ва ҳар лаҳза метавонистам марзро убур карда фирор кунам», - гуфт ӯ дар додгоҳ. -Аммо бифаҳмед, ман бар хилофи Пишеварӣ ''(раҳбари Озарбойҷони Эрон ба СССР фирор кардааст)'' худро зани нотавон намедонам, ки дар лаҳзаи хатар гурезам. Ба куҷо бояд давидам? Ана сарзамини Курдистон ва дар ин чо кабрҳои хашт насли ниёгонам». Вай дар додгоҳ гуфт, Барзонӣ боисрор пешниҳод кардааст, ки ба зиндон ҳамла кунад ва ӯро раҳо кунад, аммо Қозӣ Муҳаммад рад кард: “Ман намехостам, зеро ба халқи худ ваъда додам, ки бо онҳо зиндагӣ мекунам ва барои онҳо мемирам. Ва ғайр аз ин ба љавонони Барзонї дилам омад, зеро Мулло Мустафои Барзонї ва мардуми Барзонї охирин умеди мардуми курд аст. Ва ман ба онҳо парчами Курдистонро додам. То рузи му-айяншуда ин байракро доранд. Бо мадади Худо, умедворам, ки ин рӯз фаро расад ва бо кумаки мардуми Барзан болои ин биное, ки маро доварӣ мекунанд ва дар тамоми кӯҳҳои Курдистон қомат афрохт».

30 марти соли 1947 дар майдони Чарчар Козй Мухаммад, бародараш Садр Козй ва амаки у Сайф Козй (вазири мудофиаи чумхурии Махобод) ба дор кашида шуданд.

== Адабиёт ==
* Масъуд Барзанӣ. Мустафо Барзонй ва харакати озодихохии курдхо. Пер. А.Ш.Хаурами, Санкт-Петербург, Наука, 2005.
* Лазарев М.С. Курдистон ва масъалаи курд (1923-1945). М., Нашриёти «Адабиёти Шарқ» РАА, 2005.
* Жигалина О.И. Ҳаракати миллии курдҳо дар Эрон (1918-1947). М., «Илм», 1988.
* Таърихи Курдистон. Эд. М С Лазарева, Ш. X. Мгои. М., 1999.
* Муртазо Зарбахт. Аз Курдистони Ирок то он тарафи дарёи Аракс. Пер. аз курд. А.Ш.Хаурами. М.-СПб, 2003.
* Иглтон (Ҷер) В. Республикаи Курдистони соли 1946, Л., 196
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Президентҳои қатлшуда]]
[[Гурӯҳ:Шахсиятҳо аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Зодагонигузаштагони соли 1947]]
[[Гурӯҳ:Зодагонигузаштагони 30 март]]
[[Гурӯҳ:Википедиа:Мақолаҳо бо викификатсияи дастии сана дар қуттӣ]]</text>
      <sha1>legl5wull513vfeiqrqnf3fpfz6dazg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Умар ал-Башир</title>
    <ns>0</ns>
    <id>299661</id>
    <revision>
      <id>1307214</id>
      <parentid>1305866</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T08:49:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ислоҳи вожаҳо using [[Project:AWB|AWB]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12527" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ|президент=}}
'''Умар Ҳасан Аҳмад ал-Башир''' ( {{Lang-ar|عمر حسن أحمد البشير}}   [[1 январ|1 январи соли]] [[Соли 1944|1944]], Хош Баннага, Судон )&amp;nbsp;- [[Президенти Судон|Президенти]] 7-уми [[Судон]], ки ба чандин ҷиноятҳои ҷангӣ ва поксозии қавмӣ, ки ба низои Дарфур иртибот доштанд, муттаҳам мешавад. Дар [[Соли 2009|солҳои 2009-2010]] Додгоҳи Байналмилалии Ҷиноӣ барои боздошти ӯ чанд ордер содир кард.&lt;ref name=&quot;Президент Судану відвідав Лівію&quot;&gt;{{Cite web|url=http://ua.euronews.com/2012/01/07/rights-group-slams-libya-visit-by-sudan-s-bashir/|title=Президент Судану відвідав Лівію|accessdate=2 грудня 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120504141432/http://ua.euronews.com/2012/01/07/rights-group-slams-libya-visit-by-sudan-s-bashir|archivedate=4 травня 2012}}&lt;/ref&gt; Аз [[соли 1989]] то 2019 кишварро якка идора карда, дар натиҷаи табаддулоти низомӣ ба қудрат расид.

== Зиндагинома ==
Умар ал-Башир [[1 январ|1 январи соли]] [[Соли 1944|1944]] дар деҳаи Ҳош Баннага дар наздикии [[Хартум]] ба дунё омадааст. Ӯ аз қабилаи Ҷаалии Араб аст ва бобои падараш ба қабилаи Фалата тааллуқ дошт. Президенти оянда маълумоти ибтидоиро дар зодгоҳаш гирифта, дар Хартум идома додааст.

=== Хизмати низомӣ ===
Соли [[Соли 1960|1960]], пас аз хатми мактаб, ӯ барои хидмат ба артиши Судон рафт. Вай маълумоти ҳарбиро дар Академияи ҳарбии Судон дар Хартум гирифтааст ва аз [[соли 1967]] то [[соли 1969]] дар ситоди ғарбии артиши Судон ҳавопаймо буд. Соли [[Соли 1969|1969]] ҳамчун десантчй ба қушунҳои десантӣ гузаронда шуд. Дар ҳайати [[Қувваҳои Мусаллаҳи Миср|нерӯҳои мусаллаҳи Миср,]] ӯ дар моҳи октябри [[соли 1973]] дар ҷанги Йом Киппур бар зидди [[Исроил]] меҷангид. Аз [[соли 1975]] то [[соли 1979]] ба ҳайси [[атташе]]и низомии Судон дар [[Имороти Муттаҳидаи Арабӣ|Имороти Муттаҳидаи Араб]] кор кардааст. Аз [[соли 1979]] то [[соли 1981]] сардори гарнизони бригадаи десантчиён буд. Ҳамзамон, ӯ дар Судон ва [[Малайзия]] дараҷаи магистрро дар илмҳои ҳарбӣ гирифтааст.

=== Ба сари қудрат омадан ===
Соли 1987 Умар ал-Башир фармондеҳи бригадаи 8-уми пиёдагард таъйин шуд, ки дар ҳайати он дар замони ҷанги дохилии кишвар бар зидди шӯришиён меҷангид. Дар соли 1989 ӯ дар баробари 15 генерали дигар Шӯрои Фармондеҳии Инқилобии Наҷоти Миллиро ташкил карда, ба Ҳасан ат-Турабӣ, раҳбари Ҷабҳаи Миллии Исломии радикалӣ, ки ба ҳайси такягоҳи сиёсии ҷунбиш баромад, наздик шуд.

=== Дар сари давлат ===
Дар натиҷаи табаддулоти [[30 июн|30 июни соли]] [[Соли 1989|1989]] Умар ал-Башир раҳбари феълии давлат Аҳмад ал-Мирғонӣ ва нахуствазир Содиқ ал-Маҳдиро сарнагун кард. Аввалин амалҳое, ки бо онҳо раҳбари нав фарқ мекард, инҳо буданд: лағви конститутсия, муқаррар кардани меъёрҳои [[шариат]] дар қаламрави кишвар ва эълони давлати исломӣ Судон. Президент онҳоро дар дастгирй кардани исьёнгарон айбдор карда, хамаи намояндагони хориҷии миссияҳои башард^стона, инчунин мутахассисони ширкати нефти «Шеврон»-ро, ки азхудкунии конҳои нефти аз руи концессия дар [[соли 1974]] монополистй буданд, аз мамлакат пеш кард.

Моҳи декабри соли 1989 дар ҷануби кишвар низоъ авҷ гирифт, ки ба амри додани аслиҳа ба намояндагони қабилаҳои араб ва таъсиси милисаи исломӣ дар заминаи онҳо иртибот дошт. Азнавташкилдихии хукумат, ки мохи апрели соли 1990 ба амал омад, дар натичаи кушиши табаддулоти давлатй ба амал омад, ки он пахш карда шуд. Дар ҳукумати нав исломгароён таҳти сарварии Ҳасан ат-Турабӣ, ки &quot;падари маънавии миллат&quot; эълон шуда буд, нуфузи бештар пайдо карданд. Моҳи майи соли 1990 низоъ дар ҷануб авҷ гирифт&amp;nbsp;— кушунҳои тахти назорати Башир конҳои нефтьро ишгол карда, ба пунктҳои аҳолинишини хамсоя зада даромада, сокинони махаллиро куштанд. Пас аз он муҳоҷирати аҳолии маҳаллӣ ба кишварҳои ҳамсоя оғоз ёфт. Маҳз дар ин давра Судон ба пойгоҳи ҷангҷӯёни Ал-Қоида табдил ёфт ва аз соли 1991 то 1996 Усома бин Лоден дар ин кишвар буд.

Умар ал-Башир [[16 октябр|16 октябри соли]] [[Соли 1993|1993]], вақте ки Шӯрои Фармондеҳии Инқилобии Наҷоти Миллӣ худро барҳам задани худро эълон кард ва мувофиқан ин ваколатҳоро ба ӯ вогузор кард, Президенти Судон таъйин шуд. Ин вокуниши манфии ҷомеаи ҷаҳониро ба бор овард&amp;nbsp;- аз [[соли 1993]] Судон ҳамчун давлат тасниф шудааст&amp;nbsp;- сарпарастони [[терроризм]] ва аллакай дар [[соли 1996]] таҳримҳои [[Созмони Милали Муттаҳид|СММ]] ҷорӣ карда шуданд. Барои пешгирӣ аз ворид шудани нерӯҳои байналмилалӣ як қатор чораҳо андешида шуданд: Усома бин Лоден кишварро тарк кард, интихоботи президентӣ баргузор шуд, ки дар он Ал-Башир пирӯзии қатъӣ ба даст овард.&amp;nbsp;— 75,7&amp;nbsp;%. Вай инчунин муяссар шуд, ки бо намояндагони Судони Ҷанубӣ созиш ба даст орад, ки дар соли 1997 имкон дод, ки муноқишаҳоро маҳаллӣ гардонад ва азхудкунии конҳои нафтро оғоз кунад, ки соли 1999 барои содирот фурӯхта мешуданд. Ширкатҳои асосии тавлидкунандаи нафт дар Судон ширкатҳои чинии &quot;Sinopec&quot; ва CNPC, инчунин &quot;Petronas&quot;-и Малайзия ва Ҳиндустон ONGC Videsh Ltd мебошанд.

Моҳи феврали [[соли 2003]] низоъ дар Дарфур оғоз ёфт&amp;nbsp;— задухурди мусаллаҳонаи байни хукумати марказӣ гурӯҳҳои мусаллахи ғайрирасмии арабҳои тарафдори хукумати «Чанчавид» ва гуруҳҳои исьёнгарони аҳолии маҳаллии зангӣ. Сабаби муноқиша тағирёбии иқлим буд, ки боиси биёбон шудани заминҳои арабҳои бодиянишин гардид ва онҳо ба сӯи қаламраве, ки аҳолии маҳаллии негроид зиндагӣ мекарданд, ҳаракат карданд. Умар ал-Башир ба ҷангҷӯён иҷоза дод, ки мардуми маҳаллиро несту нобуд кунанд ва онҳоро ба ҳамсояи Чад ва Ҷумҳурии Африқои Марказӣ биронанд. Дар аввал, чунин ҳаракатҳои аҳолӣ бо озод кардани заминҳои кишоварзӣ алоқаманд буданд, аммо баъдтар онҳо ба &quot;тозакунии&quot; ҳудудҳои атрофи конҳои нафт дар ҷануби Дарфур табдил ёфтанд. Гуфта мешавад, ки Умар ал-Башир шахсан барои несту нобуд кардани намояндагони халқҳои Фур, Масалит ва Загава фармон додааст. Артиши Судон низ дар задухӯрд ширкат карда, ба нерӯҳои шӯришӣ зарба заданд. Дар соли 2007, нерӯҳои СММ ба минтақаи низоъ барои тақвияти контингенти мавҷудаи посдори сулҳи африқоӣ фиристода шуданд. Дар маҷмӯъ, дар ҷараёни даргириҳои Дарфур 400 ҳазор нафар кушта, 2,7 миллион нафар гуреза шуданд. Ихтилофхо дар Судон ба давлатҳои хамсоя, хусусан ба Республикам Чад низ таъсир расонд&amp;nbsp;— давлатхо якдигарро ба интервенциям харбй айбдор карданд.

Моҳи апрели соли 2010 дар Судон интихоботи президентӣ баргузор шуд, ки дар натиҷа ал-Башир 68,24 овоз гирифта, дубора ба мақоми раисиҷумҳур интихоб шуд.&amp;nbsp;% овози интихобкунандагон.

Моҳи январи соли 2011 раъйпурсӣ оид ба масъалаи Судони Ҷанубӣ баргузор шуд, ки дар он беш аз панҷоҳ дарсади сокинони манотиқи шимолӣ ва тақрибан сад дарсади сокинони манотиқи ҷанубӣ ба ҷонибдорӣ аз ҷудоии он изҳори назар карданд. [[9 июл|9 июли соли]] [[Соли 2011|2011]] [[Судони Ҷанубӣ]] расман истиқлол ба даст овард.
== Адабиёт ==
* ''ДАР.&amp;nbsp;ВА.&amp;nbsp;Головченко''. Башир Умар Ҳасан Аҳмад // Энсиклопедияи дипломатии Украина : Дар 2 ҷилд/Мухаррир: Л.&amp;nbsp;ДАР.&amp;nbsp;Хуберский (сардор) ва дигарон.&amp;nbsp;- К: Дониши Украина, 2004&amp;nbsp;— Т.1&amp;nbsp;— 760 с. ISBN 966-316-039-X

== Пайвандҳо ==
* [http://lenta.ru/lib/14190229/ Тарҷумаи ҳол дар вебсайти Lenta. Ru] [бойгонӣ 25 марти соли 2014 дар мошини Wayback.] {{Ref-ru}}
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
{{ПБ}}
{{Президентҳои Судон}}

[[Гурӯҳ:Президентҳои Судон]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони Судон]]
[[Гурӯҳ:Сарварони асри XXI]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1944]]
[[Гурӯҳ:Зодагони 1 январ]]
[[Гурӯҳ:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>rj2sbnbtyofns7de0eu5qvg8zhpll1u</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307230</id>
      <parentid>1307214</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T09:01:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12477" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ|президент=}}
'''Умар Ҳасан Аҳмад ал-Башир''' ({{Lang-ar|عمر حسن أحمد البشير}} [[1 январ|1 январи соли]] [[Соли 1944|1944]], Хош Баннага, Судон) — [[Президенти Судон|Президенти]] 7-уми [[Судон]], ки ба чандин ҷиноятҳои ҷангӣ ва поксозии қавмӣ, ки ба низои Дарфур иртибот доштанд, муттаҳам мешавад. Дар [[Соли 2009|солҳои 2009—2010]] Додгоҳи Байналмилалии Ҷиноӣ барои боздошти ӯ чанд ордер содир кард.&lt;ref name=&quot;Президент Судану відвідав Лівію&quot;&gt;{{Cite web|url=http://ua.euronews.com/2012/01/07/rights-group-slams-libya-visit-by-sudan-s-bashir/|title=Президент Судану відвідав Лівію|accessdate=2 грудня 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120504141432/http://ua.euronews.com/2012/01/07/rights-group-slams-libya-visit-by-sudan-s-bashir|archivedate=4 травня 2012}}&lt;/ref&gt; Аз [[соли 1989]] то 2019 кишварро якка идора карда, дар натиҷаи табаддулоти низомӣ ба қудрат расид.

== Зиндагинома ==
Умар ал-Башир [[1 январ|1 январи соли]] [[Соли 1944|1944]] дар деҳаи Ҳош Баннага дар наздикии [[Хартум]] ба дунё омадааст. Ӯ аз қабилаи Ҷаалии Араб аст ва бобои падараш ба қабилаи Фалата тааллуқ дошт. Президенти оянда маълумоти ибтидоиро дар зодгоҳаш гирифта, дар Хартум идома додааст.

=== Хизмати низомӣ ===
Соли [[Соли 1960|1960]], пас аз хатми мактаб, ӯ барои хидмат ба артиши Судон рафт. Вай маълумоти ҳарбиро дар Академияи ҳарбии Судон дар Хартум гирифтааст ва аз [[соли 1967]] то [[соли 1969]] дар ситоди ғарбии артиши Судон ҳавопаймо буд. Соли [[Соли 1969|1969]] ҳамчун десантчй ба қушунҳои десантӣ гузаронда шуд. Дар ҳайати [[Қувваҳои Мусаллаҳи Миср|нерӯҳои мусаллаҳи Миср,]] ӯ дар моҳи октябри [[соли 1973]] дар ҷанги Йом Киппур бар зидди [[Исроил]] меҷангид. Аз [[соли 1975]] то [[соли 1979]] ба ҳайси [[атташе]]и низомии Судон дар [[Имороти Муттаҳидаи Арабӣ|Имороти Муттаҳидаи Араб]] кор кардааст. Аз [[соли 1979]] то [[соли 1981]] сардори гарнизони бригадаи десантчиён буд. Ҳамзамон, ӯ дар Судон ва [[Малайзия]] дараҷаи магистрро дар илмҳои ҳарбӣ гирифтааст.

=== Ба сари қудрат омадан ===
Соли 1987 Умар ал-Башир фармондеҳи бригадаи 8-уми пиёдагард таъйин шуд, ки дар ҳайати он дар замони ҷанги дохилии кишвар бар зидди шӯришиён меҷангид. Дар соли 1989 ӯ дар баробари 15 генерали дигар Шӯрои Фармондеҳии Инқилобии Наҷоти Миллиро ташкил карда, ба Ҳасан ат-Турабӣ, раҳбари Ҷабҳаи Миллии Исломии радикалӣ, ки ба ҳайси такягоҳи сиёсии ҷунбиш баромад, наздик шуд.

=== Дар сари давлат ===
Дар натиҷаи табаддулоти [[30 июн|30 июни соли]] [[Соли 1989|1989]] Умар ал-Башир раҳбари феълии давлат Аҳмад ал-Мирғонӣ ва нахуствазир Содиқ ал-Маҳдиро сарнагун кард. Аввалин амалҳое, ки бо онҳо раҳбари нав фарқ мекард, инҳо буданд: лағви конститутсия, муқаррар кардани меъёрҳои [[шариат]] дар қаламрави кишвар ва эълони давлати исломӣ Судон. Президент онҳоро дар дастгирй кардани исьёнгарон айбдор карда, хамаи намояндагони хориҷии миссияҳои башард^стона, инчунин мутахассисони ширкати нефти «Шеврон»-ро, ки азхудкунии конҳои нефти аз руи концессия дар [[соли 1974]] монополистй буданд, аз мамлакат пеш кард.

Моҳи декабри соли 1989 дар ҷануби кишвар низоъ авҷ гирифт, ки ба амри додани аслиҳа ба намояндагони қабилаҳои араб ва таъсиси милисаи исломӣ дар заминаи онҳо иртибот дошт. Азнавташкилдихии хукумат, ки мохи апрели соли 1990 ба амал омад, дар натичаи кушиши табаддулоти давлатй ба амал омад, ки он пахш карда шуд. Дар ҳукумати нав исломгароён таҳти сарварии Ҳасан ат-Турабӣ, ки «падари маънавии миллат» эълон шуда буд, нуфузи бештар пайдо карданд. Моҳи майи соли 1990 низоъ дар ҷануб авҷ гирифт — кушунҳои тахти назорати Башир конҳои нефтьро ишгол карда, ба пунктҳои аҳолинишини хамсоя зада даромада, сокинони махаллиро куштанд. Пас аз он муҳоҷирати аҳолии маҳаллӣ ба кишварҳои ҳамсоя оғоз ёфт. Маҳз дар ин давра Судон ба пойгоҳи ҷангҷӯёни Ал-Қоида табдил ёфт ва аз соли 1991 то 1996 Усома бин Лоден дар ин кишвар буд.

Умар ал-Башир [[16 октябр|16 октябри соли]] [[Соли 1993|1993]], вақте ки Шӯрои Фармондеҳии Инқилобии Наҷоти Миллӣ худро барҳам задани худро эълон кард ва мувофиқан ин ваколатҳоро ба ӯ вогузор кард, Президенти Судон таъйин шуд. Ин вокуниши манфии ҷомеаи ҷаҳониро ба бор овард — аз [[соли 1993]] Судон ҳамчун давлат тасниф шудааст — сарпарастони [[терроризм]] ва аллакай дар [[соли 1996]] таҳримҳои [[Созмони Милали Муттаҳид|СММ]] ҷорӣ карда шуданд. Барои пешгирӣ аз ворид шудани нерӯҳои байналмилалӣ як қатор чораҳо андешида шуданд: Усома бин Лоден кишварро тарк кард, интихоботи президентӣ баргузор шуд, ки дар он Ал-Башир пирӯзии қатъӣ ба даст овард. — 75,7 %. Вай инчунин муяссар шуд, ки бо намояндагони Судони Ҷанубӣ созиш ба даст орад, ки дар соли 1997 имкон дод, ки муноқишаҳоро маҳаллӣ гардонад ва азхудкунии конҳои нафтро оғоз кунад, ки соли 1999 барои содирот фурӯхта мешуданд. Ширкатҳои асосии тавлидкунандаи нафт дар Судон ширкатҳои чинии «Sinopec» ва CNPC, инчунин «Petronas»-и Малайзия ва Ҳиндустон ONGC Videsh Ltd мебошанд.

Моҳи феврали [[соли 2003]] низоъ дар Дарфур оғоз ёфт — задухурди мусаллаҳонаи байни хукумати марказӣ гурӯҳҳои мусаллахи ғайрирасмии арабҳои тарафдори хукумати «Чанчавид» ва гуруҳҳои исьёнгарони аҳолии маҳаллии зангӣ. Сабаби муноқиша тағирёбии иқлим буд, ки боиси биёбон шудани заминҳои арабҳои бодиянишин гардид ва онҳо ба сӯи қаламраве, ки аҳолии маҳаллии негроид зиндагӣ мекарданд, ҳаракат карданд. Умар ал-Башир ба ҷангҷӯён иҷоза дод, ки мардуми маҳаллиро несту нобуд кунанд ва онҳоро ба ҳамсояи Чад ва Ҷумҳурии Африқои Марказӣ биронанд. Дар аввал, чунин ҳаракатҳои аҳолӣ бо озод кардани заминҳои кишоварзӣ алоқаманд буданд, аммо баъдтар онҳо ба «тозакунии» ҳудудҳои атрофи конҳои нафт дар ҷануби Дарфур табдил ёфтанд. Гуфта мешавад, ки Умар ал-Башир шахсан барои несту нобуд кардани намояндагони халқҳои Фур, Масалит ва Загава фармон додааст. Артиши Судон низ дар задухӯрд ширкат карда, ба нерӯҳои шӯришӣ зарба заданд. Дар соли 2007, нерӯҳои СММ ба минтақаи низоъ барои тақвияти контингенти мавҷудаи посдори сулҳи африқоӣ фиристода шуданд. Дар маҷмӯъ, дар ҷараёни даргириҳои Дарфур 400 ҳазор нафар кушта, 2,7 миллион нафар гуреза шуданд. Ихтилофхо дар Судон ба давлатҳои хамсоя, хусусан ба Республикам Чад низ таъсир расонд — давлатхо якдигарро ба интервенциям харбй айбдор карданд.

Моҳи апрели соли 2010 дар Судон интихоботи президентӣ баргузор шуд, ки дар натиҷа ал-Башир 68,24 овоз гирифта, дубора ба мақоми раисиҷумҳур интихоб шуд. % овози интихобкунандагон.

Моҳи январи соли 2011 раъйпурсӣ оид ба масъалаи Судони Ҷанубӣ баргузор шуд, ки дар он беш аз панҷоҳ дарсади сокинони манотиқи шимолӣ ва тақрибан сад дарсади сокинони манотиқи ҷанубӣ ба ҷонибдорӣ аз ҷудоии он изҳори назар карданд. [[9 июл|9 июли соли]] [[Соли 2011|2011]] [[Судони Ҷанубӣ]] расман истиқлол ба даст овард.

== Адабиёт ==
* ''ДАР. ВА. Головченко''. Башир Умар Ҳасан Аҳмад // Энсиклопедияи дипломатии Украина : Дар 2 ҷилд/Мухаррир: Л. ДАР. Хуберский (сардор) ва дигарон. — К: Дониши Украина, 2004 — Т.1 — 760 с. ISBN 966-316-039-X

== Пайвандҳо ==
* [http://lenta.ru/lib/14190229/ Тарҷумаи ҳол дар вебсайти Lenta. Ru] [бойгонӣ 25 марти соли 2014 дар мошини Wayback.]{{Ref-ru}}

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
{{ПБ}}
{{Президентҳои Судон}}

[[Гурӯҳ:Президентҳои Судон]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони Судон]]
[[Гурӯҳ:Сарварони асри XXI]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1944]]
[[Гурӯҳ:Зодагони 1 январ]]
[[Гурӯҳ:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>tfvblv8xglc5cn7vdhk6dkhxvq5l4c7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аҳолии Эрон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>299958</id>
    <revision>
      <id>1307116</id>
      <parentid>1306812</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T15:11:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>30618</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 7 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26576" xml:space="preserve">[[Акс:Iran_single_age_population_pyramid_2020.png|мини|300x300пкс| Пирамидаи синну сол ва ҷинсии аҳолии Эрон барои соли 2020]]
[[Акс:Provinces_of_Iran_by_population.svg|рост|мини|300x300пкс| Тақсими аҳолӣ аз рӯи [[Устонҳои Эрон|вилоятҳои Эрон]] (2014)]]
Шумораи умумии '''аҳолии [[Эрон]]''' '''78 408 412 нафар''' аст (июни 2015) &lt;ref&gt;
[http://www.amar.org.ir/Default.aspx?tabid=133 Statistical Centre of Iran] на 9 июня 2015&lt;/ref&gt; . Тақрибан нисфи аҳолиро [[форсҳо]] ташкил медиҳанд, аксарияти куллии онҳо [[Шиаҳо|мусулмонони шиа]] мебошанд [[Ислом|.]] Зичии аҳолӣ '''46''' нафар/км2&lt;ref name=&quot;census 2011&quot;&gt;http://www.amar.org.ir/Portals/1/Iran/census-2.pdf Официальная перепись населения 2011 года&lt;/ref&gt;. Дар шаҳрҳо зиёда аз '''70%''' одамон зиндагӣ мекунанд (2011) &lt;ref name=&quot;census 2011&quot; /&gt; .

Чоряки эрониён зери синни 15-сола ҳастанд, ки Эронро ба яке аз ҷавонтарин кишварҳои ҷаҳон табдил медиҳад. Аммо сарфи назар аз ин, инчунин, афзоиши ахолии Эрон ба 1,29 баробар аст % &lt;ref name=&quot;census 2011&quot;&gt;http://www.amar.org.ir/Portals/1/Iran/census-2.pdf Официальная перепись населения 2011 года&lt;/ref&gt;, ахиран олимон коҳиши босуръати мизони таваллуд дар кишварро сабт кардаанд, ки дар робита ба ин ҳукумати Эрон сиёсати хонаводагии худро дар самти афзоиши мизони таваллуд таҷдиди назар мекунад &lt;ref name=&quot;prison&quot;&gt;[http://ria.ru/world/20140707/1015091774.html Иранских врачей могут сажать в тюрьму за процедуры по контрацепции]&lt;/ref&gt; . Қаблан дар кишвар сиёсати демографии «Як кӯдак хуб, ду фарзанд бас аст» &lt;ref&gt;[http://www.iimes.ru/?p=9732 Общая характеристика населения Исламской Республики Иран]&lt;/ref&gt; амалӣ мешуд.

Тибқи барӯйхатгирии соли 2011 &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.amar.org.ir/Portals/1/Iran/90.pdf|title=Официальные данные переписи населения Ирана за 2011 год|deadlink=yes|accessdate=2014-11-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130531210834/http://www.amar.org.ir/Portals/1/Iran/90.pdf|archivedate=2013-05-31}}&lt;/ref&gt; [[Саводнокӣ|, сатҳи саводнокӣ]] ''84,75%  ''дар маҷмӯъ ва ''92,4 %'' дар байни одамони аз 10 то 49 сола аст.

== Таркиби этникӣ ==
Эрон дорои таркиби қавмии хеле гуногун аст. Аксарияти аҳолии Эронро [[Форсҳо|форсизабонон]] ташкил медиҳанд (тибқи ҳисобҳои гуногун аз 36 % &lt;ref&gt;[http://www.ethnologue.com/14/show_language.asp?code=PES Ethnologue 14 report for İran (published in 2000)-Farsi, Western] или [http://www.ethnologue.com/15/show_language.asp?code=pes Ethnologue 15 report for İran (published in 2005)-Farsi, Western]{{Недоступная ссылка|date=Август 2019|bot=InternetArchiveBot}} или [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=pes Ethnologue 16 report for İran (published in 2009)-Farsi, Western]&lt;/ref&gt; то 61 % &lt;ref name=&quot;Iran population&quot;&gt;Central Intelligence Agency ('''CIA''')-The World Factbook: [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html Iran population] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20120203093100/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html |date=2012-02-03 }}:…Ethnic groups:Persian 61 %, Azeri 16 %, Kurd 10 %, Lur 6 %, Baloch 2 %, Arab 2 %, Turkmen and Turkic tribes 2 %, other 1 % (2008 est.)…Population:78,868,711 (July 2012 est.)…Languages:Persian (official) 53 %, Azeri Turkic and Turkic dialects 18 %, Kurdish 10 %, Gilaki and Mazandarani 7 %, Luri 6 %, Balochi 2 %, Arabic 2 %, other 2 % (2008 est.)…Religions:Muslim (official) 98 % (Shia 89 %, Sunni 9 %), other (includes Zoroastrian, Jewish, Christian, and Baha’i) 2 %.&lt;/ref&gt; ). Форсҳо дар саросари Эрон зиндагӣ мекунанд, бо [[Забони форсӣ|форсӣ ҳарф]] мезананд, ки забони давлатӣ аст.

Дувумин гурӯҳи бузурги этникӣ [[Озарбойҷонҳо|озарбойҷонҳоянд]] (тибқи ҳисобҳои гуногун, аз 16 % &lt;ref name=&quot;Iran population&quot;&gt;Central Intelligence Agency ('''CIA''')-The World Factbook: [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html Iran population] {{Wayback|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html|date=20120203093100}}:…Ethnic groups:Persian 61 %, Azeri 16 %, Kurd 10 %, Lur 6 %, Baloch 2 %, Arab 2 %, Turkmen and Turkic tribes 2 %, other 1 % (2008 est.)…Population:78,868,711 (July 2012 est.)…Languages:Persian (official) 53 %, Azeri Turkic and Turkic dialects 18 %, Kurdish 10 %, Gilaki and Mazandarani 7 %, Luri 6 %, Balochi 2 %, Arabic 2 %, other 2 % (2008 est.)…Religions:Muslim (official) 98 % (Shia 89 %, Sunni 9 %), other (includes Zoroastrian, Jewish, Christian, and Baha’i) 2 %.&lt;/ref&gt; то 40 % &lt;ref name=&quot;Azerbaijan- Iran Relations: Challenges and Prospects (Event Summary)&quot;&gt;Event Report, Kennedy School of Government, Harvard University (For Academic Citation : Nassibli, Nasib L. &quot;Azerbaijan- Iran Relations: Challenges and Prospects (Event Summary)): [http://belfercenter.ksg.harvard.edu/publication/12750/azerbaijan_iran_relations.html Azerbaijan- Iran Relations: Challenges and Prospects (Event Summary)] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20151001214816/http://belfercenter.ksg.harvard.edu/publication/12750/azerbaijan_iran_relations.html |date=2015-10-01 }}:..South Azerbaijan consists of Ardabil, East Azerbaijan, West Azerbaijan, Zenjan, Hamadan Ostans (provinces) and adjacent areas of Astara, Qazvin and other territories. The size of these territories is estimated at approximately 170.000 square kilometers (the territory of North Azerbaijan is half this— i.e., 86,600 sq. km). Turks dominate the national composition of the Azerbaijani provinces in Iran — making up more than 90 % of the population in these areas…It is difficult to determine the exact number of Azerbaijani Turks in Iran. Official statistics do not state the national composition of Iran. According to our research, based on the official statistics, the Azerbaijani Turks comprise nearly 40 % of the population of Iran. This is 75 % of all the Azerbaijani Turks in the world.&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Southern Azerbaijan&quot;&gt;Unrepresented Nations and Peoples Organization ('''UNPO'''): [http://www.unpo.org/members/7884 Southern Azerbaijan]:…The members of the population in Iran (all population in 66 million) of Azerbaijani descent is estimated to be around 30 million .Many immigrants from the Southern Azerbaijani territory have moved to other parts of Iran such as Teheran. At present, nearly 8 million Southern Azerbaijanis live outside Southern Azerbaijan, where more than a million of them are political immigrants, living in Europe and America. A million of them live in southern Iran while 6 million live in the city of Tehran . In Iran Azerbaijani Turkish is spoken by 25-30 % of the population (15-20 million people). It is a Turkic language that is similar to the language spoke by the Turkish and Iraqi Turkmen, and distinct from the Iranian state language, Farsi.&lt;/ref&gt; ), асосан дар шимолу ғарби кишвар, дар Озарбойҷони ба истилоҳ Эронӣ ([[Устони Озарбойҷони ғарбӣ|Озарбойҷони Ғарбӣ]], [[Устони Озарбойҷони Шарқӣ|Озарбойҷони Шарқӣ]], [[Устони Занҷон|Занҷон]], [[Устони Қазвин|Қазвин]], [[Устони Ҳамадон|Ҳамадон]], [[Устони Ардабел|Ардабил]]) зиндагӣ мекунанд. Озарбойҷониён як ақаллияти бузурги миллӣ ҳастанд, ки ба [[Забонҳои эронӣ|хонаводаи забонҳои эронӣ]] тааллуқ надоранд, бо [[забони озарбойҷонӣ]] ҳарф мезананд . Баъзе &lt;ref&gt;[http://national-mentalities.ru/east/zakavkaze/alekperli_f_u_istoricheskie_prichiny_formirovaniya_obwih_chert_i_razlichij_v_nacionalnom_haraktere_azerbajdzhancev_azerbajdzhans/ Алекперли Ф. У. Исторические причины формирования общих черт и различий в национальном характере азербайджанцев Азербайджанской Республики и Ирана]&lt;/ref&gt; (масалан, Ф. У. Алекперлӣ), этнографҳо майл доранд, ки қисматҳои шимолӣ ва ҷанубии этносҳои озарбойҷониро ҷудо кунанд, зеро озарбойҷонҳои эронӣ назар ба мардумони дар [[Озарбойҷон|Ҷумҳурии Озарбойҷон]] зиндагикунанда таъсири мардумони эронизабон хеле ҷиддитар буданд.

[[Курдҳо]] тақрибан 5%  -10% &lt;ref&gt;[http://www.fas.org/sgp/crs/mideast/RL34021.pdf Federation of American Scientists]:…Population: 70.5 million (2007 est.)Persians, who constitute 51 % of Iran’s population, dominate the central government of Iran.Roughly one out of every four Iranians is Azeri, making it Iran’s largest ethnic minority at over 18 million (some Azeris put the number higher). The Turkic-speaking Azeri community is predominantly Shiite and resides mainly in northwest Iran along the border with Azerbaijan (whose inhabitants are more secular than their Azeri cousins in Iran) and in Tehran. Although they have grievances with the current regime in Tehran, most Azeris say they are not treated as second-class citizens and are more integrated into Iranian society, business, and politics (the Supreme Leader is an ethnic Azeri) than other minorities. Predominantly Sunni Muslim, the Kurds reside mainly in the northwest part of the country (so-called Iranian Kurdistan) and comprise around 7 % of Iran’s population. There are roughly 4 million Kurds living in Iran, compared to 12 million in Turkey and 6 million in Iraq. Unlike Iran’s other minorities, many of its Kurds harbor separatist tendencies. Along the Iranian-Iraqi border in southwest Iran is a population of some three million Arabs, predominantly Shiite. Arabs, whose presence in Iran stretches back 12 centuries, co-mingle freely with the local populations of Turks and Persians. Iran has roughly 1.4 million Baluchis, comprising 2 % of its population. Predominantly Sunni, they reside in the Iranian section of an area known as Baluchistan, a region divided between Pakistan and Iran.&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Iran population&quot;&gt;Central Intelligence Agency ('''CIA''')-The World Factbook: [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html Iran population] {{Wayback|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html|date=20120203093100}}:…Ethnic groups:Persian 61 %, Azeri 16 %, Kurd 10 %, Lur 6 %, Baloch 2 %, Arab 2 %, Turkmen and Turkic tribes 2 %, other 1 % (2008 est.)…Population:78,868,711 (July 2012 est.)…Languages:Persian (official) 53 %, Azeri Turkic and Turkic dialects 18 %, Kurdish 10 %, Gilaki and Mazandarani 7 %, Luri 6 %, Balochi 2 %, Arabic 2 %, other 2 % (2008 est.)…Religions:Muslim (official) 98 % (Shia 89 %, Sunni 9 %), other (includes Zoroastrian, Jewish, Christian, and Baha’i) 2 %.&lt;/ref&gt; аҳолии Эронро ташкил медиҳанд. Онҳо дар ғарби кишвар, дар вилоятҳои [[Устони Курдистон|Курдистон]], [[Устони Озарбойҷони ғарбӣ|Озарбойҷони Ғарбӣ]] &lt;ref&gt;[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=kmr Ethnologue report for language code: kmr]&lt;/ref&gt;, [[Устони Кирмоншоҳ|Кирмоншоҳ]], [[Устони Элом|Илом]] зиндагӣ мекунанд.

Дар шимоли Эрон, дар соҳили [[Баҳри Хазар|баҳри Каспий]], [[Толишон|толишҳо]], гилиёнҳо ва мазандаронҳо (тақрибан 7%) зиндагӣ мекунанд.&lt;ref name=&quot;Iran population&quot;&gt;Central Intelligence Agency ('''CIA''')-The World Factbook: [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html Iran population] {{Wayback|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html|date=20120203093100}}:…Ethnic groups:Persian 61 %, Azeri 16 %, Kurd 10 %, Lur 6 %, Baloch 2 %, Arab 2 %, Turkmen and Turkic tribes 2 %, other 1 % (2008 est.)…Population:78,868,711 (July 2012 est.)…Languages:Persian (official) 53 %, Azeri Turkic and Turkic dialects 18 %, Kurdish 10 %, Gilaki and Mazandarani 7 %, Luri 6 %, Balochi 2 %, Arabic 2 %, other 2 % (2008 est.)…Religions:Muslim (official) 98 % (Shia 89 %, Sunni 9 %), other (includes Zoroastrian, Jewish, Christian, and Baha’i) 2 %.&lt;/ref&gt;

Дар шимолу шарқ туркманҳо (аксарият дар Устони Гулистон), қабилаҳои туркӣ ([[Устони Гулистон|қарайӣ]], карағозлу, таймуртош) ва қавмҳои чораймакҳо дар гурӯҳҳои хурд зиндагӣ мекунанд.

Балуҷҳо қисми ҷанубу шарқии кишварро (устони [[Устони Систон ва Балучистон|Сиистон ва Балуҷистон]]) ишғол мекунанд. Гурӯҳҳои алоҳидаи онҳо дар Хуросону Кирмон ва Ғарби Макрон зиндагӣ мекунанд.

Дар ҷанубу ғарб [[лурҳо]] ва [[Бахтиёриҳо|бахтиёрҳо]] зиндагӣ мекунанд. Арабҳо инчунин дар қисми ҷанубу ғарбии кишвар, асосан дар вилояти [[Устони Хӯзистон|Хузистон]] зиндагӣ мекунанд ва дар соҳили Халиҷи Форс низ сукунат доранд.

Дигар ақаллиятҳои этникӣ иборатанд аз: лакҳо&lt;span class=&quot;noprint&quot; style=&quot;font-style:normal; font-weight:normal;&quot;&gt;&lt;span style=&quot;display:inline-block; font-size:80%; position:relative;&quot;&gt;&lt;span style=&quot;font-size:117.6%; margin-left:-0.43em; position:relative; top:0.28em;&quot;&gt;&lt;small class=&quot;ref-info&quot; style=&quot;cursor:help;&quot; title=&quot;на английском языке&quot;&gt;)&lt;/small&gt;&lt;/span&gt;&lt;/span&gt;&lt;/span&gt;, татҳо, қабилаҳои гуногуни турк, аз ҷумла иттиходи кабилахои қашқай ва ҳамса, инчунин арманиҳо &lt;ref&gt;[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=hye Ethnologue report for language code: hye]&lt;/ref&gt;, ашӯриҳо (ассуриҳо), гурҷиҳои фарайданӣ зиндагӣ мекунанд.&lt;gallery mode=&quot;packed-hover&quot; heights=&quot;188px&quot;&gt;
Акс:Percentage of ethnic groups in the general population of Iran (1982-1989).png||
Акс:Percentage of ethnic groups in the general population of Iran (1990-1993).png||
Акс:Percentage of ethnic groups in the general population of Iran (1994-2011).png||
Акс:Percentage of ethnic groups in the general population of Iran (2012-2014).png||
&lt;/gallery&gt;
[[Акс:Iran_ethnoreligious_distribution_2004.jpg|рост|мини| Гурӯҳҳои этно-динии Эрон]]

== Таркиби динӣ ==
Аксари эрониҳо [[Мусулмон|мусалмонанд]]. 89 % &lt;ref name=&quot;Iran population&quot;&gt;Central Intelligence Agency ('''CIA''')-The World Factbook: [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html Iran population] {{Wayback|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html|date=20120203093100}}:…Ethnic groups:Persian 61 %, Azeri 16 %, Kurd 10 %, Lur 6 %, Baloch 2 %, Arab 2 %, Turkmen and Turkic tribes 2 %, other 1 % (2008 est.)…Population:78,868,711 (July 2012 est.)…Languages:Persian (official) 53 %, Azeri Turkic and Turkic dialects 18 %, Kurdish 10 %, Gilaki and Mazandarani 7 %, Luri 6 %, Balochi 2 %, Arabic 2 %, other 2 % (2008 est.)…Religions:Muslim (official) 98 % (Shia 89 %, Sunni 9 %), other (includes Zoroastrian, Jewish, Christian, and Baha’i) 2 %.&lt;/ref&gt; - [[Шиаҳо|Шиъаён]], 9 % &lt;ref name=&quot;Iran population&quot;&gt;&lt;/ref&gt; — [[Суннӣ|суннианд]] . Ба дигарон 2 % [[Насрониён|масеҳиён]], [[Маздаясно|зардуштиён]], [[Яҳудият|яҳудиён]], [[Баҳоия|баҳоиёнро]] дар бар мегиранд &lt;ref name=&quot;Iran population&quot;&gt;&lt;/ref&gt; .
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align: right;&quot;
|+'''Аҳолии Эрон аз рӯи дин, маълумоти барӯйхатгирии 1956-2011 &lt;ref name=&quot;census 2011&quot;&gt;http://www.amar.org.ir/Portals/1/Iran/census-2.pdf Официальная перепись населения 2011 года&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;UN Demographic Yearbooks&quot;&gt;{{Cite web|url=http://unstats.un.org/unsd/demographic/sources/census/2010_PHC/Iran/Iran-2011-Census-Results.pdf|title=Архивированная копия|accessdate=2013-01-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151223181433/http://unstats.un.org/unsd/demographic/sources/census/2010_PHC/Iran/Iran-2011-Census-Results.pdf|archivedate=2015-12-23}}&lt;/ref&gt;'''
! rowspan=&quot;2&quot; | Дин
! colspan=&quot;2&quot; | барӯйхатгирии соли 1956
! colspan=&quot;2&quot; | барӯйхатгирии соли 1966
! colspan=&quot;2&quot; | барӯйхатгирии соли 1976
! colspan=&quot;2&quot; | барӯйхатгирии соли 2006
! colspan=&quot;2&quot; | барӯйхатгирии соли 2011
|- bgcolor=&quot;#e0e0e0&quot;
! аҳолӣ
! %
! аҳолӣ
! %
! аҳолӣ
! %
! аҳолӣ
! %
! аҳолӣ
! %
|-
| align=&quot;left&quot; | [[Мусулмон|мусулмонон]]
| 18.654.127
| 98.4
| 24.771.922
| 98.8
| 33.396.908
| 99.1
| 70.097.741
| 99.4
| 74.682.938
| 99.4
|-
| align=&quot;left&quot; | [[Насрониён|масеҳиён]]
| 114.528
| 0.6
| 149.427
| 0.6
| 168.593
| 0,5
| 109.415
| 0.2
| 117.704
| 0.2
|-
| align=&quot;left&quot; | [[Маздаясно|зардуштиён]]
| 15.723
| 0.1
| 19.816
| 0.1
| 21,400
| 0.1
| 19.823
| 0,0
| 25.271
| 0,0
|-
| align=&quot;left&quot; | [[Яҳудият|яҳудиён]]
| 65.232
| 0.3
| 60.683
| 0.2
| 62.258
| 0.2
| 9.252
| 0,0
| 8.756
| 0,0
|-
| align=&quot;left&quot; | Дигар
| 59.256
| 0.3
| 77.075
| 0.3
|
|
| 54.234
| 0.1
| 49.101
| 0.1
|-
| align=&quot;left&quot; | Муайян нашудааст
| 45.838
| 0.2
|
|
| 59.583
| 0.2
| 205.317
| 0.3
| 265.899
| 0.4
|}

== Демография ==
Дар бозгашти таърихӣ, Эрон дорои захираҳои бузурги инсонӣ буд, лашкари форсӣ ҳамеша яке аз бузургтаринҳо дар ҷаҳони бостон ва бостон буд (аз 200 ҳазор то 1 миллион нафар), ҳатто дар давраи парокандагӣ ва эпидемияи вабо дар садаи 2-и мелодӣ, ки ҷони бешуморро ба ҳалокат расонд, легионҳои румӣ (қавитарин лашкари бостонӣ) нисбат ба форсҳои камтар ҷангҷӯ бартарии ҷиддӣ дода натавонистанд. Баъдтар, вақте ки ба Аврупо гегемонияи низомии Порти Усмонӣ тадид мекард, Форс қувваи шикаст ба Чин, хонҳои турки Осиёи Миёна ва Туркияро дошт. Дар асрҳои миёна шумораи аҳолии Эрон аз ҳама подшоҳони Аврупо ва ҳатто аз Империяи муқаддаси Рум пештар буд.
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align: right;&quot;
!
! style=&quot;width:70pt;&quot; | Аҳолӣ &lt;ref name=&quot;UN Demographic Yearbooks&quot;&gt;{{Cite web|url=http://unstats.un.org/unsd/demographic/sources/census/2010_PHC/Iran/Iran-2011-Census-Results.pdf|title=Архивированная копия|accessdate=2013-01-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151223181433/http://unstats.un.org/unsd/demographic/sources/census/2010_PHC/Iran/Iran-2011-Census-Results.pdf|archivedate=2015-12-23}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;census 2011&quot;&gt;http://www.amar.org.ir/Portals/1/Iran/census-2.pdf Официальная перепись населения 2011 года&lt;/ref&gt; (x 1000)
! style=&quot;width:70pt;&quot; | Шумораи таваллудҳо
! style=&quot;width:70pt;&quot; | Шумораи фавтидагон
! style=&quot;width:70pt;&quot; | афзоиши табиӣ
! style=&quot;width:70pt;&quot; | Сатҳи умумии таваллуд (ба 1000)
! style=&quot;width:70pt;&quot; | Сатҳи марги хом (ба 1000 нафар)
! style=&quot;width:70pt;&quot; | Афзоиши табиии аҳолӣ (ба 1000 нафар)
! style=&quot;width:70pt;&quot; | дарачаи умумии таваллуд
|-
| 1999
| 62.738
| 1,177,557
| 374.838
| 802.719
| 18.8
| 6.0
| 12.8
|
|-
| 2000
| 63.658
| 1,095,165
| 382.674
| 712.491
| 17.2
| 6.0
| 11.2
|
|-
| 2001
| 64.592
| 1,110,836
| 421.525
| 689.311
| 17.2
| 6.5
| 10.7
|
|-
| 2002
| 65,540
| 1,122,104
| 337.237
| 784.867
| 17.1
| 5.1
| 12.0
|
|-
| 2003
| 66.480
| 1,171,573
| 368.518
| 803.055
| 17.6
| 5.5
| 12.1
|
|-
| 2004
| 67.477
| 1,154,368
| 355.213
| 799.155
| 17.1
| 5.3
| 11.8
|
|-
| 2005
| 68.467
| 1,239,408
| 363.723
| 875.685
| 18.1
| 5.3
| 12.8
|
|-
| 2006
| 70.496
| 1.253.912
| 408.566
| 845.346
| 17.8
| 5.8
| 12.0
| 1.60 &lt;ref name=&quot;Weeks Population&quot;&gt;[http://weekspopulation.blogspot.com/2012/08/iranian-government-responds-to-census.html Weeks Population: Iranian Government Responds to Census Results]&lt;/ref&gt;
|-
| 2007
| 71.532
| 1.286.716
| 412.736
| 873.980
| 18.0
| 5.8
| 12.2
|
|-
| 2008
| 72.584
| 1.300.166
| 417.798
| 882.368
| 17.9
| 5.8
| 12.2
|
|-
| 2009
| 73.651
| 1.348.546
| 393.514
| 955.032
| 18.3
| 5.3
| 13.0
|
|-
| 2010
| 74.733
| 1.363.542
| 441.042
| 922.500
| 18.3
| 5.9
| 12.4
|
|-
| 2011
| 75.149
| 1.382 229
| 422.133
| 960.096
| 18.3
| 5.6
| 12.7
| 1.30 &lt;ref name=&quot;Weeks Population&quot; /&gt;
|}

=== Сохтори синну сол ===
Дар соли 2011 &lt;ref name=&quot;census 2011&quot;&gt;http://www.amar.org.ir/Portals/1/Iran/census-2.pdf Официальная перепись населения 2011 года&lt;/ref&gt; :

* 0-14 сола: 23.4 %;
* 15-64 сола: 70,9 %;
* 65 сола ва калонтар: 5.7 %;

Устон (вилоят)-и Эрон бо ҷавонтарин аҳолӣ - [[Устони Систон ва Балучистон|Систон ва Балуҷистон]] 37,6 фоизи аҳолиро то 14-сола ташкил медиҳад. Қисми зиёди аҳолии пиронсол аз 65 боло дар [[Устони Гелон|Гилон]], 8,1% аст.

Синну соли миёна (2011) 27 сол аст, ин нишондод барои мардон ва занон як хел аст &lt;ref name=&quot;census 2011&quot;&gt;http://www.amar.org.ir/Portals/1/Iran/census-2.pdf Официальная перепись населения 2011 года&lt;/ref&gt; .

Давомнокии умр (2011) - 72,1 сол барои мардон ва 74,6 сол барои занон &lt;ref name=&quot;census 2011&quot;&gt;http://www.amar.org.ir/Portals/1/Iran/census-2.pdf Официальная перепись населения 2011 года&lt;/ref&gt; .

=== Синни миёнаи никоҳ ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align: left;&quot;
! style=&quot;width:100pt;&quot; |Ҷинс
! style=&quot;width:70pt;&quot; | 1976
! style=&quot;width:70pt;&quot; | 1986
! style=&quot;width:70pt;&quot; | 1996
! style=&quot;width:70pt;&quot; | 2006
! style=&quot;width:70pt;&quot; | 2011
|-
| Мард
| 24.1
| 23.8
| 25.6
| 26.2
| 26.7
|-
| зан
| 19.7
| 19.9
| 22.4
| 23.3
| 23.4
|}
Дар солҳои 1950-1990 дар кишвар таркиши аҳолӣ ба амал омад. Аҳолӣ аз соли 1979 ду баробар афзуда, дар соли 2006 ба 70,495782 миллион нафар расид. Бо вуҷуди ин, дар солҳои 1990-ум, сатҳи таваллуд ба таври назаррас коҳиш ёфт ва ҳоло аз ивазшавии наслҳо камтар шудааст . Коэффисиенти умумии таваллуд 1,87 (2,15 барои такрористеҳсоли наслҳо зарур аст) &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.nationmaster.com/country/ir-iran/peo-people&amp;all=1|title=Iranian People|publisher=NationMaster.com|lang=en|accessdate=2013-08-17|archiveurl=https://www.webcitation.org/6IyFahoYo?url=http://www.nationmaster.com/country/ir-iran/peo-people|archivedate=2013-08-18}}&lt;/ref&gt; . Зиёда аз 61 % аҳолӣ то 30 сола аст (майи 2009). Сатҳи саводнокӣ — 84%, [[Шаҳрнишинӣ|урбанизатсия]] – 71 %.

Барои муқоиса, соли 1976 қариб 3 % эрониён (310 638 мард ва 122 753 зан) дорои маълумоти олӣ буданд&lt;ref name=&quot;census 2011&quot;&gt;http://www.amar.org.ir/Portals/1/Iran/census-2.pdf Официальная перепись населения 2011 года&lt;/ref&gt; .

== Хориҷиён ==
Тибқи натоиҷи барӯйхатгирии соли 2011 &lt;ref name=&quot;census 2011&quot;&gt;http://www.amar.org.ir/Portals/1/Iran/census-2.pdf Официальная перепись населения 2011 года&lt;/ref&gt;, шаҳрвандони зерин дар Эрон зиндагӣ мекарданд:

# {{Парчам|Эрон}} (75,149,669)
# {{Парчам|Афғонистон}} (1,452,513)
# {{Парчам|Ироқ}} (51,506)
# {{Парчам|Покистон}} (17,731)
# {{Парчам|Туркия}} (1,639)
# дигар кишварҳо (24,290)
# нишон дода нашуд (140,516)
== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Аҳолии Эрон]]</text>
      <sha1>d6idmhm8mkwiud4mzqbzomf5sp24esl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Муҳаммадамир Ниёзов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300019</id>
    <revision>
      <id>1307164</id>
      <parentid>1307030</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:45:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2262" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Муҳаммадамир Ниёзов''' ({{ВД-Дебоча}}) — давлатмард ва сиёсатмадори тоҷик ва шӯравӣ. Узви ҲОК(б) аз соли 1932.

== Зиндагинома ==
Муҳаммадамир Ниёзов соли 1909 дар Помир дар дар хонаводаи тоҷики деҳқони фақир ба дунё омадааст.

== Корнома ==
Муҳаммадамир Ниёзов кори худро дар [[соли 1919]] ба унвони чӯпон дар ноҳияи Шӯғнон оғоз кард, дар солҳои 1926—1928 ба унвони коргар сохтимоне кор кард, сипас дар як интернат таҳсил кард, дар солҳои 1928—1930 дар Мактаби ҳизбии шӯравӣ дар Сталинобод таҳсил кард, кор кард. Ба унвони мураббӣ дар Иттифоқи камбағалон кор кард, дар солҳои 1930—1936 донишҷӯи Донишгоҳи коммунистии заҳматкшони Шарқ дар Маскав буд, дар соли 1936 ӯ ба унвони муовини бахши донишҷуён ва ҷавонони Кумитаи марказии комсомоли Тоҷикистон машғул ба кор шуд.

Дар солҳои 1936—1937 ба унвони котиби аввали кумитаи ҲК(б) Тоҷикистон ноҳияи Муъминобод, дар солҳои 1937—1938 комиссари маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон, аз соли 1938 дар кори иқтисодӣ дар ноҳияи Ленинободи ҶШС Тоҷикистон кор кард&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://centrasia.org/person2.php?st=1491139314|title=НИЯЗОВ Мухамедамир|website=centrasia.org|publisher=ЦентрАзия|accessdate=2022-07-19}}&lt;/ref&gt;.

Ӯ депутати Шӯрои Олии ИҶШС даъвати 1-ум интихоб шудааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}


[[Гурӯҳ:Вакилони Шӯрои Олии Иттиҳоди Шӯравӣ даъвати 1]]
[[Гурӯҳ:Вазирони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>1s7zb49409mv6l2syeo3ouhwlxlsczu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307186</id>
      <parentid>1307164</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:42:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3286" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ
 |ном              = Муҳаммадамир Ниёзов
 |номи аслӣ        = 
 |тасвир           = 
 |ном ҳангоми таваллуд = 
 |вазифа           = Комиссари [[Комиссариати маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон|маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон]]
 |тартиб           = 
 |парчам           = 
 |нахуствазир      = 
 |аввалдавр        = 1937
 |охирдавр         = 1938
 |пешгузашта       = [[Сироҷуддин Ҳасанов]]
 |ҷонишин          = [[Тоҳир Пӯлодов]]
 |вазифа_2         = 
 |тартиб_2         = 
 |парчам_2         = 
 |нахуствазир_2    = 
 |аввалдавр_2      = 
 |охирдавр_2       = 
 |пешгузашта_2     = 
 |ҷонишин_2        = 
 |президент        = 
 |маълумот         = 
 |касб             = 
 |дараҷаи илмӣ     = 
 |ҷоизаҳо          = 
}}

'''Муҳаммадамир Ниёзов''' ({{ВД-Дебоча}}) — давлатмард ва сиёсатмадори тоҷик ва шӯравӣ. Узви ҲОК(б) аз соли 1932.

== Зиндагинома ==
Муҳаммадамир Ниёзов соли 1909 дар Помир дар дар хонаводаи тоҷики деҳқони фақир ба дунё омадааст.

== Корнома ==
Муҳаммадамир Ниёзов кори худро дар [[соли 1919]] ба унвони чӯпон дар ноҳияи Шӯғнон оғоз кард, дар солҳои 1926—1928 ба унвони коргар сохтимоне кор кард, сипас дар як интернат таҳсил кард, дар солҳои 1928—1930 дар Мактаби ҳизбии шӯравӣ дар Сталинобод таҳсил кард, кор кард. Ба унвони мураббӣ дар Иттифоқи камбағалон кор кард, дар солҳои 1930—1936 донишҷӯи Донишгоҳи коммунистии заҳматкшони Шарқ дар Маскав буд, дар соли 1936 ӯ ба унвони муовини бахши донишҷуён ва ҷавонони Кумитаи марказии комсомоли Тоҷикистон машғул ба кор шуд.

Дар солҳои 1936—1937 ба унвони котиби аввали кумитаи ҲК(б) Тоҷикистон ноҳияи Муъминобод, дар солҳои 1937—1938 комиссари маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон, аз соли 1938 дар кори иқтисодӣ дар ноҳияи Ленинободи ҶШС Тоҷикистон кор кард&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://centrasia.org/person2.php?st=1491139314|title=НИЯЗОВ Мухамедамир|website=centrasia.org|publisher=ЦентрАзия|accessdate=2022-07-19}}&lt;/ref&gt;.

Ӯ депутати Шӯрои Олии ИҶШС даъвати 1-ум интихоб шудааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}


[[Гурӯҳ:Вакилони Шӯрои Олии Иттиҳоди Шӯравӣ даъвати 1]]
[[Гурӯҳ:Вазирони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>lpbl3swm1937b6qs7plfdlpeg5o7f2p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Абдуллоҳи I ибни Ҳуссейн</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300043</id>
    <revision>
      <id>1307108</id>
      <timestamp>2022-07-20T14:44:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:ru:Special:Redirect/revision/122790829|Абдалла ибн Хусейн]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9452" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ|начало полномочий=[[25 мая]] [[1946]]|окончание полномочий=[[20 июля]] [[1951]]}}
[[Категория:Персоналии по алфавиту]]
[[Акс:Abdulla_the_day_before_his_death.jpg|мини|310x310пкс| Шоҳ ''Абдуллоҳи I'' (аз чап) ва генерали инглис Глубб дар хидмати вай, 19 июли соли 1951.]]
'''Абдуллоҳи I  ибни Ҳусайн''' &lt;ref&gt;Также возможно написание имени '''Абдалла''' и '''Абдулла'''&lt;/ref&gt; ( {{Lang-ar|عبد الله الأول بن الحسين}}  [[Соли 1882|1882]], [[Макка]] — [[20 июл|20 июли]] [[Соли 1951|1951]], [[Уршалим|Ерусалим]] ) — аввалин подшоҳи [[Урдун]] ( [[Соли 1946|1946]] — [[Соли 1951|1951]] ) ва асосгузори сулолаи Ҳошимии [[Урдун]]. Аз [[соли 1921]] [[Амир|амири]] Трансиордания .

Ӯ дар [[Макка]] дар оилаи шарифи [[Макка]] - Ҳусейн ибни Алӣ ал Ҳошимӣ таваллуд шудааст. Соли [[Соли 1896|1896]] ҳамроҳи бародараш ба [[Истанбул]] ба дарбори султони усмонӣ барои таҳсил ва ҳамчун гаравгон аз хонаводаи Ҳошимиён фиристода шуд. Солҳои [[Соли 1909|1909-1916]] вакили парлумони [[Туркия]] ва муовини раиси он буд. Ӯ бо мақомоти [[Бритониё]] дар [[Миср]] робита дошт. Солҳои [[Соли 1916|1916-1918]] ба [[Соли 1918|дастаҳои]] араб, ки гарнизонҳои туркро дар Ҳиҷоз муҳосира карда буданд, сарварӣ кардааст. Вазири корҳои хориҷии давлати Ҳиҷоз буд. Дар [[Соли 1920|соли 1920 ӯ]] подшоҳи [[Ироқ]] эълон шуд, аммо пас аз як сол ӯро ба манфиати бародари хурдиаш Файсали I , ки аз [[Сурия]] ихроҷ карда шуда буд, барканор карданд.
[[Акс:Faisal_I,_King_of_Syria_and_King_of_Iraq.jpg|мини|459x459пкс| Файсали I ]]
Соли [[Соли 1921|1921]] бо кумаки [[Ингилистон|Англия]] [[Амир|амири]] Трансиордания &lt;ref name=&quot;WDL&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.wdl.org/ru/item/422/|title=Телохранитель эмира Абдуллы на верблюде со знаменем красного, зелёного и белого цветов на дальнем плане слева|website=[[World Digital Library]]|date=1921-04|accessdate=2013-07-14|archiveurl=https://www.webcitation.org/6I802cXM9?url=http://www.wdl.org/ru/item/422/|archivedate=2013-07-15}}&lt;/ref&gt; ва баъд аз эълони истиқлолияти он аз [[25 май|25 майи соли]] [[Соли 1946|1946]] шоҳи Трансиордания шуд. Вай бо Англия як қатор шартномаҳо баст, ки ин кишварро дар [[Шарқи Наздик|Шарки Наздик]] ба такягоҳи Англия табдил дода, ба вай назорати номаҳдуд аз болои молияи Трансиордания дод. Дар [[Даҳаи 1930 (мелодӣ)|солхои 30-ум]] ба мукобили [[Бадавиён|бадави]]&lt;nowiki/&gt;ҳо як катор экспедитсияҳои ҷазодихӣ гузарондааст. Соли [[Соли 1936|1936]] дар замони шӯриши [[арабҳо]] дар [[Фаластин]] хидмати худро ба ҳайси миёнарав пешниҳод кард ва ҳарчанд арабҳо ба пешниҳоди ӯро бо сардӣ пазироӣ карданд, аммо ин иқдом мавқеъи ӯро ба таври ҷиддӣ таҳким бахшида, ба ӯ имкон дод, ки нақшаи таъсиси Федератсияи Арабро пешниҳод кунад.
[[Акс:Cecil_Beaton_Photographs-_Political_and_Military_Personalities;_Abdullah,_King_of_Jordan;_Abdullah,_King_of_Jordan_CBM1666.jpg|чап|мини|170x170пкс]]
Дар [[соли 1946]] Абдуллоҳ ибни Ҳусейн подшоҳи салтанати мустақили эълоншудаи Трансиордания эълон шуд . Моҳи апрели [[соли 1948]] Иттиҳодияи Араб Абдуллоҳро сарфармондеҳи [[артиш]]&lt;nowiki/&gt;е, ки мебоист ба иҷрои нақшаи таксимоти Фаластин ва дар он ҷо барпо намудани давлати [[Исроил]] баъд аз бархам додани мандати Англия ва баровардани қушунҳои Англия монеъ мешуд. Дар натиҷаи ҷанги арабу Исроил дар солҳои 1948-1949, Трансиордания соҳили ғарбии дарёи Урдунро ишғол кард, ки дар қаламрави он, аз ҷумла, Нақшаи тақсимоти таъсиси давлати арабро пешбинӣ карда буд. Баъди [[аннексия]] карда шудани сохили ғарбии дарёи Урдун дар соли 1950  номи Шоҳигарии Трансиордания ба Шоҳигарии [[Урдун]] иваз карда шуд.
[[Категория:Википедия:Статьи, требующие конкретизации]]
[[20 июл|20 июли]] [[соли 1951]] аз ҷониби як узви созмони террористии фаластинӣ дар остонаи [[Ал Ақсо|масҷиди Ал-Ақсо]] [[Масҷид|дар]] Байтулмуқаддаси Шарқӣ [[Уршалим]] (Иерусалим) , ки соли 1950 аз ҷониби Трансиордания ғасб шуда буд, кушта шуд. Террорист Мустафо Шакри Ашо (дӯзандае, ки дар ҳайати гурӯҳи пинҳонии &quot;Динамити Араб &quot; буд), аз ҷониби посбонони подшоҳ асир гирифта шуда буд, изҳор намуд, ки вай бо далелҳои хиёнати подшоҳ Абдуллоҳи I ба манфиатҳои миллӣ тир холӣ кардааст. Қотил ва панҷ шарики ӯ, ки ҳама сокинони [[Уршалим]]  буданд, ба қатл расонида шуданд.

Пас аз марги ӯ, ба тахт писари калонии ӯ, шоҳзода [[Талол ибни Абдуллоҳ]], ки ба сабаби бемории рӯҳӣ ғайри қобили амал эълон шуд, ба зудӣ ба фоидаи писараш [[Ҳуссейн ибни Талол]] даст кашид.

== Кӯдакон ==

=== Подшоҳ Абдуллоҳи I соҳиби ду писар ва чор духтар аст. ===

== Рутбаҳои ҳарбӣ ==

* Фелдмаршали  Артиши Урдун (1948)
* Фелдмаршали Артиши Миср (Фелдмаршали Артиши Миср, 1949, унвони фахрӣ)
* Коммодори Қуваҳои Ҳарби Ҳавоии  Бритониёи Кабир (Commodore RAF, аз 30 октябри 1940, унвони фахрӣ)

== Мукофотҳо ==

* Дорандаи Салиби Бузурги Ордени Империяи Бритониё (GBE), 1920 &lt;ref name=&quot;The Royal Ark&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.royalark.net/Jordan/jordan2.htm|title=The Royal Ark|deadlink=no|accessdate=2010-08-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170701010417/http://www.royalark.net/Jordan/jordan2.htm|archivedate=2017-07-01}}&lt;/ref&gt;
* Лентаи бузурги ордени Байнаннаҳрайн (Ироқ), 1922
* Доранда Комондори ордени Микоили муқаддас ва Георги муқаддас, 1927
* Ордени бузурги Ҳошимиён ([[Ироқ]]), 1932
* Ордени Файсали дараҷаи 1 ([[Ироқ]]), 1932
*  Дорандаи Салиби Бузурги ордени Микоили муқаддас ва Георги муқаддас, 1935
* Медали нуқраи ҷашнии шоҳ Георги V, 1935
* Медали тоҷгузории шоҳ [[Георги VI]], 1937
* Занҷири ордени Муҳаммад Алӣ ( [[Миср]] ), 1948
* Занҷири ордени Паҳлавӣ ([[Эрон]]), 1949
* Салиби бузурги ордени хизматҳои ҳарбӣ дар Сафед ( [[Испания]] ), 1949
* Кордони бузурги ордени Умавиён ([[Сурия]]), 1950

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени мисрии Муҳаммад Алӣ]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени Паҳлавӣ]]
[[Гурӯҳ:Википедия:Мақолаҳои бо сарчашма аз Викидода]]
[[Гурӯҳ:Шахсиятҳо аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони соли 1951]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони 20 июл]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1882]]</text>
      <sha1>i09k97hpnaaj3d6czhvhevzgbu8786t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307109</id>
      <parentid>1307108</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:51:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>навсозӣ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9338" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}

[[Акс:Abdulla_the_day_before_his_death.jpg|мини|310x310пкс| Шоҳ ''Абдуллоҳи I'' (аз чап) ва генерали инглис Глубб дар хидмати вай, 19 июли соли 1951.]]
'''Абдуллоҳи I  ибни Ҳусайн''' &lt;ref&gt;Также возможно написание имени '''Абдалла''' и '''Абдулла'''&lt;/ref&gt; ( {{Lang-ar|عبد الله الأول بن الحسين}}  [[Соли 1882|1882]], [[Макка]] — [[20 июл|20 июли]] [[Соли 1951|1951]], [[Уршалим|Ерусалим]] ) — аввалин подшоҳи [[Урдун]] ( [[Соли 1946|1946]] — [[Соли 1951|1951]] ) ва асосгузори сулолаи Ҳошимии [[Урдун]]. Аз [[соли 1921]] [[Амир|амири]] Трансиордания .

Ӯ дар [[Макка]] дар оилаи шарифи [[Макка]] - Ҳусейн ибни Алӣ ал Ҳошимӣ таваллуд шудааст. Соли [[Соли 1896|1896]] ҳамроҳи бародараш ба [[Истанбул]] ба дарбори султони усмонӣ барои таҳсил ва ҳамчун гаравгон аз хонаводаи Ҳошимиён фиристода шуд. Солҳои [[Соли 1909|1909-1916]] вакили парлумони [[Туркия]] ва муовини раиси он буд. Ӯ бо мақомоти [[Бритониё]] дар [[Миср]] робита дошт. Солҳои [[Соли 1916|1916-1918]] ба [[Соли 1918|дастаҳои]] араб, ки гарнизонҳои туркро дар Ҳиҷоз муҳосира карда буданд, сарварӣ кардааст. Вазири корҳои хориҷии давлати Ҳиҷоз буд. Дар [[Соли 1920|соли 1920 ӯ]] подшоҳи [[Ироқ]] эълон шуд, аммо пас аз як сол ӯро ба манфиати бародари хурдиаш Файсали I , ки аз [[Сурия]] ихроҷ карда шуда буд, барканор карданд.
[[Акс:Faisal_I,_King_of_Syria_and_King_of_Iraq.jpg|мини|459x459пкс| Файсали I ]]
Соли [[Соли 1921|1921]] бо кумаки [[Ингилистон|Англия]] [[Амир|амири]] Трансиордания &lt;ref name=&quot;WDL&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.wdl.org/ru/item/422/|title=Телохранитель эмира Абдуллы на верблюде со знаменем красного, зелёного и белого цветов на дальнем плане слева|website=[[World Digital Library]]|date=1921-04|accessdate=2013-07-14|archiveurl=https://www.webcitation.org/6I802cXM9?url=http://www.wdl.org/ru/item/422/|archivedate=2013-07-15}}&lt;/ref&gt; ва баъд аз эълони истиқлолияти он аз [[25 май|25 майи соли]] [[Соли 1946|1946]] шоҳи Трансиордания шуд. Вай бо Англия як қатор шартномаҳо баст, ки ин кишварро дар [[Шарқи Наздик|Шарки Наздик]] ба такягоҳи Англия табдил дода, ба вай назорати номаҳдуд аз болои молияи Трансиордания дод. Дар [[Даҳаи 1930 (мелодӣ)|солхои 30-ум]] ба мукобили [[Бадавиён|бадави]]&lt;nowiki/&gt;ҳо як катор экспедитсияҳои ҷазодихӣ гузарондааст. Соли [[Соли 1936|1936]] дар замони шӯриши [[арабҳо]] дар [[Фаластин]] хидмати худро ба ҳайси миёнарав пешниҳод кард ва ҳарчанд арабҳо ба пешниҳоди ӯро бо сардӣ пазироӣ карданд, аммо ин иқдом мавқеъи ӯро ба таври ҷиддӣ таҳким бахшида, ба ӯ имкон дод, ки нақшаи таъсиси Федератсияи Арабро пешниҳод кунад.
[[Акс:Cecil_Beaton_Photographs-_Political_and_Military_Personalities;_Abdullah,_King_of_Jordan;_Abdullah,_King_of_Jordan_CBM1666.jpg|чап|мини|170x170пкс]]
Дар [[соли 1946]] Абдуллоҳ ибни Ҳусейн подшоҳи салтанати мустақили эълоншудаи Трансиордания эълон шуд . Моҳи апрели [[соли 1948]] Иттиҳодияи Араб Абдуллоҳро сарфармондеҳи [[артиш]]&lt;nowiki/&gt;е, ки мебоист ба иҷрои нақшаи таксимоти Фаластин ва дар он ҷо барпо намудани давлати [[Исроил]] баъд аз бархам додани мандати Англия ва баровардани қушунҳои Англия монеъ мешуд. Дар натиҷаи ҷанги арабу Исроил дар солҳои 1948-1949, Трансиордания соҳили ғарбии дарёи Урдунро ишғол кард, ки дар қаламрави он, аз ҷумла, Нақшаи тақсимоти таъсиси давлати арабро пешбинӣ карда буд. Баъди [[аннексия]] карда шудани сохили ғарбии дарёи Урдун дар соли 1950  номи Шоҳигарии Трансиордания ба Шоҳигарии [[Урдун]] иваз карда шуд.
[[Категория:Википедия:Статьи, требующие конкретизации]]
[[20 июл|20 июли]] [[соли 1951]] аз ҷониби як узви созмони террористии фаластинӣ дар остонаи [[Ал Ақсо|масҷиди Ал-Ақсо]] [[Масҷид|дар]] Байтулмуқаддаси Шарқӣ [[Уршалим]] (Иерусалим) , ки соли 1950 аз ҷониби Трансиордания ғасб шуда буд, кушта шуд. Террорист Мустафо Шакри Ашо (дӯзандае, ки дар ҳайати гурӯҳи пинҳонии &quot;Динамити Араб &quot; буд), аз ҷониби посбонони подшоҳ асир гирифта шуда буд, изҳор намуд, ки вай бо далелҳои хиёнати подшоҳ Абдуллоҳи I ба манфиатҳои миллӣ тир холӣ кардааст. Қотил ва панҷ шарики ӯ, ки ҳама сокинони [[Уршалим]]  буданд, ба қатл расонида шуданд.

Пас аз марги ӯ, ба тахт писари калонии ӯ, шоҳзода [[Талол ибни Абдуллоҳ]], ки ба сабаби бемории рӯҳӣ ғайри қобили амал эълон шуд, ба зудӣ ба фоидаи писараш [[Ҳуссейн ибни Талол]] даст кашид.

== Кӯдакон ==
Подшоҳ Абдуллоҳи I соҳиби ду писар ва чор духтар аст. 

== Рутбаҳои ҳарбӣ ==
* Фелдмаршали  Артиши Урдун (1948)
* Фелдмаршали Артиши Миср (Фелдмаршали Артиши Миср, 1949, унвони фахрӣ)
* Коммодори Қуваҳои Ҳарби Ҳавоии  Бритониёи Кабир (Commodore RAF, аз 30 октябри 1940, унвони фахрӣ)

== Мукофотҳо ==
* Дорандаи Салиби Бузурги Ордени Империяи Бритониё (GBE), 1920 &lt;ref name=&quot;The Royal Ark&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.royalark.net/Jordan/jordan2.htm|title=The Royal Ark|deadlink=no|accessdate=2010-08-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170701010417/http://www.royalark.net/Jordan/jordan2.htm|archivedate=2017-07-01}}&lt;/ref&gt;
* Лентаи бузурги ордени Байнаннаҳрайн (Ироқ), 1922
* Доранда Комондори ордени Микоили муқаддас ва Георги муқаддас, 1927
* Ордени бузурги Ҳошимиён ([[Ироқ]]), 1932
* Ордени Файсали дараҷаи 1 ([[Ироқ]]), 1932
*  Дорандаи Салиби Бузурги ордени Микоили муқаддас ва Георги муқаддас, 1935
* Медали нуқраи ҷашнии шоҳ Георги V, 1935
* Медали тоҷгузории шоҳ [[Георги VI]], 1937
* Занҷири ордени Муҳаммад Алӣ ( [[Миср]] ), 1948
* Занҷири ордени Паҳлавӣ ([[Эрон]]), 1949
* Салиби бузурги ордени хизматҳои ҳарбӣ дар Сафед ( [[Испания]] ), 1949
* Кордони бузурги ордени Умавиён ([[Сурия]]), 1950

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
{{Пайвандҳои беруна}}
[[Гурӯҳ:Подшоҳони Урдун]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени мисрии Муҳаммад Алӣ]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени Паҳлавӣ]]
[[Гурӯҳ:Википедия:Мақолаҳои бо сарчашма аз Викидода]]
[[Гурӯҳ:Шахсиятҳо аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони соли 1951]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони 20 июл]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1882]]</text>
      <sha1>7d7zsh889b49d1j2q8coubzopp26br6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307115</id>
      <parentid>1307109</parentid>
      <timestamp>2022-07-20T14:53:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9073" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}

[[Акс:Abdulla_the_day_before_his_death.jpg|мини|310x310пкс| Шоҳ ''Абдуллоҳи I'' (аз чап) ва генерали инглис Глубб дар хидмати вай, 19 июли соли 1951.]]
'''Абдуллоҳи I  ибни Ҳусайн''' &lt;ref&gt;Также возможно написание имени '''Абдалла''' и '''Абдулла'''&lt;/ref&gt; ( {{Lang-ar|عبد الله الأول بن الحسين}}  [[Соли 1882|1882]], [[Макка]] — [[20 июл|20 июли]] [[Соли 1951|1951]], [[Уршалим|Ерусалим]] ) — аввалин подшоҳи [[Урдун]] ( [[Соли 1946|1946]] — [[Соли 1951|1951]] ) ва асосгузори сулолаи Ҳошимии [[Урдун]]. Аз [[соли 1921]] [[Амир|амири]] Трансиордания .

Ӯ дар [[Макка]] дар оилаи шарифи [[Макка]] - Ҳусейн ибни Алӣ ал Ҳошимӣ таваллуд шудааст. Соли [[Соли 1896|1896]] ҳамроҳи бародараш ба [[Истанбул]] ба дарбори султони усмонӣ барои таҳсил ва ҳамчун гаравгон аз хонаводаи Ҳошимиён фиристода шуд. Солҳои [[Соли 1909|1909-1916]] вакили парлумони [[Туркия]] ва муовини раиси он буд. Ӯ бо мақомоти [[Бритониё]] дар [[Миср]] робита дошт. Солҳои [[Соли 1916|1916-1918]] ба [[Соли 1918|дастаҳои]] араб, ки гарнизонҳои туркро дар Ҳиҷоз муҳосира карда буданд, сарварӣ кардааст. Вазири корҳои хориҷии давлати Ҳиҷоз буд. Дар [[Соли 1920|соли 1920 ӯ]] подшоҳи [[Ироқ]] эълон шуд, аммо пас аз як сол ӯро ба манфиати бародари хурдиаш Файсали I , ки аз [[Сурия]] ихроҷ карда шуда буд, барканор карданд.
[[Акс:Faisal_I,_King_of_Syria_and_King_of_Iraq.jpg|мини|459x459пкс| Файсали I ]]
Соли [[Соли 1921|1921]] бо кумаки [[Ингилистон|Англия]] [[Амир|амири]] Трансиордания &lt;ref name=&quot;WDL&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.wdl.org/ru/item/422/|title=Телохранитель эмира Абдуллы на верблюде со знаменем красного, зелёного и белого цветов на дальнем плане слева|website=[[World Digital Library]]|date=1921-04|accessdate=2013-07-14|archiveurl=https://www.webcitation.org/6I802cXM9?url=http://www.wdl.org/ru/item/422/|archivedate=2013-07-15}}&lt;/ref&gt; ва баъд аз эълони истиқлолияти он аз [[25 май|25 майи соли]] [[Соли 1946|1946]] шоҳи Трансиордания шуд. Вай бо Англия як қатор шартномаҳо баст, ки ин кишварро дар [[Шарқи Наздик|Шарки Наздик]] ба такягоҳи Англия табдил дода, ба вай назорати номаҳдуд аз болои молияи Трансиордания дод. Дар [[Даҳаи 1930 (мелодӣ)|солхои 30-ум]] ба мукобили [[Бадавиён|бадави]]&lt;nowiki/&gt;ҳо як катор экспедитсияҳои ҷазодихӣ гузарондааст. Соли [[Соли 1936|1936]] дар замони шӯриши [[арабҳо]] дар [[Фаластин]] хидмати худро ба ҳайси миёнарав пешниҳод кард ва ҳарчанд арабҳо ба пешниҳоди ӯро бо сардӣ пазироӣ карданд, аммо ин иқдом мавқеъи ӯро ба таври ҷиддӣ таҳким бахшида, ба ӯ имкон дод, ки нақшаи таъсиси Федератсияи Арабро пешниҳод кунад.
[[Акс:Cecil_Beaton_Photographs-_Political_and_Military_Personalities;_Abdullah,_King_of_Jordan;_Abdullah,_King_of_Jordan_CBM1666.jpg|чап|мини|170x170пкс]]
Дар [[соли 1946]] Абдуллоҳ ибни Ҳусейн подшоҳи салтанати мустақили эълоншудаи Трансиордания эълон шуд . Моҳи апрели [[соли 1948]] Иттиҳодияи Араб Абдуллоҳро сарфармондеҳи [[артиш]]&lt;nowiki/&gt;е, ки мебоист ба иҷрои нақшаи тақсимоти Фаластин ва дар он ҷо барпо намудани давлати [[Исроил]] баъд аз бархам додани мандати Англия ва баровардани қушунҳои Англия монеъ мешуд. Дар натиҷаи ҷанги арабу Исроил дар солҳои 1948-1949, Трансиордания соҳили ғарбии дарёи Урдунро ишғол кард, ки дар қаламрави он, аз ҷумла, Нақшаи тақсимоти таъсиси давлати арабро пешбинӣ карда буд. Баъди [[аннексия]] карда шудани сохили ғарбии дарёи Урдун дар соли 1950  номи Шоҳигарии Трансиордания ба Шоҳигарии [[Урдун]] иваз карда шуд.
[[Категория:Википедия:Статьи, требующие конкретизации]]
[[20 июл|20 июли]] [[соли 1951]] аз ҷониби як узви созмони террористии фаластинӣ дар остонаи [[Ал Ақсо|масҷиди Ал-Ақсо]] [[Масҷид|дар]] Байтулмуқаддаси Шарқӣ [[Уршалим]] (Иерусалим) , ки соли 1950 аз ҷониби Трансиордания ғасб шуда буд, кушта шуд. Террорист Мустафо Шакри Ашо (дӯзандае, ки дар ҳайати гурӯҳи пинҳонии &quot;Динамити Араб &quot; буд), аз ҷониби посбонони подшоҳ асир гирифта шуда буд, изҳор намуд, ки вай бо далелҳои хиёнати подшоҳ Абдуллоҳи I ба манфиатҳои миллӣ тир холӣ кардааст. Қотил ва панҷ шарики ӯ, ки ҳама сокинони [[Уршалим]]  буданд, ба қатл расонида шуданд.

Пас аз марги ӯ, ба тахт писари калонии ӯ, шоҳзода [[Талол ибни Абдуллоҳ]], ки ба сабаби бемории рӯҳӣ ғайри қобили амал эълон шуд, ба зудӣ ба фоидаи писараш [[Ҳуссейн ибни Талол]] даст кашид.

== Кӯдакон ==
Подшоҳ Абдуллоҳи I соҳиби ду писар ва чор духтар аст. 

== Рутбаҳои ҳарбӣ ==
* Фелдмаршали  Артиши Урдун (1948)
* Фелдмаршали Артиши Миср (Фелдмаршали Артиши Миср, 1949, унвони фахрӣ)
* Коммодори Қуваҳои Ҳарби Ҳавоии  Бритониёи Кабир (Commodore RAF, аз 30 октябри 1940, унвони фахрӣ)

== Мукофотҳо ==
* Дорандаи Салиби Бузурги Ордени Империяи Бритониё (GBE), 1920 
* Лентаи бузурги ордени Байнаннаҳрайн (Ироқ), 1922
* Доранда Комондори ордени Микоили муқаддас ва Георги муқаддас, 1927
* Ордени бузурги Ҳошимиён ([[Ироқ]]), 1932
* Ордени Файсали дараҷаи 1 ([[Ироқ]]), 1932
*  Дорандаи Салиби Бузурги ордени Микоили муқаддас ва Георги муқаддас, 1935
* Медали нуқраи ҷашнии шоҳ Георги V, 1935
* Медали тоҷгузории шоҳ [[Георги VI]], 1937
* Занҷири ордени Муҳаммад Алӣ ( [[Миср]] ), 1948
* Занҷири ордени Паҳлавӣ ([[Эрон]]), 1949
* Салиби бузурги ордени хизматҳои ҳарбӣ дар Сафед ( [[Испания]] ), 1949
* Кордони бузурги ордени Умавиён ([[Сурия]]), 1950

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
{{Пайвандҳои беруна}}
[[Гурӯҳ:Подшоҳони Урдун]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени мисрии Муҳаммад Алӣ]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени Паҳлавӣ]]
[[Гурӯҳ:Википедия:Мақолаҳои бо сарчашма аз Викидода]]
[[Гурӯҳ:Шахсиятҳо аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони соли 1951]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони 20 июл]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1882]]</text>
      <sha1>7cwj4kpeamvvkljizx1r638y15g48g2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сафедорак (деҳа, н. Варзоб)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300044</id>
    <redirect title="Сафеддорак" />
    <revision>
      <id>1307112</id>
      <timestamp>2022-07-20T14:53:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>Farorud moved page [[Сафедорак (деҳа, н. Варзоб)]] to [[Сафеддорак]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38" xml:space="preserve">#равона [[Сафеддорак]]</text>
      <sha1>306efav96fvpr4gsrmnym4f4gn3mr0e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Баҳс:Сафедорак (деҳа, н. Варзоб)</title>
    <ns>1</ns>
    <id>300045</id>
    <redirect title="Баҳс:Сафеддорак" />
    <revision>
      <id>1307114</id>
      <timestamp>2022-07-20T14:53:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>Farorud moved page [[Баҳс:Сафедорак (деҳа, н. Варзоб)]] to [[Баҳс:Сафеддорак]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="47" xml:space="preserve">#равона [[Баҳс:Сафеддорак]]</text>
      <sha1>ibb7zqwqzdg87k9j49td9tu99h25pym</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фурудгоҳи бин‌алмилалӣ син петирзбӯрг-клируотр</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300046</id>
    <redirect title="Фурудгоҳи бин‌алмилалии Сент Пете-Клирвотер" />
    <revision>
      <id>1307135</id>
      <timestamp>2022-07-20T18:28:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>Farorud moved page [[Фурудгоҳи бин‌алмилалӣ син петирзбӯрг-клируотр]] to [[Фурудгоҳи бин‌алмилалии Сент Пете-Клирвотер]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="101" xml:space="preserve">#равона [[Фурудгоҳи бин‌алмилалии Сент Пете-Клирвотер]]</text>
      <sha1>cl7l6b3c5ml3lyy4c04pblszhwbixtd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Алафдарав</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300047</id>
    <revision>
      <id>1307157</id>
      <timestamp>2022-07-21T04:50:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:ru:Special:Redirect/revision/123684593|Сенокос]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7685" xml:space="preserve">[[Акс:Николай-Сергеев-сенокос.jpg|рост|мини|400x400пкс| Мусаввараи «Алафдарав». Рассом Н. Сергеев]]
'''Алафдарав''' (''алафдаравӣ'') — раванди даравидани [[Гиёҳҳои алафӣ|алаф]] барои баро хушка кардан ва[[Беда|хуроки]] чорво &lt;ref&gt;[https://glosum.ru/Значение-слова-Сенокос Сенокос] // Ефремова Т. Ф. Новый словарь русского языка. Толково-словообразовательный. – М.: Русский язык, 2000&lt;/ref&gt;, инчунин вақти дарав. Маънои дигар ин маконест ([[Алафзор|марғзоре]]), ки барои алафдаравӣ пешбинӣ шудааст.

Алафдаравӣ дар обу хавои мусоид ва дар вақтҳои муайяни мавсим, ки алаф барои бомуваффақият хушк кардан ба баландӣ ва массаи зарурӣ мерасад, оғоз меёбад &lt;ref&gt;[http://dad-master.ru/655-pravilnaya-zagotovka-sena.html Правильная заготовка сена]&lt;/ref&gt; .

== Усулҳои дарав ==
[[Акс:Zürich_-_Leimbach_2010-09-10_15-46-18.JPG|мини| [[Алафдаравак|Мошини алафдаравии тракторӣ]]]]
[[Акс:Крестьяне-на-покосе_1909.jpg|чап|мини| С.М.Прокудин-Горский. Деҳқонон дар алафдаравӣ. Губернияи Нижегород, 1909.]]
Алафро дастӣ бо доси калон ё доси хурд, мошинҳои алафдаравӣ, досҳои пайваст ба тракторҳо ё асбҳо дарав мекунанд.

== Марҳалаҳои алафдаравӣ ==
Раванди дарави алаф инҳоро дар бар мегирад: даравидан, хушконидани алаф ва дарзабандӣ (барои кам кардани ҳаҷм) бо ҷамъ кардани алаф дар хафҳо ё каҳдонҳо барои нигоҳдории минбаъда &lt;ref&gt;[https://vuzlit.ru/539459/tehnologiya_zagotovki_sena Технология заготовки сена]&lt;/ref&gt; .

* [http://www.cnshb.ru/AKDiL/0024/base/RS/001739.shtm Алафдаравӣ] // Луғати энсиклопедии кишоварзӣ - М .: Энсиклопедияи шӯравӣ, 1989. - 640 с.
* {{БСЭ3|Сенокосы|Мовсисянц А. П.}}
* Кормовые угодья / Косолапов В. М., Трофимов И. А., Трофимова Л. С. // Энсиклопедияи бузурги рус : [дар 35 тонна] / Ч. ред. Ю С Осипов . — М. : Энсиклопедияи бузурги русӣ, 2004-2017.
* [http://www.cnshb.ru/AKDiL/0024/base/RU/000017.shtm Даравидани заминҳои хуроки чорво] // Луғати энсиклопедии кишоварзӣ - М.: Энсиклопедияи шӯравӣ, 1989. - 640 с.
* [http://www.cnshb.ru/AKDiL/0024/base/RP/003568.shtm Заминҳои табиии хуроки чорво (марғзорҳо)] // Луғати энсиклопедии кишоварзӣ - М .: Энсиклопедияи шӯравӣ, 1989. - 640 с.
* [http://www.cnshb.ru/AKDiL/0024/base/RK/004135.shtm Чарогоҳҳои фарҳангӣ (саҳроҳо)] // Луғати энсиклопедии кишоварзӣ – М .: Энсиклопедияи шӯравӣ, 1989. – 640 с.
* [http://www.cnshb.ru/AKDiL/0024/base/RS/001740.shtm Алафдаравӣ] // Луғати энсиклопедии кишоварзӣ - М .: Энсиклопедияи шӯравӣ, 1989. - 640 с.
* [http://www.cnshb.ru/AKDiL/0024/base/RS/001741.shtm Дарави алаф] // Луғати энсиклопедии кишоварзӣ - М .: Энсиклопедияи шӯравӣ, 1989. - 640 с.
* {{БСЭ3|Сеноуборка|Мовсисянц А. П.}}
* Сенной навес / Сенной пресс // Самойловка - Сигиллария. — М. : Энсиклопедияи советй, 1955. - АЗ. 511. - ( Энциклопедияи бузурги советй : [дар 51 тонна] / Ч. ред. B. A. Введенский ; 1949—1958, чилди. 38).
* Сено / Сеновал / Сеноворошилка // Самойловка - Сигиллария. — М. : Энсиклопедияи советй, 1955. - АЗ. 512. - ( Энциклопедияи бузурги советй : [дар 51 тонна] / Ч. ред. B. A. Введенский ; 1949—1958, чилди. 38).
* Сенокос / Сенокосные угодья / Сенонагрузчик / Сеносушилка // Самойловка - Сигиллария. — М. : Энсиклопедияи советй, 1955. - АЗ. 513-514. - ( Энциклопедияи бузурги советй : [дар 51 тонна] / Ч. ред. B. A. Введенский ; 1949—1958, чилди. 38).
* Сеноуборка // Самойловка - Сигиллария. — М. : Энсиклопедияи советй, 1955. - АЗ. 514-516. - ( Энциклопедияи бузурги советй : [дар 51 тонна] / Ч. ред. B. A. Введенский ; 1949—1958, чилди. 38).
* Сеноуборочные машины // Самойловка - Сигиллария. — М. : Энсиклопедияи советй, 1955. - АЗ. 516. - ( Энциклопедияи бузурги советй : [дар 51 тонна] / Ч. ред. B. A. Введенский ; 1949—1958, чилди. 38).
* [http://www.cnshb.ru/AKDiL/0024/base/RS/001738.shtm Хай] // Луғати энсиклопедии кишоварзӣ - М .: Энсиклопедияи шӯравӣ, 1989. - 640 с.
* Косить // Луғати тафсирии забони русӣ : дар 4 чилд / Ч. ред. Б. М. Волин, Д. Н. Ушаков (чилдхои 2—4); комп. Г О Винокур, Б А Ларин, С И Ожегов, Б В Томашевский ва Д Н Ушаков; ред. Д.Н.Ушакова. — М. : Институти давлатии «Энциклопедияи советй» (чилди 1). : OGIZ (чилди 1). : Нашриёти давлатии лугатхои хоричй ва миллй (чилдхои 2—4), 1935—1940.
* Сенокос // Луғати тафсирии забони русӣ : дар 4 чилд / Ч. ред. Б. М. Волин, Д. Н. Ушаков (чилдхои 2—4); комп. Г О Винокур, Б А Ларин, С И Ожегов, Б В Томашевский ва Д Н Ушаков; ред. Д.Н.Ушакова. — М. : Институти давлатии «Энциклопедияи советй» (чилди 1). : OGIZ (чилди 1). : Нашриёти давлатии лугатхои хоричй ва миллй (чилдхои 2—4), 1935—1940.
* [https://ru.wikisource.org/wiki/НЭСГ/Сено Хай] // Луғати энсиклопедии мизи корӣ .
* {{ВТ-ЭСБЕ|Сено|[[Клюсс, Георгий Александрович|Клюсс Г. А.]]}}
* Покашивать // Луғати тафсирии забони бузурги русии зинда : дар 4 чилд /авт.-стат. В.И.Дал . - нашри 2. - Санкт-Петербург. : Матбааи М.О.Вулф, 1880-1882. — Т. 3.
[[Гурӯҳ:Кишоварзӣ]]</text>
      <sha1>2flvezbmcrrgxwa0o6kued6jvgpj5ts</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307158</id>
      <parentid>1307157</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T04:51:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2586" xml:space="preserve">[[Акс:Николай-Сергеев-сенокос.jpg|рост|мини|400x400пкс| Мусаввараи «Алафдарав». Рассом Н. Сергеев]]
'''Алафдарав''' (''алафдаравӣ'') — раванди даравидани [[Гиёҳҳои алафӣ|алаф]] барои баро хушка кардан ва[[Беда|хуроки]] чорво&lt;ref&gt;[https://glosum.ru/Значение-слова-Сенокос Сенокос] // Ефремова Т. Ф. Новый словарь русского языка. Толково-словообразовательный. — М.: Русский язык, 2000&lt;/ref&gt;, инчунин вақти дарав. Маънои дигар ин маконест ([[Алафзор|марғзоре]]), ки барои алафдаравӣ пешбинӣ шудааст.

Алафдаравӣ дар обу хавои мусоид ва дар вақтҳои муайяни мавсим, ки алаф барои бомуваффақият хушк кардан ба баландӣ ва массаи зарурӣ мерасад, оғоз меёбад&lt;ref&gt;[http://dad-master.ru/655-pravilnaya-zagotovka-sena.html Правильная заготовка сена]&lt;/ref&gt; .

== Усулҳои дарав ==
[[Акс:Zürich_-_Leimbach_2010-09-10_15-46-18.JPG|мини| [[Алафдаравак|Мошини алафдаравии тракторӣ]]]]
[[Акс:Крестьяне-на-покосе_1909.jpg|чап|мини| С. М. Прокудин-Горский. Деҳқонон дар алафдаравӣ. Губернияи Нижегород, 1909.]]
Алафро дастӣ бо доси калон ё доси хурд, мошинҳои алафдаравӣ, досҳои пайваст ба тракторҳо ё асбҳо дарав мекунанд.

== Марҳалаҳои алафдаравӣ ==
Раванди дарави алаф инҳоро дар бар мегирад: даравидан, хушконидани алаф ва дарзабандӣ (барои кам кардани ҳаҷм) бо ҷамъ кардани алаф дар хафҳо ё каҳдонҳо барои нигоҳдории минбаъда&lt;ref&gt;[https://vuzlit.ru/539459/tehnologiya_zagotovki_sena Технология заготовки сена]&lt;/ref&gt; .

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* {{БСЭ3|Сенокосы|Мовсисянц А. П.}}
* {{ВТ-ЭСБЕ|Сено|[[Клюсс, Георгий Александрович|Клюсс Г. А.]]}}

{{ПБ}}
[[Гурӯҳ:Кишоварзӣ]]</text>
      <sha1>tfalzt66qjkvz48k8gd0pw42c1x5ebb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Алафдаравӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300048</id>
    <redirect title="Алафдарав" />
    <revision>
      <id>1307159</id>
      <timestamp>2022-07-21T04:52:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>Тағйири масир ба [[Алафдарав]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36" xml:space="preserve">#равона [[Алафдарав]]</text>
      <sha1>c8u9n1zt58al1rogwhwhvybycdaod8b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Либеролисм</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300049</id>
    <revision>
      <id>1307161</id>
      <timestamp>2022-07-21T05:26:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Искандар Ориф</username>
        <id>28023</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:ru:Special:Redirect/revision/124107090|Либерализм]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5343" xml:space="preserve">{{Мафҳумҳои либерализм}}

'''Либеролисм''' (аз {{Lang-la|liberalis}} - озод) —  дар маънои луғавӣ ба маънии озодихоҳь бо қавонини хос аст ва дар маънии сиёсиву фалсафӣ ба назарияҳои муртабити давлат гуфта мешавад, ки озодии фардиро муҳиммтарин ҳадафи сиёсь медонад.  

Либеролисми модерн, дар асри рӯшангарӣ реша дорад. Ба таври куллӣ, либералисм бар ҳуқуқи афрод ва баробарии фурсат таъкид ҷиддӣ дорад. Шохаҳои гуногуни либералисм мумкин аст сиёсатҳои мутафовитеро пешниҳод кунанд, вале ҳамаи онҳо ба сурати умумӣ дар мавриди чанд қоида муттаҳид ҳастанд, аз ҷумла, густариши озодии андеша ва озодии баён, таҳдиди қудрати давлатҳо, нақши босазои қонун, табодули озоди идаҳо, иқтисоди бозорӣ ё иқтисоди мухталит ва як системаи шаффофи давлатӣ. Ҳамчунин, ҳамаи либералҳо ва бархе аз ҳаводорони идологияҳои сиёсии дигар, аз чанд шакли мухталифи давлат, ки ба он либерали демократӣ гуфта мешавад, бо интихоботи озоду одилона ва ҳуқуқи яксони ҳамаи шаҳрвандон тавассути қонун ҳимоят мекунанд.  

Либералисм ба сурати як истилоҳи андешаи сиёсӣ, маъонии зиёде доштааст, вале ҳаргиз аз асли лотини вожаи libber, ба маънии озод ҷудо набудааст. Ин истилоҳ далолат дорад бар дидгоҳ ё рафтори касоне, ки гароиши аввалияшон дар сиёсат ва ҳукумат касб ё ҳифзи мизони муайяни озодӣ аз қайди назорат ё ҳидояти давлат ё авомили дигаре аст, ки мумкин аст барои иродаи инсонӣ номатлуб ба шумор ояд.  

Либералисм ба таври суннатӣ ҷунбише будааст барои таъмин ин назар, ки мардум ба таври куллӣ тобеъи ҳукумати худкома нестанд, балки дар зиндагии хусусияшон мавриди ҳимояти қонун қарор мегиранд ва дар умури умумӣ битавонанд қувваи муҷрия ҳукуматро аз тариқи як ҳайати қонунгузорӣ, ки озодона интихоб шуда бошанд, контрол кунанд. 

== Ихтилофи назар ==
Ба таври куллӣ, монанди дигар макотиб, бардошти яксоне аз либералисм вуҷуд надорад. Афроде монанди Ҷон Лок, Адам Смит, Ҷон Истворт Майл, Монтескиё ҳамагӣ либерал маҳсуб мешаванд, аммо инон дар масоиле мисли ҳудуди раводорӣ, машрӯъияти давлати рифоҳӣ ва фазилатҳои демокрасӣ бо якдигар ҳамназар нестанд. Ба ҳамин тартиб, равишҳои мухталифе барои бозгӯ кардани раванди пайдоиши либералисм вуҷуд дорад. Ба унвони мисол, Фредриш Фун Ҳоик онро ба ду дастаи такомулӣ ва ротсиунолистӣ тақсим мекунад, ки аввалӣ тайи садаҳо шакл гирифта ва дар Бритониёи садаи 19 ба авҷи худ расида ва дигаре ҳосили муборизаи мутафаккирони аврупоӣ бо рӯҳониён ва феодалисм аст.
[[Акс:Libertà_della_Poesia_2.jpg|мини| Озодии шеър ( Базиликаи Санта Кросе, Флоренсия )]]
[[Акс:John_Locke.jpg|мини|116x116пкс| Ҷон Локк]]
[[Акс:Jean-Jacques_Rousseau_(painted_portrait).jpg|мини|139x139пкс| Жан Жак Руссо]]
[[Акс:AdamSmith.jpg|мини|149x149пкс| Адам Смит]]
[[Акс:Ángel_de_la_Independencia_zoom.jpg|чап|мини| Фариштаи Истиқлолият (Шаҳри Мехико)]]
[[Акс:JohnStuartMill.JPG|мини|188x188пкс| Ҷон Стюарт Милл]]

== Инчунин ==

* Институт Катона
* Консерватизм
* Реформизм
* Прогрессивизм
* Научно-исследовательский центр Мизеса
* Коммерческий либерализм

== Қайдҳо ==

[[Гурӯҳ:Фалсафаи асри XX]]
[[Гурӯҳ:Назарияҳои сиёсӣ]]
[[Гурӯҳ:Идеологияҳо]]
[[Гурӯҳ:Либерализм]]</text>
      <sha1>qmzwa0dgjqn3z54cnlf4vcscfq8arce</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307162</id>
      <parentid>1307161</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:35:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Искандар Ориф</username>
        <id>28023</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5949" xml:space="preserve">{{Мафҳумҳои либерализм}}

'''Либеролисм''' (аз {{Lang-la|liberalis}} - озод) —  дар маънои луғавӣ ба маънии озодихоҳь бо қавонини хос аст ва дар маънии сиёсиву фалсафӣ ба назарияҳои муртабити давлат гуфта мешавад, ки озодии фардиро муҳиммтарин ҳадафи сиёсь медонад.  

Либеролисми модерн, дар асри рӯшангарӣ реша дорад. Ба таври куллӣ, либералисм бар ҳуқуқи афрод ва баробарии фурсат таъкид ҷиддӣ дорад. Шохаҳои гуногуни либералисм мумкин аст сиёсатҳои мутафовитеро пешниҳод кунанд, вале ҳамаи онҳо ба сурати умумӣ дар мавриди чанд қоида муттаҳид ҳастанд, аз ҷумла, густариши озодии андеша ва озодии баён, таҳдиди қудрати давлатҳо, нақши босазои қонун, табодули озоди идаҳо, иқтисоди бозорӣ ё иқтисоди мухталит ва як системаи шаффофи давлатӣ. Ҳамчунин, ҳамаи либералҳо ва бархе аз ҳаводорони идологияҳои сиёсии дигар, аз чанд шакли мухталифи давлат, ки ба он либерали демократӣ гуфта мешавад, бо интихоботи озоду одилона ва ҳуқуқи яксони ҳамаи шаҳрвандон тавассути қонун ҳимоят мекунанд.  

Либералисм ба сурати як истилоҳи андешаи сиёсӣ, маъонии зиёде доштааст, вале ҳаргиз аз асли лотини вожаи libber, ба маънии озод ҷудо набудааст. Ин истилоҳ далолат дорад бар дидгоҳ ё рафтори касоне, ки гароиши аввалияшон дар сиёсат ва ҳукумат касб ё ҳифзи мизони муайяни озодӣ аз қайди назорат ё ҳидояти давлат ё авомили дигаре аст, ки мумкин аст барои иродаи инсонӣ номатлуб ба шумор ояд.  

Либералисм ба таври суннатӣ ҷунбише будааст барои таъмин ин назар, ки мардум ба таври куллӣ тобеъи ҳукумати худкома нестанд, балки дар зиндагии хусусияшон мавриди ҳимояти қонун қарор мегиранд ва дар умури умумӣ битавонанд қувваи муҷрия ҳукуматро аз тариқи як ҳайати қонунгузорӣ, ки озодона интихоб шуда бошанд, контрол кунанд.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=[صفحهء از &quot;فرهنگ جهانگیری&quot;] /|url=http://dx.doi.org/10.29171/azu_acku_risalah_pk6223_5_alif983_1618|publisher=Afghanistan Centre at Kabul University|date=1618}}&lt;/ref&gt; 

== Ихтилофи назар ==
Ба таври куллӣ, монанди дигар макотиб, бардошти яксоне аз либералисм вуҷуд надорад. Афроде монанди [[Ҷон Лок]], [[Адам Смит]], Ҷон Истворт Майл, Монтескиё ҳамагӣ либерал маҳсуб мешаванд, аммо инон дар масоиле мисли ҳудуди раводорӣ, машрӯъияти давлати рифоҳӣ ва фазилатҳои демокрасӣ бо якдигар ҳамназар нестанд. Ба ҳамин тартиб, равишҳои мухталифе барои бозгӯ кардани раванди пайдоиши либералисм вуҷуд дорад.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=A companion to Contemporary political philosophy|url=http://worldcat.org/oclc/751727462|publisher=Wiley-Blackwell|date=2011|isbn=978-1-4443-5087-6|oclc=751727462|first=Goodin, Robert E. Pettit, Philip, 1945- Pogge, Thomas Winfried|last=Menko.}}&lt;/ref&gt; Ба унвони мисол, Фредриш Фун Ҳоик онро ба ду дастаи такомулӣ ва ротсиунолистӣ тақсим мекунад, ки аввалӣ тайи садаҳо шакл гирифта ва дар [[Бритониё]]&lt;nowiki/&gt;и садаи 19 ба авҷи худ расида ва дигаре ҳосили муборизаи мутафаккирони аврупоӣ бо рӯҳониён ва феодалисм аст.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=Galston, “Liberalism”, The Encyclopedia of Political Thought, 1.|title=}}&lt;/ref&gt;
[[Акс:Libertà_della_Poesia_2.jpg|мини| Озодии шеър ( Базиликаи Санта Кросе, Флоренсия )]]
[[Акс:John_Locke.jpg|мини|116x116пкс| Ҷон Локк]]
[[Акс:Jean-Jacques_Rousseau_(painted_portrait).jpg|мини|139x139пкс| Жан Жак Руссо]]
[[Акс:AdamSmith.jpg|мини|149x149пкс| Адам Смит]]
[[Акс:Ángel_de_la_Independencia_zoom.jpg|чап|мини| Фариштаи Истиқлолият (Шаҳри Мехико)]]
[[Акс:JohnStuartMill.JPG|мини|188x188пкс| Ҷон Стюарт Милл]]

== Инчунин ==

* Институт Катона
* Консерватизм
* Реформизм
* Прогрессивизм
* Научно-исследовательский центр Мизеса
* Коммерческий либерализм

== Қайдҳо ==

[[Гурӯҳ:Фалсафаи асри XX]]
[[Гурӯҳ:Назарияҳои сиёсӣ]]
[[Гурӯҳ:Идеологияҳо]]
[[Гурӯҳ:Либерализм]]</text>
      <sha1>kiil569doyfww4qfaq2dxseu07dv9dw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307163</id>
      <parentid>1307162</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:36:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Искандар Ориф</username>
        <id>28023</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5949" xml:space="preserve">{{Мафҳумҳои либерализм}}

'''Либеролисм''' (аз {{Lang-la|liberalis}} - озод) —  дар маънои луғавӣ ба маънии озодихоҳӣ бо қавонини хос аст ва дар маънии сиёсиву фалсафӣ ба назарияҳои муртабити давлат гуфта мешавад, ки озодии фардиро муҳиммтарин ҳадафи сиёсь медонад.  

Либеролисми модерн, дар асри рӯшангарӣ реша дорад. Ба таври куллӣ, либералисм бар ҳуқуқи афрод ва баробарии фурсат таъкид ҷиддӣ дорад. Шохаҳои гуногуни либералисм мумкин аст сиёсатҳои мутафовитеро пешниҳод кунанд, вале ҳамаи онҳо ба сурати умумӣ дар мавриди чанд қоида муттаҳид ҳастанд, аз ҷумла, густариши озодии андеша ва озодии баён, таҳдиди қудрати давлатҳо, нақши босазои қонун, табодули озоди идаҳо, иқтисоди бозорӣ ё иқтисоди мухталит ва як системаи шаффофи давлатӣ. Ҳамчунин, ҳамаи либералҳо ва бархе аз ҳаводорони идологияҳои сиёсии дигар, аз чанд шакли мухталифи давлат, ки ба он либерали демократӣ гуфта мешавад, бо интихоботи озоду одилона ва ҳуқуқи яксони ҳамаи шаҳрвандон тавассути қонун ҳимоят мекунанд.  

Либералисм ба сурати як истилоҳи андешаи сиёсӣ, маъонии зиёде доштааст, вале ҳаргиз аз асли лотини вожаи libber, ба маънии озод ҷудо набудааст. Ин истилоҳ далолат дорад бар дидгоҳ ё рафтори касоне, ки гароиши аввалияшон дар сиёсат ва ҳукумат касб ё ҳифзи мизони муайяни озодӣ аз қайди назорат ё ҳидояти давлат ё авомили дигаре аст, ки мумкин аст барои иродаи инсонӣ номатлуб ба шумор ояд.  

Либералисм ба таври суннатӣ ҷунбише будааст барои таъмин ин назар, ки мардум ба таври куллӣ тобеъи ҳукумати худкома нестанд, балки дар зиндагии хусусияшон мавриди ҳимояти қонун қарор мегиранд ва дар умури умумӣ битавонанд қувваи муҷрия ҳукуматро аз тариқи як ҳайати қонунгузорӣ, ки озодона интихоб шуда бошанд, контрол кунанд.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=[صفحهء از &quot;فرهنگ جهانگیری&quot;] /|url=http://dx.doi.org/10.29171/azu_acku_risalah_pk6223_5_alif983_1618|publisher=Afghanistan Centre at Kabul University|date=1618}}&lt;/ref&gt; 

== Ихтилофи назар ==
Ба таври куллӣ, монанди дигар макотиб, бардошти яксоне аз либералисм вуҷуд надорад. Афроде монанди [[Ҷон Лок]], [[Адам Смит]], Ҷон Истворт Майл, Монтескиё ҳамагӣ либерал маҳсуб мешаванд, аммо инон дар масоиле мисли ҳудуди раводорӣ, машрӯъияти давлати рифоҳӣ ва фазилатҳои демокрасӣ бо якдигар ҳамназар нестанд. Ба ҳамин тартиб, равишҳои мухталифе барои бозгӯ кардани раванди пайдоиши либералисм вуҷуд дорад.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=A companion to Contemporary political philosophy|url=http://worldcat.org/oclc/751727462|publisher=Wiley-Blackwell|date=2011|isbn=978-1-4443-5087-6|oclc=751727462|first=Goodin, Robert E. Pettit, Philip, 1945- Pogge, Thomas Winfried|last=Menko.}}&lt;/ref&gt; Ба унвони мисол, Фредриш Фун Ҳоик онро ба ду дастаи такомулӣ ва ротсиунолистӣ тақсим мекунад, ки аввалӣ тайи садаҳо шакл гирифта ва дар [[Бритониё]]&lt;nowiki/&gt;и садаи 19 ба авҷи худ расида ва дигаре ҳосили муборизаи мутафаккирони аврупоӣ бо рӯҳониён ва феодалисм аст.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=Galston, “Liberalism”, The Encyclopedia of Political Thought, 1.|title=}}&lt;/ref&gt;
[[Акс:Libertà_della_Poesia_2.jpg|мини| Озодии шеър ( Базиликаи Санта Кросе, Флоренсия )]]
[[Акс:John_Locke.jpg|мини|116x116пкс| Ҷон Локк]]
[[Акс:Jean-Jacques_Rousseau_(painted_portrait).jpg|мини|139x139пкс| Жан Жак Руссо]]
[[Акс:AdamSmith.jpg|мини|149x149пкс| Адам Смит]]
[[Акс:Ángel_de_la_Independencia_zoom.jpg|чап|мини| Фариштаи Истиқлолият (Шаҳри Мехико)]]
[[Акс:JohnStuartMill.JPG|мини|188x188пкс| Ҷон Стюарт Милл]]

== Инчунин ==

* Институт Катона
* Консерватизм
* Реформизм
* Прогрессивизм
* Научно-исследовательский центр Мизеса
* Коммерческий либерализм

== Қайдҳо ==

[[Гурӯҳ:Фалсафаи асри XX]]
[[Гурӯҳ:Назарияҳои сиёсӣ]]
[[Гурӯҳ:Идеологияҳо]]
[[Гурӯҳ:Либерализм]]</text>
      <sha1>0udj600an4ecb7jyw4qef9d8ugpopw2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Абдинов, Кули Джафарович</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300050</id>
    <redirect title="Кулӣ Абдинов" />
    <revision>
      <id>1307165</id>
      <timestamp>2022-07-21T05:46:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>Тағйири масир ба [[Кулӣ Абдинов]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41" xml:space="preserve">#равона [[Кулӣ Абдинов]]</text>
      <sha1>208hmi2h434lxakze8udljyzumz1c27</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кулӣ Абдинов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300051</id>
    <revision>
      <id>1307166</id>
      <timestamp>2022-07-21T05:56:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: {{Ходими давлатӣ}} '''Кулӣ Абдинов''' (Абдинов Кулӣ Ҷаъфарович; 1900−1938) - сиёсатмадор ва рӯшанфикри тоҷик.  == Эзоҳ == {{эзоҳ}}   [[Гурӯҳ:Вазирони Тоҷикистон]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="268" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Кулӣ Абдинов''' (Абдинов Кулӣ Ҷаъфарович; 1900−1938) - сиёсатмадор ва рӯшанфикри тоҷик.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}


[[Гурӯҳ:Вазирони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>20g5ln333llqsoj5w4thm64ou3s2596</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307167</id>
      <parentid>1307166</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:56:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="272" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Кулӣ Абдинов''' (''Абдинов Кулӣ Ҷаъфарович''; 1900−1938) - сиёсатмадор ва рӯшанфикри тоҷик.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}


[[Гурӯҳ:Вазирони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>8gs8u82gfrdngtc19ysiiwxejg9pdbi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307168</id>
      <parentid>1307167</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T05:57:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="275" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Кулӣ Абдинов''' (''Абдинов Кулӣ Ҷаъфарович''; 1900—1938) — сиёсатмадор ва рӯшанфикри тоҷик.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}


[[Гурӯҳ:Вазирони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>l74f71bunl4dtdm78o3tmp2wf2ul2ay</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307170</id>
      <parentid>1307168</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:07:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1313" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Кулӣ Абдинов''' (''Абдинов Кулӣ Ҷаъфарович''; 1900—1938) — сиёсатмадор ва рӯшанфикри тоҷик. Узви Ҳизби Комуунистӣ (аз 1919).

== Зиндагинома ==
Кулӣ Абдинов дар Ишқобод,и минтақа Мовароуннаҳр, аз хонаводаи деҳқони форс ба дунё омадааст. Соли 1923 Донишгоҳи коммунистии заҳматкшони Шарқро хатм кардааст&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://centrasia.org/person2.php?st=1373424686|title=АБДИНОВ Кули Джафарович|website=centrasia.org|publisher=ЦентрАзия|accessdate=2022-07-21}}&lt;/ref&gt;.

== Корнома ==
Кори худро соли 1914 дар чопхонаи Ишқобод ба унвони ҳуруфчин оғоз карда, соли 1919 котиби кумитаи уездӣ-шаҳрии Марв ҲКО (б), солҳои 1919—1921 инструктори бригадаи артиши якум, комиссари сиёсии низомии бригадаи аспдавонӣ дар зерзамини Форс кор мекард.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}


[[Гурӯҳ:Вазирони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>rh4dqzuuka343ri2sjdu46xth6mdugh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307179</id>
      <parentid>1307170</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:33:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1331" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Кулӣ Абдинов''' (''Абдинов Кулӣ Ҷаъфарович''; 1900—20 октябри 1938) — сиёсатмадор ва рӯшанфикри тоҷик. Узви Ҳизби Комуунистӣ (аз 1919).

== Зиндагинома ==
Кулӣ Абдинов дар Ишқобод,и минтақа Мовароуннаҳр, аз хонаводаи деҳқони форс ба дунё омадааст. Соли 1923 Донишгоҳи коммунистии заҳматкшони Шарқро хатм кардааст&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://centrasia.org/person2.php?st=1373424686|title=АБДИНОВ Кули Джафарович|website=centrasia.org|publisher=ЦентрАзия|accessdate=2022-07-21}}&lt;/ref&gt;.

== Корнома ==
Кори худро соли 1914 дар чопхонаи Ишқобод ба унвони ҳуруфчин оғоз карда, соли 1919 котиби кумитаи уездӣ-шаҳрии Марв ҲКО (б), солҳои 1919—1921 инструктори бригадаи артиши якум, комиссари сиёсии низомии бригадаи аспдавонӣ дар зерзамини Форс кор мекард.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}


[[Гурӯҳ:Вазирони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>pmufsyr73tm4mp4x5pgb0ik4fvizp02</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307180</id>
      <parentid>1307179</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:37:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1788" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Кулӣ Абдинов''' (''Абдинов Кулӣ Ҷаъфарович''; 1900—20 октябри 1938&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://pomnirod.ru/materialy-k-statyam/administrativno-territorialnoe-delenie-rossijskoj-imperii/gubernii-rossii/turgajskaya-oblast/poslerevolyucionnye-dokumenty-turgajskoj-oblasti/stalinskie-rasstrelnye-spiski-po-tadzhikskoj-ssr.html|title=Сталинские расстрельные списки по Таджикской ССР.|website=pomnirod.ru|publisher=Мое Семейное Древо|lang=ru|accessdate=2022-06-21}}&lt;/ref&gt;) — сиёсатмадор ва рӯшанфикри тоҷик. Узви Ҳизби Комуунистӣ (аз 1919).

== Зиндагинома ==
Кулӣ Абдинов дар Ишқобод,и минтақа Мовароуннаҳр, аз хонаводаи деҳқони форс ба дунё омадааст. Соли 1923 Донишгоҳи коммунистии заҳматкшони Шарқро хатм кардааст&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://centrasia.org/person2.php?st=1373424686|title=АБДИНОВ Кули Джафарович|website=centrasia.org|publisher=ЦентрАзия|accessdate=2022-07-21}}&lt;/ref&gt;.

== Корнома ==
Кори худро соли 1914 дар чопхонаи Ишқобод ба унвони ҳуруфчин оғоз карда, соли 1919 котиби кумитаи уездӣ-шаҳрии Марв ҲКО (б), солҳои 1919—1921 инструктори бригадаи артиши якум, комиссари сиёсии низомии бригадаи аспдавонӣ дар зерзамини Форс кор мекард.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}


[[Гурӯҳ:Вазирони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>sszbno0l8y6r9nqvfty9hhkbkl8tauv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307183</id>
      <parentid>1307180</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:40:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2875" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ
 |ном              = Кулӣ Абдинов
 |номи аслӣ        = Абдинов Кулӣ Ҷаъфарович
 |тасвир           = 
 |ном ҳангоми таваллуд = 
 |вазифа           = Комиссари [[Комиссариати маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон|маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон]]
 |тартиб           = 
 |парчам           = 
 |нахуствазир      = 
 |аввалдавр        = 1934
 |охирдавр         = 1936
 |пешгузашта       = [[Саид Носиров]]
 |ҷонишин          = [[Сироҷуддин Ҳасанов]]
 |вазифа_2         = 
 |тартиб_2         = 
 |парчам_2         = 
 |нахуствазир_2    = 
 |аввалдавр_2      = 
 |охирдавр_2       = 
 |пешгузашта_2     = 
 |ҷонишин_2        = 
 |президент        = 
 |маълумот         = 
 |касб             = 
 |дараҷаи илмӣ     = 
 |ҷоизаҳо          = 
}}
'''Кулӣ Абдинов''' (''Абдинов Кулӣ Ҷаъфарович''; [[1900]], [[Ишқобод]] — [[20 октябр]]и [[1938]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://pomnirod.ru/materialy-k-statyam/administrativno-territorialnoe-delenie-rossijskoj-imperii/gubernii-rossii/turgajskaya-oblast/poslerevolyucionnye-dokumenty-turgajskoj-oblasti/stalinskie-rasstrelnye-spiski-po-tadzhikskoj-ssr.html|title=Сталинские расстрельные списки по Таджикской ССР.|website=pomnirod.ru|publisher=Мое Семейное Древо|lang=ru|accessdate=2022-06-21}}&lt;/ref&gt;) — сиёсатмадор ва рӯшанфикри тоҷик. Узви Ҳизби Комуунистӣ (аз 1919).

== Зиндагинома ==
Кулӣ Абдинов дар Ишқободи минтақаи Мовароуннаҳр, аз хонаводаи деҳқони форс ба дунё омадааст. Соли 1923 Донишгоҳи коммунистии заҳматкшони Шарқро хатм кардааст&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://centrasia.org/person2.php?st=1373424686|title=АБДИНОВ Кули Джафарович|website=centrasia.org|publisher=ЦентрАзия|accessdate=2022-07-21}}&lt;/ref&gt;.

== Корнома ==
Кори худро соли 1914 дар чопхонаи Ишқобод ба унвони ҳуруфчин оғоз карда, соли 1919 котиби кумитаи уездӣ-шаҳрии Марв ҲКО (б), солҳои 1919—1921 инструктори бригадаи артиши якум, комиссари сиёсии низомии бригадаи аспдавонӣ дар зерзамини Форс кор мекард.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}


[[Гурӯҳ:Вазирони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>51cpftg5ru5chwhn2iht1v1cd1z0ecf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Нисормуҳаммади Афғон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300052</id>
    <redirect title="Нисор Муҳаммад" />
    <revision>
      <id>1307174</id>
      <timestamp>2022-07-21T06:15:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>Тағйири масир ба [[Нисор Муҳаммад]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="45" xml:space="preserve">#равона [[Нисор Муҳаммад]]</text>
      <sha1>5lcg5141ljozzkkqpxm1x8ft1mqmcnp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қурлиқ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300053</id>
    <revision>
      <id>1307181</id>
      <timestamp>2022-07-21T06:38:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>мақолаи нав</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3146" xml:space="preserve">{{МА
| мақом = [[Авул|Деҳа]]
| номи тоҷикӣ = Қурлиқ
| номи аслӣ = Құрлық
| тасвир = 
| тавсифи тасвир = 
| кишвар = Қазоқистон
| тобеият = 
| нишон = Coat of arms of Sayram.png
| парчам = 
| тавсифи нишон = 
| тавсифи парчам = 
| бари парчам = 
| бари нишон = 
| минтақа = 
| шакли минтақа = Вилоятҳои Қазоқистон{{!}}Вилоят
| минтақа дар ҷадвал = Вилояти Туркистон{{!}}Туркистон
| ноҳия = ноҳияи Сайрам{{!}}Сайрам
| шакли ноҳия = 
| ноҳия дар ҷадвал = 
| ҳавзаи ҷомеа = 
| шакли ҳавзаи ҷомеа = 
| ҳавзаи ҷомеа дар ҷадвал = 
| ҷомеа = 
| шакли ҷомеа = 
| ҷомеа дар ҷадвал = 
| lat_deg = 
| lon_deg = 
| lat_min = 
| lat_sec = 
| lat_dir = 
| lon_min = 
| lon_sec = 
| lon_dir = 
| CoordAddon = 
| CoordScale = 
| тақсимоти дохилӣ = 
| роҳбар = 
| шакли роҳбарӣ = 
| замони таъсис = 
| аввалин номбарӣ = 
| номҳои пешина = Сийқим, 40 лет Октября
| мақом аз = 
| масоҳат =
| баландии маркази МА =
| шакли баландӣ =
| иқлим = 
| забони расмӣ = забони қазоқӣ{{!}}қазоқӣ
| аҳолӣ =881 &lt;ref name=&quot;stat&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/Население%20рус%201%20том.pdf|title=Итоги Национальной переписи населения Республики Казахстан 2009 года|publisher=Агентство Республики Казахстан по статистике|archiveurl=https://www.webcitation.org/6EkePwOI3?url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf|archivedate=2013-02-27}}&lt;/ref&gt;
| соли барӯйхатгирӣ = 2009
| зичӣ = 
| агломератсия = 
| ҳайати миллӣ = [[қазоқҳо]]
| ҳайати динӣ = [[мусулмонон]]
| этнохороним = 
| вақти минтақавӣ = +6:00
| DST = 
| коди телефон = +7
| нишонаи почта = 
| нишонаҳои почта =
| коди мошинҳо = X, 13, 17
| шиносаи ададӣ = 
| шакли шиноса = 
| сайт = 
| забони сайт = 
| харитаи минтақа = ХМ Қазоқистон вилояти Туркистон
| гурӯҳ дар Commons = 
}}
'''Қурлиқ''' ({{lang-kz|Құрлық}}) — деҳа (''[[авул|ауыл]]'') дар [[вилояти Туркистон]]и [[Қазоқистон]]. Дар [[ноҳияи Сайрам]] ҷойгир аст.  

Дар соли 2009 881 нафар аҳолӣ дошт.

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
{{ноҳияи Сайрам}}{{Қазоқистон-ҷуғ-хурд}}
[[Гурӯҳ:Маҳалҳои аҳолинишини ноҳияи Сайрам]]</text>
      <sha1>d3v14qn6g0g7eignkwkpfkorr9yit62</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қутарис</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300054</id>
    <revision>
      <id>1307182</id>
      <timestamp>2022-07-21T06:39:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>мақолаи нав</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3138" xml:space="preserve">{{МА
| мақом = [[Авул|Деҳа]]
| номи тоҷикӣ = Қутарис
| номи аслӣ = Құтарыс
| тасвир = 
| тавсифи тасвир = 
| кишвар = Қазоқистон
| тобеият = 
| нишон = Coat of arms of Sayram.png
| парчам = 
| тавсифи нишон = 
| тавсифи парчам = 
| бари парчам = 
| бари нишон = 
| минтақа = 
| шакли минтақа = Вилоятҳои Қазоқистон{{!}}Вилоят
| минтақа дар ҷадвал = Вилояти Туркистон{{!}}Туркистон
| ноҳия = ноҳияи Сайрам{{!}}Сайрам
| шакли ноҳия = 
| ноҳия дар ҷадвал = 
| ҳавзаи ҷомеа = 
| шакли ҳавзаи ҷомеа = 
| ҳавзаи ҷомеа дар ҷадвал = 
| ҷомеа = 
| шакли ҷомеа = 
| ҷомеа дар ҷадвал = 
| lat_deg = 
| lon_deg = 
| lat_min = 
| lat_sec = 
| lat_dir = 
| lon_min = 
| lon_sec = 
| lon_dir = 
| CoordAddon = 
| CoordScale = 
| тақсимоти дохилӣ = 
| роҳбар = 
| шакли роҳбарӣ = 
| замони таъсис = 
| аввалин номбарӣ = 
| номҳои пешина = Қизиласкер
| мақом аз = 
| масоҳат =
| баландии маркази МА =
| шакли баландӣ =
| иқлим = 
| забони расмӣ = забони қазоқӣ{{!}}қазоқӣ
| аҳолӣ = 2642&lt;ref name=&quot;stat&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/Население%20рус%201%20том.pdf|title=Итоги Национальной переписи населения Республики Казахстан 2009 года|publisher=Агентство Республики Казахстан по статистике|archiveurl=https://www.webcitation.org/6EkePwOI3?url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf|archivedate=2013-02-27}}&lt;/ref&gt;
| соли барӯйхатгирӣ = 2009
| зичӣ = 
| агломератсия = 
| ҳайати миллӣ = [[қазоқҳо]]
| ҳайати динӣ = [[мусулмонон]]
| этнохороним = 
| вақти минтақавӣ = +6:00
| DST = 
| коди телефон = +7
| нишонаи почта = 
| нишонаҳои почта =
| коди мошинҳо = X, 13, 17
| шиносаи ададӣ = 
| шакли шиноса = 
| сайт = 
| забони сайт = 
| харитаи минтақа = ХМ Қазоқистон вилояти Туркистон
| гурӯҳ дар Commons = 
}}
'''Қутарис''' ({{lang-kz|Құтарыс}}) — деҳа (''[[авул|ауыл]]'') дар [[вилояти Туркистон]]и [[Қазоқистон]]. Дар [[ноҳияи Сайрам]] ҷойгир аст.  

Дар соли 2009 2642 нафар аҳолӣ дошт.

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
{{ноҳияи Сайрам}}{{Қазоқистон-ҷуғ-хурд}}
[[Гурӯҳ:Маҳалҳои аҳолинишини ноҳияи Сайрам]]</text>
      <sha1>48abovdl6s9f1clb98eiw7ka1w9t84b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қизилҷар (ноҳияи Сайрам)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300055</id>
    <revision>
      <id>1307185</id>
      <timestamp>2022-07-21T06:41:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>мақолаи нав</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3140" xml:space="preserve">{{МА
| мақом = [[Авул|Деҳа]]
| номи тоҷикӣ =Қизилҷар 
| номи аслӣ = Қызылжар
| тасвир = 
| тавсифи тасвир = 
| кишвар = Қазоқистон
| тобеият = 
| нишон = Coat of arms of Sayram.png
| парчам = 
| тавсифи нишон = 
| тавсифи парчам = 
| бари парчам = 
| бари нишон = 
| минтақа = 
| шакли минтақа = Вилоятҳои Қазоқистон{{!}}Вилоят
| минтақа дар ҷадвал = Вилояти Туркистон{{!}}Туркистон
| ноҳия = ноҳияи Сайрам{{!}}Сайрам
| шакли ноҳия = 
| ноҳия дар ҷадвал = 
| ҳавзаи ҷомеа = 
| шакли ҳавзаи ҷомеа = 
| ҳавзаи ҷомеа дар ҷадвал = 
| ҷомеа = 
| шакли ҷомеа = 
| ҷомеа дар ҷадвал = 
| lat_deg = 
| lon_deg = 
| lat_min = 
| lat_sec = 
| lat_dir = 
| lon_min = 
| lon_sec = 
| lon_dir = 
| CoordAddon = 
| CoordScale = 
| тақсимоти дохилӣ = 
| роҳбар = 
| шакли роҳбарӣ = 
| замони таъсис = 
| аввалин номбарӣ = 
| номҳои пешина = Кизилжар
| мақом аз = 
| масоҳат =
| баландии маркази МА =
| шакли баландӣ =
| иқлим = 
| забони расмӣ = забони қазоқӣ{{!}}қазоқӣ
| аҳолӣ = 258&lt;ref name=&quot;stat&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/Население%20рус%201%20том.pdf|title=Итоги Национальной переписи населения Республики Казахстан 2009 года|publisher=Агентство Республики Казахстан по статистике|archiveurl=https://www.webcitation.org/6EkePwOI3?url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf|archivedate=2013-02-27}}&lt;/ref&gt;
| соли барӯйхатгирӣ = 2009
| зичӣ = 
| агломератсия = 
| ҳайати миллӣ = [[қазоқҳо]]
| ҳайати динӣ = [[мусулмонон]]
| этнохороним = 
| вақти минтақавӣ = +6:00
| DST = 
| коди телефон = +7
| нишонаи почта = 
| нишонаҳои почта =
| коди мошинҳо = X, 13, 17
| шиносаи ададӣ = 
| шакли шиноса = 
| сайт = 
| забони сайт = 
| харитаи минтақа = ХМ Қазоқистон вилояти Туркистон
| гурӯҳ дар Commons = 
}}
'''Қизилҷар''' ({{lang-kz|Қызылжар}}) — деҳа (''[[авул|ауыл]]'') дар [[вилояти Туркистон]]и [[Қазоқистон]]. Дар [[ноҳияи Сайрам]] ҷойгир аст.  

Дар соли 2009 258 нафар аҳолӣ дошт.

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
{{ноҳияи Сайрам}}{{Қазоқистон-ҷуғ-хурд}}
[[Гурӯҳ:Маҳалҳои аҳолинишини ноҳияи Сайрам]]</text>
      <sha1>48lbm322y3sso3fslnjv964bmqrnjeq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Манкент</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300056</id>
    <revision>
      <id>1307190</id>
      <timestamp>2022-07-21T06:46:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>мақолаи нав</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3352" xml:space="preserve">{{МА
| мақом = [[Авул|Деҳа]]
| номи тоҷикӣ = Манкент
| номи аслӣ = Манкент
| тасвир = 
| тавсифи тасвир = 
| кишвар = Қазоқистон
| тобеият = 
| нишон = Coat of arms of Sayram.png
| парчам = 
| тавсифи нишон = 
| тавсифи парчам = 
| бари парчам = 
| бари нишон = 
| минтақа = 
| шакли минтақа = Вилоятҳои Қазоқистон{{!}}Вилоят
| минтақа дар ҷадвал = Вилояти Туркистон{{!}}Туркистон
| ноҳия = ноҳияи Сайрам{{!}}Сайрам
| шакли ноҳия = 
| ноҳия дар ҷадвал = 
| ҳавзаи ҷомеа = 
| шакли ҳавзаи ҷомеа = 
| ҳавзаи ҷомеа дар ҷадвал = 
| ҷомеа = 
| шакли ҷомеа = 
| ҷомеа дар ҷадвал = 
| lat_deg = 
| lon_deg = 
| lat_min = 
| lat_sec = 
| lat_dir = 
| lon_min = 
| lon_sec = 
| lon_dir = 
| CoordAddon = 
| CoordScale = 
| тақсимоти дохилӣ = 
| роҳбар = 
| шакли роҳбарӣ = 
| замони таъсис = 
| аввалин номбарӣ = 
| номҳои пешина = 
| мақом аз = 
| масоҳат =
| баландии маркази МА =
| шакли баландӣ =
| иқлим = 
| забони расмӣ = забони қазоқӣ{{!}}қазоқӣ
| аҳолӣ = 25058&lt;ref name=&quot;stat&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/Население%20рус%201%20том.pdf|title=Итоги Национальной переписи населения Республики Казахстан 2009 года|publisher=Агентство Республики Казахстан по статистике|archiveurl=https://www.webcitation.org/6EkePwOI3?url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf|archivedate=2013-02-27}}&lt;/ref&gt;
| соли барӯйхатгирӣ = 2009
| зичӣ = 
| агломератсия = 
| ҳайати миллӣ = [[қазоқҳо]], [[узбекҳо]]
| ҳайати динӣ = [[мусулмонон]]
| этнохороним = 
| вақти минтақавӣ = +6:00
| DST = 
| коди телефон = +7
| нишонаи почта = 
| нишонаҳои почта =
| коди мошинҳо = X, 13, 17
| шиносаи ададӣ = 
| шакли шиноса = 
| сайт = 
| забони сайт = 
| харитаи минтақа = ХМ Қазоқистон вилояти Туркистон
| гурӯҳ дар Commons = 
}}
'''Манкент ''' ({{lang-kz|Манкент}}) — деҳа (''[[авул|ауыл]]'') дар [[вилояти Туркистон]]и [[Қазоқистон]]. Дар [[ноҳияи Сайрам]] ҷойгир аст. Аз асри 10 аллакай дар китоби Истахрӣ маълус буд, ки дар 10 км то шаҳри асосӣ  дар Роҳи абрешим ш. [[Исфиҷоб]] ҷойгир буд. 

Дар соли 2009 25058 нафар аҳолӣ дошт. 

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
{{ноҳияи Сайрам}}{{Қазоқистон-ҷуғ-хурд}}
[[Гурӯҳ:Маҳалҳои аҳолинишини ноҳияи Сайрам]]</text>
      <sha1>llfyoef4bgveja64lt4w7k01p60lcir</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307192</id>
      <parentid>1307190</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T06:48:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3352" xml:space="preserve">{{МА
| мақом = [[Авул|Деҳа]]
| номи тоҷикӣ = Манкент
| номи аслӣ = Манкент
| тасвир = 
| тавсифи тасвир = 
| кишвар = Қазоқистон
| тобеият = 
| нишон = Coat of arms of Sayram.png
| парчам = 
| тавсифи нишон = 
| тавсифи парчам = 
| бари парчам = 
| бари нишон = 
| минтақа = 
| шакли минтақа = Вилоятҳои Қазоқистон{{!}}Вилоят
| минтақа дар ҷадвал = Вилояти Туркистон{{!}}Туркистон
| ноҳия = ноҳияи Сайрам{{!}}Сайрам
| шакли ноҳия = 
| ноҳия дар ҷадвал = 
| ҳавзаи ҷомеа = 
| шакли ҳавзаи ҷомеа = 
| ҳавзаи ҷомеа дар ҷадвал = 
| ҷомеа = 
| шакли ҷомеа = 
| ҷомеа дар ҷадвал = 
| lat_deg = 
| lon_deg = 
| lat_min = 
| lat_sec = 
| lat_dir = 
| lon_min = 
| lon_sec = 
| lon_dir = 
| CoordAddon = 
| CoordScale = 
| тақсимоти дохилӣ = 
| роҳбар = 
| шакли роҳбарӣ = 
| замони таъсис = 
| аввалин номбарӣ = 
| номҳои пешина = 
| мақом аз = 
| масоҳат =
| баландии маркази МА =
| шакли баландӣ =
| иқлим = 
| забони расмӣ = забони қазоқӣ{{!}}қазоқӣ
| аҳолӣ = 25058&lt;ref name=&quot;stat&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/Население%20рус%201%20том.pdf|title=Итоги Национальной переписи населения Республики Казахстан 2009 года|publisher=Агентство Республики Казахстан по статистике|archiveurl=https://www.webcitation.org/6EkePwOI3?url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf|archivedate=2013-02-27}}&lt;/ref&gt;
| соли барӯйхатгирӣ = 2009
| зичӣ = 
| агломератсия = 
| ҳайати миллӣ = [[қазоқҳо]], [[узбекҳо]]
| ҳайати динӣ = [[мусулмонон]]
| этнохороним = 
| вақти минтақавӣ = +6:00
| DST = 
| коди телефон = +7
| нишонаи почта = 
| нишонаҳои почта =
| коди мошинҳо = X, 13, 17
| шиносаи ададӣ = 
| шакли шиноса = 
| сайт = 
| забони сайт = 
| харитаи минтақа = ХМ Қазоқистон вилояти Туркистон
| гурӯҳ дар Commons = 
}}
'''Манкент ''' ({{lang-kz|Манкент}}) — деҳа (''[[авул|ауыл]]'') дар [[вилояти Туркистон]]и [[Қазоқистон]]. Дар [[ноҳияи Сайрам]] ҷойгир аст. Аз асри 10 аллакай дар китоби Истахрӣ маълум буд, ки дар 10 км то шаҳри асосӣ  дар Роҳи абрешим ш. [[Исфиҷоб]] ҷойгир буд. 

Дар соли 2009 25058 нафар аҳолӣ дошт. 

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
{{ноҳияи Сайрам}}{{Қазоқистон-ҷуғ-хурд}}
[[Гурӯҳ:Маҳалҳои аҳолинишини ноҳияи Сайрам]]</text>
      <sha1>21hsebcyosnyprzbohmk11rg17vha5z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Машат (ноҳияи Сайрам)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300057</id>
    <revision>
      <id>1307198</id>
      <timestamp>2022-07-21T06:53:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>26988</id>
      </contributor>
      <comment>мақолаи нав</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3101" xml:space="preserve">{{МА
| мақом = [[Авул|Деҳа]]
| номи тоҷикӣ = Машат
| номи аслӣ = Машат
| тасвир = 
| тавсифи тасвир = 
| кишвар = Қазоқистон
| тобеият = 
| нишон = Coat of arms of Sayram.png
| парчам = 
| тавсифи нишон = 
| тавсифи парчам = 
| бари парчам = 
| бари нишон = 
| минтақа = 
| шакли минтақа = Вилоятҳои Қазоқистон{{!}}Вилоят
| минтақа дар ҷадвал = Вилояти Туркистон{{!}}Туркистон
| ноҳия = ноҳияи Сайрам{{!}}Сайрам
| шакли ноҳия = 
| ноҳия дар ҷадвал = 
| ҳавзаи ҷомеа = 
| шакли ҳавзаи ҷомеа = 
| ҳавзаи ҷомеа дар ҷадвал = 
| ҷомеа = 
| шакли ҷомеа = 
| ҷомеа дар ҷадвал = 
| lat_deg = 
| lon_deg = 
| lat_min = 
| lat_sec = 
| lat_dir = 
| lon_min = 
| lon_sec = 
| lon_dir = 
| CoordAddon = 
| CoordScale = 
| тақсимоти дохилӣ = 
| роҳбар = 
| шакли роҳбарӣ = 
| замони таъсис = 
| аввалин номбарӣ = 
| номҳои пешина = 
| мақом аз = 
| масоҳат =
| баландии маркази МА =
| шакли баландӣ =
| иқлим = 
| забони расмӣ = забони қазоқӣ{{!}}қазоқӣ
| аҳолӣ = 777&lt;ref name=&quot;stat&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/Население%20рус%201%20том.pdf|title=Итоги Национальной переписи населения Республики Казахстан 2009 года|publisher=Агентство Республики Казахстан по статистике|archiveurl=https://www.webcitation.org/6EkePwOI3?url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf|archivedate=2013-02-27}}&lt;/ref&gt;
| соли барӯйхатгирӣ = 2009
| зичӣ = 
| агломератсия = 
| ҳайати миллӣ = [[қазоқҳо]]
| ҳайати динӣ = [[мусулмонон]]
| этнохороним = 
| вақти минтақавӣ = +6:00
| DST = 
| коди телефон = +7
| нишонаи почта = 
| нишонаҳои почта =
| коди мошинҳо = X, 13, 17
| шиносаи ададӣ = 
| шакли шиноса = 
| сайт = 
| забони сайт = 
| харитаи минтақа = ХМ Қазоқистон вилояти Туркистон
| гурӯҳ дар Commons = 
}}
'''Машат ''' ({{lang-kz|Машат}}) — деҳа (''[[авул|ауыл]]'') дар [[вилояти Туркистон]]и [[Қазоқистон]]. Дар [[ноҳияи Сайрам]] ҷойгир аст.  

Дар соли 2009 777 нафар аҳолӣ дошт.

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
{{ноҳияи Сайрам}}{{Қазоқистон-ҷуғ-хурд}}
[[Гурӯҳ:Маҳалҳои аҳолинишини ноҳияи Сайрам]]</text>
      <sha1>ceath1ux98bb4a80fvb1qnf09qp529v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Талол ибни Абдуллоҳ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300058</id>
    <revision>
      <id>1307199</id>
      <timestamp>2022-07-21T06:59:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:ru:Special:Redirect/revision/123179959|Талал ибн Абдалла]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4150" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ|отречение=[[11 августа]] [[1952]]}}
[[Категория:Персоналии по алфавиту]]

'''Талол ибни Абдуллох ибни Хусссен ибни''' '''Алӣ''' ( {{Lang-ar|طلال بن عبد الله بن الحسين بن علي}} [[26 феврал|феврали]]  - [[7 июл|7]] [[Соли 1909|июли]] [[Соли 1972|1972]] ) — подшоҳи [[Урдун]] аз [[5 сентябр|5 сентябри]] [[Соли 1951|1951]] то [[11 август|11 августи]] [[Соли 1952|1952]] . Писари [[Абдуллоҳи I ибни Ҳуссейн|Абдуллоҳи I ибни Ҳуссейн.]] Бо сабабҳои саломатӣ ба фоидаи писараш [[Ҳуссейн ибни Талол]] аз тахт даст кашид, зеро ӯ аз бемории руҳӣ ранҷ мебурд.

== Зиндагинома ==
Талол 26 феврали соли 1909 дар ш. [[Макка]]  [[Имперотурии Усмонӣ]] таваллуд шудааст. Падари ӯ аввалин подшоҳи Урдун буд ва пас аз марги ӯ қудрат дар кишвар ба писараш Талол гузашт. Талал дар Академияи ҳарбии шоҳии Бритониё Сандхурст таҳсил кардааст . Пас аз хатми академия дар соли 1929 дар полки савораи легионҳои араб хизмат кардааст. &lt;ref name=&quot;royalark.net&quot;&gt;[http://www.royalark.net/Jordan/jordan2.htm Al-Hashimi Dynasty] royalark.net&lt;/ref&gt; 

Талол баъд аз кушта шудани падараш [[Абдуллоҳи I ибни Ҳуссейн]] дар [[Уршалим]] ба тахт нишаст. 20 июли соли 1951 шоҳ Абдуллоҳи I ва наберааш Ҳусейн барои адои [[Ҷумъа (намоз)|намози ҷумъа]] дар [[масҷиди Ал-Ақсо]] ба [[Уршалим]] сафар карданд. Як террористи фаластинӣ Абдуллоҳи I -ро кушта ба сӯи Ҳусайн тир холӣ кард, аммо тир ба медал бар сари синаи шоҳзода бархӯрд ва ба ӯ осебе нарасонд. Ҳокимият ба дасти Талол гузашт, аммо ҳукмронии ӯ кӯтоҳ буд. Аз сабаби зуд-зуд гирифтор шудани беморӣ парлумони кишвар Талолро аз ваколатхои подшохӣ маҳрум кард. Ҳусейни 16-сола ворис эълон шуд ва моҳи майи соли 1953 ба тахт нишаст &lt;ref name=&quot;kommersant&quot;&gt;[http://www.kommersant.ru/doc/15175 Большая Политика] / Журнал «[[Коммерсантъ Власть]]», № 6 (307), 16.02.1999&lt;/ref&gt; . Дар давраи ҳукмронии кутоҳи Талол Конститутсияи нави Урдун қабул карда шуд. Талол 7 июли соли 1972 дар [[Истамбул]] даргузашт ва дар оромгоҳи шоҳии Қасри Рагадан дар [[Аммон]] ба хок супурда шуд.

== Фарзандон ==
Талол соҳиби  чор писар ва ду духтар аст. Баъди марги ӯ вориси тахти шоҳӣ  Ҳусейн ибни Талол (14 ноябри 1935 - 7 феврали 1999) гардидааст. 

== Рутбаҳои ҳарбӣ ==

* Фелдмаршали Артиши арабии Урдун (аз 20 июли 1951)

== Мукофотхо ==

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени Ҳусейн ибни Алӣ синфи I]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони Истанбул]]
[[Гурӯҳ:Шахсиятҳо аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Фавтидагони рӯзи 7 июл]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1909]]
[[Гурӯҳ:Зодагони 26 феврал]]
[[Гурӯҳ:Подшоҳони Урдун]]
[[Гурӯҳ:Ҳошимиҳо]]</text>
      <sha1>adwkn7kjvbkg33hcayqy3xy35k72c5r</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307200</id>
      <parentid>1307199</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:05:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>навсозӣ, гурӯҳбандӣ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3910" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}

'''Талол ибни Абдуллоҳ ибни Ҳуссейн ибни Алӣ''' ( {{Lang-ar|طلال بن عبد الله بن الحسين بن علي}} [[26 феврал|феврали]]  - [[7 июл|7]] [[Соли 1909|июли]] [[Соли 1972|1972]] ) — подшоҳи [[Урдун]] аз [[5 сентябр|5 сентябри]] [[Соли 1951|1951]] то [[11 август|11 августи]] [[Соли 1952|1952]]. Писари [[Абдуллоҳи I ибни Ҳуссейн|Абдуллоҳи I ибни Ҳуссейн]] бо сабабҳои саломатӣ ба фоидаи писараш [[Ҳуссейн ибни Талол]] аз тахт даст кашид, зеро ӯ аз бемории руҳӣ ранҷ мебурд.

== Зиндагинома ==
Талол 26 феврали соли 1909 дар ш. [[Макка]]  [[Имперотурии Усмонӣ]] таваллуд шудааст. Падари ӯ аввалин подшоҳи Урдун буд ва пас аз марги ӯ қудрат дар кишвар ба писараш Талол гузашт. Талал дар Академияи ҳарбии шоҳии Бритониё Сандхурст таҳсил кардааст. Пас аз хатми академия дар соли 1929 дар полки савораи легионҳои араб хизмат кардааст.  

Талол баъд аз кушта шудани падараш [[Абдуллоҳи I ибни Ҳуссейн]] дар [[Уршалим]] ба тахт нишаст. 20 июли соли 1951 шоҳ Абдуллоҳи I ва наберааш Ҳусейн барои адои [[Ҷумъа (намоз)|намози ҷумъа]] дар [[масҷиди Ал-Ақсо]] ба [[Уршалим]] сафар карданд. Як террористи фаластинӣ Абдуллоҳи I -ро кушта ба сӯи Ҳусайн тир холӣ кард, аммо тир ба медал бар сари синаи шоҳзода бархӯрд ва ба ӯ осебе нарасонд. Ҳокимият ба дасти Талол гузашт, аммо ҳукмронии ӯ кӯтоҳ буд. Аз сабаби зуд-зуд гирифтор шудани беморӣ парлумони кишвар Талолро аз ваколатҳои подшоҳӣ маҳрум кард. Ҳусейни 16-сола ворис эълон шуд ва моҳи майи соли 1953 ба тахт нишаст &lt;ref&gt;[http://www.kommersant.ru/doc/15175 Большая Политика] / Журнал «[[Коммерсантъ Власть]]», № 6 (307), 16.02.1999&lt;/ref&gt; . Дар давраи ҳукмронии кутоҳи Талол Конститутсияи нави Урдун қабул карда шуд. Талол 7 июли соли 1972 дар [[Истамбул]] даргузашт ва дар оромгоҳи шоҳии Қасри Рагадан дар [[Аммон]] ба хок супурда шуд.

== Фарзандон ==
Талол соҳиби  чор писар ва ду духтар аст. Баъди марги ӯ вориси тахти шоҳӣ  Ҳусейн ибни Талол (14 ноябри 1935 - 7 феврали 1999) гардидааст. 

== Рутбаҳои ҳарбӣ ==
* Фелдмаршали Артиши арабии Урдун (аз 20 июли 1951)
== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
{{Пайвандҳои беруна}}
[[Гурӯҳ:Подшоҳони Урдун]]
[[Гурӯҳ:Ҳошимиҳо]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени Ҳусейн ибни Алӣ синфи I]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони Истанбул]]
[[Гурӯҳ:Шахсиятҳо аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Фавтидагони рӯзи 7 июл]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1909]]
[[Гурӯҳ:Зодагони 26 феврал]]</text>
      <sha1>cxfvk8luysfw08d3kpd2indamrr5zz7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҳуссейн ибни Талол</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300059</id>
    <revision>
      <id>1307202</id>
      <timestamp>2022-07-21T07:42:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:ru:Special:Redirect/revision/123537648|Хусейн ибн Талал]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8500" xml:space="preserve"> 
[[Категория:Персоналии по алфавиту]]
'''Ҳуссейн ибни Талол''' ( {{Lang-ar|حسين بن طلال}}  [[14 ноябр|14 ноябри]] [[Соли 1935|1935]] - [[7 феврал|7 феврали]] [[Соли 1999|1999]] ) — подшоҳи [[Урдун]] аз [[11 август|11 августи]] [[Соли 1952|1952]] то [[7 феврал|7 феврали]] [[Соли 1999|1999]] . Писари шоҳ [[Талол ибни Абдуллоҳ|Талол]], падари шоҳ [[Абдуллоҳи II ибни Ҳуссейн|Абдуллоҳи II]] .

== Зиндагинома ==
[[Акс:Six_years_Hussien_with_Mother.jpg|чап|мини|130x130пкс| Бо модараш Зайн ал-Шараф дар соли 1941]]
[[Акс:Faisal_II_of_Iraq_and_Hussein_of_Jordan.jpg|рост|мини| Хусейни чавон бо шохи Ирок Файсали II]]
[[Акс:King_Hussein_in_uniform_in_1953.jpg|рост|мини| Шоҳ Ҳусейн бо либоси расмӣ, 1953]]
Ҳусейн дар [[Аммон]] дар оилаи шоҳзода [[Талол ибни Абдуллоҳ]] ва Зайн бинти Ҷамил ал-Шараф таваллуд шудааст. Вай дар Коллеҷи Викторияи [[Искандария]] ва Мактаби Ҳарроу [[Ингилистон|Англия]], сипас дар Академияи низомии Сандҳерст дар ҳамон ҷо таҳсил кардааст. [[20 июл|20 июли соли]] [[Соли 1951|1951]] бобояш шоҳ [[Абдуллоҳи I ибни Ҳуссейн|Абдуллоҳи Абдуллоҳи I ибни Ҳуссейн]] кушта шуд. Ба ҷои ӯ шоҳзодаи девона [[Талол ибни Абдуллоҳ|Талол]] шоҳ таъин шуд. Пас аз чанд моҳ, Талол маҷбур шуд аз тахт даст кашад ва Ҳусейни 16-сола [[11 август|11 августи]] соли [[Соли 1952|1952]] шоҳи Урдун шуд. [[2 май|2 май соли]] [[Соли 1953|1953]] дар [[Аммон]] расман тоҷдор шуд. Дар [[Соли 1967|соли 1967 ӯ]] дар Ҷанги шашрӯза бо [[Исроил]] ширкат карда, дар ҷараёни он соҳили Ғарбии дарёи Урдунро ( Яҳудо ва Самария ) аз даст дод, гарчанде ки аз ҷиҳати маъмурӣ ин минтақа то [[соли 1988]] ба ӯ итоат мекард. Баъди ҷанг ташкилоти Фаластин барои фаъолияти худ дар Урдун қароргоҳашро барпо карда, дар он ҷо қоидаҳои худро муқаррар карда, ба муқобили [[Исроил]], [[ИМА]] ва Урдун [[Терроризм|амалиёҳои террористӣ]] мебурд. Дар моҳи сентябри [[соли 1970]] Ҳусейн артиши худро ба қаламравҳои таҳти назорати Ташкилоти озодибахши Фаластин фиристод. Дар рафти чангҳо артиши Урдун ғалаба карда, роҳбарони Фаластинро аз хоки Урдун пеш кард. Соли [[Соли 1982|1982]] Ҳусейн барои боздиди расмӣ ба [[ИҶШС]] омад. Соли [[Соли 1988|1988]] Ҳусейн аз ҳаққи худ ба Яҳудо ва Самария даст кашид ва ҳуқуқи фаластиниёнро ба худмуайянкунӣ эътироф кард. Соли [[Соли 1994|1994]] бо иштироки президенти ИМА [[Билл Клинтон]] бо [[Исроил]] созишномаи сулҳ имзо кард. Дар солҳои охири умраш Ҳусейн аз бемории саратони гурда ранҷ мебурд ва муддати тӯлонӣ берун аз Урдун барои табобат дар клиникаи Майо дар [[Миннесота|Миннесотаи]] [[Иёлоти Муттаҳида]] буд. Дар набудани ӯ вазифаи валиаҳдро  Ҳасан ибни Талол, бародари подшоҳ иҷро мекард. Подшоҳ аз ноумедии  муолиҷаи &lt;a href=&quot;./%D0%A1%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BD&quot; rel=&quot;mw:WikiLink&quot; data-linkid=&quot;undefined&quot; data-cx=&quot;{&amp;amp;quot;userAdded&amp;amp;quot;:true,&amp;amp;quot;adapted&amp;amp;quot;:true}&quot;&gt;саратон&lt;/a&gt; бархурдор шуд, ва писарашро аз зани дуюмаш шоҳзода Абдуллоҳ ибни Ҳусайнро вориси тахт таъин кард. Ва дар аввали моҳи феврал, подшоҳ изҳори хоҳиши вафот кардан дар дар хона, дар доираи одамони наздик ба ӯ, намуд. [[5 феврал|5 феврали соли]] [[Соли 1999|1999]] подшоҳ ба Аммон баргашт. Ӯ ба марги клиникӣ афтод. Чанд муддат зиндагии ӯ бо ёрии дастгоҳҳои сунъии таъминкунандаи ҳаёт дастгирӣ мешуд. [[6 феврал|Рӯзи 6 феврал]] шоҳзода Абдуллоҳи II савганд ёд кард ва субҳи [[7 феврал]] мошинҳое, ки ҳаёти подшоҳи беморро  дастгирӣ мекарданд, хомӯш карда шуданд. Ба ҷойи ӯ,  [[Абдуллоҳи II ибни Ҳуссейн|Абдуллоҳи II ибни Ҳусайн]] подшоҳи Урдун шуд.

== Оила ==
4 маротиба оиладор шуд. Ҳама издивоҷҳо ва талоқҳо дар Аммон сурат гирифтанд.

== Рутбаҳои ҳарбӣ ==

* Фелдмаршали артиши араби Урдун (аз 11 августи 1952);
* Маршали нерӯҳои ҳавоии шоҳии Урдун (аз 11 августи 1952);
* Фелдмаршал (Фелдмаршали Артиши Миср,  аз 21 феврали 1955, унвони фахрӣ);
* Маршали  нерӯҳои ҳавоии Бритониёи Кабир (Сармаршали ҳавоӣ, аз 19 июли 1966, унвони фахрӣ);

== Фактҳои ҷолиб ==

== Мукофотхо ==
Мукофотхои мамлакатхои хоричй

== Ҷойҳо ба номи Ҳусейн ибни Талол ==

* Боғи имени Ҳусейн ибни Талол дар шаҳри [[Грозний (шаҳр)|Грозн]]&lt;nowiki/&gt;ий (Русия)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://chechnya.gov.ru/page.php?r=126&amp;id=8886|title=Парк и улица г. Грозного носят имена короля Иордании Абдаллы II и его отца Хусейна бен Талала&lt;!-- Заголовок добавлен ботом --&gt;|deadlink=yes|accessdate=2013-11-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907145220/http://chechnya.gov.ru/page.php?r=126&amp;id=8886|archivedate=2014-09-07}}&lt;/ref&gt;.
* Хиёбони ба номи Ҳусейн ибни Талол дар шаҳри Нур-Султон (Қазоқистон).

== Пайвандҳо ==

* [http://www.royalark.net/Jordan/jordan3.htm подшоҳони Иордания]
* [http://www.tonnel.ru/?l=gzl&amp;uid=814 tunnel.ru]
* * {{Синамо дар соли|1982}} Кинохроника - Подшоҳи Урдун Ҳусейн Бен Талал дар СССР &lt;small&gt;''( И.''&lt;/small&gt; &lt;small&gt;''Запорожский О.''&lt;/small&gt; &lt;small&gt;''Ҷанговарон, Р.''&lt;/small&gt; &lt;small&gt;''Петросов)''&lt;/small&gt; &lt;ref&gt;[https://www.net-film.ru/film-8662/ «Король Иордании Хусейн Бен Талал в СССР», 1 часть] // net-film&lt;/ref&gt;

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени Паҳлавӣ]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони Салиби бузурги ордени Леополди 1]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени Ҳусейн ибни Алӣ синфи I]]
[[Гурӯҳ:Википедия:Мақолаҳои бо сарчашма аз Викидода]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони соли 1999]]
[[Гурӯҳ:Фавтидагони рӯзи 7 феврал]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1935]]
[[Гурӯҳ:Подшоҳони Баҳрайн]]
[[Гурӯҳ:Ҳошимиҳо]]</text>
      <sha1>bpzv39gvxq6yvf70v08r00u1p20ozz1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307204</id>
      <parentid>1307202</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T07:45:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>навсозӣ, гурӯҳбандӣ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8377" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}} 

'''Ҳуссейн ибни Талол''' ( {{Lang-ar|حسين بن طلال}}  [[14 ноябр|14 ноябри]] [[Соли 1935|1935]] - [[7 феврал|7 феврали]] [[Соли 1999|1999]] ) — подшоҳи [[Урдун]] аз [[11 август|11 августи]] [[Соли 1952|1952]] то [[7 феврал|7 феврали]] [[Соли 1999|1999]]. Писари шоҳ [[Талол ибни Абдуллоҳ|Талол]], падари шоҳ [[Абдуллоҳи II ибни Ҳуссейн|Абдуллоҳи II]] .

== Зиндагинома ==
[[Акс:Six_years_Hussien_with_Mother.jpg|чап|мини|130x130пкс| Бо модараш Зайн ал-Шараф дар соли 1941]]
[[Акс:Faisal_II_of_Iraq_and_Hussein_of_Jordan.jpg|рост|мини| Хусейни чавон бо шохи Ирок Файсали II]]
[[Акс:King_Hussein_in_uniform_in_1953.jpg|рост|мини| Шоҳ Ҳусейн бо либоси расмӣ, 1953]]
Ҳусейн дар [[Аммон]] дар оилаи шоҳзода [[Талол ибни Абдуллоҳ]] ва Зайн бинти Ҷамил ал-Шараф таваллуд шудааст. Вай дар Коллеҷи Викторияи [[Искандария]] ва Мактаби Ҳарроу [[Ингилистон|Англия]], сипас дар Академияи низомии Сандҳерст дар ҳамон ҷо таҳсил кардааст. [[20 июл|20 июли соли]] [[Соли 1951|1951]] бобояш шоҳ [[Абдуллоҳи I ибни Ҳуссейн|Абдуллоҳи Абдуллоҳи I ибни Ҳуссейн]] кушта шуд. Ба ҷои ӯ шоҳзодаи девона [[Талол ибни Абдуллоҳ|Талол]] шоҳ таъин шуд. Пас аз чанд моҳ, Талол маҷбур шуд аз тахт даст кашад ва Ҳусейни 16-сола [[11 август|11 августи]] соли [[Соли 1952|1952]] шоҳи Урдун шуд. [[2 май|2 май соли]] [[Соли 1953|1953]] дар [[Аммон]] расман тоҷдор шуд. Дар [[Соли 1967|соли 1967 ӯ]] дар Ҷанги шашрӯза бо [[Исроил]] ширкат карда, дар ҷараёни он соҳили Ғарбии дарёи Урдунро ( Яҳудо ва Самария ) аз даст дод, гарчанде ки аз ҷиҳати маъмурӣ ин минтақа то [[соли 1988]] ба ӯ итоат мекард. Баъди ҷанг ташкилоти Фаластин барои фаъолияти худ дар Урдун қароргоҳашро барпо карда, дар он ҷо қоидаҳои худро муқаррар карда, ба муқобили [[Исроил]], [[ИМА]] ва Урдун [[Терроризм|амалиёҳои террористӣ]] мебурд. Дар моҳи сентябри [[соли 1970]] Ҳусейн артиши худро ба қаламравҳои таҳти назорати Ташкилоти озодибахши Фаластин фиристод. Дар рафти чангҳо артиши Урдун ғалаба карда, роҳбарони Фаластинро аз хоки Урдун пеш кард. Соли [[Соли 1982|1982]] Ҳусейн барои боздиди расмӣ ба [[ИҶШС]] омад. Соли [[Соли 1988|1988]] Ҳусейн аз ҳаққи худ ба Яҳудо ва Самария даст кашид ва ҳуқуқи фаластиниёнро ба худмуайянкунӣ эътироф кард. Соли [[Соли 1994|1994]] бо иштироки президенти ИМА [[Билл Клинтон]] бо [[Исроил]] созишномаи сулҳ имзо кард. Дар солҳои охири умраш Ҳусейн аз бемории саратони гурда ранҷ мебурд ва муддати тӯлонӣ берун аз Урдун барои табобат дар клиникаи Майо дар [[Миннесота|Миннесотаи]] [[Иёлоти Муттаҳида]] буд. Дар набудани ӯ вазифаи валиаҳдро  Ҳасан ибни Талол, бародари подшоҳ иҷро мекард. Подшоҳ аз ноумедии  муолиҷаи &lt;a href=&quot;./%D0%A1%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BD&quot; rel=&quot;mw:WikiLink&quot; data-linkid=&quot;undefined&quot; data-cx=&quot;{&amp;amp;quot;userAdded&amp;amp;quot;:true,&amp;amp;quot;adapted&amp;amp;quot;:true}&quot;&gt;саратон&lt;/a&gt; бархурдор шуд, ва писарашро аз зани дуюмаш шоҳзода Абдуллоҳ ибни Ҳусайнро вориси тахт таъин кард. Ва дар аввали моҳи феврал, подшоҳ изҳори хоҳиши вафот кардан дар дар хона, дар доираи одамони наздик ба ӯ, намуд. [[5 феврал|5 феврали соли]] [[Соли 1999|1999]] подшоҳ ба Аммон баргашт. Ӯ ба марги клиникӣ афтод. Чанд муддат зиндагии ӯ бо ёрии дастгоҳҳои сунъии таъминкунандаи ҳаёт дастгирӣ мешуд. [[6 феврал|Рӯзи 6 феврал]] шоҳзода Абдуллоҳи II савганд ёд кард ва субҳи [[7 феврал]] мошинҳое, ки ҳаёти подшоҳи беморро  дастгирӣ мекарданд, хомӯш карда шуданд. Ба ҷойи ӯ,  [[Абдуллоҳи II ибни Ҳуссейн|Абдуллоҳи II ибни Ҳусайн]] подшоҳи Урдун шуд.

== Оила ==
4 маротиба оиладор шуд. Ҳама издивоҷҳо ва талоқҳо дар Аммон сурат гирифтанд.

== Рутбаҳои ҳарбӣ ==
* Фелдмаршали артиши араби Урдун (аз 11 августи 1952);
* Маршали нерӯҳои ҳавоии шоҳии Урдун (аз 11 августи 1952);
* Фелдмаршал (Фелдмаршали Артиши Миср,  аз 21 феврали 1955, унвони фахрӣ);
* Маршали  нерӯҳои ҳавоии Бритониёи Кабир (Сармаршали ҳавоӣ, аз 19 июли 1966, унвони фахрӣ);


== Некдошти Ҳусейн ибни Талол ==
* Боғи имени Ҳусейн ибни Талол дар шаҳри [[Грозний (шаҳр)|Грозн]]&lt;nowiki/&gt;ий (Русия)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://chechnya.gov.ru/page.php?r=126&amp;id=8886|title=Парк и улица г. Грозного носят имена короля Иордании Абдаллы II и его отца Хусейна бен Талала&lt;!-- Заголовок добавлен ботом --&gt;|deadlink=yes|accessdate=2013-11-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140907145220/http://chechnya.gov.ru/page.php?r=126&amp;id=8886|archivedate=2014-09-07}}&lt;/ref&gt;.
* Хиёбони ба номи Ҳусейн ибни Талол дар шаҳри Нур-Султон (Қазоқистон).

== Пайвандҳо ==
* [http://www.royalark.net/Jordan/jordan3.htm подшоҳони Иордания]
* [http://www.tonnel.ru/?l=gzl&amp;uid=814 tunnel.ru]
* * {{Синамо дар соли|1982}} Кинохроника - Подшоҳи Урдун Ҳусейн Бен Талал дар СССР &lt;small&gt;''( И.''&lt;/small&gt; &lt;small&gt;''Запорожский О.''&lt;/small&gt; &lt;small&gt;''Ҷанговарон, Р.''&lt;/small&gt; &lt;small&gt;''Петросов)''&lt;/small&gt; &lt;ref&gt;[https://www.net-film.ru/film-8662/ «Король Иордании Хусейн Бен Талал в СССР», 1 часть] // net-film&lt;/ref&gt;

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
{{Пайвандҳои беруна}}
[[Гурӯҳ:Подшоҳони Баҳрайн]]
[[Гурӯҳ:Ҳошимиҳо]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени Паҳлавӣ]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони Салиби бузурги ордени Леополди 1]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони ордени Ҳусейн ибни Алӣ синфи I]]
[[Гурӯҳ:Википедия:Мақолаҳои бо сарчашма аз Викидода]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони соли 1999]]
[[Гурӯҳ:Фавтидагони рӯзи 7 феврал]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1935]]</text>
      <sha1>jeual9s66ivjx10e3kywj0exwigo241</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Корбар:UserAxi9i29iei2e/Китобистон</title>
    <ns>2</ns>
    <id>300060</id>
    <revision>
      <id>1307203</id>
      <timestamp>2022-07-21T07:45:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>UserAxi9i29iei2e</username>
        <id>35752</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: Китобистон ({{lang-en|Kitobiston}}, «www.kitobiston.com») — бозоргоҳи интернетии китобҳо (рус. маркетплейс книг), бозоргоҳи китобҳо дар Тоҷикистон, дар бораи китобҳои мағозаҳои китоб фурӯшии шаҳри Хуҷанд маълумот медиҳад.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="371" xml:space="preserve">Китобистон ({{lang-en|Kitobiston}}, «www.kitobiston.com») — бозоргоҳи интернетии китобҳо (рус. маркетплейс книг), бозоргоҳи китобҳо дар Тоҷикистон, дар бораи китобҳои мағозаҳои китоб фурӯшии шаҳри Хуҷанд маълумот медиҳад.</text>
      <sha1>1uxnbciip4l0zfzz72oeca8t2exarj9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҳусейн ибни Талол</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300061</id>
    <redirect title="Ҳуссейн ибни Талол" />
    <revision>
      <id>1307205</id>
      <timestamp>2022-07-21T07:46:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>равона</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52" xml:space="preserve">#равона [[Ҳуссейн ибни Талол]]</text>
      <sha1>keafo6u8cebpcczjgouq0up3sfbns8e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Абдуллоҳи I (Урдун)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300062</id>
    <redirect title="Абдуллоҳи I ибни Ҳуссейн" />
    <revision>
      <id>1307206</id>
      <timestamp>2022-07-21T07:50:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>равона</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="62" xml:space="preserve">#равона [[Абдуллоҳи I ибни Ҳуссейн]]</text>
      <sha1>r9n8gw9e56svbp9em69cqezhy113amw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Абдуллоҳи II (Урдун)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300063</id>
    <redirect title="Абдуллоҳи II ибни Ҳуссейн" />
    <revision>
      <id>1307207</id>
      <timestamp>2022-07-21T07:52:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>5132</id>
      </contributor>
      <comment>Равона</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="63" xml:space="preserve">#равона [[Абдуллоҳи II ибни Ҳуссейн]]</text>
      <sha1>gcx1rn4l0kf3z7eoltnfd856ji7ipg3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҷонвар</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300064</id>
    <redirect title="Ҷонварон" />
    <revision>
      <id>1307228</id>
      <timestamp>2022-07-21T08:59:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>VASHGIRD moved page [[Ҷонвар]] to [[Ҷонварон]] over redirect</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34" xml:space="preserve">#равона [[Ҷонварон]]</text>
      <sha1>pv6uuookboerz7tvqhfjuudoz6xrreg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сӯҳроб Шарипов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300065</id>
    <redirect title="Суҳроб Шарипов" />
    <revision>
      <id>1307263</id>
      <timestamp>2022-07-21T09:09:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>VASHGIRD moved page [[Сӯҳроб Шарипов]] to [[Суҳроб Шарипов]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="45" xml:space="preserve">#равона [[Суҳроб Шарипов]]</text>
      <sha1>q2pgmf3ol76c3061f8nbbqegrlqhonn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Корбар:Ustad1111</title>
    <ns>2</ns>
    <id>300066</id>
    <revision>
      <id>1307318</id>
      <timestamp>2022-07-21T10:39:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ustad1111</username>
        <id>36094</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: [[Донишгоҳи хоразмӣ]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="37" xml:space="preserve">[[Донишгоҳи хоразмӣ]]</text>
      <sha1>bt6xhjfp01sjb2imy971dxojyprflw6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Донишгоҳи Хоразмӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300067</id>
    <revision>
      <id>1307319</id>
      <timestamp>2022-07-21T10:40:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ustad1111</username>
        <id>36094</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: Донишгоҳи хоразмӣ ( тарбияти муаллими собиқ ) яке аз донишгоҳҳои давлатӣу вобаста ба вазорати улӯм ، таҳқиқоту фанноварӣ Эронаст ки ба номи Муҳамади бен Мӯсои хоразмии донишманди Эронии қарни сеюм ҳиҷрӣ ، номгузорӣ шудааст ва дар Теҳрону Караҷ қарор дорад ....</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="710" xml:space="preserve">Донишгоҳи хоразмӣ ( тарбияти муаллими собиқ ) яке аз донишгоҳҳои давлатӣу вобаста ба вазорати улӯм ، таҳқиқоту фанноварӣ Эронаст ки ба номи Муҳамади бен Мӯсои хоразмии донишманди Эронии қарни сеюм ҳиҷрӣ ، номгузорӣ шудааст ва дар Теҳрону Караҷ қарор дорад . Собиқаи таъсӣси ин донишгоҳ ба соли 1297 хуршедӣ бозме гардад ва ба унвони нахустин муассисаи омӯзиши олӣ дар Эрон шинохта мешавад .</text>
      <sha1>big99zw3ad0ju0il6zowtu36nhnfi7i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307320</id>
      <parentid>1307319</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:42:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ustad1111</username>
        <id>36094</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1323" xml:space="preserve">Донишгоҳи хоразмӣ ( тарбияти муаллими собиқ ) яке аз донишгоҳҳои давлатӣу вобаста ба вазорати улӯм ، таҳқиқоту фанноварӣ Эронаст ки ба номи Муҳамади бен Мӯсои хоразмии донишманди Эронии қарни сеюм ҳиҷрӣ ، номгузорӣ шудааст ва дар Теҳрону Караҷ қарор дорад . Собиқаи таъсӣси ин донишгоҳ ба соли 1297 хуршедӣ бозме гардад ва ба унвони нахустин муассисаи омӯзиши олӣ дар Эрон шинохта мешавад .&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.irna.ir/news/81156111/دانشگاه-نیوساوت-ولز-استرالیا-و-خوارزمی-ایران-تفاهم-نامه-همكاری|title=دانشگاه نیوساوت ولز استرالیا و خوارزمی ایران تفاهم نامه همكاری امضا كردند|author=10|website=ایرنا|date=2014-05-08|lang=fa|accessdate=2022-07-21}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.timeshighereducation.com/world-university-rankings/kharazmi-university|title=Kharazmi University|website=Times Higher Education (THE)|date=2022-03-30|lang=en|accessdate=2022-07-21}}&lt;/ref&gt;</text>
      <sha1>ivgwycpjt9xs9lp5143na2jqeu09stm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307321</id>
      <parentid>1307320</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:44:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ustad1111</username>
        <id>36094</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1336" xml:space="preserve">Донишгоҳи хоразмӣ ( тарбияти муаллими собиқ ) яке аз донишгоҳҳои давлатӣу вобаста ба вазорати улӯм ، таҳқиқоту фанноварӣ Эронаст ки ба номи Муҳамади бен Мӯсои хоразмии донишманди Эронии қарни сеюм ҳиҷрӣ ، номгузорӣ шудааст ва дар Теҳрону Караҷ қарор дорад . Собиқаи таъсӣси ин донишгоҳ ба соли 1297 хуршедӣ бозме гардад ва ба унвони нахустин муассисаи омӯзиши олӣ дар Эрон шинохта мешавад .&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.irna.ir/news/81156111/دانشگاه-نیوساوت-ولز-استرالیا-و-خوارزمی-ایران-تفاهم-نامه-همكاری|title=دانشگاه نیوساوت ولز استرالیا و خوارزمی ایران تفاهم نامه همكاری امضا كردند|author=10|website=ایرنا|date=2014-05-08|lang=fa|accessdate=2022-07-21}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.timeshighereducation.com/world-university-rankings/kharazmi-university|title=Kharazmi University|website=Times Higher Education (THE)|date=2022-03-30|lang=en|accessdate=2022-07-21}}&lt;/ref&gt;
==Эзоҳ==</text>
      <sha1>s908rpw31cvhl7ihztqu7matzehotxu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307322</id>
      <parentid>1307321</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:49:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ustad1111</username>
        <id>36094</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1369" xml:space="preserve">Донишгоҳи хоразмӣ ( тарбияти муаллими собиқ ) яке аз донишгоҳҳои давлатӣу вобаста ба вазорати улӯм ، таҳқиқоту фанноварӣ Эронаст ки ба номи Муҳамади бен Мӯсои хоразмии донишманди Эронии қарни сеюм ҳиҷрӣ ، номгузорӣ шудааст ва дар Теҳрону Караҷ қарор дорад . Собиқаи таъсӣси ин донишгоҳ ба соли 1297 хуршедӣ бозме гардад ва ба унвони нахустин муассисаи омӯзиши олӣ дар Эрон шинохта мешавад .&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.irna.ir/news/81156111/دانشگاه-نیوساوت-ولز-استرالیا-و-خوارزمی-ایران-تفاهم-نامه-همكاری|title=دانشگاه نیوساوت ولز استرالیا و خوارزمی ایران تفاهم نامه همكاری امضا كردند|author=10|website=ایرنا|date=2014-05-08|lang=fa|accessdate=2022-07-21}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.timeshighereducation.com/world-university-rankings/kharazmi-university|title=Kharazmi University|website=Times Higher Education (THE)|date=2022-03-30|lang=en|accessdate=2022-07-21}}&lt;/ref&gt;
==Одамони машҳур==

==Эзоҳ==</text>
      <sha1>gjwvv4l1xtadymf5c2zz7g4piwmdjdo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1307323</id>
      <parentid>1307322</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T10:53:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ustad1111</username>
        <id>36094</id>
      </contributor>
      <comment>/* Одамони машҳур */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2235" xml:space="preserve">Донишгоҳи хоразмӣ ( тарбияти муаллими собиқ ) яке аз донишгоҳҳои давлатӣу вобаста ба вазорати улӯм ، таҳқиқоту фанноварӣ Эронаст ки ба номи Муҳамади бен Мӯсои хоразмии донишманди Эронии қарни сеюм ҳиҷрӣ ، номгузорӣ шудааст ва дар Теҳрону Караҷ қарор дорад . Собиқаи таъсӣси ин донишгоҳ ба соли 1297 хуршедӣ бозме гардад ва ба унвони нахустин муассисаи омӯзиши олӣ дар Эрон шинохта мешавад .&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.irna.ir/news/81156111/دانشگاه-نیوساوت-ولز-استرالیا-و-خوارزمی-ایران-تفاهم-نامه-همكاری|title=دانشگاه نیوساوت ولز استرالیا و خوارزمی ایران تفاهم نامه همكاری امضا كردند|author=10|website=ایرنا|date=2014-05-08|lang=fa|accessdate=2022-07-21}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.timeshighereducation.com/world-university-rankings/kharazmi-university|title=Kharazmi University|website=Times Higher Education (THE)|date=2022-03-30|lang=en|accessdate=2022-07-21}}&lt;/ref&gt;
==Одамони машҳур==
*[[Парвин Эътисомӣ]] Ваии пас аз наврӯзи 1315 хуршедӣ яъне дар замони раёсати доктори исои садиқ бар донишсарои олӣ ، ба унвони мудӣри китобхонаи донишсарои олии муддатӣ дар солҳои 1315 ва 1316 ба фаъолият пардохту назму тартиби китобхона дар замони мудӣрияти ваии забонзади донишҷӯёну устодон буд . Гуфта мешавад парвин бар пушти ҷилди бархе китобҳо изҳор назарҳое менавишт ки шояд ҳануз боқӣ бошад . Албата он китобҳо ба китобхонаи адабиёти донишгоҳи Теҳрони мунтақил шудаанд .

==Эзоҳ==</text>
      <sha1>nl0n16ttq3f329eyg65266v2v0g6vok</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>