Википедиа tgwiki https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D2%B3%D0%B8%D1%84%D0%B0%D0%B8_%D0%B0%D1%81%D0%BB%D3%A3 MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Медиа Вижа Баҳс Корбар Баҳси корбар Википедиа Баҳси Википедиа Акс Баҳси акс Медиавики Баҳси медиавики Шаблон Баҳси шаблон Роҳнамо Баҳси роҳнамо Гурӯҳ Баҳси гурӯҳ Портал Баҳси портал Лоиҳа Баҳси Лоиҳа TimedText TimedText talk Модул Баҳси Модул Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk Душанбе 0 1631 1308814 1301894 2022-08-03T17:17:04Z Based sogdian 34522 wikitext text/x-wiki '''Душанбе''' (дар солҳои 1929—1961 '''Сталинобод''') — пойтахт ва калонтарин шаҳри [[Тоҷикистон]], ягона воҳиди маъмурӣ бо мақоми шаҳр, ки аз ноҳияҳо иборат аст. {{МА | мақом = Шаҳр | номи тоҷикӣ = Душанбе | номи аслӣ = | тасвир = Dushanbe Presidential Palace 01.jpg | кишвар = {{Парчам|Тоҷикистон}} | нишон = Coat of Arms of Dushanbe.png | парчам = | тавсифи нишон = Нишони Душанбе | тавсифи парчам = | бари нишон = | бари парчам = | ба ҷои нишон = | ба ҷои парчам = | lat_deg = 38 | lon_deg = 68 | lat_min = 34 | lat_sec = 23 | lon_min = 47 | lon_sec = 11 | CoordAddon = | CoordScale = | харитаи давлат = | харитаи минтақа = | харитаи ноҳия = | андозаи харитаи давлат = 300 | андозаи харитаи минтақа = | андозаи харитаи ноҳия = | пинҳон кардани харитаҳо = | шакли минтақа = Вилоят | минтақа = Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ | минтақа дар ҷадвал = | шакли ноҳия = | ноҳия = | ноҳия дар ҷадвал = | шакли ҷомеа = | ҷомеа = | ҷомеа дар ҷадвал = | тақсимоти дохилӣ = 4 ноҳия (Исмоили Сомонӣ, Сино, Шоҳмансур, Фирдавсӣ) | шакли роҳбарӣ = Раиси шаҳр | роҳбар = [[Рустами Эмомалӣ]] | замони таъсис = асри XVII {{!}}чоряки якуми асри XVII | ёдоварии аввал = 1676 | номҳои пешина = [[Сталинобод]] [[1929]] — [[1961]] | унвон аз = 1925 | масоҳат = | баландии маркази МА = 706 | иқлим = | забони расмӣ = тоҷикӣ | аҳолӣ = {{афзоиш}} 975000 (дар ҳудуди то соли 2021)<br> 1,193 млн (дар ҳудуди соли 2022) | соли барӯйхатгирӣ = 2022 | зичӣ = 6 400 | агломератсия = {{афзоиш}} 1&nbsp;485&nbsp;100 (2016) | ҳайати миллӣ = [[тоҷикон]] 90 %, [[ӯзбек]]ҳо 6 %, [[русҳо]] 1 % | ҳайати динӣ = [[мусалмон]]он, [[масеҳият|насрониён]] | этнохороним = душанбегӣ, душанбегиҳо | вақти минтақавӣ = +5 | коди телефон = +992 37 | нишонаи почта = 734000 | нишонаҳои почта = | коди мошинҳо = СБ, ДБ ([[1959]]—[[1991]])<br>аз [[1999]]-[[2009]] 01РТ<br>аз [[2009]]-[[2014]] 01TJ<br>аз [[2014]] 01TJ, 05TJ | шакли шиноса = | шакли шиносаи ададӣ = | шакли шиносаи 2 = | шакли шиносаи ададӣ 2 = | гурӯҳ дар Commons = Dushanbe | сайт = http://www.dushanbe.tj | забони сайт = tg | забони сайт 2 = ru | забони сайт 3 = en | забони сайт 4 = | забони сайт 5 = | add1n = | add1 = | add2n = | add2 = | add3n = | add3 = }} == Таърих == {{Ҳамчунин бубинед|Солномаи Душанбе}} Сарзамине, ки ҳамакнун шаҳри Душанбе дар он ҷой дорад, дар садаҳои миёна «'''Шумон'''» ({{lang-fa|«شومان»}}) ном доштааст ва дар роҳномаҳо ва таърихномаҳои қадим ба гунаи «'''Сумон'''» ({{lang-fa|«سومان»}}) низ навишта шудааст. Дар «Ҳудуду-л-олам мин-ал-Машриқ илал-Мағриб» омада: {{аввали иқтибос}}«Шумон шаҳрест устувор ва бабаро кӯҳ ниҳода ва гирди ӯ борае кашида ва ӯро куҳандизест бар сари кӯҳ ниҳода ва андар миёни куҳандиз чашмаи обаст бузург. Аз вай заъфарон хезад бисёр».{{охири иқтибос|сарчашма=<ref>«Ҳудуду-л-олам мин-ал-Машриқ илал-Мағриб» (соли 372 хиҷрии қамарӣ = 982 милодӣ). Вироиши доктор Манучеҳр Сутуда. Теҳрон: Китобхонаи Таҳурӣ, Ширкати офсети «Гулшан». 1983 — саҳ. 110</ref>}} Шумон дар қисмати болооби рӯди Қубодиён ва шимоли Пули Сангин ва шаҳри Вошҷирд (Висагирд, акнун — Файзобод) воқеъ буд, ки ба гуфтаи Истахрӣ ба андозаи Тирмиз вусъат дошт ва ба масофати андаке дар ҷануби он қалъаи бузурги Шумон вокеъ буд. Муқаддасӣ дар «Аҳсан ал-тақосим» гӯяд:{{аввали иқтибос}}«Шумон маконе пурҷамъият ва ободу неку аст». Шарафуддин Алии Яздӣ дар «Зафарномаи Темурӣ» аз ин қалъа ба номи «Ҳисори Шодмон» ({{lang-fa|«حصار شادمان»}}) ёд карда ва ғолибан онро ба сурати мухтасар «Ҳисор» ({{lang-fa|«حصار»}}) ё «Ҳисорак» ({{lang-fa|«حصارک»}}) навишта ва имрӯз ҳам «Ҳисор» маъруф аст. {{охири иқтибос|сарчашма=<ref>''ЛеСтренж, Ги''. «Сарзаминҳои Хилофати шарқӣ». Тарҷумаи Маҳмуд Ирфон. Теҳрон: Бунгоҳи тарҷума ва нашри китоб. 1336 ҳ.ш. = 1958 м. — саҳ. 468</ref> }} Шоёни ёдоварист, ки вожаи «Хисор» арабӣ ва маънояш ''«диж» ва «қалъа»'' аст. Қалъае, ки ҳамакнун дар 5-километрии шимолу ғарбии шаҳри Душанбе қарор дорад, бозмонда аз ҳамон шаҳри Шумон аст, ки дар садаҳои XV—XVII м. «'''Ҳисори Шодмон'''», яъне «'''Қалъаи Шодмон'''», номида мешуд. Бар асари касрати талаффуз «Шодмон» аз он афтоду «Ҳисор» монд ва исми хос — «'''Ҳисор'''» — гашт. Дар оғози садаи XX ин [[қалъа]] тахтгоҳи беки [[Ҳисор]] Шоҳимардонқул буд ва дар заминларзаи 8 сентябри соли 1907 вайрон шуд ва аз он танҳо як дарвоза ва ду бурҷ дар миёни ду кӯҳ барҷой монда аст. Пас аз он заминларза Шоҳимардонқул ба '''қалъаи Душанбе''' кӯчид ки дар он замон маркази яке аз амлокдориҳояш буд ва аз он пас Душанбе тахтгоҳи беки Ҳисор шуд. Аз ҷойноми «Душанбе» ({{lang-fa|«دوشنبه»}}) барои нахустин бор дар китоби донишманди балхӣ Маҳмуд ибни Валӣ «Баҳр ул-аъроф фи маноқиб ал-хайр» (оғози садаи XVII м.) ва номаи хони [[Балх]] Субҳонқул Баҳодур ба шоҳи [[Империяи Русия|давлати Рус]] Фёдор Алексеевич (декабри 1676) ёд шудааст. Дар санаде бозмонда аз соли 1826 ин шаҳр «'''Душанбе-қурғон'''» ({{lang-fa|«دوشنبه قورغان»}}) номида шудааст. «Қурғон» вожаи туркӣ ва маънояш «қалъа» ва «ҳисор» аст. Қалъаи Душанбе дар канораи чапи рӯди Варзоб ҷой дошта ва ҳар рӯзи душанбе дар назди он бозор баргузор мешудааст. Номи кунунии пойтахти Тоҷикистон ёдовари ҳамин бозор аст. Азбаски ин ҷойро «Душанбебозор» мегуфтанд, деҳкадае, ки бо гузашти замон дар ҷои «Душанбебозор» пайдо шуд ва он Душанбе ном гирифт. [[Соли 1924]], пас аз ташкил кардани [[Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] дар таркиби Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Ӯзбекистон, Душанбе шаҳр ва [[пойтахт]]и ҶМШС Тоҷикистон эълон гардид. === Сталинобод === [[16 октябр]]и соли [[1929]] Душанбе ба '''[[Сталинобод]]''' (бахшида ба роҳбари ҳамонвақтаи [[ИҶШС]] [[Иосиф Сталин]] (1924—1953), номаш иваз гардид. Соли [[1961]] дубора Душанбе номида шуд. Чунин иваз кардани номҳои шаҳру маҳалҳои аҳолинишин дар натиҷаи тағйир ёфтани сохти ҷамъиятиву сиёсӣ дар Тоҷикистон ба вуқуъ омадааст (Ниг: [[Рӯйхати номгузориҳои навини шаҳрҳои Тоҷикистон]]) === Ҳудуди васеъшуда === Дар қарори Ҳукумат “Дар бораи Нақшаи генералии шаҳри Душанбе”, ки ҳанўз соли 2017 қабул шуда буд, гуфта мешуд, ки домани ҳудудҳои пойтахт ба 18 ҳазор гектар то соли 2025, ба 25 ҳазор гектар то соли 2040 ва ба 30 ҳазор гектар пас аз соли 2040 васеъ карда мешавад. 19 марти соли 2020 дар ҷаласаи 22-юми даъвати панҷуми Маҷлиси миллии Маҷлиси Олӣ раиси Кумитаи МММО Муҳаммадюсуф Имомзода ин масъаларо шарҳ дода қайд намуд, ки дар асоси санади пешкашкардаи Ҳукумати ҶТ “Дар бораи пешниҳоди Маҷлиси депутатҳои халқи шаҳри Душанбе ва ноҳияи Рўдакӣ оид ба тағйир додани сарҳадҳои шаҳри Душанбе ва [[ноҳияи Рӯдакӣ]]” аз ҳисоби заминҳои [[деҳоти Чоряккорон]], [[Деҳоти Чортеппа|Чортеппа]], [[Деҳоти Сарикиштӣ|Сарикиштӣ]], [[Деҳоти Чимтеппа|Чимтеппа]], [[Деҳоти Россия|Россия]], [[Деҳоти Гулистон (н. Рӯдакӣ)|Гулистон]] ва шаҳраки [[Навобод (деҳа, н. Рӯдакӣ)|Навобод]]<nowiki/>и ноҳияи Рӯдакӣ ба қаламрави маъмурии шаҳри Душанбе беш аз 7659,25 гектар замин илова мешавад. Мувофиқи Нақшаи генералии пойтахт, васеъкунии маъмурӣ-ҳудудии асосӣ ба самти ҷануб ва қисман ба самтҳои шимол, шарқ ва ғарб пешбинӣ шудааст. Моҳи марти соли гузашта маъмурияти шаҳр барномаи рушди иҷтимоӣ-иқтисодии шаҳри Душанберо то соли 2025 тасдиқ намуд. Васеъ намудани қаламрави шаҳр яке аз бандҳои асосии ин барнома аст. Ҳудуди Душанбе, бо назардошти заминҳои ҳамроҳшудаи ноҳияи Рўдакӣ бо масоҳати 7 659,25 гектар, ҳамагӣ 20 318,25 гектарро ташкил дод (н.Сино – 6224,39, н.Фирдавсӣ – 5447,96, н. Шоҳмансур – 4888,90 ва Исмоили Сомонӣ – 3759,00 га). Аз масоҳати муқарраршудаи шаҳри Душанбе 2091,75 га заминҳои обӣ, 145,21 га боғ, 12,28 га тутзор, 2,10 га боғҳои ситрусӣ, 25,79 га чарогоҳ, 6390,85 га нуқтаҳои аҳолинишин, 5,7 га заминҳои ёрирасони шаҳрвандон, 1372.0026 га буттазорҳо, 3,7 га ботлоқзорҳо, 1436,66 га кӯлу дарёҳо, 310,2 га гузаргоҳҳои зеризаминӣ, 7227,51 га заминҳои сохтмон ва киштзор, 1235,03 га заминҳои дар кишоварзӣ истифоданашуда мебошанд. Хотиррасон мекунем, ки пештар шаҳр аз ҳисоби ноҳияҳои гирду атроф, алалхусус аз ҳисоби як қисми ноҳияи Варзоб васеъ шуда буд. Ҳудуди пойтахт қаблан беш аз 12,6 ҳазор гектарро ташкил медод ва то соли 2019 шумораи аҳолии шаҳр ба беш аз 900 ҳазор нафар расид. Ин дар ҳолест, ки ба гуфтаи коршиносон, бо назардошти муҳоҷирати дохилӣ ва мизони баланди таваллуд, шумори ҷамъияти Душанбе кайҳо аз 1 миллион нафар гузаштааст. Мувофиқи нақшаи генералӣ, шумораи аҳолии шаҳр дар марҳилаи аввал ба 1 миллиону 200 ҳазор нафар ва баъд ба 2 миллион нафар мерасад. Душанбе дар байни шаҳрҳои кишвар аз ҷиҳати зичии аҳолӣ пешсаф аст: ба ҳар километри мураббаъ ба ҳисоби миёна 6400 сокин рост меояд. Дар рафти нишасти матбуотии моҳи январи соли 2019 раиси Кумитаи меъморӣ ва сохтмони назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Ҷамшед Аҳмадзода изҳор дошт, ки дар ҳудудҳои ба Душанбе ҳамроҳшуда бунёди 19 ҳазор иншоот дар нақша аст. Мувофиқи маълумоти омор аз 1 январи соли 2021, ҳамагӣ дар ноҳияи Рўдакӣ 602 740 нафар зиндагӣ мекунад, шумори хоҷагиҳо 95 872 аст. Аз ин миқдор ба пойтахт 35767 хоҷагӣ бо 218260 нафар аҳолӣ гузаронда шуданд. Ба Душанбе аз қаламрави ҷамоати Россия 9 нуқтаи аҳолинишин, аз Чимтеппа 12, Сарикиштӣ 8 деҳа ба пуррагӣ ва 5-то қисман, Чоряккорон 2 деҳа пурра ва 6 деҳа қисман, Гулистон 5 деҳа пурра ва 1 деҳа қисман, Чортеппа 2 деҳа пурра ва 2 деҳа қисман, аз шаҳраки Навобод 2 гектар замин пайваст карда шуданд.<ref>{{Cite web|url=https://ichrptj.org/tj/blog/rudaki-ba-dushanbe-meoyad|title=Рӯдакӣ ба Душанбе меояд {{!}} ТҶ “Маркази мустақил оид ба ҳифзи ҳуқуқи инсон”|website=ichrptj.org|accessdate=2022-05-03}}</ref> == Аҳолӣ == Дар ҳудуди то соли 2021-и шаҳр: зиёда аз 975 000 нафар, дар ҳудуди соли 2022: наздики 1,2 миллион нафар, дар ҳудуди [[агломератсияи Душанбе]] — 1,5 миллион нафар. {{Асосӣ|Аҳолии Душанбе}}{{Wikidata/Population}} == Иқлим == {{Иқлими маҳаллӣ |Шаҳр_насаб=Душанбе |Сарчашма=[http://www.ucm.es/info/cif/station/ta-dusha.htm Sistema de Clasificación Bioclimática Mundial] [http://www.hko.gov.hk/wxinfo/climat/world/eng/asia/westasia/dushanbe_e.htm Hong Kong Observatory] [http://www.thermo.karelia.ru/weather/w_precips_ru_dus.shtml] | Янв_м=1.7 | Янв_м_бориш=66 | Фев_м=4.0 | Фев_м_бориш=75 | Мар_м=8.8 | Мар_м_бориш=108 | Апр_м=15.1 | Апр_м_бориш=105 | Май_м=19.7 | Май_м_бориш=66 | Июн_м=24.8 | Июн_м_бориш=6 | Июл_м=27.4 | Июл_м_бориш=3 | Авг_м=25.4 | Авг_м_бориш=1 | Сен_м=20.3 | Сен_м_бориш=3 | Окт_м=14.2 | Окт_м_бориш=31 | Ноя_м=8.6 | Ноя_м_бориш=45 | Дек_м=4.0 | Дек_м_бориш=60 | Сол_м=14.5 | Сол_м_бориш=568 | Янв_м_мин=-0.6 | Янв_м_макс=9.4 | Фев_м_мин=1.7 | Фев_м_макс=10.6 | Мар_м_мин=5.6 | Мар_м_макс=15.6 | Апр_м_мин=9.4 | Апр_м_макс=20.6 | Май_м_мин=13.3 | Май_м_макс=26.1 | Июн_м_мин=17.8 | Июн_м_макс=32.8 | Июл_м_мин=19.4 | Июл_м_макс=35.6 | Авг_м_мин=17.2 | Авг_м_макс=34.4 | Сен_м_мин=12.8 | Сен_м_макс=30.0 | Окт_м_мин=7.8 | Окт_м_макс=23.3 | Ноя_м_мин=3.3 | Ноя_м_макс=15.6 | Дек_м_мин=0.6 | Дек_м_макс=10.6 | Сол_м_мин=9.0 | Сол_м_макс=22.1 | Янв_а_макс=21.6 | Янв_а_мин=-26.6 | Фев_а_макс=23.1 | Фев_а_мин=-17.3 | Мар_а_макс=29.6 | Мар_а_мин=-13.4 | Апр_а_макс=33.8 | Апр_а_мин=-7.8 | Май_а_макс=38.8 | Май_а_мин=1.2 | Июн_а_макс=42.8 | Июн_а_мин=8.4 | Июл_а_макс=49.0 | Июл_а_мин=10.9 | Авг_а_макс=42.8 | Авг_а_мин=8.1 | Сен_а_макс=38.9 | Сен_а_мин=3.0 | Окт_а_макс=36.8 | Окт_а_мин=-4.4 | Ноя_а_макс=29.7 | Ноя_а_мин=-13.5 | Дек_а_макс=24.3 | Дек_а_мин=-19.5 | Сол_а_макс=49.0 | Сол_а_мин=-26.6 |}} == Тақсимоти маъмурӣ == {{Асосӣ|Ноҳияҳои Душанбе}} == Саноат == Душанбе ба калонтарин маркази саноатӣ табдил ёфтааст. Дар пойтахт ба миқдори 40 фисад (%) иқтидори саноатии кишвар ҷойгир буд, тақрибан 15 фисади (%) аҳолии ҷумҳурӣ зиндагӣ мекард ва чоряки маҷмӯи маҳсулоти дохилии кишварро истеҳсол мекард. Комплекси саноатии пойтахт ҳоло 230 корхонаи саноатии гуногуншаклро дар бар мегирад, ки дар он зиёда аз 19 ҳазор аҳолии пойтахт фаъолият доранд.<ref>{{Cite web |url=http://news.tj/ru/news/otgoloski-privatizatsii-ili-stolitsa-bez-zavodov |title=Отголоски приватизации, или Столица без заводов… |accessdate=2015-09-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923024828/http://news.tj/ru/news/otgoloski-privatizatsii-ili-stolitsa-bez-zavodov |archivedate=2015-09-23 }}</ref> Аз ҳаҷми умумии истеҳсоли маҳсулот 30 % молҳои сермасриф (аз ҷумла хурокворӣ) ташкил медиҳад. Маҳсулоти аз коргоҳҳои пойтахт ба фуруши беруна содиротшаванда: матоъҳои пахтагин, ресмони пахтагин, коркарди маҳсулоти ҷуроббарорӣ, маҳсулоти кабелбарорӣ, арматура ва маҳсулоти коркарди кишоварзӣ ва диг. ташкил медиҳад. Зиёда аз 10 корхонаҳои якҷоя бо ширкатҳои хориҷӣ дар Душанбе фаъолият доранд. Тақсимоти корхонаҳои истеҳсолӣ аз нуқтаи назари соҳаҳои бартарӣ дошта. ** '''Саноати сабук''' — соҳаи бештар тараққикардаи саноати комплексии пойтахт мебошад. Чунин ҳолат ба он маънидод мешавад, ки манбаи асосии ашёҳо (пахта, нахи маҳинах ва ғайра) дар дохили ҷумҳурӣ истеҳсол мешаванд. На танҳои корхонаҳои шаҳр, балки корхонаҳои бузурги ҷумҳуриро ба мисли ташкилоти истеҳсолии ҶММ «Насоҷӣ» (корхонаи бофандагӣ ва ресандагӣ), ки бо қувваи истеҳсолӣ дар як сол коркарди пахтаи маҳинахро ба 25 ҳазор тонна мерасонад, дар бар мегирад. ҶС «Чевар» корхонаи барои истеҳсоли маҳсулоти дузандагии тайёр, ҶС «Нафиса» корхонаи коркарди маҳсулоти ҷуроббарорие, ки дар айни замон асосан маҳсулоти худро ки аз нахи пахта иборат аст, истеҳсол меамоянд. ** '''Соҳаҳои барқӣ, мошинсозӣ ва металлургӣ''' — корхонаҳои азими ҷумҳурӣ ба ҳисоб мераванд. ИИВД «Текстилмаш» (истеҳсоли дастгоҳҳо ва таҷҳизот барои саноати пахтатозакунӣ, хоҷагии қишлоқ, истеҳсоли ҳисобкунакҳои газӣ, неъругоҳҳои барқии хурд ва автономӣ, васл намудани техникаи хоҷагии қишлоқ) ҶС «Тоҷиккабел» — корхонаи истеҳсли маҳсулоти кабелӣ (зиёда 40 номгӯи ва намуд сар карда, аз кабелҳои телефонӣ то кабеҳои пуриқтидори электронӣ) ҶС «Сомон-таҷҳизот» корхонаи истеҳсоли техникаи электронӣ, молҳои электрикӣ маиши, ҶС «Торгмаш» — корхонаи истеҳсоли таҷҳизот барои муассисаҳои савдо, ҶС «Заводи арматурбарорӣ» — корхонаи истеҳсоли рехти чуян, арматура. ** '''Саноати хурокворӣ ва коркардабарорӣ''': Тамоми намуди маҳсулоти хуроквориро истеҳсол менамоянд, инчунин молҳои машруботиро. Яке аз соҳаҳои калонтарин ин комбинати ширбарорӣ ва гушту консерва, заводи машруботи шаҳри Душанбе, комбинати хуроквории Тоҷикистон, корхонаҳои маҳсулоти нон «Нонпаз», қанодӣ, фабрикаи «Ширин» мебошанд. ** '''Саноати масолеҳи бинокорӣ''' — заводи сементбарории шаҳри Душанбе, заводи шифербарорӣ, заводи хишбарорӣ ва инчунин дигар корхонаҳоро, ки масолеҳи бинокорӣ конструксияи бетонӣ истеҳсол менамоянд, дар бар мегирад. ** '''Соҳаи электроэнергетикӣ''' — корхонаҳои Маркази барқу гармидиҳии Душанбе ва неругоҳҳоии барқии Варзоб — корхонаҳои коркарди электроэнергетикӣ ва гармиро дар бар мегиранд. [[8 декабр]]и [[соли 2016]] [[МБГ-2 ш. Душанбе|Маркази барқу гармидиҳии Душанбе-2]] бо иқтидори 300 МВт ва 167 Гкал гармӣ бо иштироки Президенти кишвар Эмомалӣ Раҳмон сурат гирифт. Боз ду агрегат ба кор дароварда шуд<ref name="spu">{{Cite web|url=https://tj.sputniknews.ru/country/20191128/1030299133/tajikistan-kitay-dobycha-zolota.html|title=ТЭЦ-2 на вес золота: Китай «вернёт» свои инвестиции на рудниках Таджикистана|date=2019-11-28|publisher=[[Sputnik]]|accessdate=2019-11-28}}</ref>. Иқтидори умумии нерӯгоҳи когенераторӣ ба 400 МВт расид. ** '''Саноати кимиёвии пойтахт''' — аз корхонаҳои коркардбарории масолеҳи нефтӣ ва истеҳсоли ашёи пластмассагӣ иборат аст. ** '''Саноати ҷангал, коркарди чӯб, қоғаз ва селюлоза''' — ба худ корхонаҳои истеҳсоли коркарди ҷангал, истеҳсоли ашё барои мебел, ки ба стандартҳои давлатӣ таносуб аст, дар бар мегирад. ** '''Саноати полиграфӣ''' — зиёда аз 20 коргоҳҳро дар бар гирифта, ки китоб ва дигар намуди чопи полиграфиро истеҳсол менамоянд<ref>[ http://www.dushanbe.tj/economic/industry/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20121219115946/http://www.dushanbe.tj/economic/industry/ |date=2012-12-19 }}]</ref>. ** '''Саноати коркарди маъданҳои кӯҳӣ''' — декабри соли 2020 корхонаи коркарди сангҳои ороишӣ ва худҷилои ҶДММ “Асрори санг”<ref>[https://khovar.tj/2020/12/3iftito-i-korhonai-korkardi-sang-oi-oroish-va-hud-iloi-dmm-asrori-sang-dar-sha-ri-dushanbe-bo-ishtiroki-sarvari-davlat-emomal-ra-mon// Ифтитоҳи корхонаи коркарди сангҳои ороишӣ ва худҷилои ҶДММ «Асрори санг» дар шаҳри Душанбе бо иштироки Сарвари давлат Эмомалӣ Раҳмон]</ref> ва ҶДММ “Строй комплекс” корхонаи коркарди санги хоро ва мармари “СТОУН Сервис”-ро ба истифода додаанд.<ref>[https://khovar.tj/2020/12/7prezidenti-mamlakat-emomal-ra-mon-dar-sha-ri-dushanbe-korhonai-korkardi-sangi-horo-va-marmarro-iftito-namudand/ Президенти мамлакат Эмомалӣ Раҳмон дар шаҳри Душанбе Корхонаи коркарди санги хоро ва мармарро ифтитоҳ намуданд]</ref> == Маркази илмӣ-фарҳангӣ == [[Акс:Dushanbe Presidential Palace 01.jpg|right|thumb|Қасри Миллат]] [[Акс:Здание Национальной библиотеки.JPG|right|thumb|Китобхонаи миллии Тоҷикистон]] [[Акс:Проспект Саади Ширази, г. Душанбе.jpg|right|thumb|Хиёбони Саъдӣ Шерозӣ]] [[Акс:Donishgohi agrarii Tojikiston.JPG|right|thumb|Донишгоҳи аграрии Тоҷикистон]] [[Акс:Donishgohi davlatii tibbii Tojikiston ba nomi A Sino.JPG|right|thumb|Донишгоҳи давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи А. Сино]] [[Акс:Здание Счётной палаты РТ.JPG|right|thumb|Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, собиқ китобхонаи ба номи А. Фирдавсӣ]] [[Акс:Дворец бракосочетания.JPG|right|thumb|Маркази ақди никоҳ]] [[Акс:Молодехный драматический театр.JPG|right|thumb|Театри ҷавонон ба номи М. Воҳидов]] [[Акс:Amifiteatr.jpg|right|thumb|Амфитеатр дар Душанбе]] [[Акс:Sadriddin Ayni.jpg|right|thumb|Ҳайкали нависандагон С.Айнӣ ва М. Горкий]] {{асос|Фарҳангистони улуми Тоҷикистон}} Душанбе яке аз калонтарин маркази илмӣ-фарҳангӣ ба шумор меравад. Дар [[Фарҳангистони улуми Тоҷикистон|Академияи илмҳои Тоҷикистон]], ки ба он 20 Пажӯҳишгоҳҳои илмӣ-тадқиқотӣ шомил буда, дар онҳо дар соҳаҳои физика, астрофизика, риёзиёт, зилзилашиносӣ, кимиё, геология, гастроэнтрология, зоология, ботаника, рустаниҳои физиологӣ, генетика, иқтисод, фалсафа, ҳуқуқ, таърих ва бостоншиносӣ, этнографӣ, забон ва адабиёт, шарқшиносӣ ва мероси хаттӣ тадқиқотҳо бурда мешаванд. 23 донишгоҳҳу донишкадаҳои пойтахт ҳар сол ҳазорҳо мутахассисони соҳаи гуногуни хоҷагии халқи ҷумҳуриро тайёр менамоянд. Нақши Душанбе дар рушди фарҳанг бузург аст. Устодони барҷастаи назму насри муосири тоҷик [[Садриддин Айнӣ]], [[Абулқосим Лоҳутӣ]], [[Мирзо Турсунзода]], [[Сотим Улуғзода]], [[Ҷалол Икромӣ]], [[Мирсаид Миршакар]], [[Муъмин Қаноат]], [[Боқӣ Раҳимзода]], [[Фотеҳ Ниёзӣ]], [[Лоиқ Шералӣ]] ва дигарҳо дар рушди адабиёти муосири тоҷик на танҳо дар Ватани худ, балки дар дигар мамлакатҳои Шарқу Ғарб машҳур буда, саҳми беандозае гузоштаанд<ref name="ReferenceA">{{Cite web |url=http://www.dushanbe.tj/capital/capital/ |title=нусхаи бойгонӣ |accessdate=2012-10-31 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121010152044/http://dushanbe.tj/capital/capital/ |archivedate=2012-10-10 }}</ref>. Соли [[2011]] дар Душанбе бузургтарин дар [[Осиёи Марказӣ]] [[Китобхонаи миллии Тоҷикистон]] бунёд карда шудааст, теъдоди хазинаи китобҳояш зиёда аз 6 000 000 нусхаро ташкил медиҳад. == Маориф == Тоҷикон яке аз мардумони қадими [[Осиёи Марказӣ]] мебошанд, ки фарҳанги бостонӣ ва муассисаҳои таълиму тарбияи дар замони қадим ва ибтидои асрҳои миёна ташаккулёфта (дабистон, дабиристон ва ғайра) доштанд. Дар асрҳои миёна ин низоми таълиму тарбия дар шакли мактабу мадрасаҳо, ки барои омӯзонидани шариати ислом ва дигар улуми мутадовилаи вақт роиҷ буд, амал менамуданд. Дар мактабҳо таълими ибтидоӣ ва дар мадрасаҳо таълими миёна ва олӣ марсум буд<ref name=":0" />. === Даврони шӯравӣ === Пас аз истиқрори Ҳокимияти Шӯравӣ масоили маориф, омӯзишу парвариш, сохтмони мактабҳо, муассисаҳои таҳсилоти ҳамагонӣ дар мадди аввал қарор гирифтанд. 15 марти 1921 дар Душанбе Нозироти вилоятӣ (Шуъбаи маорифи халқи Бухорои Шарқӣ) таъсис ёфт. Бо ташаббуси ин Шуъба июли 1921 Анҷумани вилоятии кормандони маориф давъат шуд. Дар ин Анҷуман камбудҳои кори мактабу маориф мавриди муҳокима қарор гирифтанд ва роҳҳои бартараф намудани онҳо муайян гардиданд<ref name=":0" />. Баъди таъсиси [[ҶМШС Тоҷикистон]] инкишофи маорифи халқ тибқи нақшаҳои муайян оғоз ёфт, шумораи мактабҳо ва шогирдон зиёд шуд<ref name=":0" />. 14 декабри 1924 дар Душанбе ба ҷойи Шуъбаи маорифи халқи Бухорои Шарқӣ Комиссариати маорифи халқ созмон дода шуд, ки сарварии онро [[Аббос Алиев]] ба уҳда дошт. Дар назди Комиссариат Шӯрои илмии давлатӣ бо сарварии шоири тавоно Абулқосим Лоҳутӣ амал мекард. Ташкили мактабҳои нави шӯравӣ, маҳви бесаводӣ, ба мактаб овардан ва бо таълим фаро гирифтани кӯдакони ятим вазифаҳои асосии Комиссариат гардиданд. Яке аз нахустин иқдомот дар кори маҳви бесаводӣ ҷорӣ намудани таълими ҳамагонии ҳатмӣ буд. Барои тайёр намудани муаллимон соли 1926 дар Душанбе техникуми омӯзгорӣ таъсис ёфт. Барои мактабҳо барномаҳои таълим, китобҳои дарсӣ ва дастурҳои методӣ мураттаб мегаштанд<ref name=":0">[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 70. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7</ref>. Соли 1926 дар Душанбе Анҷумани умумитоҷикии Шӯроҳо барпо шуд. Дар ин Анҷуман оид ба ҷорӣ намудани таҳсилоти ҳамагонии ҳатмӣ Декларатсия қабул карда шуд. Дар Декларатсияи мазкур оид ба фаро гирифтани меҳнаткашони ҶМШС Тоҷикистон ба таҳсилоти пурра, гуногунҷабҳа ва ройгон сухан мерафт. Кумитаҳои фавқулодаи маҳви бесаводӣ ва ҷамъияти ихтиёрии «Нест бод бесаводӣ» ташкил гардиданд. Аҳли ҷомеаи ҷумҳурӣ шиор-даъвати «Босавод, биомӯз бесаводро» дастгирӣ карданд. Чорабиниҳо бо номи «Ду ҳафта», «Моҳ»-и маорифи халқ, маъракаҳои маданӣ-маърифатӣ, ҷамъоварии маблағ барои маорифи халқ ва ғайра баргузор мешуданд. Сокинони Душанбе дар ҳашари сохтмони мактабҳо, синфхонаҳо, марказҳои маҳви бесаводӣ фаъолона ширкат мекарданд. Дар муддати кӯтоҳ гурӯҳҳои махсуси таълимӣ баҳри таълими меҳнаткашон ва маҳви бесаводӣ ба кор сар карданд. Пас аз ташкил ёфтани [[ҶШС Тоҷикистон]] дар рушду инкишофи маорифи халқ давраи нав оғоз ёфт<ref name=":1">[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 71. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7</ref>. ==== Мактабҳои таҳсилоти умумӣ ==== Соли хониши 1930-1931дар ҷумҳурӣ таҳсилоти умумии ибтидоӣ ҷорӣ карда шуд. Дар баробари ин шабакаи мактабҳои ҳафтсола ва миёна низ афзоиш ёфт. Ба кори сохтмон ва инкишофи мактабҳо қарорҳои Ҳизби коммунист ва Ҳукумати ҷумҳурӣ «Дар бораи ҷорӣ намудани таълими умумии ҳатмии ибтидоии бачаҳои 8-9-10-сола» (25 июли 1930; 14 августи 1930), «Дар бораи рафти таълими ибтидоии умумӣ» (21 феврали 1931), «Дар бораи мактабҳои ибтидоӣ ва миёна дар ИҶШС» (16 майи 1934), «Дар бораи сохтмони мактаб дар шаҳрҳо» (28 феврали 1935) ва ғайра такони ҷиддие шуданд. Дар миёнаи солҳои 30 садаи XX масъалаи маҳви бесаводӣ дар шаҳрҳо ба таври умумӣ ҳал гардид<ref name=":1" />. Ба сохтмон ва рушду такомули мактабҳо Ҷанги Бузурги Ватанӣ (1941—45) халал расонд. ==== Таҳсилоти миёнаи махсус ==== Солҳои 40 садаи XX дар Душанбе техникумҳои индустриалӣ, гидромелиоративӣ, тарбияи ҷисмонӣ, омӯзишгоҳи роҳи оҳан ва ғайра ифтитоҳ шуданд<ref name=":2" />. ==== Муассисаҳои олии таълимӣ ==== {{Асосӣ|Мактабҳои олии Душанбе}} Нахустин мактаби олии Тоҷикистон [[Институти давлатии педагогии Душанбе]] мебошад, ки соли 1931 таъсис ёфтааст. Дар ибтидо он се шуъба — забон ва адабиёт, педагогӣ, агробиологӣ дошт. Баъдан, солҳои 1935—1940 факултетҳои нав таъсис ёфтанд<ref name=":2">[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 72. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7</ref>. ==== Тарбияи томактабӣ ==== Аз рӯзҳои аввали таъсиси ҶМШС Тоҷикистон ва баъдан ҶШС Тоҷикистон Ҳукумат ба масоили тарбияи томактабӣ таваҷҷуҳ менамуд. Нахустин боғча барои 25 нафар кӯдак ифтитоҳ шуд. Минбаъд шумораи муассисаҳои томактабӣ ва тарбиятгирандагони онҳо афзоиш ёфт. Аз соли 1955 бунёди боғчаҳои бачагон дар назди корхонаҳои шаҳри Душанбе оғоз гардид. Соли 1955 дар назди корхонаҳо 20 боғчаи бачагон фаъолият мекард<ref name=":3" />. ==== Такмили ихтисос ==== Бо мақсади самарабахш гардидани ҷараёни таълиму тарбия, таъмини омӯзгорони муассисаҳои таълимӣ бо китобҳои дарсӣ, дастурҳои илмию педагогӣ ва методӣ 21 августи 1930 дар Душанбе Институти илмӣ-таҳқиқотии илмҳои педагогӣ таъсис ёфт. 20 январи 1935 Институти такмили ихтисоси кадрҳои соҳаи педагогика (омӯзгорӣ) ба кор шурӯъ кард. Соли 1962 он номи Институти марказии такмили ихтисоси муаллимонро гирифт. Ҳоло ин муассиса чун Институти марказии такмили ихтисоси кормандони соҳаи маориф фаъолият менамояд<ref name=":3">[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 73. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7</ref>. === Омори кунунии маориф === * Миқдори мактабҳои маълумоти олӣ — 23; дар онҳо: * Донишҷӯён, ҳазор нафар — 103,6; * Мутахассисони хатмкунанда, ҳазор нафар — 17,7; * Миқдори муассисаҳои таҳсилоти миёнаи касбӣ  — 13; дар онҳо: * Хонандагон, ҳазор нафар — 16,1; * Коргарони мутахассиси хаимкунанда, ҳазор нафар — 2,4; * Миқдори мактабҳои таҳсилоти умумӣ (рӯзона ва шабона) — 140; дар онҳо: * Хонандагон, ҳазор нафар — 180,8; * Омӯзгорон, ҳазор нафар — 7,9; * Миқдори муассисаҳои бачагонаи томактабӣ — 124; * дар онҳо кӯдакон, ҳазор нафар — 27,4<ref name="Шиносномаи шаҳр">{{Cite web|url=https://dushanbe.tj/pasport-goroda/ |title=Шиносномаи шаҳр|author=|website=www.dushanbe.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2021-04-03}}</ref> == Ёдгориҳои меъморӣ-таърихӣ == * * 1. Муҷтамаи ёдгории оштии миллӣ ва эҳёи Тоҷикистон бо ҳайкали [[Исмоили Сомонӣ]], дар майдони «Дӯстӣ»; * * 2. Ҳайкали [[Садриддин Айнӣ]]; * * 3. Ҳайкали [[Абуалӣ ибни Сино]]; * * 4. Ҳайкали [[Мирзо Турсунзода]]; * * 5. Ҳайкали А. [[Фирдавсӣ]]; * * 6. Ҳайкали В. В. Куйбишев; * * 7. Ҳайкали А. [[Рӯдакӣ]]; * * 8. Ҳайкали [[Садриддин Айнӣ]] ва Максим Горкий; * * 9. Ҳайкали [[Абулқосим Лоҳутӣ]]; * * 10. Ҳайкали [[Умари Хайём]]; * * 11. Нимпайкараи академик [[Бобоҷон Ғафуров]]; * * 12. Нимпайкараи Махатма Гандӣ; * * 13. Муҷтамаи ёдгории Иттифоқи нависандагони Ҷумҳурии Тоҷикистон («Ситораҳои Шарқ»); * * 14. Муҷтамаи нишони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон; * * 15. Муҷтамаи парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон.<ref name="Шиносномаи шаҳр"/> * == Осорхонаҳо == {{асос|Осорхонаҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон}} * [[Осорхонаи миллии Тоҷикистон]] (соли 2012 таъсис ёфтааст). * [[Осорхонаи миллии бостонии Тоҷикистон]] (2001). * [[Осорхонаи мардумшиносии АИ Тоҷикистон]] (этнографӣ) (1954). * Осорхонаи мутаҳидаи ёдгорию адабӣ, (1981 таъсис ёфтааст) * Хона-музейи [[Садриддин Айнӣ]] (1963). * [[Осорхонаи Лоҳутӣ]] (1963). * Хона-музейи Муҳаммадҷон Раҳимӣ (1968). * Хона-музейи Муҳиддин Аминзода (1974). * [[Осорхонаи Турсунзода]] — Хона-музеи [[Мирзо Турсунзода]] (1981). * [[Осорхонаи ҷумҳуриявии фарҳанги мусиқии ба номи Зиёдулло Шаҳидӣ дар Душанбе]] (1991). * [[Осорхонаи асбобҳои мусиқии ба номи Гурминҷ Завқибеков]]. * [[Осорхонаи шарафи ҷангии шаҳри Душанбе]] (1995). * [[Осорхонаи заминшиносии Тоҷикистон дар шаҳри Душанбе]] (2011). == Муассисаҳои театрӣ == (ба ҳолати 01.07.2019) * [[Театри давлатии академии драмавии ба номи А. Лоҳутӣ]], (ҷой нишаст) – 500; * [[Театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ]], (ҷойи нишаст) – 502; * [[Театри давлатии ҷавонон ба номи М. Воҳидов]], (ҷойи нишаст) – 223; * [[Театри давлатии лӯхтак]], (ҷойи нишаст) – 280; * Театри озмоишии тамошобинони ҷавон ба номи М. Қосимов, (ҷойи нишаст) – 210;<ref name="Шиносномаи шаҳр"/> == Муассисаҳои консертӣ == * [[Филармонияи давлатии Тоҷикистон|Филармонияи давлатии Тоҷикистон ба номи А. Ҷӯраев]], (ҷой нишаст) – 860; * [[Сирки давлатии Тоҷикистон]], (ҷой нишаст) – 1836. == Боғу гулгаштҳо == * [[Боғи А. Рӯдакӣ]] * [[Боғи фароғат ва истироҳати ба номи С. Айнӣ]] * [[Боғи ҳайвонот]] * [[Кӯли ҷавонон]] * [[Боғи «Ирам»]] * [[Боғи Лучоб]] * [[Боғи Ғалаба]] * [[Боғи кӯдакон (Душанбе)]] * [[Боғи ноҳияи Шоҳмансур]] * [[Гулбоғи ба номи А. Мироненко]] * [[Гулбоғи ба номи В. Куйбышев (Душанбе)]] * [[Гулбоғи «Бӯстон»]] * [[Гулгашти ба номи академикҳо Раҷабовҳо]] * [[Маҷмааи Истиқлолият ва Озодӣ]] == Нашрияҳо == Миқдори рӯзнома ва маҷалаҳои ҷумҳуриявии дар шаҳр нашршаванда: * рӯзнома — 37; * маҷалла — 37. аз ҷумла [[Маҷаллаи «Тоҷикистон»]],[[Маҷаллаи «Илм ва ҳаёт»|«Илм ва ҳаёт»]], Маҷаллаи «Бонувони Тоҷикистон», [[Маҷаллаи «Фарҳанг»|«Фарҳанг»]], [[Ҳафтаномаи «Тоҷикистон»|«Тоҷикистон»]], [[Ҳафтаномаи «Адабиёт ва санъат»|«Адабиёт ва санъат»]], [[Рӯзномаи «Ҷумҳурият»]], [[Рӯзномаи «Народная газета»|«Народная газета»]], [[Рӯзномаи «Азия-плюс»|«Азия-плюс»]], [[Рўзномаи «Паёми Душанбе»|«Паёми Душанбе»]], [[Рӯзномаи «Вечерний Душанбе»|«Вечерний Душанбе»]] [[Рӯзномаи «Нидои ранҷбар»|«Нидои ранҷбар»]] ва диг. нашр мешаванд. Дар пойтахт 3 Оҷонсиҳои иттилоотии Тоҷикистон амал карда истодаанд: [[Оҷонсии иттилоотии «СИМОНЮС»]], [[Оҷонсии иттилоотии «Азия-Плюс»]], [[АМИТ «ХОВАР»]]. == Тандурустӣ == [[Акс:Big Hospital.jpg|thumb|250px|Аз ҳама беморхонаи калонтарин дар Осиёи Маркази]] * Теъдоди беморхонаҳо — 43; * Кати беморони онҳо — 5447; * Теъдоди духтурони ҳамаи тахассусҳо, нафар — 6282; * Теъдоди муассисаҳои тиббии ёрии амбулаторӣ-дармонӣ диҳанда — 16. == Иншоотҳои варзишӣ == * Варзишгоҳҳо — 8; * Толорҳои варзишӣ — 138; * Ҳавзҳои шиноварӣ — 13; * Толорҳои теннисбозӣ — 4; * Майдонҳои футболбозӣ — 79; * Машқгоҳи тирандозӣ — 5; * Муҷтамаи майдонҳои варзишӣ — 158; * Теъдоди ҷой дар иншоотҳои асосии варзишӣ: * Варзишгоҳи Марказӣ — 24 ҳазор; * Варзишгоҳи Спитамен (Спартак) — 6 ҳазор; * Варзишгоҳи Авиатор — 2 ҳазор.<ref name="Шиносномаи шаҳр"/> == Робитаҳои байналмилалӣ == === Бародаршаҳрҳо === Айни замон шаҳри Душанбе бо шаҳрҳои зерини дунё бародаршаҳр мебошад<ref>[http://https://dushanbe.tj/pasport-goroda/ Шиносномаи шаҳр] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130711041720/http://https/ |date=2013-07-11 }} Сайти расмии Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар шаҳри Душанбе{{ref-tg}}{{ref-ru}}{{ref-en}}</ref>: * {{flagicon|Замбия}} [[Лусака]], [[Замбия]] ([[1966]]) * {{flagicon|Яман}} [[Санъо]], [[Яман]] ([[25 июн]]и [[1967]]) * {{flagicon|Тунис}} [[Монастир]], [[Тунис]] ([[24 ноябр]]и [[1967]]) * {{flagicon|Австрия}} [[Клагенфурт]], [[Австрия]] ([[1972]]) * {{flagicon|Покистон}} [[Лоҳур]], [[Покистон]] ([[15 сентябр]]и [[1976]]) * {{flagicon|ИМА}} [[Боулдер]], [[ИМА]] ([[8 май]]и [[1987]]) * {{flagicon|Афғонистон}} [[Мазори Шариф]], [[Афғонистон]] ([[13 июл]]и [[1991]]) * {{flagicon|Олмон}} [[Ройтлинген]], [[Олмон]] ([[5 октябр]]и [[1991]]) * {{flagicon|Русия}} [[Санкт-Петербург]], [[Русия]] ([[6 октябр]]и [[1991]]) * {{flagicon|Эрон}} [[Шероз]], [[Эрон]] ([[16 феврал]]и [[1992]]) * {{flagicon|Беларус}} [[Минск]], [[Беларус]] ([[21 июл]]и [[1998]]) * {{flagicon|Чин}} [[Урумчӣ]], [[Хитой]] ([[10 сентябр]]и [[1999]]) * {{flagicon|Эрон}} [[Теҳрон]], [[Эрон]] ([[12 март]]и [[2001]]) * {{flagicon|Туркия}} [[Анкара]], [[Туркия]] ([[11 декабр]]и [[2003]]) * {{flagicon|Чин}} [[Сямин]], ({{lang-zh|厦门}}) [[Чин]] ([[21 июн]]и [[2013]]) * {{flagicon|Чин}} [[Хайкоу]], [[Чин]] ([[21 август]]и [[2017]]) * {{flagicon|Чин}} [[Чиндао]], Чин, ([[25 сентябр]]и [[2018]]) Пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон — шаҳри Душанбе бо шаҳри [[Москва]]и [[Федератсияи Русия]] пайваста дар соҳаҳои тиҷоратӣ-иқтисодӣ, илмӣ-техникӣ ва фарҳангӣ ҳамкорӣ менамояд.<ref>[http://www.dushanbe.tj/external/partner-towns/ Шаҳрҳои шарик. Муносибатҳои хориҷӣ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20160403105755/http://dushanbe.tj/external/partner-towns/ |date=2016-04-03 }} Сайти расмии Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар шаҳри Душанбе{{ref-tg}}{{ref-ru}}{{ref-en}}</ref> Дар баробари ин, пойтахти Тоҷикистон аъзои фаъоли Ташкилоти умумиҷаҳонии шаҳрҳои муттаҳида ва ҳокимиятҳои маҳаллӣ (ОГМВ), Ассамблеяи байналмилалии пойтахтҳо ва бузургшаҳрҳо, Ташкилоти байналхалқии бародаршаҳрҳо (МОГП), Ташкилоти Боулдер-Душанбе бародаршаҳрҳо (БДГП) мебошад. Дар Душанбе намояндаҳои [[Созмони Милали Муттаҳид]] ва Созмони Амният ва Ҳамкорӣ дар Аврупо (САҲА), Фонди байналхалқии асъор ва дигар институтҳои байналмилалии бонуфуз, корпуси дипломатии давлатҳои хориҷӣ мустақар мебошанд. Барои саҳми беандозаи Душанбе дар таҳкими сулҳ ва арзишҳои башарӣ, ҳамфикрӣ ва ҳамрайъӣ дар ҳайёти ҳамарӯза [[4 август]]и [[соли 2004]] бо қарори [[ЮНЕСКО]] ба шаҳри Душанбе Ҷоизаи «Шаҳри Сулҳ»-и [[ЮНЕСКО]] дар минтақаи Осиё ва Уқёнуси Ором барои солҳои 2002—2003 дода шуд.<ref name="ReferenceA"/> == Донистаниҳо == * [[31 август]]и [[соли 2011]] дар шаҳри Душанбе рекорди нави ҷаҳонӣ гузошта шуд. Ин рекорди нави ҷаҳонӣ, — '''ифтитоҳи парчами баландтарини дунё, ки баландии он 165 метрро ташкил мекунад''', ба ҳисоб меравад. * Ба ифтихори 90-умин солгарди шаҳри Душанбе ҳамчун пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон, шаҳри Душанбе аз ҷониби Форуми байналмилалии «Мегаполис»-и асри XXI бо Дипломи VII-умин озмуни байналмилалии таҷрибаҳои шаҳрии шаҳрҳои ИДМ ва Иттиҳоди иқтисодии АврОсиё «Шаҳре, ки он ҷо зистан мефорад» — 2014 барои ободонӣ, рушди инфарасохтории муосири шаҳрӣ ва дар сатҳи олии ташкилӣ баргузор намудани чорабиниҳои байнидавлатии кишварҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ва Созмони Ҳамкориҳои Шанхай сарфароз гардид.<ref>{{Cite web |url=http://www.dushanbe.tj/news/870/ |title=Шаҳре, ки он ҷо зистан мефорад |accessdate=2014-11-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150327020133/http://www.dushanbe.tj/news/870/ |archivedate=2015-03-27 }}</ref> * Душанбе соли 2017 аз ҷумлаи 20 шаҳри тамошобоби қитаъаи Осиё дар маҷаллаи ''The Telegraph'' Бритианияи Кабир номбар карда шудааст.<ref>[http://www.telegraph.co.uk/travel/lists/the-least-liveable-cities-on-earth/dushanbe/ The 20 least liveable cities on Earth]</ref> == Аксҳои Душанбе == <gallery> Акс:Здание "Dushanbe-Plaza".JPG|Бинои "Dushanbe-Plaza" Акс:Здание компании Tcell.JPG|Бинои [[Tcell]] Акс:Столичные часы г. Душанбе.jpg|Соати шаҳрӣ дар хиёбони Рӯдакӣ Акс:Белая мечеть в Душанбе.jpg|Масҷиди марказии шаҳри Душанбе Акс:Вечерний Душанбе 07.jpg |Арки боғи устод Рӯдакӣ Акс:Архитектура 60-х годов.JPG|Хиёбони Рӯдакӣ. Меъмории замони шӯравӣ </gallery> == Эзоҳ == {{эзоҳ|2}} == Пайвандҳо == * Дар сайти http://www.dushanbe.tj/ метавонед донистаниҳое ба забони русӣ дар бораи шаҳри '''Душанбе''' дастрас кунед. == Нигаред == * [http://traveltotajikistan.org/cities-of-tajikistan/dushanbe Dushanbe travel guide] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20141009033605/http://traveltotajikistan.org/cities-of-tajikistan/dushanbe |date=2014-10-09 }} * [http://www.openstreetmap.org/#map=12/38.5358/68.7790 Open Street Map Душанбе] * [http://spacereal.ru/karta-dushanbe-so-sputnika/ Карта Душанбе со спутника] {{commons|Dushanbe}} {{Шаҳрҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон}} {{Тоҷикистон}} {{Пойтахтҳо Осиё}} [[Гурӯҳ:Душанбе| ]] [[Гурӯҳ:Шаҳрҳои Тоҷикистон]] 6km2zm2y2jayajgpbijmqv2ph83ex6a 1308817 1308814 2022-08-03T18:31:51Z Farorud 26988 /* Таърих */ wikitext text/x-wiki '''Душанбе''' (дар солҳои 1929—1961 '''Сталинобод''') — пойтахт ва калонтарин шаҳри [[Тоҷикистон]], ягона воҳиди маъмурӣ бо мақоми шаҳр, ки аз ноҳияҳо иборат аст. {{МА | мақом = Шаҳр | номи тоҷикӣ = Душанбе | номи аслӣ = | тасвир = Dushanbe Presidential Palace 01.jpg | кишвар = {{Парчам|Тоҷикистон}} | нишон = Coat of Arms of Dushanbe.png | парчам = | тавсифи нишон = Нишони Душанбе | тавсифи парчам = | бари нишон = | бари парчам = | ба ҷои нишон = | ба ҷои парчам = | lat_deg = 38 | lon_deg = 68 | lat_min = 34 | lat_sec = 23 | lon_min = 47 | lon_sec = 11 | CoordAddon = | CoordScale = | харитаи давлат = | харитаи минтақа = | харитаи ноҳия = | андозаи харитаи давлат = 300 | андозаи харитаи минтақа = | андозаи харитаи ноҳия = | пинҳон кардани харитаҳо = | шакли минтақа = Вилоят | минтақа = Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ | минтақа дар ҷадвал = | шакли ноҳия = | ноҳия = | ноҳия дар ҷадвал = | шакли ҷомеа = | ҷомеа = | ҷомеа дар ҷадвал = | тақсимоти дохилӣ = 4 ноҳия (Исмоили Сомонӣ, Сино, Шоҳмансур, Фирдавсӣ) | шакли роҳбарӣ = Раиси шаҳр | роҳбар = [[Рустами Эмомалӣ]] | замони таъсис = асри XVII {{!}}чоряки якуми асри XVII | ёдоварии аввал = 1676 | номҳои пешина = [[Сталинобод]] [[1929]] — [[1961]] | унвон аз = 1925 | масоҳат = | баландии маркази МА = 706 | иқлим = | забони расмӣ = тоҷикӣ | аҳолӣ = {{афзоиш}} 975000 (дар ҳудуди то соли 2021)<br> 1,193 млн (дар ҳудуди соли 2022) | соли барӯйхатгирӣ = 2022 | зичӣ = 6 400 | агломератсия = {{афзоиш}} 1&nbsp;485&nbsp;100 (2016) | ҳайати миллӣ = [[тоҷикон]] 90 %, [[ӯзбек]]ҳо 6 %, [[русҳо]] 1 % | ҳайати динӣ = [[мусалмон]]он, [[масеҳият|насрониён]] | этнохороним = душанбегӣ, душанбегиҳо | вақти минтақавӣ = +5 | коди телефон = +992 37 | нишонаи почта = 734000 | нишонаҳои почта = | коди мошинҳо = СБ, ДБ ([[1959]]—[[1991]])<br>аз [[1999]]-[[2009]] 01РТ<br>аз [[2009]]-[[2014]] 01TJ<br>аз [[2014]] 01TJ, 05TJ | шакли шиноса = | шакли шиносаи ададӣ = | шакли шиносаи 2 = | шакли шиносаи ададӣ 2 = | гурӯҳ дар Commons = Dushanbe | сайт = http://www.dushanbe.tj | забони сайт = tg | забони сайт 2 = ru | забони сайт 3 = en | забони сайт 4 = | забони сайт 5 = | add1n = | add1 = | add2n = | add2 = | add3n = | add3 = }} == Таърих == {{Ҳамчунин бубинед|Солномаи Душанбе}} Сарзамине, ки ҳамакнун шаҳри Душанбе дар он ҷой дорад, дар садаҳои миёна «'''Шумон'''» ({{lang-fa|«شومان»}}) ном доштааст ва дар роҳномаҳо ва таърихномаҳои қадим ба гунаи «'''Сумон'''» ({{lang-fa|«سومان»}}) низ навишта шудааст. Дар «Ҳудуду-л-олам мин-ал-Машриқ илал-Мағриб» омада: {{аввали иқтибос}}«Шумон шаҳрест устувор ва бабаро кӯҳ ниҳода ва гирди ӯ борае кашида ва ӯро куҳандизест бар сари кӯҳ ниҳода ва андар миёни куҳандиз чашмаи обаст бузург. Аз вай заъфарон хезад бисёр».{{охири иқтибос|сарчашма=<ref>«Ҳудуду-л-олам мин-ал-Машриқ илал-Мағриб» (соли 372 хиҷрии қамарӣ = 982 милодӣ). Вироиши доктор Манучеҳр Сутуда. Теҳрон: Китобхонаи Таҳурӣ, Ширкати офсети «Гулшан». 1983 — саҳ. 110</ref>}} Шумон дар қисмати болооби рӯди Қубодиён ва шимоли Пули Сангин ва шаҳри [[Вашгирд|Вошҷирд]] (Висагирд, акнун — [[Файзобод]]) воқеъ буд, ки ба гуфтаи Истахрӣ ба андозаи Тирмиз вусъат дошт ва ба масофати андаке дар ҷануби он қалъаи бузурги Шумон вокеъ буд. Муқаддасӣ дар «Аҳсан ал-тақосим» гӯяд:{{аввали иқтибос}}«Шумон маконе пурҷамъият ва ободу неку аст». Шарафуддин Алии Яздӣ дар «Зафарномаи Темурӣ» аз ин қалъа ба номи «Ҳисори Шодмон» ({{lang-fa|«حصار شادمان»}}) ёд карда ва ғолибан онро ба сурати мухтасар «Ҳисор» ({{lang-fa|«حصار»}}) ё «Ҳисорак» ({{lang-fa|«حصارک»}}) навишта ва имрӯз ҳам «Ҳисор» маъруф аст. {{охири иқтибос|сарчашма=<ref>''ЛеСтренж, Ги''. «Сарзаминҳои Хилофати шарқӣ». Тарҷумаи Маҳмуд Ирфон. Теҳрон: Бунгоҳи тарҷума ва нашри китоб. 1336 ҳ.ш. = 1958 м. — саҳ. 468</ref> }} Шоёни ёдоварист, ки вожаи «Ҳисор» арабӣ ва маънояш ''«диж» ва «қалъа»'' аст. Қалъае, ки ҳамакнун дар 5-километрии шимолу ғарбии шаҳри Душанбе қарор дорад, бозмонда аз ҳамон шаҳри Шумон аст, ки дар садаҳои XV—XVII м. «'''Ҳисори Шодмон'''», яъне «'''Қалъаи Шодмон'''», номида мешуд. Бар асари касрати талаффуз «Шодмон» аз он афтоду «Ҳисор» монд ва исми хос — «'''Ҳисор'''» — гашт. Дар оғози садаи XX ин [[қалъа]] тахтгоҳи беки [[Ҳисор]] Шоҳимардонқул буд ва дар заминларзаи 8 сентябри соли 1907 вайрон шуд ва аз он танҳо як дарвоза ва ду бурҷ дар миёни ду кӯҳ барҷой монда аст. Пас аз он заминларза Шоҳимардонқул ба '''қалъаи Душанбе''' кӯчид ки дар он замон маркази яке аз амлокдориҳояш буд ва аз он пас Душанбе тахтгоҳи беки Ҳисор шуд. Аз ҷойноми «Душанбе» ({{lang-fa|«دوشنبه»}}) барои нахустин бор дар китоби донишманди балхӣ Маҳмуд ибни Валӣ «Баҳр ул-аъроф фи маноқиб ал-хайр» (оғози садаи XVII м.) ва номаи хони [[Балх]] Субҳонқул Баҳодур ба шоҳи [[Империяи Русия|давлати Рус]] Фёдор Алексеевич (декабри 1676) ёд шудааст. Дар санаде бозмонда аз соли 1826 ин шаҳр «'''Душанбе-Қӯрғон'''» ({{lang-fa|«دوشنبه قورغان»}}) номида шудааст. «Қурғон» вожаи туркӣ ва маънояш «қалъа» ва «ҳисор» аст. Қалъаи Душанбе дар канораи чапи рӯди Варзоб ҷой дошта ва ҳар рӯзи душанбе дар назди он бозор баргузор мешудааст. Номи кунунии пойтахти Тоҷикистон ёдовари ҳамин бозор аст. Азбаски ин ҷойро «Душанбебозор» мегуфтанд, деҳкадае, ки бо гузашти замон дар ҷои «Душанбебозор» пайдо шуд ва он Душанбе ном гирифт. Душанбе-бозор дар қисмати чапи дарёи Варзоб ҷойгир буд. [[Соли 1924]], пас аз ташкил кардани [[Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] дар таркиби Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Ӯзбекистон, Душанбе шаҳр ва [[пойтахт]]и ҶМШС Тоҷикистон эълон гардид. === Сталинобод === [[16 октябр]]и соли [[1929]] Душанбе ба '''[[Сталинобод]]''' (бахшида ба роҳбари ҳамонвақтаи [[ИҶШС]] [[Иосиф Сталин]] (1924—1953), номаш иваз гардид. Соли [[1961]] дубора Душанбе номида шуд. Чунин иваз кардани номҳои шаҳру маҳалҳои аҳолинишин дар натиҷаи тағйир ёфтани сохти ҷамъиятиву сиёсӣ дар Тоҷикистон ба вуқуъ омадааст (Ниг: [[Рӯйхати номгузориҳои навини шаҳрҳои Тоҷикистон]]) === Ҳудуди васеъшуда === Дар қарори Ҳукумат “Дар бораи Нақшаи генералии шаҳри Душанбе”, ки ҳанўз соли 2017 қабул шуда буд, гуфта мешуд, ки домани ҳудудҳои пойтахт ба 18 ҳазор гектар то соли 2025, ба 25 ҳазор гектар то соли 2040 ва ба 30 ҳазор гектар пас аз соли 2040 васеъ карда мешавад. 19 марти соли 2020 дар ҷаласаи 22-юми даъвати панҷуми Маҷлиси миллии Маҷлиси Олӣ раиси Кумитаи МММО Муҳаммадюсуф Имомзода ин масъаларо шарҳ дода қайд намуд, ки дар асоси санади пешкашкардаи Ҳукумати ҶТ “Дар бораи пешниҳоди Маҷлиси депутатҳои халқи шаҳри Душанбе ва ноҳияи Рўдакӣ оид ба тағйир додани сарҳадҳои шаҳри Душанбе ва [[ноҳияи Рӯдакӣ]]” аз ҳисоби заминҳои [[деҳоти Чоряккорон]], [[Деҳоти Чортеппа|Чортеппа]], [[Деҳоти Сарикиштӣ|Сарикиштӣ]], [[Деҳоти Чимтеппа|Чимтеппа]], [[Деҳоти Россия|Россия]], [[Деҳоти Гулистон (н. Рӯдакӣ)|Гулистон]] ва шаҳраки [[Навобод (деҳа, н. Рӯдакӣ)|Навобод]]<nowiki/>и ноҳияи Рӯдакӣ ба қаламрави маъмурии шаҳри Душанбе беш аз 7659,25 гектар замин илова мешавад. Мувофиқи Нақшаи генералии пойтахт, васеъкунии маъмурӣ-ҳудудии асосӣ ба самти ҷануб ва қисман ба самтҳои шимол, шарқ ва ғарб пешбинӣ шудааст. Моҳи марти соли гузашта маъмурияти шаҳр барномаи рушди иҷтимоӣ-иқтисодии шаҳри Душанберо то соли 2025 тасдиқ намуд. Васеъ намудани қаламрави шаҳр яке аз бандҳои асосии ин барнома аст. Ҳудуди Душанбе, бо назардошти заминҳои ҳамроҳшудаи ноҳияи Рўдакӣ бо масоҳати 7 659,25 гектар, ҳамагӣ 20 318,25 гектарро ташкил дод (н.Сино – 6224,39, н.Фирдавсӣ – 5447,96, н. Шоҳмансур – 4888,90 ва Исмоили Сомонӣ – 3759,00 га). Аз масоҳати муқарраршудаи шаҳри Душанбе 2091,75 га заминҳои обӣ, 145,21 га боғ, 12,28 га тутзор, 2,10 га боғҳои ситрусӣ, 25,79 га чарогоҳ, 6390,85 га нуқтаҳои аҳолинишин, 5,7 га заминҳои ёрирасони шаҳрвандон, 1372.0026 га буттазорҳо, 3,7 га ботлоқзорҳо, 1436,66 га кӯлу дарёҳо, 310,2 га гузаргоҳҳои зеризаминӣ, 7227,51 га заминҳои сохтмон ва киштзор, 1235,03 га заминҳои дар кишоварзӣ истифоданашуда мебошанд. Хотиррасон мекунем, ки пештар шаҳр аз ҳисоби ноҳияҳои гирду атроф, алалхусус аз ҳисоби як қисми ноҳияи Варзоб васеъ шуда буд. Ҳудуди пойтахт қаблан беш аз 12,6 ҳазор гектарро ташкил медод ва то соли 2019 шумораи аҳолии шаҳр ба беш аз 900 ҳазор нафар расид. Ин дар ҳолест, ки ба гуфтаи коршиносон, бо назардошти муҳоҷирати дохилӣ ва мизони баланди таваллуд, шумори ҷамъияти Душанбе кайҳо аз 1 миллион нафар гузаштааст. Мувофиқи нақшаи генералӣ, шумораи аҳолии шаҳр дар марҳилаи аввал ба 1 миллиону 200 ҳазор нафар ва баъд ба 2 миллион нафар мерасад. Душанбе дар байни шаҳрҳои кишвар аз ҷиҳати зичии аҳолӣ пешсаф аст: ба ҳар километри мураббаъ ба ҳисоби миёна 6400 сокин рост меояд. Дар рафти нишасти матбуотии моҳи январи соли 2019 раиси Кумитаи меъморӣ ва сохтмони назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Ҷамшед Аҳмадзода изҳор дошт, ки дар ҳудудҳои ба Душанбе ҳамроҳшуда бунёди 19 ҳазор иншоот дар нақша аст. Мувофиқи маълумоти омор аз 1 январи соли 2021, ҳамагӣ дар ноҳияи Рўдакӣ 602 740 нафар зиндагӣ мекунад, шумори хоҷагиҳо 95 872 аст. Аз ин миқдор ба пойтахт 35767 хоҷагӣ бо 218260 нафар аҳолӣ гузаронда шуданд. Ба Душанбе аз қаламрави ҷамоати Россия 9 нуқтаи аҳолинишин, аз Чимтеппа 12, Сарикиштӣ 8 деҳа ба пуррагӣ ва 5-то қисман, Чоряккорон 2 деҳа пурра ва 6 деҳа қисман, Гулистон 5 деҳа пурра ва 1 деҳа қисман, Чортеппа 2 деҳа пурра ва 2 деҳа қисман, аз шаҳраки Навобод 2 гектар замин пайваст карда шуданд.<ref>{{Cite web|url=https://ichrptj.org/tj/blog/rudaki-ba-dushanbe-meoyad|title=Рӯдакӣ ба Душанбе меояд {{!}} ТҶ “Маркази мустақил оид ба ҳифзи ҳуқуқи инсон”|website=ichrptj.org|accessdate=2022-05-03}}</ref> == Аҳолӣ == Дар ҳудуди то соли 2021-и шаҳр: зиёда аз 975 000 нафар, дар ҳудуди соли 2022: наздики 1,2 миллион нафар, дар ҳудуди [[агломератсияи Душанбе]] — 1,5 миллион нафар. {{Асосӣ|Аҳолии Душанбе}}{{Wikidata/Population}} == Иқлим == {{Иқлими маҳаллӣ |Шаҳр_насаб=Душанбе |Сарчашма=[http://www.ucm.es/info/cif/station/ta-dusha.htm Sistema de Clasificación Bioclimática Mundial] [http://www.hko.gov.hk/wxinfo/climat/world/eng/asia/westasia/dushanbe_e.htm Hong Kong Observatory] [http://www.thermo.karelia.ru/weather/w_precips_ru_dus.shtml] | Янв_м=1.7 | Янв_м_бориш=66 | Фев_м=4.0 | Фев_м_бориш=75 | Мар_м=8.8 | Мар_м_бориш=108 | Апр_м=15.1 | Апр_м_бориш=105 | Май_м=19.7 | Май_м_бориш=66 | Июн_м=24.8 | Июн_м_бориш=6 | Июл_м=27.4 | Июл_м_бориш=3 | Авг_м=25.4 | Авг_м_бориш=1 | Сен_м=20.3 | Сен_м_бориш=3 | Окт_м=14.2 | Окт_м_бориш=31 | Ноя_м=8.6 | Ноя_м_бориш=45 | Дек_м=4.0 | Дек_м_бориш=60 | Сол_м=14.5 | Сол_м_бориш=568 | Янв_м_мин=-0.6 | Янв_м_макс=9.4 | Фев_м_мин=1.7 | Фев_м_макс=10.6 | Мар_м_мин=5.6 | Мар_м_макс=15.6 | Апр_м_мин=9.4 | Апр_м_макс=20.6 | Май_м_мин=13.3 | Май_м_макс=26.1 | Июн_м_мин=17.8 | Июн_м_макс=32.8 | Июл_м_мин=19.4 | Июл_м_макс=35.6 | Авг_м_мин=17.2 | Авг_м_макс=34.4 | Сен_м_мин=12.8 | Сен_м_макс=30.0 | Окт_м_мин=7.8 | Окт_м_макс=23.3 | Ноя_м_мин=3.3 | Ноя_м_макс=15.6 | Дек_м_мин=0.6 | Дек_м_макс=10.6 | Сол_м_мин=9.0 | Сол_м_макс=22.1 | Янв_а_макс=21.6 | Янв_а_мин=-26.6 | Фев_а_макс=23.1 | Фев_а_мин=-17.3 | Мар_а_макс=29.6 | Мар_а_мин=-13.4 | Апр_а_макс=33.8 | Апр_а_мин=-7.8 | Май_а_макс=38.8 | Май_а_мин=1.2 | Июн_а_макс=42.8 | Июн_а_мин=8.4 | Июл_а_макс=49.0 | Июл_а_мин=10.9 | Авг_а_макс=42.8 | Авг_а_мин=8.1 | Сен_а_макс=38.9 | Сен_а_мин=3.0 | Окт_а_макс=36.8 | Окт_а_мин=-4.4 | Ноя_а_макс=29.7 | Ноя_а_мин=-13.5 | Дек_а_макс=24.3 | Дек_а_мин=-19.5 | Сол_а_макс=49.0 | Сол_а_мин=-26.6 |}} == Тақсимоти маъмурӣ == {{Асосӣ|Ноҳияҳои Душанбе}} == Саноат == Душанбе ба калонтарин маркази саноатӣ табдил ёфтааст. Дар пойтахт ба миқдори 40 фисад (%) иқтидори саноатии кишвар ҷойгир буд, тақрибан 15 фисади (%) аҳолии ҷумҳурӣ зиндагӣ мекард ва чоряки маҷмӯи маҳсулоти дохилии кишварро истеҳсол мекард. Комплекси саноатии пойтахт ҳоло 230 корхонаи саноатии гуногуншаклро дар бар мегирад, ки дар он зиёда аз 19 ҳазор аҳолии пойтахт фаъолият доранд.<ref>{{Cite web |url=http://news.tj/ru/news/otgoloski-privatizatsii-ili-stolitsa-bez-zavodov |title=Отголоски приватизации, или Столица без заводов… |accessdate=2015-09-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923024828/http://news.tj/ru/news/otgoloski-privatizatsii-ili-stolitsa-bez-zavodov |archivedate=2015-09-23 }}</ref> Аз ҳаҷми умумии истеҳсоли маҳсулот 30 % молҳои сермасриф (аз ҷумла хурокворӣ) ташкил медиҳад. Маҳсулоти аз коргоҳҳои пойтахт ба фуруши беруна содиротшаванда: матоъҳои пахтагин, ресмони пахтагин, коркарди маҳсулоти ҷуроббарорӣ, маҳсулоти кабелбарорӣ, арматура ва маҳсулоти коркарди кишоварзӣ ва диг. ташкил медиҳад. Зиёда аз 10 корхонаҳои якҷоя бо ширкатҳои хориҷӣ дар Душанбе фаъолият доранд. Тақсимоти корхонаҳои истеҳсолӣ аз нуқтаи назари соҳаҳои бартарӣ дошта. ** '''Саноати сабук''' — соҳаи бештар тараққикардаи саноати комплексии пойтахт мебошад. Чунин ҳолат ба он маънидод мешавад, ки манбаи асосии ашёҳо (пахта, нахи маҳинах ва ғайра) дар дохили ҷумҳурӣ истеҳсол мешаванд. На танҳои корхонаҳои шаҳр, балки корхонаҳои бузурги ҷумҳуриро ба мисли ташкилоти истеҳсолии ҶММ «Насоҷӣ» (корхонаи бофандагӣ ва ресандагӣ), ки бо қувваи истеҳсолӣ дар як сол коркарди пахтаи маҳинахро ба 25 ҳазор тонна мерасонад, дар бар мегирад. ҶС «Чевар» корхонаи барои истеҳсоли маҳсулоти дузандагии тайёр, ҶС «Нафиса» корхонаи коркарди маҳсулоти ҷуроббарорие, ки дар айни замон асосан маҳсулоти худро ки аз нахи пахта иборат аст, истеҳсол меамоянд. ** '''Соҳаҳои барқӣ, мошинсозӣ ва металлургӣ''' — корхонаҳои азими ҷумҳурӣ ба ҳисоб мераванд. ИИВД «Текстилмаш» (истеҳсоли дастгоҳҳо ва таҷҳизот барои саноати пахтатозакунӣ, хоҷагии қишлоқ, истеҳсоли ҳисобкунакҳои газӣ, неъругоҳҳои барқии хурд ва автономӣ, васл намудани техникаи хоҷагии қишлоқ) ҶС «Тоҷиккабел» — корхонаи истеҳсли маҳсулоти кабелӣ (зиёда 40 номгӯи ва намуд сар карда, аз кабелҳои телефонӣ то кабеҳои пуриқтидори электронӣ) ҶС «Сомон-таҷҳизот» корхонаи истеҳсоли техникаи электронӣ, молҳои электрикӣ маиши, ҶС «Торгмаш» — корхонаи истеҳсоли таҷҳизот барои муассисаҳои савдо, ҶС «Заводи арматурбарорӣ» — корхонаи истеҳсоли рехти чуян, арматура. ** '''Саноати хурокворӣ ва коркардабарорӣ''': Тамоми намуди маҳсулоти хуроквориро истеҳсол менамоянд, инчунин молҳои машруботиро. Яке аз соҳаҳои калонтарин ин комбинати ширбарорӣ ва гушту консерва, заводи машруботи шаҳри Душанбе, комбинати хуроквории Тоҷикистон, корхонаҳои маҳсулоти нон «Нонпаз», қанодӣ, фабрикаи «Ширин» мебошанд. ** '''Саноати масолеҳи бинокорӣ''' — заводи сементбарории шаҳри Душанбе, заводи шифербарорӣ, заводи хишбарорӣ ва инчунин дигар корхонаҳоро, ки масолеҳи бинокорӣ конструксияи бетонӣ истеҳсол менамоянд, дар бар мегирад. ** '''Соҳаи электроэнергетикӣ''' — корхонаҳои Маркази барқу гармидиҳии Душанбе ва неругоҳҳоии барқии Варзоб — корхонаҳои коркарди электроэнергетикӣ ва гармиро дар бар мегиранд. [[8 декабр]]и [[соли 2016]] [[МБГ-2 ш. Душанбе|Маркази барқу гармидиҳии Душанбе-2]] бо иқтидори 300 МВт ва 167 Гкал гармӣ бо иштироки Президенти кишвар Эмомалӣ Раҳмон сурат гирифт. Боз ду агрегат ба кор дароварда шуд<ref name="spu">{{Cite web|url=https://tj.sputniknews.ru/country/20191128/1030299133/tajikistan-kitay-dobycha-zolota.html|title=ТЭЦ-2 на вес золота: Китай «вернёт» свои инвестиции на рудниках Таджикистана|date=2019-11-28|publisher=[[Sputnik]]|accessdate=2019-11-28}}</ref>. Иқтидори умумии нерӯгоҳи когенераторӣ ба 400 МВт расид. ** '''Саноати кимиёвии пойтахт''' — аз корхонаҳои коркардбарории масолеҳи нефтӣ ва истеҳсоли ашёи пластмассагӣ иборат аст. ** '''Саноати ҷангал, коркарди чӯб, қоғаз ва селюлоза''' — ба худ корхонаҳои истеҳсоли коркарди ҷангал, истеҳсоли ашё барои мебел, ки ба стандартҳои давлатӣ таносуб аст, дар бар мегирад. ** '''Саноати полиграфӣ''' — зиёда аз 20 коргоҳҳро дар бар гирифта, ки китоб ва дигар намуди чопи полиграфиро истеҳсол менамоянд<ref>[ http://www.dushanbe.tj/economic/industry/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20121219115946/http://www.dushanbe.tj/economic/industry/ |date=2012-12-19 }}]</ref>. ** '''Саноати коркарди маъданҳои кӯҳӣ''' — декабри соли 2020 корхонаи коркарди сангҳои ороишӣ ва худҷилои ҶДММ “Асрори санг”<ref>[https://khovar.tj/2020/12/3iftito-i-korhonai-korkardi-sang-oi-oroish-va-hud-iloi-dmm-asrori-sang-dar-sha-ri-dushanbe-bo-ishtiroki-sarvari-davlat-emomal-ra-mon// Ифтитоҳи корхонаи коркарди сангҳои ороишӣ ва худҷилои ҶДММ «Асрори санг» дар шаҳри Душанбе бо иштироки Сарвари давлат Эмомалӣ Раҳмон]</ref> ва ҶДММ “Строй комплекс” корхонаи коркарди санги хоро ва мармари “СТОУН Сервис”-ро ба истифода додаанд.<ref>[https://khovar.tj/2020/12/7prezidenti-mamlakat-emomal-ra-mon-dar-sha-ri-dushanbe-korhonai-korkardi-sangi-horo-va-marmarro-iftito-namudand/ Президенти мамлакат Эмомалӣ Раҳмон дар шаҳри Душанбе Корхонаи коркарди санги хоро ва мармарро ифтитоҳ намуданд]</ref> == Маркази илмӣ-фарҳангӣ == [[Акс:Dushanbe Presidential Palace 01.jpg|right|thumb|Қасри Миллат]] [[Акс:Здание Национальной библиотеки.JPG|right|thumb|Китобхонаи миллии Тоҷикистон]] [[Акс:Проспект Саади Ширази, г. Душанбе.jpg|right|thumb|Хиёбони Саъдӣ Шерозӣ]] [[Акс:Donishgohi agrarii Tojikiston.JPG|right|thumb|Донишгоҳи аграрии Тоҷикистон]] [[Акс:Donishgohi davlatii tibbii Tojikiston ba nomi A Sino.JPG|right|thumb|Донишгоҳи давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи А. Сино]] [[Акс:Здание Счётной палаты РТ.JPG|right|thumb|Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, собиқ китобхонаи ба номи А. Фирдавсӣ]] [[Акс:Дворец бракосочетания.JPG|right|thumb|Маркази ақди никоҳ]] [[Акс:Молодехный драматический театр.JPG|right|thumb|Театри ҷавонон ба номи М. Воҳидов]] [[Акс:Amifiteatr.jpg|right|thumb|Амфитеатр дар Душанбе]] [[Акс:Sadriddin Ayni.jpg|right|thumb|Ҳайкали нависандагон С.Айнӣ ва М. Горкий]] {{асос|Фарҳангистони улуми Тоҷикистон}} Душанбе яке аз калонтарин маркази илмӣ-фарҳангӣ ба шумор меравад. Дар [[Фарҳангистони улуми Тоҷикистон|Академияи илмҳои Тоҷикистон]], ки ба он 20 Пажӯҳишгоҳҳои илмӣ-тадқиқотӣ шомил буда, дар онҳо дар соҳаҳои физика, астрофизика, риёзиёт, зилзилашиносӣ, кимиё, геология, гастроэнтрология, зоология, ботаника, рустаниҳои физиологӣ, генетика, иқтисод, фалсафа, ҳуқуқ, таърих ва бостоншиносӣ, этнографӣ, забон ва адабиёт, шарқшиносӣ ва мероси хаттӣ тадқиқотҳо бурда мешаванд. 23 донишгоҳҳу донишкадаҳои пойтахт ҳар сол ҳазорҳо мутахассисони соҳаи гуногуни хоҷагии халқи ҷумҳуриро тайёр менамоянд. Нақши Душанбе дар рушди фарҳанг бузург аст. Устодони барҷастаи назму насри муосири тоҷик [[Садриддин Айнӣ]], [[Абулқосим Лоҳутӣ]], [[Мирзо Турсунзода]], [[Сотим Улуғзода]], [[Ҷалол Икромӣ]], [[Мирсаид Миршакар]], [[Муъмин Қаноат]], [[Боқӣ Раҳимзода]], [[Фотеҳ Ниёзӣ]], [[Лоиқ Шералӣ]] ва дигарҳо дар рушди адабиёти муосири тоҷик на танҳо дар Ватани худ, балки дар дигар мамлакатҳои Шарқу Ғарб машҳур буда, саҳми беандозае гузоштаанд<ref name="ReferenceA">{{Cite web |url=http://www.dushanbe.tj/capital/capital/ |title=нусхаи бойгонӣ |accessdate=2012-10-31 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121010152044/http://dushanbe.tj/capital/capital/ |archivedate=2012-10-10 }}</ref>. Соли [[2011]] дар Душанбе бузургтарин дар [[Осиёи Марказӣ]] [[Китобхонаи миллии Тоҷикистон]] бунёд карда шудааст, теъдоди хазинаи китобҳояш зиёда аз 6 000 000 нусхаро ташкил медиҳад. == Маориф == Тоҷикон яке аз мардумони қадими [[Осиёи Марказӣ]] мебошанд, ки фарҳанги бостонӣ ва муассисаҳои таълиму тарбияи дар замони қадим ва ибтидои асрҳои миёна ташаккулёфта (дабистон, дабиристон ва ғайра) доштанд. Дар асрҳои миёна ин низоми таълиму тарбия дар шакли мактабу мадрасаҳо, ки барои омӯзонидани шариати ислом ва дигар улуми мутадовилаи вақт роиҷ буд, амал менамуданд. Дар мактабҳо таълими ибтидоӣ ва дар мадрасаҳо таълими миёна ва олӣ марсум буд<ref name=":0" />. === Даврони шӯравӣ === Пас аз истиқрори Ҳокимияти Шӯравӣ масоили маориф, омӯзишу парвариш, сохтмони мактабҳо, муассисаҳои таҳсилоти ҳамагонӣ дар мадди аввал қарор гирифтанд. 15 марти 1921 дар Душанбе Нозироти вилоятӣ (Шуъбаи маорифи халқи Бухорои Шарқӣ) таъсис ёфт. Бо ташаббуси ин Шуъба июли 1921 Анҷумани вилоятии кормандони маориф давъат шуд. Дар ин Анҷуман камбудҳои кори мактабу маориф мавриди муҳокима қарор гирифтанд ва роҳҳои бартараф намудани онҳо муайян гардиданд<ref name=":0" />. Баъди таъсиси [[ҶМШС Тоҷикистон]] инкишофи маорифи халқ тибқи нақшаҳои муайян оғоз ёфт, шумораи мактабҳо ва шогирдон зиёд шуд<ref name=":0" />. 14 декабри 1924 дар Душанбе ба ҷойи Шуъбаи маорифи халқи Бухорои Шарқӣ Комиссариати маорифи халқ созмон дода шуд, ки сарварии онро [[Аббос Алиев]] ба уҳда дошт. Дар назди Комиссариат Шӯрои илмии давлатӣ бо сарварии шоири тавоно Абулқосим Лоҳутӣ амал мекард. Ташкили мактабҳои нави шӯравӣ, маҳви бесаводӣ, ба мактаб овардан ва бо таълим фаро гирифтани кӯдакони ятим вазифаҳои асосии Комиссариат гардиданд. Яке аз нахустин иқдомот дар кори маҳви бесаводӣ ҷорӣ намудани таълими ҳамагонии ҳатмӣ буд. Барои тайёр намудани муаллимон соли 1926 дар Душанбе техникуми омӯзгорӣ таъсис ёфт. Барои мактабҳо барномаҳои таълим, китобҳои дарсӣ ва дастурҳои методӣ мураттаб мегаштанд<ref name=":0">[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 70. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7</ref>. Соли 1926 дар Душанбе Анҷумани умумитоҷикии Шӯроҳо барпо шуд. Дар ин Анҷуман оид ба ҷорӣ намудани таҳсилоти ҳамагонии ҳатмӣ Декларатсия қабул карда шуд. Дар Декларатсияи мазкур оид ба фаро гирифтани меҳнаткашони ҶМШС Тоҷикистон ба таҳсилоти пурра, гуногунҷабҳа ва ройгон сухан мерафт. Кумитаҳои фавқулодаи маҳви бесаводӣ ва ҷамъияти ихтиёрии «Нест бод бесаводӣ» ташкил гардиданд. Аҳли ҷомеаи ҷумҳурӣ шиор-даъвати «Босавод, биомӯз бесаводро» дастгирӣ карданд. Чорабиниҳо бо номи «Ду ҳафта», «Моҳ»-и маорифи халқ, маъракаҳои маданӣ-маърифатӣ, ҷамъоварии маблағ барои маорифи халқ ва ғайра баргузор мешуданд. Сокинони Душанбе дар ҳашари сохтмони мактабҳо, синфхонаҳо, марказҳои маҳви бесаводӣ фаъолона ширкат мекарданд. Дар муддати кӯтоҳ гурӯҳҳои махсуси таълимӣ баҳри таълими меҳнаткашон ва маҳви бесаводӣ ба кор сар карданд. Пас аз ташкил ёфтани [[ҶШС Тоҷикистон]] дар рушду инкишофи маорифи халқ давраи нав оғоз ёфт<ref name=":1">[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 71. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7</ref>. ==== Мактабҳои таҳсилоти умумӣ ==== Соли хониши 1930-1931дар ҷумҳурӣ таҳсилоти умумии ибтидоӣ ҷорӣ карда шуд. Дар баробари ин шабакаи мактабҳои ҳафтсола ва миёна низ афзоиш ёфт. Ба кори сохтмон ва инкишофи мактабҳо қарорҳои Ҳизби коммунист ва Ҳукумати ҷумҳурӣ «Дар бораи ҷорӣ намудани таълими умумии ҳатмии ибтидоии бачаҳои 8-9-10-сола» (25 июли 1930; 14 августи 1930), «Дар бораи рафти таълими ибтидоии умумӣ» (21 феврали 1931), «Дар бораи мактабҳои ибтидоӣ ва миёна дар ИҶШС» (16 майи 1934), «Дар бораи сохтмони мактаб дар шаҳрҳо» (28 феврали 1935) ва ғайра такони ҷиддие шуданд. Дар миёнаи солҳои 30 садаи XX масъалаи маҳви бесаводӣ дар шаҳрҳо ба таври умумӣ ҳал гардид<ref name=":1" />. Ба сохтмон ва рушду такомули мактабҳо Ҷанги Бузурги Ватанӣ (1941—45) халал расонд. ==== Таҳсилоти миёнаи махсус ==== Солҳои 40 садаи XX дар Душанбе техникумҳои индустриалӣ, гидромелиоративӣ, тарбияи ҷисмонӣ, омӯзишгоҳи роҳи оҳан ва ғайра ифтитоҳ шуданд<ref name=":2" />. ==== Муассисаҳои олии таълимӣ ==== {{Асосӣ|Мактабҳои олии Душанбе}} Нахустин мактаби олии Тоҷикистон [[Институти давлатии педагогии Душанбе]] мебошад, ки соли 1931 таъсис ёфтааст. Дар ибтидо он се шуъба — забон ва адабиёт, педагогӣ, агробиологӣ дошт. Баъдан, солҳои 1935—1940 факултетҳои нав таъсис ёфтанд<ref name=":2">[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 72. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7</ref>. ==== Тарбияи томактабӣ ==== Аз рӯзҳои аввали таъсиси ҶМШС Тоҷикистон ва баъдан ҶШС Тоҷикистон Ҳукумат ба масоили тарбияи томактабӣ таваҷҷуҳ менамуд. Нахустин боғча барои 25 нафар кӯдак ифтитоҳ шуд. Минбаъд шумораи муассисаҳои томактабӣ ва тарбиятгирандагони онҳо афзоиш ёфт. Аз соли 1955 бунёди боғчаҳои бачагон дар назди корхонаҳои шаҳри Душанбе оғоз гардид. Соли 1955 дар назди корхонаҳо 20 боғчаи бачагон фаъолият мекард<ref name=":3" />. ==== Такмили ихтисос ==== Бо мақсади самарабахш гардидани ҷараёни таълиму тарбия, таъмини омӯзгорони муассисаҳои таълимӣ бо китобҳои дарсӣ, дастурҳои илмию педагогӣ ва методӣ 21 августи 1930 дар Душанбе Институти илмӣ-таҳқиқотии илмҳои педагогӣ таъсис ёфт. 20 январи 1935 Институти такмили ихтисоси кадрҳои соҳаи педагогика (омӯзгорӣ) ба кор шурӯъ кард. Соли 1962 он номи Институти марказии такмили ихтисоси муаллимонро гирифт. Ҳоло ин муассиса чун Институти марказии такмили ихтисоси кормандони соҳаи маориф фаъолият менамояд<ref name=":3">[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 73. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7</ref>. === Омори кунунии маориф === * Миқдори мактабҳои маълумоти олӣ — 23; дар онҳо: * Донишҷӯён, ҳазор нафар — 103,6; * Мутахассисони хатмкунанда, ҳазор нафар — 17,7; * Миқдори муассисаҳои таҳсилоти миёнаи касбӣ  — 13; дар онҳо: * Хонандагон, ҳазор нафар — 16,1; * Коргарони мутахассиси хаимкунанда, ҳазор нафар — 2,4; * Миқдори мактабҳои таҳсилоти умумӣ (рӯзона ва шабона) — 140; дар онҳо: * Хонандагон, ҳазор нафар — 180,8; * Омӯзгорон, ҳазор нафар — 7,9; * Миқдори муассисаҳои бачагонаи томактабӣ — 124; * дар онҳо кӯдакон, ҳазор нафар — 27,4<ref name="Шиносномаи шаҳр">{{Cite web|url=https://dushanbe.tj/pasport-goroda/ |title=Шиносномаи шаҳр|author=|website=www.dushanbe.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2021-04-03}}</ref> == Ёдгориҳои меъморӣ-таърихӣ == * * 1. Муҷтамаи ёдгории оштии миллӣ ва эҳёи Тоҷикистон бо ҳайкали [[Исмоили Сомонӣ]], дар майдони «Дӯстӣ»; * * 2. Ҳайкали [[Садриддин Айнӣ]]; * * 3. Ҳайкали [[Абуалӣ ибни Сино]]; * * 4. Ҳайкали [[Мирзо Турсунзода]]; * * 5. Ҳайкали А. [[Фирдавсӣ]]; * * 6. Ҳайкали В. В. Куйбишев; * * 7. Ҳайкали А. [[Рӯдакӣ]]; * * 8. Ҳайкали [[Садриддин Айнӣ]] ва Максим Горкий; * * 9. Ҳайкали [[Абулқосим Лоҳутӣ]]; * * 10. Ҳайкали [[Умари Хайём]]; * * 11. Нимпайкараи академик [[Бобоҷон Ғафуров]]; * * 12. Нимпайкараи Махатма Гандӣ; * * 13. Муҷтамаи ёдгории Иттифоқи нависандагони Ҷумҳурии Тоҷикистон («Ситораҳои Шарқ»); * * 14. Муҷтамаи нишони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон; * * 15. Муҷтамаи парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон.<ref name="Шиносномаи шаҳр"/> * == Осорхонаҳо == {{асос|Осорхонаҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон}} * [[Осорхонаи миллии Тоҷикистон]] (соли 2012 таъсис ёфтааст). * [[Осорхонаи миллии бостонии Тоҷикистон]] (2001). * [[Осорхонаи мардумшиносии АИ Тоҷикистон]] (этнографӣ) (1954). * Осорхонаи мутаҳидаи ёдгорию адабӣ, (1981 таъсис ёфтааст) * Хона-музейи [[Садриддин Айнӣ]] (1963). * [[Осорхонаи Лоҳутӣ]] (1963). * Хона-музейи Муҳаммадҷон Раҳимӣ (1968). * Хона-музейи Муҳиддин Аминзода (1974). * [[Осорхонаи Турсунзода]] — Хона-музеи [[Мирзо Турсунзода]] (1981). * [[Осорхонаи ҷумҳуриявии фарҳанги мусиқии ба номи Зиёдулло Шаҳидӣ дар Душанбе]] (1991). * [[Осорхонаи асбобҳои мусиқии ба номи Гурминҷ Завқибеков]]. * [[Осорхонаи шарафи ҷангии шаҳри Душанбе]] (1995). * [[Осорхонаи заминшиносии Тоҷикистон дар шаҳри Душанбе]] (2011). == Муассисаҳои театрӣ == (ба ҳолати 01.07.2019) * [[Театри давлатии академии драмавии ба номи А. Лоҳутӣ]], (ҷой нишаст) – 500; * [[Театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ]], (ҷойи нишаст) – 502; * [[Театри давлатии ҷавонон ба номи М. Воҳидов]], (ҷойи нишаст) – 223; * [[Театри давлатии лӯхтак]], (ҷойи нишаст) – 280; * Театри озмоишии тамошобинони ҷавон ба номи М. Қосимов, (ҷойи нишаст) – 210;<ref name="Шиносномаи шаҳр"/> == Муассисаҳои консертӣ == * [[Филармонияи давлатии Тоҷикистон|Филармонияи давлатии Тоҷикистон ба номи А. Ҷӯраев]], (ҷой нишаст) – 860; * [[Сирки давлатии Тоҷикистон]], (ҷой нишаст) – 1836. == Боғу гулгаштҳо == * [[Боғи А. Рӯдакӣ]] * [[Боғи фароғат ва истироҳати ба номи С. Айнӣ]] * [[Боғи ҳайвонот]] * [[Кӯли ҷавонон]] * [[Боғи «Ирам»]] * [[Боғи Лучоб]] * [[Боғи Ғалаба]] * [[Боғи кӯдакон (Душанбе)]] * [[Боғи ноҳияи Шоҳмансур]] * [[Гулбоғи ба номи А. Мироненко]] * [[Гулбоғи ба номи В. Куйбышев (Душанбе)]] * [[Гулбоғи «Бӯстон»]] * [[Гулгашти ба номи академикҳо Раҷабовҳо]] * [[Маҷмааи Истиқлолият ва Озодӣ]] == Нашрияҳо == Миқдори рӯзнома ва маҷалаҳои ҷумҳуриявии дар шаҳр нашршаванда: * рӯзнома — 37; * маҷалла — 37. аз ҷумла [[Маҷаллаи «Тоҷикистон»]],[[Маҷаллаи «Илм ва ҳаёт»|«Илм ва ҳаёт»]], Маҷаллаи «Бонувони Тоҷикистон», [[Маҷаллаи «Фарҳанг»|«Фарҳанг»]], [[Ҳафтаномаи «Тоҷикистон»|«Тоҷикистон»]], [[Ҳафтаномаи «Адабиёт ва санъат»|«Адабиёт ва санъат»]], [[Рӯзномаи «Ҷумҳурият»]], [[Рӯзномаи «Народная газета»|«Народная газета»]], [[Рӯзномаи «Азия-плюс»|«Азия-плюс»]], [[Рўзномаи «Паёми Душанбе»|«Паёми Душанбе»]], [[Рӯзномаи «Вечерний Душанбе»|«Вечерний Душанбе»]] [[Рӯзномаи «Нидои ранҷбар»|«Нидои ранҷбар»]] ва диг. нашр мешаванд. Дар пойтахт 3 Оҷонсиҳои иттилоотии Тоҷикистон амал карда истодаанд: [[Оҷонсии иттилоотии «СИМОНЮС»]], [[Оҷонсии иттилоотии «Азия-Плюс»]], [[АМИТ «ХОВАР»]]. == Тандурустӣ == [[Акс:Big Hospital.jpg|thumb|250px|Аз ҳама беморхонаи калонтарин дар Осиёи Маркази]] * Теъдоди беморхонаҳо — 43; * Кати беморони онҳо — 5447; * Теъдоди духтурони ҳамаи тахассусҳо, нафар — 6282; * Теъдоди муассисаҳои тиббии ёрии амбулаторӣ-дармонӣ диҳанда — 16. == Иншоотҳои варзишӣ == * Варзишгоҳҳо — 8; * Толорҳои варзишӣ — 138; * Ҳавзҳои шиноварӣ — 13; * Толорҳои теннисбозӣ — 4; * Майдонҳои футболбозӣ — 79; * Машқгоҳи тирандозӣ — 5; * Муҷтамаи майдонҳои варзишӣ — 158; * Теъдоди ҷой дар иншоотҳои асосии варзишӣ: * Варзишгоҳи Марказӣ — 24 ҳазор; * Варзишгоҳи Спитамен (Спартак) — 6 ҳазор; * Варзишгоҳи Авиатор — 2 ҳазор.<ref name="Шиносномаи шаҳр"/> == Робитаҳои байналмилалӣ == === Бародаршаҳрҳо === Айни замон шаҳри Душанбе бо шаҳрҳои зерини дунё бародаршаҳр мебошад<ref>[http://https://dushanbe.tj/pasport-goroda/ Шиносномаи шаҳр] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130711041720/http://https/ |date=2013-07-11 }} Сайти расмии Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар шаҳри Душанбе{{ref-tg}}{{ref-ru}}{{ref-en}}</ref>: * {{flagicon|Замбия}} [[Лусака]], [[Замбия]] ([[1966]]) * {{flagicon|Яман}} [[Санъо]], [[Яман]] ([[25 июн]]и [[1967]]) * {{flagicon|Тунис}} [[Монастир]], [[Тунис]] ([[24 ноябр]]и [[1967]]) * {{flagicon|Австрия}} [[Клагенфурт]], [[Австрия]] ([[1972]]) * {{flagicon|Покистон}} [[Лоҳур]], [[Покистон]] ([[15 сентябр]]и [[1976]]) * {{flagicon|ИМА}} [[Боулдер]], [[ИМА]] ([[8 май]]и [[1987]]) * {{flagicon|Афғонистон}} [[Мазори Шариф]], [[Афғонистон]] ([[13 июл]]и [[1991]]) * {{flagicon|Олмон}} [[Ройтлинген]], [[Олмон]] ([[5 октябр]]и [[1991]]) * {{flagicon|Русия}} [[Санкт-Петербург]], [[Русия]] ([[6 октябр]]и [[1991]]) * {{flagicon|Эрон}} [[Шероз]], [[Эрон]] ([[16 феврал]]и [[1992]]) * {{flagicon|Беларус}} [[Минск]], [[Беларус]] ([[21 июл]]и [[1998]]) * {{flagicon|Чин}} [[Урумчӣ]], [[Хитой]] ([[10 сентябр]]и [[1999]]) * {{flagicon|Эрон}} [[Теҳрон]], [[Эрон]] ([[12 март]]и [[2001]]) * {{flagicon|Туркия}} [[Анкара]], [[Туркия]] ([[11 декабр]]и [[2003]]) * {{flagicon|Чин}} [[Сямин]], ({{lang-zh|厦门}}) [[Чин]] ([[21 июн]]и [[2013]]) * {{flagicon|Чин}} [[Хайкоу]], [[Чин]] ([[21 август]]и [[2017]]) * {{flagicon|Чин}} [[Чиндао]], Чин, ([[25 сентябр]]и [[2018]]) Пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон — шаҳри Душанбе бо шаҳри [[Москва]]и [[Федератсияи Русия]] пайваста дар соҳаҳои тиҷоратӣ-иқтисодӣ, илмӣ-техникӣ ва фарҳангӣ ҳамкорӣ менамояд.<ref>[http://www.dushanbe.tj/external/partner-towns/ Шаҳрҳои шарик. Муносибатҳои хориҷӣ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20160403105755/http://dushanbe.tj/external/partner-towns/ |date=2016-04-03 }} Сайти расмии Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар шаҳри Душанбе{{ref-tg}}{{ref-ru}}{{ref-en}}</ref> Дар баробари ин, пойтахти Тоҷикистон аъзои фаъоли Ташкилоти умумиҷаҳонии шаҳрҳои муттаҳида ва ҳокимиятҳои маҳаллӣ (ОГМВ), Ассамблеяи байналмилалии пойтахтҳо ва бузургшаҳрҳо, Ташкилоти байналхалқии бародаршаҳрҳо (МОГП), Ташкилоти Боулдер-Душанбе бародаршаҳрҳо (БДГП) мебошад. Дар Душанбе намояндаҳои [[Созмони Милали Муттаҳид]] ва Созмони Амният ва Ҳамкорӣ дар Аврупо (САҲА), Фонди байналхалқии асъор ва дигар институтҳои байналмилалии бонуфуз, корпуси дипломатии давлатҳои хориҷӣ мустақар мебошанд. Барои саҳми беандозаи Душанбе дар таҳкими сулҳ ва арзишҳои башарӣ, ҳамфикрӣ ва ҳамрайъӣ дар ҳайёти ҳамарӯза [[4 август]]и [[соли 2004]] бо қарори [[ЮНЕСКО]] ба шаҳри Душанбе Ҷоизаи «Шаҳри Сулҳ»-и [[ЮНЕСКО]] дар минтақаи Осиё ва Уқёнуси Ором барои солҳои 2002—2003 дода шуд.<ref name="ReferenceA"/> == Донистаниҳо == * [[31 август]]и [[соли 2011]] дар шаҳри Душанбе рекорди нави ҷаҳонӣ гузошта шуд. Ин рекорди нави ҷаҳонӣ, — '''ифтитоҳи парчами баландтарини дунё, ки баландии он 165 метрро ташкил мекунад''', ба ҳисоб меравад. * Ба ифтихори 90-умин солгарди шаҳри Душанбе ҳамчун пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон, шаҳри Душанбе аз ҷониби Форуми байналмилалии «Мегаполис»-и асри XXI бо Дипломи VII-умин озмуни байналмилалии таҷрибаҳои шаҳрии шаҳрҳои ИДМ ва Иттиҳоди иқтисодии АврОсиё «Шаҳре, ки он ҷо зистан мефорад» — 2014 барои ободонӣ, рушди инфарасохтории муосири шаҳрӣ ва дар сатҳи олии ташкилӣ баргузор намудани чорабиниҳои байнидавлатии кишварҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ва Созмони Ҳамкориҳои Шанхай сарфароз гардид.<ref>{{Cite web |url=http://www.dushanbe.tj/news/870/ |title=Шаҳре, ки он ҷо зистан мефорад |accessdate=2014-11-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150327020133/http://www.dushanbe.tj/news/870/ |archivedate=2015-03-27 }}</ref> * Душанбе соли 2017 аз ҷумлаи 20 шаҳри тамошобоби қитаъаи Осиё дар маҷаллаи ''The Telegraph'' Бритианияи Кабир номбар карда шудааст.<ref>[http://www.telegraph.co.uk/travel/lists/the-least-liveable-cities-on-earth/dushanbe/ The 20 least liveable cities on Earth]</ref> == Аксҳои Душанбе == <gallery> Акс:Здание "Dushanbe-Plaza".JPG|Бинои "Dushanbe-Plaza" Акс:Здание компании Tcell.JPG|Бинои [[Tcell]] Акс:Столичные часы г. Душанбе.jpg|Соати шаҳрӣ дар хиёбони Рӯдакӣ Акс:Белая мечеть в Душанбе.jpg|Масҷиди марказии шаҳри Душанбе Акс:Вечерний Душанбе 07.jpg |Арки боғи устод Рӯдакӣ Акс:Архитектура 60-х годов.JPG|Хиёбони Рӯдакӣ. Меъмории замони шӯравӣ </gallery> == Эзоҳ == {{эзоҳ|2}} == Пайвандҳо == * Дар сайти http://www.dushanbe.tj/ метавонед донистаниҳое ба забони русӣ дар бораи шаҳри '''Душанбе''' дастрас кунед. == Нигаред == * [http://traveltotajikistan.org/cities-of-tajikistan/dushanbe Dushanbe travel guide] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20141009033605/http://traveltotajikistan.org/cities-of-tajikistan/dushanbe |date=2014-10-09 }} * [http://www.openstreetmap.org/#map=12/38.5358/68.7790 Open Street Map Душанбе] * [http://spacereal.ru/karta-dushanbe-so-sputnika/ Карта Душанбе со спутника] {{commons|Dushanbe}} {{Шаҳрҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон}} {{Тоҷикистон}} {{Пойтахтҳо Осиё}} [[Гурӯҳ:Душанбе| ]] [[Гурӯҳ:Шаҳрҳои Тоҷикистон]] 3he9ydf2q49l4ee8f6azwt5qgkzawwy 1308826 1308817 2022-08-04T05:00:58Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{МА |мақом = Шаҳр |номи тоҷикӣ = Душанбе |номи аслӣ = |тасвир = Dushanbe Presidential Palace 01.jpg |кишвар = {{Парчам|Тоҷикистон}} |нишон = Coat of Arms of Dushanbe.png |парчам = |тавсифи нишон = Нишони Душанбе |тавсифи парчам = |бари нишон = |бари парчам = |ба ҷои нишон = |ба ҷои парчам = | lat_deg = 38 | lon_deg = 68 | lat_min = 34 | lat_sec = 23 | lon_min = 47 | lon_sec = 11 |CoordAddon = |CoordScale = |харитаи давлат = |харитаи минтақа = |харитаи ноҳия = |андозаи харитаи давлат = 300 |андозаи харитаи минтақа = |андозаи харитаи ноҳия = |пинҳон кардани харитаҳо = |шакли минтақа = Вилоят |минтақа = Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ |минтақа дар ҷадвал = |шакли ноҳия = |ноҳия = |ноҳия дар ҷадвал = |шакли ҷомеа = |ҷомеа = |ҷомеа дар ҷадвал = |тақсимоти дохилӣ = 4 ноҳия (Исмоили Сомонӣ, Сино, Шоҳмансур, Фирдавсӣ) |шакли роҳбарӣ = Раиси шаҳр |роҳбар = [[Рустами Эмомалӣ]] |замони таъсис = асри XVII {{!}}чоряки якуми асри XVII |ёдоварии аввал = 1676 |номҳои пешина = [[Сталинобод]] [[1929]] — [[1961]] |унвон аз = 1925 |масоҳат = 126,6 (01.2016); 203 (02.2020) |баландии маркази МА = 706 |иқлим = |забони расмӣ = тоҷикӣ |аҳолӣ = {{афзоиш}} 975000 (дар ҳудуди то соли 2021)<br> 1,193 млн (дар ҳудуди соли 2022) |соли барӯйхатгирӣ = 2022 |зичӣ = 6 400 |агломератсия = {{афзоиш}} 1&nbsp;485&nbsp;100 (2016) |ҳайати миллӣ = [[тоҷикон]] 90 %, [[ӯзбек]]ҳо 6 %, [[русҳо]] 1 % |ҳайати динӣ = [[мусалмон]]он, [[масеҳият|насрониён]] |этнохороним = душанбегӣ, душанбегиҳо |вақти минтақавӣ = +5 |коди телефон = +992 37 |нишонаи почта = 734000 |нишонаҳои почта = |коди мошинҳо = СБ, ДБ ([[1959]]—[[1991]])<br>аз [[1999]]-[[2009]] 01РТ<br>аз [[2009]]-[[2014]] 01TJ<br>аз [[2014]] 01TJ, 05TJ |шакли шиноса = |шакли шиносаи ададӣ = |шакли шиносаи 2 = |шакли шиносаи ададӣ 2 = |гурӯҳ дар Commons = Dushanbe |сайт = http://www.dushanbe.tj |забони сайт = tg |забони сайт 2 = ru |забони сайт 3 = en |забони сайт 4 = |забони сайт 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Душанбе''' (дар солҳои 1929—1961 '''Сталинобод''') — пойтахт ва калонтарин шаҳри [[Тоҷикистон]], ягона воҳиди маъмурӣ бо мақоми шаҳр, ки аз ноҳияҳо иборат аст. == Таърих == {{Ҳамчунин бубинед|Солномаи Душанбе}} Сарзамине, ки ҳамакнун шаҳри Душанбе дар он ҷой дорад, дар садаҳои миёна «'''Шумон'''» ({{lang-fa|«شومان»}}) ном доштааст ва дар роҳномаҳо ва таърихномаҳои қадим ба гунаи «'''Сумон'''» ({{lang-fa|«سومان»}}) низ навишта шудааст. Дар «Ҳудуду-л-олам мин-ал-Машриқ илал-Мағриб» омада: {{аввали иқтибос}}«Шумон шаҳрест устувор ва бабаро кӯҳ ниҳода ва гирди ӯ борае кашида ва ӯро куҳандизест бар сари кӯҳ ниҳода ва андар миёни куҳандиз чашмаи обаст бузург. Аз вай заъфарон хезад бисёр».{{охири иқтибос|сарчашма=<ref>«Ҳудуду-л-олам мин-ал-Машриқ илал-Мағриб» (соли 372 хиҷрии қамарӣ = 982 милодӣ). Вироиши доктор Манучеҳр Сутуда. Теҳрон: Китобхонаи Таҳурӣ, Ширкати офсети «Гулшан». 1983 — саҳ. 110</ref>}} Шумон дар қисмати болооби рӯди Қубодиён ва шимоли Пули Сангин ва шаҳри [[Вашгирд|Вошҷирд]] (Висагирд, акнун — [[Файзобод]]) воқеъ буд, ки ба гуфтаи Истахрӣ ба андозаи Тирмиз вусъат дошт ва ба масофати андаке дар ҷануби он қалъаи бузурги Шумон вокеъ буд. Муқаддасӣ дар «Аҳсан ал-тақосим» гӯяд:{{аввали иқтибос}}«Шумон маконе пурҷамъият ва ободу неку аст». Шарафуддин Алии Яздӣ дар «Зафарномаи Темурӣ» аз ин қалъа ба номи «Ҳисори Шодмон» ({{lang-fa|«حصار شادمان»}}) ёд карда ва ғолибан онро ба сурати мухтасар «Ҳисор» ({{lang-fa|«حصار»}}) ё «Ҳисорак» ({{lang-fa|«حصارک»}}) навишта ва имрӯз ҳам «Ҳисор» маъруф аст. {{охири иқтибос|сарчашма=<ref>''ЛеСтренж, Ги''. «Сарзаминҳои Хилофати шарқӣ». Тарҷумаи Маҳмуд Ирфон. Теҳрон: Бунгоҳи тарҷума ва нашри китоб. 1336 ҳ.ш. = 1958 м. — саҳ. 468</ref> }} Шоёни ёдоварист, ки вожаи «Ҳисор» арабӣ ва маънояш ''«диж» ва «қалъа»'' аст. Қалъае, ки ҳамакнун дар 5-километрии шимолу ғарбии шаҳри Душанбе қарор дорад, бозмонда аз ҳамон шаҳри Шумон аст, ки дар садаҳои XV—XVII м. «'''Ҳисори Шодмон'''», яъне «'''Қалъаи Шодмон'''», номида мешуд. Бар асари касрати талаффуз «Шодмон» аз он афтоду «Ҳисор» монд ва исми хос — «'''Ҳисор'''» — гашт. Дар оғози садаи XX ин [[қалъа]] тахтгоҳи беки [[Ҳисор]] Шоҳимардонқул буд ва дар заминларзаи 8 сентябри соли 1907 вайрон шуд ва аз он танҳо як дарвоза ва ду бурҷ дар миёни ду кӯҳ барҷой монда аст. Пас аз он заминларза Шоҳимардонқул ба '''қалъаи Душанбе''' кӯчид ки дар он замон маркази яке аз амлокдориҳояш буд ва аз он пас Душанбе тахтгоҳи беки Ҳисор шуд. Аз ҷойноми «Душанбе» ({{lang-fa|«دوشنبه»}}) барои нахустин бор дар китоби донишманди балхӣ Маҳмуд ибни Валӣ «Баҳр ул-аъроф фи маноқиб ал-хайр» (оғози садаи XVII м.) ва номаи хони [[Балх]] Субҳонқул Баҳодур ба шоҳи [[Империяи Русия|давлати Рус]] Фёдор Алексеевич (декабри 1676) ёд шудааст. Дар санаде бозмонда аз соли 1826 ин шаҳр «'''Душанбе-Қӯрғон'''» ({{lang-fa|«دوشنبه قورغان»}}) номида шудааст. «Қурғон» вожаи туркӣ ва маънояш «қалъа» ва «ҳисор» аст. Қалъаи Душанбе дар канораи чапи рӯди Варзоб ҷой дошта ва ҳар рӯзи душанбе дар назди он бозор баргузор мешудааст. Номи кунунии пойтахти Тоҷикистон ёдовари ҳамин бозор аст. Азбаски ин ҷойро «Душанбебозор» мегуфтанд, деҳкадае, ки бо гузашти замон дар ҷои «Душанбебозор» пайдо шуд ва он Душанбе ном гирифт. Душанбе-бозор дар қисмати чапи дарёи Варзоб ҷойгир буд. [[Соли 1924]], пас аз ташкил кардани [[Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] дар таркиби Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Ӯзбекистон, Душанбе шаҳр ва [[пойтахт]]и ҶМШС Тоҷикистон эълон гардид. === Сталинобод === [[16 октябр]]и соли [[1929]] Душанбе ба '''[[Сталинобод]]''' (бахшида ба роҳбари ҳамонвақтаи [[ИҶШС]] [[Иосиф Сталин]] (1924—1953), номаш иваз гардид. Соли [[1961]] дубора Душанбе номида шуд. Чунин иваз кардани номҳои шаҳру маҳалҳои аҳолинишин дар натиҷаи тағйир ёфтани сохти ҷамъиятиву сиёсӣ дар Тоҷикистон ба вуқуъ омадааст (Ниг: [[Рӯйхати номгузориҳои навини шаҳрҳои Тоҷикистон]]) === Ҳудуди васеъшуда === Дар қарори Ҳукумат “Дар бораи Нақшаи генералии шаҳри Душанбе”, ки ҳанўз соли 2017 қабул шуда буд, гуфта мешуд, ки домани ҳудудҳои пойтахт ба 18 ҳазор гектар то соли 2025, ба 25 ҳазор гектар то соли 2040 ва ба 30 ҳазор гектар пас аз соли 2040 васеъ карда мешавад. 19 марти соли 2020 дар ҷаласаи 22-юми даъвати панҷуми Маҷлиси миллии Маҷлиси Олӣ раиси Кумитаи МММО Муҳаммадюсуф Имомзода ин масъаларо шарҳ дода қайд намуд, ки дар асоси санади пешкашкардаи Ҳукумати ҶТ “Дар бораи пешниҳоди Маҷлиси депутатҳои халқи шаҳри Душанбе ва ноҳияи Рўдакӣ оид ба тағйир додани сарҳадҳои шаҳри Душанбе ва [[ноҳияи Рӯдакӣ]]” аз ҳисоби заминҳои [[деҳоти Чоряккорон]], [[Деҳоти Чортеппа|Чортеппа]], [[Деҳоти Сарикиштӣ|Сарикиштӣ]], [[Деҳоти Чимтеппа|Чимтеппа]], [[Деҳоти Россия|Россия]], [[Деҳоти Гулистон (н. Рӯдакӣ)|Гулистон]] ва шаҳраки [[Навобод (деҳа, н. Рӯдакӣ)|Навобод]]<nowiki/>и ноҳияи Рӯдакӣ ба қаламрави маъмурии шаҳри Душанбе беш аз 7659,25 гектар замин илова мешавад. Мувофиқи Нақшаи генералии пойтахт, васеъкунии маъмурӣ-ҳудудии асосӣ ба самти ҷануб ва қисман ба самтҳои шимол, шарқ ва ғарб пешбинӣ шудааст. Моҳи марти соли гузашта маъмурияти шаҳр барномаи рушди иҷтимоӣ-иқтисодии шаҳри Душанберо то соли 2025 тасдиқ намуд. Васеъ намудани қаламрави шаҳр яке аз бандҳои асосии ин барнома аст. Ҳудуди Душанбе, бо назардошти заминҳои ҳамроҳшудаи ноҳияи Рўдакӣ бо масоҳати 7 659,25 гектар, ҳамагӣ 20 318,25 гектарро ташкил дод (н.Сино – 6224,39, н.Фирдавсӣ – 5447,96, н. Шоҳмансур – 4888,90 ва Исмоили Сомонӣ – 3759,00 га). Аз масоҳати муқарраршудаи шаҳри Душанбе 2091,75 га заминҳои обӣ, 145,21 га боғ, 12,28 га тутзор, 2,10 га боғҳои ситрусӣ, 25,79 га чарогоҳ, 6390,85 га нуқтаҳои аҳолинишин, 5,7 га заминҳои ёрирасони шаҳрвандон, 1372.0026 га буттазорҳо, 3,7 га ботлоқзорҳо, 1436,66 га кӯлу дарёҳо, 310,2 га гузаргоҳҳои зеризаминӣ, 7227,51 га заминҳои сохтмон ва киштзор, 1235,03 га заминҳои дар кишоварзӣ истифоданашуда мебошанд. Хотиррасон мекунем, ки пештар шаҳр аз ҳисоби ноҳияҳои гирду атроф, алалхусус аз ҳисоби як қисми ноҳияи Варзоб васеъ шуда буд. Ҳудуди пойтахт қаблан беш аз 12,6 ҳазор гектарро ташкил медод ва то соли 2019 шумораи аҳолии шаҳр ба беш аз 900 ҳазор нафар расид. Ин дар ҳолест, ки ба гуфтаи коршиносон, бо назардошти муҳоҷирати дохилӣ ва мизони баланди таваллуд, шумори ҷамъияти Душанбе кайҳо аз 1 миллион нафар гузаштааст. Мувофиқи нақшаи генералӣ, шумораи аҳолии шаҳр дар марҳилаи аввал ба 1 миллиону 200 ҳазор нафар ва баъд ба 2 миллион нафар мерасад. Душанбе дар байни шаҳрҳои кишвар аз ҷиҳати зичии аҳолӣ пешсаф аст: ба ҳар километри мураббаъ ба ҳисоби миёна 6400 сокин рост меояд. Дар рафти нишасти матбуотии моҳи январи соли 2019 раиси Кумитаи меъморӣ ва сохтмони назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Ҷамшед Аҳмадзода изҳор дошт, ки дар ҳудудҳои ба Душанбе ҳамроҳшуда бунёди 19 ҳазор иншоот дар нақша аст. Мувофиқи маълумоти омор аз 1 январи соли 2021, ҳамагӣ дар ноҳияи Рўдакӣ 602 740 нафар зиндагӣ мекунад, шумори хоҷагиҳо 95 872 аст. Аз ин миқдор ба пойтахт 35767 хоҷагӣ бо 218260 нафар аҳолӣ гузаронда шуданд. Ба Душанбе аз қаламрави ҷамоати Россия 9 нуқтаи аҳолинишин, аз Чимтеппа 12, Сарикиштӣ 8 деҳа ба пуррагӣ ва 5-то қисман, Чоряккорон 2 деҳа пурра ва 6 деҳа қисман, Гулистон 5 деҳа пурра ва 1 деҳа қисман, Чортеппа 2 деҳа пурра ва 2 деҳа қисман, аз шаҳраки Навобод 2 гектар замин пайваст карда шуданд.<ref>{{Cite web|url=https://ichrptj.org/tj/blog/rudaki-ba-dushanbe-meoyad|title=Рӯдакӣ ба Душанбе меояд {{!}} ТҶ “Маркази мустақил оид ба ҳифзи ҳуқуқи инсон”|website=ichrptj.org|accessdate=2022-05-03}}</ref> == Аҳолӣ == Дар ҳудуди то соли 2021-и шаҳр: зиёда аз 975 000 нафар, дар ҳудуди соли 2022: наздики 1,2 миллион нафар, дар ҳудуди [[агломератсияи Душанбе]] — 1,5 миллион нафар. {{Асосӣ|Аҳолии Душанбе}}{{Wikidata/Population}} == Иқлим == {{Иқлими маҳаллӣ |Шаҳр_насаб=Душанбе |Сарчашма=[http://www.ucm.es/info/cif/station/ta-dusha.htm Sistema de Clasificación Bioclimática Mundial] [http://www.hko.gov.hk/wxinfo/climat/world/eng/asia/westasia/dushanbe_e.htm Hong Kong Observatory] [http://www.thermo.karelia.ru/weather/w_precips_ru_dus.shtml] | Янв_м=1.7 | Янв_м_бориш=66 | Фев_м=4.0 | Фев_м_бориш=75 | Мар_м=8.8 | Мар_м_бориш=108 | Апр_м=15.1 | Апр_м_бориш=105 | Май_м=19.7 | Май_м_бориш=66 | Июн_м=24.8 | Июн_м_бориш=6 | Июл_м=27.4 | Июл_м_бориш=3 | Авг_м=25.4 | Авг_м_бориш=1 | Сен_м=20.3 | Сен_м_бориш=3 | Окт_м=14.2 | Окт_м_бориш=31 | Ноя_м=8.6 | Ноя_м_бориш=45 | Дек_м=4.0 | Дек_м_бориш=60 | Сол_м=14.5 | Сол_м_бориш=568 | Янв_м_мин=-0.6 | Янв_м_макс=9.4 | Фев_м_мин=1.7 | Фев_м_макс=10.6 | Мар_м_мин=5.6 | Мар_м_макс=15.6 | Апр_м_мин=9.4 | Апр_м_макс=20.6 | Май_м_мин=13.3 | Май_м_макс=26.1 | Июн_м_мин=17.8 | Июн_м_макс=32.8 | Июл_м_мин=19.4 | Июл_м_макс=35.6 | Авг_м_мин=17.2 | Авг_м_макс=34.4 | Сен_м_мин=12.8 | Сен_м_макс=30.0 | Окт_м_мин=7.8 | Окт_м_макс=23.3 | Ноя_м_мин=3.3 | Ноя_м_макс=15.6 | Дек_м_мин=0.6 | Дек_м_макс=10.6 | Сол_м_мин=9.0 | Сол_м_макс=22.1 | Янв_а_макс=21.6 | Янв_а_мин=-26.6 | Фев_а_макс=23.1 | Фев_а_мин=-17.3 | Мар_а_макс=29.6 | Мар_а_мин=-13.4 | Апр_а_макс=33.8 | Апр_а_мин=-7.8 | Май_а_макс=38.8 | Май_а_мин=1.2 | Июн_а_макс=42.8 | Июн_а_мин=8.4 | Июл_а_макс=49.0 | Июл_а_мин=10.9 | Авг_а_макс=42.8 | Авг_а_мин=8.1 | Сен_а_макс=38.9 | Сен_а_мин=3.0 | Окт_а_макс=36.8 | Окт_а_мин=-4.4 | Ноя_а_макс=29.7 | Ноя_а_мин=-13.5 | Дек_а_макс=24.3 | Дек_а_мин=-19.5 | Сол_а_макс=49.0 | Сол_а_мин=-26.6 |}} == Тақсимоти маъмурӣ == {{Асосӣ|Ноҳияҳои Душанбе}} == Саноат == Душанбе ба калонтарин маркази саноатӣ табдил ёфтааст. Дар пойтахт ба миқдори 40 фисад (%) иқтидори саноатии кишвар ҷойгир буд, тақрибан 15 фисади (%) аҳолии ҷумҳурӣ зиндагӣ мекард ва чоряки маҷмӯи маҳсулоти дохилии кишварро истеҳсол мекард. Комплекси саноатии пойтахт ҳоло 230 корхонаи саноатии гуногуншаклро дар бар мегирад, ки дар он зиёда аз 19 ҳазор аҳолии пойтахт фаъолият доранд.<ref>{{Cite web |url=http://news.tj/ru/news/otgoloski-privatizatsii-ili-stolitsa-bez-zavodov |title=Отголоски приватизации, или Столица без заводов… |accessdate=2015-09-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923024828/http://news.tj/ru/news/otgoloski-privatizatsii-ili-stolitsa-bez-zavodov |archivedate=2015-09-23 }}</ref> Аз ҳаҷми умумии истеҳсоли маҳсулот 30 % молҳои сермасриф (аз ҷумла хурокворӣ) ташкил медиҳад. Маҳсулоти аз коргоҳҳои пойтахт ба фуруши беруна содиротшаванда: матоъҳои пахтагин, ресмони пахтагин, коркарди маҳсулоти ҷуроббарорӣ, маҳсулоти кабелбарорӣ, арматура ва маҳсулоти коркарди кишоварзӣ ва диг. ташкил медиҳад. Зиёда аз 10 корхонаҳои якҷоя бо ширкатҳои хориҷӣ дар Душанбе фаъолият доранд. Тақсимоти корхонаҳои истеҳсолӣ аз нуқтаи назари соҳаҳои бартарӣ дошта. ** '''Саноати сабук''' — соҳаи бештар тараққикардаи саноати комплексии пойтахт мебошад. Чунин ҳолат ба он маънидод мешавад, ки манбаи асосии ашёҳо (пахта, нахи маҳинах ва ғайра) дар дохили ҷумҳурӣ истеҳсол мешаванд. На танҳои корхонаҳои шаҳр, балки корхонаҳои бузурги ҷумҳуриро ба мисли ташкилоти истеҳсолии ҶММ «Насоҷӣ» (корхонаи бофандагӣ ва ресандагӣ), ки бо қувваи истеҳсолӣ дар як сол коркарди пахтаи маҳинахро ба 25 ҳазор тонна мерасонад, дар бар мегирад. ҶС «Чевар» корхонаи барои истеҳсоли маҳсулоти дузандагии тайёр, ҶС «Нафиса» корхонаи коркарди маҳсулоти ҷуроббарорие, ки дар айни замон асосан маҳсулоти худро ки аз нахи пахта иборат аст, истеҳсол меамоянд. ** '''Соҳаҳои барқӣ, мошинсозӣ ва металлургӣ''' — корхонаҳои азими ҷумҳурӣ ба ҳисоб мераванд. ИИВД «Текстилмаш» (истеҳсоли дастгоҳҳо ва таҷҳизот барои саноати пахтатозакунӣ, хоҷагии қишлоқ, истеҳсоли ҳисобкунакҳои газӣ, неъругоҳҳои барқии хурд ва автономӣ, васл намудани техникаи хоҷагии қишлоқ) ҶС «Тоҷиккабел» — корхонаи истеҳсли маҳсулоти кабелӣ (зиёда 40 номгӯи ва намуд сар карда, аз кабелҳои телефонӣ то кабеҳои пуриқтидори электронӣ) ҶС «Сомон-таҷҳизот» корхонаи истеҳсоли техникаи электронӣ, молҳои электрикӣ маиши, ҶС «Торгмаш» — корхонаи истеҳсоли таҷҳизот барои муассисаҳои савдо, ҶС «Заводи арматурбарорӣ» — корхонаи истеҳсоли рехти чуян, арматура. ** '''Саноати хурокворӣ ва коркардабарорӣ''': Тамоми намуди маҳсулоти хуроквориро истеҳсол менамоянд, инчунин молҳои машруботиро. Яке аз соҳаҳои калонтарин ин комбинати ширбарорӣ ва гушту консерва, заводи машруботи шаҳри Душанбе, комбинати хуроквории Тоҷикистон, корхонаҳои маҳсулоти нон «Нонпаз», қанодӣ, фабрикаи «Ширин» мебошанд. ** '''Саноати масолеҳи бинокорӣ''' — заводи сементбарории шаҳри Душанбе, заводи шифербарорӣ, заводи хишбарорӣ ва инчунин дигар корхонаҳоро, ки масолеҳи бинокорӣ конструксияи бетонӣ истеҳсол менамоянд, дар бар мегирад. ** '''Соҳаи электроэнергетикӣ''' — корхонаҳои Маркази барқу гармидиҳии Душанбе ва неругоҳҳоии барқии Варзоб — корхонаҳои коркарди электроэнергетикӣ ва гармиро дар бар мегиранд. [[8 декабр]]и [[соли 2016]] [[МБГ-2 ш. Душанбе|Маркази барқу гармидиҳии Душанбе-2]] бо иқтидори 300 МВт ва 167 Гкал гармӣ бо иштироки Президенти кишвар Эмомалӣ Раҳмон сурат гирифт. Боз ду агрегат ба кор дароварда шуд<ref name="spu">{{Cite web|url=https://tj.sputniknews.ru/country/20191128/1030299133/tajikistan-kitay-dobycha-zolota.html|title=ТЭЦ-2 на вес золота: Китай «вернёт» свои инвестиции на рудниках Таджикистана|date=2019-11-28|publisher=[[Sputnik]]|accessdate=2019-11-28}}</ref>. Иқтидори умумии нерӯгоҳи когенераторӣ ба 400 МВт расид. ** '''Саноати кимиёвии пойтахт''' — аз корхонаҳои коркардбарории масолеҳи нефтӣ ва истеҳсоли ашёи пластмассагӣ иборат аст. ** '''Саноати ҷангал, коркарди чӯб, қоғаз ва селюлоза''' — ба худ корхонаҳои истеҳсоли коркарди ҷангал, истеҳсоли ашё барои мебел, ки ба стандартҳои давлатӣ таносуб аст, дар бар мегирад. ** '''Саноати полиграфӣ''' — зиёда аз 20 коргоҳҳро дар бар гирифта, ки китоб ва дигар намуди чопи полиграфиро истеҳсол менамоянд<ref>[ http://www.dushanbe.tj/economic/industry/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20121219115946/http://www.dushanbe.tj/economic/industry/ |date=2012-12-19 }}]</ref>. ** '''Саноати коркарди маъданҳои кӯҳӣ''' — декабри соли 2020 корхонаи коркарди сангҳои ороишӣ ва худҷилои ҶДММ “Асрори санг”<ref>[https://khovar.tj/2020/12/3iftito-i-korhonai-korkardi-sang-oi-oroish-va-hud-iloi-dmm-asrori-sang-dar-sha-ri-dushanbe-bo-ishtiroki-sarvari-davlat-emomal-ra-mon// Ифтитоҳи корхонаи коркарди сангҳои ороишӣ ва худҷилои ҶДММ «Асрори санг» дар шаҳри Душанбе бо иштироки Сарвари давлат Эмомалӣ Раҳмон]</ref> ва ҶДММ “Строй комплекс” корхонаи коркарди санги хоро ва мармари “СТОУН Сервис”-ро ба истифода додаанд.<ref>[https://khovar.tj/2020/12/7prezidenti-mamlakat-emomal-ra-mon-dar-sha-ri-dushanbe-korhonai-korkardi-sangi-horo-va-marmarro-iftito-namudand/ Президенти мамлакат Эмомалӣ Раҳмон дар шаҳри Душанбе Корхонаи коркарди санги хоро ва мармарро ифтитоҳ намуданд]</ref> == Маркази илмӣ-фарҳангӣ == [[Акс:Dushanbe Presidential Palace 01.jpg|right|thumb|Қасри Миллат]] [[Акс:Здание Национальной библиотеки.JPG|right|thumb|Китобхонаи миллии Тоҷикистон]] [[Акс:Проспект Саади Ширази, г. Душанбе.jpg|right|thumb|Хиёбони Саъдӣ Шерозӣ]] [[Акс:Donishgohi agrarii Tojikiston.JPG|right|thumb|Донишгоҳи аграрии Тоҷикистон]] [[Акс:Donishgohi davlatii tibbii Tojikiston ba nomi A Sino.JPG|right|thumb|Донишгоҳи давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи А. Сино]] [[Акс:Здание Счётной палаты РТ.JPG|right|thumb|Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, собиқ китобхонаи ба номи А. Фирдавсӣ]] [[Акс:Дворец бракосочетания.JPG|right|thumb|Маркази ақди никоҳ]] [[Акс:Молодехный драматический театр.JPG|right|thumb|Театри ҷавонон ба номи М. Воҳидов]] [[Акс:Amifiteatr.jpg|right|thumb|Амфитеатр дар Душанбе]] [[Акс:Sadriddin Ayni.jpg|right|thumb|Ҳайкали нависандагон С.Айнӣ ва М. Горкий]] {{асос|Фарҳангистони улуми Тоҷикистон}} Душанбе яке аз калонтарин маркази илмӣ-фарҳангӣ ба шумор меравад. Дар [[Фарҳангистони улуми Тоҷикистон|Академияи илмҳои Тоҷикистон]], ки ба он 20 Пажӯҳишгоҳҳои илмӣ-тадқиқотӣ шомил буда, дар онҳо дар соҳаҳои физика, астрофизика, риёзиёт, зилзилашиносӣ, кимиё, геология, гастроэнтрология, зоология, ботаника, рустаниҳои физиологӣ, генетика, иқтисод, фалсафа, ҳуқуқ, таърих ва бостоншиносӣ, этнографӣ, забон ва адабиёт, шарқшиносӣ ва мероси хаттӣ тадқиқотҳо бурда мешаванд. 23 донишгоҳҳу донишкадаҳои пойтахт ҳар сол ҳазорҳо мутахассисони соҳаи гуногуни хоҷагии халқи ҷумҳуриро тайёр менамоянд. Нақши Душанбе дар рушди фарҳанг бузург аст. Устодони барҷастаи назму насри муосири тоҷик [[Садриддин Айнӣ]], [[Абулқосим Лоҳутӣ]], [[Мирзо Турсунзода]], [[Сотим Улуғзода]], [[Ҷалол Икромӣ]], [[Мирсаид Миршакар]], [[Муъмин Қаноат]], [[Боқӣ Раҳимзода]], [[Фотеҳ Ниёзӣ]], [[Лоиқ Шералӣ]] ва дигарҳо дар рушди адабиёти муосири тоҷик на танҳо дар Ватани худ, балки дар дигар мамлакатҳои Шарқу Ғарб машҳур буда, саҳми беандозае гузоштаанд<ref name="ReferenceA">{{Cite web |url=http://www.dushanbe.tj/capital/capital/ |title=нусхаи бойгонӣ |accessdate=2012-10-31 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121010152044/http://dushanbe.tj/capital/capital/ |archivedate=2012-10-10 }}</ref>. Соли [[2011]] дар Душанбе бузургтарин дар [[Осиёи Марказӣ]] [[Китобхонаи миллии Тоҷикистон]] бунёд карда шудааст, теъдоди хазинаи китобҳояш зиёда аз 6 000 000 нусхаро ташкил медиҳад. == Маориф == Тоҷикон яке аз мардумони қадими [[Осиёи Марказӣ]] мебошанд, ки фарҳанги бостонӣ ва муассисаҳои таълиму тарбияи дар замони қадим ва ибтидои асрҳои миёна ташаккулёфта (дабистон, дабиристон ва ғайра) доштанд. Дар асрҳои миёна ин низоми таълиму тарбия дар шакли мактабу мадрасаҳо, ки барои омӯзонидани шариати ислом ва дигар улуми мутадовилаи вақт роиҷ буд, амал менамуданд. Дар мактабҳо таълими ибтидоӣ ва дар мадрасаҳо таълими миёна ва олӣ марсум буд<ref name=":0" />. === Даврони шӯравӣ === Пас аз истиқрори Ҳокимияти Шӯравӣ масоили маориф, омӯзишу парвариш, сохтмони мактабҳо, муассисаҳои таҳсилоти ҳамагонӣ дар мадди аввал қарор гирифтанд. 15 марти 1921 дар Душанбе Нозироти вилоятӣ (Шуъбаи маорифи халқи Бухорои Шарқӣ) таъсис ёфт. Бо ташаббуси ин Шуъба июли 1921 Анҷумани вилоятии кормандони маориф давъат шуд. Дар ин Анҷуман камбудҳои кори мактабу маориф мавриди муҳокима қарор гирифтанд ва роҳҳои бартараф намудани онҳо муайян гардиданд<ref name=":0" />. Баъди таъсиси [[ҶМШС Тоҷикистон]] инкишофи маорифи халқ тибқи нақшаҳои муайян оғоз ёфт, шумораи мактабҳо ва шогирдон зиёд шуд<ref name=":0" />. 14 декабри 1924 дар Душанбе ба ҷойи Шуъбаи маорифи халқи Бухорои Шарқӣ Комиссариати маорифи халқ созмон дода шуд, ки сарварии онро [[Аббос Алиев]] ба уҳда дошт. Дар назди Комиссариат Шӯрои илмии давлатӣ бо сарварии шоири тавоно Абулқосим Лоҳутӣ амал мекард. Ташкили мактабҳои нави шӯравӣ, маҳви бесаводӣ, ба мактаб овардан ва бо таълим фаро гирифтани кӯдакони ятим вазифаҳои асосии Комиссариат гардиданд. Яке аз нахустин иқдомот дар кори маҳви бесаводӣ ҷорӣ намудани таълими ҳамагонии ҳатмӣ буд. Барои тайёр намудани муаллимон соли 1926 дар Душанбе техникуми омӯзгорӣ таъсис ёфт. Барои мактабҳо барномаҳои таълим, китобҳои дарсӣ ва дастурҳои методӣ мураттаб мегаштанд<ref name=":0">[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 70. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7</ref>. Соли 1926 дар Душанбе Анҷумани умумитоҷикии Шӯроҳо барпо шуд. Дар ин Анҷуман оид ба ҷорӣ намудани таҳсилоти ҳамагонии ҳатмӣ Декларатсия қабул карда шуд. Дар Декларатсияи мазкур оид ба фаро гирифтани меҳнаткашони ҶМШС Тоҷикистон ба таҳсилоти пурра, гуногунҷабҳа ва ройгон сухан мерафт. Кумитаҳои фавқулодаи маҳви бесаводӣ ва ҷамъияти ихтиёрии «Нест бод бесаводӣ» ташкил гардиданд. Аҳли ҷомеаи ҷумҳурӣ шиор-даъвати «Босавод, биомӯз бесаводро» дастгирӣ карданд. Чорабиниҳо бо номи «Ду ҳафта», «Моҳ»-и маорифи халқ, маъракаҳои маданӣ-маърифатӣ, ҷамъоварии маблағ барои маорифи халқ ва ғайра баргузор мешуданд. Сокинони Душанбе дар ҳашари сохтмони мактабҳо, синфхонаҳо, марказҳои маҳви бесаводӣ фаъолона ширкат мекарданд. Дар муддати кӯтоҳ гурӯҳҳои махсуси таълимӣ баҳри таълими меҳнаткашон ва маҳви бесаводӣ ба кор сар карданд. Пас аз ташкил ёфтани [[ҶШС Тоҷикистон]] дар рушду инкишофи маорифи халқ давраи нав оғоз ёфт<ref name=":1">[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 71. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7</ref>. ==== Мактабҳои таҳсилоти умумӣ ==== Соли хониши 1930-1931дар ҷумҳурӣ таҳсилоти умумии ибтидоӣ ҷорӣ карда шуд. Дар баробари ин шабакаи мактабҳои ҳафтсола ва миёна низ афзоиш ёфт. Ба кори сохтмон ва инкишофи мактабҳо қарорҳои Ҳизби коммунист ва Ҳукумати ҷумҳурӣ «Дар бораи ҷорӣ намудани таълими умумии ҳатмии ибтидоии бачаҳои 8-9-10-сола» (25 июли 1930; 14 августи 1930), «Дар бораи рафти таълими ибтидоии умумӣ» (21 феврали 1931), «Дар бораи мактабҳои ибтидоӣ ва миёна дар ИҶШС» (16 майи 1934), «Дар бораи сохтмони мактаб дар шаҳрҳо» (28 феврали 1935) ва ғайра такони ҷиддие шуданд. Дар миёнаи солҳои 30 садаи XX масъалаи маҳви бесаводӣ дар шаҳрҳо ба таври умумӣ ҳал гардид<ref name=":1" />. Ба сохтмон ва рушду такомули мактабҳо Ҷанги Бузурги Ватанӣ (1941—45) халал расонд. ==== Таҳсилоти миёнаи махсус ==== Солҳои 40 садаи XX дар Душанбе техникумҳои индустриалӣ, гидромелиоративӣ, тарбияи ҷисмонӣ, омӯзишгоҳи роҳи оҳан ва ғайра ифтитоҳ шуданд<ref name=":2" />. ==== Муассисаҳои олии таълимӣ ==== {{Асосӣ|Мактабҳои олии Душанбе}} Нахустин мактаби олии Тоҷикистон [[Институти давлатии педагогии Душанбе]] мебошад, ки соли 1931 таъсис ёфтааст. Дар ибтидо он се шуъба — забон ва адабиёт, педагогӣ, агробиологӣ дошт. Баъдан, солҳои 1935—1940 факултетҳои нав таъсис ёфтанд<ref name=":2">[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 72. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7</ref>. ==== Тарбияи томактабӣ ==== Аз рӯзҳои аввали таъсиси ҶМШС Тоҷикистон ва баъдан ҶШС Тоҷикистон Ҳукумат ба масоили тарбияи томактабӣ таваҷҷуҳ менамуд. Нахустин боғча барои 25 нафар кӯдак ифтитоҳ шуд. Минбаъд шумораи муассисаҳои томактабӣ ва тарбиятгирандагони онҳо афзоиш ёфт. Аз соли 1955 бунёди боғчаҳои бачагон дар назди корхонаҳои шаҳри Душанбе оғоз гардид. Соли 1955 дар назди корхонаҳо 20 боғчаи бачагон фаъолият мекард<ref name=":3" />. ==== Такмили ихтисос ==== Бо мақсади самарабахш гардидани ҷараёни таълиму тарбия, таъмини омӯзгорони муассисаҳои таълимӣ бо китобҳои дарсӣ, дастурҳои илмию педагогӣ ва методӣ 21 августи 1930 дар Душанбе Институти илмӣ-таҳқиқотии илмҳои педагогӣ таъсис ёфт. 20 январи 1935 Институти такмили ихтисоси кадрҳои соҳаи педагогика (омӯзгорӣ) ба кор шурӯъ кард. Соли 1962 он номи Институти марказии такмили ихтисоси муаллимонро гирифт. Ҳоло ин муассиса чун Институти марказии такмили ихтисоси кормандони соҳаи маориф фаъолият менамояд<ref name=":3">[[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 73. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7</ref>. === Омори кунунии маориф === * Миқдори мактабҳои маълумоти олӣ — 23; дар онҳо: * Донишҷӯён, ҳазор нафар — 103,6; * Мутахассисони хатмкунанда, ҳазор нафар — 17,7; * Миқдори муассисаҳои таҳсилоти миёнаи касбӣ  — 13; дар онҳо: * Хонандагон, ҳазор нафар — 16,1; * Коргарони мутахассиси хаимкунанда, ҳазор нафар — 2,4; * Миқдори мактабҳои таҳсилоти умумӣ (рӯзона ва шабона) — 140; дар онҳо: * Хонандагон, ҳазор нафар — 180,8; * Омӯзгорон, ҳазор нафар — 7,9; * Миқдори муассисаҳои бачагонаи томактабӣ — 124; * дар онҳо кӯдакон, ҳазор нафар — 27,4<ref name="Шиносномаи шаҳр">{{Cite web|url=https://dushanbe.tj/pasport-goroda/ |title=Шиносномаи шаҳр|author=|website=www.dushanbe.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2021-04-03}}</ref> == Ёдгориҳои меъморӣ-таърихӣ == * * 1. Муҷтамаи ёдгории оштии миллӣ ва эҳёи Тоҷикистон бо ҳайкали [[Исмоили Сомонӣ]], дар майдони «Дӯстӣ»; * * 2. Ҳайкали [[Садриддин Айнӣ]]; * * 3. Ҳайкали [[Абуалӣ ибни Сино]]; * * 4. Ҳайкали [[Мирзо Турсунзода]]; * * 5. Ҳайкали А. [[Фирдавсӣ]]; * * 6. Ҳайкали В. В. Куйбишев; * * 7. Ҳайкали А. [[Рӯдакӣ]]; * * 8. Ҳайкали [[Садриддин Айнӣ]] ва Максим Горкий; * * 9. Ҳайкали [[Абулқосим Лоҳутӣ]]; * * 10. Ҳайкали [[Умари Хайём]]; * * 11. Нимпайкараи академик [[Бобоҷон Ғафуров]]; * * 12. Нимпайкараи Махатма Гандӣ; * * 13. Муҷтамаи ёдгории Иттифоқи нависандагони Ҷумҳурии Тоҷикистон («Ситораҳои Шарқ»); * * 14. Муҷтамаи нишони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон; * * 15. Муҷтамаи парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон.<ref name="Шиносномаи шаҳр"/> * == Осорхонаҳо == {{асос|Осорхонаҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон}} * [[Осорхонаи миллии Тоҷикистон]] (соли 2012 таъсис ёфтааст). * [[Осорхонаи миллии бостонии Тоҷикистон]] (2001). * [[Осорхонаи мардумшиносии АИ Тоҷикистон]] (этнографӣ) (1954). * Осорхонаи мутаҳидаи ёдгорию адабӣ, (1981 таъсис ёфтааст) * Хона-музейи [[Садриддин Айнӣ]] (1963). * [[Осорхонаи Лоҳутӣ]] (1963). * Хона-музейи Муҳаммадҷон Раҳимӣ (1968). * Хона-музейи Муҳиддин Аминзода (1974). * [[Осорхонаи Турсунзода]] — Хона-музеи [[Мирзо Турсунзода]] (1981). * [[Осорхонаи ҷумҳуриявии фарҳанги мусиқии ба номи Зиёдулло Шаҳидӣ дар Душанбе]] (1991). * [[Осорхонаи асбобҳои мусиқии ба номи Гурминҷ Завқибеков]]. * [[Осорхонаи шарафи ҷангии шаҳри Душанбе]] (1995). * [[Осорхонаи заминшиносии Тоҷикистон дар шаҳри Душанбе]] (2011). == Муассисаҳои театрӣ == (ба ҳолати 01.07.2019) * [[Театри давлатии академии драмавии ба номи А. Лоҳутӣ]], (ҷой нишаст) – 500; * [[Театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ]], (ҷойи нишаст) – 502; * [[Театри давлатии ҷавонон ба номи М. Воҳидов]], (ҷойи нишаст) – 223; * [[Театри давлатии лӯхтак]], (ҷойи нишаст) – 280; * Театри озмоишии тамошобинони ҷавон ба номи М. Қосимов, (ҷойи нишаст) – 210;<ref name="Шиносномаи шаҳр"/> == Муассисаҳои консертӣ == * [[Филармонияи давлатии Тоҷикистон|Филармонияи давлатии Тоҷикистон ба номи А. Ҷӯраев]], (ҷой нишаст) – 860; * [[Сирки давлатии Тоҷикистон]], (ҷой нишаст) – 1836. == Боғу гулгаштҳо == * [[Боғи А. Рӯдакӣ]] * [[Боғи фароғат ва истироҳати ба номи С. Айнӣ]] * [[Боғи ҳайвонот]] * [[Кӯли ҷавонон]] * [[Боғи «Ирам»]] * [[Боғи Лучоб]] * [[Боғи Ғалаба]] * [[Боғи кӯдакон (Душанбе)]] * [[Боғи ноҳияи Шоҳмансур]] * [[Гулбоғи ба номи А. Мироненко]] * [[Гулбоғи ба номи В. Куйбышев (Душанбе)]] * [[Гулбоғи «Бӯстон»]] * [[Гулгашти ба номи академикҳо Раҷабовҳо]] * [[Маҷмааи Истиқлолият ва Озодӣ]] == Нашрияҳо == Миқдори рӯзнома ва маҷалаҳои ҷумҳуриявии дар шаҳр нашршаванда: * рӯзнома — 37; * маҷалла — 37. аз ҷумла [[Маҷаллаи «Тоҷикистон»]],[[Маҷаллаи «Илм ва ҳаёт»|«Илм ва ҳаёт»]], Маҷаллаи «Бонувони Тоҷикистон», [[Маҷаллаи «Фарҳанг»|«Фарҳанг»]], [[Ҳафтаномаи «Тоҷикистон»|«Тоҷикистон»]], [[Ҳафтаномаи «Адабиёт ва санъат»|«Адабиёт ва санъат»]], [[Рӯзномаи «Ҷумҳурият»]], [[Рӯзномаи «Народная газета»|«Народная газета»]], [[Рӯзномаи «Азия-плюс»|«Азия-плюс»]], [[Рўзномаи «Паёми Душанбе»|«Паёми Душанбе»]], [[Рӯзномаи «Вечерний Душанбе»|«Вечерний Душанбе»]] [[Рӯзномаи «Нидои ранҷбар»|«Нидои ранҷбар»]] ва диг. нашр мешаванд. Дар пойтахт 3 Оҷонсиҳои иттилоотии Тоҷикистон амал карда истодаанд: [[Оҷонсии иттилоотии «СИМОНЮС»]], [[Оҷонсии иттилоотии «Азия-Плюс»]], [[АМИТ «ХОВАР»]]. == Тандурустӣ == [[Акс:Big Hospital.jpg|thumb|250px|Аз ҳама беморхонаи калонтарин дар Осиёи Маркази]] * Теъдоди беморхонаҳо — 43; * Кати беморони онҳо — 5447; * Теъдоди духтурони ҳамаи тахассусҳо, нафар — 6282; * Теъдоди муассисаҳои тиббии ёрии амбулаторӣ-дармонӣ диҳанда — 16. == Иншоотҳои варзишӣ == * Варзишгоҳҳо — 8; * Толорҳои варзишӣ — 138; * Ҳавзҳои шиноварӣ — 13; * Толорҳои теннисбозӣ — 4; * Майдонҳои футболбозӣ — 79; * Машқгоҳи тирандозӣ — 5; * Муҷтамаи майдонҳои варзишӣ — 158; * Теъдоди ҷой дар иншоотҳои асосии варзишӣ: * Варзишгоҳи Марказӣ — 24 ҳазор; * Варзишгоҳи Спитамен (Спартак) — 6 ҳазор; * Варзишгоҳи Авиатор — 2 ҳазор.<ref name="Шиносномаи шаҳр"/> == Робитаҳои байналмилалӣ == === Бародаршаҳрҳо === Айни замон шаҳри Душанбе бо шаҳрҳои зерини дунё бародаршаҳр мебошад<ref>[http://https://dushanbe.tj/pasport-goroda/ Шиносномаи шаҳр] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130711041720/http://https/ |date=2013-07-11 }} Сайти расмии Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар шаҳри Душанбе{{ref-tg}}{{ref-ru}}{{ref-en}}</ref>: * {{flagicon|Замбия}} [[Лусака]], [[Замбия]] ([[1966]]) * {{flagicon|Яман}} [[Санъо]], [[Яман]] ([[25 июн]]и [[1967]]) * {{flagicon|Тунис}} [[Монастир]], [[Тунис]] ([[24 ноябр]]и [[1967]]) * {{flagicon|Австрия}} [[Клагенфурт]], [[Австрия]] ([[1972]]) * {{flagicon|Покистон}} [[Лоҳур]], [[Покистон]] ([[15 сентябр]]и [[1976]]) * {{flagicon|ИМА}} [[Боулдер]], [[ИМА]] ([[8 май]]и [[1987]]) * {{flagicon|Афғонистон}} [[Мазори Шариф]], [[Афғонистон]] ([[13 июл]]и [[1991]]) * {{flagicon|Олмон}} [[Ройтлинген]], [[Олмон]] ([[5 октябр]]и [[1991]]) * {{flagicon|Русия}} [[Санкт-Петербург]], [[Русия]] ([[6 октябр]]и [[1991]]) * {{flagicon|Эрон}} [[Шероз]], [[Эрон]] ([[16 феврал]]и [[1992]]) * {{flagicon|Беларус}} [[Минск]], [[Беларус]] ([[21 июл]]и [[1998]]) * {{flagicon|Чин}} [[Урумчӣ]], [[Хитой]] ([[10 сентябр]]и [[1999]]) * {{flagicon|Эрон}} [[Теҳрон]], [[Эрон]] ([[12 март]]и [[2001]]) * {{flagicon|Туркия}} [[Анкара]], [[Туркия]] ([[11 декабр]]и [[2003]]) * {{flagicon|Чин}} [[Сямин]], ({{lang-zh|厦门}}) [[Чин]] ([[21 июн]]и [[2013]]) * {{flagicon|Чин}} [[Хайкоу]], [[Чин]] ([[21 август]]и [[2017]]) * {{flagicon|Чин}} [[Чиндао]], Чин, ([[25 сентябр]]и [[2018]]) Пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон — шаҳри Душанбе бо шаҳри [[Москва]]и [[Федератсияи Русия]] пайваста дар соҳаҳои тиҷоратӣ-иқтисодӣ, илмӣ-техникӣ ва фарҳангӣ ҳамкорӣ менамояд.<ref>[http://www.dushanbe.tj/external/partner-towns/ Шаҳрҳои шарик. Муносибатҳои хориҷӣ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20160403105755/http://dushanbe.tj/external/partner-towns/ |date=2016-04-03 }} Сайти расмии Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар шаҳри Душанбе{{ref-tg}}{{ref-ru}}{{ref-en}}</ref> Дар баробари ин, пойтахти Тоҷикистон аъзои фаъоли Ташкилоти умумиҷаҳонии шаҳрҳои муттаҳида ва ҳокимиятҳои маҳаллӣ (ОГМВ), Ассамблеяи байналмилалии пойтахтҳо ва бузургшаҳрҳо, Ташкилоти байналхалқии бародаршаҳрҳо (МОГП), Ташкилоти Боулдер-Душанбе бародаршаҳрҳо (БДГП) мебошад. Дар Душанбе намояндаҳои [[Созмони Милали Муттаҳид]] ва Созмони Амният ва Ҳамкорӣ дар Аврупо (САҲА), Фонди байналхалқии асъор ва дигар институтҳои байналмилалии бонуфуз, корпуси дипломатии давлатҳои хориҷӣ мустақар мебошанд. Барои саҳми беандозаи Душанбе дар таҳкими сулҳ ва арзишҳои башарӣ, ҳамфикрӣ ва ҳамрайъӣ дар ҳайёти ҳамарӯза [[4 август]]и [[соли 2004]] бо қарори [[ЮНЕСКО]] ба шаҳри Душанбе Ҷоизаи «Шаҳри Сулҳ»-и [[ЮНЕСКО]] дар минтақаи Осиё ва Уқёнуси Ором барои солҳои 2002—2003 дода шуд.<ref name="ReferenceA"/> == Донистаниҳо == * [[31 август]]и [[соли 2011]] дар шаҳри Душанбе рекорди нави ҷаҳонӣ гузошта шуд. Ин рекорди нави ҷаҳонӣ, — '''ифтитоҳи парчами баландтарини дунё, ки баландии он 165 метрро ташкил мекунад''', ба ҳисоб меравад. * Ба ифтихори 90-умин солгарди шаҳри Душанбе ҳамчун пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон, шаҳри Душанбе аз ҷониби Форуми байналмилалии «Мегаполис»-и асри XXI бо Дипломи VII-умин озмуни байналмилалии таҷрибаҳои шаҳрии шаҳрҳои ИДМ ва Иттиҳоди иқтисодии АврОсиё «Шаҳре, ки он ҷо зистан мефорад» — 2014 барои ободонӣ, рушди инфарасохтории муосири шаҳрӣ ва дар сатҳи олии ташкилӣ баргузор намудани чорабиниҳои байнидавлатии кишварҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ва Созмони Ҳамкориҳои Шанхай сарфароз гардид.<ref>{{Cite web |url=http://www.dushanbe.tj/news/870/ |title=Шаҳре, ки он ҷо зистан мефорад |accessdate=2014-11-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150327020133/http://www.dushanbe.tj/news/870/ |archivedate=2015-03-27 }}</ref> * Душанбе соли 2017 аз ҷумлаи 20 шаҳри тамошобоби қитаъаи Осиё дар маҷаллаи ''The Telegraph'' Бритианияи Кабир номбар карда шудааст.<ref>[http://www.telegraph.co.uk/travel/lists/the-least-liveable-cities-on-earth/dushanbe/ The 20 least liveable cities on Earth]</ref> == Аксҳои Душанбе == <gallery> Акс:Здание "Dushanbe-Plaza".JPG|Бинои "Dushanbe-Plaza" Акс:Здание компании Tcell.JPG|Бинои [[Tcell]] Акс:Столичные часы г. Душанбе.jpg|Соати шаҳрӣ дар хиёбони Рӯдакӣ Акс:Белая мечеть в Душанбе.jpg|Масҷиди марказии шаҳри Душанбе Акс:Вечерний Душанбе 07.jpg |Арки боғи устод Рӯдакӣ Акс:Архитектура 60-х годов.JPG|Хиёбони Рӯдакӣ. Меъмории замони шӯравӣ </gallery> == Эзоҳ == {{эзоҳ|2}} == Пайвандҳо == * Дар сайти http://www.dushanbe.tj/ метавонед донистаниҳое ба забони русӣ дар бораи шаҳри '''Душанбе''' дастрас кунед. == Нигаред == * [http://traveltotajikistan.org/cities-of-tajikistan/dushanbe Dushanbe travel guide] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20141009033605/http://traveltotajikistan.org/cities-of-tajikistan/dushanbe |date=2014-10-09 }} * [http://www.openstreetmap.org/#map=12/38.5358/68.7790 Open Street Map Душанбе] * [http://spacereal.ru/karta-dushanbe-so-sputnika/ Карта Душанбе со спутника] {{commons|Dushanbe}} {{Шаҳрҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон}} {{Тоҷикистон}} {{Пойтахтҳо Осиё}} [[Гурӯҳ:Душанбе| ]] [[Гурӯҳ:Шаҳрҳои Тоҷикистон]] lyp2bbwxhtkxodcqfiquy7n9malxhmz Кӯлоб 0 1632 1308936 1291623 2022-08-04T07:41:57Z VASHGIRD 8035 /* Таърих */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{МА |мақом = Шаҳр |номи тоҷикӣ = Кӯлоб |номи аслӣ = |тасвир = Kulob welcome.JPG |итоат = |кишвар = Тоҷикистон |нишон = |парчам = |тавсифи нишон = Раиси шаҳр Баҳром Иноятзода |тавсифи парчам = |бари нишон = |бари парчам = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |шакли минтақа = Вилоят |минтақа = Вилояти Хатлон |шаҳр дар ҷадвал = |шакли шаҳр = |шаҳр = Кӯлоб |ноҳия дар ҷадвал = |шакли ҳавзаи ҷомеа = |ҳавзаи ҷомеа = |ҳавзаи ҷомеа дар ҷадвал = |шакли ҷомеа = |ҷомеа = |ҷомеа дар ҷадвал = |тақсимоти дохилӣ = |шакли роҳбарӣ = |роҳбарӣ = |замони таъсис = садаи VI пеш аз милод |ёдоварии аввал = |номҳои пешина = |унвон аз = |унвон. = пойтахти фарҳангӣ ИДМ |масоҳат = 12,200 |шакли баландӣ = |баландии марказ МА = |иқлим = |забони расмӣ = тоҷикӣ |аҳолӣ = 182 200 |соли барӯйхатгирӣ = 2014 |зичӣ = |агломератсия = |ҳайати миллӣ = [[тоҷик]]он, русҳо |ҳайати динӣ = [[мусулмон]]он |этнохороним = |вақти минтақавӣ = +5 |DST = |коди телефон = +992 3322 |нишонаи почта = |нишонаҳои почта = |коди мошинҳо = 03TJ |шакли шиноса = |шакли шиносаи ададӣ = |гурӯҳ дар Commons = Kulob |сайт = |забони сайт = |забони сайт 2 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} [[Акс:Осорхонаи таърихи-кишваршиносии шаҳри Кӯлоб.png|thumb|300px|Осорхонаи таъриху кишваршиносии шаҳри Кӯлоб]] [[Акс:Kulob wed center.JPG|thumb|300px|Хонаи бахт дар шаҳри Кӯлоб]] [[Акс:Оромгоҳи Ҳазрати Амирҷон.png|thumb|300px|Оромгоҳи [[Мир Сайид Алии Ҳамадонӣ]] дар шаҳри Кӯлоб]] '''Кӯлоб''' ({{lang-fa|'''کولاب'''}}) — аз ҷумлаи қадимтарин шаҳрҳои Осиёи Вусто маҳсуб мешавад. Далели мӯътамади таърихӣ будани онро ҳафриёти гуногуни бостоншиносон шаҳодат медиҳад. Дар солҳои 1993-1994 бостоншиносон Павел Самойлик ва Музаффар Азизов аз шафати оромгоҳи Мири Кабир хумдонеро пайдо карданд, ки ба асрҳои ҳафт шаши пеш аз мелод мансуб буд. Хумдони мазкур яке аз далелҳои таърихи 2700 солаи шаҳри Кӯлоб мебошад. Омӯзиши таърихи Кӯлоб бо дастгирии [[Президенти Тоҷикистон]] [[Эмомалӣ Раҳмонов]] соли [[2001]]-ум шурӯъ шуда то кунун идома дорад. Дар атрофи шаҳри Кӯлоб бостоншиносон беш аз 200 – ҳандақро мавриди омӯзиш қарор доданд, ки панҷтои он дар ҳудуди хумдонҳои [[мақбара]]и Мири Кабир маҳфузанд. Бостоншиносон дар ҳар қабати хоки ин ҳандақхо, ки андозаи онҳо ба 1,5-2 метр мерасад шумораи зиёди сафолпораҳоро дарёфт карданд, ки аз осори тамаддуни салтанати Ҳахоманишиён гувоҳӣ медиҳад. Сафолпораҳои ёфтшуда шаҳодати онанд, ки дар асрҳои VII-VIи пеш аз мелод дар ин ҷо ҳунари кулолгарӣ ба вижа кӯзагарӣ, ки усулан хоси мардумони шаҳранд, хело рушд карда будааст. Ин бозёфти археологӣ аз мавҷудияти як шаҳри аз лиҳози фарҳангу маданият рушд карда дар ҳудуди имрӯзаи шаҳри Кӯлоб гувоҳ аст. Бозёфти қалъаи қадимае бо унвони «Қалъаи Кӯлоб» дар мавзеи имрӯзаи гузари «Чармгарон» яке аз шаҳрҳои қадимтарини [[Осиёи Марказӣ]] будани шаҳри Кӯлоб гувоҳ аст. Соли 1991 таҳти роҳбарии узви вобастаи АИ ҶТ [[Юсуфшо Ёқубов]] дар акнофи [[қалъа]]и Кӯлоб ҳафриёти бостоншиносӣ гузаронида шуд, ки дар натиҷа девори салтанати Кушониён, ки мансуб ба асрҳои 6-1- пеш аз мелод мебошад, ёфт гардид. Дар қабатҳои хоки мавзеи таҳқиқшуда, дар чуқурии 2-4 метр осори даврони ҳукмронии Юнону Бохтарро пайдо карданд, ки ба асрҳои 3-2-и пеш аз мелод рост меояд. Қабатҳои зисти Юнонӣ Бохтарӣ дар як нуқтаи дигари шаҳри Кӯлоб дар қалъаи Купчинор ва соҳили рости сангови Тебалай, ки аз паҳлӯи он мегузарад, ошкор карда шуданд. Дар ин ҷо дар буриши рости сангови Тебалай дар масоҳати 200 -300 метр қабатҳои замони Юнонӣ Бохтарӣ мушоҳида мешаванд. Дар қабатҳо сафолҳои ин давра пайдо карда шудаанд. Ҳамин тавр дар замони Юнонӣ Бохтарӣ шаҳр аз ду қалъа ва ду шаҳристон иборат буд. Қалъаи якум калонтар ва асосӣ буда, дар мавзеи Чармгарони Поён дар қисми ғарбии имрӯзаи шаҳр ҷойгир буд. Дар назди ин қалъа шаҳристон вуҷуд дошт. Ин шаҳристон чандон калон набуда, масоҳаташ 170х150 метрро ташкил мекард. Дар ин мавзеъ чашмаҳо бисёранд ва он барои зиндагӣ хело мувофиқ аст. Дар ҳавлии хонаи 149, воқеъ дар кӯчаи якуми Май ёдгорие пайдо намуданд, ки ба замони [[Ҳахоманишиён]] (асри IV пеш аз мелод), замони Юнону Бохтарӣ ва давлатдории Кушониён мансуб мебошад. == Таърих == Шаҳри Кӯлоб бо таърихи куҳани худ таваҷҷухи олимону сайёҳони оламро ба худ ҷалб сохта аст. Дар акнофи шаҳри қадимаи Кӯлоб шаҳрхое амсоли Ҳулбук, Мунк, Бубакон, Тандичароғ, Искандара, Лангар, Маранда, мавҷуданд, ки ҳануз дар асрҳои IX-VII — пеш аз мелод дар Осиёи Вусто маълум буданд. Кӯлоб аз шаҳрҳои нисбатан бузурги [[Тоҷикистон]]и имрӯзи, таърихи рангину бостона дорад. Дар замонҳои пешин он ҷузъи давлат ё вилояти таърихии [[Хатлон]] ([[Хуталл]], [[Хуталлон]]) ба ҳисоб мерафт. Хатлони таърихи кишваре буд вокеъ дар байни ду руди бобаракати Панҷу Вахш ва шохони он тибки маълумоти Ибни Хурдодбех лакаби «хутталоншоҳ» ё «шерони Хутталон»-ро доштаанд. Ин кишвар дар таърих бо аспҳои хушзоти бидови хуб, "аспҳои хатли" ва мардуми ҷангии худ машҳури кишварҳои [[Хуросон]]у [[Мовароуннаҳр]] будааст. Хатлон бо истихроҷи тилою намаки худ низ дар таърих шуҳрати беандоза дошт. Ногуфта намонад,ки яке аз намунаҳои аввалини шеъри дарии форсии тоҷики,ки то ба замони мо омада расидааст,маҳз ба номи Хатлон марбут аст. Табари муаррихи машҳур дар «Таърих-ар-русул вал-мулук»-и худ бори аввал зимни тавсифи ҳаводиси соли 108/726 ва сипас зимни овардани ҳаводиси таърихи 119/737 он китъаро зикр намудааст. Дар соли 737 мелоди сарлашкару волии Хуросон Асад ибни Абдуллоҳ ба Хуттал ҳуҷум оварда аз Ҳокони турк — Курсугонун мадад мехоҳад. Ӯ ба ёри пеш меояд. Асад аз ин ҳол бохабар шуда ба зуди аз назди Ҷабалу-л мулх (Кӯҳи намак,ки имруз дар Кӯлоб бо номи [[Хоҷа Муъмин]] маъруф аст) гузашта ба соҳили дарёи Панҷ мерасад ва аз бисту се ҷои дарё ба гузаштан шурӯъ мекунад. Ҳануз убур ба охир нарасида буд,ки туркону хатлониён аз дарё гузашта бори дигар лашкари Асадро мунхазим сохтанд. Асад бо ҳоли табоҳ ба Балх муроҷиат мекунад. «Ана дар ҳамин газоҳо — навишта буд Табарӣ — мардум ба форсӢ ба ӯ чунин гуфтанд: :Аз Хутталон омадия, :Ба рӯ табоҳ омадия, :Обор боз омадия, :Хушк назар омадия. Дар асрҳои IX-X мелоди дар замони Сомониён Хатлон хеле пурқувват буда, ба [[давлати Сомониён]] итоат намекард. Давлатҳои хурди минтақа ба амири Сомониён соле як бор ҳадя мефиристодаанд. Баъд аз заволи [[давлати Сомониён]] дар охири асри X Хатлон низ мисли давлатчаҳои дигари ҳамсояи хурд дар тули асрҳои минбаъда борҳо дучори ҳамлаи ақвоми туркнажод гардида, ҳар дафъа баъд аз харобиҳои зиёду қатлу ғорати мардуми Хатлониён боз ба ободонии кишвари худ мепардохтанд. Ҳуҷумҳои карахониҳо, карахитоиҳо, лащкари Султон Маҳмуди Ғазнавӣ, салҷуқиён ва туркҳои маҳаллӣ аз ҳамин қабиланд. Аз ҳуҷумҳои мазкур ду ҷанг боиси харобии нихоят сахти [[Хатлон]] гардидаанд. Яке аз онҳо бо номи шоҳзодаи қарахонӣ — Буритегин ва дигар бо номи Алпарслони салҷуқӣ марбут мебошад. Тибқи маълумоти овардаи соҳиби «Таърихи Байҳақӣ» Буритегини мазкур, ки номаш Иброҳим ибни Наср буд, дар таърихи 1038-1039 бо кумичиёну туркони ганҷина, ки дар дараҳои [[Шумон]]у [[Вашгирд]] байни Чағониёну Хутталон мезистанд, ба Вахшу Хутталон ҳуҷум бурда, онҳоро то наздикиҳои [[Хулбук]] — пойтахти Хутталон ғорат карданд. Амири Ғазнавӣ Масъуд баъди шунидани ин хабар чунин гуфта буд: "Буритегин баъдтар аст аз туркманон, ки фурсате ҷуст ва дартохту бештар аз Хутталон ғорат кард. Ва агар мо пасттар (дертар) расидеми, вай он навоҳи ғорат кардӣ" Ҳамин тавр, ба соли 1038-1039 қисми бештари Хатлон дучори ғорат ва харобӣ гардид. Чӣ тавре, ки маъхазҳои таърихӣ дарак медиҳад, Хатлон баъд аз муддати кӯтоҳе вазъи худро ба эътидол оварда дар замони салҷуқиён сар аз итоат боз зад. Муаррихи бузурги араб Ибна-л-Асир воқеаи ҷанги байни Хатлониёну Алпарслони салҷуқиро зимни баёни ҳаводиси соли 456/1063-1064 чунин ба қалам додоааст. {{аввали иқтибос}}''«Баъд аз марги Тоғрулбек ба ҷои ӯ Алпарслон подшоҳ шуд. Амири Хутталон дар қалъаи худ оси гардида, хироҷ напардохт. Султон ба ҷанги ӯ шитофт. Чун ба Хутталон расид, дид, ки қалъаи он бисёр мустаҳкаму баланд аст. Ӯ чанде бо соҳиби қалъа ҷангид, вале ба чизе ноил нагардид. Рӯзе Алпарслон бо шахси худ ба чанг пардохт. Ӯ аз асп пиёда шуда ба кӯҳ (баландӣ) баромадан гирифт. Аскарон аз ӯ пайравӣ карда, ба мавқеи Хутталиён наздик шуданд ва ба ҳуҷумҳои пай дар пай пардохтанд. Соҳиби қалъа (яъне шоҳи Хутталон) дар он замон дар болои қалъа назди тиркаше истода буд ва афроди худро ба ҷанг таҳриз мекард. Нохост тире, ки онро ба сӯи ӯ кушод дода буд, ба вай расид ва ӯро бикушт. Сипас Алпарслон қалъаро фатҳ кард ва Хутталон ба ҳайати кишварҳои ӯ даромад»''{{охири иқтибос}} Гуфтан мумкин аст, ки бо ин ҷанги дар таърихи 456/1063-1964 рух дода, бо Хатлону маркази он зарбаи мухлик дода шуд. Баъд аз таърихи мазкур номи маркази Хатлон шаҳри [[Хулбук]]ро дигар дар маохизи таърихӣ дучор намеоем. Баръакс дар давраи мазкур муаррихон аз қалъаи Кӯлоб дар наздикиҳои [[Ҷайхун]] ёд кардаанд, ки ба гумони голиб он дар ҷои шаҳри Кӯлоби имрӯза вокеъ буд. Чунин ба назар мерасад, ки баъди дар таърихи 1038-1039 аз тарафи Буритегину кумичиёну туркони ганҷина хароб карда шудани шаҳрҳою деҳоти Хатлон табдил ёфт. Баъди хароб сохтани қалъа ҳаёт дар он мавзеъ ба кулли катъ нагардид ва чи тавре ки дар боло қайд кардем, дар он қо бо мурури замон деҳа ва сипас шаҳре бо номи Кӯлоб дар асрҳои XV-XVI қомат афрохт. Бо ҳамин, дигар то асри XVI барои шаҳри Кӯлоб дар сарчашмаҳои таърихӣ маълумоте дучор намегардад. Як нафар амирони турк Сайиди Алии Раис, ки ашъори зиёдеро аз девонҳои [[Саъдӣ]], [[Амир Хусрави Деҳлавӣ]] ва Мавлоно [[Ҷалолиддини Румӣ]] аз бар медонист ва худ низ ба форсӣ шеър мегуфт, дар асари ба забони турки навишта — «Миръоту-л-мамолик» («Ойинаи кишварҳо») барои Хатлону шаҳри Кӯлоб ва мавзеи тавозуди мазори ҳазрати Амири Кабир [[Мир Сайид Алии Ҳамадонӣ]] маълумоти тозаи пурқимат додоааст. Аз порчаи мазкур чунин бармеояд, ки Дили яке аз мавзеъҳои асосии Хатлон будааст, зеро тобути мубораки Сайид Алии Ҳамадониро шогирдонаш дар асри XIV, бори аввал маҳз дар Дилии Хатлон гуронида будаанд, на дар шаҳри Кӯлоб ки шояд дар он замон ободу машҳур набуд. Аз мавзеи Дили як нафар амирзодаи муғул — Мирзо Ҳайдар дар асари худ «Таърихи Рашидӣ» ҳамчун яке аз мавзеъҳои муҳими Хатлон ёд кардааст. Мирзо Ҳайдар дар соли 912/ 1506-1507 ҳангоми аз Хисори Шодмон ба Бадахшон аз ӯзбекҳо гурехтанаш аввало дар Пушинг (деҳаест маъруф то имрӯз бо ҳамин ном дар [[ноҳияи Данғара]]и [[вилояти Хатлон]]) истода, сипас аз он ҷо ба Дилии бозор меравад: «Чун бо Дилии бозор, ки аз курайёти муътабараи Хатлон аст, расида шуд, ин аҳвол маълум гашт».<ref name="Таърихи Кӯлоб. Бойгонӣ">[https://kulobjonvatanam.wordpress.com/about/ Таърихи Кӯлоб. Бойгонӣ]</ref> Дар ибтидои асри XVI — Ҳофиз Таниши Бухороӣ таърихнигори Абдуллохони Шайбонӣ дар китоби худ «Шарафномаи шоҳӣ» («Абдуллонома»), ки ҳуҷуми Абдуллохон ба Кӯлоб ривоят мекунад, дар се мақола далелу арқом оварда аст. Дар мақолаи аввал, ки «Кӯлоб дар асрҳои 16» ном дорад муаллиф аз хусуси таьрихи бунёди шаҳри Кӯлоб дар асри XIII то асри XVI ва низ дар бораи хароб гардидани шаҳр аз ҷониби Шайбонӣ ва ҳам азнавсозии шаҳр замони ҳукуматронии Абдуллохон маълумот оварда шуда аст. Ҳофизи Таниш зимни тавсифи ҷангҳои байни лашкари Абдуллохони узбек ва кӯлобиён дар соли 992/1584 барои калъаи Кӯлоб маълумоти муҳим меорад: «Ва қалъаи Кӯлоб алҳақ аз килои машҳур ва ба ҳасонату устуворӣ, расонату пойдорӣ бар алсинаву афвоҳ мавсуфу мазкур, гуй аршест афрохта шуда. Ва хандақе амиқ монандаи муҳит гирди ҳисори сипеҳр пардохтаанд. :Магу қалъа, кӯҳе, вале бошукуҳ, :Дар ӯ кинаҷуён — палангони кӯҳ.. :Чу садри Сикандар дараш устувор, :Чу ҳисни фалак маҳкаму пойдор. :Ба ҳар рукни ӯ бурҷ афзун зи сад, :Чу айвони Кайвону бурҷи Асад :Зи пӯлод фаршу рахаш рехта, :Сурайё зи такаш даровехта. :Яке тарф хандақ чу дарёи Нил, :Равон гирд дар гирди ӯ мил-мил. :Ба болои бурҷу фасили Ҳисор, :Муҳайёву омода то сад ҳазор…. Аз порчаи мазкур ба хулосаҳои зерин омадан мумкин аст: 1) Шаҳри Кӯлоб дар мавзеи Халвои бисёр тез қомат афрохтааст: 2) Дар он қалъаи устуворе сохтаанд: 3) Турбати поки Амири Кабир Сайид Алии Ҳамадониро аз мавзеи Дили (Имомалӣ) дар ҳудуди солҳои 1584-1594 ба чивори шаҳри Кӯлоб — ба мавзеи имрӯзааш кӯчонидаанд.<ref name="Таърихи Кӯлоб. Бойгонӣ"/> Мақолаи дуввум, «Дар бораи тасарруфи Кӯлоб аз тарафи Абдуллохони Шайбонӣ» роҷеъ ба вазьи сиёсии шаҳри Кӯлоб ва аъзои ҳукумати Абдуллохон то давраи ҳуҷум ба Кӯлоб нақл мекунад. Дар омӯзиши таьрихи Кӯлоб саҳми олимону бостоншиносони рус аз ҷумла Маева, Н,А, Матвеева, Покатило Н. Н, Семенов А. А, Баринский А. А, Варична М.А калон аст. Дар асарҳои худ ин олимон дар бораи ҳудудҳои ҷуғрофӣ, таъриху маданияти халқҳои бумӣ, урфу одати онҳо ва мавзеъҳои топаграфӣ, маконҳои таърихӣ ва дигар махсусиятҳои ин диёр маълумотҳои дақиқ медиҳанд. Вале бо вуҷуди ин ҳама таърихи шаҳр ба омӯзиши чуқур ва ҳамаҷониба ниёз дорад. Дар бораи Хатлон, аз ҷумла, минтақаи Кӯлоб дар давраи Юнонӣ Бохтарӣ дар сарчашмаҳои хаттӣ низ баъзе маълумот мавҷуданд. Дар нақли муаррихи Юнони қадим Ариан дар бораи шӯриши Бохтариён бо сарварии Оксиарт бар зидди Юнониёни ишғолгар, шикаст хурдани шӯриш ва ба дасти Искандари Македонӣ асир афтодани ӯ ва духтараш Рухшона «Пули Сангин», ки дар наздикии шаҳри Нораки имрӯза воқеъ гардидааст, номбар карда мешавад. Дар ҷои дигар гуфта мешавад, ки аз ҳама бештар ба муқобили Юнониён Пратакенҳо ва сокинони Бубасена бо сарварии Катон ва Овсиён мубориза бурданд. Муҳаққиқи маъруф Маркварт Бубасенро дар Балҷувон ҷой медиҳад. Ба ақидаи ӯ Бубасена шакли қадими номи Балҷувон мебошад. Бояд ёдовар шавем, ки дар бораи мавзеъи баргузоршавии ин шӯриш фикру мулоҳизаҳои дигар низ вуҷуд дорад. Масалан, ба ақидаи Ю. Яъқубов шӯриш бо сарварии Оксиарт (Вахшуарт) дар Қалъаи куҳи Хориён дар вилояти Самангон рух додааст. Ба фикри ҳамин муаллиф ноҳияҳои Пратакен ва Бубасен дар ҳудуди ноҳияи Данғара ҷойгир буданд, зеро дар ин ҷо дар роҳи корвонгард деҳаи Паркамчӣ вуҷуд дорад. Ин деҳа дар таърихи Байҳақӣ бо номи Баракадми во мехурад. Дар назди он қалъаи қадиме низ ҳаст. Эҳтимол, вожаи Баркадми шакли арабишудаи паркамчи вуҷуд дорад. Ин деҳа дар таърихи Байҳакӣ бо номи Баракадми вомехӯрад. ==Фарҳанг== * Осорхонаи 2700-солагии Кӯлоб ; * [[Муҷтамаи ҷумҳуриявии осорхонаҳои Кӯлоб]] * Мақбараи Мир Сайид Алии Ҳамадонӣ; * Театри мусиқӣ-мазҳакавии ба номи Саидалӣ Вализода; * Қасри фарҳанг; * Боғи фарҳангӣ-фароғатии шаҳр; * Варзишгоҳ; * Гӯшаи фарҳанги Амрико дар шаҳри Кӯлоб. == Маориф == Дар шаҳри Кӯлоб 63 муасиссаи таълимӣ амал мекунад, ки аз онҳо 39 муассисаи таълимоти умумӣ, 5 мактаби асосӣ, 7 мактаби ибтидоӣ, 3 литсей, 2 мактаб-интернат, 1 муассисаи тарбиявии ғайримактабӣ мебошанд. Шумораи муҳасилин дар макотиби таҳсилоти умумӣ 42 581 нафарро ташкил мекунад. Ба онҳо 2240 нафар устодон таълим медиҳанд. Аз ҷамьи умумии муаллимон 1916 нафар яъне (85,5) фисадашон дорои маьлумоти Олӣ мебошанд. 142 нафари дигар соҳиби маьлумоти нопурраи Олӣ ва 182 нафари дигар тахасуси миёна доранд. Аз шумораи дар боло зикр шуда 135 нафар устодон дараҷаи олии тахасус, 132 нафар дараҷаи якум ва 122 нафари дигар дорои дараҷаи дуюм мебошанд. Чор муаллим бо унвони ифтихории корманди Шоистаи Тоҷикистон ва 151 муаллим бо нишони Аълочии Маорифи Тоҷикистон сарафроз гаштаанд. Соли 2004 бо кумаки президенти Тоҷикистон дар шаҳри Кӯлоб ду мактаб ва соли 2005 боз ду мактаби дигар ба истифода дода шуда, бо таҷҳизоти навтарин муҷаҳҳаз гаштанд. Ҳамчунин дар ҳамаи макотиби таҳсилоти умумии шаҳру ноҳия таьмир оғоз шуда аст. Соли 2005 ҳамаи мактабҳои шаҳру ноҳия бо усули нави маблағгузори гузаштанд, ки ин усул аллакай натиҷаи дилхоҳ нишон дод. Айни замон дар муассисаҳои таълимӣ 21-ҳазор мизу курсӣ, 320 компутар ва 10-муҳарики барқи мавҷуд аст. Дар шаҳр: * [[Донишгоҳи давлатии Кӯлоб ба номи Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ]];<ref>http://www.kgu.tj</ref> * [[Донишкадаи технология ва менеҷменти инноватсионӣ дар шаҳри Кӯлоб]];<ref>http://dtmik.tj</ref> * коллеҷи тиббӣ; * коллеҷи омӯзгорӣ; * литсейи касбии сохтмонӣ; * омӯзишгоҳи санъат; фаъолият менамоянд, ки барои соҳаҳои гуногуни хоҷагии халқ мутахассис тайёр менамоянд. == Васоити ахбори омма == Дар шаҳри Кӯлоб бо забонҳои [[тоҷикӣ]] ва [[русӣ]] ҳафтаворҳои «Ҳақиқати Кӯлоб» — «Кулябская Правда», «Навиди Кӯлоб» нашр мешаванд, инчунин дар [[Донишгоҳи давлатии Кӯлоб]] рӯзномаи Донишгоҳ бо номи «[[Анвори дониш]]» аз ҳаёти донишҷӯёни Донишгоҳ мавод чоп мекунад. Телевизиони маҳаллӣ, «Телевизиони Кӯлоб» ва як ниҳоди мустақили хабарии «Хатлон-Пресс» низ фаъолият мекунанд. Ниҳодҳои номбаршуда мунтазам мардумро аз хабарҳои шаҳр ва водии Кӯлоб огаҳ месозанд. Дар шаҳри Кӯлоб ҳамчунин маҷаллаи ташкилоти ғайридавлатии "Шаҳрванд" ба табъ мерасад. == Бародаршаҳрӣ == * {{flagicon|Эрон}} [[Ҳамадон]], [[Эрон]], [[20 Март]]и соли [[2001]]; * {{flagicon|Туркия}} шаҳри Конья, [[Туркия]]. Ба хотири бародаршаҳрӣ дар шаҳри Кӯлоб яке аз хиёбонҳои шаҳр ба номи Ҳамадон номгузорӣ гашта, хонаи Ҳамадон бунёд ёфт. Дар Ҳамадони Эрон бошад чунин як хиёбон номи Кӯлобро гирифта ва низ хонаи Кӯлоб таъсис ёфт. == Нигаред == *[http://traveltotajikistan.org/cities-of-tajikistan/kulob Kulob travel guide] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20141008083733/http://traveltotajikistan.org/cities-of-tajikistan/kulob |date=2014-10-08 }} *[http://www.openstreetmap.org/search?query=Tajikistan#map=12/37.9146/69.7845&layers=T Open Street Map Кӯлоб] == Пайвандҳо == [http://www.kulob.tj Сомонаи расмии шаҳри Кӯлоб] == Адабиёт== * Тақсимоти маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон — {{Д.}}: [[СИЭМТ]], 2017. — 580 с. — ISBN 978-99947-33-68-2 * [[Кӯлоб (Китоб)|Энсиклопедия — Кӯлоб]], шаҳри Душанбе, соли 2006. * [[Энсиклопедияи советии тоҷик|Энциклопедияи советии тоҷик]], шаҳри Душанбе, с.1980. == Инчунин нигаред == {{commons|Kulob}} == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{Тақсимоти маъмурии вилояти Хатлон}} {{Тақсимоти маъмурии Тоҷикистон}} {{Шаҳрҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон}} [[Гурӯҳ:Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Вилояти Хатлон]] [[Гурӯҳ:Шаҳрҳои Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Шаҳрҳои вилояти Хатлон]] [[Гурӯҳ:Кӯлоб]] 8x9dc4z8phjaah5svrmlt6d7hc1xtl3 Иёлоти Муттаҳидаи Амрико 0 1727 1308905 1288168 2022-08-04T07:38:16Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Кишвар |Common_name=ИМА |Парчам= Flag of the United States.svg | Номи тоҷикӣ = Иёлоти Муттаҳидаи Амрико | Номи аслӣ = United States of America |Нишон = US-GreatSeal-Obverse.svg |Шиор = Ба Худо боварӣ дорем |Номи суруди миллӣ = Суруди миллии Иёлоти Муттаҳидаи Амрико <center>[[File:"The Star-Spangled Banner" performed by the United States Navy Band.mp3]]<center> |Сохтори давлат = [[Ҷумҳурӣ|Ҷумҳурии]] [[Ҷумҳурии федеролӣ|федеролӣ]] [[Ҷумҳурии конститутсионӣ|конститутсионӣ]] |Дар харита = United States (orthographic projection).svg |Забон = [[Инглисӣ]] |Рӯзи истиқлол = |Соҳибистиқлол аз = [[4 июл]]и [[1776]] |Пойтахт = [[Вашингтон (шаҳр)|Вашингтон]] |Шаҳри калонтарин = [[Ню-Йoрк]] |Вазифаи сарварон = [[Президент]] |Сарварон = [[Ҷо Байден]] |Ҷой аз рӯи масоҳат= 3 |Масоҳат = 9,857,306 |Фоизи об = 2.23 |Ҷой аз рӯи аҳолӣ = 3 |Аҳолӣ = 328 915 700 |Соли ба шумор гирифтани аҳолӣ = 2019 |Зичии аҳолӣ = 34,55 |ММД = 16.768 трлн. |Соли ҳисоби ММД = |Ҷой дар ҷаҳон аз рӯи ММД = 1 |ММД ба сари аҳолӣ = 53,001 |Пули миллӣ = [[Доллари ИМА]] |Домен = [[.us]] [[.gov]] [[.mil]] [[.edu]] |Коди телефон = 1 |Соат = -5 to -10 |Эзоҳот={{commons|USA}} }} [[Акс:Average precipitation in the lower 48 states of the USA.png|right|420px]] '''Иёлоти Муттаҳидаи Амрико''' (ИМА) — кишварест дар [[Амрико]]и Шимолӣ. Ин кишварро аксар вақт, ҳамчунин [[Амрико]] низ меноманд. Сокинони ин кишвар амрикоиҳо мебошанд. Қисми асосии ҳудуди [[ИМА]] дар қитъаи [[Амрикои Шимолӣ]] ҷойгир аст. Кишвар дар [[Шарқ]] бо [[укёнуси Атлантика]], дар [[Ғарб]] бо [[уқёнуси Ором]], дар ҷануб бо [[Мексика]] ва дар [[Шимол]] бо [[Канада]] ҳамсарҳад мебошад. Пойтахти [[ИМА]] — шаҳри [[Вашингтон (шаҳр)|Вашингтон]] дар ҳавзаи [[Колумбия]] воқеъ аст. Шаҳрҳои бузургтарин: [[Ню Йорк]], [[Лос Анҷелес]], [[Техас]], [[Чикаго]] ва диг. == Чуғрофия == === Мавқеи ҷойгиршавӣ === Масоҳати асосии ИМА (бо ном ''иёлатҳои қитъавӣ'') қитъаи Шимолии Амрико дарбар гирифта аз соҳили [[уқёнуси Атлантик]] аз ҷониби Шарқ то соҳили [[уқёнуси Ором]] дар Ғарб тӯл кашидааст. ИМА дар ҷануб бо [[Мексика]], дар шимол бо [[Канада]] ҳамсарҳад аст. Ба ғайр аз ин ба ИМА боз ду иёлат дохил мешавад. Дар қисми шимолу-шарқии Амрико иёлати [[Аляска]] ҷойгир аст, ки ҳамчунин бо [[Канада]] ҳамсарҳад мебошад. Дар [[уқёнуси Ором]] [[иёлат]]и [[Гавайӣ]] <ref>{{Атлас мира|2010|168—169|Соединенные Штаты Америки}}</ref>({{lang-en|Hawaii}}), ки дар ҷазираҳои Гавайӣ, маркази уқёнуси Ором, нимкураи шимолии Замин, 3700 км дуртар аз ҳудуди қитъавии [[ИМА]], воқеъ аст. Ба ҳайати ИМА ҳамчунин якчанд ҷазираҳо дар баҳри Кариб монанди [[Пуэрто-Рико]], дар [[уқёнуси Ором]] ([[Самоаи Амрикоӣ]], [[Мидуэй]], [[Гуам]] ва ғайраҳо) дохил мешаванд. === Масоҳати тобеъшуда === Дар зери тобеъи ИМА якчанд [[ҷазира]]ҳо, дорои нишонаи гуногун ҳастанд, лекин ин ҷазираҳо ба давлат дохил намешаванд. Дар қисмати ҷазираи азхуднашудаи атолли Палмира пурра [[Конститутсияи ИМА]] ба кор меравад. Қисмати дигараш бошад аз рӯи қонуну қоидаи хеш амал мекунад. Аз ҳама бузаргтарин аз [[ҷазира]]ҳои тобеъи ИМА, [[Пуэрто-Рико]] мебошад. == Таърих == === Санаҳои таърихӣ === * [[1620]] — аввалин мустамликаи [[Подшоҳии Муттаҳида|Бритониёи Кабир]] дар Амрикои Шимолӣ [[Плимут]] таъсис гардидааст, маркази Англияи нав, маркази таърихии ИМА аст. * [[1626]] — [[Нидерланд|Ҳоланд]] шаҳраки Амстердами Навро таъсис медиҳад, ки дертар ба шаҳри [[Ню-Йорк]] табдил ёфт. * [[1776]], [[4 июл]] — [[Декларатсияи соҳибистиқлоли ИМА]] аз [[Подшоҳии Муттаҳида|Британияи Кабир]] қабул гардид. [[4 июл]] — Рӯзи истиқлоли Иёлоти Муттаҳидаи Амрико мебошад. * [[1812]]—[[1815]] — иштироки ИМА дар ҷанги соли 1812. ** [[1814]], [[24 август]] — руй додани сухтори шаҳри [[Вашингтон (шаҳр)|Вашингтон]] аз ҷониби қушунҳои бритонӣ. ** 1814, [[24 декабр]] — ба имзо расидани [[Шартномаи Гент]]. ** [[1815]], [[8 январ]] — шикаст хурдани қушунҳои бритонӣ дар задухӯрди назди шаҳри [[Ню-Орлеан]] (Орлеани Нав). ** 1815, [[17 феврал]] — Шартномаи Гент, эълони расмии ба охир расидани ҷанг. * [[1819]], [[21 феврал]] — тасдиқи шартномаи Адамс-Онис барои [[Флорида]] ба маблағи 5 млн [[доллар]]. * [[1830]] — Конгресси ИМА қонун барои депортатсияи ҳиндуҳои қисмати шарқии соҳили ИМА-ро ба Оклахома кабул менамояд, (Indian Remove Act). * [[1846]]—[[1848]] — ҷанги забткорона бар зидди [[Мексика]], дар оқибати ин ҷанг, иёлатҳои ҳозираи қисми ҷанубӣ-ғарбӣ, яъне ними ҳудудҳои замини Мексика ба ҳудуди ИМА ҳамроҳ карда шудаанд. * [[1861]]—[[1865]] — [[Ҷанги шаҳрвандӣ дар ИМА]]; нест кардани боқимондаҳои ғуломдорӣ дар ИМА. * [[1867]] — харидории нимҷазираи [[Аляска]] аз [[имперотурии Русия]]. * [[1917]] — дохил шудани ИМА ба [[Ҷанги якуми Ҷаҳон]] ва ҷонибдори Иттиҳоди ҳарбии [[Антанта]] гардидани он. * [[1941]]-[[1945]] — иштироки ИМА дар [[Ҷанги Дуюми Ҷаҳон]] аз ҷониби иттиҳоди давлатҳои зиддифашистӣ. ** [[1941]], [[7 декабр]] — ҳамлаи ҷопониҳо ба базаи ҳарбии [[Перл-Харбор]], дохил гардидани ИМА ба [[Ҷанги Дуюми Ҷаҳон]]. ** [[1945]], [[6 август]] ва [[8 август]] — ИМА ба шаҳрҳои [[Ҳирошима]] ва [[Нагасаки]] ([[Ҷопон]]) [[бомбаи атомӣ]] мепартояд: дар натиҷа тақрибан 150 ҳаз. наф. одам ҳалок мешаванд. ** [[1945]], [[15 август]] — Рузи Ғалаба бар зидди [[Ҷопон]]и милитаристӣ. (V-J Day) * [[1960]], август-октябр — миллигардонидани корхонаҳои шахсии амрикоӣ дар [[Куба]]. * [[1960]], ноябр — ғалабаи [[Ҷон Фиҷералд Кеннеди]] ([[ҳизби демократии ИМА]]) дар интихоботи президентӣ. * [[1961]], [[20 январ]] — ба мансаби Президенти ИМА таъйин гардидани [[Ҷон Кеннеди]]. * [[1961]], [[5 май]] — [[Алан Шепард]] дар киштии «Меркурий» ба кайҳон парвоз намуд. * [[1962]], [[3 феврал]] — [[Ҷон Кеннеди]] хариду фурушро бо давлати Куба манъ кард. * [[1962]], — руй додани [[бӯҳрони Кариб]]. ** [[8 сентябр]]и [[1962]] — мушакҳои атомии ИҶШС СС-4 ва СС-5, ки ба ИМА хатаровар буд ба воситаи киштиҳо ба [[Куба]] ворид карда шуданд. ** [[22 октябр]]и [[1962]] — баромади президенти ИМА [[Ҷон Кеннеди]] бо воситаи телевизион оид ба масъалаи [[бӯҳрони Кариб]]. ** [[28 октябр]]и [[1962]] — баъди гуфтушунидҳои дуру дароз сарвари Иттиҳоди Шуравӣ, Н.С. Хрушёв оид ба баровардани мушакҳои атомии ИҶШС аз Куба эълон намуд. * [[1963]], май — баромадҳои оммавии аҳолии сиёҳпусти Бирмингем (иёлати [[Алабама]]) бар зидди ҳуқуқвайронкуниҳо ва нажодпарастӣ. * [[1963]], [[22 ноябр]] — аз ҷониби террорист кушта шудани президенти ИМА [[Ҷон Кеннеди]]. * [[1964]] — [[1973]] — иштироки ИМА дар [[чанги Ветнам]]. * [[1969]], [[21 июл]] — кайҳонавард [[Нил Олден Армстронг]] бори аввал ба рӯи [[Моҳ]] баромад. * [[1991]] — иштироки ИМА дар [[ҷанг дар халиҷи Форс]]. * [[1992]], [[30 апрел]] — [[2 май]] — исёни сиёҳпустон дар [[Лос-Анджелес]]. * [[1999]] — «интервенсияи гуманитарӣ» бар зидди [[Югославия]]. * [[2001]] — [[ҳамлаи террористии 11 сентябри соли 2001]] ба ИМА * [[2003]] — иштироки ИМА дар [[ҷанги Ироқ]]. * [[2005]], сентябрь — тӯфони «Катрина», зери об мондани шаҳри Орлеани Нав, рӯй додани бетартибиҳо дар шаҳр. * [[2007]] — буҳрони ипотекӣ дар кишвар. * [[2008]], сентябр — саршавии буҳрони молиявӣ дар ИМА. * [[2011]], март — октябр — амалиёти низомӣ зидди Либиё. * [[2014]], сентябр — иштироки ИМА дар ҷанги шаҳрвандии Сурия. == Сохти маъмурӣ сиёсӣ == === Тақсимоти маъмурӣ === <div style="width:70%;> {{Харитаи ИМА бо ишораҳо}} </div> Давлати ИМА аз 50 [[иёлат]] иборат буда, ҳамаи онҳо баробарҳуқуқ мебошанд, ва ҳамчунин [[Вашингтон (шаҳр)|Вашингтон]] дар ҳавзаи Колумбия дорои мақоми пойтахт мебошад. Ҳар як [[иёлат]] дорои [[конститутсия]]и хеш, ҳокимияти қонунбарор, иҷрокунанда ва судӣ мебошад. [[Иёлат]] иборат аз [[каунтиҳо]] (дар [[Луизиана]] таърихан калимаи «ҷамъомад» ({{забон-ен|parish}}), (дар [[Аляска]] калимаи "ҳавза" ({{забон-ен|borough}})) истифода бурда мешавад, аст — нисбатан қитъаҳои маъмурии хурдтаре мебошанд ва ҳуқуқҳои ҳукмронии маҳдудтар доранд. Ҳуқуқи каунтиҳо аз он иборат мебошад, ки ба инститҳои давлатӣ назорат баранд. ;Иёлатҳои ИМА: {| border=3 |- | Иёлатҳо | Масоҳат, ҳаз. км² (1996) | colspan="2" | Шумора, млн наф. (1996) | Тобеъияти маъмурӣ |- | [[Айдаҳо]] (Idaho) | 216 | colspan="2" | 1,2 | [[Бойсе]] (Boise) |- | [[Айова]] (Iowa) | 146 | colspan="2" | 2,9 | [[Де-Мойн]] (Des Moines) |- | [[Алабама]] (Alabama) | 133,9 | colspan="2" | 4,3 | [[Монтгомери]] (Montgomery) |- | [[Аляска]] (Alaska) | 1523 | colspan="2" | 0,6 | [[Ҷуно]] (Juneau) |- | [[Аризона]] (Arizona) | 295 | colspan="2" | 4,4 | [[Финикс]] (Phoenix) |- | [[Арканзас]] (Arkansas) | 138 | colspan="2" | 2,5 | [[Литл-Рок]] (Little Rock) |- | [[Вирҷинияи Ғарбӣ]] (West Virginia) | 62,6 | colspan="2" | 1,8 | [[Чарлстон]] (Charleston) |- | [[Вайоминг]] (Wyoming) | 253,4 | colspan="2" | 0,5 | [[Шайенн]] (Cheyenne) |- | [[Вашингтон (иёлат)]] (Washington) | 176,5 | colspan="2" | 5,5 | [[Олимпия]] (Olympia) |- | [[Вермонт]] (Vermont) | 24,9 | colspan="2" | 0,6 | [[Монтпилйер]] (Montpelier) |- | [[Вирҷиния]] (Virginia) | 105,2 | colspan="2" | 6,7 | [[Ричмонд]] (Richmond) |- | [[Висконсин]] (Wisconsin) | 169,6 | colspan="2" | 5,2 | [[Мадисон]] (Madison) |- | [[Гавайӣ]] (Hawaii) | 16,7 | colspan="2" | 1,2 | [[Гонолулу]] (Honolulu) |- | [[Ҷорҷия]] (Georgia) | 152,6 | colspan="2" | 7,4 | [[Атланта]] (Atlanta) |- | [[Делавэр]] (Delaware) | 5,3 | colspan="2" | 0,7 | [[Довер]] (Dover) |- | [[Иллинойс]] (Illinois) | 150 | colspan="2" | 11,9 | [[Спрингфилд]] (Springfield) |- | [[Индиана]] (Indiana) | 94 | colspan="2" | 5,8 | [[Индианаполис]] (Indianapolis) |- | [[Калифорния]] (California) | 411 | colspan="2" | 31,9 | [[Сакраменто]] (Sacramento) |- | [[Канзас]] (Kansas) | 213,1 | colspan="2" | 2,56 | [[Топика]] (Topeka) |- | [[Кентуккӣ]] (Kentucky) | 104,6 | colspan="2" | 3,9 | [[Франкфорт]] (Frankfort) |- | [[Колорадо]] (Colorado) | 270 | colspan="2" | 3,8 | [[Денвер]] (Denver) |- | [[Коннектикут]] (Connecticut) | 12,9 | colspan="2" | 3,3 | [[Хартфорд]] (Hartford) |- | [[Луизиана]] (Louisiana) | 125,6 | colspan="2" | 4,4 | [[Батон-Руж]] (Baton Rouge) |- | [[Массачусетс]] (Massachusetts) | 21,4 | colspan="2" | 6,1 | [[Бостон]] (Boston) |- | [[Миннесота]] (Minnesota) | 225,2 | colspan="2" | 4,7 | [[Сент-Пол]] (St. Paul) |- | [[Миссисипӣ]] (Mississippi) | 123,5 | colspan="2" | 2,7 | [[Ҷэксон]] (Jackson) |- | [[Миссурӣ]] (Missouri) | 180,5 | colspan="2" | 5,4 | [[Ҷефферсон-Сити]] (Jefferson Sity) |- | [[Мичиган]] (Michigan) | 250,5 | colspan="2" | 9,6 | [[Лансинг]] (Lansing) |- | [[Монтана]] (Montana) | 380,8 | colspan="2" | 0,9 | [[Хелина]] (Helena) |- | [[Мэн]] (Maine) | 85,8 | colspan="2" | 1,2 | [[Огаста]] (Augusta) |- | [[Мэриленд]] (Maryland) | colspan="2" | 27,1 | 5,07 | [[Аннаполис]] (Annapolis) |- | [[Небраска]] (Nebraska) | colspan="2" | 200,3 | 1,7 | [[Линколн]] (Lincoln) |- | [[Невада]] (Newada) | colspan="2" | 286,4 | 1,6 | [[Карсон-Сити]] (Carson City) |- | [[Ню-Ҷерсӣ]] (New Jersey) | colspan="2" | 20,2 | 8 | [[Трентон]] (Trenton) |- | [[Ню-Йорк (иёлат)]] (New York) | colspan="2" | 137,3 | 18,2 | [[Олбани]] (Albany) |- | [[Ню-Мексико]] (New Mexico) | colspan="2" | 315 | 1,7 | [[Санта-Фе]] (Santa Fe) |- | [[Ню-Ҳэмпшир]] (New Hampshire) | colspan="2" | 24 | 1,2 | [[Конкорд]] (Concord) |- | [[Оҳайо]] (Ohio) | colspan="2" | 116,1 | 11,2 | [[Колумбус]] (Columbus) |- | [[Оклаҳома]] (Oklahoma) | colspan="2" | 181,1 | 3,3 | [[Оклаҳома-Сити]] (Oklahoma City) |- | [[Орегон]] (Oregon) | colspan="2" | 251,2 | 3,2 | [[Сейлем]] (Salem) |- | [[Пенсилвания]] (Pennsylvania) | colspan="2" | 118,5 | 12,1 (1994) | [[Харрисберг]] (Harrisburg) |- | [[Род-Айленд]] (Rhode Island) | colspan="2" | 3,2 | 1,0 | [[Провиденс]] (Providence) |- | [[Дакотаи Шимолӣ]] (North Dakota) | colspan="2" | 183 | 0,7 | [[Бисмарк]] (Bismarck) |- | [[Каролинаи Шимолӣ]] (North Carolina) | colspan="2" | 136,4 | 7,3 | [[Роли]] (Raleigh) |- | [[Теннессӣ]] (Tennessee) | colspan="2" | 109,2 | 5,3 | [[Нашвилл]] (Nashville) |- | [[Техас]] (Texas) | colspan="2" | 691,2 | 19 | [[Остин]] (Austin) |- | [[Дакотаи Ҷанубӣ]] (South Dakota) | colspan="2" | 199,7 | 0,7 (1994) | [[Пирр]] (Pierre) |- | [[Каролинаи Ҷанубӣ]] (South Carolina) | colspan="2" | 80,6 | 3,7 | [[Колумбия]] (Columbia) |- | [[Флорида]] (Florida) | colspan="2" | 152 | 14,4 | [[Таллахасси]] (Tallahassee) |- | [[Юта]] (Utah) | colspan="2" | 219,9 | 2 | [[Солт-Лейк-Сити]] (Salt Lake City) |- | [[Ҳавзаи Колумбия]] (Columbia) | colspan="2" | 0,2 | 0,5 | [[Вашингтон (иёлат)]] (Washington) |} === Сохтори сиёсӣ === Оиди [[Конститутсияи ИМА]], ки соли [[1787]] қабул гардида буд, баъзе уҳдадориҳо барои [[ҳокимияти давлатӣ]] ба [[хокимияти Федералии ИМА]] дода шудааст. Уҳдадории давлатӣ, ки ба зери назорати ҳокимияти федералӣ дохил намешавад, аз ҷониби иёлатщои ИМА иҷро карда мешавад. Мувофиқи Конститутсияи ИМА принсипи [[тақсимоти ҳокимият]] амал мекунад, ки барои он ҳокимияти федералӣ дорои ваколати [[ҳокимияти қонунгузор]], [[ҳокимияти иҷроия|иҷроия]] ва [[ҳокимияти судӣ|судӣ]] кор мебараyд, ки новобаста аз ҳамдигар кор мебаранд. Ҳокимияти баланддараҷаи [[ҳокимияти қонунгузор]] — [[Конгресси ИМА]] мебошад, ки иборат аз ду палата аст: * палатаи поёнӣ — [[Палатаи намояндагони ИМА|Палатаи намояндагон]]; * палатаи болоӣ — [[Сенати ИМА|Сенат]]. Ҳокимияти баланддараҷаи [[ҳокимияти иҷроия]] — [[президенти ИМА]]. Президент — [[сардори давлат]], сарфармондеҳи қувваҳои мусаллаҳи кишвар аст. (ба [[руйхати президентони ИМА]] назар кунед). Инчунин вазифаи [[ноиб-президент]]и ИМА муқарар шудааст. Ҳокимяти олии ҳокимияти судӣ — [[суди олии ИМА]] мебошад. Ҳизбҳои асосӣ — [[Ҳизби ҷумҳурихоҳони ИМА]] ва [[Ҳизби демократии ИМА]]. Инчунин ҳизбҳои дигари хурд мавҷуд ҳастанд. === Сиёсати хориҷӣ === ИМА — аъзои доимии [[Шӯрои Амнияти Созмони Милали Муттаҳид]]. Узви [[НАТО]], [[ОБСЕ]] ва диг созмонҳои ҷаҳонӣ ва минтақавӣ аст. == Иқтисодиёт == Дар соли 2005 Маҳсулоти дохилии ИМА ба 3,6 % зиёд шуда $12,5 трлн долларро ташкил мекард. == Аҳолӣ == {{Асосӣ|Аҳолии ИМА}} Аҳолии ИМА зиёда аз 330 млн нафарро ташкил медихад, ва дар ҷаҳон аз рӯи шумора, дар ҷойи 3-юм меистад. == Фарҳанг == === Дин === Таркиби динӣ: * Протестантҳо – 46,5%, * Католикҳои Рум – 20,8%, * Мормонҳо – 1,6% * Масеҳиёни дигар – 0,9%, * [[Яҳудият|Яҳудиён]] – 1,9%, * [[Ислом|Мусалмонон]] – 0,9%, * Шоҳидони Яҳува – 0,8%, * [[Буддоия|Буддоиён]] – 0,7%, * [[Ҳиндуия|Ҳиндуҳо]] – 0,7%, * Ба ягон гурӯҳи динӣ мансуб набудан - 22,8% (2014) === Забонҳои ИМА === Фонди англисии ИМА, бонуфузтарин созмони ғайриҳукуматӣ, ки дар соҳаи сиёсати забоншиносии давлат кор мекунад, моҳи марти [[соли 2005]] гузориши "Бисёр забонҳо - як Амрико" -ро нашр кард, ки мувофиқи он аҳолии ин кишвар дар ҳаёти ҳаррӯза (дар хона, дар ҷои кор, дар кӯча) 322 забонро истифода мебарад. Иёлати бисёрзабона Калифорния мебошад (207 забон). "Якранг "тарин аз ҳама иёлатҳо – [[Вайоминг]] (56). Дар [[Ню-Йорк|Ню Йорк]] 129 ва дар [[Лос Анҷелес|Лос-Анҷелес]] 137 забон гуфтугӯ мекунанд. Забони бештар маъмул дар Иёлоти Муттаҳида [[Забони инглисӣ|инглисӣ]] мебошад. Он аз беш аз 300 миллион сокини Иёлоти Муттаҳида ба 215,4 миллион нафар тааллуқ дорад. Забони англисӣ дар саросари Иёлоти Муттаҳида мақоми расмии давлатӣ надорад. Дар сатҳи қонунгузорӣ, он ҳамчун давлатӣ танҳо дар 28 штат ва ду қаламрав ([[Ҷазираҳои Вирҷиния|Ҷазираҳои Вирҷинияи ИМА]] ва [[Пуэрто Рико|Пуэрто-Рико]]) тасдиқ карда шудааст. [[Конгресси Амрико|Конгресси ИМА]] ҳар сари чанд вақт лоиҳаи тасвиби забони англисиро ҳамчун забони расмии кишвар баррасӣ мекунад, аммо он миқдори зарурии овозҳоро ба даст оварда наметавонад. Охирин овоздиҳӣ дар бораи Қонуни ваҳдати англисӣ соли [[Соли 2003|2003]] баргузор шуда буд. Тарафдори асосӣ ба ҷонибдории лоиҳаи қонун Фонди забони англисии ИМА мебошад. Ҳамзамон, муаллифони гузориш қонунигардонии [[Забони испанӣ|забони испаниро]] дар сатҳи федералӣ, ки онро 28 миллион нафар сокинони ИМА фаъолона истифода мебаранд, зарур намешуморанд. Мувофиқи маълумоти [[Бюрои барӯйхатгирии аҳолии ИМА]], дар соли 2002 дар Иёлоти Муттаҳида тақрибан 37,4 миллион амрикои испониёӣ зиндагӣ мекарданд, ки ин дар тӯли сол 1,3 миллион нафар афзудааст. Дар бисёр ширкатҳо дар Флоридаи Ҷанубӣ, Калифорнияи Ҷанубӣ ва [[Техас]] донистани забони испанӣ шарти ҳатмии корӣ мебошад. Дар ИМА зиёда аз 700 ҳазор гӯяндагони [[забони русӣ]] зиндагӣ мекунанд. Шумораи аз ҳама зиёди онҳо дар иёлати Ню-Йорк зиндагӣ мекунанд (218 765 нафар, ё 30,98% ҳамаи гӯяндагони забони русӣ), хурдтаринашон дар [[Вайоминг]] (170 нафар ё 0,02%). Ба даҳ [[Иллинойс|штате]], ки дар онҳо забони русӣ гап мезанад, инчунин [[Калифорния]], [[Ню-Ҷерсӣ|Ню Ҷерсӣ]], [[Иллинойс]], [[Массачусетс]], [[Пенсилвания]], [[Вашингтон (иёлат)|Вашингтон]], [[Флорида]], [[Мэриленд]] ва [[Орегон]] дохил мешаванд. === 15 забони бештар маъмул === (дар қавсайн шумораи забонҳои модарӣ то соли 2013 нишон дода шудааст) <ref>[https://www.census.gov/data/tables/2013/demo/2009-2013-lang-tables.html Detailed Languages Spoken at Home and Ability to Speak English for the Population 5 Years and Over: 2009—2013]{{ref-en}}</ref> (млн. нафар) * [[Забони инглисӣ|Забони англисӣ]] (ҳамчун ягона) (231.1) * [[Забони испанӣ]] (аз ҷумла лаҳҷаҳои забони креолӣ) (37.5) * [[Забони чинӣ]] (2.9) * Забони тагалогӣ (1.6) * [[Забони вӣетнамӣ]] (1,4) * [[Забони фаронсавӣ|Звбони фаронсавӣ]] (1.3) * [[Забони куриёӣ]] (1.1) * [[Забони олмонӣ]] (1.1) * [[Забони арабӣ]] (0.9) * [[Забони русӣ]] (0.9) * Забонҳои креолии фаронсавӣ (0.7) * [[Забони итолиёӣ]] (0,7) * [[Забони португалӣ]] (аз ҷумла лаҳҷаҳои забони креолӣ) (0,7) * [[Забони ҳиндӣ]] (0.6) * [[Забони лаҳистонӣ]] (0.6) === Ҷойҳо тамошобоб === === Идҳо === {| class=wide border="1" align="center" cellpadding="2" cellspacing="0" |- ! width=30 % | Сана ! width=30 % | Номи тоҷикӣ ! width=30 % | Номи аслӣ ! width=30 % | Эзоҳ |- | 1 январ || [[Соли нав]] ||({{lang-en|New Year’s Day}}) || |- | 3-юм рӯзи душанбеи моҳи январ ||Рӯзи [[Мартин Лютер Кинг]] || ({{lang-en|Martin Luther King, Jr. Day}}) || |- | 3-юм рӯзи душанбеи моҳи феврал || [[Рӯзи президентӣ]] ||({{lang-en|Presidents' Day}}) || Рӯзи таваллуди [[Ҷорҷ Вашингтон]] |- | Рӯзи душанбеи охирини моҳи май || Рӯзи ёддошти шаҳидон|| ({{lang-en|Memorial Day}}) || |- | 4 июл || [[Рӯзи истиқлол]] || ({{lang-en|Independence Day}}) || |- | 2-юм рӯзи душанбеи моҳи октябр || Рӯзи [[Колумб]] || ({{lang-en|Columbus Day}}) || Рӯзи кашф шудани қитъаи [[Америка]] |- | 11 ноябр || [[Рӯзи ветеранҳо]] ||({{lang-en| Veterans Day}}) || |- | 4-ум панҷшанбеи моҳи ноябр || [[Рӯзи миннатдорӣ]] || ({{lang-en| Thanksgiving Day}}) || |- | 25 декабр || Рӯзи таваллуди [[Исои Масеҳ]] ||({{lang-en| Christmas}}) || |} {{clear}} == Нигаред == * [[Телекоммуникатсияи ИМА]] * [[Нақлиёт дар ИМА]] == Пайвандҳо == * [http://www.usa.gov Официальный портал Федерального правительства США (англ.)] * [[:s:Моё открытие Америки (Маяковский)|Владимир Маяковский. Моё открытие Америки]] ([[Wikisource]]) == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{хурд}} {{ИМА}} {{Кишварҳои Амрикои Шимолӣ}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Давлатҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Давлатҳои Амрикои Шимолӣ]] [[Гурӯҳ:Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]] pvad86u6v35siggoq6bwd7ahfol6akd Алифбои тоҷикӣ 0 1735 1309105 1303698 2022-08-04T08:30:02Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Ҳуруфи тоҷикӣ]] to [[Алифбои тоҷикӣ]] over redirect wikitext text/x-wiki [[Акс:Coat_of_Arms_of_Tajik_ASSR_04.1929-24.02.1931.svg|рост|мини|250x250пкс|Герби [[Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон|Ҷумҳурии Автономии Советии Сотсиалистии Тоҷикистон]] дар солҳои 1929-1931. Номи ҷумҳурӣ бо ҳарфҳои лотинӣ ва арабии тоҷикӣ ва бо сириллики русӣ навишта шудааст.]] [[Акс:The_coat_of_arms_of_the_Tajik_SSR_(24.02.1931-04.07.1935).svg|рост|мини|280x280пкс|Герби [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон|ҶШС Тоҷикистон]] дар солҳои 1931-1935. Номи ҷумҳурӣ бо ҳарфҳои лотинӣ ва арабии тоҷикӣ ва бо сириллики русӣ навишта шудааст.]] '''[[Забони тоҷикӣ]]''' дар тӯли таърихи худ дар се системаи хаттӣ навишта шудааст: арабӣ, лотинӣ ва [[Алифбои кирилликӣ|кириллӣ]]. Ҳар кадоми онҳоро метавон '''"хатти тоҷикӣ"''' ё '''"алифбои тоҷикӣ" ('''alifboi toçikī, اﻟﻔﺒﺎی تاجیکی) номид. Алифбои истифодашуда бо [[Таърихи Тоҷикистон|мурури замон]] тағир ёфтанд. Аввалин хат барои навиштани забони тоҷикӣ хатти арабӣ буд, сипас дар солҳои 1930-1940 хати лотинӣ, ки баъдтар ба хатти ҳозираи кириллӣ иваз карда шуд <ref name="ряф">{{Книга|заглавие=Языки Российской Федерации и соседних государств|место=М.|издательство="Наука"|год=2005|том=3|страницы=49—63|страниц=606|isbn=5-02-011237-2}}</ref>. Лаҳҷаи бухорӣ, ки бо он яҳудиёни бухорӣ ҳарф мезаданд, маъмулан бо алифбои ибрӣ навишта мешуд, аммо аз садаи XXI он одатан бо сириллик навишта мешавад. == Мазмуни сиёсӣ == Тавре ки дар бисёр дигар [[кишварҳои пасошӯравӣ]], дар [[Тоҷикистон]] интихоби навиштан бо сиёсат робитаи зич дорад. Расман дар Тоҷикистон алифбои кириллии тоҷикӣ, ки соли 1940 ҷорӣ ва соли 1998 ислоҳ шудааст, барои забони тоҷикӣ истифода мешавад. Ин навишта аз ҷониби мақомоти ҳозираи Тоҷикистон, пас аз [[Ҷанги шаҳрвандии Тоҷикистон|ҷанги шаҳрвандии ҳафтсола (1992-1997)]] қабул шудааст. Кириллӣ барои забони тоҷикӣ дар [[Ӯзбекистон|Узбакистон]] ва инчунин дар дигар кишварҳои пасошӯравӣ истифода мешавад. Алифбои лотинӣ ҳоло камтар маъмул аст, аммо солҳои 1926-1940 дар СССР алифбои лотинӣ барои забони тоҷикӣ истифода мешуд, ки барои ҳамаи забонҳои собиқ ИҶШС дар доираи "лотиникунонӣ" ҷорӣ карда шуд. Имрӯз, як қисми ҷавонони тоҷик мукотиба дар Интернетро бо алифбои лотинӣ афзал медонанд ва ҷавонони диаспораи тоҷикони Ӯзбекистон қариб пурра дар зери таъсири забони ӯзбекӣ, ки ҳоло ба лотинӣ алоқаманд аст, дар Интернет танҳо алифбои лотиниро истифода мебаранд. Инчунин дар худи Тоҷикистон тарафдорони аз нав романизатсия кардани хати тоҷикӣ зиёданд. Онҳо назари худро бо он шарҳ медиҳанд, ки хондани тоҷикӣ барои хориҷиён ва сокинони форсизабони Эрону Афғонистон осонтар мешавад. Инчунин тарафдорони алифбои лотин тарафдорони иттифоқ бо [[Дунёи Ғарб|ҷаҳони Ғарб]] мебошанд. Инчунин тарафдорони бозгашти хатти арабӣ-форсӣ, ки барои забони тоҷикӣ (он замон ин забон форсӣ номида мешуд) то [[соли 1925]] аз асри VIII истифода мешуд, зиёданд <ref>{{Cite web|url=https://tj.sputniknews.ru/analytics/20190723/1029470287/persidskiy-yazyk-farsi-tajikistan-pismennost.html|title=Восстановить историческую вязь: стоит ли Таджикистану отказаться от кириллицы|author=Sputnik|publisher=Sputnik Таджикистан|lang=ru|accessdate=2019-09-04}}</ref>. Инҳо асосан миллатгароён ва паниранистони тоҷик ва ҷонибдорони ақидаҳои исломӣ мебошанд. == Таърих == Дар натиҷаи таъсири [[ислом]] дар минтақа то солҳои 1920-ум забони тоҷикӣ бо алифбои форсӣ дар асоси хатти арабӣ навишта мешуд. Дар ин замон, забони тоҷикӣ забони алоҳида ҳисоб намешуд – боварӣ доштанд, ки ин як лаҳҷаи забони форсӣ аст. Пас аз ба қудрат расидани Шӯравиҳо, аввал хатти форсӣ сода карда шуд (1923) ва сипас гузариш ба хатти лотинишуда дар соли 1927 ба амал омад. Алифбои лотинӣ бо мақсади баланд бардоштани саводнокӣ ва дур кардани аҳолии онвақтаи бесавод аз [[Осиёи Марказӣ|Осиёи Марказии]] исломӣ пешниҳод карда шуд. Илова бар ин, дар паси ин қадам мулоҳизаҳои амалӣ мавҷуд буданд: хатти ҳамсадои форсӣ барои интиқоли садонокҳои забони тоҷикӣ мувофиқ нест. Илова бар ин, омӯхтани хатти форсӣ мушкилтар буд, зеро ҳарфҳо вобаста ба мавқеи ҳарф дар калима якчанд шакл доранд. "Фармон дар бораи романикунӣ" ба алифбои лотинӣ моҳи апрели соли 1928 мақоми расмӣ дод. Алифбои лотинии тоҷикӣ дар асоси корҳои олимони [[Забонҳои туркӣ|туркзабон]], ки нақшаи эҷоди алифбои муштараки туркиро доштаанд, таҳия шудааст, гарчанде ки тоҷикӣ забони туркӣ нест. Маърака бомуваффақият анҷом ёфт: то солҳои 1950 қариб саросар саводнокӣ ба даст оварда шуд. Пас аз романизатсия, тоҷикиро аввал забони алоҳида номиданд. Соли 1940, дар доираи русигардонии Осиёи Миёна, забони тоҷикӣ ба хатти кириллӣ тарҷума карда шуд. Ин алифбо то охири солҳои 80, вақте ки пошхӯрии СССР боиси болоравии ҳаракати миллӣ дар Тоҷикистон гардид, истифода мешуд; Забони тоҷикӣ забони давлатӣ эълон карда шуд, ҳамон тавре ки забони форсӣ (ба ин ном калимаи ''Форсӣ'' илова карда шуд). Тибқи қонунҳои нав баргардонидани тадриҷан ба алифбои форсӣ пешбинӣ шуд. Хатти арабӣ ба таҳсил ва зиндагии ҳаррӯза баргашт, гарчанде ки манъи [[Ҳизби наҳзати исломии Тоҷикистон|Ҳизби Наҳзати Исломӣ]] дар соли 1993 қабули ин шакли навиштаро суст кард. Соли 1999 аз қонуни забони давлатӣ калимаи ''"форсӣ"'' хориҷ карда шуд. Дар соли 2004 алифбои кириллӣ де-факто боқӣ монд; дар соли 1996, як қисми бениҳоят ками аҳолӣ метавонист онро бо алифбои форсӣ навишта хонад. == Навъҳо == Дар зер ҳарфҳои алифбои гуногуни тоҷикӣ дар якҷоягӣ бо хониш оварда шудаанд. Инчунин ҷадвали муқоиса вуҷуд аст. === Хати сириллик === Хатти кириллии [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон|тоҷикӣ]] соли 1940 дар [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон|ҶШС Тоҷикистон]] алифбои лотиниро иваз кард <ref>{{Книга|часть=О переводе таджикской письменности с латинизированного на новый таджикский алфавит на основе русской графики (Закон от 21 мая 1940 года)|заглавие=Сборник законов Таджикской ССР, указов и постановлений Президиума Верховного Совета Таджикской ССР, 1938—1958|год=1959|ссылка=https://books.google.com/books?id=OO41AAAAIAAJ&focus=searchwithinvolume&q=латинизированного}}</ref>. Соли 1952 алифбои дар поён овардашуда бо илова намудани ҳарфҳои ''щ'' ва ы ислоҳ карда шуд. [[Акс:Tajik_rouble_reverse_detail.png|рост|мини|220x220пкс|Тафсилоти реверси пулҳои як [[рубли тоҷикӣ]], ки то соли 2000 дар муомилот буд]] {| align="center" cellpadding="4" style="font-size:large; text-align:center;" summary="Thirty four letters of the Tajik Cyrillic alphabet, capital and lowercase" |+ style="font-size: smaller;" |''Хати кириллии тоҷикӣ'' |А а |Б б |В в |Г г |Д д |Е е |Ё ё |Ж ж |З з |И и |Й й |К к | |- |{{МФА2|a}} |{{МФА2|b}} |{{МФА2|v}} |{{МФА2|ɡ}} |{{МФА2|d}} |{{МФА2|e}} |{{МФА2|jɔ}} |{{МФА2|ʒ}} |{{МФА2|z}} |{{МФА2|i}} |{{МФА2|j}} |{{МФА2|k}} |- |Л л |М м |Н н |О о |П п |Р р |С с |Т т |У у |Ф ф |Х х |Ч ч |- |{{МФА2|l}} |{{МФА2|m}} |{{МФА2|n}} |{{МФА2|ɔ}} |{{МФА2|p}} |{{МФА2|ɾ}} |{{МФА2|s}} |{{МФА2|t}} |{{МФА2|u}} |{{МФА2|f}} |{{МФА2|χ}} |{{МФА2|tʃ}} |- class="unicode" |Ш ш |Ъ ъ |Э э |Ю ю |Я я |Ғ ғ |Ӣ ӣ |Қ қ |Ӯ ӯ |Ҳ ҳ |Ҷ ҷ |- |{{МФА2|ʃ}} |{{МФА2|ʔ}} |{{МФА2|e}} |{{МФА2|ju}} |{{МФА2|ja}} |{{МФА2|ʁ}} |{{МФА2|ˈi}} |{{МФА2|q}} |{{МФА2|ɵ}} |{{МФА2|h}} |{{МФА2|dʒ}} |} Калимаҳои иқтибосӣ инчунин ҳарфҳои ц-ро дар бар мегиранд ва гарчанде ки онҳо бо ислоҳи соли 1998 расман аз алифбо хориҷ карда шуданд. Илова бар ин, ислоҳоти соли 1998 тартиби ҳарфҳоро тағир дод: ҳарфҳои тағирёфта ҳоло аз ''паси ҷуфтҳои тағирнашудаи'' худ (г, ''ғ; к'', ''қ'' ва монанди инҳо) мераванд. Алифбои муосири забони тоҷикӣ чунин менамояд: ''а б в г ғ д е ё ж з и ӣ й к қ л м н о п р с т у ӯ ф х ҳ ч ҷ ш ъ э ю я''. Соли 2010 инчунин пешниҳод карда шуд, ки аз ҳарфҳои е, ё, ю, я ''хориҷ карда шаванд''. === Хати форсӣ === [[Акс:Ghazaliyyat_by_Jami.jpg|рост|мини|395x395пкс|Дастнависи мусаввари [[Абдурраҳмони Ҷомӣ|Ҷомӣ]], шоири тоҷик, бо байтҳое, ки бо алифбои форсӣ навишта шудаанд]] То солҳои 1926-1929 тоҷикӣ дар ҳудуди СССР бо алифбои форсӣ навишта мешуд. {| align="center" cellpadding="4" style="font-size:large; text-align:center;" summary="Thirty two letters of the Tajik Arabic alphabet, capital and lowercase" |+ style="font-size: smaller;" |''Персидский таджикский алфавит'' |ر |ذ |د |خ |ح |چ |ج |ث |ت |پ |ب |ا |- |{{МФА2|ɾ}} |{{МФА2|z}} |{{МФА2|d}} |{{МФА2|χ}} |{{МФА2|h}} |{{МФА2|tʃ}} |{{МФА2|dʒ}} |{{МФА2|s}} |{{МФА2|t}} |{{МФА2|p}} |{{МФА2|b}} |{{МФА2|ɔ}} |- |ق |ف |غ |ع |ظ |ط |ض |ص |ش |س |ژ |ز |- |{{МФА2|q}} |{{МФА2|f}} |{{МФА2|ʁ}} |{{МФА2|ʔ}} |{{МФА2|z}} |{{МФА2|t}} |{{МФА2|z}} |{{МФА2|s}} |{{МФА2|ʃ}} |{{МФА2|s}} |{{МФА2|ʒ}} |{{МФА2|z}} |- |ی |ه |و |ن |م |ل |گ |ک |- |{{МФА2|j}} |{{МФА2|h}} |{{МФА2|v}} |{{МФА2|n}} |{{МФА2|m}} |{{МФА2|l}} |{{МФА2|ɡ}} |{{МФА2|k}} |} === Хати лотинӣ === [[Акс:Nasimi_isfara_3_mod.jpg|рост|мини|293x293пкс|Сахифаи якуми рӯзномаи «Коммунисти Исфара», 15 майи соли 1936]] Хатти лотинишуда пас аз сарнагун шудани салтанати подшоҳӣ дар Русия бо мақсади афзоиши ҳиссаи аҳолии босавод ва дурӣ аз таъсири исломӣ ҷорӣ карда шуд. Дар версияҳои аввали алифбои лотинии солҳои 1926-1929, танҳо ҳарфҳои хурд буданд (ба тасвири болои қисми саҳифа нигаред). Яҳудиёни бухорӣ нусхаи каме дигари ин номаро истифода мебурданд, ки дар онҳо барои фонемаҳо ҳарфҳои беназир мавҷуд буданд, ки дар дигар нусхаҳои алифбо тоҷикӣ набуданд: ů, ə̧, ḩ. {| align="center" cellpadding="4" style="font-size:large; text-align:center;" summary="Thirty letters of the Tajik Latin script, capital and lowercase" |+ style="font-size: smaller;« " |''Хати лотинии тоҷикӣ'' |A a |B b |C c |Ç ç |D d |E e |F f |G g |Ƣ ƣ |H h |I i |Ī ī |- |{{МФА2|a}} |{{МФА2|b}} |{{МФА2|tʃ}} |{{МФА2|dʒ}} |{{МФА2|d}} |{{МФА2|e}} |{{МФА2|f}} |{{МФА2|ɡ}} |{{МФА2|ʁ}} |{{МФА2|h}} |{{МФА2|i}} |{{МФА2|/ˈi/}} |- |J j/Y y |K k |L l |M m |N n |O o |P p |Q q |R r |S s |Ş ş |T t |- |{{МФА2|j}} |{{МФА2|k}} |{{МФА2|l}} |{{МФА2|m}} |{{МФА2|n}} |{{МФА2|ɔ}} |{{МФА2|p}} |{{МФА2|q}} |{{МФА2|ɾ}} |{{МФА2|s}} |{{МФА2|ʃ}} |{{МФА2|t}} |- |U u |Ū ū |V v |X x |Z z |Ƶ ƶ |' |- |{{МФА2|u}} |{{МФА2|ɵ}} |{{МФА2|v}} |{{МФА2|χ}} |{{МФА2|z}} |{{МФА2|ʒ}} |{{МФА2|ʔ}} |} Рамзи Ƣ, ''gha'' номида мешавад ва ишораи садои {{МФА2|ɣ}} мебошад. Ин аломат ба алифбои муштараки туркӣ шомил карда шудааст, ки барои навиштани аксар забонҳои ғайриславянии Иттиҳоди Шӯравӣ дар охири солҳои 30-юм истифода мешуд. Дар садаи XXI сарфи назар аз дастгирии баъзе гурӯҳҳо алифбои лотинӣ истифода намешавад. === Стандартҳои транслитератсия === Дар зер қоидаҳои гуногуни транслитератсияи забони тоҷикӣ оварда шудаанд: {| class="wikitable" ! width="12%" |Кириллица ! width="12%" |[[ISO 9]] (1995) <sup>1</sup> ! width="12%" |KNAB (1981) <sup>2</sup> ! width="12%" |WWS (1996) <sup>3</sup> ! title="American Library Association-Library of Congress" width="12%" |ALA-LC <sup>4</sup> ! width="12%" |Allworth <sup>5</sup> ! title="United States Board on Geographic Names/Permanent Committee on Geographical Names for British Official Use" width="12%" |BGN/PCGN <sup>6</sup> |- valign="top" |А а {{МФА2|a}} |a |a |a |a |a |a |- |Б б {{МФА2|b}} |b |b |b |b |b |b |- |В в {{МФА2|v}} |v |v |v |v |v |v |- |Г г {{МФА2|ɡ}} |g |g |g |g |g |g |- |Ғ ғ {{МФА2|ʁ}} |ƣ |gh |gh |ḡ |gh |gh |- |Д д {{МФА2|d}} |d |d |d |d |d |d |- |Е е {{МФА2|je, e}} |e |e, ye |e |e |ye‐, ‐e‐ |e |- |Ё ё {{МФА2|jɔ}} |jo |yo |ë |ë |yo |yo |- |Ж ж {{МФА2|ʒ}} |ž |zh |zh |ž |zh |zh |- |З з {{МФА2|z}} |z |z |z |z |z |z |- |И и {{МФА2|i}} |i |i |i |i |i |i |- |Ӣ ӣ {{МФА2|i}} |ī |ī |ī |ī |ī |í |- |Й й {{МФА2|j}} |j |y |ĭ |j |y |y |- |К к {{МФА2|k}} |k |k |k |k |k |k |- |Қ қ {{МФА2|q}} |ķ |q |q |ķ |q |q |- |Л л {{МФА2|l}} |l |l |l |l |l |l |- |М м {{МФА2|m}} |m |m |m |m |m |m |- |Н н {{МФА2|n}} |n |n |n |n |n |n |- |О о {{МФА2|ɔ}} |o |o |o |o |o |o |- |П п {{МФА2|p}} |p |p |p |p |p |p |- |Р р {{МФА2|r}} |r |r |r |r |r |r |- |С с {{МФА2|s}} |s |s |s |s |s |s |- |Т т {{МФА2|t}} |t |t |t |t |t |t |- |У ӯ {{МФА2|u}} |u |u |u |u |u |u |- |Ӯ ӯ {{МФА2|ɵ}} |ū |ū |ū |ū |ū |ŭ |- |Ф ф {{МФА2|f}} |f |f |f |f |f |f |- |Х х {{МФА2|χ}} |h |kh |kh |x |kh |kh |- |Ҳ ҳ {{МФА2|h}} |ḩ |h |ḩ |x |h |h |- |Ч ч {{МФА2|tʃ}} |c |ch |ch |č |ch |ch |- |Ҷ ҷ {{МФА2|dʒ}} |ç |j |j |č̦ |j |j |- |Ш ш {{МФА2|ʃ}} |š |sh |sh |š |sh |sh |- |Ъ ъ {{МФА2|ʔ}} |' |' |' |' |» |' |- |Э э {{МФА2|e}} |è |è, e |ė |è |e |ė |- |Ю ю {{МФА2|ju}} |ju |yu |i͡u |ju |yu |yu |- |Я я {{МФА2|ja}} |ja |ya |i͡a |ja |ya |ya |- |} Эзоҳҳо: # ISO [[ISO 9|9]] мушаххасоти ISO 9 мебошад. # KNAB - маълумот аз базаи топонимикии Институти забони эстонӣ. # WWS - ҷадвал аз китоби "Системаҳои навиштани ҷаҳон" -и Бернард Комри {{L6e|en|Bernard Comrie}}. # ALA-LC стандартест барои [[Китобхонаи Конгресс]] ва Ассотсиатсияи Китобхонаи Амрико. # Аз китоби Миллатҳои Шарқи Шӯравӣ. Интишорот ва системаҳои хаттӣ ”аз ҷониби Эдвард Олуворт {{L6e|en|Edward Allworth}}. # BGN / PCGN – стандарти {{Бе тарҷума 5|United States Board on Geographic Names|||United States Board on Geographic Names}} ва {{Бе тарҷума 5|Permanent Committee on Geographical Names for British Official Use|||Permanent Committee on Geographical Names for British Official Use}}. === Хати ибрӣ === Мисли алифбои форсӣ, ҳарфи ибронӣ ҳамсадо дорад. Бо ин хат лаҳҷаи яҳудиёни бухориро, ки дар [[Бухоро]] ва [[Самарқанд]] зиндагӣ мекарданд, сабт мешуданд. Дар солҳои 1929-1930 онро алифбои лотинишуда иваз кард. Аз солҳои 1940, вақте ки мактабҳо барои яҳудиёни бухорӣ баста шуданд, он низ истифода намешуд. Дар айни замон, кириллӣ барои навиштани забони бухорӣ-ибрӣ истифода мешавад. {| align="center" cellpadding="4" style="font-size:large; text-align:center;" summary="Thirty two letters of the Tajik Arabic alphabet, capital and lowercase" |+ style="font-size: smaller;" |''Ҳуруфи чоркунҷаи (ибрии) тоҷикӣ'' |ג״ |ג׳ |ג |גּ |בּ |ב |איֵ |איִ |אוּ |אוׄ |אָ |אַ |- |{{МФА2|dʒ}} |{{МФА2|tʃ}} |{{МФА2|ʁ}} |{{МФА2|ɡ}} |{{МФА2|b}} |{{МФА2|v}} |{{МФА2|e}} |{{МФА2|i}} |{{МФА2|u}} |{{МФА2|ɵ}} |{{МФА2|ɔ}} |{{МФА2|a}} |- |מ ם |ל |כּ ךּ |כ ך |י |ט |ח |ז |ז |ו |ה |ד |- |{{МФА2|m}} |{{МФА2|l}} |{{МФА2|k}} |{{МФА2|χ}} |{{МФА2|j}} |{{МФА2|t}} |{{МФА2|ħ}} |{{МФА2|ʒ}} |{{МФА2|z}} |{{МФА2|v}} |{{МФА2|h}} |{{МФА2|d}} |- |ת |שׁ |ר |ק |צ ץ |פּ ףּ |פ ף |ע |ס |נ ן |- |{{МФА2|t}} |{{МФА2|ʃ}} |{{МФА2|r}} |{{МФА2|q}} |{{МФА2|s}} |{{МФА2|p}} |{{МФА2|f}} |{{МФА2|ʔ}} |{{МФА2|s}} |{{МФА2|n}} |} Намунаи матн: דר מוקאבילי זולם איתיפאק נמאייד. מראם נאמה פרוגרמי פירקהי יאש בוכארייאן. — Дар муқобили зулм иттифоқ намоед. Муром нома — пруграми фирқаи ёш бухориён. == Басомади ҳарфҳои забони тоҷикӣ == [[Акс:Частотность_букв_таджикского_языка3.jpg|рост]] Аввалин таҳқиқот оид ба басомади пайдоиши ҳарфҳо дар забони тоҷикӣ <ref>Усманов З. Д., Солиев О. М. Проблема раскладки символов на компьютерной клавиатуре — Душанбе: Ирфон, 2010, 104 с.</ref>, бо муайян кардани тарҳбандии "беҳтарин" ҳарфҳо дар клавиатураи компютерӣ ва андозаи намунаи намояндагӣ барои ба даст овардани натиҷаҳои боэътимоди оморӣ алоқаманд аст. Аммо дар зер натиҷаҳо дар асоси коркарди омории осори шоирон ва нависандагони алоҳида оварда шудаанд, манзараи умумии басомади ҳарфҳо дар адабиёти классикӣ ва муосири тоҷик тарҳрезӣ ёфтааст <ref>Усманов З. Д., Косимов А. А. Частотность букв таджикской литературы — Доклады Академии наук Республики Таджикистан, 2015, т.58, № 2, соли 112—115</ref><ref>Косимов А. А. Басомади такроршавии ҳарфҳои адабиёти тоҷик — Маҷаллаи «Шафақ», Нашрияи Кумиҷроияи Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон дар шаҳри Хуҷанд, 24.11.2015, № 21, соли 2.</ref>. == Намунаҳои сабт == === Намунаи №1 === {| cellpadding="8" !Сириллик !Форсӣ !Лотинӣ !Тарҷума ба русӣ |- |{{Lang|tg-Cyrl|Тамоми одамон озод ба дунё меоянд ва аз лиҳози манзилату ҳуқуқ бо ҳам баробаранд. Ҳама соҳиби ақлу виҷдонанд, бояд нисбат ба якдигар бародарвор муносабат намоянд.}} | align="right" |{{Lang|tg-Arab|تمام آدمان آزاد به دنیا می‌آیند و از لحاظ منزلت و حقوق با هم برابرند. همه صاحب عقل و وجدانند، باید نسبت به یکدیگر برادروار مناسبت نمایند.}} |{{Lang|tg-Latn|Tamomi odamon ozod ba dunjo meojand va az lihozi manzilatu huquq bo ham barobarand. Hama sohibi aqlu viçdonand, bojad nisbat ba jakdigar barodarvor munosabat namojand.}} |Все люди рождаются свободными и равными в своем достоинстве и правах. Они наделены разумом и совестью и должны поступать в отношении друг друга в духе братства. |} Транслитератсияи ҳарфҳои варианти форсӣ:<blockquote>tmạm ậdmạn ậzạd bh dnyạ my̱ ậynd w ạz lḥạẓ mnzlt w ḥqwq bạ hm brạbrnd. hmh ṣḥb ʿql w wjdạnnd, bạyd nsbt bh ykdygr brạdrwạr mnạsbt nmạynd.</blockquote>Транслитератсияи ҳарфҳои варианти сириллик:<blockquote> Tamomi odamon ozod ba dunyo meoyand va az lihozi manzilatu huquq bo ham barobarand. Hama sohibi aqlu vijdonand, boyad nisbat ba yakdigar barodarvor munosabat namoyand. </blockquote> === Намунаи №2 === Дар варианти якуми форсӣ ҳатто он садонокҳое, ки одатан навишта намешаванд, ишора карда шудаанд. {|valign="top" cellpadding="8" ! Сириллик || Хати ниёгон (дарӣ, порсӣ) бо зеру забар ! Хати ниёгон (дарӣ, порсӣ) ! Ибрӣ бо садонок || Ибрӣ |- | style="text-align: justify;"| Баниодам аъзои як пайкаранд, ки дар офариниш зи як гавҳаранд. Чу узве ба дард оварад рӯзгор, дигар узвҳоро намонад қарор. [[Saadi Shirazi|Саъдӣ]] || align="right"| {{lang|tg-Arab|بَنی‌آدَم اَعضایِ یَک پَیکَرَند، که دَر آفَرینِش زِ یَک گَوهَرَند. چو عُضوی به دَرد آوَرَد روزگار، دِگَر عُضوها را نَمانَد قَرار.}} {{lang|tg-Arab|[[Saadi Shirazi|سَعدی]]}}|| align="right" |{{lang|tg-Arab|بنی‌آدم اعضای یک پیکرند، که در آفرینش ز یک گوهرند. چو عضوی به درد آورد روزگار، دگر عضوها را نماند قرار.}} {{lang|tg-Arab|[[Saadi Shirazi|سعدی]]}} || בַּנִי־אָדַם אַעְזָאי יַךּ פַּיְכַּרַנְד, כִּה דַר אָפַרִינִשׁ זִ יַךּ גַוְהַרַנְד. ג׳וּ עֻזְוֵי בַּה דַרְד אָוַרַד רוֹזְגָּאר דִגַּר עֻזְוְהָא רָא נַמָאנַד קַרָאר סַעְדִי. || בני־אדם אעזאי יך פיכרנד, כה דר אפרינש ז יך גוהרנד. ג׳ו עזוי בה דרד אורד רוזגאר דגר עזוהא רא נמאינד קראר סעדי. |- |- | style="text-align: justify;"| Мурда будам, зинда шудам; гиря будам, xанда шудам. Давлати ишқ омаду ман давлати поянда шудам. [[Rumi|Мавлавӣ]] || align="right"| {{lang|tg-Arab|مُردَه بُدَم، زِندَه شُدَم؛ گِریَه بُدَم، خَندَه شُدَم. دَولَتِ عِشق آمَد و مَن دَولَتِ پایَندَه شُدَم.}} {{lang|tg-Arab|[[Rumi|مَولَوی]]}}|| align="right" |{{lang|tg-Arab|مرده بدم، زنده شدم؛ گریه بدم، خنده شدم. دولت عشق آمد و من دولت پاینده شدم.}} {{lang|tg-Arab|[[Rumi|مولوی]]}} || מֻרְדַה בֻּדַם זִנְדַה שֻׁדַם; גִּרְיַה בֻּדַם, כַנְדַה שֻׁדַם. דַוְלַתִ עִשְק אָמַד וּמַן דַוְלַתִ פָּאיַנְדַה שֻׁדַם. מַוְלַוִי || מרדה בדם זנדה שדם; גריה בדם, כנדה שדם. דולת עשק אמד ומן דולת פאינדה שדם. מולוי |} == Ҷадвали муқоиса == [[Акс:Akademijai_ilmxhoi_jumxhurii_tojikiston.jpg|рост|мини|Рекламаи Академияи илмҳои Тоҷикистон]] [[Акс:Zenith_thuraya.jpg|рост|мини|Нишонае, ки дар он тоҷикӣ бо ҳам кириллӣ ва ҳам лотин навишта шудааст]] [[Акс:Nasimi_isfara_dekabr_29.jpg|рост|мини|Аксҳо аз рӯзномаи "Коммунистическая [[Исфара]] ", 29 декабри соли 1939. Калимаи "Dekabr" баръало намоён аст (декабр)]] Ҷадвали муқоисаи скриптҳо барои забони тоҷикӣ. Алифбои лотинӣ тибқи стандарти соли 1929, алифбои сириллик - тибқи стандарти соли 1998 дода шудааст. {| class="wikitable" !Кириллӣ !Лотинӣ !Хати форсӣ ![[Алифбои овонигории байналмилалӣ|МФА]] !Намуна |- align="center" |А а |A a |َ, اَ |{{МФА2|a}} |санг= سنگ = سَنگ |- align="center" |Б б |B ʙ |ﺏ |{{МФА2|b}} |барг = برگ = بَرگ |- align="center" |В в |V v |و |{{МФА2|v}} |номвар = نامور = ناموَر |- align="center" |Г г |G g |گ |{{МФА2|ɡ}} |санг= سنگ = سَنگ |- align="center" |Ғ ғ |Ƣ ƣ |ﻍ |{{МФА2|ʁ}} |ғор = غار, Бағдод = بغداد = بَغداد |- align="center" |Д д |D d |ﺩ |{{МФА2|d}} |модар = مادر = مادَر, Бағдод = بغداد = بَغداد |- align="center" |Е е |E e |ی |{{МФА2|e}} |шер = شیر, меравам = می‌روم = می‌رَوَم |- align="center" |Ё ё |Jo jo |یا |{{МФА2|jɔ}} |дарё = دریا, осиёб = آسیاب |- align="center" |Ж ж |Ƶ ƶ |ژ |{{МФА2|ʒ}} |жола = ژاله, каждум = کژدم = کَژدُم |- align="center" |З з |Z z |ﺽ, ﻅ, ﺫ, ﺯ |{{МФА2|z}} |баъз = بعض, назар = نَظَر, заҳоб = ذَهاب, замин = زَمیِن |- align="center" |И и |I i |اِ, ِ |{{МФА2|i}} |ихтиёр = اِختیار |- align="center" |Ӣ ӣ |Ī ī |ی |{{МФА2|/ˈi/}} |зебоӣ = زیبائی |- align="center" |Й й |J j |یْ, ی |{{МФА2|j}} |май = مَی |- align="center" |К к |K k |ک |{{МФА2|k}} |кадом = کَدام |- align="center" |Қ қ |Q q |ﻕ |{{МФА2|q}} |қадам = قَدَم |- align="center" |Л л |L l |ﻝ |{{МФА2|l}} |лола = لاله |- align="center" |М м |M m |ﻡ |{{МФА2|m}} |мурдагӣ = مُردَگیِ |- align="center" |Н н |N n |ﻥ |{{МФА2|n}} |нон = نان |- align="center" |О о |O o |ا, آ |{{МФА2|ɔ}} |орзу = آرزو |- align="center" |П п |P p |پ |{{МФА2|p}} |панҷ = پَنج |- align="center" |Р р |R r |ﺭ |{{МФА2|ɾ}} |ранг = رَنگ |- align="center" |С с |S s |ﺙ, ﺹ, ﺱ |{{МФА2|s}} |сар = سَر, субҳ = صُبح, сурайё = ثُرَیاَ |- align="center" |Т т |T t |ﺕ, ﻁ |{{МФА2|t}} |тоҷик = تاجیک, талаб = طَلَب |- align="center" |У у |U u |اُ, ُ |{{МФА2|u}} |дуд = دُود |- align="center" |Ӯ ӯ |Ū ū |او, و |{{МФА2|ɵ}} |хӯрдан = خوردَن, ӯ = اُو |- align="center" |Ф ф |F f |ﻑ |{{МФА2|f}} |фурӯғ = فُروُغ |- align="center" |Х х |X x |ﺥ |{{МФА2|χ}} |хондан = خواندَن |- align="center" |Ҳ ҳ |H h |ﺡ |{{МФА2|h}} |ҳофиз = حافِظ |- align="center" |Ч ч |C c |چ |{{МФА2|tʃ}} |чӣ = چی |- align="center" |Ҷ ҷ |Ç ç |ﺝ |{{МФА2|dʒ}} |ҷанг = جَنگ |- align="center" |Ш ш |Ş ş |ﺵ |{{МФА2|ʃ}} |шаб = شَب |- align="center" |ъ |' |ﻉ |{{МФА2|ʔ}} |таъриф = تعریف |- align="center" |Э э |E e |ای |{{МФА2|e}} |эй = ای |- align="center" |Ю ю |Ju ju |یُ, یو |{{МФА2|ju}} |июн = اِیون |- align="center" |Я я |Ja ja |یه, یَ |{{МФА2|ja}} |ягонагӣ = یَگانَگی |} == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == {{Эзоҳ}}4. Goodman, E. R. (1956) «The Soviet Design for a World Language» in ''Russian Review'' 15 (2): 85-99. == Пайвандҳо ==   * [http://www.omniglot.com/writing/tajik.htm Омниглот - Тоҷикӣ (Toҷiki / Toçikī / تاجیكی)] * [https://web.archive.org/web/20080206093337/http://xixona.dlsi.ua.es/~fran/tajik/browser/ Таҳвили вебсайтҳои кириллии тоҷикӣ ба имлои лотинишудаи солҳои 20-ум] * [[Алифбои тоҷикӣ]] [[Гурӯҳ:Алифбоҳои забонҳои эронӣ]] [[Гурӯҳ:Алифбоҳо ба асоси хати кириллӣ]] [[Гурӯҳ:Забони тоҷикӣ]] [[Гурӯҳ:Pages with unreviewed translations]] lbznoxhv9slh3uq2me2j7y3nkq1g5kx 1309112 1309105 2022-08-04T08:36:13Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki [[Акс:Coat_of_Arms_of_Tajik_ASSR_04.1929-24.02.1931.svg|рост|мини|250x250пкс|Герби [[Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон|Ҷумҳурии Автономии Советии Сотсиалистии Тоҷикистон]] дар солҳои 1929—1931. Номи ҷумҳурӣ бо ҳарфҳои лотинӣ ва арабии тоҷикӣ ва бо сириллики русӣ навишта шудааст.]] [[Акс:The_coat_of_arms_of_the_Tajik_SSR_(24.02.1931-04.07.1935).svg|рост|мини|280x280пкс|Герби [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон|ҶШС Тоҷикистон]] дар солҳои 1931—1935. Номи ҷумҳурӣ бо ҳарфҳои лотинӣ ва арабии тоҷикӣ ва бо сириллики русӣ навишта шудааст.]] '''[[Забони тоҷикӣ]]''' дар тӯли таърихи худ дар се системаи хаттӣ навишта шудааст: арабӣ, лотинӣ ва [[Алифбои кирилликӣ|кириллӣ]]. Ҳар кадоми онҳоро метавон '''«хатти тоҷикӣ»''' ё '''«алифбои тоҷикӣ» ('''alifboi toçikī, اﻟﻔﺒﺎی تاجیکی) номид. Алифбои истифодашуда бо [[Таърихи Тоҷикистон|мурури замон]] тағир ёфтанд. Аввалин хат барои навиштани забони тоҷикӣ хатти арабӣ буд, сипас дар солҳои 1930—1940 хати лотинӣ, ки баъдтар ба хатти ҳозираи кириллӣ иваз карда шуд<ref name="ряф">{{Книга|заглавие=Языки Российской Федерации и соседних государств|место=М.|издательство="Наука"|год=2005|том=3|страницы=49—63|страниц=606|isbn=5-02-011237-2}}</ref>. Лаҳҷаи бухорӣ, ки бо он яҳудиёни бухорӣ ҳарф мезаданд, маъмулан бо алифбои ибрӣ навишта мешуд, аммо аз садаи XXI он одатан бо сириллик навишта мешавад. == Мазмуни сиёсӣ == Тавре ки дар бисёр дигар [[кишварҳои пасошӯравӣ]], дар [[Тоҷикистон]] интихоби навиштан бо сиёсат робитаи зич дорад. Расман дар Тоҷикистон алифбои кириллии тоҷикӣ, ки соли 1940 ҷорӣ ва соли 1998 ислоҳ шудааст, барои забони тоҷикӣ истифода мешавад. Ин навишта аз ҷониби мақомоти ҳозираи Тоҷикистон, пас аз [[Ҷанги шаҳрвандии Тоҷикистон|ҷанги шаҳрвандии ҳафтсола (1992—1997)]] қабул шудааст. Кириллӣ барои забони тоҷикӣ дар [[Ӯзбекистон|Узбакистон]] ва инчунин дар дигар кишварҳои пасошӯравӣ истифода мешавад. Алифбои лотинӣ ҳоло камтар маъмул аст, аммо солҳои 1926—1940 дар СССР алифбои лотинӣ барои забони тоҷикӣ истифода мешуд, ки барои ҳамаи забонҳои собиқ ИҶШС дар доираи «лотиникунонӣ» ҷорӣ карда шуд. Имрӯз, як қисми ҷавонони тоҷик мукотиба дар Интернетро бо алифбои лотинӣ афзал медонанд ва ҷавонони диаспораи тоҷикони Ӯзбекистон қариб пурра дар зери таъсири забони ӯзбекӣ, ки ҳоло ба лотинӣ алоқаманд аст, дар Интернет танҳо алифбои лотиниро истифода мебаранд. Инчунин дар худи Тоҷикистон тарафдорони аз нав романизатсия кардани хати тоҷикӣ зиёданд. Онҳо назари худро бо он шарҳ медиҳанд, ки хондани тоҷикӣ барои хориҷиён ва сокинони форсизабони Эрону Афғонистон осонтар мешавад. Инчунин тарафдорони алифбои лотин тарафдорони иттифоқ бо [[Дунёи Ғарб|ҷаҳони Ғарб]] мебошанд. Инчунин тарафдорони бозгашти хатти арабӣ-форсӣ, ки барои забони тоҷикӣ (он замон ин забон форсӣ номида мешуд) то [[соли 1925]] аз асри VIII истифода мешуд, зиёданд<ref>{{Cite web|url=https://tj.sputniknews.ru/analytics/20190723/1029470287/persidskiy-yazyk-farsi-tajikistan-pismennost.html|title=Восстановить историческую вязь: стоит ли Таджикистану отказаться от кириллицы|author=Sputnik|publisher=Sputnik Таджикистан|lang=ru|accessdate=2019-09-04}}</ref>. Инҳо асосан миллатгароён ва паниранистони тоҷик ва ҷонибдорони ақидаҳои исломӣ мебошанд. == Таърих == Дар натиҷаи таъсири [[ислом]] дар минтақа то солҳои 1920-ум забони тоҷикӣ бо алифбои форсӣ дар асоси хатти арабӣ навишта мешуд. Дар ин замон, забони тоҷикӣ забони алоҳида ҳисоб намешуд — боварӣ доштанд, ки ин як лаҳҷаи забони форсӣ аст. Пас аз ба қудрат расидани Шӯравиҳо, аввал хатти форсӣ сода карда шуд (1923) ва сипас гузариш ба хатти лотинишуда дар соли 1927 ба амал омад. Алифбои лотинӣ бо мақсади баланд бардоштани саводнокӣ ва дур кардани аҳолии онвақтаи бесавод аз [[Осиёи Марказӣ|Осиёи Марказии]] исломӣ пешниҳод карда шуд. Илова бар ин, дар паси ин қадам мулоҳизаҳои амалӣ мавҷуд буданд: хатти ҳамсадои форсӣ барои интиқоли садонокҳои забони тоҷикӣ мувофиқ нест. Илова бар ин, омӯхтани хатти форсӣ мушкилтар буд, зеро ҳарфҳо вобаста ба мавқеи ҳарф дар калима якчанд шакл доранд. «Фармон дар бораи романикунӣ» ба алифбои лотинӣ моҳи апрели соли 1928 мақоми расмӣ дод. Алифбои лотинии тоҷикӣ дар асоси корҳои олимони [[Забонҳои туркӣ|туркзабон]], ки нақшаи эҷоди алифбои муштараки туркиро доштаанд, таҳия шудааст, гарчанде ки тоҷикӣ забони туркӣ нест. Маърака бомуваффақият анҷом ёфт: то солҳои 1950 қариб саросар саводнокӣ ба даст оварда шуд. Пас аз романизатсия, тоҷикиро аввал забони алоҳида номиданд. Соли 1940, дар доираи русигардонии Осиёи Миёна, забони тоҷикӣ ба хатти кириллӣ тарҷума карда шуд. Ин алифбо то охири солҳои 80, вақте ки пошхӯрии СССР боиси болоравии ҳаракати миллӣ дар Тоҷикистон гардид, истифода мешуд; Забони тоҷикӣ забони давлатӣ эълон карда шуд, ҳамон тавре ки забони форсӣ (ба ин ном калимаи ''Форсӣ'' илова карда шуд). Тибқи қонунҳои нав баргардонидани тадриҷан ба алифбои форсӣ пешбинӣ шуд. Хатти арабӣ ба таҳсил ва зиндагии ҳаррӯза баргашт, гарчанде ки манъи [[Ҳизби наҳзати исломии Тоҷикистон|Ҳизби Наҳзати Исломӣ]] дар соли 1993 қабули ин шакли навиштаро суст кард. Соли 1999 аз қонуни забони давлатӣ калимаи ''«форсӣ»'' хориҷ карда шуд. Дар соли 2004 алифбои кириллӣ де-факто боқӣ монд; дар соли 1996, як қисми бениҳоят ками аҳолӣ метавонист онро бо алифбои форсӣ навишта хонад. == Навъҳо == Дар зер ҳарфҳои алифбои гуногуни тоҷикӣ дар якҷоягӣ бо хониш оварда шудаанд. Инчунин ҷадвали муқоиса вуҷуд аст. === Хати сириллик === Хатти кириллии [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон|тоҷикӣ]] соли 1940 дар [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон|ҶШС Тоҷикистон]] алифбои лотиниро иваз кард<ref>{{Книга|часть=О переводе таджикской письменности с латинизированного на новый таджикский алфавит на основе русской графики (Закон от 21 мая 1940 года)|заглавие=Сборник законов Таджикской ССР, указов и постановлений Президиума Верховного Совета Таджикской ССР, 1938—1958|год=1959|ссылка=https://books.google.com/books?id=OO41AAAAIAAJ&focus=searchwithinvolume&q=латинизированного}}</ref>. Соли 1952 алифбои дар поён овардашуда бо илова намудани ҳарфҳои ''щ'' ва ы ислоҳ карда шуд. [[Акс:Tajik_rouble_reverse_detail.png|рост|мини|220x220пкс|Тафсилоти реверси пулҳои як [[рубли тоҷикӣ]], ки то соли 2000 дар муомилот буд]] {| align="center" cellpadding="4" style="font-size:large; text-align:center;" summary="Thirty four letters of the Tajik Cyrillic alphabet, capital and lowercase" |+ style="font-size: smaller;" |''Хати кириллии тоҷикӣ'' |А а |Б б |В в |Г г |Д д |Е е |Ё ё |Ж ж |З з |И и |Й й |К к | |- |{{МФА2|a}} |{{МФА2|b}} |{{МФА2|v}} |{{МФА2|ɡ}} |{{МФА2|d}} |{{МФА2|e}} |{{МФА2|jɔ}} |{{МФА2|ʒ}} |{{МФА2|z}} |{{МФА2|i}} |{{МФА2|j}} |{{МФА2|k}} |- |Л л |М м |Н н |О о |П п |Р р |С с |Т т |У у |Ф ф |Х х |Ч ч |- |{{МФА2|l}} |{{МФА2|m}} |{{МФА2|n}} |{{МФА2|ɔ}} |{{МФА2|p}} |{{МФА2|ɾ}} |{{МФА2|s}} |{{МФА2|t}} |{{МФА2|u}} |{{МФА2|f}} |{{МФА2|χ}} |{{МФА2|tʃ}} |- class="unicode" |Ш ш |Ъ ъ |Э э |Ю ю |Я я |Ғ ғ |Ӣ ӣ |Қ қ |Ӯ ӯ |Ҳ ҳ |Ҷ ҷ |- |{{МФА2|ʃ}} |{{МФА2|ʔ}} |{{МФА2|e}} |{{МФА2|ju}} |{{МФА2|ja}} |{{МФА2|ʁ}} |{{МФА2|ˈi}} |{{МФА2|q}} |{{МФА2|ɵ}} |{{МФА2|h}} |{{МФА2|dʒ}} |} Калимаҳои иқтибосӣ инчунин ҳарфҳои ц-ро дар бар мегиранд ва гарчанде ки онҳо бо ислоҳи соли 1998 расман аз алифбо хориҷ карда шуданд. Илова бар ин, ислоҳоти соли 1998 тартиби ҳарфҳоро тағир дод: ҳарфҳои тағирёфта ҳоло аз ''паси ҷуфтҳои тағирнашудаи'' худ (г, ''ғ; к'', ''қ'' ва монанди инҳо) мераванд. Алифбои муосири забони тоҷикӣ чунин менамояд: ''а б в г ғ д е ё ж з и ӣ й к қ л м н о п р с т у ӯ ф х ҳ ч ҷ ш ъ э ю я''. Соли 2010 инчунин пешниҳод карда шуд, ки аз ҳарфҳои е, ё, ю, я ''хориҷ карда шаванд''. === Хати форсӣ === [[Акс:Ghazaliyyat_by_Jami.jpg|рост|мини|395x395пкс|Дастнависи мусаввари [[Абдурраҳмони Ҷомӣ|Ҷомӣ]], шоири тоҷик, бо байтҳое, ки бо алифбои форсӣ навишта шудаанд]] То солҳои 1926—1929 тоҷикӣ дар ҳудуди СССР бо алифбои форсӣ навишта мешуд. {| align="center" cellpadding="4" style="font-size:large; text-align:center;" summary="Thirty two letters of the Tajik Arabic alphabet, capital and lowercase" |+ style="font-size: smaller;" |''Персидский таджикский алфавит'' |ر |ذ |د |خ |ح |چ |ج |ث |ت |پ |ب |ا |- |{{МФА2|ɾ}} |{{МФА2|z}} |{{МФА2|d}} |{{МФА2|χ}} |{{МФА2|h}} |{{МФА2|tʃ}} |{{МФА2|dʒ}} |{{МФА2|s}} |{{МФА2|t}} |{{МФА2|p}} |{{МФА2|b}} |{{МФА2|ɔ}} |- |ق |ف |غ |ع |ظ |ط |ض |ص |ش |س |ژ |ز |- |{{МФА2|q}} |{{МФА2|f}} |{{МФА2|ʁ}} |{{МФА2|ʔ}} |{{МФА2|z}} |{{МФА2|t}} |{{МФА2|z}} |{{МФА2|s}} |{{МФА2|ʃ}} |{{МФА2|s}} |{{МФА2|ʒ}} |{{МФА2|z}} |- |ی |ه |و |ن |م |ل |گ |ک |- |{{МФА2|j}} |{{МФА2|h}} |{{МФА2|v}} |{{МФА2|n}} |{{МФА2|m}} |{{МФА2|l}} |{{МФА2|ɡ}} |{{МФА2|k}} |} === Хати лотинӣ === [[Акс:Nasimi_isfara_3_mod.jpg|рост|мини|293x293пкс|Сахифаи якуми рӯзномаи «Коммунисти Исфара», 15 майи соли 1936]] Хатти лотинишуда пас аз сарнагун шудани салтанати подшоҳӣ дар Русия бо мақсади афзоиши ҳиссаи аҳолии босавод ва дурӣ аз таъсири исломӣ ҷорӣ карда шуд. Дар версияҳои аввали алифбои лотинии солҳои 1926—1929, танҳо ҳарфҳои хурд буданд (ба тасвири болои қисми саҳифа нигаред). Яҳудиёни бухорӣ нусхаи каме дигари ин номаро истифода мебурданд, ки дар онҳо барои фонемаҳо ҳарфҳои беназир мавҷуд буданд, ки дар дигар нусхаҳои алифбо тоҷикӣ набуданд: ů, ə̧, ḩ. {| align="center" cellpadding="4" style="font-size:large; text-align:center;" summary="Thirty letters of the Tajik Latin script, capital and lowercase" |+ style="font-size: smaller;" " |''Хати лотинии тоҷикӣ'' |A a |B b |C c |Ç ç |D d |E e |F f |G g |Ƣ ƣ |H h |I i |Ī ī |- |{{МФА2|a}} |{{МФА2|b}} |{{МФА2|tʃ}} |{{МФА2|dʒ}} |{{МФА2|d}} |{{МФА2|e}} |{{МФА2|f}} |{{МФА2|ɡ}} |{{МФА2|ʁ}} |{{МФА2|h}} |{{МФА2|i}} |{{МФА2|/ˈi/}} |- |J j/Y y |K k |L l |M m |N n |O o |P p |Q q |R r |S s |Ş ş |T t |- |{{МФА2|j}} |{{МФА2|k}} |{{МФА2|l}} |{{МФА2|m}} |{{МФА2|n}} |{{МФА2|ɔ}} |{{МФА2|p}} |{{МФА2|q}} |{{МФА2|ɾ}} |{{МФА2|s}} |{{МФА2|ʃ}} |{{МФА2|t}} |- |U u |Ū ū |V v |X x |Z z |Ƶ ƶ |' |- |{{МФА2|u}} |{{МФА2|ɵ}} |{{МФА2|v}} |{{МФА2|χ}} |{{МФА2|z}} |{{МФА2|ʒ}} |{{МФА2|ʔ}} |} Рамзи Ƣ, ''gha'' номида мешавад ва ишораи садои {{МФА2|ɣ}} мебошад. Ин аломат ба алифбои муштараки туркӣ шомил карда шудааст, ки барои навиштани аксар забонҳои ғайриславянии Иттиҳоди Шӯравӣ дар охири солҳои 30-юм истифода мешуд. Дар садаи XXI сарфи назар аз дастгирии баъзе гурӯҳҳо алифбои лотинӣ истифода намешавад. === Стандартҳои транслитератсия === Дар зер қоидаҳои гуногуни транслитератсияи забони тоҷикӣ оварда шудаанд: {| class="wikitable" ! width="12%" |Кириллица ! width="12%" |[[ISO 9]] (1995) <sup>1</sup> ! width="12%" |KNAB (1981) <sup>2</sup> ! width="12%" |WWS (1996) <sup>3</sup> ! title="American Library Association-Library of Congress" width="12%" |ALA-LC <sup>4</sup> ! width="12%" |Allworth <sup>5</sup> ! title="United States Board on Geographic Names/Permanent Committee on Geographical Names for British Official Use" width="12%" |BGN/PCGN <sup>6</sup> |- valign="top" |А а {{МФА2|a}} |a |a |a |a |a |a |- |Б б {{МФА2|b}} |b |b |b |b |b |b |- |В в {{МФА2|v}} |v |v |v |v |v |v |- |Г г {{МФА2|ɡ}} |g |g |g |g |g |g |- |Ғ ғ {{МФА2|ʁ}} |ƣ |gh |gh |ḡ |gh |gh |- |Д д {{МФА2|d}} |d |d |d |d |d |d |- |Е е {{МФА2|je, e}} |e |e, ye |e |e |ye‐, ‐e‐ |e |- |Ё ё {{МФА2|jɔ}} |jo |yo |ë |ë |yo |yo |- |Ж ж {{МФА2|ʒ}} |ž |zh |zh |ž |zh |zh |- |З з {{МФА2|z}} |z |z |z |z |z |z |- |И и {{МФА2|i}} |i |i |i |i |i |i |- |Ӣ ӣ {{МФА2|i}} |ī |ī |ī |ī |ī |í |- |Й й {{МФА2|j}} |j |y |ĭ |j |y |y |- |К к {{МФА2|k}} |k |k |k |k |k |k |- |Қ қ {{МФА2|q}} |ķ |q |q |ķ |q |q |- |Л л {{МФА2|l}} |l |l |l |l |l |l |- |М м {{МФА2|m}} |m |m |m |m |m |m |- |Н н {{МФА2|n}} |n |n |n |n |n |n |- |О о {{МФА2|ɔ}} |o |o |o |o |o |o |- |П п {{МФА2|p}} |p |p |p |p |p |p |- |Р р {{МФА2|r}} |r |r |r |r |r |r |- |С с {{МФА2|s}} |s |s |s |s |s |s |- |Т т {{МФА2|t}} |t |t |t |t |t |t |- |У ӯ {{МФА2|u}} |u |u |u |u |u |u |- |Ӯ ӯ {{МФА2|ɵ}} |ū |ū |ū |ū |ū |ŭ |- |Ф ф {{МФА2|f}} |f |f |f |f |f |f |- |Х х {{МФА2|χ}} |h |kh |kh |x |kh |kh |- |Ҳ ҳ {{МФА2|h}} |ḩ |h |ḩ |x |h |h |- |Ч ч {{МФА2|tʃ}} |c |ch |ch |č |ch |ch |- |Ҷ ҷ {{МФА2|dʒ}} |ç |j |j |č̦ |j |j |- |Ш ш {{МФА2|ʃ}} |š |sh |sh |š |sh |sh |- |Ъ ъ {{МФА2|ʔ}} |' |' |' |' |" |' |- |Э э {{МФА2|e}} |è |è, e |ė |è |e |ė |- |Ю ю {{МФА2|ju}} |ju |yu |i͡u |ju |yu |yu |- |Я я {{МФА2|ja}} |ja |ya |i͡a |ja |ya |ya |- |} Эзоҳҳо: # ISO [[ISO 9|9]] мушаххасоти ISO 9 мебошад. # KNAB — маълумот аз базаи топонимикии Институти забони эстонӣ. # WWS — ҷадвал аз китоби «Системаҳои навиштани ҷаҳон» -и Бернард Комри {{L6e|en|Bernard Comrie}}. # ALA-LC стандартест барои [[Китобхонаи Конгресс]] ва Ассотсиатсияи Китобхонаи Амрико. # Аз китоби Миллатҳои Шарқи Шӯравӣ. Интишорот ва системаҳои хаттӣ "аз ҷониби Эдвард Олуворт {{L6e|en|Edward Allworth}}. # BGN / PCGN — стандарти {{Бе тарҷума 5|United States Board on Geographic Names|||United States Board on Geographic Names}} ва {{Бе тарҷума 5|Permanent Committee on Geographical Names for British Official Use|||Permanent Committee on Geographical Names for British Official Use}}. === Хати ибрӣ === Мисли алифбои форсӣ, ҳарфи ибронӣ ҳамсадо дорад. Бо ин хат лаҳҷаи яҳудиёни бухориро, ки дар [[Бухоро]] ва [[Самарқанд]] зиндагӣ мекарданд, сабт мешуданд. Дар солҳои 1929—1930 онро алифбои лотинишуда иваз кард. Аз солҳои 1940, вақте ки мактабҳо барои яҳудиёни бухорӣ баста шуданд, он низ истифода намешуд. Дар айни замон, кириллӣ барои навиштани забони бухорӣ-ибрӣ истифода мешавад. {| align="center" cellpadding="4" style="font-size:large; text-align:center;" summary="Thirty two letters of the Tajik Arabic alphabet, capital and lowercase" |+ style="font-size: smaller;" |''Ҳуруфи чоркунҷаи (ибрии) тоҷикӣ'' |ג״ |ג׳ |ג |גּ |בּ |ב |איֵ |איִ |אוּ |אוׄ |אָ |אַ |- |{{МФА2|dʒ}} |{{МФА2|tʃ}} |{{МФА2|ʁ}} |{{МФА2|ɡ}} |{{МФА2|b}} |{{МФА2|v}} |{{МФА2|e}} |{{МФА2|i}} |{{МФА2|u}} |{{МФА2|ɵ}} |{{МФА2|ɔ}} |{{МФА2|a}} |- |מ ם |ל |כּ ךּ |כ ך |י |ט |ח |ז |ז |ו |ה |ד |- |{{МФА2|m}} |{{МФА2|l}} |{{МФА2|k}} |{{МФА2|χ}} |{{МФА2|j}} |{{МФА2|t}} |{{МФА2|ħ}} |{{МФА2|ʒ}} |{{МФА2|z}} |{{МФА2|v}} |{{МФА2|h}} |{{МФА2|d}} |- |ת |שׁ |ר |ק |צ ץ |פּ ףּ |פ ף |ע |ס |נ ן |- |{{МФА2|t}} |{{МФА2|ʃ}} |{{МФА2|r}} |{{МФА2|q}} |{{МФА2|s}} |{{МФА2|p}} |{{МФА2|f}} |{{МФА2|ʔ}} |{{МФА2|s}} |{{МФА2|n}} |} Намунаи матн: דר מוקאבילי זולם איתיפאק נמאייד. מראם נאמה פרוגרמי פירקהי יאש בוכארייאן. — Дар муқобили зулм иттифоқ намоед. Муром нома — пруграми фирқаи ёш бухориён. == Басомади ҳарфҳои забони тоҷикӣ == [[Акс:Частотность букв таджикского языка3.jpg|рост]] Аввалин таҳқиқот оид ба басомади пайдоиши ҳарфҳо дар забони тоҷикӣ<ref>Усманов З. Д., Солиев О. М. Проблема раскладки символов на компьютерной клавиатуре — Душанбе: Ирфон, 2010, 104 с.</ref>, бо муайян кардани тарҳбандии «беҳтарин» ҳарфҳо дар клавиатураи компютерӣ ва андозаи намунаи намояндагӣ барои ба даст овардани натиҷаҳои боэътимоди оморӣ алоқаманд аст. Аммо дар зер натиҷаҳо дар асоси коркарди омории осори шоирон ва нависандагони алоҳида оварда шудаанд, манзараи умумии басомади ҳарфҳо дар адабиёти классикӣ ва муосири тоҷик тарҳрезӣ ёфтааст<ref>Усманов З. Д., Косимов А. А. Частотность букв таджикской литературы — Доклады Академии наук Республики Таджикистан, 2015, т.58, № 2, соли 112—115</ref><ref>Косимов А. А. Басомади такроршавии ҳарфҳои адабиёти тоҷик — Маҷаллаи «Шафақ», Нашрияи Кумиҷроияи Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон дар шаҳри Хуҷанд, 24.11.2015, № 21, соли 2.</ref>. == Намунаҳои сабт == === Намунаи № 1 === {| cellpadding="8" !Сириллик !Форсӣ !Лотинӣ !Тарҷума ба русӣ |- |{{Lang|tg-Cyrl|Тамоми одамон озод ба дунё меоянд ва аз лиҳози манзилату ҳуқуқ бо ҳам баробаранд. Ҳама соҳиби ақлу виҷдонанд, бояд нисбат ба якдигар бародарвор муносабат намоянд.}} | align="right" |{{Lang|tg-Arab|تمام آدمان آزاد به دنیا می‌آیند و از لحاظ منزلت و حقوق با هم برابرند. همه صاحب عقل و وجدانند، باید نسبت به یکدیگر برادروار مناسبت نمایند.}} |{{Lang|tg-Latn|Tamomi odamon ozod ba dunjo meojand va az lihozi manzilatu huquq bo ham barobarand. Hama sohibi aqlu viçdonand, bojad nisbat ba jakdigar barodarvor munosabat namojand.}} |Все люди рождаются свободными и равными в своем достоинстве и правах. Они наделены разумом и совестью и должны поступать в отношении друг друга в духе братства. |} Транслитератсияи ҳарфҳои варианти форсӣ:<blockquote>tmạm ậdmạn ậzạd bh dnyạ my̱ ậynd w ạz lḥạẓ mnzlt w ḥqwq bạ hm brạbrnd. hmh ṣḥb ʿql w wjdạnnd, bạyd nsbt bh ykdygr brạdrwạr mnạsbt nmạynd.</blockquote>Транслитератсияи ҳарфҳои варианти сириллик:<blockquote> Tamomi odamon ozod ba dunyo meoyand va az lihozi manzilatu huquq bo ham barobarand. Hama sohibi aqlu vijdonand, boyad nisbat ba yakdigar barodarvor munosabat namoyand. </blockquote> === Намунаи № 2 === Дар варианти якуми форсӣ ҳатто он садонокҳое, ки одатан навишта намешаванд, ишора карда шудаанд. {|valign="top" cellpadding="8" ! Сириллик || Хати ниёгон (дарӣ, порсӣ) бо зеру забар ! Хати ниёгон (дарӣ, порсӣ) ! Ибрӣ бо садонок || Ибрӣ |- | style="text-align: justify;"| Баниодам аъзои як пайкаранд, ки дар офариниш зи як гавҳаранд. Чу узве ба дард оварад рӯзгор, дигар узвҳоро намонад қарор. [[Saadi Shirazi|Саъдӣ]] || align="right"| {{lang|tg-Arab|بَنی‌آدَم اَعضایِ یَک پَیکَرَند، که دَر آفَرینِش زِ یَک گَوهَرَند. چو عُضوی به دَرد آوَرَد روزگار، دِگَر عُضوها را نَمانَد قَرار.}} {{lang|tg-Arab|[[Saadi Shirazi|سَعدی]]}}|| align="right" |{{lang|tg-Arab|بنی‌آدم اعضای یک پیکرند، که در آفرینش ز یک گوهرند. چو عضوی به درد آورد روزگار، دگر عضوها را نماند قرار.}} {{lang|tg-Arab|[[Saadi Shirazi|سعدی]]}} || בַּנִי־אָדַם אַעְזָאי יַךּ פַּיְכַּרַנְד, כִּה דַר אָפַרִינִשׁ זִ יַךּ גַוְהַרַנְד. ג׳וּ עֻזְוֵי בַּה דַרְד אָוַרַד רוֹזְגָּאר דִגַּר עֻזְוְהָא רָא נַמָאנַד קַרָאר סַעְדִי. || בני־אדם אעזאי יך פיכרנד, כה דר אפרינש ז יך גוהרנד. ג׳ו עזוי בה דרד אורד רוזגאר דגר עזוהא רא נמאינד קראר סעדי. |- |- | style="text-align: justify;"| Мурда будам, зинда шудам; гиря будам, xанда шудам. Давлати ишқ омаду ман давлати поянда шудам. [[Rumi|Мавлавӣ]] || align="right"| {{lang|tg-Arab|مُردَه بُدَم، زِندَه شُدَم؛ گِریَه بُدَم، خَندَه شُدَم. دَولَتِ عِشق آمَد و مَن دَولَتِ پایَندَه شُدَم.}} {{lang|tg-Arab|[[Rumi|مَولَوی]]}}|| align="right" |{{lang|tg-Arab|مرده بدم، زنده شدم؛ گریه بدم، خنده شدم. دولت عشق آمد و من دولت پاینده شدم.}} {{lang|tg-Arab|[[Rumi|مولوی]]}} || מֻרְדַה בֻּדַם זִנְדַה שֻׁדַם; גִּרְיַה בֻּדַם, כַנְדַה שֻׁדַם. דַוְלַתִ עִשְק אָמַד וּמַן דַוְלַתִ פָּאיַנְדַה שֻׁדַם. מַוְלַוִי || מרדה בדם זנדה שדם; גריה בדם, כנדה שדם. דולת עשק אמד ומן דולת פאינדה שדם. מולוי |} == Ҷадвали муқоиса == [[Акс:Akademijai_ilmxhoi_jumxhurii_tojikiston.jpg|рост|мини|Рекламаи Академияи илмҳои Тоҷикистон]] [[Акс:Zenith_thuraya.jpg|рост|мини|Нишонае, ки дар он тоҷикӣ бо ҳам кириллӣ ва ҳам лотин навишта шудааст]] [[Акс:Nasimi_isfara_dekabr_29.jpg|рост|мини|Аксҳо аз рӯзномаи "Коммунистическая [[Исфара]] ", 29 декабри соли 1939. Калимаи «Dekabr» баръало намоён аст (декабр)]] Ҷадвали муқоисаи скриптҳо барои забони тоҷикӣ. Алифбои лотинӣ тибқи стандарти соли 1929, алифбои сириллик — тибқи стандарти соли 1998 дода шудааст. {| class="wikitable" !Кириллӣ !Лотинӣ !Хати форсӣ ![[Алифбои овонигории байналмилалӣ|МФА]] !Намуна |- align="center" |А а |A a |َ, اَ |{{МФА2|a}} |санг= سنگ = سَنگ |- align="center" |Б б |B ʙ |ﺏ |{{МФА2|b}} |барг = برگ = بَرگ |- align="center" |В в |V v |و |{{МФА2|v}} |номвар = نامور = ناموَر |- align="center" |Г г |G g |گ |{{МФА2|ɡ}} |санг= سنگ = سَنگ |- align="center" |Ғ ғ |Ƣ ƣ |ﻍ |{{МФА2|ʁ}} |ғор = غار, Бағдод = بغداد = بَغداد |- align="center" |Д д |D d |ﺩ |{{МФА2|d}} |модар = مادر = مادَر, Бағдод = بغداد = بَغداد |- align="center" |Е е |E e |ی |{{МФА2|e}} |шер = شیر, меравам = می‌روم = می‌رَوَم |- align="center" |Ё ё |Jo jo |یا |{{МФА2|jɔ}} |дарё = دریا, осиёб = آسیاب |- align="center" |Ж ж |Ƶ ƶ |ژ |{{МФА2|ʒ}} |жола = ژاله, каждум = کژدم = کَژدُم |- align="center" |З з |Z z |ﺽ, ﻅ, ﺫ, ﺯ |{{МФА2|z}} |баъз = بعض, назар = نَظَر, заҳоб = ذَهاب, замин = زَمیِن |- align="center" |И и |I i |اِ, ِ |{{МФА2|i}} |ихтиёр = اِختیار |- align="center" |Ӣ ӣ |Ī ī |ی |{{МФА2|/ˈi/}} |зебоӣ = زیبائی |- align="center" |Й й |J j |یْ, ی |{{МФА2|j}} |май = مَی |- align="center" |К к |K k |ک |{{МФА2|k}} |кадом = کَدام |- align="center" |Қ қ |Q q |ﻕ |{{МФА2|q}} |қадам = قَدَم |- align="center" |Л л |L l |ﻝ |{{МФА2|l}} |лола = لاله |- align="center" |М м |M m |ﻡ |{{МФА2|m}} |мурдагӣ = مُردَگیِ |- align="center" |Н н |N n |ﻥ |{{МФА2|n}} |нон = نان |- align="center" |О о |O o |ا, آ |{{МФА2|ɔ}} |орзу = آرزو |- align="center" |П п |P p |پ |{{МФА2|p}} |панҷ = پَنج |- align="center" |Р р |R r |ﺭ |{{МФА2|ɾ}} |ранг = رَنگ |- align="center" |С с |S s |ﺙ, ﺹ, ﺱ |{{МФА2|s}} |сар = سَر, субҳ = صُبح, сурайё = ثُرَیاَ |- align="center" |Т т |T t |ﺕ, ﻁ |{{МФА2|t}} |тоҷик = تاجیک, талаб = طَلَب |- align="center" |У у |U u |اُ, ُ |{{МФА2|u}} |дуд = دُود |- align="center" |Ӯ ӯ |Ū ū |او, و |{{МФА2|ɵ}} |хӯрдан = خوردَن, ӯ = اُو |- align="center" |Ф ф |F f |ﻑ |{{МФА2|f}} |фурӯғ = فُروُغ |- align="center" |Х х |X x |ﺥ |{{МФА2|χ}} |хондан = خواندَن |- align="center" |Ҳ ҳ |H h |ﺡ |{{МФА2|h}} |ҳофиз = حافِظ |- align="center" |Ч ч |C c |چ |{{МФА2|tʃ}} |чӣ = چی |- align="center" |Ҷ ҷ |Ç ç |ﺝ |{{МФА2|dʒ}} |ҷанг = جَنگ |- align="center" |Ш ш |Ş ş |ﺵ |{{МФА2|ʃ}} |шаб = شَب |- align="center" |ъ |' |ﻉ |{{МФА2|ʔ}} |таъриф = تعریف |- align="center" |Э э |E e |ای |{{МФА2|e}} |эй = ای |- align="center" |Ю ю |Ju ju |یُ, یو |{{МФА2|ju}} |июн = اِیون |- align="center" |Я я |Ja ja |یه, یَ |{{МФА2|ja}} |ягонагӣ = یَگانَگی |} == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == {{Эзоҳ}}4. Goodman, E. R. (1956) «The Soviet Design for a World Language» in ''Russian Review'' 15 (2): 85-99. == Пайвандҳо == * [http://www.omniglot.com/writing/tajik.htm Омниглот — Тоҷикӣ (Toҷiki / Toçikī / تاجیكی)] * [https://web.archive.org/web/20080206093337/http://xixona.dlsi.ua.es/~fran/tajik/browser/ Таҳвили вебсайтҳои кириллии тоҷикӣ ба имлои лотинишудаи солҳои 20-ум] * [[Алифбои тоҷикӣ]] [[Гурӯҳ:Алифбоҳои забонҳои эронӣ]] [[Гурӯҳ:Алифбоҳо ба асоси хати кириллӣ]] [[Гурӯҳ:Забони тоҷикӣ]] [[Гурӯҳ:Pages with unreviewed translations]] l708ma57un6jwv95w0xajc7gu5j09og 1309113 1309112 2022-08-04T08:37:18Z VASHGIRD 8035 /* Басомади ҳарфҳои забони тоҷикӣ */ wikitext text/x-wiki [[Акс:Coat_of_Arms_of_Tajik_ASSR_04.1929-24.02.1931.svg|рост|мини|250x250пкс|Герби [[Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон|Ҷумҳурии Автономии Советии Сотсиалистии Тоҷикистон]] дар солҳои 1929—1931. Номи ҷумҳурӣ бо ҳарфҳои лотинӣ ва арабии тоҷикӣ ва бо сириллики русӣ навишта шудааст.]] [[Акс:The_coat_of_arms_of_the_Tajik_SSR_(24.02.1931-04.07.1935).svg|рост|мини|280x280пкс|Герби [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон|ҶШС Тоҷикистон]] дар солҳои 1931—1935. Номи ҷумҳурӣ бо ҳарфҳои лотинӣ ва арабии тоҷикӣ ва бо сириллики русӣ навишта шудааст.]] '''[[Забони тоҷикӣ]]''' дар тӯли таърихи худ дар се системаи хаттӣ навишта шудааст: арабӣ, лотинӣ ва [[Алифбои кирилликӣ|кириллӣ]]. Ҳар кадоми онҳоро метавон '''«хатти тоҷикӣ»''' ё '''«алифбои тоҷикӣ» ('''alifboi toçikī, اﻟﻔﺒﺎی تاجیکی) номид. Алифбои истифодашуда бо [[Таърихи Тоҷикистон|мурури замон]] тағир ёфтанд. Аввалин хат барои навиштани забони тоҷикӣ хатти арабӣ буд, сипас дар солҳои 1930—1940 хати лотинӣ, ки баъдтар ба хатти ҳозираи кириллӣ иваз карда шуд<ref name="ряф">{{Книга|заглавие=Языки Российской Федерации и соседних государств|место=М.|издательство="Наука"|год=2005|том=3|страницы=49—63|страниц=606|isbn=5-02-011237-2}}</ref>. Лаҳҷаи бухорӣ, ки бо он яҳудиёни бухорӣ ҳарф мезаданд, маъмулан бо алифбои ибрӣ навишта мешуд, аммо аз садаи XXI он одатан бо сириллик навишта мешавад. == Мазмуни сиёсӣ == Тавре ки дар бисёр дигар [[кишварҳои пасошӯравӣ]], дар [[Тоҷикистон]] интихоби навиштан бо сиёсат робитаи зич дорад. Расман дар Тоҷикистон алифбои кириллии тоҷикӣ, ки соли 1940 ҷорӣ ва соли 1998 ислоҳ шудааст, барои забони тоҷикӣ истифода мешавад. Ин навишта аз ҷониби мақомоти ҳозираи Тоҷикистон, пас аз [[Ҷанги шаҳрвандии Тоҷикистон|ҷанги шаҳрвандии ҳафтсола (1992—1997)]] қабул шудааст. Кириллӣ барои забони тоҷикӣ дар [[Ӯзбекистон|Узбакистон]] ва инчунин дар дигар кишварҳои пасошӯравӣ истифода мешавад. Алифбои лотинӣ ҳоло камтар маъмул аст, аммо солҳои 1926—1940 дар СССР алифбои лотинӣ барои забони тоҷикӣ истифода мешуд, ки барои ҳамаи забонҳои собиқ ИҶШС дар доираи «лотиникунонӣ» ҷорӣ карда шуд. Имрӯз, як қисми ҷавонони тоҷик мукотиба дар Интернетро бо алифбои лотинӣ афзал медонанд ва ҷавонони диаспораи тоҷикони Ӯзбекистон қариб пурра дар зери таъсири забони ӯзбекӣ, ки ҳоло ба лотинӣ алоқаманд аст, дар Интернет танҳо алифбои лотиниро истифода мебаранд. Инчунин дар худи Тоҷикистон тарафдорони аз нав романизатсия кардани хати тоҷикӣ зиёданд. Онҳо назари худро бо он шарҳ медиҳанд, ки хондани тоҷикӣ барои хориҷиён ва сокинони форсизабони Эрону Афғонистон осонтар мешавад. Инчунин тарафдорони алифбои лотин тарафдорони иттифоқ бо [[Дунёи Ғарб|ҷаҳони Ғарб]] мебошанд. Инчунин тарафдорони бозгашти хатти арабӣ-форсӣ, ки барои забони тоҷикӣ (он замон ин забон форсӣ номида мешуд) то [[соли 1925]] аз асри VIII истифода мешуд, зиёданд<ref>{{Cite web|url=https://tj.sputniknews.ru/analytics/20190723/1029470287/persidskiy-yazyk-farsi-tajikistan-pismennost.html|title=Восстановить историческую вязь: стоит ли Таджикистану отказаться от кириллицы|author=Sputnik|publisher=Sputnik Таджикистан|lang=ru|accessdate=2019-09-04}}</ref>. Инҳо асосан миллатгароён ва паниранистони тоҷик ва ҷонибдорони ақидаҳои исломӣ мебошанд. == Таърих == Дар натиҷаи таъсири [[ислом]] дар минтақа то солҳои 1920-ум забони тоҷикӣ бо алифбои форсӣ дар асоси хатти арабӣ навишта мешуд. Дар ин замон, забони тоҷикӣ забони алоҳида ҳисоб намешуд — боварӣ доштанд, ки ин як лаҳҷаи забони форсӣ аст. Пас аз ба қудрат расидани Шӯравиҳо, аввал хатти форсӣ сода карда шуд (1923) ва сипас гузариш ба хатти лотинишуда дар соли 1927 ба амал омад. Алифбои лотинӣ бо мақсади баланд бардоштани саводнокӣ ва дур кардани аҳолии онвақтаи бесавод аз [[Осиёи Марказӣ|Осиёи Марказии]] исломӣ пешниҳод карда шуд. Илова бар ин, дар паси ин қадам мулоҳизаҳои амалӣ мавҷуд буданд: хатти ҳамсадои форсӣ барои интиқоли садонокҳои забони тоҷикӣ мувофиқ нест. Илова бар ин, омӯхтани хатти форсӣ мушкилтар буд, зеро ҳарфҳо вобаста ба мавқеи ҳарф дар калима якчанд шакл доранд. «Фармон дар бораи романикунӣ» ба алифбои лотинӣ моҳи апрели соли 1928 мақоми расмӣ дод. Алифбои лотинии тоҷикӣ дар асоси корҳои олимони [[Забонҳои туркӣ|туркзабон]], ки нақшаи эҷоди алифбои муштараки туркиро доштаанд, таҳия шудааст, гарчанде ки тоҷикӣ забони туркӣ нест. Маърака бомуваффақият анҷом ёфт: то солҳои 1950 қариб саросар саводнокӣ ба даст оварда шуд. Пас аз романизатсия, тоҷикиро аввал забони алоҳида номиданд. Соли 1940, дар доираи русигардонии Осиёи Миёна, забони тоҷикӣ ба хатти кириллӣ тарҷума карда шуд. Ин алифбо то охири солҳои 80, вақте ки пошхӯрии СССР боиси болоравии ҳаракати миллӣ дар Тоҷикистон гардид, истифода мешуд; Забони тоҷикӣ забони давлатӣ эълон карда шуд, ҳамон тавре ки забони форсӣ (ба ин ном калимаи ''Форсӣ'' илова карда шуд). Тибқи қонунҳои нав баргардонидани тадриҷан ба алифбои форсӣ пешбинӣ шуд. Хатти арабӣ ба таҳсил ва зиндагии ҳаррӯза баргашт, гарчанде ки манъи [[Ҳизби наҳзати исломии Тоҷикистон|Ҳизби Наҳзати Исломӣ]] дар соли 1993 қабули ин шакли навиштаро суст кард. Соли 1999 аз қонуни забони давлатӣ калимаи ''«форсӣ»'' хориҷ карда шуд. Дар соли 2004 алифбои кириллӣ де-факто боқӣ монд; дар соли 1996, як қисми бениҳоят ками аҳолӣ метавонист онро бо алифбои форсӣ навишта хонад. == Навъҳо == Дар зер ҳарфҳои алифбои гуногуни тоҷикӣ дар якҷоягӣ бо хониш оварда шудаанд. Инчунин ҷадвали муқоиса вуҷуд аст. === Хати сириллик === Хатти кириллии [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон|тоҷикӣ]] соли 1940 дар [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон|ҶШС Тоҷикистон]] алифбои лотиниро иваз кард<ref>{{Книга|часть=О переводе таджикской письменности с латинизированного на новый таджикский алфавит на основе русской графики (Закон от 21 мая 1940 года)|заглавие=Сборник законов Таджикской ССР, указов и постановлений Президиума Верховного Совета Таджикской ССР, 1938—1958|год=1959|ссылка=https://books.google.com/books?id=OO41AAAAIAAJ&focus=searchwithinvolume&q=латинизированного}}</ref>. Соли 1952 алифбои дар поён овардашуда бо илова намудани ҳарфҳои ''щ'' ва ы ислоҳ карда шуд. [[Акс:Tajik_rouble_reverse_detail.png|рост|мини|220x220пкс|Тафсилоти реверси пулҳои як [[рубли тоҷикӣ]], ки то соли 2000 дар муомилот буд]] {| align="center" cellpadding="4" style="font-size:large; text-align:center;" summary="Thirty four letters of the Tajik Cyrillic alphabet, capital and lowercase" |+ style="font-size: smaller;" |''Хати кириллии тоҷикӣ'' |А а |Б б |В в |Г г |Д д |Е е |Ё ё |Ж ж |З з |И и |Й й |К к | |- |{{МФА2|a}} |{{МФА2|b}} |{{МФА2|v}} |{{МФА2|ɡ}} |{{МФА2|d}} |{{МФА2|e}} |{{МФА2|jɔ}} |{{МФА2|ʒ}} |{{МФА2|z}} |{{МФА2|i}} |{{МФА2|j}} |{{МФА2|k}} |- |Л л |М м |Н н |О о |П п |Р р |С с |Т т |У у |Ф ф |Х х |Ч ч |- |{{МФА2|l}} |{{МФА2|m}} |{{МФА2|n}} |{{МФА2|ɔ}} |{{МФА2|p}} |{{МФА2|ɾ}} |{{МФА2|s}} |{{МФА2|t}} |{{МФА2|u}} |{{МФА2|f}} |{{МФА2|χ}} |{{МФА2|tʃ}} |- class="unicode" |Ш ш |Ъ ъ |Э э |Ю ю |Я я |Ғ ғ |Ӣ ӣ |Қ қ |Ӯ ӯ |Ҳ ҳ |Ҷ ҷ |- |{{МФА2|ʃ}} |{{МФА2|ʔ}} |{{МФА2|e}} |{{МФА2|ju}} |{{МФА2|ja}} |{{МФА2|ʁ}} |{{МФА2|ˈi}} |{{МФА2|q}} |{{МФА2|ɵ}} |{{МФА2|h}} |{{МФА2|dʒ}} |} Калимаҳои иқтибосӣ инчунин ҳарфҳои ц-ро дар бар мегиранд ва гарчанде ки онҳо бо ислоҳи соли 1998 расман аз алифбо хориҷ карда шуданд. Илова бар ин, ислоҳоти соли 1998 тартиби ҳарфҳоро тағир дод: ҳарфҳои тағирёфта ҳоло аз ''паси ҷуфтҳои тағирнашудаи'' худ (г, ''ғ; к'', ''қ'' ва монанди инҳо) мераванд. Алифбои муосири забони тоҷикӣ чунин менамояд: ''а б в г ғ д е ё ж з и ӣ й к қ л м н о п р с т у ӯ ф х ҳ ч ҷ ш ъ э ю я''. Соли 2010 инчунин пешниҳод карда шуд, ки аз ҳарфҳои е, ё, ю, я ''хориҷ карда шаванд''. === Хати форсӣ === [[Акс:Ghazaliyyat_by_Jami.jpg|рост|мини|395x395пкс|Дастнависи мусаввари [[Абдурраҳмони Ҷомӣ|Ҷомӣ]], шоири тоҷик, бо байтҳое, ки бо алифбои форсӣ навишта шудаанд]] То солҳои 1926—1929 тоҷикӣ дар ҳудуди СССР бо алифбои форсӣ навишта мешуд. {| align="center" cellpadding="4" style="font-size:large; text-align:center;" summary="Thirty two letters of the Tajik Arabic alphabet, capital and lowercase" |+ style="font-size: smaller;" |''Персидский таджикский алфавит'' |ر |ذ |د |خ |ح |چ |ج |ث |ت |پ |ب |ا |- |{{МФА2|ɾ}} |{{МФА2|z}} |{{МФА2|d}} |{{МФА2|χ}} |{{МФА2|h}} |{{МФА2|tʃ}} |{{МФА2|dʒ}} |{{МФА2|s}} |{{МФА2|t}} |{{МФА2|p}} |{{МФА2|b}} |{{МФА2|ɔ}} |- |ق |ف |غ |ع |ظ |ط |ض |ص |ش |س |ژ |ز |- |{{МФА2|q}} |{{МФА2|f}} |{{МФА2|ʁ}} |{{МФА2|ʔ}} |{{МФА2|z}} |{{МФА2|t}} |{{МФА2|z}} |{{МФА2|s}} |{{МФА2|ʃ}} |{{МФА2|s}} |{{МФА2|ʒ}} |{{МФА2|z}} |- |ی |ه |و |ن |م |ل |گ |ک |- |{{МФА2|j}} |{{МФА2|h}} |{{МФА2|v}} |{{МФА2|n}} |{{МФА2|m}} |{{МФА2|l}} |{{МФА2|ɡ}} |{{МФА2|k}} |} === Хати лотинӣ === [[Акс:Nasimi_isfara_3_mod.jpg|рост|мини|293x293пкс|Сахифаи якуми рӯзномаи «Коммунисти Исфара», 15 майи соли 1936]] Хатти лотинишуда пас аз сарнагун шудани салтанати подшоҳӣ дар Русия бо мақсади афзоиши ҳиссаи аҳолии босавод ва дурӣ аз таъсири исломӣ ҷорӣ карда шуд. Дар версияҳои аввали алифбои лотинии солҳои 1926—1929, танҳо ҳарфҳои хурд буданд (ба тасвири болои қисми саҳифа нигаред). Яҳудиёни бухорӣ нусхаи каме дигари ин номаро истифода мебурданд, ки дар онҳо барои фонемаҳо ҳарфҳои беназир мавҷуд буданд, ки дар дигар нусхаҳои алифбо тоҷикӣ набуданд: ů, ə̧, ḩ. {| align="center" cellpadding="4" style="font-size:large; text-align:center;" summary="Thirty letters of the Tajik Latin script, capital and lowercase" |+ style="font-size: smaller;" " |''Хати лотинии тоҷикӣ'' |A a |B b |C c |Ç ç |D d |E e |F f |G g |Ƣ ƣ |H h |I i |Ī ī |- |{{МФА2|a}} |{{МФА2|b}} |{{МФА2|tʃ}} |{{МФА2|dʒ}} |{{МФА2|d}} |{{МФА2|e}} |{{МФА2|f}} |{{МФА2|ɡ}} |{{МФА2|ʁ}} |{{МФА2|h}} |{{МФА2|i}} |{{МФА2|/ˈi/}} |- |J j/Y y |K k |L l |M m |N n |O o |P p |Q q |R r |S s |Ş ş |T t |- |{{МФА2|j}} |{{МФА2|k}} |{{МФА2|l}} |{{МФА2|m}} |{{МФА2|n}} |{{МФА2|ɔ}} |{{МФА2|p}} |{{МФА2|q}} |{{МФА2|ɾ}} |{{МФА2|s}} |{{МФА2|ʃ}} |{{МФА2|t}} |- |U u |Ū ū |V v |X x |Z z |Ƶ ƶ |' |- |{{МФА2|u}} |{{МФА2|ɵ}} |{{МФА2|v}} |{{МФА2|χ}} |{{МФА2|z}} |{{МФА2|ʒ}} |{{МФА2|ʔ}} |} Рамзи Ƣ, ''gha'' номида мешавад ва ишораи садои {{МФА2|ɣ}} мебошад. Ин аломат ба алифбои муштараки туркӣ шомил карда шудааст, ки барои навиштани аксар забонҳои ғайриславянии Иттиҳоди Шӯравӣ дар охири солҳои 30-юм истифода мешуд. Дар садаи XXI сарфи назар аз дастгирии баъзе гурӯҳҳо алифбои лотинӣ истифода намешавад. === Стандартҳои транслитератсия === Дар зер қоидаҳои гуногуни транслитератсияи забони тоҷикӣ оварда шудаанд: {| class="wikitable" ! width="12%" |Кириллица ! width="12%" |[[ISO 9]] (1995) <sup>1</sup> ! width="12%" |KNAB (1981) <sup>2</sup> ! width="12%" |WWS (1996) <sup>3</sup> ! title="American Library Association-Library of Congress" width="12%" |ALA-LC <sup>4</sup> ! width="12%" |Allworth <sup>5</sup> ! title="United States Board on Geographic Names/Permanent Committee on Geographical Names for British Official Use" width="12%" |BGN/PCGN <sup>6</sup> |- valign="top" |А а {{МФА2|a}} |a |a |a |a |a |a |- |Б б {{МФА2|b}} |b |b |b |b |b |b |- |В в {{МФА2|v}} |v |v |v |v |v |v |- |Г г {{МФА2|ɡ}} |g |g |g |g |g |g |- |Ғ ғ {{МФА2|ʁ}} |ƣ |gh |gh |ḡ |gh |gh |- |Д д {{МФА2|d}} |d |d |d |d |d |d |- |Е е {{МФА2|je, e}} |e |e, ye |e |e |ye‐, ‐e‐ |e |- |Ё ё {{МФА2|jɔ}} |jo |yo |ë |ë |yo |yo |- |Ж ж {{МФА2|ʒ}} |ž |zh |zh |ž |zh |zh |- |З з {{МФА2|z}} |z |z |z |z |z |z |- |И и {{МФА2|i}} |i |i |i |i |i |i |- |Ӣ ӣ {{МФА2|i}} |ī |ī |ī |ī |ī |í |- |Й й {{МФА2|j}} |j |y |ĭ |j |y |y |- |К к {{МФА2|k}} |k |k |k |k |k |k |- |Қ қ {{МФА2|q}} |ķ |q |q |ķ |q |q |- |Л л {{МФА2|l}} |l |l |l |l |l |l |- |М м {{МФА2|m}} |m |m |m |m |m |m |- |Н н {{МФА2|n}} |n |n |n |n |n |n |- |О о {{МФА2|ɔ}} |o |o |o |o |o |o |- |П п {{МФА2|p}} |p |p |p |p |p |p |- |Р р {{МФА2|r}} |r |r |r |r |r |r |- |С с {{МФА2|s}} |s |s |s |s |s |s |- |Т т {{МФА2|t}} |t |t |t |t |t |t |- |У ӯ {{МФА2|u}} |u |u |u |u |u |u |- |Ӯ ӯ {{МФА2|ɵ}} |ū |ū |ū |ū |ū |ŭ |- |Ф ф {{МФА2|f}} |f |f |f |f |f |f |- |Х х {{МФА2|χ}} |h |kh |kh |x |kh |kh |- |Ҳ ҳ {{МФА2|h}} |ḩ |h |ḩ |x |h |h |- |Ч ч {{МФА2|tʃ}} |c |ch |ch |č |ch |ch |- |Ҷ ҷ {{МФА2|dʒ}} |ç |j |j |č̦ |j |j |- |Ш ш {{МФА2|ʃ}} |š |sh |sh |š |sh |sh |- |Ъ ъ {{МФА2|ʔ}} |' |' |' |' |" |' |- |Э э {{МФА2|e}} |è |è, e |ė |è |e |ė |- |Ю ю {{МФА2|ju}} |ju |yu |i͡u |ju |yu |yu |- |Я я {{МФА2|ja}} |ja |ya |i͡a |ja |ya |ya |- |} Эзоҳҳо: # ISO [[ISO 9|9]] мушаххасоти ISO 9 мебошад. # KNAB — маълумот аз базаи топонимикии Институти забони эстонӣ. # WWS — ҷадвал аз китоби «Системаҳои навиштани ҷаҳон» -и Бернард Комри {{L6e|en|Bernard Comrie}}. # ALA-LC стандартест барои [[Китобхонаи Конгресс]] ва Ассотсиатсияи Китобхонаи Амрико. # Аз китоби Миллатҳои Шарқи Шӯравӣ. Интишорот ва системаҳои хаттӣ "аз ҷониби Эдвард Олуворт {{L6e|en|Edward Allworth}}. # BGN / PCGN — стандарти {{Бе тарҷума 5|United States Board on Geographic Names|||United States Board on Geographic Names}} ва {{Бе тарҷума 5|Permanent Committee on Geographical Names for British Official Use|||Permanent Committee on Geographical Names for British Official Use}}. === Хати ибрӣ === Мисли алифбои форсӣ, ҳарфи ибронӣ ҳамсадо дорад. Бо ин хат лаҳҷаи яҳудиёни бухориро, ки дар [[Бухоро]] ва [[Самарқанд]] зиндагӣ мекарданд, сабт мешуданд. Дар солҳои 1929—1930 онро алифбои лотинишуда иваз кард. Аз солҳои 1940, вақте ки мактабҳо барои яҳудиёни бухорӣ баста шуданд, он низ истифода намешуд. Дар айни замон, кириллӣ барои навиштани забони бухорӣ-ибрӣ истифода мешавад. {| align="center" cellpadding="4" style="font-size:large; text-align:center;" summary="Thirty two letters of the Tajik Arabic alphabet, capital and lowercase" |+ style="font-size: smaller;" |''Ҳуруфи чоркунҷаи (ибрии) тоҷикӣ'' |ג״ |ג׳ |ג |גּ |בּ |ב |איֵ |איִ |אוּ |אוׄ |אָ |אַ |- |{{МФА2|dʒ}} |{{МФА2|tʃ}} |{{МФА2|ʁ}} |{{МФА2|ɡ}} |{{МФА2|b}} |{{МФА2|v}} |{{МФА2|e}} |{{МФА2|i}} |{{МФА2|u}} |{{МФА2|ɵ}} |{{МФА2|ɔ}} |{{МФА2|a}} |- |מ ם |ל |כּ ךּ |כ ך |י |ט |ח |ז |ז |ו |ה |ד |- |{{МФА2|m}} |{{МФА2|l}} |{{МФА2|k}} |{{МФА2|χ}} |{{МФА2|j}} |{{МФА2|t}} |{{МФА2|ħ}} |{{МФА2|ʒ}} |{{МФА2|z}} |{{МФА2|v}} |{{МФА2|h}} |{{МФА2|d}} |- |ת |שׁ |ר |ק |צ ץ |פּ ףּ |פ ף |ע |ס |נ ן |- |{{МФА2|t}} |{{МФА2|ʃ}} |{{МФА2|r}} |{{МФА2|q}} |{{МФА2|s}} |{{МФА2|p}} |{{МФА2|f}} |{{МФА2|ʔ}} |{{МФА2|s}} |{{МФА2|n}} |} Намунаи матн: דר מוקאבילי זולם איתיפאק נמאייד. מראם נאמה פרוגרמי פירקהי יאש בוכארייאן. — Дар муқобили зулм иттифоқ намоед. Муром нома — пруграми фирқаи ёш бухориён. == Басомади ҳарфҳои забони тоҷикӣ == [[Акс:Частотность букв таджикского языка3.jpg|рост]] {{асосӣ|Басомади вохӯрии ҳарфҳои тоҷикӣ}} Аввалин таҳқиқот оид ба басомади пайдоиши ҳарфҳо дар забони тоҷикӣ<ref>Усманов З. Д., Солиев О. М. Проблема раскладки символов на компьютерной клавиатуре — Душанбе: Ирфон, 2010, 104 с.</ref>, бо муайян кардани тарҳбандии «беҳтарин» ҳарфҳо дар клавиатураи компютерӣ ва андозаи намунаи намояндагӣ барои ба даст овардани натиҷаҳои боэътимоди оморӣ алоқаманд аст. Аммо дар зер натиҷаҳо дар асоси коркарди омории осори шоирон ва нависандагони алоҳида оварда шудаанд, манзараи умумии басомади ҳарфҳо дар адабиёти классикӣ ва муосири тоҷик тарҳрезӣ ёфтааст<ref>Усманов З. Д., Косимов А. А. Частотность букв таджикской литературы — Доклады Академии наук Республики Таджикистан, 2015, т.58, № 2, соли 112—115</ref><ref>Косимов А. А. Басомади такроршавии ҳарфҳои адабиёти тоҷик — Маҷаллаи «Шафақ», Нашрияи Кумиҷроияи Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон дар шаҳри Хуҷанд, 24.11.2015, № 21, соли 2.</ref>. == Намунаҳои сабт == === Намунаи № 1 === {| cellpadding="8" !Сириллик !Форсӣ !Лотинӣ !Тарҷума ба русӣ |- |{{Lang|tg-Cyrl|Тамоми одамон озод ба дунё меоянд ва аз лиҳози манзилату ҳуқуқ бо ҳам баробаранд. Ҳама соҳиби ақлу виҷдонанд, бояд нисбат ба якдигар бародарвор муносабат намоянд.}} | align="right" |{{Lang|tg-Arab|تمام آدمان آزاد به دنیا می‌آیند و از لحاظ منزلت و حقوق با هم برابرند. همه صاحب عقل و وجدانند، باید نسبت به یکدیگر برادروار مناسبت نمایند.}} |{{Lang|tg-Latn|Tamomi odamon ozod ba dunjo meojand va az lihozi manzilatu huquq bo ham barobarand. Hama sohibi aqlu viçdonand, bojad nisbat ba jakdigar barodarvor munosabat namojand.}} |Все люди рождаются свободными и равными в своем достоинстве и правах. Они наделены разумом и совестью и должны поступать в отношении друг друга в духе братства. |} Транслитератсияи ҳарфҳои варианти форсӣ:<blockquote>tmạm ậdmạn ậzạd bh dnyạ my̱ ậynd w ạz lḥạẓ mnzlt w ḥqwq bạ hm brạbrnd. hmh ṣḥb ʿql w wjdạnnd, bạyd nsbt bh ykdygr brạdrwạr mnạsbt nmạynd.</blockquote>Транслитератсияи ҳарфҳои варианти сириллик:<blockquote> Tamomi odamon ozod ba dunyo meoyand va az lihozi manzilatu huquq bo ham barobarand. Hama sohibi aqlu vijdonand, boyad nisbat ba yakdigar barodarvor munosabat namoyand. </blockquote> === Намунаи № 2 === Дар варианти якуми форсӣ ҳатто он садонокҳое, ки одатан навишта намешаванд, ишора карда шудаанд. {|valign="top" cellpadding="8" ! Сириллик || Хати ниёгон (дарӣ, порсӣ) бо зеру забар ! Хати ниёгон (дарӣ, порсӣ) ! Ибрӣ бо садонок || Ибрӣ |- | style="text-align: justify;"| Баниодам аъзои як пайкаранд, ки дар офариниш зи як гавҳаранд. Чу узве ба дард оварад рӯзгор, дигар узвҳоро намонад қарор. [[Saadi Shirazi|Саъдӣ]] || align="right"| {{lang|tg-Arab|بَنی‌آدَم اَعضایِ یَک پَیکَرَند، که دَر آفَرینِش زِ یَک گَوهَرَند. چو عُضوی به دَرد آوَرَد روزگار، دِگَر عُضوها را نَمانَد قَرار.}} {{lang|tg-Arab|[[Saadi Shirazi|سَعدی]]}}|| align="right" |{{lang|tg-Arab|بنی‌آدم اعضای یک پیکرند، که در آفرینش ز یک گوهرند. چو عضوی به درد آورد روزگار، دگر عضوها را نماند قرار.}} {{lang|tg-Arab|[[Saadi Shirazi|سعدی]]}} || בַּנִי־אָדַם אַעְזָאי יַךּ פַּיְכַּרַנְד, כִּה דַר אָפַרִינִשׁ זִ יַךּ גַוְהַרַנְד. ג׳וּ עֻזְוֵי בַּה דַרְד אָוַרַד רוֹזְגָּאר דִגַּר עֻזְוְהָא רָא נַמָאנַד קַרָאר סַעְדִי. || בני־אדם אעזאי יך פיכרנד, כה דר אפרינש ז יך גוהרנד. ג׳ו עזוי בה דרד אורד רוזגאר דגר עזוהא רא נמאינד קראר סעדי. |- |- | style="text-align: justify;"| Мурда будам, зинда шудам; гиря будам, xанда шудам. Давлати ишқ омаду ман давлати поянда шудам. [[Rumi|Мавлавӣ]] || align="right"| {{lang|tg-Arab|مُردَه بُدَم، زِندَه شُدَم؛ گِریَه بُدَم، خَندَه شُدَم. دَولَتِ عِشق آمَد و مَن دَولَتِ پایَندَه شُدَم.}} {{lang|tg-Arab|[[Rumi|مَولَوی]]}}|| align="right" |{{lang|tg-Arab|مرده بدم، زنده شدم؛ گریه بدم، خنده شدم. دولت عشق آمد و من دولت پاینده شدم.}} {{lang|tg-Arab|[[Rumi|مولوی]]}} || מֻרְדַה בֻּדַם זִנְדַה שֻׁדַם; גִּרְיַה בֻּדַם, כַנְדַה שֻׁדַם. דַוְלַתִ עִשְק אָמַד וּמַן דַוְלַתִ פָּאיַנְדַה שֻׁדַם. מַוְלַוִי || מרדה בדם זנדה שדם; גריה בדם, כנדה שדם. דולת עשק אמד ומן דולת פאינדה שדם. מולוי |} == Ҷадвали муқоиса == [[Акс:Akademijai_ilmxhoi_jumxhurii_tojikiston.jpg|рост|мини|Рекламаи Академияи илмҳои Тоҷикистон]] [[Акс:Zenith_thuraya.jpg|рост|мини|Нишонае, ки дар он тоҷикӣ бо ҳам кириллӣ ва ҳам лотин навишта шудааст]] [[Акс:Nasimi_isfara_dekabr_29.jpg|рост|мини|Аксҳо аз рӯзномаи "Коммунистическая [[Исфара]] ", 29 декабри соли 1939. Калимаи «Dekabr» баръало намоён аст (декабр)]] Ҷадвали муқоисаи скриптҳо барои забони тоҷикӣ. Алифбои лотинӣ тибқи стандарти соли 1929, алифбои сириллик — тибқи стандарти соли 1998 дода шудааст. {| class="wikitable" !Кириллӣ !Лотинӣ !Хати форсӣ ![[Алифбои овонигории байналмилалӣ|МФА]] !Намуна |- align="center" |А а |A a |َ, اَ |{{МФА2|a}} |санг= سنگ = سَنگ |- align="center" |Б б |B ʙ |ﺏ |{{МФА2|b}} |барг = برگ = بَرگ |- align="center" |В в |V v |و |{{МФА2|v}} |номвар = نامور = ناموَر |- align="center" |Г г |G g |گ |{{МФА2|ɡ}} |санг= سنگ = سَنگ |- align="center" |Ғ ғ |Ƣ ƣ |ﻍ |{{МФА2|ʁ}} |ғор = غار, Бағдод = بغداد = بَغداد |- align="center" |Д д |D d |ﺩ |{{МФА2|d}} |модар = مادر = مادَر, Бағдод = بغداد = بَغداد |- align="center" |Е е |E e |ی |{{МФА2|e}} |шер = شیر, меравам = می‌روم = می‌رَوَم |- align="center" |Ё ё |Jo jo |یا |{{МФА2|jɔ}} |дарё = دریا, осиёб = آسیاب |- align="center" |Ж ж |Ƶ ƶ |ژ |{{МФА2|ʒ}} |жола = ژاله, каждум = کژدم = کَژدُم |- align="center" |З з |Z z |ﺽ, ﻅ, ﺫ, ﺯ |{{МФА2|z}} |баъз = بعض, назар = نَظَر, заҳоб = ذَهاب, замин = زَمیِن |- align="center" |И и |I i |اِ, ِ |{{МФА2|i}} |ихтиёр = اِختیار |- align="center" |Ӣ ӣ |Ī ī |ی |{{МФА2|/ˈi/}} |зебоӣ = زیبائی |- align="center" |Й й |J j |یْ, ی |{{МФА2|j}} |май = مَی |- align="center" |К к |K k |ک |{{МФА2|k}} |кадом = کَدام |- align="center" |Қ қ |Q q |ﻕ |{{МФА2|q}} |қадам = قَدَم |- align="center" |Л л |L l |ﻝ |{{МФА2|l}} |лола = لاله |- align="center" |М м |M m |ﻡ |{{МФА2|m}} |мурдагӣ = مُردَگیِ |- align="center" |Н н |N n |ﻥ |{{МФА2|n}} |нон = نان |- align="center" |О о |O o |ا, آ |{{МФА2|ɔ}} |орзу = آرزو |- align="center" |П п |P p |پ |{{МФА2|p}} |панҷ = پَنج |- align="center" |Р р |R r |ﺭ |{{МФА2|ɾ}} |ранг = رَنگ |- align="center" |С с |S s |ﺙ, ﺹ, ﺱ |{{МФА2|s}} |сар = سَر, субҳ = صُبح, сурайё = ثُرَیاَ |- align="center" |Т т |T t |ﺕ, ﻁ |{{МФА2|t}} |тоҷик = تاجیک, талаб = طَلَب |- align="center" |У у |U u |اُ, ُ |{{МФА2|u}} |дуд = دُود |- align="center" |Ӯ ӯ |Ū ū |او, و |{{МФА2|ɵ}} |хӯрдан = خوردَن, ӯ = اُو |- align="center" |Ф ф |F f |ﻑ |{{МФА2|f}} |фурӯғ = فُروُغ |- align="center" |Х х |X x |ﺥ |{{МФА2|χ}} |хондан = خواندَن |- align="center" |Ҳ ҳ |H h |ﺡ |{{МФА2|h}} |ҳофиз = حافِظ |- align="center" |Ч ч |C c |چ |{{МФА2|tʃ}} |чӣ = چی |- align="center" |Ҷ ҷ |Ç ç |ﺝ |{{МФА2|dʒ}} |ҷанг = جَنگ |- align="center" |Ш ш |Ş ş |ﺵ |{{МФА2|ʃ}} |шаб = شَب |- align="center" |ъ |' |ﻉ |{{МФА2|ʔ}} |таъриф = تعریف |- align="center" |Э э |E e |ای |{{МФА2|e}} |эй = ای |- align="center" |Ю ю |Ju ju |یُ, یو |{{МФА2|ju}} |июн = اِیون |- align="center" |Я я |Ja ja |یه, یَ |{{МФА2|ja}} |ягонагӣ = یَگانَگی |} == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == {{Эзоҳ}}4. Goodman, E. R. (1956) «The Soviet Design for a World Language» in ''Russian Review'' 15 (2): 85-99. == Пайвандҳо == * [http://www.omniglot.com/writing/tajik.htm Омниглот — Тоҷикӣ (Toҷiki / Toçikī / تاجیكی)] * [https://web.archive.org/web/20080206093337/http://xixona.dlsi.ua.es/~fran/tajik/browser/ Таҳвили вебсайтҳои кириллии тоҷикӣ ба имлои лотинишудаи солҳои 20-ум] * [[Алифбои тоҷикӣ]] [[Гурӯҳ:Алифбоҳои забонҳои эронӣ]] [[Гурӯҳ:Алифбоҳо ба асоси хати кириллӣ]] [[Гурӯҳ:Забони тоҷикӣ]] [[Гурӯҳ:Pages with unreviewed translations]] 8ogewmb6m8tt9xsfef3i7ws2b0dbiti Забони тоҷикӣ 0 1967 1308954 1306594 2022-08-04T07:44:06Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Қуттии Забон |ранги оила=Ҳинду-Аврупоӣ |ном=форсӣ тоҷикӣ, تاجیکی‎ فارسی, Forsī toçikī |тасвир = |давлатҳо=[[Тоҷикистон]], [[Узбакистон]], [[Эрон]], [[Афғонистон]], [[Покистон]], [[Қирғизистон]], [[Қазоқистон]] ва [[Русия]] зиёда аз 47 миллион нафар (2018) гуфтугӯ мекунанд.<ref name="ru.wikipedia.org Таджикский язык">[https://ru.wikipedia.org/wiki/Таджикский_язык#cite_ref-.3Cspan_class.3D.22wikidata_cite_citetype_Q35127.22_data-entity-id.3D.22Q14790.22.3EEthnologue.3Cspan_class.3D.22wef_low_priority_links.22.3E.3C.2Fspan.3E.3C.2Fspan.3E.3Cdiv_style.3D.22display:none.22.3E.3Ca_href.3D.22https:.2F.2Fwikidata.org.2Fwiki.2FTrack:Q14790.22.3E.3C.2Fa.3E.3C.2Fdiv.3E_1-0 ru.wikipedia.org Таджикский язык]</ref> |оила1=[[забонҳои ҳинду аврупоӣ|Ҳинду-Аврупоӣ]] |оила2=[[забонҳои ҳинду эронӣ|Ҳинду-Эронӣ]] |оила3=[[забонҳои Эронӣ|Эронӣ]] |оила4=[[забонҳои Ғарби Эронӣ|Ғарби Эронӣ]] |оила5=[[забонҳои Ҷануби-Ғарби Эронӣ|Ҷануби-Ғарби Эронӣ]] |оила6=[[забони форсӣ|Форсӣ]] |системаи навиштан=[[Алифбои кирилликӣ|кирилликӣ]], [[Ҳуруфи форсӣ|Форсӣ]] |iso1=tg |iso2=tgk |iso3=tgk |хат=[[Хати тоҷикӣ]] ([[хати сириллик|сириллик]] дар Тоҷикистон, [[хати ибрӣ]] ва [[хати лотинӣ|лотинӣ]] дар Ӯзбекистон, [[хати форсӣ]] дар Афғонистон)}} '''Забони тоҷикӣ''' ({{lang-fa|زبان تاجیکی}}) — забоне, ки дар [[Эрон]]: [[Забони форсӣ|форсӣ]], ва дар [[Афғонистон]] [[Забони дарӣ|дарӣ]] номида мешавад, [[забон]]и давлатии кишварҳои [[Тоҷикистон]], [[Эрон]] ва [[Афғонистон]] мебошад. Дар [[Узбакистон]], агарчи тоҷикӣ забони ақаллият маҳсуб мешавад, вале дар ин кишвар зиёда аз 15 миллиюн нафар ба тоҷикӣ гуфтугӯ мекунанд. Ин забон ба хонаводаи забонҳои ҳинду аврупоӣ дохил мешавад. Дар маҷмӯъ: [[порсигӯ]]ёни асил ([[Забони форсӣ|форсӣ]], [[тоҷикӣ]], [[дарӣ]]) зиёда аз 122 млн нафар мебошанд. Фақат ба гӯиши тоҷикӣ 48,6 миллион (2018) нафар ҳарф мезананд.<ref name="ru.wikipedia.org Таджикский язык">[https://ru.wikipedia.org/wiki/Таджикский_язык#cite_ref-.3Cspan_class.3D.22wikidata_cite_citetype_Q35127.22_data-entity-id.3D.22Q14790.22.3EEthnologue.3Cspan_class.3D.22wef_low_priority_links.22.3E.3C.2Fspan.3E.3C.2Fspan.3E.3Cdiv_style.3D.22display:none.22.3E.3Ca_href.3D.22https:.2F.2Fwikidata.org.2Fwiki.2FTrack:Q14790.22.3E.3C.2Fa.3E.3C.2Fdiv.3E_1-0 ru.wikipedia.org Таджикский язык]</ref><ref>[https://en.wikipedia.org/wiki/Tajik_language Tajik language Забони тоҷикӣ дар Википедиаи англисӣ]</ref> [[Акс:Tadschikische Sprache.png|мини|Забони тоҷикӣ ва забони тоҷикии дарӣ (бо ранги сабз) ва дигар забонҳои эронии шарқӣ, ва туркӣ]] Забони тоҷикӣ яке аз забонҳои бостонтарини ҷаҳон ба шумор меравад. Давраи нави инкишофи он дар асрҳои VII-VIII оғоз шудааст. Бо ин забон шоъирону нависандагони бузург [[Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ|Рӯдакӣ]], [[Абулқосими Фирдавсӣ|Фирдавсӣ]], [[Умари Хайём|Хайём]], [[Абӯалӣ Сино|Сино]], [[Абдураҳмони Ҷомӣ|Ҷомӣ]], [[Мавлоно Ҷалолуддини Муҳаммади Румии Балхӣ|Мавлоно]], [[Ҳофизи Шерозӣ|Ҳофиз]], [[Аҳмади Дониш]], [[Садриддин Айнӣ|Айнӣ]], [[Абулқосим Лоҳутӣ|Лоҳутӣ]], [[Мирзо Турсунзода|Турсунзода]], [[Пайрав Сулаймонӣ]], [[Абдусалом Деҳотӣ]], [[Убайд Раҷаб]], [[Наимҷон Назирӣ]] ва дигарон асарҳои безавол эҷод кардаанд. [[Акс:Tajiks of Uzbekistan.PNG|мини|Маҳалҳои тоҷикнишини Ӯзбакистон]] Забони тоҷикӣ диққати бисёр олимон ва нависандагони оламро ба худ ҷалб кардааст. Ба омӯзиши забони порсӣ-тоҷикӣ яке аз асосгузорони коммунизми илмӣ [[Фридрих Энгелс]] низ мароқ зоҳир карда буд. Забони тоҷикӣ рӯз то рӯз рушд мекунад ва садҳо вожаҳои нав ба таркиби луғавии забони он ворид мешаванд. == Таснифот == Забони тоҷикӣ, ки аз хонаводаи [[забонҳои ҳинду аврупоӣ]] порсӣ — [[тоҷикӣ]] ва порсӣ — дарӣ дар асл форсӣ = порсӣ мебошад, ба [[забонҳои эронӣ]] дохил мешавад. Забони форсӣ ба забонҳои порсиву дарӣ хеле монанд аст ва аҳолии кишварҳои [[Эрон]], [[Ӯзбекистон]], [[Кирғизистон]], [[Қазоқистон]], [[Афғонистон]] ва [[Покистон]], инчунин дар Сангқалъаи Ҷумҳурии Халқии [[Чин]] бо ин забон гуфтугӯ мекунанд. == Таърих == Дар китоби «Тоҷикон дар оинаи таърих» [[Эмомалӣ Раҳмон]] навиштаанд, ки шоҳаншоҳии бузурги Ҳахоманишиён, ки дар арсаи таърих бо фарҳанг ва тамаддуни худ беназир аст, пеш аз ҳама, бар пояи фарҳанги асили ориёӣ бунёд шуда, забони модарии хешро дар баробари забонҳои пурқудрату маълуми он замон — иломӣ ва ошурӣ ба ҳайси забони расмӣ ва давлатӣ истифода мекард. Онҳо номи хат ва забони худро ориёӣ хондаанд. Инчунин, дудмони Кӯшониёни Кабир ҳам оҳиста-оҳиста аз истифодаи забони юнонӣ даст кашида, забони ориёии хешро (Канишка ҳам мисли Дориюши Кабир забони навиштаҳои худро ориёӣ хондааст) забони ягонаи давлатӣ ва расмии давлати паҳновари худ қарор додаанд. Дар катибаи Дориюши бузург дар кӯҳи Бесутун вожаи «ориёӣ» ба маънои забон дида мешавад. Навиштаҳои Дориюши Бузург, ки имрӯз номи онро шартан забони форсии бостон гузоштаанд, ба забон ва хати ориёӣ навишта шудааст ва забони форсии бостон ва ориёӣ як забон буда, дар замони салтанати Ҳахоманишиён забони расмӣ ва меъёрии на танҳо қабилаҳои форс, балки тамоми эронитаборони ҳамон замон будааст. [[Ашкониён]]и Порт, ки дар баробари Кӯшониёни Кабир дар минтақаҳои марказӣ ва ғарбии кишвари ориётаборон баъд аз барандохтани сулолаи Селевкиён истиқлол ба даст оварда, шоҳаншоҳии бузурги худро созмон доданд, ба забони модарии худ — портӣ эҳтиром гузошта, онро забони давлатӣ эълон намуданд. Тавре Пешвои миллат дар китоби худ «Забони миллат — ҳастии миллат» ишора мекунанд: {{аввали иқтибос}}«Ин забон дар давраи аввали подшоҳии Ашкониён ҳамроҳ бо забони юнонӣ ва баъдан аз давраи Меҳрдоди I (солҳои 171—132 то милод) танҳо забони расмӣ ва давлатии Ашкониёни Порт мегардад. Баъзе муҳаққиқон изҳор доштаанд, ки шояд аз ибтидои садаи III то милод забони портӣ забони расмии давлатдории Порт қарор гирифта бошад. Бозёфти навиштаи болои зарфҳо аз Нисо дар ин бора шаҳодат медиҳад»{{охири иқтибос|сарчашма=[[Эмомалӣ Раҳмон]] «Забони миллат — ҳастии миллат» }}Бояд гуфт, ки [[забони портӣ]] баъдан дар такомули забони тоҷикӣ (дарӣ, форсӣ) нақши муассире дошта, аз лиҳози вожагониву дастурӣ ба забони модарии мо шабоҳати зиёде дорад. Дар давраи [[Сосониён]] ҳам забони форсии миёна дар баробари забони портӣ ё паҳлавӣ забони давлатӣ ва расмиву динии шоҳаншоҳии бузурги Эрон буд ва аз он осори зиёди таърихиву динӣ ва илмиву фарҳангӣ боқӣ мондааст. Нахустин сулолаи маҳаллие, ки баъд аз истилои араб каму беш дар [[Хуросон]] мустақил гардид, [[Тоҳириён]] (821—873) буд. Ҳукмронони ин хонадон ҳанӯз дар фикри истиқлоли фарҳангӣ набуданд. Баръакс, кӯшиш карданд, ки дини исломро дар қаламрави худ таҳким бахшанд ва огоҳона ё ноогоҳона баҳри густариши забону адабиёти араб мусоидат карданд. Сулолаи дигари маҳаллӣ, ки ҷонишини Тоҳириён гардид [[Саффориён]] (873—903) буд. Дар вақти ҳукмронии намояндаи барҷастаи ин сулола Яқуби Лайс, ки аз миёни мардуми одӣ бархоста буд ва на забони арабиро медонисту на ба фарҳанги он алоқа дошт, то ҳудуде дар дарбори вай саҳна барои забону адабиёти араб тангтар шуд ва шоирон барои ӯ ба дарӣ шеър гуфтанд. Эҳёи воқеии забони адабии мо дар замони Сомониён (874—999) оғоз гардид. [[Сомониён]] бар хилофи Тоҳириёну [[Саффориён]] дарк карда буданд, ки бидуни эҳёи анъанаҳои қадимӣ ва ривоҷу равнақи забону адабии миллӣ истиқлол устувор ва давомдор шуда наметавонад. Бинобар ин, амирони дурандешу сиёсатмадорони ин хонадон бо камоли ҳушмандӣ муносибати худро бо хилофат тавре оростанд, ки дарбори Бағдод натавонад фитна ва рақобате бар зидди онҳо барангезад. Илова бар ин, Сомониён аз забони форсии дарӣ ҳамчун силоҳи сиёсӣ дар баробари тозиён барои расидан ба истиқлоли комил истифода мекарданд. Аз ин рӯ, забони форсии дариро, ки забони мардумони Мовароуннаҳру Хуросон буд, забони расмии давлати паҳновари худ қарор дода, ба адибону олимон ба назари эҳтиром нигариста, онҳоро ташвиқ мекарданд, ки китобҳои худро ба форсии дарӣ нависанд ва ё осори арабии худ ва дигаронро ба ин забон баргардонанд.<ref>{{Cite web|url=http://sns.tj/node/166|title=ЗАБОНИ АДАБӢ. АЗ ГУЗАШТА ТО ИМРӮЗ|author=Сайфиддин НАЗАРЗОДА|website=www.sns.tj|date=|publisher=Ҷумҳурият. 28.06.2017, №:134-135|lang=tg|accessdate=2018-10-14}}</ref> == Тақсимоти ҷуғрофӣ == {{Дар нақша}} {{васеъкунии фасл}} === Шеваҳо === Шеваҳои забони тоҷикӣ 4 гурӯҳ дорад. * Шеваи шимолӣ — Шимоли Тоҷикистон, [[Ӯзбекистон]] ва [[Қирғизистон]] * Шеваи марказӣ — шеваҳои [[Масчоҳ]], [[Айнӣ]], [[Ҳисор]] ва [[Варзоб]] * Шеваи ҷанубӣ — шеваҳои [[ноҳияи Рашт|водии Рашт]] ва вилояти Хатлон * Шеваи ҷанубу шарқӣ — шеваҳои [[Панҷ]] ва [[Дарвоз]] == Фонология == {{Дар нақша}} {{васеъкунии фасл}} === Садонокҳо === Забони тоҷикӣ 6 садонок дорад. {| class="wikitable" style="text-align: center;" |+ Садонокҳои тоҷикӣ ! !Пеш !Марказ !Қафо |- !Баланд |и ӣ<br/>{{IPA|/i/}} | |у<br/>{{IPA|/u/}} |- !Миёна |е<br/>{{IPA|/e̞/}} | colspan="2" |ӯ<br/>{{IPA|/ɵ̞/}} ({{IPA|/o̞/}}) |- !Паст | colspan="2" |а<br/>{{IPA|/a/}} |о<br/>{{IPA|/ɔ/}} |} === Ҳамсадоҳо === {| class="wikitable" style="text-align:center;" ! !Губные (лабӣ) !Зубные (дандон-) /<br>Альвеолярные !Пост-<br>альвеолярные !Палатальные !Велярные (пуштикомӣ) !Увулярные !Глоттальные |- |Димоғӣ |м<br> {{IPA|/m/}} |н<br> {{IPA|/n/}} | | | | | |- |Таркандаҳо |п б<br>{{IPA|/p/}} {{IPA|/b/}} |т д<br>{{IPA|/t/}} {{IPA|/d/}} | | |к г<br> {{IPA|/k/ /g/}} |қ<br> {{IPA|/q/}} |ъ<br> {{IPA|/ʔ/}} |- |Роғиҳо |ф в<br> {{IPA|/f/}} {{IPA|/v/}} |с з<br> {{IPA|/s/}} {{IPA|/z/}} |ш ж<br> {{IPA|/ʃ/}} {{IPA|/ʒ/}} | | |х ғ<br> {{IPA|/χ/}} {{IPA|/ʁ/}} |ҳ<br> {{IPA|/h/}} |- |Аффрикатҳо | | |ч {{Unicode|ҷ}}<br> {{IPA|/tʃ/}} {{IPA|/dʒ/}} | | | | |- |Ларзон | |р<br>{{IPA|/r/}} | | | | | |- |Аппроксимантҳо | |л<br> {{IPA|/l/}} | |й<br> {{IPA|/j/}} | | | |- |} == Имло == {{асос|Қоидаҳои имлои забони тоҷикӣ}} === Имлои садонокҳо === 1) 2) Ҳарфҳои а, о, ӯ дар оғоз, байн ва анҷоми калима навишта мешаванд: абр, баҳор, замон, хона, дара; об, овоз, бол, бод, доро, тавоно; умед, усто, бузург, суруд, бозу, гесу, неру, абру ва ғ. Эзоҳ. Дар анҷоми калимаҳои решагии зерин бо риояи меъёри таърихӣ ӯ навишта мешавад: бону, зону, неку, паҳлу, олу, орзу, дору, оҳу, аду ва ғ. 3) Ҳарфи и дар оғоз ва байни калима навишта мешавад: истгоҳ, иншо, дил, нигоҳ ва ғ. 4) Ҳарфи и дар анҷоми калима дар мавридҳои зерин навишта мешавад: * а) ҳамчун изофат: кишвари сарсабз, шаҳрванди Тоҷикистон, сари кӯҳи баланд ва ғ.; * б) дар пешояндҳои барои, баъди, дар бораи, бо мақсади ва ғ.; * в) дар пайвандакҳои ки, чи, чунки, агарчи, ё ин ки, ба сабаби он ки ва ғ.; * г) дар исмҳои хоси иқтибосӣ: Леонардо да Винчи, Ганди, Паганини, Ибарури, Сочи, Тбилиси, Миссисипи ва ғ.; * ғ) дар исмҳои ҷинси иқтибосии такси, туфли ва ғ. 5) Ҳарфи ӯ (у-и дароз) дар байн ва анҷоми калима навишта мешавад: рӯз, гӯш, зӯр, дӯст, бӯ (й), рӯ (й), мӯ (й) ва ғ. Ҳарфи ӯ маъмулан пеш аз ҳарфи й навишта мешавад. Эзоҳ. Ҳарфи ӯ дар оғози калима дар иқтибосҳои туркӣ навишта мешавад: ӯгай, ӯрда, ӯғур, ӯмоч ва ғ. 6) Ҳарфи ӣ дар анҷоми калима навишта мешавад: * а) дар калимаҳои решагии навъи моҳӣ, ҳавлӣ, шолӣ, биҳӣ, холӣ ва ғ.; * б) ҳамчун пасванди калимасоз: дӯстӣ, бародарӣ, далерӣ ва ғ.; * в) дар бандакҳои феълӣ ва хабарӣ: омадӣ, гуфтӣ, ҳунармандӣ, ту ҳунарманд ҳастӣ ва ғ.; * г) дар ҷонишинҳои саволии кӣ? ва чӣ?: кӣ омад?, чӣ шуд? ва ғ. 7) Ҳарфи э тибқи қоидаи маъмул дар оғози як теъдод калимаҳои иқтибосӣ навишта мешавад: эҷод, эзоҳ, эҳсон, эҳтиром, эҳтимол, элак, эрка, эстрада, экватор, экспертиза, экскватор ва ғ. * а) дар оғози чанд калимаи тоҷикӣ дар асоси имлои таърихӣ ҳарфи ''э'' навишта мешавад: ''Эрон, Эраҷ, эдун, эзид, эдар, эшон'' ва ғ.; * б) агар калима бо ҳарфи ''э'' оғоз шавад, ин навишт ҳангоми калимасозӣ низ риоя мешавад: ''тозаэҷод, соҳибэҳсон, боэҳтиром'' ва ғ.; * в) дар байн ва анҷоми калима ба ҷойи ҳарфи ''э'' ҳарфи ''е'' навишта мешавад: ''меҳр, себ, шанбе, се'' ва ғ.<ref name="maktab.tj">{{Cite web |url=https://maktab.tj/qoidaho/qoidahoi-imloi-zaboni-tojiki/ |title=Қоидаҳои имлои забони тоҷикӣ, 1.12.2011 |accessdate=2018-03-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180509204807/http://maktab.tj/qoidaho/qoidahoi-imloi-zaboni-tojiki/ |archivedate=2018-05-09 }}</ref> === Имлои ҳамсадоҳо === 8) Ҳарфи ж дар се мавқеъ навишта мешавад: жола, жарф, жӯлида, лағжидан, нажод, пажӯҳиш, аждаҳо, жож ва ғ. 9) Ҳарфи й (йот) дар мавридҳои зерин навишта мешавад: * а) дар оғози калимаҳои иқтибосӣ: йод, йог(а), йот, йӯрға ва ғ.; * б) дар байн ва анҷоми калима: кайҳон, майдон, айвон, май, най, ҷой, пой ва ғ.; * в) ҳарфи й пеш аз садонокҳои а, о, у, э(е) дар якҷоягӣ бо ин садонокҳо бо як ҳарф навишта мешавад: й+а=я, й+о=ё, й+у=ю, й+э=е: поя, соя, ёр, ёд, дарё, бурё, юнонӣ, юғ, ем, елим ва ғ. Эзоҳ. Калимаҳое, ки таърихан дар таркиби худ ҳамсадои й доранд, аз ин қоида истисно мебошанд: чой (чойи сиёҳ), ҷой (ҷойи муносиб), лой (лойи нарм), пой (пойи чап); дар калима ва таркибҳои навъи найистон, оройиш, осойиш, чораҷӯйӣ, рӯйи хотир, ба рӯйи, ба сӯйи, ба ҷойи ва ғ. 10) Ҳамсадои н пеш аз б ба сурати м талаффуз шуда, аммо тибқи меъёр н навишта мешавад: анбор, анбӯр, занбар, занбӯр, пунба, сунбул, танбал, танбӯр, шанбе ва ғ. 11) Дар калимаҳои иқтибосии русӣ ба ҷойи ҳарфи ц ҳарфи с (пеш аз садонок ва дар дохили калима пас аз ҳамсадо) ва ҳарфҳои тс (дар байни ду садонок) навишта мешавад: семент, сирк, консерт, конститутсия, дотсент, милитсия ва ғ. 12) Ҳарфи ъ дар байн ва анҷоми иқтибосҳои арабӣ ба ҷойи айн ва ҳамза навишта мешавад: аъло, баъзе, ҷамъ, мавзӯъ, навъ, матбӯъ, масъул, масъала, таърих ва ғ. Эзоҳ. Агар ба калимаҳои иқтибосии бо ъ анҷомёфта изофат ва ё пайвандаки ӯ илова гардад, ҳарфи ъ навишта мешавад: ҷамъи мардум, рафъи мушкилот, навъи ангур, табъу нашр, шамъу парвона ва ғ. Ҳарфи ъ дар байни ду садонок, ба истиснои калимаҳои фаъол ва таъйин навишта намешавад: маориф, таом, мавзӯи баҳс, тулӯи офтоб, шурӯи кор, маҷмӯи ашъор ва ғ. 13) Имлои ҳамсадоҳои ташдиддор: * а) дар калимаҳои тоҷикӣ дар асоси усули таърихӣ сурат мегирад: арра, барра, парра, пашша, бурро ва ғ.; * б) ҳамсадоҳои ташдиддор дар калимаҳои иқтибосии арабӣ, тибқи қоида дар қолабҳои фаъъол (наҷҷор, раззоқ, ҳаммол); тафаъъул (ташаккур, таҳаввул, таназзул); муфаъъал (мураккаб, муаззам, мунаққаш); муфаъъил (мусаввир, мударрис, мумаййиз); мутафаъъил (мутавассит, мутакаббир, мутаҳаййир); мутафаъъал (мутақаддам, мутааххар); ва калимаҳои навъи иттиҳод, иттилоъ, иттисол, муттаҳид, муттафиқ, мубарро, муҷалло, мусаммо, мутасаддӣ, мутасаллӣ, мутаваллӣ, табарро, тавалло, тасалло ва ғ. навишта мешаванд; * в) ҳамсадоҳои анҷоми калимаҳои иқтибосии арабии навъи дур, кул, зид, қад, сир, хат, фан, ҳад ва ғ., ки таърихан ташдид доранд, дар калимасозию калимабандӣ ташдиди онҳо дубора барқарор мегардад: дурри ноёб, кулли мардум, зидди душман, қадди расо, сирри ҳарбӣ, фанни забон, ҳадди ақал, истилоҳи фаннӣ, кори хаттӣ, хатту савод, ҷидду ҷаҳд ва ғ.; * г) ташдиди йот якҷо бо ҳарфҳои йотдор дар шакли зер навишта мешавад: айём, тайёр, муҳайё, тахайюл, муайян, музайян ва ғ. *<ref name="maktab.tj"/> == Грамматика == {{асос|Грамматикаи забони тоҷикӣ}} {{Дар нақша}}{{васеъкунии фасл}} === Синтаксис === {{Дар нақша}} {{васеъкунии фасл}} == Системаи навиштан == {{асос|Алифбои тоҷикӣ}} {{Дар нақша}} {{васеъкунии фасл}} === Таърих === {{Манбаъ}} Забони тоҷикӣ — забони модарии [[мардуми тоҷик]], ки аҳолии асосии Тоҷикистонро ташкил медиҳад (88%), ба ҳисоб меравад. Берун аз марзи ин давлат забони тоҷикиро [[тоҷикон]]и маҳаллӣ дар дар қисмати аъзами аз шаҳру ноҳияҳои кишвари [[Ӯзбекистон]] (ба хусус дар шаҳрҳои [[Бухоро]], [[Самарқанд]], [[Термез]], [[Намангон]], Хуканд ва ҳатто дар ш, [[Тошканд]] ба ҳайси забони модарии хеш зиёда аз 15 миллион мешиносанд ва ҳамчун воситаи гуфтугузори ҳаррӯза истифода мебаранд. Ҳатто дар шаҳрҳои [[Бухоро]] ва [[Самарқанд]] гуфтугӯи мардуми ин шаҳрҳо ба забони тоҷикӣ сурат мегирад. Танҳо дар як шаҳри [[Тошканд]] зиёда аз 1 млн [[тоҷикон]] сукунат доранд. Бо забони тоҷикӣ инчунин намояндагони миллатҳои дигар, ки маскуни [[Тоҷикистон]] ҳастанд, ҳангоми муомила бо тоҷикзабонон тоҷикӣ ҳарф мезананд. Зиёда 45 дарсади аҳолии Афғонистон, ки аз лиҳози этнологӣ [[тоҷик]] ҳисоб мешаванд (зиёда аз 15 миллион) ва худро [[тоҷик]] меноманд, ҳарчанд бо забони аз тоҷикии Осиёи Марказӣ фарқи бузург надошта гуфтугӯ мекунанд, валекин забони хешро расман форсӣ — дарӣ ва ё кобулӣ мегӯянд ва худро [[тоҷик]] ном мебараранд. Аксари кулли мардуми Афғонистон ба забони тоҷикӣ (88%) гуфтугӯ мекунанд. Ҳатто ҳамаи паштунҳо [[тоҷикӣ]] балад ҳастанд. Таи солҳои охир забони тоҷикиро аз муҳочирони миллаташон тоҷик дар гӯшаҳои гуногуни собиқ [[Иттиҳоди Шӯравӣ]], махсусан [[Русия]], зиёда 222 ҳазор расмӣ ва ҳамчун муҳоҷир зиёда аз 1,5 миллион, инчунин дар шаҳрҳои [[Эрон]], [[Сурия]], мамолики Иттиҳоди Аврупо ва дар [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]] ва Канада шунидан мумкин аст. Аз чиҳати забоншиносӣ забони тоҷикӣ ба гурӯҳи ғарбии забонҳои эронӣ, оилаи калони ҳиндуаврупоӣ дохил карда мешавад. Бар ин гурӯҳ аз забонҳои имрӯзаи зинда ғайр аз тоҷикӣ ду забони дигар, ин ҳам бошад, форсии навин (теҳронӣ), яъне забони Эрони имрӯза ва забони дарӣ — кобулӣ, ки дар боло аз он сухан рафт, тааллуқ доранд. Ҳар сеи ин забони имрӯза давомгирандагони бевоситаи забони форсии нав, ки ҳамчунин бо номворҳои порсӣ (форсӣ ин шакли арабикунондашудаи ин калима аст), форсии классик адабӣ ё форсӣ дарӣ маъруф аст, мебошанд. Он забон дар навбати худ аз забони форсии миёна, ки дар аҳди Сосониён чаҳорсад сол роли забони давлати сунатии империюми бузургро иҷро мекард ва имрузҳо дар байни забоншиносон чун забони паҳлавӣ шинохта мешавад, сарчашма гирифта дар садсолаҳойи ҳастум ва нуҳум ба вучуд омад. Аз ҳамон вақт инчониб дар таркиби лугавӣ забони форси аз калимаҳойи арабӣ хеле васеъ истифода карда мешавад. Ҳиссаи лексикаи аз забони арабӣ иқтибоссуда дар баъзе матнҳои насри классикӣ то 80 фоизро ташкил медиҳад. Дар забони форс классики дар давоми қарнҳойи 9-17 адабиёти бойи оламшумул эҷод карда шуд дар сарзаминҳои Осиёйи Миёна, Эрон, Афгонистон, инчунин дар Озарбойчон, Покистон ва Ҳиндустон, ки дар давраҳои гуногуни таърих забони давлатияшон форсӣ буд. Гарчанде, ки тули ин садсолаҳо забони классикӣ, яъне забони адабиёт тағйири зиёде надид ва чун пештара дар тамоми олами форсизабон ягона буд, забони гуфтугӯии мардум, забони зинда ба таври интенсивӣ дигаргуниҳои нав мепазируфт ва аз забони адабӣ торафт дур мешуд. Ба замми ин дар натичаи ба миён омадани фарқиятҳои намоён дар инкисофи сиёсӣ, динӣ ва иҷтимоии кишварҳои олами форсизабон, хусусан баъд аз қарни пурошӯби 16-ум дар байни шеваҳои ҳам адабӣ, ҳам гуфтугӯии минтақаҳои гуногун номонандиҳои чиддие пайдо гаштанд. Оддӣ карда гӯем, забони ҳар як давлат роҳи инкисофи хешро пеш гирифт. Ҳамин тавр, аз асри шонздаҳ сар карда метавон дар бораи забони тоҷикӣ чун мафҳуми илмӣ сухан гуфт. Ба ин маром забони тоҷикиро забони аҳолии форсизабони Осиёи Миёна аз садсолаи XVI-ум минбаъд донистан ҷоиз аст. Аммо мисли он ҳоле ки дар боло ёдовараш шудем, дар дохили худи забони тоҷикӣ низ фарқиятҳо арзи ҳастӣ кардан гирифтанд ва ба ин минвол ба асри XIX омада ҳам байни забони адабиёту забони омма, ҳам байни лаҳчаҳои маҳалҳои гуногун фарқияти бузурге ба миён омад. Ҳанӯз ҳамон вақт маорифпарвари Бухоро Аҳмади Дониш кӯшиш ба харҷ дод, то забони адабиро оммафаҳм ва аз ибораҳои душвору такаллуфомез барӣ гардонад. Лекин кори асосиро дар самти ба роҳ мондани меъёри ягонаи забон дар айёми Шӯравӣ олимон ва адибони тоҷик бо сарварии Садриддин Айнӣ анчом доданд. Ҳамчун асоси забони адабӣ забони классикии асрҳои XVI-XIX бидуни арабизмҳои душворфаҳми он гирифта шуд, валекин сохти грамматикӣ ва лексикаи забони навбунёди тоҷикиро шеваи мардуми тоҷикзабони водии Зарафшон, аз ҷумла Бухорову Самарқанд ташкил дод. Далели ин қарори забоншиносони онвақтаи [[тоҷик]] он буд, ки дар ин минтақа тоҷик нисбатан асил ва тоза боқӣ мондааст. Дар ин забон, яъне забони расман тоҷикӣ, дар солҳои Шӯравӣ адабиёти бисёр интишор гардид ва забони тоҷикӣ нашъунамо ёфт. Дар асри ҷаҳонишавӣ [[форсӣ]], [[дарӣ]] ва [[тоҷикӣ]] ба ҳам наздик шуда истодаанд ва дар оянда метавон гуфт, ки ин се шоха боз як забони умумро ифода кунанд ва барои 222 миллион [[порсигӯ]] забони ҳаставӣ қарор гирад. Ба қавли андешамандони тоҷик нахустин шеъри нави форсӣ дар [[Осиёи Миёна]] ба воситаи шоир, нависанда ва муборизи настӯҳи роҳи озодии тоҷикон [[Садриддин Айнӣ]] суруда шудааст. С. Айнӣ ин шеърро дар соли 1918 суруда аст. Аз соли 1930, бештар ба мадҳи низоми коммунистӣ мепардозад. Шоироне чун [[Мирзо Турсунзода]], [[Муҳаммадҷон Раҳимӣ]], [[Нодир Шанбезода]], [[Муҳиддин Аминзода]], [[Мирсаид Миршакар]], [[Боқи Раҳимзода]] ва дигарон мазомине чун ҷанги меҳанӣ алайҳи Олмони нозӣ, васфи ҳизби коммунисти Шуравӣ, ситоиши миллати бузурги рус, пролетариат ва ҳамбастагии хурдамиллиятҳои шуравии собиқро ба мазомини аслии шеъри худ табдил месозанд. Дар ин давра шеъри тоҷик ба шиддат идиулужизада аст ва дар хидмати сиёсатҳои давлати Шуравӣ ва ҳизби коммунист. Дар ҳамин давра аст, ки [[Ҳуруфи Порсӣ|хати форсӣ]] ба [[Алифбои лотинӣ|хати лотинӣ]] табдил шуда ва шеъри тоҷикон аз баданаи бузурги шеъри форсӣ ҷудо мешавад. Ин вазъ то соли 1960 мелодӣ тадовум меёбад ва аз ин сол то соли 1985, ки марҳалаи саввуми шеъри муосири тоҷик шурӯъ мешавад идома меёбад. Миёнаи солҳои 1960 то 1985 давраи таҳаррукоти ҷадид ва зуҳӯри андешаҳои нав дар шеъри тоҷик аст. Ин замон аз по ба арсаи сухан гузоштани устод Муъмин Қаноат, ки ба Нимои Миёнрудон маъруф аст, шурӯъ мешавад. Гуфтанист шеъри форсӣ дар Осиёи Миёна бавижа Тоҷикистон дар ҳеч даврае ба ин андоза ба рукуд мувоҷеҳ нагардида буд. Ҳатман маърӯф аст, ки уламо, шуаро ва рушанфикрони тоҷик дар ҷамъи хонаводаҳояшон ба забони русӣ суҳбат мекарданд ва инро навъе престижи иҷтимоӣ медонистанд. Дар ҳамин давра аст, ки сиёсати мадании ҳизби коммунист, ки ҳадафи он идғоми тамоми арзишҳои фарҳангии миллатҳои кучактар дар даруни фарҳангу забони русӣ, дар ҳоли иҷро аст. Дар ҳамин овони ҳасрат аст, ки чанд ҷавон вориди маърака мешаванд ва масири ҷадиде барои таърих, забон ва фарҳангашон хилофи ҷараёни вайронгари мавҷуд эҷод мекунанд. Инон иборатанд аз устод [[Муъмин Қаноат]], ки оғозгари ин раванд аст, устод [[Бозор Собир]] ва устод [[Лоиқ Шералӣ]] ба дунболи ӯ. Инон нахустин касонеанд, ки дар пайкари мурда ва берӯҳи шеъри тоҷик рӯҳи тоза медаманд ва барои мардуме, ки дар сарошеби суқут дар аъмоқи фарҳанги бегонаанд, умед эҷод мекунанд. Устод Муъмин Қаноат дар ҷавоби ононе, ки забони воҳиди форсиро ба се ном мехонанд ва дар ин номгузориҳо нияти сӯъ доранд, мегӯяд: {{иқтибос|муаллиф=Муъмин Қаноат| <big>'''Форсӣ гӯӣ дарӣ гӯӣ варо ;Ҳар чи мегӯӣ бигӯ ;Лафзи хуби дилбарӣ гӯӣ варо ;Ҳар чи мегӯӣ бигӯ. ;Баҳри ман танҳо забони модарист ;Ҳамчу шири модар аст. ;Баҳри ӯ ташбеҳи дигар нест, нест ;Чунки меҳри модар аст.'''</big>}} Устод Муъмин Қаноат дар ашъор ва достонҳои дигаре чун достони “Тоҷикистон исми ман” ба дифоъ аз фарҳангу таърихи дурахшони миллати хеш мепардозад. Устод Бозор Собир низ эътирози худро дар баробари вазъи мавҷуд бо мавзӯи забон баён мекунад. Шеъри забони модарии ӯ баёнгари таърихи дардноки миллати тоҷик аст. {{иқтибос|муаллиф=Бозор Собир| <big>'''Ҳар чи ӯ аз моли дунё дошт, дод ;Хиттаи Балху Бухоро дошт, дод ;Суннати волову девон дошт, дод ;Тахти Сомон дошт дод. ;Душмани донишгадояш дониши Сино гирифт, ;Душмани бесуннаташ девони Мавлоно гирифт. ;Душмани санъатфурӯшаш санъати Беҳзод бурд, ;Душмани бехонааш дар хонаи ӯ ҷо гирифт.'''</big>}} Ё устод Лоиқ дар шеъри “Забони модари” мегӯяд: {{иқтибос|муаллиф=Лоиқ Шералӣ | <big>'''Ҳар ки дорад дар ҷаҳон гумкардае ;Дар замину осмон гумкардае ;Ин нишон гумкадаеву дигаре ;Хештанро бенишон гумкардае ;Бок не гар доварӣ гум кардааст, ;Ё умеди сарварӣ гум кардааст ;Заҳр бодо шири модар бар касе, ;К- ӯ забони модарӣ гум кардааст.'''</big>}} Ба ҳамин тартиб, то соли [[1989]] мелодӣ ба ғайр аз ҳизби Коммунист ҳизби игаре ҳақи мавҷудият надошт то ин ки тоҷикҳо дар соли 1989 дар як ҷунбиши мадании худҷӯши мардуми ҳукуматро водоштанд, ки забони форсии тоҷики ба унвони забони расмӣ шинохта шавад. Бар ҳамин поя аввалин Қонуни забони форсии тоҷикӣ дар ҳамин сол ба татствиб расид ва мардум муштоқона даста- даста ва гурӯҳ-гурӯҳ бо ташкили клосҳои давлатӣ ва хусусӣ ба омӯзиши хати форсӣ пардохтанд, аммо ҷанги дохилии солҳои 1992—1997 ин равандро мутаваққиф сохт.<ref>[http://tajik.irib.ir/home/%D0%BC%D0%B0%D2%9B%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D2%B3%D0%BE/item/2197-%D0%A8%D0%B5%D1%8A%D1%80%D0%B8_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D0%B8_%D0%A2%D0%BE%D2%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD Шеъри нави Тоҷикистон /Муҷиби Меҳрдод-шоир ва пажуҳишгари Афғонистон]</ref> == Фарқиятҳои гӯишии Тоҷикистон, Афғонистон ва Эрон == {{Манбаъ}} Забони адабии тоҷикӣ аз ҷиҳати фонетикӣ ва луғавӣ байни ин оилаи сегона ҳам ба форсии классикӣ ва ҳам ба паҳлавӣ аз ҳама бештар наздикӣ дорад. Яъне, забони тоҷикӣ қадимтар аст, фонетика (дар ин ҷо кобулӣ ба тоҷикӣ наздиктар аст) ва таркиби луғавии он дар тӯли асрҳо дигар нашуда ва бинобарин архаикӣ мондааст. Ҳол он ки тарзи талаффузи эрониҳо барои гӯши тоҷикон ва афғонистониҳо бегона мерасад, чунки модернтар ва мулоимтар аст. Иборасозӣ, тарзи ҷумлабандӣ ва услуби тоҷикон то ҳудуде дигар аст. Дар натиҷаи ҳамзистии мардуми тоҷик бо мардуми хиндзабон, хусусан бо халқи Эрон дар тӯли асрҳо, ба забони тоҷикии гуфтугӯӣ ва лаҳҷаҳои он зиёдтар калимаҳои баромадашон эронӣ ворид гаштаанд. Баръакс фоизи лексикаи арабӣ на дар гӯиши Тоҷикистон, балки дар гӯишҳои Эрон ва Афғонистон, яъне забонҳои давлатҳои исломӣ баландтар аст. Ҳам ба тоҷикии адабӣ, ҳам ба тоҷикии гуфтугуӣ муддати шаст-ҳафтод соли охир забони русӣ таъсири бузург расонидааст ва расонида истодааст. Ҳамин тавр, калимаҳои байналмилалиро гӯиши Тоҷикистон аз русӣ иқтибос карда меояд то ҳанӯз, дар ҳоле ки теҳронӣ аз фаронсавӣ ва инглисӣ ва кобулиҳо аз инглисӣ истифода мекунанд. Рост аст, ки имрӯзҳо метавон дар матбуот ва телевизиони Тоҷикистон ба шакли фаронсавӣ-теҳронии калимаҳои хориҷӣ дучор омад, ки ба ҷойи тарзи пешинаи навишти русӣ навишти онҳо корбаст карда мешаванд, масалан конфронс ба ҷойи конферентсия. Вале ҷиддитарин фарқияти гӯиши тоҷикиро аз кобулию теҳронӣ дар грамматика пайхас мекунем. Чунин шаклҳо мисли "рафта истодаам; падарама ҷойи корасон"-тоҷикон ё "дорам мирам, исмиш Фирийдун ҳастиш"-и эрониҳо байни ҳамдигари онҳо фаҳмо нестанд. Ва албатта, наметавон қайд накард ин нуктаро, ки тамоми адабиёти форсии классикӣ ба хатти форсӣ навишта шуда ва ин хат то ҳануз дар Эрону Афгонистон ҷорӣ аст, миллати тоҷик бошад, аз сабабҳои сиёсӣ ду бор тайи 80 соли охир алифбояшро дигар кард, аввал аз ҳуруфи форсӣ ба лотинӣ, баъд ба кириллик гузашт. Ин яке аз омилҳои асосиест, ки ин гӯишҳоро боз ҳам аз якдигар дуртар сохтааст. {{васеъкунии фасл}} == Номҳои ҳайвонот == === Стандартҳои транслитератсия === Қоидаҳои гуногуни транслитератсияи забони тоҷикӣ: {| class="wikitable" ! width="12%" | Кирилликӣ ! width="12%" | [[ISO 9]] (1995) <sup>1</sup> ! width="12%" | KNAB (1981) <sup>2</sup> ! width="12%" | WWS (1996) <sup>3</sup> ! width="12%" title="American Library Association-Library of Congress" | ALA-LC <sup>4</sup> ! width="12%" | Allworth <sup>5</sup> ! width="12%" title="United States Board on Geographic Names/Permanent Committee on Geographical Names for British Official Use" | BGN/PCGN <sup>6</sup> |- valign="top" |А а || a || a || a || a || a || a |- |Б б || b || b || b || b || b || b |- |В в || v || v || v || v || v || v |- |Г г || g || g || g || g || g || g |- |Ғ ғ || ƣ || gh || gh || ḡ || gh || gh |- |Д д || d || d || d || d || d || d |- |Е е || e || e, ye|| e || e || ye‐, ‐e‐ || e |- |Ё ё || jo || yo || ë || ë || yo || yo |- |Ж ж || ž || zh || zh || ž || zh || zh |- |З з || z || z || z || z || z || z |- |И и || i || i || i || i || i || i |- |{{Unicode|[[Ӣ]] ӣ }} || ī || ī || ī || ī || ī || í |- |Й й || j || y || ĭ || j || y || y |- |К к || k || k || k || k || k || k |- |Қ қ || ķ || q || q || ķ || q || q |- |Л л || l || l || l || l || l || l |- |М м || m || m || m || m || m || m |- |Н н || n || n || n || n || n || n |- |О о || o || o || o || o || o || o |- |П п || p || p || p || p || p || p |- |Р р || r || r || r || r || r || r |- |С с || s || s || s || s || s || s |- |Т т || t || t || t || t || t || t |- |У ӯ || u || u || u || u || u || u |- |{{Unicode|Ӯ ӯ }} || ū || ū || ū || ū || ū || ŭ |- |Ф ф || f || f || f || f || f || f |- |Х х || h || kh || kh || x || kh || kh |- |Ҳ ҳ || ḩ || h || {{Unicode|ḩ}} || {{Unicode|x}} || h || h |- |Ч ч || c || ch || ch || č || ch || ch |- |{{Unicode|Ҷ ҷ }}|| ç || j || j ||{{Unicode|č̦}} || j || j |- |Ш ш || š || sh || sh || š || sh || sh |- |Ъ ъ || {{Unicode|'}} || {{Unicode|' }} || {{Unicode|'}} || {{Unicode|'}} || » || {{Unicode| '}} |- |Э э || è || è, e || ė || è || e || ė |- |Ю ю || ju || yu || {{Unicode| i͡u}} || ju || yu || yu |- |Я я || ja || ya || {{Unicode| i͡a}} || ja || ya || ya |- |} == Басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ == {{main|Басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ}} [[File:Basomadi vohurii harfhoi tojiki.jpg|right|]] === Басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ дар осори шоирону нависандагони форсу тоҷик === Дар рафти тадқиқотҳо дар достонҳои назмию насрии шоиру нависандагони тоҷику форс басомади такроршавии алифбои тоҷикӣ ҳисоб карда шуд, ки бояд дар байни асарҳои муаллифон фарқият ёфта шавад, аммо натиҷаи дигар ба даст омад. Яъне дар назар дошта шуда буд, ки агар такроршавии алифбои тоҷикӣ дар матнҳои гуногуни адибон ҳисоб карда шавад, қиматҳои гуногун мебароянд, вале дар натиҷа қиматҳои баровардашуда, бо ҳам хеле наздик ва монанд буданд. Баъди чунин натиҷа барорӣ, барои муайян кардани ҳаққонияти ин нишондиҳандаҳои басомади такроршавӣ ҳам асарҳои насрӣ ва ҳам асарҳои назмӣ дида шуд. На танҳо асарҳои адибони классик, балки асарҳои шоирону нависандагони муосир низ ҳисоб карда шуд, ки боз монандии наздик ва вобастагии зич байни коэффитсиентҳо маълум гардид. Хулоса: Тадқиқотҳои аввалин барои ҳисоби басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ дар кори зерин<ref>Усманов З. Д., Солиев О. М. Проблема раскладки символов на компьютерной клавиатуре — Душанбе: Ирфон, 2010, — 104 с.</ref> оварда шудааст, лекин боз дар тадқиқоти дигар муқаррар карда шуд, ки басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ дар асарҳои классикон ва асарҳои адибони муосир аз мушоҳидаи оморӣ фарқ накунандааст<ref>Усманов З. Д., Косимов А. А. Частотность букв таджикской литературы — Доклады Академии наук Республики Таджикистан, 2015, т.58, № 2, соли 112—115</ref>,<ref>Қосимов А. А. Басомади такроршавии ҳарфҳои адабиёти тоҷик — Маҷаллаи «Шафақ», Нашрияи Кумиҷроияи Ҳизби халқии демократии Тоҷикистон дар шаҳри Хуҷанд, 24.11.2015, № 21, соли 2.</ref>. Ҳисоби миёнаи маълумот ба як ҳарфи алифбои тоҷикӣ ҳисоб карда шуд. Аз рӯи ин ҳисобҳо дар оянда тағйирёбии зуҳуроти калимаҳои нави забони тоҷикиро муайян кардан осон хоҳад гашт.<br> Ин комёбӣ ва дастовардҳо бо роҳбарии [[Зафар Усмонов]], академики Академияи илмҳои Тоҷикистон ва Хуршед Худойбердиев, номзади илмҳои физика ва математика ба даст омадааст. === Омории басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ === Омории басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ бе ҳисобгирии фосила (пробел): {|class="wikitable sortable" !рутба ||ҳарф ||истифодабарӣ ||басомад ||маводи иттилоотӣ |- |1 ||<b>А ||195836 ||0,165 ||0,429 |- |2 ||<b>О ||100038 ||0,084 ||0,301 |- |3 ||<b>Р ||87084 ||0,074 ||0,277 |- |4 ||<b>И ||86991 ||0,073 ||0,277 |- |5 ||<b>Н ||81061 ||0,068 ||0,265 |- |6 ||<b>Д ||80182 ||0,068 ||0,263 |- |7 ||<b>У ||55282 ||0,047 ||0,206 |- |8 ||<b>Б ||52717 ||0,045 ||0,200 |- |9 ||<b>М ||49675 ||0,042 ||0,192 |- |10 ||<b>Т ||42325 ||0,036 ||0,172 |- |11 ||<b>С ||32392 ||0,027 ||0,142 |- |12 ||<b>К ||32105 ||0,027 ||0,141 |- |13 ||<b>Ш ||30861 ||0,026 ||0,137 |- |14 ||<b>Ҳ ||30175 ||0,025 ||0,135 |- |15 ||<b>З ||28835 ||0,024 ||0,131 |- |16 ||<b>Е ||25284 ||0,021 ||0,118 |- |17 ||<b>Г ||22190 ||0,019 ||0,108 |- |18 ||<b>В ||18755 ||0,016 ||0,095 |- |19 ||<b>Х ||18248 ||0,015 ||0,093 |- |20 ||<b>Л ||14694 ||0,012 ||0,079 |- |21 ||<b>Ӯ ||13967 ||0,012 ||0,076 |- |22 ||<b>Ф ||12976 ||0,011 ||0,071 |- |23 ||<b>П ||12425 ||0,010 ||0,069 |- |24 ||<b>Ч ||10000 ||0,008 ||0,058 |- |25 ||<b>Ҷ ||8748 ||0,007 ||0,052 |- |26 ||<b>Й ||8447 ||0,007 ||0,051 |- |27 ||<b>Ӣ ||7874 ||0,007 ||0,048 |- |28 ||<b>Я ||6870 ||0,006 ||0,043 |- |29 ||<b>Ё ||6454 ||0,005 ||0,041 |- |30 ||<b>Қ ||4650 ||0,004 ||0,031 |- |31 ||<b>Ғ ||2734 ||0,002 ||0,020 |- |32 ||<b>Э ||1503 ||0,001 ||0,012 |- |33 ||<b>Ъ ||1488 ||0,001 ||0,012 |- |34 ||<b>Ж ||867 ||0,001 ||0,008 |- |35 ||<b>Ю ||574 ||0,000 ||0,005 |- | ||<b>Сумма ||1184307 ||1 ||4,36 |} Омории басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ бо ҳисобгирии фосила (пробел): {|class="wikitable sortable" !рутба ||ҳарф ||истифодабарӣ ||басомад ||маводи иттилоотӣ |- |1 ||<b>Пробел ||265983 ||0,183 ||0,449 |- |2 ||<b>А ||195836 ||0,135 ||0,390 |- |3 ||<b>О ||100038 ||0,069 ||0,266 |- |4 ||<b>Р ||87084 ||0,060 ||0,244 |- |5 ||<b>И ||86991 ||0,060 ||0,243 |- |6 ||<b>Н ||81061 ||0,056 ||0,233 |- |7 ||<b>Д ||80182 ||0,055 ||0,231 |- |8 ||<b>У ||55282 ||0,038 ||0,180 |- |9 ||<b>Б ||52717 ||0,036 ||0,174 |- |10 ||<b>М ||49675 ||0,034 ||0,167 |- |11 ||<b>Т ||42325 ||0,029 ||0,149 |- |12 ||<b>С ||32392 ||0,022 ||0,122 |- |13 ||<b>К ||32105 ||0,022 ||0,122 |- |14 ||<b>Ш ||30861 ||0,021 ||0,118 |- |15 ||<b>Ҳ ||30175 ||0,021 ||0,116 |- |16 ||<b>З ||28835 ||0,020 ||0,112 |- |17 ||<b>Е ||25284 ||0,017 ||0,102 |- |18 ||<b>Г ||22190 ||0,015 ||0,092 |- |19 ||<b>В ||18755 ||0,013 ||0,081 |- |20 ||<b>Х ||18248 ||0,013 ||0,079 |- |21 ||<b>Л ||14694 ||0,010 ||0,067 |- |22 ||<b>Ӯ ||13967 ||0,010 ||0,065 |- |23 ||<b>Ф ||12976 ||0,009 ||0,061 |- |24 ||<b>П ||12425 ||0,009 ||0,059 |- |25 ||<b>Ч ||10000 ||0,007 ||0,050 |- |26 ||<b>Ҷ ||8748 ||0,006 ||0,044 |- |27 ||<b>Й ||8447 ||0,006 ||0,043 |- |28 ||<b>Ӣ ||7874 ||0,005 ||0,041 |- |29 ||<b>Я ||6870 ||0,005 ||0,037 |- |30 ||<b>Ё ||6454 ||0,004 ||0,035 |- |31 ||<b>Қ ||4650 ||0,003 ||0,027 |- |32 ||<b>Ғ ||2734 ||0,002 ||0,017 |- |33 ||<b>Э ||1503 ||0,001 ||0,010 |- |34 ||<b>Ъ ||1488 ||0,001 ||0,010 |- |35 ||<b>Ж ||867 ||0,001 ||0,006 |- |36 ||<b>Ю ||574 ||0,000 ||0,004 |- | ||<b>Сумма ||1450290 ||1 ||4,25 |} {{аввали иқтибос}}[https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%B4%D0%B6%D0%B8%D0%BA%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C Стандарты транслитерации]{{охири иқтибос|сарчашма=}} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" class="wikitable" !'''Забони тоҷикӣ''' !! моҳ !! нав !! модар !! хоҳар !! шаб !! бинӣ !! се !! сиёҳ !! сурх !! зард !! сабз !! гург |- ! colspan="13" style="text-align:center; background:#dedede"| Дигар [[Забонҳои Ҳинду-Аврупоӣ]] |- | '''[[Забони форсӣ]]''' || mâh || now || mâdar || xâhar || šab || bini || se || siyâh|| sorx || zard || sabz || gorg |- | '''[[Забони мозандаронӣ]]''' || mâ/munek || now || mâr || xâxer || šo || feni || se || siyu|| serx || zard || savz || verg |- | '''[[Забони толишӣ]]''' || манг || нуй || моâ || һовâ || шâв || выни || се || сийо|| сы || зард || һавз || нечи, варг |- | '''[[Забони пушту]]''' || myāsht || nəvay || mōr || khōr || shpa || pōza || dre || tōr || sur || zhaṛ || shin || lewa |- | '''[[Забони осетинӣ]]''' || мæй || нæуæг || мад || хо || æхсæв || фындз || æртæ || сау || сырх || бур || цъæх || бирæгъ |- | '''[[Забони урду]]''' || māh / māheena || nayā || mā / walda || behn || rāt || nāk || tīn || siah / kālā || surkh / lāl || pīlā || sabz / harā || bheyrya |- | '''[[Забони ҳиндӣ]]''' || mās || nayā || mātā || bahin || rāt || nāk || tīn || kālā / shyam || lāl || pīlā || harā || bik |- | '''[[Забони русӣ]]''' || месяц<br>|| новый<br>|| мать<br>|| сестра<br> || ночь<br> || нос<br>|| три<br>|| чёрный<br>|| красный<br>|| жёлтый<br>|| зелёный<br> || волк<br> |- | '''[[Забони сербӣ]]''' || месец<br>|| ново<br>|| мајка<br>|| сестра<br> || ноћ<br> || нос<br>|| три<br>|| црно<br>|| црвено<br>|| жуто<br>|| зелено<br> || вук<br> |- | '''[[Забони англисӣ]]''' || month || new || mother || sister || night || nose || three || black || red || yellow || green || wolf |- | '''[[Забони даниягӣ]]''' || måned || ny || moder || søster || nat || næse || tre || sort || rød || gul || grøn || ulv |- | '''[[Забони арманӣ]]''' || amis || nor || mayr || quyr || gisher || qit || erek' || sev || karmir || deghin || kanach || gayl |- | '''[[Забони лотинӣ]]''' || mēnsis || novus || māter || soror || nox || nasus || trēs || āter, niger || ruber || flāvus, gilvus || viridis || lupus |- | '''[[Забони фаронсавӣ]]''' || mois<br>|| nouveau<br>|| mère <br>|| soeur<br> || nuit<br> || nez<br>|| trois<br>|| noir<br>|| rouge<br>|| jaune<br>|| vert<br> || loup<br> |- | '''[[Забони итолиёӣ]]''' || mese || nuovo || madre || sorella || notte || naso || tre || nero || rosso || giallo || verde || lupo |- | '''[[Забони олмонӣ]]''' || Monat || neu || Mutter || Schwester || Nacht || Nase || drei || schwarz || rot || gelb || grün || Wolf |- | '''[[Забони португалӣ]]''' || mês || novo || mãe || irmã || noite || nariz || três || negro || vermelho || amarelo || verde || lobo |- | '''[[Забони испанӣ]]''' || mes || nuevo || madre || hermana || noche || nariz || tres || negro || rojo || amarillo || verde || lobo |- | '''[[Забони каталанӣ]]''' || mes || nou || mare || germana || nit || nas || tres || negre || roig / vermell || groc || verd || llop |- | '''[[Забони руминӣ]]''' || luna || nou/noi || mamă || soră || noapte || nas || trei || negru || roşu || galben || verde || lup |- | '''[[Забони чехӣ]]''' || měsíc || nové || matka || sestra || noc || nos || tři || černý || červený || žlutý || zelený || vlk |- | '''[[Забони кимрӣ]]''' (زبان ولزی) || mis || newydd || mam || chwaer || nos || trwyn || tri || du (/di/) || coch, rhudd || melyn || gwyrdd, glas || blaidd |- | '''[[Забони лаҳистонӣ]]''' || miesiąc || nowy || matka || siostra || noc || nos || trzy || czarny || czerwony || żółty || zielony || wilk |- | '''Забони латишӣ''' || mēnesis || jauns || māte || māsa || nakts || deguns || trīs || melns || sarkans || dzeltens || zaļš || vilks |- | '''[[Забони литвонӣ]]''' || mėnuo || naujas || motina || sesuo || naktis || nosis || trys || juoda || raudona || geltona || žalias || vilkas |- | '''[[Забони украинӣ]]''' || місяць<br>|| новий<br>|| мати<br>|| сестра<br> || ніч<br> || ніс<br>|| три<br>|| чорний<br>|| червоний<br>|| жовтий<br>|| зелений<br> || вовк<br> |- | '''[[Забони белорусӣ]]''' || месяц<br>|| новы<br>|| маці<br>|| сястра<br> || ноч<br> || нос<br>|| тры<br>|| чорны<br>|| чырвоны<br>|| жоӯты<br>|| зялёны<br> || воӯк<br> |} ==Шеър дар васфи забони тоҷикӣ== {{аввали иқтибос}} :Қанд ҷӯйи, панд ҷӯйи эй ҷаноб, :Ҳарчи меҷӯйи, биҷӯ, :Бекарон баҳрест, гавҳар беҳисоб, :Ҳарчи меҷӯйи, биҷӯ. :Порсӣ гӯйи, дарӣ гӯйи варо, :Ҳарчи мегӯйи, бигӯ. :Лафзи ишқу дилбари гӯйи варо, :Ҳарчи мегӯйи, бигӯ. :Баҳри ман танҳо забони модарист :Ҳамчу меҳри модар аст. :Баҳри ӯ ташбеҳи дигар нест, нест, :Чунки шири модар аст. :З-ин сабаб чун шӯхиҳои дилбарам :Дӯст медорам варо, :Чун навозишҳои гарми модарам :Дӯст медорам варо. {{охири иқтибос|сарчашма= [http://www.cit.tj/mumin/sherho.php?id=zabontoj_sher_asarho [[Муъмин Қаноат]] БА ҲАВОДОРИ ЗАБОНИ ТОҶИКӢ] }} == Пайвандҳо == * [http://www.ozodi.org/content/article/1840659.html Қонуни забон қабул шуд (Радиои Озодӣ дастраси 2 октябр соли 2009)] * [http://141.13.22.238/sprachlabor_2/index.php?id=6238 Қонуни забони тоҷикӣ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070107233759/http://141.13.22.238/sprachlabor_2/index.php?id=6238 |date=2007-01-07 }} * [https://archive.is/20130706224222/www.bbc.co.uk/persian/tajikistan/story/2005/07/printable/050718_so_language_cyr.shtml Би-Би-Си Форсӣ - Хамоиши забон дар Тоҷикистон] * [http://www.ozodi.org/content/article/2059718.html Рӯзи ҷашни забони тоҷикӣ тағйир ёфт (Радиои Озодӣ дастраси 2 июни соли 2010)] * [http://sahifa.tj/таджикско-русский-словарь-онлайн/ Луғати тоҷикӣ-русӣ] * [http://russian-tajik.ru/таджикско-русский_словарь_онлайн/ Луғати тоҷикӣ-русӣ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20150419162249/http://russian-tajik.ru/%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B6%D0%B8%D0%BA%D1%81%D0%BA%D0%BE-%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C_%D0%BE%D0%BD%D0%BB%D0%B0%D0%B9%D0%BD/ |date=2015-04-19 }} * [http://sahifa.tj/русско-таджикский-словарь-онлайн/ Луғати русӣ-тоҷикӣ] * [http://russian-tajik.ru/русско-таджикский_словарь_онлайн/ Луғати русӣ-тоҷикӣ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20150419162216/http://russian-tajik.ru/%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%BE-%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B6%D0%B8%D0%BA%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C_%D0%BE%D0%BD%D0%BB%D0%B0%D0%B9%D0%BD/ |date=2015-04-19 }} == Ҳамчунин нигаред == Пайвандҳо/Links * [Other collections of Tajik phrases] Дигар гурӯҳои ибораҳои тоҷикӣ * [http://wikitravel.org/en/Tajik_phrasebook Китобҳои тоҷикӣ] * [http://learn101.org/tajik_phrases.php ибораҳои тоҷикӣ] * [http://mylanguages.org/tajik_phrases.php ибораҳои тоҷикӣ] * [http://polymath.org/tajik_phrases_list.php ибораҳои тоҷикӣ] * [http://www.memrise.com/course/41116/tajik-survival-phrases/1/ ибораҳои муосири тоҷикӣ] * [http://www.101languages.net/tajik/tajik-language-survival-kit/ Лӯғати ибораҳои муосири тоҷикӣ] * [http://talktajiktoday.com/documents/SurvivalTajik.pdf Тоҷикии муосир] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{Умуми}} {{Забон-нопурра}} [[Гурӯҳ:Забони тоҷикӣ| ]] [[Гурӯҳ:Забонҳои Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Забонҳо]] [[Гурӯҳ:Забонҳои эронӣ|тоҷикӣ]] [[Гурӯҳ:Забонҳои Афғонистон|Тоҷикӣ]] [[Гурӯҳ:Забонҳои Ӯзбекистон|Тоҷикӣ]] 6n5r3hia20jnl2c0i1mzoaj1wft5poc 1309103 1308954 2022-08-04T08:28:16Z VASHGIRD 8035 /* Басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ дар осори шоирону нависандагони форсу тоҷик */ wikitext text/x-wiki {{Қуттии Забон |ранги оила=Ҳинду-Аврупоӣ |ном=форсӣ тоҷикӣ, تاجیکی‎ فارسی, Forsī toçikī |тасвир = |давлатҳо=[[Тоҷикистон]], [[Узбакистон]], [[Эрон]], [[Афғонистон]], [[Покистон]], [[Қирғизистон]], [[Қазоқистон]] ва [[Русия]] зиёда аз 47 миллион нафар (2018) гуфтугӯ мекунанд.<ref name="ru.wikipedia.org Таджикский язык">[https://ru.wikipedia.org/wiki/Таджикский_язык#cite_ref-.3Cspan_class.3D.22wikidata_cite_citetype_Q35127.22_data-entity-id.3D.22Q14790.22.3EEthnologue.3Cspan_class.3D.22wef_low_priority_links.22.3E.3C.2Fspan.3E.3C.2Fspan.3E.3Cdiv_style.3D.22display:none.22.3E.3Ca_href.3D.22https:.2F.2Fwikidata.org.2Fwiki.2FTrack:Q14790.22.3E.3C.2Fa.3E.3C.2Fdiv.3E_1-0 ru.wikipedia.org Таджикский язык]</ref> |оила1=[[забонҳои ҳинду аврупоӣ|Ҳинду-Аврупоӣ]] |оила2=[[забонҳои ҳинду эронӣ|Ҳинду-Эронӣ]] |оила3=[[забонҳои Эронӣ|Эронӣ]] |оила4=[[забонҳои Ғарби Эронӣ|Ғарби Эронӣ]] |оила5=[[забонҳои Ҷануби-Ғарби Эронӣ|Ҷануби-Ғарби Эронӣ]] |оила6=[[забони форсӣ|Форсӣ]] |системаи навиштан=[[Алифбои кирилликӣ|кирилликӣ]], [[Ҳуруфи форсӣ|Форсӣ]] |iso1=tg |iso2=tgk |iso3=tgk |хат=[[Хати тоҷикӣ]] ([[хати сириллик|сириллик]] дар Тоҷикистон, [[хати ибрӣ]] ва [[хати лотинӣ|лотинӣ]] дар Ӯзбекистон, [[хати форсӣ]] дар Афғонистон)}} '''Забони тоҷикӣ''' ({{lang-fa|زبان تاجیکی}}) — забоне, ки дар [[Эрон]]: [[Забони форсӣ|форсӣ]], ва дар [[Афғонистон]] [[Забони дарӣ|дарӣ]] номида мешавад, [[забон]]и давлатии кишварҳои [[Тоҷикистон]], [[Эрон]] ва [[Афғонистон]] мебошад. Дар [[Узбакистон]], агарчи тоҷикӣ забони ақаллият маҳсуб мешавад, вале дар ин кишвар зиёда аз 15 миллиюн нафар ба тоҷикӣ гуфтугӯ мекунанд. Ин забон ба хонаводаи забонҳои ҳинду аврупоӣ дохил мешавад. Дар маҷмӯъ: [[порсигӯ]]ёни асил ([[Забони форсӣ|форсӣ]], [[тоҷикӣ]], [[дарӣ]]) зиёда аз 122 млн нафар мебошанд. Фақат ба гӯиши тоҷикӣ 48,6 миллион (2018) нафар ҳарф мезананд.<ref name="ru.wikipedia.org Таджикский язык">[https://ru.wikipedia.org/wiki/Таджикский_язык#cite_ref-.3Cspan_class.3D.22wikidata_cite_citetype_Q35127.22_data-entity-id.3D.22Q14790.22.3EEthnologue.3Cspan_class.3D.22wef_low_priority_links.22.3E.3C.2Fspan.3E.3C.2Fspan.3E.3Cdiv_style.3D.22display:none.22.3E.3Ca_href.3D.22https:.2F.2Fwikidata.org.2Fwiki.2FTrack:Q14790.22.3E.3C.2Fa.3E.3C.2Fdiv.3E_1-0 ru.wikipedia.org Таджикский язык]</ref><ref>[https://en.wikipedia.org/wiki/Tajik_language Tajik language Забони тоҷикӣ дар Википедиаи англисӣ]</ref> [[Акс:Tadschikische Sprache.png|мини|Забони тоҷикӣ ва забони тоҷикии дарӣ (бо ранги сабз) ва дигар забонҳои эронии шарқӣ, ва туркӣ]] Забони тоҷикӣ яке аз забонҳои бостонтарини ҷаҳон ба шумор меравад. Давраи нави инкишофи он дар асрҳои VII-VIII оғоз шудааст. Бо ин забон шоъирону нависандагони бузург [[Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ|Рӯдакӣ]], [[Абулқосими Фирдавсӣ|Фирдавсӣ]], [[Умари Хайём|Хайём]], [[Абӯалӣ Сино|Сино]], [[Абдураҳмони Ҷомӣ|Ҷомӣ]], [[Мавлоно Ҷалолуддини Муҳаммади Румии Балхӣ|Мавлоно]], [[Ҳофизи Шерозӣ|Ҳофиз]], [[Аҳмади Дониш]], [[Садриддин Айнӣ|Айнӣ]], [[Абулқосим Лоҳутӣ|Лоҳутӣ]], [[Мирзо Турсунзода|Турсунзода]], [[Пайрав Сулаймонӣ]], [[Абдусалом Деҳотӣ]], [[Убайд Раҷаб]], [[Наимҷон Назирӣ]] ва дигарон асарҳои безавол эҷод кардаанд. [[Акс:Tajiks of Uzbekistan.PNG|мини|Маҳалҳои тоҷикнишини Ӯзбакистон]] Забони тоҷикӣ диққати бисёр олимон ва нависандагони оламро ба худ ҷалб кардааст. Ба омӯзиши забони порсӣ-тоҷикӣ яке аз асосгузорони коммунизми илмӣ [[Фридрих Энгелс]] низ мароқ зоҳир карда буд. Забони тоҷикӣ рӯз то рӯз рушд мекунад ва садҳо вожаҳои нав ба таркиби луғавии забони он ворид мешаванд. == Таснифот == Забони тоҷикӣ, ки аз хонаводаи [[забонҳои ҳинду аврупоӣ]] порсӣ — [[тоҷикӣ]] ва порсӣ — дарӣ дар асл форсӣ = порсӣ мебошад, ба [[забонҳои эронӣ]] дохил мешавад. Забони форсӣ ба забонҳои порсиву дарӣ хеле монанд аст ва аҳолии кишварҳои [[Эрон]], [[Ӯзбекистон]], [[Кирғизистон]], [[Қазоқистон]], [[Афғонистон]] ва [[Покистон]], инчунин дар Сангқалъаи Ҷумҳурии Халқии [[Чин]] бо ин забон гуфтугӯ мекунанд. == Таърих == Дар китоби «Тоҷикон дар оинаи таърих» [[Эмомалӣ Раҳмон]] навиштаанд, ки шоҳаншоҳии бузурги Ҳахоманишиён, ки дар арсаи таърих бо фарҳанг ва тамаддуни худ беназир аст, пеш аз ҳама, бар пояи фарҳанги асили ориёӣ бунёд шуда, забони модарии хешро дар баробари забонҳои пурқудрату маълуми он замон — иломӣ ва ошурӣ ба ҳайси забони расмӣ ва давлатӣ истифода мекард. Онҳо номи хат ва забони худро ориёӣ хондаанд. Инчунин, дудмони Кӯшониёни Кабир ҳам оҳиста-оҳиста аз истифодаи забони юнонӣ даст кашида, забони ориёии хешро (Канишка ҳам мисли Дориюши Кабир забони навиштаҳои худро ориёӣ хондааст) забони ягонаи давлатӣ ва расмии давлати паҳновари худ қарор додаанд. Дар катибаи Дориюши бузург дар кӯҳи Бесутун вожаи «ориёӣ» ба маънои забон дида мешавад. Навиштаҳои Дориюши Бузург, ки имрӯз номи онро шартан забони форсии бостон гузоштаанд, ба забон ва хати ориёӣ навишта шудааст ва забони форсии бостон ва ориёӣ як забон буда, дар замони салтанати Ҳахоманишиён забони расмӣ ва меъёрии на танҳо қабилаҳои форс, балки тамоми эронитаборони ҳамон замон будааст. [[Ашкониён]]и Порт, ки дар баробари Кӯшониёни Кабир дар минтақаҳои марказӣ ва ғарбии кишвари ориётаборон баъд аз барандохтани сулолаи Селевкиён истиқлол ба даст оварда, шоҳаншоҳии бузурги худро созмон доданд, ба забони модарии худ — портӣ эҳтиром гузошта, онро забони давлатӣ эълон намуданд. Тавре Пешвои миллат дар китоби худ «Забони миллат — ҳастии миллат» ишора мекунанд: {{аввали иқтибос}}«Ин забон дар давраи аввали подшоҳии Ашкониён ҳамроҳ бо забони юнонӣ ва баъдан аз давраи Меҳрдоди I (солҳои 171—132 то милод) танҳо забони расмӣ ва давлатии Ашкониёни Порт мегардад. Баъзе муҳаққиқон изҳор доштаанд, ки шояд аз ибтидои садаи III то милод забони портӣ забони расмии давлатдории Порт қарор гирифта бошад. Бозёфти навиштаи болои зарфҳо аз Нисо дар ин бора шаҳодат медиҳад»{{охири иқтибос|сарчашма=[[Эмомалӣ Раҳмон]] «Забони миллат — ҳастии миллат» }}Бояд гуфт, ки [[забони портӣ]] баъдан дар такомули забони тоҷикӣ (дарӣ, форсӣ) нақши муассире дошта, аз лиҳози вожагониву дастурӣ ба забони модарии мо шабоҳати зиёде дорад. Дар давраи [[Сосониён]] ҳам забони форсии миёна дар баробари забони портӣ ё паҳлавӣ забони давлатӣ ва расмиву динии шоҳаншоҳии бузурги Эрон буд ва аз он осори зиёди таърихиву динӣ ва илмиву фарҳангӣ боқӣ мондааст. Нахустин сулолаи маҳаллие, ки баъд аз истилои араб каму беш дар [[Хуросон]] мустақил гардид, [[Тоҳириён]] (821—873) буд. Ҳукмронони ин хонадон ҳанӯз дар фикри истиқлоли фарҳангӣ набуданд. Баръакс, кӯшиш карданд, ки дини исломро дар қаламрави худ таҳким бахшанд ва огоҳона ё ноогоҳона баҳри густариши забону адабиёти араб мусоидат карданд. Сулолаи дигари маҳаллӣ, ки ҷонишини Тоҳириён гардид [[Саффориён]] (873—903) буд. Дар вақти ҳукмронии намояндаи барҷастаи ин сулола Яқуби Лайс, ки аз миёни мардуми одӣ бархоста буд ва на забони арабиро медонисту на ба фарҳанги он алоқа дошт, то ҳудуде дар дарбори вай саҳна барои забону адабиёти араб тангтар шуд ва шоирон барои ӯ ба дарӣ шеър гуфтанд. Эҳёи воқеии забони адабии мо дар замони Сомониён (874—999) оғоз гардид. [[Сомониён]] бар хилофи Тоҳириёну [[Саффориён]] дарк карда буданд, ки бидуни эҳёи анъанаҳои қадимӣ ва ривоҷу равнақи забону адабии миллӣ истиқлол устувор ва давомдор шуда наметавонад. Бинобар ин, амирони дурандешу сиёсатмадорони ин хонадон бо камоли ҳушмандӣ муносибати худро бо хилофат тавре оростанд, ки дарбори Бағдод натавонад фитна ва рақобате бар зидди онҳо барангезад. Илова бар ин, Сомониён аз забони форсии дарӣ ҳамчун силоҳи сиёсӣ дар баробари тозиён барои расидан ба истиқлоли комил истифода мекарданд. Аз ин рӯ, забони форсии дариро, ки забони мардумони Мовароуннаҳру Хуросон буд, забони расмии давлати паҳновари худ қарор дода, ба адибону олимон ба назари эҳтиром нигариста, онҳоро ташвиқ мекарданд, ки китобҳои худро ба форсии дарӣ нависанд ва ё осори арабии худ ва дигаронро ба ин забон баргардонанд.<ref>{{Cite web|url=http://sns.tj/node/166|title=ЗАБОНИ АДАБӢ. АЗ ГУЗАШТА ТО ИМРӮЗ|author=Сайфиддин НАЗАРЗОДА|website=www.sns.tj|date=|publisher=Ҷумҳурият. 28.06.2017, №:134-135|lang=tg|accessdate=2018-10-14}}</ref> == Тақсимоти ҷуғрофӣ == {{Дар нақша}} {{васеъкунии фасл}} === Шеваҳо === Шеваҳои забони тоҷикӣ 4 гурӯҳ дорад. * Шеваи шимолӣ — Шимоли Тоҷикистон, [[Ӯзбекистон]] ва [[Қирғизистон]] * Шеваи марказӣ — шеваҳои [[Масчоҳ]], [[Айнӣ]], [[Ҳисор]] ва [[Варзоб]] * Шеваи ҷанубӣ — шеваҳои [[ноҳияи Рашт|водии Рашт]] ва вилояти Хатлон * Шеваи ҷанубу шарқӣ — шеваҳои [[Панҷ]] ва [[Дарвоз]] == Фонология == {{Дар нақша}} {{васеъкунии фасл}} === Садонокҳо === Забони тоҷикӣ 6 садонок дорад. {| class="wikitable" style="text-align: center;" |+ Садонокҳои тоҷикӣ ! !Пеш !Марказ !Қафо |- !Баланд |и ӣ<br/>{{IPA|/i/}} | |у<br/>{{IPA|/u/}} |- !Миёна |е<br/>{{IPA|/e̞/}} | colspan="2" |ӯ<br/>{{IPA|/ɵ̞/}} ({{IPA|/o̞/}}) |- !Паст | colspan="2" |а<br/>{{IPA|/a/}} |о<br/>{{IPA|/ɔ/}} |} === Ҳамсадоҳо === {| class="wikitable" style="text-align:center;" ! !Губные (лабӣ) !Зубные (дандон-) /<br>Альвеолярные !Пост-<br>альвеолярные !Палатальные !Велярные (пуштикомӣ) !Увулярные !Глоттальные |- |Димоғӣ |м<br> {{IPA|/m/}} |н<br> {{IPA|/n/}} | | | | | |- |Таркандаҳо |п б<br>{{IPA|/p/}} {{IPA|/b/}} |т д<br>{{IPA|/t/}} {{IPA|/d/}} | | |к г<br> {{IPA|/k/ /g/}} |қ<br> {{IPA|/q/}} |ъ<br> {{IPA|/ʔ/}} |- |Роғиҳо |ф в<br> {{IPA|/f/}} {{IPA|/v/}} |с з<br> {{IPA|/s/}} {{IPA|/z/}} |ш ж<br> {{IPA|/ʃ/}} {{IPA|/ʒ/}} | | |х ғ<br> {{IPA|/χ/}} {{IPA|/ʁ/}} |ҳ<br> {{IPA|/h/}} |- |Аффрикатҳо | | |ч {{Unicode|ҷ}}<br> {{IPA|/tʃ/}} {{IPA|/dʒ/}} | | | | |- |Ларзон | |р<br>{{IPA|/r/}} | | | | | |- |Аппроксимантҳо | |л<br> {{IPA|/l/}} | |й<br> {{IPA|/j/}} | | | |- |} == Имло == {{асос|Қоидаҳои имлои забони тоҷикӣ}} === Имлои садонокҳо === 1) 2) Ҳарфҳои а, о, ӯ дар оғоз, байн ва анҷоми калима навишта мешаванд: абр, баҳор, замон, хона, дара; об, овоз, бол, бод, доро, тавоно; умед, усто, бузург, суруд, бозу, гесу, неру, абру ва ғ. Эзоҳ. Дар анҷоми калимаҳои решагии зерин бо риояи меъёри таърихӣ ӯ навишта мешавад: бону, зону, неку, паҳлу, олу, орзу, дору, оҳу, аду ва ғ. 3) Ҳарфи и дар оғоз ва байни калима навишта мешавад: истгоҳ, иншо, дил, нигоҳ ва ғ. 4) Ҳарфи и дар анҷоми калима дар мавридҳои зерин навишта мешавад: * а) ҳамчун изофат: кишвари сарсабз, шаҳрванди Тоҷикистон, сари кӯҳи баланд ва ғ.; * б) дар пешояндҳои барои, баъди, дар бораи, бо мақсади ва ғ.; * в) дар пайвандакҳои ки, чи, чунки, агарчи, ё ин ки, ба сабаби он ки ва ғ.; * г) дар исмҳои хоси иқтибосӣ: Леонардо да Винчи, Ганди, Паганини, Ибарури, Сочи, Тбилиси, Миссисипи ва ғ.; * ғ) дар исмҳои ҷинси иқтибосии такси, туфли ва ғ. 5) Ҳарфи ӯ (у-и дароз) дар байн ва анҷоми калима навишта мешавад: рӯз, гӯш, зӯр, дӯст, бӯ (й), рӯ (й), мӯ (й) ва ғ. Ҳарфи ӯ маъмулан пеш аз ҳарфи й навишта мешавад. Эзоҳ. Ҳарфи ӯ дар оғози калима дар иқтибосҳои туркӣ навишта мешавад: ӯгай, ӯрда, ӯғур, ӯмоч ва ғ. 6) Ҳарфи ӣ дар анҷоми калима навишта мешавад: * а) дар калимаҳои решагии навъи моҳӣ, ҳавлӣ, шолӣ, биҳӣ, холӣ ва ғ.; * б) ҳамчун пасванди калимасоз: дӯстӣ, бародарӣ, далерӣ ва ғ.; * в) дар бандакҳои феълӣ ва хабарӣ: омадӣ, гуфтӣ, ҳунармандӣ, ту ҳунарманд ҳастӣ ва ғ.; * г) дар ҷонишинҳои саволии кӣ? ва чӣ?: кӣ омад?, чӣ шуд? ва ғ. 7) Ҳарфи э тибқи қоидаи маъмул дар оғози як теъдод калимаҳои иқтибосӣ навишта мешавад: эҷод, эзоҳ, эҳсон, эҳтиром, эҳтимол, элак, эрка, эстрада, экватор, экспертиза, экскватор ва ғ. * а) дар оғози чанд калимаи тоҷикӣ дар асоси имлои таърихӣ ҳарфи ''э'' навишта мешавад: ''Эрон, Эраҷ, эдун, эзид, эдар, эшон'' ва ғ.; * б) агар калима бо ҳарфи ''э'' оғоз шавад, ин навишт ҳангоми калимасозӣ низ риоя мешавад: ''тозаэҷод, соҳибэҳсон, боэҳтиром'' ва ғ.; * в) дар байн ва анҷоми калима ба ҷойи ҳарфи ''э'' ҳарфи ''е'' навишта мешавад: ''меҳр, себ, шанбе, се'' ва ғ.<ref name="maktab.tj">{{Cite web |url=https://maktab.tj/qoidaho/qoidahoi-imloi-zaboni-tojiki/ |title=Қоидаҳои имлои забони тоҷикӣ, 1.12.2011 |accessdate=2018-03-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180509204807/http://maktab.tj/qoidaho/qoidahoi-imloi-zaboni-tojiki/ |archivedate=2018-05-09 }}</ref> === Имлои ҳамсадоҳо === 8) Ҳарфи ж дар се мавқеъ навишта мешавад: жола, жарф, жӯлида, лағжидан, нажод, пажӯҳиш, аждаҳо, жож ва ғ. 9) Ҳарфи й (йот) дар мавридҳои зерин навишта мешавад: * а) дар оғози калимаҳои иқтибосӣ: йод, йог(а), йот, йӯрға ва ғ.; * б) дар байн ва анҷоми калима: кайҳон, майдон, айвон, май, най, ҷой, пой ва ғ.; * в) ҳарфи й пеш аз садонокҳои а, о, у, э(е) дар якҷоягӣ бо ин садонокҳо бо як ҳарф навишта мешавад: й+а=я, й+о=ё, й+у=ю, й+э=е: поя, соя, ёр, ёд, дарё, бурё, юнонӣ, юғ, ем, елим ва ғ. Эзоҳ. Калимаҳое, ки таърихан дар таркиби худ ҳамсадои й доранд, аз ин қоида истисно мебошанд: чой (чойи сиёҳ), ҷой (ҷойи муносиб), лой (лойи нарм), пой (пойи чап); дар калима ва таркибҳои навъи найистон, оройиш, осойиш, чораҷӯйӣ, рӯйи хотир, ба рӯйи, ба сӯйи, ба ҷойи ва ғ. 10) Ҳамсадои н пеш аз б ба сурати м талаффуз шуда, аммо тибқи меъёр н навишта мешавад: анбор, анбӯр, занбар, занбӯр, пунба, сунбул, танбал, танбӯр, шанбе ва ғ. 11) Дар калимаҳои иқтибосии русӣ ба ҷойи ҳарфи ц ҳарфи с (пеш аз садонок ва дар дохили калима пас аз ҳамсадо) ва ҳарфҳои тс (дар байни ду садонок) навишта мешавад: семент, сирк, консерт, конститутсия, дотсент, милитсия ва ғ. 12) Ҳарфи ъ дар байн ва анҷоми иқтибосҳои арабӣ ба ҷойи айн ва ҳамза навишта мешавад: аъло, баъзе, ҷамъ, мавзӯъ, навъ, матбӯъ, масъул, масъала, таърих ва ғ. Эзоҳ. Агар ба калимаҳои иқтибосии бо ъ анҷомёфта изофат ва ё пайвандаки ӯ илова гардад, ҳарфи ъ навишта мешавад: ҷамъи мардум, рафъи мушкилот, навъи ангур, табъу нашр, шамъу парвона ва ғ. Ҳарфи ъ дар байни ду садонок, ба истиснои калимаҳои фаъол ва таъйин навишта намешавад: маориф, таом, мавзӯи баҳс, тулӯи офтоб, шурӯи кор, маҷмӯи ашъор ва ғ. 13) Имлои ҳамсадоҳои ташдиддор: * а) дар калимаҳои тоҷикӣ дар асоси усули таърихӣ сурат мегирад: арра, барра, парра, пашша, бурро ва ғ.; * б) ҳамсадоҳои ташдиддор дар калимаҳои иқтибосии арабӣ, тибқи қоида дар қолабҳои фаъъол (наҷҷор, раззоқ, ҳаммол); тафаъъул (ташаккур, таҳаввул, таназзул); муфаъъал (мураккаб, муаззам, мунаққаш); муфаъъил (мусаввир, мударрис, мумаййиз); мутафаъъил (мутавассит, мутакаббир, мутаҳаййир); мутафаъъал (мутақаддам, мутааххар); ва калимаҳои навъи иттиҳод, иттилоъ, иттисол, муттаҳид, муттафиқ, мубарро, муҷалло, мусаммо, мутасаддӣ, мутасаллӣ, мутаваллӣ, табарро, тавалло, тасалло ва ғ. навишта мешаванд; * в) ҳамсадоҳои анҷоми калимаҳои иқтибосии арабии навъи дур, кул, зид, қад, сир, хат, фан, ҳад ва ғ., ки таърихан ташдид доранд, дар калимасозию калимабандӣ ташдиди онҳо дубора барқарор мегардад: дурри ноёб, кулли мардум, зидди душман, қадди расо, сирри ҳарбӣ, фанни забон, ҳадди ақал, истилоҳи фаннӣ, кори хаттӣ, хатту савод, ҷидду ҷаҳд ва ғ.; * г) ташдиди йот якҷо бо ҳарфҳои йотдор дар шакли зер навишта мешавад: айём, тайёр, муҳайё, тахайюл, муайян, музайян ва ғ. *<ref name="maktab.tj"/> == Грамматика == {{асос|Грамматикаи забони тоҷикӣ}} {{Дар нақша}}{{васеъкунии фасл}} === Синтаксис === {{Дар нақша}} {{васеъкунии фасл}} == Системаи навиштан == {{асос|Алифбои тоҷикӣ}} {{Дар нақша}} {{васеъкунии фасл}} === Таърих === {{Манбаъ}} Забони тоҷикӣ — забони модарии [[мардуми тоҷик]], ки аҳолии асосии Тоҷикистонро ташкил медиҳад (88%), ба ҳисоб меравад. Берун аз марзи ин давлат забони тоҷикиро [[тоҷикон]]и маҳаллӣ дар дар қисмати аъзами аз шаҳру ноҳияҳои кишвари [[Ӯзбекистон]] (ба хусус дар шаҳрҳои [[Бухоро]], [[Самарқанд]], [[Термез]], [[Намангон]], Хуканд ва ҳатто дар ш, [[Тошканд]] ба ҳайси забони модарии хеш зиёда аз 15 миллион мешиносанд ва ҳамчун воситаи гуфтугузори ҳаррӯза истифода мебаранд. Ҳатто дар шаҳрҳои [[Бухоро]] ва [[Самарқанд]] гуфтугӯи мардуми ин шаҳрҳо ба забони тоҷикӣ сурат мегирад. Танҳо дар як шаҳри [[Тошканд]] зиёда аз 1 млн [[тоҷикон]] сукунат доранд. Бо забони тоҷикӣ инчунин намояндагони миллатҳои дигар, ки маскуни [[Тоҷикистон]] ҳастанд, ҳангоми муомила бо тоҷикзабонон тоҷикӣ ҳарф мезананд. Зиёда 45 дарсади аҳолии Афғонистон, ки аз лиҳози этнологӣ [[тоҷик]] ҳисоб мешаванд (зиёда аз 15 миллион) ва худро [[тоҷик]] меноманд, ҳарчанд бо забони аз тоҷикии Осиёи Марказӣ фарқи бузург надошта гуфтугӯ мекунанд, валекин забони хешро расман форсӣ — дарӣ ва ё кобулӣ мегӯянд ва худро [[тоҷик]] ном мебараранд. Аксари кулли мардуми Афғонистон ба забони тоҷикӣ (88%) гуфтугӯ мекунанд. Ҳатто ҳамаи паштунҳо [[тоҷикӣ]] балад ҳастанд. Таи солҳои охир забони тоҷикиро аз муҳочирони миллаташон тоҷик дар гӯшаҳои гуногуни собиқ [[Иттиҳоди Шӯравӣ]], махсусан [[Русия]], зиёда 222 ҳазор расмӣ ва ҳамчун муҳоҷир зиёда аз 1,5 миллион, инчунин дар шаҳрҳои [[Эрон]], [[Сурия]], мамолики Иттиҳоди Аврупо ва дар [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]] ва Канада шунидан мумкин аст. Аз чиҳати забоншиносӣ забони тоҷикӣ ба гурӯҳи ғарбии забонҳои эронӣ, оилаи калони ҳиндуаврупоӣ дохил карда мешавад. Бар ин гурӯҳ аз забонҳои имрӯзаи зинда ғайр аз тоҷикӣ ду забони дигар, ин ҳам бошад, форсии навин (теҳронӣ), яъне забони Эрони имрӯза ва забони дарӣ — кобулӣ, ки дар боло аз он сухан рафт, тааллуқ доранд. Ҳар сеи ин забони имрӯза давомгирандагони бевоситаи забони форсии нав, ки ҳамчунин бо номворҳои порсӣ (форсӣ ин шакли арабикунондашудаи ин калима аст), форсии классик адабӣ ё форсӣ дарӣ маъруф аст, мебошанд. Он забон дар навбати худ аз забони форсии миёна, ки дар аҳди Сосониён чаҳорсад сол роли забони давлати сунатии империюми бузургро иҷро мекард ва имрузҳо дар байни забоншиносон чун забони паҳлавӣ шинохта мешавад, сарчашма гирифта дар садсолаҳойи ҳастум ва нуҳум ба вучуд омад. Аз ҳамон вақт инчониб дар таркиби лугавӣ забони форси аз калимаҳойи арабӣ хеле васеъ истифода карда мешавад. Ҳиссаи лексикаи аз забони арабӣ иқтибоссуда дар баъзе матнҳои насри классикӣ то 80 фоизро ташкил медиҳад. Дар забони форс классики дар давоми қарнҳойи 9-17 адабиёти бойи оламшумул эҷод карда шуд дар сарзаминҳои Осиёйи Миёна, Эрон, Афгонистон, инчунин дар Озарбойчон, Покистон ва Ҳиндустон, ки дар давраҳои гуногуни таърих забони давлатияшон форсӣ буд. Гарчанде, ки тули ин садсолаҳо забони классикӣ, яъне забони адабиёт тағйири зиёде надид ва чун пештара дар тамоми олами форсизабон ягона буд, забони гуфтугӯии мардум, забони зинда ба таври интенсивӣ дигаргуниҳои нав мепазируфт ва аз забони адабӣ торафт дур мешуд. Ба замми ин дар натичаи ба миён омадани фарқиятҳои намоён дар инкисофи сиёсӣ, динӣ ва иҷтимоии кишварҳои олами форсизабон, хусусан баъд аз қарни пурошӯби 16-ум дар байни шеваҳои ҳам адабӣ, ҳам гуфтугӯии минтақаҳои гуногун номонандиҳои чиддие пайдо гаштанд. Оддӣ карда гӯем, забони ҳар як давлат роҳи инкисофи хешро пеш гирифт. Ҳамин тавр, аз асри шонздаҳ сар карда метавон дар бораи забони тоҷикӣ чун мафҳуми илмӣ сухан гуфт. Ба ин маром забони тоҷикиро забони аҳолии форсизабони Осиёи Миёна аз садсолаи XVI-ум минбаъд донистан ҷоиз аст. Аммо мисли он ҳоле ки дар боло ёдовараш шудем, дар дохили худи забони тоҷикӣ низ фарқиятҳо арзи ҳастӣ кардан гирифтанд ва ба ин минвол ба асри XIX омада ҳам байни забони адабиёту забони омма, ҳам байни лаҳчаҳои маҳалҳои гуногун фарқияти бузурге ба миён омад. Ҳанӯз ҳамон вақт маорифпарвари Бухоро Аҳмади Дониш кӯшиш ба харҷ дод, то забони адабиро оммафаҳм ва аз ибораҳои душвору такаллуфомез барӣ гардонад. Лекин кори асосиро дар самти ба роҳ мондани меъёри ягонаи забон дар айёми Шӯравӣ олимон ва адибони тоҷик бо сарварии Садриддин Айнӣ анчом доданд. Ҳамчун асоси забони адабӣ забони классикии асрҳои XVI-XIX бидуни арабизмҳои душворфаҳми он гирифта шуд, валекин сохти грамматикӣ ва лексикаи забони навбунёди тоҷикиро шеваи мардуми тоҷикзабони водии Зарафшон, аз ҷумла Бухорову Самарқанд ташкил дод. Далели ин қарори забоншиносони онвақтаи [[тоҷик]] он буд, ки дар ин минтақа тоҷик нисбатан асил ва тоза боқӣ мондааст. Дар ин забон, яъне забони расман тоҷикӣ, дар солҳои Шӯравӣ адабиёти бисёр интишор гардид ва забони тоҷикӣ нашъунамо ёфт. Дар асри ҷаҳонишавӣ [[форсӣ]], [[дарӣ]] ва [[тоҷикӣ]] ба ҳам наздик шуда истодаанд ва дар оянда метавон гуфт, ки ин се шоха боз як забони умумро ифода кунанд ва барои 222 миллион [[порсигӯ]] забони ҳаставӣ қарор гирад. Ба қавли андешамандони тоҷик нахустин шеъри нави форсӣ дар [[Осиёи Миёна]] ба воситаи шоир, нависанда ва муборизи настӯҳи роҳи озодии тоҷикон [[Садриддин Айнӣ]] суруда шудааст. С. Айнӣ ин шеърро дар соли 1918 суруда аст. Аз соли 1930, бештар ба мадҳи низоми коммунистӣ мепардозад. Шоироне чун [[Мирзо Турсунзода]], [[Муҳаммадҷон Раҳимӣ]], [[Нодир Шанбезода]], [[Муҳиддин Аминзода]], [[Мирсаид Миршакар]], [[Боқи Раҳимзода]] ва дигарон мазомине чун ҷанги меҳанӣ алайҳи Олмони нозӣ, васфи ҳизби коммунисти Шуравӣ, ситоиши миллати бузурги рус, пролетариат ва ҳамбастагии хурдамиллиятҳои шуравии собиқро ба мазомини аслии шеъри худ табдил месозанд. Дар ин давра шеъри тоҷик ба шиддат идиулужизада аст ва дар хидмати сиёсатҳои давлати Шуравӣ ва ҳизби коммунист. Дар ҳамин давра аст, ки [[Ҳуруфи Порсӣ|хати форсӣ]] ба [[Алифбои лотинӣ|хати лотинӣ]] табдил шуда ва шеъри тоҷикон аз баданаи бузурги шеъри форсӣ ҷудо мешавад. Ин вазъ то соли 1960 мелодӣ тадовум меёбад ва аз ин сол то соли 1985, ки марҳалаи саввуми шеъри муосири тоҷик шурӯъ мешавад идома меёбад. Миёнаи солҳои 1960 то 1985 давраи таҳаррукоти ҷадид ва зуҳӯри андешаҳои нав дар шеъри тоҷик аст. Ин замон аз по ба арсаи сухан гузоштани устод Муъмин Қаноат, ки ба Нимои Миёнрудон маъруф аст, шурӯъ мешавад. Гуфтанист шеъри форсӣ дар Осиёи Миёна бавижа Тоҷикистон дар ҳеч даврае ба ин андоза ба рукуд мувоҷеҳ нагардида буд. Ҳатман маърӯф аст, ки уламо, шуаро ва рушанфикрони тоҷик дар ҷамъи хонаводаҳояшон ба забони русӣ суҳбат мекарданд ва инро навъе престижи иҷтимоӣ медонистанд. Дар ҳамин давра аст, ки сиёсати мадании ҳизби коммунист, ки ҳадафи он идғоми тамоми арзишҳои фарҳангии миллатҳои кучактар дар даруни фарҳангу забони русӣ, дар ҳоли иҷро аст. Дар ҳамин овони ҳасрат аст, ки чанд ҷавон вориди маърака мешаванд ва масири ҷадиде барои таърих, забон ва фарҳангашон хилофи ҷараёни вайронгари мавҷуд эҷод мекунанд. Инон иборатанд аз устод [[Муъмин Қаноат]], ки оғозгари ин раванд аст, устод [[Бозор Собир]] ва устод [[Лоиқ Шералӣ]] ба дунболи ӯ. Инон нахустин касонеанд, ки дар пайкари мурда ва берӯҳи шеъри тоҷик рӯҳи тоза медаманд ва барои мардуме, ки дар сарошеби суқут дар аъмоқи фарҳанги бегонаанд, умед эҷод мекунанд. Устод Муъмин Қаноат дар ҷавоби ононе, ки забони воҳиди форсиро ба се ном мехонанд ва дар ин номгузориҳо нияти сӯъ доранд, мегӯяд: {{иқтибос|муаллиф=Муъмин Қаноат| <big>'''Форсӣ гӯӣ дарӣ гӯӣ варо ;Ҳар чи мегӯӣ бигӯ ;Лафзи хуби дилбарӣ гӯӣ варо ;Ҳар чи мегӯӣ бигӯ. ;Баҳри ман танҳо забони модарист ;Ҳамчу шири модар аст. ;Баҳри ӯ ташбеҳи дигар нест, нест ;Чунки меҳри модар аст.'''</big>}} Устод Муъмин Қаноат дар ашъор ва достонҳои дигаре чун достони “Тоҷикистон исми ман” ба дифоъ аз фарҳангу таърихи дурахшони миллати хеш мепардозад. Устод Бозор Собир низ эътирози худро дар баробари вазъи мавҷуд бо мавзӯи забон баён мекунад. Шеъри забони модарии ӯ баёнгари таърихи дардноки миллати тоҷик аст. {{иқтибос|муаллиф=Бозор Собир| <big>'''Ҳар чи ӯ аз моли дунё дошт, дод ;Хиттаи Балху Бухоро дошт, дод ;Суннати волову девон дошт, дод ;Тахти Сомон дошт дод. ;Душмани донишгадояш дониши Сино гирифт, ;Душмани бесуннаташ девони Мавлоно гирифт. ;Душмани санъатфурӯшаш санъати Беҳзод бурд, ;Душмани бехонааш дар хонаи ӯ ҷо гирифт.'''</big>}} Ё устод Лоиқ дар шеъри “Забони модари” мегӯяд: {{иқтибос|муаллиф=Лоиқ Шералӣ | <big>'''Ҳар ки дорад дар ҷаҳон гумкардае ;Дар замину осмон гумкардае ;Ин нишон гумкадаеву дигаре ;Хештанро бенишон гумкардае ;Бок не гар доварӣ гум кардааст, ;Ё умеди сарварӣ гум кардааст ;Заҳр бодо шири модар бар касе, ;К- ӯ забони модарӣ гум кардааст.'''</big>}} Ба ҳамин тартиб, то соли [[1989]] мелодӣ ба ғайр аз ҳизби Коммунист ҳизби игаре ҳақи мавҷудият надошт то ин ки тоҷикҳо дар соли 1989 дар як ҷунбиши мадании худҷӯши мардуми ҳукуматро водоштанд, ки забони форсии тоҷики ба унвони забони расмӣ шинохта шавад. Бар ҳамин поя аввалин Қонуни забони форсии тоҷикӣ дар ҳамин сол ба татствиб расид ва мардум муштоқона даста- даста ва гурӯҳ-гурӯҳ бо ташкили клосҳои давлатӣ ва хусусӣ ба омӯзиши хати форсӣ пардохтанд, аммо ҷанги дохилии солҳои 1992—1997 ин равандро мутаваққиф сохт.<ref>[http://tajik.irib.ir/home/%D0%BC%D0%B0%D2%9B%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D2%B3%D0%BE/item/2197-%D0%A8%D0%B5%D1%8A%D1%80%D0%B8_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D0%B8_%D0%A2%D0%BE%D2%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD Шеъри нави Тоҷикистон /Муҷиби Меҳрдод-шоир ва пажуҳишгари Афғонистон]</ref> == Фарқиятҳои гӯишии Тоҷикистон, Афғонистон ва Эрон == {{Манбаъ}} Забони адабии тоҷикӣ аз ҷиҳати фонетикӣ ва луғавӣ байни ин оилаи сегона ҳам ба форсии классикӣ ва ҳам ба паҳлавӣ аз ҳама бештар наздикӣ дорад. Яъне, забони тоҷикӣ қадимтар аст, фонетика (дар ин ҷо кобулӣ ба тоҷикӣ наздиктар аст) ва таркиби луғавии он дар тӯли асрҳо дигар нашуда ва бинобарин архаикӣ мондааст. Ҳол он ки тарзи талаффузи эрониҳо барои гӯши тоҷикон ва афғонистониҳо бегона мерасад, чунки модернтар ва мулоимтар аст. Иборасозӣ, тарзи ҷумлабандӣ ва услуби тоҷикон то ҳудуде дигар аст. Дар натиҷаи ҳамзистии мардуми тоҷик бо мардуми хиндзабон, хусусан бо халқи Эрон дар тӯли асрҳо, ба забони тоҷикии гуфтугӯӣ ва лаҳҷаҳои он зиёдтар калимаҳои баромадашон эронӣ ворид гаштаанд. Баръакс фоизи лексикаи арабӣ на дар гӯиши Тоҷикистон, балки дар гӯишҳои Эрон ва Афғонистон, яъне забонҳои давлатҳои исломӣ баландтар аст. Ҳам ба тоҷикии адабӣ, ҳам ба тоҷикии гуфтугуӣ муддати шаст-ҳафтод соли охир забони русӣ таъсири бузург расонидааст ва расонида истодааст. Ҳамин тавр, калимаҳои байналмилалиро гӯиши Тоҷикистон аз русӣ иқтибос карда меояд то ҳанӯз, дар ҳоле ки теҳронӣ аз фаронсавӣ ва инглисӣ ва кобулиҳо аз инглисӣ истифода мекунанд. Рост аст, ки имрӯзҳо метавон дар матбуот ва телевизиони Тоҷикистон ба шакли фаронсавӣ-теҳронии калимаҳои хориҷӣ дучор омад, ки ба ҷойи тарзи пешинаи навишти русӣ навишти онҳо корбаст карда мешаванд, масалан конфронс ба ҷойи конферентсия. Вале ҷиддитарин фарқияти гӯиши тоҷикиро аз кобулию теҳронӣ дар грамматика пайхас мекунем. Чунин шаклҳо мисли "рафта истодаам; падарама ҷойи корасон"-тоҷикон ё "дорам мирам, исмиш Фирийдун ҳастиш"-и эрониҳо байни ҳамдигари онҳо фаҳмо нестанд. Ва албатта, наметавон қайд накард ин нуктаро, ки тамоми адабиёти форсии классикӣ ба хатти форсӣ навишта шуда ва ин хат то ҳануз дар Эрону Афгонистон ҷорӣ аст, миллати тоҷик бошад, аз сабабҳои сиёсӣ ду бор тайи 80 соли охир алифбояшро дигар кард, аввал аз ҳуруфи форсӣ ба лотинӣ, баъд ба кириллик гузашт. Ин яке аз омилҳои асосиест, ки ин гӯишҳоро боз ҳам аз якдигар дуртар сохтааст. {{васеъкунии фасл}} == Номҳои ҳайвонот == === Стандартҳои транслитератсия === Қоидаҳои гуногуни транслитератсияи забони тоҷикӣ: {| class="wikitable" ! width="12%" | Кирилликӣ ! width="12%" | [[ISO 9]] (1995) <sup>1</sup> ! width="12%" | KNAB (1981) <sup>2</sup> ! width="12%" | WWS (1996) <sup>3</sup> ! width="12%" title="American Library Association-Library of Congress" | ALA-LC <sup>4</sup> ! width="12%" | Allworth <sup>5</sup> ! width="12%" title="United States Board on Geographic Names/Permanent Committee on Geographical Names for British Official Use" | BGN/PCGN <sup>6</sup> |- valign="top" |А а || a || a || a || a || a || a |- |Б б || b || b || b || b || b || b |- |В в || v || v || v || v || v || v |- |Г г || g || g || g || g || g || g |- |Ғ ғ || ƣ || gh || gh || ḡ || gh || gh |- |Д д || d || d || d || d || d || d |- |Е е || e || e, ye|| e || e || ye‐, ‐e‐ || e |- |Ё ё || jo || yo || ë || ë || yo || yo |- |Ж ж || ž || zh || zh || ž || zh || zh |- |З з || z || z || z || z || z || z |- |И и || i || i || i || i || i || i |- |{{Unicode|[[Ӣ]] ӣ }} || ī || ī || ī || ī || ī || í |- |Й й || j || y || ĭ || j || y || y |- |К к || k || k || k || k || k || k |- |Қ қ || ķ || q || q || ķ || q || q |- |Л л || l || l || l || l || l || l |- |М м || m || m || m || m || m || m |- |Н н || n || n || n || n || n || n |- |О о || o || o || o || o || o || o |- |П п || p || p || p || p || p || p |- |Р р || r || r || r || r || r || r |- |С с || s || s || s || s || s || s |- |Т т || t || t || t || t || t || t |- |У ӯ || u || u || u || u || u || u |- |{{Unicode|Ӯ ӯ }} || ū || ū || ū || ū || ū || ŭ |- |Ф ф || f || f || f || f || f || f |- |Х х || h || kh || kh || x || kh || kh |- |Ҳ ҳ || ḩ || h || {{Unicode|ḩ}} || {{Unicode|x}} || h || h |- |Ч ч || c || ch || ch || č || ch || ch |- |{{Unicode|Ҷ ҷ }}|| ç || j || j ||{{Unicode|č̦}} || j || j |- |Ш ш || š || sh || sh || š || sh || sh |- |Ъ ъ || {{Unicode|'}} || {{Unicode|' }} || {{Unicode|'}} || {{Unicode|'}} || » || {{Unicode| '}} |- |Э э || è || è, e || ė || è || e || ė |- |Ю ю || ju || yu || {{Unicode| i͡u}} || ju || yu || yu |- |Я я || ja || ya || {{Unicode| i͡a}} || ja || ya || ya |- |} == Басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ == {{main|Басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ}} [[File:Basomadi vohurii harfhoi tojiki.jpg|right|]] === Омории басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ === Омории басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ бе ҳисобгирии фосила (пробел): {|class="wikitable sortable" !рутба ||ҳарф ||истифодабарӣ ||басомад ||маводи иттилоотӣ |- |1 ||<b>А ||195836 ||0,165 ||0,429 |- |2 ||<b>О ||100038 ||0,084 ||0,301 |- |3 ||<b>Р ||87084 ||0,074 ||0,277 |- |4 ||<b>И ||86991 ||0,073 ||0,277 |- |5 ||<b>Н ||81061 ||0,068 ||0,265 |- |6 ||<b>Д ||80182 ||0,068 ||0,263 |- |7 ||<b>У ||55282 ||0,047 ||0,206 |- |8 ||<b>Б ||52717 ||0,045 ||0,200 |- |9 ||<b>М ||49675 ||0,042 ||0,192 |- |10 ||<b>Т ||42325 ||0,036 ||0,172 |- |11 ||<b>С ||32392 ||0,027 ||0,142 |- |12 ||<b>К ||32105 ||0,027 ||0,141 |- |13 ||<b>Ш ||30861 ||0,026 ||0,137 |- |14 ||<b>Ҳ ||30175 ||0,025 ||0,135 |- |15 ||<b>З ||28835 ||0,024 ||0,131 |- |16 ||<b>Е ||25284 ||0,021 ||0,118 |- |17 ||<b>Г ||22190 ||0,019 ||0,108 |- |18 ||<b>В ||18755 ||0,016 ||0,095 |- |19 ||<b>Х ||18248 ||0,015 ||0,093 |- |20 ||<b>Л ||14694 ||0,012 ||0,079 |- |21 ||<b>Ӯ ||13967 ||0,012 ||0,076 |- |22 ||<b>Ф ||12976 ||0,011 ||0,071 |- |23 ||<b>П ||12425 ||0,010 ||0,069 |- |24 ||<b>Ч ||10000 ||0,008 ||0,058 |- |25 ||<b>Ҷ ||8748 ||0,007 ||0,052 |- |26 ||<b>Й ||8447 ||0,007 ||0,051 |- |27 ||<b>Ӣ ||7874 ||0,007 ||0,048 |- |28 ||<b>Я ||6870 ||0,006 ||0,043 |- |29 ||<b>Ё ||6454 ||0,005 ||0,041 |- |30 ||<b>Қ ||4650 ||0,004 ||0,031 |- |31 ||<b>Ғ ||2734 ||0,002 ||0,020 |- |32 ||<b>Э ||1503 ||0,001 ||0,012 |- |33 ||<b>Ъ ||1488 ||0,001 ||0,012 |- |34 ||<b>Ж ||867 ||0,001 ||0,008 |- |35 ||<b>Ю ||574 ||0,000 ||0,005 |- | ||<b>Сумма ||1184307 ||1 ||4,36 |} Омории басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ бо ҳисобгирии фосила (пробел): {|class="wikitable sortable" !рутба ||ҳарф ||истифодабарӣ ||басомад ||маводи иттилоотӣ |- |1 ||<b>Пробел ||265983 ||0,183 ||0,449 |- |2 ||<b>А ||195836 ||0,135 ||0,390 |- |3 ||<b>О ||100038 ||0,069 ||0,266 |- |4 ||<b>Р ||87084 ||0,060 ||0,244 |- |5 ||<b>И ||86991 ||0,060 ||0,243 |- |6 ||<b>Н ||81061 ||0,056 ||0,233 |- |7 ||<b>Д ||80182 ||0,055 ||0,231 |- |8 ||<b>У ||55282 ||0,038 ||0,180 |- |9 ||<b>Б ||52717 ||0,036 ||0,174 |- |10 ||<b>М ||49675 ||0,034 ||0,167 |- |11 ||<b>Т ||42325 ||0,029 ||0,149 |- |12 ||<b>С ||32392 ||0,022 ||0,122 |- |13 ||<b>К ||32105 ||0,022 ||0,122 |- |14 ||<b>Ш ||30861 ||0,021 ||0,118 |- |15 ||<b>Ҳ ||30175 ||0,021 ||0,116 |- |16 ||<b>З ||28835 ||0,020 ||0,112 |- |17 ||<b>Е ||25284 ||0,017 ||0,102 |- |18 ||<b>Г ||22190 ||0,015 ||0,092 |- |19 ||<b>В ||18755 ||0,013 ||0,081 |- |20 ||<b>Х ||18248 ||0,013 ||0,079 |- |21 ||<b>Л ||14694 ||0,010 ||0,067 |- |22 ||<b>Ӯ ||13967 ||0,010 ||0,065 |- |23 ||<b>Ф ||12976 ||0,009 ||0,061 |- |24 ||<b>П ||12425 ||0,009 ||0,059 |- |25 ||<b>Ч ||10000 ||0,007 ||0,050 |- |26 ||<b>Ҷ ||8748 ||0,006 ||0,044 |- |27 ||<b>Й ||8447 ||0,006 ||0,043 |- |28 ||<b>Ӣ ||7874 ||0,005 ||0,041 |- |29 ||<b>Я ||6870 ||0,005 ||0,037 |- |30 ||<b>Ё ||6454 ||0,004 ||0,035 |- |31 ||<b>Қ ||4650 ||0,003 ||0,027 |- |32 ||<b>Ғ ||2734 ||0,002 ||0,017 |- |33 ||<b>Э ||1503 ||0,001 ||0,010 |- |34 ||<b>Ъ ||1488 ||0,001 ||0,010 |- |35 ||<b>Ж ||867 ||0,001 ||0,006 |- |36 ||<b>Ю ||574 ||0,000 ||0,004 |- | ||<b>Сумма ||1450290 ||1 ||4,25 |} {{аввали иқтибос}}[https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%B4%D0%B6%D0%B8%D0%BA%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C Стандарты транслитерации]{{охири иқтибос|сарчашма=}} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" class="wikitable" !'''Забони тоҷикӣ''' !! моҳ !! нав !! модар !! хоҳар !! шаб !! бинӣ !! се !! сиёҳ !! сурх !! зард !! сабз !! гург |- ! colspan="13" style="text-align:center; background:#dedede"| Дигар [[Забонҳои Ҳинду-Аврупоӣ]] |- | '''[[Забони форсӣ]]''' || mâh || now || mâdar || xâhar || šab || bini || se || siyâh|| sorx || zard || sabz || gorg |- | '''[[Забони мозандаронӣ]]''' || mâ/munek || now || mâr || xâxer || šo || feni || se || siyu|| serx || zard || savz || verg |- | '''[[Забони толишӣ]]''' || манг || нуй || моâ || һовâ || шâв || выни || се || сийо|| сы || зард || һавз || нечи, варг |- | '''[[Забони пушту]]''' || myāsht || nəvay || mōr || khōr || shpa || pōza || dre || tōr || sur || zhaṛ || shin || lewa |- | '''[[Забони осетинӣ]]''' || мæй || нæуæг || мад || хо || æхсæв || фындз || æртæ || сау || сырх || бур || цъæх || бирæгъ |- | '''[[Забони урду]]''' || māh / māheena || nayā || mā / walda || behn || rāt || nāk || tīn || siah / kālā || surkh / lāl || pīlā || sabz / harā || bheyrya |- | '''[[Забони ҳиндӣ]]''' || mās || nayā || mātā || bahin || rāt || nāk || tīn || kālā / shyam || lāl || pīlā || harā || bik |- | '''[[Забони русӣ]]''' || месяц<br>|| новый<br>|| мать<br>|| сестра<br> || ночь<br> || нос<br>|| три<br>|| чёрный<br>|| красный<br>|| жёлтый<br>|| зелёный<br> || волк<br> |- | '''[[Забони сербӣ]]''' || месец<br>|| ново<br>|| мајка<br>|| сестра<br> || ноћ<br> || нос<br>|| три<br>|| црно<br>|| црвено<br>|| жуто<br>|| зелено<br> || вук<br> |- | '''[[Забони англисӣ]]''' || month || new || mother || sister || night || nose || three || black || red || yellow || green || wolf |- | '''[[Забони даниягӣ]]''' || måned || ny || moder || søster || nat || næse || tre || sort || rød || gul || grøn || ulv |- | '''[[Забони арманӣ]]''' || amis || nor || mayr || quyr || gisher || qit || erek' || sev || karmir || deghin || kanach || gayl |- | '''[[Забони лотинӣ]]''' || mēnsis || novus || māter || soror || nox || nasus || trēs || āter, niger || ruber || flāvus, gilvus || viridis || lupus |- | '''[[Забони фаронсавӣ]]''' || mois<br>|| nouveau<br>|| mère <br>|| soeur<br> || nuit<br> || nez<br>|| trois<br>|| noir<br>|| rouge<br>|| jaune<br>|| vert<br> || loup<br> |- | '''[[Забони итолиёӣ]]''' || mese || nuovo || madre || sorella || notte || naso || tre || nero || rosso || giallo || verde || lupo |- | '''[[Забони олмонӣ]]''' || Monat || neu || Mutter || Schwester || Nacht || Nase || drei || schwarz || rot || gelb || grün || Wolf |- | '''[[Забони португалӣ]]''' || mês || novo || mãe || irmã || noite || nariz || três || negro || vermelho || amarelo || verde || lobo |- | '''[[Забони испанӣ]]''' || mes || nuevo || madre || hermana || noche || nariz || tres || negro || rojo || amarillo || verde || lobo |- | '''[[Забони каталанӣ]]''' || mes || nou || mare || germana || nit || nas || tres || negre || roig / vermell || groc || verd || llop |- | '''[[Забони руминӣ]]''' || luna || nou/noi || mamă || soră || noapte || nas || trei || negru || roşu || galben || verde || lup |- | '''[[Забони чехӣ]]''' || měsíc || nové || matka || sestra || noc || nos || tři || černý || červený || žlutý || zelený || vlk |- | '''[[Забони кимрӣ]]''' (زبان ولزی) || mis || newydd || mam || chwaer || nos || trwyn || tri || du (/di/) || coch, rhudd || melyn || gwyrdd, glas || blaidd |- | '''[[Забони лаҳистонӣ]]''' || miesiąc || nowy || matka || siostra || noc || nos || trzy || czarny || czerwony || żółty || zielony || wilk |- | '''Забони латишӣ''' || mēnesis || jauns || māte || māsa || nakts || deguns || trīs || melns || sarkans || dzeltens || zaļš || vilks |- | '''[[Забони литвонӣ]]''' || mėnuo || naujas || motina || sesuo || naktis || nosis || trys || juoda || raudona || geltona || žalias || vilkas |- | '''[[Забони украинӣ]]''' || місяць<br>|| новий<br>|| мати<br>|| сестра<br> || ніч<br> || ніс<br>|| три<br>|| чорний<br>|| червоний<br>|| жовтий<br>|| зелений<br> || вовк<br> |- | '''[[Забони белорусӣ]]''' || месяц<br>|| новы<br>|| маці<br>|| сястра<br> || ноч<br> || нос<br>|| тры<br>|| чорны<br>|| чырвоны<br>|| жоӯты<br>|| зялёны<br> || воӯк<br> |} ==Шеър дар васфи забони тоҷикӣ== {{аввали иқтибос}} :Қанд ҷӯйи, панд ҷӯйи эй ҷаноб, :Ҳарчи меҷӯйи, биҷӯ, :Бекарон баҳрест, гавҳар беҳисоб, :Ҳарчи меҷӯйи, биҷӯ. :Порсӣ гӯйи, дарӣ гӯйи варо, :Ҳарчи мегӯйи, бигӯ. :Лафзи ишқу дилбари гӯйи варо, :Ҳарчи мегӯйи, бигӯ. :Баҳри ман танҳо забони модарист :Ҳамчу меҳри модар аст. :Баҳри ӯ ташбеҳи дигар нест, нест, :Чунки шири модар аст. :З-ин сабаб чун шӯхиҳои дилбарам :Дӯст медорам варо, :Чун навозишҳои гарми модарам :Дӯст медорам варо. {{охири иқтибос|сарчашма= [http://www.cit.tj/mumin/sherho.php?id=zabontoj_sher_asarho [[Муъмин Қаноат]] БА ҲАВОДОРИ ЗАБОНИ ТОҶИКӢ] }} == Пайвандҳо == * [http://www.ozodi.org/content/article/1840659.html Қонуни забон қабул шуд (Радиои Озодӣ дастраси 2 октябр соли 2009)] * [http://141.13.22.238/sprachlabor_2/index.php?id=6238 Қонуни забони тоҷикӣ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070107233759/http://141.13.22.238/sprachlabor_2/index.php?id=6238 |date=2007-01-07 }} * [https://archive.is/20130706224222/www.bbc.co.uk/persian/tajikistan/story/2005/07/printable/050718_so_language_cyr.shtml Би-Би-Си Форсӣ - Хамоиши забон дар Тоҷикистон] * [http://www.ozodi.org/content/article/2059718.html Рӯзи ҷашни забони тоҷикӣ тағйир ёфт (Радиои Озодӣ дастраси 2 июни соли 2010)] * [http://sahifa.tj/таджикско-русский-словарь-онлайн/ Луғати тоҷикӣ-русӣ] * [http://russian-tajik.ru/таджикско-русский_словарь_онлайн/ Луғати тоҷикӣ-русӣ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20150419162249/http://russian-tajik.ru/%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B6%D0%B8%D0%BA%D1%81%D0%BA%D0%BE-%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C_%D0%BE%D0%BD%D0%BB%D0%B0%D0%B9%D0%BD/ |date=2015-04-19 }} * [http://sahifa.tj/русско-таджикский-словарь-онлайн/ Луғати русӣ-тоҷикӣ] * [http://russian-tajik.ru/русско-таджикский_словарь_онлайн/ Луғати русӣ-тоҷикӣ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20150419162216/http://russian-tajik.ru/%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%BE-%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B6%D0%B8%D0%BA%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C_%D0%BE%D0%BD%D0%BB%D0%B0%D0%B9%D0%BD/ |date=2015-04-19 }} == Ҳамчунин нигаред == Пайвандҳо/Links * [Other collections of Tajik phrases] Дигар гурӯҳои ибораҳои тоҷикӣ * [http://wikitravel.org/en/Tajik_phrasebook Китобҳои тоҷикӣ] * [http://learn101.org/tajik_phrases.php ибораҳои тоҷикӣ] * [http://mylanguages.org/tajik_phrases.php ибораҳои тоҷикӣ] * [http://polymath.org/tajik_phrases_list.php ибораҳои тоҷикӣ] * [http://www.memrise.com/course/41116/tajik-survival-phrases/1/ ибораҳои муосири тоҷикӣ] * [http://www.101languages.net/tajik/tajik-language-survival-kit/ Лӯғати ибораҳои муосири тоҷикӣ] * [http://talktajiktoday.com/documents/SurvivalTajik.pdf Тоҷикии муосир] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{Умуми}} {{Забон-нопурра}} [[Гурӯҳ:Забони тоҷикӣ| ]] [[Гурӯҳ:Забонҳои Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Забонҳо]] [[Гурӯҳ:Забонҳои эронӣ|тоҷикӣ]] [[Гурӯҳ:Забонҳои Афғонистон|Тоҷикӣ]] [[Гурӯҳ:Забонҳои Ӯзбекистон|Тоҷикӣ]] 6y1hahokpmkrw6pfs8fqjsqoftyjhtl 1309104 1309103 2022-08-04T08:29:08Z VASHGIRD 8035 /* Омории басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ */ wikitext text/x-wiki {{Қуттии Забон |ранги оила=Ҳинду-Аврупоӣ |ном=форсӣ тоҷикӣ, تاجیکی‎ فارسی, Forsī toçikī |тасвир = |давлатҳо=[[Тоҷикистон]], [[Узбакистон]], [[Эрон]], [[Афғонистон]], [[Покистон]], [[Қирғизистон]], [[Қазоқистон]] ва [[Русия]] зиёда аз 47 миллион нафар (2018) гуфтугӯ мекунанд.<ref name="ru.wikipedia.org Таджикский язык">[https://ru.wikipedia.org/wiki/Таджикский_язык#cite_ref-.3Cspan_class.3D.22wikidata_cite_citetype_Q35127.22_data-entity-id.3D.22Q14790.22.3EEthnologue.3Cspan_class.3D.22wef_low_priority_links.22.3E.3C.2Fspan.3E.3C.2Fspan.3E.3Cdiv_style.3D.22display:none.22.3E.3Ca_href.3D.22https:.2F.2Fwikidata.org.2Fwiki.2FTrack:Q14790.22.3E.3C.2Fa.3E.3C.2Fdiv.3E_1-0 ru.wikipedia.org Таджикский язык]</ref> |оила1=[[забонҳои ҳинду аврупоӣ|Ҳинду-Аврупоӣ]] |оила2=[[забонҳои ҳинду эронӣ|Ҳинду-Эронӣ]] |оила3=[[забонҳои Эронӣ|Эронӣ]] |оила4=[[забонҳои Ғарби Эронӣ|Ғарби Эронӣ]] |оила5=[[забонҳои Ҷануби-Ғарби Эронӣ|Ҷануби-Ғарби Эронӣ]] |оила6=[[забони форсӣ|Форсӣ]] |системаи навиштан=[[Алифбои кирилликӣ|кирилликӣ]], [[Ҳуруфи форсӣ|Форсӣ]] |iso1=tg |iso2=tgk |iso3=tgk |хат=[[Хати тоҷикӣ]] ([[хати сириллик|сириллик]] дар Тоҷикистон, [[хати ибрӣ]] ва [[хати лотинӣ|лотинӣ]] дар Ӯзбекистон, [[хати форсӣ]] дар Афғонистон)}} '''Забони тоҷикӣ''' ({{lang-fa|زبان تاجیکی}}) — забоне, ки дар [[Эрон]]: [[Забони форсӣ|форсӣ]], ва дар [[Афғонистон]] [[Забони дарӣ|дарӣ]] номида мешавад, [[забон]]и давлатии кишварҳои [[Тоҷикистон]], [[Эрон]] ва [[Афғонистон]] мебошад. Дар [[Узбакистон]], агарчи тоҷикӣ забони ақаллият маҳсуб мешавад, вале дар ин кишвар зиёда аз 15 миллиюн нафар ба тоҷикӣ гуфтугӯ мекунанд. Ин забон ба хонаводаи забонҳои ҳинду аврупоӣ дохил мешавад. Дар маҷмӯъ: [[порсигӯ]]ёни асил ([[Забони форсӣ|форсӣ]], [[тоҷикӣ]], [[дарӣ]]) зиёда аз 122 млн нафар мебошанд. Фақат ба гӯиши тоҷикӣ 48,6 миллион (2018) нафар ҳарф мезананд.<ref name="ru.wikipedia.org Таджикский язык">[https://ru.wikipedia.org/wiki/Таджикский_язык#cite_ref-.3Cspan_class.3D.22wikidata_cite_citetype_Q35127.22_data-entity-id.3D.22Q14790.22.3EEthnologue.3Cspan_class.3D.22wef_low_priority_links.22.3E.3C.2Fspan.3E.3C.2Fspan.3E.3Cdiv_style.3D.22display:none.22.3E.3Ca_href.3D.22https:.2F.2Fwikidata.org.2Fwiki.2FTrack:Q14790.22.3E.3C.2Fa.3E.3C.2Fdiv.3E_1-0 ru.wikipedia.org Таджикский язык]</ref><ref>[https://en.wikipedia.org/wiki/Tajik_language Tajik language Забони тоҷикӣ дар Википедиаи англисӣ]</ref> [[Акс:Tadschikische Sprache.png|мини|Забони тоҷикӣ ва забони тоҷикии дарӣ (бо ранги сабз) ва дигар забонҳои эронии шарқӣ, ва туркӣ]] Забони тоҷикӣ яке аз забонҳои бостонтарини ҷаҳон ба шумор меравад. Давраи нави инкишофи он дар асрҳои VII-VIII оғоз шудааст. Бо ин забон шоъирону нависандагони бузург [[Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ|Рӯдакӣ]], [[Абулқосими Фирдавсӣ|Фирдавсӣ]], [[Умари Хайём|Хайём]], [[Абӯалӣ Сино|Сино]], [[Абдураҳмони Ҷомӣ|Ҷомӣ]], [[Мавлоно Ҷалолуддини Муҳаммади Румии Балхӣ|Мавлоно]], [[Ҳофизи Шерозӣ|Ҳофиз]], [[Аҳмади Дониш]], [[Садриддин Айнӣ|Айнӣ]], [[Абулқосим Лоҳутӣ|Лоҳутӣ]], [[Мирзо Турсунзода|Турсунзода]], [[Пайрав Сулаймонӣ]], [[Абдусалом Деҳотӣ]], [[Убайд Раҷаб]], [[Наимҷон Назирӣ]] ва дигарон асарҳои безавол эҷод кардаанд. [[Акс:Tajiks of Uzbekistan.PNG|мини|Маҳалҳои тоҷикнишини Ӯзбакистон]] Забони тоҷикӣ диққати бисёр олимон ва нависандагони оламро ба худ ҷалб кардааст. Ба омӯзиши забони порсӣ-тоҷикӣ яке аз асосгузорони коммунизми илмӣ [[Фридрих Энгелс]] низ мароқ зоҳир карда буд. Забони тоҷикӣ рӯз то рӯз рушд мекунад ва садҳо вожаҳои нав ба таркиби луғавии забони он ворид мешаванд. == Таснифот == Забони тоҷикӣ, ки аз хонаводаи [[забонҳои ҳинду аврупоӣ]] порсӣ — [[тоҷикӣ]] ва порсӣ — дарӣ дар асл форсӣ = порсӣ мебошад, ба [[забонҳои эронӣ]] дохил мешавад. Забони форсӣ ба забонҳои порсиву дарӣ хеле монанд аст ва аҳолии кишварҳои [[Эрон]], [[Ӯзбекистон]], [[Кирғизистон]], [[Қазоқистон]], [[Афғонистон]] ва [[Покистон]], инчунин дар Сангқалъаи Ҷумҳурии Халқии [[Чин]] бо ин забон гуфтугӯ мекунанд. == Таърих == Дар китоби «Тоҷикон дар оинаи таърих» [[Эмомалӣ Раҳмон]] навиштаанд, ки шоҳаншоҳии бузурги Ҳахоманишиён, ки дар арсаи таърих бо фарҳанг ва тамаддуни худ беназир аст, пеш аз ҳама, бар пояи фарҳанги асили ориёӣ бунёд шуда, забони модарии хешро дар баробари забонҳои пурқудрату маълуми он замон — иломӣ ва ошурӣ ба ҳайси забони расмӣ ва давлатӣ истифода мекард. Онҳо номи хат ва забони худро ориёӣ хондаанд. Инчунин, дудмони Кӯшониёни Кабир ҳам оҳиста-оҳиста аз истифодаи забони юнонӣ даст кашида, забони ориёии хешро (Канишка ҳам мисли Дориюши Кабир забони навиштаҳои худро ориёӣ хондааст) забони ягонаи давлатӣ ва расмии давлати паҳновари худ қарор додаанд. Дар катибаи Дориюши бузург дар кӯҳи Бесутун вожаи «ориёӣ» ба маънои забон дида мешавад. Навиштаҳои Дориюши Бузург, ки имрӯз номи онро шартан забони форсии бостон гузоштаанд, ба забон ва хати ориёӣ навишта шудааст ва забони форсии бостон ва ориёӣ як забон буда, дар замони салтанати Ҳахоманишиён забони расмӣ ва меъёрии на танҳо қабилаҳои форс, балки тамоми эронитаборони ҳамон замон будааст. [[Ашкониён]]и Порт, ки дар баробари Кӯшониёни Кабир дар минтақаҳои марказӣ ва ғарбии кишвари ориётаборон баъд аз барандохтани сулолаи Селевкиён истиқлол ба даст оварда, шоҳаншоҳии бузурги худро созмон доданд, ба забони модарии худ — портӣ эҳтиром гузошта, онро забони давлатӣ эълон намуданд. Тавре Пешвои миллат дар китоби худ «Забони миллат — ҳастии миллат» ишора мекунанд: {{аввали иқтибос}}«Ин забон дар давраи аввали подшоҳии Ашкониён ҳамроҳ бо забони юнонӣ ва баъдан аз давраи Меҳрдоди I (солҳои 171—132 то милод) танҳо забони расмӣ ва давлатии Ашкониёни Порт мегардад. Баъзе муҳаққиқон изҳор доштаанд, ки шояд аз ибтидои садаи III то милод забони портӣ забони расмии давлатдории Порт қарор гирифта бошад. Бозёфти навиштаи болои зарфҳо аз Нисо дар ин бора шаҳодат медиҳад»{{охири иқтибос|сарчашма=[[Эмомалӣ Раҳмон]] «Забони миллат — ҳастии миллат» }}Бояд гуфт, ки [[забони портӣ]] баъдан дар такомули забони тоҷикӣ (дарӣ, форсӣ) нақши муассире дошта, аз лиҳози вожагониву дастурӣ ба забони модарии мо шабоҳати зиёде дорад. Дар давраи [[Сосониён]] ҳам забони форсии миёна дар баробари забони портӣ ё паҳлавӣ забони давлатӣ ва расмиву динии шоҳаншоҳии бузурги Эрон буд ва аз он осори зиёди таърихиву динӣ ва илмиву фарҳангӣ боқӣ мондааст. Нахустин сулолаи маҳаллие, ки баъд аз истилои араб каму беш дар [[Хуросон]] мустақил гардид, [[Тоҳириён]] (821—873) буд. Ҳукмронони ин хонадон ҳанӯз дар фикри истиқлоли фарҳангӣ набуданд. Баръакс, кӯшиш карданд, ки дини исломро дар қаламрави худ таҳким бахшанд ва огоҳона ё ноогоҳона баҳри густариши забону адабиёти араб мусоидат карданд. Сулолаи дигари маҳаллӣ, ки ҷонишини Тоҳириён гардид [[Саффориён]] (873—903) буд. Дар вақти ҳукмронии намояндаи барҷастаи ин сулола Яқуби Лайс, ки аз миёни мардуми одӣ бархоста буд ва на забони арабиро медонисту на ба фарҳанги он алоқа дошт, то ҳудуде дар дарбори вай саҳна барои забону адабиёти араб тангтар шуд ва шоирон барои ӯ ба дарӣ шеър гуфтанд. Эҳёи воқеии забони адабии мо дар замони Сомониён (874—999) оғоз гардид. [[Сомониён]] бар хилофи Тоҳириёну [[Саффориён]] дарк карда буданд, ки бидуни эҳёи анъанаҳои қадимӣ ва ривоҷу равнақи забону адабии миллӣ истиқлол устувор ва давомдор шуда наметавонад. Бинобар ин, амирони дурандешу сиёсатмадорони ин хонадон бо камоли ҳушмандӣ муносибати худро бо хилофат тавре оростанд, ки дарбори Бағдод натавонад фитна ва рақобате бар зидди онҳо барангезад. Илова бар ин, Сомониён аз забони форсии дарӣ ҳамчун силоҳи сиёсӣ дар баробари тозиён барои расидан ба истиқлоли комил истифода мекарданд. Аз ин рӯ, забони форсии дариро, ки забони мардумони Мовароуннаҳру Хуросон буд, забони расмии давлати паҳновари худ қарор дода, ба адибону олимон ба назари эҳтиром нигариста, онҳоро ташвиқ мекарданд, ки китобҳои худро ба форсии дарӣ нависанд ва ё осори арабии худ ва дигаронро ба ин забон баргардонанд.<ref>{{Cite web|url=http://sns.tj/node/166|title=ЗАБОНИ АДАБӢ. АЗ ГУЗАШТА ТО ИМРӮЗ|author=Сайфиддин НАЗАРЗОДА|website=www.sns.tj|date=|publisher=Ҷумҳурият. 28.06.2017, №:134-135|lang=tg|accessdate=2018-10-14}}</ref> == Тақсимоти ҷуғрофӣ == {{Дар нақша}} {{васеъкунии фасл}} === Шеваҳо === Шеваҳои забони тоҷикӣ 4 гурӯҳ дорад. * Шеваи шимолӣ — Шимоли Тоҷикистон, [[Ӯзбекистон]] ва [[Қирғизистон]] * Шеваи марказӣ — шеваҳои [[Масчоҳ]], [[Айнӣ]], [[Ҳисор]] ва [[Варзоб]] * Шеваи ҷанубӣ — шеваҳои [[ноҳияи Рашт|водии Рашт]] ва вилояти Хатлон * Шеваи ҷанубу шарқӣ — шеваҳои [[Панҷ]] ва [[Дарвоз]] == Фонология == {{Дар нақша}} {{васеъкунии фасл}} === Садонокҳо === Забони тоҷикӣ 6 садонок дорад. {| class="wikitable" style="text-align: center;" |+ Садонокҳои тоҷикӣ ! !Пеш !Марказ !Қафо |- !Баланд |и ӣ<br/>{{IPA|/i/}} | |у<br/>{{IPA|/u/}} |- !Миёна |е<br/>{{IPA|/e̞/}} | colspan="2" |ӯ<br/>{{IPA|/ɵ̞/}} ({{IPA|/o̞/}}) |- !Паст | colspan="2" |а<br/>{{IPA|/a/}} |о<br/>{{IPA|/ɔ/}} |} === Ҳамсадоҳо === {| class="wikitable" style="text-align:center;" ! !Губные (лабӣ) !Зубные (дандон-) /<br>Альвеолярные !Пост-<br>альвеолярные !Палатальные !Велярные (пуштикомӣ) !Увулярные !Глоттальные |- |Димоғӣ |м<br> {{IPA|/m/}} |н<br> {{IPA|/n/}} | | | | | |- |Таркандаҳо |п б<br>{{IPA|/p/}} {{IPA|/b/}} |т д<br>{{IPA|/t/}} {{IPA|/d/}} | | |к г<br> {{IPA|/k/ /g/}} |қ<br> {{IPA|/q/}} |ъ<br> {{IPA|/ʔ/}} |- |Роғиҳо |ф в<br> {{IPA|/f/}} {{IPA|/v/}} |с з<br> {{IPA|/s/}} {{IPA|/z/}} |ш ж<br> {{IPA|/ʃ/}} {{IPA|/ʒ/}} | | |х ғ<br> {{IPA|/χ/}} {{IPA|/ʁ/}} |ҳ<br> {{IPA|/h/}} |- |Аффрикатҳо | | |ч {{Unicode|ҷ}}<br> {{IPA|/tʃ/}} {{IPA|/dʒ/}} | | | | |- |Ларзон | |р<br>{{IPA|/r/}} | | | | | |- |Аппроксимантҳо | |л<br> {{IPA|/l/}} | |й<br> {{IPA|/j/}} | | | |- |} == Имло == {{асос|Қоидаҳои имлои забони тоҷикӣ}} === Имлои садонокҳо === 1) 2) Ҳарфҳои а, о, ӯ дар оғоз, байн ва анҷоми калима навишта мешаванд: абр, баҳор, замон, хона, дара; об, овоз, бол, бод, доро, тавоно; умед, усто, бузург, суруд, бозу, гесу, неру, абру ва ғ. Эзоҳ. Дар анҷоми калимаҳои решагии зерин бо риояи меъёри таърихӣ ӯ навишта мешавад: бону, зону, неку, паҳлу, олу, орзу, дору, оҳу, аду ва ғ. 3) Ҳарфи и дар оғоз ва байни калима навишта мешавад: истгоҳ, иншо, дил, нигоҳ ва ғ. 4) Ҳарфи и дар анҷоми калима дар мавридҳои зерин навишта мешавад: * а) ҳамчун изофат: кишвари сарсабз, шаҳрванди Тоҷикистон, сари кӯҳи баланд ва ғ.; * б) дар пешояндҳои барои, баъди, дар бораи, бо мақсади ва ғ.; * в) дар пайвандакҳои ки, чи, чунки, агарчи, ё ин ки, ба сабаби он ки ва ғ.; * г) дар исмҳои хоси иқтибосӣ: Леонардо да Винчи, Ганди, Паганини, Ибарури, Сочи, Тбилиси, Миссисипи ва ғ.; * ғ) дар исмҳои ҷинси иқтибосии такси, туфли ва ғ. 5) Ҳарфи ӯ (у-и дароз) дар байн ва анҷоми калима навишта мешавад: рӯз, гӯш, зӯр, дӯст, бӯ (й), рӯ (й), мӯ (й) ва ғ. Ҳарфи ӯ маъмулан пеш аз ҳарфи й навишта мешавад. Эзоҳ. Ҳарфи ӯ дар оғози калима дар иқтибосҳои туркӣ навишта мешавад: ӯгай, ӯрда, ӯғур, ӯмоч ва ғ. 6) Ҳарфи ӣ дар анҷоми калима навишта мешавад: * а) дар калимаҳои решагии навъи моҳӣ, ҳавлӣ, шолӣ, биҳӣ, холӣ ва ғ.; * б) ҳамчун пасванди калимасоз: дӯстӣ, бародарӣ, далерӣ ва ғ.; * в) дар бандакҳои феълӣ ва хабарӣ: омадӣ, гуфтӣ, ҳунармандӣ, ту ҳунарманд ҳастӣ ва ғ.; * г) дар ҷонишинҳои саволии кӣ? ва чӣ?: кӣ омад?, чӣ шуд? ва ғ. 7) Ҳарфи э тибқи қоидаи маъмул дар оғози як теъдод калимаҳои иқтибосӣ навишта мешавад: эҷод, эзоҳ, эҳсон, эҳтиром, эҳтимол, элак, эрка, эстрада, экватор, экспертиза, экскватор ва ғ. * а) дар оғози чанд калимаи тоҷикӣ дар асоси имлои таърихӣ ҳарфи ''э'' навишта мешавад: ''Эрон, Эраҷ, эдун, эзид, эдар, эшон'' ва ғ.; * б) агар калима бо ҳарфи ''э'' оғоз шавад, ин навишт ҳангоми калимасозӣ низ риоя мешавад: ''тозаэҷод, соҳибэҳсон, боэҳтиром'' ва ғ.; * в) дар байн ва анҷоми калима ба ҷойи ҳарфи ''э'' ҳарфи ''е'' навишта мешавад: ''меҳр, себ, шанбе, се'' ва ғ.<ref name="maktab.tj">{{Cite web |url=https://maktab.tj/qoidaho/qoidahoi-imloi-zaboni-tojiki/ |title=Қоидаҳои имлои забони тоҷикӣ, 1.12.2011 |accessdate=2018-03-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180509204807/http://maktab.tj/qoidaho/qoidahoi-imloi-zaboni-tojiki/ |archivedate=2018-05-09 }}</ref> === Имлои ҳамсадоҳо === 8) Ҳарфи ж дар се мавқеъ навишта мешавад: жола, жарф, жӯлида, лағжидан, нажод, пажӯҳиш, аждаҳо, жож ва ғ. 9) Ҳарфи й (йот) дар мавридҳои зерин навишта мешавад: * а) дар оғози калимаҳои иқтибосӣ: йод, йог(а), йот, йӯрға ва ғ.; * б) дар байн ва анҷоми калима: кайҳон, майдон, айвон, май, най, ҷой, пой ва ғ.; * в) ҳарфи й пеш аз садонокҳои а, о, у, э(е) дар якҷоягӣ бо ин садонокҳо бо як ҳарф навишта мешавад: й+а=я, й+о=ё, й+у=ю, й+э=е: поя, соя, ёр, ёд, дарё, бурё, юнонӣ, юғ, ем, елим ва ғ. Эзоҳ. Калимаҳое, ки таърихан дар таркиби худ ҳамсадои й доранд, аз ин қоида истисно мебошанд: чой (чойи сиёҳ), ҷой (ҷойи муносиб), лой (лойи нарм), пой (пойи чап); дар калима ва таркибҳои навъи найистон, оройиш, осойиш, чораҷӯйӣ, рӯйи хотир, ба рӯйи, ба сӯйи, ба ҷойи ва ғ. 10) Ҳамсадои н пеш аз б ба сурати м талаффуз шуда, аммо тибқи меъёр н навишта мешавад: анбор, анбӯр, занбар, занбӯр, пунба, сунбул, танбал, танбӯр, шанбе ва ғ. 11) Дар калимаҳои иқтибосии русӣ ба ҷойи ҳарфи ц ҳарфи с (пеш аз садонок ва дар дохили калима пас аз ҳамсадо) ва ҳарфҳои тс (дар байни ду садонок) навишта мешавад: семент, сирк, консерт, конститутсия, дотсент, милитсия ва ғ. 12) Ҳарфи ъ дар байн ва анҷоми иқтибосҳои арабӣ ба ҷойи айн ва ҳамза навишта мешавад: аъло, баъзе, ҷамъ, мавзӯъ, навъ, матбӯъ, масъул, масъала, таърих ва ғ. Эзоҳ. Агар ба калимаҳои иқтибосии бо ъ анҷомёфта изофат ва ё пайвандаки ӯ илова гардад, ҳарфи ъ навишта мешавад: ҷамъи мардум, рафъи мушкилот, навъи ангур, табъу нашр, шамъу парвона ва ғ. Ҳарфи ъ дар байни ду садонок, ба истиснои калимаҳои фаъол ва таъйин навишта намешавад: маориф, таом, мавзӯи баҳс, тулӯи офтоб, шурӯи кор, маҷмӯи ашъор ва ғ. 13) Имлои ҳамсадоҳои ташдиддор: * а) дар калимаҳои тоҷикӣ дар асоси усули таърихӣ сурат мегирад: арра, барра, парра, пашша, бурро ва ғ.; * б) ҳамсадоҳои ташдиддор дар калимаҳои иқтибосии арабӣ, тибқи қоида дар қолабҳои фаъъол (наҷҷор, раззоқ, ҳаммол); тафаъъул (ташаккур, таҳаввул, таназзул); муфаъъал (мураккаб, муаззам, мунаққаш); муфаъъил (мусаввир, мударрис, мумаййиз); мутафаъъил (мутавассит, мутакаббир, мутаҳаййир); мутафаъъал (мутақаддам, мутааххар); ва калимаҳои навъи иттиҳод, иттилоъ, иттисол, муттаҳид, муттафиқ, мубарро, муҷалло, мусаммо, мутасаддӣ, мутасаллӣ, мутаваллӣ, табарро, тавалло, тасалло ва ғ. навишта мешаванд; * в) ҳамсадоҳои анҷоми калимаҳои иқтибосии арабии навъи дур, кул, зид, қад, сир, хат, фан, ҳад ва ғ., ки таърихан ташдид доранд, дар калимасозию калимабандӣ ташдиди онҳо дубора барқарор мегардад: дурри ноёб, кулли мардум, зидди душман, қадди расо, сирри ҳарбӣ, фанни забон, ҳадди ақал, истилоҳи фаннӣ, кори хаттӣ, хатту савод, ҷидду ҷаҳд ва ғ.; * г) ташдиди йот якҷо бо ҳарфҳои йотдор дар шакли зер навишта мешавад: айём, тайёр, муҳайё, тахайюл, муайян, музайян ва ғ. *<ref name="maktab.tj"/> == Грамматика == {{асос|Грамматикаи забони тоҷикӣ}} {{Дар нақша}}{{васеъкунии фасл}} === Синтаксис === {{Дар нақша}} {{васеъкунии фасл}} == Системаи навиштан == {{асос|Алифбои тоҷикӣ}} {{Дар нақша}} {{васеъкунии фасл}} === Таърих === {{Манбаъ}} Забони тоҷикӣ — забони модарии [[мардуми тоҷик]], ки аҳолии асосии Тоҷикистонро ташкил медиҳад (88%), ба ҳисоб меравад. Берун аз марзи ин давлат забони тоҷикиро [[тоҷикон]]и маҳаллӣ дар дар қисмати аъзами аз шаҳру ноҳияҳои кишвари [[Ӯзбекистон]] (ба хусус дар шаҳрҳои [[Бухоро]], [[Самарқанд]], [[Термез]], [[Намангон]], Хуканд ва ҳатто дар ш, [[Тошканд]] ба ҳайси забони модарии хеш зиёда аз 15 миллион мешиносанд ва ҳамчун воситаи гуфтугузори ҳаррӯза истифода мебаранд. Ҳатто дар шаҳрҳои [[Бухоро]] ва [[Самарқанд]] гуфтугӯи мардуми ин шаҳрҳо ба забони тоҷикӣ сурат мегирад. Танҳо дар як шаҳри [[Тошканд]] зиёда аз 1 млн [[тоҷикон]] сукунат доранд. Бо забони тоҷикӣ инчунин намояндагони миллатҳои дигар, ки маскуни [[Тоҷикистон]] ҳастанд, ҳангоми муомила бо тоҷикзабонон тоҷикӣ ҳарф мезананд. Зиёда 45 дарсади аҳолии Афғонистон, ки аз лиҳози этнологӣ [[тоҷик]] ҳисоб мешаванд (зиёда аз 15 миллион) ва худро [[тоҷик]] меноманд, ҳарчанд бо забони аз тоҷикии Осиёи Марказӣ фарқи бузург надошта гуфтугӯ мекунанд, валекин забони хешро расман форсӣ — дарӣ ва ё кобулӣ мегӯянд ва худро [[тоҷик]] ном мебараранд. Аксари кулли мардуми Афғонистон ба забони тоҷикӣ (88%) гуфтугӯ мекунанд. Ҳатто ҳамаи паштунҳо [[тоҷикӣ]] балад ҳастанд. Таи солҳои охир забони тоҷикиро аз муҳочирони миллаташон тоҷик дар гӯшаҳои гуногуни собиқ [[Иттиҳоди Шӯравӣ]], махсусан [[Русия]], зиёда 222 ҳазор расмӣ ва ҳамчун муҳоҷир зиёда аз 1,5 миллион, инчунин дар шаҳрҳои [[Эрон]], [[Сурия]], мамолики Иттиҳоди Аврупо ва дар [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]] ва Канада шунидан мумкин аст. Аз чиҳати забоншиносӣ забони тоҷикӣ ба гурӯҳи ғарбии забонҳои эронӣ, оилаи калони ҳиндуаврупоӣ дохил карда мешавад. Бар ин гурӯҳ аз забонҳои имрӯзаи зинда ғайр аз тоҷикӣ ду забони дигар, ин ҳам бошад, форсии навин (теҳронӣ), яъне забони Эрони имрӯза ва забони дарӣ — кобулӣ, ки дар боло аз он сухан рафт, тааллуқ доранд. Ҳар сеи ин забони имрӯза давомгирандагони бевоситаи забони форсии нав, ки ҳамчунин бо номворҳои порсӣ (форсӣ ин шакли арабикунондашудаи ин калима аст), форсии классик адабӣ ё форсӣ дарӣ маъруф аст, мебошанд. Он забон дар навбати худ аз забони форсии миёна, ки дар аҳди Сосониён чаҳорсад сол роли забони давлати сунатии империюми бузургро иҷро мекард ва имрузҳо дар байни забоншиносон чун забони паҳлавӣ шинохта мешавад, сарчашма гирифта дар садсолаҳойи ҳастум ва нуҳум ба вучуд омад. Аз ҳамон вақт инчониб дар таркиби лугавӣ забони форси аз калимаҳойи арабӣ хеле васеъ истифода карда мешавад. Ҳиссаи лексикаи аз забони арабӣ иқтибоссуда дар баъзе матнҳои насри классикӣ то 80 фоизро ташкил медиҳад. Дар забони форс классики дар давоми қарнҳойи 9-17 адабиёти бойи оламшумул эҷод карда шуд дар сарзаминҳои Осиёйи Миёна, Эрон, Афгонистон, инчунин дар Озарбойчон, Покистон ва Ҳиндустон, ки дар давраҳои гуногуни таърих забони давлатияшон форсӣ буд. Гарчанде, ки тули ин садсолаҳо забони классикӣ, яъне забони адабиёт тағйири зиёде надид ва чун пештара дар тамоми олами форсизабон ягона буд, забони гуфтугӯии мардум, забони зинда ба таври интенсивӣ дигаргуниҳои нав мепазируфт ва аз забони адабӣ торафт дур мешуд. Ба замми ин дар натичаи ба миён омадани фарқиятҳои намоён дар инкисофи сиёсӣ, динӣ ва иҷтимоии кишварҳои олами форсизабон, хусусан баъд аз қарни пурошӯби 16-ум дар байни шеваҳои ҳам адабӣ, ҳам гуфтугӯии минтақаҳои гуногун номонандиҳои чиддие пайдо гаштанд. Оддӣ карда гӯем, забони ҳар як давлат роҳи инкисофи хешро пеш гирифт. Ҳамин тавр, аз асри шонздаҳ сар карда метавон дар бораи забони тоҷикӣ чун мафҳуми илмӣ сухан гуфт. Ба ин маром забони тоҷикиро забони аҳолии форсизабони Осиёи Миёна аз садсолаи XVI-ум минбаъд донистан ҷоиз аст. Аммо мисли он ҳоле ки дар боло ёдовараш шудем, дар дохили худи забони тоҷикӣ низ фарқиятҳо арзи ҳастӣ кардан гирифтанд ва ба ин минвол ба асри XIX омада ҳам байни забони адабиёту забони омма, ҳам байни лаҳчаҳои маҳалҳои гуногун фарқияти бузурге ба миён омад. Ҳанӯз ҳамон вақт маорифпарвари Бухоро Аҳмади Дониш кӯшиш ба харҷ дод, то забони адабиро оммафаҳм ва аз ибораҳои душвору такаллуфомез барӣ гардонад. Лекин кори асосиро дар самти ба роҳ мондани меъёри ягонаи забон дар айёми Шӯравӣ олимон ва адибони тоҷик бо сарварии Садриддин Айнӣ анчом доданд. Ҳамчун асоси забони адабӣ забони классикии асрҳои XVI-XIX бидуни арабизмҳои душворфаҳми он гирифта шуд, валекин сохти грамматикӣ ва лексикаи забони навбунёди тоҷикиро шеваи мардуми тоҷикзабони водии Зарафшон, аз ҷумла Бухорову Самарқанд ташкил дод. Далели ин қарори забоншиносони онвақтаи [[тоҷик]] он буд, ки дар ин минтақа тоҷик нисбатан асил ва тоза боқӣ мондааст. Дар ин забон, яъне забони расман тоҷикӣ, дар солҳои Шӯравӣ адабиёти бисёр интишор гардид ва забони тоҷикӣ нашъунамо ёфт. Дар асри ҷаҳонишавӣ [[форсӣ]], [[дарӣ]] ва [[тоҷикӣ]] ба ҳам наздик шуда истодаанд ва дар оянда метавон гуфт, ки ин се шоха боз як забони умумро ифода кунанд ва барои 222 миллион [[порсигӯ]] забони ҳаставӣ қарор гирад. Ба қавли андешамандони тоҷик нахустин шеъри нави форсӣ дар [[Осиёи Миёна]] ба воситаи шоир, нависанда ва муборизи настӯҳи роҳи озодии тоҷикон [[Садриддин Айнӣ]] суруда шудааст. С. Айнӣ ин шеърро дар соли 1918 суруда аст. Аз соли 1930, бештар ба мадҳи низоми коммунистӣ мепардозад. Шоироне чун [[Мирзо Турсунзода]], [[Муҳаммадҷон Раҳимӣ]], [[Нодир Шанбезода]], [[Муҳиддин Аминзода]], [[Мирсаид Миршакар]], [[Боқи Раҳимзода]] ва дигарон мазомине чун ҷанги меҳанӣ алайҳи Олмони нозӣ, васфи ҳизби коммунисти Шуравӣ, ситоиши миллати бузурги рус, пролетариат ва ҳамбастагии хурдамиллиятҳои шуравии собиқро ба мазомини аслии шеъри худ табдил месозанд. Дар ин давра шеъри тоҷик ба шиддат идиулужизада аст ва дар хидмати сиёсатҳои давлати Шуравӣ ва ҳизби коммунист. Дар ҳамин давра аст, ки [[Ҳуруфи Порсӣ|хати форсӣ]] ба [[Алифбои лотинӣ|хати лотинӣ]] табдил шуда ва шеъри тоҷикон аз баданаи бузурги шеъри форсӣ ҷудо мешавад. Ин вазъ то соли 1960 мелодӣ тадовум меёбад ва аз ин сол то соли 1985, ки марҳалаи саввуми шеъри муосири тоҷик шурӯъ мешавад идома меёбад. Миёнаи солҳои 1960 то 1985 давраи таҳаррукоти ҷадид ва зуҳӯри андешаҳои нав дар шеъри тоҷик аст. Ин замон аз по ба арсаи сухан гузоштани устод Муъмин Қаноат, ки ба Нимои Миёнрудон маъруф аст, шурӯъ мешавад. Гуфтанист шеъри форсӣ дар Осиёи Миёна бавижа Тоҷикистон дар ҳеч даврае ба ин андоза ба рукуд мувоҷеҳ нагардида буд. Ҳатман маърӯф аст, ки уламо, шуаро ва рушанфикрони тоҷик дар ҷамъи хонаводаҳояшон ба забони русӣ суҳбат мекарданд ва инро навъе престижи иҷтимоӣ медонистанд. Дар ҳамин давра аст, ки сиёсати мадании ҳизби коммунист, ки ҳадафи он идғоми тамоми арзишҳои фарҳангии миллатҳои кучактар дар даруни фарҳангу забони русӣ, дар ҳоли иҷро аст. Дар ҳамин овони ҳасрат аст, ки чанд ҷавон вориди маърака мешаванд ва масири ҷадиде барои таърих, забон ва фарҳангашон хилофи ҷараёни вайронгари мавҷуд эҷод мекунанд. Инон иборатанд аз устод [[Муъмин Қаноат]], ки оғозгари ин раванд аст, устод [[Бозор Собир]] ва устод [[Лоиқ Шералӣ]] ба дунболи ӯ. Инон нахустин касонеанд, ки дар пайкари мурда ва берӯҳи шеъри тоҷик рӯҳи тоза медаманд ва барои мардуме, ки дар сарошеби суқут дар аъмоқи фарҳанги бегонаанд, умед эҷод мекунанд. Устод Муъмин Қаноат дар ҷавоби ононе, ки забони воҳиди форсиро ба се ном мехонанд ва дар ин номгузориҳо нияти сӯъ доранд, мегӯяд: {{иқтибос|муаллиф=Муъмин Қаноат| <big>'''Форсӣ гӯӣ дарӣ гӯӣ варо ;Ҳар чи мегӯӣ бигӯ ;Лафзи хуби дилбарӣ гӯӣ варо ;Ҳар чи мегӯӣ бигӯ. ;Баҳри ман танҳо забони модарист ;Ҳамчу шири модар аст. ;Баҳри ӯ ташбеҳи дигар нест, нест ;Чунки меҳри модар аст.'''</big>}} Устод Муъмин Қаноат дар ашъор ва достонҳои дигаре чун достони “Тоҷикистон исми ман” ба дифоъ аз фарҳангу таърихи дурахшони миллати хеш мепардозад. Устод Бозор Собир низ эътирози худро дар баробари вазъи мавҷуд бо мавзӯи забон баён мекунад. Шеъри забони модарии ӯ баёнгари таърихи дардноки миллати тоҷик аст. {{иқтибос|муаллиф=Бозор Собир| <big>'''Ҳар чи ӯ аз моли дунё дошт, дод ;Хиттаи Балху Бухоро дошт, дод ;Суннати волову девон дошт, дод ;Тахти Сомон дошт дод. ;Душмани донишгадояш дониши Сино гирифт, ;Душмани бесуннаташ девони Мавлоно гирифт. ;Душмани санъатфурӯшаш санъати Беҳзод бурд, ;Душмани бехонааш дар хонаи ӯ ҷо гирифт.'''</big>}} Ё устод Лоиқ дар шеъри “Забони модари” мегӯяд: {{иқтибос|муаллиф=Лоиқ Шералӣ | <big>'''Ҳар ки дорад дар ҷаҳон гумкардае ;Дар замину осмон гумкардае ;Ин нишон гумкадаеву дигаре ;Хештанро бенишон гумкардае ;Бок не гар доварӣ гум кардааст, ;Ё умеди сарварӣ гум кардааст ;Заҳр бодо шири модар бар касе, ;К- ӯ забони модарӣ гум кардааст.'''</big>}} Ба ҳамин тартиб, то соли [[1989]] мелодӣ ба ғайр аз ҳизби Коммунист ҳизби игаре ҳақи мавҷудият надошт то ин ки тоҷикҳо дар соли 1989 дар як ҷунбиши мадании худҷӯши мардуми ҳукуматро водоштанд, ки забони форсии тоҷики ба унвони забони расмӣ шинохта шавад. Бар ҳамин поя аввалин Қонуни забони форсии тоҷикӣ дар ҳамин сол ба татствиб расид ва мардум муштоқона даста- даста ва гурӯҳ-гурӯҳ бо ташкили клосҳои давлатӣ ва хусусӣ ба омӯзиши хати форсӣ пардохтанд, аммо ҷанги дохилии солҳои 1992—1997 ин равандро мутаваққиф сохт.<ref>[http://tajik.irib.ir/home/%D0%BC%D0%B0%D2%9B%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D2%B3%D0%BE/item/2197-%D0%A8%D0%B5%D1%8A%D1%80%D0%B8_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D0%B8_%D0%A2%D0%BE%D2%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD Шеъри нави Тоҷикистон /Муҷиби Меҳрдод-шоир ва пажуҳишгари Афғонистон]</ref> == Фарқиятҳои гӯишии Тоҷикистон, Афғонистон ва Эрон == {{Манбаъ}} Забони адабии тоҷикӣ аз ҷиҳати фонетикӣ ва луғавӣ байни ин оилаи сегона ҳам ба форсии классикӣ ва ҳам ба паҳлавӣ аз ҳама бештар наздикӣ дорад. Яъне, забони тоҷикӣ қадимтар аст, фонетика (дар ин ҷо кобулӣ ба тоҷикӣ наздиктар аст) ва таркиби луғавии он дар тӯли асрҳо дигар нашуда ва бинобарин архаикӣ мондааст. Ҳол он ки тарзи талаффузи эрониҳо барои гӯши тоҷикон ва афғонистониҳо бегона мерасад, чунки модернтар ва мулоимтар аст. Иборасозӣ, тарзи ҷумлабандӣ ва услуби тоҷикон то ҳудуде дигар аст. Дар натиҷаи ҳамзистии мардуми тоҷик бо мардуми хиндзабон, хусусан бо халқи Эрон дар тӯли асрҳо, ба забони тоҷикии гуфтугӯӣ ва лаҳҷаҳои он зиёдтар калимаҳои баромадашон эронӣ ворид гаштаанд. Баръакс фоизи лексикаи арабӣ на дар гӯиши Тоҷикистон, балки дар гӯишҳои Эрон ва Афғонистон, яъне забонҳои давлатҳои исломӣ баландтар аст. Ҳам ба тоҷикии адабӣ, ҳам ба тоҷикии гуфтугуӣ муддати шаст-ҳафтод соли охир забони русӣ таъсири бузург расонидааст ва расонида истодааст. Ҳамин тавр, калимаҳои байналмилалиро гӯиши Тоҷикистон аз русӣ иқтибос карда меояд то ҳанӯз, дар ҳоле ки теҳронӣ аз фаронсавӣ ва инглисӣ ва кобулиҳо аз инглисӣ истифода мекунанд. Рост аст, ки имрӯзҳо метавон дар матбуот ва телевизиони Тоҷикистон ба шакли фаронсавӣ-теҳронии калимаҳои хориҷӣ дучор омад, ки ба ҷойи тарзи пешинаи навишти русӣ навишти онҳо корбаст карда мешаванд, масалан конфронс ба ҷойи конферентсия. Вале ҷиддитарин фарқияти гӯиши тоҷикиро аз кобулию теҳронӣ дар грамматика пайхас мекунем. Чунин шаклҳо мисли "рафта истодаам; падарама ҷойи корасон"-тоҷикон ё "дорам мирам, исмиш Фирийдун ҳастиш"-и эрониҳо байни ҳамдигари онҳо фаҳмо нестанд. Ва албатта, наметавон қайд накард ин нуктаро, ки тамоми адабиёти форсии классикӣ ба хатти форсӣ навишта шуда ва ин хат то ҳануз дар Эрону Афгонистон ҷорӣ аст, миллати тоҷик бошад, аз сабабҳои сиёсӣ ду бор тайи 80 соли охир алифбояшро дигар кард, аввал аз ҳуруфи форсӣ ба лотинӣ, баъд ба кириллик гузашт. Ин яке аз омилҳои асосиест, ки ин гӯишҳоро боз ҳам аз якдигар дуртар сохтааст. {{васеъкунии фасл}} == Номҳои ҳайвонот == === Стандартҳои транслитератсия === Қоидаҳои гуногуни транслитератсияи забони тоҷикӣ: {| class="wikitable" ! width="12%" | Кирилликӣ ! width="12%" | [[ISO 9]] (1995) <sup>1</sup> ! width="12%" | KNAB (1981) <sup>2</sup> ! width="12%" | WWS (1996) <sup>3</sup> ! width="12%" title="American Library Association-Library of Congress" | ALA-LC <sup>4</sup> ! width="12%" | Allworth <sup>5</sup> ! width="12%" title="United States Board on Geographic Names/Permanent Committee on Geographical Names for British Official Use" | BGN/PCGN <sup>6</sup> |- valign="top" |А а || a || a || a || a || a || a |- |Б б || b || b || b || b || b || b |- |В в || v || v || v || v || v || v |- |Г г || g || g || g || g || g || g |- |Ғ ғ || ƣ || gh || gh || ḡ || gh || gh |- |Д д || d || d || d || d || d || d |- |Е е || e || e, ye|| e || e || ye‐, ‐e‐ || e |- |Ё ё || jo || yo || ë || ë || yo || yo |- |Ж ж || ž || zh || zh || ž || zh || zh |- |З з || z || z || z || z || z || z |- |И и || i || i || i || i || i || i |- |{{Unicode|[[Ӣ]] ӣ }} || ī || ī || ī || ī || ī || í |- |Й й || j || y || ĭ || j || y || y |- |К к || k || k || k || k || k || k |- |Қ қ || ķ || q || q || ķ || q || q |- |Л л || l || l || l || l || l || l |- |М м || m || m || m || m || m || m |- |Н н || n || n || n || n || n || n |- |О о || o || o || o || o || o || o |- |П п || p || p || p || p || p || p |- |Р р || r || r || r || r || r || r |- |С с || s || s || s || s || s || s |- |Т т || t || t || t || t || t || t |- |У ӯ || u || u || u || u || u || u |- |{{Unicode|Ӯ ӯ }} || ū || ū || ū || ū || ū || ŭ |- |Ф ф || f || f || f || f || f || f |- |Х х || h || kh || kh || x || kh || kh |- |Ҳ ҳ || ḩ || h || {{Unicode|ḩ}} || {{Unicode|x}} || h || h |- |Ч ч || c || ch || ch || č || ch || ch |- |{{Unicode|Ҷ ҷ }}|| ç || j || j ||{{Unicode|č̦}} || j || j |- |Ш ш || š || sh || sh || š || sh || sh |- |Ъ ъ || {{Unicode|'}} || {{Unicode|' }} || {{Unicode|'}} || {{Unicode|'}} || » || {{Unicode| '}} |- |Э э || è || è, e || ė || è || e || ė |- |Ю ю || ju || yu || {{Unicode| i͡u}} || ju || yu || yu |- |Я я || ja || ya || {{Unicode| i͡a}} || ja || ya || ya |- |} == Басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ == {{main|Басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ}} [[File:Basomadi vohurii harfhoi tojiki.jpg|right|]] {{аввали иқтибос}}[https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%B4%D0%B6%D0%B8%D0%BA%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C Стандарты транслитерации]{{охири иқтибос|сарчашма=}} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" class="wikitable" !'''Забони тоҷикӣ''' !! моҳ !! нав !! модар !! хоҳар !! шаб !! бинӣ !! се !! сиёҳ !! сурх !! зард !! сабз !! гург |- ! colspan="13" style="text-align:center; background:#dedede"| Дигар [[Забонҳои Ҳинду-Аврупоӣ]] |- | '''[[Забони форсӣ]]''' || mâh || now || mâdar || xâhar || šab || bini || se || siyâh|| sorx || zard || sabz || gorg |- | '''[[Забони мозандаронӣ]]''' || mâ/munek || now || mâr || xâxer || šo || feni || se || siyu|| serx || zard || savz || verg |- | '''[[Забони толишӣ]]''' || манг || нуй || моâ || һовâ || шâв || выни || се || сийо|| сы || зард || һавз || нечи, варг |- | '''[[Забони пушту]]''' || myāsht || nəvay || mōr || khōr || shpa || pōza || dre || tōr || sur || zhaṛ || shin || lewa |- | '''[[Забони осетинӣ]]''' || мæй || нæуæг || мад || хо || æхсæв || фындз || æртæ || сау || сырх || бур || цъæх || бирæгъ |- | '''[[Забони урду]]''' || māh / māheena || nayā || mā / walda || behn || rāt || nāk || tīn || siah / kālā || surkh / lāl || pīlā || sabz / harā || bheyrya |- | '''[[Забони ҳиндӣ]]''' || mās || nayā || mātā || bahin || rāt || nāk || tīn || kālā / shyam || lāl || pīlā || harā || bik |- | '''[[Забони русӣ]]''' || месяц<br>|| новый<br>|| мать<br>|| сестра<br> || ночь<br> || нос<br>|| три<br>|| чёрный<br>|| красный<br>|| жёлтый<br>|| зелёный<br> || волк<br> |- | '''[[Забони сербӣ]]''' || месец<br>|| ново<br>|| мајка<br>|| сестра<br> || ноћ<br> || нос<br>|| три<br>|| црно<br>|| црвено<br>|| жуто<br>|| зелено<br> || вук<br> |- | '''[[Забони англисӣ]]''' || month || new || mother || sister || night || nose || three || black || red || yellow || green || wolf |- | '''[[Забони даниягӣ]]''' || måned || ny || moder || søster || nat || næse || tre || sort || rød || gul || grøn || ulv |- | '''[[Забони арманӣ]]''' || amis || nor || mayr || quyr || gisher || qit || erek' || sev || karmir || deghin || kanach || gayl |- | '''[[Забони лотинӣ]]''' || mēnsis || novus || māter || soror || nox || nasus || trēs || āter, niger || ruber || flāvus, gilvus || viridis || lupus |- | '''[[Забони фаронсавӣ]]''' || mois<br>|| nouveau<br>|| mère <br>|| soeur<br> || nuit<br> || nez<br>|| trois<br>|| noir<br>|| rouge<br>|| jaune<br>|| vert<br> || loup<br> |- | '''[[Забони итолиёӣ]]''' || mese || nuovo || madre || sorella || notte || naso || tre || nero || rosso || giallo || verde || lupo |- | '''[[Забони олмонӣ]]''' || Monat || neu || Mutter || Schwester || Nacht || Nase || drei || schwarz || rot || gelb || grün || Wolf |- | '''[[Забони португалӣ]]''' || mês || novo || mãe || irmã || noite || nariz || três || negro || vermelho || amarelo || verde || lobo |- | '''[[Забони испанӣ]]''' || mes || nuevo || madre || hermana || noche || nariz || tres || negro || rojo || amarillo || verde || lobo |- | '''[[Забони каталанӣ]]''' || mes || nou || mare || germana || nit || nas || tres || negre || roig / vermell || groc || verd || llop |- | '''[[Забони руминӣ]]''' || luna || nou/noi || mamă || soră || noapte || nas || trei || negru || roşu || galben || verde || lup |- | '''[[Забони чехӣ]]''' || měsíc || nové || matka || sestra || noc || nos || tři || černý || červený || žlutý || zelený || vlk |- | '''[[Забони кимрӣ]]''' (زبان ولزی) || mis || newydd || mam || chwaer || nos || trwyn || tri || du (/di/) || coch, rhudd || melyn || gwyrdd, glas || blaidd |- | '''[[Забони лаҳистонӣ]]''' || miesiąc || nowy || matka || siostra || noc || nos || trzy || czarny || czerwony || żółty || zielony || wilk |- | '''Забони латишӣ''' || mēnesis || jauns || māte || māsa || nakts || deguns || trīs || melns || sarkans || dzeltens || zaļš || vilks |- | '''[[Забони литвонӣ]]''' || mėnuo || naujas || motina || sesuo || naktis || nosis || trys || juoda || raudona || geltona || žalias || vilkas |- | '''[[Забони украинӣ]]''' || місяць<br>|| новий<br>|| мати<br>|| сестра<br> || ніч<br> || ніс<br>|| три<br>|| чорний<br>|| червоний<br>|| жовтий<br>|| зелений<br> || вовк<br> |- | '''[[Забони белорусӣ]]''' || месяц<br>|| новы<br>|| маці<br>|| сястра<br> || ноч<br> || нос<br>|| тры<br>|| чорны<br>|| чырвоны<br>|| жоӯты<br>|| зялёны<br> || воӯк<br> |} ==Шеър дар васфи забони тоҷикӣ== {{аввали иқтибос}} :Қанд ҷӯйи, панд ҷӯйи эй ҷаноб, :Ҳарчи меҷӯйи, биҷӯ, :Бекарон баҳрест, гавҳар беҳисоб, :Ҳарчи меҷӯйи, биҷӯ. :Порсӣ гӯйи, дарӣ гӯйи варо, :Ҳарчи мегӯйи, бигӯ. :Лафзи ишқу дилбари гӯйи варо, :Ҳарчи мегӯйи, бигӯ. :Баҳри ман танҳо забони модарист :Ҳамчу меҳри модар аст. :Баҳри ӯ ташбеҳи дигар нест, нест, :Чунки шири модар аст. :З-ин сабаб чун шӯхиҳои дилбарам :Дӯст медорам варо, :Чун навозишҳои гарми модарам :Дӯст медорам варо. {{охири иқтибос|сарчашма= [http://www.cit.tj/mumin/sherho.php?id=zabontoj_sher_asarho [[Муъмин Қаноат]] БА ҲАВОДОРИ ЗАБОНИ ТОҶИКӢ] }} == Пайвандҳо == * [http://www.ozodi.org/content/article/1840659.html Қонуни забон қабул шуд (Радиои Озодӣ дастраси 2 октябр соли 2009)] * [http://141.13.22.238/sprachlabor_2/index.php?id=6238 Қонуни забони тоҷикӣ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070107233759/http://141.13.22.238/sprachlabor_2/index.php?id=6238 |date=2007-01-07 }} * [https://archive.is/20130706224222/www.bbc.co.uk/persian/tajikistan/story/2005/07/printable/050718_so_language_cyr.shtml Би-Би-Си Форсӣ - Хамоиши забон дар Тоҷикистон] * [http://www.ozodi.org/content/article/2059718.html Рӯзи ҷашни забони тоҷикӣ тағйир ёфт (Радиои Озодӣ дастраси 2 июни соли 2010)] * [http://sahifa.tj/таджикско-русский-словарь-онлайн/ Луғати тоҷикӣ-русӣ] * [http://russian-tajik.ru/таджикско-русский_словарь_онлайн/ Луғати тоҷикӣ-русӣ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20150419162249/http://russian-tajik.ru/%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B6%D0%B8%D0%BA%D1%81%D0%BA%D0%BE-%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C_%D0%BE%D0%BD%D0%BB%D0%B0%D0%B9%D0%BD/ |date=2015-04-19 }} * [http://sahifa.tj/русско-таджикский-словарь-онлайн/ Луғати русӣ-тоҷикӣ] * [http://russian-tajik.ru/русско-таджикский_словарь_онлайн/ Луғати русӣ-тоҷикӣ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20150419162216/http://russian-tajik.ru/%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%BE-%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B6%D0%B8%D0%BA%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C_%D0%BE%D0%BD%D0%BB%D0%B0%D0%B9%D0%BD/ |date=2015-04-19 }} == Ҳамчунин нигаред == Пайвандҳо/Links * [Other collections of Tajik phrases] Дигар гурӯҳои ибораҳои тоҷикӣ * [http://wikitravel.org/en/Tajik_phrasebook Китобҳои тоҷикӣ] * [http://learn101.org/tajik_phrases.php ибораҳои тоҷикӣ] * [http://mylanguages.org/tajik_phrases.php ибораҳои тоҷикӣ] * [http://polymath.org/tajik_phrases_list.php ибораҳои тоҷикӣ] * [http://www.memrise.com/course/41116/tajik-survival-phrases/1/ ибораҳои муосири тоҷикӣ] * [http://www.101languages.net/tajik/tajik-language-survival-kit/ Лӯғати ибораҳои муосири тоҷикӣ] * [http://talktajiktoday.com/documents/SurvivalTajik.pdf Тоҷикии муосир] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{Умуми}} {{Забон-нопурра}} [[Гурӯҳ:Забони тоҷикӣ| ]] [[Гурӯҳ:Забонҳои Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Забонҳо]] [[Гурӯҳ:Забонҳои эронӣ|тоҷикӣ]] [[Гурӯҳ:Забонҳои Афғонистон|Тоҷикӣ]] [[Гурӯҳ:Забонҳои Ӯзбекистон|Тоҷикӣ]] l8bn15ogchsjo7l1dtk6nipn0ztgvcj 1309109 1309104 2022-08-04T08:31:44Z VASHGIRD 8035 /* Басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ */ wikitext text/x-wiki {{Қуттии Забон |ранги оила=Ҳинду-Аврупоӣ |ном=форсӣ тоҷикӣ, تاجیکی‎ فارسی, Forsī toçikī |тасвир = |давлатҳо=[[Тоҷикистон]], [[Узбакистон]], [[Эрон]], [[Афғонистон]], [[Покистон]], [[Қирғизистон]], [[Қазоқистон]] ва [[Русия]] зиёда аз 47 миллион нафар (2018) гуфтугӯ мекунанд.<ref name="ru.wikipedia.org Таджикский язык">[https://ru.wikipedia.org/wiki/Таджикский_язык#cite_ref-.3Cspan_class.3D.22wikidata_cite_citetype_Q35127.22_data-entity-id.3D.22Q14790.22.3EEthnologue.3Cspan_class.3D.22wef_low_priority_links.22.3E.3C.2Fspan.3E.3C.2Fspan.3E.3Cdiv_style.3D.22display:none.22.3E.3Ca_href.3D.22https:.2F.2Fwikidata.org.2Fwiki.2FTrack:Q14790.22.3E.3C.2Fa.3E.3C.2Fdiv.3E_1-0 ru.wikipedia.org Таджикский язык]</ref> |оила1=[[забонҳои ҳинду аврупоӣ|Ҳинду-Аврупоӣ]] |оила2=[[забонҳои ҳинду эронӣ|Ҳинду-Эронӣ]] |оила3=[[забонҳои Эронӣ|Эронӣ]] |оила4=[[забонҳои Ғарби Эронӣ|Ғарби Эронӣ]] |оила5=[[забонҳои Ҷануби-Ғарби Эронӣ|Ҷануби-Ғарби Эронӣ]] |оила6=[[забони форсӣ|Форсӣ]] |системаи навиштан=[[Алифбои кирилликӣ|кирилликӣ]], [[Ҳуруфи форсӣ|Форсӣ]] |iso1=tg |iso2=tgk |iso3=tgk |хат=[[Хати тоҷикӣ]] ([[хати сириллик|сириллик]] дар Тоҷикистон, [[хати ибрӣ]] ва [[хати лотинӣ|лотинӣ]] дар Ӯзбекистон, [[хати форсӣ]] дар Афғонистон)}} '''Забони тоҷикӣ''' ({{lang-fa|زبان تاجیکی}}) — забоне, ки дар [[Эрон]]: [[Забони форсӣ|форсӣ]], ва дар [[Афғонистон]] [[Забони дарӣ|дарӣ]] номида мешавад, [[забон]]и давлатии кишварҳои [[Тоҷикистон]], [[Эрон]] ва [[Афғонистон]] мебошад. Дар [[Узбакистон]], агарчи тоҷикӣ забони ақаллият маҳсуб мешавад, вале дар ин кишвар зиёда аз 15 миллиюн нафар ба тоҷикӣ гуфтугӯ мекунанд. Ин забон ба хонаводаи забонҳои ҳинду аврупоӣ дохил мешавад. Дар маҷмӯъ: [[порсигӯ]]ёни асил ([[Забони форсӣ|форсӣ]], [[тоҷикӣ]], [[дарӣ]]) зиёда аз 122 млн нафар мебошанд. Фақат ба гӯиши тоҷикӣ 48,6 миллион (2018) нафар ҳарф мезананд.<ref name="ru.wikipedia.org Таджикский язык">[https://ru.wikipedia.org/wiki/Таджикский_язык#cite_ref-.3Cspan_class.3D.22wikidata_cite_citetype_Q35127.22_data-entity-id.3D.22Q14790.22.3EEthnologue.3Cspan_class.3D.22wef_low_priority_links.22.3E.3C.2Fspan.3E.3C.2Fspan.3E.3Cdiv_style.3D.22display:none.22.3E.3Ca_href.3D.22https:.2F.2Fwikidata.org.2Fwiki.2FTrack:Q14790.22.3E.3C.2Fa.3E.3C.2Fdiv.3E_1-0 ru.wikipedia.org Таджикский язык]</ref><ref>[https://en.wikipedia.org/wiki/Tajik_language Tajik language Забони тоҷикӣ дар Википедиаи англисӣ]</ref> [[Акс:Tadschikische Sprache.png|мини|Забони тоҷикӣ ва забони тоҷикии дарӣ (бо ранги сабз) ва дигар забонҳои эронии шарқӣ, ва туркӣ]] Забони тоҷикӣ яке аз забонҳои бостонтарини ҷаҳон ба шумор меравад. Давраи нави инкишофи он дар асрҳои VII-VIII оғоз шудааст. Бо ин забон шоъирону нависандагони бузург [[Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ|Рӯдакӣ]], [[Абулқосими Фирдавсӣ|Фирдавсӣ]], [[Умари Хайём|Хайём]], [[Абӯалӣ Сино|Сино]], [[Абдураҳмони Ҷомӣ|Ҷомӣ]], [[Мавлоно Ҷалолуддини Муҳаммади Румии Балхӣ|Мавлоно]], [[Ҳофизи Шерозӣ|Ҳофиз]], [[Аҳмади Дониш]], [[Садриддин Айнӣ|Айнӣ]], [[Абулқосим Лоҳутӣ|Лоҳутӣ]], [[Мирзо Турсунзода|Турсунзода]], [[Пайрав Сулаймонӣ]], [[Абдусалом Деҳотӣ]], [[Убайд Раҷаб]], [[Наимҷон Назирӣ]] ва дигарон асарҳои безавол эҷод кардаанд. [[Акс:Tajiks of Uzbekistan.PNG|мини|Маҳалҳои тоҷикнишини Ӯзбакистон]] Забони тоҷикӣ диққати бисёр олимон ва нависандагони оламро ба худ ҷалб кардааст. Ба омӯзиши забони порсӣ-тоҷикӣ яке аз асосгузорони коммунизми илмӣ [[Фридрих Энгелс]] низ мароқ зоҳир карда буд. Забони тоҷикӣ рӯз то рӯз рушд мекунад ва садҳо вожаҳои нав ба таркиби луғавии забони он ворид мешаванд. == Таснифот == Забони тоҷикӣ, ки аз хонаводаи [[забонҳои ҳинду аврупоӣ]] порсӣ — [[тоҷикӣ]] ва порсӣ — дарӣ дар асл форсӣ = порсӣ мебошад, ба [[забонҳои эронӣ]] дохил мешавад. Забони форсӣ ба забонҳои порсиву дарӣ хеле монанд аст ва аҳолии кишварҳои [[Эрон]], [[Ӯзбекистон]], [[Кирғизистон]], [[Қазоқистон]], [[Афғонистон]] ва [[Покистон]], инчунин дар Сангқалъаи Ҷумҳурии Халқии [[Чин]] бо ин забон гуфтугӯ мекунанд. == Таърих == Дар китоби «Тоҷикон дар оинаи таърих» [[Эмомалӣ Раҳмон]] навиштаанд, ки шоҳаншоҳии бузурги Ҳахоманишиён, ки дар арсаи таърих бо фарҳанг ва тамаддуни худ беназир аст, пеш аз ҳама, бар пояи фарҳанги асили ориёӣ бунёд шуда, забони модарии хешро дар баробари забонҳои пурқудрату маълуми он замон — иломӣ ва ошурӣ ба ҳайси забони расмӣ ва давлатӣ истифода мекард. Онҳо номи хат ва забони худро ориёӣ хондаанд. Инчунин, дудмони Кӯшониёни Кабир ҳам оҳиста-оҳиста аз истифодаи забони юнонӣ даст кашида, забони ориёии хешро (Канишка ҳам мисли Дориюши Кабир забони навиштаҳои худро ориёӣ хондааст) забони ягонаи давлатӣ ва расмии давлати паҳновари худ қарор додаанд. Дар катибаи Дориюши бузург дар кӯҳи Бесутун вожаи «ориёӣ» ба маънои забон дида мешавад. Навиштаҳои Дориюши Бузург, ки имрӯз номи онро шартан забони форсии бостон гузоштаанд, ба забон ва хати ориёӣ навишта шудааст ва забони форсии бостон ва ориёӣ як забон буда, дар замони салтанати Ҳахоманишиён забони расмӣ ва меъёрии на танҳо қабилаҳои форс, балки тамоми эронитаборони ҳамон замон будааст. [[Ашкониён]]и Порт, ки дар баробари Кӯшониёни Кабир дар минтақаҳои марказӣ ва ғарбии кишвари ориётаборон баъд аз барандохтани сулолаи Селевкиён истиқлол ба даст оварда, шоҳаншоҳии бузурги худро созмон доданд, ба забони модарии худ — портӣ эҳтиром гузошта, онро забони давлатӣ эълон намуданд. Тавре Пешвои миллат дар китоби худ «Забони миллат — ҳастии миллат» ишора мекунанд: {{аввали иқтибос}}«Ин забон дар давраи аввали подшоҳии Ашкониён ҳамроҳ бо забони юнонӣ ва баъдан аз давраи Меҳрдоди I (солҳои 171—132 то милод) танҳо забони расмӣ ва давлатии Ашкониёни Порт мегардад. Баъзе муҳаққиқон изҳор доштаанд, ки шояд аз ибтидои садаи III то милод забони портӣ забони расмии давлатдории Порт қарор гирифта бошад. Бозёфти навиштаи болои зарфҳо аз Нисо дар ин бора шаҳодат медиҳад»{{охири иқтибос|сарчашма=[[Эмомалӣ Раҳмон]] «Забони миллат — ҳастии миллат» }}Бояд гуфт, ки [[забони портӣ]] баъдан дар такомули забони тоҷикӣ (дарӣ, форсӣ) нақши муассире дошта, аз лиҳози вожагониву дастурӣ ба забони модарии мо шабоҳати зиёде дорад. Дар давраи [[Сосониён]] ҳам забони форсии миёна дар баробари забони портӣ ё паҳлавӣ забони давлатӣ ва расмиву динии шоҳаншоҳии бузурги Эрон буд ва аз он осори зиёди таърихиву динӣ ва илмиву фарҳангӣ боқӣ мондааст. Нахустин сулолаи маҳаллие, ки баъд аз истилои араб каму беш дар [[Хуросон]] мустақил гардид, [[Тоҳириён]] (821—873) буд. Ҳукмронони ин хонадон ҳанӯз дар фикри истиқлоли фарҳангӣ набуданд. Баръакс, кӯшиш карданд, ки дини исломро дар қаламрави худ таҳким бахшанд ва огоҳона ё ноогоҳона баҳри густариши забону адабиёти араб мусоидат карданд. Сулолаи дигари маҳаллӣ, ки ҷонишини Тоҳириён гардид [[Саффориён]] (873—903) буд. Дар вақти ҳукмронии намояндаи барҷастаи ин сулола Яқуби Лайс, ки аз миёни мардуми одӣ бархоста буд ва на забони арабиро медонисту на ба фарҳанги он алоқа дошт, то ҳудуде дар дарбори вай саҳна барои забону адабиёти араб тангтар шуд ва шоирон барои ӯ ба дарӣ шеър гуфтанд. Эҳёи воқеии забони адабии мо дар замони Сомониён (874—999) оғоз гардид. [[Сомониён]] бар хилофи Тоҳириёну [[Саффориён]] дарк карда буданд, ки бидуни эҳёи анъанаҳои қадимӣ ва ривоҷу равнақи забону адабии миллӣ истиқлол устувор ва давомдор шуда наметавонад. Бинобар ин, амирони дурандешу сиёсатмадорони ин хонадон бо камоли ҳушмандӣ муносибати худро бо хилофат тавре оростанд, ки дарбори Бағдод натавонад фитна ва рақобате бар зидди онҳо барангезад. Илова бар ин, Сомониён аз забони форсии дарӣ ҳамчун силоҳи сиёсӣ дар баробари тозиён барои расидан ба истиқлоли комил истифода мекарданд. Аз ин рӯ, забони форсии дариро, ки забони мардумони Мовароуннаҳру Хуросон буд, забони расмии давлати паҳновари худ қарор дода, ба адибону олимон ба назари эҳтиром нигариста, онҳоро ташвиқ мекарданд, ки китобҳои худро ба форсии дарӣ нависанд ва ё осори арабии худ ва дигаронро ба ин забон баргардонанд.<ref>{{Cite web|url=http://sns.tj/node/166|title=ЗАБОНИ АДАБӢ. АЗ ГУЗАШТА ТО ИМРӮЗ|author=Сайфиддин НАЗАРЗОДА|website=www.sns.tj|date=|publisher=Ҷумҳурият. 28.06.2017, №:134-135|lang=tg|accessdate=2018-10-14}}</ref> == Тақсимоти ҷуғрофӣ == {{Дар нақша}} {{васеъкунии фасл}} === Шеваҳо === Шеваҳои забони тоҷикӣ 4 гурӯҳ дорад. * Шеваи шимолӣ — Шимоли Тоҷикистон, [[Ӯзбекистон]] ва [[Қирғизистон]] * Шеваи марказӣ — шеваҳои [[Масчоҳ]], [[Айнӣ]], [[Ҳисор]] ва [[Варзоб]] * Шеваи ҷанубӣ — шеваҳои [[ноҳияи Рашт|водии Рашт]] ва вилояти Хатлон * Шеваи ҷанубу шарқӣ — шеваҳои [[Панҷ]] ва [[Дарвоз]] == Фонология == {{Дар нақша}} {{васеъкунии фасл}} === Садонокҳо === Забони тоҷикӣ 6 садонок дорад. {| class="wikitable" style="text-align: center;" |+ Садонокҳои тоҷикӣ ! !Пеш !Марказ !Қафо |- !Баланд |и ӣ<br/>{{IPA|/i/}} | |у<br/>{{IPA|/u/}} |- !Миёна |е<br/>{{IPA|/e̞/}} | colspan="2" |ӯ<br/>{{IPA|/ɵ̞/}} ({{IPA|/o̞/}}) |- !Паст | colspan="2" |а<br/>{{IPA|/a/}} |о<br/>{{IPA|/ɔ/}} |} === Ҳамсадоҳо === {| class="wikitable" style="text-align:center;" ! !Губные (лабӣ) !Зубные (дандон-) /<br>Альвеолярные !Пост-<br>альвеолярные !Палатальные !Велярные (пуштикомӣ) !Увулярные !Глоттальные |- |Димоғӣ |м<br> {{IPA|/m/}} |н<br> {{IPA|/n/}} | | | | | |- |Таркандаҳо |п б<br>{{IPA|/p/}} {{IPA|/b/}} |т д<br>{{IPA|/t/}} {{IPA|/d/}} | | |к г<br> {{IPA|/k/ /g/}} |қ<br> {{IPA|/q/}} |ъ<br> {{IPA|/ʔ/}} |- |Роғиҳо |ф в<br> {{IPA|/f/}} {{IPA|/v/}} |с з<br> {{IPA|/s/}} {{IPA|/z/}} |ш ж<br> {{IPA|/ʃ/}} {{IPA|/ʒ/}} | | |х ғ<br> {{IPA|/χ/}} {{IPA|/ʁ/}} |ҳ<br> {{IPA|/h/}} |- |Аффрикатҳо | | |ч {{Unicode|ҷ}}<br> {{IPA|/tʃ/}} {{IPA|/dʒ/}} | | | | |- |Ларзон | |р<br>{{IPA|/r/}} | | | | | |- |Аппроксимантҳо | |л<br> {{IPA|/l/}} | |й<br> {{IPA|/j/}} | | | |- |} == Имло == {{асос|Қоидаҳои имлои забони тоҷикӣ}} === Имлои садонокҳо === 1) 2) Ҳарфҳои а, о, ӯ дар оғоз, байн ва анҷоми калима навишта мешаванд: абр, баҳор, замон, хона, дара; об, овоз, бол, бод, доро, тавоно; умед, усто, бузург, суруд, бозу, гесу, неру, абру ва ғ. Эзоҳ. Дар анҷоми калимаҳои решагии зерин бо риояи меъёри таърихӣ ӯ навишта мешавад: бону, зону, неку, паҳлу, олу, орзу, дору, оҳу, аду ва ғ. 3) Ҳарфи и дар оғоз ва байни калима навишта мешавад: истгоҳ, иншо, дил, нигоҳ ва ғ. 4) Ҳарфи и дар анҷоми калима дар мавридҳои зерин навишта мешавад: * а) ҳамчун изофат: кишвари сарсабз, шаҳрванди Тоҷикистон, сари кӯҳи баланд ва ғ.; * б) дар пешояндҳои барои, баъди, дар бораи, бо мақсади ва ғ.; * в) дар пайвандакҳои ки, чи, чунки, агарчи, ё ин ки, ба сабаби он ки ва ғ.; * г) дар исмҳои хоси иқтибосӣ: Леонардо да Винчи, Ганди, Паганини, Ибарури, Сочи, Тбилиси, Миссисипи ва ғ.; * ғ) дар исмҳои ҷинси иқтибосии такси, туфли ва ғ. 5) Ҳарфи ӯ (у-и дароз) дар байн ва анҷоми калима навишта мешавад: рӯз, гӯш, зӯр, дӯст, бӯ (й), рӯ (й), мӯ (й) ва ғ. Ҳарфи ӯ маъмулан пеш аз ҳарфи й навишта мешавад. Эзоҳ. Ҳарфи ӯ дар оғози калима дар иқтибосҳои туркӣ навишта мешавад: ӯгай, ӯрда, ӯғур, ӯмоч ва ғ. 6) Ҳарфи ӣ дар анҷоми калима навишта мешавад: * а) дар калимаҳои решагии навъи моҳӣ, ҳавлӣ, шолӣ, биҳӣ, холӣ ва ғ.; * б) ҳамчун пасванди калимасоз: дӯстӣ, бародарӣ, далерӣ ва ғ.; * в) дар бандакҳои феълӣ ва хабарӣ: омадӣ, гуфтӣ, ҳунармандӣ, ту ҳунарманд ҳастӣ ва ғ.; * г) дар ҷонишинҳои саволии кӣ? ва чӣ?: кӣ омад?, чӣ шуд? ва ғ. 7) Ҳарфи э тибқи қоидаи маъмул дар оғози як теъдод калимаҳои иқтибосӣ навишта мешавад: эҷод, эзоҳ, эҳсон, эҳтиром, эҳтимол, элак, эрка, эстрада, экватор, экспертиза, экскватор ва ғ. * а) дар оғози чанд калимаи тоҷикӣ дар асоси имлои таърихӣ ҳарфи ''э'' навишта мешавад: ''Эрон, Эраҷ, эдун, эзид, эдар, эшон'' ва ғ.; * б) агар калима бо ҳарфи ''э'' оғоз шавад, ин навишт ҳангоми калимасозӣ низ риоя мешавад: ''тозаэҷод, соҳибэҳсон, боэҳтиром'' ва ғ.; * в) дар байн ва анҷоми калима ба ҷойи ҳарфи ''э'' ҳарфи ''е'' навишта мешавад: ''меҳр, себ, шанбе, се'' ва ғ.<ref name="maktab.tj">{{Cite web |url=https://maktab.tj/qoidaho/qoidahoi-imloi-zaboni-tojiki/ |title=Қоидаҳои имлои забони тоҷикӣ, 1.12.2011 |accessdate=2018-03-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180509204807/http://maktab.tj/qoidaho/qoidahoi-imloi-zaboni-tojiki/ |archivedate=2018-05-09 }}</ref> === Имлои ҳамсадоҳо === 8) Ҳарфи ж дар се мавқеъ навишта мешавад: жола, жарф, жӯлида, лағжидан, нажод, пажӯҳиш, аждаҳо, жож ва ғ. 9) Ҳарфи й (йот) дар мавридҳои зерин навишта мешавад: * а) дар оғози калимаҳои иқтибосӣ: йод, йог(а), йот, йӯрға ва ғ.; * б) дар байн ва анҷоми калима: кайҳон, майдон, айвон, май, най, ҷой, пой ва ғ.; * в) ҳарфи й пеш аз садонокҳои а, о, у, э(е) дар якҷоягӣ бо ин садонокҳо бо як ҳарф навишта мешавад: й+а=я, й+о=ё, й+у=ю, й+э=е: поя, соя, ёр, ёд, дарё, бурё, юнонӣ, юғ, ем, елим ва ғ. Эзоҳ. Калимаҳое, ки таърихан дар таркиби худ ҳамсадои й доранд, аз ин қоида истисно мебошанд: чой (чойи сиёҳ), ҷой (ҷойи муносиб), лой (лойи нарм), пой (пойи чап); дар калима ва таркибҳои навъи найистон, оройиш, осойиш, чораҷӯйӣ, рӯйи хотир, ба рӯйи, ба сӯйи, ба ҷойи ва ғ. 10) Ҳамсадои н пеш аз б ба сурати м талаффуз шуда, аммо тибқи меъёр н навишта мешавад: анбор, анбӯр, занбар, занбӯр, пунба, сунбул, танбал, танбӯр, шанбе ва ғ. 11) Дар калимаҳои иқтибосии русӣ ба ҷойи ҳарфи ц ҳарфи с (пеш аз садонок ва дар дохили калима пас аз ҳамсадо) ва ҳарфҳои тс (дар байни ду садонок) навишта мешавад: семент, сирк, консерт, конститутсия, дотсент, милитсия ва ғ. 12) Ҳарфи ъ дар байн ва анҷоми иқтибосҳои арабӣ ба ҷойи айн ва ҳамза навишта мешавад: аъло, баъзе, ҷамъ, мавзӯъ, навъ, матбӯъ, масъул, масъала, таърих ва ғ. Эзоҳ. Агар ба калимаҳои иқтибосии бо ъ анҷомёфта изофат ва ё пайвандаки ӯ илова гардад, ҳарфи ъ навишта мешавад: ҷамъи мардум, рафъи мушкилот, навъи ангур, табъу нашр, шамъу парвона ва ғ. Ҳарфи ъ дар байни ду садонок, ба истиснои калимаҳои фаъол ва таъйин навишта намешавад: маориф, таом, мавзӯи баҳс, тулӯи офтоб, шурӯи кор, маҷмӯи ашъор ва ғ. 13) Имлои ҳамсадоҳои ташдиддор: * а) дар калимаҳои тоҷикӣ дар асоси усули таърихӣ сурат мегирад: арра, барра, парра, пашша, бурро ва ғ.; * б) ҳамсадоҳои ташдиддор дар калимаҳои иқтибосии арабӣ, тибқи қоида дар қолабҳои фаъъол (наҷҷор, раззоқ, ҳаммол); тафаъъул (ташаккур, таҳаввул, таназзул); муфаъъал (мураккаб, муаззам, мунаққаш); муфаъъил (мусаввир, мударрис, мумаййиз); мутафаъъил (мутавассит, мутакаббир, мутаҳаййир); мутафаъъал (мутақаддам, мутааххар); ва калимаҳои навъи иттиҳод, иттилоъ, иттисол, муттаҳид, муттафиқ, мубарро, муҷалло, мусаммо, мутасаддӣ, мутасаллӣ, мутаваллӣ, табарро, тавалло, тасалло ва ғ. навишта мешаванд; * в) ҳамсадоҳои анҷоми калимаҳои иқтибосии арабии навъи дур, кул, зид, қад, сир, хат, фан, ҳад ва ғ., ки таърихан ташдид доранд, дар калимасозию калимабандӣ ташдиди онҳо дубора барқарор мегардад: дурри ноёб, кулли мардум, зидди душман, қадди расо, сирри ҳарбӣ, фанни забон, ҳадди ақал, истилоҳи фаннӣ, кори хаттӣ, хатту савод, ҷидду ҷаҳд ва ғ.; * г) ташдиди йот якҷо бо ҳарфҳои йотдор дар шакли зер навишта мешавад: айём, тайёр, муҳайё, тахайюл, муайян, музайян ва ғ. *<ref name="maktab.tj"/> == Грамматика == {{асос|Грамматикаи забони тоҷикӣ}} {{Дар нақша}}{{васеъкунии фасл}} === Синтаксис === {{Дар нақша}} {{васеъкунии фасл}} == Системаи навиштан == {{асос|Алифбои тоҷикӣ}} {{Дар нақша}} {{васеъкунии фасл}} === Таърих === {{Манбаъ}} Забони тоҷикӣ — забони модарии [[мардуми тоҷик]], ки аҳолии асосии Тоҷикистонро ташкил медиҳад (88%), ба ҳисоб меравад. Берун аз марзи ин давлат забони тоҷикиро [[тоҷикон]]и маҳаллӣ дар дар қисмати аъзами аз шаҳру ноҳияҳои кишвари [[Ӯзбекистон]] (ба хусус дар шаҳрҳои [[Бухоро]], [[Самарқанд]], [[Термез]], [[Намангон]], Хуканд ва ҳатто дар ш, [[Тошканд]] ба ҳайси забони модарии хеш зиёда аз 15 миллион мешиносанд ва ҳамчун воситаи гуфтугузори ҳаррӯза истифода мебаранд. Ҳатто дар шаҳрҳои [[Бухоро]] ва [[Самарқанд]] гуфтугӯи мардуми ин шаҳрҳо ба забони тоҷикӣ сурат мегирад. Танҳо дар як шаҳри [[Тошканд]] зиёда аз 1 млн [[тоҷикон]] сукунат доранд. Бо забони тоҷикӣ инчунин намояндагони миллатҳои дигар, ки маскуни [[Тоҷикистон]] ҳастанд, ҳангоми муомила бо тоҷикзабонон тоҷикӣ ҳарф мезананд. Зиёда 45 дарсади аҳолии Афғонистон, ки аз лиҳози этнологӣ [[тоҷик]] ҳисоб мешаванд (зиёда аз 15 миллион) ва худро [[тоҷик]] меноманд, ҳарчанд бо забони аз тоҷикии Осиёи Марказӣ фарқи бузург надошта гуфтугӯ мекунанд, валекин забони хешро расман форсӣ — дарӣ ва ё кобулӣ мегӯянд ва худро [[тоҷик]] ном мебараранд. Аксари кулли мардуми Афғонистон ба забони тоҷикӣ (88%) гуфтугӯ мекунанд. Ҳатто ҳамаи паштунҳо [[тоҷикӣ]] балад ҳастанд. Таи солҳои охир забони тоҷикиро аз муҳочирони миллаташон тоҷик дар гӯшаҳои гуногуни собиқ [[Иттиҳоди Шӯравӣ]], махсусан [[Русия]], зиёда 222 ҳазор расмӣ ва ҳамчун муҳоҷир зиёда аз 1,5 миллион, инчунин дар шаҳрҳои [[Эрон]], [[Сурия]], мамолики Иттиҳоди Аврупо ва дар [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]] ва Канада шунидан мумкин аст. Аз чиҳати забоншиносӣ забони тоҷикӣ ба гурӯҳи ғарбии забонҳои эронӣ, оилаи калони ҳиндуаврупоӣ дохил карда мешавад. Бар ин гурӯҳ аз забонҳои имрӯзаи зинда ғайр аз тоҷикӣ ду забони дигар, ин ҳам бошад, форсии навин (теҳронӣ), яъне забони Эрони имрӯза ва забони дарӣ — кобулӣ, ки дар боло аз он сухан рафт, тааллуқ доранд. Ҳар сеи ин забони имрӯза давомгирандагони бевоситаи забони форсии нав, ки ҳамчунин бо номворҳои порсӣ (форсӣ ин шакли арабикунондашудаи ин калима аст), форсии классик адабӣ ё форсӣ дарӣ маъруф аст, мебошанд. Он забон дар навбати худ аз забони форсии миёна, ки дар аҳди Сосониён чаҳорсад сол роли забони давлати сунатии империюми бузургро иҷро мекард ва имрузҳо дар байни забоншиносон чун забони паҳлавӣ шинохта мешавад, сарчашма гирифта дар садсолаҳойи ҳастум ва нуҳум ба вучуд омад. Аз ҳамон вақт инчониб дар таркиби лугавӣ забони форси аз калимаҳойи арабӣ хеле васеъ истифода карда мешавад. Ҳиссаи лексикаи аз забони арабӣ иқтибоссуда дар баъзе матнҳои насри классикӣ то 80 фоизро ташкил медиҳад. Дар забони форс классики дар давоми қарнҳойи 9-17 адабиёти бойи оламшумул эҷод карда шуд дар сарзаминҳои Осиёйи Миёна, Эрон, Афгонистон, инчунин дар Озарбойчон, Покистон ва Ҳиндустон, ки дар давраҳои гуногуни таърих забони давлатияшон форсӣ буд. Гарчанде, ки тули ин садсолаҳо забони классикӣ, яъне забони адабиёт тағйири зиёде надид ва чун пештара дар тамоми олами форсизабон ягона буд, забони гуфтугӯии мардум, забони зинда ба таври интенсивӣ дигаргуниҳои нав мепазируфт ва аз забони адабӣ торафт дур мешуд. Ба замми ин дар натичаи ба миён омадани фарқиятҳои намоён дар инкисофи сиёсӣ, динӣ ва иҷтимоии кишварҳои олами форсизабон, хусусан баъд аз қарни пурошӯби 16-ум дар байни шеваҳои ҳам адабӣ, ҳам гуфтугӯии минтақаҳои гуногун номонандиҳои чиддие пайдо гаштанд. Оддӣ карда гӯем, забони ҳар як давлат роҳи инкисофи хешро пеш гирифт. Ҳамин тавр, аз асри шонздаҳ сар карда метавон дар бораи забони тоҷикӣ чун мафҳуми илмӣ сухан гуфт. Ба ин маром забони тоҷикиро забони аҳолии форсизабони Осиёи Миёна аз садсолаи XVI-ум минбаъд донистан ҷоиз аст. Аммо мисли он ҳоле ки дар боло ёдовараш шудем, дар дохили худи забони тоҷикӣ низ фарқиятҳо арзи ҳастӣ кардан гирифтанд ва ба ин минвол ба асри XIX омада ҳам байни забони адабиёту забони омма, ҳам байни лаҳчаҳои маҳалҳои гуногун фарқияти бузурге ба миён омад. Ҳанӯз ҳамон вақт маорифпарвари Бухоро Аҳмади Дониш кӯшиш ба харҷ дод, то забони адабиро оммафаҳм ва аз ибораҳои душвору такаллуфомез барӣ гардонад. Лекин кори асосиро дар самти ба роҳ мондани меъёри ягонаи забон дар айёми Шӯравӣ олимон ва адибони тоҷик бо сарварии Садриддин Айнӣ анчом доданд. Ҳамчун асоси забони адабӣ забони классикии асрҳои XVI-XIX бидуни арабизмҳои душворфаҳми он гирифта шуд, валекин сохти грамматикӣ ва лексикаи забони навбунёди тоҷикиро шеваи мардуми тоҷикзабони водии Зарафшон, аз ҷумла Бухорову Самарқанд ташкил дод. Далели ин қарори забоншиносони онвақтаи [[тоҷик]] он буд, ки дар ин минтақа тоҷик нисбатан асил ва тоза боқӣ мондааст. Дар ин забон, яъне забони расман тоҷикӣ, дар солҳои Шӯравӣ адабиёти бисёр интишор гардид ва забони тоҷикӣ нашъунамо ёфт. Дар асри ҷаҳонишавӣ [[форсӣ]], [[дарӣ]] ва [[тоҷикӣ]] ба ҳам наздик шуда истодаанд ва дар оянда метавон гуфт, ки ин се шоха боз як забони умумро ифода кунанд ва барои 222 миллион [[порсигӯ]] забони ҳаставӣ қарор гирад. Ба қавли андешамандони тоҷик нахустин шеъри нави форсӣ дар [[Осиёи Миёна]] ба воситаи шоир, нависанда ва муборизи настӯҳи роҳи озодии тоҷикон [[Садриддин Айнӣ]] суруда шудааст. С. Айнӣ ин шеърро дар соли 1918 суруда аст. Аз соли 1930, бештар ба мадҳи низоми коммунистӣ мепардозад. Шоироне чун [[Мирзо Турсунзода]], [[Муҳаммадҷон Раҳимӣ]], [[Нодир Шанбезода]], [[Муҳиддин Аминзода]], [[Мирсаид Миршакар]], [[Боқи Раҳимзода]] ва дигарон мазомине чун ҷанги меҳанӣ алайҳи Олмони нозӣ, васфи ҳизби коммунисти Шуравӣ, ситоиши миллати бузурги рус, пролетариат ва ҳамбастагии хурдамиллиятҳои шуравии собиқро ба мазомини аслии шеъри худ табдил месозанд. Дар ин давра шеъри тоҷик ба шиддат идиулужизада аст ва дар хидмати сиёсатҳои давлати Шуравӣ ва ҳизби коммунист. Дар ҳамин давра аст, ки [[Ҳуруфи Порсӣ|хати форсӣ]] ба [[Алифбои лотинӣ|хати лотинӣ]] табдил шуда ва шеъри тоҷикон аз баданаи бузурги шеъри форсӣ ҷудо мешавад. Ин вазъ то соли 1960 мелодӣ тадовум меёбад ва аз ин сол то соли 1985, ки марҳалаи саввуми шеъри муосири тоҷик шурӯъ мешавад идома меёбад. Миёнаи солҳои 1960 то 1985 давраи таҳаррукоти ҷадид ва зуҳӯри андешаҳои нав дар шеъри тоҷик аст. Ин замон аз по ба арсаи сухан гузоштани устод Муъмин Қаноат, ки ба Нимои Миёнрудон маъруф аст, шурӯъ мешавад. Гуфтанист шеъри форсӣ дар Осиёи Миёна бавижа Тоҷикистон дар ҳеч даврае ба ин андоза ба рукуд мувоҷеҳ нагардида буд. Ҳатман маърӯф аст, ки уламо, шуаро ва рушанфикрони тоҷик дар ҷамъи хонаводаҳояшон ба забони русӣ суҳбат мекарданд ва инро навъе престижи иҷтимоӣ медонистанд. Дар ҳамин давра аст, ки сиёсати мадании ҳизби коммунист, ки ҳадафи он идғоми тамоми арзишҳои фарҳангии миллатҳои кучактар дар даруни фарҳангу забони русӣ, дар ҳоли иҷро аст. Дар ҳамин овони ҳасрат аст, ки чанд ҷавон вориди маърака мешаванд ва масири ҷадиде барои таърих, забон ва фарҳангашон хилофи ҷараёни вайронгари мавҷуд эҷод мекунанд. Инон иборатанд аз устод [[Муъмин Қаноат]], ки оғозгари ин раванд аст, устод [[Бозор Собир]] ва устод [[Лоиқ Шералӣ]] ба дунболи ӯ. Инон нахустин касонеанд, ки дар пайкари мурда ва берӯҳи шеъри тоҷик рӯҳи тоза медаманд ва барои мардуме, ки дар сарошеби суқут дар аъмоқи фарҳанги бегонаанд, умед эҷод мекунанд. Устод Муъмин Қаноат дар ҷавоби ононе, ки забони воҳиди форсиро ба се ном мехонанд ва дар ин номгузориҳо нияти сӯъ доранд, мегӯяд: {{иқтибос|муаллиф=Муъмин Қаноат| <big>'''Форсӣ гӯӣ дарӣ гӯӣ варо ;Ҳар чи мегӯӣ бигӯ ;Лафзи хуби дилбарӣ гӯӣ варо ;Ҳар чи мегӯӣ бигӯ. ;Баҳри ман танҳо забони модарист ;Ҳамчу шири модар аст. ;Баҳри ӯ ташбеҳи дигар нест, нест ;Чунки меҳри модар аст.'''</big>}} Устод Муъмин Қаноат дар ашъор ва достонҳои дигаре чун достони “Тоҷикистон исми ман” ба дифоъ аз фарҳангу таърихи дурахшони миллати хеш мепардозад. Устод Бозор Собир низ эътирози худро дар баробари вазъи мавҷуд бо мавзӯи забон баён мекунад. Шеъри забони модарии ӯ баёнгари таърихи дардноки миллати тоҷик аст. {{иқтибос|муаллиф=Бозор Собир| <big>'''Ҳар чи ӯ аз моли дунё дошт, дод ;Хиттаи Балху Бухоро дошт, дод ;Суннати волову девон дошт, дод ;Тахти Сомон дошт дод. ;Душмани донишгадояш дониши Сино гирифт, ;Душмани бесуннаташ девони Мавлоно гирифт. ;Душмани санъатфурӯшаш санъати Беҳзод бурд, ;Душмани бехонааш дар хонаи ӯ ҷо гирифт.'''</big>}} Ё устод Лоиқ дар шеъри “Забони модари” мегӯяд: {{иқтибос|муаллиф=Лоиқ Шералӣ | <big>'''Ҳар ки дорад дар ҷаҳон гумкардае ;Дар замину осмон гумкардае ;Ин нишон гумкадаеву дигаре ;Хештанро бенишон гумкардае ;Бок не гар доварӣ гум кардааст, ;Ё умеди сарварӣ гум кардааст ;Заҳр бодо шири модар бар касе, ;К- ӯ забони модарӣ гум кардааст.'''</big>}} Ба ҳамин тартиб, то соли [[1989]] мелодӣ ба ғайр аз ҳизби Коммунист ҳизби игаре ҳақи мавҷудият надошт то ин ки тоҷикҳо дар соли 1989 дар як ҷунбиши мадании худҷӯши мардуми ҳукуматро водоштанд, ки забони форсии тоҷики ба унвони забони расмӣ шинохта шавад. Бар ҳамин поя аввалин Қонуни забони форсии тоҷикӣ дар ҳамин сол ба татствиб расид ва мардум муштоқона даста- даста ва гурӯҳ-гурӯҳ бо ташкили клосҳои давлатӣ ва хусусӣ ба омӯзиши хати форсӣ пардохтанд, аммо ҷанги дохилии солҳои 1992—1997 ин равандро мутаваққиф сохт.<ref>[http://tajik.irib.ir/home/%D0%BC%D0%B0%D2%9B%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D2%B3%D0%BE/item/2197-%D0%A8%D0%B5%D1%8A%D1%80%D0%B8_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D0%B8_%D0%A2%D0%BE%D2%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD Шеъри нави Тоҷикистон /Муҷиби Меҳрдод-шоир ва пажуҳишгари Афғонистон]</ref> == Фарқиятҳои гӯишии Тоҷикистон, Афғонистон ва Эрон == {{Манбаъ}} Забони адабии тоҷикӣ аз ҷиҳати фонетикӣ ва луғавӣ байни ин оилаи сегона ҳам ба форсии классикӣ ва ҳам ба паҳлавӣ аз ҳама бештар наздикӣ дорад. Яъне, забони тоҷикӣ қадимтар аст, фонетика (дар ин ҷо кобулӣ ба тоҷикӣ наздиктар аст) ва таркиби луғавии он дар тӯли асрҳо дигар нашуда ва бинобарин архаикӣ мондааст. Ҳол он ки тарзи талаффузи эрониҳо барои гӯши тоҷикон ва афғонистониҳо бегона мерасад, чунки модернтар ва мулоимтар аст. Иборасозӣ, тарзи ҷумлабандӣ ва услуби тоҷикон то ҳудуде дигар аст. Дар натиҷаи ҳамзистии мардуми тоҷик бо мардуми хиндзабон, хусусан бо халқи Эрон дар тӯли асрҳо, ба забони тоҷикии гуфтугӯӣ ва лаҳҷаҳои он зиёдтар калимаҳои баромадашон эронӣ ворид гаштаанд. Баръакс фоизи лексикаи арабӣ на дар гӯиши Тоҷикистон, балки дар гӯишҳои Эрон ва Афғонистон, яъне забонҳои давлатҳои исломӣ баландтар аст. Ҳам ба тоҷикии адабӣ, ҳам ба тоҷикии гуфтугуӣ муддати шаст-ҳафтод соли охир забони русӣ таъсири бузург расонидааст ва расонида истодааст. Ҳамин тавр, калимаҳои байналмилалиро гӯиши Тоҷикистон аз русӣ иқтибос карда меояд то ҳанӯз, дар ҳоле ки теҳронӣ аз фаронсавӣ ва инглисӣ ва кобулиҳо аз инглисӣ истифода мекунанд. Рост аст, ки имрӯзҳо метавон дар матбуот ва телевизиони Тоҷикистон ба шакли фаронсавӣ-теҳронии калимаҳои хориҷӣ дучор омад, ки ба ҷойи тарзи пешинаи навишти русӣ навишти онҳо корбаст карда мешаванд, масалан конфронс ба ҷойи конферентсия. Вале ҷиддитарин фарқияти гӯиши тоҷикиро аз кобулию теҳронӣ дар грамматика пайхас мекунем. Чунин шаклҳо мисли "рафта истодаам; падарама ҷойи корасон"-тоҷикон ё "дорам мирам, исмиш Фирийдун ҳастиш"-и эрониҳо байни ҳамдигари онҳо фаҳмо нестанд. Ва албатта, наметавон қайд накард ин нуктаро, ки тамоми адабиёти форсии классикӣ ба хатти форсӣ навишта шуда ва ин хат то ҳануз дар Эрону Афгонистон ҷорӣ аст, миллати тоҷик бошад, аз сабабҳои сиёсӣ ду бор тайи 80 соли охир алифбояшро дигар кард, аввал аз ҳуруфи форсӣ ба лотинӣ, баъд ба кириллик гузашт. Ин яке аз омилҳои асосиест, ки ин гӯишҳоро боз ҳам аз якдигар дуртар сохтааст. {{васеъкунии фасл}} == Номҳои ҳайвонот == === Стандартҳои транслитератсия === Қоидаҳои гуногуни транслитератсияи забони тоҷикӣ: {| class="wikitable" ! width="12%" | Кирилликӣ ! width="12%" | [[ISO 9]] (1995) <sup>1</sup> ! width="12%" | KNAB (1981) <sup>2</sup> ! width="12%" | WWS (1996) <sup>3</sup> ! width="12%" title="American Library Association-Library of Congress" | ALA-LC <sup>4</sup> ! width="12%" | Allworth <sup>5</sup> ! width="12%" title="United States Board on Geographic Names/Permanent Committee on Geographical Names for British Official Use" | BGN/PCGN <sup>6</sup> |- valign="top" |А а || a || a || a || a || a || a |- |Б б || b || b || b || b || b || b |- |В в || v || v || v || v || v || v |- |Г г || g || g || g || g || g || g |- |Ғ ғ || ƣ || gh || gh || ḡ || gh || gh |- |Д д || d || d || d || d || d || d |- |Е е || e || e, ye|| e || e || ye‐, ‐e‐ || e |- |Ё ё || jo || yo || ë || ë || yo || yo |- |Ж ж || ž || zh || zh || ž || zh || zh |- |З з || z || z || z || z || z || z |- |И и || i || i || i || i || i || i |- |{{Unicode|[[Ӣ]] ӣ }} || ī || ī || ī || ī || ī || í |- |Й й || j || y || ĭ || j || y || y |- |К к || k || k || k || k || k || k |- |Қ қ || ķ || q || q || ķ || q || q |- |Л л || l || l || l || l || l || l |- |М м || m || m || m || m || m || m |- |Н н || n || n || n || n || n || n |- |О о || o || o || o || o || o || o |- |П п || p || p || p || p || p || p |- |Р р || r || r || r || r || r || r |- |С с || s || s || s || s || s || s |- |Т т || t || t || t || t || t || t |- |У ӯ || u || u || u || u || u || u |- |{{Unicode|Ӯ ӯ }} || ū || ū || ū || ū || ū || ŭ |- |Ф ф || f || f || f || f || f || f |- |Х х || h || kh || kh || x || kh || kh |- |Ҳ ҳ || ḩ || h || {{Unicode|ḩ}} || {{Unicode|x}} || h || h |- |Ч ч || c || ch || ch || č || ch || ch |- |{{Unicode|Ҷ ҷ }}|| ç || j || j ||{{Unicode|č̦}} || j || j |- |Ш ш || š || sh || sh || š || sh || sh |- |Ъ ъ || {{Unicode|'}} || {{Unicode|' }} || {{Unicode|'}} || {{Unicode|'}} || » || {{Unicode| '}} |- |Э э || è || è, e || ė || è || e || ė |- |Ю ю || ju || yu || {{Unicode| i͡u}} || ju || yu || yu |- |Я я || ja || ya || {{Unicode| i͡a}} || ja || ya || ya |- |} == Хешовандии забонӣ == {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" class="wikitable" !'''Забони тоҷикӣ''' !! моҳ !! нав !! модар !! хоҳар !! шаб !! бинӣ !! се !! сиёҳ !! сурх !! зард !! сабз !! гург |- ! colspan="13" style="text-align:center; background:#dedede"| Дигар [[Забонҳои Ҳинду-Аврупоӣ]] |- | '''[[Забони форсӣ]]''' || mâh || now || mâdar || xâhar || šab || bini || se || siyâh|| sorx || zard || sabz || gorg |- | '''[[Забони мозандаронӣ]]''' || mâ/munek || now || mâr || xâxer || šo || feni || se || siyu|| serx || zard || savz || verg |- | '''[[Забони толишӣ]]''' || манг || нуй || моâ || һовâ || шâв || выни || се || сийо|| сы || зард || һавз || нечи, варг |- | '''[[Забони пушту]]''' || myāsht || nəvay || mōr || khōr || shpa || pōza || dre || tōr || sur || zhaṛ || shin || lewa |- | '''[[Забони осетинӣ]]''' || мæй || нæуæг || мад || хо || æхсæв || фындз || æртæ || сау || сырх || бур || цъæх || бирæгъ |- | '''[[Забони урду]]''' || māh / māheena || nayā || mā / walda || behn || rāt || nāk || tīn || siah / kālā || surkh / lāl || pīlā || sabz / harā || bheyrya |- | '''[[Забони ҳиндӣ]]''' || mās || nayā || mātā || bahin || rāt || nāk || tīn || kālā / shyam || lāl || pīlā || harā || bik |- | '''[[Забони русӣ]]''' || месяц<br>|| новый<br>|| мать<br>|| сестра<br> || ночь<br> || нос<br>|| три<br>|| чёрный<br>|| красный<br>|| жёлтый<br>|| зелёный<br> || волк<br> |- | '''[[Забони сербӣ]]''' || месец<br>|| ново<br>|| мајка<br>|| сестра<br> || ноћ<br> || нос<br>|| три<br>|| црно<br>|| црвено<br>|| жуто<br>|| зелено<br> || вук<br> |- | '''[[Забони англисӣ]]''' || month || new || mother || sister || night || nose || three || black || red || yellow || green || wolf |- | '''[[Забони даниягӣ]]''' || måned || ny || moder || søster || nat || næse || tre || sort || rød || gul || grøn || ulv |- | '''[[Забони арманӣ]]''' || amis || nor || mayr || quyr || gisher || qit || erek' || sev || karmir || deghin || kanach || gayl |- | '''[[Забони лотинӣ]]''' || mēnsis || novus || māter || soror || nox || nasus || trēs || āter, niger || ruber || flāvus, gilvus || viridis || lupus |- | '''[[Забони фаронсавӣ]]''' || mois<br>|| nouveau<br>|| mère <br>|| soeur<br> || nuit<br> || nez<br>|| trois<br>|| noir<br>|| rouge<br>|| jaune<br>|| vert<br> || loup<br> |- | '''[[Забони итолиёӣ]]''' || mese || nuovo || madre || sorella || notte || naso || tre || nero || rosso || giallo || verde || lupo |- | '''[[Забони олмонӣ]]''' || Monat || neu || Mutter || Schwester || Nacht || Nase || drei || schwarz || rot || gelb || grün || Wolf |- | '''[[Забони португалӣ]]''' || mês || novo || mãe || irmã || noite || nariz || três || negro || vermelho || amarelo || verde || lobo |- | '''[[Забони испанӣ]]''' || mes || nuevo || madre || hermana || noche || nariz || tres || negro || rojo || amarillo || verde || lobo |- | '''[[Забони каталанӣ]]''' || mes || nou || mare || germana || nit || nas || tres || negre || roig / vermell || groc || verd || llop |- | '''[[Забони руминӣ]]''' || luna || nou/noi || mamă || soră || noapte || nas || trei || negru || roşu || galben || verde || lup |- | '''[[Забони чехӣ]]''' || měsíc || nové || matka || sestra || noc || nos || tři || černý || červený || žlutý || zelený || vlk |- | '''[[Забони кимрӣ]]''' (زبان ولزی) || mis || newydd || mam || chwaer || nos || trwyn || tri || du (/di/) || coch, rhudd || melyn || gwyrdd, glas || blaidd |- | '''[[Забони лаҳистонӣ]]''' || miesiąc || nowy || matka || siostra || noc || nos || trzy || czarny || czerwony || żółty || zielony || wilk |- | '''Забони латишӣ''' || mēnesis || jauns || māte || māsa || nakts || deguns || trīs || melns || sarkans || dzeltens || zaļš || vilks |- | '''[[Забони литвонӣ]]''' || mėnuo || naujas || motina || sesuo || naktis || nosis || trys || juoda || raudona || geltona || žalias || vilkas |- | '''[[Забони украинӣ]]''' || місяць<br>|| новий<br>|| мати<br>|| сестра<br> || ніч<br> || ніс<br>|| три<br>|| чорний<br>|| червоний<br>|| жовтий<br>|| зелений<br> || вовк<br> |- | '''[[Забони белорусӣ]]''' || месяц<br>|| новы<br>|| маці<br>|| сястра<br> || ноч<br> || нос<br>|| тры<br>|| чорны<br>|| чырвоны<br>|| жоӯты<br>|| зялёны<br> || воӯк<br> |} ==Шеър дар васфи забони тоҷикӣ== {{аввали иқтибос}} :Қанд ҷӯйи, панд ҷӯйи эй ҷаноб, :Ҳарчи меҷӯйи, биҷӯ, :Бекарон баҳрест, гавҳар беҳисоб, :Ҳарчи меҷӯйи, биҷӯ. :Порсӣ гӯйи, дарӣ гӯйи варо, :Ҳарчи мегӯйи, бигӯ. :Лафзи ишқу дилбари гӯйи варо, :Ҳарчи мегӯйи, бигӯ. :Баҳри ман танҳо забони модарист :Ҳамчу меҳри модар аст. :Баҳри ӯ ташбеҳи дигар нест, нест, :Чунки шири модар аст. :З-ин сабаб чун шӯхиҳои дилбарам :Дӯст медорам варо, :Чун навозишҳои гарми модарам :Дӯст медорам варо. {{охири иқтибос|сарчашма= [http://www.cit.tj/mumin/sherho.php?id=zabontoj_sher_asarho [[Муъмин Қаноат]] БА ҲАВОДОРИ ЗАБОНИ ТОҶИКӢ] }} == Пайвандҳо == * [http://www.ozodi.org/content/article/1840659.html Қонуни забон қабул шуд (Радиои Озодӣ дастраси 2 октябр соли 2009)] * [http://141.13.22.238/sprachlabor_2/index.php?id=6238 Қонуни забони тоҷикӣ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070107233759/http://141.13.22.238/sprachlabor_2/index.php?id=6238 |date=2007-01-07 }} * [https://archive.is/20130706224222/www.bbc.co.uk/persian/tajikistan/story/2005/07/printable/050718_so_language_cyr.shtml Би-Би-Си Форсӣ - Хамоиши забон дар Тоҷикистон] * [http://www.ozodi.org/content/article/2059718.html Рӯзи ҷашни забони тоҷикӣ тағйир ёфт (Радиои Озодӣ дастраси 2 июни соли 2010)] * [http://sahifa.tj/таджикско-русский-словарь-онлайн/ Луғати тоҷикӣ-русӣ] * [http://russian-tajik.ru/таджикско-русский_словарь_онлайн/ Луғати тоҷикӣ-русӣ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20150419162249/http://russian-tajik.ru/%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B6%D0%B8%D0%BA%D1%81%D0%BA%D0%BE-%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C_%D0%BE%D0%BD%D0%BB%D0%B0%D0%B9%D0%BD/ |date=2015-04-19 }} * [http://sahifa.tj/русско-таджикский-словарь-онлайн/ Луғати русӣ-тоҷикӣ] * [http://russian-tajik.ru/русско-таджикский_словарь_онлайн/ Луғати русӣ-тоҷикӣ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20150419162216/http://russian-tajik.ru/%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%BE-%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%B6%D0%B8%D0%BA%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C_%D0%BE%D0%BD%D0%BB%D0%B0%D0%B9%D0%BD/ |date=2015-04-19 }} == Ҳамчунин нигаред == Пайвандҳо/Links * [Other collections of Tajik phrases] Дигар гурӯҳои ибораҳои тоҷикӣ * [http://wikitravel.org/en/Tajik_phrasebook Китобҳои тоҷикӣ] * [http://learn101.org/tajik_phrases.php ибораҳои тоҷикӣ] * [http://mylanguages.org/tajik_phrases.php ибораҳои тоҷикӣ] * [http://polymath.org/tajik_phrases_list.php ибораҳои тоҷикӣ] * [http://www.memrise.com/course/41116/tajik-survival-phrases/1/ ибораҳои муосири тоҷикӣ] * [http://www.101languages.net/tajik/tajik-language-survival-kit/ Лӯғати ибораҳои муосири тоҷикӣ] * [http://talktajiktoday.com/documents/SurvivalTajik.pdf Тоҷикии муосир] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{Умуми}} {{Забон-нопурра}} [[Гурӯҳ:Забони тоҷикӣ| ]] [[Гурӯҳ:Забонҳои Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Забонҳо]] [[Гурӯҳ:Забонҳои эронӣ|тоҷикӣ]] [[Гурӯҳ:Забонҳои Афғонистон|Тоҷикӣ]] [[Гурӯҳ:Забонҳои Ӯзбекистон|Тоҷикӣ]] gd7pudz7pt81ndv4awxmg8uup1r87w0 Воқеаҳои кунунӣ/Бойгонии солҳои 2007-2020 0 2018 1309061 1304826 2022-08-04T07:59:56Z VASHGIRD 8035 /* [[9 сентябр]] соли 2016 */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''[[Портал:Рӯйдодҳои кунунӣ|Портали рӯйдодҳои кунунӣ]]''' {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" style="width: 300px; margin-bottom: 1em;; |- | {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" style="width: 300px; margin-bottom: 1em; text-align: center; border: 1px solid #333333; font-family: Arial" |- style="background-color: #DDDDDD" | style="padding-top: 5px; padding-bottom: 5px" | '''Вақт''': {{CURRENTTIME}} [[Coordinated Universal Time|UTC]]&nbsp;&nbsp;|&nbsp;&nbsp;'''Сана''': [[{{CURRENTDAY}} {{CURRENTMONTHNAME}}]] |- | style="padding-top: 4px; font-size:90 %" | '''Фарқи соатҳо аз вақти [[Гринвич]]:''' <br /> &nbsp; &nbsp;[[Аляска]]: −11&nbsp; &nbsp;[[Лос-Анҷелес]]: −9&nbsp; &nbsp;[[Даллас]]: −7<br /> [[Ню-Йорк]]: −5 &nbsp; &nbsp; [[Рио-де-Жанейро]]: −4<br />[[Лондон]]: +0&nbsp; &nbsp;[[Париж]], [[Берлин]]: +1<br />[[Калининград]]: +2&nbsp; &nbsp;[[Москва]]: +3<br />[[Самара]]: +4<br />[[Екатеринбург]]: +5&nbsp; &nbsp;[[Новосибирск]]: +6<br />[[Красноярск]]: +7&nbsp; &nbsp;[[Иркутск]]: +8<br />[[Владивосток]]: +10&nbsp; &nbsp;[[Магадан]]: +11&nbsp;&nbsp;[[Чукотка]]: +12 |} |- |<center> |} == [[Соли 2020]] == == [[декабр]]и [[соли 2020]] == * [[31 декабр]]и [[соли 2020]] шумораи умумии сироятёфтагон аз [[Дунёгирии COVID-19|COVID-19]] дар Тоҷикистон '''13 296''' нафарро ташкил медиҳад. Теъдоди шифо ёфтагон ба '''12 799''' нафар ва теъдоди фавтидагон аз коронавирус дар ҷумҳурӣ ба '''90''' нафар расид<ref>[https://covid.tj/ covid.tj дар рӯзи 31.12.2020 ]</ref> * [[31 декабр]]и [[соли 2020]] Тибқи маълумоти Донишгоҳи Хопкинс, шумораи умумии сироятёфтагон аз [[Дунёгирии COVID-19|COVID-19]] дар саросари ҷаҳон зиёда аз '''83 200 986''' нафарро ташкил дода, аз ин беморӣ '''1 815 161''' нафар фавтиданд, ''58 987 491'' нафар шифо ёфтаанд, ва то ҳол дар ҷаҳон '''21 081 896''' ба ҳамин сироят гирифторанд. Кишварҳое ки зиёда аз як миллион нафарро [[Дунёгирии COVID-19|COVID-19]] фаро гирифтааст, шаҳрвандони — [[ИМА]], [[Ҳиндустон]], [[Бразилия]], [[Русия]], [[Фаронса]], [[Туркия]], [[Бритониёи Кабир]], [[Италия]], [[Испания]], [[Аргентина]], [[Колумбия]], [[Олмон]], [[Мексика]], [[Лаҳистон]], [[Эрон]], [[Украина]], [[Африқои Ҷанубӣ]] ва [[Перу]] дохил шудаанд.<ref>{{Cite web |url=https://koronovirus.site/ |title=Коронавирус COVID-19 Global Cases/Донишгоҳи Хопкинс, Омори COVID-19 дар рӯзи 31.12.2020 |accessdate=2021-07-21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210811195227/https://koronovirus.site/ |archivedate=2021-08-11 }}</ref> * [[30 декабр]]и [[соли 2020]] Захираҳои тилоии Бонки Миллии Тоҷикистон дар соли сипаришуда дар пасманзари болоравии рекордии нархи тило дар ҷаҳон қариб нисф афзоиш ёфтанд. Нархи миёнаи тилое, ки аз БМТ озодона дастрасанд, 42,2% баланд шуд.<ref>[https://www.asiaplustj.info/ru/news/tajikistan/economic/20201230/zolotie-slitki-natsbanka-tadzhikistana-v-2020-godu-podorozhali-na-422/Золотые слитки Нацбанка Таджикистана в 2020 году подорожали на 42,2%]</ref> * [[25 декабр]]и [[соли 2020]] Академияи илмҳои табиии Русия Абдусафо Умарҷонов, декани факултети менталургияи Донишкадаи кӯҳию металлургии Тоҷикистон дар шаҳри Бӯстон барои нақши муассир дар рушди ихтироъкорӣ, таълимот дар мактабҳои олӣ ва ҷавобгӯй будани китобу корҳои илмияш ба меъёрҳои байналмиллалӣ бо сертификат ва медали ба номи Алфред Нобел ва ҷоизаи пулӣ қадрдон кардааст.<ref>[https://asiaplustj.info/tj/news/tajikistan/society/20201225/medali-nobel-ba-donishmandi-toik-tadim-shud / Донишманди тоҷик медали Нобел ба даст овард]</ref> * [[24 декабр]]и [[соли 2020]] Дар минтақаи саноатии шаҳри Душанбе Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон [[Эмомалӣ Раҳмон]] ва Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Раиси шаҳри Душанбе [[Рустами Эмомалӣ]] корхонаи коркарди сангҳои ороишӣ ва худҷилои Ҷамъияти дорои масъулияти маҳдуди “Асрори санг”-ро мавриди баҳрабардорӣ қарор доданд. * [[24 декабр]]и [[соли 2020]] Корхонаи коркарди санги хоро ва мармари “СТОУН Сервис”-ро Ҷамъияти дорои масъулияти маҳдуди “Строй комплекс” мутобиқ ба стандартҳои ҷаҳонӣ сохта, ба истифода дод.<ref>[https://khovar.tj/2020/12/7prezidenti-mamlakat-emomal-ra-mon-dar-sha-ri-dushanbe-korhonai-korkardi-sangi-horo-va-marmarro-iftito-namudand/ Президенти мамлакат Эмомалӣ Раҳмон дар шаҳри Душанбе Корхонаи коркарди санги хоро ва мармарро ифтитоҳ намуданд]</ref> * [[23 декабр]]и [[соли 2020]] Пас аз чанд соли "танаффус", рӯзи [[23 декабр]]и [[соли 2020]] , гази табии Узбекистон ба вилояти Суғд расид. "Ҳоло ҳар куб газро аз Узбекистон ба 130 доллар мегирем. Ин нарх даҳ сол пеш аз 340 то 360 доллар буд”, - шарҳ дод мудири ширкати "Суғдиёнгаз" <ref>[https://www.centralasian.org/a/31016527.html/ Баъди солҳо "танаффус" гази Узбекистон ба Суғд расид, аммо мардум дар навбати аввал нестанд]</ref> * [[19 декабр]]и [[соли 2020]] шумораи умумии сироятёфтагон аз [[Дунёгирии COVID-19|COVID-19]] дар Тоҷикистон '''12 923''' нафарро ташкил медиҳад. Теъдоди шифо ёфтагон ба '''12 374''' нафар ва теъдоди фавтидагон аз коронавирус дар ҷумҳурӣ ба '''89''' нафар расид<ref>[https://covid.tj/ covid.tj дар рӯзи 19.12.2020 ]</ref> * [[19 декабр]]и [[соли 2020]] Тибқи маълумоти Донишгоҳи Хопкинс, шумораи умумии сироятёфтагон аз [[Дунёгирии COVID-19|COVID-19]] дар саросари ҷаҳон зиёда аз '''76 271 605''' нафарро ташкил дода, аз ин беморӣ '''1 686 527''' нафар фавтиданд, ''53 523 094'' нафар шифо ёфтаанд, ва то ҳол дар ҷаҳон '''21 081 896''' ба ҳамин сироят гирифторанд.<ref>{{Cite web |url=https://koronovirus.site/ |title=Коронавирус COVID-19 Global Cases/Донишгоҳи Хопкинс, Омори COVID-19 дар рӯзи 19.12.2020 |accessdate=2021-07-21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210811195227/https://koronovirus.site/ |archivedate=2021-08-11 }}</ref> * [[15 декабр]]и [[соли 2020]] Дар даври дуюм ва ниҳоии интихоботи [[президенти Молдова|президентии Молдова]], [[Майя Санду]], иқтисоддони собиқи Бонки Ҷаҳонӣ, рӯзи [[15 декабр]] 57,7 дарсади раъйҳоро ба даст овард ва ғалаба кард.<ref>[https://www.centralasian.org/a/30954095.html/ Дар интихоботи президентии Молдова номзади аврупогаро пирӯз шуд]</ref> * [[15 декабр]]и [[соли 2020]] Коллеҷи интихоботии ИМА пирӯзии [[Ҷо Байден]]ро, рӯзи душанбеи [[14 декабр]], ҳамчун Президенти ИМА ба расмият шинохт.<ref>[https://www.centralasian.org/a/31001412.html/ Байден пас аз таъйиди расмии пирӯзӣ: "Демократия ғалаба кард"]</ref> * [[10 декабр]]и [[соли 2020]] Дар майдони Озодии шаҳри [[Боку]]и [[Озарбойҷон]] рӯзи [[10 декабр]]и [[соли 2020]] , ба ифтихори [[Созишномаи оташбас дар Қарабоғи Кӯҳӣ аз 10 ноябри соли 2020|хатми ҷанг]] дар [[Ҷумҳурии Қарабоғи Кӯҳӣ|Қарабоғи Куҳӣ]], гузашти низомӣ ташкил шуд.<ref>[https://www.centralasian.org/a/30995091.html/ Дар Боку ба ифтихори хатми ҷанги Қарабоғ гузашти низомӣ ташкил шуд]</ref> == [[ноябр]]и [[соли 2020]] == * [[24 ноябр]]и [[соли 2020]] Ба ҳолати 24 ноябр шумораи умумии сироятёфтагон аз [[Дунёгирии COVID-19|COVID-19]] дар Тоҷикистон '''11 971''' нафарро ташкил медиҳад. Теъдоди шифо ёфтагон ба '''11 355''' нафар ва теъдоди фавтидагон аз коронавирус дар ҷумҳурӣ ба '''86''' нафар расид<ref name="covid.tj">[https://covid.tj/ covid.tj]</ref> * [[24 ноябр]]и [[соли 2020]] соати 18:42. Тибқи маълумоти Донишгоҳи Хопкинс, шумораи умумии сироятёфтагон аз [[Дунёгирии COVID-19|COVID-19]] дар саросари ҷаҳон зиёда аз '''59 732 450''' нафарро ташкил дода, аз ин беморӣ '''1 405 789''' нафар фавтиданд, ''41 323 353'' нафар шифо ёфтаанд, ва то ҳол дар ҷаҳон '''17 003 308''' ба ҳамин сироят гирифторанд.<ref>{{Cite web |url=https://koronovirus.site/ |title=Коронавирус COVID-19 Global Cases/Донишгоҳи Хопкинс, Омори COVID-19 дар рӯзи 24.11.2020 |accessdate=2021-07-21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210811195227/https://koronovirus.site/ |archivedate=2021-08-11 }}</ref> * [[16 ноябр]]и [[соли 2020]] Бино ба хабари Комисиияи марказии интихобот ва раъйпурсӣ, собиқ [[Сарвазири Қирғизистон]] ва иҷрокунандаи вазифаи президенти Қирғизистон [[Содир Ҷабборов]] барои иштирок дар интихоботи президенти ин кишвар номзадияшро пешниҳод кард. Вай номзади мустақил аст. Ба Комиссияи марказии интихобот ва раъйпурсӣ 65 нафар ҷиҳатьи иштирок дар интихоботи президентӣ ҳуҷҷат супоридаанд, аз ин теъдод ду нафар – Б. Бакетаев ва Ҷ. Турғуналиев аризаҳояшонро пас гирифтаанд.<ref>[https://khovar.tj/2020/11/yake-az-shastu-se-nafar-sodir-abborov-nomzadiyashro-ba-mansabi-prezidenti-ir-iziston-peshni-od-kard/ ЯКЕ АЗ ШАСТУ СЕ НАФАР. Содир Ҷабборов номзадияшро ба мансаби президенти Қирғизистон пешниҳод кард]</ref> * [[11 ноябр]]и [[соли 2020]] соати 15:39:37. Тибқи маълумоти Донишгоҳи Хопкинс, шумораи умумии сироятёфтагон аз [[Дунёгирии COVID-19|COVID-19]] дар саросари ҷаҳон зиёда аз '''51 950 727''' нафарро ташкил дода, аз ин беморӣ '''1 282 118''' нафар фавтиданд, ''36 491 764'' нафар шифо ёфтаанд, ва то ҳол дар ҷаҳон '''14 176 845''' ба ҳамин сироят гирифторанд.<ref>{{Cite web |url=https://koronovirus.site/ |title=Коронавирус COVID-19 Global Cases/Донишгоҳи Хопкинс, Омори COVID-19 дар рӯзи 11.11.2020 |accessdate=2021-07-21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210811195227/https://koronovirus.site/ |archivedate=2021-08-11 }}</ref> * [[10 ноябр]]и [[соли 2020]] [[Арманистон]], [[Озарбойҷон]] ва [[Русия]] [[Созишномаи оташбас дар Қарабоғи Кӯҳӣ аз 10 ноябри соли 2020|Созишномаи оташбас дар Қарабоғи Кӯҳиро]] имзо карданд. Созишнома воридшавии нерӯҳои посдори сулҳи Русияро ба Қарабоғи Кӯҳӣ ва ба Озарбойҷон додани як қисми қаламрави Қарабоғи Кӯҳӣ, аз ҷумла шаҳри Шушаро пешбинӣ мекунад.<ref>[https://www.rbc.ru/politics/10/11/2020/5fa9b4249a794714efa5ea83?from=from_main_2 Армения заключила мир и пошла на уступки Азербайджану./ Арманистон сулҳ баст ва ба Озарбойҷон гузашт кард]</ref> Боз нигаред:<ref>[https://asiaplustj.info/ru/news/world/20201110/azerbaidzhan-armeniya-i-rossiya-obyavili-ob-okonchanii-voini-v-nagornom-karabahe Озарбойҷон, Арманистон ва Русия дар бораи хатми ҷанг дар Қарабоғи Кӯҳӣ хабар доданд]</ref> * Муфассал:[[Созишномаи оташбас дар Қарабоғи Кӯҳӣ аз 10 ноябри соли 2020 ]] * [[9 ноябр]]и [[соли 2020]] Тибқи иттилои ''Fox News'', [[Ҷо Байден]] 50,2 фоизи овозҳои интихобкунандагонро ба даст овард. 74,5 миллион нафар одам овози худро ба ӯ додааст. (Интихоботи Президенти [[ИМА]] [[3 ноябр]] баргузор гардидааст) Ин нишондод нисбат ба [[Доналд Трамп]] 4 миллион нафар зиёдтар мебошад. Ба ҳамин тартиб, демократ Байден рекорди соли 2008 гузоштаи [[Барак Обама]]ро шикаст. Вай амалан 69,5 миллион овоз (52,93 фоиз) гирифта буд.<ref>[https://khovar.tj/2020/11/ascao-bajden-az-i-ati-shumorai-ziyodtarini-ovoz-oi-ba-nomzad-ba-prezidenti-ima-dodashuda-rekordi-obamaro-shikast/ Ҷо Байден аз ҷиҳати шумораи зиёдтарини овозҳои ба номзад ба президенти ИМА додашуда рекорди Обамаро шикаст]</ref> * [[6 ноябр]]и [[соли 2020]] Тибқи маълумоти Донишгоҳи Хопкинс, то субҳи 6 ноябр шумораи умумии сироятёфтагон аз [[Дунёгирии COVID-19|COVID-19]] дар саросари ҷаҳон зиёда аз '''49 016 480''' нафарро ташкил дода, аз ин беморӣ '''1 239 375''' нафар фавтиданд, ''34 979 953'' нафар шифо ёфтаанд, ва то ҳол дар ҷаҳон '''12 797 152''' ба ҳамин сироят гирифторанд.<ref name="koronovirus.site">{{Cite web |url=https://koronovirus.site/ |title=Коронавирус COVID-19 Global Cases/Донишгоҳи Хопкинс, Омори COVID-19 дар рӯзи 6.11.2020 |accessdate=2021-07-21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210811195227/https://koronovirus.site/ |archivedate=2021-08-11 }}</ref> Вазъи сироятёфтагон аз рӯи кишварҳо (Омори COVID-19 дар рӯзи 6.11.2020): # [[ИМА]] — сироятёфтагон — '''9 919 522''' нафар; фавтиданд — '''240 953''' нафар # [[Ҳиндустон]] — сироятёфтагон — '''8 411 034''' нафар; фавтиданд — '''125 029''' нафар # [[Бразилия]] — сироятёфтагон — '''5 614 258''' нафар; фавтиданд — '''161 779''' нафар # [[Русия]] — сироятёфтагон — '''1 712 858''' нафар; фавтиданд — '''29 509''' нафар # [[Фаронса]] — сироятёфтагон — '''1 601 367''' нафар; фавтиданд — '''39 037''' нафар *'''Илова''' Инчунин ба шумораи умумии сироятёфтагоне, ки зиёда аз як миллион нафарро фаро гирифтаанд шаҳрвандони — [[Испания]], [[Аргентина]], [[Бритониёи Кабир]] ва [[Колумбия]] дохил шудаанд.<ref name="koronovirus.site"/> * [[5 ноябр]]и [[соли 2020]] Ба ҳолати то субҳи 5 ноябр шумораи умумии сироятёфтагон аз [[Дунёгирии COVID-19|COVID-19]] дар Тоҷикистон 11 ҳазору 219 нафарро ташкил медиҳад. Теъдоди шифо ёфтагон ба 10 494 нафар ва теъдоди фавтидагон аз коронавирус дар ҷумҳурӣ ба 83 нафар расид<ref name="covid.tj"/> == [[октябр]]и [[соли 2020]] == * [[26 октябр]]и [[соли 2020]] Вазирони корҳои хориҷии [[Арманистон]] ва [[Озарбойҷон]] бо муовини котиби давлатии [[ИМА]] Стивен Биган мулоқот карданд ва пас аз он сулҳи башардӯстонаро дар Қарабоғи Кӯҳӣ эълон карданд. Оташбас аз 26 октябр соати 08:00 эътибор пайдо мекунад.<ref>[https://khovar.tj/rus/2020/10/ssha-obyavili-o-peremirii-v-karabahe/ США объявили о перемирии в Карабахе]</ref> * '''Илова''' Низоъи Озарбойҷону Арманистон бар сари Қабароғи Куҳӣ аз охирин солҳои мавҷудияти Иттиҳоди Шӯравӣ идома дорад.<ref name="centralasian.org">[https://www.centralasian.org/a/30877995.html Арманистон аз "шаби нисбатан ором" дар Қарабоғи Куҳӣ хабар дод]</ref> Аз 27 сентябр дар минтақаи баҳсии вилояти [[Қарабоғи Кӯҳӣ]] миёни нерӯҳои [[Арманистон]] ва [[Озарбойҷон]] задухӯрди шадид давом дорад.<ref name="asiaplustj.info">[https://asiaplustj.info/tj/news/world/20200928/zaduhrdi-shadid-miyoni-neroi-armaniston-va-ozarboion-dar-araboi-k Задухӯрди шадид миёни нерӯҳои Арманистон ва Озарбойҷон дар Қарабоғи Кӯҳӣ]</ref> * [[25 октябр]]и [[соли 2020]] Варзишкори амрикоӣ Ҷон Ҷонс дар рейтинги беҳтарин размандагони UFC, новобаста аз вазн, аз ҷои аввал ба фоидаи Ҳабиб даст кашид.<ref>[https://sputnik-tj.com/sport/20201025/1032146907/Lazzat-bar-Jons-joi-avvalro-dar-reytingi-UFC-ba-Nurmuhammadov-dod.html Лаззат бар: Ҷонс ҷои аввалро дар рейтинги UFC ба Нурмуҳаммадов дод]</ref> Қаҳрамони UFC Ҳабиб Нурмуҳаммадов, пас аз ба итмом расонидани корномаи худ ҳамчун размикор, ният дорад мураббӣ шавад.<ref>[https://sputnik-tj.com/sport/20201025/1032146828/Malum-shud-ki-Habib-Nurmuammadov-pas-az-khatmi-karera-ash-chi-kor-khohad-kard-video.html Маълум шуд, ки Ҳабиб Нурмуҳаммадов пас аз хатми “карера”-аш чӣ кор хоҳад кард]</ref> * [[25 октябр]]и [[соли 2020]] Тибқи маълумоти Донишгоҳи Хопкинс, то субҳи 25 октябр шумораи умумии сироятёфтагон аз [[Дунёгирии COVID-19|COVID-19]] дар саросари ҷаҳон зиёда аз '''42 924 533''' нафарро ташкил дода, аз ин беморӣ '''1 154 761''' нафар фавтиданд, 31 666 683 нафар шифо ёфтаанд, ва то ҳол дар ҷаҳон '''''10 103 089''''' ба ҳамин сироят гирифторанд.<ref>{{Cite web |url=https://koronovirus.site/ |title=Коронавирус COVID-19 Global Cases/Донишгоҳи Хопкинс, Омори COVID-19 дар рӯзи 25.10.2020 |accessdate=2021-07-21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210811195227/https://koronovirus.site/ |archivedate=2021-08-11 }}</ref> Вазъи сироятёфтагон аз рӯи кишварҳо (Омори COVID-19 дар рӯзи 25.10.2020): # :ИМА - сироятёфтагон — '''8 827 932''' нафар; фавтиданд — '''230 068''' нафар # :Ҳиндустон - сироятёфтагон — '''7 863 892''' нафар; фавтиданд — '''118 567''' нафар # :Бразилия - сироятёфтагон — '''5 381 224''' нафар; фавтиданд — '''156 926''' нафар # :Русия - сироятёфтагон — '''1 497 167''' нафар; фавтиданд — '''25 821''' нафар # :Испания - сироятёфтагон — '''1 110 372''' нафар; фавтиданд — '''34 752''' нафар * [[24 октябр]]и [[соли 2020]] [[Ҳабиб Нурмуҳаммадов]]и русиягӣ дифои сеюми камарбанди қаҳрамони сабуки UFC-ро анҷом дода, рақиби амрикоии худ Ҷастин Гетҷиро мағлуб кард. Мубориза барои ҳарифон шиддатнок гузашт ва дар даври дуввум Ҳабиб бо усули буғӣ кардан ҳарифашро шикаст дод.<ref>[https://sputnik-tj.com/sport/20201025/1032146073/Uqob-boz-boloi-qulla-ast-Habib-Getjiro-maglub-kard.html. Уқоб боз болои қулла аст: Ҳабиб Гетҷиро бо усули "буғӣ" шикаст дод]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Пас аз набард Ҳабиб Нурмуҳаммадов гуфт, ки ин охирин набарди ӯ дар чемпионати UFC аст.<ref>[https://sportmail.ru/article/mma/43884805/?frommail=1 Хабиб Нурмагомедов победил Джастина Гэтжи и завершил карьеру]</ref> * [[20 октябр]]и [[соли 2020]] Никола Пашинян ва Илҳом Алиев дар бораи гуфтушуниди ҳалли осоиштаи муноқиша дар Қарабоғи Кӯҳӣ дар ш. Москва изҳори розигӣ намудаанд, аммо онҳо дар мавқеи худ истодаанд<ref>[https://asiaplustj.info/ru/news/world/20201020/pashinyan-i-aliev-gotovi-k-peregovoram-no-stoyat-na-svoyom Пашинян и Алиев "готовы к переговорам", но стоят на своём]</ref> * [[19 октябр]]и [[соли 2020]] Тибқи маълумоти Донишгоҳи Хопкинс, то субҳи 19 октябр шумораи умумии сироятёфтагон аз [[Дунёгирии COVID-19|COVID-19]] дар саросари ҷаҳон зиёда аз '''40 268 496''' нафарро ташкил дода, аз ин беморӣ '''1 118 294''' нафар фавтиданд, 30 111 748 нафар шифо ёфтаанд, ва то ҳол дар ҷаҳон '''''9 038 454''''' ба ҳамин сироят гирифторанд.<ref>{{Cite web |url=https://koronovirus.site/ |title=Коронавирус COVID-19 Global Cases/Донишгоҳи Хопкинс, Омори COVID-19 дар рӯзи 19.10.2020 |accessdate=2021-07-21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210811195227/https://koronovirus.site/ |archivedate=2021-08-11 }}</ref> Вазъи сироятёфтагон аз рӯи кишварҳо (Омори COVID-19 дар рӯзи 19.10.2020): # :ИМА - сироятёфтагон — '''8 387 799''' нафар; фавтиданд — '''224 730''' нафар # :Ҳиндустон - сироятёфтагон — '''7 548 238''' нафар; фавтиданд — '''114 642''' нафар # :Бразилия - сироятёфтагон — '''5 235 344''' нафар; фавтиданд — '''153 905''' нафар # :Русия - сироятёфтагон — '''1 399 334''' нафар; фавтиданд — '''24 187''' нафар # :Аргентина - сироятёфтагон — '''989 680''' нафар; фавтиданд — '''26 267''' нафар * [[20 октябр]]и [[соли 2020]] Натиҷаҳои пешакии маъракаи муҳими сиёсӣ - '''барӯйхатгирии аҳолӣ ва фонди манзили Ҷумҳурии Тоҷикистон''', аз 1 то 15 октябри соли 2020 гузаронида шуд. Натиҷаҳои пешакии барӯйхатгирии соли 2020 дар Тоҷикистон, аввали соли 2021 пешниҳод мешаванд<ref>[https://khovar.tj/2020/10/imr-z-r-zi-umumi-a-onii-omor-nati-a-oi-peshakii-bar-jhatgirii-a-ol-va-fondi-manzil-dar-to-ikiston-avvali-soli-2021-peshni-od-meshavand/ Натиҷаҳои пешакии барӯйхатгирии аҳолӣ ва фонди манзил дар Тоҷикистон аввали соли 2021 пешниҳод мешаванд]</ref> * [[19 октябр]]и [[соли 2020]] Ба ҳолати то субҳи 19 октябр шумори сироятёфтагон аз [[Дунёгирии COVID-19|COVID-19]] дар [[Тоҷикистон]] '''10 ҳазору 493''' нафарро ташкил медиҳад. Теъдоди шифо ёфтагон ба '''9 511''' нафар ва теъдоди фавтидагон аз коронавирус дар ҷумҳурӣ ба '''80''' нафар расид.<ref>{{Cite web |url=https://www.coronavirus-monitor.info/country/tajikistan/ |title=Статистика распространения коронавируса в Таджикистане на сегодня, 19 октября 2020 Омори Тоҷикистон дар рӯзи 19.10.2020 |accessdate=2021-07-21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210817184035/https://coronavirus-monitor.info/country/tajikistan/ |archivedate=2021-08-17 }}</ref> * [[15 октябр]]и [[соли 2020]] 30 октябри соли 2020 мувофиқи Конститутсия (Қонуни Асосӣ)-и Тоҷикистон Президенти Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон баъди интихоб шудан дар ҷаласаи муштараки Маҷлисҳои намояндагон ва миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон савганд ёд мекунад.<ref>[https://asiaplustj.info/tj/news/tajikistan/politics/20201015/emomal-ramon-30-oktyabr-savgand-yod-mekunad]</ref> * [[14 октябр]]и [[соли 2020]] И.в. Президенти Ҷумҳурии Қирғизистон [[Сооронбой Жээнбеков]] 14 октябр фармонро «Дар бораи таъйин кардани сарвазир ва аъзои ҳукумати Ҷумҳурии Қирғизистон» имзо кард. Роҳбари Анҷумани тоҷикони кишвар, профессор Равшанбек Собиров муовини сарвазири ҶҚ таъйин шуд.<ref>[https://khovar.tj/2020/10/prezidenti-ir-iziston-ajati-navi-ukumatro-tasdi-kard-ro-bari-an-umani-to-ikoni-kishvar-muovini-sarvazir-tajin-shud/ ПРЕЗИДЕНТИ ҚИРҒИЗИСТОН ҲАЙАТИ НАВИ ҲУКУМАТРО ТАСДИҚ КАРД. Роҳбари Анҷумани тоҷикони кишвар муовини сарвазир таъйин шуд]</ref> * [[12 октябр]]и [[соли 2020]] Тибқи маълумоти пешакии КМИР-и Тоҷикистон, сарвари давлати амалкунандаи ҷумҳурӣ [[Эмомалӣ Раҳмон]] дар маъракаи интихоботи президентӣ ғолиб омад. Ба ҷонибдории Эмомалӣ Раҳмон — '''90,92%''' ё худ — '''3 миллиону 837 ҳазору 927 нафар''' раъйдиҳандагон овоз доданд <ref>[https://asiaplustj.info/tj/news/tajikistan/power/20201012/emomal-ramon-bori-panum-dar-intihoboti-prezident-olib-omad Эмомалӣ Раҳмон бори панҷум дар интихоботи президентӣ ғолиб омад]</ref> * [[9 октябр]]и [[соли 2020]] Тибқи маълумоти Донишгоҳи Хопкинс, то субҳи 9 октябр шумори умумии сироятёфтагон аз [[Дунёгирии COVID-19|COVID-19]] дар саросари ҷаҳон зиёда аз '''36 753 904''' нафарро ташкил дода, аз ин беморӣ '''1 066 856''' кас фавтиданд, 27 667 552 нафар шифо ёфтаанд<ref>{{Cite web |url=https://koronovirus.site/ |title=Коронавирус COVID-19 Global Cases/Донишгоҳи Хопкинс, Омори COVID-19 дар рӯзи 9.10.2020 |accessdate=2021-07-21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210811195227/https://koronovirus.site/ |archivedate=2021-08-11 }}</ref> * [[9 октябр]]и [[соли 2020]] Ба ҳолати то субҳи 9 октябр шумори сироятёфтагон аз [[Дунёгирии COVID-19|COVID-19]] дар [[Тоҷикистон]] 10 ҳазору 097 нафарро ташкил медиҳад. Теъдоди шифо ёфтагон ба 8914 нафар ва теъдоди фавтидагон аз коронавирус дар ҷумҳурӣ ба 78 нафар расид.<ref>{{Cite web |url=https://www.coronavirus-monitor.info/ |title=Онлайн карта, Мировая статистика Сабти Coronavirus COVID-19 дар рӯзи 9.10.2020 |accessdate=2021-07-21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210703033519/https://coronavirus-monitor.info/ |archivedate=2021-07-03 }}</ref> * [[6 октябр]]и [[соли 2020]] Натиҷаҳои [[Интихоботи порлумонӣ дар Қирғизистон (2020)|интихоботи порлумонии рӯзи 4 октябри Қирғизистон]] беэътибор эълон шуданд.<ref>[https://asiaplustj.info/tj/news/centralasia/20201006/natiaoi-intihoboti-porlumonii-iriziston-beetibor-elon-shud Натиҷаҳои интихоботи порлумонии Қирғизистон беэътибор эълон шуд ]</ref> * [[5 октябр]]и [[соли 2020]] Тибқи маълумоти Донишгоҳи Хопкинс, шумори умумии сироятёфтагон аз COVID-19 дар саросари ҷаҳон зиёда аз 34,9 млн нафарро ташкил дода, аз ин беморӣ 1 025 647 кас фавтиданд.<ref name="ReferenceA">[https://asiaplustj.info/tj/news/tajikistan/society/20201005/sabti-boz-1-favt-az-covid-19-dar-rzoi-istiroat/ Сабти боз 1 фавт аз COVID-19 дар рӯзҳои истироҳат]</ref> * [[5 октябр]]и [[соли 2020]] Ба ҳолати то субҳи 5 октябр шумори сироятёфтагон аз [[Дунёгирии COVID-19|COVID-19]] дар [[Тоҷикистон]] 9 ҳазору 935 нафарро ташкил медиҳад. теъдоди фавтидагон аз коронавирус дар ҷумҳурӣ боз 1 нафар зиёд шуда, аз оғози пандемия ба 78 нафар расид.<ref name="ReferenceA"/> * [[27 сентябр]] - [[15 октябр]]и [[соли 2020]] Дар минтақаи баҳсии вилояти [[Қарабоғи Кӯҳӣ]] миёни нерӯҳои [[Арманистон]] ва [[Озарбойҷон]] задухӯрди шадид давом дорад.<ref name="asiaplustj.info"/> * '''Илова''' Низоъи Озарбойҷону Арманистон бар сари Қабароғи Куҳӣ аз охирин солҳои мавҷудияти Иттиҳоди Шӯравӣ идома дорад. Минтақаи мазкур, ки бештари бошандагонаш арманӣ ҳастанд, дар соли 1991 эълом кард, ки аз Озарбойҷон ҷудо ва мустақил мешавад.<ref name="centralasian.org"/> == [[сентябр]]и [[соли 2020]] == * [[16 сентябр]]и [[соли 2020]] Теъдоди афроди олуда ба вируси корона дар ҷаҳон ба беш аз 29 миллион нафар расидааст, ки аз ин теъдод дасти ‌кам 933 ҳазор нафар ҷони худро аз даст дода ва ҳудуди 21 миллион нафар ҳам беҳбуд ёфтаанд.<ref>[https://sputnik-tj.com/asia/20200916/1031908238/Shumori-jonbokhtagon-az-virusi-korona-dar-iran-ba-23-hazoru-453-nafar-rasid.html / Шумори ҷонбохтагон аз вируси корона дар Эрон ба 23 ҳазору 453 нафар расид]</ref> * [[15 сентябр]]и [[соли 2020]] Расман ба иттилои Вазорати тандурустии ҶТ, аз 30 апрел то 15 сентябри с. 2020 9 ҳазору 129 ҳолати гирифторшавӣ ба коронавирус ошкор шуда, аз ин 7 ҳазору 896 нафар ё 86,4%-и беморон шифо ёфтанд, теъдоди фавтидагон аз ин беморӣ ба 73 нафар расид.<ref>{{Cite web |url=https://sputnik-tj.com/incidents/20200915/1031905266/Afzoishi-favt-az-COVID-19-dar-Tojikiston-tasdiqi-Vazorat.html/ |title=Афзоиши фавт аз COVID-19 дар Тоҷикистон: тасдиқи Вазорат |accessdate=2021-07-21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200925010649/https://sputnik-tj.com/incidents/20200915/1031905266/Afzoishi-favt-az-COVID-19-dar-Tojikiston-tasdiqi-Vazorat.html |archivedate=2020-09-25 }}</ref> * [[14 сентябр]]и [[соли 2020]] /АМИТ «Ховар»/ Қарори Раиси Комиссияи марказии интихобот ва раъйпурсии Ҷумҳурии Тоҷикистон Бахтиёр Худоёрзода дар бораи бақайдгирии номзадҳо ба мансаби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул гардид.<ref>[https://khovar.tj/2020/09/arori-raisi-kmir-dar-borai-ba-ajdgirii-nomzad-o-ba-mansabi-prezidenti-um-urii-to-ikiston-ba-tasvib-rasid/ Қарори Раиси КМИР дар бораи бақайдгирии номзадҳо ба мансаби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба тасвиб расид ]</ref> * [[12 сентябр]]и [[соли 2020]] /АМИТ «Ховар»/ Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ҷиҳати иштирок дар тантанаҳои ҷашнӣ бахшида ба 5500-солагии Саразм, ба ин макони таърихӣ ташриф оварданд. Дар ин мавзеи бостонӣ муаррифии Рамзи Саразм, бо баландии 27 метр, Дарвозаи Саразм, Осорхонаи таърихӣ-бостоншиносии Саразм бо иштироки Пешвои миллат сурат гирифт.<ref>[https://khovar.tj/2020/09/ishtiroki-peshvoi-millat-emomal-ra-mon-dar-tantana-oi-ashni-5500-solagii-sarazm1/ Иштироки Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон дар тантанаҳои ҷашни 5500-солагии Саразм]</ref> * [[11 сентябр]]и [[соли 2020]] Рӯзномаи «Ҷавонони Тоҷикистон» ба муносибати ҷашни 90-солагии худ дар ҳаҷми 90 саҳифа ба нашр расид.<ref>[https://khovar.tj/2020/09/r-znomai-avononi-to-ikiston-dar-a-mi-90-sa-ifa-ba-nashr-rasid/ Рӯзномаи «Ҷавонони Тоҷикистон» дар ҳаҷми 90 саҳифа ба нашр расид]</ref> * [[8 сентябр]]и [[соли 2020]] Паёми Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон ба ифтихори 29-умин солгарди истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон <ref>[https://khovar.tj/2020/09/payomi-shodboshii-peshvoi-millat-emomal-ra-mon-ba-iftihori-29-umin-solgardi-isti-loli-davlatii-um-urii-to-ikiston/ Паёми Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон ба ифтихори 29-умин солгарди истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон]</ref> == [[август]]и [[соли 2020]] == * [[10 август]]и [[соли 2020]] /АМИТ «Ховар»/ Шурӯъ аз оғози пандемияи коронавирус то имрӯз шумораи гирифторони COVID-19 бо ошкор гардидани 219 598 ҳолати нав давоми шабонарӯзи охир дар ҷаҳон ба 20 026 161 нафар расид. Шумораи зиёди ҳолатҳои сироятёбӣ дар ИМА ба қайд гирифта шудааст — 5 199 444. Баъдан Бразилия (3 035 582), Ҳиндустон (2 215 074), Россия (887 536), Африқои Ҷанубӣ (559 859), Мексика (480 278), Перу (478 024), Колумбия (387 481) Чили (373 056) ва Испания (361 442) ҷойгиранд.<ref>[https://khovar.tj/2020/08/shumorai-giriftoroni-covid-19-dar-a-on-ba-besh-az-20-million-nafar-rasid/ Шумораи гирифторони COVID-19 дар ҷаҳон ба беш аз 20 миллион нафар расид бештар...]</ref> * [[10 август]]и [[соли 2020]] /АМИТ «Ховар»/ Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон тавсия додааст: [[17 август]]и соли равон дар ҳамаи муассисаҳои таълимӣ, новобаста аз шакли ташкилию ҳуқуқӣ соли таҳсили 2020-2021 оғоз меёбад. Барои тамоми муассисаҳои таҳсилоти олии касбии мамлакат, ки дар низоми таҳсилоти кредитӣ фаъолият менамоянд, тибқи Стандарту барномаҳои таълимӣ дар як ҳафта дар ҳаҷми 15 соат ва дар як рӯз дар ҳаҷми 3 соат дарсҳои фаъол ташкил ва ба роҳ монда мешаванд. Барои давомнокии дарсҳо дар муассисаҳои таълимӣ дар ин тартиб 3 тавсия мешниҳод карда шудааст.<ref>[https://khovar.tj/2020/08/maktab-o-dar-sharoiti-pandemiya-vazorati-maorif-va-ilm-tartibi-barguzorii-dars-o-dar-muassisa-oi-talimiro-ba-tasvib-rasond/ Вазорати маориф ва илм тартиби баргузории дарсҳо дар муассисаҳои таълимиро ба тасвиб расонд бештар...]</ref> * [[9 август]]и [[соли 2020]] Рӯзи 9 август дар Беларус интихоботи президентӣ баргузор шуд. Ба иттилои расмӣ, раиси ҷумҳури феълӣ [[Александр Лукашенко]] 80,08 дарсади ройи мардумро соҳиб шудааст. Мақомот мегӯянд, 10,09 дарсади мардум аз Светлана Тихановская, рақиби асосии Лукашенко, пуштибонӣ карданд.<ref>[https://www.ozodi.org/a/belarus-pas-az-intikhobot/30777452.html/ Беларус баъд аз интихобот: Чӣ мегузарад? бештар...]</ref> * [[6 август]]и [[соли 2020]] /АМИТ «Ховар»/. Дар ҷаласаи дуюми якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, даъвати шашум қарор қабул гардид, ки Интихоботи [[Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон]] рӯзи якшанбе, [[11 октябр]]и [[соли 2020]] таъйин карда шавад.<ref>[https://khovar.tj/2020/08/5555sfsyfr-zi-intihoboti-prezidenti-um-urii-to-ikiston-tain-karda-shud/ Рӯзи Интихоботи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон таъйин карда шуд бештар...]</ref> * [[5 август]]и [[соли 2020]] Рӯзи [[5 август]] дар бандари шаҳри [[Байрут]] миқдори зиёди селитраи аммиак таркид. Дар ин таркиш ҳудуди 6 ҳазор нафар захмӣ шуда, 300 ҳазор нафар бехонаву ҷо шуданд. Ҳасан Диёб, нахуствазири [[Лубнон]], дар пайи эътирозҳои густурдаи мардумӣ рӯзи [[10 август]] аз мақомаш истеъфо дод.<ref>[https://www.ozodi.org/a/30777286.html/ Таркиши Байрут. Ҳукумати Лубнон пас аз эътирозҳо истеъфо дод. бештар...]</ref> == [[июл]]и [[соли 2020]] == * [[6 июл]]и [[соли 2020]] /АМИТ «Ховар»/ дар [[ноҳияи Данғара]]и [[вилояти Хатлон]] бузургтарин фабрикаи парандапарварӣ ба истифода дода мешавад. Ин комплекси муҳташами парандапарварӣ дар деҳаи Хоҷа Шақиқи Балхии Ҷамоати деҳоти Себистони ноҳияи мазкур бунёд гардида, мувофиқи лоиҳа, дар ин ҷо 24 бинои мурғхона — ҳар кадом бо дарозии 96 метр бунёд мегардад.<ref>[https://khovar.tj/2020/07/ab-ai-buzurgi-sozandag-dar-sha-ru-de-oti-to-ikiston-dar-dan-ara-kompleksi-mu-tashami-parandaparvar-ba-istifoda-doda-meshavad/ Дар Данғара комплекси муҳташами парандапарварӣ ба истифода дода мешавад бештар...]</ref> * [[6 июл]]и [[соли 2020]] /АМИТ «Ховар»/ Шабонарӯзи гузашта (5 июл) дар [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] 49 ҳолати нави сироятёбӣ ба COVID-19 ошкор гардида, шумораи онҳо дар муддати аз 30 апрел то 6 июл ба 6262 нафар расид.Ба иттилои манбаъ, то имрӯз дар мамлакат 4914 нафар ё худ 78,4%-и гирифторони COVID-19 шифо ёфта, аз ин беморӣ 53 нафар фавтидаанд.<ref>[https://khovar.tj/2020/07/covid-19-dar-to-ikiston-shumorai-giriftoroni-koronavirusi-nav-ba-6262-nafar-rasid/ Дар Тоҷикистон шумораи гирифторони коронавируси нав ба 6262 нафар расид бештар...]</ref> (то 15 июн дар ҶТ 5097 нафар кас гирифтори COVID-19 буд) * Имрӯзҳо дар 85 беморхонаи ҷумҳурӣ зиёда аз 7 ҳазору 500 табиб ва 25 ҳазор корманди миёнаи тиб барои табобати сироятёфтагон сафарбар шудаанд.<ref>[https://khovar.tj/2020/07/covid-19-dar-to-ikiston-shumorai-giriftoroni-koronavirusi-nav-ba-6262-nafar-rasid/ Дар Тоҷикистон шумораи гирифторони коронавируси нав ба 6262 нафар расид бештар...]</ref> * [[6 июл]]и [[соли 2020]] /АМИТ «Ховар»/ дар муддати 4 ҳафтаи гузашта (аз 15 июн то 6 июл) дар ҷаҳон ба сирояти COVID-19 зиёда аз 3 500 000 кас гирифтор шудаанд. Тибқи маълумоти нави СУТ, давоми шабонарӯзи гузашта 175 499 ҳолати нави гирифторшавӣ ба COVID-19 ошкор шуда, 3 572 нафар сироятшудагон фавтидаанд. Шумораи умумии ҳолатҳои ошкоршудаи COVID-19 дар ҷаҳон 11 580 119 нафар ва теъдоди фавтидагон 537 179 кас мебошад. Ҳамзамон то имрӯз дар ҷаҳон 6 547 935 нафар гирифторони ин беморӣ шифо ёфтаанд.<ref name="ReferenceB">[https://khovar.tj/2020/07/covid-19-shumorai-giriftoroni-koronavirus-dar-a-on-besh-az-11-5-million-nafar-gardid/ Шумораи гирифторони коронавирус дар ҷаҳон беш аз 11,5 миллион нафар гардид бештар...]</ref> ::Ба даҳгонаи кишварҳое, ки дар онҳо теъдоди зиёди гирифторони коронавирус ба қайд гирифта шудааст (омори 6 июли с 2020): # ИМА (2 983 155 нафар), # Бразилия (1 604 585), # Ҳиндустон (699 402), # Россия (687 862), # Перу (302 718), # Испания (297 625), # Чили (295 532), # Британияи Кабир (285 416), # Мексика (256 848) # Италия (241 611) дохил мешаванд.<ref name="ReferenceB"/> * [[2 июл]]и [[соли 2020]] Дар шаҳри [[Хуҷанд]] дар кӯчаи Шарқ гузаргоҳи зеризаминии мавзеи бозори марказии «Панҷшанбе» мавриди баҳрабардорӣ қарор дода шуд....Иншооти мазкур ба маблағи 20 миллион сомонӣ сохта ба истифода дода шуд.... Масоҳати умумии қитъаи замини ҷудогардида 5054,4 м2, дарозии иншоот 260, бараш 18 метр буда, аз 10 даромад иборат аст. Ин дарозтарин гузаргоҳи зеризаминӣ дар Тоҷикистон ва дар минтақаи Осиёи Марказӣ мебошад.<ref>[https://khovar.tj/2020/07/daroztarin-guzargo-i-zerizamin-dar-to-ikiston-va-osiyoi-markaz-on-imr-z-dar-sha-ri-hu-and-dar-mavzei-bozori-markazii-pan-shanbe-mavridi-istifoda-aror-doda-shud/ ДАРОЗТАРИН ГУЗАРГОҲИ ЗЕРИЗАМИНӢ ДАР ТОҶИКИСТОН ВА ОСИЁИ МАРКАЗӢ. бештар...]</ref> * [[2 июл]]и [[соли 2020]] Шӯрои Амнияти [[Созмони Милали Муттаҳид]] қатънома '''дар бораи оташбаси "пурра ва фаврӣ"''' дар саросари ҷаҳон барои мубориза бо пандемияи коронавирус, ки беш аз ним миллион нафар ҷони худро аз даст додааст, қабул кард, хабар медиҳад вебсайти UN News. Ин даъват ба амалиёти низомӣ алайҳи "Давлати Исломӣ"(ДАИШ), "Алқоида", "Ҷабҳаи ал-Нусра" ва дигар ташкилотҳои террористӣ дахл надорад.<ref>[https://fergana.site/news/119718/|title=Совбез ООН принял резолюцию о прекращении войн для борьбы с коронавирусом/ бештар...]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == [[июн]]и [[соли 2020]] == * [[15 июн]]и [[соли 2020]] Мақомоти Тоҷикистон бахше аз маҳдудиятҳои вобаста ба коронавируси навро дар шаҳри [[Душанбе]] бекор карданд ва ба фаъолияти дубораи даҳҳо кошонаи ҳусну сартарошхона, нуқтаҳои фурӯши телефон ва бозорҳои либос иҷозаи фаъолият доданд. Кори ин бозору марказҳои хидматрасонӣ ​аз охири моҳи апрел ба далели паҳншавии бемории COVID-19 мутаваққиф шуда буд. Ба иттилои шаҳрдории Душанбе рӯзи [[15 июн]] ҳудуди 10 200 тоҷир дубора ба кори худ шурӯъ карданд.<ref>{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/30671579.html|title=Бахше аз маҳдудиятҳои вобаста ба коронавирус дар Тоҷикистон бекор шуд.|author=|website=www.khovar.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-06-16}}</ref> * [[15 июн]]и [[соли 2020]] /АМИТ «Ховар»/. Тибқи охирин маълумоти СУТ, дар ҷаҳон давоми шабонарӯзи гузашта 123 783 ҳолати нави гирифторшавӣ ба COVID-19 ошкор шуда, 3 258 бемор фавтидаанд. Ҳамин тариқ, шумораи умумии ҳолатҳои ошкоршудаи COVID-19 дар ҷаҳон 7 989 586 буда, теъдоди фавтидагон 435 491 мебошад.<ref>{{Cite web|url=https://khovar.tj/2020/06/covid-19-shumorai-giriftoroni-koronavirus-dar-a-on-ba-8-million-nafar-nazdik-meshavad/|title=COVID-19. Шумораи гирифторони коронавирус дар ҷаҳон ба 8 миллион нафар наздик мешавад|author=|website=www.khovar.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-06-16}}</ref> * [[15 июн]]и [[соли 2020]] /АМИТ «Ховар»/. Дар муддати аз 30 апрел то соати 18:00 дақиқаи 15 июн дар Ҷумҳурии Тоҷикистон 5097 нафар бо ташхиси сирояти коронавируси нави CОVID-19 ошкор гардида, аз ин беморӣ то кунун дар мамлакат 3503 (68,7%) нафар шифо ёфтаанд. Ҳамзамон, то таърихи зикргардида дар мамлакат аз ин беморӣ 50 нафар фавтидаанд.<ref>{{Cite web|url=https://khovar.tj/2020/06/habari-favr-dar-to-ikiston-62-olati-navi-siroyatyob-ba-covid-19-ba-ajd-girifta-shud/|title=Дар Тоҷикистон 62 ҳолати нави сироятёбӣ ба COVID-19 ба қайд гирифта шуд|author=|website=www.ozodi.org|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-06-16}}</ref> * [[15 июн]]и [[соли 2020]] Бисёр кишварҳои аврупоӣ шурӯъ аз 15-16-уми июн марзҳои худро ба рӯи кишварҳои ҳамсоя боз мекунанд ва ин як қадами бузург дар паи се моҳи маҳдудиятҳо мебошад. Олмон, Белгия, Фаронса, Юнон ва Ҷумҳурии Чех дар миёни кишварҳое мебошанд, ки аз имрӯз ва Австрия аз 16 июн марзҳоро боз мекунанд. Бозкушоии ҳамоҳангшудаи марзҳо дар ҳоле ҷараён дорад, ки ҳафтаи гузашта Комиссиюни Аврупо машварат дод, ки кишварҳои узв марзҳояшонро боз кунанд. Бозкушоии марзҳо бештар марбут ба шаҳрвандони [[Иттиҳоди Аврупо]], [[Бритониё]] (Пас аз [[31 январ]]и [[соли 2020]], [[Бритониё]] аз иттиҳод хориҷ шуд) ва аксар [[Кишварҳои узви Иттиҳоди Аврупо|кишварҳои ҳавзаи Шенген]] мебошад.<ref>{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/30671232.html|title= Аврупо марзҳоро боз мекунад, Амрикову Осиё ҳамоно бо хуруҷи вирус дастбагиребонанд|author=|website=www.ozodi.org|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-06-16}}</ref> * [[14 июн]]и [[соли 2020]] Чин даҳлези нави нақлиётии худро ба Узбекистон боз мекунад. Дар мавриди роҳандозии нахустин блок-поезд дар даҳлези чандҳолата (мультимодальный)-и Чин-Қирғизистон-Узбекистон аввали июн дафтари матбуоти Вазорати сармоягузорӣ ва тиҷорати берунии Узбекистон хабар дод. Гуфта мешавад, ки блок-поезд бо 25 контейнер ба Тошканд тавассути истгоҳи роҳи оҳани “Лонжу”-и музофоти Гонсу (Чин) тариқи Қошғар ба Шинҷон ва порти Иркештами Қирғизистон, аз он ҷо ба шаҳри Ӯш ва минбаъд ба самти Узбекистон меравад.<ref>{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/сарнавишти-роҳи-оҳани-чин-то-тоҷикистон/30669994.html|title= Даҳлези нав ва сарнавишти роҳи оҳан аз Чин то Тоҷикистон|author=|website=www.khovar.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-06-16}}</ref> == [[май]]и [[соли 2020]] == * [[30 май]]и [[соли 2020]] /АМИТ «Ховар»/. 30 май дар Тоҷикистон 3807 нафар бо ташхиси сирояти коронавируси нави COVID-19 ошкор гардида, аз ин беморӣ то кунун дар мамлакат 1865 нафар шифо ёфтаанд. Ҳамзамон, то таърихи зикргардида дар мамлакат аз ин беморӣ 47 нафар фавтидаанд.<ref>{{Cite web|url=http://khovar.tj/2020/05/covid-19-dar-to-ikiston-3807-nafar-bo-tashhisi-siroyati-koronavirusi-navi-covid-19-oshkor-gardidaast/|title=COVID-19. Дар Тоҷикистон 3807 нафар бо ташхиси сирояти коронавируси нави COVID-19 ошкор гардидааст|author=|website=www.khovar.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-05-30}}</ref> * [[28 май]]и [[соли 2020]] /АМИТ «Ховар»/. Дар ҷаҳон шумораи гирифторони навъи нави коронавируси COVID-19 давоми шабонарӯзи гузашта 106 ҳазору 475 нафар зиёд шуда, ба '''5 миллиону 814 ҳазору 593''' нафар расид. Ҳамзамон аз ин теъдод то имрӯз 2 миллиону 515 ҳазору 490 кас шифо ёфтаанд ва 357 ҳазору 977 тан вафот кардаанд, хабар медиҳад АМИТ «Ховар» бо истинод ба маълумоти Созмони умумиҷаҳонии тандурустӣ (СУТ).<ref name="ReferenceC">{{Cite web|url=http://khovar.tj/2020/05/covid-19-shumorai-giriftoroni-koronavirus-dar-a-on-besh-az-5-8-million-nafar-gardid/|title=COVID-19. Шумораи гирифторони коронавирус дар ҷаҳон беш аз 5,8 миллион нафар гардид|author=|website=www.khovar.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-05-30}}</ref> * [[28 май]]и [[соли 2020]] /АМИТ «Ховар»/. Ба даҳгонаи кишварҳое, ки дар онҳо теъдоди зиёди гирифторони коронавирус ба қайд гирифта шудааст, ИМА (1 746 217 нафар), Бразилия (414 661), Россия (379 051), Испания (283 849), Британияи Кабир (231 139), Италия (231 139), Франсия (182 913), Германия (181 895), Туркия (159 797) ва Ҳиндустон (159 054) дохил мешаванд. Аз ҳама бештар беморон дар ИМА (490 151), Испания (196 958), Бразилия (166 647), Германия (163 200), Россия (150 993), Италия (147 101), Туркия (122 793), Эрон (112 988), Чин (78 288) ва Ҳиндустон (67 929) шифо ёфтаанд. Ба қатори давлатҳое, ки дар онҳо т'''еъдоди зиёди ҳолатҳои фавт''' ба қайд гирифта шудааст, '''ИМА (102 114 нафар), Британияи Кабир (37 460), Италия (33 072), Франсия (28 596), Испания (27 118), Бразилия (25 697), Белгия (9 388), Мексика (8 597), Германия (8 533) ва Эрон (7627)''' шомил мебошанд.<ref name="ReferenceC"/> * [[26 май]]и [[соли 2020]] Кумитаи дин ва танзими расму маросими миллӣ дар Тоҷикистон ба мақомоти маҳаллии кишвар дастур додааст, ки то беҳбуди вазъият барои баргузории маросимҳои арӯсӣ ба сокинон иҷозат надиҳад.<ref>{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/30635131.html|title=Дар Тоҷикистон гузарондани тӯю маъракаҳоро манъ карданд. Сабаб бемории COVID-19|author=|website=www.ozodi.org|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-05-30}}</ref> * [[24 май]]и [[соли 2020]] Ҷӯрабек Назрӣ (Назриев), донишманд ва овозхони маъруфи тоҷик, рӯзи 24-уми май дар 74-солагӣ даргузашт.<ref>{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/%D2%B7%D3%AF%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B5%D0%BA-%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%80%D3%A3-%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%B3%D1%83%D0%B7%D0%B0%D1%88%D1%82/30631152.html|title=Ҷӯрабек Назрӣ, донишманд ва овозхони маъруфи тоҷик даргузашт.|author=|website=www.ozodi.org|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-05-30}}</ref> * [[24 май]]и [[соли 2020]] Шӯрои уламои Тоҷикистон қарор кард, ки Иди [[Рамазон]] ё Фитр дар Тоҷикистон 24 май фаро мерасад, аммо ба фарқ аз солҳои гузашта намози ид ва идгардак баргузор намегардад. Мақомот аз сокинон хостаанд, идро дар хона бо аъзои оила ҷашн гиранд. Ин тасмим ба густариши коронавируси нав дар Тоҷикистон рабт дорад, ки дар бист рӯзи ахир ба тақрибан ду ҳазор нафар сироят карда, боис ба марги 41 нафар шудааст.<ref>{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/30623662.html|title=Иди Фитр дар Тоҷикистон 24 май аст, вале бе намози дастҷамъӣ|author=|website=www.ozodi.org|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-05-30}}</ref> * [[17 май]]и [[соли 2020]] /АМИТ «Ховар»/. 17 май дар Ҷумҳурии Тоҷикистон 1524 ҳолати сирояти коронавируси нави КОВИД-19 ошкор гардида, аз ин беморӣ 39 нафар фавтидаанд.<ref>{{Cite web|url=http://khovar.tj/2020/05/habari-favr-shumorai-giriftoroni-koronavirus-dar-to-ikiston-ba-1524-nafar-rasid/|title=ХАБАРИ ФАВРӢ! Шумораи гирифторони коронавирус дар Тоҷикистон ба 1524 нафар расид|author=|website=www.khovar.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-05-30}}</ref> * [[12 май]]и [[соли 2020]] Комиссияи олии «Бародарии инсонӣ», ки қароргоҳаш дар Амороти Муттаҳидаи Араб воқеъ аст, аз тамоми мардуми ҷаҳон даъват ба амал овард, ки рӯзи панҷшанбе, 14 май тибқи оини дин, мазҳаб ва таълимоти худ даст ба дуо бардоранд, аз Худованд илтиҷо намоянд, ки COVID-19-ро бартараф созад, инсониятро аз ранҷу азобҳои имрӯза наҷот диҳад ва ба олимон кумак кунад, то табобати онро пайдо намоянд ва дунёро аз оқибатҳои тиббӣ, иқтисодӣ ва гуманитарии пандемияи коронавирус наҷот диҳанд.<ref>{{Cite web|url=http://khovar.tj/2020/05/bad-az-pandemiya-zamin-be-tarin-makon-baroi-zindagii-insoniyat-ho-ad-shud-a-on-baroi-hotima-yoftani-pandemiyai-covid-19-dast-ba-duo-mebardorad/|title=Ҷаҳон барои хотима ёфтани пандемияи COVID-19 даст ба дуо мебардорад|author=|website=www.khovar.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-05-30}}</ref> * [[12 май]]и [[соли 2020]] Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳри Душанбе бо мақсади ҳифзи тандурустии сокинони пойтахт аз пешгирии бемории сироятии коронавирус (COVID-19) қатъ намудани фаъолияти ҳамаи бозорҳои фурӯши либосаи шаҳрро, новобаста аз шакли моликият ва тобеияти идоравӣ то 31 майи соли 2020 тамдид намуд <ref>{{Cite web|url=http://khovar.tj/2020/05/habari-favr-shumorai-giriftoroni-koronavirus-dar-to-ikiston-ba-461-nafar-rasid/|title=Қатъи фаъолияти бозорҳои фурӯши либос дар шаҳри Душанбе то 31 май тамдид карда шуд|author=|website=www.khovar.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-05-30}}</ref> * [[7 май]]и [[соли 2020]] 7 май дар Тоҷикистон 82 ҳолати нави сироятёбӣ аз COVID-19 ба қайд гирифта шуда, шумораи беморон ба 461 нафар расид. Ҳамзамон, давоми шабонарӯзи гузашта 4 ҳолати фавт сабт гардида, дар умум 12 нафар беморони гирифтори ин навъи нави коронавирус фавтидаанд.<ref>{{Cite web|url=http://khovar.tj/2020/05/yvmyvcovid-19-ati-faoliyati-bozor-oi-fur-shi-libos-dar-sha-ri-dushanbe-to-31-maj-tamdid-karda-shud/|title=ХАБАРИ ФАВРӢ! Шумораи гирифторони коронавирус дар Тоҷикистон ба 461 нафар расид|author=|website=www.khovar.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-05-30}}</ref> == [[апрел]]и [[соли 2020]] == * [[30 апрел]]и [[соли 2020]] [[30 апрел]]и [[соли 2020]] дар ҷаҳон шумораи гирифторон ба намуди нави коронавируси [[Дунёгирии COVID-19‎‎|COVID-19]] '''''3 миллиону 220 ҳазору 969 нафар буда, аз онҳо 1 миллиону 1 ҳазору 72 кас шифо ёфтаанд ва 228 ҳазору 251 тан вафот кардаанд.'''''<ref>{{Cite web|url=http://khovar.tj/2020/04/covid-19-shumorai-giriftoroni-koronavirus-dar-a-on-besh-az-3-2-million-nafar-gardid/|title=COVID-19. Шумораи гирифторони коронавирус дар ҷаҳон беш аз 3,2 миллион нафар гардид|author=|website=www.khovar.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-04-30}}</ref> * [[30 апрел]]и [[соли 2020]] тибқи маълумоти Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон [[29 апрел]]и [[соли 2020]] — 15 ҳодисаи тасдиқшудаи бемории сироятии коронавирусии [[Дунёгирии COVID-19‎‎|COVID-19]], аз ҷумла дар [[вилояти Суғд]] — 10 (даҳ) ҳодиса ва дар шаҳри [[Душанбе]] — 5 (панҷ) ҳодиса аз намунаҳои биологии ҳодисаҳои гумонбар ба қайд гирифта шудааст.<ref>{{Cite web|url=http://khovar.tj/2020/04/vmyhabari-favr-dar-to-ikiston-odisai-tasdi-shudai-bemorii-siroyatii-covid-19-az-namuna-oi-biologii-odisa-oi-gumonbar-ba-ajd-girifta-shud/|title=ХАБАРИ ФАВРӢ: Дар Тоҷикистон ҳодисаҳои тасдиқшудаи бемории сироятии CОVID-19 аз намунаҳои биологии ҳодисаҳои гумонбар ба қайд гирифта шуд|author=|website=www.khovar.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-04-30}}</ref> * [[29 апрел]]и [[соли 2020]] Бобоҷон Назаров - донишманди тоҷики муқими Лондон шеваи нав барои муолиҷаи COVID-19-ро ошкор кардааст, ки дар сурати озмоишҳои муваффақиятомез метавонад, барои дармони миллионҳо мардум дар сайёра кумак кунад.<ref>{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/донишманди-тоҷик-шеваи-муолиҷаи-ковид-19-ро-ошкор-кардааст/30582969.html|title=Донишманди тоҷики муқими Бритониё шеваи муолиҷаи КОВИД-19-ро ошкор кардааст|author=|website=www.ozodi.org|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-04-30}}</ref> * [[17 апрел]]и [[соли 2020]] Иҷлосияи якуми Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, даъвати шашум баргузор гардид. Аъзои Маҷлиси миллӣ тариқи овоздиҳии пинҳонӣ, [[Рустами Эмомалӣ|Рустами Эмомали]]ро ба вазифаи Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷонибдорӣ намуданд. == [[март]]и [[соли 2020]] == * [[17 март]]и [[соли 2020]] [[Маҳмадтоир Зокирзода]] дар ҷаласаи якуми иҷлосияи якуми [[Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон]] даъвати шашум Раиси Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб гардид.<ref>{{Cite web|url=http://president.tj/node/22639|title=Иштирок дар ҷаласаи якуми иҷлосияи якуми Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон даъвати шашум|author=|website=www.parlament.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-03-18}}</ref> * [[1 март]]и [[соли 2020]] интихоботи Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон баргузор гардид. Тибқи рӯйхати ҳизбӣ дар парлумони нав: ҲХДТ-ро 12 нафар, ҲАТ-ро - 4 нафар, ҲИИТ-ро 4 нафар, ҲДТ-ро 1 нафар ва ҲСТ-ро 1 нафар вакил намояндагӣ мекунанд.<ref name="ReferenceD">[http://khovar.tj/2020/03/intihobot-2020-komissiyai-markazii-intihobot-va-rajpurs-nati-a-oi-peshakii-intihoboti-vakiloni-ma-lisi-namoyandagoni-ma-lisi-olii-um-urii-to-ikistonro-elon-namud/ ИНТИХОБОТ-2020. Комиссияи марказии интихобот ва раъйпурсӣ натиҷаҳои пешакии интихоботи вакилони Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистонро эълон намуд]</ref> * [[1 март]]и [[соли 2020]] дар интихоботи Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон — 4 миллиону 245 ҳазору 951 нафар интихобкунандагон иштирок намуданд, ки ин 86,4%-и шумораи умумии интихобкунандагонро ташкил медиҳад, шумораи овозҳои интихобкунандагоне, ки ба муқобили рӯйхати ҳамаи ҳизбҳои сиёсӣ дода шудаанд, 52 ҳазору 30 нафар ё 1,39%-ро ташкил медиҳад. * Тибқи натиҷаҳои ниҳоии интихобот дар 41 ҳавзаи якмандатии интихоботӣ: ҲХДТ - 35 нафар, ҲАТ - 3 нафар, ҲКТ - 2 нафар ва ҲИИТ - 1 нафар пирӯзӣ ба даст оварда, ба парлумон роҳ ёфтанд.<ref name="ReferenceD"/> == [[Соли 2019]] == == [[декабр]]и [[соли 2019]] == * [[20 декабр]]и [[соли 2019]] Дар байни Донишномаҳои забонӣ (299 забонҳо) [[Википедияи Тоҷикӣ]] марраи 100 000 вироишоти мақолаҳоро азбар намудааст. Он замон Донишномаи озоди тоҷикзабон дар ҷойи 63-ум қарор дошт. [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_News#Wikipedias Wikimedia_News Нигаред ба Инҷо]. == [[ноябр]]и [[соли 2019]] == * [[ноябр]]и [[соли 2019]] Бино ба фарзияи расмӣ, ҳамла ба дидбонгоҳи "Ишқобод" дар марзи Тоҷикистону Узбекистон дар соати 03:23-и субҳи 6-уми ноябр ба амал омада, дар он як марзбон ва як афсари пулис ва 15 ҳамлавар кушта шудаанд. КДАМ эълон дошт, ҳамлаварон 20 нафар ва марбути гуруҳи ваҳшатафкани "Давлати исломӣ" ё ДОИШ будаанд <ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/11/markazi-matbuoti-shun-oi-sar-adii-kdam-t-habar-medi-ad/|title=Маркази матбуоти Қӯшунҳои сарҳадии КДАМ ҶТ хабар медиҳад|author= |date=6 ноябри 2019|publisher=www.ozodi.org|accessdate=2019-11-15}}</ref>.<ref>{{cite web|url=https://www.ozodi.org/a/more-details-about-attack-in-ishqobod/30268967.html|title=Ба ҳар сурат, дар дидбонгоҳи "Ишқобод" чӣ шуду чӣ гузашт?|author= |date=9 сентябри 2019|publisher=www.ozodi.org|accessdate=2019-11-15}}</ref>. == [[октябр]]и [[соли 2019]] == * [[28 октябр]]и [[соли 2019]] Дар ҳисоботи «Пешбурди соҳибкорӣ-и Бонки ҷаҳонӣ, ки танзими давлатии фаъолияти соҳибкориро дар кишварҳои ҷаҳон арзёбӣ менамояд, соли 2020 мавқеи Ҷумҳурии Тоҷикистон 20 зина баланд рафта, дар байни 190 давлати ҷаҳон ҷои 106-ум–ро ишғол намуда, бори дигар ба даҳгонаи кишварҳои пешқадами ислоҳотгари ҷаҳон шомил шуд.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/10/to-ikiston-ba-da-gonai-davlat-oi-pesh-adami-islo-otgari-a-on-shomil-shud/|title=Тоҷикистон ба даҳгонаи давлатҳои пешқадами ислоҳотгари ҷаҳон шомил шуд|author= |date=28 октябри 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-11-15}}</ref>. == [[сентябр]]и [[соли 2019]] == * Пешвои миллат, Президенти мамлакат Эмомалӣ Раҳмон ба ифтихори ба фаъолият оғоз кардани агрегати дуюми Неругоҳи барқи обии “Роғун” ба 42 нафар мутахассисони касбу кори гуногуни иншооти муҳим ҷоизаҳои давлатӣ супориданд.<ref name="khovar.tj">{{cite web|url=http://khovar.tj/2019/09/marosimi-ba-kor-darovardani-agregati-duyumi-nerugo-i-bar-i-obii-ro-un/|title=Маросими ба кор даровардани агрегати дуюми Неругоҳи барқи обии «Роғун»|author= |date=9 сентябри 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-09-09}}</ref>. * [[9 сентябр]]и [[соли 2019]] Маросими ба кор даровардани агрегати дуюми Неругоҳи барқи обии «Роғун» баргузор гардид. Президенти мамлакат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар толори агрегатҳо дар вазъияти тантанавӣ агрегати дуюми нерӯгоҳи барқи обии “Роғун”-ро ба кор дароварданд.<ref name="khovar.tj"/>. == [[август]]и [[соли 2019]] == * [[31 август]]и [[соли 2019]] Ансамбли фолклории Муассисаи давлатии сафарию ҳунарии «Базморо»-и Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Фестивали XII байналмилалии мусиқии «Таронаҳои Шарқ», ки дар майдони Регистони шаҳри Самарқанди Ҷумҳурии Ӯзбекистон баргузор гардид, байни 28 ансамбл ва гурӯҳҳои эҷодӣ аз кишварҳои гуногун сазовори ҷои сеюм дониста шуд <ref>{{cite web|url=http://khovar.tj/2019/08/ansambli-badahshon-dar-festivali-tarona-oi-shar-sazovori-oji-seyum-gardid/|title=Ансамбли «Бадахшон» дар Фестивали «Таронаҳои Шарқ» сазовори ҷойи сеюм гардид|author= |date=31 августи 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-08-31}}</ref>. * [[30 август]]и [[соли 2019]] Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва Раиси шаҳри Душанбе муҳтарам Рустами Эмомалӣ дар ноҳияи Исмоили Сомонӣ Маркази истироҳативу фароғатӣ ва сайёҳии кӯли “Душанбе”-ро пас аз навсозӣ мавриди баҳрабардорӣ қарор доданд.<ref>{{cite web|url=http://khovar.tj/2019/08/peshvoi-millat-emomal-ra-mon-markazi-istiro-ativu-faro-at-va-sajyo-ii-k-li-dushanbe-ro-dar-no-iyai-ismoili-somonii-sha-ri-dushanbe-iftito-namudand/|title=Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон Маркази истироҳативу фароғатӣ ва сайёҳии кӯли «Душанбе»-ро дар ноҳияи Исмоили Сомонии шаҳри Душанбе ифтитоҳ намуданд|author= |date=30 августи 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-08-30}}</ref>. * [[27 август]]и [[соли 2019]] Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо Раиси шаҳри Душанбе муҳтарам Рустами Эмомалӣ дар ноҳияи Исмоили Сомонии пойтахт Корхонаи истеҳсоли обҳои ташнагишикан ва маҳсулоти машруботии «Сиёма»-ро мавриди баҳрабардорӣ қарор дода, бо хати истеҳсолӣ ва имкониятҳои он аз наздик шинос шуданд.<ref>{{cite web|url=http://khovar.tj/2019/08/peshvoi-millat-emomal-ra-mon-korhonai-iste-soli-ob-oi-tashnagishikan-va-ma-suloti-mashrubotii-siyoma-ro-dar-sha-ri-dushanbe-iftito-namudand/|title=Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон Корхонаи истеҳсоли обҳои ташнагишикан ва маҳсулоти машруботии «Сиёма»-ро дар шаҳри Душанбе ифтитоҳ намуданд|author= |date=27 августи 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-08-27}}</ref>. * [[6 август]]и [[соли 2019]] Эмомалӣ Раҳмон раисҷумҳури Тоҷикистон зимни сафари кориаш ба ноҳияи Балҷувон вилояти Хатлон роҳи мошингарди Кангурт-Балҷувон-Ховалингро мавриди истифода қарор дод.<ref>{{cite web|url=https://sputnik-tj.com/Tajikistan/20190806/1029584175/Rohi-moshingard-Kangurt-Baljuvon-Khovaling-kushoda-shud.html|title=Роҳи мошингарди Кангурт - Балҷувон - Ховалинг кушода шуд|author= |date=6 августи 2019|publisher=sputnik-tj.com|accessdate=2019-08-06}}</ref>. == [[июл]]и [[соли 2019]] == * [[31 июл]]и [[соли 2019]] Дастури Раҳмон барои истеҳсоли мошинҳои олмониву ҷопонӣ дар Тоҷикистон<ref>{{cite web|url=https://sputnik-tj.com/industry/20190731/1029536181/Dastur-Rahmon-baro-istehsoli-moshinhoi-olmonivu-joponi-dar-Tojikiston.html|title=Дастури Раҳмон барои истеҳсоли мошинҳои олмониву ҷопонӣ дар Тоҷикистон|author= |date=31 июли 2019|publisher=sputnik-tj.com|accessdate=2019-07-31}}</ref>. == [[май]]и [[соли 2019]] == * [[6 май]]и [[соли 2019]] Сарвари давлат дар Паёми навбатӣ ба Маҷлиси Олӣ зикр намуданд, ки имрӯз шумораи занон дар сафи хидматчиёни давлатӣ афзоиш ёфта, соли 2018 дар мансабҳои роҳбарикунанда 19 фоиз ва дар ҳайати хидматчиёни давлатии мақомоти марказӣ ва сохторҳои тобеи онҳо 25 фоизро занону духтарон ташкил додаанд. Гуфта шуд, ки имрӯзҳо 6 нафар зан дар Маҷлиси миллӣ ва 13 нафари дигар дар Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олӣ фаъолият доранд.<ref>{{cite web|url=http://khovar.tj/2019/05/shumorai-zanon-dar-mansab-oi-ro-barikunanda-19-foiz-afzoish-yoftaast/|title=Шумораи занон дар мансабҳои роҳбарикунанда 19 фоиз афзоиш ёфтааст|author= |date=6 майи 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-04-12}}</ref>. == [[апрел]]и [[соли 2019]] == * [[12 апрел]]и [[соли 2019]] Бино бар иттилои дафтари матбуоти ҳукумати вилояти [[Суғд]], 12 ва 13-уми апрели соли равон дар шаҳри [[Тошканд]]и [[Ӯзбекистон]] Рӯзҳои кинои тоҷик баргузор мешавад.<ref>{{cite web|url=https://m.sputnik-tj.com/Tajikistan/20190411/1028647744/Toshkand-ruzhoi-kino-tojik-barguzor-meshavad.html|title=Дар Тошканд рӯзҳои кинои тоҷик баргузор мегардад|author=|date=12 апрели 2019|publisher=sputnik-tj.com|accessdate=2019-04-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190411200023/https://m.sputnik-tj.com/Tajikistan/20190411/1028647744/Toshkand-ruzhoi-kino-tojik-barguzor-meshavad.html|archivedate=2019-04-11}}</ref>. * [[11 апрел]]и [[соли 2019]] Тибқи қарори имзонамудаи [[Эмомалӣ Раҳмон]], Ҳукумат аз лоиҳаи созишномаи нав бо Бунёди Оқохон барои сохтмони пули нави пайвандгари [[Тоҷикистон]]у [[Афғонистон]] ҷонибдорӣ намуд.<ref>{{cite web|url=https://m.sputnik-tj.com/Tajikistan/20190411/1028644918/jonibdorii-Emomali-Rahmon-az-sozishnomai-nav-bo-Bunyodi-Ogokhon-va-suporish-ba-Khudorzoda.html|title=Ҷонибдории Эмомалӣ Раҳмон аз созишномаи нав бо Бунёди Оқохон ва супориш ба Худоёрзода|author=|date=11 апрели 2019|publisher=sputnik-tj.com|accessdate=2019-04-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190411195518/https://m.sputnik-tj.com/Tajikistan/20190411/1028644918/jonibdorii-Emomali-Rahmon-az-sozishnomai-nav-bo-Bunyodi-Ogokhon-va-suporish-ba-Khudorzoda.html|archivedate=2019-04-11}}</ref>. * [[10 апрел]]и [[соли 2019]] 10 апрели соли 1930 бори аввал дар пойтахти [[Тоҷикистон]] шаҳри [[Душанбе]], ки он замон [[Сталинобод]] ном дошт, радио таъсис шуд. Он рӯз аз Хонаи деҳқон, макони собиқи театри давлатии русии ба номи Маяковский нахустин бор радиои Тоҷикистон бо хитобаи «Диққат! Диққат! Диққат! Инҷо Сталинобод!» гуфторҳои худро оғоз кардааст.<ref>{{cite web|url=http://khovar.tj/2019/04/oshyoni-bulbulon-va-yo-da-soli-hotira-oi-nek-ba-munosibati-89-umin-solgardi-r-zi-tasisyobii-radioi-to-ikiston/|title=«ОШЁНИ БУЛБУЛОН». Ва ё даҳ соли хотираҳои нек ба муносибати 89-умин солгарди Рӯзи таъсисёбии Радиои Тоҷикистон|author= |date=10 апрели 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-04-10}}</ref>. * [[9 апрел]]и [[соли 2019]] Имрӯз дар [[Донишкадаи давлатии фарҳанг ва санъати Тоҷикистон ба номи Мирзо Турсунзода]] Фестивали анъанавии ҷумҳуриявии «Ҳафтаи китоби кӯдакону наврасони [[Тоҷикистон]]» таҳти унвони «Кашшофи падидаҳои наврас» ҷамъбаст гардид.<ref>{{cite web|url=http://khovar.tj/2019/04/festivali-ananavii-um-uriyavii-aftai-kitobi-kudakonu-navrasoni-to-ikiston-ambast-gardid/|title=Фестивали анъанавии ҷумҳуриявии «Ҳафтаи китоби кӯдакону наврасони Тоҷикистон» ҷамъбаст гардид|author= |date=9 апрели 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-04-9}}</ref>. * [[8 апрел]]и [[соли 2019]] Паҳлавони шинохтаи тоҷик Комроншоҳи Устопириён дар мусобиқоти Гран При Анталия соҳиби медали биринҷӣ гардид. Ёдовар мешавем, ки Комроншоҳи Устопириён дар мусобиқоти Гран При Анталия бори сеюм аст, ки соҳиби медали ифтихорӣ мегардад. Қаблан соли 2017 дар ҳамин мусобиқот соҳиби медали нуқра шуда, соли 2018 чемпиони мусобиқоти Гран При Анталия гардида буд.<ref>{{cite web|url=http://khovar.tj/2019/04/komronsho-i-ustopiriyon-dar-musobi-oti-gran-pri-antaliya-so-ibi-medali-birin-gardid/|title=Комроншоҳи Устопириён дар мусобиқоти Гран При Анталия соҳиби медали биринҷӣ гардид|author= |date=8 апрели 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-04-8}}</ref>. * [[7 апрел]]и [[соли 2019]] Дастаи наврасони [[Тоҷикистон]] тими футболбозони [[Қирғизистон]]ро дар сабқати байналмилалии Ҷоми "Роҳи Абрешим Хуашан-2019" бо ҳисоби калон мағлуб кард. Вохӯрии дастаҳои наврасони Тоҷикистону Қирғизистон бо ҳисоби 8:0 анҷом ёфт.<ref>{{cite web|url=https://sputnik-tj.com/sport/20190407/1028620759/Pirzii-muntakhabi-Toikiston-bar-iriziston-bo-isobi-kalon.html|title=Пирӯзии мунтахаби Тоҷикистон бар Қирғизистон: бо ҳисоби калон|author= |date=7 апрели 2019|publisher=sputnik-tj.com|accessdate=2019-04-7}}</ref>. * [[6 апрел]]и [[соли 2019]] 23 августи соли 2013 Ассамблеяи Генералии [[Созмони Милали Муттаҳид]] қарор қабул намуд, ки ҳамасола 6 апрел Рӯзи байналмилалии [[варзиш]] ҷашн гирифта шавад. Мақсад аз қабули ин рӯз тарғиби тарзи ҳаёти солим, оммавӣ гардонидани варзиш ва ба ин восита ба ҳам овардани ҷавонону наврасон мебошад.<ref>{{cite web|url=http://khovar.tj/2019/04/6-aprel-r-zi-bajnalmilalii-varzish-on-osidi-sul-garavi-salomat-va-vositai-be-tarini-muarrifii-davlatu-millat-meboshad/|title=6 АПРЕЛ – РӮЗИ БАЙНАЛМИЛАЛИИ ВАРЗИШ. Он қосиди сулҳ, гарави саломатӣ ва воситаи беҳтарини муаррифии давлату миллат мебошад|author= |date=6 апрели 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-04-6}}</ref>. * [[5 апрел]]и [[соли 2019]] Дастаи мунтахаби наврасони то 15-солаи [[Тоҷикистон]] оид ба футбол дар мусобиқаи байналмилалии Ҷоми “Роҳи абрешим – Ҳуа Шан” (Silk Road – Hua Shan Cup-2019) ширкат меварзад. Футболбозони мамлакат таҳти роҳбарии сармураббӣ Аҳлиддин Турдиев ба [[Ҷумҳурии Халқии Чин]] сафар карданд.<ref>{{cite web|url=http://khovar.tj/2019/04/futbol-dastai-muntahabi-navrasoni-to-15-solai-to-ikiston-dar-musobi-ai-bajnalmilalii-ro-i-abreshim-ua-shan-2019-shirkat-mevarzad/|title=Футбол: дастаи мунтахаби наврасони то 15-солаи Тоҷикистон дар мусобиқаи байналмилалии «Роҳи абрешим-Ҳуа Шан-2019» ширкат меварзад|author= |date=5 апрели 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-04-5}}</ref>. * [[4 апрел]]и [[соли 2019]] Тибқи эълони шаҳрдорӣ, аз 10 апрел ҳаракати микроавтобусҳои №67 дар масири маҳаллаи Маърифатӣ-кӯчаи Гагарин қатъ карда мешавад.<ref>{{cite web|url=https://sputnik-tj.com/transport/20190404/1028608631/Elon-shahrdor-harakati-mikroavtobushoro-dar-2-khatsayri-digar-mamnu-kard.html|title=Эълони шаҳрдорӣ дар бораи тағйирот дар бахши мусофирбарии Душанбе|author= |date=4 апрели 2019|publisher=sputnik-tj.com|accessdate=2019-04-4}}</ref>. * [[3 апрел]]и [[соли 2019]]Бори аввал дар таърихи варзиши [[Тоҷикистон]] ва Осиё имрӯз, 3 апрел дар Варзишгоҳи марказии шаҳри [[Душанбе]] ду дастаи беҳтарини Тоҷикистон –«Истиқлол»-и Душанбе ва «Хуҷанд»-и Хуҷанд дар бозии аввали гурӯҳи «Д» –и Ҷоми Конфедератсияи футболи Осиё бо ҳам қувва месанҷанд.<ref>{{cite web|url=http://khovar.tj/2019/04/omi-kfo-isti-lol-va-hu-and-bori-avval-dar-tarih-dar-musobi-ai-bajnalmilal-bo-am-uvva-meozmoyand/|title=Ҷоми КФО: «Истиқлол» ва «Хуҷанд» бори аввал дар таърих дар мусобиқаи байналмилалӣ бо ҳам қувва меозмоянд|author= |date=3 апрели 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-04-3}}</ref>. * [[2 апрел]]и [[соли 2019]] Дар идомаи сафари корӣ дар шаҳри [[Хуҷанд]]и вилояти [[Суғд]] [[Эмомалӣ Раҳмон]], раисҷумҳури [[Тоҷикистон]] “Роҳи танобӣ”-ро аз Боғи ба номи [[Камоли Хуҷандӣ]] то Маҷмааи шоҳ [[Исмоили Сомонӣ]] аз болои [[дарёи Сир]] дар масофаи беш як километр мавриди истифода қарор дод. “Роҳи танобӣ”, ки аз ҷониби соҳибкорони ватанӣ бунёд карда шудааст, дорои 47 кабина бо ғунҷоиши 4 нафар, аз ҷумла 7 кабинаи хидматрасонии олӣ мебошад. Ин роҳ дар як вақт ба 160 нафар хидмат мерасонад. Баландии роҳи танобӣ дар сатҳи дарё 35 метрро ташкил дода аст.<ref>{{cite web|url=https://m.sputnik-tj.com/Tajikistan/20190402/1028590112/Emomali-Rahmon-Khujand-Rohi-tanobi-daryoi-sir-ba-istifoda-suporid-.html|title=Раҳмон дар Хуҷанд Роҳи танобӣ”-ро аз болои дарёи Cир ба истифода супорид|author=|date=2 апрели 2019|publisher=m.sputnik-tj.com|accessdate=2019-04-2|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200807185312/https://m.sputnik-tj.com/Tajikistan/20190402/1028590112/Emomali-Rahmon-Khujand-Rohi-tanobi-daryoi-sir-ba-istifoda-suporid-.html|archivedate=2020-08-07}}</ref>. * [[1 апрел]]и [[соли 2019]] [[Душанбе|Пойтахти Тоҷикистон]] имрӯзҳо хеле зебост – ҳамаи гулгаштҳои шаҳрро [[лола]]ҳои навъҳо ва рангҳои гуногун оро медиҳанд. Имсол дар Душанбе наздики 400 ҳазор бех лола шинонида шуд. Ҳамагӣ имсол пойтахтро беш аз 6 млн. бех гулҳо зебу зинат мебхашанд: беш аз 5,5 млн. мавсимӣ ва наздики 700 ҳазор бисёрсола.<ref>{{cite web|url=https://www.news.tj/tj/news/tajikistan/society/20190401/dushanbe-ari-lola-shud|title=Душанбе ғарқи лола шуд|author=|date=1 апрели 2019|publisher=news.tj|accessdate=2019-04-1|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190402204220/https://www.news.tj/tj/news/tajikistan/society/20190401/dushanbe-ari-lola-shud|archivedate=2019-04-02}}</ref>. == [[март]]и [[соли 2019]] == * [[31 март]]и [[соли 2019]] Президенти [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] [[Эмомалӣ Раҳмон]] бо шароити замонавии беморхона, ки аз 4 шуъба ва бахшҳои ёрирасон иборат мебошад, шинос шуда, ба сифати корҳои анҷомёфта баҳои баланд додааст,хабар медиҳад хадамоти матбуотии раисҷумҳур. Бинои беморхона дар масоҳати умумии 2 гектар бо тарҳи зебову замонавӣ сохта шуда, аз 3 ошёна, таҳхона, шуъба, бахшҳои муоина ва табобатӣ иборат мебошад.<ref>{{cite web|url=https://m.sputnik-tj.com/society/20190331/1028580527/Raisumur-dar-noiyai-Boboon-afurov-binoi-navi-bemorkhonaro-iftito-kard.html|title=Раисҷумҳур дар ноҳияи Бобоҷон Ғафуров бинои нави беморхонаро ифтитоҳ кард|author=|date=31 марти 2019|publisher=m.sputnik-tj|accessdate=2019-03-31|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190402204135/https://m.sputnik-tj.com/society/20190331/1028580527/Raisumur-dar-noiyai-Boboon-afurov-binoi-navi-bemorkhonaro-iftito-kard.html|archivedate=2019-04-02}}</ref>. * [[30 март]]и [[соли 2019]] Имрӯз Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] муҳтарам [[Эмомалӣ Раҳмон]] дар шаҳри Бӯстони вилояти [[Суғд]] ҳангоми ифтитоҳи Маҷмааи хидматрасонии "Баҳор" ба 50 кӯдаки ятими кулл туҳфа дод. Дар шаҳри [[Хуҷанд]] бошад, Эмомалӣ Раҳмон бинои Қасри ҷавононро ба баҳрабардорӣ расонд. Сарвари давлат барои қадршиносию ҷовидон сохтани хотираи шоири маҳбуб ва муосири тоҷик [[Лоиқ Шералӣ]] ин қасрро ба номи ӯ гузошт.<ref>{{cite web|url=https://m.sputnik-tj.com/photo/20190330/1028579347/hadya-ba-kudakon-manzil-ba-niyozmandon-guzorish-aks-az-safar-Ramon-ba-Sugd.html|title=Раисҷумҳури Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон дар Хуҷанд дар Фестивали "Таомҳои миллии наврӯзӣ" иштирок кард|author=|date=30 марти 2019|publisher=m.sputnik-tj|accessdate=2019-03-30|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190402200155/https://m.sputnik-tj.com/photo/20190330/1028579347/hadya-ba-kudakon-manzil-ba-niyozmandon-guzorish-aks-az-safar-Ramon-ba-Sugd.html|archivedate=2019-04-02}}</ref>. * [[29 март]]и [[соли 2019]] Миёни Кумитаи рушди сайёҳии назди Ҳукумати [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] ва Ассотсиатсияи табодули сайёҳии байналмилалии [[Корея]] Ёддошти ҳамкорӣ ба имзо расонида шуд.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/03/miyoni-to-ikiston-va-koreyai-anub-yoddoshti-amkor-dar-so-ai-sajyo-ba-imzo-rasid/|title= Миёни Тоҷикистон ва Кореяи Ҷанубӣ Ёддошти ҳамкорӣ дар соҳаи сайёҳӣ ба имзо расид |author= |date=29 марти 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-03-29}}</ref>. * [[28 март]]и [[соли 2019]] Ҳаҷми истеҳсоли маҳсулоти хӯрокворӣ дар [[Тоҷикистон]] тӯли 2 моҳи аввали соли равон қариб 20% афзуд. Дар ин давра дар ҷумҳурӣ ба маблағи ҳудуди 710 млн. сомонӣ маҳсулоти хӯрокворӣ истеҳсол шудааст, ки ин нишондод нисбат ба ҳамин давраи соли гузашта 19,8% ва ё 117,1 млн. сомонӣ зиёд мебошад, хабар медиҳад Вазорати саноат ва технологияҳои нав.<ref>{{cite web|url=https://www.news.tj/tj/news/tajikistan/economic/20190328/afzoishi-istesoli-masuloti-hrokvor-dar-toikiston|title=Афзоиши истеҳсоли маҳсулоти хӯрокворӣ дар Тоҷикистон|author=|date=28 марти 2019|publisher=news.tj|accessdate=2019-03-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190404043236/https://www.news.tj/tj/news/tajikistan/economic/20190328/afzoishi-istesoli-masuloti-hrokvor-dar-toikiston|archivedate=2019-04-04}}</ref>. * [[27 март]]и [[соли 2019]] [[Tcell]], бузургтарин ширкати телекомуникатсионӣ дар [[Тоҷикистон]], сабки наву динамикии худро, ки хусусияти навоварона ва рӯҳияи иноватсионӣ дорад, муаррифӣ кард. Намуди зоҳирии ҷадиди тамғаи молӣ бо дарки майлу рағбатҳои на фақат муштариёни тоҷикистонӣ, балки корбарони алоқаи мобилӣ дар саросари ҷаҳон рӯйи кор омадааст. Шиори нави «Алоқа барои ҳаёт» аз Tcell, инъикосгари муҳимияти арзишҳои ҳамешагии инсоният буда, нақши зарурии онро бозгӯ мекунад.<ref>{{cite web|url=https://www.news.tj/tj/news/tajikistan/society/20190327/tcell-sabki-navi-innovatsionii-hudro-muarrif-namud|title=Tcell сабки нави инноватсионии худро муаррифӣ намуд|author=|date=27 марти 2019|publisher=news.tj|accessdate=2019-03-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190404040409/https://www.news.tj/tj/news/tajikistan/society/20190327/tcell-sabki-navi-innovatsionii-hudro-muarrif-namud|archivedate=2019-04-04}}</ref>. * [[26 март]]и [[соли 2019]] Дар шаҳри Новосибирски Федератсияи [[Россия]] ба ифтихори Ҷашни байналмилалии [[Наврӯз]], бо ташаббуси Консулгарии [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] дар ин шаҳр миёни ҳамватанони бурунмарзӣ ва дигар халқияту миллатҳо мусобиқи куштигирӣ баргузор гардид.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/03/musobi-ai-g-shtingir-dar-novosibirsk-ba-iftihori-ashni-bajnalmilalii-navr-z/|title=Мусобиқаи куштигирӣ дар Новосибирск ба ифтихори Ҷашни байналмилалии Наврӯз|author= |date=26 марти 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-03-26}}</ref>. * [[25 март]]и [[соли 2019]] Ба ифтихори ҷашни байналмилалии [[Наврӯз]] 24 март бо дастгирии Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳри [[Душанбе]] дар ҳамкорӣ бо Кумитаи кор бо ҷавонон ва варзиши назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Муасиссаи давлатии Наврӯзгоҳи шаҳри Душанбе бо иштироки беш аз 8 ҳазор нафар ҳаводорону мухлисони ин навъи варзиш ва бо намоиши беҳтарин рақобатҳо миёни паҳлавононӣ маъруфи мамлакат чемпионати [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] оид ба куштии миллӣ барои дарёфти «Ҷоми пойтахт – 2019» баргузор гардид.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/03/sho-oizai-omi-pojtaht-2019-nasibi-said-alol-saidov-gardid/|title=Шоҳҷоизаи «Ҷоми пойтахт-2019» насиби Саидҷалол Саидов гардид|author= |date=25 марти 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-03-25}}</ref>. * [[24 март]]и [[соли 2019]] «Вақти амал кардан»- таҳти ин шиор имсол бо қарори Ташкилоти умумиҷаҳонии тандурустӣ (ТУТ) 24 март Рӯзи умумиҷаҳонии мубориза бар зидди [[бемории сил]] таҷлил мегардад. Ҳадаф аз гузаронидани ин рӯз, пеш аз ҳама, баланд бардоштани савияи огоҳии аҳолӣ дар бораи паҳншавии глобалии ин беморӣ, пешгирӣ ва мубориза бар зидди он мебошад.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/03/24-mart-r-zi-umumi-a-onii-muboriza-bar-ziddi-bemorii-sil-tadbirandesh-dara-ai-siroyati-in-bemorii-havfnokro-kam-mekunad/|title=24 МАРТ – РӮЗИ УМУМИҶАҲОНИИ МУБОРИЗА БАР ЗИДДИ БЕМОРИИ СИЛ. Тадбирандешӣ дараҷаи сирояти ин бемории хавфнокро кам мекунад|author= |date=24 марти 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-03-24}}</ref>. * [[23 март]]и [[соли 2019]] Имрӯз Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] муҳтарам [[Эмомалӣ Раҳмон]] дар шаҳри [[Бохтар]] бо гузоштани санги асос ба бунёди терминали автомобилии мусофиркашӣ дар масоҳати 3 гектар оғози расмӣ бахшида, бо Лоиҳаи рушди нақлиёти ҷамъиятии вилояти [[Хатлон]] шинос гардиданд.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/03/guzoshtani-sangi-asosi-terminali-vyfasyfvamavtomobilii-musofirkash-dar-sha-ri-bohtar/|title=Гузоштани санги асоси Терминали автомобилии мусофиркашӣ дар шаҳри Бохтар|author= |date=23 марти 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-03-23}}</ref>. * [[22 март]]и [[соли 2019]] Нимаи дуюми рӯзи 22 март Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] муҳтарам [[Эмомалӣ Раҳмон]] бо Раиси шаҳри [[Душанбе]] муҳтарам [[Рустами Эмомалӣ]] дар тантанаҳои бошукӯҳи идонаи наврӯзи ҷаҳонӣ, ки дар “[[Наврӯз]]гоҳ” — и пойтахт баргузор гардид, иштирок ва суханронӣ карданд.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/03/ishtiroki-peshvoi-millat-emomal-ra-mon-dar-tantana-oi-ashni-navr-zi-a-on-dar-navr-zgo-i-sha-ri-dushanbe-2/|title=Иштироки Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон дар тантанаҳои ҷашни Наврӯзи ҷаҳонӣ дар “Наврӯзгоҳ”-и шаҳри Душанбе|author= |date=22 марти 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-03-22}}</ref>. * [[21 март]]и [[соли 2019]] Дар хиёбони [[Рӯдакӣ]] ва майдони «Дӯстӣ»-и шаҳри [[Душанбе]] барномаи [[фарҳанг]]ии «Корвони шодиёнаи [[наврӯз]]ӣ» гузаронида шуд. Ба иттилои [[Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон]], дар барнома овозхонҳои маъруфи ҷумҳурӣ, ансамблҳои рақсӣ вап ғайраҳо ҳунарнамоӣ карданд.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/03/dar-sha-ri-dushanbe-barnomai-korvoni-shodiyonai-navr-z-o-oz-meshavad/|title=Дар шаҳри Душанбе барномаи «Корвони шодиёнаи наврӯзӣ» оғоз мешавад|author= |date=21 марти 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-03-21}}</ref>. * [[20 март]]и [[соли 2019]] Пас аз ифтитоҳи муҷассамаи [[Исмоили Сомонӣ]] ва барафрохтани [[Парчам]]и миллӣ Президенти мамлакат муҳтарам [[Эмомалӣ Раҳмон]] дар назди меҳмонони ҷашнвораи [[Наврӯз]]и байналмилалӣ ва роҳбарону фаъолони шаҳри [[Норак]], ки дар базмгоҳи наврӯзӣ ба ифтихори таҷлили иди баҳору зебоӣ ҷамъ омада буданд, суханронӣ карданд.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/03/ishtiroki-peshvoi-millat-emomal-ra-mon-dar-barnomai-far-angii-korvoni-navr-z-i-sha-ri-norakavpyvapyvap/|title=Иштироки Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон дар барномаи фарҳангии «Корвони Наврӯзӣ»-и шаҳри Норак|author= |date=20 марти 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-03-20}}</ref>. * [[19 март]]и [[соли 2019]] Имрӯз бо иштироки Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] муҳтарам [[Эмомалӣ Раҳмон]] ва Раиси шаҳри [[Душанбе]] [[Рустами Эмомалӣ]] дар кӯчаи [[Борбад]]и ноҳияи [[Сино]]и пойтахт муассисаи таҳсилоти миёнаи умумии рақами 99 мавриди истифода қарор гирифт.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/03/iftito-i-muassisai-ta-siloti-miyonai-umumii-99-dar-sha-ri-dushanbeydzhvalofv/|title=Ифтитоҳи Муассисаи таҳсилоти миёнаи умумии №99 дар шаҳри Душанбе|author= |date=19 марти 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-03-19}}</ref>. * [[18 март]]и [[соли 2019]] Дар озмуни «Авто-Бону-2019», ки бо ташаббуси [[Вазорати корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон]] ва Раёсати БДА ВКД гузаронида шуд, Муътабар Азимова аз [[вилояти Суғд]] сазовори ҷойи аввал ва соҳиби мукофоти асосӣ- Диплом ва рамзи «Авто-Бону- 2019» гардид.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/03/mutabar-azimova-olibi-ozmuni-avto-bonu-2019-gardid/|title=Муътабар Азимова ғолиби озмуни «Авто-Бону-2019» гардид|author= |date=18 марти 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-03-18}}</ref>. * [[17 март]]и [[соли 2019]] Дар меҳмонҳонаи “Душанбе Серена” рӯзи 17 март дар остонаи ҷашни [[Наврӯз]] ярмаркаи ҳунармандони [[Тоҷикистон]] бахшида ба ин ид доир гардид.<ref>{{cite web|url=https://www.news.tj/tj/news/tajikistan/society/20190318/namoishi-maorati-unarmandoni-toikiston-dar-ostonai-ashni-navrz|title=Намоиши маҳорати ҳунармандони Тоҷикистон дар остонаи ҷашни Наврӯз|author=|date=17 марти 2019|publisher=news.tj|accessdate=2019-03-17}}{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. * [[16 март]]и [[соли 2019]] Бо иқдоми Кумитаи кор бо ҷавонон ва [[варзиш]], бо дастгирии Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатӣ дар шаҳри [[Душанбе]] ва дар ҳамкорӣ бо Кумитаи миллии олимпии [[Тоҷикистон]] ба ифтихори иди [[Наврӯз]]и байналмилалӣ дар шаҳри Душанбе Дави наврӯзӣ ва Марафони велосипедронӣ баргузор гардид.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/03/ishtiroki-besh-az-25-azor-nafar-dar-davi-navr-z-va-marafoni-velosipedron/|title=Иштироки беш аз 25 ҳазор нафар дар Дави наврӯзӣ ва Марафони велосипедронӣ|author= |date=16 марти 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-03-16}}</ref>. * [[15 март]]и [[соли 2019]] 15 март бо иштироки Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] муҳтарам [[Эмомалӣ Раҳмон]] дар [[Театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ]] муаррифии нахустин консерти Муассисаи давлатии «Оркестри давлатии симфонӣ»-и [[Дастгоҳи иҷроияи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон]] баргузор гардид.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/03/ishtiroki-peshvoi-millat-emomal-ra-mon-dar-muarrifii-konserti-muassisai-davlatii-orkestri-davlatii-simfon/|title=Иштироки Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон дар муаррифии консерти Муассисаи давлатии «Оркестри давлатии симфонӣ»|author= |date=15 марти 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-03-15}}</ref>. * [[14 март]]и [[соли 2019]] Имрӯз кормандони мақомоти Прокуратураи Тоҷикистон иди касбии худро таҷлил менамоянд. Мусаллам аст, ки 8 апрели соли 2015 палатаи поёнии Парлумони Тоҷикистон ба Қонуни [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] «Дар бораи рӯзҳои ид» тағйирот ворид намуд, ки тибқи он ҳамасола дар мамлакат 14 март иди касбии кормандони мақомотиш прокуратура таҷлил мегардад. Қаблан он 14 декабр ҷашн гирифта мешуд. Дар ин рӯз таҷлил намудани Рӯзи кормандони мақомоти прокуратура ба он рабт дорад, ки 14 марти соли 1992 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи прокуратураи Ҷумҳурии Тоҷикистон» қабул гардида, тибқи он вазифаи Прокурори генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсис дода шуд.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/03/14-mart-r-zi-kormandoni-ma-omoti-prokuraturai-to-ikiston-na-shi-in-ni-od-dar-ta-kimi-voloiyati-onun-muassir-ast/|title=14 март-Рӯзи кормандони мақомоти прокуратураи Тоҷикистон: нақши ин ниҳод дар таҳкими волоияти қонун муассир аст|author= |date=14 марти 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-03-14}}</ref>. * [[13 март]]и [[соли 2019]] Дар Донишгоҳи Руссеи ба номи Ангел Кончеви Ҷумҳурии [[Булғористон]] нахустин вохӯрии шарикони лоиҳаи «Навсозии низоми таҳсилоти олӣ дар [[Осиёи Марказӣ]] тавассути технологияи муосир» оғоз гардид. Дар кори он муовинони вазирони маориф ва илм ва намояндагони 15 донишгоҳ аз [[Тоҷикистон]], [[Қазоқистон]], [[Қирғизистон]], [[Туркманистон]], [[Ӯзбекистон]], [[Италия]], [[Люксембург]] ва [[Португалия]] иштирок доранд.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/03/dar-donishgo-oi-osiyoi-markaz-markaz-oi-tehnologiya-oi-innovatsionii-ta-silot-bo-modeli-ru-tasis-doda-meshavand/|title=Дар донишгоҳҳои Осиёи Марказӣ марказҳои технологияҳои инноватсионии таҳсилот бо модели «Ru.» таъсис дода мешаванд|author= |date=13 марти 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-03-13}}</ref>. * [[12 март]]и [[соли 2019]] Бунёди муҷассамаи “Истиқлол ва Озодӣ” дар [[Душанбе]] бо баландии 121 метр. Ёдрас мешавад, ки Боғи «Истиқлол» бо майдони маҷмааи меъмории рамзи «Истиқлол ва Озодӣ» дар шаҳри Душанбе бахшида ба ҷашни 30-солагии Истиқлоли давлатии [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] дар қисмати марказии пойтахт, дар қитъаи замини масоҳаташ 30,0 гектар бунёд карда мешавад.<ref>{{cite web|url=https://www.news.tj/tj/news/tajikistan/power/20190312/bunyodi-muassamai-istiloliyat-va-ozod-dar-dushanbe-bo-balandii-121-metr|title=Бунёди муҷассамаи “Истиқлол ва Озодӣ” дар Душанбе бо баландии 121 метр|author=|date=12 марти 2019|publisher=news.tj|accessdate=2019-03-12}}{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. * [[11 март]]и [[соли 2019]] Имрӯз дар [[Театри давлатии академии драмавии ба номи А. Лоҳутӣ]] бахшида ба 107-солагии матбуоти тоҷик ҷамъомади тантанавӣ баргузор мегардад. Тавре хабар доданд, ҷамъомад соати 16:00 доир гардида, дар он беҳтарин {{рӯзноманигор}}он ва собиқадорони матбуоти даврӣ бо мукофоту туҳфаҳо қадрдонӣ карда мешаванд.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/03/imr-z-dar-dushanbe-107-solagii-matbuoti-to-ik-ta-lil-karda-meshavad/|title=Имрӯз дар Душанбе 107-солагии матбуоти тоҷик таҷлил карда мешавад|author= |date=11 марти 2019|publisher= khovar.tj |accessdate=2019-03-11}}</ref>. * [[10 март]]и [[соли 2019]] Як [[ҳавопаймо]]и мусофирбари [[Эфиопия]] дар роҳ ба сӯи [[Найроби]], пойтахти [[Кения]], суқут кард. Дар ширкати ҳавопаймоии Эфиопия гуфтанд, ки "Боинг 737" 149 мусофир ва 8 сарнишин дошт. Дар миёни онҳо се шаҳрванди [[Русия]] ва як шаҳрванди Сербистон будаанд.<ref>{{cite web|url=https://www.ozodi.org/a/29813075.html|title=Суқути ҳавопаймои Эфиопия бо 157 нафар дар роҳ ба Найроби|author= |date=10 марти 2019|publisher=ozodi.org|accessdate=2019-03-10}}</ref>. * [[9 март]]и [[соли 2019]] [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] аз рӯи баробарҳуқуқии зану мард миёни кишварҳои [[ИДМ]] ҷойи сеюмро ишғол кард. Чунин аст натиҷаи тадқиқоти Бонки ҷаҳонӣ таҳти унвони «Занон, тиҷорат ва қонун: даҳ соли ислоҳот».<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/03/bonki-a-on-to-ikiston-az-r-i-u-u-oi-barobari-zanu-mard-dar-idm-oji-seyumro-ish-ol-kard/|title=БОНКИ ҶАҲОНӢ: Тоҷикистон аз рӯи ҳуқуқҳои баробари зану мард дар ИДМ ҷойи сеюмро ишғол кард!|author= |date=9 марти 2019|publisher= khovar.tj |accessdate=2019-03-9}}</ref>. * [[8 март]]и [[соли 2019]] Бахшида ба Рӯзи [[Модар]] дар Маркази таълимии «Пойтахт»-и Қӯшунҳои сарҳадии КДАМ [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] бо иштироки занону бонувони хидматчиёни ҳарбӣ ва ҳайати шахсӣ чорабинии тантанавии идона баргузор гардид.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/03/ta-lili-r-zi-modar-dar-shun-oi-sar-adii-kdam-um-urii-to-ikiston/|title=Таҷлили Рӯзи Модар дар Қӯшунҳои сарҳадии КДАМ Ҷумҳурии Тоҷикистон|author= |date=8 марти 2019|publisher= khovar.tj |accessdate=2019-03-8}}</ref>. * [[7 март]]и [[соли 2019]] Кӯҳҳои сар ба фалаки [[Бадахшон]]и [[Тоҷикистон]] ба рӯйхати «100 самти беҳтарин пешоҳангони глобалӣ дар ҳифзи [[фарҳанг]]и миллӣ, анъана ва ҷалби мардумон ба соҳаи сайёҳӣ дар соли 2019» шомил шуда, дар минтақаи [[Осиё]] ва [[Уқёнуси Ором]] ҷои сеюмро сазовор гардиданд.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/03/boz-yak-hushhabar-k-oi-pomiri-to-ikiston-ba-r-jhati-100-samti-be-tarini-sajyo-ii-a-on-shomil-gardidand/|title=БОЗ ЯК ХУШХАБАР: Кӯҳҳои Помири Тоҷикистон ба рӯйхати 100 самти беҳтарини сайёҳии ҷаҳон шомил гардиданд!|author= |date=7 марти 2019|publisher= khovar.tj |accessdate=2019-03-7}}</ref>. * [[6 март]]и [[соли 2019]] Бахшида ба Рӯзи [[Модар]] бо ибтикори роҳбарияти [[Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Бобоҷон Ғафуров]] дар [[Театри давлатии мусиқии тамошобини ҷавони шаҳри Хуҷанд]] бо иштироки занону бонувони донишгоҳ барномаи идона баргузор гардид.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/03/dar-donishgo-i-davlatii-hu-and-r-zi-modar-ta-lil-gardid/|title=Дар Донишгоҳи давлатии Хуҷанд Рӯзи Модар таҷлил гардид|author= |date=6 марти 2019|publisher= khovar.tj |accessdate=2019-03-6}}</ref>. * [[5 март]]и [[соли 2019]] Дастаи [[футбол]]и «[[Истиқлол (бошгоҳи футбол)|Истиқлол]]»-и [[Душанбе]] дар бозии финалӣ дастаи «Кӯктош»-и ноҳияи Рӯдакиро бо ҳисоби 5 бар 2 шикаст дода, барандаи панҷкаратаи Ҷоми [[Федератсияи футболи Тоҷикистон]] гардид. Бозии мазкур имрӯз дар Варзишгоҳи марказии пойтахт доир шуд.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/03/alaba-muborak-isti-lol-dastai-futboli-pojtaht-marotibai-pan-um-omi-fft-ro-ba-dast-ovard/|title=ҒАЛАБА МУБОРАК, «ИСТИҚЛОЛ»! Дастаи футболи пойтахт маротибаи панҷум Ҷоми ФФТ-ро ба даст овард|author= |date=5 марти 2019|publisher= khovar.tj |accessdate=2019-03-5}}</ref>. * [[4 март]]и [[соли 2019]] Бахшида ба ҷашни [[Наврӯз]]и байналмилалӣ ва Солҳои рушди деҳот, сайёҳӣ ва ҳунарҳои мардумӣ Раёсати Бозрасии давлатии автомобилии [[Вазорати корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон]] озмуни «Авто-Бону-2019» баргузор менамояд. Тавре аз Раёсати БДА ВКД ҶТ хабар доданд, озмуни мазкур 16 марти соли равон, соати 10:00 дар автодроми автоматонидашудаи ба номи А.Турсунов, воқеъ дар километри 7-уми кӯчаи [[Садриддин Айнӣ]] баргузор мегардад.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/03/dar-dushanbe-ba-sharafi-ashni-navr-z-ozmuni-avto-bonu-2019-barguzor-meshavad/|title=Дар Душанбе ба шарафи ҷашни Наврӯз озмуни «Авто-Бону-2019» баргузор мешавад|author= |date=4 марти 2019|publisher= khovar.tj |accessdate=2019-03-4}}</ref>. * [[3 март]]и [[соли 2019]] Ҳамасола [[якшанбе]]и аввали моҳи [[март]] дар саросари ҷаҳон Рӯзи байналмилалии [[радио]] ва [[телевизион]]и бачагона (International Children’s Day of Broadcasting) таҷлил мегардад, ки он имсол ба 3 март рост омад. Ин сана аз соли 1991 бо ибтикори [[ЮНИСЕФ]] –Бунёди атфоли [[Созмони Милали Муттаҳид]] (СММ) таҷлил мегардад.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/03/salom-hurdtarakoni-aziz-imr-z-r-zi-bajnalmilalii-radio-va-televizion-baroi-k-dakon/|title=«САЛОМ, ХУРДТАРАКОНИ АЗИЗ!». Имрӯз — Рӯзи байналмилалии радио ва телевизион барои кӯдакон|author= |date=3 марти 2019|publisher= khovar.tj |accessdate=2019-03-3}}</ref>. * [[2 март]]и [[соли 2019]] [[Маркази миллии тестии назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон]] аз рӯзи 1‑уми марти соли 2019 марҳалаи асосии бақайдгирии довталабонро барои иштирок дар имтиҳонҳои марказонидаи дохилшавӣ ба муассисаҳои таълимии таҳсилоти миёна ва олии касбӣ дар соли 2019 (ИМД-2019) оғоз кард.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/03/markazi-millii-test-mar-illai-asosii-ba-ajdgirii-dovtalabon-o-oz-shud/|title=МАРКАЗИ МИЛЛИИ ТЕСТӢ: Марҳиллаи асосии бақайдгирии довталабон оғоз шуд|author= |date=2 марти 2019|publisher= khovar.tj |accessdate=2019-03-2}}</ref>. * [[1 март]]и [[соли 2019]] Инак тибқи қонунияти умумии табиат, имрӯз, 1 март ба [[Тоҷикистон]]и зебои мо фасли [[баҳор]]и нозанин қадам гузошт. Чӣ хуш фасли зебою гуворост баҳор, арӯси солаш ном мебаранд ва ин бесабаб нест. Зеро вақте ки ин фасл медарояд, замин ҷомаи сабз мепӯшад. Талу теппаҳо аз гулу себаргаҳо пур гардида, ҳавои хушу муаттаре ба машоми кас мерасад. Аҷаб фасли зебою дилрабост баҳори нозанин! <ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/03/padrud-fasli-barf-ki-navr-z-merasad-ajyomi-zindashavii-tabiat-mavsimi-garm-r-ishi-sabzavu-gul-o-o-ozi-kor-oi-kishovarz-ba-or-faro-rasid/|title=«ПАДРУД ФАСЛИ БАРФ, КИ НАВРӮЗ МЕРАСАД…». Айёми зиндашавии табиат, мавсими гармӣ, рӯиши сабзаву гулҳо, оғози корҳои кишоварзӣ – баҳор фаро расид!|author= |date=1 марти 2019|publisher= khovar.tj |accessdate=2019-03-1}}</ref>. ==[[феврал]]и [[соли 2019]]== * [[28 феврал]]и [[соли 2019]] Таҳти раёсати Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]], Раиси Ҳукумати мамлакат муҳтарам [[Эмомалӣ Раҳмон]] маҷлиси Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон баргузор гардид, ки дар он як қатор лоиҳаи қонунҳо ва мушкилиҳои дигар дида баромада шуд.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/02/ma-lisi-ukumati-um-urii-to-ikiston-39/|title=Маҷлиси Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон|author=|date=28 феврали 2019|publisher= khovar.tj|accessdate=2019-02-28}}</ref> * [[27 феврал]]и [[соли 2019]] Бо мақсади боз ҳам баланд бардоштани сатҳ ва сифати хидматрасонӣ ба меҳмонон ва сайёҳони дохилию хориҷӣ дар иншооти қабулу хидматрасонӣ аз ҷониби Кумитаи рушди сайёҳӣ бо ҷалби коршиносон ва мутахассисони соҳа ба роҳбарон ва кормандони меҳмонҳонаву тарабхонаҳо ва осоишгоҳу истироҳатгоҳҳои шаҳри [[Ваҳдат]] семинари омӯзишӣ доир карда шуд. Тавре аз Кумитаи рушди сайёҳӣ хабар доданд, семинари омузишӣ дар самтҳои «Хизматрасонӣ дар меҳмонҳона ва осоишгоҳу истироҳатгоҳ», «Роҳбалад», «Хизматрасонӣ дар тарабхона» ва дигар самтҳои муҳими хидматрасонии соҳаи сайёҳӣ доир гардид.<ref>{{cite web|url=http://khovar.tj/2019/02/baland-bardoshtani-sat-u-sifati-hizmatrason-omili-albi-sajyo-on-ast-baroi-ro-baron-va-kormandoni-me-mon-onavu-tarabhona-o-seminar-oi-om-zish-guzaronida-meshavad/|title=БАЛАНД БАРДОШТАНИ САТҲУ СИФАТИ ХИЗМАТРАСОНӢ ОМИЛИ ҶАЛБИ САЙЁҲОН АСТ. Барои роҳбарон ва кормандони меҳмонҳонаву тарабхонаҳо семинарҳои омӯзишӣ гузаронида мешавад|author=|date=27 феврали 2019|publisher= khovar.tj|accessdate=2019-02-27}}</ref> * [[26 феврал]]и [[соли 2019]] Раиси шаҳри [[Душанбе]] [[Рустами Эмомалӣ]] дар бораи гузаронидани озмуни [[шаҳр]]ии [[гул]]ҳо «Сайри гули [[лола]]» дар шаҳри Душанбе қарор ба имзо расонид. Тавре хабар доданд, қарори мазкур бо мақсади таъмини иҷрои Амри Президенти [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] аз 13 декабри соли 2018 ва вусъат додани корҳои ободонӣ, бунёдкорию созандагӣ, тарбияи ҳисси зебоипарастӣ, хештаншиносӣ ва баланд бардоштани [[фарҳанг]]и шаҳрдорӣ ба тасвиб расидааст.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/02/dar-dushanbe-ozmuni-sha-rii-sajri-guli-lola-doir-megardad/|title=Дар Душанбе озмуни шаҳрии «Сайри гули лола» доир мегардад|author=|date=26 феврали 2019|publisher= khovar.tj|accessdate=2019-02-26}}</ref> * [[25 феврал]]и [[соли 2019]] Бо дастгирии Кумитаи рушди сайёҳии назди Ҳукумати [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] ду хатсайри нави сайёҳии «фото ва фито-сафарӣ» дар [[ноҳия]]и Шамсиддини Шоҳин ташкил гардиданд.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/02/dar-to-ikiston-du-hatsajri-navi-sajyo-ii-foto-va-fito-safar-tashkil-gardidand/|title=Дар Тоҷикистон ду хатсайри нави сайёҳии «фото ва фито-сафарӣ» ташкил гардиданд|author=|date=25 феврали 2019|publisher= khovar.tj|accessdate=2019-02-25}}</ref> * [[24 феврал]]и [[соли 2019]] Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] муҳтарам [[Эмомалӣ Раҳмон]] дар ноҳияи [[Данғара]]и вилояти [[Хатлон]] дар арафаи бедоршавии табиат чун анъанаи наку бо шинонидани ниҳолҳои мевадиҳанда ба маъракаи ниҳолшинонӣ ва оғози корҳои мавсими [[баҳор]]ӣ дар саросари мамлакат оғоз бахшиданд.<ref>{{cite web|url= https://khovar.tj/2019/02/ishtirok-dar-marakai-ni-olshinon-dar-no-iyai-dan-arai-viloyati-hatlon/|title=Иштироки Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон дар маъракаи ниҳолшинонӣ дар ноҳияи Данғараи вилояти Хатлон|author=|date=24 феврали 2019|publisher= khovar.tj|accessdate=2019-02-24}}</ref> * [[23 феврал]]и [[соли 2019]] Дар Кохи [[Борбад]] Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] муҳтарам [[Эмомалӣ Раҳмон]] дар ҷамъомади тантанавӣ ба ифтихори 26 — солагии таъсисёбии [[Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон]] иштирок ва суханронӣ карданд. Президенти мамлакат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон тамоми ҳайати шахсии ҷузъу томҳои ҳарбӣ ва кулли шаҳрвандони кишварро бо таърихи муҳими таърихӣ 26 — солагии таъсисёбии Қувваҳои мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон табрику таҳният гуфтанд.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/02/ishtiroki-peshvoi-millat-emomal-ra-mon-dar-amomadi-tantanav-ba-iftihori-26-solagii-tasisyobii-uvva-oi-musalla-i-um-urii-to-ikiston241443/|title=Иштироки Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон дар ҷамъомади тантанавӣ ба ифтихори 26-солагии таъсисёбии Қувваҳои мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон|author=|date=23 феврали 2019|publisher= khovar.tj|accessdate=2019-02-23}}</ref> * [[22 феврал]]и [[соли 2019]] Маҷмӯи масъалаҳои мубрами ҳамкории дуҷониба байни мақомоти гумруки [[Тоҷикистон]] ва [[Ҳиндустон]] дар мулоқоти Сардори Хадамоти гумруки назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Хуршед Каримзода бо Сафири Фавқулода ва Мухтори Ҷумҳурии Ҳиндустон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Сомнатҳ Гҳош дар [[Душанбе]] баррасӣ гардид. Иттилоъ доданд, ки дар мулоқот татбиқи «Созишномаи байни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Ҷумҳурии Ҳиндустон оид ба ҳамкорӣ ва ёрии байниҳамдигарӣ дар фаъолияти гумрукӣ» матраҳ гардид.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/02/to-ikiston-amkoriro-bo-induston-dar-so-ai-gumruk-ta-viyat-mebahshad/|title=Тоҷикистон ҳамкориро бо Ҳиндустон дар соҳаи гумрук тақвият мебахшад|author=|date=22 феврали 2019|publisher= khovar.tj|accessdate=2019-02-22}}</ref> * [[21 феврал]]и [[соли 2019]] Ҳамасола 21 феврал дар тамоми ҷаҳон Рӯзи байналмилалии забони модарӣ таҷлил карда мешавад. Ин рӯз дар иҷлосияи 30-юми конфронси генералии [[ЮНЕСКО]], ки 17 ноябри соли 1999 баргузор гардида буд, бо мақсади ҳифзи забонҳо ва фарҳангҳои гуногуни ҷаҳон эълон гардида буд.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/02/21-fevral-r-zi-a-onii-zaboni-modar-dar-to-ikiston-siyosati-durustu-o-ilonai-zabon-ba-ro-monda-shudaast/|title=21 феврал-Рӯзи байналмилалии забони модарӣ. Дар Тоҷикистон сиёсати дурусту оқилонаи забонӣ ба роҳ монда шудааст|author=|date=21 феврали 2019|publisher= khovar.tj|accessdate=2019-02-21}}</ref> * [[20 феврал]]и [[соли 2019]] Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] муҳтарам [[Эмомалӣ Раҳмон]] бо доираи васеи намояндагони [[ВАО]]-и давлатӣ мулоқот карданд.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/02/mulo-oti-peshvoi-millat-emomal-ra-mon-bo-namoyandagoni-vasoiti-ahbori-ommai-davlat/|title=Мулоқоти Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон бо намояндагони васоити ахбори оммаи давлатӣ|author=|date=20 феврали 2019|publisher= khovar.tj|accessdate=2019-02-20}}</ref> * [[19 феврал]]и [[соли 2019]] Шахсоне, ки симкортҳояшон бо шиносномаҳои куҳна ба қайд гирифта шудаанд, бояд онро дубора ба қайд гиранд. Акнун шаҳрвандони [[Тоҷикистон]] аз ду симкорт зиёдтар гирифта наметавонанд.<ref>{{cite web|url=https://www.news.tj/tj/news/tajikistan/society/20190219/oidaoi-navi-furshi-simkort-bo-shinosnomai-nav-va-zeri-nazorati-kameraoi-video|title=Қоидаҳои нави фурӯши симкорт: бо шиносномаи нав ва зери назорати камераҳои видео|author=|date=19 феврали 2019|publisher=news.tj|accessdate=2019-02-19}}{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * [[18 феврал]]и [[соли 2019]] Дастаи «[[Истиқлол (бошгоҳи футбол)|Истиқлол]]»-и [[Душанбе]] рӯзҳои истироҳат ду бозии мавқуфгузоштаи худро барои Ҷоми Федератсияи [[футбол]]и [[Тоҷикистон]] бо дастаҳои КМВА «Помир» ва «Шоҳмансур» гузаронида, ғалаба ба даст овард.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/02/omi-fft-isti-lol-du-alabai-pajdarpaj-ba-dast-ovard/|title=Ҷоми ФФТ: «Истиқлол» ду ғалабаи пайдарпай ба даст овард |author=|date=18 феврали 2019|publisher= khovar.tj|accessdate=2019-02-18}}</ref> * [[17 феврал]]и [[соли 2019]] Дар натиҷаи сӯхтор дар [[Бангладеш]]и [[Олмон]] дастикам ҳашт нафар ҷони худро аз даст додаанд. Ба қавли мақомоти ин кишвар, сӯхтор беш аз 200 хонаи сокинонро ба коми худ фурӯ бурд. Сӯхтор субҳи барвақти 17-уми феврал, замоне рух дод, ки бисёре аз сокинон ҳанӯз дар хоб буданд.<ref>{{cite web|url=https://www.ozodi.org/z/538|title=“Ҳама дар хоб буд.” Даҳҳо кушта ва захмӣ дар сӯхтори Бангладеш|author= |date=17 феврали 2019|publisher=ozodi.org|accessdate=2019-02-17}}</ref> * [[16 феврал]]и [[соли 2019]] Афзоиши аз ҳама зиёди маҷмӯи маҳсулоти дохилӣ (ММД) дар байни кишварҳои [[Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил]] дар [[Тоҷикистон]] ба қайд гирифта шуд – ин нишондиҳанда дар ҷумҳурӣ 7,3% -ро ташкил медиҳад.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/02/to-ikiston-az-r-i-afzoishi-mmd-dar-bajni-kishvar-oi-idm-peshsaf-ast/|title=Тоҷикистон аз рӯи афзоиши ММД дар байни кишварҳои ИДМ пешсаф аст|author= |date=16 феврали 2019|publisher= khovar.tj|accessdate=2019-02-16}}</ref> * [[15 феврал]]и [[соли 2019]] Беш аз 90 мамлакати дунё ҳамасола [[15 феврал]] Рӯзи байналмилалии кӯдакони гирифтори бемории [[саратон]]ро ҷашн мегиранд. Бино ба маълумоти оморӣ, ҳамасола дар ҷаҳон қариб 200 ҳазор нафар кӯдакон ба бемории саратон` гирифтор шуда, нисфи онҳо ҳалок мегарданд. Сари вақт муроҷиат намудан ва оғоз намудани табобат аз оризаҳои нохуши ин беморӣ нигоҳ медорад.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/02/15-fevral-r-zi-bajnalmilalii-k-dakoni-giriftori-bemorii-saraton-sari-va-t-muajyan-kardani-omosi-badsifat-va-tabobati-onsababi-salomatii-inson-megardad/|=|title=15 феврал- Рӯзи байналмилалии кӯдакони гирифтори бемории саратон: сари вақт муайян кардани омоси бадсифат ва табобати он сабаби саломатии инсон мегардад|author=|date=15 феврали 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-02-15}}{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * [[14 феврал]]и [[соли 2019]] Соли 2018 байни [[давлат]]ҳо ба маблағи зиёда аз 300 млн. доллар созишномаҳо ба имзо расиданд. Тайи 4 соли охир ҳаҷми муомилоти мол байни [[Тоҷикистон]]у [[Ӯзбекистон]] босуръат афзуда, аз 14,9 млн. доллар дар соли 2015 то ба 281,5 млн. доллар дар соли 2018 расид.<ref>{{cite web|url=https://www.news.tj/tj/news/tajikistan/economic/20190214/afzoishi-bosurati-ami-muomiloti-mol-baini-toikistonu-zbekiston|title=Афзоиши босуръати ҳаҷми муомилоти мол байни Тоҷикистону Ӯзбекистон|author=|date=14 феврали 2019|publisher=news.tj|accessdate=2019-02-14}}{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * [[13 феврал]]и [[соли 2019]] Имрӯз, рӯзи ҷаҳонии [[радио]] ҷашн гирифта мешавад. Заминаи пайдоиши ин ид маҳз дар ҳамин рӯзи соли 2011, зимни баргузории Конфронси 36-уми генералии [[ЮНЕСКО]] ба миён омад. Дар ин рӯз Шӯрои иҷроияи ЮНЕСКО ба Конфронси генералӣ тавсия дод, ки Рӯзи ҷаҳонии радиоро эълон кунад. Ҳамин тавр аз соли 2012 то инҷониб 13 феврал дар тамоми ҷаҳон Рӯзи радио ҷашн гирифта мешавад.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/02/13-fevral-r-zi-a-onii-radio-on-metavonad-tamomi-ishr-o-atto-taba-a-oi-osebpaziri-omearo-faro-girad/|title=Он метавонад тамоми қишрҳо, ҳатто табақаҳои осебпазири ҷомеаро фаро гирад|author= |date=13 феврали 2019|publisher=news.tj|accessdate=2019-02-13}}</ref>. * [[12 феврал]]и [[соли 2019]] Чемпиони Тоҷикистон – «[[Истиқлол (бошгоҳи футбол)|Истиқлол]]»-и [[Душанбе]] имрӯз бори аввал дар таърихи худ дар бозиҳои интихобии Лигаи чемпионҳои Осиё ширкат меварзад. 12 феврал футболбозони тоҷикистонӣ дар муқобили дастаи АГМК-и Алмалики [[Ӯзбекистон]] вориди майдони рақобат шуданд.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/02/imr-z-dastai-isti-lol-avvalin-bozii-tarihii-hudro-dar-ligai-chempion-oi-osiyo-meguzaronad/|title=Имрӯз дастаи «Истиқлол» аввалин бозии таърихии худро дар Лигаи чемпионҳои Осиё мегузаронад|author= |date=160 феврали 2019|publisher=news.tj|accessdate=2019-02-12}}</ref>. * [[11 феврал]]и [[соли 2019]] Алҳол ба мусофироне, ки тавассути роҳҳои ҳавоӣ аз Тоҷикистон ба кишварҳои хориҷӣ сафар мекунанд, чор [[фурудгоҳ]]и байналмилалӣ – фурудгоҳҳои байналмилалии [[Душанбе]], [[Хуҷанд]], [[Кӯлоб]] ва [[Бохтар]] хидмат мерасонанд. Танҳо соли сипаригардида фурудгоҳҳои байналмилалии [[Тоҷикистон]] ба зиёда аз ду миллион нафар мусофир хидмат расониданд, ки аз ин омор наздик ба 70 фоизи хидматрасониҳо ба Фурудгоҳи байналмилалии Душанбе рост меояд.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/02/furudgo-oi-bajnalmilalii-kishvar-vyapvaprba-ziyoda-az-du-million-nafar-musofiron-hizmat-rasonidaand/|title=Фурудгоҳҳои байналмилалии кишвар ба зиёда аз ду миллион нафар мусофирон хидмат расонидаанд|author= |date=11 феврали 2019|publisher=news.tj|accessdate=2019-02-11}}</ref>. * [[10 феврал]]и [[соли 2019]] «ДАРАХТ БИНШОН!» - таҳти ин унвон дар хиёбону кӯчаҳои [[шаҳр]]и [[Хуҷанд]] беш аз 2000 бех [[дарахт]]они ороишӣ ва 10 ҳазор дона [[гули садбарг]] шинонида шуданд. Бояд ёдовар шуд, ки ба истиқболи 30-солагии Истиқлоли давлатии [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] дар шаҳру ноҳияҳои [[вилояти Суғд]] 1300 рӯзи меҳнати зарбдор эълон гардидааст.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/02/daraht-binshon-dar-hiyobonu-kucha-oi-hu-and-besh-az-2000-beh-darahtoni-oroish-va-10-azor-dona-guli-sadbarg-shinonida-shudand/|title=ДАРАХТ БИНШОН!|author= |date=10 феврали 2019|publisher= khovar.tj |accessdate=2019-02-10}}</ref>. * [[9 феврал]]и [[соли 2019]] [[Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон]] бахшида ба 30-солагии Истиқлоли давлатии [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]], ки соли 2021 ҷашн гирифта мешавад, озмуни ҷумҳуриявиии [[Драма (жанр)|драма]]нависонро эълон намуд. Озмун аз [[1 март]]и [[соли 2019]] оғоз ёфта, ҳадафи он дарёфти асарҳои беҳтарини драмавии муосир мебошад.<ref>{{cite web|url= https://khovar.tj/2019/02/vazorati-far-ang-bahshida-ba-30-solagii-isti-loliyati-davlatii-to-ikiston-ozmuni-um-uriyavii-dramanavisonro-elon-kard/|title=Вазорати фарҳанг бахшида ба 30-солагии Истиқлоли давлатии Тоҷикистон Озмуни ҷумҳуриявии драманависонро эълон кард|author= |date=9 феврали 2019|publisher= khovar.tj |accessdate=2019-02-9}}</ref>. * [[8 феврал]]и [[соли 2019]] [[Душанбе]] соҳиби нишон мегардад ва унони «Сокини фахрии пойтахт» таъсис дода мешавад. Дар иртибот ба ин ба Қонун «Дар бораи мақоми пойтахти [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]]» тағйиру иловаҳо ворид гардиданд.<ref>{{cite web|url= https://khovar.tj/2019/02/dushanbe-so-ibi-nishon-megardad-va-unvoni-sokini-fahrii-pojtaht-tasis-doda-meshavad-dar-irtibot-ba-in-ba-onun-dar-borai-ma-omi-pojtahti-um-urii-to-ikiston-ta-jiru-ilova-o-vorid-gardidand/|title=Душанбе соҳиби нишон мегардад ва унони «Сокини фахрии пойтахт» таъсис дода мешавад|author= |date=8 феврали 2019|publisher= khovar.tj |accessdate=2019-02-8}}</ref>. * [[7 феврал]]и [[соли 2019]] Дар [[Китобхонаи миллии Тоҷикистон|Китобхонаи миллӣ]] Маҷлиси Кумитаи Иҷроияи Марказии [[Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон]] баргузор гардид, ки дар кори он Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]], Раиси Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон муҳтарам [[Эмомалӣ Раҳмон]] иштирок ва суханронӣ намуданд.<ref>{{cite web|url= https://khovar.tj/2019/02/ishtiroki-peshvoi-millat-emomal-ra-mon-dar-ma-lisi-vasei-kumitai-i-roiyai-markazii-izbi-hal-ii-demokratii-to-ikiston-2/|title= Иштироки Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон дар Маҷлиси васеи Кумитаи Иҷроияи Марказии Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон|author= |date=7 феврали 2019|publisher= khovar.tj |accessdate=2019-02-7}}</ref>. * [[6 феврал]]и [[соли 2019]] Кумитаиш кор бо ҷавонон ва варзиши назди Ҳукумати [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] моҳи [[март]]и соли равон Фестивали ҷумҳуриявии «[[Суруд]]и [[модар]] – [[Алла]]» баргузор менамояд. Фестивали мазкур ба Рӯзи Модар ва арҷгузорӣ ба занону модарони тоҷик бахшида мешавад.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/02/surudi-modar-alla-ta-ti-in-nom-byfvafyahshida-ba-r-zi-modar-dar-to-ikiston-festivali-um-uriyav-barguzor-megardad/|title=«Суруди модар – алла» - таҳти ин ном бахшида ба Рӯзи Модар дар Тоҷикистон Фестивали ҷумҳуриявӣ баргузор мегардад|author= |date=6 феврали 2019|publisher= khovar.tj |accessdate=2019-02-6}}</ref>. * [[5 феврал]]и [[соли 2019]] Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] муҳтарам [[Эмомалӣ Раҳмон]] Вазири корҳои хориҷии Федератсияи [[Россия]] С.Лавровро, ки бо сафари расмӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор дорад, ба ҳузур пазируфтанд. Зимни мулоқот масъалаҳои мубрами ҳамкории дуҷониба ва раванди омодагӣ ба сафари расмии Сарвари давлат ба Федератсияи Россия мавриди муҳокима қарор гирифтанд.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/02/vazorat-oi-kor-oi-hori-ii-to-ikiston-va-rossiya-barnomai-amkor-baroi-soli-2019-ro-ba-imzo-rasonidand/|title=Вазоратҳои корҳои хориҷии Тоҷикистон ва Россия Барномаи ҳамкорӣ барои соли 2019-ро ба имзо расониданд|author= |date=5 феврали 2019|publisher= khovar.tj |accessdate=2019-02-5}}</ref>. * [[4 феврал]]и [[соли 2019]] Ҳаҷми умумии маҳсулоти истеҳсолгардида дар шаҳри [[Хуҷанд]] бори нахуст аз сатҳи 1 миллиард сомонӣ зиёд гардида, он ба 1 млрд 033,3 миллион сомонӣ баробар гардид, ки ин нисбат ба соли 2017 11,6 фоиз зиёд аст.<ref>{{cite web|url= https://khovar.tj/2019/02/a-mi-umumii-ma-suloti-iste-solgardida-dar-hu-and-bori-nahust-az-sat-i-1-milliard-somon-ziyod-gardid-bardosht-az-nishasti-matbuot/|title= Ҳаҷми умумии маҳсулоти истеҳсолгардида дар Хуҷанд бори нахуст аз сатҳи 1 миллиард сомонӣ зиёд гардид|author= |date=4 феврали 2019|publisher= khovar.tj |accessdate=2019-02-4}}</ref>. * [[3 феврал]]и [[соли 2019]] Имрӯз дар «[[Боғи Ирам]]»-и [[шаҳри Душанбе]] намоиш-фурӯши ниҳолҳои мевадиҳандаю сояафкан таҳти унвони «Самараи умри деҳқон» баргузор гардид. Бояд гуфт, ки намоиши мазкур тибқи нақшаи баргузории фестивал, намоиш, ид ва озмунҳои анъана ва ҳунарҳои мардумӣ дар [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] барои солҳои 2019—2021 гузаронида мешавад.<ref>{{cite web|url= https://khovar.tj/2019/02/dar-bo-i-iram-namoish-fur-shi-ni-ol-oi-mevadi-andayu-soyaafkan-doir-gardid/|title= Дар «Боғи Ирам» намоиш-фурӯши ниҳолҳои мевадиҳандаю сояафкан доир гардид|author= |date=3 феврали 2019|publisher= khovar.tj |accessdate=2019-02-3}}</ref>. * [[2 феврал]]и [[соли 2019]] Аз 8 то 17 феврали соли равон дар шаҳри Сахалини Ҷанубии Федератсияи [[Россия]] аввалин Бозиҳои зимистонаи «Бачаҳои Осиё» баргузор мешаванд. Зикр шуд, ки [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]]ро 3 варзишгари наврас — Ҷаҳонгир Аҳёзода, Маҳмудҷон Эшонов ва Зикруллои Шамсулло намояндагӣ мекунанд. Онҳо дар намуди лижаронии кӯҳӣ, слалом ва слаломи бузург дар миёни 20 давлати [[Осиё]] иштирок менамоянд.<ref>{{cite web|url= https://khovar.tj/2019/02/varzishgaroni-navrasi-to-ik-dar-bozi-oi-zimistonai-k-dakoni-osiyo-2019-ishtirok-mekunand/|title= Варзишгарони навраси тоҷик дар Бозиҳои зимистонаи «Кӯдакони Осиё-2019» иштирок мекунанд|author= |date=2 феврали 2019|publisher= khovar.tj |accessdate=2019-02-2}}</ref>. * [[1 феврал]]и [[соли 2019]] Тӯли 45 рӯз дар нерӯгоҳи [[НБО Роғун|Роғун]] 3 баробар зиёд аз барқи истеҳсолшудаи тӯли 1 сол дар ҳамаи нерӯгоҳҳои хурди кишвар барқ истеҳсол гардида, тибқи маълумоти Вазорат, соли гузашта бори нахуст дар [[таърих]]и [[Тоҷикистон]] дар маҷмӯъ ҳаҷми рекордӣ — 19,8 млрд кВт/соат нерӯи барқ (пеш аз ин 18,6 млрд кВт/соат — соли 1988) истеҳсол шудааст.<ref>{{cite web|url= https://www.news.tj/tj/news/tajikistan/economic/20190201/roun15-mo-903-mln-kvtsoat-tamomi-nergooi-hurd-dar-soli-2018-33-mln-kvtsoat|title= “Роғун”:1,5 моҳ – 90,3 млн. кВт/соат; тамоми нерӯгоҳҳои хурд дар соли 2018 – 33 млн. кВт/соат|author= |date= 1 феврали 2019|publisher= news.tj|accessdate= 2019-02-1}}{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. == [[январ]]и [[соли 2019]] == * [[31 январ]]и [[соли 2019]] Дар муқоиса бо соли хониши гузашта дар соли хониши 2019—2020 квотаҳои [[Русия]] ба довталабони [[Тоҷикистон]] аз 618 то ба беш аз 630 адад зиёд шуд, ки ин шумор квотаҳои таҳсил барои Тоҷикистон аз ҳама зиёдтарин байни кишварҳои узви [[Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил]] мебошад.<ref>{{cite web|url=https://www.news.tj/tj/news/tajikistan/society/20190131/rusiya-baroi-tasili-donishyoni-toik-besh-az-630-kvota-udo-kard|title=Русия барои таҳсили донишҷӯёни тоҷик беш аз 630 квота ҷудо кард|author=|date=31 январи 2019|publisher=news.tj|accessdate=2019-01-31}}{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. * [[30 январ]]и [[соли 2019]] Дар раддабандии Индекси дарки [[коррупсия]], ки ҳамасола аз ҷониби Созмони [[байналмилалӣ|байналмилалии]] ҳомии ҳуқуқи Transparency International таҳия мешавад, [[Тоҷикистон]] зинаи 152-юмро ишғол намуд.<ref>{{cite web|url= https://www.news.tj/tj/news/tajikistan/society/20190130/zinai-152-yumi-toikiston-dar-indeksi-darki-korrupsiya|title= Зинаи 152-юми Тоҷикистон дар Индекси дарки коррупсия|author= |date= 30 январи 2019|publisher= news.tj|accessdate= 2019-01-30}}{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. * [[29 январ]]и [[соли 2019]] Дар Тоҷикистон лоиҳаи Қонун «Дар бораи муқовимат бо экстремизм» таҳия мегардад. Бо ин мақсад алакай дар Прокуратураи генералии [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] дар ҳамкорӣ бо дигар мақомоти марбутаи мамлакат гурӯҳи корӣ таъсис дода шуд. Дар назар аст, пас аз 3 моҳ лоиҳаи Қонуни мазкур таҳия гардида, ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод карда шавад.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/01/dar-to-ikiston-loi-ai-onun-dar-borai-mu-ovimat-bo-ekstremizm-ta-iya-megardad/|title=Дар Тоҷикистон лоиҳаи Қонун «Дар бораи муқовимат бо экстремизм» таҳия мегардад|author= |date=29 январи 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-01-29}}</ref>. * [[28 январ]]и [[соли 2019]] [[Варзишгар]]они шинохтаи [[тоҷик]] Одилшоҳ Исматов ва Кристина Пронженко аз намуди варзиши сабук дар 5-умин Мусобиқаи байналмилалӣ барои дарёфти ҷоизаи қаҳрамони олимпии Олга Рипакова, ки дар Уст-Каменогорскии [[Ҷумҳурии Қазоқистон]] доир гардид, иштирок намуда, сазовори ду медал гардиданд.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/01/varzishgaroni-to-ik-dar-azo-iston-sazovori-du-medal-gardidand/|title=Варзишгарони тоҷик дар Қазоқистон сазовори ду медал гардиданд|author= |date=28 январи 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-01-28}}</ref>. * [[27 январ]]и [[соли 2019]] Имрӯз сокинон ва меҳмони пойтахти [[Тоҷикистон]] дар Боғи фарҳангию фароғатии Фирдавсӣ дар фазои идона ҷашни [[Сада]]ро таҷлил намуданд.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/01/sada-muzhda-az-omodag-va-pesha-namudani-kor-oi-navi-kishovarzist/|title=«Оташи ҷашни Сада оташи меҳри Ватан аст!..»|author= |date=27 январи 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-01-27}}</ref>. * [[26 январ]]и [[соли 2019]] Субҳи имрӯз Президенти [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]], Пешвои миллат муҳтарам [[Эмомалӣ Раҳмон]] паёми табрикотии хешро ба муносибати ҷашни [[Сада]] ба мардуми шарафманди тоҷик ироа дошт.<ref>{{cite web|url=https://khovar.tj/2019/01/tabrikoti-prezidenti-um-urii-to-ikiston-peshvoi-millat-mu-taram-emomal-ra-mon-ba-munosibati-ashni-sada/|title=Табрикоти Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба муносибати ҷашни Сада|author= |date=26 январи 2019|publisher=khovar.tj|accessdate=2019-01-26}}</ref>. * [[25 январ]]и [[соли 2019]] Нимаи аввали моҳи июн дар шаҳри Душанбе Нишасти панҷуми сарони кишварҳои узви Машварати ҳамкорӣ ва тадбирҳои боварӣ дар Осиё, ки ба он 27 кишвар узвият дорад, доир мегардад.<ref>{{cite web|url=https://www.news.tj/tj/news/tajikistan/politics/20190125/avvali-tobiston-saroni-27-kishvari-dunyoro-dar-dushanbe-intizorand|title=Аввали тобистон сарони 27 кишвари дунёро дар Душанбе интизоранд|author=|date=25 январи 2019|publisher=news.tj|accessdate=2019-01-25}}{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. * [[24 январ]]и [[соли 2019]] Сарулибоси милитсионерҳои тоҷик имсол нав карда шуда, дар назар аст, ки милитсияи Тоҷикистон ба политсия табдили ном кунад. Дар аввали моҳи март намунаҳои сарулибоси нави кормандони милитсия аллакай барои тасдиқ ба президенти [[Тоҷикистон]] [[Эмомалӣ Раҳмон]] пешниҳод мешаванд.<ref>{{cite web|url=https://www.news.tj/tj/news/tajikistan/society/20190124/sarulibosi-militsioneroi-toik-baor-nav-meshavad|title=Сарулибоси милитсионерҳои тоҷик баҳор нав мешавад|author=|date=24 январи 2019|publisher=news.tj|accessdate=2019-01-24}}{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. * [[23 январ]]и [[соли 2019]] Китоби нав — маҷмӯаи суханрониҳои Президенти Тоҷикистон [[Эмомалӣ Раҳмон]] дар ҳаҷми 222 саҳифа таҳти унвони «О современном мире и основных аспектах внешней политики Республики Таджикистан» (Дар бораи ҷаҳони муосир ва ҷанбаҳои асосии сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон) бо забони русӣ дар матбааи «Контраст» ба нашр расид.<ref>{{cite web|url=https://news.tj/tj/news/tajikistan/society/20190123/nashri-kitobi-emomal-ramon-doir-ba-aoni-muosir-va-siyosati-hori|title=Нашри китоби Эмомалӣ Раҳмон доир ба ҷаҳони муосир ва сиёсати хориҷӣ|author=|date=23 январи 2019|publisher=news.tj|accessdate=2019-01-23}}{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. == Соли 2018 == == [[ноябр]]и соли 2018 == * [[16 ноябр]]и [[соли 2018]] [[Эмомалӣ Раҳмон]] Президенти [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] дар маросими расмӣ баъд аз зуҳри 16 ноябри 2018 соати 16:32 ба вақти Душанбе чархаи аввали нерӯгоҳи [[Роғун]]ро ба баҳрабардорӣ расонд.<ref>{{cite web|url=http://parstoday.com/tg/news/tajikistan-i39492|title= Баҳрабардорӣ аз чархаи аввали нерӯгоҳи Роғун дар Тоҷикистон|author= |date=16 ноябри 2018|publisher=parstoday.com|accessdate=2018-11-16}}</ref>. == [[октябр]]и соли 2018 == * [[25 октябр]]и [[соли 2018]] Дар рӯзи чоруми сафари корӣ ба шаҳру ноҳияҳои [[Wn/tg/вилояти Суғд|вилояти Суғд]] Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон [[Wn/tg/Эмомалӣ Раҳмон|Эмомалӣ Раҳмон]] дар [[Wn/tg/Қасри Арбоб|Қасри Арбоб]] аз намоишгоҳи ҳунарҳои мардумӣ дидан намуда, дар тантанаҳои Фестивали «Оши палав», «Иди асалу харбуза» ва «Шириниҳои миллӣ» иштирок карданд.<ref>{{cite web|url=http://khovar.tj/2018/10/bozdidi-peshvoi-millat-emomal-ra-mon-az-namoishi-unar-oi-mardum-ishtirok-dar-festivali-oshi-palav-idi-asalu-harbuza-va-shirini-oi-mill-dar-asri-arbob/|title= Боздиди Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон аз намоиши ҳунарҳои мардумӣ, иштирок дар Фестивали «Оши палав», «Иди асалу харбуза» ва «Шириниҳои миллӣ» дар Қасри Арбоб|author= |date=25 октябри 2018|publisher=khovar.tj|accessdate=2018-10-26}}</ref>. * [[24 октябр]]и [[соли 2018]] Дар феҳристи 500 мусулмони пурнуфузи дунё Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон [[Wn/tg/Эмомалӣ Раҳмон|Эмомалӣ Раҳмон]] ва раиси Шурои уламои Тоҷикистон Саидмукаррам Абдулқодирзода ҷой гирифтаанд. Феҳристи 500 мусулмони асаргузори ҷаҳонро ҳар сол Пажӯҳишгоҳи таҳқиқоти роҳбурдии исломии Уммон тартиб медиҳад.<ref>{{cite web|url=https://ru.sputnik-tj.com/country/20181024/1027223908/rahmon-nurmagomedov-top-500-vliyanie-musulmane-mir.html|title=Рахмон и Нурмагомедов вошли в список самых влиятельных мусульман мира|author=|date=24 октябри 2018|publisher=khovar.tj|accessdate=2018-11-03}}{{Пайванди мурда|date=March 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. * [[22 октябр]]и [[соли 2018]] Дар рӯзи аввали сафари корӣ дар вилояти Суғд Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон [[Wn/tg/Эмомалӣ Раҳмон|Эмомалӣ Раҳмон]] дар [[Wn/tg/ноҳияи Бобоҷон Ғафуров|ноҳияи Бобоҷон Ғафуров]] Корхонаи нави истеҳсоли асфалт ва регу шағалро мавриди баҳрабардорӣ қарор доданд.<ref>{{cite web|url=http://khovar.tj/2018/10/ba-istifoda-suporidani-korhonai-navi-iste-soli-asfalt-va-regu-sha-al-dar-no-iyai-bobo-on-afurov/|title= Ба истифода супоридани Корхонаи нави истеҳсоли асфалт ва регу шағал дар ноҳияи Бобоҷон Ғафуров|author= |date=22 октябри 2018|publisher=khovar.tj|accessdate=2018-10-26}}</ref>. * [[22 октябр]]и [[соли 2018]] Дар бахши озмуни байналмилалӣ ҷоизаи аслии кинофестивали 8-уми «Дидор» ба филми «Хаёлӣ»-и коргардон Парвиз Раҷабзода аз «Хатлонсинамо», ҷоизаи беҳтарин филми аниматсионӣ ба филми «Сандуқчаи зулбиё»-и Алексей Румянтсев ва дар бахши «Озмуни филмҳои тоҷикӣ» ба филми «Таксӣ»-и Файзулло Файзов супорида шуд.<ref>{{cite web|url=http://khovar.tj/2018/10/oliboni-kinofestivali-bajnalmilalii-didor-muajyan-shudand/|title= Ғолибони Кинофестивали байналмилалии «Дидор» муайян шуданд|author= |date=22 октябри 2018|publisher=khovar.tj|accessdate=2018-10-26}}</ref>. * [[12 октябр]]и [[соли 2018]] Дар ҷараёни ҷаласаи Шӯрои сарони ҳукуматҳо (сарвазирон)-и давлатҳои аъзои [[Wn/tg/Созмони ҳамкории Шанхай|Созмони ҳамкории Шанхай]], ки 12/10/2018 дар шаҳри Душанбе доир гардид, даҳ қарори Шӯрои сарони ҳукуматҳо (сарвазирон)-и давлатҳои аъзои СҲШ ва ду санади нави ҳамкорӣ байни вазорату идораҳои дахлдори давлатҳои аъзои СҲШ ба имзо расиданд.<ref>{{cite web|url=http://khovar.tj/2018/10/dar-alasai-sh-roi-saroni-ukumat-o-sarvaziron-i-davlat-oi-azoi-s-sh-da-aror-va-du-sanadi-navi-amkor-ba-imzo-rasidand/|title= Дар ҷаласаи Шӯрои сарони ҳукуматҳо (сарвазирон)-и давлатҳои аъзои СҲШ даҳ қарор ва ду санади нави ҳамкорӣ ба имзо расиданд|author= |date=12 октябри 2018|publisher=khovar.tj|accessdate=2018-10-12}}</ref>. * [[10 октябр]]и [[соли 2018]] Дастаи мунтахаби наврасони Тоҷикистон оид ба футбол бо медалҳои нуқраи Чемпионати Осиё ба пойтахти кишварамон — шаҳри Душанбе баргашт<ref>{{cite web|url=http://khovar.tj/2018/10/dastai-muntahabi-navrasoni-to-ikistonro-dar-furudgo-i-sha-ri-dushanbe-garmu-shon-isti-bol-giriftand/|title= Дастаи мунтахаби наврасони Тоҷикистонро дар фурудгоҳи шаҳри Душанбе гарму ҷӯшон истиқбол гирифтанд|author= |date=10 октябри 2018|publisher=khovar.tj|accessdate=2018-10-10}}</ref>. == [[сентябр]]и соли 2018 == * [[28 сентябр]]и [[соли 2018]] Дар шаҳри [[Душанбе]] ҷаласаи навбатии Шӯрои сарони давлатҳои [[Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил]] баргузор гардид. Дар рафти ҷаласаҳои хосса ва бо иштироки ҳайатҳо оид ба масъалаҳои мубрами рӯзномаи ҷаласа табодули афкори пурмуҳтаво сурат гирифта, доир ба ҳамкории минбаъда дар доираи Созмон қарорҳои дахлдор қабул гардиданд.<ref>{{cite web|url=http://www.president.tj/node/18550|title= Изҳороти матбуотӣ аз рӯи натиҷаҳои ҷаласаи Шӯрои сарони давлатҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил|author= |date=28 сентябри 2018|publisher=prezident.tj|accessdate=2018-09-28}}</ref>. * [[27 сентябр]]и [[соли 2018]] Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон [[Эмомалӣ Раҳмон]] бо Президенти Ҷумҳурии Ӯзбекистон [[Шавкат Мирзиёев]] дар шаҳри [[Турсунзода]] ба Корхонаи воҳиди давлатии «[[Ширкати Алюминийи Тоҷик|Корхонаи воҳиди давлатии „Ширкати Алюминийи Тоҷик“ (ТАЛКО)]]» ташриф оварда марҳилаи аввали корхонаи муштараки Тоҷикистону Ӯзбекистон — Ҷамъияти дорои масъулияти маҳдуди «ТАЛКО-КРАНТАС»-ро мавриди баҳрабардорӣ қарор доданд.<ref>{{cite web|url=http://www.president.tj/node/18509|title= Боздиди сарони давлатҳои Тоҷикистону Ӯзбекистон аз КВД «Ширкати Алюминийи Тоҷик» ва ифтитоҳи корхонаи муштараки «ТАЛКО-КРАНТАС»|author= |date=27 сентябри 2018|publisher=prezident.tj|accessdate=2018-09-27}}</ref>. * [[27 сентябр]]и [[соли 2018]] Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон [[Эмомалӣ Раҳмон]] бо Президенти Ҷумҳурии Ӯзбекистон [[Шавкат Мирзиёев]] боғи «Низомиддин Алишер Навоӣ»-ро дар шаҳри [[Душанбе]] мавриди баҳрабардорӣ қарор доданд.<ref>{{cite web|url=http://www.president.tj/node/18508|title= Ифтитоҳи Боғи «Низомиддин Алишер Навоӣ» дар шаҳри Душанбе|author= |date=27 сентябри 2018|publisher=prezident.tj|accessdate=2018-09-27}}</ref>. * [[20 сентябр]]и [[соли 2018]] Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон [[Эмомалӣ Раҳмон]] ва Раиси шаҳри Душанбе [[Рустами Эмомалӣ]] дар [[ноҳияи Шоҳмансур]]и пойтахт Муассисаи таълимии таҳсилоти умумии ғайридавлатии «Академияи умумиҷаҳонии Кембриҷ» — ро дар вазъияти тантанавӣ ифтитоҳ карданд.<ref>{{cite web|url=http://prezident.tj/node/18462|title= Ифтитоҳи Муассисаи таълимии таҳсилоти умумии ғайридавлатии “Академияи умумиҷаҳонии Кембриҷ”|author= |date=20 сентябри 2018|publisher=prezident.tj|accessdate=2018-09-20}}</ref>. * [[14 сентябр]]и [[соли 2018]] Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон [[Эмомалӣ Раҳмон]] дар шаҳри [[Хоруғ]]и [[Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон]] дар вазъияти тантанавӣ бинои Донишгоҳи Осиёи Марказиро ифтитоҳ намуданд.<ref>{{cite web|url=http://prezident.tj/node/18405|title= Ифтитоҳи бинои Донишгоҳи Осиёи Марказӣ дар шаҳри Хоруғ|author= |date=14 сентябри 2018|publisher=prezident.tj|accessdate=2018-09-14}}</ref>. * [[5 сентябр]]и [[соли 2018]] Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон [[Эмомалӣ Раҳмон]] бо Раиси шаҳри Душанбе [[Рустами Эмомалӣ]] дар маҳаллаи 82-юми пойтахт дар маросими ифтитоҳи аввалин эстакада дар Тоҷикистон иштирок намуданд.<ref>{{cite web|url=http://prezident.tj/node/18301|title= Ифтитоҳи аввалин эстакада дар маҳаллаи 82-юми шаҳри Душанбе|author= |date=5 сентябри 2018|publisher=prezident.tj|accessdate=2018-09-05}}</ref>. == [[август]]и соли 2018 == * [[28 август]]и [[соли 2018]] Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ- Пешвои миллат, Президени Ҷумҳурии Тоҷикистон [[Эмомалӣ Раҳмон]] бо Сарвазири мамлакат [[Қоҳир Расулзода]] ва Раиси шаҳри Душанбе [[Рустами Эмомалӣ]] дар маросими ифтитоҳи Муассисаи давлатии боғи фарҳангию фароғатии «Кӯли ҷавонон» иштирок намуданд.<ref>{{cite web|url=http://prezident.tj/node/18257|title= Ифтитоҳи Боғи фарҳангию фароғатии «Кӯли ҷавонон» дар шаҳри Душанбе|author= |date=28 августи 2018|publisher=prezident.tj|accessdate=2018-08-28}}</ref>. * [[17 август]]и [[соли 2018]] бо даъвати Президенти Ҷумҳурии Ӯзбекистон [[Шавкат Мирзиёев]] рӯзҳои 17-18 августи соли 2018 Сафари давлатии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон [[Эмомалӣ Раҳмон]] ба Ҷумҳурии [[Ӯзбекистон]] анҷом пазируфт.<ref>{{cite web|url=http://prezident.tj/node/18169|title= Изҳороти муштараки Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ва Президенти Ҷумҳурии Ӯзбекистон Шавкат Мирзиёев|author= |date=17 августи 2018|publisher=prezident.tj|accessdate=2018-08-17}}</ref>. == [[май]]и соли 2018 == * [[16 май]]и [[соли 2018]] 650 трактор дар як сол. [[Эмомалӣ Раҳмон]] ва [[Александр Лукашенко]] ба фаъолияти Корхонаи муштараки тракторсозӣ дар шаҳри [[Ҳисор]] ифтитоҳ гузоштанд.([http://asiaplus.tj/ru/news/tajikistan/economic/20180516/650-traktorov-v-god-rahmon-i-lukashenko-otkrili-sp-po-sborke-traktorov /news.tj/tj/ 16.05.2018] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20180529061706/http://www.asiaplus.tj/ru/news/tajikistan/economic/20180516/650-traktorov-v-god-rahmon-i-lukashenko-otkrili-sp-po-sborke-traktorov |date=2018-05-29 }}). * [[16 май]]и [[соли 2018]] Масофаи роҳ 174 километр ва 4,5 соат вақти сафар бо 50 сомонӣ: баъди танаффуси 26-сола байни Тоҷикистону Ӯзбекистон равуои [[автобус]]ҳои мусофирбар барқарор шуд.([http://news.tj/tj/news/tajikistan/society/20180516/rokiroi-safar-ba-zbekiston-50-somon-muarrar-shud /news.tj/tj/ 16.05.2018] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20180901175447/http://news.tj/tj/news/tajikistan/society/20180516/rokiroi-safar-ba-zbekiston-50-somon-muarrar-shud |date=2018-09-01 }}). * [[11 май]]и [[соли 2018]] [[Беларус]] дар [[Ҳисор]] корхонаи [[трактор]] месозад. ([https://www.ozodi.org/a/29220785.html /ozodi.org 11.05.2018]). * [[8 май]]и [[соли 2018]] [[Владимир Путин]], ки бори чаҳорум президенти Русия интихоб гашт, савганд ёд карда, расман корро шурӯъ кард.([http://news.tj/tj/news/world/20180508/putin-bori-chorum-sarvarii-davlati-rusiyaro-ba-dsh-girift /news.tj/tj/ 08.05.2018] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20180711230639/http://www.news.tj/tj/news/world/20180508/putin-bori-chorum-sarvarii-davlati-rusiyaro-ba-dsh-girift |date=2018-07-11 }}). == [[апрел]]и соли 2018 == * [[9 апрел]]и [[соли 2018]] Баъди танаффуси шашсола охири ҳафтаи гузашта интиқоли гази табиӣ аз [[Ӯзбекистон]] ба Тоҷикистон барқарор шуда, айни замон ба ҷумҳурӣ дар як соат 1 ҳазор метри мураббаъ газ интиқол дода мешавад. ([http://news.tj/tj/news/tajikistan/economic/20180409/intioli-gazi-zbekiston-ba-toikiston-bararor-shud /news.tj/tj/ 9.04.2018]). * [[6 апрел]]и [[соли 2018]] Аз рӯи раддабандӣ аз ҳама нашрияи серхонандатарин нашрияи расмии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Ҷумҳурият» (34 %) мебошад. Сипас, бо фосилаи камтар нашрияи Вазорати маориф ва илми Тоҷикистон «Омӯзгор» (23,8 %) ва нашрияи марказии ҲХДТ рӯзномаи «Минбари халқ» (22,2 %) ҷойгир шудаанд.([http://khovar.tj/2018/04/um-uriyat-nashriyai-serhonandatarini-to-ikiston-dar-dushanbe-nati-a-oi-tad-i-otii-markazi-zerkalo-muarrif-gardidand // khovar.tj/ 06.04.2018]). == [[март]]и соли 2018 == * [[24 март]]и [[соли 2018]] мақолаи Пешвои миллат [[Эмомалӣ Раҳмон]] дар Маҷаллаи «Нигориши СММ» таҳти унвони «Об барои рушди устувор» (Water for Sustainable Development) ба табъ расида, пешкаши доираи васеи хонандагон гардид.([http://khovar.tj/2018/03/nashri-ma-olai-prezidenti-um-urii-to-ikiston-dar-ma-allai-nigorishi-smm-ta-ti-unvoni-ob-baroi-rushdi-ustuvor-water-for-sustainable-development //khovar.tj/ 24.03.2018]). * [[22 март]]и [[соли 2018]] дар иҷлосияи 72-юми [[Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид]], ки [[22 март]]и [[соли 2018]] ба кори хеш шурӯъ намудааст, ба муносибати оғози [[Даҳсолаи байналмилалии “Об барои рушди устувор”|Даҳсолаи байналмилалии амал «Об барои рушди устувор, солҳои 2018—2028»]] нахустин шуда, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун ташаббускори асосии қабули Даҳсолаи байналмилалии амал «Об барои рушди устувор, солҳои 2018—2028» суханронӣ намуданд.([http://khovar.tj/2018/03/ishtirok-dar-i-losiyai-72-yumi-ma-mai-umumii-sozmoni-milali-mutta-id-ba-munosibati-o-ozi-da-solai-bajnalmilalii-amal-ob-baroi-rushdi-ustuvor-sol-oi-2018-2028// khovar.tj/ 22.03.2018]). == [[феврал]]и соли 2018 == * [[16 феврал]]и [[соли 2018]], Дастаи [[Истиқлол (бошгоҳи футбол)|«Истиқлол»-и Душанбе]] бори чорум барандаи Ҷоми Федератсияи футболи Тоҷикистон (ФФТ) шуд.([http://khovar.tj/2018/02/isti-lol-bori-chorum-barandai-omi-federatsiyai-futboli-to-ikiston-shud// khovar.tj/ 16.02.2018]). * [[14 феврал]]и [[соли 2018]], Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон [[Эмомалӣ Раҳмон]] бо Раиси шаҳри Душанбе [[Рустами Эмомалӣ]] дар ноҳияи Фирдавсӣ бо фаъолияти Корхонаи муштараки «AKIA AVESTO», ки бори аввал дар мамлакат бандубасти автобусҳои тамғаи «AKIA»-ро ба роҳ мондааст.([http://khovar.tj/2018/02/iste-sol-va-bandubasti-avtobus-oi-tam-ai-akia-dar-um-urii-to-ikiston// khovar.tj/ 14.02.2018]). == [[январ]]и соли 2018 == * [[20 январ]]и соли 2018, Пешвои миллат [[Эмомалӣ Раҳмон]] Қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистонро оид ба иваз намудани номи шаҳрҳои [[Қӯрғонтеппа]] ва [[Сарбанд]], [[ноҳияи Бохтар]], шаҳраки Восеъ ва деҳаи Қурбоншаҳиди [[ноҳияи Восеъ]], деҳаҳои Шота Руставели, Тошохӯр ва Будинободи ноҳияи Ёвони вилояти Хатлон ба имзо расониданд. Дар асоси қарори мазкур номи шаҳри Қӯрғонтеппа ба шаҳри Бохтар, шаҳри Сарбанд ба шаҳри Левакант, ноҳияи Бохтар ба ноҳияи Кӯшониён, шаҳраки Восеъи ноҳияи Восеъ ба шаҳраки Ҳулбук, деҳаи Қурбоншаҳиди деҳоти Гулистони ноҳияи Восеъ ба Меҳробод, деҳаи Шота Руставелии деҳоти Ситораи Сурхи ноҳияи Ёвон ба деҳаи Саргаҳ, деҳаи Тошохӯри деҳоти ба номи Ҳасан Ҳусейнови ноҳияи Ёвон ба деҳаи Боғдара ва деҳаи Будинободи деҳоти Гулсара Юсуфоваи ноҳияи Ёвон ба деҳаи Зарриндашт иваз карда шуданд.([http://khovar.tj/2018/01/minbad-onteppa-bohtar-sarband-levakand-bohtar-k-shoniyon-nom-burda-meshavand-ivazi-nom-oi-yak-ator-sha-r-o-no-iya-va-de-a-oi-viloyati-hatlon// khovar.tj/ 22.01.2018]). * [[10 январ]]и соли 2018, [[соли 2017]] дар Ҷаласаи 11 — уми байнидавлатии [[ЮНЕСКО]] оид ба ҳифзи мероси фарҳанги ғайримоддӣ номинатсияи [[Палав|«Оши палав»]] — и тоҷикон дар қатори беҳтарин намунаҳои ғайримоддии ҷаҳон сабти ном шуд. ([http://www.jumhuriyat.tj/index.php?art_id=32151/ jumhuriyat.tj/ 10.01.2018]). == Соли 2017 == == [[декабр]]и соли 2017 == * 27 декабри соли 2017, Тоҷикистон дар раддабандии (рейтинги) кишварҳои дар пешбурди тиҷорат муваффақ, ки аз ҷониби маҷаллаи амрикоии «Forbes» омода шудааст, миёни 153 кишвари ҷаҳон зинаи 108-умро ишғол намуд. Рейтинг 21 декабр дар сомонаи маҷаллаи мазкур нашр гардид. Зикр мешавад, ки соли гузашта Маҷмӯи маҳсулоти дохилӣ (ММД)-и Тоҷикистон 6,9 % афзуда, шумораи аҳолии мамлакат 8,5 млн нафар ва ММД ба ҳар сари аҳолӣ 800 доллари ИМА-ро ташкил дод. ([http://khovar.tj/2017/12/to-ikiston-dar-raddabandii-bonki-a-on-pan-zina-bolo-raft// khovar.tj/ 05.12.2017]). * 27 декабри соли 2017, 70 дарсади аҳолии Тоҷикистонро шаҳрвандони то 30-сола ташкил медиҳанд.([http://khovar.tj/2017/12/70-darsadi-a-olii-to-ikistonro-sha-rvandoni-to-30-sola-tashkil-medi-and// khovar.tj/ 05.12.2017]). * 22 декабри соли 2017, Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ([http://www.jumhuriyat.tj/index.php?art_id=31936// jumhuriyat.tj/ 22.12.2017]). * 4 декабри соли 2017, Тоҷикистон дар Рейтинги (раддабандии) рушди кишварҳо дар соли 2017, ки аз ҷониби Маркази бритониёии «Институти Legatum» тартиб дода шудааст, мақоми 102-юмро касб намудааст.([http://khovar.tj/2017/12/rejtingi-rushdi-kishvar-oi-dunyo-to-ikiston-be-tarin-nishondi-anda-oro-dar-bahshi-maorif-va-amniyatu-ifozat-so-ib-shud// khovar.tj/ 04.12.2017]). == [[ноябр]]и соли 2017 == * 19 ноябри соли 2017, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам [[Эмомалӣ Раҳмон]] дар ноҳияи Бобоҷон Ғафурови вилояти Суғд дар маҷлиси тантанавӣ ва ҷамъомади идона ба ифтихори ҷашни 25 — умин солгарди [[Иҷлосияи XVI (Хуҷандии) Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон|Иҷлосияи таърихии 16-уми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон]] иштирок ва суханронӣ карданд.([http://khovar.tj/2017/11/ishtiroki-peshvoi-millat-emomal-ra-mon-dar-ma-lisi-tantanav-ba-iftihori-25-umin-solgardi-i-losiyai-16-umi-sh-roi-olii-um-urii-to-ikiston// khovar.tj/ 19.11.2017]). Суханронии Пешвои миллат [[Эмомалӣ Раҳмон]] ба муносибати 25 — умин солгарди баргузории [[Иҷлосияи XVI (Хуҷандии) Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон|Иҷлосияи XVI-уми Шӯрои Олӣ]] ([http://khovar.tj/2017/11/suhanronii-peshvoi-millat-emomal-ra-mon-ba-munosibati-25-umin-solgardi-barguzorii-i-losiyai-xvi-umi-sh-roi-ol// khovar.tj/ 19.11.2017]). * 18 ноябри соли 2017, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам [[Эмомалӣ Раҳмон]] дар шаҳри [[Бӯстон]] ба Ҷамъияти дорои масъулияти маҳдуди «Суғд Пак» ташриф оварда, дар вазъияти тантанавӣ навбати дуюми Корхонаи истеҳсоли халтаҳои полипропилениро мавриди баҳрабардорӣ қарор доданд.([http://khovar.tj/2017/11/iftito-i-navbati-duyumi-korhonai-iste-soli-halta-oi-polipropilenii-dmm-su-d-pak-dar-sha-ri-b-ston// khovar.tj/ 18.11.2017]). * 6 ноябри соли 2017, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам [[Эмомалӣ Раҳмон]] бо Раиси шаҳри Душанбе [[Рустами Эмомалӣ]] дар вазъияти тантанавӣ «Боғи фарҳангу фароғатии ба номи Садриддин Айнӣ»-ро баъди азнавсозӣ мавриди баҳрабардорӣ қарор доданд.([http://khovar.tj/2017/11/iftito-i-bo-i-far-angu-faro-atii-ba-nomi-sadriddin-ajn-bad-az-aznavsoz// khovar.tj/ 6.11.2017]). == [[октябр]]и соли 2017 == * 26 октябр, Оғози корҳои таҷдид ва навсозии роҳи мошингарди «Душанбе — Қӯрғонтеппа». Марҳилаи аввали лоиҳа 33,2 километрро дар бар гирифта, роҳ аз категорияи «III»-юм ба категорияи «1-Б» гузаронида мешавад ва паҳноии он аз 16 то 25 метрро ташкил медиҳад.([http://khovar.tj/2017/10/o-ozi-kor-oi-ta-did-va-navsozii-ro-i-moshingardi-dushanbe-r-onteppa/ khovar.tj/ 26.10.2017]). * 25 октябр, Бар асоси қонуни нави Ҷумҳурии Тоҷикистон, истеъмоли сигор дар дохили тамоми корхонаҳои давлативу хусусӣ, тарабхонаҳо, вокзалҳову фурудгоҳҳо комилан манъ мешавад.([http://akhbor.com/-p3931-117.htm/ khovar.tj/ 25.10.2017]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}). * 14 октябр, 15 октябр дар Тоҷикистон Иди [[Меҳргон]] таҷлил мегардад. ([http://khovar.tj/2017/10/ashni-osil-farovon-va-va-dat-15-oktyabr-dar-to-ikiston-idi-me-rgon-ta-lil-megardad/ khovar.tj/ 14.10.2017]). * 14 октябр, Мулоқоти навбатии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон бо соҳибкорони ватанӣ ва хориҷӣ ([http://khovar.tj/2017/10/prezidenti-to-ikiston-ma-suloti-vatanii-ba-sodirot-nigaronidashuda-ba-muarrif-niyoz-dorad// khovar.tj/ 14.10.2017]). * 12 октябр, Аз 11 то 14 октябр дар шаҳри Тошкент, Рӯзҳои фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Ҷумҳурии Ӯзбекистон баргузор гардиданд.([http://khovar.tj/2017/10/ruz-oi-far-angi-um-urii-to-ikiston-dar-um-urii-uzbekiston-iftito-gardidand// khovar.tj/ 12.10.2017]). * 11 октябр, ҚАРОРИ РАИСИ ШАҲРИ ДУШАНБЕ № 591 аз 09.10.2017 «Дар бораи барҳам додани Корхонаи воҳиди давлатии „Бозори Шоҳмансур“» дар шаҳри Душанбе дар торномаи Ҳукумати шаҳри Душанбе нашр шуд. Ҷойи нуқтаҳои савдои муқарраршуда — Маркази савдои «Меҳргон», воқеъ дар минтақаи шарқии Душанбе, тавсия дода шудааст. ([http://www.dushanbe.tj/news/1481// dushanbe.tj/ 11.10.2017] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20190901025350/http://dushanbe.tj/news/1481 |date=2019-09-01 }}). * 8 октябр, Википедияи Тоҷикиро сарзаниш карданд ва иваз кардани калимаи «энсиклопедия»-ро пешниҳод намуданд. ([[n:ru:Таджикской Википедии сделали замечания и предложили заменить слово «энциклопедия»|RuWikiNews]]) == [[август]]и соли 2017 == * 23 август Парлумони Тоҷикистон тағйиру иловаҳо ба Қонуни танзими расму ойинҳоро қабул кард. Бар асоси ин тағйирот, забҳи чорво ва додани таом дар маъракаҳои азодорӣ комилан манъ шуда, тӯйи хатна аз ин ба баъд бидуни даъвати ҳунармандон бояд доир шавад. Бо тӯйи дигар муштарак кардани хатнасӯр ҳам акнун манъ мешавад.([http://akhbor.com/-p3206-117.htm /akhbor.com /23.08.2017]) == [[март]]и соли 2017 == * 1 март Эмомалӣ Раҳмон зимни суханронӣ дар Иҷлосияи 13-уми Созмони ҳамкории иқтисодӣ, дар шаҳри Исломобод, изҳор доштанд: "Таҳкурсии асосии бахши энергетикаи Ҷумҳурии Тоҷикистон аз неругоҳҳои барқи обӣ иборат мебошад, ки истеҳсоли 98 фоизи неруи барқро дар кишвар аз манбаи барқароршавандаи тавлиди энергия таъмин менамояд. Аз рӯи фоизи истеҳсоли «энергияи сабз» Тоҷикистон дар қатори шаш кишвари пешсафи сайёра қарор дорад ва захираҳои умумии гидроэнергетикии он дар ҷаҳон яке аз бузургтаринҳо ба шумор мераванд.(2. 03.2017 [http://khovar.tj/2017/03/az-r-i-foizi-iste-soli-energiyai-sabz-to-ikiston-dar-atori-shash-kishvari-peshsafi-sajyora-aror-dorad/ khovar.tj]) == [[феврал]]и [[соли 2017]] == * 27 феврал баъди музокироти байнидавлатӣ Изҳороти муштараки Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ва Президенти Федератсияи Россия Владимир Путин оид ба натиҷаҳои сафари расмӣ қабул карда шуд. Владимир Путин — президенти Русия ба раисҷумҳури Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ордени ба номи Александр Невскиро тақдим кард. Сипас дар ҳузури сарони ду давлат Эмомалӣ Раҳмон ва Владимир Путин 6 санади нави ҳамкорӣ ба имзо расид ([http://khovar.tj/2017/02/marosimi-imzoi-sanad-oi-navi-amkor-miyoni-um-urii-to-ikiston-va-federatsiyai-rossiya/ бештар...]) (28.02.2017 [http://www.1tv.ru/news/2017-02-27/320640-vladimir_putin_vstretilsya_s_kollegami_iz_kazahstana_i_tadzhikistana Ташрифи Владимир Путин ба Тоҷикистон ва Қазоқистон.1tv.ru]), * 27 феврал баъди музокироти байнидавлатӣ Изҳороти муштараки Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ва Президенти Федератсияи Россия Владимир Путин оид ба натиҷаҳои сафари расмӣ қабул карда шуд. Сипас дар ҳузури сарони ду давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва Владимир Путин 6 санади нави ҳамкорӣ ба имзо расид (28.02.2017 [http://khovar.tj/2017/02/marosimi-imzoi-sanad-oi-navi-amkor-miyoni-um-urii-to-ikiston-va-federatsiyai-rossiya/ khovar.tj], [http://www.1tv.ru/news/2017-02-27/320640-vladimir_putin_vstretilsya_s_kollegami_iz_kazahstana_i_tadzhikistana Ташрифи Владимир Путин ба Тоҷикистон ва Қазоқистон.1tv.ru] * Дар вақти сафар ба Тоҷикистон Владимир Путин — президенти Русия ба раисҷумҳури Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ордени ба номи Александр Невскиро тақдим мекунад, гуфт ёрдамчии президенти ФР Юрий Ушаков. Сафари Президенти ФР Владимир Путин ба Тоҷикистон охири моҳи феврал дар назар аст.(22.02.2017 http://sputnik-tj.com/Tajikistan/20170222/1021748948.html) * Сомонаи амрикоии CNN Travel чойхонаи «Роҳат»-ро беҳтарин чойхонаи ҷаҳон номидааст. Чойхонаи «Роҳат» мувофиқи маълумоти сомонаи амрикоӣ аз соли 1956 инҷониб беҳтарин чойхона ба ҳисоб меравад. Мутаассифона имрӯзҳо «Роҳат» зери хатари вайроншавӣ мондааст.(17.02.2017 [http://sputnik-tj.com/Tajikistan/20170217/1021713411.html sputnik * [[17 феврал]]и [[соли 2017]] расонаҳои хабарӣ ба ҳамагон маълум намуданд, ки — <big>Сомонаи амрикоии CNN Travel чойхонаи «Роҳат»-ро '''беҳтарин чойхонаи ҷаҳон''' номид.</big> Баробари ин Сомонаи амрикоии CNN Travel, ба рӯйхати беҳтарин чойхонаҳои ҷаҳон: * {{lang-en|"Tea House 278"}} — дар иёлоти амрикоии Мэн ([[ИМА]]), * {{lang-en|"Rangoon"}} — дар Маями ([[ИМА]]), * {{lang-en|"Leaf Tea Bar"}} — дар [[Ню-Йорк]] ([[ИМА]]), * {{lang-en|"Sengan-en"}} — дар [[Ҷопон]], * {{lang-en|"Plain of Six Glaciers"}} — дар [[Канада]], * {{lang-en|"The Random Tea Room"}} — дар Филаделфи ([[ИМА]]), * {{lang-en|"Proper Tea"}} — дар [[Британияи Кабир]], * {{lang-en|"The Anne Hathaway Cottage Tea Room"}} — дар иёлоти Вирҷиния ([[ИМА]]), * {{lang-en|"Rx Tea Time"}} — дар иёлоти Вайоминг ([[ИМА]]), * {{lang-en|"Pin Von"}} — дар [[Чин]] дохил шуданд.<ref>[http://sputnik-tj.com/Tajikistan/20170217/1021713411.html Чойханаи «Роҳат» беҳтарин чойхонаи ҷаҳон дониста шуд]</ref> -tj.com]) * Ҳаракат дар роҳи Душанбе — Хуҷанд, ягона роҳи заминӣ, ки марказро бо шимоли кишвар пайванд медиҳад, муваққатан баста шудааст. Масъулони ширкати Innovative Road Solutions (IRS), масъули нигоҳубин ва ҷамъоварии пул дар ин роҳ ба Радиои Озодӣ гуфтанд, ки ин тасмим баъд аз зуҳри 14 феврал ва дар пайи бориши шадиди барфу фаромадани тармаи зиёд гирифта шудааст.(14.02.2017 [http://www.ozodi.org/a/28308833.html ozodi.org]) * Ҳавопаймоҳои ширкати «Ӯзбекистон ҳаво йӯлларӣ» ба эҳтимоли ғолиб дар оғози моҳи апрел ба парвоз дар самти Тошканд-Душанбе шурӯъ мекунанд.(14.02.2017 [http://www.ozodi.org/a/28309228.html ozodi.org]) * Президенти Тоҷикистон дар як номаи табрикӣ раҳбари Туркманистон Қурбонгулӣ Бердимуҳаммадовро бо пирӯзиаш дар интихоботи раёсатҷумҳурии 12 феврал шодбош гуфт. Бердимуҳаммадови 59-сола бо бурдани 97,69 дар сади раъйи мардум пирӯз шуд ва ҳамакнун дар давоми 7 соли оянда раҳбарии ин ҷумҳурии ғанӣ аз гази Осиёи Марказиро идома хоҳад дод.(13.02.2017 [http://www.ozodi.org/a/28307218.html ozodi.org]) == [[январ]]и соли 2017 == === Комёбиҳои Тоҷикистон дар соли 2016 === * Дар ин сол ҳаҷми маҷмӯи маҳсулоти дохилӣ ба зиёда аз 54 миллиард сомонӣ ва афзоиши воқеии он ба 6,9 фоиз баробар шуд. * Бо мақсади истифодаи самараноки захираҳои табиии кишвар ва дар ин замина ба кор даровардани иқтидорҳои нави истеҳсолӣ соли 2016 дар мамлакат 251 коргоҳу корхонаҳои нав бо 9165 ҷойи нави корӣ таъсис дода шуд. * Дар доираи татбиқи чорабиниҳои Барномаи мусоидат ба шуғли аҳолӣ 40 ҳазор нафар шаҳрвандони бекор бо ҷойҳои корӣ таъмин гардида, умуман аз ҳисоби ҳамаи сарчашмаҳо зиёда аз 114 ҳазор ҷойҳои корӣ таъсис дода шуданд, ки аз ин 56 ҳазор ё худ 49 фоизи он ҷойи кори доимӣ мебошад. * Соли 2016 маҷмӯи маҳсулоти кишоварзӣ ба 22,2 млрд сомонӣ баробар гашта, суръати афзоиш 5,2 фоизро ташкил намуд. * Дар соҳаи маориф соли 2016 аз ҳисоби ҳамаи сарчашмаҳо 201 бинои таълимӣ ба маблағи 540 миллион сомонӣ бунёд ва навсозӣ гардида, 39 ҳазор ҷойи нишаст муҳайё карда шудааст. * Варзишгари номдори тоҷик Дилшод Назаров дар Бозиҳои олимпии Рио де Жанейро-2016 дар мусобиқоти гурзпартоӣ пешсафӣ нишон дода, барандаи медали тилои бозиҳои олимпӣ гардид. * Дар маҷмӯъ соли 2016-ум барои баланд бардоштани сатҳу сифати зиндагӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ 52 фоизи хароҷоти буҷет, яъне 8,1 миллиард сомонӣ равона гардидааст. ([http://president.tj/node/13834 бештар...]) == Соли 2016 == == [[декабр]]и соли 2016 == * Дар охири соли 2016 Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон навбати дуюми Маркази барқу гармидиҳии Душанбе-2- ро бо иқтидори 300 мегаватт мавриди истифода қарор доданд, ки он имконияти энергетикии мамлакатро ба таври назаррас афзун менамояд.([http://president.tj/node/13834 бештар...]) == [[ноябр]]и соли 2016 == [[18 ноябр]] Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон [[Эмомалӣ Раҳмон]] бо мақсади ошноӣ бо тарзи зисту зиндагонии сокинон, иштирок дар маросими мавриди баҳрабардорӣ қарор додан ва оғози сохтмони чанд иншооти муҳим ба шаҳри [[Сарбанд]]и [[вилояти Хатлон]] ташриф овард. Дар Сарбанд Пешвои миллат бо фаъолият ва ҷараёни татбиқи Лоиҳаи барқарорсозии таҷҳизоти истеҳсолии энергияи барқи [[Неругоҳи барқи обии «Сарбанд» (барқарорсозӣ)|Неругоҳи барқи обии «Сарбанд»]] инчунин бо ифтитоҳи марҳалаи дуюми таҷдиду навсозии [[ҶСК «Азот»]] шинос шуд. Дар ҷараёни боздиди кории худ Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон [[Эмомалӣ Раҳмон]] дар ҳузури кормандони Неругоҳи барқи обии «Сарбанд» ва сокинону фаъолони ин шаҳри саноатӣ суханронӣ карда, перомуни амалишавии барномаҳои давлатии рушди иқтисодиву иҷтимоии мамлакат ва тадбирҳои таъмини некуаҳволии сокинон ибрози андеша намуданд. ([http://www.jumhuriyat.tj/index.php?art_id=26926 бештар...]) [[16 ноябр]] Ба хотири арҷгузорӣ ва эҳтиром ба мансаби олии давлатӣ — [[Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон]] ҳамчун рамзи садоқат ба Ватан, Президент ва миллат, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо назардошти таҷрибаи байналмилалӣ ва воқеияти ҳаёти ҳуқуқии Тоҷикистон лоиҳаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ворид намудани илова ба [[Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи рӯзҳои ид"]]-ро ба баррасии [[Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон]] пешниҳод намуд. Дар лоиҳаи пешниҳодшуда масъалаи ба рӯзҳои ид илова намудани таҷлили Рӯзи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон таърихи [[16 ноябр]] пешбинӣ шуд. Ҳамин тариқ лоиҳаи мазкур [[14 март]]и [[соли 2016]] аз ҷониби [[Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон]] қабул гардида, Маҷлиси Миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон онро [[15 апрел]]и [[соли 2016]] ҷонибдорӣ намуд. : Соли равон мардуми шарафманди тоҷик нахустин маротиба Рӯзи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистонро ҳамчун ҷашни фархунда, чун рамзи садоқат ба Президент — садоқат ба Ватан таҷлил менамоянд. Нигаред муфассал: ([http://www.jumhuriyat.tj/index.php?art_id=26880 бештар...])<ref>[http://www.jumhuriyat.tj/index.php?art_id=26880 РӮЗИ ПРЕЗИДЕНТ — РАМЗИ ЭҲТИРОМ ВА САДОҚАТ]</ref> === [[14 ноябр]] соли 2016 === * Оҷонсии иттилоотии [[«ТojNews»]] бо қарори ҷаласаи муассис,созмони иҷтимоии «Индем» аз [[14 ноябр]]и [[соли 2016]] фаъолияташро дар шабакаи [[Интернет]] қатъ намудааст.<ref>[https://www.asiaplus.tj/tj/news/tajikistan/society/20161114/233181 Қатъи фаъолияти хабаргузории мустақили TojNews]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>[http://www.ozodi.mobi/a/tojnews-agency-stop-working-/28114382.html "Баста шудани Тоҷнюс сигнали бад аст"]</ref> * Бино ба иттилои хадамоти матбуоти сарвари давлат, [[14 ноябр]]и [[соли 2016]] Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон [[Эмомалӣ Раҳмон]] [[қонун]]и конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи таъминоти иҷтимоӣ, хидматрасонӣ ва муҳофизати Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон» ба имзо расонид. [[Қонун]] дар таҳрири нав қабул карда шуда, [[8 ноябр]]и [[соли 2016]] онро [[Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон]] якдилона ҷонибдорӣ намуд.Нигаред муфассал:([http://www.jumhuriyat.tj/index.php?art_id=26874 бештар...])<ref>[http://www.jumhuriyat.tj/index.php?id=18&start=0 ҚОНУНИ КОНСТИТУТСИОНИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ТАЪМИНОТИ ИҶТИМОӢ, ХИЗМАТРАСОНӢ ВА МУҲОФИЗАТИ ПРЕЗИДЕНТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН]</ref> === [[29 октябр]] соли 2016 === * 29 октябри соли 2016 [[Эмомалӣ Раҳмон]] худ савори булдозери вазнин аз соати 10-и субҳ то 11:30 расо якуним соат бо пеш кардани сангу шағал маҷрои дарёи Вахшро баста ба бунёди сарбанди [[Нерӯгоҳи обии Роғун|Нерӯгоҳи барқи обии Роғун]] ҳусни оғоз бахшид<ref>[http://www.president.tj/node/13405 Оғози бунёди сарбанди Нерӯгоҳи барқи обии Роғун] // '''PRESIDENT.TJ''' — 29 октябри 2016, 12:29</ref>. === [[13 сентябр]] соли 2016 === * Дар [[ноҳияи Спитаман]]и [[вилояти Суғд]] бо иштироки [[Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон]] [[Эмомалӣ Раҳмон]] расми мавриди баҳрабардорӣ қарор додани корхонаи истеҳсолии Ҷамъияти саҳомии шакли пӯшидаи [[ҶСП «Норд Азия Металл»]] баргузор гардид.<br />ҶСП «Норд Азия Металл» самараи ҳамкориҳои манфиатбори доираи соҳибкорону сармоягузорони Тоҷикистон ва [[Чин|Ҷумҳурии Мардумии Чин]] мебошад. Сохтмони корхона [[соли 2014]] оғоз гардида барои бунёд ва васлу насби таҷҳизоти муосир дар он беш аз 23 млн сомонӣ масраф шудааст, ки 11 млн сомонии онро арзиши таҷҳизоту технологияҳои корхона ташкил медиҳад. Дар корхонаи навбунёд асосан [[қубур]]ҳо ва профилҳои металии даврашакл ва чоркунҷашакл истеҳсол шуда иқтидори солонааш 60 ҳазор тонна металл мебошад.<br />Инчунин дар ноҳия ифтитоҳи корхонаи Ҷамъияти дорои масъулияташ маҳдуди [[ҶДММ «Спитамен Ойл»]] ки соли 2010 дар минтақаи саноатии Ҷамоати шаҳраки [[Ҷамоати Навкат|Навкат]]и ноҳия дар асоси шартнома бо ширкати «Кушо» оғоз шуда баанҷом расидаст, баргузор гардид.<ref>[http://khovar.tj/2016/09/iftito-i-korhonai-rav-anbarorii-dmm-spitamen-ojl-dar-no-iyai-spitamen/ Ифтитоҳи Корхонаи равғанбарории ҶДММ «Спитамен Ойл» дар ноҳияи Спитамен]</ref><ref>[http://khovar.tj/2016/09/iftito-i-korhonai-iste-solii-sp-nord-aziya-metall/ Ифтитоҳи корхонаи истеҳсолии ҶСП «Норд Азия Металл»]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.news.tj/ru/news/tajikistan/power/20160913/230728 |title=Эмомали Рахмон прибыл в Спитамен |accessdate=2017-03-03 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160916121646/http://www.news.tj/ru/news/tajikistan/power/20160913/230728 |archivedate=2016-09-16 }}</ref> === [[9 сентябр]] соли 2016 === * Дар майдони «Дӯстӣ»-и шаҳри [[Душанбе]] ба ифтихори солгарди 25-умин Истиқлоли давлатии [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] аз хиёбони Рӯдакӣ то кӯчаи Исмоили Сомонӣ роҳпаймоӣ гузаронида шуд, ки дар он 52 ҳазор нафар донишҷӯёни макотиби олӣ, мактаббачагон ва кормандони муассисаҳои давлатии кишвар ширкат доштанд. Бояд гуфт, ки ширкаткунандагон ин намоиш бо сарулибоси идонаи гуногунранг ва бо шиору овезаҳои саршор аз муҳаббату самимият нисбат ба Ватан-модар, арзишҳои Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва бо нишони арҷгузорӣ ба хидматҳои шоёни Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, [[Эмомалӣ Раҳмон]] дар назди халқу миллат раҳпаймоӣ карданд. (Ниг. Ба аксҳо)<ref>[http://khovar.tj/2016/09/ro-pajmo-ba-iftihori-r-zi-isti-loliyati-davlatii-um-urii-to-ikiston-aks/ Роҳпаймоӣ ба ифтихори Рӯзи истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон /АКС/]</ref> * Бегоҳии [[9 сентябр]] дар Варзишгоҳи марказии ҷумҳуриявӣ барномаи муҳташами фарҳангии ҳунармандону ҳаваскорон ва донишҷӯёни муассисаҳои олии таълимӣ баргузор гардид. Барномаи театркунонидашудаи ҷашнӣ иборат аз суруду таронаҳо ва саҳнаҳои ҷолиби тараннумкунандаи арзишҳои волои миллӣ дар замони 25 соли истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо ҷалби бештар аз 12 ҳазор нафар манзури ҳозирин карда шуд. Мушакандозии бардавом анҷомбахши барномаи театркунонидашуда буд, ки сокинон ва меҳмонон пойтахт дар давоми зиёда аз 10 дақиқа онро тамошо намуданд. Дар чорабиниҳои ҷашнӣ намояндагони сафоратхонаҳо, созмонҳои байналмилалии муқими пойтахт, {{рӯзноманигор|тоҷик|Тоҷикистон}}они ВАО ва меҳмонон хориҷи кишвар ҳузур доштанд.<ref>[http://khovar.tj/2016/09/tantana-oi-far-angii-markaz-ba-iftihori-25-umin-solgardi-isti-loliyati-davlatii-um-urii-to-ikiston/ Тантанаҳои фарҳангии марказӣ ба ифтихори 25-умин солгарди истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон]</ref><ref>[https://ru.wikinews.org/wiki/ В_республике_отпраздновали_День_Независимости_Таджикистана]</ref> === [[8 сентябр]] соли 2016 === * Тантанаи идонаи ҷашнӣ ба муносибати таҷлили '''25-умин солгарди Истиқлоли давлатии [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]]''' дар майдони Дӯстии пойтахт аз субҳи имрӯз оғоз гардид. Бо қадамҳои мутантани сафӣ аз маркази майдони чорабинӣ беш аз 16 ҳазор нафар хидматчиёни ҳарбӣ расми гузашти низомӣ доир намуданд.<ref>[http://www.president.tj/node/12936 Гузашти низомӣ ба ифтихори 25-умин солгарди истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон] // PRESIDENT.TJ — 8 сентябри 2016, 10:20, шаҳри Душанбе.</ref> === [[3 сентябр]] соли 2016 === * Имрӯз Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон [[Эмомалӣ Раҳмон]] бо мақсади иштирок дар маросими видоъ бо '''Президенти Ҷумҳурии Ӯзбекистон марҳум [[Ислом Каримов]]''' вориди шаҳри [[Самарқанд]] шуданд. Маросими видоъ бо Президенти Ҷумҳурии Ӯзбекистон Ислом Каримов дар майдони Регистон ва митинги мотам дар Қароргоҳи Ҳукуматии шаҳри Самарқанд баргузор гардид. Дар ин маросим Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон, сарони як қатор давлатҳою ҳукуматҳо, роҳбарони ташкилоту созмонҳои бонуфузи олам ва намояндагони корпуси дипломатӣ иштирок карданд.<ref>[http://www.president.tj/node/12921 Иштирок дар маросими видоъ бо Президенти Ҷумҳурии Ӯзбекистон Ислом Каримов] // PRESIDENT.TJ — 3 сентябри 2016, 18:06, Ӯзбекистон.</ref> === [[2 сентябр]] соли 2016 === * Шоми 2 сентябри соли 2016 ҳукумати Ӯзбекистон расман марги Ислом Каримовро тасдиқ кард.<ref>[https://www.gov.uz/ru/news/view/7168 Правительственный портал Республики Узбекистан]</ref> Дар мамлакат се рӯз мотами миллӣ эълон гардид. Маросими бахоксупории раиси ҷумҳури Ӯзбекистон имрӯз, 3 сентябр дар шаҳри Самарқанд баргузор мешавад.<ref>[http://www.kommersant.ru/doc/3080682 Узбекистан без Ислама Каримова] // Коммерсантъ. — 2 сентября 2016, 19:57.</ref> === [[1 сентябр]] соли 2016 === * Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон [[Эмомалӣ Раҳмон]] дар маркази шаҳри Данғара '''[[Донишгоҳи давлатии Данғара]]'''ро дар вазъияти тантанавӣ мавриди истифода қарор дод.<ref>[http://www.president.tj/node/12907 Ифтитоҳи Донишгоҳи давлатии Данғара — PRESIDENT.TJ]</ref> <!--РӮЙДОДҲОИ СЕНТЯБРӢ ДАР БОЛО ҶОЙГИР ШУДААНД--><section end=Сентябр/> == 25 августи соли 2016 == Аз 18 то 25 август донишномаи Википедия.ру (анг. Wikipedia.ru), ба рӯйхати сомонаҳои дар Русия баста шуда шомил шуда буд. Ин амал аз ҷониби идораи назорати давлатии Русия - Роснадзор бо пешниҳоди қарори суди яке аз ноҳияҳои вилояти Астрахани Русия, барои дар ВП русӣ нашр намудани мақолаи "Чарас" ([https://ru.wikipedia.org/wiki/ Чарас (наркотическое_вещество) бештар...]) бинобар дар ВП-и русӣ нашр гардидани мақолае, ки намуд ва таркиби [[маводи нашъадор]]ро дорост, иҷро гардида буд. Роснадзори Русия рӯзи 25.08.2016 ин қарорашро бекор кард ва ВП русӣ дар қаламрави Русия боз ба кор даромад. ([https://ru.wikinews.org/wiki/Роскомнадзор_разблокировал_Википедию бештар...]) == 24 августи соли 2016 == Имрӯз Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон [[Эмомалӣ Раҳмон]] бо аҳли зиё, намояндагони соҳаҳои гуногуни ҳаёти ҷомеа ва ҷавонони фаъолу ташаббускор дар [[ноҳияи Ёвон]] дар вазъияти мутантан '''роҳи оҳани Душанбе-Қурғонтеппа-Кӯлобро''' расман мавриди баҳрабардорӣ қарор доданд. Ин роҳи оҳан пойтахти [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] — [[Душанбе|шаҳри Душанберо]] бо [[Вилояти Хатлон]] пайваст мекунад. Сохтмони хати роҳи оҳани Душанбе-Қурғонтеппа-Кӯлоб, ки аҳамияти минтақавию байналмилалӣ дорад, ҳанӯз моҳи марти соли 2009 шурӯъ шуда буд. Масофаи умумии он дар қитъаи Ваҳдат-Ёвон 41 км буда, дар ин масир 3 нақб ва 8 адад пули калону миёна сохта шудааст. == [[20 август]]и [[соли 2016]] == Шаби 19 август соати 21:05 ба вақти маҳаллии [[Бразилия]] (соати 5:05-и 20 август ба вақти [[Душанбе]]) дар Варзишгоҳи олимпии шаҳри [[Рио-де-Жанейро]]и [[Бразилия]] мусобиқоти ниҳоӣ шурӯъ шуд ва варзишгари Тоҷикистон [[Дилшод Назаров]] гурзро ба масофаи '''''78,68 метр''''' ҳаво дод ва аз ҳама рақибонаш пеш гузашт ва сазовори унвони чемпиони бозиҳои XXXI олимпӣ ва '''медали тилои''' [[Бозиҳои олимпӣ]] гардид. == [[1 июн]]и [[соли 2016]] == То [[1 июн]]и соли [[2016]] дар Википедиа 293 қисматҳои забонҳои ҷаҳонӣ (аз он ҷумла 282-тои он фаъол) мавҷуданд. Аз ҷумла, 13-тои он зиёда аз 1 миллион мақола, 45-тоаш аз 100 ҳазор то 1 млн. мақола, 74-тоаш зиёда аз 10 ҳазор мақола (аз ҷумла ба забони тоҷикӣ) ва 112 қисматҳо зиёда аз 1 ҳазор мақола доранд. Ҷамъи ҳамаи мақолаҳои ба забоноҳои гуногун вироишгардида то [[1 июн]]и [[соли 2016]] — 40 157 126 мақола (аз ҷумла зиёда аз 150 млн. саҳифа)ро дарбар мегирифт).<ref>[https://ru.wikipedia.org/wiki/Википедия:Список_Википедий (Википедиа:Феҳристи Википедиа) 2.06.2016]</ref> == [[апрел]]и [[соли 2016]]== * [[22 апрел]]и [[соли 2016]] Корхонаи ҶДММ “Хуаҷиан Ғаюр Индастриал” — дар [[ноҳияи Ёвон]]и [[вилояти Хатлон]] ба истифода супорида шудааст. Асосгузори сулҳу Ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон пеш аз ифтитоҳи як коргоҳи истеҳсоли варақаҳои гаҷӣ дар саҳни ҳавлии он барои бунёди боз ду корхона оид ба истеҳсоли рангҳои гуногун ва маводи нигоҳдорандаи гармӣ – пахташиша бо таъсиси 150 ҷойи корӣ санги асос гузошт.<ref>[http://khovar.tj/2016/04/iftito-i-korhonai-iste-soli-vara-a-oi-ga-ii-dmm-hua-ian-ayur-indastrial-dar-no-iyai-yovon/ Ифтитоҳи Корхонаи истеҳсоли варақаҳои гаҷии ҶДММ «Хуаҷиан Ғаюр Индастриал» дар ноҳияи Ёвон]</ref> * Эмомалӣ Раҳмон, Президенти Тоҷикистон 15 март тағйиру иловаҳо ба қонун «Дар бораи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ»-ро имзо намуд, ки мувофиқи он ба кӯдак гузоштани номи ба фарҳанги миллии тоҷикӣ бегона, аз ҷумла номи ашё, мол, ҳайвонот, ном ва истифодаи ибораҳои таҳқиромезе, ки шаъну шарафи инсонро паст мезананд ва одамонро ба табақаҳо ҷудо менамоянд, манъ карда шудааст”. Аз моҳи марти соли равон номгузорӣ бо истифода аз пасвандҳои “ов” ва “ович” мамнуъ мебошад: “Аммо ин муқаррарот ба ақалиятҳои миллӣ рабт надорад. Барои баланд бардоштани ҳуввияти миллӣ ва тоза нигоҳ доштани забон муқаррар шудааст, ки тоҷикон аз номгузории миллии худ кор баранд. Тоҷикон метавонанд бо истифода аз пасвандҳои “зода”, “иён””пур” ва ғайра фарзандонашонро ном гузоранд. Барои афроде, ки феълан бо "ов" ва "ович" сабт шудаанд, иваз намудани номгузорӣ ихтиёрӣ мебошад: "Онҳое, ки айни ҳол дар санадҳо бо "ов" ва "ович" сабт шудаанд, метавонанд номгузорияшонро иваз кунанд. Ин ихтиёрӣ мебошад".<ref>{{Cite web |url=http://www.ozodagon.com/26190-badi-imzoi-prezident-rasman-ov-va-ovich-man-shudand.html |title=Баъди имзои Президент: “Ов” ва “ович” расман манъ шуданд |accessdate=2016-05-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160502101718/http://www.ozodagon.com/26190-badi-imzoi-prezident-rasman-ov-va-ovich-man-shudand.html |archivedate=2016-05-02 }}</ref> == [[март]]и [[соли 2016]]== [[24 март]]и [[соли 2016]] [[Корхонаи ҶДММ "Хуаксин Ғаюр - Суғд-семент"]] — дар [[ноҳияи Ғафуров]] ва [[Корхонаи ҶДММ "Нафтрасон"]] — дар шаҳри [[Конибодом]]и [[вилояти Суғд]] ифтитоҳ ёфтаанд.<ref>{{Cite web |url=https://hamsafon.tj/1177-shumorai-12-1044-24032016.html |title=Минбари халқ Шумораи №12 (1044), 24.03.2016 |accessdate=2016-04-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20201204044613/http://hamsafon.tj/1177-shumorai-12-1044-24032016.html |archivedate=2020-12-04 }}</ref><ref>[https://hamsafon.tj/uploads/newspaper/1_MX_2016/12_Minbar_2016.pdf Минбари халқ Шумораи №12 (1044), 24.03.2016]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ==Донистаниҳо== * Вакилони [[Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон]] дар ҷаласаи навбатии иҷлосияи дуюм оид ба Тағйиру иловаҳо ба Конститутсияи (Сарқонуни) ҶТ ба раъйпурсии умумихалқӣ пешниҳод намуданд. Раъйпурсии умумихалқӣ оид ба «Тағйироту иловаҳо ба Конститутсияи (Сарқонуни) ҶТ рӯзи [[22 май]]и [[соли 2016]] таъйин гардид. (Нигаред ба лоиҳа)<ref>[http://parlament.tj/news/ba-konstitutsiyai-sar%D2%9Bonuni-%D2%B7t-ta%D2%93jiru-ilova%D2%B3o-vorid-gardid/ Тағйиру иловаҳо ба Конститутсияи (Сарқонуни) ҶТ ба раъйпурсии умумихалқӣ пешниҳод карда шуд.]</ref> * [[Маҷлиси миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон]] [[3 март]]и [[соли 2016]] тағйири номи як қатор шаҳру навоҳиро, ки аз ҷониби президент пешниҳод шуда буд, ҷонибдорӣ намуданд. * Рӯйхате шаҳру ноҳияҳо ва иншооти ҷуғрофӣ, ки номашон тағйир ёфт: * [[Ноҳияи Ҳисор]] — шаҳри Ҳисор; ** [[Ноҳияи Тавилдара]] — ноҳияи Сангвор; ** [[Ноҳияи Ҷиргатол]] — ноҳияи Лахш; ** [[Ноҳияи Ҷалолиддини Румӣ]] — ноҳияи Ҷалолиддини Балхӣ; ** [[Ноҳияи Ҷиликӯл]] — ноҳияи Дӯстӣ; ** [[Ноҳияи Қумсангир]] — ноҳияи Ҷайҳун; ** [[Ноҳияи Шӯрообод]] — ноҳияи Шамсиддин Шоҳин; ** Шаҳри [[Қайроққум]] — шаҳри Гулистон; ** Шаҳри [[Чкаловск]] — шаҳри Бӯстон; ** [[Ноҳияи Ғончӣ]] — ноҳияи Деваштич; ** [[Обанбори Қайроққум]] — обанбори Баҳри тоҷик. Ғайр аз ин, ба ифтихори Пешвои миллат шаҳрак дар ҷамоати Сучони ноҳияи Шуғнон Раҳмонобод номгузорӣ шуд. Ин шаҳрак бо ташаббуси президенти Тоҷикистон тирамоҳи соли гузашта дар мавзеи Питовдашт барои сокинони моҳи июли соли 2015 аз селфароӣ осебдида бунёд гардид.<ref>{{Cite web |url=http://news.tj/tj/news/ta-iiri-nomi-yak-sha-r-dar-ikiston-ch-arzish-dorad |title=Тағйири номи як шаҳр дар Тоҷикистон чӣ арзиш дорад? |accessdate=2016-03-05 |archiveurl=https://archive.today/20160308115206/http://news.tj/tj/news/ta-iiri-nomi-yak-sha-r-dar-ikiston-ch-arzish-dorad |archivedate=2016-03-08 }}</ref> == [[январ]]и [[соли 2016]]== * <big>[[15 январ]] [[Википедиа]] ҷашни 15 солагии амалашро таҷлил намуд. Дар асри XXI лоиҳаи Википедиа башарияти оламро бомаърифат кард ва ин саҳми барҷаставу беғаразонаи ҳамкории корбарони гуногунзабони лоиҳа, барои башарият аст. Нигаред [https://15.wikipedia.org/history.htm ба саҳифаи 15 солагии Википедиа]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</big> == Соли 2015 == == [[декабр]]и [[соли 2015]]== * [[25 декабр]]и [[соли 2015]] [[Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон]] Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи Асосгузори сулҳу Ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат» ба имзо расонид. Қонун дар асоси пешниҳоди бархе аз вакилони Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Тоҷикистон [[9 декабр]]и [[соли 2015]] аз тарафи Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Тоҷикистон ''Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи Асосгузори сулҳу Ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат»'' қабул ва [[18 декабр]]и [[соли 2015]] аз тарафи Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Тоҷикистон якдилона ҷонибдорӣ карда шуд. Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи Асосгузори сулҳу Ваҳдати миллӣ- Пешвои миллат» бо мақсади тақвияти асосҳои сохтори конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон, истиқлоли давлатӣ ва тамомияти арзӣ, якпорчагии Ватан, пойдориву бардавомии давлати Тоҷикистон, таҳкими демократия, таъмини рушди иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ, ҳифзи арзишҳои таърихии давлатдории миллӣ, фароҳам овардани шароити зиндагии арзанда ва инкишофи озодона барои ҳар як инсон таҳия ва қабул карда шудааст. * Қонуни мазкур аз муқаддима ва 16 модда иборат буда, вазъи сиёсиву ҳуқуқӣ, салоҳият, дахлнопазирӣ, бунёди осорхона, бойгонӣ, китобхона, амният ва кафолатҳои иҷтимоию иқтисодии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллатро муқаррар мекунад.<ref>[http://www.khovar.tj/content/ Ба имзо расидани як қатор қонунҳо]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * [[17 декабр]]и [[соли 2015]] — [[Википедиаи Тоҷикӣ]] https://tg.wikipedia.org/ # Шумораи мақолаҳо - зиёда аз 40 000 # Шумораи саҳифаҳо - 89 426 саҳ. Аз рӯи шумораи мақолаҳо [[Википедиаи Тоҷикӣ]] '''дар ҷойи 83-ӯм''' қарор гирифтааст. == [[Октябр]]и [[соли 2015]]== [[18 октябр]] — дар [[ноҳияи Айнӣ]] [[Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон]] [[Эмомалӣ Раҳмон]] роҳи мошингарди Айнӣ - Панҷакентро ифтитоҳ намуд. Роҳи мошингарди Айнӣ - Панҷакент 112,6 километрро ташкил медиҳад. Корҳои сохтмонӣ моҳи октябри соли 2012 оғоз гардида, моҳи октябри соли 2015 ба охир расид. Навсозии роҳ бо маблағи 115 миллион доллари амрикоӣ аз ҳисоби ҷалби сармояи хориҷию ватанӣ иҷро карда шудааст. Дар ин шоҳроҳ, 31 адад пулҳои хурду бузург ва иншооти зиёди ёрирасон сохта шудаанд. Корҳои асосии сохтмонӣ ва таъмиру навсозиро ширкати чинии Сансиян Бейсин бо ҷалби мутахассисону роҳсозони маҳаллӣ, ки беш аз 80% шумораи умумии коргаронро ташкил медиҳанд, иҷро кардааст.<ref>{{Cite web |url=http://www.khovar.tj/content/%D0%B8%D1%84%D1%82%D0%B8%D1%82%D0%BE%D2%B3%D0%B8-%D1%80%D0%BE%D2%B3%D0%B8-%D0%BC%D0%BE%D1%88%D0%B8%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B8-%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D3%A3-%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D2%B7%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%BD%D1%82 |title=Ифтитоҳи роҳи мошингарди Айнӣ - Панҷакент |accessdate=2015-10-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304193705/http://www.khovar.tj/content/%D0%B8%D1%84%D1%82%D0%B8%D1%82%D0%BE%D2%B3%D0%B8-%D1%80%D0%BE%D2%B3%D0%B8-%D0%BC%D0%BE%D1%88%D0%B8%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B8-%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D3%A3-%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D2%B7%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%BD%D1%82 |archivedate=2016-03-04 }}</ref> Дар [[Панҷакент]] Президенти мамлакат Фабрикаи дуюми Ҷамъияти дорои масъулияташ маҳдуди Корхонаи муштараки [[зар]]шӯии “Зарафшон”-ро ифтитоҳ намуд. Коргоҳи дуюми заршӯии корхонаи муштараки «Зарафшон» дар давоми як сол сохта, ба истифода супорида шуд. Арзиши лоиҳавии Фабрикаи заршӯӣ бо иқтидори коркарди 10 ҳазор тонна маъдан дар як шабонарӯз бо инфрасохтори мавҷуда 1миллиард сомонӣ мебошад. Дар ин коргоҳ дар як сол то 2,2 тонна [[тило]]и холис истеҳсол карда шуда, қариб 11 ҳазор тонна [[маъдан]]ро дар як шабонарӯз коркард менамояд. Дар корхонаи муштараки "Зарафшон" то имрӯз танҳо ду коргоҳ фаъолият мекард, ки имкон дошт то 4 ҳазор тонна маъданро дар як шабонарӯз коркард намояд. Баробари мавриди баҳрабардорӣ қарор гирифтани коргоҳи бузург иқтидори умумии корхона дар як шабонарӯз ба коркарди 17 ҳазор тонна маъдан баробар гардида, иқтидори истеҳсолии корхонаи муштараки «Зарафшон» то 5 тонна тило дар як сол расонида мешавад.<ref>{{Cite web |url=http://www.khovar.tj/content/%D0%B8%D1%84%D1%82%D0%B8%D1%82%D0%BE%D2%B3%D0%B8-%D1%84%D0%B0%D0%B1%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%B8-%D0%B4%D1%83%D1%8E%D0%BC%D0%B8-%D2%B7%D0%B0%D0%BC%D1%8A%D0%B8%D1%8F%D1%82%D0%B8-%D0%B4%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B8-%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%8A%D1%83%D0%BB%D0%B8%D1%8F%D1%82%D0%B0%D1%88-%D0%BC%D0%B0%D2%B3%D0%B4%D1%83%D0%B4%D0%B8-%D0%BA%D0%BE%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%B8-%D0%BC%D1%83%D1%88%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%B8-%D0%B7%D0%B0%D1%80%D1%88%D3%AF%D0%B8%D0%B8- |title=Ифтитоҳи Фабрикаи дуюми Ҷамъияти дорои масъулияташ маҳдуди Корхонаи муштараки заршӯии “Зарафшон” |accessdate=2015-10-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304193202/http://www.khovar.tj/content/%D0%B8%D1%84%D1%82%D0%B8%D1%82%D0%BE%D2%B3%D0%B8-%D1%84%D0%B0%D0%B1%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%B8-%D0%B4%D1%83%D1%8E%D0%BC%D0%B8-%D2%B7%D0%B0%D0%BC%D1%8A%D0%B8%D1%8F%D1%82%D0%B8-%D0%B4%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B8-%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%8A%D1%83%D0%BB%D0%B8%D1%8F%D1%82%D0%B0%D1%88-%D0%BC%D0%B0%D2%B3%D0%B4%D1%83%D0%B4%D0%B8-%D0%BA%D0%BE%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%B8-%D0%BC%D1%83%D1%88%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%B8-%D0%B7%D0%B0%D1%80%D1%88%D3%AF%D0%B8%D0%B8- |archivedate=2016-03-04 }}</ref> == [[Август]]и [[соли 2015]]== * [[23 август]]и [[соли 2015]] гурзандози тоҷик [[Дилшод Назаров]] дар мусобиқаи Бозиҳои ҷаҳонӣ оид ба варзиши сабук дар шаҳри [[Пекин]] соҳиби ҷойизаи дуюм гардид. Ӯ ҳоло якумин аз варзишгарони тоҷикистониест, ки барои иштирок намудан дар [[Бозиҳои олимпӣ]] дар Рио-Дежанейрои [[Бразилия]] ([[соли 2016]]) роҳхат гирифтааст.<ref>[http://www.toptj.com/News/2015/08/23/dilshod-nazarov-poluchil-medal-i-$30-tys-na-chempionate-mira Дилшод Назаров получил медаль и $30 тыс на чемпионате мира]</ref> == [[Июн]]и [[соли 2015]]== * [[14 июн]]и [[соли 2015]] — [[Википедиаи Тоҷикӣ]] https://tg.wikipedia.org/ # Шумораи мақолаҳо - зиёда аз 32 500 # Шумораи саҳифаҳо - зиёда аз 70 000 Аз рӯи шумораи мақолаҳо [[Википедиаи Тоҷикӣ]] '''дар ҷойи 85-ӯм''' қарор гирифтааст. <ref>[https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%BA_%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B9 Википедия:Список Википедий 14.06.2015]</ref> == [[Март]]и [[соли 2015]]== * [[1 март]]и [[соли 2015]] интихоботи вакилон ба [[Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон]] баргузор гардид. Тибқи натиҷаҳои ниҳоӣ [[Ҳизби халқии демократии Тоҷикистон]] (ҲХДТ) - 65,4%, [[Ҳизби аграрии Тоҷикистон]] (ҲАТ) - 11,7%, [[Ҳизби ислоҳоти иқтисодии Тоҷикистон]] (ҲИИТ) - 7,5%, [[Ҳизби сотсиалистии Тоҷикистон]] (ҲСТ) - 5,5%-и раъйи интихобкунандагонро касб намуданд. Ҳамин тариқ, тибқи рӯйхати ҳизбӣ дар парлумони нав ҲХДТ-ро 16 нафар, ҲАТ-ро - 3 нафар, ҲИИТ-ро 2 нафар ва ҲСТ-ро 1 нафар вакил намояндагӣ мекунанд. Аз ҳавзаи ягонаи умумиҷумҳуриявӣ ба ҷонибдории рӯйхати [[Ҳизби наҳзати исломии Тоҷикистон]] (ҲНИТ) - 1,6%, [[Ҳизби коммунистии Тоҷикистон]] (ҲКТ) - 2,2%, [[Ҳизби демократии Тоҷикистон]] (ҲДТ) - 1,7% ва [[Ҳизби сотсиал-демократии Тоҷикистон]] (ҲСДТ) - 0,5%-и интихобкунадагон овоз доданд. Ба иттилои манбаъ, дар интихобот 4 млн. 319 ҳазору 395 интихобкунандагон ба қайд гирифта шуда, аз ин шумор 3 млн. 791 ҳазору 827 нафар овоз доданд. Тибқи натиҷаҳои ниҳоии интихобот дар 41 ҳавзаи якмандатии интихоботӣ 35 нафар номзадҳои ҲХДТ, 2 номзади ҲАТ, 2 намояндаи ҲКТ ва 1 нафарӣ номзадҳои ҲДТ ва ҲИИТ пирӯзӣ ба даст оварда, ба парлумон роҳ ёфтанд.<ref>{{Cite web |url=http://www.news.tj/tj/news/kmir-nati-oi-ni-oii-intikhobotro-elon-kard |title=КМИР натиҷаҳои ниҳоии интихоботро эълон кард |accessdate=2015-03-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150323102808/http://news.tj/tj/news/kmir-nati-oi-ni-oii-intikhobotro-elon-kard |archivedate=2015-03-23 }}</ref> == [[Январ]]и [[соли 2015]]== * Дар моҳи [[январ]]и [[соли 2015]] ба [[Википедиаи Тоҷикӣ]] https://tg.wikipedia.org/ 1 038 935 маротиба муштариёни INTERNET ворид шудаанд. Шумораи мақолаҳои тоҷикӣ ба 30 750 расид.<ref>[http://stats.wikimedia.org/EN/SummaryTG.htm Tajik Wikipedia at a glance January 2015]</ref> == Соли 2014 == == [[Декабр]]и [[соли 2014]]== * '''Сохтмони бузургтарин маҷмааи коргоҳҳои нассоҷӣ дар Осиёи Марказӣ дар [[ноҳияи Данғара]]''' 19.12.2014. (АМИТ "Ховар") - дар ноҳияи Данғара ба сохтмони бузургтарин маҷмааи коргоҳҳои нассоҷӣ дар Осиёи Марказӣ оғоз бахшида шуд, ки дар марҳилаи аввали он беш аз 52 000 тонна нахи пахта мавриди коркарди саноатӣ қарор мегирад. Дар ин ҷо 4 корхонаи нав - ресандагӣ, бофандагӣ, рангубори матоъ ва дӯзандагӣ бунёд ёфта, дар маҷмӯъ 6 ҳазор шаҳрвандони Тоҷикистон бо кори доимӣ таъмин мешаванд. Ин маҷмааи муштараки [[Тоҷикистон]]у [[Чин]] буда, коргоҳҳои саноатии он бо ворид намудани навтарин технология аз ширкатҳои дорои шуҳрати ҷаҳонӣ аз [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]], кишварҳои аврупоии [[Италия]], [[Швейсария]], [[Олмон]] ва аз худи Чин бунёд меёбад. Дар навбати аввал ё худ дар корхонаи ресандагии маҷмаа, ки то моҳи октябри соли 2015 ба кор омода хоҳад шуд, 600 нафар шаҳрвандони Тоҷикистон ба кор ҷалб карда мешаванд. Ин маҷмаа бо харҷи қариб 1,5 миллиард сомонӣ дар зарфи 2 соли оянда сохта ва пурра ба кор дароварда мешавад.<ref>[http://www.khovar.tj/president/38558-o1171ozi-sohtmoni-buzurgtarin-ma1207maai-korgo12031203oi-nasso12071251-dar-dan1171ara.html ОҒОЗИ СОХТМОНИ БУЗУРГТАРИН МАҶМААИ КОРГОҲҲОИ НАССОҶӢ ДАР ДАНҒАРА]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == [[Сентябр]]и [[соли 2014]]== * '''Сохтмони қитъаи лӯлаи гази «[[Осиёи Марказӣ]] — [[Хитой]]» дар қаламрави [[Тоҷикистон]]''' Аз рӯи иттилооти расонаи хабарии "[[Ховар]]" [[13 сентябр]]и [[соли 2014]] маросими оғози сохтмони қитъаи лӯлаи гази «[[Осиёи Марказӣ]] — [[Хитой]]» дар қаламрави [[Тоҷикистон]] шуда гузашт. Созишномаи байниҳукуматӣ дар бораи сохтмони лӯлаи гази «Тоҷикистон – Хитой» соли 2013 ба имзо расида буд. Лӯлаи газ дар маҷмӯи лӯлаҳои гази «Осиёи Марказӣ - Хитой» хатти чорум ва кӯтоҳтарин мебошад ва дар муқоиса бо се хатти дигар ба масофаи як ҳазор километр кӯтоҳтар аст. Лӯлаи газ аз [[Туркманистон]] ба [[Хитой]] аз тариқи қаламрави [[Ӯзбекистон]] ва Тоҷикистону [[Қирғизистон]] мегузарад ва қитъаи тоҷикистонии он, ки зиёда аз чорсад километрро ташкил медиҳад, аз ҳама тӯлонӣ мебошад. Сохтмони лӯлаи газ дар ҳудуди Тоҷикистон се сол идома ёфта, дар ҷараёни он бунёди 47 нақб ба масофаи умумии 76 километр ба нақша гирифта шудааст, ки аз ин теъдод 24 нақб дар зери об сохта мешавад. Арзиши лоиҳа дар қаламрави Тоҷикистон 3 миллиарду 200 миллион доллари амрикоиро ташкил хоҳад дод. Дар давраи сохтмон зиёда аз се ҳазор ҷойҳои нави корӣ таъсис меёбад.<ref>[http://www.khovar.tj/foreign-policy/36473-suhanronii-era1203mon-dar-marosimi-o1171ozi-sohtmoni-1179itai-to1207ikistonii-l1263lai-baynidavlatii-gaz-osiei-markaz1251-hitoy.html СУХАНРОНИИ Э.РАҲМОН ДАР МАРОСИМИ ОҒОЗИ СОХТМОНИ ҚИТЪАИ ТОҶИКИСТОНИИ ЛӮЛАИ БАЙНИДАВЛАТИИ ГАЗ «ОСИЁИ МАРКАЗӢ - ХИТОЙ»]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ==Чархаи дуюми [[НБО Сангтӯда-2]] ба истифода дода шуд== * [[10 сентябр]]и [[соли 2014]] бо иштироки Президенти Ҷумҳурии Исломии [[Эрон]] Ҳасани Руҳонӣ дар [[Тоҷикистон]] чархаи дуюми [[НБО Сангтӯда-2]] расман ба истифода дода шуд.<ref>[http://khovar.tj/foreign-policy/36371-charhai-duyumi-nbo-i-sangtuda-2-ba-istifoda-doda-meshavad.html Чархаи дуюми НБОғи Сангтуда-2 ба истифода дода шуд]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == [[Август]]и [[соли 2014]]== * Дар моҳи [[август]]и [[соли 2014]] ба [[Википедиаи Тоҷикӣ]] https://tg.wikipedia.org/ 1 103 715 маротиба муштариёни INTERNET ворид шудаанд.<ref>[http://stats.wikimedia.org/EN/SummaryTG.htm Таджикская Википедия первого взгляда август 2014/Просмотры страниц в месяц]</ref> == [[Июн]]и [[соли 2014]]== * Дар моҳи [[июн]]и [[соли 2014]] ба [[Википедиаи Тоҷикӣ]] https://tg.wikipedia.org/ 948 779 маротиба муштариёни INTERNET ворид шудаанд.<ref>[http://stats.wikimedia.org/EN/SummaryTG.htm Таджикская Википедия]</ref> == [[Март]]и соли [[2014]]== * [[20 март]]и [[соли 2014]] Суханронии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар мулоқоти [[Наврӯз]]ӣ бо зиёиёни кишвар. Дар ин мулоқоти наврӯзи [[Эмомалӣ Раҳмон]] гуфт:"Имрӯзҳо аз ҷониби ҷавонони ватанпараст «[[Википедиаи Тоҷикӣ|Википедияи тоҷикӣ]]» пайдо шудааст ва ин ташаббуси нек аз ҷониби давлат дастгирӣ хоҳад ёфт. Аз ин рӯ, ба Сарредаксияи энсиклопедияи миллии тоҷик супориш дода мешавад, ки манбаи бузурги иттилооти илмиву оммавии худро ба ин қомуси ҷаҳонии электронӣ ворид намояд ва сомонаи хосаи худро низ таъсис диҳад."<ref>Суханронӣ дар мулоқоти наврӯзӣ бо зиёиёни кишвар - 20.03.2014 http://www.president.tj/node/6377</ref> == [[Феврал]]и соли [[2014]]== * Бо қарори ҳукумати [[Тоҷикистон]] нақби «Чормағзак», ки моҳи ноябри соли [[2013]] ифтитоҳ гардида буд, ба «Хатлон» тағйири ном кард. Амалисозии лоиҳаи сохтмони ин нақб бо арзиши умумии 68 млн. доллари ИМА [[15 март]]и соли [[2010]] оғоз гардид. Дарозии нақб 4 ҳазору 430 метрро ташкил медиҳад. Лоиҳа дар доираи азнавсозии роҳи мошингарди [[Душанбе]]-[[Ваҳдат]]-[[Данғара]] татбиқ карда шуд. Пас аз ба истифода додани ин нақб масофаи роҳи мошингарди Душанбе-Ваҳдат-Кӯлоб дар муқоиса бо роҳи [[Душанбе]]-[[Қӯрғонтеппа]]-[[Кӯлоб]] 100 километр кӯтоҳтар шуд. * Бо ҳамин қарор нақби «Шар-Шар», ки моҳи сентябри соли [[2009]] мавриди истифода қарор гирифта буд, «Озодӣ» номгузорӣ шуд. * Накби «Шар-Шар» зери кӯҳи ҳамном дар километри 68 шоҳроҳи [[Душанбе]]-[[Кӯлоб]]-Қалъаи Хумб-Мурғоб-Қулма воқеъ аст. Ифтитоҳи нақби мазкур имкон дод, ки вақти сафар аз Душанбе то Кӯлоб 40 дақиқа камтар шавад. Аз ду ҷониби нақб ба масофаи 5 километр роҳҳои даромад ба нақб бунёд шуданд. Ғайр аз ин, дар яке аз роҳҳои сӯи нақб пули дарозиаш 178 метр сохта шуд. Барои сохтмони ин иншоот, ки моҳи октябри соли [[2006]] шурӯъ гардида буд, ҳукумати Чин ба Тоҷикистон дар ҳаҷми 40 млн. доллари ИМА бурс ҷудо кард. * Қобили зикр аст, ки қаблан ҳамчунин нақбҳои «Майхӯра» ва «Анзоб» низ тағйири ном карда, феълан «Дӯстӣ» ва «Истиқлол» номида мешаванд. Ин иншоот маркази ҷумҳуриро ба минтақаи шимоли кишвар мепайванданд.<ref>{{Cite web |url=http://news.tj/tj/news/na-bi-chorma-zak-ro-khatlon-va-shar-shar-ro-ozod-nomguzor-kardand |title=нусхаи бойгонӣ |accessdate=2014-02-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140807202709/http://news.tj/tj/news/na-bi-chorma-zak-ro-khatlon-va-shar-shar-ro-ozod-nomguzor-kardand |archivedate=2014-08-07 }}</ref> == [[Январ]]и соли [[2014]]== * [[30 январ]] — имрӯз '''10 баҳманмоҳ (30.01.2014) рӯзи ҷашни Сада''' мебошад. Дар ин рӯз ниёкони мо ба истиқболи гармӣ, барои ҳар чӣ зудтар аз чанголи зимистони қаҳратун берун омадан ва ба гармиҳои баҳор расидан ҳар гуна маросимҳо барпо мекардаанд. Оташафрӯзӣ менамуданд ва базму шодию хурсандиҳо баргузор мекарданд. Тибқи пажуҳишҳо, дар даврони хеле қадим [[ориёй]]ҳо бовар доштанд, ки дар ин рӯз эзад Меҳри навтаваллуд пас аз чил рӯз аз ғор ба берун меояд. Яъне чиллаи Меҳр дар ғор сипарӣ мешавад ва миёни мардум мебарояд. Дар тақвими халқии мо имрӯз '''''чиллаи калон анҷом ёфта, чиллаи хурдак оғоз шуд ва он 20 рӯз давом меёбад'''''. Фарорасии чиллаи хурдак бигзор мубораку шодиовар бошад. * [[16 январ]] — ширкати мобилии [[Вавилон-Мобайл]] дастрасии ройгон ба ҳамаи бахшҳои [[Википедиа]]ро барои мизоҷонаш эълон кард<ref>Babilon-Mobile announces Free Zero Wikipedia Access http://www.babilon-m.com/eng/services/wikipedia/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20160311032911/http://www.babilon-m.com/eng/services/wikipedia/ |date=2016-03-11 }}</ref>. Ширкати Вавилон-Мобайл яке аз бузургтарин ширкатҳои мобилӣ дар Тоҷикистон мебошад. Дар айни замон пойгоҳи муштариёни ширкат зиёда аз 3 000 000-ро ташкил медиҳад<ref>«Вавилон-Мобайл» - Оиди ширкат http://www.babilon-m.tj/taj/about/ {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20160318213318/http://babilon-m.tj/taj/about/ |date=2016-03-18 }}</ref>. * [[1 январ]] — мувофиқи нишондоди омории Википедия - (Рэнкинг всех 287 википедий на 1 января 2014 r.)<ref>{{Cite web |url=https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9E%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%BC%D0%B5%D0%B6%D1%8A%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%B9_%D1%80%D1%8D%D0%BD%D0%BA%D0%B8%D0%BD%D0%B3_2014-01-01 |title=Рэнкинг всех (287) википедий на 1 января 2014 r. |accessdate=2014-10-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190407094527/https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9E%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%BC%D0%B5%D0%B6%D1%8A%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%B9_%D1%80%D1%8D%D0%BD%D0%BA%D0%B8%D0%BD%D0%B3_2014-01-01 |archivedate=2019-04-07 }}</ref> [[1 январ]]и [[соли 2014]] шумораи сахифаҳои Википедияи тоҷикӣ - 25878 сахифаро дарбар мегирифт, ва аз байни 287 забонҳои кории википедия дар ҷойи 89 қарор дошт. == Соли 2013 == == [[Декабр]]и соли [[2013]]== * [[25 декабр]] — шумораи мақолаҳо дар Википедиаи тоҷикӣ аз 25 ҳазор зиёд шуд (аксҳо - 505). То ба ҳамин рӯз: шумораи сабтшудагони Википедиаи тоҷикӣ - 9972 наф.(2004-2013), корбарони фаъол (имрӯз) - 41 наф. (аз ҷумла ботҳо) ташкил медоданд. Дар рӯйхати забонҳои Википедиа забони тоҷикӣ (tg Таджикский) дар ҷойи 90 қарор дошт. == [[Ноябр]]и соли [[2013]] == * [[18 ноябр]] — дар ҷаласаи 37 - уми [[ЮНЕСКО]] феҳрасти санаҳои таърихиву фарҳангӣ барои солҳои 2014 - 2015 тасдиқ гардид, ки дар ин миён 4 пешниҳоди ҷониби [[Тоҷикистон]] низ пазируфта шудааст. Ба феҳрасти ЮНЕСКО 3000 - солагии [[қалъаи Ҳисор]], 700 - солагии [[Мирсаид Алии Ҳамадонӣ]], 600 - солагии [[Абдураҳмони Ҷомӣ]] ва 100 - солагии [[Зиёдулло Шаҳидӣ]] шомил карда шуданд ва қарор шуд, ки ин ҷашну чорабиниҳо бо ширкати ин созмон таҷлил мегардад. [http://www.ozodi.org/content/will-celebrete-four-tajik-historical-dates-from-unesco-/25171270.html Чаҳор таърихи таърихии Тоҷикистон дар феҳрасти ЮНЕСКО/Озодӣ] * [[6 ноябр]] — Номзад ба мансаби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз Иттифоқи ҷавонони Тоҷикистон, Федератсияи иттифоқҳои касабаи мустақили Тоҷикистон ва Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон [[Эмомалӣ Раҳмон]] дар маъракаи интихоботии [[6 ноябр]]и соли [[2013]] ғолиб дониста шуд. Ба ҷонибдории номзад ба мансаби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз Иттифоқи ҷавонони Тоҷикистон, Федератсияи иттифоқҳои касабаи мустақили Тоҷикистон ва Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон '''[[Эмомалӣ Раҳмон]] 83,6 фоиз''', ба ҷонибдории номзадба мансаби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз Ҳизби Аграрии Тоҷикистон '''Бухориев Толибек Аҳмадович 4,5 фоиз''', ба ҷонибдории номзад ба мансаби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз Ҳизби Ислоҳоти Иқтисодии Тоҷикистон '''Бобоев Олимҷон 3,8 фоиз''', ба ҷонибдории номзад ба мансаби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз аз Ҳизби сотсиалистии Тоҷикистон '''Ғаффоров Абдуҳалим 1,5 фоиз''', ба ҷонибдории номзад ба мансаби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз Ҳизби Демократи Тоҷикистон '''Исмонов Саидҷаъфар 1 фоиз''' ва ба ҷонибдории номзад ба мансаби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз Ҳизби Комунисти '''Тоҷикистон Талбаков Исмоил 5 фоиз''' овоз додаанд. Мутобиқи маълумоти пешакии расмӣ шумораи умумии интихобкунандагон 4 миллиону 201 ҳазору 156 нафарро ташкил дода, аз ин шумора 3 миллиону 640 ҳазору 56 нафар ё 86,6 фоиз дар маъракаи интихоботи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон иштирок намуда, овози худро ба номзади дилхоҳи хеш додаанд.<ref>{{Cite web |url=http://www.khovar.tj/elections/30493-intihobi-emomal1251-ra1203mon-ba-mansabi-prezidenti-to1207ikiston.html |title=7 ноябр/АМИТ «Ховар» |accessdate=2013-11-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131110011016/http://www.khovar.tj/elections/30493-intihobi-emomal1251-ra1203mon-ba-mansabi-prezidenti-to1207ikiston.html |archivedate=2013-11-10 }}</ref> == [[Октябр]]и соли [[2013]] == * [[1 октябр]] — Президенти кишвар [[Эмомалӣ Раҳмон]] нақби мошингарди Чормағзакро, ки дар масири Душанбе-Ваҳдат-Кӯлоб қарор дорад, расман ифтитоҳ намуда, мавриди истифодаи умум қарор дод.Нақби Чормағзак, ки қариб 4,5 км дарозӣ дорад. Дар солҳои истиқлоли давлатии Тоҷикистон 31 км нақбҳои мошингард сохта мавриди истифода қарор гирифт. <ref>{{Cite web |url=http://khovar.tj/president/29884-ishtiroki-emomal1251-ra1203mon-dar-marosimi-iftito1203i-na1179bi-chorma1171zak.html |title=нусхаи бойгонӣ |accessdate=2013-10-11 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140209201400/http://khovar.tj/president/29884-ishtiroki-emomal1251-ra1203mon-dar-marosimi-iftito1203i-na1179bi-chorma1171zak.html |archivedate=2014-02-09 }}</ref> == [[Сентябр]]и соли [[2013]] == * [[24 сентябр]] 6 ҳизби расмии Тоҷикистон барои ширкат дар интихоботи президентии Тоҷикистон [[2013}]] номзади худро пешбарӣ намуданд, ҳизби ҳокими ҲХДТ ва ҲСДТ анҷуманҳои ҳизбии худро моҳи октябр баргузор мекунанд.<ref>[http://faraj.tj/index.php?newsid=2838]</ref> * [[17 сентябр]] — дар шаҳри [[Хуҷанд]] кӯдакистони Президентӣ, ки барои 1000 нафар кӯдакони болаёқат пешбинӣ шудааст, ифтитоҳ ёфт. Кӯдакистон дар майдони 3 га бунёд ёфта аз ду бинои бузурги сеошёна ва дигар иншооти ёрирасон иборат аст. Дар ҳавлии муассиса 46 майдончаи махсус барои бозӣ ва машғулиятҳои гуногуни кӯдакон омода гардида, ҳар як майдонча дорои бозичаҳо мебошад.<ref>[http://www.prezident.tj/node/5156]</ref> == [[Август]]и соли [[2013]] == * [[29 август]] — Дар ҷамоати Ҳасан Ҳусейнови [[ноҳияи Ёвон]] бузургтарин корхонаи сементбарории Тоҷикистон,корхонаи сементи ширкати чиноии “Ҳауксин Ғаюр семент", ки дар як сол 1 миллион тонна семент истеҳсол хоҳад кард, ба кор дароварда шуд. <ref>{{Cite web |url=http://khovar.tj/president/29350-iftito1203i-buzurgtarin-korhonai-sementbarorii-to1207ikiston.html |title=нусхаи бойгонӣ |accessdate=2013-10-11 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150324172535/http://khovar.tj/president/29350-iftito1203i-buzurgtarin-korhonai-sementbarorii-to1207ikiston.html |archivedate=2015-03-24 }}</ref> == [[Июн]]и соли [[2013]] == * [[5 июн]] — Дар канори шаҳри Атамуроди [[Туркманистон]] расми ифтитоҳи сохтмони роҳи оҳани [[Туркманистон]] – [[Афғонистон]] – [[Тоҷикистон]] оғоз ёфт.<ref>http://www.ozodi.org/content/tajikistan-in-2013-day-by-day-chronicle-part-2/25212934.html</ref> * [[21 июн]] — Дар иҷлоси 37-уми Кумитаи Мероси Ҷаҳонии ЮНЕСКО дар шаҳри Пномпени Комбуҷ [[Боғи миллии Тоҷикистон]] (Кӯҳҳои Помир) ба Феҳристи Мероси Ҷаҳонии Идораи омӯзишӣ, илмӣ ва фарҳангии Созмони Милали Муттаҳид (ЮНЕСКО) шомил шуд. <ref>[http://www.bbc.co.uk/tajik/news/2013/06/130621_mm_tajik_park_world_heritage.shtml]</ref> == [[Март]]и соли [[2013]] == * [[20 март]]- Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи миллии тоҷик ҷилди дуввуми китоби бисёрҷилдаи Энсиклопедияи миллии тоҷикро ба нашр расонд. Аз соли [[2008]] сар карда таълифу тадвини Энсиклопедияи миллии тоҷик, дар [[Тоҷикистон]] шурӯъ шудааст.<ref>{{Cite web |url=http://ruzgor.tj/news/9484-insiklopedia-tajik.html |title=нусхаи бойгонӣ |accessdate=2013-03-30 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140910060309/http://ruzgor.tj/news/9484-insiklopedia-tajik.html |archivedate=2014-09-10 }}</ref> * [[21 март]] — [[24 март]] — ҷашнгирии иди [[Наврӯз]] ([[Иди байналмилалии Наврӯз]]) дар [[Тоҷикистон]]. Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи рӯзҳои ид", рӯзҳои [[21 март]]-[[24 март]] — [[Иди байналмилалии Наврӯз]] (Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 21.07.10 с., № 611) эълон намудааст. Иди Наврӯз соли [[2009]] аз ҷониби Кумитаи ҳифзи мероси фарҳангии [[Созмони Милали Муттаҳид]] расман ба феҳристи ЮНЕСКО оид ба мероси башарияти фарҳанги ҷаҳонӣ дохил гардид. Маҷмаи умумӣ СММ соли [[2010]] онро ба ҳайси Рӯзи байналмилалии Наврӯз эътироф намуд.<ref>[http://www.parlament.tj Қонунҳо ва қарорҳо.Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон]</ref> Тибқи маълумоти расмӣ [[Наврӯз]] ҳоло дар 11 кишвари ҷаҳон ҷашни расмии миллӣ бо рӯзҳои истироҳат ба шумор меравад. [[Афғонистон]] — 21 март; [[Эрон]] — аз 20 то 23 март; [[Озарбойҷон]] — аз 20 то 26 март; [[Қазоқистон]] — аз 21 то 24 март; [[Туркманистон]] — аз 20 то 23 март; [[Қирғизистон]] ва [[Ӯзбекистон]] — 21 март; [[Албания]] (Рӯзи Баҳор) - аз 20 то 23 март; [[Косово]] — 21 март рӯзҳои истироҳат аст.<ref>Сайри ҷаҳонии Наврӯз.//Ба қуллаҳои дониш.Нашрияи ДМТ. - 2013, № 6 (1333), 15 марти 2013</ref> ==[[Феврал]]и соли [[2013]]== * [[5 феврал]]и соли [[2013]] - саршумории аҳолиии [[Тоҷикистон]] '''8 000 700''' танро ташкил намудааст, ки 79,9 дарсад аз онҳо [[тоҷик]], 15 дарсад ӯзбек, 1,3 дарсад қирғиз, 1 дарсад русу укроинӣву тотору ғайра ҳастанд. Аз рӯи баҳодиҳии натиҷаҳои барӯйхатгирии аҳолӣ – 7 млн. 952 ҳазор нафар мусулмон ва 48 ҳазор нафар намояндагони дигар динҳо (ғайримусулмон) мебошанд.<ref>{{Cite web |url=http://khovar.tj/society/26747-shumorai-musulmononi-1206um1203urii-to1207ikiston.html |title=нусхаи бойгонӣ |accessdate=2013-03-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130420114841/http://khovar.tj/society/26747-shumorai-musulmononi-1206um1203urii-to1207ikiston.html |archivedate=2013-04-20 }}</ref> * [[21 феврал]] — Рӯзи Байналмилалии забони модарӣ. Ин Рӯзи таърихӣ, соли [[1999]] аз ҷониби [[ЮНЕСКО]] таъсис дода шудааст.<ref>[http://news.tj/ru/news/yunesko-dostup-k-knigam-i-tsifrovym-smi-na-mestnykh-yazykakh-segodnya-imeet-osobuyu-tsennost]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * [[23 феврал]] — Рӯзи Қувваҳои мусаллаҳи [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]]. Имрӯз, [[23 феврал]]и соли [[2013]] — 20-солагии Қувваҳои мусаллаҳи [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] ҷашн гирифта мешавад.<ref>[http://news.tj/ru/news/tadzhikskaya-armiya-chto-my-imeem] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20141220194933/http://news.tj/ru/news/tadzhikskaya-armiya-chto-my-imeem |date=2014-12-20 }}[http://www.asia-plus.tj/ru/photo/voennyi-parad-v-chest-20-letiya-vooruzhennykh-sil-rt]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ==[[Январ]]и соли [[2013]]== * [[1 январ]] — мувофиқи нишондоди омории Википедия (wikipedia) (Рэнкинг всех (287) википедий на 1 января 2013 r.<ref>{{Cite web |url=https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9E%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%BC%D0%B5%D0%B6%D1%8A%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%B9_%D1%80%D1%8D%D0%BD%D0%BA%D0%B8%D0%BD%D0%B3_2013-01-01 |title=нусхаи бойгонӣ |accessdate=2014-10-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190430054502/https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9E%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%BC%D0%B5%D0%B6%D1%8A%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%B9_%D1%80%D1%8D%D0%BD%D0%BA%D0%B8%D0%BD%D0%B3_2013-01-01 |archivedate=2019-04-30 }}</ref> 1 январи соли 2013 шумораи сахифаҳои Википедияи тоҷикӣ (tg.wikipedia.org) - 10 613 сахифаро дарбар мегирифт, ва аз байни 287 забонҳои кории википедия дар ҷойи 115 қарор дошт. == Соли 2012 == == [[Декабр]]и соли [[2012]]== [[10 декабр]] — аъзошавии [[Тоҷикистон]] ба [[Созмони Умумиҷаҳонии Савдо]] == [[Октябр]]и соли [[2012]]== Ба истифода супоридани [[Нақби автомобилгарди Шаҳристон]]. Сохтумони нақб давоми корҳои таъмири роҳи автомобилгарди Душанбе – Хуҷанд – Чанак ([[Ӯзбекистон]]) мебошад. Сохтумони нақб расман [[22 август]]и соли [[2006]] оғоз ёфтааст. Арзиши лоиҳаи сохтумони [[Нақби автомобилгарди Шаҳристон]] — 175 млн. сомонӣ Дарозии [[Нақби автомобилгарди Шаҳристон]] – 5253 метр == Соли 2010 == == [[Март]]и соли [[2010]]== * [[17 март]] — [[Муҳаммадшариф Ҳимматзода]] — собиқ вакили порлумони [[Тоҷикистон]] ва [[пешво]]и рӯҳонии [[Ҳизби наҳзати исломии Тоҷикистон|Ҳизби Наҳзати Исломӣ]] баъди бемории тӯлонимуддате субҳи имрӯз даргузаштааст.[http://www.ozodi.org/archive/news/20100317/538/538.html] * [[19 феврал]] — Маҷмаи умумӣ [[Созмони Милали Муттаҳид]] қатъномаеро қабул кард, ки тибқи он ҷашни [[Наврӯз]] мақоми байналмилалӣ касб намуд. == Соли 2008 == == [[Феврал]]и соли [[2008]] == * Шумораи мақолаҳои [[Википедиа]]и [[Забони тоҷикӣ|Тоҷикӣ]] ба 8 700 расид. == Соли 2007 == == [[Август]] [[2007]] == * [[20 август]] — Дастаи мунтахаби футболи [[Тоҷикистон]] бозии нахустини чемпионати ҷаҳон миёни наврасони то 17-соларо бо пирӯзӣ бар дастаи мунтахаби [[ИМА]] оғоз намуд.[http://ozodi.org/specialsarticle/2007/8/D15AEDB3-A8BC-4711-970B-B0EA44ED93DA.html] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070826043858/http://www.ozodi.org/specialsarticle/2007/8/D15AEDB3-A8BC-4711-970B-B0EA44ED93DA.html |date=2007-08-26 }} == [[Июл]] [[2007]] == * [[18 июл]] —Бо дархости ҳукумати [[Ӯзбекистон]] ду паноҳандаи ӯзбек аз тарафи мақомоти ҷумҳурии Чех, ҳангоми убури [[марз]]и [[Чех]]у [[Олмон]] ба ҳабс гирифта шуданд. Амонулло Мақсудов ва Зоҳид Мирзоев баъд аз ҳодисаҳои Андиҷон дар Олмон мақоми паноҳанда гирифтаанд. ]] * [[16 июл]] — Рӯзи якшанбеи [[15 июл]] чархаи турбини нирӯгоҳи барқи обии "[[Сангтӯда 1]]" аз [[Санкт-Петербург]] ба [[Душанбе]]интиқол дода шуд. Онро, ки дар корхонаи тавлиди мошинҳои нирӯвари Санкт-Петербург сохта шудааст, ширкати ҳавопавардии "Полет" бо ҳавопаймои азимҷуссаи "[[АН-124-Руслан]]" ба Душанбе расонд. * [[15 июл]] — Соати 22:15 ба вақти [[Тоҷикистон]], мақола дар бораи [[Китоби сурх]] 8000умин мақола дар [[Википедиа]]и Тоҷик шуд. == [[Июн]] [[2007]] == * [[20 июн]] — TajikAir парки ҳавопаймоҳояшро бо Boeing B737-200- и аввалин зиёд намуд. [[20 июн]] – «Авеста». - | Ширкати ҳавопаймоии Тоҷик TajikAir парки авиатсионии худро бо ҳавопаймои сохти ғарбӣ зиёд кард. Дар нисфирӯзӣ, [[18 июн]]и соли ҷорӣ, дар фурӯдгоҳи Душанбе, [[Boeing B737-200]] бо нишонии ширкати ҳавопаймоии тоҷик фурӯд омад. Иқтидори [[Boeing B737-200]] қисман [[ТУ-134]] – и дар баланси муассисаи ҳавопаймоӣ бударо иваз мекунад. Boeing B737-200 дорои 130 курсӣ барои мусофирон буда, инчунин, салони тиҷорат ва эконом класс дорад. «Тавассути ин ҳавопаймо, ассосан парвоз дар [[Хуҷанд]], [[Самара]], [[Екатеринбург]], [[Теҳрон]], [[Алмаато]] ба иҷро мерасад, - мегӯяд, Давлатова. – Мо дар оянда ният дорем, ки боз парки ҳавопаймоҳои худро, аз ҳисоби ҳавопаймоҳои сохти ғарбӣ, мукаммал намоем». Имрӯз, дар фурӯдгоҳи Душанбе чор ҳавопаймои [[ТУ-154]], ҳафт - [[Як-40]], се - [[АН-28]], се - [[ТУ 134]], инчунин чор – [[АН 24]], ду - [[АН 26]] ва чор чархболи [[Ми-8 МТВ]] ҷойгир гардидааст. Ғайр аз ин фурӯдгоҳи Душанбе ҳавопаймоҳои калонеро аз қабили [[АН-124]], [[ИЛ-76]], [[АН-12]], [[АН-8]] ва [[тайёра]]ҳои сохти ғарбиро қабул менамояд.[http://www.zamon.tj/articles/12/2743.html#content] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070927235216/http://www.zamon.tj/articles/12/2743.html#content |date=2007-09-27 }} == [[Май]] [[2007]] == * [[16 май]] — сиёсатмадори муҳофизакор [[Николас Саркози]] ба ҳайси раиси ҷумҳури ҷадиди [[Фаронса]] дар [[кохи Елиссей]] қасам ёд карда қудратро аз дасти [[Жак Ширак]], ки 12 сол раҳбариро бар дӯш дошт, мегирад.[http://ozodi.org/news/2007/05/16.html#dd31c1e3-2082-4201-9632-1da00d8b0d49] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070929092440/http://ozodi.org/news/2007/05/16.html#dd31c1e3-2082-4201-9632-1da00d8b0d49 |date=2007-09-29 }} * [[9 май]] — Расми гулгузорӣ дар пояи пайкараи [[Сарбози биринҷӣ]] дар [[қабристон]]и ҳарбии [[Эстония]] бе сарусадо ва нутқу мусиқӣ, танҳо дар зери хониши парандагони сари шохсори [[дарахт]]он ва шарфаи пойи садҳо нафар дар раҳравҳои сангрезаӣ ҷараён гирифт.[http://ozodi.org/specialsarticle/2007/5/2EB70529-C5F2-4ECC-9476-43850C787D33.html] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070927001634/http://ozodi.org/specialsarticle/2007/5/2EB70529-C5F2-4ECC-9476-43850C787D33.html |date=2007-09-27 }} * [[7 май]] — Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон [[Эмомалӣ Раҳмон]] ҷиҳати анҷом додани сафари расмӣ ба [[Ҷумҳурии Исломии Эрон]] сафар кард. Дар ин сафар Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмонро [[Вазири корҳои хориҷӣ]] [[Ҳамрохон Зарифӣ]], Мушовири давлатии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба сиёсати хориҷӣ [[Эркин Раҳматуллоев]], Муовини раиси Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон [[Убайдулло Давлатов]], Раиси Бонки миллӣ [[Муродалӣ Алимардонов]], Вазири молия [[Сафаралӣ Наҷмуддинов]], Вазири рушди иқтисод ва савдо [[Ғулом Бобоев]], Вазири энергетика ва саноат [[Шералӣ Гулов]], Вазири нақлиёт ва коммуникатсия [[Абдураҳим Ашуров]], Раиси Кумитаи телевизион ва радио [[Асадулло Раҳмонов]], Муовини аввали раиси Кумитаи давлатии сармоягузорӣ ва идораи амволи давлатӣ [[Маъруф Сайфиев]] ва дигар шахсони расмӣ ҳамроҳӣ мекунанд.[http://www.president.tj/habarho_070507y.htm] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20071009051320/http://www.president.tj/habarho_070507y.htm |date=2007-10-09 }} * [[5 май]] — Раиси ҷумҳури Тоҷикистон [[Эмомалӣ Раҳмон]] дар садри як ҳайати давлатӣ сафареро ба [[Қатар]] ва [[Эрон]] оғоз кард. Дафтари матбуъоти раёсатҷумҳурии [[Тоҷикистон]] дар бораи ҳадаф ва барномаҳои ин сафар иттилоъ надодааст, аммо манобеъи наздик ба [[Вазорати корҳои хориҷи]]и [[Тоҷикистон]] гуфтаанд, ҳамкориҳои иқтисодӣ ва ҷалби сармоягузориҳои беруна мақсади аслии ин сафари чаҳоррӯза мебошад.[http://www2.ozodi.org/news/2007/05/05.html#eef2b5ab-ff17-493e-9945-0a7a72869ef5] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070927002930/http://www2.ozodi.org/news/2007/05/05.html#eef2b5ab-ff17-493e-9945-0a7a72869ef5 |date=2007-09-27 }} * [[5 май]] — [[Муҳаммади Хотамӣ]] ва [[поп Бенедикти Шонздаҳум]] аз натиҷаҳои анҷумани [[Шарм-уш-шайх]] истиқбол карданд.[http://www2.ozodi.org/specialsarticle/2007/5/3B9FBE1C-9243-4C33-9A15-4B1D93F2EB3B.html] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070524114858/http://www.ozodi.org/specialsarticle/2007/5/3B9FBE1C-9243-4C33-9A15-4B1D93F2EB3B.html |date=2007-05-24 }} * [[4 Май]] — Дар [[порлумони Аврупо]] вазъи ҳуқуқи ӯзбекистониҳоро баррасӣ мекунанд Кумитаи фаръии ҳуқуқи инсон дар порлумони Аврупо вазъ дар [[Ӯзбекистон]]ро баррасӣ кард. Раиси ин кумита Ҳелен Флотре гуфт, на дар таҳқиқоти давлати [[Ӯзбекистон]] дар робита ба [[ошӯб]]ҳои соли [[2005]] дар [[Андиҷон]] ва на дар қазияи хабарнигори зиндонӣ [[Умеда Ниёзова]] ҳеч пешрафте мушоҳида нашудааст.[http://www2.ozodi.org/news/2007/05/04.html#488a7ad9-b455-4c18-ae06-471f3f4afa21] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070929092231/http://www2.ozodi.org/news/2007/05/04.html#488a7ad9-b455-4c18-ae06-471f3f4afa21 |date=2007-09-29 }} == [[Апрел]] [[2007]]== * [[25 Апрел]] — [[Нуҷумшиносон]] дар хориҷ аз [[системи офтобӣ]] [[сайора]]еро кашф кардаанд, ки ба сайораи [[Замин]] хеле монанд аст, ба ҳамин далел онҳо ин сайораро ба истилоҳ "Замин"-и дуввум ҳам ном мебаранд. Ин сайора дар мадори ситораи камнури "[[Глиз-581]]" кашф шудааст ва тибқи маълумоте, ки то ҳол ба даст омадааст, он аз сайораи [[Замин]] дар масофаи 20 солу шаш моҳи ҳаракати нур ҷой гирифтааст, ки он 193 трилиён километр аз Заминро ташкил медиҳад. Ситораи камнури [[Глис 581]] аз офтоби мо сардтар ва хурдтар аст, ба ҳамин сабаб ҳарорати сатҳи сайораи нав ба ҳарорати сайораи Замин наздик аст ва он аз сифр то 40 дараҷаро ташкил медиҳад.http://www2.ozodi.org/specialsarticle/2007/4/CBD248CE-52CA-4E29-831B-81CCD864137A.html * [[13 Апрел]] — Оғози мусобиқоти қаҳрамонии акробатикаи Тоҷикистон Рӯзи ҷумъаи 13-уми апрел дар шаҳри Душанбе мусобиқоти қаҳрамонии Тоҷикистон дар риштаи акробатикаи варзишӣ шурӯъ шуд.[http://www.ozodi.tj/specialsarticle/2007/4/7560B6A3-B038-4158-981C-5BBC5E996CEE.html] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070927011234/http://www.ozodi.tj/specialsarticle/2007/4/7560B6A3-B038-4158-981C-5BBC5E996CEE.html |date=2007-09-27 }} == [[Март]] [[2007]] == * [[6 Март]]- "Искандари Мақдунӣ", китоби [[Бобоҷон Ғафуров]] ва [[Дмитриос Тсибукидис]], ки чанде пеш дар нашриёти "Вече"-и [[Маскав]] аз чоп баромад, на танҳо рӯйдодҳои сиёсӣ ва муҳорибаҳои давраи зуҳур ва фурӯпошии империяи Мақдуниро тасвир мекунад, балки нахустин бор имкон медиҳад, симои Искандар ҳамчун як инсон қаламдод гардад.[http://www2.ozodi.org/specialsarticle/2007/3/A0745D43-BF49-4FAA-9505-3F2CDC8B50E7.html] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070309170752/http://ozodi.org/specialsarticle/2007/3/A0745D43-BF49-4FAA-9505-3F2CDC8B50E7.html |date=2007-03-09 }}. == [[Феврал]] [[2007]] == * [[16 Феврал]]- Кашф ва забти амуниёк дар Сугд Аз манзили як узви вобаста ба [[Ҳаракати Исломии Туркистон]] дар [[ноҳияи Исфара]], дар [[вилояти Сугд]], 500 килугромм омуниёки селетри, як навъ маводи шимиёи ки барои таҳияи [[маводи мунфаҷира]] аз он истифода мешавад, кашф ва забт шудааст [https://archive.is/20130707012111/www.bbc.co.uk/persian/tajikistan/story/2007/02/070216_rm_ammonium_cyr.shtml]. * [[15 Феврал]] [[2007]] — Пажӯҳишгоҳи физиологияи набототу генетика ва Ҷамъияти физиологҳои набототи Тоҷикистон ибтикори хубе нишон доданд. Онҳо таҳти таҳрири академик Хуршед Каримов маҷмӯаи мақолаҳои илмиро бо унвони «Саҳми физиология, генетика, технологияи наботот ҳалли проблемаҳои кишоварзии Тоҷикистон» аз чоп бароварданд.[http://www.khovar.tj/tj/ilmdonish.php?id=5053&page=1] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070928083442/http://www.khovar.tj/tj/ilmdonish.php?id=5053&page=1 |date=2007-09-28 }} * [[5 Феврал]]- Анҷоми [[Бозиҳои зимистонаи Осиёӣ]] дар Чин Шашумин давраи Бозиҳои зимистонаи Осиёӣ дар [[Ҷумҳурии Мардумии Чин]] ба анҷом расид. Маросими пӯшидашавии ин бозиҳо, ки бо ширкати варзишгарони 26 кишвари қора дар шаҳрҳои [[Чангчун]] ва [[Ҷилин]] оид ба даҳ ришта тӯли як ҳафта идома карданд, шоми якшанбеи [[4 феврал]] баргузор шуд.[http://www.ozodi.org/specialsarticle/2007/2/298CD425-D092-42C6-9578-9F34A6475EE4.html] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070209110143/http://ozodi.org/specialsarticle/2007/2/298CD425-D092-42C6-9578-9F34A6475EE4.html |date=2007-02-09 }} * [[1 феврал]] — [[Ромиш Шералӣ]], фарзанди устоди шодравон [[Лоиқ Шералӣ]] дар суҳбат бо маҷаллаи «[[Фарҳанг ва андеша]]» гуфт, ки ашъори [[Лоиқ Шералӣ]] дар қироати худи шоир ояндаи наздик тариқи [[сомона]]и [[интернет]]ӣ низ қобили дастрасӣ хоҳад шуд.[http://www.ozodi.org/specialsarticle/2007/2/C047C184-8E4D-4A6B-AF05-E19F736E369E.html] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070206020227/http://www.ozodi.org/specialsarticle/2007/2/C047C184-8E4D-4A6B-AF05-E19F736E369E.html |date=2007-02-06 }} == [[Январ]] [[2007]] == * [[31 Январ]] — Дар шашумин давраи [[Бозиҳои зимистонаи Осиёӣ]] дар Чин рӯзи чоршанбеи 31 январ мусобиқот дар риштаи лижаронии кӯҳӣ шурӯъ мешавад, ки дар он варзишгарони тоҷик низ ширкат хоҳанд кард.[http://www.ozodi.tj/specialsarticle/2007/1/53E39F22-D84B-4CC8-8896-BCD4F11A1723.html] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070927011354/http://www.ozodi.tj/specialsarticle/2007/1/53E39F22-D84B-4CC8-8896-BCD4F11A1723.html |date=2007-09-27 }} * [[31 Январ]] — [[Ангела Меркел]], [[садри аъзам]]и [[Олмон]] аз номзадии [[Қазоқистон]] ба мақоми раҳбари давраии [[Иттиҳодияи Аврупо]] дар соли [[2009]] тарафдорӣ кардааст.[http://www.ozodi.tj/news/2007/01/31.html#544502f1-9d75-4ad7-899b-35f576d85487] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070927011339/http://www.ozodi.tj/news/2007/01/31.html#544502f1-9d75-4ad7-899b-35f576d85487 |date=2007-09-27 }} * [[30 Январ]] — Шумораи мақолаҳо дар Википедиаи Тоҷикӣ ба 5 000 расид. * [[30 Январ]] — Mуаррифии барномаи нави [[Windows Vista]] — Дирӯз дар [[Ню Йорк]] як маросими дигар низ барпо шуд. [[Майкрософт]], ширкати пешдасти олам дар таҳияи нармафзори компютерӣ низоми нав - Виндовз Вистаро муаррифӣ намуд.[http://www.ozodi.tj/specialsarticle/2007/1/7C234318-8F66-4211-9A80-BADC21D7434C.html] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070929084043/http://www.ozodi.tj/specialsarticle/2007/1/7C234318-8F66-4211-9A80-BADC21D7434C.html |date=2007-09-29 }} * [[22 Январ]] — Дастаи футболи «Регар» ТадАЗ-и Турсунзода дуввумин дидори худро дар Ҷоми иттиҳод - 2007 бо тими «Оқтеппа»-и Актюбински [[Қазоқистон]] бо натиҷаи мусовии 0 бар 0 анҷом дод.[http://www.ozodi.tj/specialsarticle/2007/1/29D02695-DC7E-4D31-BFD8-3C9E2B65542C.html] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070927011503/http://www.ozodi.tj/specialsarticle/2007/1/29D02695-DC7E-4D31-BFD8-3C9E2B65542C.html |date=2007-09-27 }} * [[12 Январ]] — [[Дейвид Бекҳем]] тасмим гирифтааст, ки пас аз поёни ин мавсим дастаи "Реал"- и Мадридро тарк кунад ва тибқи қарордоде, ки 250 миллион доллар арзиш дорад, ба дастаи "Галакси"- и [[Лос Анҷелес]]и [[Иёлоти Муттаҳида]] бипайвандад.[http://www.ozodi.org/specialsarticle/2007/1/5363BF93-8D8B-46C3-84D2-EDB066882404.html] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070114190840/http://ozodi.org/specialsarticle/2007/1/5363BF93-8D8B-46C3-84D2-EDB066882404.html |date=2007-01-14 }} * [[3 Январ]] Соати 14:29 шумораи мақолаҳои Википедиаи Тоҷикӣ ба 4000 мақола расид 4000 -ум мақола дар Википедиа дар бораи Забон аз тарафи корбар [[Корбар:English Isfara]] ирсол шуд. * '''Бойгонӣ: [[Воқеаҳои кунунӣ/Бойгонӣ/2006|2006]]''' == Эзоҳ == {{эзоҳ|2}} == Нигаред низ == * [[:Гурӯҳ:Воқеаҳо {{CURRENTYEAR}}]] [[Гурӯҳ:Воқеаҳои кунунӣ]] [[ca:Actualitat]] [[da:Aktuelle begivenheder]] [[en:Current events]] [[es:Actualidad]] [[fi:Ajankohtaista]] [[fr:Actualités]] [[gl:Novas]] [[he:אקטואליה]] [[it:Attualità]] [[ja:最近の出来事]] [[ka:მიმდინარე მოვლენები]] [[la:Novissima]] [[lb:Aktualitéit]] [[pl:Bieżące wydarzenia]] [[ro:Actualităţi]] [[ru:Портал:Текущие события]] [[sv:Aktuella händelser]] [[uk:Поточні події]] [[vi:Thời sự]] [[zh-min-nan:Sin-bûn sū-kiāⁿ]] cv8tj6h6mxecjgsqwdrikty23486ffm Карл Маркс 0 2066 1308944 1270003 2022-08-04T07:42:51Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Олим | Ном = Карл Маркс | Номи аслӣ = {{lang-de|Karl Heinrich Marx}} | Изображение = Karl Marx.png | Описание изображения = Маркс в 1875 году | Ширина = 275 px | Место рождения = {{МестоРождения|Трир}}, [[Королевство Пруссия]] | Научная сфера = {{экономика|Германии|XIX века}}, [[социология]], [[философия]], | Место работы =[[Neue Rheinische Zeitung]]<br />{{нп3|Rheinische Zeitung|Rheinische Zeitung|de|Rheinische Zeitung}} | Альма-матер = [[Берлинский университет]]<br />[[Йенский университет]] | Научный руководитель = [[Бруно Бауэр]] | Знаменитые ученики = | Известен как = Основоположник [[марксизм]]а, автор теории [[прибавочная стоимость|прибавочной стоимости]] | Награды и премии = | Роспись = Karl Marx Signature.svg }} '''Карл Ҳе́нрих Маркс''' ({{забон-де|Karl Heinrich Marx}}; {{АФБ|kɑrl.haɪnrɪx.mɑrks}}) ([[5 май]] соли [[1818]], [[Трир]] — [[14 март]] соли [[1883]], [[Лондон]]) — [[файласуф]], [[иқтисоддон]], {{рӯзноманигор|тоҷик|Тоҷикистон}}и сиёсӣ. Дар асоси асарҳои ӯ ҳаракатҳои коммунистӣ ва сотсиалистӣ бунёд ёфтаанд. == Зиндагинома == === Даврони ҷавонӣ === Карл Маркс дар оилаи ҳуқуқшинос ба дунё омадааст. ӯ дар шаҳри [[Трир]] ба дунё омадааст. Падараш, Ҳенрих (Гиршел) Маркс (Heinrich Marx), ва модаран, Генриетта Пресбург (Пресборк), аз авлоди [[раввин]]ҳо мебошанд. Солҳои [[1830]]—[[1835]] дар гимназияи шаҳри [[Трир]] таҳсил кардааст ва онро дар синни 17-солагӣ бо баҳои аъло хатм намудааст. Соли 1836 бо [[Ҷенни фон Вестфален]] (Jenny von Westphalen) хонадор шудааст.Баъд аз хатми гимназия, Маркс ба донишгоҳи шаҳри [[Бонн]] ва баъдтар шаҳри [[Берлин]] дохил мешавад. Дар ин ҷо ӯ илми ҳуқуқро меомӯзад, вале баъдтар шуғли дӯстдоштааш таъриху фалсафа мегарданд. [[Акс:YoungerMarx.JPG|thumb|right|Карл Маркс]] === Ҳаёт ва фаъолият то соли 1849 === Соли [[1841]] Карл Маркс донишгоҳро бо ҳимояи рисола барои фалсафаи [[Эпикур]]хатм намуд. Маркс он замон пайрави фалсафаи идеалистии [[Гегел]] буд. Дар Берлин ӯ ба маҳфили навгегелчиён (Бруно Бауэр ва ғайра) пайваст. Баъд аз хатми донишгоҳ Маркс Боннро чун ҷои истиқомат интихоб кард, бо умеди он, ки дар донишгоҳи ин ҷо профессор шавад. Вале сиёсати реаксионии ҳукумат ӯро водор сохт, ки аз вазифаи устодии донишгоҳ даст кашад. Солҳои [[1842]]—[[1843]] Карл Маркс дар рӯзномаи Rheinische Zeitung шаҳри [[Кёлн]]ба ҳайси рӯзноманигор ва муҳаррир кор кард. Дар аввал, Маркс барои барҳамдиҳии сензура баромад мекард, вале баъдтар ӯ ба танқиди ошкорои ҳукумат гузашт (бисёр мақолаҳои ӯ аз тарафи сензура манъ карда мешуданд ё таҳрир меёфтанд). Ҳукумат моҳи марти соли [[1843]] рӯзномаро баст, ҳарчанд ки Маркс муҳаррир набуд. Кор дар матбуот ба Маркс нишон дод, ки ӯ фанни [[иқтисодиёти сиёсӣ|иқтисодиёти сиёсиро]] хуб намедонад ва ӯ бо тамоми ғайрату кӯшиш ба омӯзиши он машғул шуд. ӯ, инчунин, кори рӯзноманигориро низ давом дод. Маркс соли [[1843]] ба ашрофзодадухтар Ҷенни фон Вестфален, ҷияни сарвари [[ширкат]]и [[Phillips]] хонадор мешавад. Оилаи ҷавон ба [[Париж]] меояд, ки дар он ҷо Маркс бо [[Гейне, Генрих|Генрих Гейне]] ва [[Энгелс, Фридрих|Фридрих Энгелс]] шинос мешавад. Маркс бо Энгелс то охири умраш ҳамкорӣ мекунад. Соли [[1845]] аз Париж бадарға мешавад ва монанди [[Энгелс, Фридрих|Энгелс]] ба [[Брюссель]] мекӯчад. Дар он ҷо онҳо асари «Идеологияи олмонҷ»-ро таълиф мекунанд, ки фалсафаи Гегел ва навгегелчиёнро танқид мекард. Баҳори соли [[1847]] Маркс ва Энгелс узви ҷамъияти махфии «Иттиҳоди коммунистон» — ҷамъияти муҳоҷирони олмонҷ, ки бо онҳо Маркс дар Лондон шинос шуда буд, гардиданд. Бо супориши ин ҷамъият, онҳо [[Манифести Ҳизби Коммунист|«Манифести Ҳизби Коммунист»]]-ро тартиб доданд, ки он 21 феврали соли 1848 чоп шуд. Вақте ки инқилоби феврали соли [[1848]] ба амал омад, Марксро аз [[Белгия]] бадарға карданд. ӯ ба Париж баргашт ва аз он ҷо боз баъд аз инқилоби моҳи март ба Олмон ба Кёлн рафт. === Зиндагӣ дар Лондон === Карл Маркс [[16 май]]и соли [[1849]] аз Олмон ронда шуд. Маркс аввал бо оилааш ба Париж рафт, вале аз он ҷо низ баъд аз намоиши [[13 июн]]и соли [[1849]] бадарға шуда, роҳи Лондонро пеш гирифт ва дар ин ҷо то охири умр иқомат намуд. Шароити ҳаёти оилаи Маркс дар муҳоҷират хеле вазнин буд. Агар кумаки пулии доимӣ аз тарафи Энгелс ва мақоланависӣ дар рӯзномаҳо намебуд, Маркс натанҳо навиштани китоби [[Сармоя (китоб)|«Сармоя»]]ро тамом намекард, балки аз гуруснагӣ мемурд. Дар ин даврон асарҳои асосии бахшида ба иқтисодиёт навиштаи ӯ таълиф ёфтаанд. [[Акс:Marx old.jpg|thumb|Карл Маркс]] Соли [[1864]] Маркс «Созмони байналмилалии коргарон»-ро таъсис дод, ки (International Workingmen’s Association), баъдтар номи [[Интернатсионали Якум]]ро гирифт. Дар ибтидо созмон аз анархистҳо, трэйдюнионистҳои бритониёвӣ, сотсиалистҳои фаронсавӣ ва ҷумҳурихоҳони итолиёӣ иборат буд. Баъдтар ихтилофи назар байни Маркс ва пешвои анархистҳо [[Михаил Бакунин]] боиси аз созмон ҷудошавии анархистон гардид. Дар соли [[1872]], баъд аз шикасти [[Коммунаи Париж]] Интернатсионали Якум ба Ню-Йорк кӯчид, вале пас аз чаҳор сол дар соли 1876 он барҳам дода шуд. Кӯшишҳои дубора барқарорсозии созмон дар солҳои минбаъда бенатиҷа анҷом ёфтанд. Вале Интернатсионали Дуюм, ки ба он аксари ҳизбҳои чапгарои Инглистон, Фаронса, Олмон, Испониё ва дигар мамолики аъзои Иттиҳоди Аврупо дохиланд, соли 1889 баъд аз 6 соли вафоти бунёдгузори Интернатсионали Якум таъсис ёфт. Соли [[1867]] ҷилди аввали [[Сармоя (китоби К. Маркс)|«Сармоя»]] рӯи чопро дид. Карл Маркс соли [[1883]] дар синни 64-солагӣ дар Лондон вафот кардаааст ва дар қабристони «Highgate-Cemetery» дафн шудааст. Ҷилдҳои охирини «Сармоя» аз тарафи Энгелс баъд аз марги Маркс чоп шуданд. == Осори таълифкардаи Маркс == * Қашшоқии фалсафа (1843) * Дастнависҳои иқтисодӣ - фалсафӣ (1844) * [[Тезисҳо барои Фейербах]] (1845) * Идеологияи олмонӣ (1846) * Маош ва сармоя (1847) * [http://maoism.ru/tg/3005 Манифести Ҳизби Коммунист (1848)] * Мақолаҳо барои Ҷанги шаҳрвандӣ дар ИМА (1861) * Сармоя, ҷилди 1. (1867) * Ҷанги шаҳрвандӣ дар Фаронса (1871) * Танқиди барномаи Гота (1875) == Нигаред низ == * [[Марксизм]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} genrzzbgchpao2q3nn4pm4ten7foks7 OpenOffice.org 0 2197 1309056 1292593 2022-08-04T07:58:59Z VASHGIRD 8035 /* [[StarOffice]] ва OpenOffice.org */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Акс:OpenOffice.org Writer.png|thumb|300px|OpenOffice.org Writer]] '''OpenOffice.org''' лоиҳаи коди кушод аст, ки шиораш чунин аст: "Таҳия кардани пакети барномаҳои корие, ки дар ҳамаи платформаҳо кор кунад ва дастрасии ҳама гуна фаъолиятнокӣ ва маълумотро дар асоси API- бо компонентҳои озод ва қолаби файлии [[XML]]- бунёд таъмин намояд" OpenOffice.org инчунин маҳсулоте мебошад, ки ифодагари ин мазмун аст. Вай пакети кории барномаҳост, ки барои ҳама бепул буда, дорои модулҳо барои тахрири матн, ҷадвалҳои электронӣ, сураткашии (графикаи) векторӣ, таҳрири [[HTML]] ва [[презентатсия]]ҳо (баёнияҳо) мебошад. Аз ҷитати имкониятҳо ва гузарондани амалиётҳо он бо дигар пакетҳои кории барномаҳои машҳур (ва пулакӣ) муқоисапазир аст ва онро чун алтернатива ба ин пакетҳо ҳисоб кардан мумкин аст. Азбаски он бепул аст, татбиқи он ба фаъолияти шумо осон аст. Версияҳои пешинаи он аллакай барои аксари корҳо (масалан дар хона) қобили қабул буданашонро собит сохтанд. Лоиҳаи OpenOffice.org бо [[забони тоҷикӣ]] зерлоиҳаи OpenOffice.org аст, ки мақсади ниҳоияш дастрас кардани ин маҳсулот ба ҷомеаи тоҷикзабон аст. Дар лоиҳаи lang/TJ ба он ҷодаҳои OpenOffic.org диққати махсус дода шудааст, ки барои тоҷикзабонон муҳиманд: * Иттилоот бо забони тоҷикӣ ([[веб саҳифаҳо]] ва [[ҳуҷҷатгузорӣ]]). * Дастрасии сарчашмаҳои навшаванда ба забони тоҷикӣ. * Дастрасии сайтҳое, ки аз он ҷо ин сарчашмаҳоро гирифтан мумкин аст. * Пешбурди татбиқи забони тоҷикӣ дар [[компютер]]. * Ба кордарорӣ ва пешбурди воситаҳои кор бо забон (ба монанди санҷиши дурустии имло) * Нашри чизҳои OpenOffice.org бо забони тоҷикӣ. == Таърих == OpenOffice.org решаҳои худро дар StarOffice дорад, ки он яке аз васоити Office мебошад, ки аз нимаи солҳои 80-ум дар Олмон кор карда баромада шудааст ва ҳуқуқи моликиятӣ дар соли 1999 аз тарафи Sun Microsystems харида шуд. Тафсири 5.2 StarOffice дар июни соли 2000 бароварда шудааст, ва тафсирии 6.0 дар моҳи майи соли 2002 дар назар дошта шудааст. Чизи ғайриоддӣ дар коркарди StarOffice 6.0 он аст, ки он асосан дар муҳити лоиҳаи сарчашмааш кушоди OpenOffice.org ба амал бароварда мешавад. Барои он, ки ин чиз имконпазир гардад, Sun сарчашмаҳои StarOffice-ро дар шакли "openbaar gemaakt" кушода сохт (ба истиснои як қатор модулҳое, ки аз тарафи шахсони сеюм кор карда баромада шудаанд; ҳамин тариқ онҳо аз доираи лоиҳа берун монданд), ва лоиҳаи OpenOffice.org-ро ташаккул дод. Лекин, ин маънои онро надорад, ки Sun рушди минбъдаро ба хоҳишмандон вогузор мекунад: Қисми зиёди кор ҳоло ҳам аз тарафи барномасозони дар Sun кор мекардагӣ иҷро карда мешавад. Ба ғайр аз он, Sun хароҷоти корбарии лоиҳаи OpenOffice.org-ро ба уҳдаи худ дорад. == [[StarOffice]] ва OpenOffice.org == Акнун, мо мебинем, ки аз сарчашмаҳои OpenOffice.org ду маҳсулот ҳосил карда мешавад: StarOffice 6.0, ки дар он қисмҳои сарчашмаашон пушида аз нав ҳамроҳ карда шудаанд; ва бародари хурдаш OpenOffice.org, ки да он чунин қисмҳо аллакай асосан бо алтернативаҳои сарчашмаашон кушоди ба қадри кифоя қобили қабул иваз карда шудаанд. Аз ин рӯ, дар бисёр ҳолатҳо, OpenOffice.org метавонад хосиятҳои худро дошта бошад, дар муқоиса бо StarOffice 6.x. Дар сарчашмаи бо забони англисӣ сохташудаи [http://www.openoffice.org/FAQs/mostfaqs.html#7 FAQ] фарқияти байни маҳсулоти StarOffice ва OpenOffice.org шарҳ дода шудаанд. Амалан, чунин фарқиятҳо бояд ҷой медоштанд: * StarOffice 6.0 бепул нест, ҳарчанд нархи литсензия мумкин камтар аз 100 евро меистад;. OpenOffice.org бепул аст. * StarOffice 6.0 "пурратар" аст (фонтҳои муайян, тафтиши имлои беҳтар барои забонҳои англисӣ, немисӣ, фаронсавӣ ва испанӣ, луғати тафсири барои худи ҳамин забонҳо, пойгоҳи иттилоотии Adabas D, қолабҳо, клипартҳо ва якчанд филтрҳо). Барои тафтиши имло OpenOffice.org амалиёти алтернативие дорад, луғати тафсири бошад танҳо барои забони англисӣ. * Sun барои StarOffice дастгирии расми пешниҳод мекунад (ин чиз эҳтимолан барои хусусан компанияҳо рағбатовар аст). Дар ҳолати OpenOffice.org, истифодабарандагонро лозим аст, ки ин чизро дар байни худ ташкил кунанд. * Ягон гуна нақша барои бо забони тоҷикӣ баровардани StarOffice 6.0 мавҷуд нест. OpenOffice.org орг бошад ба бисёр забонҳо баргардонида шудааст ва инчунин тафтиши имло низ барои бисёр забонҳо дастгирӣ карда мешавад. == Пайвандҳо == {{Commons|OpenOffice.org}} [http://tg.openoffice.org OpenOffice.org бо забони тоҷикӣ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20111216213136/http://tg.openoffice.org/ |date=2011-12-16 }} {{хурд}} j9qrch6o9fbmhq43qj8r9iyyha8ybz7 4 август 0 2203 1308835 1278002 2022-08-04T05:16:53Z VASHGIRD 8035 /* Даргузаштҳо */ wikitext text/x-wiki {{кулоҳи таърихи тақвимӣ}} == Ҷашнҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Ҷашнҳои {{PAGENAME}}]]'' === Миллӣ === === Динӣ === == Рӯйдодҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Рӯйдодҳои 4 август]]'' * [[1836]] — Дар Кремли Москва Зангӯлаи - Шоҳ (Царь-Колокол) шинонида шуд == Зодрӯзҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Зодагони 4 август]]'' * [[1888]] — [[1969]] — [[Вафо Низом]], [[шоир]]и эронӣ. * [[1900]] — [[Луи Армстронг]], мусиқачии jazz - ҷази амрикоӣ. * [[1913]] — [[1988]] — [[Евгений Фала]], сарояндаи оркестр, Ҳунарпешаи шоистаи [[Тоҷикистон]]. * [[1940]] — [[Ҷамшед Каримов]], собиқ сарвазири Ҷумҳурии Тоҷикистон (1994-1996) * [[1948]] — [[Рӯзибой Махсумов]], рӯзноманигор. * [[1953]] — [[Бурҳониддин Баҳоваддинов]], доктори илми [[тиб]], [[профессор]]. * [[1953]] — [[Қурбонбой Бурҳонов]], олими соҳаи [[педагогика]]. * [[1953]] — [[Мирзо Давлатов]], [[нависанда]].<ref>Тақвими санаҳои ҷашнии Ҷумҳурии Тоҷикистон (барои соли 2018) / Мураттиб Ё. Сучонӣ; Зери таҳрири умумии А. Мирализода; Муҳаррирон Г. Маҳмудов, Ф. Аминов. – Душанбе, 2017. – 393 с.</ref> * [[1961]] — [[Барак Обама ]], 44-ум президенти Иёлоти Муттаҳидаи Амрико аз 20 январи 2009 то 20 январи 2017. == Даргузаштҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Даргузаштагони 4 август]]'' * [[1875]] — [[Ҳанс Кристиан Андерсен]], нависандаи адабиёти бачагона. == Тақвими мардумӣ == '''Асад''' ([[23 Июл]] — [[22 Август]]) — яке аз бурҷҳои дувоздаҳгона аст ва баробар бо [[моҳи Мурдод]] дар [[тақвими Эронӣ]] аст. [[Акс:Leo.svg|40px|none|Асад]] * [[Солшумории дувоздаҳгонаи Мучал]] == Ҳамчунин нигаред == {{дарахти гурӯҳҳо}} == Пайвандҳо == * http://days.peoples.ru/0804.html {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20060719173508/http://days.peoples.ru/0804.html |date=2006-07-19 }} * http://days.peoples.ru/0804.shtml * [http://ru.science.wikia.com/wiki/4_%D0%B0%D0%B2%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%82%D0%B0 Наука] * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/4/default.stm BBC On this day, 4.08] {{хурд}} [[Гурӯҳ:4 август| ]] dc16d101743326x3aa0tor7xpsfy0ei 1308849 1308835 2022-08-04T05:28:53Z VASHGIRD 8035 /* Зодрӯзҳо */ wikitext text/x-wiki {{кулоҳи таърихи тақвимӣ}} == Ҷашнҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Ҷашнҳои {{PAGENAME}}]]'' === Миллӣ === === Динӣ === == Рӯйдодҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Рӯйдодҳои 4 август]]'' * [[1836]] — Дар Кремли Москва Зангӯлаи - Шоҳ (Царь-Колокол) шинонида шуд == Зодрӯзҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Зодагони 4 август]]'' * [[1888]] — [[Вафо Низом]], шоири эронӣ. * [[1900]] — [[Луи Армстронг]], мусиқачии jazz — ҷази амрикоӣ. * [[1913]] — [[Евгений Фала]], сарояндаи оркестр, Ҳунарпешаи шоистаи Тоҷикистон. * [[1940]] — [[Ҷамшед Каримов]], собиқ сарвазири Ҷумҳурии Тоҷикистон (1994—1996) * [[1948]] — [[Рӯзибой Махсумов]], рӯзноманигор. * [[1953]] — [[Бурҳониддин Баҳоваддинов]], доктори илми тиб, профессор. * [[1953]] — [[Қурбонбой Бурҳонов]], олими соҳаи педагогика. * [[1953]] — [[Мирзо Давлатов]], нависанда. * [[1961]] — [[Барак Обама ]], 44-умин президенти ИМА (2009—2017). == Даргузаштҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Даргузаштагони 4 август]]'' * [[1875]] — [[Ҳанс Кристиан Андерсен]], нависандаи адабиёти бачагона. == Тақвими мардумӣ == '''Асад''' ([[23 Июл]] — [[22 Август]]) — яке аз бурҷҳои дувоздаҳгона аст ва баробар бо [[моҳи Мурдод]] дар [[тақвими Эронӣ]] аст. [[Акс:Leo.svg|40px|none|Асад]] * [[Солшумории дувоздаҳгонаи Мучал]] == Ҳамчунин нигаред == {{дарахти гурӯҳҳо}} == Пайвандҳо == * http://days.peoples.ru/0804.html {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20060719173508/http://days.peoples.ru/0804.html |date=2006-07-19 }} * http://days.peoples.ru/0804.shtml * [http://ru.science.wikia.com/wiki/4_%D0%B0%D0%B2%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%82%D0%B0 Наука] * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/4/default.stm BBC On this day, 4.08] {{хурд}} [[Гурӯҳ:4 август| ]] 0ubplqc4j9626upjo8tl1mmk4te84c5 1308853 1308849 2022-08-04T05:35:15Z VASHGIRD 8035 /* Зодрӯзҳо */ wikitext text/x-wiki {{кулоҳи таърихи тақвимӣ}} == Ҷашнҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Ҷашнҳои {{PAGENAME}}]]'' === Миллӣ === === Динӣ === == Рӯйдодҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Рӯйдодҳои 4 август]]'' * [[1836]] — Дар Кремли Москва Зангӯлаи - Шоҳ (Царь-Колокол) шинонида шуд == Зодрӯзҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Зодагони 4 август]]'' * [[1888]] — [[Низом Вафо]], шоири эронӣ. * [[1900]] — [[Луи Армстронг]], мусиқачии jazz — ҷази амрикоӣ. * [[1913]] — [[Евгений Фала]], сарояндаи оркестр, Ҳунарпешаи шоистаи Тоҷикистон. * [[1940]] — [[Ҷамшед Каримов]], собиқ сарвазири Ҷумҳурии Тоҷикистон (1994—1996) * [[1948]] — [[Рӯзибой Махсумов]], рӯзноманигор. * [[1953]] — [[Бурҳониддин Баҳоваддинов]], доктори илми тиб, профессор. * [[1953]] — [[Қурбонбой Бурҳонов]], олими соҳаи педагогика. * [[1953]] — [[Мирзо Давлатов]], нависанда. * [[1961]] — [[Барак Обама ]], 44-умин президенти ИМА (2009—2017). == Даргузаштҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Даргузаштагони 4 август]]'' * [[1875]] — [[Ҳанс Кристиан Андерсен]], нависандаи адабиёти бачагона. == Тақвими мардумӣ == '''Асад''' ([[23 Июл]] — [[22 Август]]) — яке аз бурҷҳои дувоздаҳгона аст ва баробар бо [[моҳи Мурдод]] дар [[тақвими Эронӣ]] аст. [[Акс:Leo.svg|40px|none|Асад]] * [[Солшумории дувоздаҳгонаи Мучал]] == Ҳамчунин нигаред == {{дарахти гурӯҳҳо}} == Пайвандҳо == * http://days.peoples.ru/0804.html {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20060719173508/http://days.peoples.ru/0804.html |date=2006-07-19 }} * http://days.peoples.ru/0804.shtml * [http://ru.science.wikia.com/wiki/4_%D0%B0%D0%B2%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%82%D0%B0 Наука] * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/4/default.stm BBC On this day, 4.08] {{хурд}} [[Гурӯҳ:4 август| ]] g3kcrhn4q4dhl71zalfzaas9mkf30oq Соли Нав 0 2214 1309005 1303480 2022-08-04T07:52:12Z VASHGIRD 8035 /* Таърих */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Акс:New Year Collage.jpg|230px|thumb|Коллаж. Ҷашнгирии Соли Нав дар гӯшаҳои ҷаҳон]] '''Соли нав''' — ҷашни асосии тақвимӣ мебошад, ки дар лаҳзаи гузариш аз рӯзи охирини сол ба рӯзи аввали соли оянда рух медиҳад. Онро бисёр халқҳо мувофиқи тақвими қабулшуда ҷашн мегиранд. Ибтидои сол аз 1 январ аз ҷониби ҳокими Рим, Юлий Сезар дар соли 46 пеш аз милод таъсис дода шуд. Дар Руми Бостон, ин рӯз ба Янус бахшида шуда буд. Моҳи январ номи худро ба шарафи Янус гирифт, ки вай бо ду чеҳра тасвир шудааст: яке ба пеш менигарист ва дигаре ба қафо менигарист. <ref>https://ru.m.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D0%B9_%D0%B3%D0%BE%D0%B4</ref> == Таърих == Соли нав яке аз қадимтарин идҳост, ки инсоният ҷашн мегирад. Ҳангоми ҳафриёти аҳромҳои [[Мисри Қадим]] бостоншиносон шикастапораи кӯзаеро пайдо намуданд, ки дар он «Ибтидои соли нав» сабт шуда буд. Дар Мисри Қадим Соли нав ҳангоми дамидани [[дарёи Нил]] ҷашн гирифта мешуд (тақрибан охирҳои моҳи сентябр). Дамидани Нил хеле муҳим буд, зеро ки танҳо он биёбонро шодоб мегардонид. Дар Соли нав ҳайкалҳои худояшон Амон, занаш ва писарашро дар киштие мегузоштанд ва як моҳ дар дарёи Нил дар он шино мекарданд. Дар тамоми ин вақт одамони даруни киштӣ сурудхонӣ, рақс ва шодиву хурсандӣ мекарданд. Баъд ҳайкалҳоро боз ба ибодатгоҳ меоварданд. [[Руми Бостон|Римиёни қадим]] ҳанӯз то милод ба ҳамдигар туҳфаҳои солинавӣ тақдим мекарданд ва шаби соли навро бо майнӯшиву базмороӣ мегузарониданд. Онҳо ба ҳамдигар дар соли нав хушбахтӣ, муваффақият ва бурдборӣ мехостанд. Муддати дарозе римиён соли навро дар аввали моҳи март ҷашн мегирифтанд, то даме ки [[Юлий Сезар]] тақвими наверо ҷорӣ намуд. Ҳамин тавр, рӯзи қайдгирии Соли нав рӯзи якум моҳи январ гардид. Номи моҳ ба шарафи худо Янус (дурӯя) гузошта шуда буд. Як рӯи ӯ ба соли гузашта ва рӯи дагараш ба пеш ба соли нав буд. Иди Соли навро «календа» мегуфтанд. Одамон дар ин муддат хонаҳояшонро оро медоданд ва ба ҳамдигар туҳфаҳо мекарданд; ғуломону хӯҷаинҳояшон якҷоя хурсандӣ мекарданд. Римиёни сарватманд ба император туҳфаҳо мекарданд. Аввалҳо ин кори ихтиёрӣ буд, вале баъдтар императорҳо дар Соли нав худашон туҳфа даъво мекарданд. Императори Рум [[Калигула]] рӯзи якуми Соли нав ба майдони назди қасраш мебаромад ва аз раияташ дӯҳфаҳо мегирифт. Ӯ дар дафтаре қайд мекард, ки кӣ чандто ва чӣ дод… Дар [[Бобулистон]]и Қадим Соли навро баҳорон ҷашн мегирифтанд. Дар давраи ҷашн шоҳ чор — шаш рӯз аз шаҳр берун мерафт. Вақте ки шоҳ набуд, мардум метавонистанд ба чӣ коре хоҳанд машғул шаванд. Баъд аз чанд рӯз шоҳу дарбориёнаш дар тан либосҳои идона бар мегаштанд ва халқ низ ба кори худаш бармегашт. Ҳамин тавр, ҳар сол одамон ҳаётро аз нав сар мекарданд. [[Келтҳо]] ва сокинони [[Галлия]] (ҳудуди Фаронсаи ҳозира ва қисми Англия) Соли навро дар охири моҳи октябр ҷашн мегирифтанд. Дар Соли нав келтҳо хонаҳояшонро бо шохчаҳои дарахт оро медоданд, то ҷинҳоро аз хона дур кунанд. Онҳо ақидае доштанд, ки гӯё дар Соли нав арвоҳи мурдагон аз нав зинда мешуда бошад. Келтҳо аз римиён бисёр урфу одатҳоро қабул карда буданд. Шоҳони онҳо низ аз раияташон туҳфаҳо меситониданд. Одатан тилову ҷавоҳирот туҳфа мекарданд. Пас аз чандин асрҳо малика [[Елизавета]] I як маҷмӯаи калони дастпӯшакҳои ҷавоҳиротдорро ҷамъ оварда буд. Соли нав дар [[Англия]] дар асрҳои миёна дар ибтидои моҳи март ҷашн гирифта мешуд. Қарори парлумон барои рӯзи ҷашнгириро ба 1 январи соли 1752 гузарониданд ба занҳо хуш наомад. Намояндагони занон ба назди сухангӯи парлумон омада иброз доштаанд, ки парлумон ҳуқуқ надорад занҳоро ин қадар зиёд рӯз калонтар кунад. Дар замони қадим Соли навро аксари вақт дар баҳор ҷашн мегирифтанд, зеро ки ин дар ин давра табиат аз нав зинда ва мешуд. Дар [[Русия]] низ Соли навро [[1 март]] ҷашн мегирифтанд. Дар асри XIV калисои ҷомеъи Маскав қароре баровард, ки мувофиқи он Соли нав [[1 сентябр]] аз рӯи тақвими юнонӣ ҷашн гирифта мешуд. Ва танҳо дар соли [[1699]] [[Пётр I]] баъд аз Аврупо баргаштан, бо фармони махсусаш солшумориро аз 1 январ сар кунонд ва ин рӯзро рӯзи ид хонд. == Урфу одатҳои солинавӣ == Соли нав яке аз он идҳост, ки онро дар саросари ҷаҳон ҷашн мегиранд. Вале ҷашнгирии он дар байни ҳар як халқ хусусияти хосеро дорост. Нигаред мақолаи асосӣ [[Урфу одатҳои солинавӣ]]. Ҷашнгирии '''Соли нави мелодӣ''' аз '''1 январ''' бо фармони император '''Гай Юлий Сезар''' соли 46 то милод дар Руми Бостон ҷорӣ шуда буд. Моҳи январ аз номи Янус — худои дурӯя, таҷасумгари дару дарвоза, интохобҳо ва нахустин корҳо гирифта шудааст. Соли 1700 бо фармони император '''Пётри I''' Соли нав дар Русия ба монанди дигар давлатҳои [[Аврупо]] аз 1 январ ('''мувофиқи солшумории Юлианӣ''') ҷашн гирифта мешавад. Аз соли 1919 ҷашни Соли нав дар ИҶШС мувофиқи '''[[Тақвими Григорий|Тақвими Григорианӣ]]''' таҷлил мегардад. Аз 23 декабри соли 1947 бо укази Президиуми Совети Олии ИҶШС '''1 январ рӯзи истироҳат''' эълон шудааст. Дар Тоҷикистони соҳибистиқлол анъанаи ҷашнгирии Соли нави мелодӣ аз рӯи '''[[Тақвими Григорий|Тақвими Григорианӣ]]''' давом дорад. '''1 январ''' дар қаламрави ҷумҳурӣ '''рӯзи истироҳат''' аст. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * [http://ulin.ru/newspaper/new-year.htm Происхождение праздника. Новогодняя елка. Дед Мороз] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070928192430/http://ulin.ru/newspaper/new-year.htm |date=2007-09-28 }} {{ПБ}} {{портал}} {{commons|New Year celebrations}} [[Гурӯҳ:Соли Нав| ]] [[Гурӯҳ:Идҳо аз рӯи алифбо]] pi9svnxnnops8ped46ejsghe72o3e7g Мир Сайид Алии Ҳамадонӣ 0 2219 1309031 1304115 2022-08-04T07:55:45Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Шахс |ном = Мир Сайид Алии Ҳамадонӣ (Ҳазрати Амирҷон) |номи аслӣ = {{lang-fa|میر سید علی شهاب‌الدین همدانی}} Алӣ бинни Шаҳободдин |ном ҳангоми таваллуд = |тасвир = MirSyedAliHamdani.jpg |бар = |тавсифи тасвир = |таърихи таваллуд = 12.10.1314 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ|Ҳамадон| шаҳри Ҳамадон}}, [[Эрон]] |табаият = |шаҳрвандӣ = |таърихи даргузашт = 1385 |маҳалли даргузашт = |падар = |модар = |ҳамсар = |фарзандон = |навъи фаъолият = [[шоир]], [[олим]] |мукофоту ҷоизаҳо = |соядаст = |сайт = |викианбор = }} [[Акс:Оромгоҳи Ҳазрати Амирҷон.png|thumb|300px|Оромгоҳи Мир Сайид Алии Ҳамадонӣ дар шаҳри Кӯлоб (намои маҷмаи оромгоҳ]] [[Акс:Tomb of Mir Sayyid Ali Hamadani.jpg|thumb|Оромгоҳи Мир Сайид Алии Ҳамадонӣ дар шаҳри Кӯлоб]] '''Мир Сайид Алии Ҳамадонӣ''' ({{lang-fa|میر سید علی شهاب‌الدین همدانی}}), Алӣ бинни Шаҳободдин ({{lang-ar| علی بن شهابادین}}) — яке аз [[олим]]они бузурги [[фалсафа]], [[илоҳиёт]], адиби ширинсухани форсу тоҷик ва [[Ҳинд]]у, [[Покистон]] ба шумор меравад.Ӯ шиаи ҷаъфарӣ буд ва дӯстдори ваҳдати шиъа ва суннӣ буд. == Зиндагинома == Мутаассифона, ҳаёт ва фаъолияти эҷодӣ, шахсияту мартабаи Мир Сайид Алии Ҳамадонӣ ҳанӯз барои ихлосмандон ва муштоқони каломаш норавшан аст.Дуруст аст, ки [[соли 1975]] файласуфи шинохтаи тоҷик [[Моҳирхуҷа Султонов]] шиносномаи аввалин таҳти унвони «Ҳақиқат дар бораи мазори Ҳазрати Амирҷон» таълиф намуда, дар омӯзиши ҷараёни зиндагӣ ва осори Сайид Алии Ҳамадонӣ саҳми босазо гузошт. Танҳо бояд илова намуд, ки мутобиқан ба дараҷаи мақому мартабааш ӯро дар мамолики Машриқзамин бо номҳои дигар низ аз қабили Шоҳи Ҳамадон, Мири Ҳамадон, Мири Кабир, Сиёҳпӯш, Мири Сиёҳпӯш, Ҳазрати Амирҷон ёдовари мекарданд. Дар [[Тоҷикистон]]и мо хоса дар шаҳри Кӯлоб ва Қӯрғонтеппа аз рӯи муҳаббати бе поёну самимӣ ӯро Ҳазрати Амирҷон ном мебарем. Номи асосии ин шахси шариф Алӣ бинни Шаҳободдин буда, дар Ҳамадонӣ Эрон дар оилаи марди донишманду пурзаковат ва барӯманди замон ба дунё омадааст. Дар хусуси соли таваллуди ӯ чандон фикрҳои мухталиф вуҷуд надоранд. Лекин дар аксар сарчашмаҳои таърихию адаби, соли мавлуди Сайид Алии Ҳамадониро 12 моҳи Раҷаби соли 714 ҳиҷрӣ мутобиқ ба [[12 октябр]]и соли [[1314]] мелодӣ мешуморанд. :На-з он Ҳамадонам, кӣ надонанд Алӣ кист, :Ман з-он Ҳамадонам, кӣ Алиро ҳама донанд. Дар таълими хуб гирифтан ва рушду камоли ӯ муҳити оила ва мавкеи ду олими забардасти Ҳамадон, хешони наздикаш Шарофуддин Маҳмуд ибни Абдуллоҳи Маздаконӣ ва Таққиддин Алии Дӯстӣ хеле бузург аст. Вай дар чунин муҳити солим таълими хуби маънавӣ ва ахлоқи дарёфт ва дар сини 16-18 солагӣ аз илмҳои мавҷудаи замонаш комилан бархурдор гашт. Ҳамин шароити мусоид ва гуворо ӯро таскин набахшид, паи ҷустуҷуи илму маърифат ва ҳақӣқати асил ин муҳити барояш азизро дар синни 19 солагӣ тарк кард. Аммо дар ҷавонӣ бахти нокому тақдири носозгор ин зоти шарифро овораю саргардон кард. Бештари умри азизи хешро дар ғурбат сафарҳои пай дар пай гузаронид. Ба ҳар сарзамине, ки пои муборакашро мениҳод, он манзилу макон аз файзи қудуми бобаракаташон ободу зебо ва муҳташам мегашт. Ба бечораю бенавоёон, заифону беморон дасти тараҳҳум ва сахо дароз мекард. Дар воқеъ, Сайид Алии Ҳамадонӣ, бо вуҷуди он ки дар сафарҳояш ӯро баъзе хешону аҳли ақрабояш, дӯстон ва муридонаш ҳамроҳи мекарданд, марди ғариб буд. Дар мусофират ӯ [[Макка]]ю [[Мадина]], [[Миср]], Покистону Ҳиндустон, [[Осиёи Миёна]], [[Туркия]] ва дигар мамолики дунёро на паи сарвату моли дунё, ё тасарруфи мулку боигарии он манзилу маконҳо сафар мекард, балки ба расму русуми он халқҳо аз наздик шинос мешуд, ба қадри ҳол ба онҳо кумак мекард. Ӯ дар ин сафарҳо аз суҳбати авлиёҳои замон файзёб мегардид ва дар натиҷа «Авроди фатҳия» барои асари ҷовидонии тасаввуфиро эҷод кард. Дар ин мудат ба қавли Саида Ашраф Зафар бори нахуст Алии Ҳамадонӣ соли [[1373]] милоди ба [[вилояти Хатлон]] ва [[Кӯлоб]]и имрӯза ташриф овард. Воқеъан, дар таърихи тасаввуф ва аҳли адаби Шарқ мисли Сайиди Алии Ҳамадонӣ кам шахсиятеро дучор омад, ки ин қадар сафарҳо намуда ба хидмати авлиёхову дустони Худо камар баста ва аз онҳо бархурдор гардида бошад. Он ҳазрат худаш борҳо таъкид намудааст, ки дар касби камол одами бе назари устод ба ҷое намерасад ва мартабаеро соҳиб нахоҳад шуд. :Эй Алӣ, рав назар кун зи сари сидқу сафо, :Ки ба ҷое нарасид бе назари пир мурид. Ин мартаба ба Сайид Алии Ҳамадонӣ хеле барвақт дар синну соли ҷавонӣ муяссар гардид. Шайх Муҳаммадхони Азкони яке аз олимону орифони шуҳратманди замон ба шумор мерафт ва на ҳар кас дар назди ӯ хидмати муридӣ ба ҷо оварда матавонист. Алии Ҳамадонӣ ба туфайли заковати баланд, сабру тоқати беинтиҳо тавонист ки ба дарбори ӯ сазовор гардад ва ҳатто Шайх либоси ифтихории худ хирқаро ба шогирди хеш туҳфа намуд. Ин садақаи олӣ ва боварии комили устод ба мурид аст. Он чи ки аз илму маърифат омухту ғун кард дар сахифоти ҷудогона сабт кард ва ахиран онҳоро дар шакли китоби алоҳида таълиф намуд, ки адади онҳо ба қавле аз 70 беш аст.Дар ин солҳо аз умри пурбаракати Сайид Алии Ҳамадонӣ 60 сол зиёдтар рафта буд. Қарор дод, ки чанд соли умри боқимондаи худро дар Ҳамадони азизаш сарфи таълифи китобҳо намояд, аммо аз қазо боз ба зарбаи сахту ҷонкоҳи тақдир дучор омад, ки ҳама нияту ормонҳои ӯро барбод доданд. Темурланг ба Эрон лашкар кашида, ғоратгариҳои зиёде кард, шаҳрҳои мутараққии Шерозу Табрез,Исфаҳону Ҳамадонро ба хок яксон кард. Алии Ҳамадонӣ тоқати дар ҳоли харобазор дидани ватани азизашро надошт ва таклифи Темурлангро дар хусуси дар дарбори ӯ хидмат карданро низ рад намуд. Ин аст,ки соли [[1379]] дар сини 65 солагӣ бо ҳамроҳии пайвандону наздиконаш ва беш аз 700 шогирдону муридони хеш ҷилои Ватан кард ва Кашмири Ҳиндустонро макони худ қарор дод. Баҳоре ки сину соли муборакаш вориди 73 мегашт, гирифтори дарди ҷонкоҳе гардид. Оре, сафарҳои пай дар пай, муҳоҷироти солиёни зиёд, дурӣ аз Ватани азизаш, ҳиҷрони хешу пайвандони меҳрубонаш, ки қисмаш дар Эрону қисми дигараш дар хоки Хатлон мезистанд,бузургворо хело хаста карда буд. У дар яке аз сафарҳои охирин духтараш Моҳи Хуросонро ба Хоҷа - Абуисҳоки Хатлонӣ (1314-1346), ки марқадаш дар деҳаи Хоҷаҳисоқи хоҷагии «Ҳамадонӣ»-и ноҳияи Кӯлоб воқеъ аст, ба шавҳар дода ва дар охири умр тану рӯҳи қавии ин марди бузург заифу нотавон ва дардманд гардида буд. Ӯ дар бистараи беморӣ афтод, аммо ҳамеша хайёлаш банди диёри Хатлон ва муриду шахсиятҳои нирӯманди ин сарзамини пурфайз буд. Ҳангоми бозгашт дар вилояти Кунари Афғонистон ҷон ба Ҳақ таслим дод ва мувофиқи васияташ тобути ӯро ба Кӯлоб оварда, ҷасадашро дар ҳамин ҷо дафн намуданд.Яке аз муридони он ҳазрат рӯзи видоъ бо дару ҳасрати ҷангудоз таърихи фавти ӯро ба таври зайл иншо намуд; :Ҳазрати шоҳи Ҳамадони Карим, :Ояти раҳмат зи каломи қадим. :Гуфт дами охиру Таърих шуд; :«Бисмиллоҳир-раҳмони-раҳим». Мисраи охири порчаи шеъри боло ба 786 ҳиҷрӣ мутобиқи 1386-и мелодӣ рост меояд. Соли вафоти Сайид Алли Ҳамадониро баъзе муҳаққиқон 1384, қисми дигар 1385 мелодӣ гуфтаанд ва дар ин хусус баҳсу муназираҳои зиёде ҳаст. Алҳол мо ба ақидаи Саида Ашраф Зафар ҳамроҳ шуда, соли 1386 мелодиро ҳамчун соли вафоти Сайид Алии Ҳамадонӣ дуруст меҳисобем. Аз ин лиҳоз Алии Ҳамадонӣ 70 не, балки 73 сол умр дидааст, ки дар ин хусус муридашон Мавлоно Нуриддини Бадахшонӣ (ваф. 1393 ҳ.) дар «хулосат-ул-маноқиб « маъ лумоти саҳеҳ додаст. == Эҷодиёт == :Ҳаст доим салтанат дар маърифат, :Ҷаҳд кун то ҳосил ояд ин сифат, :Ҳар ки масти олами ирфон бувад, :Бар ҳама халқи ҷаҳон султон бувад. Мир Сайид Алии Ҳамадонӣ бо вуҷуди сафарҳои пай дар паи тӯлонӣ боз имконият ёфт, ки як силсила асарҳои илмию бадеӣ офарад, ки то имрӯз аҳамияти бузурги таърихиро моликанд. Ӯ ба ворисони худ асарҳои зиёде боқӣ гузоштааст, ки бештари онҳо аз боби фалсафа, ахлоқ, адабиёт таъриху ҷамъиятшиносӣ, фиқу илоҳиёт баҳс мекунанд. Миқдори асарҳои ӯро олими шинохтаи тоҷик, файласуф Моҳирхуҷа Султонов беш аз 70 медонад. Олимаи Ҳинд Саида Ашраф Зафар дар китобаш «Сайид Мир Алии Ҳамадонӣ» дар хусуси 44 асари форсӣ ва 21 рисолаи ба забони арабӣ таълиф намудаи Сайид Алии Хамадонӣ мухтасаран малумот дод. Аммо назар ба қавли олими маъруфи Эрон Азизуллоҳи Аторудӣ, ки шумораи асарҳои Сайид Алии Ҳамадониро зиёдтар аз 90 медонад. Ҳамчунин илова кард, ки аксари асарҳоӣ ба забони арабӣ таълиф намудаи Сайид Алии Ҳамадонӣ ба муҳақиқонаш маълум нест. Сайид Алии Ҳамадонӣ асосан ба асарҳои насрии худ аз қабили «Макорим-ул-ахлоқ», «Захират-ул –мулук», «Анвор-ул-азуор», «Вуҷудия», «Кашф-ул-ҳақоиқ» ва амсоли инҳо дар инкишофи тасаввуф саҳми босазо гузошт. Баробари ин асарҳои мазмуни ӯ низ, ки дар шаклҳои ғазал, қитъа, рубои, дубайтӣ, маснавӣ иншо шудаанд, ба мо мерос мондаанд. Асарҳои Сайид Алии Ҳамадонӣ дар китобхонаҳои машҳури Эрон, Покистон, Ҳиндустон, Тошканд ва як қатор шаҳрҳои мутамаддини ғарб маҳфузанд. Дар ганҷинаи Пажуҳишшгоҳи ховаршиносии шаҳри Душанбе 52 адад асарҳои ӯ гирд оварда, нигоҳ дошта мешавад. Асарҳои Сайид Алии Ҳамадонӣ аслан афкори тасаввуфӣ, фалсафавӣ ва панду ахлоқиро дар бар мегирад, вале дар ривоҷи мавзӯъҳои тасаввуфӣ ва ахлоқӣ пояҳои баландтареро ишғол менамоянд, ки хоса каломи мазмунаш хеле содаю равон дилчаспу оммафаҳманд. Мулоҳиза фармоед ба ин чанд мисраи ғазали бузургвор: :Ҳар кӣ моро ёд кард, эзид мар-ӯро ёр бод, :Ҳар кӣ моро хор кард, аз умр бархурдор бод. :Ҳар кӣ андар роҳи мо хоре фиканд аз душманӣ, :Ҳар гуле к-аз боғи васлаш бишкуфад, бехор бод. :Дар ду олам нест моро бо касе гарду ғубор, :Ҳар кӣ моро ранҷа дорад роҳаташ бисёр бод. Дар мисраъҳои зикрёфта чӣ хоксории олӣ чӣ фурутанию самимият муҳаббати безаволи ӯ ба насли башарият бо фасоҳату дилбастагии том ифода ёфтааст ин ғазал тахминан 600 сол муқаддам иншо шудааст аммо ягон калимаю ифодааш барои форсизабонони имрӯза хоса тоҷикон номафҳум нест пас ҳамду сано бод ба килки сеҳрноки ин суханофарини азалӣ ва пайваста бояд бигӯем: Рӯҳат шоду марқадат пурнуру хонаи охиратат обод бошад, Сайид Алии Ҳамадони! Шояд ҳамин пурқувватии ақидаю афкори фикр ва соддагию оммафаҳмии забони асарҳояш бошад,ки ихлосмандони ҳақиқии равияи ӯ, дӯсдорони каломи раббонӣ асрҳо боз вайро ҳамчун пири хирадманд :Аҳволи дил, эй Шоҳ, нагуям, ки надонӣ, :Воллоҳ, ҳамадонӣ, ки ту шоҳи Ҳамадонӣ. Сад афсӯс, ки ҷараёни зиндагӣ, фаъолияти адабӣ осори муқаддаси ин шахсияти шариф ҳанӯз ҳам барои мо ворисонаш чандон равшан нест. Дуруст аст, ки ҳангоми равшан сохтани паҳлӯҳои ҷӯдогонаи суфизм ва намояндагони барҷастаи он номи Сайид Алии Ҳамадониро ёдовар мешаванд, аммо маҳсули эҷодии ӯ аз назари муҳаққиқон дур мондааст. Мо аминем, ки дар равиши таҷлили зодрӯзи ин олими маъруфи Шарқ саҳифаҳои тозаи осораш бо кумаки мусташриқон манзури ихлосмандонаш хоҳад гашт.Барои муайян кардани мавқеи Сайид Алии Ҳамадонӣ дар таърихи афкори ҷамъиятии халқи тоҷику форс аз ҳама пеш ба эҷодиёти ӯ ва шогирдони ҳамасаронаш мурофият бояд кард. Хушбахтона, яке аз муридони содиқаш Мавлоно Нуриддин Ҷаъфарӣ Бадахшӣ, ки солиёни зиёд бо ин марди шариф ҳамсафар буд, барои шахсият ва шарҳи ҳоли ӯ «Хулосат-ул-маноқиб» ном асаре офарид ва яке аз сарчашмаҳои нахустин ва боэътимод ба шумор меравад. Муҳаққиқони баъдина ҳангоми рӯ овардан ба эҷодиёти Сайид Алии Ҳамадонӣ асосан ҳамон асари номбурдаро муттакои ақидаи хеш қарор дрдаанд. Алҳол бошад дар Ҳиндустону Покистон ва Эрон доир ба аҳвол ва фаъолияти илмию адабии Сайид Алии Ҳамадонӣ асарҳои зиёде ба таъб расидаанд, ки мутаассифона, дастраси мо нашудаанд. Ба гуфти олимон Ахмад Ҳасани Донӣ, Аҳмад Ҳасани Обидӣ, Абдулаҳмади Ҷовид,Анкари Деҳлавӣ, Муҳаммад Осимӣ, Моҳирхуҷа Султонов дар Покистон ассосиатсияи байналхақии «Шоҳи Ҳамадонӣ» амал мекунад, ки ба омӯзиш ва таҳқиқи осори Сайиди Алии Ҳамадонӣ ҷиддан равона карда шудааст. Мутаасифона, дар Тоҷикистон, хоса дар Кӯлоби мо, касе аз файласуф ва ё адабиётшинос ба омӯзиши осори ӯ ба таври дилхоҳ машғул нагардидиааст. Танҳо М.Султонов тахминан 16 сол муқаддам китобчае бо номи «Ҳақиқат дар бораи мазори Ҳазрати Амирҷон» нашр намуд. Бояд иқрор намуд, ки аввалин шиносоии оммаи васеи хонандагон бо шарҳи ҳол ва осори Сайид Алии Ҳамадонӣ тавассути ҳамин китобча амалӣ шуд. Дар «Оромгоҳи Ҳазрати Амирҷон (1991) ном раҳнамои М.Азизов ва Р. Асоев баъзе маълумотҳои нисбатан тоза, ки дар солҳои охир гирд оварда шудаанд,ба диққати хонандагон расонда шуд. Дуруст аст, ки дар шароити мавҷуда таҳқиқи эҷодиёти Сайид Алии Ҳамадонӣ, хусусан барои муҳақиқони кӯлобӣ мушкил аст, чунки аз ин олим дар вилояти Кӯлоб танҳо як асараш ''«Захират-ул-мулук»,'' дар фонди эҳтиёти осорхонаи таъриху кишваромӯзии вилояти Кӯлоб маҳфуз аст ва истифодаи васеи хонандагон аз он ғайриимкон аст. == Ривоятҳо дар бораи Мир Сайид Алии Ҳамадонӣ == Сайид Алии Ҳамадонӣ ҳангоми яке аз сафарҳояш дар Хатлон муддате истиқомат мекунад ва аз Амир Темур хоҳиш мекунад, ки мулки [[Хатлон]]ро Ба ӯ ҳадия кунад. Амир Темур ин дархости ӯро рад мекунад. Саид Алии Ҳамадонӣ аз ин қаҳраш афзуда, ба суй [[Самарқанд]] хасчубаеро баҳри ҳалокати Амир Темур мепартояд. Ҳамин вақт Баҳовиддини Нақшбанди Балогардон, ки Дар Самарқанд мезистааст, он хасчубаро аз ҳаво дошта гирифта назди Амир Темур мебарад, ва иброз медорад, ки Сайид Алии Ҳамадонӣ аз ин рафтори ту дар ғазаб шуда, туро ана ба ҳамин хасчуба ҳалок месозад. Агар мулки Кӯлобро ба ӯ набахшӣ, ҳалокати ту ногузир аст. Амир Темур ин дафъа ҳам розӣ намешавад. Боз Сайид Алии Ҳамадонӣ хасчубаи дигареро равон мекунад ва боз Баҳовидини Балогардон онро аз ҳаво дошта мегирад. Ба Амир Темур мегӯяд, ки ман дигар қудрат ва тавонои надорам якин хасчубаи дигар туро несту нобуд мекунад. Салохи кор он аст, ки дархости Алии Ҳамадониро иҷро намоӣ. Ниҳоят Амир Темур ночор шуда, мулки [[Кӯлоб]]ро ба Сайид Алии Ҳамадонӣ туҳфа мекунад. Сайид Алии Ҳамадонӣ баъди ба кишвари Кашмири сеҳрнок расидан Дар музофоти Кабарсавод бо як гурӯҳи олимони он диёр вохурду байни онҳо баҳси домандоре сурат гирифт. Яке аз он уламо, ки дар заковат машҳури дунё буд, ба Сайид Алии Ҳамадонӣ соатҳои тулонӣ баҳсу мунозира намуд. Охиран саволу ҷавоб дар атрофи гове, ки назди маъбадхона буд, авҷ мегирад. Ҳалли ин масъала он буд, ки вазъи гов муаян карда шавад. Олими Кашмирӣ аввалан ба ин савол ҷавоб доданӣ шуда мегӯяд,ки гов дар вуҷуди худ гусола дорад, ки пешонаи он мисли пешонаи модараш сафед аст. Сайид Алии Ҳамадонӣ ҳарфи худро тавъзех дода илова мекунад, ки аслан пешонаи гусола сафед нест, балки нуги думаш сафед аст. Гусола дар шиками модараш тавре хоб аст, ки сафедии нуги думи гусола дар пешонааш ҷой гирифтааст.Барои аниқ кардани фикрҳои мухталифи бошандагони он ҷо говро сар мебуранд ва гусоларо мебинанд, ки воқеан пешонааш не, балки нуги думаш сафед будааст. Мубади Кашмирӣ аз мағлубияташ дар назди қавми хеш шармсор гашта ҳамон замон ба ҳаво парвоз карда ногаҳон аз чашм нопадид мешавад. Ҳазрати Алии Ҳамадонӣ кавши пояшро ба ҳаво мепартояд ва дар як мижа задан мубади мағлубшуда дар ҳаво пайдо мешавад. Ҳар гоҳ ки боло баромадани мешавад, он кавш ба сараи ӯ бархурда ба сӯйи замин сарозераш мекунад. Охирон ба зарбаи пай дар пайи кавши соибкаромат мубад ба назди кавмаш шармандавор бармегардад.Баъди он ки пири хиради Кашмириён дар пеши Сайид Алии Ҳамадонӣ муттаҳам мегардад, ҳама қавми ӯ дини исломро қабул карда, то охир ба ӯ содиқ мемонанд. Аз ҳамин давр сар карда, на танҳо дини мубиини ислом, балки забони форсӣ-тоҷикӣ низ дар ин ноҳияи Ҳиндустон авчу барори тоза пайдо кард. == Ривоят дар бораи деҳаи Тудакавш == Дар қисми шарқии шаҳри [[Кулоб]] канорест, ки деҳае бо номи Тудакавш арзи вуҷуд мекунад. Пайдоиши деҳа мувофиқи нақли мардони солхурда ва кӯҳансол чунин аст. Қисми зиёди ихлосмандони Алии Хамадонӣ аз мамолики шарқу ҷануб тавасути ҳамин мавзеъ вориди шаҳри Кӯлоб шуда, ба зиёрати бузургвор мушарраф мегардиданд. Ба ин мақон расидан замон аз рӯи ӯурмат ва эҳтироми бузургвор ҳама зоирон кавшҳои худро аз пой берун карда, сипас суйи мақбараи хазрати Сайид Алии Хамадонӣ раҳсипор мешуданд шумораи меҳмонону ихлосмандони бузургвор он қадар зиёд буд, ки ҳар рӯз он ҷо ғарам-ғарам тудаи кавшҳо ба амал меомад. Ҳамин ҳодиса сабаб гашта бо мурури замон он маконро Тудакавш номиданд. == Ривояте дар бораи деҳаи Сангпар == Ба қавли ровиёни рӯзгордида таърихи пайдоиши деҳаи Сангпар, ки дар тарафи шимоли шаҳри Кулоб вокеъ гардидааст чунин аст. Зоирон ҳангоми ба наздики маконе, ки ҳоло деҳа қарор гирифтааст, расида аввалан аз аспҳои худ фаромада, суйи шаҳр равон мегардидаанд. Бо мақсади он ки дар рох ягон сухани ношоям ба забон нагиранд қамчинҳои худро зери дандон гузошта то ба мақбараи бузургвор расидан хомушона ба зикру дуруду санои ҳазрати Самадият машғул мешудаанд. Боре чанд тан марди кӯҳистонӣ бо мақсади имтиҳон кардани русуми номбаршуда аз он маҳал савора гузашта сӯи шаҳр рох мепаймуданд. Дар ҳамин асно аз тарафи теппаҳои болои деҳа ногаҳон суяшон сангпартоӣ сар мешавад. Саворон товбаву надомат карда, аз аспҳо ба замин мефароянд ва қамчинҳоро ба зери дандон гузошта тарафи мақбараи бузургвор зикру саногуён раҳсипор мешаванд. Аз ҳамон вақт сар карда он маконро деҳаи Сангпар мегуянд. == Ривоятҳо дар бораи Ҳамадонӣ == Рочеъ ба ҳаёту фаъолият ва бузургиву каромоти Алии Ҳамадонӣ байни мардуми шарқ асрҳо инҷониб нақлу ривоятҳои зиёд пайдо шуда, аз насл ба насл гузашта истодаанд. Албатта, дар бораи бузургон чунин ривоятҳо бисёранд ва ҳатто баъзан як ривоятро ба чанд нафари онҳо нисбат медиҳанд. Мо чунин ривоятҳоро нисбат ба [[Абӯалӣ Сино|Абӯали Ибни Сино]], [[Умари Хайём]], [[Абдураҳмони Ҷомӣ]], [[Хоҷа Баҳовуддини Нақшбанд]], [[Саъдии Шерозӣ]] ва амсоли онҳо бисёр шунидаем ва медонем, ки аксари онҳо бо пушонидани пардаи динни ниҳоят муболиғаомез гуфта шудаанд. Вале ба ҳар ҳол худи мавҷудияти чунин ривоятҳо аз бузургию эътибори ин ашхос ва аз ҷумла Алии Ҳамадонӣ байни халқ дарак дода, беасос нестанд. == Гиромидошти мутафаккир== Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон марқадаш дар деҳаи Хоҷаисоқи хоҷагии «Ҳамадонӣ»-и [[ноҳияи Кӯлоб]] (''Оромгоҳи Ҳазрати Амирҷон'') воқеъ аст. Дар ганҷинаи Пажуҳишшгоҳи ховаршиносии шаҳри Душанбе 52 адад асарҳои ӯ гирд оварда, нигоҳ дошта мешавад. Нисбати мутафаккир доимо конфронсу нишастҳои фарҳанги баргузор мегарданд ва мероси Ҳамадонӣ нашр карда мешавад. Дар "Оромгоҳи Ҳазрати Амирҷон" (1991) ном раҳнамои М. Азизов ва Р. Асоев чоп шудааст. Асари Ҳамадонӣ «Захират-ул-мулук», дар фонди эҳтиёти [[Комплекси осорхонаҳои таърихӣ-кишваршиносии ш. Кулоб]] маҳфуз аст. Дар зерсохтори [[Комплекси осорхонаҳои таърихӣ-кишваршиносии ш. Кулоб]] дар шаҳри [[Кулоб]] — Осорхонаи мероси хаттӣ ва адабии ба номи Мир Сайид Алии Ҳамадонӣ фаъолият карда истодааст аст.<ref>[http://elint.kunstkamera.ru/catalog/respublikanskij_istoriko_kraevedcheskij_muzejnyj_kompleks_g_kulyab/ Республиканский историко-краеведческий музейный комплекс г. Куляб]</ref> ==Далелҳои ҷолиб== * Ба шарафи Мир Сайид Алии Ҳамадонӣ дар [[пули миллӣ]] 10 [[сомонӣ]] расм, мақбара ва мисраи шеъраш дарҷ гардидааст. * Пештара ноҳияи Москва ба [[ноҳияи Мир Сайид Алии Ҳамадонӣ]] номгузорӣ шудааст. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{Файласуф-зиндагинома-нопурра}} [[Гурӯҳ:Мутафаккирон:Ислом]] pyda007ssh15rbh1chu4ob1ngt29fwb Ҷорҷ Уокер Буш 0 2260 1309010 1288705 2022-08-04T07:52:57Z VASHGIRD 8035 /* Давраи фаъолияти президентии Ҷорҷ Буш */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Ходими давлатӣ}} '''Ҷорҷ Уокер Буш''' ({{забон-код|en|George W. Bush}}, [[6 июл]] [[1946]], [[Ню Хэйвен]], штат [[Коннектикут]], [[ИМА]]) — 43-ум президенти [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]] аз [[20 январ]]и [[Соли 2001|2001]] то [[20 январ]]и [[Соли 2009|2009]]. Бори нахуст Ҷорҷ Буш ба мансаби Президенти ИМА ноябри [[Соли 2000|2000]] ва бори дуюм ноябри [[Соли 2004|2004]] интихоб гардидааст. Ҷорҷ Буш узви Ҳизби ҷумҳурихоҳи ИМА, собиқ губернатори иёлоти [[Техас]] (1995-2000), писари 41-ум [[Президенти ИМА]] [[Ҷорҷ Ҳерберт Уокер Буш]], бинобар ин ӯ дар байни сиёсатмадорон, бо исми '''''Ҷорҷ Буши хурдӣ''''' эътироф шудааст. == Зиндагинома == Ҷорҷ Уокер Буши хурдӣ [[6 июл]]и [[соли 1946]] дар Ню-Ҳейвени иёлати Коннектикут, писари лётчики ба истеъфобаромада Ҷорҷ Ҳерберт Уокер Буш ва Барбара Буш таваллуд шудааст. Ҷорҷ писари якуми онҳо буд, Полин соли 1949 таваллуд шудааст (вай дар соли 1953 бар асари лейкемия даргузаштааст), дар соли 1953 - Ҷеб, дар соли 1955 - Нил, дар соли 1956 - Марвин ва Дороти дар соли 1959. Бобои Ҷорҷ, Прескотт Шелдон Буш, аз соли 1952 то 1963 сенатор аз иёлати Коннектикут буд. Кӯдакии Буш дар щаҳрҳои [[Мидлэнд]] ва [[Хюстон]] дар иёлоти [[Техас]] гузаштааст. Дар Академияи Филлипс ба таҳсил шурӯъ кард. Дар соли [[1968]] дараҷаи бакалавриро дар Донишгоҳи Йел гирифтааст. Дар [[1968]]—[[1973]] дар Горди миллӣ адои хидмат кард. Сарнишини ҳавопаймои ҳарбии [[F-102]] дар хидмати Қувваҳои Ҳарбии Ҳавоии гвардияи Техас буд. Солҳои 1973—1975 ӯ дар мактаби соҳибкории [[Ҳарвард]] таҳсил кардааст ва соҳиби ихтисоси Устои идоракунии сҳибкори шуд ([[MBA]]). Баъд аз ин ӯ ба Мидлэнд баргашт ва дар соҳаи коркарди нафт то соли [[1986]] кор кард. Якчанд маротиба дар маъракаи интихоботи падараш фаъолона иштирок карда буд ва маслиҳаткунандаи ӯ буд. Соли [[1977]] номзадии худро дар интихобот ба [[Палатаи намояндагон]] [[Конгресси ИМА]]. Соли [[1989]] дар якҷоягӣ бо якчанд ҳамкоронаш давраи бейсболии [[Техас Рэйнджерс]]ро харидорӣ намуд. == Буш-губернатор == Ҷорҷ Буш [[8 ноябри]] соли [[1994]] губернатори 46-ми [[Техас]] бо 53,5% овоз интихоб шуд. Дар ин мақом ӯ обрӯи сиёсатмадори пурзур гардид, ки бо тарафи мухолифат хуб ҳамкори карда метавонист, ӯ доир ба он ки динҳои гуногун дар ҷамъият нақши муҳим бозад баромадҳо мекард ва ба дастгирии бисьёрии демократҳои штат ноил гардид. [[3 ноябри]] соли [[1998]] Ҷорҷ Буш бо муваффақият бори дувум губернатори Техас интихоб шуд ва нахустин губернаторе, ба ҳисоб меравад, ки ба ин мансаб ду маротиба паи ҳам интихоб шуда буд. == Давраи фаъолияти президентии Ҷорҷ Буш == Соли [[1999]] ӯ дар интихоботи президенти ИМА иштирок мекунад. Дар яке аз интихоботи мухолиф дар таърихи давлат Интихоботи президенти ИМА (соли 2000) [[7 ноябри]] соли [[2000]] дар асоси ҳисоби овозҳои интихобкунандагон ва азнавҳисобкардабаромадани овозҳо, намояндаи [[Ҳизби Демократии ИМА]] [[Алберт Гор]] президент интихоб шуд. Ӯ дар таърихи интихоботи президенти дуюмин президенте буд, ки ба ин мансаб баъд аз падари худ [[Ҷон Адамс]] интихоб гардид. Буш соҳиби рекорди дигаре низ мебошад, ӯ номзадест, ки соҳиби зиёди овозҳои интихобкунандагон шуд, вале аз ҷиҳати миқдори овозҳои интихбкунандагон ӯ миқдори хеле ками овози шаҳрвандон гардид (зиеда аз 0,5 млн. нафар). Дар қасамёдкунии худ Буш ваъда дода буд, ки ба суғуртаи иҷтимои дигаргуниҳо дохил мекунад ва андозҳоро низ кам мекунад. Аъзоёни кабинети Буш сиёсаткорони гуногун мебошанд, ҳам намояндагони либералҳо ва ҳам консерваторон. Моҳи феврали соли [[2001]] президент буҷаи федиралиро пешниҳод кард (1,96 млрд. доллар), ки он камшавии маблағи андозро дар назар дошт, зиёдшавии маблағро ба соҳаи маориф ва қувваи ҳарбӣ равона карда шуда буд. Маҳз дар ҳамин вақт пастшавии сатҳи иқтисодии давлат ба назар мерасад. Мохи июни соли [[2001]] Конгресси ИМА қарори хело ҳам ҷиддиро доир ба кам кардани андозҳо, қабул намуд (то 1,35 млрд. доллар) Моҳи феврали соли [[2001]] Буш бомбаборон кардани [[Ироқ]]ро дастгири намуд, ки ҳамаи ин бар зидди манъ кардани парвози ҳавопаймоени Ироқ равона карда шуда буд. Мохи апрел маъмурият гуфтушуниди хело душворро бо [[Хитой]] гузаронид, ки он барои озод кардани хавонавардони амрикоӣ, ки дар Ҷумҳурии Халқии Чин бо хавопаймои худ нишастанд. Аз ҳама вақти душвор барои президент ва ҳам сокинони тамоми давлат ин [[11 сентябри]] соли [[2001]] буд, ки дар натиҷаи ҳамлаи террористон 3 ҳазор нафар одам ҳалок гардиданд. Дар ин ҳамлаи террористи аҳли маъмурият миллионери сауди [[бен Ладен, Усам]]ро гунаҳкор карданд, ки ҳамон вақт дар Авғонистон пинҳон шуда буд. Маъмурияти Амрико аз толибон талаб карданд, ки ӯро ба давлати Амрико супоранд. Баъди ҷавоби рад Буш чунин ҷавоб гардонид:"Мо онҳоро аз хонаҳояшон кашида мебарорем ва онҳоро ба ҷавобгарӣ мекашем ва ё адолатро ба назди онҳо мебарем. Дар натиҷаи гуфтушунидҳои дипломатикӣ ва таёрии ҳарбӣ ба онҳо ноил гардид, ки коалитсияи зидди террористиро ташкил намуда, зимистони соли [[2001]]дар натиҷаи бомбаборон кардани Афғонистон, пурра Афғонистонро зери идораи худ гирифт ва дар он ҷо ҳукумати ягонагии миллиро ташкил намуд ва қушунҳои асосии толибон нест карда шуд. Барои мубориза бар зидди терроризм дар ШМА кумитаи идоракунии бехатарии давлат ташкил шуда буд. Моҳи декабри соли [[2001]] аз ҳайати [[Шартномаи ҳифзи зиддиракетаҳо]], ки аз тарафи Маскав мазамат накарда шуда буд. Соли [[2003]] Буш ба Ироқ хамла карда, Садам Хусайнро аз сари давлат ронд. Баҳонаи сар задани ҷанг дар он буд, ки дар Ироқ силоҳи ядрои истеҳсол карда мешавад ва худи Саддам Ҳусайн бо [[Ал-Қойда]] ҳамкори мекунад. Бисьёрии давлатҳое, ки ҳамлаи Амрикоро ба Авғонистон дастгири карда буданд, зидди ҳамлаи ИМА бар Ироқ баромад карданд. ШМА дар ин ҳамлаи худ, бузургии ҳарбии давлати худро боз ҳам мустаҳкам намуд, аммо халқи Амрико ва оммаи ҷаҳон нисбати ин ҷанг норозигии худро баён намуданд. Рӯйдодҳои ин ҷанг аз он гувоҳи дод, ки маъмурияти Амрико дар Ироқ на онқадар пурзур буд, дар Ироқ ҳамлаҳои террористи дучанд шуданд, ҷинояткори хело ҳам зиёд шуд, ва ҳамаи ин обрӯи Бушро дар омад-омади интихоботи нави президенти дар ШМА паст кард. Ба ғайр аз ин аз баъзе маълумотҳои фаври ва ғайри фаври маълум гашт, ки Амрико дар вақти ҳуҷум кардан ба Ироқ, ҳеч гуна маълумотҳои аниқ доир ба истеҳсол кардани силоҳи ядроӣ ва ҳамкории Саддам Ҳусайн бо [[Ал-Қойда]] надошт ва бинобар ин ба Ироқ ҳамла намуд. Ҳамла ба Ироқ - ин сиёсати авантюрии Буш буд, ки барои баланд бардоштани рейтинги дохилӣ, ки дар натиҷаи гузаронидани сиёсати иқтисодӣ паст шуда буд ва ба ихтиёри ширкатҳои нафткаши амрикоӣ гузоштани қубӯрҳои нафтии Ироқ имконият пайдо мекард. Дар филми ҳуҷатӣ-публисистӣ [[Мур, Майкл|Майкл Мур]] «[[Фаренгейт 9/11]]» ҳамин сабабро (фишор ба президенти нафтӣ лобби, ки ӯро бо дӯстони деринааш ва муносибатҳои ҳамкорӣ мепайвандад) сабаби асосии оғоз гардидани ҷанг номидааст. == Рӯйдоде дар мусоҳибаи матбуотӣ == 14 декабри 2008, яке аз рӯзноманигори ироқӣ бо номи Мунтазар ал Зайдӣ дар мусоҳибаи матбуотӣ дар Ироқ пойафзолашро ба сӯи Ҷорҷ Буш ҳаво дода буд. == Даври дуюми призидентӣ == [[File:United States Marine Drum and Bugle Corps - France 2001.jpg|thumb]] Ба ҳамаи ин нигоҳ накарда ва дар ҳолати паст будани рейтинг, Буш [[2 ноябри]] соли [[2004]] дар интихобот ғолиб меояд [[Иитихоботи Президенти ИМА дар соли 2004]] [[Керри, Джон|Джон Керри]]. Ин ғолибиятро баъзе шӯру мағалҳо ҳамроҳӣ карданд, ки ин дар ҳисоби овозҳои ҳавзаи интихоботӣ дар штати [[Огайо]] мансуб буд. Зарбаи нав ба обрӯю этибори Буш ин (Обхезӣ дар Орлеанаи Нав) ки дар натиҷаи туфони [[Катрина]] дар охири август — аввали сентябри [[2005]] рух дод, вақте ки 80% ҳудуди шаҳр дар таги об монда буд. Шумораи фавтидагон ва зарари моддӣ то ҳоло ҳисоб карда нашудааст. Дар натиҷаи ин ки саривақт дар бораи кӯчонидани шаҳр то туфон ягон пешбиние дида нашуд мумкин аст шумораи зарардидагон то якчанд ҳазор нафар афзояд. Пеш аз вуқуи туфон ба сокинони Орлеанаи Нав тарк кардани шаҳрро гузошта буданд вале асарияти қисми аҳолӣ баро ин имконият надоштанд. == Ҳаёти шахсӣ == Соли [[1977]] Буш бо [[Буш, Лора Уэлч|Лоре Уэлч]] хонадори мекунад, ки ӯ ҳамчун муаллима ва коркуни китобхона кор мекард. Онҳо соҳиби ду духтари дугоник бо ном Барбара ва Ҷейн ки соли [[1981]]) ба дунё омадаанд, онҳо доимо ба рӯзномаҳои саҳифаҳои зард бо ҳаргуна корҳои ношоямашон нишон мегузоранд. Аз рӯи эътиқоди динӣ Буш — ба [[Методизм]] эътиқод мекунад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{зиндагинома-нопурра}} {{ПБ}} {{Президентҳои ИМА}} [[Гурӯҳ:Президентҳои ИМА]] [[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони ИМА]] [[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XX]] [[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XXI]] [[Гурӯҳ:Сарварони асри XX]] [[Гурӯҳ:Сарварони асри XXI]] [[Гурӯҳ:Википедиа:Зиндагиномаи муосирон]] qwnahmcv5nmr0c4pfi12bl8bzvzxzld Литературная газета 0 2492 1309029 1273530 2022-08-04T07:55:22Z VASHGIRD 8035 /* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Маҷалла}} «'''Литературная газета'''» — органи Правленияи ИН Итиҳоди Шӯравӣ. Аз 22 апрели 1929 нашр мешавад. Солҳои 1929—32 органи Федерацияи иттиҳодияҳои нависандагони шӯрави буд ва дар назди худ дар соҳаи адабиёт ба рох мондани мусобикаи озодии гурӯҳҳо ва чараёнҳои гуногунро гузошта буд. Баъди қарори КМ ВКП «Дар бораи азнавсозии ташкилотҳои адабии эчодӣ» (1932) «Л. г.» органи Комитети ташкили ИН ИШ ва РСФСР шуд. Пас аз Съезди I-уми умумииттифокии нави¬сандагони советӣ (1934) «Маҷаллаи Адабиёти» газетаи хафтаъйинаи Правленӣяи ИН Итиҳоди Шӯрави гардид. Январи соли 1942 бо маччалаи «Советское искусство» муттахид гардида, бо номи «Литература и искусство» нашр шуд. Аз ноябри соли 1944 боз бо номи «Маҷаллаи Адабиёти» аввал ҳафтае як бор, аз сентябри соли 1947 ду бор ва аз июли соли 1950 се бор мебаромад. Аз 1 январи 1967 ба газетаи хафтаъйинаи 16-сахифагӣ табдил ёфтааст. «Маҷаллаи Адабиёти» аз ҷиҳати мавзую мундарича ба ду қисмат чудо мешавад. Дар қисмати якум маколаҳои назарию методологи, таҳқиқотҳо оид ба вазъи чараёни адабй, мусохиба, такризу обзорҳо, баромадҳои адибону мунаккидон чоп мешаванд; инчунин намунаҳои насру назми адабиёти халкҳои ИШ, масъалаҳои санъати театрй, кино, телевизион, робитаи хонанда ва тамошобин барои адабиёту санъати шурави мавриди барраси қарор мегиранд. Кисмати дуюм асосан масъалаҳои сиёсиву ичтимоӣ, ахлоқу маишат, идеология ва адабиёту санъати хориҷиро фаро мегирад. Ин қисмат масъалаҳои мухимми зиндагӣ, таърих, тиб, табиат, маишат, ахлоқ, иктисодиёт, мавзуъҳои байналхалкӣ аз назари нависандагони номдор ба мухокима гирифта мешаванд. Кисмати ҳачви «Маҷаллаи Адабиёти» низ басо чолнб аст. «Маҷаллаи Адабиёти» яке аз газетаҳои бонуфузи, адабии ҷаҳон ба ҳисоб меравад. Дар он сухани адибон, устодони санъати советӣ дар бораи мавкеи ҷамъиятии адабиёт, озодии эчодиёт ва эчодкор, макоми устодони санъат дар ҷамъияти социалистӣ ба тарики барчаста садо медихад. Баромадхон [[Максим Горький]], [[В. Маяковский]], [[М. Шолохов]], [[А. Фадеев]], [[А. Толстой]] ва дигарҳо нависандагони машҳури советӣ дар сахифаҳои «Маҷаллаи Адабиёти» дарч гардидаанд. Ки дар онҳо бофтаҳои бардуруги идеологҳои буржуазӣ дар боран «озодии бехудуд» ва маҳдуд будани имконоти адабиёти реализми социалистӣ махкум карда шудаанд. Яке аз масъалаҳои мухимме, ки «Маҷаллаи Адабиёти» ба он аҳамияти дарачаи аввал медихад, равшан кардани руйдодҳои адабиёти советии сермиллат аст. Газета дар бораи эчодиёти намояндагони намоёни адабиёти советии тоҷик [[С. Айнӣ]], [[А. Лохутӣ]], [[Ч.Икромй]], [[С. Улуғзода]], [[Р. Чалил]], [[М. Каноат]], [[Ф. Мухаммадиев]], [[Л. Шералӣ]] ва дигарҳо низ маколахо чоп карда, фикру мубоҳисаҳои худро изҳор доштааст. Дар сахифаҳои «Маҷаллаи Адабиёти» хусусан [[Мирзо Турсунзода]] бо маколаҳои зиёди публисистӣ ва танкидӣ баромад кардааст, шеъру достонҳояш чоп гардидаанд. Олимон ва адибу мунакдидони тоҷик [[М. Осимй]], [[М. Каноат]], [[Ф. Ниезӣ]], [[Л. Шералӣ]], [[М. Шукуров]], [[А. Сайфуллоев]]. [[М. Муллочонов]] ва диг. дар мубохисаҳои адабии «Маҷаллаи Адабиёти» иштирок кардаанд. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} d0dithw8g7cc5h0d5purbeuw2opybmv Кувайт (шаҳр) 0 2699 1309098 1175146 2022-08-04T08:18:30Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Қувайт (шаҳр)]] to [[Кувайт (шаҳр)]] over redirect wikitext text/x-wiki {{ВМ | type = city | CoordScale = | ISO = PK-IS | FIPS = }} '''Кувайт''' (араб. مدينة الكويت) — пойтахи [[Давлати Кувайт]] мебошад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{Пойтахтҳо Осиё}} [[Гурӯҳ:Шаҳрҳои Кувайт]] [[Гурӯҳ:Кувайт (шаҳр)]] bl7mq4lxm6jd63v26z84g0ckzvb3dzz Беларус 0 3336 1308982 1307750 2022-08-04T07:49:00Z VASHGIRD 8035 /* Таърих */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Кишвар |common_name=Belarus |Парчам =Flag of Belarus.svg |Номи тоҷикӣ=Ҷумҳурии Беларус |Номи аслӣ=Рэспубліка Беларусь<br/>Республика Беларусь |Нишон=Belarus coa.png |Шиор= |Номи суруди миллӣ=Мо белорусиҳо <br /> [[File:Belarusian national anthem, performed by the United States Navy Band.mp3|center]] |Айдио=My Belarusy vocal.ogg |Сохтори давлат= |Дар харита=Location Belarus Europe.png |Забон=[[Забони беларусӣ|Беларусӣ]], [[Забони русӣ|Русӣ]] |Рӯзи истиқлол=[[25 Декабр]], [[1991]] |Соҳибистиқлол аз=[[СССР|ИҶСШ|SSSR]] |Пойтахт=[[Минск]] |Шаҳри калонтарин=[[Минск]], [[Ғомел]], [[Могилёв]], [[Витебск]], [[Гродно]], [[Брест]] |Вазифаи сарварон=Президент |Сарварон=[[Александр Лукашенко]] |Ҷой аз рӯи масоҳат= |Масоҳат= |Фоизи об= |Ҷой аз рӯи аҳолӣ= |Аҳолӣ=9 466 000 нафар |Соли ба шумор гирифтани аҳолӣ= |Зичии аҳолӣ= |ММД= |Соли ҳисоби ММД= |Ҷой дар ҷаҳон аз рӯи ММД= |ММД ба сари аҳолӣ= |Пули миллӣ=[[рубл]] |Домен=.by |Коди телефон=375 |Соат=+2 |Эзоҳот= }} '''Беларус''' ё '''Бело́рус''' (расм. '''Ҷумҳурии Беларус''', ба {{забон-код|be|Рэспубліка Беларусь}}; ба {{забон-код|ru|Республика Беларусь}}) — давлат дар [[Аврупои Шарқӣ]]. Дар Ғарб бо [[Лаҳистон]], дар Шимол Ғарби бо [[Литва]] ва [[Латвия]], дар Шарқ – бо [[Русия]] ва дар Ҷануб бо [[Украина]] ҳамсарҳад аст. Масоҳаташ 207600 км<sup>2</sup>, аҳолиаш 10 млн нафар (2012), зичии миёнаи аҳолӣ 45,6 нафар дар 1 км<sup>2</sup>. Пойтахташ шаҳри [[Минск]]. Аз 6 вилоят: [[Брест]], [[Витебск]], [[Гомел]], [[Гродно]], [[Могилёв]], [[Минск]] – бо марказҳои ҳамном, 12 шаҳр, 118 ноҳия иборат аст. Иди миллӣ – [[Рӯзи истиқлол]] – 3 июл. Забонҳои давлатӣ [[Забони белорусӣ|беларусӣ]] ва [[Забони русӣ|русӣ]]. Воҳиди пулӣ – рубли беларусӣ. ==Таърих== [[File:St Barys and Hleb Church Horadnia.JPG|alt=Калисои Колож, ёдгории ҳифзшавандаи асри XII |thumb|319x319px|'''Калисои Колож''', ёдгории ҳифзшавандаи асри XII]] Дар ҳудуди Беларус инсон ҳанӯз дар замони палеолити миёна ва боло маскан гирифта буд. Бошишгоҳҳои тамаддуни мустӣер дар Подлужйе, Юпевичи, Бердиж ва вилояти Гомел пайдо шудаанд. Аксари ҳудуди Белоруссияро дар асрҳои аввали милодӣ қабилаҳои славянҳои шарқӣ ишғол кардаанд. Иттиҳодияҳои қабилавии дулебҳо, кривичҳо (аз болооби дарёҳои Днепр ва Волга томаҷрои миёнаи Двинаи Ғарбӣ), дреговичҳо (дар ҳавзаи дарёҳои Березина ва Припят), радимичҳо (ҳавзаи дарёи Сож), древлянҳо (дар Ҷумҳурии Беларус) дар ин давра ташаккул ёфта, ҳудудҳои ишғолкардаи онҳо дар садаи IX ба давлати Руси Киевӣ ҳамроҳ карда шуданд. Кривичҳо ва радимичҳо ширкаткунандагони юришҳои князҳои киевӣ Олег (907) ва Игор (944) ба пойтахти Византия–Сарград (Константинопол) буданд. Дар миёнаи садаи X князигарии Полотск ташаккул ёфта, шаҳрҳои Витебск, Туров, Берестие (Брест), Минск, Орша, Пинск ва ғайра бунёд гардиданд. Дар асрҳои 11–12 давлати Руси Киевӣ барҳам хӯрда, князигариҳои Полотск, Смоленск ва Туров мустақил гардиданд ва дертар боз ба князигариҳои хурдтар тақсим шуданд. Дар асрҳои 12–14 алоқа бо марказҳои тиҷоратии русҳо, украинҳо, олмониҳо мустаҳкам шуда, дар ҳудуди ҳозираи Белоруссия князҳои литвонӣ нуфуз пайдо карданд. Дар натиҷа, солҳои 1230–1240 яке аз давлатҳои муқтадири асримиёнагии Аврупо–Князигарии бузурги Литва (марказаш шаҳри беларуссии Новогрудок, дертар Вилна – Вилнюс) арзи вуҷуд кард. Соли 1385 баъди баста шудани Унияи Киев заминҳои Белорус ба ҳайати давлати Иттиҳоди Лаҳистон—Литва (сарвараш князи литвонӣ Ягайло) ҳамроҳ карда шуд. Баъди паси сар шудани ҷангҳо ва ихтилофи байни католикҳо ва муътақидони православӣ ба аксар шаҳрҳои белорусӣ – Брест (1300), Гродно (1391), дертар Слутск, Полотск ва Минск ҳуқуқи худидоракунӣ дода шуд. Дар аҳди Витовт (аз соли 1387), ки 40 сол ҳукмронӣ кард, Князигарии бузурги Литва хеле пеш рафт. Дар аввали садаи XVI баъди ҷанги байни Князигарии бузурги Литва бо давлати Маскав ва ба имзо расидани Унияи Люблин (1569) замини Белоруссия боз ба ҳайати давлати муттаҳидаи Полшаву Литва, ки Реч Посполитая ном гирифта буд, дохил карда шуд. Дар садаи XVI дар як қатор шаҳрҳо ҳаракатҳои динӣ маорифпарварӣ сар заданд, ки дар инкишофи забон ва фарҳанги миллӣ нақши намоён бозиданд. Маорифпарвар Ф. Скорина аввалин китобҳои славянҳои шарқиро ба табъ расонд. Сарзамини Белорус дар давоми асрҳо саҳнаи ҷангҳои манфиатҷӯёнаи хунрез буд (ҷанги Ливон – 1558–1583; ҷанги русҳо бо полшагиҳо – 1654–1667; Ҷанги шимолии байни Русияву Реч Посполитая ва Шветсия – 1700 – 1711). Дар натиҷаи се қисм тақсим гардидани Реч Посполитая (1772–1795) заминҳои онвақтаи Белорус (губҳои Вилен, Витебск, Гродно, Минск, Могилёв) ба империяи Русия ҳамроҳ карда шуданд. Ҳангоми Ҷанги ватании соли 1812 ҳудуди Белоруссияро фаронсавиҳо ишғол карданд. Нимаи дуюми садаи XIX сохтмони роҳҳои оҳани Маскав–Брест, Либава–Ромен, Петербург–Варшава боиси пешравии иқтисодии Белорус гашт, вале Ҷанги якуми ҷаҳонӣ (1914–1918) ба ин пешравӣ зарба зад. [[File:Boris and Gleb Church (silver) rv.png|alt=Тангаи хотиравӣ|left|frameless]] Баъди Инқилоби февралии соли 1917 Комитети Миллии Белорус (дертар Радаи Бузурги Белорус ном гирифт) бо талаби додани мухторият дар ҳайати Республикаи Россия баромад кард. Шӯрои депутатҳои коргариву солдатӣ дар шаҳрҳо ва лашкарҳо тарғибот мебурданд. Баъди ғалабаи Инқилоби Октябр дар мавзеъҳои аз сипоҳиёни олмонӣ озоди Белоруссия барқароркунии ҳокимияти шӯравӣ шурӯъ гардид. 3 январи 1918 Шӯрои Съезди умумибелорусӣ Кумитаи иҷроияи съездро таъсис дод, ки он дар бораи ташкил шудани Республикаи Халқии Белорус қарор қабул кард. Баъди имзо шудани Аҳдномаи сулҳи Брест (15 март) бо Олмон ва иттифоқчиёнаш дар Съезди умумироссиягии Советҳо, ки мувофиқи он қисми зиёди ҳудудҳои ба Россия ҳамроҳшуда ба Белоруссия мегузашт, Шӯрои Съезди умумибелорусӣ 25 март барои аз Россия чун давлати озод ва соҳибистиқлол ҷудо шудани Белоруссия Грамотаи уставӣ қабул кард. Ин замон сипоҳиёни Олмон қариб тамоми ҳудуди Белоруссияро ғасб кард (забткорӣ то охири соли 1918 идома дошт). [[1 январ]] [[1919]] Белорус — Республикаи Советии Сотсиалистии Беларуссия эълон шуд ва ҳукумати муваққатии он ба Минск кӯчид. Баъди эътироф шудани истиқлоли Белоруссия [[27 феврал]]и [[1919]] Республикаи муттаҳиди Советии Сотсиалистии Литваю Белоруссия ташкил шуд. Дертар қисми зиёди заминҳои Белоруссияро сипоҳиёни Полша тасарруф карданд. Дар ҷанги байни давлати Шӯравию Лаҳистон (1920) ва озод кардани Минск, [[31 июл]]и [[1920]] ҶШС Белоруссия барқарор шуд. Мувофиқи аҳдномаи дар Рига ба имзорасидаи соли 1922 Белоруссияи Ғарбӣ ба ҳайати Лаҳистон ворид карда шуд. 30 декабр 1922 ҶШС Белоруссия чун ҷумҳурии иттифоқӣ ба ҳайати ИҶШС дохил гардид. Солҳои 1924 – 26 бо қарори Комитети Иҷроияи Умумироссиягӣ 15 уезди мансуби губҳои Витебск, Гомел ва Смоленск, ки аҳолиашон асосан белорусҳо буданд, аз ҳайати РСФСР бароварда ба Белоруссия баргардонда шуданд. Армияи Сурх сентябр 1939 Белоруссияи Ғарбиро ба ҶШС Б. ва кишварҳои Вилно ва Виленро озод карда ба Литва дод. Солҳои баъдӣ Белоруссия рӯ ба тараққӣ ниҳод. Дар ибт. [[ҶБВ]] (1941–45) ҳудуди ҶШС Белоруссияро лашкариёни фашистӣ пурра забт карданд ва дар тамоми мамлакат ҷанги партизанӣ авҷ гирифт. Наздики 200 бригада, 1100 отряди партизанӣ бо душман муборизаҳои шадид мебурданд. Дар ҷанг шаҳрҳои Минск, Брест, Витебск, Могилёв, боз 209 шаҳри хурди дигар, 9200 деҳа харобу ба хок яксон ва 2,5 млн аҳолии мамлакат қурбон шудаанд. Наздики 300 ҳазор аҳолӣ, 70 дарсади говҳо ба Олмон ронда ва ҳазорон трактору мошинҳо ба он ҷо интиқол дода шуданд, тамоми саноат ва 74 дарсади фонди манзилӣ хароб гардид. Нақши бузурги Белоруссия дар мубориза бо фашизм ва натсизми Олмон буд, ки ҶШСБ, яке аз давлатҳои муассиси СММ гардид. Тибқи шартномаи байни Лаҳистон ва Иттиҳоди Шӯравӣ (18 августи 1945) 17 ноҳияи вил. Белосток бо марказаш ва 3 ноҳияи вилояти Брест ба Полша дода шуд. Баъди ҷанг барқароркунии босуръати мамлакат ба роҳ монда шуда, иқтисодиёти Белоруссия чун қисми таркибии маҷмӯи ягонаи хоҷагии халқи ИҶШС рушд кард. 20 дарсади трактору мототсиклҳо, 10 дарсади дастгоҳҳои филиззбурӣ, нахи сунъӣ ва нуриҳои маъданӣ, 22 дарсади нахи катон, 15 дарсади картошка, 6 дарсади гӯшти дар Иттиҳоди Шӯравӣ истеҳсолшавандаро Белоруссия таъмин мекард. 27 июли 1991 Шӯрои Олии ҶШС Белоруссия оид ба истиқлоли давлатӣ Декларатсия қабул кард. [[19 сентябр]]и [[1991]] ҶШС Белоруссия Республикаи Беларус ном гирифт. ==Сохти давлатдорӣ== [[File:Belarus-Minsk-House of Government and Vladimir Lenin Monument (perspective corrected).jpg|left|frameless|166x166px|Бинои Ҳукумат дар Минск|пайванд=Special:FilePath/Belarus-Minsk-House_of_Government_and_Vladimir_Lenin_Monument_(perspective_corrected).jpg]] Тибқи конститутсияи соли 1994 қабулгардида Белоруссия давлати воҳиди ҳуқуқбунёд ва республикаи президентӣ аст. Сарвари давлат – президент, ки ба муҳлати 5 сол интихоб мешавад, сардори ҳукумат – сарвазир, мақоми қонунгузор – Маҷлиси миллист, ки аз ду палата – Шӯрои Ҷумҳурӣ (64 ҷой) ва Палатаи намояндагон (110 ҷой, ваколаташон 4 сол) иборат аст. Суди олӣ ва Суди конститутсионӣ амал мекунанд. Белорус узви [[СММ]] (аз соли 1945), [[ИДМ]], [[Шӯрои Аврупо]], [[САҲА]] ва дигар ташкилотҳои байналмилалӣ мебошад. Мувофиқи шартномаи соли [[1999]] басташуда Белорус якҷоя бо [[Россия]] давлати иттифоқӣ гаштанд. Муносибатҳои дипломатии Белорус бо [[Тоҷикистон]] аз [[5 сентябр]]и [[1992]] барқарор аст. Дар сатҳи дипломатияи мардумӣ дар [[Тоҷикистон]] Ҷамъияти дӯстии «Тоҷикистон – Белорус» ва дар Белорус Ҷамъияти дӯстии «Белорус – Тоҷикистон» фаъолият доранд. ==Ҷуғрофиё ва геология== [[File:Belarus satellite image MODIS Terra true color 2010-06-29.jpg|alt=Тасвири Белоруссия аз кайҳон|left|frameless|238x238px|Тасвири Белоруссия аз кайҳон]] Белорус дар Ғарби Пастиҳои [[Аврупои Шарқӣ]], дар ҳудуди платформаи россиягии таҳкурсии қадимии кристаллӣ ва иборат аз таҳнишасти ҷинсҳои токембрийӣ воқеъ аст. Дар қитъаи начандон калони Полесӣе хоро ва гнейсҳои мансуби давраи архей вомехӯранд, ки ҷо-ҷо ба рӯйи замин баромадаанд. Қисми шимолу ғарбии мамлакат аз қаторпуштаҳои харсангу шағалӣ, манотиқи ғарбӣ ва шарқӣ аз теппакӯҳҳои на он қадар баланд (Баландии [[Минск]] 345 м) ташаккул ёфтааст. Дар ҷануби Полесӣеи Белорус бо таҳнишастҳои боқимонда аз обу пиряхҳои аҳди қадим падид омадааст. Белоруссия дорои захираҳои нафт ва конденсати газ (26,6 млн тонна), гази табиӣ (2,8 млрд м3) ва ангишт (107 млн тонна) буда, аз захираи 4-миллиардаи қабатҳои торфӣ танҳо 580 млн тоннаии он барои истеҳсоли нуриҳои органикӣ истифода мешавад. Белоруссия аз ҷиҳати захираи намакҳои калийдор (5,25 млрд тонна, дар баргардон ба К2О – 840 млн тонна) дар ҷаҳон баъди Канада, Россия ва Олмон ҷойи чаҳорумро ишғол мекунад. Захираҳои намаксанги саноатӣ баъди иктишоф 22 млрд тона муайян шудааст. Маводди сохтмонии табиӣ дар саросари мамлакат фаровон аст. Дар кӯлҳо ва қабатҳои торфӣ таҳнишастҳои сапропел (лойқаи ба сифати нурӣ истифодашаванда) хеле фаровон буда, миқдорашро 1,6 млрд тонна тахмин кардаанд. 70 чашмаи обҳои маъданӣ (минералӣ) омӯхта шуданд ва мавриди истифода қарор доранд. ===Иқлим=== Иқлими Белорус континенталии муътадил ва намнок аст. Ҳарор. миёнаи моҳи январ аз – 80С то – 40С, моҳи июл аз 170С то 190С, миқдори бориш аз 550 мм то 700 мм буда, тобистонаш сербориш аст. ===Обҳои дохилӣ=== Дар Белорус наздики 3000 дарё мавҷуд аст, ки ба ҳавзаҳои [[Баҳри Сиёҳ]] (Днепр) ва баҳри [[Балтика]] (Двинаи Ғарбӣ, Неман, Буг, Ловат) мансубанд. Дарёҳои калонтаринаш Припят, Березина, Сож. Манбаи дарёҳо – барфу борон. Дар Белорус 4 ҳазор кӯл мавҷуд аст, ки 2 ҳазори онҳо дар шимоли кишвар ҷойгиранд (бузургтаринашон Нароч, Освей, Свитяз). ==Табиат ва олами ҳайвонот== [[File:Zubr 003.jpg|alt=Зубри аврупойӣ|left|frameless|199x199px]] Аз 5 ҳисса 2 ҳиссаи ҳудуди Белоруссия бешазор буда, бештарашро [[дарахтони сӯзанбарг]] ташкил медиҳанд (бешазорҳои Налибок, Беловеж). Гиёҳҳои доруӣ зиёд мерӯянд (валериана, зарпоша, [[карвиё]]), 20 дарсади ҳудуди мамлакат ботлоқзор аст. Дар Белорус беш аз 50 намуд ҳайвоноти ширхор ва наздики 200 намуд паранда ҳаст. Гавазн, оҳу, хук, рӯбоҳ, гург, хирси малла бештар вомехӯранд. Дар Мамнӯъгоҳи Беловеж зубр ва дар ботлоқзорҳо намуди нодири сангпушти ботлоқӣ боқӣ мондааст. 4,2 дарсади сарзамини Белорус минтақаҳои ҳифзшавандаанд. Дар Полесӣе Мамнӯъгоҳи радиатсионию экологӣ – барои омӯзиши ҳолати маҷмӯаҳои табиӣ (баъди садамаи [[Нерӯгоҳи барқи атомии Чернобил]]) ва дар Березин Мамнӯъгоҳи биосферӣ ташкил шудаанд. Чаҳор боғи миллӣ дорад: Беловежская Пуша, Кӯлҳои Браслав, Припятский, Нарочанский. Вазъи экологии Белорус мураккаб аст. Баъди фоҷиаи [[Чернобил]]и [[Украина]] ([[1986]]) 22 дарсади ҳудуди маскуни мамлакат, 26 дарсади бешазорҳо ва 20 дарсади хоҷагиҳои кишоварзӣ гирифтори ифлосшавии радиоактивӣ шуда, 2,64 ҳазор га заминҳои ҳосилхез аз эътибор соқит дониста шуданд. == Бахшбандии кишварӣ == {{асосӣ| Вилоятҳои Белорус}} Белорус дорои 6 [[вилоят]] аст, ки онҳо инчунин аз ноҳияҳои тобеи шаҳрҳо ва вилоятҳо иборат мебошанд. Ҷамъи ҳамамаи ноҳияҳои вилоятҳо — 118, шаҳрҳои тобеи вилоят — 10. Шаҳри [[Минск]] воҳиди алоҳидаи маъмурӣ мебошад ва ба ягон вилоят дохил намешавад. {| class="wikitable sortable" style="text-align: center;" width="100%" |+ ! № ||class="unsortable"|Область</small>||Масоҳат, км²<br><small>(2017)</small><ref>[http://www.gki.gov.by/uploads/files/RZR-2017.doc Государственный земельный кадастр Республики Беларусь] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20190715203831/http://www.gki.gov.by/uploads/files/RZR-2017.doc |date=2019-07-15 }} (по состоянию на 1 января 2017 года)</ref>||Аҳолӣ, наф.<br><small>(2018)</small><ref>[http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8617/ Социально-экономическое развитие регионов Республики Беларусь в январе 2018 г.]</ref>||Маркази<br>маъмурӣ||Тақсимоти <br> дохилӣ |- | 1 | [[Вилояти Брест]]<br><small>( {{lang-be|''Брэсцкая''}})</small> | align=center | <span style="display:none">0</span>32 786 | align=center | 1 386 010 | [[Брест]] | 16 ноҳия |- | 2 | [[Вилояти Витебск]]<br><small>(''Віцебская'')</small> | align=center | <span style="display:none">0</span>40 051 | align=center | 1 180 202 | [[Витебск]] | 21 ноҳия |- | 3 | [[Вилояти Гомел]]<br><small>(''Гомельская'')</small> | align=center | <span style="display:none">0</span>40 372 | align=center | 1 415 749 | [[Гомел]] | 21 ноҳия |- | 4 | [[Вилояти Гродно]]<br><small>(''Гродненская'')</small> | align=center | <span style="display:none">0</span> 25 127 | align=center | 1 043 681 | [[Гродно]] | 17 ноҳия |- | 5 | [[Вилояти Минск]]<br><small>(''Мінская'')</small> | align=center | <span style="display:none">0</span> 39 854 | align=center | 1 426 525 | [[Минск]] | 22 ноҳия |- | 6 | [[Вилояти Могилёв]]<br><small>(''Магілёўская'')</small> | align=center | <span style="display:none">0</span>29 068 | align=center | 1 058 746 | [[Могилёв]] | 21 ноҳия |- | 7 | [[Минск]]<br><small>(''Мінск'')</small> | align=center | <span style="display:none">0</span>348 | align=center | 1 992 685 |[[Минск]] | 9 ноҳия |} ==Аҳолӣ== Аҳолии мамлакатро [[белорусҳо]] 81,2%, [[русҳо]] 11,4%, полшагиҳо 3,9%, украиниҳо 2,4%, яҳудиҳо 0,3% ва ғайра ташкил медиҳанд. 80 дарсади аҳолӣ муътақидони равияи православии дини масеҳӣ ва тақрибан 15% католикҳо мебошанд. Таносуби фавт нисбат ба таваллуд афзунтар буда, бемориҳои силсилаи гардиши хун ва саратон бештар ба назар мерасанд, ки ин ҳам оқибати ҳодисаи Чернобил мебошад. Баъди пошхӯрии [[Иттиҳоди Шӯравӣ]] муҳоҷират ба [[ИДМ]] ва давлатҳои хориҷии дур – Исроил, ИМА, Канада, Олмон, Полша, Австралия зиёд шуд. Танҳо баъд аз фоҷиаи Чернобил аз Белорус беш аз 130 ҳазор нафар ҳиҷрат намудаанд. Дар ҳавзаи дарёи [[Днепр]] аҳолӣ зичтар ҷойгир шуда, қисми шимолии мамлакат ва ҳамвориҳои Полесӣе камаҳолитаранд. 71,5 дарсади сокинон шаҳрнишин буда, нуфуси камтарини маҳаллаҳои аҳоли­нишини деҳот то 125 нафар мерасад. ==Иқтисодиёт== [[File:BelAZ haul truck.jpg|alt=Мошини калони боркаши БелАЗ|left|thumb|464x464px|Мошини калони боркаши БелАЗ]] Дар Белорус соҳаҳои истеҳсолкунанда ва истихроҷкунанда, энергетика, нақлиёт, сохтмон, кишоварзӣ ва бонкҳо асосан моликияти давлатӣ буда, бахши хусусӣ дар иқтисодиёт ҳиссаи хурд дорад (бештар дар соҳаи савдо ва хидматрасонӣ). Моликияти давлат будани соҳаҳои зикршуда ва корхонаҳои бузурги саноатӣ ба ҳукумати Белорус имкон медиҳад, ки барномаҳои калони иҷтимоиро дастгирӣ намояд, хароҷоти табобат ва таҳсили мардумро бар дӯши худ дорад, барои кишоварзӣ ва дигар соҳаҳои ҳаётан зарур пул ҷудо кунад, барои сохтмони манзил қарзҳои имтиёзнок диҳад. Дар байни давлатҳои ИДМ аз ҷиҳати истеҳсоли трактор, нахҳои кимиёӣ, дастгоҳсозӣ, истеҳсоли нуриҳои калийдор, пластмасса, гӯшт, орд, ғалладона, маҳсулоти макаронӣ, матоъ, трикотаж, пойафзор, яхдон ва телевизор (нисбат ба ҳар сари аҳолӣ) пешсаф аст. Дар мамлакат соҳаҳои энергетика, мошинасозӣ, саноати кимиё, коркарди чӯб ва сохтмон, истеҳсоли маводди сохтмон, саноати коркарди маҳсулоти гуногун тараққӣ кардааст. === Нақлиёт === [[File:Orsha-M1Route.JPG|alt=Шоҳроҳи М1, назди Орши|thumb|280x280px|Шоҳроҳи М1, назди Орши]] Соҳаи нақлиёти Белорус хеле тараққӣ кардааст. Аз ҳудуди Белорус як қатор роҳҳои дорои аҳаммияти байналмилалӣ, пеш аз ҳама – роҳи трансаврупоии «Шарқ–Ғарб» (Париж – Брюссел – Минск – Маскав) лӯлаҳои нафту газ, роҳҳои байнидавлатӣ: Санкт-Петербург – Витебск Гомел – Киев – Одесса – Таллин – Рига – Вилнюс–Минск – Гомел – Киев ва шоҳроҳи Брест – Гродно мегузаранд. Аҳаммияти роҳҳои обӣ аз роҳҳои худрав кам набуда, бор ва мусофиркашонӣ дар дарёҳои Днепр, Припят, Березина, Сож, инчунин дар наҳрҳои киштигарди Днепр – Буг, Днепр – Неман, Березина сурат мегирад. Борҳои асосӣ маводди сохтмон (85%), ғӯлачӯб ва дигар маҳсулоти чангал мебошанд. Бо нақлиёти лӯлаӣ тавассути лӯлаҳо маҳсулоти нафтӣ (дарозии лӯла 2443 км), газ (5213 км), маводди ғизоӣ (1686 км) равона ва ирсол мешаванд. Дар Белорус 133 аэропорт (50-тоаш бетонпӯш), аз он ҷумла 3 аэропорти байналмилалӣ мавҷуд аст. === Савдои беруна === Аз Белорус ба кишварҳои дигар асосан маводди минералӣ, маҳсулоти мошинсозӣ, саноати кимиё; маҳсулоти кишоварзӣ, саноати сабук ва хӯрокворӣ, чӯбу тахта содир гардида, сӯзишворӣ, филиззот, баъзе қисмҳои эҳтиётии мошинҳо, маҳсулоти кишоварзӣ, хӯроквоаванд. Аз [[Россия]] ба Белорус асосан сӯзишворӣ ва филиззоти гуногун ворид мекунанд. 90 дарсади мошинҳои боркаш, 80 дарсади дастгоҳҳо ва яхдонҳо, 60 дарсади мебели истеҳсоли Белорус дар бозорҳои Россия ба фурӯш мераванд. Шарикҳои тиҷоратии дигари Белорус [[Украина]], [[Олмон]], [[Полша]], [[Литва]], [[Нидерланд]] мебошанд. ==Қувваҳои мусаллаҳ== [[File:Su-27UBM Radom 2009 chalger.JPG|alt=Су-27-и Белорусӣ|thumb|283x283px|Су-27-и Белорусӣ]] Қувваҳои мусаллаҳи Белорус аз сипоҳиёни хушкигард (43,5 ҳазор нафар), қувваҳои ҳарбӣҳавоӣ (22,5 ҳазор нафар, якҷоя бо лашкариёни мудофиаи зиддиҳавоӣ) ва диг. сохторҳои ҳарбикунонидашуда: сипоҳиёни сарҳаддӣ (12 ҳазор), сипоҳиёни дохилӣ (11 ҳазор) иборат аст. Дар ихтиёри худ техникаи гуногун: танкҳо (1724 адад), мошинҳои зиреҳпӯш (1500), силоҳи артиллерӣ (1465), ракетаҳои идорашавандаи зиддитанкӣ, комплексҳои ракета­вӣ, системаҳои реактивии оташфишон, самолётҳои ҷангӣ (230), чархболҳо (60), воситаҳои мудофиаи зиддиҳавоӣ, авиабазаҳо (дар Барановичи, Витебск, Магулише) дорад. Белорус узви [[Созмони Паймони Амнияти Дастаҷамъӣ|Ташкилоти Аҳдномаи амнияти дастаҷамъӣ]] мебошад. ==Ҷозибаҳои гардишгарӣ== [[Ҷозибаҳои гардишгарӣ]] дар Белорус соҳаи даромаднок аст. Дар кӯлу дарё гардишгарӣ тараққӣ кардааст, хатсайрҳои туристӣ силсилаҳои обии [[Баҳри Балтика]] ва [[Баҳри Сиёҳ]]ро ба ҳам мепайванданд. == Тандурустӣ == Дар Белорус тибқи қонун «Дар бораи ҳифзи тандурустӣ» ба тамоми аҳолӣ хидмати тиббӣ ройгон аст. Марказҳои таҳқиқоти тиббии Белоруссия Маркази ҷумҳуриявии илмию амалии гематология ва трансфузиология, Институти нейрохирургия ва физиотерапия, Институти таҳқиқоти илмии эпидемиология ва микробиология (Минск), Маркази ҷумҳуриявии илмию амалии тибби радиатсионӣ ва экологияи инсон, Маркази ҷумҳуриявии илмию амалии «Кардиология». == Варзиш == Нахустин мусобиқаҳои варзишӣ оид ба велосипедронӣ, футбол, куштии юнонию румӣ, гимнастикаи варзишӣ дар Белоруссия охири садаи XIX–аввали садаи XX гузаронида шудаанд. Солҳои 20 садаи XX варзиши сабук, волейбол, шамшербозӣ ва лижаронӣ инкишоф ёфтанд. Варзишгарони Белорус аз соли 1952 дар Бозиҳои олимпӣ дар ҳайати дастаҳои мунтахаби Иттиҳоди Шӯравӣ баромад карда, соҳиби 130 медал (65-тоаш тило) гардидаанд. Варзишгарони Б. Л. Петрик, О. Корбут, СОЛИ Бочинская, В. Шербо (гимнастикаи варзишӣ), АСРИ Медвед (куштӣ), Б. Болшаков, АСРИ Дохляков (велосипедронӣ), Е. Карстен, В. Парфёнович (қаиқронӣ). Н. Багров, В. Макаров (ҷуду), В. Волчков, Н. Зверева, М. Мирний (теннис) чемпионҳои чандкаратаи ҷаҳон ва Бозиҳои олимпӣ шуданд. Дар Белорус футбол, баскетбол, гандбол, намудҳои варзиши зимистонӣ (биатлон, лижаронӣ, фристайл, тирпаронӣ), аспдавонӣ, бокс, намудҳои панҷбаҳра, намудҳои техникии спорт, кикбоксинг, ҷуду, каратэ, ушу, бадминтон, бриҷ, кӯҳнавардӣ низ тараққӣ кардаанд. Дар пойгоҳи варзишии «Рубичи» чемпионатҳои ҷаҳон ва Аврупо гузаронда мешаванд. ==Маориф== Кори мактабҳои таҳсилоти умумӣ мувофиқи консепсияи соли 2009 ҷоригардида ва меъёрҳои ҷаҳонӣ ба роҳ монда шудааст. Баҳогузорӣ аз рӯйи 10 балл сурат гирифта, таҳсилоти миёна 12 сол муайян шудааст (аз 6-солагӣ). Ғайр аз муассисаҳои таълимии маъмулӣ мактабҳои таҳсилоти шабона (79 адад), мактаб-интернатҳои махсус (барои кӯдакони нуқси рӯҳию ҷисмонӣ дошта (88 адад), мактабҳои хусусӣ (ҳамагӣ 12) фаъолият доранд. Маълумоти касбию техникӣ (аз рӯйи 350 намуди касб) дар 250 муассиса, маълумоти олӣ дар 43 мактаби олӣ (28 донишгоҳ, 8 академия, 2 донишкада, 5 коллеҷи олӣ ва 16 мактаби олии хусусӣ) дода мешавад. Калонтарин муассисаҳои таҳсилоти олӣ: Донишгоҳи давлатии Беларус (соли таъсисаш 1921), Донишгоҳи миллии техникӣ (1990), Донишгоҳи давлатии информатика ва радиоэлектроника (1964). ===Нигаред=== *[[Донишкадаи Ҷумҳуриявии таълимоти касбӣ]] ==Илм== Донишгоҳи императории Вилен (1803) ва Архиви марказии китобҳои қадимии қонунҳо (Вилно, 1852), Комиссияи археографии Вилен (1864) аввалин муассисаҳои илмӣ дар ҳудуди Белоруссия маҳсуб мешаванд. Мактаби хоҷагии қишлоқи Гори-Горетс (1848, баъд донишкада шуд), Институти маданияти Белорус (Минск, 1922, аз соли 1928 – АИ ҶШС Белоруссия, аз соли 1997 – Академияи миллии илмҳо) низ аз ҷумлаи муассисаҳои илмии давраи пеш мебошанд. Дар Белоруссия 300 муассисаи илмӣ, аз ҷумла Маркази таҳқиқоти илмии проблемаҳои захиранигаҳдорӣ (Гродно, 1990), Институти ҷангал (Гомел, 1992), Институти кимиёи маҳсулоти нав (Минск, 1988) ва ғайра фаъолият доранд. «Даклады Нацыя­нальнай акадэмii навук Беларусi», «Весцi Нацыянальнай акадэмii наук Беларусi» нашрияҳои илмии пурарзиш мебошанд. ==Адабиёт== Бо қабули дини насронӣ (масеҳӣ) аз ҷониби славянҳо ва паҳн кардани китобҳои бо хатти кириллӣ иншошуда дар сарзамини сукунати белорусҳо марказҳои адабӣ ва чопи китоб пайдо шуданд (дар Полотск, Туров). Дар садаи XII ин ҷо муаллифони шуҳрати ҷаҳонидошта – Кирилл Туровский ва Ефросиния Полотская корҳои маорифпарварӣ анҷом медоданд. Баъдтар солноманависӣ маъмул гашт («Солномаи князҳои бузурги литвонӣ» – сеяки аввали садаи XV; «Солномаи белорусию литвонӣ» – 1446, тарҷумаҳо ба забони кӯҳнаи белорусӣ пайдо шуданд. Дар садаи XVI жанри мукотибаи расмӣ ва коргузорӣ ривоҷ ёфт. Маорифпарвар ва асосгузори китобчопкунӣ ба забони славянҳои шарқӣ Ф. Скорина солҳои 1517–1519 дар Прага 23 китоби «Библия»-ро ба табъ расонд. Нимаи дуюми садаи XVI назми китобии белорусӣ, драматургия, асарҳои публитсистӣ, насри ҳолноманависӣ, ёддоштнависӣ ва ғайра ривоҷ ёфт. СОЛИ Будний, В. Тяпинский–ислоҳотчиёни он замон ба забони кӯҳнаи белорусӣ асарҳои зиёде чоп кардаанд. Аввали садаи XVII мадҳиянависӣ расм шуд. Нашри алифбоҳо ва китобҳои дарсӣ низ вусъат ёфт («Грамматика словенскасри..»-и Л. Зизания, Вилно, 1596). Жанри адабии «баҳсҳои калисоӣ» ҷолиб буд (муаллифон Мелетий Смотритский, И. Рутсий, Иосафат Кунсевич ва дигарон). Минбаъд муаллифон ба мавзӯи ҳаёти инсони одӣ мувоҷеҳ шуданд (асарҳои Симеон Полотский). Баъди аз ҷониби сарварони давлати полякию литвонии Реч Посполитая манъ гардидани истифодаи забони белорусӣ адабиёти он ба забони полшагӣ, лотинӣ ва баъдтар русӣ иншо мешуд. Ин замон адабиёти фолклорӣ, сафарномаҳо (Я. Сапега) ва воқеанигорӣ пайдо шуд. Аксари асарҳо ба забони белорусӣ дар шакли дастнависҳо паҳн мешуданд. Соли 1820 асарҳо дар жанри ҳаҷв ва миёнаҳои садаи XIX дар шакли ривоятнигорӣ маъмул шуд («Тарас дар болои Парнас»). Шоири полшагӣ АСРИ Митскевич дар асарҳояш назми мардумии белорусиро фаровон истифода намудааст. В. И. Дунин-Марсинкевич, В. Сирокомля, Ф. Богушевич, Я. Лучина, АСРИ Гуринович адибони намоёни садаи XIX белорус мебошанд. Ибт. садаи XX назми белорусӣ ривоҷ ёфт: Я. Купала (маҷм. «Жалейка, 1908; «Гусляр», 1910), Я. Колас («Сурудҳои яъс», 1910, «Образҳои ба дил наздик», 1914), Тётка (номи аслиаш Алоиза Пашкевич; маҷмуаи «Ғижаки белорусӣ», 1906). Минбаъд равияҳои реализм ва романтизм мустаҳкам гардиданд: ҳикояҳои Я. Колас, М. Горетский, З. Бядуля. Ёддоштнависӣ, воқеанигорӣ, повест ва романнависӣ, ҳачвнигорӣ (К. Крапива, АСРИ Деркач) маъмул гашт. Солҳои 30 садаи XX асарҳои Я. Колас, К. Чорний, П. Глебка, П. Бровка, М. Танк, В. Тавлай чоп шуда, солҳои ҶБВ ҳангоми истилои Белоруссия аксари адибон дар қатори ҷанговарон ҷой гирифтанд ва бо душмани ғаддор бо сухан мубориза мебурданд. Дар солҳои баъдиҷангӣ мавзӯи ҷанг дар эҷодиёти ин адибон мавқеи асосӣ дошт: повести В. Биков «Сотников» (1970), АСРИ Адамович «Достони Хатин» (1984). Осори В. Короткевич намунаи таърихнигории воқеъбинона аст. АСРИ Макаёнок асарҳои ҳаҷвӣ эҷод кардааст ( «Левониха дар мадор», 1901; «Ҳабби зери забон», 1973. Фоҷиаи Чернобил боиси эҷоди асарҳо дар жанри адабӣ публитсистӣ гардид. Асарҳои Адамович ва Алексиевич дар асоси нақл ва эҳсоси шоҳидони фоҷиа, нобасомониҳои иҷтимоии аз ин ҳодиса рухдода эҷод шудаанд. Аз адибони муосир Н. Гилевич, Р. Бородулин, О. Ипатова, О. Лойко, АСРИ Рязанов, АСРИ Глобус машҳуранд. ==Меъморӣ ва санъати тасвирӣ== [[File:Nesvizh Castle 2011.JPG|right|frameless|500x500px]] Дар ҳудуди Белорус боқимондаҳои манзилҳои бар пояҳо устувор, заминканҳо ва биноҳои ҷамъиятии мансуби даврони неолит, асри би­ринҷ ва асри оҳан пайдо гардидаанд (дар вилҳои Витебск, Минск, Могилёв). Ҳангоми ҳафриёти бостоншиносӣ ашёи гуногуни маишӣ, ороишӣ низ дарёфт шудаанд. Намунаи меъмории асримиёнагӣ Калисои ҷомеи София (асри 11) ва Дайри Спасо–Ефросиня (асри 12) дар Полотск буда, дар онҳо фрескаҳо – деворнигориҳои рассомони аҳди Руси Киевӣ боқӣ мондаанд. Қалъаву дижҳо ва дигар иншооти мудофиавӣ (дар Новогрудка, асрҳои 13 – 15; Мир, охири садаи XV – аввали садаи XVI; Несвиж – асрҳои 16–17 ва ғайра) бештар бино мешудаанд. Ҳатто калисоҳо намуди қалъаро доштанд. Осори боқимонда аз таъсири мутақобилаи услубҳои романӣ, готӣ ва византиягӣ ва омезиши аҷоиби онҳо дарак медиҳанд. Таъсири давраи Эҳё дар ороишоти қасрҳои садаи XVI ба мушоҳида мерасад (қасри шоҳ Стефан Багорий дар Гродно). Дар осори меъмории асрҳои 17–18 таҳти таъсири католитсизм истифодаи услуби бароккоро мебинем (ибодатгоҳи иезуитҳо дар Гродно, 1667). Меҳроби калисоҳо, дафинаву мақбараҳо низ дар ин услуб офарида шудаанд. Китобчопкунӣ боиси рушди санъати ҳаккокӣ (рассомон М. ва В. Вошанко, В. Корен, ох. садаи XVII – аввали садаи XVIII) гардид. Саноеи кулолӣ, гулдӯзӣ, заргарӣ, чармгарӣ, кандакорӣ дар чӯб ва ғайра хеле тараққӣ карданд. Дар биносозӣ услуби класситсизмро романтизм ва модерн иваз кард ва меъмории маҳаллӣ шакли содатар гирифт. Дар рассомӣ ва санъати ороишӣ риштаи заррин ва нуқрагинро истифода мебурданд (дар осори рассомони маъруф И. Хрутский, АСРИ Горавский, В. Бялинитский-Бируля); дар ривоҷ додани анъанаҳои мактабҳои ҳунармандии маҳаллӣ саҳм мегузоштанд. Дар арафаи инқилоб дар Белоруссия рассоми рус И. Репин зиндагӣ ва эҷод мекард. Анъанаҳои санъати яҳудиёнро Ю. Пэн ( устоди рассоми машҳур М. Шагал) такмил дода, машҳури ҷаҳон гашт. Солҳои 1919–1922 Витебск (ба шарофати К. Малевич, В. Лиситский) маркази асосии санъати ҷараёни футуризм гардид. Солҳои 1930–50 дар меъморӣ услуби ба ном «неоклассикаи сталинӣ» мавқеъ ёфт (ансамблҳои пуршукӯҳи И. Лангбард, муҷассамаҳои З. Азгур ва АСРИ Бембел). Дар мусавваранигории миёнаи садаи XX мавзӯи муҳорибаҳо дар ҷанг, ҳаракати партизанӣ (осори И. Ахремчик, Е. Зайтсев, В. Суховерхов ва ғайра) мавқеи махсус дошт. Дар осори муҷассамасозии солҳои 1960–1970 услуби «ҷиддият» бештар ба назар мерасад (М. Савитский, СОЛИ Селиханов – яке аз офарандагони маҷмӯаи ёдгории «Хатин», 1968–1969). Солҳои 80 садаи XX шаклҳои гуногуни авангардизм ва постмодернизм асосан дар санъати ороишӣ, дизайн, рекламасозӣ падид омад. == Мусиқӣ == Фолклори мусиқии сарзамини Белорус пеш аз ҳама бо сурудҳои маросимӣ (лолоӣ, ниёиш, ҷашни арӯсӣ), мавсимӣ (пешвози баҳор, киштукор, ҳосилғундорӣ), ҳаҷвию маишӣ зоҳир мешавад. Аз созҳои мусиқӣ бештар дудка (шабеҳи сурнай), жалейка (сози нафасии наймонанд), волинка (найанбон), лира, симбала (амсоли чанг) маъмуланд. Баъди қабули масеҳият дар Белоруссия жанри сурудҳои калисоӣ (антифон, ирмос, псалм, канон ва ғайра) ва мусиқии органӣ ривоҷ ёфт. Суруду мусиқии дунявӣ бо ҳаёти маишии дарбор, ҳарбиён ва сокинони шаҳрҳо вобаста буд. Дар садаи XIX таваҷҷуҳ ба сурудҳои халқӣ зиёд шуда, омӯзиш, коркард ва иҷрои онҳо дар саҳна маъмул гашт (М. Чарновская, АСРИ Абрамович). Жанрҳои оперетта, мазҳакаи мусиқӣ, консертҳои созӣ ривоҷ ёфтанд. Баъди Инқилоби Октябр асоси мактаби композиториро дар Б. Н. Аладов, АСРИ Богатирёв, Г. Пукст, Е. Тикотский гузоштанд. Эҷоди сурудҳои оммавӣ расм шуд, репертуари ҳунармандони соҳаи мусиқӣ ва театри миллӣ, жанри овозхонию симфонӣ (Н. Аладов, АСРИ Богатирёв) ғанӣ гашт. Техникумҳои мусиқӣ, студияҳо ва консерватория таъсис ёфтанд. Мусиқии Белоруссияро дар дохил ва хориҷи мамлакат Капеллаи давлатии хори ба номи Г. Ширма, хор ва оркестри эстрадавию симфонии Радиои Белорус, ансамблҳои созию овозии «Песняри», «Вераси», «Сябри» тарғиб мекунанд. Солҳои охир эҷодиёти гузаштагон, беҳтарин асарҳои мусиқӣ гирдоварӣ ва ҳифз мешаванд. Балети миллӣ баъди соли 1907 пайдо шуд (дар Театри якуми Беларус, дар Минск соли 1920 таъсис ёфтааст, ҳоло Театри ба номи Я. Купала). Соли 1930 дар Минск Студияи давлатии опера ва балет ташкил шуд, ки барои таъсиси Театри калони опера ва балети Беларус (1933) замина гузошт. Соли 1939 Омӯзишгоҳи театрӣ (бо шуъбаи хореографӣ) кушода шуд. Аввалин балети миллӣ «Булбул»-ро соли 1939 композитор М. Крошнер ва балетмейстерон АСРИ Ермолаев ва Ф. Лопухов рӯйи саҳна оварданд. Хореографҳои бузурги рус В. Вайнонен, К. Голейзовский, Р. Захаров дар Белорусия як қатор асарҳоро ба саҳна гузоштаанд. ==Театр== Театри Белорус аз маросим, расму ойин, идҳои мавсимии қадима маншаъ гирифтааст. Санъати скоморохҳо, ки дар бозору майдонҳо, баъдтар дар қасрҳои феодалҳо баромад мекарданд, нишонаҳои ин санъатро доштанд. Дар асрҳои 16–18 дар коллегиумҳо, семинарияҳо, «мактабҳои бародарона»-и Брест, Витебск, Гродно, Минск, Орша, Пинск ва дигар шаҳрҳо ба ном «театрҳои мактабӣ» дар саҳна моралите ва мистерияҳо (дар мавзъӯҳои динӣ), сужетҳо аз драмаҳои антиқӣ ва таърихиро мебозиданд. Театри лӯхтак – батлейка низ маъмул гашт. Дар садаи XVII драмаи халқӣ (фолклорӣ) рӯйи саҳна омад (драмаи «Шоҳ Максимилян», ки аз он даврон то садаи XX намоиш дода мешуд). Дар садаи XVIII театрҳои крепостнойии князҳо Радзивиллов, Сапетов ва граф СОЛИ Зорич фаъолият доштанд. Аввали садаи XIX театрҳои доимӣ арзи вуҷуд карданд (Витебск, Гродно, Минск). Театри касбии миллӣ бо ибтикори В. Дунин-Марсинкевич соли 1852 ба фаъолият шурӯъ кард. Солҳои 60 садаи XX асарҳои классикаи ҷаҳониро ба саҳна мегузоштанд. Театрҳои доимоамалкунанда («Труппаи аввалини Белорус», таҳти сарварии И. Буйнитский) арзи вуҷуд карданд. Солҳои 1941–45 театрҳои Белоруссияро ба шаҳрҳои гуногуни РСФСР кӯҷонданд. Баъди ҷанг онҳо аз нав эҳё гардиданд ва асарҳои ифодакунандаи рӯҳи замон рӯйи саҳна омаданд: «Қалъаи Брест»-и К. Губаревич, «Одамон ва девҳо»-и К. Крапива, «Трибунал»-и АСРИ Макаёнок ва ғайра Инчунин асарҳои драматургони ҷумҳуриҳои иттифоқӣ ва хориҷӣ таҳия мешуданд (асарҳои АСРИ Арбузов, Б. Брехт, М. Горкий, Я. Райнис, В. Розов ва дигарон). Дар шаҳрҳои Бобруйск, Брест, Гомел, Минск гузаронидани фестивалҳои театрӣ ба ҳукми анъана даромадааст. ==Синамо== Соли 1914 дар ҳудуди Белорус 54 кинотеатри хусусӣ филмҳои русӣ ва хориҷиро намоиш медоданд. Аввалин филмҳои хроникавии белорусӣ («Сӯхтор дар Минск...») солҳои 1907 – 10 пайдо шудаанд. Соли 1922 Раёсати «Кинои Республикаи Белорус» таъсис ёфт, аввалин филмҳои хроникавӣ соли 1925 ва филми бадеии миллӣ («Ривояти ҷангал»-и Ю. Тарич, дар мавзӯи ҷанги гражданӣ) соли 1926 эҷод шудаанд. Соли 1928 дар Ленинград киностудияи «Беларусфилм» (аз соли 1933 ба Минск кӯчид) таъсис дода шуд. Филмҳои солҳои 30 садаи XX қаҳрамонии романтикӣ («Садои санавбарҳо»-и Л. Молчанов, «То фардо»-и Тарич), ахлоқию тарбиявӣ («Зан»-и Е. Дзиган, «Ҷӯяндагони бахт»-и Корш-Саблин ва ғайра), аз рӯйи асарҳои бадеӣ наворбардоришуда («Одам дар ғилоф», аз рӯйи асари АСРИ Чехов) ва филмҳои солҳои 1941–80 асосан дар мавзӯи ҷангу қаҳрамонӣ («Константин Заслонов», 1949; «Соат нисфи шаб аз гашт бозмонд» 1959; «Мушаки сеюм», 1963) буданд. Филмҳои мустанад низ бештар дар ҳамин мавзӯъ офарида мешуданд. «Москва – Генуя» (1964), «Ман, Франсиск Скорина» (1970) филмҳои таърихӣ буда, «Шаби якшанбе» (1977), «Дардат ба ҷонам» (1980) дар мавзӯи ахлоқиву маишӣ эҷод шудаанд. Солҳои 70 садаи XX «Беларусфилм» беҳтарин филмҳои телевизионӣ офарид («Харобаҳо тир мепаронанд» – 6 серия, 1970–72; «Замон моро интихоб кардааст» – 5 серия, 1976–78 ва ғайра). Филмҳои солҳои 1990–2000 дар мавзӯҳои таърихӣ, дар услуби «номҳо ва ҳодисаҳои фаромӯшшуда», фалсафӣ, масоили замон («Шабнами сафед»-и И. Добролюбов, «Политбюро»-и Пташук, «Парандагони белона»-и В. Дудин, «Ғасби Мистерия»-и Ф. Кудинейко ва ғайра) эҷод шудаанд. Дар ин давра филмҳои кӯтоҳметраж ва мустанади ҷолиб низ офарида шуданд. ==Осорхонаҳо, китобхонаҳо== Солҳои 1941–45 тамоми шабакаи осорхонаҳои Белорус хароб шуда буд. Вале бо кӯшиши зиёд аз нав эҳё гардиданд. Ҳоло дар Белоруссия 131 осорхонаи давлатӣ (бо 74 шӯъба) фаъолият доранд, ки дорои 2,6 млн воҳиди ҳифозатии фондҳои асосӣ ва 1 млн воҳид маводди ёрира­сон мебошанд. Осорхонаҳои калонтарин: Осорхонаи миллии таърих ва маданияти Беларус (1908), осорхонаи калисоиву бостоншиносӣ, осорхонаи миллии бадеӣ (1939; чун нигористони мусаввараҳо), осорхонаи давлатии таърихи Ҷанги Бузурги Ватанӣ (1943), осорхонаи мудофиаи Брест, осорхонаи бостоншиносии «Берестӣе» (Брест), осорхонаи таърихи дин (Гродно). Дар Белоруссия 4743 китобхонаи оммавӣ, китобхонаҳои махсус ва китобхонаи муассисаҳои таълимӣ фаъолият доранд; калонтаринашон Китобхонаи миллии Беларус, Китобхонаи марказии илмии ба номи Я. Коласоли ==Матбуот ва ВАО== «Беларусь», «Беларуская Энцыклапедья», «Беларуская навука», «Вышэйшая школа», «Мастацкая лiтаратура» нашрияҳои бузургтарини Белоруссия мебошанд. «Звезда», «Саветская Беларусь», «Рэспублiка», «Народная газета», «Лiтаратура i мастацтва», «Беларускi час», «Наша слова», «Наша нiва» ва маҷаллаҳои «Полымя», «Неман» намоёнтарин нашрияҳои даврианд. Намоишҳои телевизион дар Белорус аз соли 1956 оғоз гардид. «Першы нацыянальна тэлеканал (БТ-1), «Лад», «Агульнанацы­янальная тэлебачанне (АНТ, аз соли 2002) шабакаҳои телевизиони давлатии Белоруссия мебошанд. == Пайвандҳо == * [http://www.belarus.by/ru Официальный сайт Республики Беларусь] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20150628223553/http://www.belarus.by/ru/ |date=2015-06-28 }} * [http://www.president.gov.by Официальный интернет-портал Президента Республики Беларусь] ([http://www.president.gov.by/press23538.html Каталог ресурсов]) * {{cite web |title = Официальный сайт Национального собрания Республики Беларусь |url = http://www.sovrep.gov.by/index.php/main.html |archiveurl = https://web.archive.org/web/20090522150745/http://www.sovrep.gov.by/index.php/main.html |archivedate = 2009-05-22 |deadlink = yes }} * {{cite web |title = Официальный сайт Совета министров Республики Беларусь |url = http://www.government.by/ru/main.html |archiveurl = https://web.archive.org/web/20090426122013/http://www.government.by/ru/main.html |archivedate = 2009-04-26 |deadlink = yes }} * [http://izd.pskgu.ru/projects/pgu/storage/prj/prj_08/prj_08_15.pdf Шарухо И. Н. Создание образа территории как один из подходов современного страноведения (на примере образа Беларуси)] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20121209103052/http://izd.pskgu.ru/projects/pgu/storage/prj/prj_08/prj_08_15.pdf |date=2012-12-09 }} == Адабиёт == * {{ЭМТ||2|муаллиф=}} * Новая российская энциклопедия. Т. П, Москва, 2005, Страны мирасри Современный справочник. 2008. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} {{Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил}} {{ИИЕ}} {{Аврупо}} [[Гурӯҳ:Давлатҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Давлатҳои Аврупо]] [[Гурӯҳ:Белорус]] hbtc0lpym4017eixc3kpgd0t7qljdex 4 феврал 0 4124 1308935 1304815 2022-08-04T07:41:49Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{кулоҳи таърихи тақвимӣ}} == Ҷашнҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Ҷашнҳои {{PAGENAME}}]]'' * Рӯзи байналмилалии мубориза бо бемории саратон. === Миллӣ === * Иди Миллии [[Шри-Ланка]] — Рӯзи истиқлол.<ref>{{Cite web|url=https://khovar.tj/2019/02/ta-vimi-amit-hovar-imr-z-4-fevral-dushanbe-35-umin-r-zi-soli-2019-ast/|title=ТАҚВИМИ АМИТ «ХОВАР»: имрӯз 4 феврал, ҷумъа, 35-юмин рӯзи соли 2019 аст|author=|website=khovar.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2019-02-09}}</ref> === Динӣ === == Рӯйдодҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Рӯйдодҳои 4 феврал]]'' * [[1858]] — [[Германом Голдшмидтом]] астероиди (52) [[Европа]] кушод. * [[1861]] — [[Ҷанги шаҳрвандӣ дар ИМА]]. * [[1934]] — мусобатҳои дипломатӣ байни [[ИМА]] ва [[Венгрия]] барқарор шуд. * [[1935]] — аваллин қатораи озмоишӣ дар [[Метрополени Маскав]] сар дода шуд. * [[1943]] — баохирасии [[Муҳорибаи Сталинград]] * [[1944]] — [[Иван Кожедуб]], [[лётчик]], [[Қаҳрамони Иттиҳоди Шӯравӣ]]. * [[2003]] — [[Сарқонун]]и [[Сербия ва Черногория]] ташкил карда шуд. == Зодрӯзҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Зодагони 4 феврал]]'' === Садаи 16 === * [[1505]] — [[Миколай Рей]] ({{langi|pl|Mikołaj Rej}}), нависанда ва арбоби сиёсии [[Полша]] (соли даргузашт. [[1569]]). * [[1515]] — [[Николай Христофор Радзивилл]] ({{langi|pl|Mikołaj Radziwiłł Czarny}}), арбоби сиёсии [[Литва]] (соли даргузашт 1565). === Садаи 17 === * [[1682]] — [[Иоганн Фридрих Бёттгер]] ({{langi|de|Johann Friedrich Böttger}}), [[алхимик]]и [[Германия]] (соли даргузашт [[1719]]). === Садаи 18 === * [[1763]] — [[Жан Виктор Моро]] ({{langi|fr|Jean Victor Marie Moreau}}), [[қумандон]]и [[Фаронса]] (соли даргузашт [[1813]]). === Садаи 19 === * [[1815]] — [[Йосип Штросмайер]], арбоби сиёсии [[Хорватия]] (соли даргузашт [[1905]]). * [[1873]] — [[Михаил Пришвин]], [[нависанда]]и рус (соли даргузашт [[1954]]). * [[1875]] — [[Людвиг Прандтл]] ({{langi|de|Ludwig Prandtl}}), [[олим]]и немис, яке аз асосогузорони [[аэродинамика]] (соли даргузашт [[1953]]). * [[1878]] — [[Майяр, Луи Камилл]] (''Louis Camille Maillard'') — олими фаронсавӣ, пизишк ва химик (соли даргузашт [[1936]]). * [[1881]] — [[Климент Ворошилов]], [[арбоби сиёсӣ]], қаҳрамони [[Ҷанги шаҳрвандӣ]] 1917-22, яке аз нахустин [[Маршали Иттифоқи Шӯравӣ]], [[Қаҳрамони Иттифоқи Шӯравӣ]]. * [[1885]] — [[Асен Златаров]], [[олим]], [[нависанда]], [[арбоби ҷамъиятӣ]], асогузори [[биохимия]]и Булғория (соли даргузашт [[1936]]). * [[1897]] — [[Людвиг Ерҳард]] пешсафи олмонӣ === Садаи 20 === * [[1900]] — [[Жак Превер]] ({{langi|fr|Jacques Prevert}}), [[нависанда]]и фаронсавӣ (соли даргузашт 1977). * [[1906]] — [[Клайд Уилям Томбо]], [[астроном]]и [[ИМА]]. Нӯҳум сайёраи [[Системаи офтобӣ]] — [[Плутон]] ([[1930]]). * [[1909]] — [[Абдилда Тоҷибаев]], нависандаи мардумии [[Қазоқистон]] (соли даргузашт [[1998]]). * [[1920]] — [[Норман Уиздом]],[[ҳунарпеша]]и англис. * [[1921]] — [[Кочерил Раман Нараянан]], президенти [[Ҳиндустон]] дар солҳои [[1997]]—[[2002]] (соли вафот [[2005]]). * [[1926]] — [[Константинас Богданас]] ({{langi|lt|Konstantinas Bogdanas}}), [[ҳайкалтарош]]и [[Литва]]. * [[1945]] — [[Пӯлод Бюл-Бюл оғлӣ]], [[сароянда]]и озарбойҷонӣ, артисти халқии Озарбойҷони ССР, вазири фарҳанги [[Озарбойҷон]] (аз 1998). * [[1967]] — [[Сергей Гринков]], [[чемпиони олимпӣ]] ([[1988]], [[1994]]), [[чемпиони ҷаҳон]]. === Дар Тоҷикистон === * [[1934]] — 85-солагии [[Зайниддин Шарифов]] (1934), олими соҳаи тиб. * [[1939]] — 80-солагии [[Абдулло Абдураҳимов]] (1939-2010), олими соҳаи тиб. * [[1939]] — 80-солагии [[Гулобхон Бодурхонов]] (1939), {{рӯзноманигор|тоҷик|Тоҷикистон}}. * [[1959]] — 60-солагии [[Файзулло Гадоев]] (1959), генерал-майор. * [[1954]] — 65-солагии [[Латиф Комилӣ]] (1954), мутриб, Ҳунарпешаи шоистаи Тоҷикистон. * [[1969]] — 50-солагии [[Рустам Нуров]] (1969), доктори илми тиб. * [[1965]] — [[Нусратулло Салимов]] вазири тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон<ref>{{Cite web|url=http://www.kmt.tj/fevrali-soli-2019/|title=ТАҚВИМИ КМТ Феврали соли 2019|author=|website=khovar.tj|date=|publisher=|lang=tg|accessdate=2019-02-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190204123439/http://kmt.tj/fevrali-soli-2019|archivedate=2019-02-04}}</ref> == Даргузаштҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Даргузаштагони 4 феврал]]'' === Садаи 17 === * [[1615]] — [[Ҷиованнӣ Баттиста Порта]], [[олим]]-[[физик]]и [[Итолиёвӣ]]. Татқиқотҳояш барои [[оптика]], [[магнетизм]] ва [[кристаллография]] бахшида шудааст (соли таваллуд [[1535]]). === Садаи 20 === * [[1928]] — [[Хендрик Лоренс]] ({{langi|nl|Hendrik Antoon Lorentz}}) (соли таваллуд [[1853]]), физики голандӣ, барандаи ҷоизаи Нобелӣ соли [[1902]]. * [[1938]] — [[Иван Строд]], қумандони барҷастаи шӯравӣ.(соли таваллуд [[1894]]) * [[1940]] — [[Николай Ежов]] бо ҳукми суди олӣ қатл карда шудааст, арбоби сиёсӣ, комиссари генералии бехатарии давлатӣ (НКВД СССР) ([[1937]]), дар солҳои [[1936]]—[[1938]] (соли таваллуд [[1895]]). * [[1908]] — [[Луис Ҷордан]] ({{langi|en|Louis Jordan}}), мусиқанавози амрикоӣ. * [[1991]] — [[Александр Шалимов]], [[олим]]-[[геолог]] ва [[нависанда]]и-[[фантаст]]и [[ИМА]], (соли таваллуд [[1917]]). * [[1995]] — [[Карлен Абгарян]], [[олим]]и армиянӣ (соли таваллуд [[1928]]). * [[1945]] — [[Ҳабиб Юсуфӣ]], [[шоир]]и муосири тоҷик [[Тоҷикистон]] (дар ҷанг даргузашт кардааст) (соли таваллуд [[1916]]). === Садаи 21 === == Тақвими мардумӣ == '''([[21 Январ]] — [[19 Феврал]])''' — '''[[Далв]]''' яке аз бурҷҳои дувоздаҳгона аст ва баробар бо моҳи [[Баҳман]] дар [[Гоҳшумори Эронӣ]] аст. [[Акс:Aquarius.svg|40px|none|Далв]] == Ҳамчунин нигаред == {{дарахти гурӯҳҳо}} * [http://www.kmt.tj/takvimi-mokh-fevrali-soli-2019 Китобхонаи миллии Тоҷикистон. Тақвими моҳ. Феврали соли 2019] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20190204004823/http://www.kmt.tj/takvimi-mokh-fevrali-soli-2019 |date=2019-02-04 }} == Пайвандҳо == * http://days.peoples.ru/0402.html {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20060717220630/http://days.peoples.ru/0402.html |date=2006-07-17 }} * http://www.calend.ru/day/2-4/ * [http://ru.science.wikia.com/wiki/4_февраля Наука, 04.02] * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/4/default.stm BBC On this day, 04.02] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:4 феврал| ]] f2anew2laf5lnbq814xh52akvp8egol Юсуф Исҳоқӣ 0 4586 1309062 1307336 2022-08-04T08:00:07Z VASHGIRD 8035 /* Вазифаҳои ҷамъиятӣ */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Олим |ном = |номи аслӣ = Юсуф Баширхонович Исҳоқӣ |тасвир = Yusuf.jpg |бар = |тавсифи тасвир = |таърихи таваллуд = 21.07.1932 |зодгоҳ = шаҳри [[Хуҷанд]] |таърихи даргузашт = 06.05.1996 |маҳалли даргузашт = шаҳри [[Душанбе]] |шаҳрвандӣ = [[Тоҷикистон]] |фазои илмӣ = |ҷойҳои кор = [[Донишгоҳи давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи Абӯалӣ Ибни Сино|ДДТТ ба номи Абӯалӣ ибни Сино]] |дараҷаи илмӣ = [[доктори илм]]и тиб |унвонҳои илмӣ = [[профессор]], академик |алма-матер = [[Донишгоҳи давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи Абӯалӣ Ибни Сино|ДДТТ ба номи Абӯалӣ ибни Сино]] |роҳбари илмӣ = |шогирдони маъруф = |маъруф ба = **Юсуф Исҳоқӣ |ҷоизаҳо = [[Ҷоизаи давлатии Тоҷикистон ба номи Ибни Сино]] ([[1979]]), Арбоби хизматнишондодаи илми Ҷумҳурии Тоҷикистон (1989), ордени Байрақи Сурхи меҳнат (1961Ғ, нишони “Иҷлосияи ХVI Шӯрои Олии Тоҷикистон” (2012). |имзо = |бари имзо = |сайт = |викитека = |викианбор = <!-- БЕ пешванди Category:--> }} [[Акс:Юсуф Исхоки.JPG|thumb|Нимпайкараи академик Юсуф Исҳоқӣ дар Хуҷанд]] '''Юсуф Баширхонович Исҳоқӣ ''' ({{ВД-Дебоча}}) — пизишк, доктори илмҳои тиб (1968), узви вобастаи Академияи илмҳои тиббии ИҶШС(1978), узви вобастаи Академияи илмҳои тиббии Русия (1991—1996), Арбоби хизматнишондодаи илми Ҷумҳурии Тоҷикистон (1989), Барандаи [[Ҷоизаи давлатии Тоҷикистон ба номи Ибни Сино]] ([[1979]]). == Зиндагинома == Исхоқӣ Ю. Б.[[21 июл]]и [[соли 1932]] дар шаҳри [[Хуҷанд]], вилояти Ленинобод ([[вилояти Суғд]]) дар оилаи зиёиён таваллуд ёфтааст. Баъд аз хатми мактаби миёна, солҳои 1947—1948, Исхоқӣ Ю. Б. дар курси тайёрии донишкадаи омӯзгории шаҳри Ленинобод ба номи С. М. Киров (факултаи таърих) таҳсил карда буд. Соли 1948 ҳамчун донишҷӯ ба [[Донишгоҳи давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи Абӯалӣ ибни Сино|Донишкадаи давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи Абӯалӣ ибни Сино]] дохил шуд ва соли 1954 бомуваффақият онро хатм намуда, то мартабаи ректори ДДТТ ба номи Абӯалӣ ибни Сино расид. Ӯ дар солҳои 1954—1957 ҳамчун ординатори беморхонаи клиникӣ Донишкадаи давлатии тиббии ба номи Абӯалӣ ибни Синои Тоҷикистон кор кард. Соли 1958 рисолаи номзадиро, дар мавзӯъи «Таҷрибаи истифода бурдани заҳри гурза барон қать кардани хунравӣ ҳангоми ҷарроҳии баъзе бемориҳои гӯшу гулӯю бинӣ» ҳимоя кард. Солҳои 1958—1960 ассистенти кафедраи оториноларингологияи Донишкадаи давлатии тиббии ба номи Абӯалӣ ибни Синои Тоҷикистон мебошад. Соли 1960 бо қарори Комиссияи олии аттестатсионии Совети Вазирони СССР унвони дотсент дода шуд. Солҳои 1960—1964 сардухтури беморхонаи ҷумҳуриявӣ № 4, дотсенти кафедраи оториноларингологияи [[Донишгоҳи давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи Абӯалӣ Ибни Сино|ДДТТ ба номи Абӯалӣ ибни Сино]] буд. Табиби ҳозиқ Ю. Б. Исҳоқӣ соли 1962 ба Арабистони Саудӣ, Миср, Лубнон ҳамчун пизишк (духтур) ба ҳоҷиён сарварӣ кардааст. Барои давом додани кори илмии худ солҳои 1964—1968 докторант, ходими калони илмӣ дар шаҳри Маскав, дар Пажӯҳишгоҳи илмӣ-тадқиқотии гӯшу гулӯ ва бинӣ фаъолият бурдааст. Ӯ соли 1968 дар мавзӯъи «Кистаи роҳҳои болои нафас» — рисолаи докторӣ дифоъ кардааст. Вакил ва маърӯзачӣ дар анҷумани VI оториноларингологҳо дар шаҳри Ереван иштирок намуда, аъзои Садорати Ҷамъияти умумииттифоқии оториноларингологҳо интихоб гашт. Ӯ солҳои 1968—1969 вазифаи дотсенти кафедраи оториноларингология, солҳои 1969—1973 вазифаи ноибректори оид ба қисми таълимии Донишкадаи давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи Абӯалӣ ибни Сино бомуваффақият иҷро намудааст. Барои натиҷаҳои корҳои илмиву тадрисӣ соли 1970 унвони илмии профессории ӯ тасдиқ карда шуд ва бо медали «Барои меҳнати шараф» мукофотонида шуд. Ҳамчун олими варзидаи тиб соли 1977 дар Ҳиндустон ва Сейлон бо олимони ЛОРи СССР ба конфронси байналмилалӣ ҳамчун вакил иштирок кард. Соли 1973 ӯ ректори [[Донишгоҳи давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи Абӯалӣ Ибни Сино|ДДТТ ба номи Абӯалӣ ибни Сино]] таъйин шуд. Дар асоси озмун ба вазифаи мудири кафедраи оториноларингологияи ин донишкада интихоб шуда, солҳои 1987—1996 ин вазифаро ба уҳда дошт. == Фаъолияти илмӣ == Дар фосилаи умри бобаракати хеш Ю. Б. Исҳоқӣ зиёда аз 300 асарҳои илмӣ, мақолаҳо, ихтироъҳо, монографияҳо нашр кардааст, ки аз доираи васеъи ҷараёни тадқиқот ва корҳои илмиву таълимии эшон паём мерасанд. Нахустин академики илми тибби тоҷик, муаллифи бисъёр таълифоти илмӣ, аз он ҷумла 10 монография, 11 тавсияи методӣ. Асарҳои шинохтаи илмӣ: * «Ядовитые животные» (1964) * «Яд змеи гюрзы» (1968) * «Кисты верхних дыхательных путей» (1973) * «Аллергия в оториноларингологии» (1980) * «Детская оториноларингология» (1977, 1984, 2003) * «Дыхательные пути и высокогорье» (1989) * «Очерки истории медицины Таджикистана» (1993) * «Руководство по оториноларингологии» (1994, 1997) * «Лекции по иммунологии и аллергологии» (1996) * «Лекции по ЛОР-болезням» (1996) * «История медицины Таджикистана» (1997) Асарҳои Ю. Б. Исҳоқӣ дар тибби Тоҷикистон, СССР ва ҷаҳон аҳамияти калони илмию амалӣ дошта, мероси бебаҳои илми тибби ҷаҳонӣ ҳисобида мешавад (якчанд асарҳояшон бо ҳаммуаллифи нашр гардидааст). Таҳти роҳбарии илмии ӯ 13 нафар тадқиқотчиён, аспирантҳо рисолаи номзадӣ ва 2 нафар кормандани калони илмӣ рисолаи докторӣ дифоъ кардаанд. Ю. Б. Исҳоқӣ дар тӯли қариб 40 сол ба донишҷӯёни Донишкадаи (ва сонитар аз соли 1993 донишгоҳ) давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи Абӯалӣ ибни Сино аз соҳаҳои мухталифи илми оториноларингология дарс додаст, машғулиятҳои лексионию амалӣ ва лабароторияви-амалӣ гузаронидааст. Ҳаминро бояд қайд кунем, ки баробари ин дастовардҳои барҷастаи илмӣ симои Юсуф Исҳоқиро фаъолияти созмондиҳии эшон ба сифати сарвари яке аз донишгоҳҳои олии бонуфузи ҷумҳурӣ — Донишгоҳи давлатии тиббии Тоҷикистон ба таври шоиста муаррифӣ менамояд. Дар ин даври пурмазмун дар қатори зиёда аз 880 мактабҳои олии СССР Донишкадаи давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи Абӯалӣ ибни Сино дар ҷойҳои аввал меистад. Ба ҳамагон маълум аст, ки номи Абӯалӣ ибни Сино барин ашхос ифтихори халқ, ифтихори мо, ифтихори мардуми ҷаҳон буда, насли имрӯзаро бо корҳои бузург ҳидоят мекунад. Юсуф Баширхонович Исҳоқӣ аз олимони сермаҳсули соҳаи тиб буда, дар инкишофи тандурустии ҷумҳурӣ ва тарбияи насли нави духтурон саҳми беандоза калон гузоштааст. Масалан, китоби «Детская оториноларингология» (Душанбе, Маориф, 1977, 398 с.), якҷоя бо Л. И. Калштейн — мудири пештараи кафедраи оториноларингологияи ДДТТ — офаридаи Ю. Б. Исҳоқӣ барои табибон ва донишҷӯёни мактабҳои олии тиббии собиқ СССР ҳамчун дастури рӯи мизи солиёни дароз хидмат карда истодааст. Китоби «Руководство по оториноларингологии» (М.: Медицина, 1994 ва нашри дуюми он соли 1997), ки Ю. Б. Исхоқӣ бо ҳаммуалифии профессорони номдори СССР Солдатов И. Б., Дайняк Л. Б., Митин Ю. Б. ва дигарон навишта буд, барои духтурони соҳа аҳамияти энсиклопедӣ дорад. Ю. Б. Исхоқӣ дар байни табибон бо одамияти баланди худ, одоби табибӣ ва муносибати волои хеш ба беморон машҳур буданд. Ҳар як табиб орзу мекард, ки мисли Ю. Б. Исҳокӣ дар байни оммаи меҳнаткашон обрӯ ва мавқеъ дошта бошал. Тадқиқоти илмии Ю. Б. Исҳоқӣ ниҳоят фарох буда, ба масоили гуногуни соҳаи тиб бахшида шудааст: истифодаи заҳри мори гурза барои нигоҳ доштани хунравӣ ҳини бемориҳои гӯшу гулӯю бинӣ; этиология, патогенез, ташхис ва муолиҷаи кистаи роҳҳои болои нафас; ихтилои қобилияти гузаронандагии рагҳои хунгузар ва дар ҷавфи назди бинӣ пайдо шудани киста ва ғайра. Дар омӯзишу пажӯҳиши Ю. Б. Исҳоқӣ хоса масъалаҳои робитаи тарафайни амрози бодомакҳои гулӯ ва гурдаҳо дар кӯдакон, мутобиқшавӣ ба шароити баландкӯҳ, таъсири ҳипоксия ба ҳолат ва фаъолияти гӯшу гулӯю бинӣ, омӯзиши бемориҳои аллергиявии узвҳои ЛОР кишвар, мансубияти беморони гирифтори амрози узвҳои ЛОР ва ғайра ҷои муҳимро ишғол менамоянд. Ҷарроҳиҳои мураккабтаринро низ худашон мегузарониданд. == Вазифаҳои ҷамъиятӣ == Солҳои 1961—1964 ба сифати вакили халқии ноҳияи Октябри шаҳри Душанбе, Исҳокӣ Ю. Б. тамоми муаммоҳои ноҳияи Октябрро ба хуби фаҳмида буд, аз ҷумла масъалаҳои барои сохтмони манзил, маишат, ҳифзи тандурустӣ, экология. Тавассути маҳорати ташкилотчигӣ, меҳнат, обрӯю эътибор, қобилияти исрори нуқтаи назари худ ӯ ҳатман дар ҳалли дурусти масъалаҳои мазкур воқеъан саҳмгузорӣ мекард. Солҳои 1973—1988 вакили халқӣ дар Шӯрои вакилони халқии шаҳри Душанбе, раиси комиссияи доимии тандурустӣ ва таъминоти иҷтимоӣ буд. Аз соли 1974 узви Садорати Ҷамъияти алоқаи дӯстӣ ва мадании Тоҷикистон бо мамлакатҳои хориҷӣ. Узви шӯрои ректорони мактабҳои олии тиббӣ дар назди Вазорати тандурустии СССР ва муҳаррири маҷаллаи «Тандурустии Тоҷикистон», узви Коллегия ва Президиуми Шӯрои илмии Вазорати тандурустии ҷумҳурӣ буд. Олими машҳури соҳаи тиб соли 1975 ҳамчун роҳбари намояндагони ЛОР-и СССР ба Булғория сафар кардааст ва бо медали тилоии Ҷамъияти дӯстии «Булғория-СССР» мукофотонида шудааст. Дар солҳои 1975—1986 Раиси шӯрои махсусгардонидашудаи ҳимояи рисолаҳои номзадӣ дар назди [[Донишгоҳи давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи Абӯалӣ ибни Сино|Донишкадаи давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи Абӯалӣ ибни Сино]] буд. Аз соли 1976 аъзои шӯрои илмӣ оид ба проблемаи «Оториноларинологияи» Академияи улуми СССР мебошад. Аъзо ва роҳбари редколлегияи сексияи тиббии энсиклопедияи советии Тоҷикистон буда, мақолаҳои бисъёри илмиро таҳрир карда, ба чоп тавсия намудааст. Барои натиҷаҳои корҳои илмию тадқиқотӣ ва хидматҳои шоён дар назди халқу Ватан бо ордени Ленин сарфароз шудааст. Олими варзидаи соҳаи тиб соли 1977 ҳамчун вакили табибони ЛОР-и СССР дар Иёлотҳои Муттаҳидаи Амрико шаҳри Небраскаи иёлоти Кентуки дар конфронси илмии байналхалқӣ иштирок намудааст дар он ҷо ҷарроҳии намунавӣ гузаронидааст ва ба унвони шаҳрванди фахрии и. Небраска сазовор гардидааст. Дар як вақт аъзои шӯрои семинарҳои методологии назди Академияи улуми Ҷумҳурии Тоҷикистон буданд. Бо нишони сарисинагии «Аълочии тандурустии СССР» мукофотонида шудааст. Барои натиҷаҳои кори илмӣ-тадқиқотӣ дар соҳаи илми тиб соли 1978 аъзо-корреспонденти Академияи фанҳои тиббии СССР интихоб шудааст. Бо медали ВДНХ (Намоишгоҳи умумииттифоқии комёбиҳои хоҷагии ҳалқ) СССР сарфароз шудааст. Солҳои 1980—1987 аъзои Президиуми Комитети мукофотии давлатии Тоҷикистон ба номи Абуалӣ ибни Сино дар соҳаи илм ва техника буданд. Солҳои 1981—1996 аъзои бюро ва раиси сексияи таълими тибби бахши тоҷикистонии Ҷамъияти таърихи фалсафа, табиат ва техника буд. Узви комиссияи проблемавии «Аллергология ва иммунологияи клиникии» Академияи фанҳои тиббии СССР ҳам буд. Соли 1982 раиси комитети ташкилии конфронси илмии оториноларингологони Тоҷикистон буда, онро ба дараҷаи баланди илмӣ гузаронид ва раиси Ҷамъияти илмии аллергологҳо ва иммунологҳои Тоҷикистон интихоб шуд. Вакили Анҷумани VIII умумииттифоқии оториноларингологҳои ИҶШС дар шаҳри Суздал буда, маърӯза карда буд, муҳарририи шуъбаи «Аллергия ва оториноларингология»-и Энсиклопедияи калони тиббиро иҷро мекард. Солҳои 1987—1989 ҳамчун узви комитети ташкилии Ҷумҳурии Тоҷикистон доир ба «Қонун дар бораи забони давлатӣ» корҳои бисъёри ташвиқотиро бурд ва дар қабули қонуни мазкур саҳми арзанда гузошта буд. Соли 1988 ҳамчун вакил дар Анҷумани умумииттифоқии оториноларингологҳо дар шаҳри Кишинёв иштирок намуда бо маърӯзаи илмӣ баромад кард. Дар ин солҳо вазифаи пурмасъулияти раиси Комиссияи доимии Ҷамъияти умумииттифоқии оториноларингологҳои ИҶШС бахшида ба проблемаи «Патологияи узвҳои болоии нафас»-ро иҷро мекард ва дар як вақт раиси Комиссияи доимии проблемавии «Патологияи узвҳои болоии нафас»-и Академияи фанҳои тиббии СССР буд. == Ҷоизаҳо == Соли 1961 бо ордени Байрақи Сурхи меҳнат, соли 1973 бо медали «Дусадсолагии институти тиббии якуми шаҳри Маскав ба номи И. М. Сеченов» мукофотонида шуд. Соли 1979 дар соҳаи илм ва техника бо Мукофоти давлатии ҶШС Тоҷикистон ба номи Абӯалӣ ибни Сино мукофотонида шудааст. Ҳукумати ҶШС Тоҷикистон хидматҳои шоистаи олими номварро дар соҳаҳои таълим, тарбия ва илм ба инобат гирифта соли 1989 бо унвони давлатии Арбоби хизматнишондодаи илми ҶШС Тоҷикистон мукофотонид. Нишони «Иҷлосияи ХVI Шӯрои Олии Тоҷикистон» (2012)(пас аз марг) == Фоҷеа == [[6 май]]и [[соли 1996]] Юсуф Исҳоқӣ ҳамроҳи ноибректори ДДТТ ба номи Абӯалӣ ибни Сино [[Минҳоҷ Ғуломов]] аз ҷониби қотилони ҷоҳил бераҳмона кушта шудааст. Фоҷеаи куштори табибон ва олимони забардаст мардуми кишварро андӯҳгин намуд.<ref>{{Cite web |url=http://centrasia.ru/newsA.php?st=1146727260 |title=Кровавый понедельник. Ровно 10 лет назад в Душанбе были расстреляны великие врачи |accessdate=2015-01-03 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141208011739/http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1146727260 |archivedate=2014-12-08 }}</ref> == Сарчашма == {{эзоҳ}} == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * [http://old.news.tj/ru/newspaper/article/krovavyi-ponedelnik Кровавый понедельник. Ровно 10 лет назад в Душанбе были расстреляны великие врачи] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20170811100100/http://old.news.tj/ru/newspaper/article/krovavyi-ponedelnik |date=2017-08-11 }} * [http://pomnipro.ru/memorypage/biography/10888 Помним]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.2shanbe.tj/publ/1-1-0-591 Таджикские Трагедии]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Академикҳои АИ Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Ходимони давлатии Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Барандагони Ҷоизаи давлатии ба номи Абӯалӣ ибни Сино]] [[Гурӯҳ:Арбобони шоистаи илми ҶШС Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи А. Сино]] [[Гурӯҳ:Табибони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Зодагони шаҳри Хуҷанд]] [[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]] 89jjdyej1uzlh02yugw3aew0o6utyrs Соли 1991 0 4978 1308908 1292547 2022-08-04T07:38:38Z VASHGIRD 8035 /* Рӯйдодҳо */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{1990-2000}}{{Сол|1991}}. Ин сол - == Таваллуд шудаанд== === Январ-Май === * [[8 Январ]] — [[Асука Хинои]],овозхони чопони * [[15 Январ]] — [[Рубаб Раза]], шиновари мохир * [[19 Январ]] — [[Ерин Сандирс]], актрисаи Амрикои * [[21 Январ]] — [[Пеич ва Райана]], актрисаҳои Амирикои * [[феврал 10]] — [[Ема Робертсон]]' Актрисаи амирикои === Июн Декабир === * [[Июн 4]] — [[Jordan Hinson]], American actress * [[Июн 18]] — [[Willa Holland]], ((American model)) * [[Июн 27]] — [[Madylin Sweeten]], Актрисаи Амрикои ==Вафот кардаанд== == Рӯйдодҳо == * 21 феврал– дар [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] Қонун «Дар бораи ғайридавлатӣ ва хусусигардонии моликияти давлатӣ» қабул гардид. * 17 март – аввалин раъйпурсии умумихалқӣ дар Иттиҳоди Шӯравӣ оид ба бақои Иттифоқ. Дар он зиёда аз 70% ба тарафдории Иттифоқ овоз доданд. * 28 июн – таъсиси Бонки Миллии Тоҷикистон. * 29 август – дар иҷлосияи Шӯрои Олии ҶШС Тоҷикистон Президенти ҷумҳурӣ [[Қаҳҳҳор Маҳкамов]]ро, барои дастгирии (КДВФ – ГКЧП), маҷбур намуданд, ки ба истеъфо равад. Иҷрои вазифаи Президентӣ ба уҳдаи Қадриддин Аслонов, ки раиси муваққатии Шӯрои Олӣ буд, гузошта шуд. * 31 август – ҶШС Тоҷикистон минбаъд Ҷумҳурии Тоҷикистон ном гирифт. * 9 сентябр – дар иҷлосияи ғайринавбатии Шӯрои Олии ҷумҳурӣ қабул гардидани Изҳорот «Дар бораи истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон». * 23 сентябр – дар иҷлосияи ғайринавбатии Шӯрои Олии Тоҷикистон Қ.Аслонов аз вазифаи раиси Шӯрои Оли озод ва ба ин вазифа Раҳмон Набиев интихоб шуд. Раҳмон Набиев дар як вақт иҷрокунандаи вазифаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон буд. * 24 ноябр – рӯзи интихоботи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон. Дар интихоботи умумихалқӣ ғолиб баромадани [[Раҳмон Набиев]] ва Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб шудани ӯ. * 8 декабр – ҷамъомад дар бешазори Беловежскии Беларусия, бо иштироки Президентон - Б. Н. Елсин ([[Федератсияи Русия]]), Л. Кравчук ([[Украина]]) ва С. Шушкевич ([[Беларусия]]). Беэътибор ва бекор намудани шартномаи 30 декабри соли 1922 барои таъсиси ИҶШС – СССР. Ба имзо расонидани шартномаи нав дар бораи таъсис намудани [[Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил]] (ИДМ – СНГ) аз ҷониби Русия, Украина ва Белорусия. {{хурд}} [[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Соли 1991]] a0cx7rm57c8ozcg1x5ot9pvt50lzgo4 Мозамбик 0 5033 1308823 1306888 2022-08-03T20:06:11Z 2601:986:8002:2270:52F:174E:BE52:41C wikitext text/x-wiki {{Кишвар |common_name=Музомбик |Парчам=Flag of Mozambique.svg |Номи тоҷикӣ=Музомбик |Номи аслӣ=Mozambique |Нишон=EscudoMozambique.PNG |Номи суруди миллӣ= <center>[[File:Mozambican national anthem, performed by the United States Navy Band.wav]]</center> |Сохтори давлат= |Дар харита=LocationMozambique.png |Забон= |Рӯзи истиқлол= |Соҳибистиқлол аз= |Пойтахт=[[Мапуту]] |Шаҳри калонтарин= |Вазифаи сарварон= |Сарварон= |Ҷой аз рӯи масоҳат= |Масоҳат=801590 |Фоизи об= |Ҷой аз рӯи аҳолӣ= |Аҳолӣ=19607519 |Соли ба шумор гирифтани аҳолӣ= |Зичии аҳолӣ=24.5 |ММД= |Соли ҳисоби ММД= |Ҷой дар ҷаҳон аз рӯи ММД= |ММД ба сари аҳолӣ= |Пули миллӣ= |Домен=[[.mz]] |Коди телефон= |Соат= |Эзоҳот= }} {{бознависӣ}} <references group="lower-alpha" />{{ТарҷумаКунед|en| Mozambique }}<references /> '''Музомбик''' яке аз кишварҳои [[Африқо]] аст. == Таърих == == Сиёсат ва ҳукумат == == Бахшбандии кишварӣ == == Ҷуғрофия == == Иқтисодиёт == == Мардум == == Фарҳанг ва маориф == == Инҷоро ҳам бингаред == {{Умуми}} == Эзоҳ == {{Эзоҳ}} {{Пайвандҳои беруна}} {{Кишварҳои Африқо}} [[Гурӯҳ:Давлатҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Давлатҳои Африқо]] [[Гурӯҳ:Мозамбик| ]] [[Гурӯҳ:Давлатҳо — узви СММ]] 7ax9hm7mvklnvq4tlv4zhjf1scflddn Танзания 0 5044 1308824 1306694 2022-08-03T20:08:17Z 2601:986:8002:2270:52F:174E:BE52:41C wikitext text/x-wiki {{Кишвар |common_name=Tanzania |Парчам=Flag of Tanzania.svg |Номи тоҷикӣ=Танзания |Номи аслӣ=Jamhuri ya Muungano wa Tanzania<br />United Republic of Tanzania |Нишон=Coat of arms of Tanzania.svg |Шиор= |Номи суруди миллӣ= <center>[[File:National Anthem of Tanzania by US Navy Band.ogg]]</center> |Сохтори давлат= |Дар харита=Tanzania in its region.svg |Забон= |Рӯзи истиқлол= |Соҳибистиқлол аз= |Пойтахт=[[Додома]] |Шаҳри калонтарин=[[Дор-ус-Салом]] |Вазифаи сарварон= |Сарварон= |Ҷой аз рӯи масоҳат= |Масоҳат=945,087 |Фоизи об= |Ҷой аз рӯи аҳолӣ= |Аҳолӣ=37,187,939 |Соли ба шумор гирифтани аҳолӣ= |Зичии аҳолӣ=39.3 |ММД= |Соли ҳисоби ММД= |Ҷой дар ҷаҳон аз рӯи ММД= |ММД ба сари аҳолӣ= |Пули миллӣ= |Домен=[[.tz]] |Коди телефон= |Соат= |Эзоҳот= }} {{бознависӣ}} <references group="lower-alpha" />{{ТарҷумаКунед|en| Tanzania }}<references /> '''Тонзониё''' ({{забон-сш|Jamhuri ya Muungano wa Tanzania}}; {{АФБ|ˌtænzəˈniə}}) — яке аз кишварҳои [[Африқо]] аст. Дар [[Африқои Шарқӣ]] қарор гирифтааст. Масоҳаташ 945 203 км², аҳолиаш аз 48 261 942 нафар иборат аст. Пойтахт — шаҳри [[Додома]]. == Таърих == == Сиёсат ва ҳукумат == == Бахшбандии кишварӣ == {{асос|Вилоятҳои Танзания}} [[Акс:Tanzania_Regions.png|right|300px]] * [[Вилояти Аруша|Аруша]] ([[Аруша]]) * [[Вилояти Дар ес Салаам|Дар ес Салаам]] ([[Дар ес Салаам]]) * [[Вилояти Додома|Додома]] ([[Додома]]) * [[Вилояти Иринга|Иринга]] ([[Иринга]]) * [[Вилояти Кагера|Кагера]] ([[Букоба]]) * [[Вилояти Кигома|Кигома]] ([[Кигома]]) * [[Вилояти Килиманҷаро|Килиманҷаро]] ([[Моши]]) * [[Вилояти Линди|Линди]] ([[Линди]]) * [[Вилояти Маняра|Маняра]] ([[Бабати]]) * [[Вилояти Мара|Мара]] ([[Мусома]]) * [[Вилояти Мбея|Мбея]] ([[Мбея]]) * [[Вилояти Морогоро|Морогоро]] ([[Морогоро]]) * [[Вилояти Мтвара|Мтвара]] ([[Мтуара (читй)|Мтуара]]) * [[Вилояти Мванза|Мванза]] ([[Муанза]]) * [[Вилояти Шимоли Пемба|Шимоли Пемба]] ([[Уете]]) * [[Вилояти Ҷонуби Пемба|Ҷонуби Пемба]] ([[Мкоани]]) * [[Вилояти Пвани|Пвани]] ([[Кибаҳа]]) * [[Вилояти Рукуа|Рукуа]] ([[Сумбауанга]]) * [[Вилояти Рувума|Рувума]] ([[Сонгеа]]) * [[Вилояти Шинянга|Шинянга]] ([[Шинянга]]) * [[Вилояти Сингида|Сингида]] ([[Сингида]]) * [[Вилояти Табора|Табора]] ([[Табора]]) * [[Вилояти Танга|Танга]] ([[Танга, Танзания|Танга]]) * [[Вилояти Марқази-Ҷонуби Занзибар|Марқази-Ҷонуби Занзибар]] ([[Коани]]) * [[Вилояти Шимоли Занзибар|Шимоли Занзибар]] ([[Мкокотони]]) * [[Вилояти Шарқи Занзибар|Шарқи Занзибар]] ([[Занзибар]]) == Ҷуғрофия == == Иқтисодиёт == == Мардум == == Фарҳанг ва маориф == == Инҷоро ҳам бингаред == {{Умуми}} {{Хурд}} == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} {{Кишварҳои Африқо}} [[Гурӯҳ:Давлатҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Давлатҳои Африқо]] [[Гурӯҳ:Танзания]] l8w74lqm9y0pq487oim4kd05pjnj5gy Забони своҳилӣ 0 5101 1308821 1210680 2022-08-03T19:58:39Z 2601:986:8002:2270:52F:174E:BE52:41C wikitext text/x-wiki '''Забони савоҳилӣ''' ({{lang-sw|Kiswahili}}) — забонест, ки ба он дар Африқои Шарқӣ ба тари густарда ҳарф мезананд. Ин яке аз забонҳои Банту мебошад. Бо забони савоҳилӣ дар шимолӣ [[Сумолиё]] ва ҷануби [[Музомбик]] ба таври густарда ҳарф мезананд. Ин забон барои ҳудуди 5 миллиюн нафар забони аввал ва барои ҳудуди 50 милиюн нафар забони дувум аст. Савоҳилӣ як забони миёнҷӣ дар минтақаи Африқои Шарқӣ мебошад. Забони савоҳилӣ аз Зангибор, дар ҷазираи Тонзониё пайдо шудааст. Забони савоҳилӣ дар [[Тонзониё]] ва [[Кениё]] расмият дорад. Он бо бисёр забонҳо, аз ҷумла бо [[забони арабӣ]] омехта шудааст. Номи ин забон аз вожаи арабии "соҳил" (ساحل) ва шакли ҷамъи он "савоҳил" (سواحل) омадааст, зеро ин забон дар савоҳили шарқии Африқо ба вуҷуд омад ва истифода мешавад. Дар поён аз забони свахилӣ мисолҳо оварда шудааст. == Таснифот == == Тақсимоти ҷуғрофӣ == [[Акс:Swahili area.gif|thumb|300px|right]] == Фонология == === Садонокҳо === /ɑ/, /ɛ/, /i/, /ɔ/, ва /u/ === Ҳамсадоҳо === {| class="wikitable" style="margin: 0 auto;" |- | | '''[[Bilabial consonant|Bilabial]]''' | '''[[Labiodental consonant|Labio-<br>dental]]''' | '''[[Dental consonant|Dental]]''' | '''[[Alveolar consonant|Alveolar]]''' | '''[[Postalveolar consonant|Post-<br>alveolar]]''' | '''[[Palatal consonant|Palatal]]''' | '''[[Velar consonant|Velar]]''' | '''[[Glottal consonant|Glottal]]''' |- | | '''[[Nasal consonant|Nasal stop]]''' | ''m'' {{IPA|/m/}} |   |   | ''n'' {{IPA|/n/}} |   | ''ny'' {{IPA|/ɲ/}} | ''ng’'' {{IPA|/ŋ/}} |- | | '''[[Prenasalized stop]]''' | ''mb'' {{IPA|/mb/}} |   |   | ''nd'' {{IPA|/nd/}} |   | ''nj'' {{IPA|/ɲɟ/}} | ''ng'' {{IPA|/ŋɡ/}} |- | | '''[[Implosive consonant|Implosive]] stop''' | ''b'' {{IPA|/ɓ/}} |   |   | ''d'' {{IPA|/ɗ/}} |   | ''j'' {{IPA|/ʄ/}} | ''g'' {{IPA|/ɠ/}} |- | | '''[[Tenuis consonant|Tenuis]] stop | ''p'' {{IPA|/p/}} |   |   | ''t'' {{IPA|/t/}} | ''ch'' {{IPA|/tʃ/}} |   | ''k'' {{IPA|/k/}} |- | | '''[[Aspiration (phonetics)|Aspirated]] stop | ''p'' {{IPA|/pʰ/}} |   |   | ''t'' {{IPA|/tʰ/}} | ''ch'' {{IPA|/tʃʰ/}} |   | ''k'' {{IPA|/kʰ/}} |- | | '''Prenasalized [[Fricative consonant|fricative]]''' |   | ''mv'' {{IPA|/ɱv/}} |   | ''nz'' {{IPA|/nz/}} |   |   |   |- |- | | '''[[Voiced]] fricative''' |   | ''v'' {{IPA|/v/}} | ''(dh'' {{IPA|/ð/}}) | ''z'' {{IPA|/z/}} |   |   | ''(gh'' {{IPA|/ɣ/}}) |- | | '''[[Voiceless]] fricative''' |   | ''f'' {{IPA|/f/}} | ''(th'' {{IPA|/θ/}}) | ''s'' {{IPA|/s/}} | ''sh'' {{IPA|/ʃ/}} |   | ''(kh'' {{IPA|/x/}}) | ''h'' {{IPA|/h/}} |- | | '''[[Trill consonant|Trill]]''' |   |   |   | ''r'' {{IPA|/r/}} |   |   |   |- | | '''[[Lateral consonant|Lateral approximant]]''' |   |   |   | ''l'' {{IPA|/l/}} |   |   |   |- | | '''[[Approximant consonant|Approximant]]''' |   |   |   |   |   | ''y'' {{IPA|/j/}} | ''w'' {{IPA|/w/}} |- |} == Грамматика == === Мор­фология === === Синтаксис === == Луғат == == Системаи навиштан == == Таърих == == Мисолҳо == {| ! свахилӣ !! тоҷикӣ |- |ndiyo || бале |- |hapana || не |- |sawa || майлаш |} == Инҷоро ҳам бингаред == == Сарчашмаҳо == * [http://www.kamusiproject.org Kamusi Project] Internet Living Swahili Dictionary {{Забон-нопурра}} [[Гурӯҳ:Забонҳои банту|свахилӣ]] sdh6gm3dq9o5lmxvbxnwtxvo8shwij8 1308822 1308821 2022-08-03T20:04:56Z 2601:986:8002:2270:52F:174E:BE52:41C wikitext text/x-wiki '''Забони савоҳилӣ''' ({{lang-sw|Kiswahili}}) — забонест, ки ба он дар Африқои Шарқӣ ба тари густарда ҳарф мезананд. Ин яке аз забонҳои Банту мебошад. Бо забони савоҳилӣ дар шимолӣ [[Сумолӣ]] ва ҷануби [[Музомбик]] ба таври густарда ҳарф мезананд. Ин забон барои ҳудуди 5 миллиюн нафар забони аввал ва барои ҳудуди 50 милиюн нафар забони дувум аст. Савоҳилӣ як забони миёнҷӣ дар минтақаи Африқои Шарқӣ мебошад. Забони савоҳилӣ аз Зангибор, дар ҷазираи Тонзониё пайдо шудааст. Забони савоҳилӣ дар [[Тонзониё]] ва [[Кениё]] расмият дорад. Он бо бисёр забонҳо, аз ҷумла бо [[забони арабӣ]] омехта шудааст. Номи ин забон аз вожаи арабии "соҳил" (ساحل) ва шакли ҷамъи он "савоҳил" (سواحل) омадааст, зеро ин забон дар савоҳили шарқии Африқо ба вуҷуд омад ва истифода мешавад. Дар поён аз забони свахилӣ мисолҳо оварда шудааст. == Таснифот == == Тақсимоти ҷуғрофӣ == [[Акс:Swahili area.gif|thumb|300px|right]] == Фонология == === Садонокҳо === /ɑ/, /ɛ/, /i/, /ɔ/, ва /u/ === Ҳамсадоҳо === {| class="wikitable" style="margin: 0 auto;" |- | | '''[[Bilabial consonant|Bilabial]]''' | '''[[Labiodental consonant|Labio-<br>dental]]''' | '''[[Dental consonant|Dental]]''' | '''[[Alveolar consonant|Alveolar]]''' | '''[[Postalveolar consonant|Post-<br>alveolar]]''' | '''[[Palatal consonant|Palatal]]''' | '''[[Velar consonant|Velar]]''' | '''[[Glottal consonant|Glottal]]''' |- | | '''[[Nasal consonant|Nasal stop]]''' | ''m'' {{IPA|/m/}} |   |   | ''n'' {{IPA|/n/}} |   | ''ny'' {{IPA|/ɲ/}} | ''ng’'' {{IPA|/ŋ/}} |- | | '''[[Prenasalized stop]]''' | ''mb'' {{IPA|/mb/}} |   |   | ''nd'' {{IPA|/nd/}} |   | ''nj'' {{IPA|/ɲɟ/}} | ''ng'' {{IPA|/ŋɡ/}} |- | | '''[[Implosive consonant|Implosive]] stop''' | ''b'' {{IPA|/ɓ/}} |   |   | ''d'' {{IPA|/ɗ/}} |   | ''j'' {{IPA|/ʄ/}} | ''g'' {{IPA|/ɠ/}} |- | | '''[[Tenuis consonant|Tenuis]] stop | ''p'' {{IPA|/p/}} |   |   | ''t'' {{IPA|/t/}} | ''ch'' {{IPA|/tʃ/}} |   | ''k'' {{IPA|/k/}} |- | | '''[[Aspiration (phonetics)|Aspirated]] stop | ''p'' {{IPA|/pʰ/}} |   |   | ''t'' {{IPA|/tʰ/}} | ''ch'' {{IPA|/tʃʰ/}} |   | ''k'' {{IPA|/kʰ/}} |- | | '''Prenasalized [[Fricative consonant|fricative]]''' |   | ''mv'' {{IPA|/ɱv/}} |   | ''nz'' {{IPA|/nz/}} |   |   |   |- |- | | '''[[Voiced]] fricative''' |   | ''v'' {{IPA|/v/}} | ''(dh'' {{IPA|/ð/}}) | ''z'' {{IPA|/z/}} |   |   | ''(gh'' {{IPA|/ɣ/}}) |- | | '''[[Voiceless]] fricative''' |   | ''f'' {{IPA|/f/}} | ''(th'' {{IPA|/θ/}}) | ''s'' {{IPA|/s/}} | ''sh'' {{IPA|/ʃ/}} |   | ''(kh'' {{IPA|/x/}}) | ''h'' {{IPA|/h/}} |- | | '''[[Trill consonant|Trill]]''' |   |   |   | ''r'' {{IPA|/r/}} |   |   |   |- | | '''[[Lateral consonant|Lateral approximant]]''' |   |   |   | ''l'' {{IPA|/l/}} |   |   |   |- | | '''[[Approximant consonant|Approximant]]''' |   |   |   |   |   | ''y'' {{IPA|/j/}} | ''w'' {{IPA|/w/}} |- |} == Грамматика == === Мор­фология === === Синтаксис === == Луғат == == Системаи навиштан == == Таърих == == Мисолҳо == {| ! свахилӣ !! тоҷикӣ |- |ndiyo || бале |- |hapana || не |- |sawa || майлаш |} == Инҷоро ҳам бингаред == == Сарчашмаҳо == * [http://www.kamusiproject.org Kamusi Project] Internet Living Swahili Dictionary {{Забон-нопурра}} [[Гурӯҳ:Забонҳои банту|свахилӣ]] kx2jcmiqsuikhq5jjuvw3kxxppjrf8p Рустаниҳои хонагӣ 0 5103 1309195 28394 2022-08-04T11:05:22Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Гулҳои хонагӣ]] to [[Рустаниҳои хонагӣ]] wikitext text/x-wiki Гулҳои хонаӣӣ растаниҳое ки дар шароити[[ хона]] павариш карда мешавад,нигаред [[растаниҳои хонагӣ]] {{stub}} {{ҷавона}} 6xdobrt1piyup87lq79rkbqf3cb9oow 1309197 1309195 2022-08-04T11:08:51Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki '''Гиёҳи хонагӣ''' ё '''рустании хонагӣ''', '''гули хонагӣ''' — гиёҳест, ки дар ҷоҳои дарбаста мисли хонаҳо ва идораҳо рушд мекунад. Гиёҳони хонагӣ маъмулан бо аҳдоф ороишӣ, таъсироти мусбати равоншиносона, тоза нигаҳ доштани ҳаво ё ба далоиле, ки бар саломатӣ дорад монанди тамизсозии ҳавои дохили хона парвариш дода мешаванд. Гиёҳони хонагӣ, ба миқдори муносиби рутубат, нури ғайримустақим, таркиботи мавҷуд дар хок, дамои муносиб, [[нурӣ]] ва зарф ё гулдони муносиб ниёз доранд. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Гиёҳҳо]] 5y6i1kmxyb6bq8f5w21yzymm9p5jyfq 1309198 1309197 2022-08-04T11:09:39Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki '''Гиёҳи хонагӣ''' ё '''рустании хонагӣ''', '''гули хонагӣ''' — гиёҳест, ки дар ҷоҳои дарбаста мисли хонаҳо ва идораҳо рушд мекунад. Гиёҳони хонагӣ маъмулан бо аҳдоф ороишӣ, таъсироти мусбати равоншиносона, тоза нигаҳ доштани ҳаво ё ба далоиле, ки бар саломатӣ дорад монанди тамизсозии ҳавои дохили хона парвариш дода мешаванд. Гиёҳони хонагӣ, ба миқдори муносиби рутубат, нури ғайримустақим, таркиботи мавҷуд дар хок, дамои муносиб, [[нурӣ]] ва зарф ё гулдони муносиб ниёз доранд. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Рустаниҳо]] sy3auz855qicykzbao8i0ifeo5a77op 1309199 1309198 2022-08-04T11:10:40Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki '''Гиёҳи хонагӣ''' ё '''рустании хонагӣ''', '''гули хонагӣ''' — гиёҳест, ки дар ҷоҳои дарбаста мисли хонаҳо ва идораҳо рушд мекунад. Гиёҳони хонагӣ маъмулан бо аҳдоф ороишӣ, таъсироти мусбати равоншиносона, тоза нигаҳ доштани ҳаво ё ба далоиле, ки бар саломатӣ дорад монанди тамизсозии ҳавои дохили хона парвариш дода мешаванд. Гиёҳони хонагӣ, ба миқдори муносиби рутубат, нури ғайримустақим, таркиботи мавҷуд дар хок, дамои муносиб, [[нурӣ]] ва зарф ё гулдони муносиб ниёз доранд. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Рустаниҳо]] [[Гурӯҳ:Рустаниҳои хонагӣ| ]] 9yvumha76s49mzwc13p7pfw9o0cffxz 1309203 1309199 2022-08-04T11:22:17Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki [[Акс:Saintpaulia20090409 20.jpg|thumb|right|Яке аз рустаниҳои маъруфи хонагӣ — {{bt-ruslat|Бунафшаи африқоӣ|Saintpaulia}}]] '''Гиёҳи хонагӣ''' ё '''рустании хонагӣ''', '''гули хонагӣ''' — гиёҳест, ки дар ҷоҳои дарбаста мисли хонаҳо ва идораҳо рушд мекунад. Гиёҳони хонагӣ маъмулан бо аҳдоф ороишӣ, таъсироти мусбати равоншиносона, тоза нигаҳ доштани ҳаво ё ба далоиле, ки бар саломатӣ дорад монанди тамизсозии ҳавои дохили хона парвариш дода мешаванд. Гиёҳони хонагӣ, ба миқдори муносиби рутубат, нури ғайримустақим, таркиботи мавҷуд дар хок, дамои муносиб, [[нурӣ]] ва зарф ё гулдони муносиб ниёз доранд. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Рустаниҳо]] [[Гурӯҳ:Рустаниҳои хонагӣ| ]] pnk6m2ssde5l4968q7kaio12dgqmky1 1309204 1309203 2022-08-04T11:23:45Z VASHGIRD 8035 /* Эзоҳ */ wikitext text/x-wiki [[Акс:Saintpaulia20090409 20.jpg|thumb|right|Яке аз рустаниҳои маъруфи хонагӣ — {{bt-ruslat|Бунафшаи африқоӣ|Saintpaulia}}]] '''Гиёҳи хонагӣ''' ё '''рустании хонагӣ''', '''гули хонагӣ''' — гиёҳест, ки дар ҷоҳои дарбаста мисли хонаҳо ва идораҳо рушд мекунад. Гиёҳони хонагӣ маъмулан бо аҳдоф ороишӣ, таъсироти мусбати равоншиносона, тоза нигаҳ доштани ҳаво ё ба далоиле, ки бар саломатӣ дорад монанди тамизсозии ҳавои дохили хона парвариш дода мешаванд. Гиёҳони хонагӣ, ба миқдори муносиби рутубат, нури ғайримустақим, таркиботи мавҷуд дар хок, дамои муносиб, [[нурӣ]] ва зарф ё гулдони муносиб ниёз доранд. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Рустаниҳо]] [[Гурӯҳ:Рустаниҳои хонагӣ| ]] etixwr1v650x1c5mddonvvaafru0evl Моҳии заррин 0 5448 1309220 1176024 2022-08-04T11:56:37Z VASHGIRD 8035 Тағйири масир ба [[Зармоҳӣ]] wikitext text/x-wiki #равона [[Зармоҳӣ]] 8mekgc4tza3l7d9e7mmrrke4sngdah3 Маргарет Тэтчер 0 5584 1309030 1300029 2022-08-04T07:55:32Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Ходими давлатӣ}} '''Маргарет Тэтчер''' ({{Забон-ен|Margaret Thatcher}}; {{ВД-Дебоча}}) — сарвазири [[Подшоҳии Муттаҳида]] (1979—1990). Ӯ узви [[ҳизби муҳофизакор (Подшоҳии Муттаҳида)|ҳизби муҳофизакор]] буд. == Зиндагинома == Солҳои 1975-1990 раҳбари Ҳизби муҳофизакор, аз соли 1992 баронесса. Аввалин зане, ки ин мақоми сарвазири Бритониёи Кабирро ишғол кардаст. Давраи сарвазирии Тэтчер тӯлонитарин дар асри 20 буд. Вай барои интиқодҳои шадиди раҳбарияти шӯравӣ лақаби "хонуми оҳанин"-ро гирифта, як қатор тадбирҳои муҳофизакоронаро амалӣ намуд, ки ҳамчун сиёсати "тетчеризм" истинод мешавад. Ба ҳайси роҳбари ҳукумат вай ислоҳоти сиёсӣ ва иқтисодиро ба роҳ монд, то он ҳолатеро, ки ӯ таназзули кишвар мешуморид, бартараф созад. Фалсафаи сиёсӣ ва сиёсати иқтисодии вай ба танзим, махсусан дар низоми молия, таъмини бозори тағйирпазири меҳнат, хусусигардонии ширкатҳои давлатӣ ва кам кардани таъсири иттифоқҳои касаба асос ёфта буд. Маъруфияти баланди Тэтчер дар солҳои аввали фаъолияташ аз сабаби таназзул ва сатҳи баланди бекорӣ коҳиш ёфта, дар ҷараёни ҷанги Фолкленд дар соли 1982 ва рушди иқтисодии минбаъда, ки боиси дубора интихоб шудани ӯ дар соли 1983 шуд, афзоиш ёфт. Тэтчер бори саввум соли 1987 ба мақоми сарвазир интихоб шуд, аммо андози сарикасии пешниҳодшуда ва ақидаи вай барои нақши Бритониё дар Иттиҳодияи Аврупо ба аъзои ҳукумати ӯ писанд набуд. Пас аз он ки Майкл Ҳеселтин пешсафии вайро дар ҳизб мавриди баҳс қарор дод, Тэтчер маҷбур шуд, ки аз вазифаи раиси ҳизб ва сарвазир истеъфо диҳад. Маргарет Робертс 13 октябри соли 1925 ба дунё омадааст. Падараш Алфред Робертс, аслан аз Нортгемптоншир, модараш Беатрис Робертс (насаби духтариаш Стивенсон) (1888-1960), аслан аз Линколншир  буда, касби дӯзандагӣ дошт. Маргарет дар мактаби ибтидоии Ҳантингтауэр Роуд таҳсил карда, сипас барои таҳсил дар Мактаби Кествен дохил шуд ва. Соли 1943 вай ба Оксфорд омад ва дар соли 1947, пас аз чор соли таҳсил дар риштаи кимиё, онро бо дипломи аъло хатм намуда, унвори бакалаври илмро ба даст овард. Соли 1946 Маргарет Робертс раиси Ассотсиатсияи ҳизби консервативии Донишгоҳи Оксфорд таъйин шуд. Пас аз хатми донишгоҳ, Маргарет ба шаҳри Колчестери музофоти Эссекси Англия кӯчид ва дар он ҷо ба ҳайси таҳқиқотигари кимиё дар ширкати BX Plastics фаъолият кард. Ҳамзамон, вай ба иттиҳодияи маҳаллии Ҳизби муҳофизакор шомил шуд. Дар маросиме, ки пас аз тасдиқи расмии ӯ ба ҳайси номзади Ҳизби муҳофизакор дар Дартфорд моҳи феврали соли 1951 баргузор шуд, Маргарет бо ҳамсри ояндаи худ Денис Тэтчер шинос шуд. Дар интихоботи умумии феврали соли 1950 ва октябри соли 1951 Робертс дар интихоботи ҳавзаи интихоботии Дартфорд, ки дар онҷо одатан лейбористхо ғолиб меомаданд, иштирок кард. Ҳамчун номзади ҷавонтарин ва ягона зани дар он интихобот ширкатдошта, ӯ таваҷҷӯҳи васоити ахборро ба худ ҷалб намуд. Сарфи назар аз он ки дар ҳарду ҳолат ба Норман Доддс мағлуб шуд, Маргарет тавонист дастгирии лейбористҳоро дар байни интихобкунандагон аввал ба 6000 овоз ва сипас ба 1000 овози дигар коҳиш диҳад. Моҳи декабри соли 1951 вай бо Денис Тэтчер издивоҷ кард. Денис инчунин ба занаш кумак кард, ки узви коллегияи адвокатҳо шавад ва ҳамин тавр, соли 1953 Маргарет Тетчер адвокат оид ба андозбандӣ шуд. Ҳамон сол, дар оила дугоникҳо - духтар Кэрол ва писари Марк ба дунё омаданд. Моҳи апрели соли 1958 номзадии вай дар округи интихоботии Финчли пешбарӣ карда шуд. Дар интихоботи соли 1959, дар муборизаи шадиди интихоботӣ Тэтчер дар ниҳоят ғолиб омад ва узви Палатаи обшинаҳо интихоб шуда, то соли соли 1992 дар ин вазифа қарор дошт. Моҳи октябри соли 1961 Тэтчер дар кабинети Ҳаролд Макмиллан ба вазифаи муовини парлумонии вазири нафақа ва суғуртаи иҷтимоии давлатӣ пешбарӣ карда шуд. Пас аз нокомии ҳизби муҳофизакор дар интихоботи парлумонии соли 1964, вай сухангӯи ҳизб оид ба манзил ва моликияти замин таъйин шуд ва ҳуқуқи иҷорагирон барои хариди манзили мунисипалиро ҳимоя мекард. Дар соли 1966 Тэтчер узви гурӯҳии соявии хазинадорӣ шуд ва ба сифати вакил ба танзими ҳатмии нарх ва даромад, ки аз тарафи лейбористхо пешниҳод шуда буд, мукобил баромад ва даъво кард, ки ин натиҷаи баръаксро ба бор меорад ва иқтисоди кишварро хароб мекунад. Соли 1967 вайро Сафорати ИМА дар Лондон барои иштирок дар Барномаи байналмилалии меҳмонон интихоб кард, ки тавассути барномаи мубодилаи касбии шашҳафтаина барои Тэтчер имкони беназири боздид аз шаҳрҳои ИМА, мулоқот бо шахсиятҳои гуногуни сиёсӣ ва боздид аз созмонҳои байналмилалиро фароҳам овард. Пас аз як сол, Маргарет узви Кабинети соявии мухолифони расмӣ таъйин шуд, ки масъалаҳои марбут ба бахши сӯзишвориро назорат мекард. Чанде пеш аз интихоботи умумии соли 1970, вай ба масъадаҳои нақлиёт ва сипас маориф машғул буд. Дар интихоботи парламентии соли 1970 ҳизби муҳофизакор таҳти рохбарии Эдвард Хит ғолиб омад. Дар ҳукумати нав Тэтчер ба мақоми вазири маориф ва илм таъйин карда шуд. Дар натиҷаи паст рафтани сатҳи ҷонибдории ин ҳизб аз ҷониби аҳолӣ, Тэтчер ба мубориза барои мамақоми раиси ҳизби муҳофизакор ворид шуд. Бо ваъдаи гузаронидани ислоҳоти ҳизбӣ, вай аз ҷониби ба истилоҳ Кумитаи соли 1922, ки аъзои муҳофизакори парлумонро муттаҳид менамуд, дастгирӣ ёфт. Соли 1975 дар интихоботи раиси ҳизб Тэтчер дар даври аввали овоздиҳӣ Хитро мағлуб кард ва вай маҷбур шуд, ки истеъфо диҳад. Дар даври дуюм, вай Вилям Уайтлоуро, ки вориси эҳтимолии Ҳитба шумо мерафт, мағлуб сохта, 11 феврали соли 1975 расман раиси Ҳизби муҳофизакор шуд ва Уайтлоуро муовини худ таъйин намуд. Пас аз эъломи нобоварӣ ба ҳукумати Ҷеймс Каллагэн дар аввали соли 1979, дар Бритониёи Кабир интихоботи парлумонии ғайринавбатӣ эълон карда шуд. Дар натиҷаи интихоботи 3 майи соли 1979 консерваторон бартарии назаррас ба даст оварда, 43,9 фоизи овозҳоро гирифтанд ва саоҳиби 339 курсӣ дар палатаи обшинаҳо гаштанд (лейбористҳо 36,9 фоизи овозҳо ва 269  курсиро соҳиб шуданд). Рӯзи 4 май Тэтчер аввалин зан - сарвазири Бритониёи Кабир интихоб шуд. Дар ин вазифа Тэтчер дар самти ислоҳоти иктисод вадар маҷмуъ ҷомеаи Бритониё саъю кушиши қатъӣ ба харҷ дод. Дар интихоботи парлумонии соли 1983 муҳофизакорон таҳти роҳбарии Тэтчер ба дастгирии  42,43% интихобкунандагон сазовор гашт, дар ҳоле ки ҳизби лейборист танҳо 27,57% овозҳоро гирифт. Дар интихоботи парлумонии соли 1987 муҳофизакорон бори дигар комёб шуданд ва 42,3% овозҳоро дар муқобили 30,83% овозҳои ҳизби лейбористӣ ба даст оварданд. Моҳи декабри соли 1980 рейтинги пуштибонии Тэтчер то 23% паст рафт, ки ин нишондиҳандаи пасттарин дар таърихи сарвазирони Бритониёи Кабир буд. Пас аз бад шудани вазъи иқтисодӣ ва амиқ шудани таназзул дар аввали солҳои 80-ум, Тэтчер сарфи назар аз нигаронии иқтисоддонҳои пешбар меъёри андозҳоро баланд кард. 1 ноябри соли 1990, Ҷеффри Ҳоу, охирин узви кабинети Тэтчер вазифаи муовини сарвазирро, пас аз он ки Тэтчер аз мувофиқа кардани ҷадвали пайвастани Бритониё ба асъори ягонаи Аврупоро рад намуд, тарк кард. Рӯзи дигар Майкл Ҳеселтин хоҳиши ба зимма гирифтани роҳбарии ҳизби консервативиро эълон кард. Тибқи пурсиши афкори ҷамъиятӣ маҳз шахсияти вай метавонист бамуҳофизакорон имкон диҳад, ки ки ҳизби лейбористро мағлуб кунанд. Ҳарчанд Тэтчер тавонист дар даври аввали овоздиҳӣ ҷои аввалро ишғол кунад, Ҳеселтин дар  даври дуюм шумораи кофии овозҳо (152 овоз) гирифт. Маргарет дар аввал ният дошт, ки муборизаро дар даври сеюм идома диҳад, аммо пас аз машварат бо кабинет, вай тасмим гирифт, ки аз интихобот даст кашад. Пас аз мулоқот бо малика ва нутқи охиринихуд дар палатаи обшинаҳо Тэтчер аз вазифаи сарвазир истеъфо дод. Мақоми сарвазири Бритониёи Кабир ва раиси ҳизби муҳофизакорро Ҷон Мейҷор, ки таҳти роҳбарии вай ҳизб дар интихоботи парлумонии соли 1992 ғолиб омад, ишғол намуд. Баъди тарки вазифаи сарвазир Тэтчер ду сол узви палатаи общинахо аз музофоти Финчли буд. Соли 1992, дар синни 66-солагӣ вай тасмим гирифт, ки аз парлумони Британия хориҷ шавад. Вай изҳор дошт, ки ин ба ӯ имкон дод, ки доир ба ҳодисаҳои муайян андешаашро ошкоро баён намояд. Моҳи феврали соли 2007 Тэтчер нахустин сарвазири Бритониё шуд, ки дар замони зиндагиаш муҷассамаи ӯ гузошта шуд. Тэтчер субҳи 8 апрели соли 2013 дар синни 88-солагӣ дар меҳмонхонаи The Ritz дар маркази Лондон бар асари хурравии мағзи сар аз олам даргузашт. == Пайвандҳо == * {{Imdb name|0857137|Маргарет Тэтчер}} * {{cite web|url=http://m.golos-ameriki.ru/a/1639712.html|title=Ёдбуди Маргарет Тэтчер|lang=ru|date=2013-04-17|author=Андре де Нешнера|publisher=[[Садои Амрико]]|archiveurl=https://www.webcitation.org/6JEOlYNu5?url=http://m.golos-ameriki.ru/a/1639712.html|archivedate=2013-08-29|accessdate=2015-01-29}} {{зиндагинома-хурд}} == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XX]] [[Гурӯҳ:Сарвазирони Бритониёи Кабир]] [[Гурӯҳ:Занҳо - сарвазирон]] 56o70135tqius1meu35108r5gs4clbh Аҳмади Дониш 0 6120 1309004 1307841 2022-08-04T07:52:04Z VASHGIRD 8035 /* Зиндагинома */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Адиб}} '''Аҳмад Маҳдуми Дониш''' — яке аз нависандагон ва [[маорифпарварии тоҷик|маорифпарварони]] машҳури тоҷик буда, тақрибан [[соли 1826]] дар [[Бухоро]] дар оилаи [[Мулло Мир Носир]] зода шудааст. Падари вай аслан аз тумани [[Шофирком]] буда, барои таҳсили [[мадраса]] ба Бухоро омада, дар ҳамин ҷо хонадор мешавад. Аҳмади Дониш таҳсили ибтидоиро дар мактаби хусусии модараш гирифта, тахминан солҳои 1842 - 1843 ба мадраса дохил шудааст. Аҳмади Дониш аз синни хурдсолӣ ба [[Шоир|шоърӣ]], [[рассом]]ӣ, наққошӣ ва хаттотӣ шавқу ҳаваси калон дошт. Аҳмади Дониш тахминан соли 1855 ба дарбори [[амир Насрулло]] роҳ меёбад ва меъмору муҳандиси дарбор таъйин мегардад. Соли [[Соли 1857|1857]] Аҳмади Дониш дар ҳайати сафорати [[аморати Бухоро]] ба [[Санкт-Петербург|Петербург]] меравад. Соли [[Соли 1869|1869]] баъди аз забт шудани [[Осиёи миёна]] аз тарафи [[Русия]], маротибаи дуюм Дониш ба Петербург сафар мекунад. А. Дониш дар ин сафараш тараққиёти кишвари Русияро нағз меомӯзад. Орзуи Дониш ин буд, ки Бухорои феодалӣ низ кишваре пешрафта гардад. Дар охир аз [[дарбор]] дур шуда, солҳои [[Соли 1875|1875]] — [[Соли 1882|1882]] "[[Наводирулвақоеъ]]"-ро менависад. Дар ин асар дар бораи сафараш ба [[Санкт-Петербург|Петербург]] навиштааст. Аҳмади Дониш [[соли 1897]] дар шаҳри [[Бухоро]] вафот кардааст<ref name="ReferenceA">Ҳотамов Н.Б., Довудӣ Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарси). – Душанбе, 2011.</ref>. Дониш аз худ мероси адабӣ ва илмӣ боқӣ гузоштааст. Аз ҷумла асарҳои "[[Манозирулқавокиб]]", "[[Рисола фи аъмолилқурра]]", "[[Таодули хамсаи муттахайира]]", "[[Наводирулвақоеъ]]" ва ғайраҳо. ==Зиндагинома== Ахмади Махдуми Дониш (лақабаш Кала) с. [[Соли 1826|1826]]-[[Соли 1897|1897]] дар [[Бухоро]] оилаи мулло Носир ба дунё омадааст. Дар мадраса мустақилона фанҳои [[табииёт]], [[риёзиёт]], [[нуҷум]], [[таърих]], фалсафаи табиӣ ва адабиёти форсиро омӯхтааст. Дар дарбори амир ҳамчун хаттот ва наққош кор карда, ҳамчун донишманд шуҳрат пайдо кардааст. Соли [[Соли 1857|1857]] А. Дониш ба ҳайати сафорати амирӣ барои муборакбодии ба тахт нишастани шоҳ [[Александри II]] дохил карда мешавад. Дар Петербург ба ғайр аз вазифаи котибӣ, боз аз вазъи иқтисодию сиёсии [[Русия]] дар давоми ду моҳ шинос мешавад, ва ба аҳли дарбор баъди бозгаштан ахбор додааст. Бори дуюм, А.Дониш солҳои [[Соли 1859|1869]]-[[Соли 1870|1870]] ба Петербург сафар намудааст. Ин дафъа [[амир Музаффар]] бо мақсади сабуктар намудани шартҳои сулҳномаи 23 июли [[соли 1868]] сафораташро фиристода буд. Дар ин сафар Аҳмади Дониш соҳиби боварии аҳли дарбори подшоҳи Русия гардидааст. [[Амир Музаффар]] чунин муваффақияти Донишро ба назар гирифта ба вай унвони фахрии илмии дарбори «Ӯроқ»-ро дода яке аз мансабҳои дарбориро пешниҳод намуд. Вале, Дониш аз мансаби пешниҳод шуда даст кашид ва зарур шуморид, ки андешаҳояшро барои тарзи давлатдорӣ ба қалам дихад. Солҳои [[Соли 1870|1870]]-[[Соли 1873|1873]] рисолаи бо номи «Рисола дар назми тамаддун ва таовун»-ро ҳамчун барномаи ислоҳоти ҷиддии тарзи давлатдорӣ дар аморат навишт.<ref name="ReferenceA"/> Аҳмади Дониш ҷорӣ намудани вазоратҳо ва маҷлиси машваратӣ, маҳдудияти ҳуқуқи амир дар асоси Сарқонун ва муносибати давлатдоронро бо халқ батафсил баён намудааст. Вай дар бораи подшоҳи одил ва адолатхоҳ андешаронӣ намуда шартҳои онро пешниҳод кардааст. Ӯ ин рисоларо ба амир Музаффар пешниход карда шарт мегузорад, ки танҳо дар сурати қабул гардидани он дар кори идораи амирӣ кор мекунад. Амир баъди сафари сеюми Аҳмади Дониш бо сафорати амири солҳои [[Соли 1874|1874]]-[[Соли 1875|1875]], ки мақсадаш изҳори шӯърбанди Музафархон ба муносибати додани соҳили рости Амударё буд аз дарбор карда мешавад. Ӯро ба Гузор ва Нахрнай қозӣ таъйин мекунанд. Аҳмади Дониш дар муддати 15 сол “Наводирулвақоеъ” шохасари худро ба охир расонид (с. [[Соли 1875|1875]]-[[Соли 1890|1890]]). Дар асари худ Дониш қафомондагии маориф ва фарҳанг, симои манфури табақаҳои хукумронро танқид намудааст. Ӯро дар надонистани асосҳои [[ислом]] ва фалсафаи он айбдор намуданд. Чавобан Аҳмади Дониш асари «Меъёр-ут-тадайкон»-ро соли [[Соли 1894|1894]] дониши васеи худро доир ба фалсафаи дин исбот менамояд. ==Осори Аҳмади Дониш== Дар мероси адабию илмӣ ва фалсафии маорифпарвари тоҷик Аҳмади Дониш ду асари ӯ махсусан аҳамияти калон доранд. Яке аз ин асарҳо “Наводирулвақоеъ” ном дорад ва дигаре рисолаест, ки муаллиф ба он ном нагузоштааст ва мазмуни он аз таҳлили таърихи салтанати амирони манғит ва воқеаҳои сиесии он давр иборат аст, ки мо онро шартан “Рисолаи таърихӣ” меномем Муаллиф ба таълифи “Наводирулвақоеъ” зиеда аз даҳ соли умрашро сарф намудааст. Аҳмади Дониш дар “Наводирулвақоеъ” дар бораи тарбияи насли наврас, дар бораи усули таҳсили нодуруст ва аз талаботи ҳаёт дур будани мактабҳо ва хам мадрасаҳо хеле муфассал таваккуф намудааст. Дониш ба асари “Наводирулвақоеъ” тавсифи ду сафари ба [[Русия]] кардаи худро низ дохил намудааст. Муаллиф дар ин ҳикояҳояш дар бораи маданият ва илми пешкадами Россия, дар бораи тараккиёти иҷтимоӣ ва иктисодии ин мамлакат маълумот ва наклҳои хеле шавкангез овардааст. Аҳмади Дониш ба ин восита, шахсони пешкадам ва умуман мардуми Бухороро ташвику таргиб намудааст, ки илмҳои дунёви ва санъату ҳунари инсониро, ки дар [[Русия]] хеле ривочу равнак дорад, омузанд ва барои тараккиёти ҷамъият истифода баранд. Хикоятҳои Аҳмади Дониш дар байни хонандагон нисбат ба санъату маданияти пешкадами [[Русия]] ҳусни таваччуҳ бедор кард ва дӯстии халкҳои Осиёи Миёна ва [[Русия]]ро таргиб ва ташвик намуд. Дуюм асари машҳури Аҳмади Дониш, ки афкори пешкадами сиёсиву иҷтимоӣ ва акидаҳои маорифпарварии ӯ дар он боз хам равшантар баён шудааст, “Рисолаи таърихи ”-и уст. Ин рисола дар ҳамон шакле, ки ба мо расидааст, як қисми аввали асаре будааст, ки Ахмади Дониш онро тамом карда натавонистааст. Аммо ҳамин қисм хам як асари мустакил аст ва шаклу мундаричаи томе дорад. Азбаски асар нотамом мондааст, муаллиф ба ин рисола унвон ё ном хам надодааст. Аз ин сабаб, ин рисола то имрӯз дар байни ахли илм ва тадқиқотчиён бо чанд ном машҳур аст: “Тарчумаи холи амирони мангития”, “Таърихча”, “Рисола ё худ мухтасаре аз таърихи салтанати хонадони мангития” ва ғайра. Рисолаи мазкур дар охири умри Ахмади Дониш таълиф ёфтааст ва аз ҳамин сабаб дар он вакт ба хамзамонони ӯ нагз маълум набуд. Аз ин асар факат дӯстони наздиктарини у, ки ин рисоларо дар шакли сиёҳнавис хонда буданд, вокиф буданд. Аҳмади Дониш асарҳои калонтарини худро, аз кабили «Манозирулкавокиб» (Манзараҳои ситорахо), «Рисолаи фи аъмол ил кура» (Рисола дар бораи амалиет бо кура), «Чомеаулхикоет» (асари бадеии тарчумаихоли), «Наводирулвакоеъ» (вокеаҳои нодир) ва «Тарчумаи холи амирони Бухорои Шариф» бо наср навиштааст. У порчаҳои шеъри хам дорад. ==Дониш ва мусиқӣ== А. Дониш дар инкишофи тамаддуни мусиқии замонааш, махсусан пешрафти санъати иҷроӣ, таҳқиқии садаи XIX Бухоро саҳми хоса гузоштааст. Бо саъй ва эҳтимоми ӯ дар Бухоро машварат, мунозираҳои зиёди шеърию мусиқӣ баргузор мешуданд. Дар тадвини баёзҳои мусиқӣ, ки дар замони Амир Насруллоҳ, Амир Музаффар, Амир Абдулаҳад бевосита иштирок намуда, махсусан дар интихоби матни мақомҳо «[[Рисолаи Шашмақом]]», «[[Абёти Шашмақом]]», «[[Рисола дар баёни Шашмақом]]», ки солҳои 1878, 1887, 1890, 1891 таҳия шудаанд, бо эҳтимому сарварии ӯ ба субут расидаанд. Сарояндагону навозандагони бузург [[Бобоҷалол Носирзода]], Қорӣ Каромати Дилкаши [[Танбур]]ӣ, [[Бобоғиёс Абдуғанизода]], [[Ҳомидхоҷаи Савтӣ]], Ҳоҷӣ [[Абдурраҳмони танбӯрӣ]], [[Домулло Ҳалим]] ва даҳҳо донандагони мусиқии Бухоро аз донишу андешаҳои зебоишиносии мусиқии А. Дониш баҳравар шуда, ба ғазалиёташ оҳангҳои марғуб сохтаанд. Мероси адабии А. Дониш ғазалу рубоиёташро мутрибон дар баёзу рисолаҳои мусиқии садаи XIX ва матнҳои минбаъдии «Шашмақом» ворид намудаанд. А. Дониш дар пешрафти афкори зебоишиносии садаи XIX тоҷик нақши муассир дорад. ==АЗ АШЪОРИ ПАРОКАНДА== ===Дар таърифи тӯи маликаи Рус=== ::…Дар ин асру овон шахи мулки рус, ::Ки то кард бар тахти шохи чулус… ::Фитирибурч то пойтахти ту шуд, ::Бихишту Ирам аз забонҳо бишуд, ::Замин нест, ӯ вожгуна самост, ::Ки дар хар кадам ахтари пурзиёст. ::Дар ин шаҳр кас хур набинад бурун, ::Зи бисёрии ҳусни олам фузун. ::Зи чуши чарогон ба шабҳои тор, ::Замин чун сабо, осмон чун губор. ::Хусусан дар ин ахд, к-аз амри шох, ::Макорин ба хам гашта Бирчусу моҳ, ::Махи бурчи иззат, малики замон, ::Бад-у дурри якто шуд тавъамон. ::Ба акдаш фалак икди Парвин бирехт, ::Ба сурат ғам аз пеши мардум гурехт. ::Зи Кайвон дар ин базм буд посбон, ::Бидид ахтарон ҷумла чашмакзанон. ::На Бирчис аммома аз сар ниход, ::Ки баҳром хам лаб ба ханда кушод. ::Зи хуршед машъал ба даст омадаш. ::Ки Нохид бо хеш маст омадаш ::Зи дасти Аторуд калам уфтод, ::Махи пуштхам даст бар дар ниход. ::Ҷаҳони куҳан ёфт ранги нави, ::Ки чуз нагмаи уду най нашнави. ::Дарун дар имороти шашошён, ::Муфарак бар айвони зар устувон, ::Канодили зар, фаршҳои харир, ::Тахи по хасу шол чои часир. ::Хама гулъузорони борангу буй, ::Хама моҳидору хуршедруй… ::Зи гул хар яке хирмане сабзшох, ::Гиребон кушоданду доманфарохири ::Миёни на чун фикри Дониш нахиф, ::Вале поктабъанду посухлатиф. ::Нишинанд, ҷонҳо бихезад зи чо, ::Чу хезанд, дилхо барафтад зи по. ::Дар ин базм кавволу раққосу соз, ::Хама дилфиребу ҳама сарви ноз… ::Зи найрангу созу самоъу суруд, ::Фетербурчро сури якхафта буд. ::Пас он гоҳ шохи раъиятнавоз, ::Ба Маскав кашид олати базму соз. ::Се рӯзу шабон шаҳр оростанд, ::Зи хошоки ғам хона пиростанд. ::Чароги айвон ба гардун расид, ::Рухи ахтару мах се шаб кас надид. ::Зану мард, фавчи сипоху амир, ::Паи дидани шах ба хам дастгир… ::Ба саҳро зи сарди нафас аз гулу, ::Чу берун шуди, худ бигашти фуру. ::Вале хонахо буд хуррамбахор, ::Зи лола, раёхин, зи гул кӯҳсор. ::Ба хар суй фаввораву обшор, ::Зи тутиву булбул сад андар ҳазор. ::Ба хам оташу об ҷамъ омада. ::Ба дидан ҳама нури шамъ омада. ::Дар ин хонахо суфрахо ду катор, ::Бари хам кашида сад андар ҳазор, ::Нишаста ба давр аз ду су гулрухон, ::Хама ринду озодаву майпараст ::Шахе бо чунин мулку чохи азим, ::Хамерафт чун мизбони карим. ::Пиёда хамерафт бо хону хон, ::Ки фурсат равон аст, хуш бигзорон. ::Ишорат хамекард, ки дил хуш кунед, ::Мабодо, ки хотир мушавваш кунед. ::Чу ин базм берун буд аз таври акл, ::Ки душвор такрир мушкил ба накл. ::Вале фикри Дониш, ки мухо шикофт, ::Ба тахрири ичмолияш рох ёфт… === Ба Аделина Патти === ::Потии пориси, он сарвкади зухрачабин, ::Дар табассум суи доман зи дахан гул мерехт. ::Зулфи пурчини хам андар хами ӯ дар буни гуш, ::Обруи тари аз чабхаи сунбул мерехт. ::Диданаш он ҳама кайфияти хайрат медод, ::К-у зи сахбои нигах дар кафи он мул мерехт. ::Лахну овози вай он сон, ки ба гуши ушшок. ::Гах хаши саъва, гахе чах-чахи булбул мерехт ::Аз Фитирбург азимат чу ба Амрико кард, ::Нолахо аз сару аз по ҳама гулгул мерехт. ==Адабиёт== * Абёти Шашмақом, Р:4632-1, ИШАФ Уз.; * Шашмақом, Р:1109-11, ИШАФ Уз.; * Ашъори Шашмақом, Р:302-VI, ИШАФ Уз.; * Ҳодизода Р. Аҳмади Дониш, Душ., 1976; * Энциклопедияи адабиёт ва санъати тоҷик, ҷ.1, Душ., 1988; Баёзи Шашмақом, Душ., 2008<ref>Донишномаи Шашмақом./Зери таҳрири Олимов К., Абдувалиев А., Азизӣ Ф., Раҷабов А., Ҳакимов Н. – Душанбе, 2009. - с. 65 ISBN 978-99947-49-13-3</ref>. == Ҳамчунин нигаред == * [[Шашмақом]] * [http://www.historyoftajikistan.blogspot.com]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ==Эзоҳ== {{эзоҳ}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Адабиёти форсу тоҷик]] [[Гурӯҳ:Нависандагони тоҷик]] n16n45mj7wfx0uyx28nq20dab4f0p7r Гунобод 0 6330 1309007 1269918 2022-08-04T07:52:29Z VASHGIRD 8035 /* Бузургтарин қаноти ҷаҳон */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Шаҳр |Номи тоҷикӣ=Гунобод |Номи аслӣ=گناباد |Акс= |Кишвар=[[Эрон]] |Вилоят=[[устони Хуросони разавӣ]] |Аҳолӣ=45,470 ([[2006]]) }} '''Гунобод''' ({{забон-фа|گناباد}}) — шаҳрест дар [[устони Хуросони разавӣ]], [[Эрон]] аст. Шумори аҳолии ин шаҳр дар саршумории соли 1996, 30,149 тан будааст ва дар соли 2006, 45,470 тан баровард мешавад.Бино ба ахбори марбута ин шаҳр дорои чахор [http://fa.wikipedia.org/wiki/قنات Канот] будааст (канот- ба маънии обгузар, ё кахриз); каноти Касаба, каноти Дах, каноти Алиобод ва каноти Хасанобод. Шояд ба ҳамин хотир онро Чуйманд номидаанд,яъне сохиби чуйхо. == Оиди Гунобод == Гунобод маркази шаҳристони Гунобод вокеъ дар устони Хуросони Разави аст. Шаҳрисотни Гунобод бо масоҳати худуди 5902 килумтри мурабаъ дар 260 килумтрии Машхад қарор дорад.Бумиёни ин шаҳр онро Чуйманд низ меноманд. Агар аз диди таърих нигоҳ кунем, мебинем ки борхо дар Шохномаи Фирдавси шоири хамосасарои Ирон аз Гунобод ё Чунобод ёд карда ва ин маконро махали чангҳои Турон ва Ирон донистаанд. Бино ба гуфти Шохнома ангор вазири Афросиёб дар Гунобод ба хок супурда шудааст ва мадфани ӯ хам акнун дар Гунобод аст. == Бузургтарин қаноти ҷаҳон == Кобили зикр аст,ки бузургтарин қаноти ҷаҳон дар Гунобод қарор дорад. Ин қанот аз давраи [[Ҳахоманшиён]] то кунун омили ҳаёт ва тавлид дар шаҳри кавири Гунобод будааст. Ин қанот дар Созмони [[ЮНЕСКО]] сабт шудааст. Бояд арз шавад,ки сарзабзию шодобии руху пайкари Гунобод аз оби ҷонбахши ҳамин қанотҳост. Хуб, Қанот ё [[кориз]], ё [[обгузар]], ё обканд ба роҳе ки дар зери замин канда мешавад то об аз он ҷараён ёбад, мегуянд. Қанот каналест, ки аз дербоз барои мудирияти об дар замин месохтанд. Риштаи чоҳест, ки дар «чоҳи модар» сарчашма мегирад ва мумкин аст ҳазорҳо метр тул бианҷомад ки саранҷом оби ин каналҳо барои кишту кор ба сатҳи замин мерасанд. Бояд арз шавад,ки тулонитарин қаноти ҷаҳон ва амиқтарин «чоҳи модар» дар шаҳристони Гунобод қарор дорад ки таърихи кандани он ба давраи [[Ҳахоманшиён]] ва ё қабл аз он мерасад. Ирониёни бостон дар чандин ҳазор сол қабл даст ба ин ибтикори ҷадид зада ва онро кориз ё кахриз ном ниходанд.Бо ин ихтироъ ки дар навъи худ дар ҷаҳон то кунун беназир будааст, метавон микдори кобили таваҷҷухе аз обҳои зеризаминиро чамъовари кард ва ба сатҳи замин расонд,ки хамонанди чашмаҳои табии оби он дар тамоми тули сол бидуни хеч кумаке аз беруни замин ба сатҳи он чори гардад.Канот ки тавассути муканиёни ирони ихтироъ шуда ҳазорон сол собика дорад. Бо вучуди ин ки чандин сол аз ихтирои он мегузарад, бо ин вучуд ҳанӯз хам ин равиши истифода аз об дар қисмати муҳиме аз рустохо ва манотики маскуни ва кишоварзи ва домдории кишвар маъмул аст ва хатто яке аз аркони аслии кишт дар навохии хушк аст. Ин ихтироъ ки имруза шуҳрати ҷаҳони пайдо карда баъдхо аз Ирон ба бисёре аз кишварҳои ҷаҳон интикол ёфта ва мавриди истифодаи мардум дар дигар нукоти дунё қарор гирифтааст. Ин канотхо намоди айнии хамосаи зиндагии мардуми Гунобод аст. Каноти Касаба яке аз падидаҳои шигифтангези тамаддуни башари аст,ки ба далели азамат аз суе чанбаи устураеро ба худ гирифта ва аз суи дигар таваҷҷухи бисёре аз муаррихон ва пажухишгаронро ба худ ҷалб карда аст.Каноти касаба аз хафт канали ба хам пайваста шакл гирифта ва дар мачмуъ беш аз 33 ҳазор метр тул дорад, теъдоди чохҳоиу канот худудан ба 470 халқа ва бар асоси баррасиҳои ба амаломада умки модарчохи (чохи асли) он байни 280 то 300 метр тахмин зада шудааст.Бунёди канот ба давраи Хахоманиши бар мегардад. Бино ба иттилои ба даст омада дар холи ҳозир беш аз 60% масири каналхо масдуд аст ва танҳо канали аслии канот ки ба Касаба шуҳрат дорад, 150 литр дар сония обдихи дорад. Тулонитарин обгузаре ки то кунун дар Ирон хафр ё канда шуда 70 килумтр тули он аст ва амиктарин чохи модари обкандҳои Ирон ба ривояте 400 метр ва ба ривояти дигар 350 метр умк дорад ва он марбут ба коризи «Касаба»-и Гунобод аст. муҳимтарин омиле,ки тули обгузарро мушахас мекунад,шеби замин мебошад харчи шеби замин камтар бошад тули канот бештар ва харчи шеб бештар бошад тули кориз камтар хоҳад шуд.Дар ин сафар бароям ҳамчуин насиб гашт то аз Масчиди Чомеъи Гунобод дидан намоям. Масчиди Чомеъи Гунобод аз биноҳои арзишманди давраи Хоразмшохиён дар Хуросон аст, ки дар куи шарқи (Касаба)-ин шаҳр вокеъ аст. Ин масчид бо нақшаи ду айвони шомили саҳн бо миёнсаро, айвонҳои шимоли ва чануби, равок ва се шабистони сутундор мебошад.Омадан ва нишастан дар ин масчид касро ба дуриҳои дур мекашад.Пас шумо хонандагони арчманд агар ба Ирон омадед аз ин масчид хатман дидан фармоед. Пас аз нисфирузии як рузи хуршеди хамрохи дустам ва рохбаладам чаноби Аюби ба Мадрасаи «Нучумия» рафтам. Бинои ин мадраса дар куи шарқии шаҳри Гунобод дар вурудии масчиди ин шаҳр вокеъ аст. Ин мадраса аз ёдгориҳои меъмории исломи дар давраи Сафавия аст, ки нишондихандаи арчу мақом ва илму дониш дар ин шаҳр дар замони худ аст, ки ба далели тадриси илми нучум ва афлок дар ин макон ба мадрасаи нучумия низ машҳур аст.Онро ҳамчунин Мадрасаи илмия низ мехонанд. Дар фосилаи на чандон дур ва дар наздикии Мадрасаи илмия Расадхонаи бостоншиноси қарор дорад,ки аз ончо низ дидан намуде Музеи Гунобод вокеъ дар куи шарқи дар махали масчиди чомеъ вокеъ гардида аст.Аз вижагии ин расадхона мавчуд будани мехроби тоърихии дигаре хаст,ки таи ковиш ва пайгириҳои бостоншиноси ба намоиш гузошта шудааст.Дар ин расадхона метавон ашёҳои бостонии мардуми гунобод, зуруфу ашёҳои бостони, сикаҳои бостони, катибаҳои очарии мадрасаи нучумия ва чандин асари муҳими дигарро дид. == Санъати сафолгарӣ дар Гунобод == :Дар коргаҳи кузагаре рафтам душ, :Дидам ду ҳазор куза гуёву хамуш. :Ногоҳ яке куза баровард хуруш, :Ку кузагару кузахару кузафуруш. Инҷо боз мехоҳам таваҷҷуҳи шумо хонандагони азизро ба санъати сафолгарӣ дар Гунобод ҷалб кунам. Вақте вориди коргоҳи сафолгари шудем, чарх мечархид ва дастони ҳунарманди сафолгаре ба қавли маъруф хокро ба ҳунар кимиё мекард. Ин сафолгари моҳири гунободиро ном Тавассули буд, ки дар Гунобод уро шуҳрат ба тамом аст. Мавсуф 30 сол аст, ки бо дастони нақшбандаш ризқу рузии хонаводаашро дар миёни хоку обу рангу нақш ба даст меоварад ва имруз ин хоку обу ранг хамдами уянду бо ӯ ишқ меварзанд.У ошики кораш хаст ва корашро дӯст медорад.Махсули дасташро хамеша аз дохилу хориҷи чи шаҳру чи кишвар мечуянд ва ӯ аз ин ҳисоб завраки зиндагияшро пеш мебарад.Накшҳои сафоли Гунобод асосан баргирифта аз устураҳои ирони ва пуррамзу роз нишонаи хуввият ва асолати фарҳанг махсуб мешавад Қобил ба зикр аст,ки санъати сафолгарӣ дар Гунобод ҳаддиақал пешинаи панҷ ҳазор сола доштааст. Баррасиҳои бостоншиноси дар шаҳристони Гунобод нишон додааст,ки ҳаддиақал аз ҳазораи саввуми пеш аз милод сафолгарӣ дар ин минтақа ривоҷ доштааст. Сафолҳои пароканда дар деворҳои бостони ва ҷамъоваришуда аз лояҳои тамаддуни ба дунболи канданиҳои бостоншиносӣ то авохири даврони [[Сафавия]] хамонанди сафолҳои дигар деворҳо ва зистгоҳҳои [[Хуросон]] буда ва вачхи мушахас надоранд.Аммо аз авоили карни дувоздахуми ҳиҷрӣ навъе сафоли ҷадид бо вижагиҳои хос дар Гунобод зохир гардида аст. <gallery> گناباد 1.jpg| گناباد 2.jpg| گناباد 3.jpg| گناباد 4.jpg| گناباد 5.jpg| گناباد 6.jpg| گناباد 7.jpg| گناباد.jpg| گناباد 8.jpg| گناباد 9.jpg| گناباد 11.jpg| گناباد 12.jpg| گناباد 16.jpg| گناباد 17.jpg| گناباد 18.jpg| گناباد 19.jpg| گناباد 20.jpg| گناباد 21.jpg| </gallery> == Манбаъ == * [https://khfirdavs.wordpress.com/2011/03/02/армугоне-аз-кишвари-дуст/] * ==Сарчашмаҳо== * [https://archive.is/20121205085101/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=en&dat=32&geo=-106&srt=npan&col=aohdq&pt=c&va=x Шумори аҳолии шаҳрҳои Эрон] {{Шаҳрҳои устони Хуросони разавӣ}} [[Гурӯҳ:Шаҳрҳои Эрон]] [[Гурӯҳ:Шаҳрҳои устони Хуросони разавӣ]] [[Гурӯҳ:Маҳалҳои аҳолинишин аз рӯи алифбо]] eyrpycxv2kml67gtmccokfnqzdqkfe1 Мел Гибсон 0 7045 1309036 1293833 2022-08-04T07:56:23Z VASHGIRD 8035 /* Зиндагинома */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Синамогар}} '''Мел Гибсон''' ({{забон-ен|Mel Gibson}}) ([[3 январ]], [[1956]]) — ҳунарпешаи синамои австралиягӣ ва амрикоӣ, нависанда, ҳунарпешаи телевизион, ҳунарпешаи театр ва синамо ва продюсери филм. Барандаи ҷоизаҳои [[Ҷоизаи Оскар|Оскар]], [[Глобуси тилоӣ]] (ҳама соли 1996) барои коргардонии драмаи русӣ — «Храброе сердце». Соли 2017 ба ҷойизаи [[Ҷоизаи Оскар|Оскар]] и [[Глобуси тилоӣ]] барои коргардонии драмаи русӣ — «По соображениям совести» пешниҳод шудааст. == Зиндагинома == Ҳарчанд ки '''Мел Гибсон'''ро ({{забон-ен|Mel Gibson}}) ([[3 январ]], [[1956]] —) дар [[Ҳолливуд]] австралиягӣ гӯянд ҳам, дар асл Мел Колумсилл Ҷерард Гибсон (номи пуррааш) дар [[Ню Йорк]], дар оилаи ирландиҳои католик (падараш корманди роҳи оҳан ва модараш сарояндаи опера буд) [[3 январ]]и соли [[1956]] ба дунё омадааст. Соли 1968 оилаи Гибсонҳо, ки дар он ҷо ба ғайр аз Мел боз 10 кӯдаки дигар буд, ба [[Австралия]] мекӯчад. Ҳамсинфони нави Мел талаффузи амрикоии ӯро бисёр мазоҳ мекарданд ва ба ӯ лозим омад, ки дар як муддати кӯтоҳ шеваи австралиягиро аз бар намояд. Дар аввал Мел мехост хабарнигор шавад, вале ҳукми тақдир дигар буд: боре хоҳараш дар рӯзномае эълони барои ташкили гурӯҳи театриеро дида, пинҳонӣ аз ӯ сурат ва маълумот дар бораи Мелро мефиристад. Чанде пас ӯро барои санҷиш даъват мекунанд. Мел ба [[Сидней]] омад ва имтиҳонҳои қабулро бедушворӣ супурда, ба Донишкадаи Миллии Санъати Театр дохил шуд ва мунтазам санъати ҳунарпешагиро аз бар менамуд. Устодон дар ин ҷавон як истеъдоди худододеро диданд, вале карйераи ӯ қариб, ки сар нашуда дар соли аввали таҳсил тамом шуда буд: Мел шабҳои дароз дар майхонаву тарабхонаҳо бо дӯстони наваш менишаст ва анқариб ба истеъмоли нашъа дода мешуд. Танҳо пас аз чанд сол, баъд аз он ки Гибсонро дар шабнишиние бо шишаи пиво сарашро кафонда, қариб куштанд, ҳунарманд аз ин корҳо даст кашид. Ӯ фермаеро харид, то берун аз шаҳри калон ба табиат наздиктар бошад. Акнун Мел тарзи солими ҳаётро тарғиб мекард ва майнӯширо тарк намуд. Дар аввал, ситораи оянда аз ба саҳна баромадан тарсе дошт, вале ӯ онро бартараф карда тавонист ва ҳанӯз дар айёми донишҷӯияш дар филми аввалини худ «Тобистон» /Summer City/ нақшофаринӣ кард. Баъд аз хатми донишкада, Мел муддате чанд дар Ширкати Театрии Ҷануби Австралия дар нақшҳои дуюмдараҷа бозӣ мекард. Соли 1979 Гибсон дар ду филми тамоман мухталиф нақш офарид. Барои нақшаш дар [[драма]]и «Тим» /Tim/, ҳунарпешаи 22-сола ба ҷоизаи синамои Австралия — Сэмми сазовор шуд. Нақши полис дар [[филми "Макси девона"]] /Mad Max/ шуҳраташро афзуд ва ӯро ба ҷаҳониён ошно намуд. Боз як ҷоизаи Сэммиро дар номинатсияи «Ҳунарпешаи беҳтарин» Гибсон барои иштирок дар филми Питер Вейр «Галлиполӣ» /Gallipoli, 1981/ гирифт. Вале шуҳрати ҷаҳониро ба ҳунарпеша қисми дуввуми «Макси девона», ки «Ҷанговари роҳ» /Mad Max II. The Road Warrior, 1981/ ном дошт, овард. Танҳо баъд аз ин, ба Мел таваҷҷуҳи коргардонҳои Ҳолливуд ҷалб шуд. Филми аввалини ҳунарпеша дар Ҳолливуд «Баунтӣ» /The Bounty, 1984/ буд, ки дар он бо ҳамроҳии [[Энтони Хопкинс]] Гибсон нақш офарид. Баъд аз иштирок дар чандин филмҳои дигар дар Амрико, Мел ба ватани дуввуми худ (ҳарчанд ки мумкин Австралия барои ӯ ватани ягона буд) баргашт, то бо [[Тина Тернер]] дар қисми сеюми «Макси девона» — «Дар таҳти раъд» /Mad Max Beyond Thunderdome, 1985/ бозӣ кунад. Шӯҳрати Гибсон баъд аз баромадани [[филми "Аслиҳаи марговар"]] /Lethal Weapon, 1987/ боз ҳам афзуд. Ин филм дар бораи саргузашти ду полис классикаи ин жанр гардид ва аз он пас чандин филмҳои пастсифате баромаданд, ки ба он тақлид мекарданд. Се қисми дигари ин филм низ, бо иштироки Мел Гибсон баромаданд, аммо онҳо ба тамошобинон ба мисли филми аввала он қадар писанд наомаданд. Вале Мел намехост, ки ҳамеша як намуд нақшҳоро бозӣ кунад ва дар ҷабҳаҳои гуногун ҳунари худро намоиш медод, то бинандагон боварӣ ҳосил карданд, ки ӯ ҳунарманди асил аст. Офаридани нақши Гамлет дар филми «Гамлет»-и Франк Зеффиреллӣ барои мухлисони Гибсон ногаҳонӣ буд. Дар ибтидои солҳои 90-ум, Мел Гибсон ширкати кинои худаш — ICON Production-ро таъсис медиҳад ва мехоҳад ки коргардонӣ низ кунад, Ӯ соли [[1993]] филми «Одами берӯй» /The Man Without A Face/ -ро ба навор мегирад. Ин филм хеле машҳур гардид ва чанде пас Мел боз филми дигареро бо номи «Дили ҷасур» /Braveheart/ ба навор гирифт, ки он дар бораи муборизаи қаҳрамононаи халқи [[Шотландия]] барои истиқлолашон (дар садаи XIII) таҳти сарварии қаҳрамони Гибсон — Уилям Уоллес ҳикоя мекард. Филм натанҳо маъқули тамошобинон шуд, он аз тарафи мунаққидони синамо баҳои баланд гирифта, соҳиби 10 [[ҷоизаи Оскар]] гардид (аз ҷумла барои коргардони беҳтарин) ва онро беҳтарин филми сол эълон намуданд. Солҳои 1996 ва 1997 филмҳои /Ransom, 1996/ ва «Сири сӯиқасд» /The Conspiracy Theory, 1997/ баромаданд, ки онҳо низ комёб буданд. Баъдтар филмҳои «Аслиҳаи марговар 4» /Lethal Weapon 4, 1998/ ва «Мукофоти амал» /Payback, 1998/ ба тамошобинон пешкаш шуданд. Мел Гибсон ба дастовардҳояш нигоҳ накарда, боз дар филмҳои нав ба нав иштирок меварзад ва бо ҳамин мухлисони сершумори худро дар тамоми ҷаҳон шод мегардонад. Филми охирини Мел Гибсон (аз рӯи сенарияи худаш) «Апокалипсис» ном дорад, ки он низ достони таърихӣ буда, ба давраи охирини маданияти майя бахшида шудааст. Бори аввал ин филм 8 декабри соли 2006 нишон дода мешавад. == Филмҳо == == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{Ҳунарпешагони ИМА}} [[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои синамои ИМА]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешагони Иёлоти Муттаҳидаи Амрико‎]] [[Гурӯҳ:Кинопродюсерҳои ИМА‎]] [[Гурӯҳ:Барандагони ҷоизаи Оскар]] [[Гурӯҳ:Коргардонҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Коргардонҳои синамои ИМА]] o82qyj2ue1gmq2e5n0llu09lq5bh1lh Тим Бернерс-Ли 0 7355 1308927 1278998 2022-08-04T07:40:55Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Олим |ном = Сэр Ти́моти Ҷон Бе́рнерс-Ли |номи аслӣ = Sir Timothy John «Tim» Berners-Lee |тасвир = Tim Berners-Lee closeup.jpg |бар = |тавсифи тасвир = |таърихи таваллуд = 08.06.1955 |зодгоҳ = [[Англия]], [[Лондон]] |таърихи даргузашт = |маҳалли даргузашт = |шаҳрвандӣ = |фазои илмӣ = олим |ҷойҳои кор = |дараҷаи илмӣ = |унвонҳои илмӣ = |алма-матер = |роҳбари илмӣ = |шогирдони маъруф = |маъруф ба = |ҷоизаҳо = |имзо = |бари имзо = |сайт = |викитека = |викианбор = }} ''Сэр'' '''Тимоти Ҷон Бе́рнерс-Ли''' ({{lang-en|Sir Timothy John «Tim» Berners-Lee}}; тав. [[8 июн]]и [[1955]], [[Лондон]]) — донишманди бритониёии [[улуми роёна]], ихтирокори [[URI]], [[URL]], [[HTTP]], [[HTML]], эҷодкори [[Веби ҷаҳонгустар]] (бо ҳамроҳии [[Роберт Кайо]]) роҳбари кунунии [[W3C|Консорсиум Веби ҷаҳонгустар]]. Муаллифи [[консепсия]]и [[шабакаи семантикӣ]]. Муаллифи бисёр навовариҳо дар соҳаи [[фановарии иттилоот]]. == Зиндагинома == Тим Бернерс-Ли дар [[Лондон]]и ([[Англия]]) таваллуд шудааст. Волидайни ӯ, Конвэй Бернерс-Ли ва Мэри Ли Вудс ҳарду риёзишиносон буданд ва барои сохтани «Manchester Mark I» меҳнат мекарданд, ки яке аз аввалин [[компютер]]ҳо буд. Тим дар мактаби Эмануэл дар шаҳри Вэндсворте таҳсил мекард, баъд дар Коллеҷи Шоҳонаи [[Оксфорд]] таҳсил кардааст. Дар он ҷо вай аввалин [[компютер]]и худро дар асоси протсессори [[M6800]] бо [[телевизор]] ба ҷойи [[монитор]] ҷамъ овард. Боре Тим ва дӯсташро бо ҳамлаи [[хакер]]ӣ карданашон дастгир шуда буданд, аз ҳамин сабаб аз ҳуқуки истифодабарии компютерҳои донишгоҳ маҳрум шуда буданд. Баъд аз хатми Донишгоҳи Оксфорд дар [[1976|соли 1976]] Бернерс-Ли ба компанияи «Plessey Telecommunications Ltd» дар графигарии [[Дорсет]] ба кор омад. Он ҷо вай ду сол кор кард, асосан бо тақсимкуни [[транзаксия]]ҳо машғул буд. Дар [[1978|соли 1978]] Бернерс-Ли бар компанияи «D.G Nash Ltd» меояд, ки дар он бо барномаҳо барои [[принтер]]ҳо ва [[системаи оператсионнӣ|системаи оператсионии]] бисёрвазифаро сохт. Баъд вай як солу шаш моҳ дар Шӯрои Аврупои барои Тадқиқотӣ ҳаставӣ ({{забон-фр|Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire, [[CERN]]}}) консултанти барномаҳои компуютерӣ шуда кор кард. Дар ҳамон ҷо, дар [[Женева]] ([[Швейтсария]]), барои истифодаи шахси барномаи «Энквайр» ({{забон-ен|«Enquire» - ро навишт, ки мумкин аст ҳамчун «Таҳқиқчӣ ё пурсуҷӯйчӣ»}}) тарҷума кунем, ки ин барнома ассотсиатсияҳои тасодуфиро истифода мебурд ва асоси тахминии Шабакаи Ҷаҳониро гузошт. Аз соли [[1981]] то [[1984]] Тим Бернерс-Ли дар компанияи «Image Computer Systems Ltd» меъмори системавӣ шуда кор кард. Дар соли 1984 вай идрори — стипендияро аз CERN гирифи ва дар он ҷо бо коркарди системаи тақсимкуни барои ҷамъоварди иттилооти илмӣ сарукор дошт. Дар он вақт системаи «FASTBUS» кор мекард ва системаи худро сохт [[RPC]] ({{забон-ен|Remote Procedure Call}}). == Ихтироъот == Дар соли [[1989]], дар шабакаи дохилии CERN кор карда, Бернерс-Ли лоиҳаи ҳиперматнии глобалиро, ки дертар ҳамчун Анкабутхонаи умумиҷаҳонӣ машҳур мегардад пешниҳод кард. Лоиҳа тасдиқ шуд ва амалӣ гардид. Аз соли [[1991]] то [[1993]] Тим Бернерс-Ли кори худро барои Анкабутхонаи умумиҷаҳонӣ ё худ Шабакаи Ҷаҳонӣ давом дод. Вай пешниҳодҳои корбаронро ҷамъ меовард ва кори Шабаки Ҷаҳониро ҳамооҳангсозӣ мекард. Дар ҳамон вақт аввали таснифоти худро барои [[URI]], [[HTTP]] ва [[HTML]] барои муҳокимаи оммавӣ пешниҳод кард. Дар соли [[1994]] Бернерс-Ли сарвари кафедраи Асосгузорон «3Com» дар Лабораторияи информатики MIT гардид. Вай то ҳам дар он ҷо яке аз тадқиқотчиёни пешсаф аст. Ҳоло ҷаноб (сэр) Тим Бернерс-Ли берун аз шаҳри [[Бостон]] бо завҷаш ва ду кӯдакаш зиндагӣ мекунад. тез-тез ба гӯшаву канори гуногуни кишварҳои ҷаҳон сафар мекунад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * [http://www.w3.org/People/Berners-Lee/ Саҳифаи шахсии Тим Бернерса-Ли] * [http://dig.csail.mit.edu/breadcrumbs/blog/4 Блоги Тим Бернерс-Ли, моҳи декабр 2005-ум кушода шудааст] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20051224001905/http://dig.csail.mit.edu/breadcrumbs/blog/4 |date=2005-12-24 }} * [http://www.w3.org/History/1989/proposal.html Пешниҳодҳои таърихии Бернерс-Ли дар CERN] * [http://www.w3.org/People/Berners-Lee/Weaving/Overview.html Знаменитая книга «Плетя паутину: истоки и будущее Всемирной паутины» онлайн] * [http://www.w3.org/History/19921103-hypertext/hypertext/WWW/TheProject.html Якум сайт дар Ҷаҳон (бойгонӣ)] * [http://www.w3.org/ Сайти расмии Консортсиуми Шабакаи Ҷаҳонӣ (W3C)] {{олим-нопурра}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Олимони Британиёи Кабир]] [[Гурӯҳ:Олимони асри XX]] [[Гурӯҳ:Интернет]] [[Гурӯҳ:Шабакаи ҷаҳонӣ]] 0p3kdotthoqsq5r9edcwryu9s7trckn Лептоспироз 0 7426 1309127 21315 2022-08-04T09:06:10Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Лептоспирозҳо]] to [[Лептоспироз]] wikitext text/x-wiki Лептосирозҳо,бемории шадиди сирояти, ки лептоспираҳо ном микроорганизмҳои беморизо меангезанд.Зиёда аз 10 намуди серологии лептоспираҳо маълуманд.Дар тиб бештар лептосирозҳои заъфармави ва безаъфарма омухта шудааст.Л.-и заъфармави ё бемории Вейл-Василйев (аз номи муҳаққиқони ин бемори-олими немис А.Вейл,1886 ва рус Н.П. Василйев,1888),аз ларза ва хастагии умуми оғоз ёфта,таб то 39-40 дараҷа баланд мешавад:сар,миён,мушак ва бандҳо дард мекунанд,дил беҳузур мешавад. {{Ҷавонҳо}} q5kbv6xfopgfnjp3otuww8xzs3z63et 1309129 1309127 2022-08-04T09:08:17Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Infobox Disease | Name = Leptospirosis | Image = Leptospira scanning micrograph.jpg| Caption = Лептоспирҳо зери микроскопиэлектронӣ | DiseasesDB = 7403 | ICD10 = {{ICD10|A|27| |a|20}} | ICD9 OMIM = 607948 | MedlinePlus = 001376 | eMedicineSubj = med | eMedicineTopic = 1283 | eMedicine_mult = {{eMedicine2|emerg|856}} {{eMedicine2|ped|1298}} | MeshName = Leptospirosis | MeshNumber = C01.252.400.511 | }} '''Лептоспироз''' — бемории шадиди сирояти, ки лептоспираҳо ном микроорганизмҳои беморизо меангезанд. Зиёда аз 10 намуди серологии лептоспираҳо маълуманд. Дар тиб бештар лептосирозҳои заъфармави ва безаъфарма омухта шудааст. Лептоспирози заъфармави ё бемории Вейл-Василйев (аз номи муҳаққиқони ин беморӣ — олими немис А. Вейл, 1886 ва рус Н. П. Василйев, 1888), аз ларза ва хастагии умуми оғоз ёфта, таб то 39-40 дараҷа баланд мешавад: сар, миён, мушак ва бандҳо дард мекунанд, дил беҳузур мешавад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Бемориҳои сироятӣ]] 1us6m7smui2g04auen3b4ekadh3qv9k Моҳии паррон (бурҷ) 0 7585 1309219 321980 2022-08-04T11:55:45Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki [[Акс:Volans_constellation_map_ru_lite.png|thumb|right|250px|Бурҷи «Моҳии паррон».]] '''Моҳии паррон''' ({{забон-код|la|Volans}}), '''ҳути паррон''' - [[бурҷ]]ест дар нимкураи ҷанубии осмон, қадри ситоравии равшантарини [[ситораҳо]]и он ба 3,6 баробар мебошад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Бурҷҳо]] [[Гурӯҳ:Моҳии паррон (бурҷ)|*]] 9g9xy5k7108ic7ora3fucyh2q68o8fe Томас Ҷефферсон 0 7927 1309017 1292696 2022-08-04T07:53:39Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Ходими давлатӣ |ном = Томас Ҷефферсон |номи аслӣ = {{lang-en|Thomas Jefferson}} |тасвир = Mather Brown - Thomas Jefferson - Google Art Project.jpg |ширина = |тавсифи тасвир = <small>Портрети Томас Ҷефферсон, ҳангоми сафараш дар Лондон, аз тарафи рассом [[Мэзер Браун]]</small> |имзо = Thomas Jefferson Signature.svg |нишон =Coat of Arms of Thomas Jefferson.svg |тартиб = 3 |вазифа = [[президенти ИМА]] |парчам = Seal Of The President Of The Unites States Of America.svg |парчам2 = US flag 15 stars.svg |аввалдавр = {{date|04|03|1801|02}} |охирдавр = {{date|04|03|1809|02}} |ноиби президент = [[Аарон Бёрр]]<br>[[Ҷорҷ Клинтон (сиёсатмадор)|Ҷорҷ Клинтон]] |пешгузашта = [[Ҷон Адамс (президент)|Ҷон Адамс]] |ҷонишин = [[Ҷеймс Мэдисон]] |тартиб_2 = 2 |вазифа_2 = [[ноиби президенти ИМА]] |парчам_2 = US Vice President Seal.svg |парчам2_2 = Us flag large Betsy Ross.png |аввалдавр_2 = {{date|04|03|1797|02}} |охирдавр_2 = {{date|04|03|1801|02}} |президент_2 = [[Ҷон Адамс (президент)|Ҷон Адамс]] |пешгузашта_2 = [[Ҷон Адамс (президент)|Ҷон Адамс]] |ҷонишин_2 = [[Аарон Бёрр]] |тартиб_3 = 1 |вазифа_3 = [[Котиби давлатии ИМА]] |парчам_3 = Department of state.svg |парчам2_3 = Us flag large Betsy Ross.png |аввалдавр_3 = {{date|22|03|1790|02}} |охирдавр_3 = {{date|31|12|1793|02}} |президент_3 = [[Ҷор Вашингтон]] |пешгузашта_3 = вазифа таъйин шуд<br>[[Ҷон Ҷей]] (чун вазири корҳои хориҷаи ИМА) |ҷонишин_3 = [[Эдмунд Рэндолф]] |вазифа_4 = {{iw|Сафири ИМА дар Фаронса||en|United States Minister to France}} |парчам_4 = Us flag large Betsy Ross.png |папчам2_4 = Pavillon royal de France.svg |аввалдавр_4 = {{date|17|05|1785|02}} |охирдавр_4 = {{date|26|09|1789|02}} |пешгузашта_4 = [[Бенҷамин Франклин]] |ҷонишин_4 = {{нп5|Уилям Шорт|Уилям Шорт||William Short (American ambassador)}} |президент_4 = ''нест'' (1785—1789)<br>[[Ҷорҷ Вашингтон]] |вазифа_5 = Делегати [[Конгреси Дуюми Қитъавӣ|Конгресси Конфедератсия]] аз иёлати [[Вирҷиния]] |парчам_5 = US flag 13 stars.svg |аввалдавр_5 = {{date|03|11|1783|02}} |охирдавр_5 = {{date|07|05|1784|02}} |пешгузашта_5 = [[Ҷеймс Мэдисон]] |ҷонишин_5 = [[Ричард Ҳенрӣ Лӣ]] |вазифа_6 = губернатори [[Вирҷиния]] |парчам_6 = Seal of Virginia.svg |парчам2_6 = US flag 13 stars.svg |аввалдавр_6 = {{date|01|06|1779|02}} |охирдавр_6 = {{date|03|06|1781|02}} |пешгузашта_6 = [[Патрик Ҳенрӣ]] |ҷонишин_6 = {{нп5|Уилям Фоеминг|Уилям Флеминг||William Fleming (governor)}} |тартиб_6 = 2 |вазифа_7 = Делегати [[Конгресси Дуюми Қитъавӣ]] аз иёлати [[Вирҷиния]] |парчам_7 = US flag 13 stars.svg |аввалдавр_7 = {{date|20|06|1775|02}} |охирдавр_7 = {{date|26|09|1776|02}} |пешгузашта_7 = [[Ҷорҷ Вашингтон]] |ҷонишин_7 = {{нп5|Ҷон Харвӣ|Ҷон Харви||John Harvie}} |ҳизб = [[Ҳизби демократӣ-ҷумҳурихоҳи ИМА|Ҳизби демократии ҷумҳурихоҳ]] |зодгоҳ = [[Шэдуэлл]], [[Вирҷиния (мустамлика)|мустамликаи Вирҷиния]], [[Сенздаҳ мустамлика]], [[Империяи Британия]] |маҳалии даргузаш = {{МакониФавт|Шарлотсвилл||Шарлотсвилл (Вирҷиния)}}, [[Вирҷиния|иёлати Вирҷиния]], [[ИМА]] |дафн = [[Монтичелло]] |падар = Питер Ҷефферсон (1708—1757) |модар = Ҷейн Рэндолф Ҷефферсон (1721—1776) |мансубият = [[англиканӣ]] (ҳангоми таваллуд) / бе номгӯи |ҳамсар = Марта Уэйлс Скелтон Ҷефферсон |фарзандон = {{s|Марта Ҷефферсон Рэндолф,}}<br>Дуйн Рэндолф,<br>Мэри Уэйлс,<br>{{s|Люси Элизабет (1780—1781),}}<br>Люси Элизабет (1782—1785) }} '''Томас Ҷефферсон''' ({{lang-en|Thomas Jefferson}}; тав. [[13 апрел]]и<ref>2 апрел — бо намуди пешина</ref> [[Соли 1743|1743]], Шедуэл, [[Вирҷиния (мустамлика)|мустамлика Вирҷиния]], [[Сенздаҳ мустамлика]], [[Империяи Британия]] — [[4 июл]]и [[Соли 1826|1826]], [[Шарлотсвилл (Вирҷиния)|Шарлотсвилл]], [[Вирҷиния|иёлати Вирҷиния]], [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]) — [[омӯзгор]], [[адвокат]], [[нависанда]], [[дипломат]], сиёсатмадор, [[файласуф]], ихтироъкор, [[кишоварз]] 3-юмин [[Президенти Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|Президенти ИМА]] (1801–1809), муаллифи [[Эъломияи Истиқлоли ИМА|Эъломияи Истиқлолият]] дар соли (1776). ==Хизмати давлатӣ== [[Акс:Mountrushmore.jpg|thumb|left|мини|300px|Муҷассамаи президентон [[Ҷорҷ Вашингтон]], Томас Ҷефферсон, [[Теодор Рузвелт]] ва [[Абраҳам Линколн]] дар Маҷмаамаи миллии кӯҳи Рашмор]] Ҷефферсон роҳбари кумита оид ба эҷоди [[Эъломияи истиқлоли ИМА]] буд. Ғайри ӯ дар кумита чор нафари дигар фаъолият мекарданд: [[Ҷон Адамс]], [[Бенҷамин Франклин]], [[Роҷер Шерман]] ва [[Роберт Р. Ливингстон]]. Дар яке аз вохӯриҳои кумита ин 4 нафар якдилона аз Ҷефферсон хоҳиш намуданд, ки ӯ худаш эъломияро бинависад. Китобхонаи [[Конгресси Амрико|Конгресси ИМА]] дар асоси коллексияи ӯ сохта шуд. Ҷефферсон бунёдгузори донишгоҳи Вирҷиния (University of Virginia) ва таҳиякунандаи барномаи аввалини ин донишгоҳ аст. Ҷефферсон губернатори иёлоти Вирҷиния (1779—1781), якум котиби давлати ИМА (1789—1795), дуюмин ноиби президент (1797—1801) ва сеюмин президенти ИМА (1801—1809) буд. Ҷефферсон ва [[Мартин Ван Бюрен]] — ягона сиёсатмадорҳои амрикоие мебошанд, ки бо тартиб ба вазифаҳои котиби давлатӣ, ноиби президент ва президентӣ расидаанд. Ӯ олими ҳаматарафа буд. Ба монанди [[агроном]], [[меъмор]], [[бостоншинос]], [[палеонтолог]], [[ихтироъкор]], [[коллексионер]], [[нависанда]]. Ҳамчун [[меъмор]], Ҷефферсон ғайри биноҳо боз Капитолияи иёлоти Вирҷиния, донишгоҳи Вирҷиния ва ҳавли худро дар [[Монтичелло]] лоиҳасозӣ кардааст. Ҷефферсон чун як созандаи асосии доктринаи ҷудо кардани калисо аз давлат машҳур аст. Ҳангоми президентӣ, дар вақтҳои холигӣ Ҷефферсон Аҳди Ҷадидро бо варианти худаш манҳула карда, гӯё ки «Инҷили Ҷефферсон»-ро навишт. Чӣ тавре, ки Ҷефферсон худаш дар нома ба [[Ҷон Адамс (президент)|Ҷон Адамс]] менависад: «Он, чизе ки ба ман даст дод, — ин олитарин ва судмандтарин кодекси ахлоқ аст, ки замоне пешниҳоди башар шудааст». Соли 1904 [[Конгресси Амрико|Конгресси ИМА]] қарор қабул кард, ки ин заҳмат дар шакли чопи сангӣ нашр шавад. То миёнаи солҳои 1950 ин китоб ба ҳар як аъзои нави [[Конгресси Амрико|Конгресс]] тақдим мешуд. == Таваллуд == Томас Ҷефферсон 13-уми апрели соли [[Соли 1743|1743]] дар колонияи Вирҷиния дар хонаводаи наздик ба ашхоси барҷастаи Вирҷиния таваллуд шудааст. Вай сеюмин фарзанд аз ҳашт фарзанди хонавода буд. Падари ӯ Питер Ҷефферсон, нажодаш уэлсӣ, як кишоварз ва бозрасии кишоварзи [[Mhtml:file://D:\Мавод\Джефферсон, Томас — Википедия.mht!https://ru.wikipedia.org/wiki/Албемарл (округ, Виргиния)|графии Албемарл]] буд. Модари Ҷефферсон, Ҷейн Рэндолф духтари Ишем Рэндолф (нохудои киштӣ ва кишоварз) буд. Замоне, ки полковник Вилям Рэндолф, дӯсти деринаи Питер Ҷефферсон, соли 1745 вафот кард, падари Томас вазъияти нигаҳдорӣ аз мазраъи Таккаҳо, амлоки Вилям ва писари хурдсоли вай Томас Менн Рэндолфро ба даст гирифт. Ҳамон сол хонаводаи Ҷефферсон ба Таккаҳо кӯч бастанд ва ба муддати 7 сол дар он ҷо монданд, то замоне, ки ба хонаи худ дар Албемарл бозгаштанд то дар он ҷо Питер ба мақоми баланде даст ёбад. == Таҳсил == Дар соли 1752 Ҷефферсон ба мактаби маҳаллие, ки тавассути Вилям Дуглас идора мешуд рафт. Вай дар синни нӯҳсолагӣ шурӯъ ба хондани [[Фаронсавӣ|забонҳои фаронсавӣ]], [[лотинӣ]] ва [[юнон]]ӣ кард. Дар соли 1757 замоне, ки чаҳордаҳ сол дошт падараш даргузашт ва ба вай қариб 5000 акр замин ва теъдоди бисёри ғулом мерос расид. Ӯ хонаи худро дар он ҷо бино кард, ки баъдҳо бо номи [[Монтичелло]] шинохта шуд. Баъд аз марги падараш ӯ солҳои 1758—1760 дар мадрасаи рӯҳонӣ Ҷеймс Морӣ ([[James Maury]]) ба таҳсил пардохт. Ин мадраса дар наздикии [[Гордонсвилл]],19 км дуртар аз [[Шэдуэлл]] (ҷои ба воя расидаи Ҷефферсон), ҷойгир буд. Аз ин сабаб Томас дар оилаи Морӣ зиндагӣ мекард. Он ҷо Томас бо омӯхтани таҳсилоти классикӣ аз таърих ва улум низ бархӯрдор шуд. Дар соли 1760 вай дар 16-солагӣ вориди коллеҷи Вилҳелм ва Мария шуд ва дар он ҷо ба таҳсили риштаи ҳуқуқ зери назари устод Ҷорҷ Вит пардохт ва сипас бо болотарин ифтихорот аз он ҷо фароғ-ут-таҳсил шуд. Дар донишгоҳи он ҷо дар донишкадаи фалсафа номнависӣ кард ва дар зери назари устоди худ Вилям Смолл ба мутолиаи риёзиёт, метафизика ва фалсафа пардохт. Вилям Смолл Томаси муштоқро бо навиштаҳои олим-[[эмпиристон]]и бритониёӣ ба монанди [[Ҷон Локк]], [[Исаак Нютон]] ва [[Френсис Бэкон]] ошно кард, ки Томас Ҷефферсон онҳоро «се тан бузургтарин мардоне, ки таърих замоне дидааст» хонд. Вай ҳамчунин ба навохтани ғижжак ва хондани [[Mhtml:file://D:\Мавод\Джефферсон, Томас — Википедия.mht!https://ru.wikipedia.org/wiki/Публий Корнелий Тацит|Тасит]] ва [[Homer|Ҳомер]] рӯй овард. Ӯ дар соли 1762 бо олитарин баҳо донишкадаро хатм кард. Дар соли 1767 ба ҳайати вакили Вирҷиния пайваст. == Оила == Дар [[Соли 1972|соли 1772]] Ҷефферсон бо бевазани 23-сола Марта Вейлс Скелтон издивоҷ кард. Онҳо соҳиби шаш фарзанд шуданд: Марта Ҷефферсон Рэндолф (1772—1836), Ҷейн Рэндолф (1774—1775), писаре, ки баъди таваллуд фавтид (1777), Мери Вейлс (1778—1804), Люси Элизабет (1780—1781) ва Элизабет (1782—1785). Марта Ҷефферсон 6 сентябри соли 1782 дунёро падруд гуфт. Баъди марги ҳамсараш Ҷефферсон дигар издивоҷ накард. Вале, аниқ аст, ки Ҷефферсон аз ғуломи худ Салли Ҳемингс фарзанддор шуда буд.  Замони сафирӣ дар Фаронса, Ҷефферсони занмурда дар [[Порис|Париж]] бо зани донишманди онвақта — [[Мария Косвей]] шинос шуд. Миёни онҳо муносибати наздики дӯстона ба амал омад. Ҷефферсон ва Косвей ба [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]] баргаштанд ва китобаткуниашонро то охири умр якҷо идома доданд. == Фаъолияти сиёсӣ дар солҳои 1774—1800 == [[Акс:Declaration of Independence (1819), by John Trumbull.jpg|400px|right|thumb|<small>Муаррифии лоиҳаи Эъломия ба Кумитаи панҷ Конгресс. Наққошии машҳури Ҷона Трамбулл</small>]] === Дар сари табадуллот === Замони фаъолият чун адвокат, Ҷефферсон [[соли 1769]] намояндаи палатаи Вирҷиния аз Элбермарли графӣ интихоб шуд. Баъди қабули [[Порлумони Британияи кабир|парлумони Британияи Кабир]] дар [[соли 1774]] (бо ибораи дигар Қарорҳои Расмии Таҳаммулнопазир, ки маҳдудияти худидоракунии колонияҳо ва ҳуқуқи имтиёзи чойро дар бар мегирифт), Ҷефферсон мақолаҳои бешумор ва қарори зидди онҳо навишт, ки дар китоби «Шарҳи умумии ҳуқуқ дар Амрикои Британӣ» ([[Англиси|англ.]] ''A Summary View of the Rights of British America'') ҷамъоварӣ шудаанд, ки ин аввалин кори ба нашррасидаи Ҷефферсон аст. Китоб хусусан тасдиқ кард, ки муҳоҷирини амрикоӣ бучуну чаро ҳуқуқи идоракунии худро доранд ва парлумони англис танҳо дар ҳудуди [[Британияи Кабир|Британияи кабир]] ҳуқуқи ҳокимиятро дорад, на дар колонияҳои онҳо. Пас аз даъвати континентиалии аввалини конгресс кори Ҷефферсон барномае шуд, ки вакилони Вирҷинияро ба [[Конгресси Амрико|Конгресс]] муаррифӣ кард, мутаассифона бениҳоят радикалӣ пазируфта шуд. Ба ҳар ҳол, памфлет асосҳои назариявӣ дошт, ки барои эълони истиқлоли қонунӣ асос гузошт, ба Ҷефферсон бошад ҳамчун як ватандӯст ва сиёсатмадори солимфикр шуҳрат овард. === Муаллифи Эъломияи истиқлол === Дере нагузашта баъди оғози [[ҷанги Амрико барои истиқлол]] дар рӯзҳои аввали июни [[соли 1775]] Ҷефферсон дар [[конгресси континенталии дуюм]], ки дар [[Филаделфия]] гузашт, вакил интихоб шуд. Вақте бори охир дар июни [[соли 1776]] қарордодии эълони истиқлол дида шуд, ҳал карда шуд, ки кумита барои омодасозии эъломияи пешбаранда таъсис дода шавад. Ҷефферсон роҳбари кумита интихоб гардид, ғайри ӯ дар кумита чор нафари дигар буд: [[Ҷон Адамс (президент)|Ҷон Адамс]], [[Бенҷамин Франклин]], [[Роҷер Шерман]] ва [[Роберт Р. Ливингстон]]. Дар яке аз вохӯриҳои кумита ин 4 нафар якдилона аз Ҷефферсон хоҳиш намуданд, ки нусхаи аввалини эъломияро ӯ худаш бинависад, ба хотири он ки Ҷефферсон ҳамчун нависанда шинохта шуда буд. Ғайр аз Ҷефферсон, ҳеч кадоме аз аъзоёни кумита инро муҳим намеҳисобиданд. Дар хонаи хиштбарории граафӣ Ҷефферсон, бо тавсияи аъзоёни кумита, нусхаи аввалини эъломияро навишт, ғайр аз лоиҳаи аҳолӣ ва лоиҳаи шахсӣ, ҳамчун намуна ӯ аз навиштаҳои [[Ҷорҷ Мейсон]] эъломияи вирҷиниягии ҳуқуқи инсон, ки аз тарафи амалдорони давлатӣ ирсол шуда буд, истифода мебурд. Баъди иловаи якчанд тағйирот аз тарафи кумита лоиҳа [[28 июни соли 1776]] ба Конгресс пешниҳод шуд. 2 июл Конгресс барои истиқлол раъй дода, эъломияро тафтиш кард. Баъди музокираи дурӯза аз Эъломия қариб ҳамаи матни қисми чорум, инчунин масъалаи танқидоти ғуломдорӣ ва ғуломфурӯшӣ, ки хусусан нафрати худи Ҷефферсонро (новобаста аз он ки ӯ дар заминҳои кишварзии худ аз заҳмати бардаҳо истифода мебурд) оварда буд, ҳазф карда шуд. Бо вуҷуди он, варианти ҳосилшуда аз тарафи Конгресс [[4 июли соли 1776]] тасдиқ шуд. Аз он вақт [[Mhtml:file://D:\Мавод\Джефферсон, Томас — Википедия.mht!https://ru.wikipedia.org/wiki/4 июля|4 июл]] ҳамчун ҷашни асосии ИМА – [[Рӯзи истиқлол]] ҷашн гирифта мешавад, муқаддимаи [[Эъломияи истиқлоли ИМА|Эъломия]] бошад, маъруфтарин матн дар бораи инсоният, ки ба Ҷефферсон шуҳрати азим овардааст. === Қонунгузори иёлати [[Вирҷиния]] === Сентябри соли 1776 ба Вирҷиния баргашта, Ҷефферсон вакили палатаи созандаи [[Вирҷиния]] интихоб шуд. Ӯ тартиботи қонунҳоро ислоҳот ва таҷдид карда, ба стандарти кишвари демократӣ мувофиқ намуд. Дар тӯли се сол ӯ 126 лоиҳаи қонун, аз ҷумла дар бораи озодии эътиқодоти динӣ ва тартиботи системаи судӣ таълиф кард. Илова бар ин [[соли 1778]] бо ташаббуси Ҷефферсон қонун дар бораи манъи овардани [[ғулом]]они нав ба Вирҷиния қабул шуд. Худи ҳамон сол лоиҳаи қонуни Ҷефферсон «Қонун барои вусъат ва густариши дониш» ба силсилаи ислоҳот дар [[Донишгоҳи Вирҷиния|донишгоҳи]] хеш ва хусусан дар ҷорӣ намудани нахустин системаи таҳсили интихобӣ овард. Боз Ҷефферсон лоиҳаи қонун дар бораи барҳам додани [[ҳукми қатл]] барои ҳама ҷиноят, ба ғайр аз [[куштор]] ва [[хиёнат ба Ватан]]ро пешниҳод кард, аммо бо афзалияти як овоз ин лоиҳа рад карда шуд. === Губернатори Вирҷиния === [[Соли 1779]] Ҷефферсон [[губернатор]]и иёлати Вирҷиния интихоб шуд. Соли 1780 бо ташаббуси ӯ барои наздик шудани пойтахт ба маркази иёлат пойтахт аз [[Вилямсбург]] ба [[Ричмонд]] кӯчонда шуд. Ҷефферсон ислоҳотро дар коллеҷи Вилям ва Мэрӣ идома медод, ки ташаббуси навбатиаш ҷорӣ шудани аввалин кодекси шаъни донишҷӯ дар кишвар буд. Бо дархости Ҷефферсон соли 1779 Ҷорҷ Вит - устоди Ҷефферсонро коллеҷ ба вазифаи профессори соҳаи ҳуқуқ даъват кард, ки аввалин миёни донишгоҳҳои кишвар буд. Вале норизогии суръати ислоҳот боис гашт, ки сонитар Ҷефферсон асосгузори Донишгоҳи Вирҷиния гардад, ҷое ки таҳсилоти олӣ бори аввал аз таҳсилоти динӣ ҷудо шуда буд. Ҳангоми губернатори Вирҷиния будан, ду маротиба дучори ҳуҷуми артиши [[Британияи Кабир|британӣ]] гардид. Июни [[соли 1781]] Ҷефферсон, [[Патрик Ҳенрӣ]] ва дигар роҳбарони иёлот аз тарафи колоннаи [[кавалерӣ]] таҳти роҳбарии [[Бонастр Терлтон]] муҳосира карда шуданд ва онҳо тавонистанд бо душвории зиёд фирор намоянд. Ҷефферсон таъҷилан ба истеъфо рафт. Ҷамъият аз суръати пасти ваъдаҳои пешазинтихоботии ӯ норозигӣ мекарданд ва Томас Ҷефферсон дигар дар ягон вазифаи давлатии Вирҷиния интихоб нашуд. === Сафир дар Фаронса === Дар солҳои [[Соли 1785|1785]]—[[Соли 1789|1789]] Ҷефферсон ба вазифаи сафирӣ дар Фаронса машғул буд, ки фаъолона ба шӯришгарони амрикоӣ ёрӣ мерасонд. Ҷои зисташ бошад, дар [[Майдони Елисей]], буд ки дар ҷаҳон машҳур аст. Вазифаи Ҷефферсон мутобиқат ва пешрафти робитаҳои оянда миёни ду кишвар буд. Ин боис гашт, ки Ҷефферсон [[соли 1787]] дар маросими қабули [[Конститутсияи ИМА]] иштирок карда натавонист, лекин онро пурра тарафдорӣ кард, нигоҳ накарда ба он, ки боб дар бораи [[Mhtml:file://D:\Мавод\Джефферсон, Томас — Википедия.mht!https://ru.wikipedia.org/wiki/Билль о правах (США)|Лоиҳаи қонун барои ҳуқуқҳо]] баъдан шомили конститутсия шуд. Мукотибаҳои Ҷефферсон тавассути омодакунандаи конститутсия, дӯст ва ҳамкори Томас [[Mhtml:file://D:\Мавод\Джефферсон, Томас — Википедия.mht!https://ru.wikipedia.org/wiki/Мэдисон, Джеймс|Ҷеймс Мэдисон]] бурда мешуд. === Котиби давлатӣ === Аз Париж баргашта, Ҷефферсон аввалин [[котиби давлатӣ]] дар таърихи ИМА шуда, [[солҳои 1789—1793]] дар кабинети якуми президент [[Ҷорҷ Вашингтон]] фаъолият кард. Дар ин мансаб мухолифати ҷиддии ӯ бо котиби хазинахона [[Александр Ҳамилтон]] барои сиёсати андоз, махсусан усули пардохти қарзи ҳарбиёни кишвар оғоз шуд. Он замон, чуноне ки Ҳамилтон меҳисобид, танзими пардохти қарзҳо бояд баробар ба буҷаи ҳар як иёлот сурат бигирад, Ҷефферсон тарафдори он буд, ки ҳар як иёлот бояд қарзи худро пардохт намояд (асосан барои он ки, иёлоти хеш Вирҷиния дар ҳақиқатан ҳам қарздор набуд). Дар оянда низоъ ба он оварда расонид, ки Ҳамилтон ва [[Ҳизби федералистӣ|ҳизби федералистии ӯ]] Ҷефферсонро ба монархист, консерватор, иштиёқманд ва барҳамдиҳандаи пояҳои кишвар шабоҳат доданд. Ҷефферсон чанд дафъа ба такрор гуфта буд, ки ''[[федерализм]] баробармаънои [[роялизм]]'' ''аст.'' Бо ин гуна шарту шароит Томас Ҷефферсон ва [[Ҷеймс Мэдисон]], [[ҳизби Демократ-Ҷумҳурихоҳон]]ро ташкил дода, бо сохтани хати иттиҳод-ҷумҳурихоҳони худ дар тамоми кишвар бо федерализм мубориза бурданд. [[Соли 1793]] миёни Фаронса (сар задани [[Инқилоби Фаронса|инқилоб]]) ва [[Британияи Кабир|Британияи кабир]] ҷанг оғоз шуд. Ҷефферсон пурра Фаронсаро дастгирӣ кардан мехост, вале бо президент [[Ҷорҷ Вашингтон]] дар боби дахл накардани ИМА ба корҳои аврупоӣ розӣ шуд. Ҳатто ба кӯшишҳои сафири Фаронса [[Эдмон-Шарл Жене]] барои кашидани пои ИМА ба ҷанг монеъ шуд ва аризаи шикоятӣ ба унвони Конгресс навишт. Дар охири соли 1793 Ҷефферсон истеъфо дода, мухолифонро ба Вашингтон ва Ҳамилтон гузошту худ ба Монтичелло рафт. [[Соли 1794]] бо кӯшишҳои Ҳамилтон [[Шартномаи Ҷей]] ба имзо расид, ки тибқи низомнома бо Британияи кабир боиси барпо кардани робитаҳои савдоӣ шуд. Ҷеймс Мэдисон, дар навбати худ, ин шартномаро танқид кард, ки аз тарафи Ҷефферсон дастгирӣ шуд. === Интихоботи президентии соли 1796 ва фаъолият дар вазифаи ноиби президент === [[Соли 1796]] Ҷефферсон номзадии худро аз [[ҳизби Демократ-Ҷумҳурихоҳон]] дар [[интихоботи президентӣ]] гузошт, вале аз тарафи [[федералист]] [[Ҷон Адамс (президент)|Ҷон Адамс]] мағлуб шуд. Ба ин нигоҳ накарда, шумораи овозҳои гирифтааш имкон дод, ки Ҷефферсон дар вазифаи [[Ноиб - Президент|ноиби президент]] фаъолият кунад. Қоидаҳои тартиботи гузаронидани парлумонро навишта, аз уҳдадориҳои баъдии раёсати [[Сенат]] ҷилавгирӣ кард. Вақте ки [[Ҷанги-Квазӣ]] бе эълон миёни [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]] ва [[Фаронса]] шурӯъ шуд, идоракунандаҳои ҳизби федералистӣ бо роҳбарии президент [[Ҷон Адамс (президент)|Адамс]] омодагии шиддатнокро барои амалиёти ҷангӣ оғоз намуданд. Шумораи қушӯн ва флотҳо афзуда шуданд, андозбандии нав ҷорӣ шуд ва қабули ''қонунҳо барои муҳоҷирини нофорам ва фитнаангез'', [[Англиси|англ.]] ''Alien and Sedition Acts'', ба президент имконият медод, ки шаҳрвандони кишварҳои бо [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]] дар низоъбуда ва шахсони хатарноки ҷаҳониро барои бехатар гардондани ватанаш аз кишвар бадарға намояд. Ҷефферсон ин қонунҳоро ҳуҷум ба ҳизби худ шумурда, ислоҳотҳои Вирҷиния ва Кентуккиро бо ҳамроҳии Мэдисон навишта ба қабули он ноил гаштанд. Тибқи ин ислоҳот эълон карда шуд, ки ҳукумати федералӣ ҳуқуқ ба иҷроиши ваколати ҳокимияти ин иёлотро надорад ва агар қарорҳои федералӣ инро ҳамчун ҳуқуқвайронкунӣ маҳкум намоянд, иёлот фаъолияти қонунҳои федералиро дар ҳудуди худ қатъ менамояд. Ин ислоҳотҳо асосҳои назариявӣ дар бораи ҳуқуқҳои иёлотҳоро асос гузошт, ки нишонаҳояш баъдтар [[соли 1860]] дар [[ҷануби ИМА]] ва дар [[ҷанги шаҳрвандӣ]] дида шуд. === Интихоботи президентии соли 1800 === ''Мақолаи асосӣ: '''[[Интихоботи президентӣ дар ИМА (1800)]]''''' [[Соли 1800]] Ҷефферсон тавонист ҳизбашро муттаҳид намояд ва бо [[Аарон Бёрр]] барои иштирок дар интихоботи президентӣ, омода гашт, алалхусус ӯ ба барномаи ҳизбӣ дар бораи андози зиёду сершумор такя мекард. Бо ин ҳама, чун анъанаи замона ӯ маъракаи пешазинтихоботиро пеш набурд. Нақшаи демократ-ҷумҳурихоҳон аз он иборат буд, ки яке аз интихобкунандагон як бор овоз диҳад ва дар ин сурат Ҷефферсон президент, ҳамкори ӯ бошад, Бёрр бо як овоз камтар ноиби президент мешуд. Лекин ин нақша барабас рафту дар [[палатаи намояндагон]] барои федералистҳо (онҷо бартарият доштанд), интихоб миёни Ҷефферсон ва [[Аарон Бёрр|Бёрр]] пеш омад. Пас аз музокираҳои дуру дароз, Ҷефферсон президент интихоб шуд. Ба кабинети худ ӯ намояндагони ҳарду ҳизбро даъват кард ва ҳамкори деринаи худ [[Ҷеймс Мэдисон|Мэдисонро]] ба вазифаи [[котиби давлатӣ]] баргузид. == Президентӣ (1801—1809) == [[Акс:Мемориал Джефферсона в Вашингтоне.jpg|thumb|left|300 px|<small>Ёдгории Ҷефферсон дар Вашингтон</small>]] Дар лаҳзаи инаугуратсия Ҷефферсон озод буд ва барои амалӣ намудани барномаи сиёсии худ — масъулияти назди ҳукумати маҳаллӣ ва тақвият бахшидани нақши хоҷагии қишлоқ дар иқтисодро пешниҳод кард. Томас ҳамчунин демократикунонии ҳокимият, хусусан, даст кашидан аз карруфарро дар [[Қасри сафед]], ки замони [[Ҷон Адамс (президент)|Адамс]] қабул шуда буд, дастгирӣ кард. Ҳизби муътабари демократ-ҷумҳурихоҳон дар Конгресси ҷадид ва нифоқ дар ҳизби федералистӣ байни [[Александр Ҳамилтон|Ҳамилтон]] ва [[Ҷон Адамс (президент)|Адамс]] ба Ҷефферсон имконияти фарох доданд, ки ягон маротиба аз вето (ҳуқуқи боздоштан ё бекор кардани нишондодҳои органҳои қонунбарор) дар марҳилаи президентии худ истифода набарад. Дар роҳи расидан ба мақсади назорат аз болои [[Конгресси Амрико|Конгресс]] Ҷефферсон бо ҳизби федералистии [[Александр Ҳамилтон|Ҳамилтон]] созиш кард. Ҷефферсон дар сиёсати иқтисодии [[Александр Ҳамилтон|Ҳамилтон]] дахолат ба бонки миллӣ ва тарофаҳоро идома медод. Дар ивази ин федералистҳо зидди анҷоми муҳлати амали [[«Қонун дар бораи фитнаангезӣ»]] дар соли 1801 ва бекор кардани яке аз қарорҳо дар бораи ҳамроҳӣ намудани маҳбусҳои хориҷии озодшуда баромаданд. == Марг == Томас Ҷефферсон [[4 июл]]и [[соли 1826]] дар Шарлотсвилл, на он қадар дуртар аз [[Монтичелло]], баъди расо панҷоҳ сол аз қабули Эъломияи Истиқлол, якчанд соат пештар аз президенти қаблӣ ва рақиби асосии сиёсиаш [[Ҷон Адамс (президент)|Ҷон Адамс]], ки охирин суханонаш ин буд: «Томас Ҷефферсон ҳоло зинда аст» аз дунё рафт. Ҷефферсон дар Монтичелло дафн карда шудааст. {|align="center" style="width:40%; border:2px #a3b1bf solid; background:#f5faff; " |- |<center><small>HERE WAS BURIED</small><br /> <big>'''THOMAS JEFFERSON'''</big><br /> <small>AUTHOR OF THE</small><br /> '''DECLARATION'''<br /> <small>OF</small><br /> '''AMERICAN INDEPENDENCE'''<br /> <small>OF THE</small><br /> '''STATUTE OF VIRGINIA'''<br /> <small>FOR</small><br /> '''RELIGIOUS FREEDOM'''<br /> <small>AND FATHER OF THE</small><br /> '''UNIVERSITY OF VIRGINIA''' <small>BORN APRIL 2 1743 O.S.<br /> DIED JULY 4 1826</small> |<center>[[Акс:Thomas Jefferson's Grave Site.jpg|260px|мини|Санги болои гури Томас Ҷефферсон]] |<center><small>ИНҶО ДАФН ШУДААСТ</small><br /> <big>'''ТОМАС'''</big> <big>'''ҶЕФФЕРСОН'''</big><br /> <small>МУЛЛИФИ</small><br /> '''ЭЪЛОМИЯИ'''<br /> '''ИСТИҚЛОЛИЯТИ''' '''АМРИКО'''<sub><big>,</big></sub> <small>МУАЛЛИФИ</small><br /> '''ҚОНУНИ ИЁЛОТИ ВИРҶИНИЯ'''<br /> <small>ОИД БА</small> '''ОЗОДИИ ЭЪТИҚОДОТИ ДИНӢ''' <sup>ВА ПАДАР-АСОСГУЗОРИ</sup><br /> '''ДОНИШГОҲИ ВИРҶИНИЯ''' <small>ТАВАЛЛУД 2 АПРЕЛИ 1743<br /> ВАФОТ 4 ИЮЛИ 1826</small> |} Рӯзи таваллуди ӯ бо тарҳи пешин қайд шудааст, ҳарчанд, ки [[Британияи Кабир]] ва мустамликаҳои амрикоӣ ба тарҳи нав аз [[соли 1752]] бо ислоҳоти аввали соли нав гузашта буданд. Ба он нигоҳ накарда, ки Ҷефферсон дар яке аз оилаҳои сарватманди [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]] ба дунё омада буд, пас аз маргаш, аз ӯ қарзҳои калон боқӣ монданд ва дороияш бо тариқи музояда ба фурӯш гузошта шуд. 552 акр (223 гектар) замин, ки ба Ҷефферсон тааллуқ дошт, [[соли 1831]] аз ҷониби [[Ҷеймс Т. Барклӣ]] бо маблағи 7000 доллар харидорӣ шуд. Ҷефферсон васият кард, ки Монтичеллоро ба давлат мегузорад, ки то онҷо мактабҳо барои фарзандони афсарони фавтида бунёд намоянд. == Хотира == [[Акс:US $2 obverse.jpg|thumb|<small>Банкноти дудоллара</small>]] * Дар ИМА ба хотири Ҷефферсон якчанд муҷассамаҳо гузоштаанд, округҳои якчанд иёлот низ ба хотири ӯ номгузорӣ шудааст. * Расми Ҷефферсон дар [[Доллари ИМА|банкноти дудоллара]] ва тангаи панҷсента акс ёфта аст. == Кино == * [[Александр Ҳамилтон|«Александр Ҳамилтон»]] (1931) — [[Монтегю Лав]] нақши Томас Джефферсонро иҷро кардааст. * «[[Mhtml:file://D:\Мавод\Джефферсон, Томас — Википедия.mht!https://ru.wikipedia.org/wiki/Джефферсон в Париже|Ҷефферсон дар Париж]]» ([[Mhtml:file://D:\Мавод\Джефферсон, Томас — Википедия.mht!https://ru.wikipedia.org/wiki/1995|1995{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]]) * «Моҷаро дар Қасри Сафед» (2000) — таърихи муносибати Томас Ҷефферсон бо Салли Ҳемингс, [[Сэм Нил]] нақши Ҷефферсонро бозидааст. * «[[Ҷон Адамс (президент)|Ҷон Адамс]]» (2008) * == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * {{книга |автор = [[Севостьянов, Григорий Николаевич|Севостьянов Г. Н.]], [[Уткин, Анатолий Иванович (историк)|Уткин А. И.]] |часть = |ссылка часть = |заглавие = Томас Джефферсон |оригинал = |ссылка = |викитека = |ответственный = |издание = |место = М. |издательство = [[Мысль (издательство, Москва)|Мысль]] |год = 1976 |том = |страницы = |страниц = 392 |серия = |isbn = |тираж = 45 000 }} (В пер.) * {{книга |автор = [[Печатнов, Владимир Олегович|Печатнов В. О.]] |часть = |ссылка часть = |заглавие = [[Гамильтон, Александр|Гамильтон]] и Джефферсон |оригинал = |ссылка = |викитека = |ответственный = Ред. М. Ю. Ситнина; Оформление художников: Е. П. Суматохина и В. В. Суркова. |издание = |место = М. |издательство = [[Международные отношения (издательство)|Международные отношения]] |год = 1984 |том = |страницы = |страниц = 336, [16] |серия = |isbn = |тираж = 40 000 }} (в пер.) * {{книга |автор = [[Согрин, Владимир Викторович|Согрин В. В.]] |часть = |ссылка часть = |заглавие = Джефферсон: Человек, мыслитель, политик |оригинал = |ссылка = |викитека = |ответственный = Отв. ред. член-корр. АН СССР [[Болховитинов, Николай Николаевич|Н. Н. Болховитинов]]. [[Академия наук СССР]] |издание = |место = М. |издательство = [[Наука (издательство)|Наука]] |год = 1989 |том = |страницы = |страниц = 280 |серия = |isbn = 5-02-008990-7 |тираж = 5 000 }} == Пайвандҳо == * [http://america-xix.org.ru/library/jefferson-inaugurals/ Инаугурационные речи президента США Томаса Джефферсона] в русском переводе * [http://german.imdb.com/title/tt0113463/ Jefferson in Paris] на [[IMDB]] * [http://grachev62.narod.ru/hrest/jef_5.html Билль о религиозной свободе (1779 г.)] {{Президентҳои ИМА}} [[Гурӯҳ:Зодагони Вирҷиния]] 0dn5utqne57zhywjymb1tf4a31adipf Ғулмуш 0 7936 1309217 46924 2022-08-04T11:48:33Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = Ғулмуш | image file = Наблюдательная поза пищухи.jpg | image descr = | regnum = Ҷонварон | parent = Ochotoninae | rang = Сарда | author = [[Link]], [[1795 год в науке|1795]] | latin = Ochotona | range map = | range legend = | Возник = 11.608 | wikispecies = Ochotona }} '''Ғулмуш''', ё '''харгӯши бедум''' ({{lang-la|Ochotona}}) — яке аз намудҳои аҷиби [[заргӯш]]шаклҳо мебошад. [[Ҳайвон]]и хурд, вале махсусест. Дарозиаш то 25-см шуда, [[гӯш]]аш гирда аст ва тез ба назар мерасад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{зоология-нопурра}} [[Гурӯҳ:Ширхӯрҳо]] 00f7u8tirigth94frsuwdce3c3670lr Драман Траоре 0 7939 1308961 1291846 2022-08-04T07:44:53Z VASHGIRD 8035 /* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Драман Траоре''' 17-июни соли 1982 дар Мали ба дунё омадааст. Траоре дар вакти холигиаш ба футбол машгул мешуд ва аз ҳамин сабаб аз хурди орзу дошт, ки ба футбол машгул шаваду, бозингари бехтарин ва ба обру шавад. Баъд аз чанд вакт Драман Траореро ба дастаи яккачини Мали даъват мекунанд.. Дар давоми як моҳ Траоре тақрибан 13-тубро ба нишон мерасонад. Соли 2005 Драман Траореро ба дастаи Африкен (Тунис)- даъват мекунанд. У дар он чо шаш моҳ бози карда 7-тубро ба нишон мерасонад.Дар нимаи соли 2005 Драман Траореро ба дастаи “Локоматив”(Русия)- даъват мекунанд. Драман Траоре дар дастаи “Локоматив” бо раками 19 бози мекунад ва ӯ хамлагари ин даста ҳисоб мешуд. Драман Траоре то замони ҳозира яъне соли 2006 дар дастаи “Локоматив” бози карда истодааст ва рӯзи аввалеки ӯ ба ин даста даромад, ӯ ягон маротиба норозигии худ барои бозингарон ва тарбиятгари ин даста баён накардааст. ==Хабари иловаги== Мавкеъ - Хамлагар Ракам - 19 Вазн - 82кг Кад - 192см *Даста Соли 2005 -“Африкен” (Тунис) Нимаи соли 2005 - “Локоматив” (Русия) 93t5v91zisn6mv9dkyntvbzgob3ynzd Ҳепотити вирусӣ 0 8052 1309146 1269265 2022-08-04T09:16:03Z VASHGIRD 8035 /* Сарчашма */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Беморӣ}} '''Ҳепотити вирусӣ''' ({{lang-la|Hepatitis viruses}}), '''гепатити вирусӣ''' — [[бемории боткин]], бемории томи сироятии табиатан вирусӣ; бештар аз иллатёбии [[ҷигар]] ва падидаҳои заъфарма сар мезанад. Ангезандааш вирусӣ ба муҳити беруна як қадар тобовар буда, танҳо ба [[одам]]он сироят мекунад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{хурд}} == Сарчашма == * {{ЭМТ|Гепатити вирусӣ|4|муаллиф= }} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Ҳепотити вирусӣ| ]] [[Гурӯҳ:Бемориҳои сироятӣ]] 5oykjx9u8jhd64yk31pjnru1ruanvb9 Давлати Сомониён 0 8157 1308988 1307129 2022-08-04T07:49:48Z VASHGIRD 8035 /* Солҳои ҳукумронии амирони Сомонӣ */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Давлати таърихӣ |ном =''Давлати Сомониён'' |номи қавмӣ = {{lang-fa|{{Nastaliq|امارت سامانیان}}}}<br>'''Sāmāniyān''' |харита = Samanid dynasty (819–999).GIF|thumb|270px |тавсиф = Давлати Сомониён дар авҷи қудрати [[Исмоили Сомонӣ]] |p1 = Саффориён |flag_p1 = Saffarid_dynasty_861-1003.png |p2 = Хилофати Аббосиён |flag_p2 = Abbasid_Caliphate_most_extant.png |таъсис = [[819]] |барҳам = [[999]] |s1 = Давлати Ғазнавиён |flag_s1 = Ghaznavid_Empire_975_-_1187_(AD).PNG |s2 = Давлати Қарохониён |flag_s2 = Kingdom_of_Kara-Khanids-_999-1212.png |s3 = |flag_s3 = |s4 = |flag_s4 =Samanid Flag.webp |шиор = |пойтахт = [[Самарқанд]] дар солҳои [[819]]—[[892]], <br> [[Бухоро]] дар солҳои [[892]]—[[999]] |шаҳрҳо = [[Бухоро]](200,000), [[Балх (шаҳр)|Балх]](200,000), [[Марв (шаҳри бостонӣ)|Марв]](200,000), [[Нишопур]](125,000), [[Самарқанд]](120,000), [[Машҳад]], [[Ҳирот]] |забон = [[Забони порсӣ|Порсӣ]] (<small>фармони расмӣ & динӣ/забони модарӣ</small>),<ref>"Persian Prose Literature." World Eras. 2002. HighBeam Research. (September 3, 2012);"''Princes, although they were often tutored in Arabic and religious subjects, frequently did not feel as comfortable with the Arabic language and preferred literature in Persian, which was either their mother tongue—as in the case of dynasties such as the Saffarids (861–1003), Samanids (873–1005), and Buyids (945–1055)...''". [http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130502180821/http://www.highbeam.com/doc/1G2-3034700041.html |date=2013-05-02 }}</ref><ref>Elton L. Daniel, ''History of Iran'', (Greenwood Press, 2001), 74.</ref>{{sfn|Frye|1975|p=146}}<ref name="Paul Bergne 6">{{cite book|author=Paul Bergne|title=The Birth of Tajikistan: National Identity and the Origins of the Republic|url=https://books.google.com/books?id=3coojMwTKU8C&pg=PA6#v=onepage&q&f=false|date=15 June 2007|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-1-84511-283-7|pages=6–}}</ref><br>[[Забони арабӣ|Арабӣ]] (<small>фармони динӣ</small>){{sfn|Frye|1975|p=145}} |арз = |майдон = 2,850,000 км² |аҳолӣ = 10,000,000 |шакли_ҳукмронӣ = [[Аморат]] |сулола = Сомониён |унвони_ҳокимон = [[Амир]] |ҳоким1 = [[Яҳё ибни Асад]] |соли_ҳоким1 = [[819]] то [[855]] |ҳоким2 = [[Исмоили Мунтасир]] |соли_ҳоким2 = [[999]] — [[1005]] |дин = [[Ислом]] ([[суннӣ]]) |Марҳала1 = Таъсисдиҳанда - [[Сомонхудот]] |Сана1 = |Сол1 = [[819]] |Марҳала2 = Ба бузургтарин қудрат дастёбгашта - [[Исмоили Сомонӣ]] |Сана2 = [[892]] то [[907]]. |Сол2 = |эзоҳ = |то = Саффориён |пас = Давлати Қарохониён |п2 = Давлати Ғазнавиён |п3 = }} '''Давлати Сомониён''' ({{lang-fa|{{Nastaliq|سامانیان}}}}; [[819]]—[[999]]) — аввалин давлати соҳибистиқлоли исломии [[тоҷикон]]. Ҳукмронии сулолаи Сомониён солҳои [[819]]—[[999]] дар бар мегирад. == Пешгуфтор == Асосгузори сулола — [[Сомонхудот]] мебошад, ки аз соли [[819]] наберагонаш [[Нӯҳ ибни Асад|Нӯҳ]], [[Аҳмад ибни Асад|Аҳмад]], Ёқуб ва Илёс дар вилоятҳои [[Мовароуннаҳр]] ҳукмрон мешаванд. Номи давлат аз номи сулолаи ҳоким — [[сулолаи Сомониён|Сомониён]] гирифта шудааст. То соли [[892]] амирони Сомониён зери итоати [[Хилофати Араб]] қарор доштанд. Асосгузори давлати соҳибистиклоли тоҷикон [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмади Сомонӣ]] мебошад. Исмоил соли [[900]] баъд аз мағлубияти [[Амр ибни Лайс]]и [[Саффориён|Саффорӣ]] кишвари [[Хуросон]]ро ба [[Мовароуннаҳр]] муттаҳид намудааст. Заминҳои таърихии [[Ориёно|ориёнажод]] ба як давлати муттамарказонидашуда муттаҳид шуданд. Давраи ҳукмронии [[Исмоили Сомонӣ]]([[892]]—[[907]]) ва амир Насри II ([[914]]—[[941]]) айёми гулгулшукуфии давлати Сомониён ба ҳисоб меравад. Сардафтари адабиёти форсу тоҷик [[Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]], муаллифи «Шоҳнома» [[Фирдавсӣ|Абулқосим Фирдавсӣ]], олимони машҳури шарқзамин Абуали [[ибни Сино]], [[Закариёи Розӣ]], [[Абӯабдуллоҳ Ҷайҳонӣ|Ҷайҳонӣ]], [[Абуалӣ Балъамӣ|Балъамӣ]], ва диг. асарҳои хешро дар ҳамин давлат эъҷод кардаанд. Дар ин давра [[илм]]у ҳунар ва [[санъат]] ривоҷу равнақ ёфта, адабиёти хаттии форсӣ-тоҷикӣ ташаккул ёфт. Давлати Сомониён ҳудуди имрӯзаи [[Тоҷикистон]], [[Ӯзбекистон]], [[Афғонистон]] ва қисман [[Туркманистон]]у [[Қазоқистон]] ва [[Қирғизистон]]у [[Эрон]]ро дар бар мегирифт. Марказаш шаҳри [[Бухоро]] буд. Ташаккули халқи тоҷик ва забони форсии тоҷикӣ дар давраи мавҷудияти давлати Сомониён асри IX—X ба анҷом расидааст.<ref>Муҳимтарин саҳифаҳои таърихи халқи тоҷик. Мураттибон Ҳотамов Н. Б.,Саъдиев Ш. С. Нашри дуюм. — Душанбе,2010,- с. 6-8.</ref>. Соли [[999]] бинобар суст гардидани ҳукумати марказӣ ва хиёнати ҳарбиёни турк давлати Сомониён аз ҷониби [[давлати Қарохониён]] забт карда шудааст.<ref name="andesha.tj">[http://andesha.tj/node/35#attachments Ғафуров Б.Ғ. Тоҷикон. — Душанбе,2008. 870 с.]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>.<ref>Ҳотамов Н. Б., Довуди Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). — Душанбе,2011, — с. 93-120.</ref> == Сабабҳои асосии таъсисёбии давлати Сомониён == Сабабҳои асосии таъсисёбии давлати [[Сомониён ]]: # Оғози давраи пирӯзии муносибатҳои феодалӣ дар Осиёи Миёна. # Авҷ гирифтани ҷараёни мазҳабии шуубия — ҷараёни оппозитсионӣ нисбат ба ҳукмронии арабҳо. # Шӯришҳои пай дар паи халқои Осиёи Миёна. # Ба умури давлат ҷалб шудани аъёну ашрофи маҳаллӣ ([[Бармакиён ]], афшинҳои [[Истаравшан ]], [[Тоҳириён ]]). # Ба мухторият соҳиб шудани вилоятҳои шарқии хилофат, аз он ҷумла мулкҳои [[Хуросон ]]-у [[Мовароуннаҳр]] # Мавқеи мустаҳкам пайдо намудани забони тоҷикӣ дар [[Хуросон ]]-у [[Мовароуннаҳр ]]. # Муттаҳидшавии қавму қабилаҳои эронзабони Осиёи Миёна, суръат пайдо намудани раванди ташаккули халқи тоҷик. # Ба миён омадани умумияти ҳудуди этникӣ, забонӣ ва фарқангии аҷдоди тоҷикон. # Мавҷудияти анъанаҳои бои иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии форсу тоҷик. == Давраҳои таърихии сулолаи [[Сомониён]] == Замони ба сари қудрат омадани ва фано шудани сулолаи Сомониёнро ба се давра тақсим кардан мумкин аст. * '''Давраи якум''' аз соли 817 оғоз шуда, соли 874 анҷом меёбад. Ин муддат ибтидои муборизаи халқи тоҷик барои истиқлол ва ташаккули давлати мутамарказонидашуда мебошад. * '''Давраи дувуми''' ҳукмронии хонадони [[Сомониён]] аз соли 875 оғоз ёфта дар ибтидои солҳои 60 — уми асри X ба охир мерасад. Аниқтар, ин давра солҳои 875—960 — ро дар бар мегирад. * '''Давраи севуми''' ҳаёти хонадони Сомониён ба солҳои 961—999 рост меояд. Ин замоне буд, ки амирони Сомонӣ ба саргармӣ дода шуда, бо ду дасти адаб лашкар ва идоракунии давлатро ба ихтиёри ғуломони турк супориданд.<ref name="andesha.tj"/><ref>Мухторов А. Сомониён: замон ва макон. — Душанбе, 2008. — С. 46.</ref> == Таърих == [[File:Samanid dynasty (819–999).GIF|thumb|500px|Давлати Сомониён(819—999)]] Давлати Сомониён, давлати аввалини тоҷикон, ки асри IX дар [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]] ба вуҷуд омада буд (875—999). Ба он намояндаи сулолаи Сомониён [[Аҳмад ибни Асад]] асос гузошт. Замони мавҷудияти Давлати Сомониён дар таърихи халқи тоҷик давраи азнавбарқароршавии иқтисодиёт ва маданияти Мовароуннаҳру Хуросон баъди ҳукмронии якунимасраи хилофати [[Аббосиён]] ба шумор меравад. Дар натиҷаи меҳнати деҳқонон ва ҳунармандон дар мамлакат қувваҳои истеҳсолкунанда ба дараҷаи баланд тараққӣ карданд. Дар ин давра муносибатҳои ҷамъиятии феодалӣ ғалаба карда, раванди ташаккули халқи тоҷик ба охир расид, давлати он ба вуҷуд омад ва маданияти моддию маънавии халқ инкишоф ёфт. Ин давраи инкишофи шаҳрҳои қадимии шарқ — [[Бухоро]], [[Самарқанд]], [[Марв (шаҳр)|Марв]], [[Нишопур]], [[Ҳирот]], [[Балх]], [[Хуҷанд]], [[Бунҷикат]], [[Ҳулбук]], [[Шумон]] ва ғ. буд. Ибтидои асри IX дар натиҷаи пурзӯр шудани ҳаракати зидди хилофат Аббосиён маҷбур шуданд, ки ба баъзе вилоятҳо ҳуқуқи худидоракунӣ диҳанд. Дар Мовароуннаҳр намояндагони сулолаи Сомониён пурқувват гардиданд. Давлати Сомониён дар аҳди ҳокимони Мовароуннаҳр Аҳмад ибни Асад ва писари ӯ Наср комилан ташаккул ёфт. Дар давраи [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмад]] Давлати Сомониён ба давлати мустақили мутамарказ табдил ёфт. Сомониён охири асри IX ҷангҳои байниҳамдигарии ҳокимони маҳаллиро барҳам дода, тамоми Осиёи Миёнаро ба даст дароварданд. Ҳудуди Давлати Сомониён дар Шимол то дарёи Талас тӯл кашида, дар Ғарб. вилоятҳои Эрони Шимолӣ ва Шарқиро дарбар мегирифт. Мамлакат дар давраи Наср ибни Аҳад (Насри 11) (914—943) ба дараҷаи баланди тараққиёт расид. Махсусан баъди сулҳи байни [[Абуалии Чағонӣ|Абӯалии Чағонӣ]] ва бо [[Нӯҳ ибни Насри II|Нуҳ ибни Наср]] (январи с.949) Давлати Сомониён ҳамчун давлати мутамарказ ташаккул ёфт. == Солҳои ҳукумронии амирони Сомонӣ == Дар асари [[Сайфиддинҳоҷӣ]] [[«Осор ул-вузаро»]] барои амирони Сомонӣ чунин ду байт оварда шудааст: : '''''Нӯҳ тан буданд зи оли-Сомон мазкур''''' : '''''Гашта ба аморати Хуросон машҳур.''''' : '''''Исмоилу Аҳмаду(саввум) Наср''''' : '''''Ду Нӯҳу ду Абдумалику ду Мансур.''''' Дар ин байтҳо 9 амири сулолаи [[Хонадони Сомониён]] номбар шудаанд. Муаллиф номи [[Насри II ибни Аҳмад|Насри II]] — ро аз «рӯйхат» берун гузоштааст.<ref>[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997, с. 3]</ref> [[File:Bukhara - Samanid Mausoleum.jpg|thumb|Мақбараи Сомониён, шаҳри Бухоро]] * 819—842 — [[Нӯҳ ибни Асад]] * 842—864 — [[Аҳмад ибни Асад]] * 864—892 — [[Наср ибни Аҳмад|Насри I ибни Аҳмад]] * 892—907 — [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмад]] (Исмоили Сомонӣ) * 907—914 — [[Аҳмад ибни Исмоил]] * 914—943 — [[Насри II ибни Аҳмад]] * 943—954 — [[Нӯҳ ибни Насри II]] * 954—961 — [[Абдумалики I ибни Нӯҳ]] * 961—961 — [[Насри III ибни Абдумалики I]] (1 рӯз амирӣ кард) * 961—976 — [[Мансури I ибни Нӯҳ]] * 976—997 — [[Нӯҳи II ибни Мансур]] * 997—999 — [[Мансури II ибни Нӯҳ]]<ref>[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997. — 76 с.]</ref> * 999—999 — [[Абдумалики II ибни Нӯҳ]]<ref>[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. – Душанбе:Оли Сомон,1997. – 76 с.]</ref> * 1000—1005 — [[Исмоили Мунтасир]]<ref>Мусавии Буҷнӯрдӣ, Козим (1393 ҲҚ). Ризоии Боғбидӣ, Ҳасан; Ҷаъфарии Диҳақӣ, Маҳмуд; Саҷҷодӣ, Содиқ, виросторон. ''Таърихи Ҷомеъи Эрон''. Теҳрон: Маркази Доирату-л-маъорифи Бузурги Исломӣ (Маркази Пажуҳишҳои Эронию Исломӣ). Ҷилди 6, Сафҳаи 479, ISBN 978-600-6326-36-8.</ref> == Идоракунии давлат == Ташкили хуби идоракунии давлат дар рӯшду камоли он саҳми муносиб мегузорад. Инро хонадони [[Сомониён]] нағз дарк намуда буданд. Яке аз намояндагони олимақоми ин хонадони бонуфӯз Исмоил инро хуб мефаҳмид. Аз ин рӯ, баробари ба сари қудрат омадани хеш масъалаи аз рӯи нақша ташкилу амал намудани давлатро ба миён гузошт. Баъди ғалабаи Исмоил бар [[Саффориён]] (соли 900) [[Сомониён]] ташкили идоракунии бонизомро ба миён гузоштанд. Исмоил шакли беҳтарини идоракунии давлатро дар девонҳо (вазоратҳо) медид. Вай таҷрибаи давлатҳои гузаштаро ба инобат гирифта, бо роҳи девонҳо идора намуданро асос шуморид. Он дар замони арзи вуҷуд кардани давлати [[Сосониён]] ташкил шуда буд. Давлати [[Сомониён]] аз ҷиҳати сохт феодалӣ буда ба ду [[даргоҳ]]: дарбори подшоҳӣ ва девонҳо, яъне вазоратҳо ё идораҳои ҳарбӣ тақсим мешуд. Исмоил мехост, ки давлат дар як даст муттаҳид карда шавад, он гоҳ идоракунии он аз марказ хеле осон буд. Аммо Исмоил ба мақсад нарасид. Кори саркардаашро писараш [[Аҳмад ибни Исмоил]] идома дода бошад ҳам, ба сомон нарасонд. Танҳо баъди сари ӯ дар замони ҳукмронии писараш Насри II бо ташаббуси вазирони оқилу донои Сомонӣ Абӯабдуллоҳ Муҳаммад ибни Ҷайҳонӣ (914—918) ва Абулфазл Балъамӣ (918—938) орзӯи Исмоил ҷомаи амал пӯшид. Барои идора намудани ҳокимияти марказӣ системаи идоракунии давлатӣ ба тартиб дароварда шуд. Сардори давлат амир буда, дар вилоятҳо волиҳои ӯ ҳукм меронданд. Дар қатори дарбор ([[даргоҳ]]) боз даҳ идораи ҳарбию маъмурӣ — девонҳо ташкил карда шуданд. Вазифаи девонҳо аз деҳқонон, ҳунармандон ва тоҷирон ҷамъ овардани андозҳо буд. Буҷети умумии Давлати Сомониён 45 млн дирҳамро ташкил медод, ки 20 млн — и он барои нигоҳ доштани қӯшун ва маоши амалдорони давлатӣ сарф карда мешуд. Чорабиниҳои муҳимми Сомониён, аз ҷумла, дар атрофи як марказ муттаҳид кардани [[Хуросон]] ва [[Мовароуннаҳр]], таъмини истиқлоли давлат ва ғ. барои инкишофи ҳаёти иқтисодӣ ва мадании мамлакат заминаҳои зарурӣ фароҳам овард. == Бухоро маркази давлати Сомониён == Бухоро пойтахти давлати [[Сомониён]] ба ҳисоб мерафт. [[Бухоро]] дар замони ҳукмронии арабҳо мисли дигар шаҳрҳои [[Мовароуннаҳр ]]-у [[Хуросон]] борҳо хароб гардида буд. Аммо дар аҳди [[Сомониён]] вазъият тағир ёфт. Ба туфайли робитаҳои тиҷоратӣ ва аз ҳар ҷиҳат тараққӣ ёфтани давлат ҳаёти нисбатан ором пойдор гардид. Бухоро чун дигар шаҳрҳои қадими тоҷикнишини [[Осиёи Марказӣ]] ба се қисм тақсим мешуд: 1. Арк- ҷои зисти шоҳ; 2. Шаҳристон — ҷои зисти табақаҳои гуногуни мардуми шаҳр; 3. Рабаз — маҳалли тиҷорату ҳунармандӣ. Шаҳри [[Бухоро]] дар асри IX ёздаҳ дарвоза дошт. Дар байни мамлакатҳои Осиёи Пеш яке аз шаҳрҳое буд, ки бори нахуст мактаби олии мусулмонӣ — мадраса бино ёфта будааст. Ҳамин тариқ дар аҳди [[Сомониён]] муносибатҳои феодалӣ устувор мегардад. Давлати [[Сомониён]] ҳамаҷиҳата тараққӣ мекунад. == Иқтисодиёт == Кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва савдо боз ҳам тараққӣ карданд. [[Мовароуннаҳр]] ва [[Хуросон]] мамлакатҳои аграрӣ буданд. Заминҳо асосан аз обҳои дарёчаҳо, сойҳо, чашмаҳо, каналҳо ва корезҳо объёрӣ карда мешуданд. Дар [[Осиёи Миёна]], хусусан, дар водиҳои Зарафшон, Фарғона ва ноҳияҳои дигар системаи зиёди обёрӣ вуҷуд дошт. Масалан, дар воҳаи Бухоро (каналҳои Санҷон ва Шоҳруд), Бунҷикат ва шаҳрҳою вилоятҳои дигар каналҳо мавҷуд буданд. Дар асрҳои IX—X як қатор каналҳои нав ва иншооти обёрӣ сохта шуданд. Масалан, дар яке аз дараҳои силсилакӯҳи Пастоғ (қаторкӯҳи Нурато) дарғоти калони сангин (ҳоло Хонбандӣ) ва обанбор бунёд гардид. Ғайр аз заминҳои обӣ заминҳои лалмиро низ васеъ истифода мебурданд. Дар заминҳои обии [[Суғд]], [[Фарғона]], [[Чоч]], [[Истаравшан]], [[Чағониён]], [[Хуросон]] ва ғ. деҳқонон гандум, ҷав, биринҷ, арзан, лӯбиё, нахӯд ва зайтун кишт менамуданд. Пахта дар хоҷагии кишоварзии баъзе ноҳияҳо (водии Зарафшон, Фарғона, воҳаи [[Марв]] ва ғайра) ҷойи асосиро ишғол мекард. Боғдорӣ (зардолу, шафтолу, себ, нок, биҳӣ, олуча, олу, анор, анҷир, чормағз, бодом), токдорӣ (махсусан ангури навъи ҳиротӣ), обчакорӣ ва зироати полезӣ низ ривоҷ ёфтанд. Номгӯйи маҳсулоти кишоварзӣ. хусусияти махсуси заминдориро нишон медиҳад, ки он ба обёрии сунъӣ асос ёфта буд. Географҳои асрҳои IX—X ҳосилхезии заминҳои корами Осиёи Миёнаро борҳо таъкид намудаанд. Дар ноҳияҳои кӯҳӣ ва даштҳои Осиёи Миёна чорводорӣ, хусусан, гӯсфанду асппарварӣ ривоҷ ёфт. Дар ин давра дар Давлати Сомониён саноати кӯҳӣ тараққӣ кард. Манбаъҳои хаттӣ ва маводҳои археологӣ аз зиёдии сарватҳои зеризаминии ноҳияҳои гуногуни Осиёи Миёна шаҳодат медиҳанд. Дар [[Бадахшон]], [[Дарвоз]], [[Ноҳияи Рӯшон|Рӯшон]] ва [[Шуғнон]] конҳои ёқут, санги лоҷвард ва нуқра кор карда мешуданд. Дар саргаҳи Зарафшон оҳан, тило, нуқра, зок, дар Истаравшан оҳан, дар Асбара ([[Исфара]]) ангиштсанг, дар Фарғона оҳан, қалъагӣ, нуқра, симоб, мис, сурб, муми кӯҳӣ (қир), асбест, фирӯза, навшодир, нефт истеҳсол менамуданд. Илоқ (водии Оҳангарон) маркази коркарди маъдани нуқра ва сурб ба шумор мерафт. Аз конҳои Хуросон фирӯза, мармар, сангҳои резакорӣ, тило, оҳан, мис, зок, сулфур, маргимуш, шаба, гили кулолӣ ва ғ. мегирифтанд. Дар Осиёи Миёна конҳои зиёди асримиёнагӣ, ба монанди Кони Мансур, Кӯҳи Сим, Конҷӯл, Консой, Тариқэккан, Кони Гут ва ғ. ёфт ва омӯхта шуданд. Маъданро бо роҳи кандани чоҳҳои амудӣ ва нишеб ё аз конҳои кушод мегирифтанд. Дар саноати кӯҳӣ меҳнати одамони озод ва ғуломонро хуб истифода мебурданд. == Ҳунармандӣ == Дар Давлати Сомониён ҳунармандӣ низ инкишоф ёфт, ки он дар [[Фарорӯд|Мовароуннаҳру]] [[Хуросони Бузург|Хуросон]] ҷойи намоёнро ишғол мекард. Пеш аз ҳама бофандагӣ ривоҷ ёфт. Деҳаҳои Зандона (наздикии Бухоро), Водар (наздикии Самарқанд) ва Дарзангӣ (дар водии д. Сурхон) ба марказҳои бофандагӣ табдил ёфтанд. Дар онҳо намудҳои беҳтарини матоъҳои пахтагӣ мебофтанд. Мувофиқи маълумоти [[Наршахӣ|Муҳаммади Наршахӣ]], матоъи зандонагиро ба Эрон, Форс ва Ҳиндустон мебурданд. Мувофиқи ахбори географҳои асри X [[Ибни Ҳавқал]] ва Муқаддасӣ матоъи нафиси водарӣ дар мамлакатҳои Шарқ шуҳрати калон дошт. Дар Самарқанд, Дабусия, Бухоро, Искоҷат, Насаф, Кеш, Банокат, матоъҳои нафис ва дурушт мебофтанд. Дар [[Самарқанд]] коғаз ва шиша истеҳсол мекарданд, ки онҳо дар мамлакатҳои Шарқи Миёна ва Наздик шуҳрати калон пайдо карда буданд. Дар шаҳрҳо ва маҳалҳои аҳолинишини Фарғона, [[Истаравшан]], [[Хуҷанд]] яроқ ва олоти кишоварзӣ, зарфҳои фулузӣ, дар Бухоро ва атрофи он қолин, ҷойнамоз, зин, равған, дар Самарқанд рикоб, лаҷом, тасма, деги мисин, дар Чоч зин, тирдон, хайма, тиру камон, сӯзан, миқроз, зарфҳои сафолӣ, дар шаҳрҳои Хуросон -дар [[Нишопур]] калоба, матоъ, либоси пашмин, рӯйҷо, корд, дар [[Марв]] парча, сӯзанӣ, рӯйҷои абрешимӣ ва пахтагӣ, абрешим, дар [[Тӯс]] зарфҳои сангӣ, бурё, дар [[Балх]] пӯст, собун дар Гарчошара қолин, намад ва ғ. истеҳсол мекарданд. Онҳо аз ривоҷёбии ҳаматарафаи ҳунармандӣ шаҳодат медиҳанд. == Тиҷорат == Инкишофи кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва тараққиёти шаҳрҳо ба ривоҷёбии мубодилаи мол байни шаҳру деҳот аз як тараф, аз тарафи дигар байни аҳолии муқимӣ ва бодиянишин оварда расонд. Дар натиҷаи инкишофи савдои дохилӣ ва берунӣ шаҳрҳо ва деҳаҳои Осиёи Миёна дар соҳаи истеҳсоли ин ё он навъи мол махсус гардида буданд. Мувофиқи маълумоти Муқаддасӣ ба бозорҳои берунӣ аз [[Бухоро]] порчаҳои нафис, қолин, ҷойнамоз, фонуси мисин, пушттаранги асп, равған, пӯсти гӯсфанд, гӯшт ва харбуза, аз Кармина сачоқ, аз Дабусия ва Водар газворҳои водарӣ, аз Арбинҷон ҷомаи пашмин, ҷойнамоз, пӯст, зарфҳои фулузӣ, аз Самарқанд парча, матоъи симгун, газворҳои сурх (мумарҷол), газвори синизӣ, абрешим, шоҳӣ, хайма, коғаз, шиша, деги мис, чормағз, аз Ҷиззах пашм, газвори сафед, яроқ, оҳан, аз Чоч пахта, ҷома, хайма, камон, аз Тирмиз собун, аз Балх пӯст, собун, кунҷит, биринҷ, чормағз, мавиз, бодом, асал, зок, сулфур, сурб, рӯйҷои занона, аз Марв парча, ҷома, рӯйҷои пахтагӣ ва абрешимӣ, равғани кунҷит, панир, мис, аз Нишопур калоба, газвор, либосҳои пахтагӣ ва пашмин, оҳан, пӯст, аз Нисо ва Обивард либоси пахтагӣ ва абрешимӣ, абрешим, равғани кунҷит, пӯсти рӯбоҳ, аз Ҳирот ба миқдори зиёд мавиз, писта, асал ва ғ. мебурданд. Дар асрҳои IX—X савдо бо мамлакатҳои ҷанубу шарқии Европа, Муғулистон, Хитой, Эрон, Кавказ, давлатҳои Осиёи Пеш аҳамияти калон пайдо кард. Аз Мовароуннаҳр ва Хуросон роҳҳои калони тиҷоратии Шарқ мегузаштанд. Роҳи тиҷоратие, ки аз Осиёи Миёна ба ҷанубу шарқии Европа мегузашт, аҳамияти калон дошт. Муншии сафорати хилофати араб Ибни Фадлон, ки с. 922 ҳамроҳи корвони тоҷирон ба Булғория, Волгаю Кама мерафт, ин роҳро тавсиф кардааст. Ба воситаи Итил ва Булғор Д. С. бо князиҳои Рус савдо мекард. Ба Итил ва Булғор биринҷ, хушкмева, газворҳои пахтагӣ, абрешимӣ ва пашмин, дирамҳои нуқрагин бурда, аз Рус, Булғор ва Хазар ба Осиёи Миёна мӯина, асал, пӯст, чорво ва ғайра меоварданд. Дар шаҳрҳои гуногуни Рус — Москва, Новгород ва ғ. ба миқдори зиёд ёфт шудани тангаҳои Давлати Сомониён аз алоқаҳои мустаҳками тиҷоратии байни Осиёи Миёна ва Руси қадим шаҳодат медиҳад. Дар сари роҳҳои тиҷоратӣ корвонсаройҳо, хонаҳои истиқоматӣ сохта, чоҳҳо мекофтанд. Савдо бо Европаи Ғарбӣ асосан бо роҳи иваз намудани молҳои арзишашон якхела ба амал бароварда мешуд. Дар асри X чекҳо низ дар муомилот истифода мешуданд. Дар Давлати Сомониён. анвои молҳои фурӯш тағйир ёфт. Агар тоҷирон пештар маснуоти заргарӣ, яроқи қиматбаҳо, зарфҳои биринҷӣ ва нуқрагӣ, шиша, газворро ба фурӯш баранд, акнун бештар хӯрокворӣ, моли хоми ҳунармандӣ ва маҳсулоти ҳунармандиро мефурӯхтанд. Тараққиёти кишоварзӣ, кӯҳкорӣ, ҳунармандӣ ва савдо дар Хуросону Мовароуннаҳр ба инкишофи маданияти маънавии халқи тоҷик заминаи муҳим гузошт. Дар асрҳои IX—X дар Осиёи Миёна муносибатҳои феодалӣ пурра ғалаба карданд. Давлати Сомониён давлати феодалӣ буд, ки он манфиати феодалон ва савдогаронро ҳимоя мекард. Қисмати асосии замин дар дасти намояндагони сулолаи Сомониён, заминдорони калон, мансабдорони давлатӣ ва рӯҳониён буд. Оммаи васеи деҳқонон камзамин буд, ё ҳеч замин надошт. Андозҳои вазнин, истисмори феодалӣ боиси сар задани як қатор шӯришу ошӯбҳои зиддифеодалӣ гардиданд. Муборизаи синфӣ аксаран дар зери ниқоби дин мегузашт. Масалан, яке аз ҳаракатҳои калони динӣ дар Давлати Сомониён ҳаракати қарматия буд. == Ташаккули халқи тоҷик == Дар асрҳои IX—X дар Осиёи Миёна, аз ҷумла, дар водии Зарафшон, Қашқадарё ва Истаравшан — суғдҳо, ҳавзаи дарёи Аму ва шохобҳои он бохтариён (тахориён), дар ҳавзаи поёноби д. Аму — хоразмиён, водии Фарғона — фарғониён, дар ҷанубу ғарбии воҳаҳои Осиёи Миёна сакоиҳо зиндагӣ мекарданд. Ҳамаи онҳо қаробати этникӣ дошта, ба забонҳо ва шеваҳои гурӯҳи забонҳои эронӣ гуфтугӯ мекарданд. Дар баъзе маҳалҳои Тахористон, Чоч, Фарғона ва, хусусан, дар шимолу шарқии Осиёи Миёна гурӯҳҳои этникии туркнажод низ буданд. Дар асрҳои IX—X дар ҳудуди Давлати Сомониён раванди ташаккули [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] ба охир расид. Мувофиқи маълумотҳо, таркиби этникии [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]]ро суғдҳо, бохтариён ва тахориён, фарғониён, хуросониён ва қабилаи сакоиҳо ташкил медоданд. Ба онҳо дар давраҳои гуногун хионитҳо, ҳайтолиён, туркҳо ва гурӯҳҳои дигари этникӣ ҳамроҳ шуданд. Забони умумии [[Мардуми тоҷик|тоҷикон]] дарӣ (форсии дарӣ) буд. Забони дарӣ (тоҷикӣ) аввалҳо дар заминаи яке аз шеваҳои байни [[Тахористон]] ва [[Хуросон]] ба вуҷуд омада, дертар ба вилоятҳои дигар паҳн шуд ва забони суғдиро аз гуфтугӯ танг карда баровард. Дар кори ташаккули забони тоҷикӣ лаҳҷаҳои Эрони Шарқӣ нақши калон бозиданд. Дар асрҳои IX—X адабиёти илмӣ ва назм инкишоф ёфтанд. Сомониён барои дар байни аҳолии маҳаллӣ пайдо намудани такягоҳ забони модариро ҳаматарафа истифода бурданд. Ташаккули территорияи умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] аз раванди ниҳоят мураккаб ва пурихтилофи ҷудошавию муттаҳидшавии иттиҳодияҳои давлатие, ки дар сарзамини тоҷикон вуҷуд доштанд, сар шуда, бо барпо гардидани давлати мутамаркази Сомониён ба охир расид.Мубориза табақаҳои гуногуни ҷамъиятро аз оммаи меҳнаткаш то синфи ҳукмрон фаро гирифт. Маркази ин иттиҳодия [[Мовароуннаҳр]] ва [[Хуросон]] буданд. Давлати Сомониён давлати осиёимиёнагӣ, сулолаи Сомониён сулолаи тоҷикон буд. Маркази мамлакатро марзе, ки дар он аз қадим аҷдоди [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] маскан гирифта буд, ташкил мекард. Раванди ташаккули фарҳанги умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] хеле мураккаб ва номунтазам буд. Маводҳои археологӣ шаҳодат медиҳанд, ки ҳанӯз дар а.7-8 дар ҳудуди [[Суғд]], [[Тахористон]], [[Фарғона]] ва [[Хуросон]] баробари хусусиятҳои махсуси ин ё он вилоят ба дараҷаи муайян умумияти фарҳанги моддӣ ва маънавӣ вуҷуд дошт. Умумияти маданияти моддӣ бештар дар меъморӣ, шакл ва техникаи тайёр намудани сафоли сирдор намудор мегардад. Дар давраи ташаккули фарҳанги умумии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] [[водии Зарафшон]] (бо марказҳои калони иқтисодӣ, фарҳангӣ ва сиёсиаш — [[Бухоро]] ва [[Самарқанд]]) вилояти асосии аз ҷиҳати маданӣ мутараққӣ ба шумор мерафт. Рӯдакӣ дар он замоне, ки давраи рушди болоравии худшиносии [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] буд, даъвати Балъамиро ба ҷон пазируфт. Иштироки Рӯдакӣ дар ин раванди ташаккули [[Мардуми тоҷик|халқи тоҷик]] айни муддао буд. Ӯ бо дарбори [[Исмоили Сомонӣ]] ([[892]]—[[907]]) ва [[Аҳмад ибни Исмоил]] ([[907]]—[[914]]) беалоқа набудааст. Рӯдакӣ дар дарбори [[Наср ибни Аҳмад]]и Сомонӣ, яъне Насри II (914—943) ба мартабаи азим соҳиб мешавад. Бинобар ҳамин худи Рӯдакӣ мегӯяд: {{иқтибос|муаллиф=Рӯдакӣ| <big>'''Киро бузургию неъмат зи ину он будӣ, ;Варо бузургию неъмат зи Оли Сомон буд.'''</big>}} == Рушди фарҳанги тоҷикон == Дар асрҳои IX—X фарҳанги халқҳои [[Осиёи Миёна]] ба дараҷаи баланд инкишоф ёфт. Ба тараққиёти фарҳанги [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]] пурра ҷорӣ гардидани [[забони дарӣ]] (тоҷикӣ) мусоидат кард. Ба ин забон назм инкишоф ёфт, ки он дар эҷодиёти сардафтари адабиёти форс — тоҷик [[Рӯдакӣ|Абӯабдуллоҳ Ҷаъфари Рӯдакӣ]], шоири бузург [[Фирдавсӣ|Абулқосими Фирдавсӣ]] ва дигарон зоҳир гардид. Дар ин давра илмҳои математика, [[ахтаршиносӣ]], [[ҷуғрофиё]], [[кимиё]], [[пизишкӣ]], [[таърих]] ва [[адабиётшиносӣ]] инкишоф ёфтанд, ки олимони энсиклопедист [[Форобӣ|Абӯнасри Форобӣ]]. [[Ибни Сино|Абӯалӣ ибни Сино]], [[Абумаҳмуди Хуҷандӣ|Абӯмаҳмуди Хуҷандӣ]], [[Абурайҳони Берунӣ|Абӯрайҳони Берунӣ]] ва диг. намояндагони машҳури он мебошанд. Шаҳрҳои асосии Осиёи Миёна — Бухоро, Самарқанд, Балх, Марв, Нишопур, Хуҷанд, Бунҷикат ва ғ. ба марказҳои калони маданӣ табдил ёфтанд. Аз тамоми мамлакатҳои Шарқ ба пойтахти давлат — Бухоро олимон, шоирон, мусаввирон ва диг. намояндагони фарҳанг ҷамъ омада буданд. Бухоро яке аз марказҳои фарҳанги Шарқ гардид. Дар шаҳр китобхонаи хеле бое ташкил карда шуд, ки он бо номи «Савон ул — ҳикмат» машҳур аст. Дар он китобҳои нодир роҷеъ ба илмҳои мухталиф гирд оварда шуда буданд. Дар бозори китоб асарҳои қиматбаҳои илмӣ ба даст овардан мумкин буд. Дар асрҳои IX—X санъати мусиқии халқи тоҷик боз ҳам инкишоф ёфт. Як қатор асарҳои санъати мусиқӣ ба вуҷуд омаданд, ки онҳо минбаъд дар «[[Дувоздаҳмақом]]», дертар «[[Шашмақом]]» гирд оварда шуданд. Асосҳои назариявии санъати мусиқӣ дар асарҳои Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ, Абӯалӣ ибни Сино, [[Абуҳафси Суғдӣ|Абӯҳафси Суғдӣ]], Абӯсолеҳ, [[Абӯлаббоси Бахтиёр|Абулаббоси Бахтиёр]] ва диг. акс ёфтанд. Шаҳрсозӣ, меъморӣ ва санъати ороиш боз ҳам тараққӣ кард. Дар ин давра мақбараи Исмоили Сомонӣ дар Бухоро, мақбараи Аработа дар наздикии [[Каттақурғон|Каттақӯрғон]] ва Аламдор дар наздикии Каркӣ, қасрҳо, бозорҳои тимдор, корвонсаройҳо, масҷидҳои ҷомеъ бунёд гардиданд. Кандакории сутуну сақфи биноҳо (хусусан, дар [[водии Зарафшон]]), гаҷкорӣ, ороиши зарфҳои сафолӣ ва фулузӣ, соҳаҳои дигари санъати амалӣ ривоҷ ёфтанд. == Таназзул == Оштинопазирии синфҳои баҳамзид, муборизаи ҳокимони маҳаллӣ бо ҳукумати марказӣ, истисмори сахти феодалӣ боиси таназзули мамлакат гардид. Дар охири асри X Давлати Сомониён суст шуда, ба ҳуҷуми бодиянишинон дучор омад. Соли 992 бодиянишинони турк Бухороро забт карданд, мувофиқи шартномаи соли 996 тамоми мулкҳои тарафи шимолии ҳавзаи дарёи Зарафшон ба ихтиёри туркҳо гузашт. Дар охири асри Х дар натиҷаи афзӯдани муборизаҳои дохилӣ ва пурзӯр шудани мавқеи гвардияи туркӣ иқтидори давлати [[Сомониён]] суст гардид. Қӯшишҳои марказгурезии феодалони калон нӯфузи давалати марказиро ниҳоят суст карданд. Дар чунин вазъият тохтутози пайдарпаи туркони бодиянишин, махсусан ҳуҷумҳои бодиянишинони Қарохонӣ, ки солҳои 90-уми асри Х дар ҳудуди Туркистони Шарқӣ, Ҳафтрӯд, ҷануби ноҳияҳои доманаи Тиёншон таҳти роҳбарии сулолаи [[Қарохониён]] ба вуҷуд омада, мавҷудияти давлати [[Сомониён]]ро дар зери хатар мегузоштанд. Аз шиддат ёфтани муборизаҳои қувваҳои марказгурез ва торафт суст шудани иқтидори давлати [[Сомониён]] истифода намуда, [[Қарохониён]] ба сарзамини [[Сомониён]] ҳуҷум кардан ва бидуни ягон муқобилияти сахте [[23 октябр]]и [[соли 999]] поӣтахти давлати [[Сомониён]] — [[Бухоро]] ро ба даст дароварданд. Соли 1005 Қарохониён сипоҳи охирин намояндаи сулолаи Сомониён Мунтасир Абӯиброҳим Исмоилро торумор намуда, давлати Қарохониёнро барпо карданд. Баъди ин Давлати Сомониён барҳам хӯрд ва дар Осиёи Миёна давлати [[Қарахониён]] ба вуҷуд омад. Мулкҳои тарафи ҷанубии дарёи [[Ҷайҳун]] (Аму) — ро [[Ғазнавиён]] ба даст дароварданд. == Хулоса == Хулоса, тоҷикон ва аҷдоди онҳо дар таърихи тамаддуни ҷаҳонӣ мақоми хосаеро доро ҳастанд. Тоҷикон, забон ва фарҳанги онҳо на танҳо барои мардуми эронинаҷод, балки ба халқҳои дигар низ таъсири мусбӣ расонидааст. Тасдиқи ин гуфтаҳоро метавон дар мисолҳои зиёде, аз ҷумла халқи озар дид. Масалан, қасидаҳои Ќатрони Табрезӣ (1010—1080) бештар дар равиш ва услуби шоирони аҳди Сомонӣ навишта шудааст. Забон ва фарҳанги тоҷикон, давлати бузурги онҳо дар ҳаёти моддӣ, маънавӣ ва сиёсии мардуми Осиёи Миёна ва берун аз он осори амиқи худро гузоштааст. == Нигаред == * [[Хронологияи давлатҳои бостонии тоҷикон]] * [[Хонадони Сомониён]] * [[Исмоили Сомонӣ]] * [[Вазирони давлати Сомониён]] * [[«Амирон ва вазирони Сомонӣ»]] == Адабиёт == * [[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин ва асри миёна. Китоби 1. — Душанбе, 1973; Китоби 2. — Душанбе, 1985; * [[Тоҷикон (китоб)|Тоҷикон]]. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1, 2. — Душанбе, 1998; * <ref>[http://andesha.tj/node/35#attachments Тоҷикон. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1, 2. — Душанбе, 2008, 870 с.]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * Давлатдории тоҷикон дар асрҳои IX—XVI. Мураттиб ва муҳаққиқ: Нурмуҳаммади Амиршоҳӣ. — Душанбе, 1999. * История таджикского народа. Т. II — Душанбе, 1999. * [http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. — Душанбе: Оли Сомон,1997. — 76 с.] * Аҳрор Мухторов. Сомониён: Замон ва макон. — Душанбе, 1999. * Таърихи Табарӣ. Ҷилдҳои 1-2. Теҳрон, 2001. * [http://kmt.tj/index.php?book_id=60 Нусхаи таълифоти китоби Абубакри Наршахӣ. Таърихи Бухоро. — Душанбе, 1979.] * Неъматов Н. Н. Давлати Сомониён. — Душанбе, 1989. * Ҳотамов Н. Б., Довудӣ Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). — Душанбе, 2011 ва 2015. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == [http://slt.uz/ru/gosudarstvosamanidov.html Государство Саманидов] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20131017031501/http://slt.uz/ru/gosudarstvosamanidov.html |date=2013-10-17 }} {{Амирони сулолаи Сомониён}} {{Давлатҳои сулолаҳои форисзабон (тоҷикон)}} [[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Давлати Сомониён]] [[Гурӯҳ:Вилоятҳои таърихии Тоҷикистон]] e297ssiqtykuy8lchay4ov3uro2hys4 Рӯдакӣ (мазмунҳо) 0 8162 1309210 30694 2022-08-04T11:36:48Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki * [[Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]] — сардафтари адабиёти классикии форсу тоҷик * [[Рӯдакӣ]] — ноҳия дар [[Тоҷикистон]] {{ибҳомзудоӣ}} 83h5dt471sci5mczcct9x612ug1e1jf Зармоҳӣ 0 8243 1309218 47788 2022-08-04T11:52:22Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = Goldfish3.jpg | regnum = Ҷонварон | parent = Carassius | rang = Гуна | latin = Carassius auratus | author = ([[Linnaeus]], [[1758]]) | wikispecies = Carassius auratus | commons = Carassius auratus }} '''Зармоҳӣ''' ({{lang-la|Carassius auratus}}), '''моҳии тилоӣ''' — гунае [[моҳӣ]] аз сардаи капурчаҳо аст. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{хурд}} a7gfq6chluopzh7r37e1m086l5u2vsg Феҳристи хонаводаҳои забонӣ 0 8443 1309167 25288 2022-08-04T09:40:15Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Рӯйхати оилаҳои забонҳо]] to [[Феҳристи хонаводаҳои забонӣ]] wikitext text/x-wiki ==Баъзе оилаҳои забонҳои маъмул== *'''[[Забонҳои афроосиёӣ|афроосиёӣ]]''' *'''[[забонҳои олтоӣ| олтоӣ]]''' *'''[[забонҳои австроосиёӣ|австроосиёӣ]]''' *'''[[забонҳои австронезӣ|австронезӣ]]''' *'''[[забонҳои дравидӣ| дравидӣ]]''' *'''[[забонҳои эскимосу алеутӣ| эскимосу алеутӣ]]''' *'''[[забонҳои ҳиндуаврупоӣ|ҳиндуаврупоӣ]]''' *'''[[забонҳои хоизӣ|хоизӣ]]''' *'''[[забонҳои На-Дене | На-Дене]]''' *'''[[забонҳои Нигеру Конго|Нигеру Конго]]''' *'''[[забонҳои Нилу Саҳроӣ|Нилу Саҳроӣ]]''' *'''[[забонҳои Пама-Нюнган|Пама-Нюнган]]''' *'''[[забонҳои Чину тибетӣ| Чину тибетӣ]]''' *'''[[забонҳои Тай - кадай|Тай-кадай]]''' *'''[[забонҳои уралӣ|уралӣ]]''' ==Оилаҳои калонтарин== Мувофиқи маълумоти [http://www.ethnologue.com/web.asp], оилаҳои калонтарини забонҳо аз рӯи миқдори забонҳояшон инҳо мебошанд: #[[забонҳои Нигеру Конго|Нигеру Конго]] (1514 забон) #[[забонҳои австронезӣ|австронезӣ]] (1268 забон) #[[Транс-Гвинеяи Нав]] (564 забон) (саҳеҳияш баҳсталаб аст) #[[забонҳои ҳиндуаврупоӣ|ҳиндуаврупоӣ]] (449 забон) #[[забонҳои чиниу тибетӣ| Чину тибетӣ]] (403 забон) #[[Забонҳои афроосиёӣ|афроосиёӣ]] (375 забон) (саҳеҳияш баҳсталаб аст) #[[забонҳои Нилу Саҳроӣ|Нилу Саҳроӣ]] (204 забон) #[[забонҳои Пама-Нюнган|Пама-Нюнган]] (178 забон) #[[ забонҳои Ото-Мангуӣ]] (174 забон) (миқдораш баҳсталаб аст) #[[забонҳои австроосиёӣ|австроосиёӣ]] (169 забон) #[[забонҳои Сепик-Раму|Сепик-Раму]] (100 забон) (саҳеҳияш баҳсталаб аст) #[[забонҳои Тай - кадай|Тай-кадай]] (76 забон) #[[звбонҳои тупӣ|тупӣ]] (76 забон) #[[забонҳои дравидӣ| дравидӣ]] (73 забон) #[[забонҳои майӣ|майӣ]] (69 забон) [[Гурӯҳ:Забонҳо]] k4atawo4be78luzebts9dem69oclbyd 1309169 1309167 2022-08-04T09:43:18Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki Дар инҷо '''феҳристи хонаводаҳои забонӣ''' ироа шудааст. Ин феҳрист шомили феҳристи хонаводаҳои забонии мухталиф, забонҳои такхонавода, дастабандинашуда ва соири анвоъ забонҳо мешавад. Бар асоси омори [[Ethnologue]], 7 117 забони зиндаи башарӣ ба 142 хонаводаи забонӣ тақсим мешаванд. == Баъзе оилаҳои забонҳои маъмул == * '''[[Забонҳои афроосиёӣ|афроосиёӣ]]''' * '''[[забонҳои олтоӣ|олтоӣ]]''' * '''[[забонҳои австроосиёӣ|австроосиёӣ]]''' * '''[[забонҳои австронезӣ|австронезӣ]]''' * '''[[забонҳои дравидӣ|дравидӣ]]''' * '''[[забонҳои эскимосу алеутӣ|эскимосу алеутӣ]]''' * '''[[забонҳои ҳиндуаврупоӣ|ҳиндуаврупоӣ]]''' * '''[[забонҳои хоизӣ|хоизӣ]]''' * '''[[забонҳои На-Дене|На-Дене]]''' * '''[[забонҳои Нигеру Конго|Нигеру Конго]]''' * '''[[забонҳои Нилу Саҳроӣ|Нилу Саҳроӣ]]''' * '''[[забонҳои Пама-Нюнган|Пама-Нюнган]]''' * '''[[забонҳои Чину тибетӣ|Чину тибетӣ]]''' * '''[[забонҳои Тай - кадай|Тай-кадай]]''' * '''[[забонҳои уралӣ|уралӣ]]''' == Оилаҳои калонтарин == Мувофиқи маълумоти [http://www.ethnologue.com/web.asp], оилаҳои калонтарини забонҳо аз рӯи миқдори забонҳояшон инҳо мебошанд: # [[забонҳои Нигеру Конго|Нигеру Конго]] (1514 забон) # [[забонҳои австронезӣ|австронезӣ]] (1268 забон) # [[Транс-Гвинеяи Нав]] (564 забон) (саҳеҳияш баҳсталаб аст) # [[забонҳои ҳиндуаврупоӣ|ҳиндуаврупоӣ]] (449 забон) # [[забонҳои чиниу тибетӣ|Чину тибетӣ]] (403 забон) # [[Забонҳои афроосиёӣ|афроосиёӣ]] (375 забон) (саҳеҳияш баҳсталаб аст) # [[забонҳои Нилу Саҳроӣ|Нилу Саҳроӣ]] (204 забон) # [[забонҳои Пама-Нюнган|Пама-Нюнган]] (178 забон) # [[ забонҳои Ото-Мангуӣ]] (174 забон) (миқдораш баҳсталаб аст) # [[забонҳои австроосиёӣ|австроосиёӣ]] (169 забон) # [[забонҳои Сепик-Раму|Сепик-Раму]] (100 забон) (саҳеҳияш баҳсталаб аст) # [[забонҳои Тай - кадай|Тай-кадай]] (76 забон) # [[звбонҳои тупӣ|тупӣ]] (76 забон) # [[забонҳои дравидӣ|дравидӣ]] (73 забон) # [[забонҳои майӣ|майӣ]] (69 забон) == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Забонҳо]] 6yjlank5bcklugjjs1kx0743nobaeul Истиқлол (шаҳр) 0 8574 1308987 1292731 2022-08-04T07:49:40Z VASHGIRD 8035 /* Асрори номи маҳал */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{дигар маъноҳо}} {{МА |мақом = Шаҳр |номи тоҷикӣ = Истиқлол |номи аслӣ = Истиқлол |тасвир = File:OldTaboshar1.jpg |итоат = шаҳри тобеи вилоят |кишвар = Тоҷикистон |нишон = |парчам = |тавсифи нишон = |тавсифи парчам = |бари нишон = |бари парчам = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |шакли минтақа = |минтақа = Вилояти Суғд |ноҳия дар ҷадвал = |шакли ноҳия = |ноҳия = |ноҳия дар ҷадвал = |шакли ҳавзаи ҷомеа = |ҳавзаи ҷомеа = |ҳавзаи ҷомеа дар ҷадвал = |шакли ҷомеа = |ҷомеа = |ҷомеа дар ҷадвал = |тақсимоти дохилӣ = |шакли роҳбарӣ = |роҳбарӣ = |замони таъсис = соли [[1968]] |ёдоварии аввал = |номҳои пешина = |унвон аз = |масоҳат = |шакли баландӣ = |баландии марказ МА = |иқлим = |забони расмӣ = тоҷикӣ |аҳолӣ = 16, 4 |соли барӯйхатгирӣ = 2016 |зичӣ = |агломератсия = |ҳайати миллӣ = [[Мардуми тоҷик|тоҷикҳо]], ӯзбекҳо |ҳайати динӣ = [[мусулмон]]он |этнохороним = |вақти минтақавӣ = +5 |DST = |коди телефон = +992 3443 |нишонаи почта = 735750 |нишонаҳои почта = |коди мошинҳо = 02TJ |шакли шиноса = |шакли шиносаи ададӣ = |гурӯҳ дар Commons = |сайт = |забони сайт = |забони сайт 2 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} ''' Истиқлол(собиқ Табошар)''' — шаҳр дар [[вилояти Суғд]]и [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] мебошад. Ин шаҳр дар наздикии яке аз бойтарин захираҳои кони полиметалӣ ҷойгир шудааст. == Шароитҳои табиӣ ва иқлим == Шаҳри Истиқлол дар каторкӯҳи Қурама, қисми силсилакӯҳи Тян-Шан, аз тарафи шимоли маркази вилоят ҷойгир аст. Қаторкӯҳи Қурама аз сарватҳои зеризаминӣ бой мебошад. Ҳанӯз дар солҳои 30-уми қарни гузашта, аз тарафи геологҳои шинохтаи рус ба монанди Наследов Б.Н., Королёв А.В. ва Волфсон Ф.И. омӯхта шуда, зиёда аз 300 намуди сарватҳои зеризамини кашф гардидаанд. Баъдан ба коркарди ин маъданҳо, ба монанди уран, торий, радий, тило, висмут ва дигар намуди элементҳои кимиёвӣ, сангҳои қиматбаҳо ва ороишӣ ба роҳ монда шуда буданд. '''Масофа''': '''Истиқлол''' дар масофаи 34 км аз шаҳри [[Хуҷанд]] ҷойгир шудааст. Дар нақша шаҳри Истиқлол ба масофаи умумии 7,0 км дар шимолӣ — шарқӣ ба ҷанубӣ — ғарбӣ тӯл кашидааст. Майдони шаҳр 3314,17 га. – ро ташкил медиҳад. Сарҳадҳои шартии шаҳр аз ориентири зерини маҳаллӣ ва чуғрофӣ мегузаранд: • аз ғарб – аз нишебии соҳили наҳрчаи «Тушқуруқ», аз ҷумла маҳаллаи Тақмок, ки дар масофаи 4,0 км. ҷойгир шудааст, то сарҳади шимолии обанбори «Тақмоқ»; • сарҳади шимолӣ аз нишебии қаторкӯҳи Қурама, аз ҷумла маҳаллаҳои Кураминский ва Истиқлолият, ки бевосита аз шаҳр дар масофаи 3,0 км дуртар ҷойгир шудаанд, мегузарад; • аз шарқ сарҳад аз нуқтаи 1299,0 км. дар сатҳи баландии баҳр, бо кӯчаҳои Деваштич, Темурмалик ва Восеъ, ки бевосита аз шаҳр дар масофаи аз 8,0 то 10,0 км. ҷойгир шудаанд ва Табошари Кӯҳна, ки аз шаҳр дар масофаи 5,0 км. ҷойгир шудааст, баъдан аз нишебии қаторкӯҳ бо соҳили дарёчаи «Ӯткан – сой», сипас, ба самти ҷанубӣ – ғарбӣ мегардад ва бошишгоҳи нақлиётии КВД «Заря Востока», шуъбаҳои тиббию санитарии БМШ Истиқлол то шоҳроҳӣ Истиқлол – [[Хуҷанд]]ро дар бар мегирад; • сарҳади ҷанубии шаҳр аз шоҳроҳи истиқлол – [[Хуҷанд]] то нишебии сой ба суи сарҳади шимолии заводи нонбарорӣ ва сарҳади ҷанубии маҳаллаи Тақмоқро дар бар мегирад. Ҳудуди шаҳр аз ҳамаи тарафҳо бо [[ноҳияи Бобочон Ғафуров]] ҳамсарҳад мебошад. '''Иқлим''': Субтропикӣ континенталӣ (хушк), моҳи январ ҳарорати миёна аз 0 дараҷаи Селсий то — 15 дараҷаи Селсий хунук, моҳи июл аз 25 дараҷаи Селсий то 40 дараҷа гарм аст. == Маҳаллаҳои шаҳр == Маҳаллаҳои * Айнӣ, * Навоӣ, * Дӯстӣ, * Сомониён, * Умари Хайём бевосита дар қаламрави шаҳр ҷойгир шудаанд ва ҳар кадоме ба масофаи 2,0 км. аз қисми куҳнаи маркази он қарор доранд. '''Аҳолӣ'''. Дар шаҳр то [[соли 2003]] камшавии аҳолӣ аз сабаби муҳоҷирати манфӣ ба миён омад, яъне шумораи аҳолии кӯчида рафта аз шумораи аҳолии кӯчида омадагон барои истиқомати доимӣ зиёд буд. Аз [[соли 2003]] ба муҳоҷирати манфӣ нигоҳ накарда зиёдшавии аҳолӣ аз ҳисоби афзоиши табии (+таваллудшавӣ, — фавтшавӣ) мебошад. == Таърих== Шаҳраки Табошар соли [[1938]] дар ҳайати Кумитаи иҷроияи Шӯрои вакилони халқи шаҳри Чкалов ташкил ёфтааст. Моҳи октябри соли [[1968]] Табошар мақоми шаҳраки типии шаҳриро гирифт. Маълумотҳои асоснок дар бораи ташкилёбии маҳалҳои иқоматӣ ба садаи панҷуми то мелодӣ тааллуқ доранд. Ин заминҳо дар таърихи қадимаи Осиёи Миёна ҳамчун вилояти мустақили сиёсии Илак машҳуранд. Тадқиқотҳои дар солҳои 70-уми асри гузашта гузаронида шудаи археологӣ нишон доданд, ки дар қисми кӯҳистони ҷанубии Илак – қаторкӯҳи Қурама, дар атрофи шаҳри муосир ҳунармандони зиёди кӯҳистонӣ ҷойгир шудаанд. Дар ин мавзеъ қабилаҳои туркӣ-муғулӣ, ки минбаъд барои ташкили гурӯҳи алоҳидаи этникии ӯзбекҳо – қурама асос гардидаанд, зиндагонӣ мекарданд ва онҳо дар оянда ба ин мавзеъ ном додаанд. Тасдиқи хаттии ин далел – соли 1489. == Асрори номи маҳал == Номи Табошар аз калимаи Товошар аст ва аз таркибҳои туркӣ-ӯзбекии «Тов» (вайроншудаи «тоғ») – кӯҳ ва «-ошар» — гузаштан иборат буда, маънои «гузаргоҳи кӯҳӣ»-ро дорад. Байни мардум барои топонимии Табошар ривояти дигаре низ ҳаст. Аз сабаби он ки шаҳр дар баландии 1100 м аз сатҳи баҳр ҷойгир аст, ҳангоми ба шаҳр омадан фишори хуни касс баланд мегардад. Ва шарҳ медиҳанд, ки гӯё Табошар аз таркибҳои «Тов» (лаҳҷа — Таб) ва «ошар» (баланд шудан) сохта шуда, маънои баланд гардидани таб – фишори хунро дорад. == Шаҳри муосир == Қариб 20 сол дар ин шаҳр [[уран]]ро истеҳсол мекарданд. Баъд истеҳсоли уран боз дошта шуда буд. Баъд аз пошхӯриии [[Иттиҳоди Шӯравӣ]] ва саршавии [[ҷанги шаҳрвандӣ]] бисёр аз шаҳрвандони шаҳри Табошар аз [[Тоҷикистон]] фирор карда, ба дигар мамолики дунё рафтанд. Аз сабаби зиёдшавии корҳои кофтуковӣ ва оғози баистифодадиҳии як қатор чоҳҳои маъданканӣ аҳамияти деҳаи Табошар пурқувват гардид, аз ҳисоби берун кардани татарҳои қримӣ, немисҳои поволжягӣ ва асирафтодагони пурқуввати ҳарбӣ шумораи аҳолии он низ зиёд шуд. Моҳи октябри соли 1968 Табошар мақоми шаҳраки типии шаҳриро гирифт. Дар нимаи дуюми солҳои 30-юм кашфиёти ҷойгиршавии уран, тило, нуқра ва дигар канданиҳои фоиданок, ки коркарди онҳо то нимаи аввали солҳои 90-ум амалӣ карда шудаанд, сабаби ташкилёбии шаҳрак гардиданд. То соли 1968 шаҳраки Табошар дорои заминаи кифояи энергетикӣ, рушди иҷтимоию фарҳангӣ ва маишии инфраструктуриро буд, ки ин дар ҳамҷоягӣ бо шароити мусоиди иқлим барои таъсиси заводи аҳамияти мудофиавидошта доир ба истеҳсоли аслиҳаи ҷангӣ, сабаб гардид. Корхонаи ҳамчун филиали комбинати химиявии Бийск ташкилгардида, аллакай охири соли 1968 мастақил шуд ва ба он расман номи «Завод «Заря Востока» дода шуд. Соли 1972 дар корхона, бори аввал дар Тоҷикистон истеҳсоли калӯшҳои миллӣ аз худ карда шуданд. Соли 1976 сохтмони сехи қубурҳои ба фишори баланд тобовар ба охир расонида шуд, соли 1983 заводи нонбарорӣ ба истифода дода шуд, соли 1990 истеҳсоли плёнкаҳои ПВХ ба роҳ монда шуд. Ҳамаи ин барои Табошар — ҳамчун шаҳри тобеи вилоят гардиданаш сабаб шуданд. Аз рӯи баҳисобгирии аҳолии соли 1989 дар Табошар зиёда аз 20 ҳазор нафар, зиёда за 17 миллат зиндагонӣ мекарданд. Соли [[1993]] мақоми шаҳри тобеи вилоятиро гирифтааст. [[29 март]]и [[соли 2012]] дар асоси Қарори Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба шаҳр номи Истиқлол дода шуд. == Пайнавиштҳо == <references/> == Манобеъ == * [http://www.mihd-istiklol.tj/ Сомонаи шаҳри Истиқлол]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{commons|Taboshar}} {{Шаҳрҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон}} [[Гурӯҳ:Шаҳрҳои Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Вилояти Суғд]] [[Гурӯҳ:Шаҳрҳои вилояти Суғд]] [[Гурӯҳ:Истиқлол]] 6n5dc6pokgelwm50eup9y4qmiyln4p6 Грипп 0 8595 1309142 1273839 2022-08-04T09:15:49Z VASHGIRD 8035 /* Адабиёт */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Беморӣ | Name = Грипп | Image = EM of influenza virus.jpg | Caption = | Width = 226px | DiseasesDB = 6791 | ICD11 = {{ICD11|1E30|753780243}}, {{ICD11|1E31|283428170}}, {{ICD11|1E32|1235618695}} | ICD10 = {{ICD10|J|10}}, {{ICD10|J|11}} | ICD9 = {{ICD9|487}} | MedlinePlus = 000080 | eMedicineSubj = med | eMedicineTopic= 1170 | eMedicine_mult= {{eMedicine2|ped|3006}} | MeshID = D007251 }} '''Грипп''' — як навъ бемории вирусии сироятӣ. Грипп бо нишонаҳои заҳролудии умумии андомгон (организм), баланд шудани ҳарорати бадан, беҳолӣ, дарди сар, дилбеҳузурӣ, баъзан қайкунӣ ва илтиҳоби луобпардаи роҳи нафас падид меояд. Ангезандаи грипп вирусҳои А, В, С мебошанд, ки ба оилаи ортомиксовирусҳо (Orthomyxoviridae) мансубанд. Ба ин оила се ҷинс — вирусҳои гриппи А, вирусҳои гриппи В, ҳамчунин вирусҳои гриппи С тааллуқ доранд. Вирусҳои грипп ба сармо тобовар буда, ҳангоми гарм кардан ва ҷӯшондан зуд нобуд мешаванд. Онҳо хусусан аз таъсири афканишоти фаробунафш ва маводди гандзудо (дезинфексиявӣ) фавран маҳв мегарданд. Манбаи сироят бемор, ҳамчунин одамоне мебошанд, ки дар онҳо грипп ба таври ниҳонӣ сурат гирифтааст. Вирусҳо ҳафтаи аввал дар вақти гуфтугӯ, сурфидан ва атса задан хориҷ карда мешаванд. Грипп чун эпидемия пайдо мешавад ва ҳатто мумкин аст ба пандемия табдил ёбад. Бозичаҳо, пистонак, косаву табақ, сачоқ ва ғ. низ метавонанд мӯҷиби сирояти ангезандаи грипп шаванд. Дар мавриди сабук будани беморӣ грипп барои атрофиён хеле хатарнок аст, чунки бемор ба духтур муроҷиат накарда, бистарӣ намешавад ва бо ҳамин роҳ вирусҳои гриппро паҳн мекунад. Ба грипп одамони синну солашон гуногун ва дар ҳама фасли сол (бештар тирамоҳу зимистон) гирифтор мешаванд. Вируси грипп баъди ҳар 11-18 сол тағйир меёбад. Беморӣ ногаҳон бо табларза, ҳарорати баланд (38-39°С), сарчархӣ, сардард (асосан дарди пешонӣ, чаккаи сар, чашмхона), беҳолӣ, буғумдард, дарди мушакҳо, дилбеҳузурӣ ва қай ба вуҷуд меояд; ранги рӯйи бемор сурх мешавад, аломатҳои назла (нафасгирии душвор, зуком, хориши гулӯ, сурфаи хушк, дарди гулӯ ҳангоми фурӯбарӣ) ба мушоҳида мерасанд, оби чашм рафта, кас наметавонад ба рӯшноӣ нигарад. Дар сурати бистарӣ нашудан ва риоя накардани тавсияҳои духтур грипп оризаҳои ногувор (мас., газаки шуш, гайморит, газаки ҷавфҳои иловагии бинӣ, отит, иллати дил ва илтиҳоби майнапарда) ба бор меорад. Оризаи нисбатан асосии грипп пневмония аст. Ҳамчунин оризаҳои дигари бактериявӣ, мас., фронтит, мастоидит ва бронхиолит низ рух менамоянд. Инчунин мумкин аст бемориҳои музмини пешина (сил, тарбод, тонзиллити куҳан, холесистохолангит, пиелит ва ғ.) хурӯҷ намоянд. Яке аз шаклҳои вазнини грипп, ки боиси фавти одамон мешавад, [[гриппи мурғон]] аст. Онро вируси H<sub>5</sub>N<sub>1</sub>, ки соли 1997 дар Сянган (Ҳонконг) ошкор шуда буд, меангезад. Вирус бевосита аз парандаҳо ба одам сироят мекунад. Гриппи мурғон соли 1997 якбора дар 30 мамлакати дунё ба қайд гирифта шуд. Ҳолатҳои аз одам ба одам гузаштани вируси H<sub>5</sub>N<sub>1</sub> муқаррар нашудааст. Аломатҳои гриппи мурғон шабеҳ ба гриппи муқаррарӣ мебошанд. Вируси гриппи мурғонро мурғу мурғобӣ, ғоз, қу, кабӯтар, мурғи марҷон ва дигар парандаҳо интиқол медиҳанд. Солҳои охир дар бисёр мамлакатҳо [[гриппи хукҳо]] ба қайд гирифта шудааст. Онро штаммҳои вируси А/H<sub>1</sub>N<sub>1</sub>, A/H<sub>1</sub>N<sub>2</sub>, A/H<sub>3</sub>N<sub>2</sub> ба вуҷуд меоранд. Ангезандаи гриппи хукҳо, ки соли 2009 дар бисёр мамолики Амрико, Аврупо ва Осиё густариш ёфт, штамми вируси H<sub>1</sub>N<sub>1</sub> буд. Аломатҳои гриппи хукон шабеҳ ба дигар намудҳои грипп мебошанд. Бештар дар одамони гирифтори бемориҳои дил, шуш, гурда, ҷигар, диабети қандӣ, омосҳои гуногун, солхӯрдагон, занҳои ҳомила, кӯдакон, кормандони ҳифзи тандурустӣ ба мушоҳида мерасад. Грипп доруи махсус надорад. Косаву табақи беморро ҷудо карда, онро дар маҳлули содаи 1 % (ба 1 л об 2 қошуқча содаи хӯрданӣ) ё дар маҳлули оҳаки хлорноки 0,5 % (ба 1 л об 1 қошуқи чойхӯрӣ) 5 дақ. ҷӯшондан лозим аст. Ба пасмондаи ғизо об андохта, онро 5 дақ. меҷӯшонанд ва сипас мерезанд. Фаршу ҷиҳози хонаи беморро ҳар рӯз 2 бор бо латтаи тар (маҳлули 0,5%-и оҳаки хлорнок) пок кардан шарт ва ҳатмист. Барои пешгирии грипп обутоби организм, варзиш, муолиҷаи бемориҳои аъзои нафас муҳим аст. Аз давои махсус — ваксинаи зидди грипп низ истифода мекунанд. Моягузаронӣ гриппро ҳамеша пешгирӣ накунад ҳам, ҷараёни онро сабук месозад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * {{ЭМТ|Грипп|4|муаллиф= Ш. А. Тошева }} * Қамардинов Х. Қ. (ва дигрипп). Бемориҳои сироятӣ. Д., 2000; * Шувалова Е. П. Инфекционные болезни. М., 1999; * Камардинов Х. К. Инфекционные болезни человека. Д., 2005; * Ҳамон. Инфекционные и паразитарные болезни. Д., 2009. {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Бемориҳои сироятӣ]] [[Гурӯҳ:Бемориҳои роҳи нафас]] bpcxhhop04f87m525h48nijcz98vf69 Доменҳои миллии дараҷаи аввал 0 8655 1308899 1121268 2022-08-04T07:36:37Z VASHGIRD 8035 /* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Домени миллии дараҷаи аввал''' — [[домен]]е мебошад, ки барои ягон кишвари мушаххас ҷудо шудааст, масалан [[.ru]] барои [[Русия]] ё [[.de]] барои [[Олмон]]. Барои [[Тоҷикистон]] домени миллии дараҷаи аввал [[.tj]] мебошад. Тавсияҳо дар бораи доменҳои миллии дараҷаҳо дар [http://www.ietf.org/rfc/rfc1032.txt RFC-1032] аз моҳи ноябри соли 1987 ва дар [http://www.ietf.org/rfc/rfc2240.txt RFC-2240] оварда шудаанд. Номнависии доменҳои миллии дараҷаи аввал дорои мушкилотҳои ба худ хос аст. Ин беш аз ҳама масъалаи эътироф шудани кишвар дар арсаи байналхалқӣ мебошад. Масалан номнавис кардани домени [[.tw]] ([[Тайван]]) то ҳол баҳсталаб аст. {{Доменҳои миллии дараҷаи аввал}} [[Гурӯҳ:Доменҳои миллии дараҷаи аввал*]] [[Гурӯҳ:Интернет]] {{Compu-domain-stub}} [[de:Top-Level-Domain#Länderspezifische Top-Level-Domains (ccTLD)]] [[fr:Domaine de premier niveau#Domaine national de premier niveau]] [[sl:Seznam vrhnjih internetnih domen]] n3mox6ypm7zlo4rqcwfvy7krq52rm32 Соли 2004 0 8666 1308938 1211554 2022-08-04T07:42:13Z VASHGIRD 8035 /* [[Июл]] */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Новбарии сол|2004}} {{Оғози сол|2004}} == Рӯйдодҳо == === [[Январ]] === * [[4 январ]] — роҳбари ҳаракати миллӣ [[Михаил Саакашвилӣ]] дар [[интихобот]]и [[призидент]]ии [[Гурҷистон]] ғолиб омад. * [[4 январ]] — [[Марсоход]] [[MER-A]] ([[Спирит]]) бо муваффақият ба сайёраи [[Марс (сайёра)]] баромад. * [[19 январ]] — дар кинофестивали «Санденс» намоиши нахустини филми «[[Пила: Бозӣ барои муборизаи ҳаёт (филм)]]» * [[27 январ]] - нусхаи [[Википедияи Тоҷикӣ]], Донишномаи электронӣ бо [[забони тоҷикӣ]] таъсис ёфтааст. === [[Апрел]] === * [[22-уми апрел]] —Дар натиҷаи барҳамхӯрии ду қатора ва таркиши баъди он ба вуқӯъ пайваста дар шаҳри Йончхон ([[Кореяи Шимолӣ]]) тақрибан 150 нафар одамон фавтиданд. === [[Май]] === * [[1 май]] — [[Венгрия]], [[Кипр]], [[Латвия]], [[Литва]], [[Малта]] , [[Полша]], [[Словакия]], [[Словения]], [[Чехия]] ва [[Эстония]] ба [[Иттиҳоди Аврупо]] дохил шуданд. * [[16 май]] — дар 49-ум озмуни мусиқавии байналхалқӣ «[[Евровидение]]» ҷои аввалро овозхони [[Украина]] [[Руслана Лижичко]] ишғол намуд. * [[17 май]] —Дар иёлоти [[Массачусетс]] аҳди никоҳи якҷинсаҳо иҷозат дода шуд. === [[Июн]] === * [[13 июн]] — дар [[Парлумони Аврупо]] [[Иттиҳоди Аврупо]] интихобот баргузор гардид. Ғолибиятро намояндагони блоки ҳизби консерваторҳо ба даст овард (зиёда аз 250 овоз). Ҷои дуюмро бошад блоки ҳизбҳои сотсиалистӣ ишғол намуд (қариб 200 овоз). Ба [[Парлумони Аврупо]] намояндагони дигар гурӯҳои ҳизбӣ низ интихоб шуданд. * [[17 июн]] — дар як вақт ду гурӯҳи татқиқотӣ новобаста аз ҳамдигар бори аввал [[телепортатсияи квантӣ|телепортатсияи кванти]]и атомҳоро баровардан. * [[21 июн]] — бори якум дар дунё [[киштии кайҳонӣ|киштии кайҳони]]и шахсӣ «[[SpaceShipOne]]» ба кайҳон баромад. === [[Июл]] === * [[1 июл]] — Тачҳизоти кайҳонии Кассинӣ-Гюйгенс баъди 7 соли сайру гашт ба системаи [[Зуҳал (сайёра)]] расид ва ба тадқиқоти давра, сайёраҳо ва магнитосфераи Зуҳал шурӯъ кард. * [[4 июл]] — Дар [[шаҳр]]и [[Лиссабон]]и Португалия бозии ниҳойии [[Чемпионати Аврупо оид ба футбол]] баргузор гардид. Дар ин бозӣ тимҳои футболи [[Португалия]] ва [[Юнон]] бо ҳам қувваозмоӣ карданд. Тими Юнон бо ҳисоби 1:0 ғолиб омад. * [[21 июл]] — дар 17 конфронс оид ба НУН (назарияи умумии нисбият ва гравитатсия), ки дар шаҳри [[Дублин]]и [[Ирландия]] баргузор гардид, астрофизик [[Стивен Хокинг]] бо маърӯзаи худ барои ҳалли мушкилоти "нобудшавии маълумот дар шикофии сиёҳ" баромад кард, ки 30 сол боз ҳалли худро наёфта буд. === [[Август]] === * [[Август]] — дар шаҳри [[Москав]] сохтмони меҳмонхонаи боҳашамати «Москва» ба анҷом расид, ки солҳои [[1930|30-ми асри XX]] сохта шуда буд. * [[24 август]] — тақрибан дар як вақт, дар [[Русия]] ду [[тайёра]]и мусофирбар ба садама дучор шуданд: Ту-154Б2 тайёраи авиакомпанияи «Сибир», ки аз фурудгоҳи [[Домодедово]]и (Москав) ба [[Сочӣ]] парвоз мекард, (дар [[вилояти Ростов]] ба садама дучор гардид, ки 51 нафар одамон ҳалок шуданд, ва тайёраи Ту-134а-и авиакомпанияи "Волга-Авиаэкспресс",аз аэропорти Домодедовои (Москав) ба [[Волгоград]] парвоз мекард, (дар [[вилояти Тулск]] ба садама дучор гардид,ки 42 нафар одамон ҳалок шуданд). Кофтукоб маълум намуд, ки дар ҳар дуи садама амалиёти терррористӣ аз тарафи занҳои қотил ба вуқӯъ пайвастааст. * [[31 август]] — амали террористӣ дар шабакаи метрои «Рижская» дар Москав аз тарафи террористон ба вуқӯъ пайваст. Дар инҷо низ қотилзан гунаҳгор аст. На камтар аз 10 нафар одамон ҳалок шуданд. === [[Сентябр]] === * [[1 сентябр]] — террористон бинои мактаби шаҳри [[Беслан]]ро ( [[Осетияи Шимолӣ]] муҳосира намуданд. * [[21 сентябр]] — сохтмони аз ҳама бинои балантарин дар дунё — [[Бурҷи Дубай]] ба кори худ шурӯъ кард. === [[Октябр]] === * [[31 октябр]] — рӯзи интихоботи президенти кишвар дар [[Украина]]. Ба давраи дуввум интихобот [[Виктор Юшенко]] ва [[Виктор Янукович]] баромаданд. === [[Ноябр]] === * [[2 ноябр]] — интихоботи президенти кишвар дар [[ИМА]]: ду номзад:президенти кунунӣ [[Ҷорҷ Буш]] ва сенатор [[Ҷон Кэррӣ]] ([[:en:John Kerry]]). Дар ин интихобот Ҷорҷ Буш ғолиб омад. * [[21 ноябр]] — давраи дуюми [[интихоботи Украина]] баргузор гардид: сарвазири кунунӣ [[Виктор Янукович]] (49 %) ва [[Виктор Юшенко]] (46 %) овоз гирифтанд. * 21-[[22 ноябр]] — саммити созмони [[Ҳамкории иқтисодии Осиёву Уқёнуси Ором]] дар [[Сантияго]]и ([[Чилӣ]] баргузор гардид. * [[22 ноябр]] — Дар Украина «[[Инқилобӣ норанҷӣ]]» сар шуд. * [[24 ноября]] — дар шаҳри [[Санкт-Петербург]] кушодашавии тантанавии бинои нави Консули Генералии [[Финляндия]] баргузор гардид. === [[Декабр]] === * [[26 декабр]] — [[Заминҷунбӣ]] дар уқёнуси Ҳинд ба вуқӯъ пайваст, ки калонтарин заминҷунбӣ дар уқёнуси Ҳинд ба ҳисоб меравад. Дар натиҷаи сунамӣ тақрибан 230 ҳазор одамон ҳалок шуданд. * [[26 декабр]] — дар натиҷаи даври сеюми интихоботи президент дар Украина пешвои мухолифин [[Виктор Юшенко]] ғолиб омад. == Зодрӯзҳо == ''Боз нигаред: [[:Гурӯҳ:Зодагони соли 2004]]'' == Даргузаштҳо == ''Боз нигаред: [[:Гурӯҳ:Даргузаштагони соли 2004]]'' * [[10-уми феврал]] — [[Сергей Аверинтсев]] — филологи барҷастаи рус. * [[9-уми май]] — [[Аҳмад Қадиров]] — президенти Ҷумҳурии [[Чеченистон]], ки дар натиҷаи амали террористӣ ҳалок гардид. * [[5-уми июн]] — [[Роналд Рейган]], президенти 40-ми ИМА. * [[10-уми июн]] — [[Рэй Чарлз]], мусиқанавози америкоӣ. * [[17-уми июн]] — [[Ясек Курон]], сиёсатмадор ва арбоби давлатии [[Полша]]. * [[3-юми июл]] — [[Андриян Николаев]] — кайҳонаварди [[Иттиҳоди Ҷумҳуриҳои Советии Сотсиалистӣ]]. * [[15-уми июл]] — [[Ҷарлз Суинӣ]], лётчики америкоие, ки бмбаи атомиро ба шаҳри [[Нагасакӣ|Нагасаки]]и Ҷопон, дар соли [[1945]] партофта буд. * [[2-уми август]] — [[Анрӣ Картӣе-Брессон,]], аксбардори бузурги фаронсавӣ. * [[12-уми август]] — [[Алексей Леонтев]], равоншинос ва забоншиноси рус. * [[14-уми август]] — [[Чеслав Милош]], [[шоир]]и лаҳистонӣ, барандаи [[ҷоизаи Нобелӣ дар соҳаи адабиёт]] дар соли [[1980]]. * [[18-уми сентябр]] — [[Клара Румянова]], ҳунарманди рус. * [[24-уми сентябр]] — [[Франсуаза Саган]], Нависандаи [[Фаронса]]вӣ (с.тав. [[1935]]). * [[8-уми октябр]] — [[Жак Деррида]], файласуф ва адиби [[Фаронса]]вӣ. * [[11-уми ноябр]] — [[Ёсир Арафот]] — намоёнтарин арбоб ва сиёсатмадори радикалӣ нимаи дуюми [[асри XX]] , ки мақсадаш аз байнбарии [[Изроил]] ва сохтани давлати [[Фаластин]] буд. * [[30-уми ноябр]] — [[Алексей Хвостенко]], шоири рус. * [[10-уми декабр]] — [[Раднэр Муратов]], ҳунарманд, [[Артисти хизматнишондодаи РСФСР]] (с.тав [[1928]]). == [[Ҷоизаи Нобелӣ]] == * [[Ҷоизаи Нобелӣ оид ба физика]] — [[Дэвид Гросс]] (David J. Gross), [[Дэвид Политсер]] (H. David Politzer), [[Франк Вилчек]] (Frank Wilczek) * [[Ҷоизаи Нобелӣ оид ба химия]] — [[Аарон Сехановер]], [[Абрам Гершко]] ва [[Ирвин Роуз]]. * [[Ҷоизаи Нобелӣ оид ба тандурустӣ]] — [[Ричард Эксел]], [[Линда Бак]]. * [[Ҷоизаи Нобелӣ оид ба иқтисодӣ]] — [[Финн Кидланд]], [[Эдвард Прескотт]]. * [[Ҷоизаи Нобелӣ оид ба адабиёт]] — [[Элфрида Елинек]]. * [[Ҷоизаи Нобелии сулҳ]] — [[Вангарӣ Маатаӣ]]. == Боз нигаред == * [[Соли 2004 дар мусиқӣ]] [[Гурӯҳ:Соли 2004]] jfqewijta491poon1jw2axzo7nzfzg9 Донишгоҳи давлатии Хоруғ 0 9343 1308928 1206759 2022-08-04T07:41:03Z VASHGIRD 8035 /* Маъмурият */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Қуттии донишгоҳ |ном = Донишгоҳи давлатии Хоруғ |ихтисора = ДДХ ба номи М. Назаршоев |рамз = |акс = |аслӣ = |номбайнал = Khorugh State University |қаблӣ = |шиор = |асос = [[1992]] |баста = |бозтаъсис = |соли бозтаъсис = |навъ = давлатӣ |сармояи бомақсад = |номи вазифа = Ректор |соҳиби вазифа = [[Ҷонмамадов, Шермамад Бекмамадович|Шермамад Ҷонмамадов]] |президент = |роҳбари илмӣ = |ректор = |донишҷӯён = 3000 |донишҷӯёни хориҷӣ = |мутахассис = |бакалавриат = |магистратура = |аспирантура = |докторнтура = |доктор = |профессор = |омӯзгорон = 1200 |мавқеъ = {{парчамбандӣ|Тоҷикистон}}: [[Хоруғ]] |метро = |шаҳраки донишҷӯён = |нишонӣ = |сайт = {{url|http://www.khogu.tj}} |ҷоизаҳо = |lat_dir =N |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir =E |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordScale = 5000 |edu_region = TJ |Commons = |Commons-text = }} ''' Донишгоҳи давлатии Хоруғ''' (''Донишгоҳи Давлатии Хоруғ ба номи М. Назаршоев'') яке аз дошишгоҳҳои таҳсилоти олии касбии [[Чумҳурии Тоҷикистон|Тоҷикистон]] мебошад. Ректори Донишгоҳи давлатии Хоруғ доктори илмҳои техники профессор Имомёрбек Қаландарбеков == Маълумоти мухтасар == Донишгоҳ соли [[1992]]дар шаҳри [[Хоруғ]] таъсис ёфтааст. Дар замони шурави номгузориаш Донишкадаи давлатии педагогии Хоруғ буд. Мақоми донишгоҳ мактаби олии омузгори буда, дорои ичозатномаҳои (литсензияҳои) давлатии Вазорати маорифи [[Чумҳурии Тоҷикистон|Тоҷикистон]] оид ба ҳуқуқи пешбурди фаъолияти таълими дар соҳаи таҳсилоти олии касби ва Шаҳодатнома дар бораи аккредитатсияи давлати мебошад. == Таърих == == Факултаҳо == * Факултаи иқтисод * Факултаи математика * Факултаи физикаи ва МТИ * Факултаи биология * Факултаи илмҳои табиӣ * Факултаи забонҳои хориҷи * Факултаи филология * Факултаи таърих ва ҳуқуқ == Маъмурият == * ректори ДДХ доктори илмҳои техники, профессор Каландарбеков Имумёрбек * ноиби ректор оид ба илм доктори илмҳои филологи, профессор Офаридаев Назри * ноиби ректори ДДХ оид ба таълим номзади илмҳои физикаю риёзи, дотсент Некқадамов Ширинбек * ноиби ректори ДДХ барои корҳои тарбияви номзади илмҳои филологи, дотсент Насриддиншоев Азатшо * ноиби ректор оид ба корҳои иқтисоди номзади илмҳои филологи, дотсент Мамадасламов Мамадсаид * ноиби ректор оид ба корҳои хориҷи номзади илмҳои иқтисоди, дотсент Сайфуллоева Оля == Ректорони донишгоҳ == * [[1992]]—[[1995]] — [[Мамадшо Илолов]] * [[1995]]—[[1998]] — [[Хаёлбек Додихудоев]] * [[1998]]—[[2005]] — [[Шабозов Мирганд]] * [[2005]]—[[2012]] — [[Гулхоҷа Ҷангибеков]] * [[2012]]—[[2014]] — [[Имомёрбек Қаландарбеков]] * [[2014]] — то ҳол — [[Шермамад Ҷонмамадов]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * {{Вебгоҳи расмӣ|khogu.org}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Донишгоҳҳои Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Маориф дар Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Донишгоҳи давлатии Хоруғ ба номи М. Назаршоев]] [[Гурӯҳ:Хоруғ]] llf0elwxbt4zqp25bkhlgalae6nfww7 Фарҳанги Вахш 0 9361 1309170 27604 2022-08-04T09:47:43Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Маданияти Вахш]] to [[Фарҳанги Вахш]] wikitext text/x-wiki '''Маданияти Вахш''', маданияти давраҳои охири асри биринҷи дар поёноби Вахш ва Қизилсуи ҷануби [[Тоҷикистон]], ба нимаи дуюми ҳазораи 2 то мелод мансуб аст. Експедидтсияи археологии ҷануби Тоҷикистон солҳои[[ 1961]]-[[1967]] тадқиқ кардааст. Ёдгориҳои асосиаш аз даҳмаҳои Полвонтукай, Вахш, Ойкудл, Ҷаркӯл ва Макони Мор иборатанд. {stub} 0y97asrgmi3c6pn5v2nz5seahkshtff 1309181 1309170 2022-08-04T09:54:49Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Тамаддун | name = Фарҳанги Вахш | map = Vakhsh culture.jpg | mapalt = | altnames = | horizon = | region = Lower [[Vakhsh River]] | period = [[Bronze Age]] | dates = 2500-1650 BC | typesite = | majorsites = | extra = | precededby = ? | followedby = [[Bishkent culture]] | definedby = | antiquatedby= | module = }} '''Фарҳанги Вахш''', '''Маданияти Вахш''' — фарҳанги давраҳои охири асри биринҷи дар поёноби Вахш ва Қизилсуи ҷануби [[Тоҷикистон]], ба нимаи дуюми ҳазораи 2 то мелод мансуб аст. Експедидтсияи археологии ҷануби Тоҷикистон солҳои [[1961]]—[[1967]] тадқиқ кардааст. Ёдгориҳои асосиаш аз даҳмаҳои Полвонтукай, Вахш, Ойкудл, Ҷаркӯл ва Макони Мор иборатанд. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} 741re3oizeyxry311urxqafd7n6ots0 1309183 1309181 2022-08-04T09:57:28Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Тамаддун}} '''Фарҳанги Вахш''', '''Маданияти Вахш''' — фарҳанги давраҳои охири асри биринҷи дар поёноби Вахш ва Қизилсуи ҷануби [[Тоҷикистон]], ба нимаи дуюми ҳазораи 2 то мелод мансуб аст. Експедидтсияи археологии ҷануби Тоҷикистон солҳои [[1961]]—[[1967]] тадқиқ кардааст. Ёдгориҳои асосиаш аз даҳмаҳои Полвонтукай, Вахш, Ойкудл, Ҷаркӯл ва Макони Мор иборатанд. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} 7lwvwfo38u96sctzif5uqjvsbjz2ezh 1309184 1309183 2022-08-04T09:59:22Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Тамаддун}} '''Фарҳанги Вахш''', '''Маданияти Вахш''' — маданияти давраҳои охири асри биринҷӣ дар поёноби Вахш ва Қизилсӯи ҷануби Тоҷикистон, ба нимаи дуюми ҳазораи 2 то мелод мансуб аст. Экспедицияи археологии ҷануби Тоҷикистон (солҳои 1961—1967) тадқиқ карда аст. Ёдгориҳои асосиаш аз даҳмаҳои Полвоятукай, Вахш, Ойкӯл, Ҷаркӯл ва Макони Мор иборатанд. Бошишгоҳҳои Маданияти Вахш дарёфт нашудаанд. Шояд, чорводорӣ асоси иқтисодии ҷамъиятро ташкил дода бошад. Болои даҳмаҳо бо хоки зард ё шағал пӯшонида шуда, аксар аз поён ё камар, баъзан аз боло ҳам бо сангҳо иҳота шудаанд. Даромадгоҳи даҳмаҳои Маданияти Вахш аз якдигар фарқ мекунанд. Дахмаҳо ҳар хел мебошанд: мудаввар, секунҷа, Т ва П монанд, камоншакл кофта шуда, роҳравҳояшон болопӯшанд. Дарозии роҳравҳо аз 1 то 7 м, барашон  0,5—2 метр, чуқуриашон 0,5—3 метр. Чанде аз майитҳо (асосан тифлон) дар чуқуриҳои оддӣ мадфунанд. Чанд қабр ёфт шудааст, ки фасадҳо ҷуфтанд (марду зан ва мардҳо ё занҳо). Барои Маданияти Вахш як хел гӯронидани майит хос: бо дасту пои қат ба паҳлӯ. Мардҳо асосан ба паҳлӯи рост, рӯ ба даромадгоҳ вале занҳо ҳар хел гӯронида шудаанд. Ҷасадҳо ҳар хел, вале аксар рӯ ба шимол мехобиданд. Аз қабрҳо зарфҳои сафолӣ, маснуоти фулузӣ (оина, корд, ханҷар), сангӣ (пайкон, сари гурз) ва устухонӣ ёфт шудаанд. Аксари бошандагони Маданияти Вахш оташпараст буданд. Дар Полвонтукай ду даҳма кушода шудааст, ки аз дигар даҳмаҳо фарқ дорад. Дар атрофи яке аз онҳо 20 ва дигаре 41 гулхан афрӯхта будаанд. Осори қурбонӣ ба шарафи оташ ҳам ба назар мерасад. Эҳтимол дар ин даҳмаҳо доҳиёни қабилаҳои қадимии поёноби Вахш гӯронида шуда бошанд. Аз онҳо ашёҳои биринҷӣ ва чанд зарф ба даст омаданд. Дар яке аз даҳмаҳо зану мард дар як вақт гӯронида шудаанд. Ақида ҳаст, ки Маданияти Вахш дар натиҷаи дар ин ноҳия паҳн шудани қабилаҳои қадимии деҳқонони ҷанубу ғарбии Осиёи Миёна ба вуҷуд омадааст. == Адабиёт == * Литвинский Б. А., Археологические работы в Таджикистане в 1962—1970 гг. (Некоторые ятоги и проблемы), М., 1973; * Пьянкова Л. Т., Могильник эпоха бронзы. Тигровая Валка, «Советская археология», 1974. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} tl1undznrth1qxpyvvr9e6atbmr0poi 1309185 1309184 2022-08-04T10:00:08Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Тамаддун}} '''Фарҳанги Вахш''', '''Маданияти Вахш''' — маданияти давраҳои охири асри биринҷӣ дар поёноби Вахш ва Қизилсӯи ҷануби Тоҷикистон, ба нимаи дуюми ҳазораи 2 то мелод мансуб аст. Экспедицияи археологии ҷануби Тоҷикистон (солҳои 1961—1967) тадқиқ карда аст. Ёдгориҳои асосиаш аз даҳмаҳои Полвоятукай, Вахш, Ойкӯл, Ҷаркӯл ва Макони Мор иборатанд. Бошишгоҳҳои Маданияти Вахш дарёфт нашудаанд. Шояд, чорводорӣ асоси иқтисодии ҷамъиятро ташкил дода бошад. Болои даҳмаҳо бо хоки зард ё шағал пӯшонида шуда, аксар аз поён ё камар, баъзан аз боло ҳам бо сангҳо иҳота шудаанд. Даромадгоҳи даҳмаҳои Маданияти Вахш аз якдигар фарқ мекунанд. Дахмаҳо ҳар хел мебошанд: мудаввар, секунҷа, Т ва П монанд, камоншакл кофта шуда, роҳравҳояшон болопӯшанд. Дарозии роҳравҳо аз 1 то 7 м, барашон  0,5—2 метр, чуқуриашон 0,5—3 метр. Чанде аз майитҳо (асосан тифлон) дар чуқуриҳои оддӣ мадфунанд. Чанд қабр ёфт шудааст, ки фасадҳо ҷуфтанд (марду зан ва мардҳо ё занҳо). Барои Маданияти Вахш як хел гӯронидани майит хос: бо дасту пои қат ба паҳлӯ. Мардҳо асосан ба паҳлӯи рост, рӯ ба даромадгоҳ вале занҳо ҳар хел гӯронида шудаанд. Ҷасадҳо ҳар хел, вале аксар рӯ ба шимол мехобиданд. Аз қабрҳо зарфҳои сафолӣ, маснуоти фулузӣ (оина, корд, ханҷар), сангӣ (пайкон, сари гурз) ва устухонӣ ёфт шудаанд. Аксари бошандагони Маданияти Вахш оташпараст буданд. Дар Полвонтукай ду даҳма кушода шудааст, ки аз дигар даҳмаҳо фарқ дорад. Дар атрофи яке аз онҳо 20 ва дигаре 41 гулхан афрӯхта будаанд. Осори қурбонӣ ба шарафи оташ ҳам ба назар мерасад. Эҳтимол дар ин даҳмаҳо доҳиёни қабилаҳои қадимии поёноби Вахш гӯронида шуда бошанд. Аз онҳо ашёҳои биринҷӣ ва чанд зарф ба даст омаданд. Дар яке аз даҳмаҳо зану мард дар як вақт гӯронида шудаанд. Ақида ҳаст, ки Маданияти Вахш дар натиҷаи дар ин ноҳия паҳн шудани қабилаҳои қадимии деҳқонони ҷанубу ғарбии Осиёи Миёна ба вуҷуд омадааст. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == {{ЭСТ|Маданияти Вахш|3|муаллиф= Л. Т. Пьянкова}} * Литвинский Б. А., Археологические работы в Таджикистане в 1962—1970 гг. (Некоторые ятоги и проблемы), М., 1973; * Пьянкова Л. Т., Могильник эпоха бронзы. Тигровая Валка, «Советская археология», 1974. n2mltljgtxpsom4w6o1ldta6w24d9d2 1309186 1309185 2022-08-04T10:00:27Z VASHGIRD 8035 /* Адабиёт */ wikitext text/x-wiki {{Тамаддун}} '''Фарҳанги Вахш''', '''Маданияти Вахш''' — маданияти давраҳои охири асри биринҷӣ дар поёноби Вахш ва Қизилсӯи ҷануби Тоҷикистон, ба нимаи дуюми ҳазораи 2 то мелод мансуб аст. Экспедицияи археологии ҷануби Тоҷикистон (солҳои 1961—1967) тадқиқ карда аст. Ёдгориҳои асосиаш аз даҳмаҳои Полвоятукай, Вахш, Ойкӯл, Ҷаркӯл ва Макони Мор иборатанд. Бошишгоҳҳои Маданияти Вахш дарёфт нашудаанд. Шояд, чорводорӣ асоси иқтисодии ҷамъиятро ташкил дода бошад. Болои даҳмаҳо бо хоки зард ё шағал пӯшонида шуда, аксар аз поён ё камар, баъзан аз боло ҳам бо сангҳо иҳота шудаанд. Даромадгоҳи даҳмаҳои Маданияти Вахш аз якдигар фарқ мекунанд. Дахмаҳо ҳар хел мебошанд: мудаввар, секунҷа, Т ва П монанд, камоншакл кофта шуда, роҳравҳояшон болопӯшанд. Дарозии роҳравҳо аз 1 то 7 м, барашон  0,5—2 метр, чуқуриашон 0,5—3 метр. Чанде аз майитҳо (асосан тифлон) дар чуқуриҳои оддӣ мадфунанд. Чанд қабр ёфт шудааст, ки фасадҳо ҷуфтанд (марду зан ва мардҳо ё занҳо). Барои Маданияти Вахш як хел гӯронидани майит хос: бо дасту пои қат ба паҳлӯ. Мардҳо асосан ба паҳлӯи рост, рӯ ба даромадгоҳ вале занҳо ҳар хел гӯронида шудаанд. Ҷасадҳо ҳар хел, вале аксар рӯ ба шимол мехобиданд. Аз қабрҳо зарфҳои сафолӣ, маснуоти фулузӣ (оина, корд, ханҷар), сангӣ (пайкон, сари гурз) ва устухонӣ ёфт шудаанд. Аксари бошандагони Маданияти Вахш оташпараст буданд. Дар Полвонтукай ду даҳма кушода шудааст, ки аз дигар даҳмаҳо фарқ дорад. Дар атрофи яке аз онҳо 20 ва дигаре 41 гулхан афрӯхта будаанд. Осори қурбонӣ ба шарафи оташ ҳам ба назар мерасад. Эҳтимол дар ин даҳмаҳо доҳиёни қабилаҳои қадимии поёноби Вахш гӯронида шуда бошанд. Аз онҳо ашёҳои биринҷӣ ва чанд зарф ба даст омаданд. Дар яке аз даҳмаҳо зану мард дар як вақт гӯронида шудаанд. Ақида ҳаст, ки Маданияти Вахш дар натиҷаи дар ин ноҳия паҳн шудани қабилаҳои қадимии деҳқонони ҷанубу ғарбии Осиёи Миёна ба вуҷуд омадааст. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * {{ЭСТ|Маданияти Вахш|4|муаллиф= Л. Т. Пьянкова}} * Литвинский Б. А., Археологические работы в Таджикистане в 1962—1970 гг. (Некоторые ятоги и проблемы), М., 1973; * Пьянкова Л. Т., Могильник эпоха бронзы. Тигровая Валка, «Советская археология», 1974. 91sskqv9f4ezteksk1o606qvt58803p 1309187 1309186 2022-08-04T10:01:38Z VASHGIRD 8035 иловаи [[Гурӯҳ:Фарҳангҳои бостоншинохтӣ дар Тоҷикистон]] бо ёрии [[Википедиа:HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Тамаддун}} '''Фарҳанги Вахш''', '''Маданияти Вахш''' — маданияти давраҳои охири асри биринҷӣ дар поёноби Вахш ва Қизилсӯи ҷануби Тоҷикистон, ба нимаи дуюми ҳазораи 2 то мелод мансуб аст. Экспедицияи археологии ҷануби Тоҷикистон (солҳои 1961—1967) тадқиқ карда аст. Ёдгориҳои асосиаш аз даҳмаҳои Полвоятукай, Вахш, Ойкӯл, Ҷаркӯл ва Макони Мор иборатанд. Бошишгоҳҳои Маданияти Вахш дарёфт нашудаанд. Шояд, чорводорӣ асоси иқтисодии ҷамъиятро ташкил дода бошад. Болои даҳмаҳо бо хоки зард ё шағал пӯшонида шуда, аксар аз поён ё камар, баъзан аз боло ҳам бо сангҳо иҳота шудаанд. Даромадгоҳи даҳмаҳои Маданияти Вахш аз якдигар фарқ мекунанд. Дахмаҳо ҳар хел мебошанд: мудаввар, секунҷа, Т ва П монанд, камоншакл кофта шуда, роҳравҳояшон болопӯшанд. Дарозии роҳравҳо аз 1 то 7 м, барашон  0,5—2 метр, чуқуриашон 0,5—3 метр. Чанде аз майитҳо (асосан тифлон) дар чуқуриҳои оддӣ мадфунанд. Чанд қабр ёфт шудааст, ки фасадҳо ҷуфтанд (марду зан ва мардҳо ё занҳо). Барои Маданияти Вахш як хел гӯронидани майит хос: бо дасту пои қат ба паҳлӯ. Мардҳо асосан ба паҳлӯи рост, рӯ ба даромадгоҳ вале занҳо ҳар хел гӯронида шудаанд. Ҷасадҳо ҳар хел, вале аксар рӯ ба шимол мехобиданд. Аз қабрҳо зарфҳои сафолӣ, маснуоти фулузӣ (оина, корд, ханҷар), сангӣ (пайкон, сари гурз) ва устухонӣ ёфт шудаанд. Аксари бошандагони Маданияти Вахш оташпараст буданд. Дар Полвонтукай ду даҳма кушода шудааст, ки аз дигар даҳмаҳо фарқ дорад. Дар атрофи яке аз онҳо 20 ва дигаре 41 гулхан афрӯхта будаанд. Осори қурбонӣ ба шарафи оташ ҳам ба назар мерасад. Эҳтимол дар ин даҳмаҳо доҳиёни қабилаҳои қадимии поёноби Вахш гӯронида шуда бошанд. Аз онҳо ашёҳои биринҷӣ ва чанд зарф ба даст омаданд. Дар яке аз даҳмаҳо зану мард дар як вақт гӯронида шудаанд. Ақида ҳаст, ки Маданияти Вахш дар натиҷаи дар ин ноҳия паҳн шудани қабилаҳои қадимии деҳқонони ҷанубу ғарбии Осиёи Миёна ба вуҷуд омадааст. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * {{ЭСТ|Маданияти Вахш|4|муаллиф= Л. Т. Пьянкова}} * Литвинский Б. А., Археологические работы в Таджикистане в 1962—1970 гг. (Некоторые ятоги и проблемы), М., 1973; * Пьянкова Л. Т., Могильник эпоха бронзы. Тигровая Валка, «Советская археология», 1974. [[Гурӯҳ:Фарҳангҳои бостоншинохтӣ дар Тоҷикистон]] 0mstz6y05j1782283sr4g3qztfj3bl0 1309190 1309187 2022-08-04T10:08:42Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Тамаддун}} '''Фарҳанги Вахш''', '''Маданияти Вахш''' — фарҳанги давраҳои охири асри биринҷӣ дар поёноби Вахш ва Қизилсӯи ҷануби [[Тоҷикистон]], ба нимаи дуюми ҳазораи 2 то мелод мансуб аст. Экспедицияи археологии ҷануби Тоҷикистон (солҳои 1961—1967) тадқиқ карда аст. Ёдгориҳои асосиаш аз даҳмаҳои Полвоятукай, Вахш, Ойкӯл, Ҷаркӯл ва Макони Мор иборатанд. Бошишгоҳҳои Маданияти Вахш дарёфт нашудаанд. Шояд, чорводорӣ асоси иқтисодии ҷамъиятро ташкил дода бошад. Болои даҳмаҳо бо хоки зард ё шағал пӯшонида шуда, аксар аз поён ё камар, баъзан аз боло ҳам бо сангҳо иҳота шудаанд. Даромадгоҳи даҳмаҳои Маданияти Вахш аз якдигар фарқ мекунанд. Дахмаҳо ҳар хел мебошанд: мудаввар, секунҷа, Т ва П монанд, камоншакл кофта шуда, роҳравҳояшон болопӯшанд. Дарозии роҳравҳо аз 1 то 7 м, барашон  0,5—2 метр, чуқуриашон 0,5—3 метр. Чанде аз майитҳо (асосан тифлон) дар чуқуриҳои оддӣ мадфунанд. Чанд қабр ёфт шудааст, ки фасадҳо ҷуфтанд (марду зан ва мардҳо ё занҳо). Барои Маданияти Вахш як хел гӯронидани майит хос: бо дасту пои қат ба паҳлӯ. Мардҳо асосан ба паҳлӯи рост, рӯ ба даромадгоҳ вале занҳо ҳар хел гӯронида шудаанд. Ҷасадҳо ҳар хел, вале аксар рӯ ба шимол мехобиданд. Аз қабрҳо зарфҳои сафолӣ, маснуоти фулузӣ (оина, корд, ханҷар), сангӣ (пайкон, сари гурз) ва устухонӣ ёфт шудаанд. Аксари бошандагони Маданияти Вахш оташпараст буданд. Дар Полвонтукай ду даҳма кушода шудааст, ки аз дигар даҳмаҳо фарқ дорад. Дар атрофи яке аз онҳо 20 ва дигаре 41 гулхан афрӯхта будаанд. Осори қурбонӣ ба шарафи оташ ҳам ба назар мерасад. Эҳтимол дар ин даҳмаҳо доҳиёни қабилаҳои қадимии поёноби Вахш гӯронида шуда бошанд. Аз онҳо ашёҳои биринҷӣ ва чанд зарф ба даст омаданд. Дар яке аз даҳмаҳо зану мард дар як вақт гӯронида шудаанд. Ақида ҳаст, ки Маданияти Вахш дар натиҷаи дар ин ноҳия паҳн шудани қабилаҳои қадимии деҳқонони ҷанубу ғарбии Осиёи Миёна ба вуҷуд омадааст. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * {{ЭСТ|Маданияти Вахш|4|муаллиф= Л. Т. Пьянкова}} * Литвинский Б. А., Археологические работы в Таджикистане в 1962—1970 гг. (Некоторые ятоги и проблемы), М., 1973; * Пьянкова Л. Т., Могильник эпоха бронзы. Тигровая Валка, «Советская археология», 1974. [[Гурӯҳ:Фарҳангҳои бостоншинохтӣ дар Тоҷикистон]] 4g0wheti6rwjhtqt54g935z5v7py97g Маданияти Тоҷикистон 0 9362 1309174 1207218 2022-08-04T09:50:03Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Рӯзнома}} «'''Маднияти Тоҷикистон'''» — [[рӯзнома]], органи вазорати маданият ва Правленияи Иттифоқи нависандагони [[Тоҷикистони Шӯравӣ]]. Шумораи авалини он [[1 январ]]и соли [[1981]] ба табъ расид, ҳафтае, думаротиба дар Душанбе чоп мешуд. Гушаҳои «Чеҳраҳои ҳунар», «Аз дафтари назм», «Дар раҳои дӯсти», «Эҷоди Ҷавонон», «Расом ва китоб», «Ёднома» ва ғайра. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{хурд}} nfnp6gcjlrfwwxg9l95nibbpwzjium6 1 феврал 0 9585 1308941 1304809 2022-08-04T07:42:35Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{кулоҳи таърихи тақвимӣ}} == Ҷашнҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Ҷашнҳои {{PAGENAME}}]]'' * Рӯзи умумиҷаҳонии [[ҳиҷоб]] === Миллӣ === * Дар ИМА — Рӯзи миллии озодӣ.<ref>{{Cite web|url=https://theworldnews.net/tj-news/tak-vimi-amit-khovar-imruz-1-fevral-ch-uma-32-iumin-ruzi-soli-2019-ast|title=ТАҚВИМИ АМИТ «ХОВАР»: имрӯз 1 феврал, ҷумъа, 32-юмин рӯзи соли 2019 аст|author=|website=khovar.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2019-02-09}}</ref> * Дар Сенегал — Рӯзи Конфедератсия. * Дар Алҷазоир — Рӯзи тахлия (аз ҷойҳои хавфнок муваққатан ба ҷойҳои осуда кӯчонидани аҳолӣ ва молу анҷом). * Дар Никарагуа — Рӯзи неруҳои ҳарбӣ- ҳавоӣ. * Дар Малайзия — Рӯзи ҳудуди федералӣ.<ref>{{Cite web|url=https://khovar.tj/2019/02/ta-vimi-amit-hovar-imr-z-1-fevral-uma-32-yumin-r-zi-soli-2019-ast/|title=ТАҚВИМИ АМИТ «ХОВАР»: имрӯз 1 феврал, ҷумъа, 32-юмин рӯзи соли 2019 аст|author=|website=khovar.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2019-02-09}}</ref> === Динӣ === == Рӯйдодҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Рӯйдодҳои 1 феврал]]'' === Садаи 14 === * [[1587]] — Малика [[Елизавета I]] ҳукми қатли [[Мария Стюарт]]ро навист. === Садаи 16 === * [[1732]] — [[Созишномаи Рашт]] байни Русия ва Эрон баста шуд. === Садаи 19 === * [[1816]] — Аввалин ширкати сиёсии махфии [[декабрист]]ҳо «Ҷамъияти наҷот» ташкил шудааст. * [[1819]] — Қирғизҳои Ордаи Бузург ба Русия ҳамроҳ мешаванд. * [[1884]] — Нашри якуми [[Луғати Оксфорд]] ба табъ расид [[забони англисӣ]]. === Садаи 20 === * [[1923]] — Дар [[Петроград]] дар соати 10 саҳар дар хонаи № 76 аввалин [[нуқтаи амонатгузорӣ]] дар [[ИҶСШ]] * [[1924]] — [[Бритониёи Кабир]] расман [[ИҶСШ]]-ро эътироф кард. * [[1926]] — [[Қирғизистони АССР]] ташкил шуд. * [[1945]] — Квартети ба номи [[Александр Бородин]] сохта шуд. * [[1946]] — [[Трюгве Ли]] яввалин котиби генералии [[СММ]] интихоб карда шуд. * [[1946]] — Эълон кардани давлати [[Венгрия]]. * [[1969]] — [[Муносибатҳои дипломатӣ]] байни [[ИҶСШ]] ва Ҷумҳурии [[Перу]] барқарор шуд. * [[1979]] — Бозгашти [[оятулл]] [[Ҳумайнӣ]] ба [[Эран]] баъди 15-и бадарға ба кишари хориҷа. * [[1980]] — [[Муносибатҳои дипломатӣ]] байни [[ИҶСШ]] ва Ҷумҳурии [[Лесото]] барқарор шуд. * [[1992]] — Эъломияи Русияву Амрико барои қатъ кардани «[[Ҷанги сард]]». * [[1994]] — [[Муоҳидаи Шенген]], ба эътибор даромад, ки он ҳаракати озодонаи шаҳрвандони аъзои [[Иттиҳодияи Аврупо]] таъмин мекунад == Зодрӯзҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Зодагони 1 феврал]]'' === Садаи 19 === * [[1805]] — [[Луи Огюст]], инқилобчии фаронсавӣ, коммунист- утопист. * [[1857]] — [[Владимир Бехтерев]], [[асабшинос]], [[равонпизишк]], [[равоншинос]]. * [[1895]] — [[Ҷон Форд]], [[коргардон]]и америкоӣ (соли  [[1973]] вафот кардааст). === Садаи 20 === * [[1901]] — [[Кларк Гейбл]], ҳунарпешаи амрикоӣ. * [[1902]] — [[Ленгстон Ҳюз]], нависандаи амрикоӣ. * [[1905]] — [[Эмилио Сегре]], физики итолиёвии муқими Амрико. Яке аз кашвкунадагони жэлементҳои химиявии астат ва техтетсӣ. Барандаи Ҷоизаи Нобелӣ оид ба физика (дар соли [[1989]] вафот кардааст). [[Акс:Boris Yeltsin 1993.jpg|thumb|100px|'' [[Борис Елсин]]''. ([[1993]])]] * [[1931]] — [[Борис Елтсин]], нахустин [[президент]]и [[Федератсияи Русия]]. * [[1935]] — [[Владимир Аксёнов]], қаҳрамони дукаратаи [[ИҶСШ]] * [[1937]] — [[Дон Эверлӣ]] [[The Everly Brothers]]. * [[1938]] — [[Мадиброҳим Норматов]] забоншиноси тоҷик * [[1939]] — [[Ҷо Сэмпл]]. * [[1941]] — [[Анатолий Фирсов]], хокейбози [[ИҶСШ]], , яке аз беҳтарин ҳуҷумгарон дар таърихи хокей (соли  [[2000]] вафот кардааст). * [[1942]] — [[Лев Лешенко]], сарояндаи эстрадӣ, артисти халқии [[РСФСР]] * [[1965]] — [[Брэндон Ли]] ({{langi|en2|Brandon Lee}}), ҳунарпешаи [[ИМА|амрикоӣ]], мастер восточных единоборств (ҳангоми ба наворгирии филми «Ворон» соли  [[1993]] мурдааст). * [[1969]] — [[Баҳмани Қубодӣ]] як коргардони aҳли Эрон аст. * [[1971]] — [[Рон Уэлти]]. === Садаи 20 дар Тоҷикистон === * [[1969]] — 50-солагии зодрӯзи [[Мирзоғанӣ Ҷӯраев]] (1969), {{рӯзноманигор|тоҷик|Тоҷикистон}}-муҳаққиқ. * [[1959]] — 60-солагии зодрӯзи [[Азим Байзоев]] (1959), забоншинос. * [[1934]] — 85-солагии зодрӯзи [[Абдусамад Қодиров]] (1934), муаррих. * [[1949]] — 70-солагии зодрӯзи [[Алибой Қурбонов]] (1949), қомуснигор, Корманди шоистаи Тоҷикистон. * [[1954]] — 65-солагии зодрӯзи [[Ҳусейн Мирзоев]] (1954), {{рӯзноманигор|тоҷик|Тоҷикистон}}. * [[1949]] — 70-солагии зодрӯзи [[Баҳром Сайфиддинов]] (1949), коргардони телевизион ва кино, Корманди шоистаи маданияти Тоҷикистон. * [[1939]] — 80-солагии зодрӯзи [[Шодиқул Ҳамроқулов]] (1939), олими соҳаи иқтисод.<ref>{{Cite web |url=http://www.kmt.tj/takvimi-mokh-fevrali-soli-2019 |title=Китобхонаи миллии Тоҷикистон. Тақвими моҳ. Феврали соли 2019 |accessdate=2019-02-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190204004823/http://www.kmt.tj/takvimi-mokh-fevrali-soli-2019 |archivedate=2019-02-04 }}</ref> == Даргузаштҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Даргузаштагони 1 феврал]]'' * [[1691]] — [[Александр VIII]] '' ({{langi|it|Alexander VIII — Pietro Vito Ottoboni}}), [[Папаи Рим]] (р. [[1610]]),. * [[1733]] — [[Августи Муқтадир]] ({{langi|de|Friedrich August der Starke}}), ([[1694]]—[[1733]]), [[шоҳ]]и [[Полша]] ([[1697]]—[[1733]]; р. [[1670]]). * [[1851]] — [[Мэри Шелли]] ({{langi|en|Mary Shelley}}), [[нависанда]]и англис (соли таваллуд  [[1797]]). * [[1885]] — [[Сиднӣ Ҷилкрист]] ({{langi|en|Sidney Gilchrist Thomas}}), металлурги англис (соли тавллуд  [[1850]]). * [[1920]] — [[Павел Штернберг]], [[астроном]], [[арбоби сиёсӣ]] (соли таваллуд  [[1865]]). * [[1974]] — [[Фазлиддин Шаҳобов]] сарояндаи шашмақом ва оҳангсози тоҷик. * [[1976]] — [[Вернер Карл]] ({{langi|de|Werner Karl Heisenberg}}), [[Германия|немецкий]] [[физик]], барандаи [[Ҷоизаи Нобелӣ оид ба физика]] соли [[1932]] (соли таваллуд  1901). * [[1981]] — [[Доналд Уилз]] ({{langi|en|Donald Wills Douglas}}), авиаконструктори америкоӣ, созандаи таёраҳои мусофирбар, боркаш ва ҷангӣ мебошад (соли таваллуд  [[1892]]). * [[1987]] — [[Алессандро Блазеттӣ]] ({{langi|it|Alessandro Blasetti}}) (р. [[1900]]), коргардони итолиёӣ. * [[1993]] — [[Сергей Сартаков]], нависандаи [[ИҶСШ|шӯравӣ]], барандаи [[Ҷоизаи Давлатии ИҶСШ]] (соли таваллуд  [[1908]]). === Садаи 21 === * [[2009]] — [[Боймуҳаммад Ниёзов]] овозхони маъруф ва устоди «Шашмақом» == Тақвими мардумӣ == '''([[21 Январ]] — [[19 Феврал]])''' — '''[[Далв]]''' яке аз бурҷҳои дувоздаҳгона аст ва баробар бо моҳи [[Баҳман]] дар [[Гоҳшумори Эронӣ]] аст. [[Акс:Aquarius.svg|40px|none|Далв]] == Нигаред низ == {{дарахти гурӯҳҳо}} * [http://www.kmt.tj/takvimi-mokh-fevrali-soli-2019 Китобхонаи миллии Тоҷикистон. Тақвими моҳ. Феврали соли 2019] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20190204004823/http://www.kmt.tj/takvimi-mokh-fevrali-soli-2019 |date=2019-02-04 }} == Пайвандҳо == * http://days.peoples.ru/0102.html {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20060718150805/http://days.peoples.ru/0102.html |date=2006-07-18 }} * http://www.calend.ru/day/2-1/ * [http://ru.science.wikia.com/wiki/1_февраля Наука, 01.02] * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/1/default.stm BBC On this day, 01.02] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{гоҳшуморӣ-хурд}} [[Гурӯҳ:1 феврал|*]] h9kq5me9w1cpf2sd4l1abprfr6jy1jn 2 феврал 0 9587 1308950 1269980 2022-08-04T07:43:33Z VASHGIRD 8035 /* Рӯйдодҳо */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{кулоҳи таърихи тақвимӣ}} == Ҷашнҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Ҷашнҳои {{PAGENAME}}]]'' * Рӯзи байналмиллалии заминҳои обию ботлоқӣ. === Миллӣ === * Рӯзи шуҳрати ҷангии Русия - рӯзи шикасти фашистон дар [[муҳорибаи Сталинград]] аз тарафи қӯшунҳои советӣ ([[соли 1943]]). === Динӣ === == Рӯйдодҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Рӯйдодҳои 2 феврал]]'' * [[1238]] — Ғорат намудани [[Маскав]] аз ҷониби лашкари [[Ботухон]]. * [[1556]] — [[Заминларза]]и шадидтарин дар таърихи инсоният, ки дар натиҷаи он 830 000 нафар одамон (дар [[Чин]]) ҳалок гардидаанд. * [[1848]] — Шартномаи Гуадалупе-Идалго имзо шудааст, ки он [[ҷанги Амрикою-Мексика]]ро анҷом расонидааст (1846-48). * [[1920]] — дар [[Тарту]] [[шартномаи сулҳи Тарту]] баста шуд, ки мувофиқи он [[Русия]] истиқлолияи [[Эстония]]ро эътироф кард. * [[1924]] — [[Муносибатҳои дипломатӣ]] байни [[ИҶСШ]] ва [[Подшоҳии Муттаҳида]] барқарор карда шуд (гуфтушунид дар [[8 феврал]]). * [[1932]] — Конфронси Женева оид ба бесилоҳшавӣ кори худро шурӯъ кард, ки дар он 63 давлат иштирок кард. * [[1943]] — Таслимшавии немисҳо дар [[Сталинград]]. Ба охир расидани [[Муҳорибаи Сталинград]]. * [[1944]] — Якумин Мессершмитт - Me.163 ба осмон парвоз кард. * [[1946]] — [[Михаил Калинин]] фармони ба ҳайати [[ИҶШС]] дохил кардани [[Сахалини Ҷанубӣ]] ва [[ҷазираи Курилск]]ро менависад. * [[1955]] — [[Ҳиндустон]] ва [[ИҶСШ]] Шартномаи ҳамкори барои сохтмонро мебанданд. * [[1970]] — Дар [[Мюнхен]] бори аввал оператсияи кӯчонидан]и [[нерв]]ро гузорониданд. * [[1986]] — Бори нахустин занҳо дар интихоботи [[Лихтенштейн]] иштирок мекунанд. * [[1989]] — Баровардани қӯшунҳои шӯравӣ аз [[Афғонистон]] ба охир мерасад. * [[1989]] — Ҷанги Шӯравию Афғонистон: Охирин қисмҳои низомии шӯравӣ, ҷанги 9-соларо хотима бахшида, [[Кобул]]ро тарк мекунанд. * [[2003]] — дар [[Қирғизистон]] [[райъпурси]]и умумихалқӣ баргузор гардид]] == Зодрӯзҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ: Зодагони 2 феврал]]'' === Садаи 15 === * [[1494]] — [[Бона Сфортс]] ({{langi|it2|Bona Sforza}}), маликаи [[Полша]] (соли даргузашт [[1557]]). === Садаи 17 === * [[1649]] — [[Бенедикт XIII (Папаи Рим)]] ({{langi|la|Benedictus XIII}} (соли тавллуд [[1730]]). === Садаи 18 === * [[1785]] — [[Изабелла Анҷела Колбран]], [[овозхон]]и [[Италия|итолтёвӣ]] (соли даргузашт [[1845]]). === Садаи 19 === * [[1870]] — [[Фёдор Крюков]], нависандаи рус. * [[1882]] — [[Ҷеймс Ҷойс]] ({{langi|en2|James Joyce}}),[[нависанда]]и [[Ирландия|ирландӣ]] (соли даргузашт [[1941]]). === Садаи 20 === [[File:Oqil Oqilov.jpeg|thumb|Оқил Оқилов]] * [[1901]] — [[Яша Хейфетс]] ({{langi|en2|Jascha Heifetz}}),[[скрипканавози]] [[ИМА]] (соли даргузашт [[1987]]). * [[1904]] — [[Валерий Чкалов]], [[лётчик]]и, [[ИҶСШ|шӯравӣ]] [[Қаҳрамони Иттифоқи Шӯравӣ]] (соли даргузашт [[1938]]). * [[1905]] — [[Николай Васильевич Черский]], [[олим]] дар соҳаи механика, [[академик]]и [[РАН]] (соли даргузашт [[1994]]). * [[1910]] — [[Рачия Кочар]] (''Габриелян''), [[нависанда]]и [[Арманистон|арманӣ]] (соли даргузашт [[1965]]). * [[1926]] — [[Валерӣ д'Эстен]], [[арбоби давлатӣ|давлати]] [[Фаронса]], [[Президенти Фаронса]] ([[1974]]—[[1981|81]]). * [[1928]] — [[Геллий Поваров]], [[математик]], [[философ]], [[профессор]]и [[Русия|рус]] (соли даргузашт [[2004]]). * [[1935]] — [[Евгений Велихов]], [[физик]]и, [[Русия|рус]] [[академик]]и [[РАН]], президенти маркази илмии «[[Донишкадаи Курчатов]]». * [[1977]] — [[Шакира Изабел Мебарак Риполл]] [[:en:Shakira Isabel Mebarak Ripoll]], [[овозхон]]и [[Колумбия]]. === Садаи 20 дар Тоҷикистон === * [[1931]] — [[Ислом Ҷӯраев]] (1931-2017), [[омӯзгор]], [[олим]], [[китобхонашинос]]. * [[1973]] — [[Муҳриддин Низомов]], адабиётшиноси тоҷик. * [[1914]] — 105-солагии зодрӯзи [[Мунаввара Қосимова]] (1914-1968), арбобзани давлатӣ. * [[1949]] — 70-солагии зодрӯзи [[Тоҷиддин Муҳиддинов]] (1949-1997), сароянда, Ҳунарпешаи шоистаи Тоҷикистон. * [[1944]] — 75-солагии зодрӯзи [[Оқил Оқилов]] (1944), арбоби давлатӣ, дорандаи Ҷоизаи ба номи Рӯдакӣ. * [[1959]] — 60-солагии зодрӯзи [[Раҷаб Сафаров]] (1959), доктори илми сиёсӣ. * [[1954]] — 65-солагии зодрӯзи [[Муртазоқул Хидиров]] (1954), олими соҳаи тиб. * [[1959]] — 60-солагии зодрӯзи [[Ҳамрои Авлиёпур]] (1959), шоир.<ref>{{Cite web |url=http://www.kmt.tj/takvimi-mokh-fevrali-soli-2019 |title=Китобхонаи миллии Тоҷикистон. Тақвими моҳ. Феврали соли 2019 |accessdate=2019-02-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190204004823/http://www.kmt.tj/takvimi-mokh-fevrali-soli-2019 |archivedate=2019-02-04 }}</ref> == Даргузаштҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Даргузаштагони 2 феврал]]'' === Садаи 20 === * [[1905]] — [[Филипп Вильгельм Адольф Бастиан]] ({{забон-ен|Philipp Wilhelm Adolf Bastian}}) (соли таваллуд [[1826]]), этнограф-сайёҳи немис, асосгузори музейи одамшиносии Берлин. * [[1907]] — [[Дмитрий Менделеев]], [[химик]]и барҷастаи [[Империяи Рус]], асосгузори [[Системаи даврии элементҳои химиявӣ]] (соли таввалуд [[1834]]). * [[1913]] — [[Карл Патрик де Лавал]] ({{забон-фр|Carl Gustaf Patrik de Laval}}), [[муҳандис]] ва [[ихтироъкор]]и [[Шветсия|шведӣ]] (соли таваллуд [[1845]]). * [[1918]] — [[Эдмон Ростан]] ({{забон-фр|Edmond Rostand}}), [[шоир]], [[драматург]], [[ҳуқуқшинос]]и [[Фаронса]], аъзои [[Академияи Фаронса]] (соли таваллуд [[1868]]). * [[1926]] — [[Владимир Сухомлинов]] (соли таваллуд [[1848]]), вазири ҳарбӣ (дар солҳои [[1909]]—[[1915]]). * [[1940]] — [[Всеволод Мейерхольд]], [[коргадон]], [[ҳунарпеша]], [[педагог]], [[артисти халқии РСФСР]] (соли тавллуд [[1874]]). * [[1942]] — [[Даниил Хармс]] [[нависан]] ва [[шоир]]и [[шӯравӣ]] (соли таваллуд [[1905]]). * [[1945]] — [[Фёдор Полетаев]], [[аскар]], [[Қаҳрамони Иттифоқи Шӯравӣ]] (дар ҷанг даргузашт) (соли таваллуд. [[1909]]). * [[1954]] — [[Хелла Вуолийокӣ]] (номи асосиаш Элла Муррик) ({{забон-фи|Hella Wuolijoki}} — {{забон-ет|Ella Murrik}}) (соли таваллуд [[1886]]), нависандаи Финландия. * [[1961]] — [[Иосиф Орбели]], [[шарқшинос]], [[академик]]и [[АУ ИҶСШ]], аваллин [[президенти АУ Арманистон]], директори [[Эрмитаж]] дар солҳои [[1934]]—[[1951|51]] (соли таваллуд [[1887]]). * [[1970]] — [[Бертран Рассел]] ({{забон-ен|Bertrand Arthur William Russell}}), [[файласуф]]и [[Англия|англис]], барандаи [[Ҷоизаи Нобелӣ оид ба адабиёт]] соли [[1950]] (соли таваллуд [[1872]]). * [[1979]] — [[Сид Вишес]] ({{забон-ен|Sid Vicious}} — {{langi|en|John Simon Ritchie}}), «[[Sex Pistols]]» (соли таваллуд [[1957]]). * [[1980]] — [[Уилям Стайн]] ({{забон-ен|William Howard Stein}}) (соли таваллуд [[1911]]), биохимики амрикоӣ. Барандаи Ҷоизаи Нобелӣ дар соҳаи химия дар соли [[1972]] якҷоя бо [[Стэнфорд Мур]] ({{забон-ен|Stanford Moore}}) и ва [[Кристиан Анфинсен]] ({{забон-ен|Christian Boehmer Anfinsen}}). * [[1987]] — [[Алистер Маклин]] ({{забон-ен|Alistair (Stuart) MacLean}}), [[нависанда]]и [[Шотландия|шотландӣ]](соли таваллуд [[1922]]). * [[1993]] — [[Франсуа Рейшенбах]] ({{забон-фр|François Reichenbach}}) (соли таваллуд [[1922]]), коргардони фарансавӣ. * [[1998]] — [[Раймонд Бернард Кэттелл]], [[равоншинос]]и [[Подшоҳии Муттаҳида]] ва [[ИМА]]. * [[1998]] — [[Дуилио дел Прете]] ({{забон-ит|Duilio del Prete}}) (соли таваллуд [[1938]]), ҳунарпешаи итолиёӣ. == Тақвими мардумӣ == '''([[21 Январ]] — [[19 Феврал]])''' - '''[[Далв]]''' яке аз бурҷҳои дувоздаҳгона аст ва баробар бо моҳи [[Баҳман]] дар [[Гоҳшумори Эронӣ]] аст. [[Акс:Aquarius.svg|40px|none|Далв]] == Ҳамчунин нигаред == {{дарахти гурӯҳҳо}} * [http://www.kmt.tj/takvimi-mokh-fevrali-soli-2019 Китобхонаи миллии Тоҷикистон. Тақвими моҳ. Феврали соли 2019] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20190204004823/http://www.kmt.tj/takvimi-mokh-fevrali-soli-2019 |date=2019-02-04 }} == Пайвандҳо == * http://days.peoples.ru/0202.html {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20060715135644/http://days.peoples.ru/0202.html |date=2006-07-15 }} * http://www.calend.ru/day/2-2/ * [http://ru.science.wikia.com/wiki/2_февраля Наука, 02.02] * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/2/default.stm BBC On this day, 02.02] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:2 феврал| ]] o3oxyqs0j3fs9r31paq6ful0d1z22sa 3 феврал 0 9628 1308929 1264452 2022-08-04T07:41:12Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{кулоҳи таърихи тақвимӣ}} == Ҷашнҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Ҷашнҳои {{PAGENAME}}]]'' === Миллӣ === === Динӣ === == Рӯйдодҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Рӯйдодҳои 3 феврал]]'' * [[1867]] — [[Мутсухито]] императорои [[Ҷопон]] таъйин гардид. * [[1966]] — Шабакаи байнисайёрагии [[Луна 9]], ки [[31 январ]]ба кайҳон баромада буд , аваллин маротиба ба Моҳнишаст ва якумин акси [[Моҳ]]ро дод. * [[1994]] — Шартнома барои дӯстӣ ва ҳамкори байни [[Русия]] ва [[Гурҷистон]] баста шуд. == Зодрӯзҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ: Дар 3 феврал тавллуд шудаанд]]'' * [[1735]] — [[Игнатсий Краситский]] ({{langi|pl2|Ignacy Krasicki}}), нависандаи [[Полша]](соли даргузашт [[1801]]). * [[1795]] — [[Антонио Хосе де Сукре]], озодихоҳи [[Амрикои Лотинӣ]]. * [[1809]] — [[Феликс Мендельсон]] ({{langi|de2|Jakob Ludwig Felix Mendelssohn Bartholdy}}), композитори немис (соли даргузашт [[1847]]). * [[1815]] — [[Эдвард Ҷеймс Рой]] ({{langi|en2|Edward James Roye}}), президенти панҷуми [[Либерия]] (соли даргузашт [[1872]]). * [[1820]] — [[Илайша Кент Кейн]],пизишки амрикоӣ (соли даргузашт [[1857]]). * [[1872]] — [[Иван Фомин]], меъмори барҷастаи рус (соли даргузашт[[1936]]). * [[1874]] — [[Гертруда Стайн]] ({{langi|en2|Gertrude Stein}}), нависандаи амрикоӣ(соли даргузашт [[1946]]). * [[1881]] — [[Яков Протазанов]], коргардони шӯравӣ(соли даргузашт [[1945]]). * [[1887]] — [[Георг Тракл]], ({{langi|de2|Georg Trakl}}), шоири [[австрия]]гӣ(соли даргузашт [[1914]]). * [[1898]] — [[Алвар Аалто]] ({{langi|fi2|Hugo Alvar Henrik Aalto}}),меъмор ва тарроҳи [[Финляндия|финландӣ]](соли даргузашт [[1976]]). * [[1899]] — [[Лао Ше]],публистист ва драматурги [[Чин]](соли даргузашт [[1966]]). * [[1918]] — [[Любов Забашта]], шоираи украинӣ. * [[1946]] — [[Аркадий Драгомошенко]], шоир ва тарҷумони [[Русия|рус]]. === Садаи 20 дар Тоҷикистон === * [[1952]] - [[Давлатов Убайдулло Абдуллоевич]] вакили Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон. * [[1959]] - 60-солагии зодрӯзи [[Шоҳпӯлод Бобоҷонов]] (1959), олими соҳаи математика. * [[1959]] - 60-солагии зодрӯзи [[Қурбон Муборакшоев]] (1959), олими соҳаи физика. * [[1944]] - 75-солагии зодрӯзи [[Шодӣ Саттор]] (1944), шоири ӯзбекзабони Тоҷикистон. * [[1909]] - 110-солагии зодрӯзи [[Восит Саидов]] (1909-1989), арбоби давлатӣ, Қаҳрамони Меҳнати Сотсиалистӣ.<ref>{{Cite web |url=http://www.kmt.tj/takvimi-mokh-fevrali-soli-2019 |title=Китобхонаи миллии Тоҷикистон. Тақвими моҳ. Феврали соли 2019 |accessdate=2019-02-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190204004823/http://www.kmt.tj/takvimi-mokh-fevrali-soli-2019 |archivedate=2019-02-04 }}</ref> == Даргузаштҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Даргузаштагони 3 феврал]]'' * [[1806]] — [[Никола Ретиф де ла Бретонн]] ({{langi|fr|Nicolas Edme Restif de La Bretonne}}), нависандаи [[Фаронса]](соли тавллуд [[1734]]). * [[1849]] — [[Алексей Филомафитский]], пизишк, яке аз асосгузорони физиологияи рус. * [[1853]] — [[Август Копиш]] ({{langi|de|August Kopisch}}) (соли тавллуд [[1799]]), шоир ва драматурги немис. * [[1892]] — [[Морелль Маккензи]] ({{langi|en|Morell Mackenzie}}) (соли тавллуд [[1837]]), пизишки англис. * [[1919]] — [[Эдуард Чарлз Пикеринг]] ({{langi|en|Edward Charles Pickering}}) (соли тавллуд [[1846]]),астрономи амрикоӣ, академик. * [[1924]] — [[Томас Вудро Вилсон]] ({{langi|en|Thomas Woodrow Wilson}}), арбоби давлаитии Амрико, 28-ум президенти [[ИМА]] (соли тавллуд [[1856]]). * [[1925]] — [[Оливер Хевисайд]] ({{langi|en2|Oliver Heaviside}}) (соли тавллуд [[1850]]), риёзидон ва физики англис. * [[1935]] — [[Гуго Юнкерс]] (соли тавллуд [[1859]]),авиаконструктори немис. * [[1951]] — [[Август Хорх]],авиаконструктори немис. * [[1956]] — [[Роберт Йеркс]] ({{langi|en|Robert Mearns Yerkes}}) (авиаконструктори немис [[1876]]), равоншиноси амрикоӣ, асосгузори этологи дар ИМА. * [[1957]] — [[Бадди Холли]] ({{langi|en|Buddy Holly}}), рок-мусиқинаво. == Тақвими мардумӣ == '''([[21 Январ]] - [[19 Феврал]])''' - '''[[Далв]]''' яке аз бурҷҳои дувоздаҳгона аст ва баробар бо моҳи [[Баҳман]] дар [[Гоҳшумори Эронӣ]] аст. [[Акс:Aquarius.svg|40px|none|Далв]] == Ҳамчунин нигаред == {{дарахти гурӯҳҳо}} * [http://www.kmt.tj/takvimi-mokh-fevrali-soli-2019 Китобхонаи миллии Тоҷикистон. Тақвими моҳ. Феврали соли 2019] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20190204004823/http://www.kmt.tj/takvimi-mokh-fevrali-soli-2019 |date=2019-02-04 }} == Пайвандҳо == * http://days.peoples.ru/0302.html {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20060721202041/http://days.peoples.ru/0302.html |date=2006-07-21 }} * http://www.calend.ru/day/2-3/ * [http://ru.science.wikia.com/wiki/3_февраля Наука, 03.02] * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/3/default.stm BBC On this day, 03.02] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{гоҳшуморӣ-хурд}} [[Гурӯҳ:3 феврал|*]] b8ijmc69mo7eigrjun1344uzl4onfnb Захираҳои табиъии Тоҷикистон 0 10067 1309205 29622 2022-08-04T11:28:46Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Сарватҳои табиии Тоҷикистон]] to [[Захираҳои табиъии Тоҷикистон]] wikitext text/x-wiki Дар [[Тоҷикистон]] тақрибан 4000 [[кони хурду бузург]] мавҷуд аст,ки аз ин миқдор ҳудуди 400-тои он кашф шудааст. {{Ҷавона}} 0ky2897gq6x1ht69ijw48n5n484d7r4 1309209 1309205 2022-08-04T11:36:15Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki Дар [[Тоҷикистон]] тақрибан 4000 [[кони хурду бузург]] мавҷуд аст,ки аз ин миқдор ҳудуди 400-тои он кашф шудааст. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Тоҷикистон]] o28fgrnns6f5hdnrau3ktjq9xz6f9tq Донишгоҳи байналмилалии сайёҳӣ ва соҳибкории Тоҷикистон 0 10226 1308999 1293248 2022-08-04T07:51:16Z VASHGIRD 8035 /* Тайёр намудани мутахассисон */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Ҷаъбаи донишгоҳ |Номи тоҷикӣ= Донишкадаи сайёҳӣ, соҳибкорӣ ва хизмат |Номи аслӣ= Донишкадаи сайёҳӣ, соҳибкорӣ ва хизмат |Акс= Donishkadai sohibkori va khizmat.JPG |Ташкил шудааст= 1991 |Намуд=[[давлатӣ]] |Шаҳр= Душанбе |Кишвар= Тоҷикистон |Шумораи донишҷуён=3000 |Сомона =[http://dsx.tj] }} [[File:Главная арка Института предпринимательства и сервиса..JPG|thumb|Дарвозаи Донишкада]] '''Донишгоҳи байналмилалии сайёҳӣ ва соҳибкории Тоҷикистон''' — яке аз донишкадаҳои таҳсилоти олии касбии [[Ҷумҳурии Тоҷикистон|Тоҷикистон]] мебошад. == Таърихи таъсис == Донишгоҳи байналмилалии сайёҳӣ ва соҳибкории Тоҷикистон нахуст мувофиқи Қарори Девони Вазирони ҶШС Тоҷикистон аз 22 июли соли 1991 таҳти №212 (банди 1) ба сифати Коллеҷи технологӣ-маишӣ дар асоси ҳисоби хоҷагӣ чун таълимгоҳи олии бисёрсоҳа, дар асоси фармони собиқ консерни «Хизмат»-и Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 8 январи соли 1991, зери №15 таъсис дода шуда, сипас, мутобиқи Қарори Девони Вазирони ИҶШС аз 29 июли соли 1991, зери №530 ва бо Қарори Девони Вазирони ҶШС Тоҷикистон аз 2 сентябри соли 1991, таҳти №266 дар заминаи он Донишкадаи хидмати маишии консерни «Хизмат»-и Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун муассисаи олии таълимии дараҷаи якум, ки аз ҳисоби васоити шартномавӣ маблағгузорӣ карда мешавад, таъсис дода шудааст. Муассисаи мазкур бо Қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 10 марти соли 1995, зери рақами №192 ба Донишкадаи соҳибкорӣ ва хидмати Ширкати давлатии молҳои истеъмоли халқ ва хизматрасонии Тоҷикистон табдил дода шудааст. Бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон моҳи апрели соли 2020 номи Донишкадаи соҳибкорӣ ва хизмат ба Донишкадаи сайёҳӣ, соҳибкорӣ ва хизмат иваз карда шуд. Бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 январи соли 2022, таҳти рақами 17 ба Муассисаи давлатии таълимии "Донишкадаи сайёҳӣ, соҳибкорӣ ва хизмат" мақоми муассисаи таълимии байналмилалӣ дода шуда, Муассисаи давлатии "Донишгоҳи байналмилалии сайёҳӣ ва соҳибкории Тоҷикистон" номгузорӣ карда шуд<ref>{{Cite web|url=https://dsx.tj/mufassal.php?id=11|title=IUTET-Донишгоҳи байналмилалии сайёҳӣ ва соҳибкории Тоҷикистон|website=dsx.tj|accessdate=2022-02-03}}</ref>. == Пойгоҳи таълиму тарбия == Донишкада дар давоми фаъолияти хеш аз рӯи худмаблағгузории дохилӣ нашъунамо ёфта пойгоҳи таълимӣ ва биноҳои хизматрасонию хоҷагидории хешро бунёд намудааст. Сентябри соли 1991 аз як бинои таълимӣ фаъолиятро оғоз намуда айни ҳол донишкада дорои чор бинои таълимӣ бо 72 синфхона ва 2246 ҷойи нишаст мебошад. Дар хидмати донишҷӯён ва устодони донишкада 250 компютери пайваст ба шабакаи Интернет қарор дорад. Умуман дар донишкада беш аз 300 копютер ва 10 ноутбук дар таълиму тарбия мавриди истифода қарор дорад. Аз 80 синфхона, 7-тоаш синфҳонаҳои махсусгардонидашудаи компютерӣ, 21 кабинети фаннӣ ва як тоаш лабораторияи фаъолияти гумрукӣ мебошад. Инчунин, дар хидмати донишҷӯён китобхонаи электронӣ бо ду қироъатхонаи дорои 100 ҷойи нишаст, ду майдони варзиши ва толори варзиш, ошхона, ду қаҳвахона, мағозаи китобфурӯшӣ, бунгоҳи тиббӣ, толори маҷлисгоҳ, Маркази информатсионӣ - комуникатсионӣ, Маркази сайёхӣ ва меҳмоннавозӣ ва хобгоҳи ҳозиразамон муҳаё карда шудааст. Дар Маркази информатсионӣ - комуникатсионӣ нашриёт ва матбаа фаъолият менамоянд, ки дар он китобу дастури таълимии устодон, рӯзномаи «Соҳибкор», маҷаллаи илмии «Паём» ва ғайра нашр мешаванд. Мохи марти соли [[2008]] сомонаи (веб-сайти) донишкада дар шабакаи глобалии ИНТЕРНЕТ зери унвони www.dsx.tj ворид гардид. Дар он иттилооти гуногун дар бораи ҳаёти донишкада ба забони русӣ, тоҷикӣ ва англисӣ тадриҷан дохил карда мешавад. == Аз таърихи донишкада == Дар ибтидои фаъолият, соли таҳсили 1991-1992 дар донишкада 3 кафедра амал мекард, ки дар онҳо 2 доктори илм ва 19 номзадони илм, аз ҷумла 2 нафар занҳо ба фаъолияти илмӣ-педагогӣ машғул буданд, ки аз онҳо танҳо 6 нафарашон кормандони доимӣ буданду халос. Он соли таҳсил дар донишкада аз рӯи 4 ихтисос (иқтисодиёти ҷаҳон, иқтисодиёт ва идора дар корхонаҳо, санъати ороишӣ-амалӣ ва ҳунарҳои мардумӣ, технологияи матоъ ва кешбофӣ) 88 нафар донишҷӯён дар шуъбаи рӯзона таҳсил менамуданд. Дар соли аввали фаъолият донишкада дорои як бинои таълимӣ бо 17 синфхонаҳо буда, фонди умумии китобхонаи илмии он 1012 нусха китобро дарбар мегирифт. Ҳоло донишкада дорои Литсейи тамоюли иқтисодӣ (аз соли 1998 инҷониб), 4 факултет, 4 бинои таълимӣ, 12 лабораторияи компютерӣ, беш аз 670 компютери пайваст ба шабакаи Интернет, 2 китобхонаи илмӣ, 2 китобхонаи электронӣ, 3 толори маҷлис, майдончаи варзишӣ, бунгоҳи тиббӣ, чопхона, 2 ошхона, Парки технологӣ мебошад.<ref name="dsx.tj">{{Cite web|url=http://dsx.tj/?page_id=70|title=Донишкадаи сайёҳӣ, соҳибкорӣ ва хизмат|author=|website=http://dsx.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2021-04-29}}</ref> == Ҳайати профессорону омӯзгорон == Дар 4 факулта, ҳайати илмӣ педагогӣ иборат аз 207 нафар мебошад, ки аз онҳо ҳудуди 70 нафарашон докторон ва номзадони илм мебошанд. Боиси хурсандист, ки 40 нафари онҳо хатмкардагони ин боргоҳи илму маърифат мебошанд. == Тайёр намудани мутахассисон == Соли [[2006]] донишкада Иҷозатнома (Литсензия )–и Вазорати Маорифи Ҷумхурии Тоҷикистонро (АУ №0000303 аз 26.10.2006) барои фаъолияти аспирантура, аз рўи ихтисосҳои 08.00.01 – назарияи иқтисод, 08.00.05 – иқтисод ва идораи хоҷагии халқ, 08.00.13 – усулҳои инструменталӣ ва риёзии иқтисодӣ, 05.13.18 – тарҳрезии риёзӣ, усулҳои ададӣ ва комплекси программаҳо муттахассисони илмӣ – педагогӣ тайёр менамуд. Бо қарори ВАК-и Вазорати маориф ва илми Федератсияи Русия аз [[19 март]]и соли [[2010]], дар донишкада Шӯрои дифои рисолаҳои номзадӣ аз рӯи 2 ихтисос: 08.00.05 – «иқтисод ва идораи хоҷагии халқ» ва 08.00.13 – «усулҳои инструменталӣ ва риёзии иқтисодӣ», кушода шуда буд. Донишкадаи сайёҳӣ, соҳибкорӣ ва хизмат дар сатҳи байналмилалӣ эътироф гардида, ҳамчун: Донишкадаи такягоҳии Донишгоҳи Созмони ҳамкориҳои Шанхай (УШОС) аз рўи самти технологияҳои иттилоотӣ; узви Академияи байналмилалии илмҳои мактабҳои олӣ; шарики барномаҳои Созмони ҷаҳонии сайёҳӣ; узви Ассотсиатсияи байналмилалии донишгоҳҳо – TARENA ва ғ мебошад.<ref name="dsx.tj"/> == Ректорони Донишкада == * Номзади илмҳои иқтисодӣ, [[Ҳабибулло Умаров]] — 1991-2006 * Доктори илмҳои фалсафа, профессор [[Зокир Вазиров]] — 2006-2008 * Доктори илмҳои физика ва математика, профессор [[Файзалӣ Комилиён|Файзали Комилов]] — 2008-2012 * Доктори илмҳои иқтисодӣ, профессор [[Диловар Қодиров]] — 2012-2019 * Доктори илмҳои иқтисодӣ, профессор Фозил Саидович Обидов — 2019 * Номзади илмҳои иқтисодӣ, дотсент Убайдулло Саттор Асрорзода ==Факултаҳои донишкада== Дар сохтори донишкада 4 факулта фаъолият доранд: # Факултети сайёҳӣ ва соҳибкорӣ # # Факултети баҳисобгирӣ-иқтисодӣ # # Факултети молия ва қарз # # Факултети гумрук ва ҳуқуқи иқтисодӣ # То соли [[2012]] донишкада зиёда аз 5000 нафар мутахассисони маълумоти олидорро тайёр намудааст. Соли 2010 ба факултаҳои донишкада 18 кафедра вобаста шуда буд, ки 12-тоаш кафедраҳои тахассусӣ буданд. Соли таҳсили 2010-2011 аз 180 нафар устодони донишкада (170 нафар кормандони доимӣ), 11 нафар доктори илм ва 67 нафар номзади илм мебошанд. Қайд кардан ба маврид аст, ки бештар аз 40 нафари онҳо хатмкардагони донишкада буданд.<ref>{{Cite web |url=http://dsx.tj/categories.php?catID=6 |title=Сомонаи ДСХ |accessdate=2016-08-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170413070959/http://dsx.tj/categories.php?catID=6 |archivedate=2017-04-13 }}</ref><ref>Зодаи истиқлол (Маълумотнома дар бораи Донишкадаи соҳибкорӣ ва хизмат) - Душанбе, 2011. – 58 с.</ref> Ҳоло, ҷараёни таълим дар Донишкадаи сайёҳӣ, соҳибкорӣ ва хизмат пурра тибқи низоми кредитии таҳсилот ба роҳ монда шудааст. Донишҷўёни донишкада аз рўи барномаи дараҷаи таҳсилоти бакалавр дар 41 ихтисос, магистратура дар 15 равия, таҳсилоти дуюми олии касбӣ дар 5 ихтисос, докторантура аз рўи ихтисос (PhD) дар 8 ихтисос таълим мегиранд. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * [http://www.dsx.tj Сомонаи расмии ДСХТ] [[Гурӯҳ:Мактабҳои олии Душанбе]] [[Гурӯҳ:Маориф дар Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Соли 1991]] jyvippjqkwng0h2s8b89dk2a50cdp2j Пайдоиши ҳаёт 0 10233 1309006 1289856 2022-08-04T07:52:21Z VASHGIRD 8035 /* Олами КРН чун бунёдгузори ҳаёт. */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Пайдоиши ҳаёт''', ё '''абиогенез''' (аз [[Юнони Қадим|юнонӣ]] а…, bios – ҳаёт ва genesis – пайдоиш) — назарияи ба вуҷуд омадани мавҷудоти зинда аз моддаҳои табиаташон ғайриорганикӣ. == Таърихи инкишофи идеяҳо дар бораи пайдоиши ҳаёт == То миёнаҳои садаи XIX гумон мерафт, ки мавҷудоти зинда худ аз худ аз маводи ғайриорганикӣ тавлид меёбанд, масалан, гӯё мушу калламушҳо аз партов, қурбоққаҳо аз лойқаю обсабзҳо, кирм аз гӯшти пӯсида пайдо мешаванд. Вале олими италиявӣ Ф. Реди соли [[1668]] исбот намуд, ки кирминаҳои пашша дар гӯшти пӯсида фақат дар натиҷаи ба гӯшт тухм гузоштани худи пашшаҳо ба вуҷуд меоянд. Дар садаи XVIII олими италиявӣ Л. Спаллансани муқаррар кард, ки дар пиёбаи ҷӯшонида микроорганизмҳо инкишоф намеёбанд. Таҷрибаҳои олими франсавӣ Л. Пастер низ беасосии ақидаҳои болоро собит намуданд. Соли 1871 олими немис Р. Вирхов дар асоси таълимот оид ба назарияи ҳуҷайра қайд кард, ки ҳуҷайраҳои зинда аз ҳуҷайраҳои зиндаи пешина пайдо мешаванд. Феълан дар рӯи Замин пайдоиши ҳаёт аз маводи ғайриорганикӣ ба мушоҳида нарасад ҳам, аз эҳтимол дур нест, ки миллиардҳо сол қабл аз ин пайдо шуда бошад. Маъмултарин назарияи Абиогенезро олими шӯравӣ А. И. Опарин пешниҳод намудааст. Ӯ соли 1924 бо номи «Пайдоиши ҳаёт» мақолае ба табъ расонда, тасаввуротеро ба миён овард, ки дар маҳлулҳои пайвастҳои калонмолекула метавонанд худ аз худ қитъаҳои консентратсияи зиёд ҳосил шаванд. Онҳо аз муҳити берунӣ нисбатан дур ҷойгир буда, метавонанд бо он тамос дошта бошанд. Опарин онҳоро қатраҳои коасерватӣ ё коасерватҳо номид. == Назарияҳои пайдоиши ҳаёт == Назарияҳои машҳуртарини пайдоиши [[ҳаёт]] дар [[саёраи Замин|Замин]] инҳо мебошанд: * [[#Таҳаввулоти биохимиявӣ|Назарияи таҳаввулоти биохимиявӣ]] * [[#Панспермия|Назарияи панспермия]] * [[#Назарияи ҳолати статсионарӣ|Назарияи ҳолати статсионарӣ]] * [[#Назарияи худпайдоиши ҳаёт|Назарияи худпайдоиши ҳаёт]] Дар айни ҳол назарияҳои ''худпайдоиш'' ва ''ҳолати статсионарӣ'' танҳо аҳамияти таърихӣ ва/ё фалсафӣ доранд. Чунки натиҷаҳои таҳқиқоти илмӣ ба ин назарияҳо мухолиф мебошанд. Назарияи панспермия бошад мавзӯи пайдоиши ҳаётро масъалаи асосии худ намешуморад, он танҳоро варо ба замонҳо қадим ва норавшани коинот мебарад. Вале аз он чун фарзияе дар бораи пайдоиши ҳаёт дар рӯи замин сарфи назар кардан нашояд. Инчунин, ба ин рӯйхат баъзан назарияи аз тарафи худо офарида шуданро ([[креатсионизм]]ро) ворид мекунанд, ҳарчанд ки он илмӣ нест. === Таҳаввулоти биохимиявӣ === ====Назарияи сафедавӣ-коатсервативии Александр Опарин==== Мувофиқи ин назария, раванди пайдоиши ҳаётро дар сайёраи [[Замин]] ба се давр ҷудо кардан мумкин аст: * Пайдоиши моддаҳои органикӣ * Пайдоиши [[сафеда]] * Пайдоиши ҷисмҳои сафедадор ваТаҳқиқотҳои астрономӣ нишон медиҳанд, ки [[ситора]]гон ва низомҳои сайёравӣ аз моддаи газу гардӣ ба вуҷуд омадаанд. Дар баробари [[метал]]ҳо ва оксидҳояшон дар таркиби он [[ҳидроген]], [[аммиак]], об ва [[карбоҳидрид]]и соддатарин — [[метан]] мавҷуд буданд. Шароити пайдоиши ҷараёни ҳосилшавии сохторҳои сафедадор аз замони пайдоиши нахустин [[уқёнус]] муҳайё гардид. Дар муҳити об карбоҳидридҳои мураккаб ба тағйироту табдилёбии гуногун дучор мешуданд. Дар натиҷаи чунин мураккабшавии сохти [[молекула]]ҳо моддаҳои боз ҳам мураккабтари органикӣ, аз қабили [[карбоҳидрат]]ҳо пайдо шуда метавонистанд. Илм собит намуд, ки дар натиҷаи таъсири нурҳои ултрабунафш бо роҳи сунъӣ натанҳо [[аминокислота]]ҳо, балки дигар моддаҳои биохимиявиро ҳосил кардан мумкин аст. Яке аз дастовардҳои муҳими биохимияи имрӯза синтези пурраи молекулаи сафеда мебошад: [[гормон]]и [[инсулин]], синтез карда шуд, ки он тамоми мубодилаи карбоҳидратҳоро назорат мекунад. Мувофиқи назарияи Опарин, қадами оянда дар роҳи пайдоиши ҷисмҳои сафедадор ташаккулёбии қатраҳои [[коатсерват]] буданд. Дар шароитҳои муайян қабати обии молекулаҳои органикӣ сарҳадоти муайян пайдо менамуд ва онро аз муҳити [[маҳлул]] ҷудо мегардонид. Молекулаҳое, ки бо қабати обӣ иҳота шуда буданд ба ҳам мепайвастанд ва комплексҳои бисёрмолекулавӣ — коатсерватҳоро ба вуҷуд меоварданд. Қатраҳоикоатсерватӣ, инчунин ҳангоми омезиши [[полимер]]ҳои гуногун ба вуҷуд омада метавонистанд. Дар айни замон Дар ин муддат якҷошавии молекулаҳои полимерӣ ба сохтҳои бисёрмолекула ба амал меомад, ки онҳоро чун қатрае дар зери [[микроскоп]] дидан мукин буд. Қатраҳо метавонистанд аз берун моддаҳоро ба тарзи низомҳои кушод фурӯ баранд. Ҳангоми ба қатраҳои коатсерватӣ дохил шудани [[катализатор]]ҳои гуногун (аз он ҷумла [[фермент]]ҳо низ) дар дохили онҳо [[реаксияи химиявӣ|реаксияҳои химиявии]] гуногун, ба мисли [[полимеризатсия]]и [[мономер]]ҳои аз муҳити беруна воридшуда ба амал меомаданд. Аз ин ҳисоб ҳаҷм ва вазни қатраҳо калон мешуданд ва баъдтар онҳо ба ҷузъҳои нав тақсим мешуданд. Ҳамин тавр, коатсерватҳо метавонистанд афзоиш ёбанд, бисёр шаванд ва [[метаболизм|мубодилаи моддаҳоро]] ба ҷой оваранд. Баъдтар қатраҳои коатсерватӣ ба интихоби табиӣ дучор мешуданд, ки боиси таҳаввулоти онҳо мегардид. Ин назария ба ҷуз аз як масъалааш, ки онро муддати мадид қариб ҳамаи мутахассисон сарфи назар мекарданд, асоснок буд. Агар дар даруни коатсерватҳо ба таври бетартибона ягон - ягон сохторҳои сафедадори мувофиқ ҳосил мекарда бошанд (масалан, [[катализатор]]ҳое, ки ба коатсерватҳо имкони рушд ва зиёдшавиро медиҳанд), пас онҳо чӣ гуна дар даруни коатсерват миқдоран зиёд шуда, ба наслҳои нави коатсерват мегузаштанд? Назария дар ҳалли масъалаи нусхабардории дақиқи сафедаҳо дар даруни коатсерват ва наслҳои оянда оҷиз монд. ====Олами КРН чун бунёдгузори ҳаёт.==== Зиёд шудани маълумот барои [[коди генетикӣ]],[[кислотаҳои нуклеинӣ]] ва биосинтези сафедаҳо боиси падид омадани назарияи ба куллӣ нав барои пайдоиши ҳаёт на аз сафедаҳо, балки аз [[КРН|кислотаи рибонуклеинат]] гардид. Кислотаҳои нуклеинӣ ягона намуди [[полимер]]ҳои биологӣ мебошанд, ки сохтори макромолекулярии онҳо имкон медиҳад нусхаи пайдарпайии худро аз нав тавлид кунанд. Аз ин рӯ, на сафедаҳо, балки танҳо кислотаҳои нуклеинӣ метавонанд маводи генетикӣ, яъне молекулаҳои худтавлидсоз, ки микросохтори хоси худро дар наслҳояшон такрор месозанд, бошанд. Мувофиқи якчанд андешаҳо маҳз КРН, на [[КДН]] метавонист маводи генетикии ибтидоӣ бошад. ''Якум'', дар синтези химиявӣ ва реаксияҳои биохимиявӣ [[рибонуклеотидҳо]] пеш аз дезоксирибонуклеотидҳо меоянд; дезоксирибонуклеотидҳо - маҳсули дигаргуншавии рибонуклеотидҳо мебошанд. ''Дуввум'', дар равандҳои қадимтарин ва умумитарини [[метаболизм]]и ҳаётӣ бештар маҳз рибонуклеотидҳо, аз ҷумла барандагон энергетикии асосии намуди рибонуклеозид-полифосфат ([[АТФ]] ва ғайра) во мехӯранд. ''Сеюм'', Азнав пайдо шудани КРН бе иштироки КДН мегузарад, механизми бозтавлидёбии КДН бошад, ҳатто дар олами табии ҳозира низ иштироки ҳатмии КРН-ро дар синтез силсилаи КДН талаб мекунад. ''Чаҳорум'', КРН дар баробари дорои ҳамаи функсияҳои КДН буданаш, метавонад баъзе функсияҳои ба сафедаҳо хос, аз ҷумла [[катализ]]и реаксияҳои химиявиро иҷро кунад. Ҳамин тавр, мо метавонем бигӯем, ки КДН ин шакли дертар таҳаввулшудаи КРН мебошад, ки барои иҷрои функсияҳои бозтавлид ва нигоҳдории нусхаҳои ягонаи [[ген]]ҳо дар таркиби [[геном]]и ҳуҷайра бе иштироки бевосита дар[[биосинтез]]и сафедагон иҷро кунад. === Панспермия === {{асос|Панспермия}} === Назарияи ҳолати статсионарӣ === Мувофиқи ин назария Замин ягон вақт пайдо нашудааст, он аз азал буд; дар он ҳамеша ҳаёт буд ва агар дигаргун мешуд ҳам хеле кам тағйир меёфт. Мувофиқи ин назария [[намуд (биология)|намудҳо]] ҳеч гоҳ пайдо нашудаанд, онҳо аз азал буданд ва ҳар кадоми онҳо ду имконият — миқдоран дигар шудан ва пурра нест шуданро дорад. Аз рӯи баҳодоҳои кунунии дар асоси таҷзияи радиоактивӣ буда, Замин тақрибан 4,6 млрд сола аст. Усулҳои дақиқтари муайянкунии синни Замин санаҳои боз ҳама қадимтарро нишон медиҳанд. Инро асос гирифта, тарафдорони назарияи ҳолати статсионарӣ ақидаи аз азал мавҷуд будани Заминро бештар густариш медиҳанд. Вале ин фарзия ба куллӣ аз маълумоти [[астрономия]]и ҳозира фарқ мекунад. Мувофиқи ин маълумот ҳар як [[ситора]] ва мутаносибан низомҳои сайёравии онҳо дар як муддати муайяни вақт арзи ҳастӣ намуда, баъд нобуд мешаванд. Аз ин рӯ, дар айни замон назарияи ҳолати статсионарӣ чун назарияи илмӣ пазируфта намешавад. === Назарияи худпайдоиши ҳаёт === ИН назария дар [[Чин]]и Қадим, [[Бобул]] ва [[Миср]] ба вуҷуд омадааст ва дар баробари [[креатсионизм]] амал мекард. [[Арасту]] (384—322 пеш аз милод), кӣ ӯро аксари вақт асосгузори биология мехонанд, тарафдори фарзияи якбора ба вҷуд омадани ҳаёт буд. Мувофиқи ин фарзия, «ҳиссачаҳои» махсуси модда дорои «маҳаки фаъол»е мебошанд, ки дар шароити мусоид метавонанд организми зиндаро ба вуҷуд оваранд. Бо пайдоиши [[дини насронӣ]] назарияи якбора ба вҷуд омадани ҳаёт ғайримаъмул шуд: онро танҳо одамоне, ки ба ҷодуву ҷину аҷина бовар доштанд эътироф мекарданд, вале он то асрҳои наздик мавҷуд буд. Олими машҳур [[Ван Гелмот]] гӯё таҷрибае гузаронидааст, ки дар он ӯ дар муддати се рӯз муш сохтааст. Барои ин ба олим либоси чиркин, ҷевони торик ва камтар гандум зарур шудааст. Маҳаки фаъол барои сохтани муш ба ақидаи Ван Гелмот арақи бадани инсон буд. Соли [[1688]] биолог ва табиби итолиёӣ [[Франческо Редӣ]] масъалаи пайдоиши ҳаётро ҷиддитар омӯхт ва назарияи якбора ба вуҷуд омадани ҳаётро зери танқид қарор дод. Редӣ муқаррар сохт, ки кирмакҳои хурди дар гӯшти вайроншаванда пайдошуда тухми [[пашша]]ҳо мебошанд. Ӯ чандин [[таҷриба]]ҳо гузаронида, маълумотеро пайдо намуд, ки мувофиқи он ҳаёт метавонад танҳо аз чизи зинда пайдо шавад (консепсияи [[биогенез]]). Соли [[1860]] ба омӯзиши масъалаи пайдоиши ҳаёт химики фаронсавӣ [[Луӣ Пастер]] пардохт. Ӯ бо таҷрибаҳои худ собит сохт, ки [[бактерия]]ҳо дар ҳама ҷой ҳозиранд ва маводи ғайризинда метавонад бе ягон мушкилӣ дорои мавҷудоти зинда гардад, агар онҳо дуруст стерилизатсия нашаванд. Олим муҳитҳои гуногунро, ки дар онҳо бактерияҳо метавонистанд пайдо шаванд, дар об ҷӯшонид. Ҳангоми ҷӯшонидан микроорганизмҳо ва спораҳои онҳо мемурданд. Дар натиҷаи гузаронидани таҷрибаҳо Пастер дурустии назарияи биогенезро собит сохт ва назарияи якбора ба вуҷуд омадани ҳаётро пурра инкор кард. Эзох == Адабиёт == * Энсиклопедияи миллии тоҷик, Ҷ.1, Д., 2011; * Белясов Д. К., Общая биология, М., 1993; * Биология для школьников и поступающих в ВУЗы, М., 1999. === Сарчашма === * Захаров В. Б. Общая биология. 10 класс. М., 2005. == Пайвандҳо == * [http://web.snauka.ru/en/issues/2013/12/30018 A.E.Zlobin, Tunguska similar impacts and origin of life (mathematical theory of origin of life, incoming of pattern recognition algorithm due to comets)] * [http://biology.asvu.ru Портали „Вся Биология“] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20210509134757/https://biology.asvu.ru/ |date=2021-05-09 }} * [http://www.bolshe.ru/book/id=1858 www.bolshe.ru] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20030919162705/http://www.bolshe.ru/book/id=1858 |date=2003-09-19 }} * Спирин, Александр Сергеевич. [http://evolution.powernet.ru/library/biosynthesis.htm Биосинтези сафеда, олами КРН ва пайдоиши ҳаёт] — мақолаи академик, сарвари Пажӯҳишгоҳи сафедаи Фарҳангистони Улуми Русия. [[Гурӯҳ:Пайдоиши ҳаёт]] [[Гурӯҳ:Биологияи таҳаввулӣ]] [[Гурӯҳ:Астробиология]] hcttznbta7f04tl3ozf2n1fk3l7tqz2 Панспермия 0 10249 1308923 1125277 2022-08-04T07:40:33Z VASHGIRD 8035 /* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Акс:Panspermie.svg|thumb|right|300px|Панспермия]]'''Панспермия''' (аз {{забон-ел|panspermía}} — омехтаи ҳар гуна тухмҳо, аз pás — ҳама ва spérma — тухм) — фарзияи барои пайдоиши ҳаёт дар сайёраи [[Замин]] дар натиҷаи аз дигар [[сайёра]]ҳо омадани ягон «асосҳои ҳаёт». Аз тарафи олими олмонӣ [[Рихтер]] соли [[1865]] пешниҳод шудааст ва аз тарафи [[Герман Гелмголс]] ва [[Сванте Аррениус]] дастгирӣ шудааст. Мувофиқи назарияи панспермия, асосҳои ҳаёти дар кайҳон парвозкунанда (масалан спораи микроорганизмҳо) аз як [[ҷирми осмонӣ]] ба ҷирми осмонии дигар ба воситаи [[метеорит]]ҳо ваё таҳти таъсири [[фишори рӯшноӣ]] мегузаранд. Пайдоиши ҳаётро дар Замин низ ба воситаи панспермия шарҳ додаанд. Баъд аз кашф шудани [[нурҳои кайҳонӣ]] ва таъсири [[радиатсия|шуоафканӣ (радиатсия)]] ба чизҳои биологӣ мавқеи фарзия ниҳоят суст шуд. Вале, баъд аз он ки аз тарафи киштии кайҳонии [[Аполлон (киштии кайҳонӣ)|Аполлон]] боҳимондаҳои микрооргазимҳои заминӣ дар зонди дар Моҳ буда ёфт шуданд, ин назария як такони дигаре барои дурустияш гирифт. Дар айни ҳол ақидаи панспермия байни Замину [[Мирррих]] бисёр маъмул аст, хусусан баъд аз оне, ки мавҷудияти об дар Миррих маълум шуд. Соли [[2006]] натиҷаҳои таҳқиқи [[Deep Impact]] исбот намуд, ки дар таркиби моддаи комета [[об]] ва [[пайвастагии органикӣ|пайвастагиҳои органикии]] соддатарин маҷуданд. Ин шаҳодат медиҳат, ки [[комета]]ҳо метавонанд яке аз ноқилони [[ҳаёт]] дар [[дунё]] бошанд. [[Гурӯҳ:Фарзияҳо]] {{sci-stub}} 7ipczg5u9zjtvpv6ohrpwqyf8uadp8p Сармад 0 10589 1308808 1288586 2022-08-03T13:04:46Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{манбаъ}} {{Адиб | ном =Сармад | номи аслӣ =Гадобой Ӯзбеков | тасвир = | таърихи таваллуд = [[1948]] | зодгоҳ =деҳаи Ғазза |Таърихи марг=[[1994]] | навъи фаъолият = }} '''Сармад''' (Гадобой Ӯзбеков; 1948—1994) — {{шоир}}и тоҷик. Гадобой Ӯзбеков соли [[1948]] дар [[деҳаи Ғазза]]и [[ноҳияи Панҷакент]]и вилояти [[Суғд]] ба дунё омадааст. Баъди хатми мактаби деҳа дар [[омӯзишгоҳӣ педагогии шаҳри Панҷакент]] таҳсилро идома медиҳад. Намунае аз ашъори ӯ: Тоҷикистон сарнавишти ишқи сӯзони ман аст Зарраи хоки азизаш, доруи ҷони ман аст Дар бари гаҳвораи сангаш фароғат ёфтам Тахтасанги кӯҳсораш, тахти Сомони ман аст == Модар == Захми дилро нӯшдору меҳри модар будааст, Дидаҳо аз нури рӯи ӯ мунаввар будааст. Шеъри тифлон мешавад эҷод бе ҳарфу қалам, Кӯдаконро дасти модар ҳамчу минбар будааст. Кӯдакиҳоям ба ёд ояд, дилам гум мезанад, Як дами тифлона бо умре баробар будааст. Дар нигоҳи гушна охир хирмани зар ҳеч нест, Донаи гандум беҳ аз сад гуна зевар будааст. Сар ба рӯи болини қу беватан осуда нест, Хоби ширин сар ба рӯи санги кишвар будааст. Сад ҳазорон корзор андар замиру ҷони мост, Ҳар ки бар худ ғолиб ояд, ӯ музаффар будааст. Дил ба фарёд омаду бар Сармади шӯрида гуфт, Беҳтарин ганҷе, ки гум кардем модар будааст. [[Гурӯҳ:Шоирон аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Шоирони тоҷик]] [[Гурӯҳ:Адибони Тоҷикистон]] lmirp9ssplqahzercfbparf3vy414cr Рӯзи ҷаҳонии занон 0 10613 1308980 1269653 2022-08-04T07:48:30Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Акс:iwd2006 global.gif|thumb|right|Рамзи Рӯзи байналхалқии занон дар соли 2006.]] '''Рӯзи байналхалқии занон''' — идест бахшида ба занон, ки дар баъзе кишварҳо рӯзи [[8 март]] ҷашн гирифта мешавад. Рӯзи байналхалқии занон дар аввал рӯзи уқии буд. Он иди Бонувон набуда, балки ҷашни занони инқилобгар буд. === Амрико ва ё иттифоқҳои касабаи занон === 8-уми марти соли [[1857]] дар [[Ню-Йорк]] коргарзанони фабрикаҳои пойафзол ва дӯзандагӣ гирдиҳамоӣ карданд. Онҳо даъвои кӯтоҳ кардани рӯзи корӣ, беҳтар кардани шароити меҳнат ва маоши ба мардон баробарро талаб карданд. Он вақтҳо занон то 16 соат дар як шабонарӯз меҳнат мекарданд, вале барои корҳояшон музди ночизе мегирифтанд. Мардон баъди намоишҳои эътирозии рӯзи кории худро то 10 соат кам карда буданд. Дар бисёр корхонаҳои [[ИМА]] иттифоқҳои касаба пайдо шуданд. Пас аз 8-уми марти соли 1857 як [[иттифоқи касаба]]и нав созмон дода шуд, ки бори аввал дар таърих занон аъзои он гардиданд. Дар ин рӯз дар аксари кӯчаҳои Ню-Йорк садҳо занон ба намоишҳои эътирозӣ баромаданд ва даъвои соҳибшавӣ ба ҳуқуқи овоз доданро карданд. === Аврупо ва Клара Сеткин === Таърихи ҷашнгирии Иди занон бо номи [[Клара Сеткин]] алоқаманд аст, ки гурӯҳи инқилобии худро, ки аз занон иборат буд, барои мубориза бар зидди истисморгарон ташкил додааст. Ҳарчанд ки барои ин кор на як рӯз сарф шуда буд, вале аъзои гурӯҳ ба қароре омаданд, ки рӯзеро чун Зодрӯзи "пролетариати занон" ҷашн гиранд. Соли [[1910]] дар шаҳри [[Копенгаген]]и [[Дания]] дар конфуронси дуввуми занони сотсиалист бо пешниҳоди Клара Сеткин қарори ҷашнгирии рӯзи "муборизаи занон барои ҳуқуқҳояшон" қабул карда шуд. Дар он гуфта мешуд, ки ҳар сол бояд рӯзи занон ҷашн гирифта шавад, ки он бояд "пеш аз ҳама барои ташвиқи ба занон додани ҳуқуқи овоздиҳӣ" хидмат кунад. Ҷашнгирии Иди Бонувон чун даъвате ба муборизаи занон барои [[баробарҳуқуқӣ]], қашшоқӣ, эҳтироми занон ва ҳуқуқ ба меҳнат буд. Санаи ҷашнгирии рӯзи Байналхалқии занон мувофиқи пешниҳоди узви Кумитаи Марказии ҳизби сотсиал-демократӣ [[Елена Гринберг]] [[19 март]] таъйин шуд. Ва бори аввал рӯзи Байналхалқии занон соли [[1911]] дар [[Олмон]], [[Австрия]], [[Дания]] ва [[Швейсария]] маҳз 19-уми март ҷашн гирифта шуд. Соли [[1912]] он дар ҳамон кишварҳо, вале [[12 май]] баргузор гардид. Соли [[1913]] аз мушкилоти ташкилотӣ ихтилофот ба вуҷуд омад: дар Олмон онро [[12 март]], дар Австрия, [[Чехия]], [[Венгрия]], Швейсария, [[Ҳоланд]] — [[9 март]], дар [[Фаронса]] ва [[Русия]] — [[2 март]] ҷашн гирифта буданд. Танҳо соли [[1914]] дар тамоми ҷаҳон рӯзи Байналхалқии занонро дар ҳама ҷой 8-уми март ҷашн гирифтанд, чунки рӯзи ғайрикорӣ-якшанбе буд. Ва баъд аз ин дар ҳамин рӯз қарор гирифт. === Ҷашнгирӣ дар ИҶШС === Дар Русия рӯзи Байналхалқии занон маротибаи аввал соли 1913 дар Петербург ҷашн гирифта шуд. Аз солҳои аввали [[ИҶШС|ҳокимияти Шӯравӣ]], 8-уми март иди давлатӣ гардид. Дар моҳи [[март]]и соли [[1917]] занон [[ҳуқуқи овоздиҳӣ]] пайдо карданд ва дар [[Сарқонуни соли 1918]] сиёсати баробарҳуқуқии занон акс ёфт ва дар ҳаёт татбиқ шуд. Оҳиста - оҳиста рӯзи Байналхалқии занон аҳамияти сиёсии худро гум кард. Аз соли [[1965]] бо қарори [[Президиуми Шӯрои Олии ИҶШС]] он рӯзи ғайрикорӣ гардид. Дар айни замон маросими ҷашнӣ-расмии дар ин рӯз мавҷуд буд: дар ин рӯз дар чорабиниҳои пурдабдаба давлат барои сиёсаташ нисбати занон ҳисобот медод. === Ҷашнгирии рӯзи байналхалқии Занон дар Ғарб === Бо ташаббуси созмонҳои [[феминизм|феминистӣ]] аз солҳои [[1960-ум]] Рӯзи байналхалқии занон дар кишварҳои Ғарб ҳам ҷашн гирифта мешавад. Дар ин рӯз занҳои Ғарб дастовардҳои худро дар соҳаи мубориза барои ҳуқуқҳояшон ҷашн мегиранд. == Рӯзи байналхалқии Занон ва СММ == Аз соли [[1975]] [[СММ]], аз сабаби Соли байналхалқии Занон буданаш, 8 мартро чун рӯзи байналхалқии Занон эълон дошт. == Рӯзи ғайрикорӣ == Баъд аз бархам хурдани [[Иттиҳоди Шӯравӣ]] 8 март чун иди Бонувон дар Тоҷикистон боқӣ монд. Он дар дигар [[мамолики муштаракулманофеъ]], аз қабили [[Русия]], [[Озарбойҷон]], [[Гурҷистон]], [[Қазоқистон]], [[Молдова]], [[Туркманистон]] ва [[Украина]] чун рӯзи байналхалқии Занон ; дар [[Ҷумҳурии Беларус]] ва [[Ӯзбекистон]] чун рӯзи Модар; дар [[Арманистон]] [[7 апрел]] чун рӯзи Модар ва Зебоӣ ҷашн гирифта мешавад. == Анъанаҳо == Дар Тоҷикистон ва дигар мамлакатҳои собиқ [[ИҶШС]] анъана шудааст, ки дар ин рӯз занон аз мардон таваҷҷуҳ, гул ва туҳфаҳо интизоранд. Дар гушаву канори мамлакат ба муносибати ид, аз ҳукуматҳо сар карда то идораву корхонаҳои хурд чорабиниҳои гуногуни фарҳангӣ ва маҷлисҳо ороста мешаванд. Дар оилаҳои шаҳрвандон ба модарону занон тӯхфаҳо супорида мешаванд. == Пайвандҳо == {{Commonscat|International women's day}} * [http://www2.ozodi.org/specialsarticle/2007/3/107F01A1-A973-4260-8EAB-E9B8EF710F8F.html Таърихчаи Иди занон] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070309140130/http://ozodi.org/specialsarticle/2007/3/107F01A1-A973-4260-8EAB-E9B8EF710F8F.html |date=2007-03-09 }} * [http://www.un.org/russian/events/women/iwd/2006/history.html Таърихи Рӯзи байналхалқии занон(сайти СММ)] * [http://daccessdds.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/318/09/IMG/NR031809.pdf?OpenElement Резолютсияи № A/RES/32/142]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.un.org/depts/dhl/dhlrus/womenday/index.html Китоби Даг Хаммаршелд] * [http://www.un.org/russian/events/beijing10/ Сессияи 49-ум барои занон] {{Бойгонишуда|url=https://archive.is/20121228075343/www.un.org/russian/events/beijing10/ |date=2012-12-28 }} * [http://calend.ru/ Идҳои кишварҳои гуногун] [[Гурӯҳ:Идҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Идҳои Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Идҳои байналмилалӣ]] [[Гурӯҳ:Рӯзҳои ҷаҳонии СММ]] [[Гурӯҳ:Идҳои ИҶШС]] qjb5i94qq5qn9285zg0cr0yederrukw Функсияҳои тригонометрӣ 0 10754 1309057 1285759 2022-08-04T07:59:09Z VASHGIRD 8035 /* Таърих */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Image:Circle-trig6.svg|300px|thumb|right|Ҳамаи функсияҳои тригонометрии кунҷи &theta; бо истифода аз доираи радиусаш воҳид ва марказаш нуқтаи ''O'' ба таври геометрӣ баён карда мешаванд.]] Дар [[риёзиёт]], '''Функсияҳои тригонометрӣ''' гуфта [[функсия (риёзӣ)|функсияҳои]] [[кунҷ]]ро меноманд; Онҳо барои омӯзиши [[секунҷа]]ҳо, тарҳрезии ҳодисаҳои даврӣ ва бисёр татбиқоти дигар заруранд. Онҳо одатан ҳамчун [[нисбат]]и ду тарафи секунҷаи росткунҷа, ки дорои кунҷест баён карда мешаванд. Инчунин, онҳоро чун дарозии порчаҳои гуногун аз [[давраи воҳидӣ]] таъриф додан мумкин аст. Таърифҳои нави функсияҳои тригонометрӣ онҳоро чун [[қаторҳои беохир]] ё ҳалҳои [[муодилаҳои дифференсиалӣ|муодилаҳои дифференсиалии]] маълуме тавсиф дода, соҳаи қиматҳои онҳоро то ададҳои манфиву мусбат ва ҳатто [[ададҳои комплексӣ|комплексӣ]] муайян менамоянд. Дар айни замон шаш функсияи асосии тригонометриро истифода мебаранд, ки ном ва муодилаҳои вобастагии онҳо аз ҳамдигар дар ҷадвали дар поёнбуда оварда шудаанд. Хусусан, барои чаҳор функсияи охирин, ин вобастагиҳо чун ''таърифи'' ин функсияҳо дода шудаанд, вале шумо метавонед онҳоро ба тарзи геометрӣ ё дигар намуд тасвир кунед ва ин вобастагиҳоро бароред. Чанд функсияи дигар ҳастанд, ба монанди [[версинус]] (1 &minus; cos θ) ва [[экссекант]] (sec θ &minus; 1), ки пештар дар ҷадвалҳои куҳан буданд, вале дар айни замон истифода намешаванд. Вобастагиҳои бештари ин функсияҳоро дар [[Рӯйхати айниятҳои тригонометрӣ|ин ҷо]] хоҳед ёфт. {| class="wikitable" style="margin:auto;" |- | '''Функсия''' | '''Ихтисорот''' | '''Вобастагӣ''' |- | '''Синус''' | sin | <math>\sin \theta = \cos \left(\frac{\pi}{2} - \theta \right) \,</math> |- | '''Косинус''' | cos | <math>\cos \theta = \sin \left(\frac{\pi}{2} - \theta \right)\,</math> |- | '''Тангенс''' | tan | <math>\tan \theta = \frac{\sin \theta}{\cos \theta} = \cot \left(\frac{\pi}{2} - \theta \right) = \frac{1}{\cot \theta} \,</math> |- | '''Котангенс''' | cot | <math>\cot \theta = \frac{\cos \theta}{\sin \theta} = \tan \left(\frac{\pi}{2} - \theta \right) = \frac{1}{\tan \theta} \,</math> |- | '''Секанс''' | sec | <math>\sec \theta = \frac{1}{\cos \theta} = \csc \left(\frac{\pi}{2} - \theta \right) \,</math> |- | '''Косеканс''' | csc<br />(or cosec) | <math>\csc \theta =\frac{1}{\sin \theta} = \sec \left(\frac{\pi}{2} - \theta \right) \,</math></td> |} == Таърих == Мақолаи асосӣ [[Таърихи функсияҳои тригонометрӣ]] Калимаи '''''синус''''' бори аввал дар асари қадимии риёзидонони ҳинд ''[[Сулба Сутрас]]'' (асрҳои VIII-VI пеш аз милод) истифода шудааст. Функсияҳои тригонометриро баъдтар [[Ҳиппарх]]и [[Никея]] (180-125 пеш аз милод), [[Птоломей]], [[Ариабҳата]] (476&ndash;550), [[Вараҳамиҳира]], [[Браҳмагупта]], [[Муҳаммад ибн Мӯсо ал-Хоразмӣ]], [[Абулвафо]], [[Умари Хайём]], [[Бҳаскара II]], [[Носируддин Тӯсӣ]], [[Ғиёс Кошӣ]] (асри XIV), [[Улуғбек]] (асри XIV), [[Региомонтанус]] (1464), [[Ретикус]] ва шогирди Ретикус [[Валентин Ото]] омӯхтанд. [[Мадҳава]] (c. 1400) қадамҳои авввалинро дар таҳлили функсияҳои тригонометрӣ чун қаторҳои беохир кардааст. [[Леонард Эйлер]] дар асари ''Introductio in analysin infinitorum'' (1748) аввалин шахсе буд, ки дар Аврупо ба таҳлили функсияҳои тригонометрӣ пардохт. Ӯ, инчунин, онҳоро чун пайдарпайиҳои беохир ва [[формулаҳои Эйлер]] тавсиф дода, ихтисороти ба ихтисороти имрӯза наздики ''sin., cos., tang., cot., sec.,'' ва ''cosec.'' ҷорӣ наамуд. Ҳамон даме ки мо нисбати якхела доштани тарафҳои секунҷаҳои монандро мефаҳмем, андеша барои он, ки дар байни дарозии тарафҳои секунҷа ва кунҷи секунҷаҳо бояд ягон вобастагие бошад, пайдо мешавад. Аз ин рӯ, барои ҳар як секунҷаи монанд нисбати (масалан) гипотенуза ва тарафи дигар як хел мемонад. Агар гипотенуза ду маротиба афзояд, тарафҳо низ ҳамин қадар меафзоянд. Ана ҳамин нисбатҳоро функсияҳои тригонометрӣ ифода мекунанд. == Таъриф бо истифодаи секунҷаи росткунҷа == [[Image:Trigonometry triangle.svg|right|thumb| [[Секунҷаи росткунҷа]] ҳамеша дорои кунҷи 90° (π/2 радиан) мебошад, ки дар ин ҷой бо C ишора шудааст. Кунҷҳои A ва B метавонанд тағйир ёбанд. Функсияҳои тригонометрӣ муносибатҳои байни дарозии тарафҳо ва кунҷҳои дохилии секунҷаи росткунҷаро ифода мекунанд.]] Барои таъриф додани функсияҳои тригонометрии кунҷи ''A'' ягон [[секунҷаи ростакунҷа]]и дилхоҳро интихоб кунед, ки кунҷи ''A'' дошта бошад: Барои тарафҳои секунҷа аз номҳои зерин истифода мебаранд: * '' Тарафи муқобили кунҷи ростбуда ё ба тарзи дигар тарафи дарозтарини секунҷаи росткунҷаро [[гипотенуза]]'' меноманд. Дар ҳолати мо бо ҳарфи '''h''' ишора шудааст. * ''Тарафи муқобил'' ин тарафе мебошад, ки дар муқобили кунҷи интихобкардаи мо хобидааст. Дар ҳолати мо бо ҳарфи '''a''' ишора шудааст. * ''Тарафи ҳамсоя'' аз рӯи номаш, тарафе мебошад, ки бо кунҷи интихобкардаи мо ва кунҷи рост часпидааст. Дар ҳолати мо бо ҳарфи '''b''' ишора шудааст.. Ҳамаи секунҷаҳо дар [[ҳамвории эвклидӣ]] гирифта шудаанд ва ҳамин тавр суммаи умумии кунҷҳои ҳар як секунҷа бояд π [[радиан]] (ё 180[[градус (кунҷ)|°]]) бошад; Аз ин рӯ, барои секунҷаи росткунҷа бузургии ду кунҷи ғайрирост байни қиматҳои нул ва π/2 радиан мехобад. Дар назар гиред, ки таърифҳои зерин қиматҳои функсияҳои тригонометриро танҳо барои кунҷ муайян мекунанд. Мо соҳаи қиматҳои ин функсияҳоро бо ворид кардани мафҳуми [[давраи воҳидӣ]] ва ё [[функсияҳои даврӣ]] то аргументҳои ҳақиқӣ вусъат хоҳем дод. 1) '''Синуси''' кунҷ гуфта нисбати дарозии тарафи муқобил ба дарозии гипотенузаро меноманд. Дар ҳолати мо :<math>\sin A = \frac {\textrm{opposite}} {\textrm{hypotenuse}} = \frac {a} {h}.</math> Дар назар гиред, ки ин нисбат аз ягон секунҷаи росткунҷаи махсус интихобшуда , ки кунҷи “А” дорад, вобаста нест, чунки ҳамаи ин секунҷаҳо [[секунҷаҳои монанд|монанданд]]. Маҷмӯи нулҳои синус инҳо мебошанд :<math>\left\{n\pi\big| n\isin\mathbb{Z}\right\}.</math> 2) '''Косинуси''' кунҷ гуфта нисбати дарозии тарафи ба кунҷ часпидаро ба дарозии гипотенуза меноманд. Дар ҳолати мо :<math>\cos A = \frac {\textrm{adjacent}} {\textrm{hypotenuse}} = \frac {b} {h}.</math> Маҷмӯи нулҳои косинус инҳо мебошанд :<math>\left\{\frac{\pi}{2}+n\pi\bigg| n\isin\mathbb{Z}\right\}.</math> 3) '''Тангенси''' кунҷ гуфта нисбати дарозии тарафи муқобил ба дарозии тарафи ба кунҷ часпидаро меноманд. Дар ҳолати мо :<math>\tan A = \frac {\textrm{opposite}} {\textrm{adjacent}} = \frac {a} {b}.</math> Маҷмӯи нулҳои тангенс инҳо мебошанд :<math>\left\{n\pi\big| n\isin\mathbb{Z}\right\}.</math> Ҳамон маҷмӯи синус аст, зеро ки :<math>\tan A = \frac {\sin A}{\cos A}.</math> Се функсияи боқимонда бо истифодаи ин се функсияи дар болобуда таъриф дода мешаванд. 4) '''Косеканс''' csc(''A'') баръакси sin(''A'') мебошад, яъне он ба нисбати дарозии гипотенуза ба дарозии тарафи муқобил баробар аст: :<math>\csc A = \frac {\textrm{hypotenuse}} {\textrm{opposite}} = \frac {h} {a} </math>. 5) '''Секанс''' sec(''A'') баръакси cos(''A'') мебошад, яъне он ба нисбати дарозии гипотенуза ба дарозии тарафи ба кунҷ часпида баробар аст: :<math>\sec A = \frac {\textrm{hypotenuse}} {\textrm{adjacent}} = \frac {h} {b} </math>. 6) '''Котангенс''' cot(''A'') баръакси зарбии tan(''A'') буда, ба нисбати дарозии тарафи ба кунҷ часпида ба дарозии кунҷи муқобил баробар аст: :<math>\cot A = \frac {\textrm{adjacent}} {\textrm{opposite}} = \frac {b} {a} </math>. == Таъриф бо истифодаи давраи воҳидӣ == [[Image:Unit_circle_angles.svg|300px|thumb|right|The [[unit circle]]]] Ин шаш функсияи тригонметрӣ метавонанд бо истифода аз [[давраи воҳидӣ]] низ таъриф дода шаванд. Давраи воҳидӣ [[давра]]ест, ки радиуси он дар ибтидои координатаҳо ҷойгир аст. Дар самти ҳисоби татбиқӣ давраи воҳидӣ аҳамияти кам дорад; албатта он барои аксари кунҷҳо ба секунҷаҳои росткунҷа такя мекунад. Вале таърифи давраи воҳидӣ имкон медиҳад, ки функсияҳои тригонометрӣ натанҳо қиматҳои мусбатро дар соҳаи 0 and π/2 радиан балки қиматҳои манфиро низ қабул кунанд. Вай, инчунин, тасвири умумии ҳамаи секунҷаҳои то ҳозир истифодашударо таъмин менамояд. Муодилаи давраии воҳидӣ чунин аст: : <math>x^2 + y^2 = 1 \,</math> Дар сурат чандин кунҷҳои маъмули бо радианҳо ченшуда дода шудаанд. Кунҷҳои мусбат ба самти муқобили гардиши ақрабаки соат ва кунҷҳои манфӣ ба самти гардиши ақрабаки соат мебошанд. [[Image:Sine cosine plot.svg|300px|right|thumb|Функсияҳои ''f''(''x'') = sin(''x'') ва ''f''(''x'') = cos(''x''), ки дар ҳамвории декартӣ тасвир ёфтаанд.]] [[Image:Sine ani.gif|right|400px|thumb|Вобастагии байни хати рост ва давра дар мисоли sin(x).]] Барои кунҷҳои аз 2π калон ва ё аз &minus;2π хурд, танҳо даврзаниро давом диҳед. Ҳамин тавр, синус ва косинус [[функсияи даврӣ|функсияҳои даврӣ]] бо даври 2π мебошанд: :<math>\sin\theta = \sin\left(\theta + 2\pi k \right)</math> :<math>\cos\theta = \cos\left(\theta + 2\pi k \right)</math> Барои ҳама гуна кунҷи θ ва [[адади бутун]]и ''k''. Дар боло, танҳо синус ва косинус бо давраи воҳидӣ таъриф дода шуданд, аммо дигар функсияҳои тригонометриро низ бо ин усул таъриф додан мумкин аст: :<math>\tan\theta = \frac{\sin\theta}{\cos\theta} \quad \sec\theta = \frac{1}{\cos\theta}</math> :<math>\csc\theta = \frac{1}{\sin\theta} \quad \cot\theta = \frac{\cos\theta}{\sin\theta}</math> [[Image:Tan.svg|300px|right|thumb|Функсияи ''f''(x) = tan(x) дар ҳамвории декартӣ.]] [[Image:Circle-trig6.svg|300px|right|thumb|''Ҳамаи'' функсияҳои тригонометрӣ бо истифода аз давраи воҳидии марказаш ''O'' ба таври геометрӣ баён карда мешавванд.]] == Таъриф бо истифодаи қаторҳо == [[Image:Taylorsine.svg|300px|thumb|right|Функсияи синус (ранги кабуд) ба қимати полиноми Тейлори дараҷаи 7 (ранги бунафш) дар давра хеле наздик аст.]] Бо истифода аз геометрия ва хосиятҳои [[лимити функсия|лимитҳо]] нишон додан мумкин аст, ки [[ҳосилаи]] синус косинус буда, ҳосилаи косинус синус бо аломати манфист. (Дар ин ҷой ва умуман дар [[ҳисоб]] ҳамаи кунҷҳо бо [[радиан]] чен мешаванд. Бо истифода аз назарияи [[қатори Тейлор|қаторҳои Тейлор]] метавон айниятҳои зерро барои ҳама [[адади ҳақиқӣ|ададҳои ҳақиқии]] ''x'' собит намуд: :<math>\sin x = x - \frac{x^3}{3!} + \frac{x^5}{5!} - \frac{x^7}{7!} + \cdots = \sum_{n=0}^\infty \frac{(-1)^nx^{2n+1}}{(2n+1)!}</math> :<math>\cos x = 1 - \frac{x^2}{2!} + \frac{x^4}{4!} - \frac{x^6}{6!} + \cdots = \sum_{n=0}^\infty \frac{(-1)^nx^{2n}}{(2n)!}</math> Ин айниятҳо одатан чун “таърифҳои” функсияҳои синус ва косинус қабул шудаанд. :{| | <math>\tan x \, </math> | <math> {} = \sum_{n=0}^\infty \frac{U_{2n+1} x^{2n+1}}{(2n+1)!} </math> |- | | <math> {} = \sum_{n=1}^\infty \frac{(-1)^{n-1} 2^{2n} (2^{2n}-1) B_{2n} x^{2n-1}}{(2n)!} </math> |- | | <math> {} = x + \frac{x^3}{3} + \frac{2 x^5}{15} + \frac{17 x^7}{315} + \cdots, \qquad \mbox{for } |x| < \frac {\pi} {2} </math> |} ки дар ин ҷо :<math>U_n \,</math> [[Трансформатсияи Баустрафедон|адади ''n''-уми боло/поёнӣ]], :<math>B_n \,</math> [[адади Бернуллӣ|адади ''n''-уми Бернуллӣ]] ва :<math>E_n \,</math> (поён) [[адади Эйлер|адади ''n''-уми Эйлер]] мебошанд. ===Вобастагӣ ба функсияҳои экспонентиалӣ ва ададҳои комплексӣ === ==Таърифҳо бо истифодаи муодилаҳои дифференсиалӣ== Аз таъриф бо истифодаи қаторҳо дида мешавад, ки функсияҳои синус ва косинус, мувофиқан, қисмҳои [[ададҳои комплексӣ|мавҳум]] ва ҳақиқии [[функсияи экспоненсиалӣ|функсияи экспоненсиалии комплексӣ]] мебошанд, агар аргументи он пурра мавҳум бошад. : :<math> e^{i \theta} = \cos\theta + i\sin\theta \,.</math> Ин вобастагиро бори аввал [[Эйлер]] мушоҳида намудааст ва айният номи [[формулаи Эйлер]]ро гирифтааст. Ҳамин тавр, функсияҳои тригонометрӣ дар таҳлили комплексӣ муҳиманд. Таърифҳои функсияҳои тригонометрӣ барои аргументҳои комплексии ''z'': : <math>\sin z \, = \, \sum_{n=0}^{\infty}\frac{(-1)^{n}}{(2n+1)!}z^{2n+1} \, = \, {e^{i z} - e^{-i z} \over 2i} = -i \sinh \left( i z\right) </math> : <math>\cos z \, = \, \sum_{n=0}^{\infty}\frac{(-1)^{n}}{(2n)!}z^{2n} \, = \, {e^{i z} + e^{-i z} \over 2} = \cosh \left(i z\right)</math> where ''i''<sup>2</sub>&nbsp;=&nbsp;&minus;1. Инчунин, барои адади пурра ҳақиқии ''x'', : <math>\cos x \, = \, \mbox{Re } (e^{i x})</math> : <math>\sin x \, = \, \mbox{Im } (e^{i x})</math> Инчунин маълум аст, ки равандҳои экспоненсиалӣ ба хосиятҳои даврӣ пайвастагии зич доранд. == Функсияҳои баръакс == Мақолаи асосӣ: [[Функсияҳои баръакси тригонометрӣ]] Функсияҳои тригонометрии баръакси асосӣ инҳоянд: : <math> \begin{matrix} \mbox{for} & -\frac{\pi}{2} \le y < \frac{\pi}{2}, & y = \arcsin(x) & \mbox{if} & x = \sin(y) \\ \\ \mbox{for} & 0 \le y < \pi, & y = \arccos(x) & \mbox{if} & x = \cos(y) \\ \\ \mbox{for} & -\frac{\pi}{2} < y < \frac{\pi}{2}, & y = \arctan(x) & \mbox{if} & x = \tan(y) \\ \\ \mbox{for} & -\frac{\pi}{2} \le y \le \frac{\pi}{2}, y \ne 0, & y = \arccsc(x) & \mbox{if} & x = \csc(y) \\ \\ \mbox{for} & 0 \le y \le \pi, y \ne \frac{\pi}{2}, & y = \arcsec(x) & \mbox{if} & x = \sec(y) \\ \\ \mbox{for} & 0 < y < \pi, & y = \arccot(x) & \mbox{if} & x = \cot(y) \end{matrix} </math> Барои функсияҳои тригонометрии баръакс ихтисороти намуди sin<sup>&minus;1</sup> ва cos<sup>&minus;1</sup> барои арксинус ва арккосинус баъзан истифода мешаванд. Ба монанди синус ва косинус функсияҳои тригонометрии баръаксро низ бо воситаи қаторҳои беохир таъриф додан мумкин аст. Масалан, :<math> \arcsin z = z + \left( \frac {1} {2} \right) \frac {z^3} {3} + \left( \frac {1 \cdot 3} {2 \cdot 4} \right) \frac {z^5} {5} + \left( \frac{1 \cdot 3 \cdot 5} {2 \cdot 4 \cdot 6 } \right) \frac{z^7} {7} + \cdots</math> Ин функсияҳо, инчунин, бо исботи он ки он онҳо зиддиҳосилаи диагр функсияҳо мебошанд, таъриф дода мешаванд. Масалан, арксинусро бо истифодаи ин [[интеграл]] навиштан мумкин аст: :<math> \arcsin\left(x\right) = \int_0^x \frac 1 {\sqrt{1 - z^2}}\,\mathrm{d}z, \quad |x| < 1 </math> Бо истифода аз [[логарифм]]и [[ададҳои комплексӣ]], ҳамаи ин функсияҳоро барои аргументҳои комплексӣ тавсиф додан мумкин аст: :<math> \arcsin (z) = -i \log \left( i z + \sqrt{1 - z^2} \right) </math> :<math> \arccos (z) = -i \log \left( z + \sqrt{z^2 - 1}\right) </math> :<math> \arctan (z) = \frac{i}{2} \log\left(\frac{1-iz}{1+iz}\right) </math> ==Адабиёт== *Abramowitz, Milton and Irene A. Stegun, ''[[Abramowitz and Stegun|Handbook of Mathematical Functions with Formulas, Graphs, and Mathematical Tables]]'', Dover, New York. (1964). ISBN 0-486-61272-4. *[[Carl Benjamin Boyer|Boyer, Carl B.]], ''A History of Mathematics'', John Wiley & Sons, Inc., 2nd edition. (1991). ISBN 0-471-54397-7. *Joseph, George G., ''The Crest of the Peacock: Non-European Roots of Mathematics'', 2nd ed. [[Penguin Books]], London. (2000). ISBN 0-691-00659-8. * Kantabutra, Vitit, "On hardware for computing exponential and trigonometric functions," ''IEEE Trans. Computers'' '''45''' (3), 328-339 (1996). *Maor, Eli, ''[http://www.pupress.princeton.edu/books/maor/ Trigonometric Delights] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20040404234808/http://www.pupress.princeton.edu/books/maor/ |date=2004-04-04 }}'', Princeton Univ. Press. (1998). Reprint edition (February 25, 2002): ISBN 0-691-09541-8. == Нигаред инчунин == * [[Функсияҳои ҳиперболӣ]] * [[Теоремаи Пифагор]] * [[Арккосинус]] == Пайвандҳо == *[http://nanoGrapher.nanoSouffle.net nanoSouffle Online Grapher] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130723082524/http://nanographer.nanosouffle.net/ |date=2013-07-23 }} - Extensible features for graphing functions... works in just about every browser, and JavaScript is simply a plus for real-time updates, and not a requirement. *[https://web.archive.org/web/20020531074347/http://www.geocities.com/SiliconValley/Garage/3323/aat/a_sin.html Sine and cosine function] with an implementation in Rexx. *[http://www.geocities.com/Area51/Quadrant/3864/sketchtrigfunctions.htm Trigonomic Functions]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} - An interactive sketch showing the trigonometric functions in terms of the unit circle. (Requires Java.) *[http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Trig_Table.pdf A chart of trigonometric functions and their values in respect to angles, in both degrees and radians]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} *[http://www.dudefree.com/unitcircle/ An excellent Flash animation for learning the unit circle] [[Гурӯҳ:Тригонометрия]] [[Гурӯҳ:Функсияҳои элементарӣ]] 2hwhdbrbjlb4azxr7zta31coe86ud2f Омор 0 10776 1308926 1269393 2022-08-04T07:40:47Z VASHGIRD 8035 /* Илми омор */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Акс:Normal distribution and scales.gif|thumb|350px|right|Normal bell curve showing statistics used in educational assessment and comparing various grading methods. The scales include ''standard deviations, cumulative percentages, percentile equivalents, Z-scores, T-scores, standard nines,'' and ''percentages in standard nines.'']] '''Омор''' ё '''Статистика''' (аз забони-[[лотинӣ]]|status - ҳолат) — яке аз илмҳои ҷамъиятиест, ки равандҳои гуногуни соҳаҳоро омӯхта, онҳоро аз ҷиҳати миқдор тавсиф медиҳад. == Таърих == Дар асрҳои миёна омор маънои ҳолати сиёсии давлатро дошт. Ба илм ин мафҳум дар садаи XVIII аз тарафи олими немис Гортфрид Ахенвал дароварда шуд. Баробари тараққиёбии илми омор бо васеъшавии соҳаи амалии корҳои амалӣ мазмуни мафҳуми «омор» ҳам тағйир меёфт. Дар замони ҳозира мафҳуми «омор» бо 3 маънӣ кор фармуда мешавад: 1) оморро ҳамчун соҳаи фаъолияти амалӣ, ки ба бадасторӣ, коркард ва таҳлили маълумотҳои оммавӣ оид ба ҳодисаҳои гуногуни ҳаёти ҷамъиятӣ равона карда шудааст, мефаҳманд. 2) оморро маводи рақамӣ меноманд, ки он барои тавсифи ягон соҳаи ҳодисаҳои ҷамъиятӣ ё тақсимоти ҳудудии ягон нишондиҳанда хидмат менамояд. 3) омор ин соҳаи илм, фанни махсус ва мувофиқан фанни таълимӣ дар мактабҳои олӣ ва миёнаи махсус мебошад. == Илми омор == Илми омор, худ мубтано аст бар назарияи омор, ки шохаи аз риёзиёти корбур ба ҳисоб меояд. Дар назарияи омор, иттифоқоти тасодуфӣ ва илми қатъият тавассути назарияи эҳтимолот моделсозӣ мешаванд. Дар ин илм, мутолиа ва қазоват маъқул дар бораи мавзӯъҳои гуногун , бар мубтанои як ҷамъ анҷом мешавад ва қазоват дар мавриди як фарди хос аслан матраҳ нест. Дар замони муосир ин илм барои ҷамъоварии маълумотҳои саҳеҳи рақамӣ барои раванди фаъолият ва натиҷаҳои ниҳоии корхонаву ташкилотҳо ба таври васеъ истифода бурда мешавад. == Нигаред == * [[SPSS|Нармафзори SPSS]] {{Математика}} [[Гурӯҳ:Омор| ]] [[Гурӯҳ:Математика]] [[Гурӯҳ:Додаҳо]] {{Statistics-stub}} 1kiztxrp8eram30zc1bznk1beftc40o Том Круз 0 11102 1308955 1289423 2022-08-04T07:44:16Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Синамогар}} '''Том Круз''' ({{lang-en|Tom Cruise}}, номи пурра — '''Томас Круз Мапотер IV''' ({{lang-en|Thomas Cruise Mapother IV}}); тав. [[3 июл]]и [[1962]], [[Сиракюс]], [[Ню-Йорк (иёлат)|иёлати Ню-Йорк]]) — [[ҳунарпеша]] ва [[таҳиякунанда]]и машҳури амрикоӣ. Ӯ [[3 июл]]и соли [[1962]] дар шаҳри [[Сиракуз]]и наздикии шаҳри [[Ню-Йорк]] дар [[ИМА]] ба дунё омадааст. == Зиндагинома == Том дар оила фарзанди сеюм ва яккаписар буд. Модараш ҳунарпеша ва падараш муҳандис кор мекарданд. Азбаски барои падараш кор ёфтан мушкил буд, онҳо зуд-зуд ҷои истиқоматро дигар мекарданд. Том аз хурдӣ аз қади пасти худ шарм медошт. Ӯ ба ҳар намуди [[варзиш]] машғул мешуд, то қадашро сантиметре бошад, ҳам дароз кунад. Дар мактаб ӯ талабаи фаъол набуд. Вақте ки Том 12 сола буд, падараш аз модараш ҷудо шуд ва ҳолати молиявии онҳо бад шуд. Том ва хоҳаронаш маҷбур буданд, ки баъд аз мактаб кор кунанд, то ба модарашон каме бошад ҳам, дар таъмини зиндагӣ кумак намоянд. Дар давоми як сол Том ба мактаби динӣ меравад. Ӯ нияти руҳонӣ шудан дошт, вале чанде пас аз ин мақсадаш даст мекашад ва ба коллеҷи одӣ меравад. Дар ин ҷо ӯ дар баромадҳои театрӣ иштирок меварзад ва дарк менамояд, ки бояд санъати синаморо аз худ намояд. Ӯ ба шаҳри [[Ню-Йорк]] барои шуҳратёбӣ меояд ва номи дарози худро ба ''«Том Круз»'' иваз мекунад. == Эҷодиёт == Нақши аввалинашро Том Круз дар филми «Ишқи бепоён» /Endless Love, 1981/ (дар нақши асосӣ [[Брук Шилдс]]) меофарад. Вале аввалин филме, ки Том Крузро машҳур кард, филми «Амалиёти пурхатар» /Risky Business, 1983/ буд. Соли 1985 филми Top Gun («Тирандози беҳтарин») баромад, ки шуҳрати ӯро дар байни тамошобинон афзуд. Қобилияти нотакрор ҳунарпешаро зуд машҳур кард. Дар давоми чанд соли минбаъда ӯ ба ситораи синамои Амрико ва ҷаҳон табдил ёфт. Барои иштирок дар филми «Зодаи чоруми июл» /Born on the Fourth of July, 1989/ Том Крузро ба [[ҷоизаи Оскар]] дар номинатсияи «Ҳунарпешаи беҳтарин» пешниҳод карданд, вале бахташ омад накард ва ҷоизаро дигар кас гирифт. Соли [[1990]] ҳангоми ба наворгирии филми «Рӯзҳои раъд» /Days of Thunder, 1990/ Круз завҷаи ояндааш — Никол Кидманро во мехӯрад. Орзуи деринаи Том дар нақши ба [[Ҷеймс Бонд]] монанд бозидан буд ва инро ӯ соли [[1996]] амалӣ сохт. Филми «Вазифаи иҷронашаванда» /Mission: Impossible, 1996/ дар байни тамошобинон хеле машҳур гардид. Ҳарчанд ки дар ба наворгирии ин филм маблағи хеле калон (бештар аз 120 млн [[доллари ИМА]]) сарф шуд, он хароҷоти сарфшударо бозпас гардонида тавонист. Фимлҳои минбаъдаи Том Круз аз нигоҳи молиявӣ ҳарчанд бомуваффақ бошанд, ҳам ба ӯ маротибае имкони соҳиби ҷоизаи Оскар шудан нашудааст. Дар филми «Самурайи охирин» Том Круз умедвор буд, ки соҳиби ҷоиза мешавад, вале боз ӯро сазовор надонистанд. Соли [[2005]] барои Круз нисбатан бомуваффақият буд. Ӯ дар филми «Ҷанги ду ҷаҳон» (коргардон [[Стивен Спилберг]]) иштирок меварзад. Дар нишасти матбуотии ин филм, онҳо барои барпо намудани оила эълон намуданд. Чанде пас Ҳолмс ҳомиладор шуд ва апрели соли 2006 фарзандашон Сурӣ ба дунё омад. (номи духтарашро Том гузошт). == Ҳаёти оилавӣ == Ӯ 3 маротиба издивоҷ намудааст. Зани дуюми Том Круз ҳунарпешаи машҳури синамои амрикоӣ [[Никол Кидман]] буд. Том Круз бо [[Никол Кидман]] соли [[1990]] оиладор мешаванд. Соли 2001 [[Никол Кидман]] ва Том Круз аз ҳам ҷудо шуданд. Дар ин муддат, Том аллакай маъшуқаи нав пайдо карда буд. Ӯ бо ҳунарпешаи шинохта [[Пенелопа Круз]] ишқварзӣ мекард. Онҳо қариб оиладор ҳам шуданд, вале бо кадом як сабабе дар охир аз фикрашон гаштанд. Дар наворгирии филми «Ҷанги ду ҷаҳон» Том Круз бо [[Мими Роджерс]] во мехӯрад. Дар нишасти матбуотии ин филм, онҳо барои барпо намудани оила эълон намуданд. Чанде пас [[Кэтӣ Ҳолмс]] ҳомиладор шуд ва апрели соли 2006 фарзандашон Сурӣ ба дунё омад. (номи духтарашро Том гузошт).<ref>{{Cite web |url=http://www.kinonews.ru/person_18/tom-cruise |title=kinonews.ru Том Круз |accessdate=2016-11-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161121135736/http://www.kinonews.ru/person_18/tom-cruise |archivedate=2016-11-21 }}</ref> == Филмшиносӣ == {{тарҷума}} {| class="wikitable" |- ! Сол !! Ном ба русӣ !! Номи аслӣ !! нақш |- | [[1981]] || {{lang-ru|Бесконечная любовь}} || {{lang-en|Endless Love}} ||Билли |- | [[1981]] || {{lang-ru|Отбой (Кадеты)}}|| Текст ячейки ||Дэвид Шоун, кадет |- | [[1983]] || {{lang-ru|Изгои}}|| Текст ячейки || Стив Рэндл |- | [[1983]] || {{lang-ru|Теряя это }} || Текст ячейки || Вуди |- | [[1983]] || {{lang-ru|Рискованный бизнес}} || Текст ячейки ||Джоэл Гудсен |- | [[1983]] || {{lang-ru|Все верные ходы}} || Текст ячейки || Стефан Джорджевик |- | [[1985]] || {{lang-ru|Легенда}} || Текст ячейки ||Джек О’Грин |- | [[1986]] || {{lang-ru|Лучший стрелок}}|| Текст ячейки || Пит 'Мэверик' Митчелл, лейтенант |- | [[1986]] || {{lang-ru|Цвет денег}} || Текст ячейки || Винсент Лауриа |- | [[1988]] || {{lang-tg|Коктейль}} || {{lang-en|Cocktail}} ||Брайан Флэнаган |- | [[1988]] || {{lang-ru|Человек дождя}}|| {{lang-en|Rain Man}} ||Чарли Бэббит |- | [[1989]] || {{lang-ru|Рождённый четвёртого июля}}|| Текст ячейки || Рон Ковик |- | [[1990]] || {{lang-ru|Дни грома}} || Текст ячейки || Коул Трикли |- | [[1992]] || {{lang-ru|Несколько хороших парней}} || Текст ячейки ||Дэниэл Каффи, лейтенант |- | [[1992]] || {{lang-ru|Далеко-далеко}} || Текст ячейки ||Джозеф Донелли |- | [[1993]] || {{lang-ru|Фирма}} || Текст ячейки ||Митч МакДир |- | [[1994]] || {{lang-ru|Интервью с вампиром}}|| Текст ячейки ||Лестат де Лионкур |- | [[1996]] || {{lang-ru|Джерри Магуайер}} || Текст ячейки || Джерри Магуайер |- | [[1996]] || {{lang-ru|Миссия невыполнима}} || {{lang-en|Mission: Impossible}} || Итан Хант |- | [[1999]] || {{lang-ru|С широко закрытыми глазами}} || {{lang-en|Endless Love}} ||доктор Уильям Харфорд |- | [[1999]] || {{lang-ru|Магнолия}}|| Текст ячейки ||Фрэнк Макки мл. |- | [[2000]] || {{lang-ru|Миссия невыполнима 2}}|| {{lang-en|Mission: Impossible}} || Итан Хант |- | [[2001]] || {{lang-ru|Стэнли Кубрик: Жизнь в кино}} || Текст ячейки || |- | [[2001]] || {{lang-ru|Ванильное небо}} || Текст ячейки || |- | [[2002]] || {{lang-ru|Космическая станция 3D}} || Текст ячейки || |- | [[2002]] || {{lang-ru|Особое мнение}} || Текст ячейки || |- | [[2002]] || {{lang-ru|Остин Пауэрс: Голдмембер}}|| Текст ячейки || |- | [[2003]] || {{lang-ru|Последний самурай}} || Текст ячейки || |- | [[2004]] || {{lang-tg|Соучастник}} || {{lang-en|Cocktail}} || |- | [[2005]] || {{lang-ru|Война миров}}|| {{lang-en|Rain Man}} || |- | [[2006]] || {{lang-ru|Миссия невыполнима 3}}|| Текст ячейки ||Итан Хант |- | [[2007]] || {{lang-ru|Львы для ягнят}} || Текст ячейки || |- | [[2008]] || {{lang-ru|Солдаты неудачи}} || Текст ячейки || |- | [[2008]] || {{lang-ru|Операция «Валькирия»}} || Текст ячейки || |- | [[2010]] || {{lang-ru|Рыцарь дня}} || Текст ячейки || |- | [[2011]] || {{lang-ru|Миссия невыполнима: Протокол Фантом}}|| Текст ячейки ||Итан Хант |- | [[2012]] || {{lang-ru|Рок на века}} || Текст ячейки || |- | [[2012]] || {{lang-ru|Джек Ричер}} || Текст ячейки || |- | [[2013]] || {{lang-ru|Обливион}} || Текст ячейки || |- | [[2014]] || {{lang-ru|Грань будущего}} || Текст ячейки ||майор Билл Кейдж |- | [[2015]] || {{lang-ru|Миссия невыполнима: Племя изгоев}} || Текст ячейки ||Итан Хант |- | [[2016]] || {{lang-ru|Джек Ричер 2: Никогда не возвращайся}}|| Текст ячейки ||Джек Ричер |- | [[2017]] || {{lang-ru|Мена}} || Текст ячейки ||Барри Сил |- | [[2017]] || {{lang-ru|Мумия}} || Текст ячейки || Тайлер Кольт |- | [[2017]] || {{lang-ru|Сделано в Америке}} || American Made ||Барри Сил |- | [[2018]] || {{lang-ru|Миссия невыполнима: Последствия}} || Mission: Impossible — Fallout ||Итан Хант |- | [[2020]] || {{lang-ru|Лучший стрелок 2}} || Top Gun: Maverick ||Маверик |- |} == Ҷоиза ва номзадҳо == === Ҷоизаҳо === * Премияи «[[Қулфинаи тилоӣ]]» ** [[2018]] — Бадтарин ҳунарпеша, барои филми ''«[[Мумия]]»''<ref>{{Статья|заглавие=Золотая малина (премия, 2018)|ссылка=https://ru.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%97%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D1%82%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B0_(%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D1%8F,_2018)&oldid=91279598|язык=ru|издание=Википедия|год=2018-03-03}}</ref> * Премияи «[[Глобуси тилоӣ]]» ** [[2000]] — [[Беҳтарин нақши дуюми мардона (Глобуси тилоӣ, ИМА)|Беҳтарин нақши мардонаи дуюм план]], барои филми ''«[[Магнолия]]»'' ** [[1997]] — [[Беҳтарин нақши мардона (Глобуси тилоӣ, ИМА)|Беҳтарин нақши мардона (комедия ё мюзикл)]], барои филми ''«[[Ҷерри Магуайер]]»'' ** [[1990]] — [[Беҳтарин нақши мардона (Глобуси тилоӣ, ИМА)|Беҳтарин нақши мардона (драма)]], барои филми ''«[[Таваллудёфта дар чоруми июл]]»'' === Номзадҳо === * Премияи «[[Оскар]]» ** [[2000]] — Беҳтарин нақши мардонаи дуюм план, барои филми ''«Магнолия»'' ** [[1997]] — Беҳтарин нақши мардона, барои филми ''«Ҷерри Магуайер»'' ** [[1990]] — Беҳтарин нақши мардон, барои филми ''«Таваллудёфта дар чоруми июл»'' * Премияи «[[Глобуси тилоӣ]]» ** [[2004]] — Беҳтарин нақши мардона (драма), барои филми ''«[[Аввалин самурай]]»'' ** [[1993]] — Беҳтарин нақши мардона (драма), барои филми ''«[[Якчанд писарони хуб]]»'' ** [[1984]] — Беҳтарин нақши мардона (комедия ё мюзикл), барои филми ''«[[Бизнеси хавфнок]]»'' * Премияи [[BAFTA|Киноакадемияи Британия]] ** [[1991]] — Беҳтарин нақши мардона, барои филми ''«Таваллудёфта дар чоруми июл»'' == Нигористон == <gallery> Tom Cruis.jpg Tom Cruise and Cameron Diaz 2010 (cropped).jpg File:Tom Cruise,Anil Kapoor and Paula Patton From The Special Screening of 'Mission Impossible - Ghost Protocol'.jpg Nicole K Face.PNG </gallery> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * [http://www.imdb.com/name/nm0000129/ Том Круз дар хазинаи маълумоти синамо дар Интернет] * [http://www.wargs.com/other/mapother.html Аҷдоди Том Круз (англисӣ)] {{Ҳунарпешагони ИМА}} [[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Коргардонҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешамардони синамои ИМА]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешамардони телевизиони ИМА]] [[Гурӯҳ:Коргардонҳои синамои ИМА]] [[Гурӯҳ:Кинопродюсерҳои ИМА]] [[Гурӯҳ:Барандагони ҷоизаи Оскар]] g4kbdjbbxiwg1fsbg0zk4kzzlx4gyty Деҳоти Ромит 0 11259 1308820 898095 2022-08-03T18:57:06Z Farorud 26988 wikitext text/x-wiki '''Ҷамоати Ромит''' — [[ҷамоат]]ест дар [[ноҳияи Ваҳдат]]и Тоҷикистон, ки тобеи марказ мебошад. == Деҳаҳои ҷамоат == == Пайвандҳо == {{Тоҷикистон-ҷуғ-нопурра}}{{Ноҳияи Ваҳдат}} [[Гурӯҳ:Ҷамоати Ромит|*]] [[Гурӯҳ:Ҷамоатҳои ноҳияи Ваҳдат]] guq00gnrvteqxm91ro7oikg14e9qs86 Чуқурии Марианна 0 11317 1309211 36991 2022-08-04T11:37:53Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Қуттии ҳамагонӣ}} '''Чуқурии Марианна''' — дар руи замин нуқтаи аз ҳама чуқуртарин мебошад, ки чуқуриаш 11.033 метр аст. Дар даруни [[Уқёнуси Ором]], ва дар ҷанубу шарқии ҷазираи [[Гуам]] воқеъ аст. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} crrx3dtv7h970e3tha1k4jxl83pk66l Кони антрасити Назар-Айлоқ 0 11768 1308966 1258686 2022-08-04T07:45:28Z VASHGIRD 8035 /* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ятим}} '''Кони антрасити Назар-Айлоқ''' дар ҳудуди [[ноҳияи Рашт]] дар масофаи 300 км дуртар аз шаҳри [[Душанбе]] дар ҷои бо ҳам пайвастшавии қаторкӯҳҳои Зарафшону Қаротегин дар шароити мураккаби баландкӯҳи баландиаш 3600-4000 м ҷойгир шудааст. Захираҳои геологӣ умуман дар кони ангишт ба миқдори 300 млн. тонна муайян карда шудааст. Дар кон барои сохтмони кони ангишт бо иқтидори 200 ҳаз. тонна дар як сол ва заводи тозакунии ангишт, асоснокнамоии техникию-иқтисодӣ мавҷуд мебошад. Масоҳати майдони кон 25 км2-ро ташкил дода, дарозии қабатҳо зиёда ба 10 км мерасанд. Захираи дурнамои антрасит ба миқдори 450 млн. тонна ва захираи муайяншуда ба 65 млн. тонна баҳогузорӣ карда шудаанд. Зимнан антрасити аз ҳама баландсифат асосан дар қабати IV ва қисман дар қабати VI ҷамъ шудаанд. Озмоиши намунаи [[антрасит]] дар [[Россия]] (ВУХИН, ш. Свердловск), Финландия ва Германия гузаронида шудааст. Оиди як қатор нишондодҳои сифатӣ антрасити Назар-Айлоқ аз антрасити Украина ва оҳангарӣ беҳтар буда ва умуман ба антрасити машҳури Ветнамии кони Ха-Ту шабоҳат дорад. Ғайр аз ин антрасити кони Назар-айлоқ бо захираи зиёди худ талаботи ГОСТ 9604-75 «Антрасити ҳавзаи Донецкро барои истеҳсоли электроди термоантрситӣ» қонеъ мегардонад. Озмоишҳои лабораторӣ, нимизаводӣ ва таҷрибавию саноатии антрасити кони Назар-Айлоқ дар панҷ институти илмию-тадқиқотии Федератсияи Россия гузаронида шуда, истифодабарии онро бо чунин мақсадҳо исбот намудаанд: *истеҳсоли электродҳо ва маснуоти графитӣ-ангиштӣ; *ба сифати карбюризатор дар печҳои барқии дағал ва индуксионӣ дар вақти обнамоии пӯлоди махсус ва чуяни синтетикӣ ба ҷои электроди шикасташуда; *бар ивази кокс дар вақти истеҳсоли карбиди кальсий; *ба сифати ивазкунандаи графити пулакчашакл (чешуйчатого графита) дар истеҳсоли бетонҳои периклаз-карбонии баоташтобовар (периклазуглеродных огнеупорных бетонов). Соли [[1991]]-ӯм намунаҳои антрасити кони Назар-Айлоқро дар Маркази тадқиқоти техникии ш. Эспоои Финландия тадқиқот гузаронидаанд. ТАВСИФИ СИФАТИИ :антрасити кони «Назар-Айлоқ» :Нишондодҳо Миқдор :Намнокии аналитикӣ 0,78-4,66 % :Хокистарнокӣ 1,2-4,2 (миёна - 2,8) % :Сулфур 0,13-0,62 % :моддаҳои хориҷшаванда 3,0-5,0 % :Ҳарорати сӯзиш 8394 (35,14 МҶ/кг) ккал/кг :Карбон 89,27-93,86 % :Гидроген 3,12-3,54 % :Нитроген 1,04-1,52 % :Оксиген 1,81-4,96 % :Зичи (плотность) 1,47 т/м3 == Пайвандҳо == *[http://www.minenergo.tj Сомонаи Вазорати Энергетикаи ҶТ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20090204012609/http://www.minenergo.tj/ |date=2009-02-04 }} [[Гурӯҳ:Конҳои ангиштӣ Тоҷикистон|Конҳои ангиштӣ Тоҷикистон]] go7ap5frumh510h5sssitn1neo7l241 Таърихи Тоҷикистон 0 11833 1309027 1308673 2022-08-04T07:55:05Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Аҷдоди [[тоҷикон]] аз қадимулайём дар сарзамини ҳозираи [[Тоҷикистон]] зиндагӣ карда халқи қадимтарини [[Осиёи Марказӣ]] мебошанд. Дар ҳудуди [[Тоҷикистон]]и имрӯза қадимтарин осори ҳаёти инсон ба давраи палеолити миёна рост меояд. Дар замонҳои қадим ниёгони тоҷиконро [[ориёӣ]] мегуфтанд. [[Ориёӣ]] — аз калимаи авестоии «aria» ва эронии «ariya» баромада маънояш «тоза», «асилзода» аст. Дар замонҳои қадим '''аҷдодони тоҷиконро — ориёӣ''' мегуфтанд. Таърихи қадимтарини ориёиҳо дар китоби [[Авесто]] ва Ведҳо, адабиёти зардуштӣ ва сарчашмаҳои асримиёнагӣ аз қабили «Таърихи Табарӣ», «Шоҳнома»-и [[Фирдавсӣ]], «Форснома»-и Ибни Балхӣ ва ғайра сабт гардидааст. Дар қадим аҷдоди ориёиҳо ҷамъияти ягонаи этникиро ташкил мекарданд, яъне як [[халқ]] буданд, бо як забон гап мезаданд ва дар як кишвар зиндагӣ мекарданд. Тақрибан дар асри XX—XV п.м. онҳо ба ду шоха тақсим шуданд, ки яке аз онҳо ба [[Ҳиндустон]] кӯчида дар онҷо Ведҳоро таълиф карданд. Гурӯҳи дуюм дар [[Осиёи Марказӣ|Осиёи Миёна]] ва [[Эрон]]и Шарқӣ зиндагӣ мекарданд ва [[Авесто]]<nowiki/>ро офариданд. Мутобиқи маълумоти сарчашмаҳои хаттӣ дар асрҳои IX—VIII то м. тоифаи ориёиҳо тақрибан дар нисфи қитъаи [[Осиё]] аз сарҳади [[Байнаннаҳрайн]] то шимоли [[Ҳиндустон]] ва аз Аврупои Шарқӣ — Ҷанубӣ то Олтойу Сибири Ғарбӣ зиндагӣ мекарданд. Ба қатори халқҳои [[ориёӣ]] ин давра — бохтариҳо, суғдиҳо, хоразмиҳо, портҳо, модҳо, форсҳо, халқҳои саҳронишин сакоиҳо — скифҳо, сарматҳо, массагетҳо ва халқҳои дигари эронинажод дохил мешуданд. Дар сарчашмаҳои таърихӣ мардуми [[Ориёно]] — [[Давлати Пешдодиён]] ва [[Давлати Каёниён]], [[Турон]] — Давлати Афросиёб, [[Подшоҳии Бохтари қадим]], [[Давлати Суғди қадим]], [[Давлати Хоразми Бузург]], Порсу [[Давлати Мод]] ва Хуросон аҷдодони [[ориёӣ]] номбар шудааст.<ref>Ҳотамов Н. Б., Довудӣ Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). — Душанбе,2011, — с. 30.</ref> == Солномаи таърихи тоҷикон == [[Акс:Persian Empire, 490 BC.png|right|thumb|Империяи Ҳахоманишиён]] [[Акс:Royaume Gréco Bactrien.png|right|thumb|Давлати Юнону Бохтар]] [[Акс:Carte empire Sassanide.png|right|thumb|Давлати Сосониён]] * Ҳазорсолаи IV—II то милод — [[Саразм]] шаҳраки бостониест, ки назди шаҳри [[Панҷакент]] вокеъ аст. Мавҷудияти [[Саразм]] ба давраи энеолит ва биринҷӣ мутобиқ карда мешавад. * Ҳазорсолаи II—I то милод — Қадимтарин давлатҳои ғуломдории [[Осиёи Марказӣ|Осиёи Миёна]]: [[Давлати Пешдодиён]] сарсулолаи давлати Пешдодиён Каюмарс мебошад ва [[Давлати Каёниён]], [[Турон]] — Давлати Афросиёб, [[Подшоҳии Бохтари қадим]], [[Давлати Суғди қадим]], [[Давлати Хоразми Бузург]], Порсу [[Давлати Мод]]. * Солҳои 550—330 то милод — ҳукумронии [[Давлати Ҳахоманишиҳо|Шоҳаншоҳии Ҳахоманишиҳо]], ки дар ҳайъати он [[Бохтар]], [[Суғд]], [[Хоразм]] ва сарзамини қабилаҳои сакои дохил мешуданд. [[Давлати Ҳахоманишиҳо|Шоҳаншоҳии Ҳахоманишиҳо]] — аввалин империяи эронинажод дар тамаддуни олам аст. * Соли 522 то милод — шӯриши мардуми Марғиён бо сарварии [[Фради Марғиёнӣ]] зидди [[Дopиюши Бузург|Дорои I]] Ҳахоманишӣ. * Солҳои 329—327 то милод — забткориҳои [[Искандари Мақдунӣ]] (юнону мақдуниён) дар [[Осиёи Марказӣ|Осиёи Миёна]]. * Солҳои 329—328 то милод — шӯриши озодихоҳии мардуми [[Давлати Суғди қадим|Суғд]] бо сарварии [[Спитамен]], ба муқобили [[Искандари Мақдунӣ]]. Дар ҷумҳури ба шарафи [[Спитаман|Спитамен]] ордени давлатӣ ва номи яке аз ноҳияҳо гузошта шудааст. ** Солҳои 250—125 то мелод — [[Давлати Юнону Бохтар]] — давлати юнониён, ки баъд аз [[Селевкиён]] дар [[Бохтар]] ва [[Суғд]] ҳукмрон буд. * Солҳои 250 то милод — соли 224 милодӣ — солҳои мавҷудияти Давлати Порт(Парфия). Шоҳаншоҳии форсизабони сулолаи [[Ашкониён (Шоҳони форсизабон)|Ашкониён]], ки бо империяи Рум ва [[Чин]] робитаҳои мутақобилаи дипломатӣ дошта буд. * Охири асри II-и то милод — асри IV милодӣ — Шоҳаншоҳии форсизабони [[Империяи Кушониён|Кушониён]]. Дар давраи ҳукумронии Канишка (охири асри I — ибтидои асри II) забони бохтарӣ (эронии шарқӣ) ба забони давлатии кушониён табдил ёфтааст. * Асри II-и то милод — ташаккули Роҳи бузурги абрешим, ки ҳамчун василаи пайвасткунандаи кишварҳои Шарқу Ғарб хидмат мекард. Ба воситаи ин роҳи корвонгузар, ки аз [[Чин]] ба воситаи [[Осиёи Марказӣ|Осиёи Миёна]]то ба Рум тӯл мекашид хариду фуруши тичоратӣ ва робитаҳои мутақобилаи фарҳангӣ ба амал меомад. * 224—651 — солҳои мавҷудияти [[Давлати Сосониён]]. Шоҳаншоҳии форсизабони сулолаи Олӣ Сосон. Дар замони давлатдории Сосониён дини [[задуштӣ]] ба дараҷаи дини давлатӣ расид, китоби «[[Авесто]]» ҷамъ оварда шуд, идҳои [[Наврӯз]] ва Меҳргон ҷашнҳои умумихалқӣ гардиданд. * Солҳои 80-90 асри IV — асри VI — солҳои мавҷудияти давлати форсизабони Ҳайтолиён. * 570—632 — солҳои зиндагии пайғамбар [[Муҳаммад]] (с.а.с) — асосгузори дини [[ислом]] ва давлати ягонаи араб — [[Хилофати Араб]]. * 705—737 — солҳои аз тарафи арабҳо забт намудани [[Мовароуннаҳр]]. * 720—783 — солҳои ҳаракати халқӣ-озодихоҳӣ, ба муқобили забткорони араб бо сарварии [[Деваштич]] (720—722), [[Абумуслим]] (747—750), [[Сумбоди Муғ]] (755) [[Муқаннаъ]] (776—783). * асри YIII — паҳншавии '''[[Ислом|дини ислом]]''' дар [[Осиёи Марказӣ|Осиёи Миёна]]. * 819—999 — солҳои ҳукумронии сулола ва ё [[Давлати Сомониён]] — аввалин давлати соҳибистиқлоли миллии [[тоҷик]]он. * Ташаккули халқи [[тоҷик]] дар замони давлатдории [[Давлати Сосониён|Сосониён]] (соли 224—651) сар шуда, дар аҳди [[Сомониён]] (с. 819—999) ба итмом расидааст. * 1150—1215 — солҳои мавҷудияти '''[[Ғуриён|Давлати Ғуршоҳон]]''', давлати дуюми соҳибистиқлоли тоҷикон дар [[Хуросон]]. * 1245—1381 — солҳои мавҷудияти '''Давлати Куртҳои Ҳирот''', давлати сеюми [[тоҷик]]он дар [[Хуросон]]. * 1336—1381 — солҳои мавҷудияти '''Давлати Сарбадорони Сабзавор''' — давлати чаҳоруми соҳибистиқлоли [[тоҷик]]он дар [[Хуросон]]. * 1365—1366 — солҳои шӯриши сарбадорони [[Самарқанд]] зидди муғулҳо, таҳти сарварии [[Мавлонозода]]. * Солҳои 60-ӯми асри XIX — соли 1895 — аз тарафи Русияи подшоҳӣ забт намудани [[Осиёи Марказӣ|Осиёи Миёна]]. * Соли 1867 — таъсисёбии Генерал-губернатории [[Туркистон]]. * Нимаи дуюми асри XIX — солҳои ташаккулёбии афкори маорифпарварӣ дар [[Осиёи Марказӣ|Осиёи Миёна]]. * Соли [[1888]] — шӯриши деҳқонон бо сарварии [[Шӯриши Восеъ|Восеъ]] зидди зулми амири [[Бухоро]] дар Балҷувон * Охири асри XIX — аввали асри XX — ба вуҷуд омадани ҳаракати ҷадидӣ дар [[Осиёи Марказӣ|Осиёи Миёна]]. * [[11 март]]и соли [[1912]] — 2 январь ри соли 1913 — нашри аввалин рӯзномаи форсӣ — тоҷикӣ — «Бухорои Шариф» аз ҷониби ҷадидони [[Бухоро]]. [[11 март]] ҳамчун '''«Рӯзи матбуот»''' дар [[Тоҷикистон]] ҷашн гирифта мешавад. * Соли [[1916]] — шӯриши мардуми [[Осиёи Марказӣ|Осиёи Миёна]] ба муқобили сиёсати мустамликавии Русияи подшоҳӣ. * [[25 октябр]]и соли [[1917]] — ғалабаи Инқилоби сотсиалистии Октябр ва бунёди Ҳокимияти Шӯравӣ дар Русия. Ноябри соли 1917—1918 — солҳои барпо намудани Ҳокимияти Шӯравӣ дар қаламрави имрӯза [[Тоҷикистон]]и Шимолӣ. Соли 1919 — барпо намудани Ҳокимияти Шӯравӣ дар қаламрави [[Бадахшон]]. * [[2 сентябр]]и соли [[1920]] — сарнагун намудани ҳукумати амир дар [[Бухоро]]. Ташкилёбии Ҷумҳурии Халқии Шӯравии Бухоро. * Феврал — июни соли [[1921]] — барпо намудани Ҳокимияти Шӯравӣ дар Бухорои Шарқӣ (қаламрави имрӯза [[Тоҷикистон]]и Марказӣ ва Ҷанубӣ). * Ноябри соли 1917—1918 солҳои барпо намудани Ҳокимияти Шӯравӣ дар [[Тоҷикистон]]и Шимолӣ ва Бадахшон. * [[2 сентябр]]и соли [[1920]] — сарнагун намудани ҳукумати амирӣ дар [[Бухоро]]. Ташкилёбии Ҷумҳурии Халқии Шӯравии Бухоро. * Солҳои 1921—1923 — авҷи ҳаракати зиддишӯравӣ дар Тоҷикистони Марказӣ ва Ҷанубӣ. * [[14 октябр]]и соли [[1924]] — ташкилёбии Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии сотсиалистии [[Тоҷикистон]]. * [[16 октябр]]и соли [[1929]] — ташкилёбии [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]]. Мубаддал гардидани [[Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] ба ҷумҳурии иттифоқӣ — [[ҶШС Тоҷикистон]]. * Солҳои [[1929]], [[1931]], [[1937]], [[1978]] — қабули Конститутсияҳо дар [[ҶШС Тоҷикистон]]. * Солҳои 1928—1930 — гузаштан аз ҳуруфоти форсии тоҷикӣ ба ҳуруфоти лотинӣ ва солҳои '''1939 — 1940''' аз ҳуруфоти лотинӣ ба кирилӣ дар [[Ҷумҳурии Шӯравии сотсиалистии Тоҷикистон|ҶШС Тоҷикистон]]. * [[22 июн]]и соли [[1941]] — [[9 май]]и соли [[1945]] — солҳои [[Ҷанги Бузурги Ватанӣ]] ба муқобили фашистони [[Олмон]] ва иттифоқчиёни он 54 нафар аз ҷанговарони [[Тоҷикистон]] ба унвони Каҳрамони Иттиҳоди Шӯравӣ сазовор шудаанд. * Соли [[1951]] — бунёди Академияи илмҳои [[ҶШС Тоҷикистон]], ки аввалин президенти он [[Садриддин Айнӣ]] буд. * Соли [[1961]] — оғози сохтумони Нерӯгоҳи барқии обии (ГЭС)-и Норак. Соли [[1972]] — агрегати 1-ӯм ва соли [[1979]] агрегати охирин — 9-ӯми [[НБО - Норак]] ба кор даромад. * Соли [[1975]] — оғози кори заводи арзии (алюминии) тоҷик дар шаҳри [[Турсунзода]]. * 22 июли соли [[1989]] — қабул гардидани Қонуни [[Тоҷикистон|Ҷумҳурии Тоҷикистон]] «Дар бораи забони давлатии [[Тоҷикистон|Ҷумҳурии Тоҷикистон]]» ва ба забони тоҷикӣ дода шудани мақоми давлатӣ. [[5 октябр]]и соли [[2009]] ба он тағийроту иловаҳо ворид карда шуд. [[5 октябр]] — [[Рӯзи забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон]]" аст. * [[9 сентябр]]и соли [[1991]] — эълон гардидани '''Истиқлоли давлатии [[Тоҷикистон|Ҷумҳурии Тоҷикистон]]''' дар Иҷлосияи Шӯрои Олии Ҷумҳурии [[Тоҷикистон]]. [[9 сентябр]] — «[[Рӯзи истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон]]» аст. * [[21 декабр]]и соли [[1991]] — аъзои [[Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил]] (ИДМ-СНГ) гардидани [[Тоҷикистон|Ҷумҳурии Тоҷикистон]]. * [[2 март]]и соли [[1992]] — аъзои [[Созмони Милали Муттаҳид]] (СММ — ООН) гардидани [[Тоҷикистон|Ҷумҳурии Тоҷикистон]]. * [[5 май]]и соли 1997 [[Тоҷикистон|Ҷумҳурии Тоҷикистон]] — солҳои [[Ҷанги шаҳрвандии Тоҷикистон|ҷанги шаҳрвандӣ дар Тоҷикистон]]. Зарари иқтисодии ин ҷанг зиёда аз 10 миллиард доллари амрикоиро ташкил дод. * [[16 ноябр]] — 2 декабри соли [[1992]] — баргузории иҷлосияи XVI Шӯрои Олии [[Тоҷикистон|Ҷумҳурии Тоҷикистон]] дар шаҳри [[Хуҷанд]]. Дар он, 19 ноябри соли [[1992]] [[Эмомалии Раҳмон]] раиси Шӯрои Олии [[Тоҷикистон|Ҷумҳурии Тоҷикистон]] интихоб гардид. * [[6 ноябр]]и соли [[1994]] — дар натиҷаи райпурсии умумихалқӣ [[Сарқонуни Тоҷикистон|Конститутсия (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон]] қабул гардид. [[6 ноябр]] — [[Рӯзи Сарқонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон]] аст. [[26 сентябр]]и соли [[1999]] ва [[22 июн]]и соли [[2003]] ба он тағӣироту иловаҳо ворид карда шуд. [[6 ноябр]]и соли [[1994]] [[Эмомалӣ Раҳмон]] Президенти [[Тоҷикистон|Ҷумҳурии Тоҷикистон]] интихоб шуд. * '''[[27 июн]]и соли [[1997]]''' — баъди 8 даври гуфушуниди (солҳои 1994—1997) байни тоҷикон (байни ҳукумати ҷумҳурӣ ва тарафи мухолифин), дар шаҳри [[Москва]], аз ҷониби Президенти [[Тоҷикистон|Ҷумҳурии Тоҷикистон]] [[Эмомалӣ Раҳмон]] ва сарвари мухолифини тоҷик [[Саид Абдуллоҳи Нурӣ]] «Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон» имзо гардид. '''27 июн — «[[Рӯзи ваҳдати миллӣ]]»''' дар [[Тоҷикистон|Ҷумҳурии Тоҷикистон]] аст. * [[4 июн]]и соли [[1997]] — 1 апрели соли [[2000]] — фаъолияти Комиссияи Оштии Миллӣ. Дар КОМ 26 нафар (13 нафар аз ҷониби ҳукумат ва 13 нафар аз мухолифини тоҷик) аъзо буданд. Комиссия санадҳои Созишномаи умумии сулҳ аз [[27 июн]]и соли [[1997]]- ро амалӣ намуд. * [[6 ноябр]]и соли [[1999]], [[6 ноябр]]и соли [[2006]] — Интихоби такрории умумихалқии [[Эмомалӣ Раҳмон]] ба сифати [[Президенти Тоҷикистон]]. * [[27 феврал]]и соли [[2000]] — баргузории интихобот ба Маҷлиси Намояндагон ва [[Тоҷикистон|Ҷумҳурии Тоҷикистон]]ихобот ба Маҷлиси Миллии Маҷлиси Олии [[Тоҷикистон|Ҷумҳурии Тоҷикистон]]. Ташкилёбии парламенти касбӣ дар [[Тоҷикистон|Ҷумҳурии Тоҷикистон]]. * [[30 октябр]]и соли [[2000]] — ба муомилот баромадани пули миллӣ — «сомонӣ» дар [[Тоҷикистон|Ҷумҳурии Тоҷикистон]] * [[15 июн]]и соли [[2001]] — аъзои [[Созмони ҳамкории Шанхай]] гардидани [[Тоҷикистон|Ҷумҳурии Тоҷикистон]]. * Солҳои 2005—2009 — сохтмон ва ба истифода супоридани [[НБО Сангтӯда-1]] (670 МВТ)бо ҳамроҳии Федератсияи Русия 75 % саҳмияҳо аз Русия («ЕЭС Русия») ва (25 %) аз Ҳукумати [[Тоҷикистон|Ҷумҳурии Тоҷикистон]] аст. 20 январи соли [[2008]] агрегати якум ва июли соли [[2009]] агрегати охирин — чаҳоруми НБО [[НБО Сангтӯда-1]] ба кор дароварда шуд. * Cоли [[2008]] — Идомаи сохтмони [[НБО Роғун]] бо иқтидори 3600 мВт. * Солҳои 2006—2011 — таъмиру азнавсозии роҳи автомобилгарди '''[[Душанбе]] — [[Айнӣ]] — [[Шаҳристон]] — [[Истаравшан]] — [[Хуҷанд]] — Бӯстон — Чанак (сарҳади [[Ӯзбекистон]]) ''', ки 411 км дарозӣ дорад; * Роҳи автомобилгарди '''[[Душанбе]] — Ҷирғатол — Саритош ([[Қирғизистон]])'''; * Нақбҳои (тоннелҳои) автомобилгарди '''«Истиқлол» дар ағбаи Анзоб, «Шаршар» ва «Шаҳристон»''', ки ноҳияҳои шимоливу ҷанубии ҷумҳуриро ба ҳам пайвастанд; * сохтумони хати баландшиддати барқии ''' «Ҷануб — Шимол» (ЛЕП — 500кВт) ''', ки 350 км дарозӣ дорад; * сохтумони хати баландшиддати барқии ''' «Лолазор — Хатлон» (ЛЕП — 220кВт) '''. * [[20 феврал]]и соли [[2006]] — оғоз гардидани сохтумони '''[[НБО Сангтӯда-2]]''', ки иқтидораш — 220 мВт мебошад. Сентябри соли 2011 агрегати якум ба истифода дода шуд ва баҳори соли 2012 агрегати охирин — дуюми [[НБО Сангтӯда-2]] ба истифода дода шуд. [[Ҷумҳурии Исломии Эрон]], баъди ба истифода додани, нерӯгоҳ, барқи онро '''12,5 сол''' истифода мебарад. ('''методи «Биоти» ''' меноманд).<ref>История таджикского народа. Том 6.(1941—2010) — Душанбе,2011.</ref><ref>Ҳотамов Н. Б., Довудӣ Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). — Душанбе,2011.</ref><ref>Муҳимтарин саҳифаҳои таърихи халқи тоҷик. Мураттибон Ҳотамов Н. Б.,Саъдиев Ш. С. Нашри дуюм. — Душанбе,2010,- с.4-10.</ref> * [[август]]и [[соли 2016]] Маҷмааи нассоҷии Ҷамъияти саҳомии пӯшидаи “Ҷунтай-Данғара Син Силу Текстил” бо иқтидори коркарди 10 ҳазор тонна нахи пахта ва истеҳсоли 7600 тонна риштаи баландсифат бо иштироки Президенти мамлакат Эмомалӣ Раҳмон ба истифода дода шуд. * [[22 март]]и [[соли 2018]] дар иҷлосияи 72-юми [[Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид]], ки [[22 март]]и [[соли 2018]] ба кори хеш шурӯъ намудааст, ба муносибати оғози Даҳсолаи байналмилалии амал [[Даҳсолаи байналмилалии “Об барои рушди устувор”|“Об барои рушди устувор, солҳои 2018-2028”]] нахустин шуда, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат [[Эмомалӣ Раҳмон]] ҳамчун ташаббускори асосии қабули Даҳсолаи байналмилалии амал “Об барои рушди устувор, солҳои 2018-2028” суханронӣ намуданд.<ref>[http://khovar.tj/2018/03/ishtirok-dar-i-losiyai-72-yumi-ma-mai-umumii-sozmoni-milali-mutta-id-ba-munosibati-o-ozi-da-solai-bajnalmilalii-amal-ob-baroi-rushdi-ustuvor-sol-oi-2018-2028/ Иштирок дар иҷлосияи 72-юми Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид ба муносибати оғози Даҳсолаи байналмилалии амал “Об барои рушди устувор, солҳои 2018-2028”]</ref> * [[23 апрел]]и [[соли 2022]] Дар суханронии Президенти [[Тоҷикистон]] [[Эмомалӣ Раҳмон]] дар маросими ифтитоҳи Саммити чоруми оби кишварҳои минтақаи Осиё ва Уқёнуси Ором мавриди зикр аст, ки «Тоҷикистон ҳамчун ташаббускори ''Даҳсолаи нави амал “Об барои рушди устувор”, “Раванди оби Душанбе”''-ро оғоз бахшида, соли 2018 Конфронси нахустини сатҳи баландро оид ба Даҳсола доир намуд ва баргузории Конфронси навбатии онро аз 6 то 9 июни соли 2022 дар назар дорад. Конфронси дуюми Душанбе ҳамчун ҳалқаи асосӣ барои пайвастани занҷираи чорабиниҳои гуногуни ҷаҳонӣ, аз ҷумла Саммити имрӯза хизмат хоҳад карда, дар раванди омодагӣ ба Конфронси соли ояндаи [[Созмони Милали Муттаҳид]] оид ба баррасии миёнамуҳлати Даҳсолаи об нақши калидӣ хоҳад дошт. Конфронси соли 2023 дар [[Ню-Йорк]], ки зери ҳамраисии Тоҷикистон ва Подшоҳии Нидерландия сурат хоҳад гирифт, баъд аз қариб панҷоҳ соли нахустин Конфронси оби соли 1977-и Созмони Милали Муттаҳид баргузор мегардад.»<ref>{{Cite web|url= https://khovar.tj/2022/04/suhanronii-peshvoi-millat-emomal-ra-mon-dar-marosimi-iftito-i-sammiti-chorumi-obi-kishvar-oi-minta-ai-osiyo-va-u-yonusi-orom/|title=Суханронии Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон дар маросими ифтитоҳи Саммити чоруми оби кишварҳои минтақаи Осиё ва Уқёнуси Ором.|author=www.khovar.tj|date=2021-04-23|publisher=|lang=tg|accessdate=2022-04-24}}</ref>. * '''Муқаддасоти давлатии [[Тоҷикистон|Ҷумҳурии Тоҷикистон]]:''' * Нишони давлатӣ — [[28 декабр]]и с. [[1993]]; * [[Парчам]] — [[24 ноябр]]и с. [[1992]]; * [[Суруди миллӣ]] — [[7 сентябр]]и с. [[1994]]; * [[Сарқонуни Тоҷикистон|Конститутсия (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон]] — [[6 ноябр]]и с. [[1994]]. == Давраи Авестоӣ == {{main| Авесто}} [[Авесто]] (маънояш «асос», «дастур»,"дониш") — қадимтарин сарчашмаи таърихии хаттӣ ва китоби муқаддаси зардуштиён аст, ки дар асрҳои VII то милод — VI милодӣ ташаккул ёфта, то асри VI милодӣ, замони давлатдории Сосониён ҷамъ оварда шудааст. [[Авесто]] аз 21 наск, яъне китоби алоҳида иборат аст, ки то ба мо чаҳоряки он расидааст. Дар он таълимоти динии [[Зардушт]] ва дигар маводҳои таърихӣ, мансуб ба ҳамон давр гирд оварда шудааст. Дар [[Авесто]] ва дигар сарчашмаҳои таърихӣ кишвари қадимаи сукунати тоифаҳои [[ориёӣ]] '''Айиряна Ваеҷаҳ — Орёвиҷ''' номбар шудааст. '''Айиряна Ваеҷаҳ — Орёвиҷ''' (аз заб. авестоӣ — «фазо, ё доманаҳои Ориё») — маҳалли қадимаи сукунати тоифаҳои [[ориёӣ]]. Дар ҳазорсолаи II то милод аз ҳудуди имрузаи Урали Ҷанубӣ, [[Қазоқистон]], Туркистони Чин дар Шимол то водиҳои [[Осиёи Марказӣ|Осиёи Миёна]], Эрони Шарқӣ ва [[Афғонистон]] дар ҷануб ҷойгир щуда буд. Дар замонҳои қадим ниёгони [[тоҷикон]]ро [[ориёӣ]] мегуфтанд. Имрӯз ба ориёиҳо: тоҷикон, эрониҳо, ҳиндуҳо, курдҳо, балуҷиҳо, тотҳо, паштуҳо, осетинҳо ва дигар халқҳо мансубанд. [[Ориёӣ]] — аз калимаи авастоии «aria» ва эронии «ariya» баромада маънояш «тоза», «асилзода» аст. [[қабилаҳои ориёӣ]] — номи қабилаҳои қадимтарини ҳиндуэронӣ мебошад, ки дар аввали ҳазораи дуюми то милод аз ҳиндуаврупоиҳо ҷудо шуда ба [[Осиёи Марказӣ]], ва охири ҳазораи дуюми то милод ба [[Эрон]] ва [[Ҳиндустон]]и Шимолӣ ҳиҷрат кардаанд. Дар сарчашмаҳои таърихӣ мардуми [[Ориёно]], ([[Давлати Пешдодиён]] ва [[Давлати Каёниён]]) [[Турон]], [[Подшоҳии Бохтари қадим]], [[Давлати Суғди қадим]], [[Давлати Хоразми Бузург]], Порсу [[Давлати Мод]] ва [[Хуросон]] аҷдодони «[[ориёӣ]]» номбар шудааст. Дар Авесто ду кишвари таърихӣ [[Ориёно]] ва [[Турон]] номбар гардидааст, ки онҷо сулолаи Пешдодиён ва Каёниён ([[Давлати Пешдодиён]] ва [[Давлати Каёниён]]) ҳукумрон буданд. '''Пешдодиён ва Каёниён''' — аввалин сулолаҳои подшоҳии [[ориёӣ]], ки дар [[Осиёи Марказӣ]] дар охири ҳазораи III ва II то милод ҳукмронӣ кардаанд. Мувофиқи сарчашмаҳои қадим китобҳои «[[Авесто]]», «Шоҳнома»-и А. [[Фирдавсӣ]], «Таърихи Табарӣ» сулолаи Пешдодиён ([[Давлати Пешдодиён]]) аз Хушанг то Гаршосп ва сулолаи Каёниён ([[Давлати Каёниён]]) аз Қубод то Гуштосп (Виштосп) дар Эрон(Ориёно) подшоҳӣ кардаанд. [[Ориёно]] — (аз номи қабилаи айиря) — кишвари ориёиҳо, заминҳои соҳили чапи Сирдарё, сипас, заминҳои соҳили чапи Амударё, сарзамини имрӯзаи Туркманистони ҷанубу ғарбӣ, Афғонистону Эрон. [[Турон]]- (аз номи қабилаи туйиря) — кишвари ориёиҳо, заминҳои соҳили рости Амударё доманакӯҳҳои Тиёншону Помир, [[Ҳафтруд]], [[Қазоқистон]] ва Урали ҷанубй. == Тоҷикистон дар ҳайати давлатҳои таърихӣ == {| class="wikitable" |- ! [[НОМИ ДАВЛАТҲО/ Пойтахт]] ! [[СУЛОЛАҲО / ШОҲОН]] ! [[ДАВРАИ МАВҶУДИЯТИ ДАВЛАТДОРӢ]] ! [[МАВҚЕИ ГЕОГРАФӢ (МАРЗҲО)]] |- | Бохтар, шаҳри Бактра, Бахди (Балх) | | Асрҳои IX—VI то милод | Тоҷикистони марказӣ ва ҷанубӣ, Ӯзбекистони ҷанубу ғарбӣ, Афғонистони шимолӣ |- | [[Суғд]], шаҳри Мароқанд ([[Самарқанд]]); | | Асрҳои IX—VI то милод | Водиҳои [[Зарафшон]] ва Қашқадарё |- | [[Хоразм]], шаҳри Киат | | Асрҳои IX—VI то милод | Ӯзбекистони шимолӣ, резишгоҳи Амударё, Қазоқистони ҷанубу ғарбӣ |- | [[Фарғона]] (Даван), шаҳри Асхикат | Шоҳ Мугия | Асрҳои II—I то мелод | Водии Фарғона |- | Кирпанд | | Асрҳои II—I то мелод | Чин (Хитой) — и шимолу ғарбӣ |- | [[Давлати Ҳахоманишиҳо|Шоҳаншоҳии Ҳахоманишиҳо]], шаҳри Персеполис | [[Куруши Кабир]] — Куруши II (с. 559—530 то мелод), Камбизи II (с. 530—522 то м.), Дорои I (с. 522—486 то м.), Дорои II (c. 423—404 то м.) ва диг. | Солҳои 550—330 то мелод | Осиёи Хурд ва [[Осиёи Марказӣ]], [[Эрон]], [[Афғонистон]]и шимолӣ, [[Ҳиндустон]]и шимолу ғарбӣ |- | Порт (Парфия), шаҳри Нисса | Шоҳаншоҳии сулолаи Ашкониён Аршак (соли 256 то м.) ва диг. | Миёнаи асрҳои III—II то мелод — то соли 224 мелод | Эрони ғарбӣ, Мидия, ғарби Осиёи Марказӣ, Афғонистон ва Ҳиндустони шимолӣ |- | Юнону Бохтар, шаҳри Бактра, Бохтар (Балх) | Диодот, (соли 256 то м) ва диг. | Солҳои 256—120 то мелод | Осиёи Марказӣ, Афғонистон ва Ҳиндустони шимолу ғарбӣ |- | Шоҳаншохии [[Кушониён]], шаҳри Пурушапура (Пешовар) | Куджула Кадфиз I Вима Кадфизи II Канишка ва диг. | Асрҳои I—IV мелод | [[Осиёи Марказӣ]], [[Афғонистон]] ва [[Ҳиндустон]], шимолу ғарбии Чин |- | [[Давлати Сосониён]], шаҳри Ктесифон, Шуш | Ардашери Бобакон (соли 224—242), Шопури I (соли 242—272), Шопури II (с. 309—379), Баҳроми Гур (с. 421—439), Хусрави I Анушервон (с. 531—579), Хусрави Парвиз I (с. 591—628) ва диг. | Солҳои 224—651 | [[Эрон]], [[Осиёи Марказӣ]], [[Афғонистон]], Кавкази ҷанубӣ |- | Давлати Ҳайтолиён | Готифар, Хушнавоз, Ахшунвар ва диг. | Аз солҳои 80 — 90 асрҳои IV то VI | [[Осиёи Марказӣ]], Туркистони шарқӣ, [[Афғонистон]] ва [[Ҳиндустон]] |- | Ҳукумронии [[Хилофати Араб]] дар [[Хуросон]]у [[Мовароуннаҳр]], шаҳри Димишқ, [[Бағдод]], [[Нишопур]] | сулолаи Уммавиён (с. 661—750) ва Аббосиён (с. 750—1258) | солҳои 715—892 | [[Осиёи Марказӣ]], [[Эрон]], [[Афғонистон]] |- |- | Давлати [[Тоҳириён]] шаҳри Нишопур | [[Тоҳир ибни Ҳусайн]] (с. 821—822), Талха ибни Тоҳир (с. 822—828), Абдулло ибни Тоҳир (с. 828—844), Тоҳири II (с. 845—862), Муҳаммад (с. 862—873) | Солҳои 821—873 | [[Хуросон]], [[Эрон]] ва [[Афғонистон]]и шимолӣ |- |- | Давлати [[Саффориён]] шаҳри Нишопур | [[Яъқуб ибни Лайс]] (с. 873—879), [[Амр ибни Лайс]] (с. 879—903); | Солҳои 873—900 | [[Хуросон]], [[Эрон]] ва [[Афғонистон]]и шимолӣ |- |- | [[Давлати Сомониён]] шаҳрҳои [[Самарқанд]], [[Бухоро]] | Асад ибни Сомон, Нӯҳ ибни Асад (с. 819—841), Аҳмад ибни Асад (с. 841—864), Насри ибни Аҳмад (с. 864—892), [[Исмоили Сомонӣ|Исмоил ибни Аҳмади Сомонӣ]] (с. 892—907), Аҳмад (с. 907—914), Наcри II (с. 914—943), Нӯҳ 1 (с. 943—954) | Солҳои 819—999 | Аз [[Хоразм]], Исфиҷоб ва Ҳафтруд дар шимол то Ғазнаву Сиистон дар ҷануб, аз баҳри Каспий дар ғарб то Помиру Олой дар шарқ |- |- | [[Давлати Ғуриён]] ш -ҳои Фирӯзкӯҳ ва [[Ғазна]] | Алоуддин Ҳусейн (соли 1150—1163), Муизуддин ва Ғиёсиддин Муҳаммад (соли 1163—1203), Шахобиддин Мухаммад (соли 1203—1206); Ибтидои садаи XI50—1215 | Солҳои 1150—1215 | [[Эрон]]и шарқӣ, [[Афғонистон]], [[Ҳиндустон]]и шимолӣ |- |- | Давлати Куртҳои Ҳирот шаҳри Ҳирот | Шамсиддин Муҳаммад (соли 1245—1278), Рукниддин (соли 1278—1291), Шамсиддин Кехин (соли 1291—1307), Малик Фахриддин (соли 1330—1370) ва диг. | Солҳои 1245—1381 | [[Афғонистон]] |- |- | Давлати Музаффариҳо. шаҳри Исфаҳон | Муборизиддин Муҳаммад ибни ал — Музаффарӣ (соли 1314—1358) ва диг. | Солҳои 1314—1393 | Эрон — Исфаҳон, Кирмон, Форс, Язд |- |- | Давлати Сарбадорони Сабзавор шаҳри Сабзавор | Амануддин Абдураззоқ (1336—1338) ва диг. | Солҳои 1336—1381 | Эрони Шарқӣ |- |- | Ҳоконии Турк (аз соли 603 Ҳоқонии Туркони ғарбӣ) | Бумон (с. 551—553), Мухон (с. 553—572) ва диг. | Солҳои 551—744 | Осиёи Хурд, [[Осиёи Марказӣ]], Туркистони шарқӣ, [[Афғонистон]] |- |- | Давлати Газнавиён шаҳри Ғазна | Алптегин (с. 963—997), Сабуктегин (с. 977—998), Султон Маҳмуд (с. 998—1030), Масъуд I (соли 1030—1041) ва диг. | Солҳои 963—1186 | [[Афғонистон]], [[Ҳиндустон]]и шимолу ғарбӣ, Тоҷикистони ҷанубӣ (Чағониён), Хоразм, Исфаҳон, Райи Эрон |- |- | Давлати Қарахониён. шаҳри Узганд | Бугрохон, Наср ибн Алӣ ва диг. | Солҳои 999—1212 | Узбекистон (Фарғона, Термез, Хоразм), Тоҷикистон (Хатлон, Вахш) |- |- | Давлати Салҷукиён шаҳри Марв | Тоғралбек (соли 1038—1063), Алп Арслон (соли 1063—1072) | Солҳои 1040—1157 | Дар ғарб аз соҳили баҳри Миёназамин то Кашғари Чин дар шарқ, аз баҳри Аралу Каспий то халиҷи Форс |- |- | Давлати Хоразмшоҳиён шаҳри Урганҷ | Отсиз (соли 1127—1153), Алоуддин Текеш (соли 1172—1200), Муҳаммад (с.1200 — 1220) ва диг. | Солҳои 1097—1220 | Дар шимол аз баҳри Аралу Каспий то халиҷи Форс дар ҷануб аз куҳҳои Кавказ дар ғарб то Ҳиндукуш дар шарқ |- |- | Давлати Чингизиён (улуси Чағатой) | Чингизхон (соли 1206—1227), Уктой (с.1229 — 1241) Гуюкхон (соли 1246—1248) ва диг. | Солҳои 1220—1370 | Муғулистон, Ҳафтруд, Хоразм, Осиёи Марказӣ, Олтой ва Чин |- |- | Давлати Темур ва Темуриён ш — ҳои [[Самарқанд]], [[Ҳирот]] | [[Темур]] (соли 1370—1405), Шоҳрух (соли 1405—1447), Улуғбек (соли 1411—1447), Абусаид (соли 1451—1469) ва диг. | Солҳои 1370—1500 | Дар ғарб аз соҳили баҳри Миёназамин то Кашғари Чин дар шарқ, аз Дашти қипчоқ дар щимол то соҳили Ганга дар ҷануб |- |- | Давлати Шайбониён. ш — ҳои [[Самарқанд]], [[Бухоро]] | Муҳаммад Шайбонихон (соли 1499—1510) ва диг. | Солҳои 1500—1599 | [[Осиёи Марказӣ]], Туркистони шарқӣ, Афғонистони шимолӣ |- | Давлати Аштархониён шаҳри Бухоро | Сулолаи Ҷониён Боқимуҳаммад (соли 1599—1605) ва диг. | Солҳои 1599—1747 | Осиёи Марказӣ, Туркистони шарқӣ, Афғонистони шимолӣ |- | Аморати [[Бухоро]] шаҳри Бухоро | Сулолаи манғитиён Муҳаммад Раҳимбий (соли 1753—1758) ва диг. Амири охирон Саид Олимхон (соли 1910—1920) | Солҳои 1753—1920 | Ӯзбекистони Марказӣ ва ҷанубӣ, Тоҷикистони марказӣ ва ҷанубӣ, Туркманистони шарқӣ |- |} * Манбаъ:<ref>Муҳимтарин саҳифаҳои таърихи халқи тоҷик. Мураттибон Ҳотамов Н. Б.,Саъдиев Ш. С. Нашри дуюм. — Душанбе,2010,- с.14-19.</ref> == Номгузориҳои таърихӣ-ҷуғрофӣ == * [[Акс:The Atlas of Ancient and Classical Geography by Samuel Butler, Ernest Rhys, ed. (1907, 1908).jpg|мини|Ориёно (бо зард дар қисми шарқ) аз рӯи Эратосфен]]'''[[Айиряна Ваеҷаҳ - Орёвиҷ]], Ориёнвич''' (аз заб. авестои — «фазо, ё доманаҳои Ориё») — маҳалли қадимаи сукунати тоифаҳои (кишвари) ориёиҳо. ** [[Ориёно]] — (аз номи қабилаи айиря) — кишвари ориёиҳо, заминҳои соҳили чапи Сирдарё, сипас, заминҳои соҳили чапи Амударё, сарзамини имрӯзаи Туркманистони ҷунубу ғарбӣ, Афғонистону Эрон. ** [[Акс:Iran Turan map 1843.jpg|мини|Харитаи олмонии Турону Эрон (Қоҷарӣ). Турон бо ранги зард гирифта шуда. Аз Тоҷикистон, Қазоқистон, Узбекистон, Қирғизистон, Туркманистон (ки онҳоро Осиёи Марказӣ низ гӯянд), қисме аз Афғонистон ва Покистонро дар бар мегирад. Турон: 1. Хоразм 2. Бухорову Балх 3. Шаҳрисабз (дар наздикии Бухоро) 4. Ҳисор 5. Қӯқанд 6. Дарвоз 7. Қаротегин 8. Қундуз 9. Кофиристон 10. Читрол 11. Гилгит 12. Искарду 13. & 14. Қазоқистон ё худ Қумзори шимолӣ]][[Турон]] — (аз номи қабилаи туйиря) — кишвари ориёиҳо, заминҳои соҳили рости Амударё доманакӯҳҳои Тиёншону Помир, Ҳафтруд, Қазоқистон ва Урали ҷанубӣ. ** '''Дарёи Окс''' — (аз заб. лотинӣ — Ox), '''Ҷайҳун''' (аз заб. арабӣ) — '''[[Амударё]]'''. ** '''Дарёи Яксарт''' (аз заб. лотинӣ — Yaksart), '''Сайҳун''' (аз заб. арабӣ) — '''[[Сирдарё]]'''. ** [[Хуросон]] — кишварест, ки аз асри III—IV дар давлати Сосониён мавриди истифода қарор гирифта дар маънои васеи калима сазамини Эрону Афғонистони имрӯза ва Вароруд-Мовароуннаҳрро, ки сокинонаш форсизабон буданд дар назар дошт. Минбаъд ин истилоҳи ҷуғрофӣ ба сарзамини соҳили чапи [[Амударё]]-Вахш, имрӯза Туркманистони ҷанубӣ, Эрони шарқӣ ва Афғонистон низ нисбат дода мешавад. ** [[Акс:Karte Map Chorasan-Transoxanien-Choresmien.png|мини|Хуросон, Фарорӯд (Трансоксания, Варазруд, Мовароуннаҳр) ва Хоразм дар як харита]][[Вароруд (Варазруд)]], Фароруд — сарзамини байни [[Амударё]] ва [[Сирдарё]]. Номгузории форсии кишвар то забти арабҳо. ** [[Мовароуннаҳр]] (аз заб. араби — «он сӯи дарё» — и Аму) — кишварест дар қисми рости [[Амударё]], имрӯза [[Тоҷикистон]], Ӯзбекистон, Туркманистони щарқӣ ва Қирғизистон, ки дар асри YIII аз тарафи Хилофати Араб забт шудааст. ** [[Акс:Khaleej ajam.jpg|мини|Харитаи усмонӣ бо нишондоди вилояти Аҷам]][[Кишвари Аҷам]] — кишвари аҳолиаш форсизабон, яъне [[Хуросон]] ва [[Мовароуннаҳр]]. ** [[Акс:唐朝疆域（繁）.png|мини|Харитаи империяи Тан, ки дар қисми ғарбиаш бо ранги зард Тохаристон нишон дода шудааст]][[Тахористон]] — мамлакатест, ки дар ду соҳили дарёи Панҷ ҷойгир буд, сарзамини имрӯзаи Афғонистони шимолӣ, [[Тоҷикистон]]у Ӯзбекистони ҷанубӣ. ** [[Чағониён]] — мулкест дар поёноби дарёи Чағонрӯд (Сурхондарё). ** [[Қубодиён]] — мулкест дар соҳили ҷанубии дарёи Ромид (Кофаниҳон). ** [[Вахш]] — мулкест дар водии дарёи Вахшаб (Вахш). ** [[Акс:Khatlon Province in Tajikistan.svg|мини|Харитаи вилояти Хатлон (Хуттал) дар харитаи Тоҷикистон]][[Хуттал]] — мулкест дар водии байни дарёи Вахш ва Панљ бо шаҳрҳои бостонии Хулбук ва Мунк. Дар асри IX ба ҳайати Хуттал мулкҳои [[Қубодиён]], Вашгирд ва [[Вахш]] тобеъ буданд. ** [[Вашгирд]] — мулкест дар болооби дарёи Кофарниҳон, сарзамини имрӯзаи ноҳияи Файзобод. ** [[Рашт]] — мулкест дар водии Раштонзамин, сарзамини имрӯзаи гурӯҳи ноҳияҳои Рашт. ** [[Кумед]] — мулкест дар болооби дарёи Вахш, сарзамини имрӯзаи ноҳияҳои Дарвоз, Ванч ва Бадахшони шимолӣ. ** [[Каран]] — мулкест дар сарзамини имрӯзаи ноҳияи Дарвоз. ** [[Вахон]] — мулкест дар водии Вахондарё, сарзамини имрӯзаи ноҳияи Ишкошим. ** [[Шикинан]] — мулкест дар, сарзамини имрӯзаи ноҳияи Шуғнон. ** [[Акс:Badakhshan.svg|мини|Бадахшон (Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшони Тоҷикистон ва Вилояти Бадахшони Афғонистон)]][[Бадахшон]] — мулкест дар соњили ғарби ва шарқии дарёи Панҷ, музофоти имрӯзаи Бадахшони Афғонистон. ** [[Шумон]] — мулкест дар байни дарёи Кофарниҳон ва Хонақои водии Ҳиссор. ** [[Аҳорун]] — мулкест дар ду тарафи дарёи Қаротоғи водии Ҳиссор. ** [[Фарғона]] — мулкест дар водии Фарғона, ки дар сарзамини имрӯзаи Тоҷикистон, ӯзбекистон ва Ќирғизистон ҷойгир аст. ** [[Истаравшан]] — мулкест дар байни Сирдарё дар шимол ва қаторкӯҳи Ҳиссор дар ҷануб ҷойгир шудааст. Сарзамини имрӯзаи ноҳияҳои Истаравшан ва Шаҳристон. ** [[Чоч ва Илок]] — мулкест дар байни дарёи Чирчиқ ва Илок, дар имрӯза вилояти Тошканди ӯзбекистон ** [[Исфиҷоб]] — мулкест дар водии дарёи Арыси Қирғизистон. ** [[Кеш]] — мулкест дар водии Ќашқадарё, дар имрӯза вилояти Шаҳрисабзи ӯзбекистон. ** [[Хоразм]] — мулкест, ки дар асрҳои миёна дар резишгоҳи Амударё ҷойгир буд. Сарзамини имрӯзаи вилояти Хоразми ӯзбекистон. ** [[Марв]] — мулкест дар водии дарёи Мурғоби имрӯза Туркманистони ҷанубӣ. ** [[Ҳирот]] — мулкест дар болоби дарёи Ҳарируди имрӯза Афғонистони шимолу ғарбӣ. ** [[Ғур]] — мулкест дар болоби дарёҳои Ҳарируд ва Ҳилманд, дар имрӯза Афғонистони шимолӣ. ** [[Балх]] — мулкест дар соҳили ғарбии дарёи Панҷ, музофоти имрӯзаи Балхи Афғонистон. ** [[Ҷузҷон]] — мулкест дар водии дарёи Шибирғони имрӯза Афғонистони шимолӣ. ** [[Туркистон]] — дар асрҳои миёна зери ин номгузорӣ сарзамини қисми шимолии Сирдарё то доманакӯҳҳои Олтой дар назар дошта мешавад. ** [[Туркистони шарқӣ]] — сарзамини имрӯзаи қисми шимолу шарқии Хитой([[Чин]]). ** [[Дашти Қипчоқ]] — сарзамини имрӯзаи даштҳои [[Қазоқистон]], Сибири ҷанубӣ ва дашту доманакӯҳҳои Олтой. ** [[Бухорои Шарқӣ]] — сарзамини имрӯзаи [[Тоҷикистон]]и марказӣ ва ҷанубӣ, ки дар асрҳои XYIII ва ибтидои XX ба ҳайати аморати [[Бухоро]] дохил буданд. ** [[Кӯҳистон (номгузории таърихӣ-ҷуғрофӣ)|Кӯҳистон]] — мулкҳои болооби [[Зарафшон]]: Фалғар, Мастчоҳ, Фон, Киштут ва Моғиён, ки дар нимаи дуюми асри XIX мулкҳои ниммустақил (аз [[аморати Бухоро]]) буданд. ** [[Душанбе]] — пойтахти Ҷумҳурии [[Тоҷикистон]] аз соли 1924. [[Душанбе]]и имрӯза аз рӯи бозёфтҳои бостоншиносон аз асрҳои XV—XVI арзи ҳастӣ намудааст. ** [[Осиёи Миёна]] — истилоҳоти ҷуғрофие, ки дар асри XX нисбати Ҷумҳуриҳои шӯравии [[Тоҷикистон]], [[Ӯзбекистон]], [[Туркманистон]] ва [[Қирғизистон]] истифода бурда мешуд. ** [[Осиёи Марказӣ]] — истилоҳоти ҷуғрофие, ки дар асри XXI нисбати сарзамини имрӯзаи ҷумҳуриҳои [[Тоҷикистон]], [[Ӯзбекистон]], [[Туркманистон]], [[Қирғизистон]] ва [[Қазоқистон]] истифода бурда мешавад. Дар маънои васеи калима, инчунин [[Афғонистон]], [[Эрон]] ва [[Покистон]] дар назар дошта мешавад.<ref>Муҳимтарин саҳифаҳои таърихи халқи тоҷик. Мураттибон Ҳотамов Н. Б., Саъдиев Ш. С. Нашри дуюм. — Душанбе,2010</ref>. ** [[Суғд]], [[Бохтар]], [[Парканд]], [[Банокат|Буникат]], [[Сакоия]], [[Скифия]], [[Ёрканд]] ва ғ. == Тоҷикистон дар низоми Иттиҳоди Шӯравӣ == {{main| Республикаи Советии Социалистии Тоҷикистон|}} [[14 октябр]] соли 1924 дар натиҷаи таъйиноти ҳудуди миллию давлатии ҷумҳуриҳои Шӯравии Осиёи Миёна дар ҳайати Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Ӯзбекистон Ҷумҳурии Худмухтори Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон таъсис ёфт, ки он аз вилоятҳои Ғарм, Кӯлоб, Қӯргонтаппа, Ҳисор, кисман Сариосиё (аз ҳисоби Ҷумҳурии Халкии Шӯравии Бухоро) ва 12 ноҳия иборат буд. Вилояти махсуси Помир, ки пештар ба хайати Ҷумҳуриии Худмухтори Шӯравии Сотсиалистии Туркистон дохил мешуд, ба Вилояти Худмухтори Бадахшони Кухи табдил дода шуд ва [[2 январ]]и соли [[1925]] ба хайати Ҷумҳурии Худмухтори Шуравии Сотсиалистии Тоҷикистон ҳамроҳ гардид. [[4 сентябр]]и соли [[1929]] уезди [[Хуҷанд]] низ ба Тоҷикистон ҳамроҳ гардид.[[16/27 октябр]] соли 1929 [[Республикаи Советии Социалистии Тоҷикистон|Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] дар хайати вилоятҳои [[Бадахшон]], Ғарм, [[Кулоб]], [[Кӯргонтеппа]], [[Ӯротеппа]], [[Панҷакент]], [[Хуҷанд]] ва [[Ҳисор]] ташкил шуд. Ҷумхуриҳои нав ташкилёфтаи Иттиҳоди Шӯравӣ, аз ҷумла ҶШС Тоҷикистон аз рӯи намунаҳои умумииттифоқӣ идора мешуданд. Дар маънавиёти мардуми кишвар тағӣироти нав ба амал омад. Айни замон бисёр анъанаҳои халқҳои мухталифи Осиёи Марказӣ, аз ҷумла тоҷикон дар замони ҳукуматдории шуравӣ ба инобат гирифта намешуданд. Дар [[Тоҷикистон]] идеологияи коммунистӣ ҳукумрон гардида, дини ислом ба зери таъқиб қарор гирифта буд, Қисми мардуми кишвар тартибу низоми шуравиро рад намуда бо Ҳукумати шуравӣ ҷангиданд (ҷанги шаҳрвандии соли 1918—1924). Аммо ба максад нарасида Ватани бобоияшонро тарк намуданд. Дар солҳои 30-40 асри XX асосҳои нави истеҳсолоти саноатӣ дар [[Республикаи Советии Социалистии Тоҷикистон|Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] гузошта шуданд. Дар деҳот коллективонии хоҷагидории деҳқонӣ анчом ёфта, боиси аз байн рафтани деҳқонони мустақил гардид. Инқилоби мадани ба ҳаёти тоҷикон мактабҳои навъи шурави (мактаби маҳви бесаводии калонсолон, кудакистон, мактаби миёнаи наврасон, мактаб-интернат, омузишгоҳи касбӣ, мактаби олӣ) муассисаҳои илмиву фарҳангӣ (театр, китобхона, клуб, чойхонаи сурх-кироатхона, музей, боги истироҳат, кинотеатр, варзишгоҳ)- ро ворид намуд. [[Тоҷикистон]] комилан ба комплекси ягонаи умумииттифоқии хоҷагии халқ ҳамроҳ шуда, пурра тобеи Марказ (Иттиҳоди Шӯравӣ) гардид. Солҳои 50-80 асри XX баъд аз ба сари давлат таъйин гардидани сарварони таҳҷойи ба монанди Б. Ғафуров, Т. Улҷабоев, Ҷ.Расулов ва Қ.Махкамов иқтисодиёти [[Тоҷикистон]] рушд меёфт. Тоҷикистон ба мамлакати хоҷагидориаш индустриалӣ — аграрӣ табдил ёфт, фарҳангу санъатӣ миллӣ эҳё гардид. Сатҳи зиндагии мардум беҳтар мегардид. Вале, бо вуҷуди он, Тоҷикистон нисбат ба дигар ҷумҳуриҳои шӯравӣ аз ҷиҳати таъмини манзили истиқомат, музди миёнаи маош, муассисаҳои илмӣ маориф, фарҳанг, шумораи бекорон ва диг. дар ҷойи охирон қарор дошт. Иқтисодиёти [[Республикаи Советии Социалистии Тоҷикистон|Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] асосан барои таъмини корхонаҳои марказии Иттиҳоди Шӯравӣ бо ашёи хом (неруи барқ, пахта, канданиҳои фоиданок, уран ва диг) нигаронида шуда буд. [[24 августи соли 1990]] ичлосияи дуюми Шӯрои Олии ҶШС Тоҷикистон, Эъломияи истиқлоли [[Республикаи Советии Социалистии Тоҷикистон|Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] дар хайати Иттиҳоди Шӯравӣ қабул намуд. Дар давраи мавҷудияти [[Республикаи Советии Социалистии Тоҷикистон|Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистонн]] (солҳои 1924—1991) халки тоҷик аз нав тамаддуну фарҳанг ва забони форсӣ-тоҷикиро дар каламрави хещ эҳё намуд. Сутуни ояндаи давлатдории соҳибистиқлоли Тоҷикистон гузошта шуд. Пас аз «табадуллот»-и (ГКЧП) коммунистони тундрав 19-21 августи соли 1991 дар Москва, ки бемуваффақият анҷом ёфт, Шӯрои Олии Ҷумхурии Тоҷикистон '''9 сентябри соли 1991''' «Дар бораи истиқлоли давлатии Ҷумхурии Тоҷикистон» Изхорот ва қарор қабул намуд. == Истиқлоли Ҷумҳурии Тоҷикистон == [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] ҳамчун давлати соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ ва ягона [[9 сентябр]]и соли [[1991]] арзи вуҷуд кардааст. Ҷумҳурии Тоҷикистонро Президент сарварӣ мекунад. [[Президенти Тоҷикистон]] Сарвари давлат ва Ҳукумати Ҷумхурии Тоҷикистон буда аз ҷониби шаҳрвандони ҷумхурӣ ба тарзи овоздиҳии умумӣ интихоб мешавад. Мақоми олии намояндагӣ ва қонунгузории Ҷумхурии Тоҷикистон [[Маҷлиси Олӣ]] мебошад, ки аз ду палата — Маҷлиси Миллӣ ва Маҷлиси Намояндангон иборат аст. Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз сарвазир, муовинон, вазирон ва раисони кумитаҳои давлатӣ ташкил ёфтааст. [[Сарқонуни Тоҷикистон|Конститутсия (Сарқонуни) Ҷумхурии Тоҷикистон]] [[6 ноябр]]и соли [[1994]] ба тариқи райъпурсии умумихалқӣ қабул шуда, [[26 сентябр]]и соли [[1999]] ва 22 июни соли [[2003]] ба он тағӣироту иловаҳо дохил карда шуданд Ҷумҳурии Тоҷикистон '''[[21 декабр]]и соли [[1991]]'''- аъзои [[Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил]] (ИДМ-СНГ) '''[[2 март]]и соли [[1992]]''' — аъзои Созмони Милали Муттаҳид (СММ — ООН) '''15 июни соли [[2001]]''' — аъзои Созмони Ҳамкории Шанхай ва зиёда аз 50 ташкилотҳои байналмилалӣ мебошад. == Таърихи мухтасари кишвар == Аҷдодони [[тоҷик]]он аз қадимулайём дар сарзамини ҳозираи [[Тоҷикистон]] ва дигар ҷумҳуриҳои Осиёи Марказӣ сукунат доштанд. Соли 1980 дар вилояти Кӯлоб, наздикии Ховалинг ҳангоми ҳафриёти археологӣ бозёфтҳое ба даст омаданд, ки далели ҳанӯз ним миллион сол пеш дар замини [[Тоҷикистон]] зиндагӣ кардани одамони ибтидоӣ буданд. Дар кӯҳсори [[Тоҷикистон]] ёдгориҳои давраи мезолит ва неолит ёфт шуданд. Ду қабати поёнии мадании бошишгоҳи Тутқавул, наздикии Норак (ҳазораҳои Х-VII то мелод) ба давраи мезолит мансубанд. Ҳанӯз дар асри санг маскуншавии баландкӯҳҳо, аз ҷумла Помир оғоз мегардад. Дар Помири шарқӣ дар баландии 4200 метр аз сатҳи баҳр қароргоҳи шикорчиёни кӯчманчй — Ошхона ифтитоҳ гардид. Дар мағораи Шахта тасвирҳои рӯисангии мансуб ба неолити ибтидоӣ ёфт шуданд. Дар онҳо ҳайвоноти тирхӯрда ва шикорчиён тасвир шудаанд. Барои кӯҳсор ва доманакӯҳҳои [[Тоҷикистон]] маданияти давраи неолит хос буд, ки он Маданияти Ҳисор номида шудааст. Намояндагони ин маданият, ба ақидаи баъзе олимон, бо чорводорию зироаткорӣ машғул буданд. Айни замон шикор дар хоҷагии онҳо нақши калон мебозид. Дар маҳалли биёбонии Қайроққум, шимоли [[Тоҷикистон]] боқимондаҳои сершумори қароргоҳҳои аҳди биринҷӣ таҳқиқ шуданд. Аксари онҳо ба охири ҳазораи III ва аввали ҳазораи II пеш аз мелод мансубанд. Намояндагони маданияти қайроққуми аҳди биринҷй асосан бо чорводорӣ машғул буданд, вале айни замон аз зироату кори маъдан — пӯлодгудозию кулолӣ низ огоҳӣ доштанд. Дар ҷануби Тоҷикистон, дар поёноби дарёи Қизилсу, Вахш ва Кофарниҳон маданияти дигар, Маданияти Бешкентии аҳди биринҷӣ бо зироаткорй, қароргоҳҳои мустаҳкам, дараҷаи баланди истеҳсоли сафолот вусъат ёфта буд. Ин маданият ба ёдгориҳои аҳди биринҷии Туркманистони ҷанубӣ ва Осиёи ҷанубу ғарбӣ наздик аст. == Ниёгони тоҷикон дар давраи қадим == Дар нимаи аввали ҳазораи I то мелод ачдодони тоҷикони ҳозира — бохтариҳову суғдиён аҳолии асосии давлатҳои қадимтарини ғуломдории Осиёи Миёна — [[Бохтар]] ва [[Суғд]] буданд. [[Бохтар]] — қисмҳои марказӣ, ҷанубй ва шарқии Тоҷикистони ҳозира (ҷануб ва ҷанубу шарқтар аз қаторкӯҳҳои Ҳисор) ва [[Суғд]] — ҳавзаи Зарафшон, Қашқадарё ва музофоти шимолии қаторкӯҳҳои Ҳисорро фаро мегирифтанд. Аҳолии қадимаи водии Фарғона (музофоти Даван), ҳамчунин қабилаҳои сершумори кӯчманчй ва нимкӯчманчии сакҳо — сокинони Помир, Тиёншон ва Сирдарё ачдодони тоҷикон буданд. Забони ин халкиятҳо ба шохаи шарқии гурӯҳи забонҳои эронӣ тааллуқ дошта, аз забони тоҷикии дертар ташаккулёфта фарқ мекарданд. Дар асри VI пеш аз мелод шоҳ Куруш [[Бохтар]] ва [[Суғд]]ро забт намуда, онҳо ба давлати форси Ҳахоманишиён дохил мегарданд. Дар асри IV пеш аз мелод онҳо як қисми давлати Искандари Мақдунӣ шуда, аз асри III пеш аз мелод ба давлати ворисони ӯ — Селевкиён дохил мегарданд. Баъдтар аз он салтанати [[Юнону Бохтар]] ҷудо мешавад. Миёнаҳои асри II пеш аз мелод дар натичаи муборизаи озодихоҳонаи бохтариҳову суғдиён ҳокимияти мақдуниҳо дар Юнону Бохтар сарнагун мешавад. Тахориҳо ба Бохтар якҷоя бо қабилаҳои массагетҳову сакоиҳо омада дар озодкунии мамлакат ва ҳаёти минбаъдаи сиёсӣ нақши калон бозиданд. Аз асри IV сар карда Бохтар Тахористон номида мешуд. Тахориҳо чун чузъи асосӣ ба халқи нав ташаккул ёфтаистодаи [[тоҷик]]он дохил мегарданд. Сипас [[Тахористон]] якчоя бо қисми зиёди Осиёи Миёна, қаламрави Афғонистони ҳозира ва Ҳиндустони шимолӣ дар ҳайати давлати бузург бо сарварии сулолаи Кӯшониён буд. Ин замони нашъунамои иқтисодиёту маданият, ривоҷёбии алоқаҳо бо Аврупои шарқӣ, Рум, Чин ба ҳисоб меравад. Ёдгориҳои бостоншиносии замони Кӯшониён пайвастани санъати осиёмиёнагӣ, юнонӣ ва ҳиндиро инъикос менамоянд. Дар асрҳои VI—V ба [[Суғд]] ва [[Тахористон]] қабилаҳои даштнишини Ҳайтолиён меоянд, аз асри VI бошад дар ин сарзамин ҳокимияти Ҳоқонии турк барқарор мегардад. Дар асрҳои V—VI раванди феодализатсия торафт бештар вусъат меёбад. Аз асри VI то нимаи дуюми асри Х1Х дар қаламрави Тоҷикистони ҳозира муносибатҳои феодалӣ бо то андозае нигоҳ дошта шудани зуҳуроти боқимондаи куҳна, нақши калони ҷамоат, ғуломдорӣ ҳукмрон буданд. Болоравии иқтисодиёт, ки асрҳои VI—VII, қабл аз истилои араб ба амал меомад, боиси боз ҳам бештар ба табақаҳои ичтимои ҷудо шудан мегардад. Аъёну ашрофи заминдор обу заминҳои обёришавандаро азони худ мекарданд. Баробари болоравии иқтисодиёт маданият пеш рафта, шаҳрҳо тараққӣ мекарданд. Панчакент яке аз марказҳои маданияти ибтидоии асримиёнагии [[Осиёи Миёна]] буд. Қасру иншоотҳои мазҳабӣ, толорҳои бошукӯҳ, ҳайкалу мусаввараҳои рангин бо сужетҳои барои мавзӯъи эпосҳо аз дарачаи баланди маданияти бадеӣ, санъат ва меъмории он замон далолат медиҳанд. Ёдгории катибаҳои Суғд, ки дар вақти кофтукови Калъаи Муғ ёфт шуданд, ба аввалҳои асри VIII мансубанд. Қалъаҳои феодалони асри миёнаи ибтидой хеле мустаҳкам карда шуда буданд (масалан Қалъаи Болои шаҳри Исфара). Аз нимаи дуюми асри VII суғдиёну тохариҳо чун халқҳои Осиёи Миёна муқобили ғосибони араб мубориза мебурданд. Вале ханӯз то миёнаҳои асри VIII арабҳо Осиёи Миёнаро истило намуда, ба ҳайати хилофат дохил карданд. Халқҳои Осиёи Миёна ба зӯран чорӣ карда шудани дини ислом, забони арабӣ сахт муқобилият нишон медоданд, бар зидди ҳокимони араб исён мебардоштанд. Алалхус шӯриш таҳти роҳбарии [[Муқаннаъ]] (солҳои 770—780) хеле тӯлонӣ буд. Истилогарон ёдгориҳои маданиро несту нобуд мекарданд, шаҳрҳоро харобу валангор месохтанд, аз аҳолӣ андозҳои сершумори беинсофона ситонида, ба корҳои ичборӣ ҷалб мекарданд. == Давлати аввалини тоҷикон == {{main| Давлати Сомониён}} [[Акс:Ismoili somoni.jpg|right|thumb|400px|Исмоил ибни Аҳмади Сомонӣ]] Асрҳои IX—X сарзамини ҳозираи [[Тоҷикистон]] ба ҳайати давлати бузурги [[Сомониён]] (с.819 — 999) дохил буд, ки он вилоятҳои калони таърихию маданӣ — [[Мовароуннаҳр]] (байни дарёҳои Ому ва Сир) ва [[Хуросон]]ро (сарзамини ҷанубу ғарбии дарёи Ому) ташкил мекард. Дар ин давра Самарқанду Бухоро марказҳои калонтарини касбу ҳунар ва савдо, ҳамчунин илм, адабиёт ва санъат буданд. Дар доираи давлати Сомониён раванди ташаккулёбии халқи тоҷик анҷом ёфта, дар он паҳншавии забони тоҷикии ғарбии эронӣ то ин замон бавуҷуд омада нақши муҳим мебозид. Он ба тадриҷ забонҳои маҳаллии шарқии эрониро танг карда мебаровард ва дар аҳди Сомониён забони ҳукмрон гардид. Маданият, илм, адабиёт ва санъат бо ҳамин забон нашъунамо меёфт. Ташаккули халқи тоҷик дар замони давлатдории Сосониён (с.224 — 651) сар шуда, дар аҳди Сомониён (с.819 — 999) ба итмом расидааст. == Тоҷикон дар асрҳои миёна == Асрҳои ХI-ХIII сарзамине, ки [[тоҷикон]] сукунат доштанд, ба ҳайати чандин давлатҳои Осиёи Миёна, мисли ғазнавиҳо, қарохониҳо, ғуриҳо, қарохитоиҳо дохил буд. Ҳучуми қӯшунҳои Чингизхон дар асри ХIII ба муқобилияти сахти ҳамаи халқҳои Осиёи Миёна дучор омад. Истилогарон шаҳру деҳот, иншоотҳои обёрикуниро ба харобазор табдил дода, аҳолиро қир мекарданд. Сарзамини Тоҷикистон ба улуси Чағатои давлати муғулҳо дохил карда шуд. Аз охири асри ХIII ба доираи аҳолии муқимии тоҷикон то андозае гурӯҳҳои этникии туркҳо ва турку муғулҳо сар медароранд. Дар баъзе ноҳияҳо ин ҳолат боиси туркгардонии тоҷикони водинишин мешавад. Дар манотиқи кӯҳй ва шаҳрҳо ин раванди туркгардонӣ камтар зуҳур меёфт. Дар асри XIV [[Тоҷикистон]] ба ҳайати давлати бузурги Темур ва дар асри XV ба қаламрави ворисони ӯ — темуриён меафтад, ки он аз Ҳинд то Волга ва аз Сурия то Хитой доман паҳн карда буд. Болоравии маданияти давлати темуриён бо фаъолияти набераи Темур — Улуғбек вобаста аст, ки дар нимаи аввали асри XV хукмронӣ мекард. Нашъунамои илм, алалхусус астрономия, эҷодиёти олимон, адибону рассомони машҳур, ки дар Самарқанду Ҳирот зиндагӣ мекарданд, ба ҳамин давра мансуб аст. Ва дере нагузашта маркази давлат ба онҷо, яъне ба Самарқанд гузаронида мешавад. Дар асри XVI қаламрави Тоҷикистон ба давлати ӯзбaкони шайбонӣ бо пойтахташ [[Бухоро]] дохил мешавад. Дар ин давра хонигарии Бухорою Хива ва дертар, дар асри XVIII хонигарии Қӯқанд ташкил меёбанд. Дар онҳо хонҳои сулолаҳои ӯзбек ҳукмронӣ мекарданд. Тоҷикон асосан дар хонигариҳои [[Бухоро]]ю Қӯқанд зиндагӣ менамуданд. Барои хонигариҳои осиёмиёнагии асрҳои XVI—XVIII парокандагии феодалй, чангу низоъҳои тӯлонӣ хос буданд. Ҷангҳои дохиливу хориҷӣ боиси харобшавии системаҳои обёрикунӣ, пастравии зироаткорӣ гардида, баъзан вилоятҳо батамом ғорат мешуданд. Ба синфҳо ҷудошавии ҷамъият пурзӯр мегардид, деҳқонону косибони истисморшаванда ба заминдорони феодал, хону амалдорони онҳо, низомиёну рӯҳониён муқобилият нишон медоданд. Деҳқонон — тоҷикону ӯзбекҳо, ки дар заминҳои давлативу хусусӣ заҳмат мекашиданд, ба амалдорону бойҳо андозу хирочҳои миёншикани ҳархела месупориданд, доимо қарздор буда, торафт бештар хонасалоту қашшоқ мешуданд. Корҳои мухталифи иҷборӣ: сохтмони қасрҳо, системаи обёрикунӣ, роҳсозӣ маъмул буданд. Рентаи феодалӣ махлут буд: коркардадиҳй ва пулӣ. Вазъияти деҳқонони чоряккор, ки барои қисми ночизи ҳосил дар замини бойҳо кор мекарданд, алалхусус вазнин буд. Ғуломдорӣ низ чой дошта, он танҳо баъди ба Русия ҳамроҳ карда шудан бекор мегардад. Зулму ситами бераҳмона, андозҳои вазнин боиси шӯришу исёнҳо (соли 1758 дар Бухоро, аввали асри Х1Х дар Истаравшан, [[Хуҷанд]] ва дигар чойҳо) мегардиданд. Таъсири пурзӯри рӯҳониёни иртиҷоъпараст ба ҳамаи ҷабҳаҳои ҳаёти халқ ба инкишофу тараққии илму санъат таъсири манфӣ мерасонд, маданияти ин давра рӯ ба таназзул оварда буд. Рақобати Англияву Русия барои вусъату ривоқ додани бозори фурӯш ба [[Русия]] ҳамроҳ карда шудани Осиёи Миёнаро тезонид. Соли 1868 мувофиқи шартномаи байни Русияву Бухоро қисми зиёди қаламрави аморат ба ҳайати генерал — губернатории Туркистон дохил карда шуд. Амир аз ҳуқуқи муносибати мустақилона бо давлатҳои хориҷй маҳрум гардид. [[Аморати Бухоро]] акнун бо заминҳои маҳдудгаштааш чун мулки тобею вобастаи Русия вуҷуд дошт. Қисми шимолии Тоҷикистони ҳозира ба Русия дертар ҳамроҳ карда мешавад. Ҳамон вақт пас аз фурӯ нишондани шӯриши зиддифеодалии солҳои 1873—1876 дар Қӯқанд заминҳои он ба [[вилояти Фарғона]] дар ҳайати генерал — губернатории Туркистон ҳамроҳ карда шуд. Соли 1886 дар Бухоро агентии сиёсии императории Русия ташкил мегардад. Соли 1895 бо муоҳидаи байни Русияву Англия сарҳади аморати Бухоро бо [[Афғонистон]] қад-қади дарёи Панҷ дар Бадахшон муқаррар гардид. Қисмҳои ҷанубу шарқӣ ва марказии Тоҷикистони ҳозира — Бухорои шарқӣ ва Помири ғарбӣ дар ҳайати аморати Бухоро боқӣ монда, соҳили чапи Дарвоз, қисмҳои соҳили чапи Вахон, [[Ишкошим]], [[Шуғнон]], [[Рӯшон]] ба Афғонистон гузаштанд. Ҳамроҳшавӣ ба Русия ҳам барои тоҷикон ва ҳам барои халқҳои дигари Осиёи Миёна аҳамияти калони мусбӣ дошт, чангу низоъҳои байнихудӣ барҳам хӯрданд, раванди таназзули хоҷагии натуралии феодалӣ ва инкишофи унсурҳои муносибатҳои капиталистӣ оғоз ёфт. Тақвияти муносибатҳои иқтисодӣ, сиёсию маданӣ бо Русия ба инкишофи иттифоқи халқи заҳматкаши тоҷикон ва русҳо, ҳамчунин дигар халқҳои Русия, тавлиди синфи коргари тоҷик, шиносо шудани тоҷикон бо маданияти пешқадами инқилобию демократӣ мусоидат намуд. Айни замон тоҷикон, чун дигар халқҳои [[Осиёи Марказӣ]] зери зулму истибдоди дукарата монданд. Акнун онҳоро ҳам истисморгарони худӣ ва ҳам ҳокимияти мутлақи шоҳ бо системаи истисмори ичтимоиву иқтисодии халқҳои гӯшаву канори Русия азобу шиканча медод. Тоҷикон дар ҳаракати миллии озодихоҳона иштирок доштанд. Шӯришҳои охири асри Х1Х дар Ӯротеппа (соли 1875), уезди Хӯҷанд (соли 1880), як қатор уездҳои Фарғона далели онанд. Деҳқонони аморати Бухоро низ зуд-зуд ба муқобили амир ва ҳокимони маҳаллӣ сар мебардоштанд. Шӯриши соли [[1885]] дар [[Балҷувон]] таҳти [[Шӯриши Восеъ|сарварии Восеъ]] аз чунин ошубҳои деҳқонӣ ба ҳисоб меравад. == Ҳокимяти шӯравӣ дар Тоҷикистон == {{асосӣ|ҶМШС Туркистон|ҶХШС Бухоро}} Инқилоб ба аморати Бухоро якҷоя бо Артиши Сурх омада, ҳукумати [[аморати Бухоро|амири Бухороро]] сарнагун сохт ва соли 1920 [[Ҷумҳурии Халқии Шӯравии Бухоро]] ташкил шуд. Солҳои 1918—1926 дар гӯшаву канори Осиёи Миёна ҷанги гражданӣ мерафт. Соли 1924 [[Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] дар ҳайати [[ҶШС Ӯзбекистон]] ташкил ёфт. Ба қаламрави ҷумҳурӣ 12 кенти кишвари Туркистон, [[Бухорои Шарқӣ]] ва як қисми Помир дохил гардиданд. Маркази асосии сиёсию маданӣ — шаҳрҳои [[Бухоро]] ва [[Самарқанд]] дар дохили қаламрави ҶШС Ӯзбекистон монданд. Воқеаҳое, ки дар тӯли асри XX дар ҳаёти сиёсии миллати тоҷик рух доданд, барҳақ инқилобӣ буданд ва халқи моро аз зулму асорат, ақибмондагии феодалӣ бароварда, ба олами тамаддун пайвастанд ва билохира Тоҷикистони соҳибистиқлол ва аъзои комилҳуқуқи ҷомеаи башариро дар соли 1991 ба бор оварданд. Поягузории давлатдории миллии халқи тоҷик дар солҳои 20-ум ва 30-юми асри сипаригашта сурат гирифт. Ин солҳо дар ҳақиқат солҳои тақдирсоз буданд. Аз рӯи хусусияташон воқеоти сиёсии ин давраро метавон ба се қисм ҷудо намуд: а) солҳои 1917-1924 – давраи пайдоиши заминаҳо барои таъсиси сохти нави давлатдории миллӣ; б) солҳои 1924-1929 – давраи ибтидои ташаккули давлатдорӣ ё худ мухторият; в) 1929-1936 – таъсиси ҷумҳурии мустақил дар ҳайати ИҶШС ва идомаи бунёди сохторҳои давлатӣ. Заминаҳои таъсиси давлатдории миллӣ дар Тоҷикистон бо пайдо шудани аввалин органҳои идораи шӯравӣ – кумитаҳои инқилобӣ ба вучуд омада буданд. Ҳанӯз моҳҳои ноябр-декабри соли 1917 дар навоҳии шимоли Тоҷикистон аввалин кумитаҳои инқилобӣ ташкил гаштанд, ки барои таъсиси Шӯроҳо – органҳои демократии ҳокимияти шӯравӣ шароит фароҳам оварданд. Баъдтар чунин сохторҳо дар ҳудуди Помир ва Бухорои Шарқӣ низ таъсис ёфтанд, ки тавассути фаъолияти онҳо аҳолии маҳаллӣ бо тарзи нави идоракунии ҷомеа ошно гаштанд. Дар давоми солҳои 1920-1924 дар ҳудуди имрӯзаи ҷумҳурӣ ғайр аз ''кумитаҳои инқилобӣ'' инчунин шӯроҳо (дар шимоли ҷумҳурӣ), ''Сегонаи ҳарбӣ-сиёсӣ'' (дар Помир), ''Комиссияи фавқуллодаи диктатории ҶХШБ'' доир ба Бухорои Шарқӣ, намояндагони махсуси хукумати Бухоро дар Бухорои Шарқӣ, ''КИМ-и Бухорои Шарқӣ'' (дар ҷанубу маркази Тоҷикистон) ва амсоли инҳо органҳои маҳаллии идораи [[ҶМШС Туркистон]] (аз 30 апрели соли 1918 то 27 октябри соли 1924) ва [[Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон|ҶХШС Бухоро]] (аз 2 сентябри соли 1920 то 27 октябри соли 1924) амал мекарданд. Дар соли 1924 [[ҶМШС Туркистон|Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Туркистон]] дар натиҷаи ҷараёни тақсимоти миллӣ-давлатӣ ба [[ҶШС Ӯзбекистон]] ва [[ҶШС Туркманистон]] тақсим шуд, ки онҳо ба набати худ ба ҳайати [[ИҶШС]] дохил шуда буданд ва дар натиҷа Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Туркистон аз байн рафт. Дар шаклҳои гуногун таъсис гаштани органҳои идора аз он шаҳодат медоданд, ки аз як тараф вазъияти ҳарбӣ-сиёсӣ муташанниҷ буд, аз тарафи дигар минтақа аз нигоҳи иҷтимоӣ-иктисодӣ ва фарҳангӣ низ дар як поя набуд. Таъсиси органҳои зикршуда имкон доданд, ки намояндагони мардуми маҳаллӣ ба он фаро гирифта шуда, аз намудҳои нави идоракунии ҷомеа огоҳ гарданд. Маҳз фаъолият дар ҳайати кумитаҳои инқилобӣ ба як қатор ҷавонони маҳаллӣ имкон дод, ки минбаъд то дараҷаи ходимони намоёни давлатӣ ва ҷамъиятӣ сабзида расанд. Аксарияти кадрҳои роҳбарикунандаи Тоҷикистони нимаи дуюми солҳои 20 ва солҳои 30 аз мактаби кумитаҳои инқилобӣ гузашта буданд. Аз ҷумла, дар солҳои гуногун [[Чинор Имомов]] раисии кумитаи инқилобии шаҳри Ӯротеппа, [[Шириншо Шотемур]] раисии кумитаи инқилобии Помири ғарбӣ, [[Абдуқодир Мухиддинов]] раисии кумитаи инқилобии Умумибухороиро ба уҳда доштанд. [[Нусратулло Махсум]] дар кумитаҳои инқилобии вилояти Ғарм фаъолият намуда, то дараҷаи раисии он расид ва баъдтар раисии комиссияи фавқулодаи диктаториро низ ба уҳда дошт. Маҳз дар ҳамин солҳо сиёсатмадорони оянда малакаи кори идоракунии ҷомеаро азхуд мекунанд ва дар ҷараёни пурталотуми муборизаҳои сиёсӣ обутоб ёфта, барои амалӣ сохтани орзуи деринаи миллати хеш қаҳрамониҳо мекунанд. == [[Республикаи Советии Социалистии Тоҷикистон|Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] == Ҷумхуриҳои навташкилёфта, аз ҷумла [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] (аз соли 1929) аз рӯи намунаҳои умумииттифоқӣ идора мешуданд, Айни замон бисёр анъанаҳои халқҳои мухталиф ба инобат гирифта намешуданд. Асосҳои нави саноатӣ гузошта шуданд, коллективонӣ анҷом ёфта, боиси аз байн рафтани деҳқонони мустақил гардид. Дар натичаи гузаронидани маъракаи маҳви бесаводӣ (солҳои 1926—1936) саводнокии мардум соли 1937 ба 72 фоиз расид. Маъракаи «Ҳуҷум (озодшавии занон)» оғоз гардида, системаи советии нигаҳдории тандурустӣ инкишоф меёфт. Тоҷикистон комилан ба комплекси умумииттифоқии хоҷагии халқ ҳамроҳ шуда, пурра тобеи Марказ(СССР) гардид. Дар давраи мавҷудияти [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] (солҳои 1924—1991) халки тоҷик аз нав тамаддуну фарҳанг ва забони форсӣ-тоҷикиро дар қаламрави хеш эҳё намуд. Сутуни ояндаи давлатдории соҳибистиқлоли Тоҷикистон гузошта шуд. Дар маънавиёти мардуми кишвар тағӣироти нав ба амал омад. Айни замон бисёр анъанаҳои халқҳои мухталифи Осиёи Марказӣ, аз ҷумла тоҷикон дар замони ҳукуматдории шуравӣ ба инобат гирифта намешуданд. Дар [[Тоҷикистон]] идеологияи коммунистӣ ҳукумрон гардида, дини ислом ба зери таъқиб қарор гирифта буд, Қисми мардуми кишвар тартибу низоми шуравиро рад намуда бо Ҳукумати шуравӣ ҷангиданд (ҷанги шаҳрвандии соли 1918—1924). Аммо ба мақсад нарасида Ватани бобоияшонро тарк намуданд. Дар солҳои 30-40 асри XX асосҳои нави истеҳсолоти саноатӣ дар [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] гузошта шуданд. Дар деҳот коллективонии хоҷагидории деҳқонӣ анҷом ёфта, боиси аз байн рафтани деҳқонони мустақил гардид. Инқилоби маданӣ ба ҳаёти тоҷикон мактабҳои навъи шуравӣ (мактаби маҳви бесаводии калонсолон, кудакистон, мактаби миёнаи наврасон, мактаб-интернат, омӯзишгоҳи касбӣ, мактаби олӣ) муассисаҳои илмиву фарҳангӣ (театр, китобхона, клуб, чойхонаи сурх — қироатхона, осорхона, боғи истироҳат, кинотеатр, варзишгоҳ)- ро ворид намуд. Иқтисодиёти [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] комилан ба комплекси ягонаи умумииттифоқии хоҷагии халқ ҳамроҳ шуда, пурра тобеи Марказ (Иттиҳоди Шӯравӣ) гардид. Солҳои 50-80 асри XX баъд аз ба сари давлат таъйин гардидани сарварони таҳҷойи ба монанди Б. Ғафуров, Т. Улҷабоев, Ҷ. Расулов ва Қ. Махкамов иқтисодиёти [[Тоҷикистон]] рушд меёфт. Тоҷикистон ба мамлакати хоҷагидориаш индустриалӣ — аграрӣ мубаддал гардид, фарҳангу санъатӣ миллӣ эҳё шуд. Сатҳи зиндагии мардум беҳтар мегардид. Вале, бо вуҷуди он, ҶШС Тоҷикистон нисбат ба дигар ҷумҳуриҳои шӯравӣ аз ҷиҳати таъмини манзили истиқомат, музди миёнаи маош, муассисаҳои илмӣ, маориф, фарҳанг, шумораи бекорон ва диг. дар ҷойи охирон қарор дошт. Иқтисодиёти [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] асосан барои таъмини корхонаҳои марказии Иттиҳоди Шӯравӣ бо ашёи хом (неруи барқ, пахта, канданиҳои фоиданок, уран ва диг.) нигаронида шуда буд. [[24 августи соли 1990]] ичлосияи дуюми Шӯрои Олии ҶШС Тоҷикистон, Эъломияи истиқлоли [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]] дар ҳайати Иттиҳоди Шӯравӣ (ИҶШС) қабул намуд. Вале ин амал танҳо қадами аввалини эълон намудани истиқлоли Тоҷикистон дар ҳайати Иттиҳоди Шӯравӣ буд. == Ҷумҳурии Тоҷикистон дар давраи истиқлол == {{асосӣ|Таърихи Ҷумҳурии Тоҷикистон}} Пас аз бебарор анчомидани «табадуллот»-и 19-21 августи соли [[1991]] дар Москва, аз [[24 август]]и соли [[1991]] дар [[Душанбе]] гирдиҳамоии ҳизбу ҳаракатҳои мухолифин бо талаботҳои ба истеъфо баровардани Ҳукумати [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] бо сарварии Президент [[Қаҳҳор Махкамов]], боздоштани фаъолияти [[Ҳизби коммунистии Тоҷикистон]] ва эълон намудани истиқлоли давлатии [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] баргузор гардид. [[9 сентябр]]и соли [[1991]] иҷлосияи ғайринавбатии Шӯрои Олии [[Тоҷикистон|Ҷумҳурии Тоҷикистон]] «Дар бораи истиқилияти давлатии [[Тоҷикистон|Ҷумҳурии Тоҷикистон]]» Изҳорот ва қарор қабул намуд. [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] ҳамчун давлати сохибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ ва ягона [[9 сентябр]]и соли [[1991]] арзи вуҷуд кардааст. Бо парокандашавии Иттиҳоди Шӯравӣ муборизаи дурудароз барои ҳокимят оғоз ёфт. Тақобули шахсони баргузидаи куҳнаи шӯравӣ ва иттиҳоди мухолифини исломиҳо, зиёиёни миллатчӣ ва доираҳои тиҷоратию соҳибкорӣ ба муборизаи гурӯҳҳои минтақавию маҳаллӣ барои ҳокимят табдил ёфт. Аз ҷониби азҳоби ба ҳукумат мухолифи сиёсӣ эътироф нашудани [[Қаҳҳор Махкамов]] ҳамчун Президенти ҶТ (аз [[29 ноябр]]и [[соли 1990]]), паи ҳам иваз шудани раисони Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон (Қ. Аслонов, С. Кенҷаев, А. Искандаров) мақомоти кишварро водор сохтанд, ки зери фишори тазоҳуркунандагони мухолифин ва барои ба эътидол овардани вазъи сиёсӣ интихоботи умумихалқии [[Президенти Тоҷикистон]]ро баргузор намоянд. Маъракаи интихобот ба зиддиятҳои нави сиёсию идеологӣ, мазҳабию маҳалгароӣ ва қавмию инфиродӣ боис гардид. Вазъи иҷтимоию иқтисодии ҷумҳурӣ рӯз ба рӯз бад мегардид. Пас аз ба вазифаи [[Президенти Тоҷикистон]] интихоб гардидани [[Раҳмон Набиев]] (58,8 % овозҳо) нерӯи мухолифин бо баҳонаҳои гуногун фаъолияти ҳукумати навро сарзаниш менамуданд. Соли [[1992]] аз моҳи март то ибтидои май тазоҳуроти пай дар пайи ҳизбу ҳаракатҳои ба ҳукумат мухолифин ва ҷонибдорони ҳукумат дар шаҳру ноҳияҳои Тоҷикистон, махсусан Душанбе ба фалаҷ шудани мақомоти иҷроия ва қонунгузории марказӣ ва маҳаллӣ сабаб шуд. {{main| Ҷанги шаҳрвандии Тоҷикистон}} [[Ҷанги шаҳрвандӣ|Ҷанги шаҳрвандии Тоҷикистон]] дар моҳҳои май — июни 1992 оғоз ёфт. Аз ҳамин давра эътиборан ва то ба имзо расидани созишнома дар бораи оташбас охири соли 1994 низоъҳои мусаллаҳона гоҳ-гоҳ ба вуқӯъ мепайвастанд, алалхусус дар ҷануби [[Тоҷикистон]]. [[5 май]]и с. [[1992]] — [[27 июн]]и с. [[1997]] — [[Ҷанги шаҳрвандии Тоҷикистон|ҷанги шаҳрвандӣ]] дар Ҷумҳурии Тоҷикистон давом кард. Зарари иқтисодии ин ҷанг зиёда аз 10 миллиард доллари амрикоиро ташкил дод. [[27 июн]]и с. [[1997]] баъди 8 даври гуфушуниди (с.1994-1997) байни тоҷикон (байни ҳукумати ҷумҳурӣ ва тарафи мухолифин), дар шаҳри Москва, аз ҷониби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон [[Эмомалӣ Раҳмон]]ов ва сарвари мухолифини тоҷик [[Сайид Абдуллоҳи Нурӣ|Саид Абдуллои Нурӣ]] [[«Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон»]] имзо гардид. Аз [[4 июн]]и соли [[1997]] — 1 апрели соли [[2000]] [[Комиссияи Оштии Миллӣ]] фаъолият намудааст. Дар КОМ 26 нафар (13 нафар аз ҷониби ҳукумати ҷумҳурӣ ва 13 нафар аз мухолифини тоҷик) аъзо буданд. Комиссия санадҳои Созишномаи умумии сулҳ аз 27 июни соли 1997- ро амалӣ карда буд. [[6 ноябр]]и соли [[1994]] дар натиҷаи райпурсии умумихалқӣ [[Сарқонуни Тоҷикистон|Конститутси Ҷумхурии Тоҷикистон]] қабул гардид. [[26 сентябр]]и соли [[1999]] ва 22 июни соли [[2003]] ба он тағийроту иловаҳо ворид карда шуд. [[6 ноябр]]и соли [[1994]] [[Эмомалии Раҳмон|Эмомалӣ Раҳмонов]] [[Президенти Тоҷикистон|Президенти]] [[Тоҷикистон|Ҷумҳурии Тоҷикистон]]интихоб шуд. Пас аз се моҳ, моҳи феврали[[1995|соли 1995]] интихобот ба Маҷлиси Олӣ (парламент) барпо гардид [[6 ноябр]] соли [[1999]], [[6 ноябр]] соли [[2006]] — Интихоби такрории умумихалқии [[Эмомалии Раҳмон]]ов ба сифати [[Президенти Тоҷикистон]] шуда гузаштааст. 27 феврали соли [[2000]] рӯзи баргузории интихобот ба [[Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон|Маҷлиси Намояндагон]] ва 23 марти соли [[2000]] — интихобот ба [[Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон|Маҷлиси Миллии]] [[Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон|Маҷлиси Олии]] Ҷумҳурии Тоҷикистон буданд. Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон аввалин маротиба парламенти касбӣ ташкил ёфт. Ҳукумати Тоҷикистон минбаъд ба амалӣ сохтани барномаи ислоҳоти иқтисодӣ барои солҳои 1995—2004 ва барномаҳои дигар шурӯъ намуд. Барои аз хатари гуруснагӣ эмин доштани аҳолӣ ва бо озуқа таъмин намудани бозори дохилӣ Фармонҳои Президент [[Эмомалии Раҳмон|Эмомалӣ Раҳмонов]] аз 9 октябри соли 1995 «Дар бораи 50 000 га замин ҷудо намудан барои хоҷагии назди ҳавлигӣ» ва 1 декабри соли 1997 иловатан ҷудо намудани боз 25 000 га замин аҳамияти калон дошта буд. Дар натиҷаи ислоҳотҳои иқтисодии дар ҷумҳурӣ амалӣ гардида муносибатҳои нави иқтисоди бозорӣ, ки асоси онро моликияти хусусӣ, ҷамъиятҳои саҳомӣ, хоҷагиҳои деҳқонӣ ва инфиродӣ ташкил медоданд, ҷорӣ шуда истодаанд. Дар ибтидои асри XXI барномаҳои рушди стратегии кишвар муайян шудаанд: '''Истиқлоли озуқаворӣ, амнияти энергетикӣ ва раҳоёбӣ аз бунбасти коммуникатсионӣ — ҳадафҳои стратегии сиёсати дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошанд'''. == Ҳафриётҳо == [[Акс:National Museum of Tajikistan 2.JPG|thumb|National Museum of Tajikistan 2]] Ачдодони тоҷикон аз қадимулайём дар сарзамини ҳозираи [[Тоҷикистон]] ва дигар ҷумҳуриҳои [[Осиёи Миёна]] сукунат доштанд. Соли 1980 дар вилояти Кӯлоб, наздикии [[Ховалинг]] ҳангоми ҳафриёти археологӣ бозёфтҳое ба даст омаданд, ки далели ҳанӯз ним миллион сол пеш дар замини Тоҷикистон зиндагӣ кардани одамони ибтидой буданд. Дар кӯҳсори Тоҷикистон ёдгориҳои давраи мезолит ва неолит ёфт шуданд. Ду қабати поёнии мадании бошишгоҳи Тутқавул, наздикии [[Норак]] (ҳазораҳои Х-VII то мелод) ба давраи мезолит мансубанд. Ҳанӯз дар асри санг маскуншавии баландкӯҳҳо, аз ҷумла Помир оғоз мегардад. Дар Помири шарқӣ дар баландии 4200 метр аз сатҳи баҳр қароргоҳи шикорчиёни кӯчманчй — Ошхона ифтитоҳ гардид. Дар мағораи Шахта тасвирҳои рӯисангии мансуб ба неолити ибтидой ёфт шуданд. Дар онҳо ҳайвоноти тирхӯрда ва шикорчиён тасвир шудаанд. Барои кӯҳсор ва доманакӯҳҳои Тоҷикистон маданияти давраи неолит хос буд, ки он [[Маданияти Ҳисор]] номида шудааст. Намояндагони ин маданият, ба ақидаи баъзе олимон, бо чорводорию зироаткорӣ машғул буданд. Айни замон шикор дар хоҷагии онҳо нақши калон мебозид. Дар маҳалли биёбонии Қайроққум, шимоли Тоҷикистон боқимондаҳои сершумори қароргоҳҳои аҳди биринчй таҳқиқ шуданд. Аксари онҳо ба охири ҳазораи III ва аввали ҳазораи II то аз мелод мансубанд. Намояндагони маданияти қайроққуми аҳди биринчй асосан бо чорводорӣ машғул буданд, вале айни замон аз зироату кори маъдан — пӯлодгудозию кулолӣ низ огоҳй доштанд. Дар ҷануби Тоҷикистон, дар поёноби дарёи қизилсу, Вахш ва Кофарниҳон маданияти дигар, маданияти бишкентии аҳди биринчй бо зироаткорй, қароргоҳҳои мустаҳкам, дарачаи баланди истеҳсоли сафолот вусъат ёфта буд. Ин маданият ба ёдгориҳои аҳди биринчии Туркманистониҷанубӣ ва Осиёи ҷанубу ғарбӣ наздик аст. Дар нимаи аввали ҳазораи I то мелод ачдодони тоҷикони ҳозира — бохтариҳову суғдиён аҳолии асосии давлатҳои қадимтарини ғуломдории Осиёи Миёна — Бохтар ва Суғд буданд. Бохтар қисмҳои марказӣ, ҷанубй ва шарқии Тоҷикистони ҳозира (ҷануб ва ҷанубу шарқтар аз қаторкӯҳҳои Ҳисор) ва [[Суғд]] — ҳавзаи Зарафшон, Қашқадарё ва музофоти шимолии қаторкӯҳҳои Ҳисорро фаро мегирифтанд. Аҳолии қадимаи [[водии Фарғона]] (музофоти Даван), ҳамчунин қабилаҳои сершумори кӯчманчй ва нимкӯчманчии сакоиҳо — сокинони Помир, Тиёншон ва Сирдарё ачдодони тоҷикон буданд. Забони ин кавмҳо ба шохаи шарқии гурӯҳи забонҳои эронӣ тааллуқ дошта, аз забони тоҷикии дертар ташаккулёфта фарқ мекарданд. Дар асри VI пеш аз мелод шоҳ Куруш Бохтар ва Суғдро забт намуда, онҳо ба давлати форси ҳахоманишиён дохил мегарданд. Дар асри VI пеш аз мелод онҳо як қисми давлати [[Искандари Мақдунӣ]] шуда, аз асри III пеш аз мелод ба давлати ворисони ӯ — салчуқиҳо дохил мегарданд. Баъдтар аз он салтанати Юнону Бохтар чудо мешавад. Миёнаҳои асри II пеш аз мелод дар натичаи муборизаи озодихоҳонаи бохтариҳову суғдиён ҳокимияти мақдуниҳо дар [[Юнону Бохтар]] сарнагун мешавад. Тохариҳои ба Бохтар якчоя бо қабилаҳои массагетҳову сакҳо омада дар озодкунии мамлакат ва ҳаёти минбаъдаи сиёсӣ нақши калон бозиданд. Аз асри IV сар карда Бохтар Тохаристон номида мешуд. Тохариҳо чун чузъи асосӣ ба халқияти нав ташаккул ёфтаистодаи тоҷикон дохил мегарданд. Сипас [[Тохаристон]] якчоя бо қисми зиёди Осиёи Миёна, қаламрави Афғонистони ҳозира ва Ҳиндустони шимолӣ дар ҳайати давлати бузург бо сарварии сулолаи кӯшониён буд. Ин замони нашъунамои иқтисодиёту маданият, ривочёбии алоқаҳо бо Аврупои шарқӣ, Рум, Чин ба ҳисоб меравад. Ёдгориҳои бостоншиносии замони кӯшониён пайвастани санъати осиёмиёнагӣ, юнонӣ ва ҳиндиро инъикос менамоянд. Фарханги модди ва маънави Дар '''[[Феҳристи мероси фарҳангии умумибашарии ЮНЕСКО]] дар [[Тоҷикистон]]''' 1 номгуй (дар соли [[2012]]) дар феҳристи асосӣ сабт шудааст.<ref name="td">{{citeweb|url=http://whc.unesco.org/en/statesparties/tj|title=Список объектов Всемирного наследия ЮНЕСКО в Таджикистане}}</ref>. Объекти номбаршуда аз рӯи 2 хусусият зикр ёфтааст.<ref>{{cite web|url=http://whc.unesco.org/en/criteria/|title=Критерии}}</ref> [[Саразм]] исботи мавҷуд будани робитаҳои тиҷоратӣ ва фарҳангии байни кӯчманчиёни чорводор ва зироаткрони [[Осиёи Марказӣ]] мебошад. Ёдгории давраи энеолити [[Саразм]] дар наздикии шаҳри [[Панҷакент]] ҷойгир аст. Ҳаёт дар маскангоҳ ба чор давра ҷудо гашта аз ҳазорсолаи IV — то ҳазорсолаи II то мелодро дарбар мегирад. Инчунин, боз 16 номгӯй ёдгориҳои таърихӣ — фарҳангии [[Тоҷикистон]] — ба '''[[Феҳристи мероси фарҳангии умумибашарии ЮНЕСКО]]''' дар соли [[2012]] ворид шудаанд. == Феҳрист == Дар таблитса объектҳо мувофиқи сабтшавии онҳо оварда шудаанд. {| class="wikitable sortable plainrowheaders" style="text-align:center" |- bgcolor="#cccccc" |+ '''[[Феҳристи мероси фарҳангии умумибашарии ЮНЕСКО]]''' ! width=3%|# ! width=15%|Суррат ! width=37% scope="col"|Номгузорӣ ! width=19% scope="col"|Ҷойгиршавӣ ! width=9% scope="col"|Ташаккули объект ! width=5% scope="col"|Соли ворид ба феҳрист ! width=6% scope="col"|№ ! width=6% scope="col"| Ёдгориҳои умумиҷаҳонӣ #Хусусият |- | '''1''' || |[[Саразм]],<br> {{lang-en|Proto-urban site of Sarazm<ref name="sarazm">{{cite web|url=http://whc.unesco.org/en/list/1141|title=Proto-urban site of Sarazm|lang=en}}</ref>}} <br> || Минтақа: [[Панҷакент]]|| — || [[2010]] || [http://whc.unesco.org/en/list/1141/ 1141] || ii, iii |} <br> {| class="wikitable sortable plainrowheaders" style="text-align:center" |- bgcolor="#cccccc" |+ '''Номзадҳо барои воирд намудан ба [[Феҳристи мероси фарҳангии умумибашарии ЮНЕСКО]] ''' ! width=3%|# ! width=15%|Суррат ! width=37% scope="col"|Номгузорӣ ! width=19% scope="col"|Ҷойгиршавӣ ! width=9% scope="col"|Ташаккули объект ! width=5% scope="col"|Соли ворид ба феҳрист ! width=6% scope="col"|№ ! width=6% scope="col"| Ёдгориҳои умумиҷаҳонӣ #Хусусият |- | '''1''' || ||Мақбараи Амир Ҳамза Ҳазрати Шоҳ, <br>{{lang-en|Mausoleum of "Amir Khamza Khasti Podshoh"<ref name="tenttj">{{cite web|url=http://whc.unesco.org/en/statesparties/tj/|title=Tentative List of Tadjikistan|lang=en}}</ref>}} <br> || Минтақа: [[ноҳияи Исфара]], деҳаи Чоркуҳ || — || [[1999]] || [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/1378/ 1378] || |- | '''2''' || ||Маскани Тахти Сангин, <br>{{lang-en|The Site of Ancient Town of Takhti-Sangin}}<ref name="tenttj"/> <br> || Минтақа: [[вилояти Хатлон]] || — || [[1999]] || [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/1379/ 1379] || |- | '''4''' || ||[[Мадрасаи Хоҷа Машҳад]] <br>{{lang-en|Mausoleum of "Khoja Mashkhad"}}<ref name="tenttj"/> || Минтақа: [[Ноҳияи Шаҳритус]], деҳаи Саед || - || [[1999]] || [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/1381/ 1381] || |- | '''5''' || ||Дайри буддоии Аҷина-Теппа <br>{{lang-en|Buddhistic cloister of Ajina-Tepa}}<ref name="tenttj"/> || Минтақа: [[Қӯрғонтеппа]] || — || [[1999]] || [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/1382/ 1382] || |- | '''6''' || ||Димнаи (Қасри ҳокимони) Хулбук <br>{{lang-en|Palace of the governor of Khulbuk}}<ref name="tenttj"/> || Минтақа: [[вилояти Хатлон]], деҳаи Қуррбоншаҳид || - || [[1999]] || [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/1383/ 1383] || |- | '''7''' || ||Мақбараи Хоҷа Нақшрон <br>{{lang-en|Mausoleum of "Hodja Nashron"}}<ref name="tenttj"/> || Минтақа: [[Турсунзода]] || - || [[1999]] || [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/1384/ 1384] || |- | '''8''' || ||Шаҳраки [[Панҷакент]]и қадим <br>{{lang-en|The Site of Ancient Town of Pyanjekent}}<ref name="tenttj"/> || Минтақа: Шаҳраки [[Панҷакент]]|| - || [[1999]] || [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/1385/ 1385] || |- | '''9''' || ||[[Мақбараи Муҳаммад Башоро]] <br>{{lang-en|Mausoleum of "Mukhammad Bashoro"}}<ref name="tenttj"/> || Минтақа: деҳаи Мазори Шариф || - || [[1999]] || [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/1386/ 1386] || |- | '''10''' || ||Шаҳри Шаҳристони қадим — [[Қаҳқаҳа]]) <br>{{lang-en|The Site of Ancient Town of Shahristan (Kahkakha)}}<ref name="tenttj"/> || Минтақа: [[Истаравшан]] || - || [[1999]] || [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/1387/ 1387] || |- | '''11''' || || Боғи миллии [[Тоҷикистон]] <br>{{lang-en|Tajik National Park}}<ref name="tenttj"/> || Минтақа: [[Вилояти мухтори Кӯҳистони Бадахшон]], [[ноҳияи Тавилдара]], [[ноҳияи Ҷиргатол]] || [[1992]] || [[2006]] || [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/2091/ 2091] || vii, viii, ix, x |- | '''12''' || || [[Кӯҳҳои Фон]] <br>{{lang-en|Fann mountains}}<ref name="tenttj"/> || Минтақа: қаторкӯҳи Ҳисор, қаторкӯҳи Заравшон || - || [[2006]] || [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/2107/ 2107] || vii, x |- | '''13''' || || Мамнуъгоҳи [[Бешаи палангон]] <br>{{lang-en|Tigrovaya Balka}}<ref name="tenttj"/> || Минтақа: [[вилояти Хатлон]] || [[1938]] || [[2006]] || [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/2108/ 2108] || ix, x |- | '''14''' |||| Мамнуъгоҳи Кусавлисай <br>{{lang-en|Zakaznik Kusavlisay}} || Минтақа: [[вилояти Суғд]] || [[1959]] || [[2006]] || [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/2109/ 2109] || vii, x |- | '''15''' || || Мамнуъгоҳи [[Даштиҷум]] <br>{{lang-en|State reserve Dashti Djum}} || Минтақа: [[Вилояти мухтори Кӯҳистони Бадахшон]] || 1983 || 2006 || [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/2110/ 2110] || vii, x |- | '''16''' || || Мамнуъгоҳи [[Зоркӯл]] <br>{{lang-en|Zorkul State Reserve}} || Минтақа: [[Вилояти мухтори Кӯҳистони Бадахшон]] || [[2000]] || [[2006]] || [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/2111/ 2111] || vii, x |} == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * [http://kmt.tj/?book_id=163 Гафуров Б. Г. Таджики. Древнейшая, древняя и средневековая история. — М.: Наука,1972. — 658 с.]; * [[Бобоҷон Ғафуров|Б. Ғафуров]]. Тоҷикон. Таърихи қадимтарин, қадим ва асри миёна. Китоби 1. — Душанбе, 1973; Китоби 2, Душанбе, 1985; * [[Бобоҷон Ғафуров|Б. Ғафуров]]. Тоҷикон. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1,2. — Душанбе, 1998. — 870 с.; * [[Бобоҷон Ғафуров|Б. Ғафуров]]. Тоҷикон. Таърихи қадимтарин, қадим, асри миёна ва давраи нав. Китоби 1,2. — Душанбе, 2008. — 870 соли 1998, 2009; * Давлатдории тоҷикон дар асрҳои IX—XVI. Мураттиб ва муҳаққиқ: [[Нурмуҳаммад Амиршоҳӣ]]. — Душанбе, 1999; * История таджикского народа. Т. I—VI. — Душанбе, 1998—2011; * [[Аҳрор Мухторов|Мухторов А.]] Сомониён: Замон ва макон. — Душанбе, 1999; * [[Наршахӣ|Наршахӣ А.]] Таърихи Бухоро. — Душанбе, 1979; * [[Нӯъмон Неъматов|Неъматов Н. Н.]] Давлати Сомониён. — Душанбе, 1989; * [[Нӯъмон Неъматов|Неъматов Н. Н.]] Давлати тоҷикбунёди Сомониён. — Д., 1999; * [[Нӯъмон Неъматов|Неъматов Н. Н.]] Исмоили Сомонӣ: Тавсифи таърихию маънавии шахсият. — Хуҷанд, 2001; * Таърихи Табарӣ. Ҷилдҳои 1-2. — Теҳрон, 2001; * Ҳотамов Н. Б., Довудӣ Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). — Душанбе, 2011 ва 2015. == Пайнавиштҳои беруна == * [http://whc.unesco.org/en/statesparties/tj Официальный сайт ЮНЕСКО. Список объектов Всемирного наследия в Таджикистане] * [http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_pictures/3182/ Словари и энциклопедии на Академике] * [http://www.tajikinvest.tj/ru/index/index/pageId/177/ Национальные парки и природные заповедники] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130507121552/http://www.tajikinvest.tj/ru/index/index/pageId/177/ |date=2013-05-07 }} * [https://www.twirpx.com/file/2199073/ Ҳотамов Н., Довудӣ Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик. — Душанбе: 2011. — 584 с. (Файли формати ZIP)]{{Пайванди мурда|date=September 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * {{Cite web|url=https://www.tajik-gateway.org/wp/history/|title=История Таджикистана|author=|website=tajik-gateway.org|date=|publisher= |lang=ru|accessdate=2019-06-28}} * {{Cite web|url=http://www.hakikati-sugd.tj/index.php/politics/10025-mazor-va-zijoratgo-o-dar-ududi-um-ur|title=Мазор ва зиёратгоҳҳо дар ҳудуди ҷумҳурӣ|author=|website=www......j |date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-01-16}} * {{Cite web|url=https://tj.sputniknews.ru/culture/20190123/1028060666/Tajikistan-predlozhil-vklyuchit-spisok-unesco-pamyatnikov-istorii.html|title=Таджикистан предложил включить в список ЮНЕСКО 9 памятников истории|author=|website=www......j |date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-01-16}} == Нигаред низ == * [[Тоҷикистон]] * [[Портал:Таърих]] {{Мавзуъҳои Тоҷикистон}} [[Гурӯҳ:Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]] lkah36gbru3mg3w241ao90uln3gdzyi Давидан 0 12426 1309216 1217397 2022-08-04T11:45:27Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki [[Акс:Jogging on Waikiki Beach.jpeg|thumb|Давидан дар соҳили баҳр]] '''Давидан''' — ин ҳаракати ҷисмонӣ буда, ба як намуди [[варзиш]] дохил мешавад. Бо давидан инсон аз як манзил ба дигар манзил тезтар расида метавонанд. Давидан ба саломатӣ хеле фоидаовар мебошад. == Механикаи давидани инсон == Дар вақти давидан кариб ҳамаи қисмҳои [[бадан]] [[унвони пайванд]]и инсон меҷумбад. Ҳар як шахс бо таври гуногун медавад, аммо ҳаракат ва баъзе ҳолатҳои давидан умимӣ аст ва дар ҳама шахс ба назар мерасад. [[Акс:Jogging with dog at Carcavelos Beach.jpg|thumb|Зан бо [[саг]] давида истодааст]] === Ҳаракти поёни тан === Бештар дар давидан [[пой]]ҳо роли муҳимро мебозанд. Кор поёҳоро ба се гурӯҳ тақсим кардан мумкин аст: дастгирӣ, ҳаракат, ва пешгирӣ. Дастгирӣ ва ҳаракат дар вақти ба замин расидани пой ба вуқӯ меояд. Пешгири бошад дар вақти аз замин канда шудани пой. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Варзиши сабук]] sgcj4jbgkf805go6mf2hpgmck2anou4 Рӯзи миллии дав 0 12906 1309212 41438 2022-08-04T11:40:12Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Рӯзи дави миллӣ]] to [[Рӯзи миллии дав]] wikitext text/x-wiki '''Рӯзи дави миллӣ'''- [[20 май]] бо ташаббуси ниҳодҳои варзиш дар сартосари Тоҷикистон ҳамчун Рӯзи дави миллӣ шинохта шудааст. == Нигаред == *[[Давидан]] jfcty5y22rmjinqgaqon3c15z69nnw7 1309214 1309212 2022-08-04T11:42:02Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki '''Рӯзи миллии дав''' — рӯзи якшанбеи севуми моҳи май, ки ҳамасола бо ташаббуси ниҳодҳои варзиш дар сартосари Тоҷикистон ҳамчун рӯзи давидин шинохта шудааст. == Нигаред == * [[Давидан]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Май]] iizzkdmqgqgwl254f63afirl198vx15 1309215 1309214 2022-08-04T11:45:02Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki '''Рӯзи миллии дав''' — севумин якшанбеи моҳи [[май]], ки ҳамасола бо ташаббуси ниҳодҳои варзиш дар саросари [[Тоҷикистон]] ҳамчун рӯзи давидин шинохта шудааст. == Таърих == Рӯзи миллии дав дар Тоҷикистон бо фармони раисҷумҳур [[Эмомалӣ Раҳмон]] аз 28 марти соли 2007 ҳамасола дар севумин якшанбеи моҳи май дар саросари кишвар баргузор мешавад. Ҳадаф аз баргузории он таблиғи зиндагии солим, рушду тавсеъаи варзиш ва ҳамагонӣ кардани он эълом шудааст<ref>{{Cite web|url=https://sputnik-tj.com/20170522/1022368704.html|title=Рӯзи миллии дав дар Тоҷикистон бо ширкати беш аз 420 ҳазор даванда гузашт|author=Sputnik Тоҷикистон|website=Sputnik Тоҷикистон|date=2017-05-22|lang=tg|accessdate=2022-08-04}}</ref>. == Нигаред == * [[Давидан]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Май]] tv1xy53mj9utwch2vf41x0154gmifan Relief International 0 13262 1308977 1257170 2022-08-04T07:48:07Z VASHGIRD 8035 /* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Relief International - Schools Online''' — ташкилоти байналхалқиe мебошад, ки дар бисёр давлатҳои ҷаҳон фаъолияти башардӯстона мебарад. Relief International - дар Тоҷикистон бо номи Relief International - Schools Online бо кушодани [[Маркази Омӯзиши Интернети|Марказҳои Омӯзиши Интернет]] дар 26 мактабҳои [[Тоҷикистон]] фаъолият бурда истодааст, ки ин марказҳо барои рушди [[Википедиа]] саҳми худро гузошта истодаанд. Релиф Интернешнл - Скулз Онлайн (РИСОЛ), дар Калифорния марказ дошта, дар иҷроиши лоиҳаҳои барои рушди ҷомеа ва амалиёт дар ҳолатҳои фақулода сабти коршиносӣ доранд. Аз соли 1990 ин ҷониб барнома ба ҷомеаҳои дар ҳолати гузариш аз буҳрон ба барқарорсозӣ қарорёфта тавассути таҳияи стратегияҳои устувор кумак мерасонад. Дар соли [[1994]] Рилиф Интернешнл аввалин ташкилоти ғайридавлатии [[ИМА|Штатҳои Муттаҳида]] буд, ки нуфузи устувори худро дар [[Тоҷикистон]] ба миён овард. Бо мақсади таъмини устувории лоиҳаҳо ҳамаи барномаҳо бо иштироки муаллимон, маъмурони мактабҳо ва ҷомеа таҳия карда мешаванд. Зиёда аз 400 мактаб дар 36 мамлакати дунё аз барномаи РИСОЛ манфиат бардоштаанд. Имрўз мо ташкилоти умумиҷаҳонии пешво дар соҳаи дастгирӣ ва иҷрои методологияҳои технологияи иттилоотӣ ва алоқа дар мактабҳо ба шумор меравем. == Пайвандҳо == *[http://www.ri.org Сомонаи расмии Relief International] *[http://www.schoolsonline.org Сомонаи расмии Schools Online] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20140927062822/http://www.schoolsonline.org/ |date=2014-09-27 }} *[http://www.connect-tajikistan.org Сомонаи расмии RI-SOL дар Тоҷикистон] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20181225140436/http://connect-tajikistan.org/ |date=2018-12-25 }} *[http://www.risol.tj Портали Таълимии РИ-СОЛ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20090404064146/http://www.risol.tj/ |date=2009-04-04 }} [[Гурӯҳ:Ташкилотҳои ғайридавлатии ИМА дар Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Ташкилотҳои ғайридавлатии ИМА]] [[Гурӯҳ:Феҳристи ташкилотҳои ғайридавлатӣ]] 3g8i0mk81eerkkg31v6lgkswe3z3xsj Домен 0 13811 1309221 48013 2022-08-04T11:58:05Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki '''Домен''' (фр. domaine) — муҳити муайяне дар системаи номии доменӣ дар шабакаи [[интернет]], ҷудо карда шуда аз тарафи сохиби домен (ба ягон давлат, ширкати байналмилали, махал, ба шахсони вокеъи ё хукуки) ба мақсади таъмин намудани информатсияи таъалуқ доштаи соҳиби домен дар шабакаи интернет. == Нигаред == * [[Доменҳои миллии дараҷаи аввал]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Интернет]] 12168hpdia23e9991k98y1vr5putxpj Мантиқ 0 14342 1308921 1211895 2022-08-04T07:40:19Z VASHGIRD 8035 /* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Мантиқ''' ({{lang-ar|منطق}}) — [[илм]]ест, ки қонунҳои тафаккур ва шаклҳои онро тадқиқ менамояд. Мантиқ дар садаи IV то милод пайдо шудааст. Асосгузори он фалайсуфи [[Юнони Қадим]] [[Арасту]] аввалин шуда қонун ва шаклҳои тафаккурро тадқиқ намуд. Мантиқ дониши шиносоӣ ва иродаи равиши дурусти андешидан (таъриф кардан ва истилол кардан) аст<ref>Википедиаи порсӣ</ref>. Азбаски дониш бо ақл қабул мегардад, мантиқ имчунин ҳамчун илм дар бораи намуд ва қонунҳои [[андешарони]]и «дуруст» муайян мегардад. Азбаски андешарони дар забон ҳамчун [[мулоҳиза]] ташаккул меёбад, ки [[исбот]] ва [[инкор]] низ ба он дохил мешавад, мантиқ инчунин ҳамчун илм дар бораи намудҳои мулоҳиза ва ё илм дар бораи роҳҳои исбот ва инкор муайян мегардад. Мантиқ ҳамчун илм роҳҳои дастрасии ҳақиқатро дар раванди ташхиси тавассутӣ аз худ менамояд, яъне, ки аз дониш, на балки аз [[таҷрибаи ҳиссиётӣ]]. Бинобар ин, ӯро ҳамчун илме тарзҳои дастрасии «дониши хулосави»-ро азхудкунанда, муайян кардан мункин аст. Дониши хулосавӣ, ки тавассути истифодаи қонунҳои мантиқ ва тарзҳои андешаронии мантиқӣ дастрас шудааст, мақсади ҳамаи амалҳои мантиқист, ки дастёбии ҳақиқатро ва истифодаи донишро барои ташхиси чуқури ҳодисаҳо ва воқеъаҳои олами атроф дар назар дорад. Яке аз масъалаҳои асосии мантиқ — муайян кардан, ки чи хел аз фарзия ба хулоса расидан («андешаронии дуруст») ва дар натиҷа дониши ҳақиқиро барои мавзӯи мулоҳиза пайдо намоем, то ин ки ҳамаи тарафҳои мавзӯро ва алоқамандии онро бо дигар тарафи воқеаи мазкур чуқур дарк кунем. Мантиқ яке аз асбобҳои қариб ҳамаи илмҳои дигар мебошад. == Нигаред низ == * [[Мантиқи риёзӣ]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Мантиқ| ]] n46jpd0cfwxce6rvl8czbpt5gxln7y5 Таваррум 0 14396 1308952 1233171 2022-08-04T07:43:54Z VASHGIRD 8035 /* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Акс:World Inflation Rate 2019.png|thumb|380px|Таваррум 2019]] '''Таваррум''' — аз назари илмӣ [[иқтисод]] ба маънии афзоиш ба равия ва мудуми сатҳи қиматҳо арза ва тақозои куллӣ ҷомеаъ — фузуни тақозо бар арза аст. «Таваррум» ин мунтазам баландшавии сатҳи умумии нарх мебошад. Таваррум бо ёрии индексацияи нарх ҳисоб карда мешавад. Ҷараёни таваррум ба инкишофи иқтисодиёт ва сатҳи зиндагонии аҳолӣ таъсири манфӣ мерасонад. Таҷрибаи ҷаҳонӣ нишон додааст, ки таварруми мӯътадил ба тараққиёти иқтисодӣ ягон таъсири манфӣ намерасонад ва баръакс афзоиши миқдори пул дар муомилот ва болоравии дараҷаи нархи молҳо, боиси афзоиши ҳаҷми маблағгузорӣ ва маҷмӯи арза гашта, ба рушди иқтисодӣ мусоидат мекунанд. Аммо таварруми ҷаҳанда ва таварруми аз эътидол зиёд ба тараққиёти иқтисодӣ таъсири манфӣ мерасонанд, ки ба оқибатҳои иҷтимоию иқтисодии онҳо ҳолатҳои зерин дохил мешаванд: * қобилияти худидоракунии механизми бозорӣ кам мешавад, зеро ки бо афзоиши таваррум ахбор барои сатҳи нархҳо ва ҷойгиршавии сармоя, ба истеҳсолкунандагон ва истеъмолкунандагон намерасад ва камчинии ахбор ба вуҷуд меояд; * қобилияти харидории одамон кам мешавад, зеро ки бо таваррум даромади ҳақиқии аҳолӣ кам мешавад; * вазъи иҷтимоии одамоне, ки музди корашон муқаррар шудааст (хусусан коркунони соҳаи буҷет) бад мешавад, зеро ки бо таваррум истеъмолот ва пасандози онҳо низ кам мешавад; * дараҷаи фаъолияти соҳибкорӣ паст шуда, сармоя аз соҳаи истеҳсолот ба соҳаи тиҷорат ё ин ки ба хориҷи кишвар «мекӯчад»; * арзиши маблағҳои қарздодашуда ва пасандозҳо паст мешавад ва аз ҳамин ҷиҳат қарздиҳандагон ва пасандозкунандагон муфлис мешаванд; таваррум ба беқурб шудани маблағҳои ҳамчун андоз ба буҷаҳо воридшуда оварда мерасонад, ки дар натиҷаи он низоми молиявӣ ба бӯҳрон дучор шуда, маблағгузории соҳаи иҷтимоиро низ кам мекунад. қобилияти харидории як воҳиди пул кам мешавад, ки дар натиҷа беқурбшавии пул ба вуҷуд меояд. Оиди таъсири таваррум ба сатҳи иқтисодиёт дар назарияи иқтисодӣ ақидаҳои гуногун вуҷуд доранд. Аз ҷумла иқтисодчӣ Филлипс дар натиҷаи омӯхтани 100 солаи нишондиҳандаҳои Англия ба хулосае меояд, ки байни таваррум, музди кор ва дараҷаи нархҳо вобастагӣ вуҷуд дорад. Ба ақидаи ӯ давлат якуякбора таваррум ва дараҷаи бекориро паст карда наметавонад. Дар ҳолати паст кардани дараҷаи таваррум дараҷаи бекорӣ зиёд мешавад ва баръакс, дар ҳолати паст кардани дараҷаи бекорӣ дараҷаи беқурбшавии пул меафзояд. Ақидаи Филлипсро дар шакли графика чунин тасвир кардан мумкин аст: Графикаи каҷхатаи Филлипс. Аз нигоҳ ба графика ба хулосае омадан мумкин аст, ки дар ҳолати мавҷуд будани 6-7 % дараҷаи бекории табиӣ дараҷаи таваррум ба сифр (намеафзояд) баробар аст. Агар давлат кӯшиши зиёд кардани музди корро пеш гирад, қобилияти харидории аҳолӣ зиёд шуда дараҷаи нархҳо баланд мегарданд ва дараҷаи таваррум меафзояд. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Таваррум| ]] 83vlokp5knebnz630njodxm4nvakvje Муҳаммад 0 14540 1308986 1306979 2022-08-04T07:49:31Z VASHGIRD 8035 /* Пешгӯии Инҷил барои пайдоиши Муҳаммад */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Шахсият/Ислом |ном = Муҳаммад |арабский = أَبُو القَاسِم مُحَمَّد بنِ عَبد الله بنِ عَبدِ المُطَّلِب‎ |тасвир = Calligraphic_representation_of_Muhammad's_name.jpg |порсӣ = <!--P1559--> |ном тав = <!-- P1477 --> |прозвище = <!-- P1449 --> |профессия = <!-- P106 --> |дата рождения = <!-- p569 {{ДР+хиджра|||}}--> |место рождения = <!-- p19 {{МР|}}--> |дата смерти = <!-- p570 {{ДС+хиджра|||}}--> |место смерти = <!-- p20 {{МС|}}--> |место погребения = <!-- P119 --> |гражданство = <!-- P27 --> |национальность = <!-- P172 --> |отец = <!-- P22 --> |мать = <!-- P25 --> |супруга = <!-- P26 --> |дети = <!-- P40 --> <!--Дополн. информация--> |награды = |автограф = |сайт = |разное = <!-- Родственные проекты--> |викитека = <!-- нельзя--> |викисклад = }} {{Муҳаммад}} {{Дигар мазмунҳо|Муҳаммад (мазмунҳо)|}}{{Равонакунӣ|Муҳаммад|Муҳаммад (мазмунҳо)}} '''Муҳа́ммад''' ({{lang-ar|مُحَمَّدْ}} {{Audio-IPA|Ar-muhammad.ogg|[muˈħammad]}}; '''Абулқосим Муҳаммад ибни Абдуллоҳ ибни Абдулмутталиб''', {{lang-ar|أَبُو القَاسِم مُحَمَّد بنِ عَبد الله بنِ عَبدِ المُطَّلِب}}; {{comment|{{СанаиТаваллуд|22|4|571}}|12 рабеъ-ул-аввал}}<ref>Уламо ва риёзидонони машҳур ба ин назаранд, ки Расули акрам (с) рӯзи душанбе нуҳуми рабиъулаввали (соли Фил), ки мутобиқ ба бистуми апрели соли 571 мелодӣ аст, таваллуд шудааст. // ''[[Муҳаммадиқболи Садриддин]].'' Саду як қисса аз ҳаёти Муҳаммад (с). — С. 6.</ref>, {{Зодгоҳ|Макка|шаҳри Макка}} — {{comment|{{СанаиМарг|8|6|632}}|12 рабеъ-ул-аввал}}, {{МаҳаллиМарг|Мадина|шаҳри Мадина}}) — [[паёмбар]]и [[ислом]] ва охирин паёмбар дар силсилаи [[Паёмбарон дар ислом|паёмбарони илоҳӣ]]<ref>Дар сураи Аҳзоб, ояи 40: ''«Муҳаммад падари ҳеч кас аз мардони шумо нест; валекин пайғамбари Худо ва Мӯҳри пайғамбарон аст. Ва Худо ба ҳар чиз Доно аст»''. {{Қуръони Карим|33|40}}</ref>, таҳвилдиҳандаи [[Қуръон|китоби Қуръон]], таҷдидкунандаи ойини аслӣ ва таҳрифнашудаи [[яктопарастӣ]]. Ӯ ҳамчунин ба унвони [[сиёсатмадор]], раиси давлат, [[бозаргон]], [[файласуф]], [[хатиб]], қонунгузор, ислоҳгар, фармондеҳи ҷангӣ ва барои мусулмонон ва пайравони бархе мазоҳиб маъмури таълими фармонҳои [[Аллоҳ|Худо]] ба шумор меравад. == Номи пурра == Номи пурраи пайғамбар: '''Абулқосим Муҳаммад ибни Абдуллоҳ ибни Абдулмутталиб ибни Ҳошим ибни Абдуманноф ибни Қусай ибни Килоб ибни Мурра ибни Каъб ибни Луай ибни Ғолиб ибни Фаҳр ибни Молик ибни Назр ибни Кинона ибни Хузайма ибни Мудрика ибни Илёс ибни Музар ибни Низор ибни Муъад ибни Ъаднон.''' ({{lang-ar|'''أَبُو الْقَاسِمْ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللهِ بن عَبْدِ الْمُطَّلِب بن هَاشِم بن عَبْد مَنَاف بن قًصَي بن كِلَاب بن مُرَّة بن كَعَب بن لُؤَي بن غَالِب بن فَهْر بن مَالِك بن اَلنَّضْر بن كِنَانَة بن خُزَيْمَة بن مُدْرِكَة بن إِلْيَاس بن مُضَر بن نِزَار بن مُعَد بن عَدْنَان'''}}) == Симо == Муҳаммад аз насли пайғамбар [[Исмоил (пайғамбар)|Исмоил]] (Алайҳиссалом) ки аз арабони-[[аднони]]ҳо буд ва бо симои сафеди худ аз ҳамқабилагон фарқ мекарданд. Аз рӯи шаҳодати ҳамзамонон Муҳаммад китфи васеъ, қади миёна, банди дастҳо ва кафи пойи барҷаста доштанд. Дар байни тахтапушт муҳри пайғамбарӣ буд, ки аз нақши секунҷаи барҷаста иборат буд.<ref>Аль-Бухари (№ 5908), Муслим (№ 2340)</ref> Он кас мижгони дароз, абрӯвони ба ҳам пайваст ва гардани дарози зебо доштанд.<ref>{{Cite web |url=http://www.hadith.narod.ru/155.html |title=О достоинствах Пророка Мухаммада, мусульманской нравственности и праведном поведении. Мухаммад ибн Джамиль Зину |accessdate=2014-01-20 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120606053139/http://www.hadith.narod.ru/155.html |archivedate=2012-06-06 }}</ref> Уламои бузурги ислом ва таърихчӣ [[Муҳаммад ибн Ҷарир ал-Табарӣ]] дар китоби худ «Таърихи умумӣ» симои Муҳаммадро ин гуна тавсиф медиҳанд: [[Акс:Siyer-i Nebi 123a.jpg|left|thumb|250px|Расми муслимони осмионӣ, ки чӣ тавр дар гирди [[Каъба]] дар [[Макка]] тоб хурда истодаанд, пас аз он чунон ба назар мерасад, ки рӯи Муҳаммад бо матоъи сафед фаро гирифтааст.]] {{аввали иқтибос}}''«Он кас қади миёна доштанд: на баланд, на паст. Ранги рӯяшон байни рангҳои сафед ва нилуфар, чашмони сиёҳ, мӯйҳои зич, дурахшон ва бениҳоят зебо. Риш доштанд. Дарозии мӯи сар то ба китф мерасиданд. Ранги сиёҳ доштанд... Бо завқ чунон роҳ мегаштанд, ки ҳар бори дидан атрофиён фикр мекарданд, ки пойҳои пайғамбар заминро нарасида истодааст. Аммо дар роҳгардии он кас он фахре ки ба бузургони олам мансуб аст, набуд. Чеҳраи чунон бо меҳр доштанд, ки чашмро канда кардан намешуд. Гурӯснаҳо бо як дид аз хӯрок фаромуш мекарданд. Ситамдидагон дар пеши он кас, аз чеҳраи зебо ва суханҳои нарм аз бадбахтиҳо фаромуш мекарданд. Онҳое ки диданд, якдилона буданд, ки ҳеч вақт, на пеш, на баъд, нидида буданд одамеро, ки суҳбат бо ӯ чунин форам бошад. Бинии рост, дандонҳои сирак (тунук). Баъзе вақт мӯйҳо аз сар озод фурӯ меомаданд, баъзе вақт он кас ба ду ё чор кокул мебастанд. Дар сини 62 солагӣ муйҳои сафед умуман надоштанд...»''<ref>{{Cite web |url=http://islam.on.ufanet.ru/pub/encyclopedia/001.poslannik.allaha.html |title=Посланник Аллаха. Ф. А. Асадуллин, Р. И. Султанов и др. |accessdate=2014-01-20 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130823014527/http://islam.on.ufanet.ru/pub/encyclopedia/001.poslannik.allaha.html |archivedate=2013-08-23 }}</ref>{{охири иқтибос}} Муҳаммад пушидани либосе ки ранги сафед дошт, дӯст медоштанд ва аксарияти онҳо куртаҳои дарози сафед буданд ([[камис]]) ин чунин либоси васеи рахдори беостини рӯйи Яманӣ ([[ҳибар]]), [[салла]] ва [[изор]], ки дар гирди миён тоб мехӯрад ва то байни анат дарозӣ дошт. Дар даст ангушти нуқрагӣ доштанд, ки дар он «Муҳаммад — Фиристодаи Аллоҳ» навишта шуда буд. Он кас покиза буданд, ва ҳар лаҳза аз атри хушбӯй истифода мебурданд ва дандонҳоро ҳамеша бо [[мисвок]] тоза мекарданд.<ref>Мухтасар аш-шамаиль" (№ 97, 188)</ref> == Ҷойи Муҳаммад дар байни пайғамбарон == [[Акс:Muhammad Seal.svg|thumb|260px|Мӯҳри Муҳаммад]] Муҳаммад дар байни пайғамбарон ҷоизаи баландро дорад ва барои ин яке аз тафсифи ӯ — '''Ҷаноби Пайғамбарон''' аст. Мувофиқи ислом имон овардан ба тамоми инсон ба пайғамбарии Муҳаммад фарз мебошад ва на танҳо ба аҳли ислом, балки ба насрониҳо ва яҳудиҳо низ, ки бояд даъвати ӯро нисбати қабул кардани шариат мақбул кунанд. [[Аҳмад Саид Рамазони ал-Бутӣ]] дар боби ҷоизаи Муҳаммад ва шариати ӯ чунин навишта: {{аввали иқтибос}}''«Фарқияте нест дар байни динҳое, ки фақат як худоро эътироф мекунанд, чун ҳамаи онҳо дар як ҳалқаи Худованд мебошанд ва супориши Муҳаммад авҷи аълои тарақиёти улуми динҳои инсон аст. Аммо фарқият дар қонунбарорӣ (шариатҳо), ки бо ҳар пайғамбар омада буд, ҳаст.»''<ref>Аль-Буты Р. Фикх ас-сира ан-набавия [Понимание жизнеописания Пророка]. Каир: ас-Салям, 1999, с. 34.</ref>.{{охири иқтибос}} == Таҳсили дини == {{main|Улуми ҳазрати Муҳаммад}} {{main|Ислом}} == Пешгӯии Инҷил барои пайдоиши Муҳаммад == {{main|Инҷил дар боби ҳазрати Муҳаммад}} == Арабистон ва Макка то ибтидои возеҳии Муҳаммад == {{main|Ҷоҳилия}} == Оила == {{main|Ҳамсарони ҳазрати Муҳаммад}} {{Ҳамсарони ҳазрати Муҳаммад}} ;Авлод [[Қурайш]] | Қусайя | ____________________ | | Абд-ад-Дар Абд-Манаф ______________________________________________________ | | | Абд-Шамс Ҳошим (назд. соли 510.) Муттолиб | | Умайя Абдул-Муттолиб (Шайба) | | _________________ ____________________________________________ | | | | | | | Абдул-Ас Ҳарб Ҳамза Абу-Толиб Абдулло [[Аббос, Абдул-Фадл Ал-Ҳошими|Аббос]] Абу-Лаҳаб ___________ | | + Амина | | | | | Ал-Ҳакам Аффан [[Абу Суфян]] | '''Муҳаммад''' + Хадича | | | | | | | | | ____________________________ Марван [[Усмон (халиф)|Усмон]] [[Муавия]] | | | | | [[Али]] + [[Фотима]] Зайнаб Руқия Умм-Кулсум солҳои 656-61. | _____________ | | [[Ҳасан]] [[Ҳусайн]] == Солнома == {{main|Зиндагиномаи ҳазрати Муҳаммад}} {{main|Ҳазрати Муҳаммад ва Макка}} == Ҳамзамонон == {{main|Саҳоба}} == Нақш дар таърих == Нависанда ва донишманди амрикоӣ [[Майкл Ҳарт]] дар китоби худ «100 инсони бузург (en)» навиштааст, ки Муҳаммад аз ҳама шахсияти бузургтарин дар таърихи вуҷуди инсоният мебошад. [[Акс:Cave Hira.jpg|thumbnail|[[Ғори Ҳира]] дар [[кӯҳи Нур]], ҷойе ки мусалмонон бовар доранд, ки Муҳаммад нахустин ваҳиро дарёфт кардааст<ref>Аз Википедиаи порсӣ https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF</ref>]] == Нигаред == * [[Шаҷараномаи атрофиёни Муҳаммад]] {{commons|Muhammad}} == Эзоҳ == {{эзоҳ|2}} == Пайвандҳо == * {{Rodovid|28188}} == Сарчашма == {{ислом-нопурра}} {{Паёмбарон дар Қуръон}} [[Гурӯҳ:Муҳаммад]] [[Гурӯҳ:Шахсиятҳо:Хилофати Араб]] [[Гурӯҳ:Паёмбари ислом]] f991pnigwgsolfa9abka01hei5qhpcr Соли 1954 0 14576 1308918 1269943 2022-08-04T07:39:56Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Новбарии сол|1954}} {{Оғози сол|1954}} == Рӯйдодҳо == == Зодрӯзҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Зодагони соли 1954]]'' * [[22 январ]] — [[Андрей Ярмолник]], ҳунарпеша ва шоумени Русия. * [[7 феврал]] — [[Дитер Болен]], овозхони гурӯҳи [[Modern talking]] ва [[Blue System]]. * [[24 феврал]] — [[Любов Успенская]], овозхони машҳури Русия, маликаи [[шансон]]. * [[24 феврал]] — [[Раҷаб Тайиб Ардуғон]], сиёсатмадори турк. Президенти Туркия. * [[30 март]] — [[Лайма Вайкуле]], овозхони машҳури Латвия. * [[7 апрел]] — [[Ҷеки Чан]], ҳунарпешаи [[Ҳонконг]], [[Чин ва Амрико]], каскадёр, коргардони кино, таҳиягар, филмноманавис. * [[14 апрел]] — [[Брюс Стерлинг]], [[нависанда]]-фантасти амрикои, {{рӯзноманигор}} ва [[адабиётшинос]], яке аз сарварони [[киберпанк]]. * [[16 июн]] — [[Сергей Анатолевич Курёхин]], бастакори машҳур, джазмен, рок-пианинонавоз, рассом ва коргардон. * [[28 июл]] — [[Ҳюго Чавез]] собиқ президенти Венесуела. * [[12 август]] — [[Матлуба Олимова]], ҳунарпешаи синамо (нақш дар филми «[[Цыган]]»). * [[12 август]] — [[Пэт Мэтэни]], гитарнавози амрикоӣ. * [[15 август]] — [[Абдурашид Дӯстум]], ходими низомӣ ва сиёсии афғон, қавман ӯзбек; генерал, * [[16 август]] — [[Ҷеймс Кэмерон]], филмбардори амрикоӣ ([[Терминатор]], [[Чужие]], [[Титаник]]). * [[30 август]] — [[Александр Лукашенко]], [[президент]]и [[Белорус]]. * [[31 август]] — [[Роберт Кочарян]], собиқ [[президент]]и [[Арманистон]]. * [[22 ноябр]] — [[Юрий Михайлович Поляков]], нависандаи рус. == Дар Тоҷикистон == * [[5 январ]] — [[Муҳаммадҷон Шодиев ]], [[ҳунарпеша]]и театр ва кинои тоҷик, Ҳунарпешаи щоистаи Ҷумҳурии Тоҷикистон. * [[10 феврал]] — [[Уктам Муртазаев]], [[олим]], ҷуғрофидони тоҷик, доктори илмҳои ҷуғрофия, [[профессор]]. * [[28 феврал]] — [[Тағойбобо Шукурзод ]], олим, доктори илмҳои илмҳои педагогика, профессор. * [[28 феврал]] — [[Асадулло Ғуломов]], ходими давлатии тоҷик. * [[5 март]] — [[Рафоъат Саидаҳмадова]], шоир, {{рӯзноманигор|тоҷик|Тоҷикистон}}. * [[3 апрел]] — [[Саттор Байзоев ]], риёзидони тоҷик, доктори илмҳои физикаю математика (1999), профессор. * [[16 апрел]] — [[Шукурҷон Зуҳуров ]], ходими давлатӣ ва сиёсии тоҷик. собиқ Раиси Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон. * [[28 апрел]] — [[Раҷабмад Амиров ]], ходими давлатии тоҷик. Арбоби ҳунари Тоҷикистон (1997), профессор. * [[28 апрел]] — [[Абдушукур Абдусатторов ]], олим, доктори илмҳои филология, профессор. * [[15 июн]] — [[Зулфия Атоӣ]], [[шоир]], {{рӯзноманигор|тоҷик|Тоҷикистон}}, Шоири халқии Тоҷикистон. * [[19 июн]] — [[Мансури Суруш]], [[нависанда]], драматург, мутарҷим, публисист, {{рӯзноманигор|тоҷик|Тоҷикистон}}. * [[30 июн]] — [[Умринисо Казакова]], олим, филолог, адабиётшинос, доктори илмҳои филологӣ, профессор. * [[20 июл]] — [[Баҳодур Неъматов]], [[сароянда]] ва роҳбари ансамбли эстрадии «Гулшан», Ҳунарпешаи шоистаи Тоҷикистон. * [[4 август]] — [[Матлуба Ғаффорова]], олим, доктори илмҳои тиб (1995), профессор * [[15 август]] — [[Баҳманёр]], (Наҷмиддин Арабзода) — нависанда. * [[20 август]] — [[Мақсуд Боқиев]], олим, муаррих, доктори илмҳои таърих (2000), профессор. * [[23 август]] — [[Валерий Турсунов]], футболбоз, Устоди варзиши СССР, мураббии хизматнишондодаи ҶШС Тоҷикистон. * [[12 сентябр]] — [[Матлуба Мирзоева ]], олим, доктори илмҳои филологӣ (2013), профессор. * [[12 октябр]] — [[Искандар Хатлонӣ]], шоир, {{рӯзноманигор|тоҷик|Тоҷикистон}}, мутарҷим. * [[8 ноябр]] — [[Шӯҳрат Саъдиев]], муаррих, номзади илмҳои таърих, дотсент, корбар ва мудири [[Википедияи Тоҷикӣ]]. * [[15 ноябр]] — [[Фирӯз Умаров ]], ҳунарпешаи синемо ва театр, Ҳунарпешаи халқии Тоҷикистон. * [[28 ноябр]] — [[Равшан Раҳмонӣ]] (Равшан Қаҳҳорович Раҳмонов), олим, фолклоршинос, мардумшинос, адабиётшинос, {{рӯзноманигор|тоҷик|Тоҷикистон}}, доктори илмҳои филологӣ, профессор. == Даргузаштҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Даргузаштагони соли 1954]]'' * [[16 январ]] — [[Михаил Михайлович Пришвин]] нависандаи рус. * [[14 май]] — [[Гудериан, Гейнтс Вилҳелм]], генерали немис, сарвари қӯшунҳои зиреҳпӯшу танкии немис. * [[7 июн]] — [[Тюринг, Алан Матисон]], математики англис. * [[29 август]] — [[Александр Виссарионович Абашели]], шоир ва нависанда-фантасти гурҷӣ. * [[28 ноябр]] — [[Энрико Ферми]], физики итолиёӣ, номзад ба [[Ҷоизаи Нобел аз физика]] ([[1938]]). == Соҳиби [[ҷоизаи Нобел]] шуданд == * [[Ҷоизаи Нобел аз физика]] — [[Макс Борн]] — «Барои тадқиқоти фундаменталӣ аз механикаи квантӣ, махсусан барои шарҳ ва тафсири омории функсияи мавҷӣ», [[Валтер Боте]] — «Барои методи мувофиқати падидории нурҳои кайҳонӣ ва кашфиётҳои бо он вобасташуда». * [[Ҷоизаи Нобел аз кимиё]] — [[Лайнус Карл Полинг]] * [[Ҷоизаи Нобел аз тиб]] — [[Ҷон Франклин Эндерс]], [[Томас Хакл Уэллер]], [[Фредерик Чапмен Роббинс]] * [[Ҷоизаи Нобел аз иқтисодиёт]] — ба касе дода нашуд. * [[Ҷоизаи Нобел аз адабиёт]] — [[Эрнест Миллер Хемингуэй]] * [[Ҷоизаи Нобел чоизаи Сулҳ]] — хадамоти олии комиссари [[СММ]] барои ба корҳои фирориён. == Нигаред низ == {{новбарӣ}} {{дарахти мақолаҳо|Соли 1954}} == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{сол-хурд}} [[Гурӯҳ:Соли 1954]] 177qt4v2djl3ccn3hhsi990prp6zzwn Ангела Меркел 0 14641 1309050 1300028 2022-08-04T07:58:04Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Ходими давлатӣ | ном = Ангела Меркел |номи аслӣ = Angela Dorothea Merkel |тасвир = EPP Summit, Zagreb, 20 November 2019 (49098982551) cropped.png | вазифа = [[Канслери федералии Олмон]] | аввалдавр = 22 ноябри 2005 | охирдавр = 8 декабри 2021 | парчам = Bundesadler_Bundesorgane.svg | парчам2 = Flag_of_Germany.svg | пешгузашта = [[Герҳард Шрёдер]] | ҷонишин = [[Олаф Шолтс]] | президент = [[Ҳорст Кёлер]]<br>[[Кристиан Вулф]]<br>[[Йоаҳим Гаук]]<br>[[Франк-Валтер Штайнмайер]] | вазифа_3 = {{Нп5|Феҳристи вазирони ҳифзи муҳити зисти Олмон|Вазири ҳифзи муҳити зист, ҳифзи табиат ва бехатарии ҳастаии Олмон|ru|Список министров по охране окружающей среды Германии}} | парчам_3 = Bundesministerium_für_Umwelt,_Naturschutz,_Bau_und_Reaktorsicherheit_Logo.svg | парчам2_3 = Flag of Germany.svg | аввалдавр_3 = 17 ноябри 1994 | охирдавр_3 = 27 октябри 1998 | пешгузашта_3 = [[Клаус Тёпфер]] | ҷонишин_3 = [[Юрген Триттин]] | вазифа_4 = {{Нп5|Вазорати федералии кор бо оила, шахсони солманд, бонувон ва ҷавонони Олмон|Вазири кор бо бонувон ва ҷавонон|ru|Федеральное министерство по делам семьи, пожилых граждан, женщин и молодёжи Германии}} | парчам_4 = BMFSFJ_Logo.svg | парчам2_4 = Flag of Germany.svg | аввалдавр_4 = 18 январи 1991 | охирдавр_4 = 17 ноябри 1994 | пешгузашта_4 = Урсула Лер | ҷонишин_4 = Клаудия Нолт | таърихи таваллуд = 17.07.1954 | зодгоҳ = [[Ҳамбург]] | таърихи даргузашт = | навъи фаъолият = [[сиёсатмадор]] }} '''А́нгела Дороте́а Ме́ркел''' ({{lang-de|Angela Dorothea Merkel}}; тав. [[17 июл]]и [[1954]], [[Ҳамбург]]) — арбоби давлатӣ ва сиёсӣ, олим, Кканслери федералии [[Олмон]], сарвари ИХД, аз [[21 ноябр]] [[2005]] Канслери федералии Олмон аз [[Иттиҳодияи Христиани-демократӣ|Иттиҳодияи Христианӣ-демократӣ]], ки дар интихоботи парлумонӣ, моҳи [[сентябр]]и соли [[2005]] ғолиб омад. Канслери федералии Олмон аз 22 ноябри соли 2005 то 8 декабри соли 2021 (Иҷрокунандаи вазифаи канслер аз 26 октябр то 8 декабри соли 2021). Аввалин зан дар ин вазифа. == Зиндагинома == Меркел — кӯдаки сеюм дар оилаи лютерании [[пастор]] Хорст Каснер ва омӯзгор Ҳерлинд Каснер, дар [[Ҳамбург]] таваллуд шудааст. Баъд аз таваллуди вай, оилааш ба [[Ҷумҳурии Демократии Олмон]] мекӯчад. Дар [[1978]] [[Донишгоҳи Лейпсиг]]ро аз рӯи тахассуси [[физика]] хатм мекунад, дар соли [[1986]] кори илмиашро ҳимоя мекунад. Аз соли 1978 то 1990 дар Донишкадаи марказии физика ва химия дар назди Академияи Улуми ҶДО кор мекард. Меркел дар кафедраи химияи назариявӣ кор мекард. 8 январи соли 1986 дар мавзӯи «Таҳқиқи механизми реаксияҳои вайроншавӣ бо шикастани оддии пайвандҳо ва ҳисоб кардани константаҳои суръати онҳо дар асоси усулҳои квантии кимиёвӣ ва статистикӣ» рисолаи номзадиро таҳти роҳбарии сарвари кафедра Люц Зуликке дифоъ намуд. кафедраи химияи назариявии Институти марказй. Пас аз гирифтани унвони доктори илмҳои табиӣ, вай ба кафедраи химияи аналитикӣ, ки ба он Клаус Ульбрихт сарварӣ мекард, гузашт. == Фаъолияти сиёсӣ == Пас аз пошхӯрии [[Ҷумҳурии Демократии Олмон]], Меркел ба ҳизби ҷадиди "Пешрафти демократӣ" (олмонӣ: Demokratischer Aufbruch) шомил шуд, аввал аз моҳи декабри соли 1989 ба ҳайси мудири муваққатии компютер ва аз феврали соли 1990 ба ҳайси ёвари раиси ҳизб Вольфганг Шнур кор гирифт. Баъдтар ба ӯ вазифаи таҳияи варақаҳои ҳизбӣ гузошта шуд ва сипас ӯ вазифаи котиби матбуотиро гирифт. Фаъолияти ҷонишини котиби матбуоти хукумати ҶДО, 3 октябри соли 1990 дар рӯзи муттахид шудани Олмон ба охир расид. Меркел вазифаи мушовири вазир дар хадамоти матбуоти ҳукумати федеролии Олмон гирифт. Меркел тасмим гирифт, ки узви Бундестаг шавад. Ба шарофати миёнаравии Гюнтер Краузе, ки ба шуъбаи ИХД дар вилояти нави федералии Мекленбург-Ворпомерн сарварӣ мекард, вай дар ҳавзаи интихоботӣ номзади якмандатӣ ба Бундестаг шуд ва дар айни замон дар рӯйхати ҳизбӣ дар зинаи шашум қарор гирифт. Дар нахустин интихоботи умумиолмонӣ ба Бундестаг, ки 2 декабри соли 1990 баргузор шуд, Меркел 48,5% овозҳоро дар ҳавзаи худ ҷамъ овард. Дар ҷаласаи муассисони даъвати нави Бундестаг, ки 20 декабри соли 1990 баргузор шуд, Ангела Меркел мандати вакили онро гирифт. Пас аз як суҳбати дигар бо ғолиби интихобот Ҳелмут Кол, ки моҳи ноябри соли 1990 Меркел ба идораи кантслери федералӣ дар Бонн даъват карда шуд, вай дар кабинети чоруми Ҳелмут Кол вазир эълон карда шуд. Идораи федералии кор бо занон ва ҷавонон яке аз вазоратҳои нав дар кишвар буд. Меркел ба раҳбарии ин вазорати кӯчак таъйин шуд ва 18 январи соли 1991 савганд ёд кард. Пас аз интихоботи навбатии Бундестаг, ки 16 октябри соли 1994 баргузор шуд, вай вазифаи вазири федеролии муҳити зист, ҳифзи табиат ва амнияти ядроиро дар ҳукумати нави Ҳелмут Колро қабул кард. Пас аз интихоботи набатӣ ба бундестаг, ки 16 октября соли 1994 года баргузор шуд, дар ҳукумати нави Ҳелмут Кол мақоми вазири федералӣ оид ба шифзи муҳити зист, ҳифзи табиат ва бехатарии ҳастаӣ таъйин шуд. 18 января 2000 года президиум ва раёсати федералии ИХД аз Гелмут Кол талаб намуданд, ки ваколатҳоои раиси фахрии ҳизб даст кашад ва дар посух Кол истеъфо дод. 16 феврали соли 2000 года Волфганг Шойбле дар фраксияи парлумонии ИХД/ИХС дар бораи тарк кардани мақоми раиси ҳизби ИХД/ИХС эълон карда. Ар анҷумани ҳизбии ИХД аз 10 апрели соли 2000 дар Эссен, 897 из 935 овоз ба тарафдории раиси ҳизб интихоб шудани Ангела Меркел дода шуд. Дар интихобот ба бундестаг 22 сентябри соли 2002 эътилофи ҲСДО ва ҳизби «сабзҳо»  бо роҳбарии Герҳард Шрёдер ва Йошка Фишер ғолиб омад. Пас аз мағлубият дар интихоботи бундестаг, Ангела Меркель тасмим  гирифт, ки фраксияи парлумонии ИХД/ИХС-ро сараварӣ кунад. Дар анҷумани федералии  ИХД 11—12 ноября соли 2002 дар шаҳри Ҳанновер Ангела Меркел дубора ба мақоми раиси ҳизб интихоб шуд. 18 сентябри соли 2005 дар интихоботи ғайринавбатӣ ба бундестаг эътилофи ИХД/ИХС бо 35,2 % овоз гирифт. 22 ноября соли 2005 Меркелбо гирифтани 397 аз 611 овозҳои вакилони бундестаги давъати XVI  ба вазифаи канслери ҶФО интихоб шуда, таърихи Олмон авалин зан ва ҷавонтарин (дар синни 51) шахсе шуд, ки ба мақоми канслери федералӣ ноил гашт. Моҳи марти соли 2006 барномаи фаъолияти худро, ки аз ҳашт банд иборат буд, пешниҳод намуд, ки дар он саматҳои асосии ислоҳоти низоми федералӣ, ммубориза бо бюрократизм, рушди таҳқиқоти илмӣ, сиёсти энергеткӣ, сиёсати уҷетӣ ва молявӣ, сиёсат дар самти кор бо оила, бозори меҳнат ва ислоҳоти низоми тандурустӣ инъикос ёфтанд. Дар анҷумани федералии ХДС аз 27 ноябри 2006 бо 93 фоизи овозҳо Ангела Меркел аз нав ба вазифаи раиси ҳизби худ интихоб шуд. Аз 1 январ то 30 июни соли 2007 Ангела Меркель ва вазири корҳои хориҷӣ Франк-Валтер Штайнмайер   ваколатҳои Олмонро ба ҳайси раиси Иттиҳоди Аврупо намояндагӣ карданд. Дар давраи раисии Ангела Меркел ташаббуси вай барои қабул кардани Конститутсияи Иттиҳоди Аврупо  дастгирӣ наёфт. 27 сентябри соли 2009 интихоботи парлумонӣ баргузор гашт, ки дар натиҷаи он эътилофи ИХД/ИХС дар бундестаг аксарияти нисбиро нигоҳ дошт. Шахсан Ангела Меркел дар окурги инихоботии қаблии худ  Мекленбург- Померанияи Пеш) бо 49,3 % ғолиб омад. Рӯзи 28 октябр эътилофи «сиёҳу зарди» бо иштироки ҲОД таъсис дода шуд ва дуввумин ҳукумат таҳти раёсати Меркел ташаккул ёфт. 22 сентябр соли 2013 интихоботи парлумонии навбатӣ боиси тағйир ёфтани ҳайати эътилоф гашт — гарчанде ки ИХД/ИХС боз ҳам аксарияти нисбиро нигоҳ дошт, ҲОД ягон мандат ба ласт оварда натавонист. 17 декабри соли 2013 ҳукумати нави «эътилофи бузург» дар заминаи иттиҳоияи сиёсии ИХД/ИХС ва ҲСДР савганд ёд кард, ки онро боз ҳам Меркел роҳбарӣ менамуд. Интихоботи парлумонии 24 сентябри соли 2017 боз ҳам  бо ғалабаи ИХД/ИХС анҷом ёфта, Ангела Меркел дар окурги 15-м 44 % овозҳоро ба даст овард. Аз сабаби ҳайати мураккаби бундестаг гуфтушунидҳо оид ба таъсиси эътилоф таъхир ёфтанд ва танҳо 14 марти соли 2018 ҳукумати нав дар заминаи эътилоф бо сосиал-демократҳо ташаккул дода шуд. 364 нафар вакилони бундестаг ба ҷонибдории маротибаи чорум ба вазифаи канслери Олмон интихоб шудани Меркел овоз доданд, 315 нафар бар зидди вай овоз доданд ва 9 аз овозиҳӣ худдорӣ намуданд. Рӯзи 29 октябр соли 2018 пас аз коҳишёби шадиди маъруфияти ИХД дар Гессен ва мағлубияти ИХС дар интихлблти замини Бавария Меркел эълон намуд, ки пас аз анҷом ё фтани ваколатҳояш дар соли 2021 ба ягон мақоми сиёсӣ даъво нахоҳад кард. 7 декабри соли 2018 дар анҷумани ҳизб дар Ҳамбурге пас аз даст кашидани Ангела Меркел аз иштирок дар мубориза барои сарфарии ҳизб, Аннегрет Крамп-Карренбауэр  раиси нави ИХД интихоб шуд. 26 сентябри соли 2021 интихоботи навбатии ба парлумон баргузор гардид, ки натиҷаҳои он барои ИХД/ИХС бадтарин дар таърих буданд — 24,1 %, ва ғалаба ба сосиал-демократҳо таҳти роҳбарии Олаф Шолтс муяссар шуд, ки онро 25,7 % интихобкунандагон дастгирӣ намуданд. Ваколатҳои Меркел расман 26 октябри соли 2021  ба анҷом расиданд, вале пас аз он то ташаккул ёфтани ҳукумати нав вай ифрокунандаи вазифаи канслер боқӣ монд. 2 декабри соли 2021 дар Берлин ба муносибати аз мақоми канслер рафтани Ангела Меркел маросими расмӣ баргузор гашт.{{хурд}} == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{Пайвандҳои берунӣ}} [[Гурӯҳ:Сарварони Аврупо асри XXI]] [[Гурӯҳ:Сарвазирони Олмон]] [[Гурӯҳ:Ҳукуматдорони Олмон]] [[Гурӯҳ:Сиёсатмадорон аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони Олмон]] [[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XX]] [[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XXI]] [[Гурӯҳ:Википедиа:Зиндагиномаи муосирон]] [[Гурӯҳ:Википедия:Мақолаҳои бо сарчашма аз Викидода]] quh9donnprhnmhj451n604yjezi7z6s Рамазон Абдулатифов 0 14680 1308839 1297723 2022-08-04T05:22:28Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Ходими давлатӣ |мухотаб = <!-- унвони ашхос --> |ном = <!-- номи ашхос --> |номи аслӣ = Рамазан Гаджимурадович Абдулатипов |тасвир = Абдулатипов Р. Г..png |бар = 240px |тавсифи тасвир = |нишон = <!-- нишони ашхос --> |имзои нишон = <!-- имзои зери нишон --> |бари нишон = <!-- бари тасвири нишон бо пикселҳо (ба таври пешфарз — 120px) --> <!-- ИТТИЛООТ ДАР БОРАИ ВАЗИФА --> |вазифа = сафир |бо номи = <!-- ном, под которым шло правление --> |парчам = <!-- парчам, соответствующий должности--> |парчам2 = |аввалдавр = <!-- дата начала периода правления* --> |охирдавр = <!-- дата конца периода правления* --> <!-- ИТТИЛООТИ ИНФИРОДӣ --> |саннаи таваллуд = [[4 августа]] [[1946]] |зодгоҳ = [[Доғистон]], [[Русия]] |таърихи даргузашт = |маҳалли даргузашт = |дафн = <!-- маҳалли дафн --> |ҷинс = |ном ҳангоми таваллуд = |падар = |модар = |ҳамсар = |фарзандон = <!-- ФАЪОЛИЯТИ ИЛМӢ --> |фазои илмӣ = <!-- сфера научной деятельности --> |ҷойҳои кор = <!-- место научной деятельности --> |маъруф ба = <!-- чем маъруф ба учёный --> <!-- ДИГАРҲО --> |ҳизб = <!-- ҳизби сиёсӣ --> |маълумот = <!-- маълумоти ашхос --> |дараҷаи илмӣ = <!-- дараҷаи илмии ашхос --> |унвонҳои илмӣ = <!-- унвонҳои илмии ашхос --> |касб = <!-- касби ашхос --> |фаъолият = <!-- фаъолияти ашхос --> |эътиқод = |ҷоизаҳо = |соядаст = Signature of Ramazan Abdulatipov.png |монограмма = <!-- монограммаи ашхос --> |бари монограммаҳо = <!-- бари монограммаҳои ашхос --> |сайт = |викианбор = }} '''Рамазон Ҳоҷимуродович Абдулатифов''' ({{ВД-Дебоча}}) — ходими давлатӣ,олим, доктори илми фалсафа ([[1985]]), профессор ([[1987]]). Узви хориҷии [[Академияи илмҳои Тоҷикистон]] ([[2009]]). Собиқ сафири Фавқулода ва Мухтори [[Федератсияи Русия]] дар [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] (2005—2009). Президенти Ҷумҳурии Доғистон аз 8 сентябр то 31 декабри 2013 (муваққатан иҷрокунандаи вазифаи Президенти Ҷумҳурии Доғистон аз 28 январ то 8 сентябри 2013). Раҳбари Ҷумҳурии Доғистон аз 1 январи 2014 то 3 октябри 2017. == Зиндагинома == Рамазон Абдулатифов Донишгоҳи давлатии Доғистонро ба поён расондааст (1975). Муаллим, мудири кафедраи фалсафаи Омӯзишгоҳи олии муҳандисии баҳрии Мурманск (1978—1987). Мудири кафедраи фалсафаи Институти омӯзгории Доғистон (1987—1988). Мушовир, мудири бахши таҳлил ва пешгӯии Шуъбаи сиёсати миллии КМ ҲКИШ (1988—1990). Намояндаи мардумии РСФСР (1990), Раиси Шӯрои миллатҳои Шӯрои Олии РСФСР-ФР (1990—1993). Муовини аввали раиси Кумитаи давлатии ФР оид ба корҳои федератсия ва миллатҳо, муовини аввали вазири ФР оид ба корҳои миллатҳо ва сиёсати минтақавӣ (1993—1994). Намояндаи Шӯрои Федератсияи Маҷлиси Федералии ФР, муовини Раиси Шӯрои Федератсияи Маҷлиси Федералии [[Федератсияи Русия]] (1994—1995). Намояндаи Думаи Давлатии Маҷлиси Федералии [[Федератсияи Русия]] (1995—1997). Муовини Раиси Ҳукумати ФР оид ба масъалаҳои миллӣ, масъалаҳои рушди Федератсия ва худидораи маҳаллӣ (1997—1998). Вазири сиёсати миллии [[Федератсияи Русия]] (1998—1999). Вазири ФР (1999—2000). Собиқ сафири Фавқулода ва Мухтори [[Федератсияи Русия]] дар [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] (2005—2009) Ректори Донишгоҳи давлатии фарҳанг ва ҳунар (Москва) (2009- то имрӯз). Самтҳои асосии фаъолияти илмӣ: фалсафа, сиёсати миллӣ ва байналмилалӣ. == Ҷоизаҳо == Бо ордени Дӯстӣ (Россия), медали «Ба хотираи 850-солагии Москва» сарфароз гардидааст. Арбоби шоистаи илми Федератсияи Россия (2001). == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Ҳайати шахсӣ. — Душанбе: Дониш, 2011. — 216 с. == Пайвандҳо == * [http://www.abdulatipov.ru Сомонаи шахсӣ] [[Гурӯҳ:Ходимони давлатии Русия]] [[Гурӯҳ:Сафирони Русия]] [[Гурӯҳ:Олимони Русия]] [[Гурӯҳ:Дорандагони унвонҳои фахрӣ]] [[Гурӯҳ:Аъзои хориҷии АИ Тоҷикистон]] ewqga4j1bu3l383z2k0v8a4cgmqevpf Соли 1976 0 14897 1308900 1269037 2022-08-04T07:36:46Z VASHGIRD 8035 /* Соҳиби [[ҷоизаи Нобел]] шуданд */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Новбарии сол|1976}} {{Оғози сол|1976}} == Рӯйдодҳо == * [[31 январ]] — аҳолии рӯи замин 4 миллиард шуд. * [[1 апрел]] ширкати «[[Apple Inc.]]» ба кор шурӯъ кард. * [[28 май]] — Созишномаи дутарафаи байни ИҶШС ва ИМА дар бораи қатъ намудани таркишҳои ядроии бомбаҳои ядроии тавоноияшон аз 150 килотонна зиёд ба имзо расид. * [[8 июн]] — Сафари расмии [[Индира Ганди]] ба шаҳри Москва. * [[29 июн]] — Ҷазираҳои Сейшел давлати соҳибистиқлол эълон шуд. * [[28 июл]] — заминларзаи мудҳиш дар [[Хитой]] дар шаҳри [[Таншан]]. * [[8 декабр]] — албуми [[Hotel California]]-и гурӯҳи [[The Eagles]] баромад. == Зодрӯзҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Зодагони соли 1976]]'' * [[29 май]] — [[Титов Егор Илич]] футболбози рус. * [[12 июн]] — [[Соренсен Томас]] футболбози даниягӣ. * [[29 сентябр]] — [[Шевченко Андрей Николаевич]] футболбози украин. == Даргузаштҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Даргузаштагони соли 1976]]'' * [[12 январ]] — [[Агата Кристи]] нависандаи англис (соли [[1890]] таваллуд шудааст). * [[9 сентябр]] — [[Мао Сзэдун]] ходими сиёсии [[Хитой]], назариётчии [[коммунизм]]и хитоӣ. == Соҳиби [[ҷоизаи Нобел]] шуданд == * [[Ҷоизаи Нобел аз физика]] — [[Рихтер Бертон]] ва [[Тинг Сэмюэл]]- «Барои саҳми асосгузор дар бораи кашфиёти зарраи вазнини элементарии типи нав». * [[Ҷоизаи Нобел аз кимиё]] — * [[Ҷоизаи Нобел аз тиб]] — [[Бламберг Барух]], [[Гайдузек Карлтон]] «Барои кашфиётҳо дар бораи механизмҳои нави ба вуҷудои ва паҳншавии касалиҳои инфексионӣ» * [[Ҷоизаи Нобел аз иқтисодиёт]] — [[Фридмен Милтон]] * [[Ҷоизаи Нобел аз адабиёт]] — [[Беллоу Сол]]. * [[Ҷоизаи Нобел ҷоизаи Сулҳ]] — == Нигаред низ == {{новбарӣ}} {{дарахти мақолаҳо|Соли 1976}} == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{сол-хурд}} [[Гурӯҳ:Соли 1976]] nvotz13o7tisipw5lzk1tlmyxnq3juf Қаратоғ 0 15651 1308965 1267810 2022-08-04T07:45:19Z VASHGIRD 8035 /* Ҳунармандӣ */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{МА |мақом = Деҳа |номи тоҷикӣ = Қаратоғ |номи аслӣ = |тасвир = |тавсифи тасвир = |тобеият = |кишвар = Тоҷикистон |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |шакли минтақа = Вилоят |минтақа = Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ |минтақа дар ҷадвал = Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ{{!}} НТҶ |шакли ноҳия = Ноҳия |ноҳия = ноҳияи Турсунзода |ноҳия дар ҷадвал = ноҳияи Турсунзода {{!}} Турсунзода |шакли ҷомеа = Ҷамоат |ҷомеа = Деҳоти Қаратоғ |ҷомеа дар ҷадвал = |тақсимоти дохилӣ = |шакли роҳбарӣ = Раиси маҳалла |роҳбар = |замони таъсис = |аввалин номбарӣ = |номҳои пешина = |мақом аз = |забони расмӣ = тоҷикӣ |аҳолӣ = |соли барӯйхатгирӣ = 2017 |зичӣ = |агломератсия = |ҳайати миллӣ = [[мардуми тоҷик|тоҷикон]] |ҳайати динӣ = [[мусулмон]]они [[ҳанафӣ|ҳанафимазҳаб]] |этнохороним = |вақти минтақавӣ = |DST = |коди телефон = +992 3130 |нишонаи почта = 737450 |нишонаҳои почта = |коди мошинҳо = TJ07 |шакли шиноса = |шиносаи ададӣ = |гурӯҳ дар Commons = |сайт = }} '''Қаратоғ''' — [[деҳа]] дар [[Ҷамоати деҳот|ҷамоати]] [[деҳоти Қаратоғ]]и [[ноҳияи Турсунзода]]. == Таърих == Қаратоғи бостонӣ дар шаҳри [[Турсунзода]] ҷойгир буда, дарозии дарааш 47 километрро ташкил медиҳад. Дарёи Қаратоғ 99 километр дарозӣ дошта, аз баландии 4400 метр аз сатҳи баҳр, аз қуллаи Шӯро, аз қаторкӯҳҳои Ҳисор сарчашма мегирад. Мардумшинос Руҳулло Ҷӯрабоев мегӯяд «Ҳанӯз соли 1511 Заҳуриддини Муҳаммад Бобур (1483—1530), арбоби давлатӣ, воқеанигор ва шоир бо корвони шутурҳояш тавассути дараи Қаратоғ гузашта, ба Мастчоҳ сафар кардааст ва дар харитаи сафараш номи дарёро „Камруд“ ёдовар шудааст. Аз ин сабаб дар таърих номи ин дарё „Камруд“ сабт гаштааст. Қаратоғ аз ибораи ''„Қария“'' — шаҳри хурд ва ''„тоқ“'' — ягона гирифта шудааст. Аммо дар байни ин мардум ақидаҳои зиёде нисбати ин ном ҷо доранд. Ба андешаи гурӯҳи якум Қаратоғ калимаи туркӣ буда, маънояш „Кӯҳи сиёҳ“ аст. Гурӯҳи дуюм ақида доранд, ки аслан Қаратуғ, ''Қара'' — сиёҳ, ''туғ'' — асо аст. Гӯё ин ном дар садаи XV, дар давраи ҳукмронии амир Ҳусайн ва амир Темур пайдо шуда бошад».<ref name="Қаратоғ ва мавзеъҳои таърихии он">[http://javonon.tj/news/social/arato-va-mavze-oi-tarikhii-on/ Қаратоғ ва мавзеъҳои таърихии он]</ref> == Мазори «Дарвоза» == Дар даромадгоҳи самти ҷанубии собиқ шаҳри Қаратоғ (ҳоло рустои Балхак, қисми низомӣ) оромгоҳе бо номи мазори «Дарвоза» воқеъ аст. Тибқи ривоятҳо ин мазор ба яке аз муридони Хоҷа Аҳрори Валӣ — Шайх Эшони Шоҳмансури Самарқандӣ тааллуқ дорад. Хоҷа Аҳрори Валӣ соли 1428 ҳангоми сафар ба Ҳирот дар Чағониён бо Мавлоно Яъқуби Чархӣ шинос гашта, ӯро пири руҳонии худ хондааст. Чағониён қисми ғарбии водии Ҳисорро дар бар мегирифт. Хоҷа Аҳрори Валӣ дар садаи XV ҳангоми гузаштан аз Қаратоғи бостонӣ бо кадом сабабе фавтидааст ва дар ин ҷо ӯро ба хок супурдаанд. == «Гаҳворасанг» == Дар қисмати шимолии саргаҳи деҳа санги сурхи ба гаҳвора шабоҳатдошта воқеъ аст. Ин санг дар забони мардум бо номи «Гаҳворасанг» маъруф аст. Санг рамзҳои «Модари шаҳр», «Меҳри модар» ва «тавлиди фарзанди модар»-ро дорад. То солҳои охир пиразанҳои деҳа дар назди ин санг расму оинҳои оташпарастиро ба ҷо меоварданд. Соли 2005 барои боқӣ мондан гирди ин санг бо услуби шарқӣ девор карда шуд.<ref name="Қаратоғ ва мавзеъҳои таърихии он"/> == Қалъаи Қаратоғ == Дар садаи XVII [[Қалъаи Қаратоғ]] яке аз ҷойҳои истироҳатии ҳокимони Ҳисор ба шумор мерафт. Қалъа дар баландии 120 метр, дар соҳили рости дарёи Қаратоғ ҷойгир будааст. Охири солҳои 50-уми садаи XVIII ҳангоми Ҳисорро забт намудан ин қалъа аз тарафи қӯшунҳои амир валангор карда шудааст. Вақте соли 1886 сайёҳи фаронсавӣ Габрилян Бонвало ба Бухорои Шарқӣ меояд, дар китоби хотираҳояш харобаҳои ин қалъаро сабт менамояд. Деворҳои қалъа аз лой, ба шакли росткунҷа сохта шудааст. Сутунҳояш аз ҷониби шимол намоён буда, барои ҷазо додани мардуми гунаҳкор пешбинӣ шудааст. Дар паҳлӯи қалъа туп, замбаракҳо, ҷои махсус барои туфангҳо, сӯрохиҳо барои тирпаронӣ мавҷуданд. Аз ду тараф биноҳои айвондор ва толорҳои кандакоришуда бо расми гулу меваҳо оро ёфтаанд. Иншооти қалъа дар заминларзаи соли 1908 пурра хароб мегардад. Ҳоло аз ин қалъа зерсутунҳо, сангҳои осиёӣ, суфасанги зери туп, шамшери зангзада, сиккаҳои садаи XVII боқӣ мондааст.<ref name="Қаратоғ ва мавзеъҳои таърихии он"/> == Мазори Оффоқхӯҷа (Хӯҷаи муҳтарам) == Ба ақидаи пирони деҳа, ки аз забон ба забон гузашта, то ба имрӯз ба шакли ҳикояву ривоят боқӣ мондааст, ин асрори қабрҳои нишонадор мебошад. Яке аз қабрҳое, ки мардуми деҳа ва мардуми қошғарӣ то ба имрӯз муқаддас мешуморанд, ин қабри Оффоқхӯҷа (Хӯҷаи муҳтарам) мебошад. Мувофиқи навиштаи китоби «Шоҳмашраб» Оффоқхӯҷа дар ҳамин деҳа аз олам гузаштааст. Қошғариҳои Чин Оффоқхӯҷаро набераи ҳаждаҳуми Паёмбар Муҳаммад (с) мешуморанд. То имрӯз мардуми Қошғар, ки дар Тоҷикистон ва Ӯзбекистон зиндагӣ доранд, ба зиёрати ин қабр меоянд. == Катибаи санги Муҳаммад-оқсақол == Катибаи санги Муҳаммад-оқсақол дар самти шарқии мактаби имрӯзаи деҳа (МТМУ-и № 12), дар масофаи 50 метр дуртар воқеъ аст. Дар рӯи қабр санги булӯрини мармарӣ ба чашм мерасад, ки он аз соли 1745 боқӣ мондааст. Дар тани ин санг бо забони ӯзекӣ ва ҳуруфоти арабӣ «Ин қабри Муҳаммад-оқсақол» ҳаккокӣ гаштааст. Эҳтимол меравад, ки ин қабри яке аз ҳокимони Ҳисор Муҳаммадаминбий, аз садаи XVIII бошад.<ref name="Қаратоғ ва мавзеъҳои таърихии он"/> == Ҳунармандӣ == Касбу косибӣ пешаи ҳунармандони ин деҳа буда, ҳар як касб ному хусусияти хоси худро дорост. Сайёҳону савдогарони кишварҳои дурдаст низ бо шуҳрат ёфтани ҳунармандӣ дар Қаратоғ пои худро ба ин мавзеъ гузоштаанд. Этнографи шинохта Н. Н. Ершов чандин солҳо баҳри омӯзиши таърихи касбу кори ҳунармандони деҳаи Қаратоғ машғул гашта, дар китоби худ «Ҳунармандӣ дар Қаратоғ» мушоҳидаҳояшро сабт намудааст. Ин ягона китобест, ки ҷамъбасти андешаҳои мардуми деҳаро барои касбу косибӣ ифода намудааст. Яке аз пиронсолони деҳа Дилмурод Азимов мегӯяд, «ҳар касбу ҳунар ифодагари таъриху маданият аст. Маданияти қаратоғиён зинда доштани таърихи ҳунармандист. Шиори ҳар як ҳунарманди ин деҳа „Дӯкон ин нон аст“ мебошад. Сабаб дар он аст, ки асоси пешбурди рӯзгори ҳунармандон кор дар дӯкон аст». Ҳунармандӣ дар Қаратоғ аз ибтидои садаи XIX сар карда, то солҳои 60-уми садаи XX бо суръати баланд равнақ ёфтааст. Яке аз ҳунарҳои равнақёфта ин бофандагӣ будааст. Бино ба нақли пирони деҳа то Инқилоби Бухоро дар Қаратоғ бештар аз 3 ҳазор дӯконҳои бофандагӣ фаъолият мекардааст. Устоҳои ин деҳа дар хонаҳояшон то 5-6 дӯкони бофандагӣ доштаанд. Матои истеҳсолмекардаи бофандагони Қаратоғ «алоча» ном дошта, косибон бештар аз 20 намуди онро мебофтаанд. Онҳо сиёҳала, чортеғ, абдушадӣ, чиғӣ, сиёҳкор, мушкузаъфар, алифӣ, маҳмудшоҳии зирагӣ, кӯлобии миёнкӯфта, алочаи бойсунӣ, нимшоҳӣ, кабутак, пӯсти мор, лолагӣ… ном доштанд.<ref name="Қаратоғ ва мавзеъҳои таърихии он"/> == Осорхонаи Мирзо Турсунзода == [[Осорхонаи Мирзо Турсунзода]] [[соли 1978]] дар зодгоҳашон деҳаи Қаратоғ бунёд ёфта, нахустин осорхонаҳои [[водии Ҳисор]] ба шумор меравад. Дар даромадгоҳи Осорхона мизи кории Шоири халқии Тоҷикистон, Қаҳрамони Тоҷикистон, устод [[Мирзо Турсунзода]] гузошта шудааст, ки он аз китобҳо, медалҳо, телефони корӣ ва дигар ашёе, ки худи шоир дар зиндагиашон истифода намудаанд, иборат мебошад. Дар бинои дигари ин осорхона санъати ҳунарҳои мардуми деҳаи Қаратоғ ҷо гирифтааст. Муҳаққиқ Руҳулло Ҷӯрабоев мегӯяд «Касбу косибӣ пешаи ҳунармандони ин деҳа аст. Ҳар як касб ба худ ному хусусияти худро дорост. Мардуми ин деҳа зиёда аз 95 касбу кори гуногун доштанд». Қаратоғ аз аҳди Кушониён то садаи XV, яъне то кушодашавии роҳҳои баҳрӣ яке аз шохаҳои тиҷорати «Роҳи Абрешим» маҳсуб ёфта, Самарқанду Бухоро ва дигар ноҳияҳоро бо ҳам мепайваст. Далели ин гуфтаҳо он аст, ки аз мавзеъҳои харобгаштаи деҳаи Қаратоғ зангулаҳои корвони шутурҳо, зарфҳои чинӣ, мисин, шишаву оина ба даст омадаанд. Ва онҳо имрӯз бо номи табақу коса ва пиёлаи қошғарӣ дар осорхона ва хонаҳо ҳифз карда мешаванд. Яке аз харитаҳои «Роҳи Абрешим» дар ин осорхона боқӣ мондааст".<ref name="Қаратоғ ва мавзеъҳои таърихии он"/> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * [http://javonon.tj/news/social/arato-va-mavze-oi-tarikhii-on/ Қаратоғ ва мавзеъҳои таърихии он] == Сарчашма == * Тақсимоти маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон — {{Д.}}: [[СИЭМТ]], 2017. — 580 с. — ISBN 978-99947-33-68-2 {{Тоҷикистон-нопурра}} {{ноҳияи Турсунзода}} [[Гурӯҳ:Деҳаҳои Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Деҳаҳои ноҳияи Турсунзода]] [[Гурӯҳ:Ҷамоати Қаратоғ]] f4vac6jf14hm8xybrvhp1ohfkysp6mh Аҳмадшоҳи Масъуд 0 15699 1309016 1288585 2022-08-04T07:53:22Z VASHGIRD 8035 /* Шахсият */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Ходими давлатӣ | ном = Аҳмадшоҳи Масъуд | номи аслӣ = | тасвир = | вазифа= Вазири дифоъи Афғонистон | тартиб = | парчам = Flag of Afghanistan (1992–2001).svg | парчам2 = Emblem of Afghanistan (1992–2002).svg | аввалдавр = [[28 апрел]]и [[1992]] | охирдавр = [[27 сентябр]]и [[1996]] | пешгузашта = [[Муҳаммад Аслам Ватанҷор]] | ҷонишин = Убайдуллоҳ Охунд | ҷоизаҳо = | солҳои хизмат = [[1978]]—[[2001]] | мансубият = {{flag|Афғонистон|1992}} | намуди қушун = | рутба = Фармондеҳи муҷоҳидин,<br>Вазири мудофиаи Афғонистон | фармондеҳ = [[Иттифоқи шимол]] | ҷанг = [[Шӯриши Панҷшер]],<br>[[Ҷанги Афғонистон (1979—1989)|Ҷанги Афғонистон]],<br>[[Ҷанги шаҳрвандӣ дар Афғонистон (1992—2001)|Ҷанги шаҳрвандӣ дар Афғонистон]] |тавсифи тасвир= }} '''Аҳмадшоҳи Масъуд''' ({{lang-fa|احمد شاه مسعود}} — ''Ahmad Šāh-e Mas'ūd'', [[2 сентябр]]и [[1953]] — [[9 сентябр]]и [[2001]]) — сиёсатмадор, фармондеҳи низомӣ ва вазири дифоъи Афғонистон ([[1992]]—[[1996]]). Қаҳрамони миллии Афғонистон (2002). Миллаташ [[тоҷик]]. Машҳур бо лақаби ''Шери Панҷшер'' ({{lang-fa|شیر پنجشیر}} — ''Šēr-e Panjšēr''). '''[[Масъуд]]''' — тахаллусаш, ки дар забони арабӣ маънои «Хушбахт»-ро дорад ва онро соли 1975 дар вақти аввалин шӯриш дар водии Панҷшер — якумин баромади силоҳии опозитсионии исломӣ дар Афғонистон гирифта буд<ref>[http://militera.lib.ru/db/lapshin_um/12.html Сведения на военного лидера партии «Исламское Общество Афганистана» Ахмад Шаха]</ref><ref>{{книга|автор=Халед Хоссейни|заглавие=И эхо летит по горам |ссылка=http://books.google.ru/books?id=RNYlAgAAQBAJ&pg=PT357&dq==масуд+счастливый+1975&hl=ru&sa=X&ei=lLMzVJrtOIi_ygP7uoGoBQ&ved=0CBsQ6AEwAA#v=onepage&q=масуд%20счастливый%201975&f=false|место=М.|издательство=Фантом Пресс|год=2013 |страниц=480|isbn=978-5-86471-672-4}}</ref>. == Зиндагинома == Дар деҳаи тоҷикнишини Ҷангалаки вилояти Панҷшер, воқеъ дар шимоли шаҳри [[Кобул]] дар оилаи полковники полис Шоҳӣ Дӯст Муҳаммадхон таваллуд шудааст. Дар дабистони Истиқлол сабақ омӯхтааст. Соли [[1970]] — дар синни 17-солагӣ Аҳмадшоҳ ба худ тахаллуси Масъудро («хушбахт») гирифт. Дар соли [[1973]] ба Донишгоҳи политехникии шаҳри [[Кобул]] дохил шуд (факултаи сохтмон ва архитектурӣ), вале баъд аз ислоҳоти Шоҳ Довуд (1973) ба вилояти Пешовари [[Покистон]] муҳоҷир шуд. Дар онҷо бо мухолифини исломӣ, ки [[Бурҳонуддин Раббонӣ]] сарварӣ мекард, ҳамроҳ шуд. Соли [[1975]] дар шӯриши бебарори Панҷшерӣ бар зидди диктатураи Довуд иштирок намуд. Ахмадшоҳ бо захми пой дар майдони ҷуворимакка пинҳон шуд, вале аскарон ҳангоми ҷустуҷӯ ӯро наёфтанд. Иштирокдори ҷанги 1979—1989 дар [[Афғонистон]]. Бар зидди ӯ лашкарони [[Иттиҳоди Шӯравӣ]] 9 маротибаамалиётҳои ҷангӣ гузарониданд, аммо ягон маротиба муваффақ нашуданд. Аҳмадшоҳи Масъуд дар соли [[1988]] духтари ёрдамчии наздики худро ба занӣ гирифт. Соҳиби 6 фарзанд шуд, ки 5-то духтар ва яке писар аст (номаш Аҳмад) Ӯ ягона сарлашкари муҷоҳидин мебошад, ки дар соли [[1982]] бо сипоҳиёни [[Иттиҳоди Шӯравӣ]] созишномаи сулҳ бастааст. Бо ҳамроҳи Раббонӣ ба Ҳизби ҷамъияти исломии [[Афғонистон]] сарварӣ кардааст. Дар аввалҳои соли 1990 барои сохтани давлати алоҳидаи зиддипаштунӣ бо сарварии тоҷикон дар Шимолии Афғонистон баромад кардааст. Орзуе дошт, ки давлати мустақили тоҷиконро аз сарҳади ҳозираи [[Ҷумҳурии Исломии Эрон]] то [[Самарқанд]]у [[Бухоро]] таъсис диҳад. Баъд аз хуруҷи аскарони шуравӣ аз хоки [[Афғонистон]] дар соли [[1989]], дар Шимолу Шарқии Афғонистон давлати алоҳидае бо номи Масъудистон ташкил кард (маҳалҳои Парвон, Таҳор, Бағлон, Бадахшон ва ғайра) Масъуд [[9 сентябр]]и соли [[2001]] дар вақти интервю тарконда шуд (террористони худкуш худро рӯзноманигор хонда, дар камера ҷисми таркандаро пинҳон кардаанд). Бо маълумотҳои дигар, [[15 сентябр]]и соли [[2001]] Масъуд аз захм дар чархболе, ки ба беморхонаи [[Кулоб]] мебоист ӯро барои муолиҷа меовард фавтидааст.<ref>{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/tajik-doctors-about-ahmadshah-masood-tragedical-death-15-years-before/27978724.html?fbclid=IwAR1yRs6bo9WSVvW2aExemjmat4Q_0HWwJ_bI-fzjYKrZNZLRanEnLu3IlWQ|title=Пизишкони тоҷик: "Масъуд пеш аз расидан ба Тоҷикистон фавтида буд" (ВИДЕО)|author=|website=www.ozodi.org|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2019-09-16}}</ref> Яъне дар охир бо даромадани Алянси Шимолӣ ва оператсияи зиддитеррористии [[ИМА]] ва ҳокимияти толибон дар Афғонистон ба охир расид. Вуҷудияти «Масъудистон» бошад аз байн рафт. Пас аз марги Аҳмадшоҳи Масъуд, танзим ва истиҳкоми гурӯҳҳои ҷиҳодӣ дар мубориза алайҳи Толибон ба як чолиши аслӣ барои [[Қасими Фаҳим]] табдил шуд, аммо ба дунболи фурӯпошии гурӯҳи Толибон ва баргузории иҷлосияи Бонн, [[Қасими Фаҳим]] ба унвони муъовини аввали давлати муваққат ва вазири дифоъи Афғонистон таъйин шуд. [[Акс:Massoud Tomb.jpg|thumb|Мақбараи Аҳмадшоҳи Масъуд дар деҳаи Ҷангалаки вилояти Панҷшер]] [[Акс:The body of Ahmad Shah Massoud.JPG|thumb|right|қабри Аҳмадшоҳи Масъуд]] == Шахсият == Бо дӯстонаш Аҳмадшоҳи Масъуд суҳбати хуб дошт, лек наметавонист аз фикр барорад беиззатии онҳоро бар худ, дар суҳбати ҷамъияти сода ва кушод буд, лек дар гирди мардумон ҳаракат мекард кам намоен бошад, бо душманонаш хуб рафтор мекард, хабсафтодагонро намекушид, лек ҳеч вақт фурӯшгардидагонро намебахшид. Сабри олӣ дошт, барои он бисер насиҳатҳои тарбиявӣ медод, мегуфт, агар ягон воқеае шавад ва шуморо аз худ барорад, ҳаракат карда худро ором намоед ва ба худ гуед: «ман сабр карда метавонам ва карданам лозим», бо чунин тарз ба сабру тоқати хеш сардори карда метавонед, ӯ мегуфт. Ҷасур буд ва ҷасуронро, болаеқатмандонро дӯст медошт. Ба ҳама сабақ омӯхтанро насиҳат мекард, олимон ва дӯстдорони илмро гуш карданро дӯст медошт, ва аз саволу чавоб монда намешуд. Шахси фикрандеш буд, ҳеч гоҳ ягон кореро сар намекард то ҳамон замоне, ки ба худ боварии мустаҳкам пайдо накунад. Шахси эътиборнок буд, ҳеч чизро аз пеши назар нагузаронида намемонд, одамони воҳимагиру ба хар гуна чиз боваркунандагонро дӯст намедошт ва ҳангоми бо онҳо суҳбат рондан онҳоро ба ҳолати ноқулай мемонд. Ӯ лаеқати ба худ ҷалб кардани хамсуҳбаташро дошт ва дар кадоме ҷамъомад набошад арзи ҳастии ӯро ҳис карда мешуд, дар чунин тарз бо ӯ бедушворӣ ва бехиҷолат ҳамсуҳбатӣ карда мешуд. Дар вақти ҳамсуҳбатӣ додситониро дӯст намедошт, тарбияро арзиш мекард, дар ҷамъомадҳо ҳамеша одобу ахлоқро нигаҳ медошт, ки ин хислатҳо ба назар меафтоданд. Китоб хонданро бисер дӯст медошт, ҳамеша бо худ китоб дошт, бисери вақт саллаашро, соаташро ва дигар чизҳояшро аз фикраш мебаровард, лек китобашро ҳеч гаҳ аз ед намебаровард. Варзишро дӯст медошт, ва камина варзишгар буд, бо бокс, таеквондо, футбол, волейбол, шиноварӣ машғули дошт. Гарчанде, ки шиновариро бисер дӯст медошт, вале дар назди шахсони бегона шарм медошт либосашро кашад, вақте, ки шарм медошт, нохоҳона механдид ва дар пешониаш рахҳои хобида пайдо мешуданд. Дар забони дарӣ (тоҷикӣ), пашту ва франтсавӣ озод гап мезад. Хурок хӯрданро дӯст медошт, лек кам мехӯрд. Аз таомхо шӯрбо ва шашликро дӯст медошт ва аз меваҳо ҳамаашро мехурд, аммо асосан себ ва нокро бисер дӯст медошт. Чойи кабуд менӯшид, вай чои кабудро чойи мардона мегуфт, ғайр аз он нӯшидани ширчойро бисер дӯст медошт(аз чойи сиеҳ, шир ва намак, базан ба вай чумоқ ва гелосро ҳамроҳ мекунанд тайер карда мешавад ва дар маҳалҳои Шимолии Афғонистон машҳур аст). == Акси берунӣ == Либосҳои сафедро пушидан писанд медонист, хусусан бо рахҳои кабуд е сафеди тира, ҳамавақт тоза, дар куҷо набошад ҳама вақт ба тозагӣ аҳамияти калон медод. Акси берунӣ: қаду басти миена, мӯи сиеҳи каме баланд, қушбинӣ, рӯи хароб, пӯсти сафед, Тани бардам бе равған. Бародари хурдии Аҳмадшоҳ — Аҳмадзие Масъуд (рӯзи таваллуд 1 майи 1956), дар тӯли солҳои 2002—2004 сафири Ҷумҳурии Исломии Афғонистон дар Русия буд, аз соли 2004 сарвазири аввалини Ҳукумати [[Афғонистон]]. == Нигаред == * [[Қасими Фаҳим]] * [[Бурҳонуддин Раббонӣ]] == Ҷолиби мутолиа == * {{Cite web|url=http://rushnoi.org/post/997?fbclid=IwAR1d7vsph_UMwyQLP8oIalMRA6mK-Ut3R7Mv1M6E44cyzQtdeTsoH9RrJ3U|title=Террори аср.Аҳмадшоҳи Масуд чӣ тавр кушта шуд? (ҚИСМИ 6). Иборат аз 6 қисм. Нигаред ба суроғаи зер|author=|website=rushnoi.org|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2019-09-16}} == Филмҳо дар бораи Аҳмадшоҳ Масъуд == * [http://www.youtube.com/watch?v=JBwfFFd4aM0 Документальный фильм о Масуде, 6:38 ] * [http://www.afghanistan.ru/doc.xhtml?id=3451 Ахмад Шах Масуд] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20060823083513/http://www.afghanistan.ru/doc.xhtml?id=3451 |date=2006-08-23 }} * [http://www.specnaz.ru/archive/10_2001/10.htm Шестой лев Пандшера] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20090606051401/http://specnaz.ru/archive/10_2001/10.htm |date=2009-06-06 }} * [http://www.explan.ru/archive/2001/39/s2.htm Афганистан после Масуда] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20061005082458/http://www.explan.ru/archive/2001/39/s2.htm |date=2006-10-05 }} == Эзоҳ == {{эзоҳ|2}} == Адабиёт == * Искандаров Қ. Афғонистон дар ибтидои қарни XXI. Д., 2010. * أحمدشاه مسعود. شهید راه صلح و آزادی. جلد ۱. کابل، ۲۰۰۳ [[Гурӯҳ:Афғонистон]] [[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони Афғонистон]] n7w1zay8d80jajg57fvmof97l0ooldl Барак Обама 0 16093 1308844 1294542 2022-08-04T05:23:49Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Ходими давлатӣ}} '''Барак Ҳусейн Обама II''' ({{}} ВД-Дебоча) — 44-умумин президенти [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]] аз [[20 январ]]и [[Соли 2009|2009]] то [[20 январ]]и [[Соли 2017|2017]]. Бори нахуст Обама ба мансаби Президенти ИМА ноябри [[Соли 2008|2008]] ва бори дуюм ноябри [[Соли 2017|2017]] интихоб гардидааст. Обама узви Ҳизби демократии ИМА ва аввалин президенти африқоитабори кишвар буд. Ходими давлатӣ ва [[сиёсатмадор]]и амрикоӣ мебошад. == Зиндагинома == Обама [[4 август]]и [[соли 1961]],<ref>{{Cite web|url=https://www.whitehouse.gov/administration/president-obama|title=President Barack Obama|publisher=The White House|accessdate=December 12, 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091026043047/http://www.whitehouse.gov/administration/president-obama|archivedate=October 26, 2009|year=2008}}</ref> дар Маркази тиббии Каполани барои занон ва кӯдакон дар Ҳонолулуи [[Ҳавайӣ|иёлати Ҳавайӣ]] ба дунё омадааст.<ref>{{Cite news|author=Maraniss, David|date=August 24, 2008|title=Though Obama had to leave to find himself, it is Hawaii that made his rise possible|work=The Washington Post|page=A22|url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/08/23/AR2008082301620.html|accessdate=October 28, 2008}}</ref><ref>{{Cite news|author=Nakaso, Dan|date=December 22, 2008|title=Twin sisters, Obama on parallel paths for years|work=[[The Honolulu Advertiser]]|page=B1|url=http://the.honoluluadvertiser.com/article/2008/Dec/22/ln/hawaii812220320.html|accessdate=January 22, 2011}}</ref> Вай ягона президентест, ки берун аз 48 иёлати ҳамсоя таваллуд шудааст.<ref>{{Cite book|last=Barreto|first=Amílcar Antonio|last2=Richard L. O'Bryant|title=American Identity in the Age of Obama|chapter-url=https://books.google.com/books?id=5VQVAgAAQBAJ&pg=PT18|access-date=May 8, 2017|date=November 12, 2013|publisher=Taylor & Francis|isbn=978-1-317-93715-9|pages=18–19|chapter=Introduction}}</ref> Ӯ аз модари амрикоӣ, аврупоиасл ва падари африқоиасл, ба дунё омадааст. Модараш Анна Данҳэм (1942—1995), дар [[Вичита, Канзас|Вичитаи Канзас]] таваллуд шудааст; вай асосан англисзода буд,<ref>Obama (1995, 2004), p. 12.</ref> бо каме ирқияти олмони, ирландӣ, шотландӣ,<ref>{{Cite web|url=https://www.scotland.org/about-scotland/scotland-around-the-world/scotland-and-the-usa|title=Scotland and the USA &#124; Scotland.org|website=Scotland}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.scotsman.com/whats-on/arts-and-entertainment/us-presidents-strongest-scottish-roots-1481615|title=The US presidents with the strongest Scottish roots|work=[[The Scotsman]]}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.irishcentral.com/roots/history/obama-discovers-his-scots-irish-roots-to-tackle-trump|title=Obama discovers his Scots-Irish roots to tackle Trump|date=July 30, 2016}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/news/the-fix/wp/2016/07/28/our-first-black-president-just-played-up-his-scots-irish-heritage-and-it-has-everything-to-do-with-trump/|title=Our first black president plays up his Scots-Irish heritage — and it has everything to do with Trump|first=Frances Stead|author=Sellers|work=The Washington Post}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.newsletter.co.uk/news/obamas-scotch-irish-ancestry-speech-clever-bid-boost-hillary-1215631|title=Obama's Scotch-Irish ancestry speech '˜clever bid to boost Hillary'|website=www.newsletter.co.uk}}</ref> аҷдодони швейтсарӣ ва уелсияш.<ref>{{Cite journal|author=Smolenyak, Megan Smolenyak|date=November–December 2008|title=The quest for Obama's Irish roots|journal=Ancestry|volume=26|issue=6|pages=46–47, 49|issn=1075-475X|url=https://books.google.com/books?id=ITgEAAAAMBAJ&pg=PA46|accessdate=December 20, 2011}} </ref> Моҳи июли соли 2012, бо эҳтимоли зиёд ҳадс зад, ки Данҳэм аз Ҷон Панч, марди ғуломи африқоӣ, ки дар асри ҳабдаҳум дар Колонияи Вирҷиния зиндагӣ мекард, ба дунё омадааст.<ref>Hennessey, Kathleen. [https://articles.latimes.com/2012/jul/30/news/la-pn-obama-related-to-legendary-virginia-slave-genealogist-says-20120730 «Obama related to legendary Virginia slave, genealogists say»], ''[[Los Angeles Times]]''. July 30, 2012.</ref> Падари Обама Барак Обамаи хурд (1936—1982),<ref>{{Cite news|url=https://www.baltimoresun.com/news/bs-xpm-2008-06-01-0806010145-story.html|title=Kenyans Enthusiastic About Obama|work=The Baltimore Sun|author=Kipkemboi|first=Andrew|date=June 1, 2008|accessdate=January 16, 2020|archivedate=February 22, 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200222013358/https://www.baltimoresun.com/news/bs-xpm-2008-06-01-0806010145-story.html}}</ref><ref name="autogenerated2">{{Cite news|author=Jacobs|first=Sally|url=https://www.npr.org/2011/07/11/137553552/president-obamas-father-a-bold-and-reckless-life|title=President Obama's Father: A 'Bold And Reckless Life'|publisher=NPR|date=July 6, 2011|accessdate=January 16, 2020}}</ref><ref>{{Cite news|author=Swaine|first=Jon|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/barackobama/8481779/Barack-Obamas-father-forced-out-of-US-in-1960s.html|title=Barack Obama's father 'forced out of US in 1960s'|publisher=Telegraph|date=April 29, 2011|accessdate=January 16, 2020}}</ref><ref>{{Cite news|author=Rachel L. Swarns|url=https://www.nytimes.com/2016/06/19/nyregion/letters-by-and-about-barack-obamas-father.html|title=Words of Obama's Father Still Waiting to Be Read by His Son—The New York Times|work=The New York Times|accessdate=January 16, 2020}}</ref> Луо Кения аз Нянгома Когело оиладор буд.<ref>{{Cite news|author=David R Arnott|url=https://www.nbcnews.com/news/photo/obamas-old-school-his-ancestral-village-world-reacts-us-presidential-flna1C6912948|title=From Obama's old school to his ancestral village, world reacts to US presidential election|work=NBC News|accessdate=January 16, 2020}}</ref> Волидайни Обама соли 1960 дар синфи [[Забони русӣ|забони русии]] Донишгоҳи Ҳавайӣ дар Маноа, ки он ҷо падари ӯ як донишҷӯи хориҷӣ бо стипендия буд, бо ҳам вохӯрданд.<ref name="Jones 2007">{{Cite news|author=Jones, Tim|date=March 27, 2007|title=Barack Obama: Mother not just a girl from Kansas; Stanley Ann Dunham shaped a future senator|work=[[Chicago Tribune]]|page=1 (Tempo)|url=http://gbppr.dyndns.org/~gbpprorg/obama/barack.mother.txt|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170207112933/http://gbppr.dyndns.org/~gbpprorg/obama/barack.mother.txt|archivedate=February 7, 2017}}</ref><ref name="Obama 1995, 2004, pp. 9–10">Obama (1995, 2004), pp. 9-10. </ref> Ин ҷуфт дар Вайлукуи, Ҳавайӣ, 2 феврали соли 1961, шаш моҳ пеш аз таваллуди Обама бо ҳам издивоҷ карданд.<ref name="Ripley 2008">{{Cite news|author=Ripley, Amanda|date=April 9, 2008|title=The story of Barack Obama's mother|work=[[Time (magazine)|Time]]|url=http://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,1729685,00.html|accessdate=April 9, 2007}}</ref><ref>Scott (2011), p. 86. </ref> Дар охирҳои моҳи августи соли 1961, пас аз чанд ҳафтаи таваллуд, Барак ва модараш ба Донишгоҳи Вашингтон воқеъ дар [[Сиэтл]] кӯч бастанд ва дар он ҷо як сол зиндагӣ карданд. Дар он вақт, Обама калонӣ дараҷаи бакалаврии [[Илми иқтисод|иқтисодиро]] дар Ҳавайӣ ба итмом расонд ва моҳи июни соли 1962 онро хатм кард. Вай барои хатми аспирантура бо стипендияи Донишгоҳи Ҳарвард рафт ва дар он ҷо дараҷаи магистр дар иқтисодро ба даст овард. Волидони Обама моҳи марти соли 1964 аз ҳам ҷудо шуданд.<ref>Scott (2011), pp. 87-93. </ref> Обамаи калонӣ яъне падар соли 1964 ба Кения баргашт ва дар он ҷо бори сеюм оиладор шуд ва дар ҳукумати Кения ба ҳайси таҳлилгари бузурги иқтисодии Вазорати молия кор кард.<ref>Obama «Dreams from My Father a Story of Race and Inheritance»</ref> Вай писари худро дар Ҳавайӣ танҳо як маротиба, дар Мавлуди соли 1971 дида буд<ref>Scott (2011), pp. 142—144.</ref> Пасон ӯ дар садамаи худрав дар соли 1982, вақте ки Обама 21 сола буд, ба ҳалокат расид.<ref>{{Cite news|author=Ochieng, Philip|date=November 1, 2004|title=From home squared to the US Senate: how Barack Obama was lost and found|work=[[The EastAfrican]]|location=Nairobi|url=http://www.nationmedia.com/EastAfrican/01112004/Features/PA2-11.html|archivedate=September 27, 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070927223905/http://www.nationmedia.com/EastAfrican/01112004/Features/PA2-11.html}} </ref> Обама бо ёдоварӣ аз кӯдакии барвақти худ чунин мегӯяд, «ки падари ман ба одамони атроф шабоҳат надошт — вай сиёҳпӯст буд, модарам бошад чун шир сафед — (ки ҳамаи инҳо)дар зеҳни ман базӯр сабт шудааст.»<ref name="Obama 1995, 2004, pp. 9–10"/> Вай муборизаҳои худро ҳамчун як ҷавони калонсол барои мувофиқат кардани дарки иҷтимоии мероси гуногунмиллаташ тасвир кард.<ref>{{Cite news|author=Serrano, Richard A.|date=March 11, 2007|title=Obama's peers didn't see his angst|work=Los Angeles Times|page=A20|url=https://www.latimes.com/news/politics/la-na-obamahawaii11-2007mar11,0,199085,full.story|accessdate=March 13, 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081108080115/http://www.latimes.com/news/politics/la-na-obamahawaii11-2007mar11,0,199085,full.story|archivedate=November 8, 2008|=https://web.archive.org/web/20081108080115/http://www.latimes.com/news/politics/la-na-obamahawaii11-2007mar11,0,199085,full.story}}</ref> Дар соли 1963, Данҳэм бо Лоло Соеторо дар Донишгоҳи Ҳавайӣ шиносоӣ пайдо кард; ӯ аспиранти Маркази Шарқу Ғарби Индонезия дар соҳаи [[ҷуғрофиё]] буд. Ин ҷуфт дар Молокай 15 марти соли 1965 издивоҷ карданд. Пас аз ду тамдиди яксолаи [[раводиди J-1]], Лоло соли 1966 ба Индонезия баргашт. Зан ва писари нотанияш бо гузашти шонздаҳ моҳ пас, аз 1967 ба ӯ пайвастанд. Ин оила аввал дар маҳаллаи Ментенг Далам дар ноҳияи Тебет дар ҷануби Ҷакарта зиндагӣ мекард. Аз соли 1970, онҳо дар як маҳаллаи сарватмандтар дар ноҳияи Ментенги маркази Ҷакарта зиндагиро оғоз карданд. Пас аз хатми Донишгоҳи Колумбия дар соли 1983, ӯ ҳамчун як ташкилотчии ҷамъиятӣ дар [[Чикаго]] фаъолият кардааст. Дар соли 1988, ӯ ба Мактаби ҳуқуқшиносии Ҳарвард номнавис шуд, ки дар он ҷо ӯ аввалин шахси сиёҳпӯст буд, ки президенти ''нашрияи нақди ҳуқуқии Ҳарвард буд''. Пас аз фориғуттаҳсил шудан, ӯ ба ҳайси адвокати ҳуқуқҳои шаҳрвандӣ ва академик шуд, аз соли 1992 то 2004 дар дар Мактаби ҳуқуқшиноси донишгоҳи Чикаго дарс дода аст. Бо рӯй овардан ба сиёсати интихобӣ, вай аз соли 1997 то 2004 ба Сенати Иллинойс, интихоб шуд, вақте ки номзадии худро ба Сенати ИМА пешбарӣ мекард, аз ҳавзаи 13 намояндагӣ мекард. Обама таваҷҷуҳи ҳамагониро дар соли 2004 пас аз роҳхати моҳи марташ ба Сенат ба даст овард. Ҳамчунин барномаи маърӯзаи ӯ дар ҳамоиши умумимиллии Ҳизби демократӣ, роҳи ӯро ба Сенати ИМА ҳамвор сохт. == Давраи фаъолияти президентии Обама == Дар соли 2008, Обамаро Ҳизби демократии ИМА пас аз як соли оғози маъракаи пешазинтихоботӣ ва пас аз маъракаи ибтидоии наздик ба [[Ҳиллари Клинтон]] ҳамчун номзад ба мақоми президентӣ пешбарӣ кард. Обама дар маъракаи интихоботии ноябри соли 2008, бар сенатори ҷумҳурихоҳон Ҷон МакКейн дар интихоботи саросарии [[Президенти Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]] пирӯз шуд ва ӯ бо ҳамтояш [[Ҷо Байден]] 20 январи соли 2009 савганди презиндентӣ ёд карданд. Бо гузашти нуҳ моҳ, аз давраи раёсати ҷумҳурияш ӯро барандаи ҷоизаи сулҳи Нобел дар соли 2009 эълон карданд. Обама дар тӯли ду соли аввали кориаш бисёр санадҳои муҳимро имзо кард. Ислоҳоти асосӣ, ки қабул карда шуданд, Қонуни нигоҳубинии дастрасро (маъмулан ACA ё «Obamacare» номида мешавад) дар бар мегиранд, гарчанде ки бидуни интихоби суғуртаи тиббии давлатӣ, Додд-Фрэнк Уолл Стрит ва Қонуни Ҳимояи Истеъмолкунандагон ва Напурсед, Санади бекоркунии соли 2010-ро нагӯед низ вуҷуд доштанд. Санади барқарорсозӣ ва сармоягузории амрикоӣ дар соли 2009 ва сабукиҳо дар бораи андоз, барқароркунии суғуртаи бекорӣ ва таъсиси ҷойҳои нави корӣ дар соли 2010 ҳамчун таҳаввули иқтисодӣ дар байни рукуди бузург хидмат карданд. Пас аз баҳсҳои тӯлонӣ дар бораи лимити қарзи миллӣ, ӯ назорати буҷа ва санадҳои сабукии андозсупорандагони амрикоиро имзо кард. Дар сиёсати хориҷӣ, ӯ шумораи нерӯҳои ИМА дар Афғонистонро афзоиш дод, силоҳи ҳастаиро бо Иёлоти Муттаҳида — Русия New START START коҳиш дод ва ширкати низомӣ дар ҷанги Ироқро хотима бахшид. Вай ба дахолати ҳарбӣ алайҳи давлати Либия фармон дод, то қатъномаи 1973 Шӯрои Амнияти Созмони Милали Муттаҳид татбиқ шавад, дарнатиҷа ин боиси сарнагун кардани [[Муаммар Қаззофӣ|Муаммар Каззофӣ]] шуд. Вай инчунин фармон роҳандозии амалиёти низомӣ, [[Марги Усома бин Лодин|алайҳи Усома бин Лодин]] ва гумонбаршудаи амрикоии Алқоида Анвар ал-Авлакӣ фармон дод ки боиси сарбанест шудани онҳо шуд. Пас аз пирӯзӣ дар интихоботи такрорӣ бо шикасти рақиби ҳизби ҷумҳурихоҳ [[Митт Ромнӣ]], Обама барои давраи дуввум дар соли 2013 савганд ёд кард. Дар ин давра, ӯ ба қонуни фарогирии умумиамрикоӣ дар мавриди дигарбошони ҷинсиро тасвиб кард, ки мунҷар ба вуруди онҳо дар тамоми умур шуд. Маъмурияти ӯ пешниҳодеро ироа карда, ки аз Додгоҳи Олӣ даъват мекард, то манъи издивоҷи дигарбошоноро ҳамчун хилофи қонуни асосии кишвараш; издивоҷи дигарбошҳо дар саросари ИМА дар соли 2015 пас аз ҳукми додгоҳ дар ''Обергефелл'' қонунӣ карда шуд. Вай дар посух ба тирандозии мактаби ибтидоии Сэнди Ҳук ҳимоят аз назорати силоҳро нишон дод, ки аз мамнӯъияти силоҳи ҳамлавар пуштибонӣ мекунад ва амалҳои васеъи иҷроиро дар робита [[Гармшавии глобалӣ|ба гармоиши ҷаҳонӣ]] ва муҳоҷират содир мекунад. Дар сиёсати хориҷӣ, Обама фармон дод, то дахолати низомӣ дар Ироқ бар зидди пешравиҳои ДИИШ пас аз хуруҷ аз Ироқ 2011, идома ёбад. Раванди хотима додани амалиёти ҷангии ИМА дар [[Афғонистон]] дар соли 2016 идома дод, Пасон баҳсҳо дар мавриди тағйирёбии иқлим баҳсҳоеро ба миён овард, ки мунҷар ба имзои созишномаи Париж (соли 2015) дар бораи тағйирёбии иқлим шуд, ки дар сатҳи ҷаҳонӣ тағйирот ба вуҷуд овард. Пас аз воқеаҳои соли 2014 дар Укроина ва мудохилаи дубораи Русия дар интихоботи 2016, аз ҷониби ИМА [[Таҳримҳои байналмилалӣ дар давраи бӯҳрони Украина|таҳримот алайҳи Русия]] оғоз шуд. Обама аз яке чеҳраҳои асоии созишномаи ҳастаии JCPOA бо Эрон мебошад ки муносиба бо Эронро ба эътидол овард ва муносибатҳои ИМА бо Кубаро ба сатҳи оддӣ баргардонд. Обама дафтари кориро моҳи январи соли 2017 тарк кард ва ҳоло бошад дар [[Вашингтон (шаҳр)|Вашингтон]], Округи Колумбия зиндагӣ мекунад<ref>{{Cite news|author=Jones|first=Jeffrey M.|date=February 15, 2018|title=Obama's First Retrospective Job Approval Rating Is 63%|publisher=[[Gallup (company)|Gallup]]|url=https://news.gallup.com/poll/226994/obama-first-retrospective-job-approval-rating.aspx|accessdate=February 8, 2021}}</ref><ref name="How Does Trump Stack Up Against the Best—and Worst—Presidents?">{{Cite news|author=Rottinghaus|first=Brandon|date=February 19, 2018|title=Opinion {{!}} How Does Trump Stack Up Against the Best—and Worst—Presidents?|work=[[The New York Times]]|url=https://www.nytimes.com/interactive/2018/02/19/opinion/how-does-trump-stack-up-against-the-best-and-worst-presidents.html|accessdate=February 8, 2021}}</ref> Дар давраи раёсати Обама, эътибори Иёлоти Муттаҳида дар сатҳи байналмилалӣ боло рафт ва инчунин иқтисоди Амрико ба таври назаррас беҳтар шуд.<ref>{{Cite news|author=Wan|first=William|date=November 18, 2016|title=Most of the world doesn't actually see America the way Trump said it did|url=https://www.washingtonpost.com/graphics/national/obama-legacy/global-approval-rating.html|accessdate=February 8, 2021|work=[[The Washington Post]]}}</ref> Раёсати Обамаро метавон дар маҷмӯъ мусбат арзёбӣ кард ва арзёбии давраи раёсати ҷумҳурӣ дар байни таърихнигорон, сиёсатшиносон ва аҳли ҷомеа ӯро зуд-зуд дар қатори [[Рейтинги таърихии президентҳои Иёлоти Муттаҳида|болоии]] президентҳои Амрико ҷой медиҳад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{зиндагинома-нопурра}} {{ПБ}} {{Президентҳои ИМА}} [[Гурӯҳ:Президентҳои ИМА]] [[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони ИМА]] [[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XX]] [[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XXI]] [[Гурӯҳ:Сарварони асри XX]] [[Гурӯҳ:Сарварони асри XXI]] [[Гурӯҳ:Барандагони ҷоизаи сулҳи Нобел]] bx1daoocjlisn41ck57jh87m4kfozab 1308845 1308844 2022-08-04T05:24:49Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Ходими давлатӣ}} '''Барак Ҳусейн Обама II''' ({{lang-en|Barack Hussein Obama II}}, <small>произносится</small> {{IPA|[bəˈrɑːk huːˈseɪn oʊˈbɑːmə]}} {{IPAc-en|US|audio=En-us-Barack-Hussein-Obama.ogg|b|ə|ˈ|r|ɑː|k|_|h|uː|ˈ|s|eɪ|n|_|ɵ|ˈ|b|ɑː|m|ə|_|ð|i|_|ˈ|s|ɛ|k|ə|n|d}}; {{ВД-Дебоча}} ) — 44-умин президенти [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]] аз [[20 январ]]и [[Соли 2009|2009]] то [[20 январ]]и [[Соли 2017|2017]]. Бори нахуст Обама ба мансаби Президенти ИМА ноябри [[Соли 2008|2008]] ва бори дуюм ноябри [[Соли 2017|2017]] интихоб гардидааст. Обама узви Ҳизби демократии ИМА ва аввалин президенти африқоитабори кишвар буд. Ходими давлатӣ ва [[сиёсатмадор]]и амрикоӣ мебошад. == Зиндагинома == Обама [[4 август]]и [[соли 1961]],<ref>{{Cite web|url=https://www.whitehouse.gov/administration/president-obama|title=President Barack Obama|publisher=The White House|accessdate=December 12, 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091026043047/http://www.whitehouse.gov/administration/president-obama|archivedate=October 26, 2009|year=2008}}</ref> дар Маркази тиббии Каполани барои занон ва кӯдакон дар Ҳонолулуи [[Ҳавайӣ|иёлати Ҳавайӣ]] ба дунё омадааст.<ref>{{Cite news|author=Maraniss, David|date=August 24, 2008|title=Though Obama had to leave to find himself, it is Hawaii that made his rise possible|work=The Washington Post|page=A22|url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/08/23/AR2008082301620.html|accessdate=October 28, 2008}}</ref><ref>{{Cite news|author=Nakaso, Dan|date=December 22, 2008|title=Twin sisters, Obama on parallel paths for years|work=[[The Honolulu Advertiser]]|page=B1|url=http://the.honoluluadvertiser.com/article/2008/Dec/22/ln/hawaii812220320.html|accessdate=January 22, 2011}}</ref> Вай ягона президентест, ки берун аз 48 иёлати ҳамсоя таваллуд шудааст.<ref>{{Cite book|last=Barreto|first=Amílcar Antonio|last2=Richard L. O'Bryant|title=American Identity in the Age of Obama|chapter-url=https://books.google.com/books?id=5VQVAgAAQBAJ&pg=PT18|access-date=May 8, 2017|date=November 12, 2013|publisher=Taylor & Francis|isbn=978-1-317-93715-9|pages=18–19|chapter=Introduction}}</ref> Ӯ аз модари амрикоӣ, аврупоиасл ва падари африқоиасл, ба дунё омадааст. Модараш Анна Данҳэм (1942—1995), дар [[Вичита, Канзас|Вичитаи Канзас]] таваллуд шудааст; вай асосан англисзода буд,<ref>Obama (1995, 2004), p. 12.</ref> бо каме ирқияти олмони, ирландӣ, шотландӣ,<ref>{{Cite web|url=https://www.scotland.org/about-scotland/scotland-around-the-world/scotland-and-the-usa|title=Scotland and the USA &#124; Scotland.org|website=Scotland}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.scotsman.com/whats-on/arts-and-entertainment/us-presidents-strongest-scottish-roots-1481615|title=The US presidents with the strongest Scottish roots|work=[[The Scotsman]]}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.irishcentral.com/roots/history/obama-discovers-his-scots-irish-roots-to-tackle-trump|title=Obama discovers his Scots-Irish roots to tackle Trump|date=July 30, 2016}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/news/the-fix/wp/2016/07/28/our-first-black-president-just-played-up-his-scots-irish-heritage-and-it-has-everything-to-do-with-trump/|title=Our first black president plays up his Scots-Irish heritage — and it has everything to do with Trump|first=Frances Stead|author=Sellers|work=The Washington Post}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.newsletter.co.uk/news/obamas-scotch-irish-ancestry-speech-clever-bid-boost-hillary-1215631|title=Obama's Scotch-Irish ancestry speech '˜clever bid to boost Hillary'|website=www.newsletter.co.uk}}</ref> аҷдодони швейтсарӣ ва уелсияш.<ref>{{Cite journal|author=Smolenyak, Megan Smolenyak|date=November–December 2008|title=The quest for Obama's Irish roots|journal=Ancestry|volume=26|issue=6|pages=46–47, 49|issn=1075-475X|url=https://books.google.com/books?id=ITgEAAAAMBAJ&pg=PA46|accessdate=December 20, 2011}} </ref> Моҳи июли соли 2012, бо эҳтимоли зиёд ҳадс зад, ки Данҳэм аз Ҷон Панч, марди ғуломи африқоӣ, ки дар асри ҳабдаҳум дар Колонияи Вирҷиния зиндагӣ мекард, ба дунё омадааст.<ref>Hennessey, Kathleen. [https://articles.latimes.com/2012/jul/30/news/la-pn-obama-related-to-legendary-virginia-slave-genealogist-says-20120730 «Obama related to legendary Virginia slave, genealogists say»], ''[[Los Angeles Times]]''. July 30, 2012.</ref> Падари Обама Барак Обамаи хурд (1936—1982),<ref>{{Cite news|url=https://www.baltimoresun.com/news/bs-xpm-2008-06-01-0806010145-story.html|title=Kenyans Enthusiastic About Obama|work=The Baltimore Sun|author=Kipkemboi|first=Andrew|date=June 1, 2008|accessdate=January 16, 2020|archivedate=February 22, 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200222013358/https://www.baltimoresun.com/news/bs-xpm-2008-06-01-0806010145-story.html}}</ref><ref name="autogenerated2">{{Cite news|author=Jacobs|first=Sally|url=https://www.npr.org/2011/07/11/137553552/president-obamas-father-a-bold-and-reckless-life|title=President Obama's Father: A 'Bold And Reckless Life'|publisher=NPR|date=July 6, 2011|accessdate=January 16, 2020}}</ref><ref>{{Cite news|author=Swaine|first=Jon|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/barackobama/8481779/Barack-Obamas-father-forced-out-of-US-in-1960s.html|title=Barack Obama's father 'forced out of US in 1960s'|publisher=Telegraph|date=April 29, 2011|accessdate=January 16, 2020}}</ref><ref>{{Cite news|author=Rachel L. Swarns|url=https://www.nytimes.com/2016/06/19/nyregion/letters-by-and-about-barack-obamas-father.html|title=Words of Obama's Father Still Waiting to Be Read by His Son—The New York Times|work=The New York Times|accessdate=January 16, 2020}}</ref> Луо Кения аз Нянгома Когело оиладор буд.<ref>{{Cite news|author=David R Arnott|url=https://www.nbcnews.com/news/photo/obamas-old-school-his-ancestral-village-world-reacts-us-presidential-flna1C6912948|title=From Obama's old school to his ancestral village, world reacts to US presidential election|work=NBC News|accessdate=January 16, 2020}}</ref> Волидайни Обама соли 1960 дар синфи [[Забони русӣ|забони русии]] Донишгоҳи Ҳавайӣ дар Маноа, ки он ҷо падари ӯ як донишҷӯи хориҷӣ бо стипендия буд, бо ҳам вохӯрданд.<ref name="Jones 2007">{{Cite news|author=Jones, Tim|date=March 27, 2007|title=Barack Obama: Mother not just a girl from Kansas; Stanley Ann Dunham shaped a future senator|work=[[Chicago Tribune]]|page=1 (Tempo)|url=http://gbppr.dyndns.org/~gbpprorg/obama/barack.mother.txt|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170207112933/http://gbppr.dyndns.org/~gbpprorg/obama/barack.mother.txt|archivedate=February 7, 2017}}</ref><ref name="Obama 1995, 2004, pp. 9–10">Obama (1995, 2004), pp. 9-10. </ref> Ин ҷуфт дар Вайлукуи, Ҳавайӣ, 2 феврали соли 1961, шаш моҳ пеш аз таваллуди Обама бо ҳам издивоҷ карданд.<ref name="Ripley 2008">{{Cite news|author=Ripley, Amanda|date=April 9, 2008|title=The story of Barack Obama's mother|work=[[Time (magazine)|Time]]|url=http://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,1729685,00.html|accessdate=April 9, 2007}}</ref><ref>Scott (2011), p. 86. </ref> Дар охирҳои моҳи августи соли 1961, пас аз чанд ҳафтаи таваллуд, Барак ва модараш ба Донишгоҳи Вашингтон воқеъ дар [[Сиэтл]] кӯч бастанд ва дар он ҷо як сол зиндагӣ карданд. Дар он вақт, Обама калонӣ дараҷаи бакалаврии [[Илми иқтисод|иқтисодиро]] дар Ҳавайӣ ба итмом расонд ва моҳи июни соли 1962 онро хатм кард. Вай барои хатми аспирантура бо стипендияи Донишгоҳи Ҳарвард рафт ва дар он ҷо дараҷаи магистр дар иқтисодро ба даст овард. Волидони Обама моҳи марти соли 1964 аз ҳам ҷудо шуданд.<ref>Scott (2011), pp. 87-93. </ref> Обамаи калонӣ яъне падар соли 1964 ба Кения баргашт ва дар он ҷо бори сеюм оиладор шуд ва дар ҳукумати Кения ба ҳайси таҳлилгари бузурги иқтисодии Вазорати молия кор кард.<ref>Obama «Dreams from My Father a Story of Race and Inheritance»</ref> Вай писари худро дар Ҳавайӣ танҳо як маротиба, дар Мавлуди соли 1971 дида буд<ref>Scott (2011), pp. 142—144.</ref> Пасон ӯ дар садамаи худрав дар соли 1982, вақте ки Обама 21 сола буд, ба ҳалокат расид.<ref>{{Cite news|author=Ochieng, Philip|date=November 1, 2004|title=From home squared to the US Senate: how Barack Obama was lost and found|work=[[The EastAfrican]]|location=Nairobi|url=http://www.nationmedia.com/EastAfrican/01112004/Features/PA2-11.html|archivedate=September 27, 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070927223905/http://www.nationmedia.com/EastAfrican/01112004/Features/PA2-11.html}} </ref> Обама бо ёдоварӣ аз кӯдакии барвақти худ чунин мегӯяд, «ки падари ман ба одамони атроф шабоҳат надошт — вай сиёҳпӯст буд, модарам бошад чун шир сафед — (ки ҳамаи инҳо)дар зеҳни ман базӯр сабт шудааст.»<ref name="Obama 1995, 2004, pp. 9–10"/> Вай муборизаҳои худро ҳамчун як ҷавони калонсол барои мувофиқат кардани дарки иҷтимоии мероси гуногунмиллаташ тасвир кард.<ref>{{Cite news|author=Serrano, Richard A.|date=March 11, 2007|title=Obama's peers didn't see his angst|work=Los Angeles Times|page=A20|url=https://www.latimes.com/news/politics/la-na-obamahawaii11-2007mar11,0,199085,full.story|accessdate=March 13, 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081108080115/http://www.latimes.com/news/politics/la-na-obamahawaii11-2007mar11,0,199085,full.story|archivedate=November 8, 2008|=https://web.archive.org/web/20081108080115/http://www.latimes.com/news/politics/la-na-obamahawaii11-2007mar11,0,199085,full.story}}</ref> Дар соли 1963, Данҳэм бо Лоло Соеторо дар Донишгоҳи Ҳавайӣ шиносоӣ пайдо кард; ӯ аспиранти Маркази Шарқу Ғарби Индонезия дар соҳаи [[ҷуғрофиё]] буд. Ин ҷуфт дар Молокай 15 марти соли 1965 издивоҷ карданд. Пас аз ду тамдиди яксолаи [[раводиди J-1]], Лоло соли 1966 ба Индонезия баргашт. Зан ва писари нотанияш бо гузашти шонздаҳ моҳ пас, аз 1967 ба ӯ пайвастанд. Ин оила аввал дар маҳаллаи Ментенг Далам дар ноҳияи Тебет дар ҷануби Ҷакарта зиндагӣ мекард. Аз соли 1970, онҳо дар як маҳаллаи сарватмандтар дар ноҳияи Ментенги маркази Ҷакарта зиндагиро оғоз карданд. Пас аз хатми Донишгоҳи Колумбия дар соли 1983, ӯ ҳамчун як ташкилотчии ҷамъиятӣ дар [[Чикаго]] фаъолият кардааст. Дар соли 1988, ӯ ба Мактаби ҳуқуқшиносии Ҳарвард номнавис шуд, ки дар он ҷо ӯ аввалин шахси сиёҳпӯст буд, ки президенти ''нашрияи нақди ҳуқуқии Ҳарвард буд''. Пас аз фориғуттаҳсил шудан, ӯ ба ҳайси адвокати ҳуқуқҳои шаҳрвандӣ ва академик шуд, аз соли 1992 то 2004 дар дар Мактаби ҳуқуқшиноси донишгоҳи Чикаго дарс дода аст. Бо рӯй овардан ба сиёсати интихобӣ, вай аз соли 1997 то 2004 ба Сенати Иллинойс, интихоб шуд, вақте ки номзадии худро ба Сенати ИМА пешбарӣ мекард, аз ҳавзаи 13 намояндагӣ мекард. Обама таваҷҷуҳи ҳамагониро дар соли 2004 пас аз роҳхати моҳи марташ ба Сенат ба даст овард. Ҳамчунин барномаи маърӯзаи ӯ дар ҳамоиши умумимиллии Ҳизби демократӣ, роҳи ӯро ба Сенати ИМА ҳамвор сохт. == Давраи фаъолияти президентии Обама == Дар соли 2008, Обамаро Ҳизби демократии ИМА пас аз як соли оғози маъракаи пешазинтихоботӣ ва пас аз маъракаи ибтидоии наздик ба [[Ҳиллари Клинтон]] ҳамчун номзад ба мақоми президентӣ пешбарӣ кард. Обама дар маъракаи интихоботии ноябри соли 2008, бар сенатори ҷумҳурихоҳон Ҷон МакКейн дар интихоботи саросарии [[Президенти Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]] пирӯз шуд ва ӯ бо ҳамтояш [[Ҷо Байден]] 20 январи соли 2009 савганди презиндентӣ ёд карданд. Бо гузашти нуҳ моҳ, аз давраи раёсати ҷумҳурияш ӯро барандаи ҷоизаи сулҳи Нобел дар соли 2009 эълон карданд. Обама дар тӯли ду соли аввали кориаш бисёр санадҳои муҳимро имзо кард. Ислоҳоти асосӣ, ки қабул карда шуданд, Қонуни нигоҳубинии дастрасро (маъмулан ACA ё «Obamacare» номида мешавад) дар бар мегиранд, гарчанде ки бидуни интихоби суғуртаи тиббии давлатӣ, Додд-Фрэнк Уолл Стрит ва Қонуни Ҳимояи Истеъмолкунандагон ва Напурсед, Санади бекоркунии соли 2010-ро нагӯед низ вуҷуд доштанд. Санади барқарорсозӣ ва сармоягузории амрикоӣ дар соли 2009 ва сабукиҳо дар бораи андоз, барқароркунии суғуртаи бекорӣ ва таъсиси ҷойҳои нави корӣ дар соли 2010 ҳамчун таҳаввули иқтисодӣ дар байни рукуди бузург хидмат карданд. Пас аз баҳсҳои тӯлонӣ дар бораи лимити қарзи миллӣ, ӯ назорати буҷа ва санадҳои сабукии андозсупорандагони амрикоиро имзо кард. Дар сиёсати хориҷӣ, ӯ шумораи нерӯҳои ИМА дар Афғонистонро афзоиш дод, силоҳи ҳастаиро бо Иёлоти Муттаҳида — Русия New START START коҳиш дод ва ширкати низомӣ дар ҷанги Ироқро хотима бахшид. Вай ба дахолати ҳарбӣ алайҳи давлати Либия фармон дод, то қатъномаи 1973 Шӯрои Амнияти Созмони Милали Муттаҳид татбиқ шавад, дарнатиҷа ин боиси сарнагун кардани [[Муаммар Қаззофӣ|Муаммар Каззофӣ]] шуд. Вай инчунин фармон роҳандозии амалиёти низомӣ, [[Марги Усома бин Лодин|алайҳи Усома бин Лодин]] ва гумонбаршудаи амрикоии Алқоида Анвар ал-Авлакӣ фармон дод ки боиси сарбанест шудани онҳо шуд. Пас аз пирӯзӣ дар интихоботи такрорӣ бо шикасти рақиби ҳизби ҷумҳурихоҳ [[Митт Ромнӣ]], Обама барои давраи дуввум дар соли 2013 савганд ёд кард. Дар ин давра, ӯ ба қонуни фарогирии умумиамрикоӣ дар мавриди дигарбошони ҷинсиро тасвиб кард, ки мунҷар ба вуруди онҳо дар тамоми умур шуд. Маъмурияти ӯ пешниҳодеро ироа карда, ки аз Додгоҳи Олӣ даъват мекард, то манъи издивоҷи дигарбошоноро ҳамчун хилофи қонуни асосии кишвараш; издивоҷи дигарбошҳо дар саросари ИМА дар соли 2015 пас аз ҳукми додгоҳ дар ''Обергефелл'' қонунӣ карда шуд. Вай дар посух ба тирандозии мактаби ибтидоии Сэнди Ҳук ҳимоят аз назорати силоҳро нишон дод, ки аз мамнӯъияти силоҳи ҳамлавар пуштибонӣ мекунад ва амалҳои васеъи иҷроиро дар робита [[Гармшавии глобалӣ|ба гармоиши ҷаҳонӣ]] ва муҳоҷират содир мекунад. Дар сиёсати хориҷӣ, Обама фармон дод, то дахолати низомӣ дар Ироқ бар зидди пешравиҳои ДИИШ пас аз хуруҷ аз Ироқ 2011, идома ёбад. Раванди хотима додани амалиёти ҷангии ИМА дар [[Афғонистон]] дар соли 2016 идома дод, Пасон баҳсҳо дар мавриди тағйирёбии иқлим баҳсҳоеро ба миён овард, ки мунҷар ба имзои созишномаи Париж (соли 2015) дар бораи тағйирёбии иқлим шуд, ки дар сатҳи ҷаҳонӣ тағйирот ба вуҷуд овард. Пас аз воқеаҳои соли 2014 дар Укроина ва мудохилаи дубораи Русия дар интихоботи 2016, аз ҷониби ИМА [[Таҳримҳои байналмилалӣ дар давраи бӯҳрони Украина|таҳримот алайҳи Русия]] оғоз шуд. Обама аз яке чеҳраҳои асоии созишномаи ҳастаии JCPOA бо Эрон мебошад ки муносиба бо Эронро ба эътидол овард ва муносибатҳои ИМА бо Кубаро ба сатҳи оддӣ баргардонд. Обама дафтари кориро моҳи январи соли 2017 тарк кард ва ҳоло бошад дар [[Вашингтон (шаҳр)|Вашингтон]], Округи Колумбия зиндагӣ мекунад<ref>{{Cite news|author=Jones|first=Jeffrey M.|date=February 15, 2018|title=Obama's First Retrospective Job Approval Rating Is 63%|publisher=[[Gallup (company)|Gallup]]|url=https://news.gallup.com/poll/226994/obama-first-retrospective-job-approval-rating.aspx|accessdate=February 8, 2021}}</ref><ref name="How Does Trump Stack Up Against the Best—and Worst—Presidents?">{{Cite news|author=Rottinghaus|first=Brandon|date=February 19, 2018|title=Opinion {{!}} How Does Trump Stack Up Against the Best—and Worst—Presidents?|work=[[The New York Times]]|url=https://www.nytimes.com/interactive/2018/02/19/opinion/how-does-trump-stack-up-against-the-best-and-worst-presidents.html|accessdate=February 8, 2021}}</ref> Дар давраи раёсати Обама, эътибори Иёлоти Муттаҳида дар сатҳи байналмилалӣ боло рафт ва инчунин иқтисоди Амрико ба таври назаррас беҳтар шуд.<ref>{{Cite news|author=Wan|first=William|date=November 18, 2016|title=Most of the world doesn't actually see America the way Trump said it did|url=https://www.washingtonpost.com/graphics/national/obama-legacy/global-approval-rating.html|accessdate=February 8, 2021|work=[[The Washington Post]]}}</ref> Раёсати Обамаро метавон дар маҷмӯъ мусбат арзёбӣ кард ва арзёбии давраи раёсати ҷумҳурӣ дар байни таърихнигорон, сиёсатшиносон ва аҳли ҷомеа ӯро зуд-зуд дар қатори [[Рейтинги таърихии президентҳои Иёлоти Муттаҳида|болоии]] президентҳои Амрико ҷой медиҳад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{зиндагинома-нопурра}} {{ПБ}} {{Президентҳои ИМА}} [[Гурӯҳ:Президентҳои ИМА]] [[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони ИМА]] [[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XX]] [[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XXI]] [[Гурӯҳ:Сарварони асри XX]] [[Гурӯҳ:Сарварони асри XXI]] [[Гурӯҳ:Барандагони ҷоизаи сулҳи Нобел]] 00ihchagisendhgf4zuelt1ekn6akgr 1308846 1308845 2022-08-04T05:25:13Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Ходими давлатӣ}} '''Барак Ҳусейн Обама II''' ({{lang-en|Barack Hussein Obama II}}, тлаффуз {{IPA|[bəˈrɑːk huːˈseɪn oʊˈbɑːmə]}} {{IPAc-en|US|audio=En-us-Barack-Hussein-Obama.ogg|b|ə|ˈ|r|ɑː|k|_|h|uː|ˈ|s|eɪ|n|_|ɵ|ˈ|b|ɑː|m|ə|_|ð|i|_|ˈ|s|ɛ|k|ə|n|d}}; {{ВД-Дебоча}}) — 44-умин президенти [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]] аз [[20 январ]]и [[Соли 2009|2009]] то [[20 январ]]и [[Соли 2017|2017]]. Бори нахуст Обама ба мансаби Президенти ИМА ноябри [[Соли 2008|2008]] ва бори дуюм ноябри [[Соли 2017|2017]] интихоб гардидааст. Обама узви Ҳизби демократии ИМА ва аввалин президенти африқоитабори кишвар буд. Ходими давлатӣ ва [[сиёсатмадор]]и амрикоӣ мебошад. == Зиндагинома == Обама [[4 август]]и [[соли 1961]],<ref>{{Cite web|url=https://www.whitehouse.gov/administration/president-obama|title=President Barack Obama|publisher=The White House|accessdate=December 12, 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091026043047/http://www.whitehouse.gov/administration/president-obama|archivedate=October 26, 2009|year=2008}}</ref> дар Маркази тиббии Каполани барои занон ва кӯдакон дар Ҳонолулуи [[Ҳавайӣ|иёлати Ҳавайӣ]] ба дунё омадааст.<ref>{{Cite news|author=Maraniss, David|date=August 24, 2008|title=Though Obama had to leave to find himself, it is Hawaii that made his rise possible|work=The Washington Post|page=A22|url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/08/23/AR2008082301620.html|accessdate=October 28, 2008}}</ref><ref>{{Cite news|author=Nakaso, Dan|date=December 22, 2008|title=Twin sisters, Obama on parallel paths for years|work=[[The Honolulu Advertiser]]|page=B1|url=http://the.honoluluadvertiser.com/article/2008/Dec/22/ln/hawaii812220320.html|accessdate=January 22, 2011}}</ref> Вай ягона президентест, ки берун аз 48 иёлати ҳамсоя таваллуд шудааст.<ref>{{Cite book|last=Barreto|first=Amílcar Antonio|last2=Richard L. O'Bryant|title=American Identity in the Age of Obama|chapter-url=https://books.google.com/books?id=5VQVAgAAQBAJ&pg=PT18|access-date=May 8, 2017|date=November 12, 2013|publisher=Taylor & Francis|isbn=978-1-317-93715-9|pages=18–19|chapter=Introduction}}</ref> Ӯ аз модари амрикоӣ, аврупоиасл ва падари африқоиасл, ба дунё омадааст. Модараш Анна Данҳэм (1942—1995), дар [[Вичита, Канзас|Вичитаи Канзас]] таваллуд шудааст; вай асосан англисзода буд,<ref>Obama (1995, 2004), p. 12.</ref> бо каме ирқияти олмони, ирландӣ, шотландӣ,<ref>{{Cite web|url=https://www.scotland.org/about-scotland/scotland-around-the-world/scotland-and-the-usa|title=Scotland and the USA &#124; Scotland.org|website=Scotland}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.scotsman.com/whats-on/arts-and-entertainment/us-presidents-strongest-scottish-roots-1481615|title=The US presidents with the strongest Scottish roots|work=[[The Scotsman]]}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.irishcentral.com/roots/history/obama-discovers-his-scots-irish-roots-to-tackle-trump|title=Obama discovers his Scots-Irish roots to tackle Trump|date=July 30, 2016}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/news/the-fix/wp/2016/07/28/our-first-black-president-just-played-up-his-scots-irish-heritage-and-it-has-everything-to-do-with-trump/|title=Our first black president plays up his Scots-Irish heritage — and it has everything to do with Trump|first=Frances Stead|author=Sellers|work=The Washington Post}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.newsletter.co.uk/news/obamas-scotch-irish-ancestry-speech-clever-bid-boost-hillary-1215631|title=Obama's Scotch-Irish ancestry speech '˜clever bid to boost Hillary'|website=www.newsletter.co.uk}}</ref> аҷдодони швейтсарӣ ва уелсияш.<ref>{{Cite journal|author=Smolenyak, Megan Smolenyak|date=November–December 2008|title=The quest for Obama's Irish roots|journal=Ancestry|volume=26|issue=6|pages=46–47, 49|issn=1075-475X|url=https://books.google.com/books?id=ITgEAAAAMBAJ&pg=PA46|accessdate=December 20, 2011}} </ref> Моҳи июли соли 2012, бо эҳтимоли зиёд ҳадс зад, ки Данҳэм аз Ҷон Панч, марди ғуломи африқоӣ, ки дар асри ҳабдаҳум дар Колонияи Вирҷиния зиндагӣ мекард, ба дунё омадааст.<ref>Hennessey, Kathleen. [https://articles.latimes.com/2012/jul/30/news/la-pn-obama-related-to-legendary-virginia-slave-genealogist-says-20120730 «Obama related to legendary Virginia slave, genealogists say»], ''[[Los Angeles Times]]''. July 30, 2012.</ref> Падари Обама Барак Обамаи хурд (1936—1982),<ref>{{Cite news|url=https://www.baltimoresun.com/news/bs-xpm-2008-06-01-0806010145-story.html|title=Kenyans Enthusiastic About Obama|work=The Baltimore Sun|author=Kipkemboi|first=Andrew|date=June 1, 2008|accessdate=January 16, 2020|archivedate=February 22, 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200222013358/https://www.baltimoresun.com/news/bs-xpm-2008-06-01-0806010145-story.html}}</ref><ref name="autogenerated2">{{Cite news|author=Jacobs|first=Sally|url=https://www.npr.org/2011/07/11/137553552/president-obamas-father-a-bold-and-reckless-life|title=President Obama's Father: A 'Bold And Reckless Life'|publisher=NPR|date=July 6, 2011|accessdate=January 16, 2020}}</ref><ref>{{Cite news|author=Swaine|first=Jon|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/barackobama/8481779/Barack-Obamas-father-forced-out-of-US-in-1960s.html|title=Barack Obama's father 'forced out of US in 1960s'|publisher=Telegraph|date=April 29, 2011|accessdate=January 16, 2020}}</ref><ref>{{Cite news|author=Rachel L. Swarns|url=https://www.nytimes.com/2016/06/19/nyregion/letters-by-and-about-barack-obamas-father.html|title=Words of Obama's Father Still Waiting to Be Read by His Son—The New York Times|work=The New York Times|accessdate=January 16, 2020}}</ref> Луо Кения аз Нянгома Когело оиладор буд.<ref>{{Cite news|author=David R Arnott|url=https://www.nbcnews.com/news/photo/obamas-old-school-his-ancestral-village-world-reacts-us-presidential-flna1C6912948|title=From Obama's old school to his ancestral village, world reacts to US presidential election|work=NBC News|accessdate=January 16, 2020}}</ref> Волидайни Обама соли 1960 дар синфи [[Забони русӣ|забони русии]] Донишгоҳи Ҳавайӣ дар Маноа, ки он ҷо падари ӯ як донишҷӯи хориҷӣ бо стипендия буд, бо ҳам вохӯрданд.<ref name="Jones 2007">{{Cite news|author=Jones, Tim|date=March 27, 2007|title=Barack Obama: Mother not just a girl from Kansas; Stanley Ann Dunham shaped a future senator|work=[[Chicago Tribune]]|page=1 (Tempo)|url=http://gbppr.dyndns.org/~gbpprorg/obama/barack.mother.txt|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170207112933/http://gbppr.dyndns.org/~gbpprorg/obama/barack.mother.txt|archivedate=February 7, 2017}}</ref><ref name="Obama 1995, 2004, pp. 9–10">Obama (1995, 2004), pp. 9-10. </ref> Ин ҷуфт дар Вайлукуи, Ҳавайӣ, 2 феврали соли 1961, шаш моҳ пеш аз таваллуди Обама бо ҳам издивоҷ карданд.<ref name="Ripley 2008">{{Cite news|author=Ripley, Amanda|date=April 9, 2008|title=The story of Barack Obama's mother|work=[[Time (magazine)|Time]]|url=http://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,1729685,00.html|accessdate=April 9, 2007}}</ref><ref>Scott (2011), p. 86. </ref> Дар охирҳои моҳи августи соли 1961, пас аз чанд ҳафтаи таваллуд, Барак ва модараш ба Донишгоҳи Вашингтон воқеъ дар [[Сиэтл]] кӯч бастанд ва дар он ҷо як сол зиндагӣ карданд. Дар он вақт, Обама калонӣ дараҷаи бакалаврии [[Илми иқтисод|иқтисодиро]] дар Ҳавайӣ ба итмом расонд ва моҳи июни соли 1962 онро хатм кард. Вай барои хатми аспирантура бо стипендияи Донишгоҳи Ҳарвард рафт ва дар он ҷо дараҷаи магистр дар иқтисодро ба даст овард. Волидони Обама моҳи марти соли 1964 аз ҳам ҷудо шуданд.<ref>Scott (2011), pp. 87-93. </ref> Обамаи калонӣ яъне падар соли 1964 ба Кения баргашт ва дар он ҷо бори сеюм оиладор шуд ва дар ҳукумати Кения ба ҳайси таҳлилгари бузурги иқтисодии Вазорати молия кор кард.<ref>Obama «Dreams from My Father a Story of Race and Inheritance»</ref> Вай писари худро дар Ҳавайӣ танҳо як маротиба, дар Мавлуди соли 1971 дида буд<ref>Scott (2011), pp. 142—144.</ref> Пасон ӯ дар садамаи худрав дар соли 1982, вақте ки Обама 21 сола буд, ба ҳалокат расид.<ref>{{Cite news|author=Ochieng, Philip|date=November 1, 2004|title=From home squared to the US Senate: how Barack Obama was lost and found|work=[[The EastAfrican]]|location=Nairobi|url=http://www.nationmedia.com/EastAfrican/01112004/Features/PA2-11.html|archivedate=September 27, 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070927223905/http://www.nationmedia.com/EastAfrican/01112004/Features/PA2-11.html}} </ref> Обама бо ёдоварӣ аз кӯдакии барвақти худ чунин мегӯяд, «ки падари ман ба одамони атроф шабоҳат надошт — вай сиёҳпӯст буд, модарам бошад чун шир сафед — (ки ҳамаи инҳо)дар зеҳни ман базӯр сабт шудааст.»<ref name="Obama 1995, 2004, pp. 9–10"/> Вай муборизаҳои худро ҳамчун як ҷавони калонсол барои мувофиқат кардани дарки иҷтимоии мероси гуногунмиллаташ тасвир кард.<ref>{{Cite news|author=Serrano, Richard A.|date=March 11, 2007|title=Obama's peers didn't see his angst|work=Los Angeles Times|page=A20|url=https://www.latimes.com/news/politics/la-na-obamahawaii11-2007mar11,0,199085,full.story|accessdate=March 13, 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081108080115/http://www.latimes.com/news/politics/la-na-obamahawaii11-2007mar11,0,199085,full.story|archivedate=November 8, 2008|=https://web.archive.org/web/20081108080115/http://www.latimes.com/news/politics/la-na-obamahawaii11-2007mar11,0,199085,full.story}}</ref> Дар соли 1963, Данҳэм бо Лоло Соеторо дар Донишгоҳи Ҳавайӣ шиносоӣ пайдо кард; ӯ аспиранти Маркази Шарқу Ғарби Индонезия дар соҳаи [[ҷуғрофиё]] буд. Ин ҷуфт дар Молокай 15 марти соли 1965 издивоҷ карданд. Пас аз ду тамдиди яксолаи [[раводиди J-1]], Лоло соли 1966 ба Индонезия баргашт. Зан ва писари нотанияш бо гузашти шонздаҳ моҳ пас, аз 1967 ба ӯ пайвастанд. Ин оила аввал дар маҳаллаи Ментенг Далам дар ноҳияи Тебет дар ҷануби Ҷакарта зиндагӣ мекард. Аз соли 1970, онҳо дар як маҳаллаи сарватмандтар дар ноҳияи Ментенги маркази Ҷакарта зиндагиро оғоз карданд. Пас аз хатми Донишгоҳи Колумбия дар соли 1983, ӯ ҳамчун як ташкилотчии ҷамъиятӣ дар [[Чикаго]] фаъолият кардааст. Дар соли 1988, ӯ ба Мактаби ҳуқуқшиносии Ҳарвард номнавис шуд, ки дар он ҷо ӯ аввалин шахси сиёҳпӯст буд, ки президенти ''нашрияи нақди ҳуқуқии Ҳарвард буд''. Пас аз фориғуттаҳсил шудан, ӯ ба ҳайси адвокати ҳуқуқҳои шаҳрвандӣ ва академик шуд, аз соли 1992 то 2004 дар дар Мактаби ҳуқуқшиноси донишгоҳи Чикаго дарс дода аст. Бо рӯй овардан ба сиёсати интихобӣ, вай аз соли 1997 то 2004 ба Сенати Иллинойс, интихоб шуд, вақте ки номзадии худро ба Сенати ИМА пешбарӣ мекард, аз ҳавзаи 13 намояндагӣ мекард. Обама таваҷҷуҳи ҳамагониро дар соли 2004 пас аз роҳхати моҳи марташ ба Сенат ба даст овард. Ҳамчунин барномаи маърӯзаи ӯ дар ҳамоиши умумимиллии Ҳизби демократӣ, роҳи ӯро ба Сенати ИМА ҳамвор сохт. == Давраи фаъолияти президентии Обама == Дар соли 2008, Обамаро Ҳизби демократии ИМА пас аз як соли оғози маъракаи пешазинтихоботӣ ва пас аз маъракаи ибтидоии наздик ба [[Ҳиллари Клинтон]] ҳамчун номзад ба мақоми президентӣ пешбарӣ кард. Обама дар маъракаи интихоботии ноябри соли 2008, бар сенатори ҷумҳурихоҳон Ҷон МакКейн дар интихоботи саросарии [[Президенти Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]] пирӯз шуд ва ӯ бо ҳамтояш [[Ҷо Байден]] 20 январи соли 2009 савганди презиндентӣ ёд карданд. Бо гузашти нуҳ моҳ, аз давраи раёсати ҷумҳурияш ӯро барандаи ҷоизаи сулҳи Нобел дар соли 2009 эълон карданд. Обама дар тӯли ду соли аввали кориаш бисёр санадҳои муҳимро имзо кард. Ислоҳоти асосӣ, ки қабул карда шуданд, Қонуни нигоҳубинии дастрасро (маъмулан ACA ё «Obamacare» номида мешавад) дар бар мегиранд, гарчанде ки бидуни интихоби суғуртаи тиббии давлатӣ, Додд-Фрэнк Уолл Стрит ва Қонуни Ҳимояи Истеъмолкунандагон ва Напурсед, Санади бекоркунии соли 2010-ро нагӯед низ вуҷуд доштанд. Санади барқарорсозӣ ва сармоягузории амрикоӣ дар соли 2009 ва сабукиҳо дар бораи андоз, барқароркунии суғуртаи бекорӣ ва таъсиси ҷойҳои нави корӣ дар соли 2010 ҳамчун таҳаввули иқтисодӣ дар байни рукуди бузург хидмат карданд. Пас аз баҳсҳои тӯлонӣ дар бораи лимити қарзи миллӣ, ӯ назорати буҷа ва санадҳои сабукии андозсупорандагони амрикоиро имзо кард. Дар сиёсати хориҷӣ, ӯ шумораи нерӯҳои ИМА дар Афғонистонро афзоиш дод, силоҳи ҳастаиро бо Иёлоти Муттаҳида — Русия New START START коҳиш дод ва ширкати низомӣ дар ҷанги Ироқро хотима бахшид. Вай ба дахолати ҳарбӣ алайҳи давлати Либия фармон дод, то қатъномаи 1973 Шӯрои Амнияти Созмони Милали Муттаҳид татбиқ шавад, дарнатиҷа ин боиси сарнагун кардани [[Муаммар Қаззофӣ|Муаммар Каззофӣ]] шуд. Вай инчунин фармон роҳандозии амалиёти низомӣ, [[Марги Усома бин Лодин|алайҳи Усома бин Лодин]] ва гумонбаршудаи амрикоии Алқоида Анвар ал-Авлакӣ фармон дод ки боиси сарбанест шудани онҳо шуд. Пас аз пирӯзӣ дар интихоботи такрорӣ бо шикасти рақиби ҳизби ҷумҳурихоҳ [[Митт Ромнӣ]], Обама барои давраи дуввум дар соли 2013 савганд ёд кард. Дар ин давра, ӯ ба қонуни фарогирии умумиамрикоӣ дар мавриди дигарбошони ҷинсиро тасвиб кард, ки мунҷар ба вуруди онҳо дар тамоми умур шуд. Маъмурияти ӯ пешниҳодеро ироа карда, ки аз Додгоҳи Олӣ даъват мекард, то манъи издивоҷи дигарбошоноро ҳамчун хилофи қонуни асосии кишвараш; издивоҷи дигарбошҳо дар саросари ИМА дар соли 2015 пас аз ҳукми додгоҳ дар ''Обергефелл'' қонунӣ карда шуд. Вай дар посух ба тирандозии мактаби ибтидоии Сэнди Ҳук ҳимоят аз назорати силоҳро нишон дод, ки аз мамнӯъияти силоҳи ҳамлавар пуштибонӣ мекунад ва амалҳои васеъи иҷроиро дар робита [[Гармшавии глобалӣ|ба гармоиши ҷаҳонӣ]] ва муҳоҷират содир мекунад. Дар сиёсати хориҷӣ, Обама фармон дод, то дахолати низомӣ дар Ироқ бар зидди пешравиҳои ДИИШ пас аз хуруҷ аз Ироқ 2011, идома ёбад. Раванди хотима додани амалиёти ҷангии ИМА дар [[Афғонистон]] дар соли 2016 идома дод, Пасон баҳсҳо дар мавриди тағйирёбии иқлим баҳсҳоеро ба миён овард, ки мунҷар ба имзои созишномаи Париж (соли 2015) дар бораи тағйирёбии иқлим шуд, ки дар сатҳи ҷаҳонӣ тағйирот ба вуҷуд овард. Пас аз воқеаҳои соли 2014 дар Укроина ва мудохилаи дубораи Русия дар интихоботи 2016, аз ҷониби ИМА [[Таҳримҳои байналмилалӣ дар давраи бӯҳрони Украина|таҳримот алайҳи Русия]] оғоз шуд. Обама аз яке чеҳраҳои асоии созишномаи ҳастаии JCPOA бо Эрон мебошад ки муносиба бо Эронро ба эътидол овард ва муносибатҳои ИМА бо Кубаро ба сатҳи оддӣ баргардонд. Обама дафтари кориро моҳи январи соли 2017 тарк кард ва ҳоло бошад дар [[Вашингтон (шаҳр)|Вашингтон]], Округи Колумбия зиндагӣ мекунад<ref>{{Cite news|author=Jones|first=Jeffrey M.|date=February 15, 2018|title=Obama's First Retrospective Job Approval Rating Is 63%|publisher=[[Gallup (company)|Gallup]]|url=https://news.gallup.com/poll/226994/obama-first-retrospective-job-approval-rating.aspx|accessdate=February 8, 2021}}</ref><ref name="How Does Trump Stack Up Against the Best—and Worst—Presidents?">{{Cite news|author=Rottinghaus|first=Brandon|date=February 19, 2018|title=Opinion {{!}} How Does Trump Stack Up Against the Best—and Worst—Presidents?|work=[[The New York Times]]|url=https://www.nytimes.com/interactive/2018/02/19/opinion/how-does-trump-stack-up-against-the-best-and-worst-presidents.html|accessdate=February 8, 2021}}</ref> Дар давраи раёсати Обама, эътибори Иёлоти Муттаҳида дар сатҳи байналмилалӣ боло рафт ва инчунин иқтисоди Амрико ба таври назаррас беҳтар шуд.<ref>{{Cite news|author=Wan|first=William|date=November 18, 2016|title=Most of the world doesn't actually see America the way Trump said it did|url=https://www.washingtonpost.com/graphics/national/obama-legacy/global-approval-rating.html|accessdate=February 8, 2021|work=[[The Washington Post]]}}</ref> Раёсати Обамаро метавон дар маҷмӯъ мусбат арзёбӣ кард ва арзёбии давраи раёсати ҷумҳурӣ дар байни таърихнигорон, сиёсатшиносон ва аҳли ҷомеа ӯро зуд-зуд дар қатори [[Рейтинги таърихии президентҳои Иёлоти Муттаҳида|болоии]] президентҳои Амрико ҷой медиҳад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{зиндагинома-нопурра}} {{ПБ}} {{Президентҳои ИМА}} [[Гурӯҳ:Президентҳои ИМА]] [[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони ИМА]] [[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XX]] [[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XXI]] [[Гурӯҳ:Сарварони асри XX]] [[Гурӯҳ:Сарварони асри XXI]] [[Гурӯҳ:Барандагони ҷоизаи сулҳи Нобел]] mjymrwqdfw5gz92ha9i9tlpz7z4xwin Моёншо Назаршоев 0 16182 1309052 1291943 2022-08-04T07:58:22Z VASHGIRD 8035 /* Зиндагинома */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Олим |ном = |номи аслӣ = Моёншо Назаршоев |тасвир = |бар = |тавсифи тасвир = |таърихи таваллуд = |зодгоҳ = {{Зодгоҳ|Хоруғ|шаҳри Хоруғ}}, [[ҶШС Тоҷикистон]] |шаҳрвандӣ = {{Парчам|Тоҷикистон}} |таърихи даргузашт = 1994 |маҳалли даргузашт = {{МаҳаллиМарг|Душанбе|шаҳри Душанбе}}, [[Тоҷикистон]] |фазои илмӣ = [[таърих]] |ҷойҳои кор = [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]] |дараҷаи илмӣ = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои таърих}} |унвонҳои илмӣ = {{Унвонҳои илмӣ ||0}} |алма-матер = [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон|Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон ба номи В.И. Ленин]] |роҳбари илмӣ = |шогирдони маъруф = |маъруф ба = |ҷоизаҳо = [[Арбоби илм ва техникаи Тоҷикистон]] |имзо = |бари имзо = |сайт = |викитека = |викианбор = }} '''Моёншо Назаршоев''' — арбоби давлатӣ, вакили парлумони Тоҷикистон, олим, доктори илмҳои таърих, [[профессор]]. [[Арбоби илм ва техникаи Тоҷикистон]]. ==Зиндагинома== Ӯ дар давоми фаъолияти омӯзгории хеш дар Институти педагогии шаҳри [[Кӯлоб]] ва баъдтар дар [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон|Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон]]ба тайёр ва тарбия намудани мутахассисони соҳаҳои гуногуни хоҷагии халқ машғул буд. Саҳми ин олим махсусан дар тарбияи зиёиён ва ходимони илмӣ хело калон аст. Аввали солҳои шастум замони фаъолияти кории Моёншо Назаршоев васеъ мегардад. Ӯ ба корҳои ҳизбӣ ҷалб мешавад. Ҳамчун роҳбари вилоят, аз рӯзҳои авали фаъолиташ хуб дарк кард, ки қисми масъалаҳои муҳими пешрафти вилоятро дар сатҳи идораҳои ҷумҳурӣ ҳаллу фасл кардан имкон нест. Ҳамин буд, ки ӯ ду маротиба бо талабу дархост ба назди Раиси Шӯрои Вазирони [[ИҶШС]] А. Н. Косигин рафта буд. Дар натиҷа бо мадади А. Н. Косигин барои вилоят 200 мошини тамғаи «Зил-130» ва «ГАЗ-53» ва барои сохтмони стансияи телевизионии «Орбита» маблағ дастрас гардиданд. Маҳз Ҳукумати марказии СССР таклифу дархост ва пешниҳодҳои М. Назаршоевро ба инобат гирифта, 31 январи соли 1967 қарори махсусеро «Дар бораи чорабиниҳои барои тараққиёти иқтисодиёт ва баланд бардоштани дараҷаи ҳаёти моддӣ - мадании [[Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон]]и Ҷумҳурии Тоҷикистон» қабул намуд. Дар ин қарор перспективҳои мушаххаси инкишофи тараққиёти иқтисодӣ- иҷтимоӣ, маданӣ-фарҳангӣ ва алалхусу баланд бардоштани дараҷаи некӯаҳволии моддии меҳнаткашони Бадахшон хеле равшан муайяан гардида буданд. Моёншо Назаршоев дар давраи котиби авали комитети ҳизбии вилоят буданаш ба инкишофи соҳаи саноат, коркардабарории тило, лаьлу лоҷвар мармар ва дигар захираҳои бебаҳои зеризаминии Бадахшон диққати махсус медод. Аз миёни солҳои шастум сар карда дар ҳудуди вилоят, аз ҷумла дар маркази он шаҳри [[Хоруғ]] ба нақшагирии сохмони корхонаҳои саноатӣ, ба монанди заводи нон, комбинати гӯшту шир, заводи маснуоти оҳану бетонӣ шурӯъ карда мешавад. Хизматҳои Моёншо Назаршоев ҳамчун роҳбари вилоят дар инкишофи соҳаи маориф, илм ва фарҳанг низ хело калонанд. Вай ҳамчун сарвар – олим кушиш бар он дошт, ки дар Бадахшон низ як маркази илмие таъсис ёбад. Бо дастгирии ӯ соли 1969 дар базаи Боғи ботаникии Помир институти биологӣ ташкил шуд, ки барои минбаъд инкишоф ёфтани тадқиқотҳои илмӣ дар Помир заминаи мустаҳкам гузошт. Ҳоло дар ин маркази илмӣ олимони зиёде ба воя расидаанд, ки дар инкишофи илми ҳаётшиносӣ дар Бадахшон саҳми босазое доранд. Сар шудани сиёсати бозсозӣ дар ҷомеаи Шуравӣ аз нимаи дуюми солҳои 80-ум раванди демократикунонии ҷомеаро тезонид. Ба вуҷуд омадану ташаккул ёфтани системаи биёрҳизбӣ, аз сари нав ба арсаи сиёсат ворид шудани ингуна шахсон гардид. Ва аз ин солҳо баъди 20 соли фаъолият дар [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]] давраи дуюми иштироки фаъолонаи М. Назаршоев ҳамчун ходими сиёсию давлатӣ сар мешавад. Соли 1990 пастшавии сатҳи зиндагии аҳолӣ, қувват гирифтани ихтилофи иҷтимоӣ, ки ба бесуботии тамоми сохторҳои ҳокимият сабаб гардиданд ва аз авали соли [[1990]] вазъи сиёсиву ҷамъиятӣ ва иқтисодии ҷумҳуриро ҳам мураккаб гардонид. Сар шудани ҷанги бародаркушӣ ба сари мардуми ҷумҳурӣ бадбахтиҳои зиёде овард. М. Назаршоев дар ин рӯзҳои барои халқи тоҷик мушкил тамоми маҳорату малака ва донишашро ба он равона намуд, ки пеши роҳи қурбониҳо, парокандагию беамониҳо гирифта шавад. Ин кӯшиш ва иқдоми ӯ моҳи ноябри соли [[1992]] аз баромадаш дар иҷлосияи 16 – уми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон равшану возеҳ манзур мегардад. Барои мӯътадил гардонидани вазъият ва пешгирии фалокати миллӣ, парлумон, роҳбарияти мамлакат як қатор чорабиниҳоро андешиданд. Аз ҷумла, парлумоти ҷумҳурӣ ба Шӯрои Олии Русия, ҷумҳуриҳои ҳамсоя дар бораи ба Тоҷикистон ворид намудани нерӯҳои муштараки ҳомии сулҳ муроҷиатнома фиристонд. Яке аз чунин гурӯҳҳо парлумони Тоҷикистонро, ки ҳангоми муҳокимаи муроҷиатнома дар ҷаласаи парлумони Русия иштирок дошт, раиси Кумитаи илм, маориф ва сиёсати ҷавонон шодравон Моёншо Назаршоев сарварӣ мекард. Ҳамчун ходими сиёсӣ ва давлатӣ ӯ хуб дарк мекард, ки роҳи ягонаи ҳалли зиддиятҳо ва баргардонидани сулҳ ба Тоҷикистон ин роҳи сиёсат аст. Ӯ яке аз ҷонибдорони ташкил намудани гуфтушунид бо нерӯҳои мухолифин буд. Тамоми ҳаёту фаъолияти ин марди ҳақиқатҷӯ ба он нигаронида шуда буд, ки Тоҷикистони соҳибистиқлол, бахусус Бадахшон ҳарчӣ зудтар аз бӯҳрони сиёсию иқтисодӣ, маънавию фарҳангӣ бароварда шавад. Моёншо Назаршоев ба тамоми гӯшаю канори ҷумҳурӣ сафар карда, ба ҳаёт ва зисту зиндагонии мардум аз наздик ошно мегардид ва онҳоро ба сулҳу осоиш, ризоияту ваҳдат ва ҳамдигарфаҳмӣ даъват мекард. Моёншо Назаршоев моҳи феврали соли [[1994]] муовини Раиси Шӯрои Вазирони Ҷумҳурии Тоҷикистон таъйин мегардад. Вазифаи нав дар Ҳукумат аз ӯ масъулияти дучандро талаб мекард. Беҳтар намудани шароити таълиму тарбия дар мактабҳои миёна, миёнаи махсус, олӣ, зиёд намудани маоши коркунон ва кормандони муассисаҳои табобатию фарҳангӣ ва ғайраҳо ҳадафи ҳаррӯзаи фаъолияташ қарор мегиранд. Моёншо Назаршоев бисёр корҳоро анҷом медод, агар душманони миллат бо кирдори разилонаи худ риштаи ҳаёти ин ходими барҷастаи давлатиро моҳи марти соли [[1994]] барнамеканданд. Маҳз ҷонбозиҳо ва хидмати чунин ашхоси миллати тоҷик буд, ки сулҳ ба Тоҷикистон баргашт ва давраи созандагӣ шурӯъ гардид. == Осори илмӣ == == Некдошт == Барои посдории номи неки ӯ соли 1999 хона-музеи Моёншо Назаршоев дар [[ноҳияи Шуғнон]] таъсис ёфта Донишгоҳи давлатии Хоруғ ба номи Моёншо Назаршоев гузошта шудааст. == Нигаред== * [[Донишгоҳи давлатии Хоруғ ба номи М. Назаршоев]] * [[Хона-музеи Моёншо Назаршоев дар ноҳияи Шуғнон]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Таърихшиносони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Арбобони давлатии Тоҷикистон]] klkmvmbxu2b8z5jni3gz01shkwsrgzh Сомонаи иттилоъоти ҷуғрофиёӣ 0 16194 1309059 1269159 2022-08-04T07:59:28Z VASHGIRD 8035 /* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ятим}} '''Системаҳои ахбори географӣ''' (Geographic Information System) - системаҳои барои ҷамъкунӣ, захира, таҳлил ва нишони графикии маълумотҳои фазогӣ ва ахбори бо он алокаманди объектҳои САГ. Дар якчоягӣ асбобҳое мебошанд, ки барои ба истифодабарандагон шароити ёфтан, таҳлил кардан ва барои таҳрир кардани харитаҳои рақамӣ шароит фароҳам месозанд. Инчунин дохил кардани ахбори иловагӣ дар бораи, баландии хонаҳо ё объектҳои сохтагӣ (баландошъёна), суроға, ва шумораи хоҷагӣ (аҳолӣ). САГ имкониятҳои системаи назорати базаи ахборӣ, таҳрирҳои графики растрогӣ ва векторӣ ва инчунин тариқаи аналитикиро фароҳам овардааст, ки дар картография, геология метеорология заминшиносӣ, экология, нақлиёт, иқтисодиёт ва мудофиа истифода мешавад. Аз руи фарогирии территориявӣ чанд намуди САГ – ро ҷудо мекунанд: САГ-и глобалӣ (Global GIS), қитъавӣ, миллӣ - баъзан статуси давлатӣ доранд, минтақавӣ, зерминтақавӣ, ва маҳаллӣ (local GIS). САГ аз ҷихати мавзӯъи тахасусси модели ахборӣ фарқ мекунад, масалан: САГ-и шаҳрӣ ё маҳаллӣ (МГИС – urban GIS), САГ-и муҳит (environment GIS) ва ғайраҳо, ки да байнашон шуҳрати ниҳоят калонро САГ-и заминӣ пайдо кардааст. Тамоюли проблематикии САГ аз вазифаҳои дар он ҳалшуда муайян карда мешавад (илмӣ ва амалӣ), ки руйихатгирии сарват ва захираҳо (кадастр – маҷмӯи маълумот барои чизе), таҳлил, баҳогузорӣ, мониторинг, идоракунӣ, ба нақшагирӣ ва ташабуси ҳалли масъалаҳоро дар бар мегирад. САГ-и интегралӣ (САГИ –integrated GIS - IGIS) шароитҳои функсионалии САГ ва системаҳои коркарди рақамии аксҳо (ахбори бо зонд аз масофаи дур тадқиқ шуда) дар муҳити ягонаи интегронидашуда. САГ-и ниммиқёс аз САГ-и аз чиҳати миқёс новобаста (multiscale GIS) дар асоси объектҳои фазогии зиёди ниммасштаб сохта мешаванд (multiple representation, multiscale representation), ки шароити нишон додани ахбор дар тамоми зинаҳои интихобии занҷири миқёсӣ дар асоси воридкунии базаи ахбории ягона бо сифати баландтарини нишони фазогӣ фароҳам овардааст. САГ-и фазогӣ -вақти (Spatio-temporal GIS) ахбори фазогӣ - вақтиро назорат ва амалӣ мекунад. Истифодабарии лоиҳаҳои САГ (GIS project) ва сохтани САГ ба таври васеъ зинаҳои зеринро дар бар мегирад: • омӯзиши толоиҳавӣ (feasibility study), инчунин омӯзиши талаботҳои истифодабаранда (user requrements) ва шароитҳои фуксионалии дар воситаҳои барномавии САГ, асоси техникӣ-иқтисодӣ, баҳогузории нисбият «хароҷот/даромад» • банақшагирии ситеманокии САГ (GIS designing), таёркунии ахбор (GIS development) • санҷишҳои пешакӣ дар маҳалли нисабатан хурд ё маҳалли санҷишӣ (test area) • сохтани нусхаи таҷрибавӣ ё худ прототип • ба истифодадиҳӣ Ҷиҳатҳои техникӣ, илмӣ, технологӣ ва амалии таёркунии лоиҳа ва инчунин истифодабарии САГ-ро [[геоинформатика]] меомӯзад. == Таърихи САГ == === Солҳои аввал (солҳои 1950 - 1970)=== Омӯзиши шароитҳои принсипиалӣ, фаҳмишҳо ва технология. Аввалин лоиҳаҳои калон ва корҳои амалӣ. Пайдоиши мошинҳои электронии ҳисоббарор (МЭХ) дар солҳои 50-ум • Пайдоиши мошинҳои рақамӣ, плоттерҳо ва оинаҳои графикӣ дар солҳои 60-ум • Создание программных алгоритмов и процедур графического отображения информации на дисплеях и с помощью плоттеров. • Ташкили методҳои одии таҳлилӣ • Ташкили барномаҳо барои идоракунии базаи ахборӣ === Марҳилаи ташабуси давлатӣ (аввали 1970 - 80)=== Тарафдории САГ аз тарафи ҳукумати мамлакатҳои алоҳида, ки ба пешрафти корҳои таҷрибавӣ дар доираи САГ таъсири мусбати худро расонид ва дар асоси базаи ахбории шабакавии кӯчаҳо амалӣ шуд. • Системаҳои автоматикии навигасионӣ • Системаҳои вывоза городских отходов и мусора. • Ҳаракати нақлиёт дар Движение транспортных средств в чрезвычайных ситуациях и т. д. === Марҳилаи пешрафт (1980 – замони мо)=== Пайдоиши воситаҳои барномавии ниҳоят гуногун, пешрафти САГ-и руи мизӣ, васеъшавии доираи САГ ва истифодабарии онҳо аз ҳисоби интеграсияи он бо базаи ахбории ғайрифазогӣ, пайдошавии истифодабарандагони ниҳоят зиёди бе малакка, системаҳои истифодабарии индивидуалӣ (ворид сохтани ахбор дар компьютерҳои шахсони алоҳида) ва ғ. === Марҳилаи истифодабарӣ (солҳои 80-ум то замони мо)=== Баланд шудани сатҳи рақобат дар байни истеҳсолкунандагони технологияи геоахборӣ ба истифодабарандагон шароити ба таври «кушод» истифодабарии воситаҳои барномаҳо ғайр аз ин истифодабарандагон метавонанд барномаҳоро таъғир диханд. Ҳамаи ин дар ҳамҷоягӣ ба ташкилкунии инфраструктураи ҷахонӣ ё байналхалқии геоахборӣ роҳ кушод. == Сохтори САГ == 1. Ахборот (ахбори фазогӣ): o мавқеӣ (географи): ҷойгиршавии обьект дар сатҳи замин o ғайри мавқеӣ (муаянкунанда): тавсифӣ. 2. Аппаратное обеспечение (МЭХ, сети, ҷамъкунадаҳо, сканер, дигитайзерҳо и т. д.). 3. Таъминоти барномавӣ (ТБ). 4. Технологӣ (метод ва тартиби кор). == Саволҳое, ки САГ ба онҳо чавоб дода метавонад == 1. Дар…чи ҷойгир аст? (муаянкунии ҷой). 2. Дар куҷо ҷойгир аст? (таҳлили фазогӣ). 3. Аз вақтҳои…чи таъғир ёфтааст? (муаянкунии таъғиротҳои вақти дар секторҳои муайян) 4. Кадом сохторҳои фазогӣ мавҷуд ҳастанд? 5. Агар чи? (тартиби модел, чи воқеа руҳ медиҳад агар роҳи нав сохта шавад). aj99quaywlvg9gy2ioefo5tkjqgnnpz 1309081 1309059 2022-08-04T08:02:51Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[САГ (Системахои Ахборотии Географи)]] to [[Сомонаи иттилоъоти ҷуғрофиёӣ]] wikitext text/x-wiki {{ятим}} '''Системаҳои ахбори географӣ''' (Geographic Information System) - системаҳои барои ҷамъкунӣ, захира, таҳлил ва нишони графикии маълумотҳои фазогӣ ва ахбори бо он алокаманди объектҳои САГ. Дар якчоягӣ асбобҳое мебошанд, ки барои ба истифодабарандагон шароити ёфтан, таҳлил кардан ва барои таҳрир кардани харитаҳои рақамӣ шароит фароҳам месозанд. Инчунин дохил кардани ахбори иловагӣ дар бораи, баландии хонаҳо ё объектҳои сохтагӣ (баландошъёна), суроға, ва шумораи хоҷагӣ (аҳолӣ). САГ имкониятҳои системаи назорати базаи ахборӣ, таҳрирҳои графики растрогӣ ва векторӣ ва инчунин тариқаи аналитикиро фароҳам овардааст, ки дар картография, геология метеорология заминшиносӣ, экология, нақлиёт, иқтисодиёт ва мудофиа истифода мешавад. Аз руи фарогирии территориявӣ чанд намуди САГ – ро ҷудо мекунанд: САГ-и глобалӣ (Global GIS), қитъавӣ, миллӣ - баъзан статуси давлатӣ доранд, минтақавӣ, зерминтақавӣ, ва маҳаллӣ (local GIS). САГ аз ҷихати мавзӯъи тахасусси модели ахборӣ фарқ мекунад, масалан: САГ-и шаҳрӣ ё маҳаллӣ (МГИС – urban GIS), САГ-и муҳит (environment GIS) ва ғайраҳо, ки да байнашон шуҳрати ниҳоят калонро САГ-и заминӣ пайдо кардааст. Тамоюли проблематикии САГ аз вазифаҳои дар он ҳалшуда муайян карда мешавад (илмӣ ва амалӣ), ки руйихатгирии сарват ва захираҳо (кадастр – маҷмӯи маълумот барои чизе), таҳлил, баҳогузорӣ, мониторинг, идоракунӣ, ба нақшагирӣ ва ташабуси ҳалли масъалаҳоро дар бар мегирад. САГ-и интегралӣ (САГИ –integrated GIS - IGIS) шароитҳои функсионалии САГ ва системаҳои коркарди рақамии аксҳо (ахбори бо зонд аз масофаи дур тадқиқ шуда) дар муҳити ягонаи интегронидашуда. САГ-и ниммиқёс аз САГ-и аз чиҳати миқёс новобаста (multiscale GIS) дар асоси объектҳои фазогии зиёди ниммасштаб сохта мешаванд (multiple representation, multiscale representation), ки шароити нишон додани ахбор дар тамоми зинаҳои интихобии занҷири миқёсӣ дар асоси воридкунии базаи ахбории ягона бо сифати баландтарини нишони фазогӣ фароҳам овардааст. САГ-и фазогӣ -вақти (Spatio-temporal GIS) ахбори фазогӣ - вақтиро назорат ва амалӣ мекунад. Истифодабарии лоиҳаҳои САГ (GIS project) ва сохтани САГ ба таври васеъ зинаҳои зеринро дар бар мегирад: • омӯзиши толоиҳавӣ (feasibility study), инчунин омӯзиши талаботҳои истифодабаранда (user requrements) ва шароитҳои фуксионалии дар воситаҳои барномавии САГ, асоси техникӣ-иқтисодӣ, баҳогузории нисбият «хароҷот/даромад» • банақшагирии ситеманокии САГ (GIS designing), таёркунии ахбор (GIS development) • санҷишҳои пешакӣ дар маҳалли нисабатан хурд ё маҳалли санҷишӣ (test area) • сохтани нусхаи таҷрибавӣ ё худ прототип • ба истифодадиҳӣ Ҷиҳатҳои техникӣ, илмӣ, технологӣ ва амалии таёркунии лоиҳа ва инчунин истифодабарии САГ-ро [[геоинформатика]] меомӯзад. == Таърихи САГ == === Солҳои аввал (солҳои 1950 - 1970)=== Омӯзиши шароитҳои принсипиалӣ, фаҳмишҳо ва технология. Аввалин лоиҳаҳои калон ва корҳои амалӣ. Пайдоиши мошинҳои электронии ҳисоббарор (МЭХ) дар солҳои 50-ум • Пайдоиши мошинҳои рақамӣ, плоттерҳо ва оинаҳои графикӣ дар солҳои 60-ум • Создание программных алгоритмов и процедур графического отображения информации на дисплеях и с помощью плоттеров. • Ташкили методҳои одии таҳлилӣ • Ташкили барномаҳо барои идоракунии базаи ахборӣ === Марҳилаи ташабуси давлатӣ (аввали 1970 - 80)=== Тарафдории САГ аз тарафи ҳукумати мамлакатҳои алоҳида, ки ба пешрафти корҳои таҷрибавӣ дар доираи САГ таъсири мусбати худро расонид ва дар асоси базаи ахбории шабакавии кӯчаҳо амалӣ шуд. • Системаҳои автоматикии навигасионӣ • Системаҳои вывоза городских отходов и мусора. • Ҳаракати нақлиёт дар Движение транспортных средств в чрезвычайных ситуациях и т. д. === Марҳилаи пешрафт (1980 – замони мо)=== Пайдоиши воситаҳои барномавии ниҳоят гуногун, пешрафти САГ-и руи мизӣ, васеъшавии доираи САГ ва истифодабарии онҳо аз ҳисоби интеграсияи он бо базаи ахбории ғайрифазогӣ, пайдошавии истифодабарандагони ниҳоят зиёди бе малакка, системаҳои истифодабарии индивидуалӣ (ворид сохтани ахбор дар компьютерҳои шахсони алоҳида) ва ғ. === Марҳилаи истифодабарӣ (солҳои 80-ум то замони мо)=== Баланд шудани сатҳи рақобат дар байни истеҳсолкунандагони технологияи геоахборӣ ба истифодабарандагон шароити ба таври «кушод» истифодабарии воситаҳои барномаҳо ғайр аз ин истифодабарандагон метавонанд барномаҳоро таъғир диханд. Ҳамаи ин дар ҳамҷоягӣ ба ташкилкунии инфраструктураи ҷахонӣ ё байналхалқии геоахборӣ роҳ кушод. == Сохтори САГ == 1. Ахборот (ахбори фазогӣ): o мавқеӣ (географи): ҷойгиршавии обьект дар сатҳи замин o ғайри мавқеӣ (муаянкунанда): тавсифӣ. 2. Аппаратное обеспечение (МЭХ, сети, ҷамъкунадаҳо, сканер, дигитайзерҳо и т. д.). 3. Таъминоти барномавӣ (ТБ). 4. Технологӣ (метод ва тартиби кор). == Саволҳое, ки САГ ба онҳо чавоб дода метавонад == 1. Дар…чи ҷойгир аст? (муаянкунии ҷой). 2. Дар куҷо ҷойгир аст? (таҳлили фазогӣ). 3. Аз вақтҳои…чи таъғир ёфтааст? (муаянкунии таъғиротҳои вақти дар секторҳои муайян) 4. Кадом сохторҳои фазогӣ мавҷуд ҳастанд? 5. Агар чи? (тартиби модел, чи воқеа руҳ медиҳад агар роҳи нав сохта шавад). aj99quaywlvg9gy2ioefo5tkjqgnnpz 1309091 1309081 2022-08-04T08:11:21Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki '''Сомонаи иттилоъоти ҷуғрофиёӣ''', '''СИҶ''', ё '''ҶӣЭйЭс''' (Geographic Information System - GIS) — сомонаи роёнаӣ барои мудирияту воковии иттилоъоти ҷуғрофиёӣ буда, ки тавонои гирдоварӣ, захира, воковӣ ва намоиши иттилоъоти ҷуғрофиёиро дорад.[1] Ҳадафи ниҳои як сомонаи иттилооти ҷуғрофиёӣ, пуштибонӣ барои тасмимгириҳои поягузоришуда бар поя додаҳои ҷуғрофиёӣ мебошад ва амалкарди асосии он ба даст овардант иттилоотест, ки аз таркиби лояҳои мутафовити додаҳо бо равишҳои мухталиф ва бо дидгоҳҳои гуногун ба даст меоянд. s27l8wi3dnrwn9dqd5ex3j10wzkwkxf 1309092 1309091 2022-08-04T08:12:30Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki '''Сомонаи иттилоъоти ҷуғрофиёӣ''', '''СИҶ''', ё '''ҶӣЭйЭс''' (Geographic Information System — GIS) — сомонаи роёнаӣ барои мудирияту воковии иттилоъоти ҷуғрофиёӣ буда, ки тавонои гирдоварӣ, захира, воковӣ ва намоиши иттилоъоти ҷуғрофиёиро дорад.[1] Ҳадафи ниҳои як сомонаи иттилооти ҷуғрофиёӣ, пуштибонӣ барои тасмимгириҳои поягузоришуда бар поя додаҳои ҷуғрофиёӣ мебошад ва амалкарди асосии он ба даст овардант иттилоотест, ки аз таркиби лояҳои мутафовити додаҳо бо равишҳои мухталиф ва бо дидгоҳҳои гуногун ба даст меоянд. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Сомонаҳои иттилоъоти ҷуғрофиёӣ| ]] tmcrmbdq3518wkluhz3zzs0q0dt3rgm 1309093 1309092 2022-08-04T08:12:46Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki '''Сомонаи иттилоъоти ҷуғрофиёӣ''', '''СИҶ''', ё '''ҶӣЭйЭс''' ({{lang-en|Geographic Information System}} — GIS) — сомонаи роёнаӣ барои мудирияту воковии иттилоъоти ҷуғрофиёӣ буда, ки тавонои гирдоварӣ, захира, воковӣ ва намоиши иттилоъоти ҷуғрофиёиро дорад.[1] Ҳадафи ниҳои як сомонаи иттилооти ҷуғрофиёӣ, пуштибонӣ барои тасмимгириҳои поягузоришуда бар поя додаҳои ҷуғрофиёӣ мебошад ва амалкарди асосии он ба даст овардант иттилоотест, ки аз таркиби лояҳои мутафовити додаҳо бо равишҳои мухталиф ва бо дидгоҳҳои гуногун ба даст меоянд. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Сомонаҳои иттилоъоти ҷуғрофиёӣ| ]] qqbrymvs7ulrko2m9vfm6d8te4tjr0r 1309094 1309093 2022-08-04T08:14:14Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki '''Сомонаи иттилоъоти ҷуғрофиёӣ''', '''СИҶ''', ё '''ҶӣЭйЭс''' ({{lang-en|Geographic Information System}} — GIS) — сомонаи роёнаӣ барои мудирияту воковии иттилоъоти ҷуғрофиёӣ буда, ки тавонои гирдоварӣ, захира, воковӣ ва намоиши иттилоъоти ҷуғрофиёиро дорад<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20150604002427/http://www.ngdir.com/GeoportalInfo/PSubjectInfoDetail.asp?PID=147&index=1|title=پايگاه ملي داده هاي علوم زمين: اطلاعات علوم زمين|website=web.archive.org|date=2015-06-04|accessdate=2022-08-04}}</ref>. Ҳадафи ниҳоии як сомонаи иттилооти ҷуғрофиёӣ, пуштибонӣ барои тасмимгириҳои поягузоришуда бар пояи додаҳои ҷуғрофиёӣ мебошад ва амалкарди асосии он ба даст овардани иттилоъотест, ки аз таркиби лояҳои мутафовити додаҳо бо равишҳои мухталиф ва бо дидгоҳҳои гуногун ба даст меоянд. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Сомонаҳои иттилоъоти ҷуғрофиёӣ| ]] 5abdcooyig2rg4pbr2ph8r2i5k2hvu5 Муҳаммадшариф Ҳимматзода 0 17063 1308991 1292190 2022-08-04T07:50:12Z VASHGIRD 8035 /* Фаъолият */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Сиёсатмадор |ном = Муҳаммадшариф Ҳимматзода |номи аслӣ = |тасвир = Муҳаммадшариф Ҳимматзода.jpg |бар = |тавсифи тасвир = |ном ҳангоми таваллуд = |номи мустаъор = |таърихи таваллуд = 6.7.1951 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ|Тавилдара|ноҳияи Сангвор|ноҳияи Сангвор}}, [[ҶШС Тоҷикистон]], [[ИҶШС]] |таърихи даргузашт = 17.3.2010 |маҳалли даргузашт = {{МаҳаллиМарг|Душанбе|шаҳри Душанбе}}, [[Тоҷикистон]] |шаҳрвандӣ = {{TJK}} |таҳсилот = |дараҷаи илмӣ = {{Дараҷаи илмӣ||}} |унвонҳои илмӣ = {{Унвонҳои илмӣ||}} |миллат = |эътиқод = |ҳизб = [[Ҳизби наҳзати исломии Тоҷикистон]] |ғояҳои асосӣ = |навъи фаъолият = |падар = |модар = |ҳамсар = |фарзандон = |ҷоизаҳо = {{Ордени Дӯстӣ}} |соядаст = |бари соядаст = |вебгоҳ = |викианбор = }} '''Муҳаммадшариф Ҳимматзода''' (''Муҳаммадшариф Ҳимматов''; 6 июли 1951, {{Зодгоҳ|Тавилдара|ноҳияи Сангвор|ноҳияи Сангвор}}, [[ҶШС Тоҷикистон]], [[ИҶШС]] — 17 марти 2010, {{МаҳаллиМарг|Душанбе|шаҳри Душанбе}}, [[Тоҷикистон]]) — сиёсатмадор, яке аз муассисон ва нахустин раиси [[Ҳизби наҳзати исломии Тоҷикистон]]<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/1985741.html|title=Даргузашти Муҳаммадшариф Ҳимматзода|publisher=Радиои Озодӣ|accessdate=2017-07-06}}</ref>. Вакили [[Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон]] ([[2000]]—[[2009]]). == Зиндагинома == Ҳимматзода Муҳаммадшариф 6 июли соли 1951 дар деҳаи Ғундараи ноҳияи Тавилдара таваллуд шудааст. Соли 1966 мактаби миёнаро хатм намуда, муддате дар назди олимони сарфу наҳв, таъриху фалсафаи исломӣ машғули дарс шудааст. Улуми исломиро ба пуррагӣ хатм намудааст. Ҳамзамон дар муассисаҳои гуногуни хоҷагии халқи ноҳияи Кофарниҳон бо меҳнати фоиданоки ҷамъиятӣ машғул будааст. Аз соли 1990 то соли 1999 масъулияти раисии ҲНИТ-ро бар уҳда дошт. == Фаъолият == Соли 1992 бар асари ҷанги шаҳрвандӣ иҷборан ба Ҷумҳурии Исломии Покистон муҳоҷират карда, дар сохторҳои раҳбарикунандаи Ҳаракати НИТ ва ИНОТ фаъолияти сиёсӣ кардааст. Ҳамчунин аз соли 1993 то соли 1997 донишҷӯи Донишгоҳи Байналмиллалии Покистон буда, онро соли 1997 бо ихтисоси ҳуқуқшинос хатм намудааст. Аз соли 1994 то соли 1997 иштирокчии фаъоли музокироти сулҳи байни тоҷикон буд. Аз моҳи июли соли 1997 то моҳи октябри соли 1998 узви зеркомиссияи сиёсии Комиссияи Оштии Миллӣ ва аз моҳи октябри соли 1998 то 1 апрели соли 2000 раиси зеркомиссияи ҳуқуқии КОМ-ро бар уҳда дошт. Аз 19 январи соли 2000 то 20 марти соли 2000 сафир оид ба супоришҳои махсуси вазорати корҳои хориҷаи Ҷумҳурии Тоҷикистон шуда кор кардааст. Аз 27 феврали соли 2000 вакили Маҷлиси Намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, узви Кумитаи оид ба корҳои байналхалқӣ, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва иттилоот мебошад. Муҳаммадшариф Ҳимматзода ҳамчун олими файласуф дар доираи уламо ва фузалои ҷаҳони ислом маълуму маъруф аст. Ба чандин кишварҳои дунё сафарҳо доштааст. Дар даҳҳо симпозиуму конферонсҳои байналмилалӣ ширкат варзида барои мавзӯи ислом ва сиёсат гузоришу суханрониҳои пурмазмун доштааст. Муаллифи даҳҳо рисолаҳои илмӣ-оммавӣ мебошад. == Осор == Муҳаммадшариф Ҳимматзода муаллифи китобҳои «Дар ҷустуҷӯи ҳақиқат», «Зиндагӣ ва осори Абуҳанифа», «Ақидаи Имом Абуҳанифа», «Дидгоҳ ва масоил», «Таассуби мазҳабӣ-амали номақбул» мебошад. == Ҷоизаҳо == Муҳаммадшариф Ҳимматзода бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон барои хидматҳои шоистааш дар роҳи истиқрори сулҳи тоҷикон бо ордени «Дӯстӣ» сарфароз гардонида шудааст. == Марг == Муҳаммадшариф Ҳимматзода 17 марти соли 2010 бар асари бемории тӯлонӣ аз олам даргузашт<ref name=":0" />. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * {{Cite web|url=http://ruzgor.tj/sulh-oshti-vahdat/7801.html|title=САЙИД АБДУЛЛОҲ НУРӢ, МУҲАММАДШАРИФ ҲИММАТЗОДА ВА ИСТИҚЛОЛИ ТОҶИКИСТОН|author=|website=|date=|publisher=ruzgor.tj|accessdate=2017-07-06}} == Сарчашма == * [http://ruzgor.tj/sulh-oshti-vahdat/4609-said-abdullo-nuri-oshtinoma-27.html Сайид Абдуллоҳи Нурӣ: Оштинома] [[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони Тоҷикистонӣ]] [[Гурӯҳ:Шахсиятҳо:Ислом]] [[Гурӯҳ:Рӯҳониёни форсизабон]] kn1mj8v8y8y1zwbe5z2p18mg5lsptmc Мирзо Сангмуҳаммад 0 17157 1309060 1300008 2022-08-04T07:59:36Z VASHGIRD 8035 /* Зиндагинома */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Адиб | ном =Мирзо Сангмуҳаммад | номи аслӣ =Мирзо Сангмуҳаммад | тасвир =Mirzo_sang1.JPG‎ | таърихи таваллуд = | зодгоҳ = | таърихи даргузашт = | навъи фаъолият = {{шоир|}} }} '''Мирзо Сангмуҳаммад''' - [[шоир]] ва насрнависи асри XVIII [[Бадахшон]] аст. Оид ба тарчумаи холи шоир ва муаррих маьлумоти пурра дар даст надорем. Аммо аз руи баьзе кайдхо, ки дар «Таърихи Бадахшон» ном асари муаллиф мавчуд аст, маълум мегардад, ки ӯ дар соли [[1211]]-[[1796]], яъне баьд аз чор соли ба хокимияти Бадахшон нишастани амир Мухаммадшох аз [[Афғонистон]] ба Бадахшон (Файзобод) омадааст. == Зиндагинома == Мир Мухаммадшоҳро шахси маданиятдӯст ва бомаърифат ба калам додаанд. Дар дарбори ӯ бисьёр шоирон, олимон, мирзоён ва дигар одамони бомаърифат панох меёфтанд. Ин аст, ки Сангмухаммад низ ҳамчун шоир ва донишманд дар дарбори ӯ ба вазифаи мирзои таъйин мешавад. Худи шоир дар асари худ «Таърихи Бадахшон» ин вокеаро зикр мекунад: :Ки ӯ мир шуд, ман шудам мирзо, :Бувад хуш худоят, Мухаммад ризо. Аз китоби «Таърихи Бадахшон» инчунин маълум аст, ки Сангмухаммад то соли 1223-1808-1809 ин асарро ба охир расонидааст ва ин дам ба подшоҳии Мухаммадшох 16 сол пур мешавад ва аз ин ҳисоб 12 сол ба хидмати мирзои кор кардани Сангмухаммад маълум мегардад. Зиёда аз ин маълумот барои ахвол ва рӯзгори Сангмухаммад ба даст наомад. ==Эҷодиёти шоир== Сангмухаммад аз худ қисми аввали «Таърихи Бадахшон»-ро ба мерос гузоштааст, ки профессор А.Н. Болдырев онро соли [[1959]] ба нашр ҳозир карда, дастраси хонандагон гардонид. Ахамият ва баъзе хусусиятҳои ин асарро профессор А.Н. Болдырев дар сарсухани он китоб кайд намуда, мегуяд, ки ин ягона асари хаттиест, ки муаллифи он аз худи аҳолии Бадахшон буда, дар асоси хуччатҳои хатти ва ривоятҳои махали ин асарро таълиф намудааст. [[Таърихи Бадахшон]] ғайр аз он, ки таърихи шохони Бадахшон (сулолаи Ёрбек)-ро дар бар мегирад, боз дар бораи баъзе лахзаҳои ҳаёти мадани ва адабии Бадахшон сухан меронад. Вокеан хам мо ғайр аз ин китоб оид ба таърихи Бадахшон сарчашмаи муфассалтареро дарёфта наметавонем. Худи Сангмухаммад оид ба сарчашмаҳои истифода бурдааш чунин менависад: :Шунидам аз пирони таърихгуй, :ҷаҳондидагони (басо) ранчруй, :Аз он ҷумла, к-у огахи дошт беш, :Мулло Сангмухаммад зи авлоди пеш, :Ки оре чу соле баромад барин, :Шуда бахт наздику давлат карин, :Сабабро ба таиду икболу чохири :Мусаббаб ки гардида аз баҳри шохири :Зи мехре, ки дошт ӯ бар ин шохбоз, :Ба фарбехтарин сайдаш оварда тоз. Дар баробари ҳамин, аз «Таърихи Бадахшон» дар соҳаи шеъру шоири кобилияти комил доштани Сангмухаммад низ равшан шуда меистад. Аз порчаҳои шеърие, ки муаллиф дар он зикр кардааст, маълум мешавад, ки ӯ аз мансаби мирзои (котиби) ба худ тахаллус мекунад. Сангмухаммад дар «Таърихи Бадахшон», дар баробари овардани баъзе порчаҳои шеърии шоирони Бадахшон, порчаҳои алохидаро аз эҷодиёти худ зикр мекунад, ки дар баъзе аз онҳо тахаллуси «Мирзо» зикр ёфта ва дар баъзе порчахо тахаллус оварда намешавад. Сангмухаммад вокеаи мустакил шудани Мухаммадшох ибни Мир Султоншоҳро чунин тасвир кардааст: :Биё, мархабо, мири фархундаху, :Ки рафт аз миён мар фитначу. :Нигини Сулаймони омад ба даст, :Ба ифрити малъун даромад шикаст. :Аз он регдевору бунъёди суст. :Биное намондаст бар чо дуруст. :Туи зеби авранги мулки Бадахшон, :Ба суи Бадахшон равон соз Рахш. :Хазина агар боядат чо ба чост, :Нигоҳ дошта ӯ насиби шумост. :Чунин аст дар олами неку бад, :Ки мероси музи ба гози расад. :Биё, соки, он чоми фархатфазой, :Ки Чамшед омад ба меҳмонсарой. :Ба чоме, ки арзад ба мулки ҷаҳон, :Майам дех ба коми дили меҳмон. :Гар ӯ мир шуд, ман шудам мирзо, :Бувад хуш худоят, Мухаммад ризо. Дар ин порча шоир асосан дар бораи он мол ва симу заре, ки Шахванчи ба тарики тухфа (вале дар ҳақиқат ҳамчун ганимат) ба Мир Мухаммадшох ва Мир Султоншох такдим кардааст, сухан меронад: :Зи анвон махмал бурун аз шумор, :Муталло матоъ аз ҳазорон ҳазор. :Ба ноки зи хар чинс анбордон, :Матои хитои ба кимат гарон. :Хитоию тахвору мавлуну зар, :Хам аз хомпу ин дигар, он дигар. :Гар ин нукра будаст, он буд зар. :Сафеду сиях, зард, сурху кабуд, :Дигар он, ки аз зар ҳама тору пуд. :Зи эронзамин ё зи Руму Фаранг, :Хам аз шоли кашмирии хубранг. :Хам аз мушку аз заъфарон кунчдон, :Зуруфи гаронмояи мехтарон, :Самури сиёҳ, пустинҳои нарм, :Латиф аз бирешим, гаронкадру гарм. :Зи хар навъ ачносу накди ҷаҳон, :Ки бошад сазовори ганҷи мехон. :Фузун аз адад, бештар аз шумор, :Канотири симу зари бегубор. :Зирехҳои довудию говсар, :Сабуквазну афзун ба кимат зи зар. :Чавохир зи хар чинс пур дурч-дурч, :Чу шаб дар фалак пур зи сайёра бурч. :Мулукона зевар мурассаъ нигин, :Тавила сутурони зарриназин. :Хачир то шутур бо сакарлоту чул, :Хамон ною сурною таблу духул. :Аз он дегҳои чу деги хамом, :Баковул ба сомони он субху шом. :Табакҳои чинию хонҳои тос, :Зи хар чиз, к-он н-ояд андар киёс. :Ба хадя ҳама гашта махри мир, :Кунун мир шуд мири равшанзамир. :Якеро ба кон нукраву сими хом, :Хито то Хутан нукраи тар тамом. :Такозои савлат бар он кор баст, :Ки то ройгон давлат ояд ба даст. :Яке ганҷ бинходу пас ранч бурд, :Дигар омад он ганҷро пок хурд. :Дигар менишонад нихоли умед, :Умед он дигар ёфту ин ноумед. :Дар ин чо касеро бувад дастбурд, :Ки хар чиз, к-овард дар даст, хурд. :Дар ин кору зори таманнохурош, :Шаберо ба уммеди фардо мабош. :Ба шаб баҳри фардо машав зулласоз, :Зи шаб то ба рӯз аст роҳи дароз. :Мабодо дар ин роҳи хавфу хатар, :Шавад ранчи ту муфт ганҷи дигар. : Биё, сокиё, май, ки дам ин дам аст, :Нафас дар тани мард нохамдам аст. :Маям дех халол, он чи дори хазар, :Ки ман дарди фардо надорам ба сар. :Надонам чи субх аз фалак мерасад, :Мули нимрас аз намак мерасад. :Аз он кард ху табьи Мирзо ба мул, :Ки кам накд бех аз басе насья пул…. a5rjlpob9l9mvq4mijibg8sly2acj0e Ҳавошиносӣ 0 18257 1308916 1133066 2022-08-04T07:39:40Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Ҳавошиносӣ''' ва ё '''Метеорология''' (аз {{lang-el|μετέωρος}}, metéōros, ҳодисаҳои муҳит ва коинот и -λογία, [[-логия]]) — илм дар бораи таркиб ва хосиятҳои [[муҳити заминӣ|муҳит]] ва раванди ҳодисаҳои табии дар он. Дар бисёр давлатҳои ҷаҳон ҳавошиносиро физикаи муҳит меноманд, ки ба маънои ҳозираи он бисёртар мувофиқ аст. Қисми зиёди ҳавошиносон бо моделсозии обу ҳаво, иқлим ва ташхиси муҳит (бо истифода аз дастгоҳҳои гуногун)машғуланд. Дигарон дар корхонаҳои давлатӣ ва ҳарбӣ, ширкатҳои хусусӣ кор карда, маълумот барои обу ҳаво ба авиатсия, баҳргардон, хоҷагии деҳот, сохтмон пешниҳод намуда, инчунин тавассути радои ва оинаи нилгун онро паҳн менамоянд. == Таърихи илм == [[Гумболдт, Александр фон|Гумболдт]] кори [[Акоста, Хосе де|Хосе де Акоста]]-ро оид ба ташхис дар соҳаи ҳавошиносӣ ва [[физика]] баланд баҳо дода барои [[кашфиёт]]ҳои зиёдаш ӯро ба унвони "Асосгузори [[геофизика]]" арзёби намуд. Дар "Таърих"-и ӯ (с. 1590) бори аввал барои хамгашти изотермии хатҳо ва тақсимоти гармӣ вобаста аз арз, дар бораи рафти гардиш ва ҳодисаҳои табии, ба мисли: фарқияти [[иқлим]], фаъолияти [[кӯҳҳои оташфишон]], [[заминларза|заминҷунбӣ]], намудҳои бод ва сабабҳои пайдошавии онҳо, фикру мулоҳизаҳо пешниҳод гаштаанд. Пас аз кашфиёти маду ҷазр аз тарафи [[Нютон]], Акоста табиати онҳоро, ки бо моновабат ва ҳамбастагии фазаҳои Моҳ вобаста аст, шарҳ дод. Ӯ низ бори аввал [[сунами]], ки баландиаш 25 м буду то 10 км ба рӯи хушки паҳн гашт, рӯи қалам овард. === Таърихи ҳавошиносӣ дар Тоҷикистон === == Бахшҳои ҳавошиносӣ == * [[Иқлимшиносӣ]] * [[Ҳавошиносии динамикӣ]] (азхуд намудани механизмҳои равандҳои муҳитӣ) * [[Ҳавошиносии физикӣ]] (коркарди усулҳои ташхиси радиолокатсиони ва коинотии ҳодисаҳои муҳит) * [[Ҳавошиносии синотикӣ]] (илм дар бораи қонунияти тағироти обу ҳаво). == Мавзӯҳои тадқиқот == * протсесҳои физики, химиёвӣ дар обу ҳаво * таркиби муҳит * сохти обу ҳаво * реҷаҳои гармии обу ҳаво * гардиши нами дар обу ҳаво * гардиши умумии обу ҳаво * майдонҳои [[электрикӣ]] * ҳодисаҳои [[оптикӣ]] ва [[акустикӣ]] * [[сиклон]] * [[антисиклон]] * [[бод]] * [[фронти муҳит|ҷабҳаи муҳит]] * [[иқлим]] * [[обу ҳаво]] * [[абр]] == Васоити техникӣ == * [[Маркази ҳавошиносӣ]] * [[Метеозонд|Мили ҳавошиносӣ]] * [[Мушаки ҳавошиносӣ]] * [[Мили кардани фосилавии Замин]] == Боз нигаред == * [[Обу ҳаво]] * [[Микро ҳавошиносӣ]] * [[Таъсири фаъол ба равандҳои гидроҳавошиносӣ]] == Пайвандҳо == * [http://www.krugosvet.ru/enc/Earth_sciences/geografiya/METEOROLOGIYA_I_KLIMATOLOGIYA.html Ҳавошиносӣ ва иқлимшиносӣ бо забони русӣ — мақола дар «Кругосвет»] * [http://meteoinfo.ru/ Торнамои Маркази илми ва тадқиқотии гидроҳавошиносии Федератсияи Рус] * [http://igras.ru/index.php?r=178 Луғати ҳавошиносии Донишкадаи ҷуғрофияи Академияи Улуми Русия] [[Гурӯҳ:Ҳавошиносӣ|*]] 88tdh0em998r9ozlz0nq2nnkvhsggyd Алишер Додов 0 18423 1308847 1296162 2022-08-04T05:26:19Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Футболбоз}} '''Алишер Додов''' ({{ВД-Дебоча}}) — футболбози тоҷик, дарвозабон, иштирокчии дастаи миллии [[футбол]]и [[Тоҷикистон]] аз Регар-ТадАЗ дар [[Қатар]]<ref>http://www.ozodi.org/content/article/24263141.html Сафари дастаи миллии футболи Тоҷикистон ба Қатар (Озодӣ) 13.07.2011</ref> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{Футбол-зиндагинома-нопурра}} [[Гурӯҳ:Футболбозони Тоҷикистон]] i5feck9gfm295p7ugygoav4qljwk5gc Ҳепотити C 0 18482 1309145 1208610 2022-08-04T09:16:01Z VASHGIRD 8035 /* Адабиёт */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Orphan|date=Август 2011}} '''Ҳепатит Си''', Гепатит С (инглисӣ - Hepatits C) — як бемории [[вирус]]ӣ аст, ки тавассути вируси Ҳепатит СИ мавсум ба HCV эҷод мешавад ва боиси сурхидагии бофти кабуд мегардад. Агарчӣ дар бештар маворид ин [[беморӣ]] бидуни нишона аст, дар мароҳили пешрафтааш ба гуна сируз кабуди (эҷоди бофтаи хушкгоҳ фибруз шуда) ва [[саратони кабуд]] баруз мекунад. Вокири беморӣ аз роҳ [[хун]]и олуда анҷом мегирад, ва дар бемороне ки пешина бакоргирии мавод мухадир тазриқӣ, [[интиқоли хун]]и олуда, ё [[холкӯбӣ]] бо сузани олударо доранд бештар дида мешавад. Дучор шудан ба ин беморӣ аз бештарин заминасозҳои пайванди кабуд дар ҷаҳон ба шумор меравад. {{хурд}} == Адабиёт == * [[:fa:هپاتیت سی|Аз Википедиаи Порсӣ هپاتیت سی]] [[Гурӯҳ:Бемориҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Бемориҳои сироятӣ]] got5dwgvcogj941stluvyzw3jzc02nl 1309150 1309145 2022-08-04T09:17:31Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Ҳепатити Си]] to [[Ҳепотити C]] wikitext text/x-wiki {{Orphan|date=Август 2011}} '''Ҳепатит Си''', Гепатит С (инглисӣ - Hepatits C) — як бемории [[вирус]]ӣ аст, ки тавассути вируси Ҳепатит СИ мавсум ба HCV эҷод мешавад ва боиси сурхидагии бофти кабуд мегардад. Агарчӣ дар бештар маворид ин [[беморӣ]] бидуни нишона аст, дар мароҳили пешрафтааш ба гуна сируз кабуди (эҷоди бофтаи хушкгоҳ фибруз шуда) ва [[саратони кабуд]] баруз мекунад. Вокири беморӣ аз роҳ [[хун]]и олуда анҷом мегирад, ва дар бемороне ки пешина бакоргирии мавод мухадир тазриқӣ, [[интиқоли хун]]и олуда, ё [[холкӯбӣ]] бо сузани олударо доранд бештар дида мешавад. Дучор шудан ба ин беморӣ аз бештарин заминасозҳои пайванди кабуд дар ҷаҳон ба шумор меравад. {{хурд}} == Адабиёт == * [[:fa:هپاتیت سی|Аз Википедиаи Порсӣ هپاتیت سی]] [[Гурӯҳ:Бемориҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Бемориҳои сироятӣ]] got5dwgvcogj941stluvyzw3jzc02nl 1309152 1309150 2022-08-04T09:18:50Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Беморӣ | Name = Ҳепотити вирусии C | Image = Em_flavavirus-HCV_samp1c.jpg | Caption = <!--Electron microscopy of hepatitis C virus--> | DiseasesDB = 5783 | ICD10 = {{ICD10|B|17|1}}, {{ICD10|B|18|2}} | ICD9 = {{ICD9|070.4}}, {{ICD9|070.5}} | OMIM = 609532 | MedlinePlus = 000284 | eMedicineSubj = med | eMedicineTopic = 993 | eMedicine_mult = {{eMedicine2|ped|979}} | MeshID = D006526 }} '''Ҳепотити вирусии C''' — як бемории [[вирус]]ӣ аст, ки тавассути вируси Ҳепотити C мавсум ба HCV эҷод мешавад ва боиси сурхидагии бофти кабуд мегардад. Агарчӣ дар бештар маворид ин [[беморӣ]] бидуни нишона аст, дар мароҳили пешрафтааш ба гуна сируз кабуди (эҷоди бофтаи хушкгоҳ фибруз шуда) ва [[саратони кабуд]] баруз мекунад. Вокири беморӣ аз роҳ [[хун]]и олуда анҷом мегирад, ва дар бемороне ки пешина бакоргирии мавод мухадир тазриқӣ, [[интиқоли хун]]и олуда, ё [[холкӯбӣ]] бо сузани олударо доранд бештар дида мешавад. Дучор шудан ба ин беморӣ аз бештарин заминасозҳои пайванди кабуд дар ҷаҳон ба шумор меравад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Бемориҳои сироятӣ]] i68glkk8xnwbaimde1feguaalmh35zt 1309153 1309152 2022-08-04T09:19:46Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Беморӣ | Name = Ҳепотити вирусии C | Image = Em_flavavirus-HCV_samp1c.jpg | Caption = <!--Electron microscopy of hepatitis C virus--> | DiseasesDB = 5783 | ICD10 = {{ICD10|B|17|1}}, {{ICD10|B|18|2}} | ICD9 = {{ICD9|070.4}}, {{ICD9|070.5}} | OMIM = 609532 | MedlinePlus = 000284 | eMedicineSubj = med | eMedicineTopic = 993 | eMedicine_mult = {{eMedicine2|ped|979}} | MeshID = D006526 }} '''Ҳепотити вирусии C''' — як бемории [[вирус]]ӣ аст, ки тавассути вируси ҳепотити C мавсум ба HCV эҷод мешавад ва боиси сурхидагии бофти кабуд мегардад. Агарчӣ дар бештар маворид ин [[беморӣ]] бидуни нишона аст, дар мароҳили пешрафтааш ба гуна сируз кабуди (эҷоди бофтаи хушкгоҳ фибруз шуда) ва [[саратони кабуд]] баруз мекунад. Вокири беморӣ аз роҳ [[хун]]и олуда анҷом мегирад, ва дар бемороне ки пешина бакоргирии мавод мухадир тазриқӣ, [[интиқоли хун]]и олуда, ё [[холкӯбӣ]] бо сузани олударо доранд бештар дида мешавад. Дучор шудан ба ин беморӣ аз бештарин заминасозҳои пайванди кабуд дар ҷаҳон ба шумор меравад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Бемориҳои сироятӣ]] 2b8zo5mawr2ssbs24c07a0dz986j5eq Баҳс:Алифбои тоҷикӣ 1 18538 1309107 1196334 2022-08-04T08:30:04Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Баҳс:Ҳуруфи тоҷикӣ]] to [[Баҳс:Алифбои тоҷикӣ]] over redirect wikitext text/x-wiki {{Сарлавҳаи баҳс|arpol=yes}} {{Мақола аз лоиҳа|project=Тоҷикистон|image=Emblem of Tajikistan.svg}} بسم الله الرحمان الرحیم ман эронӣ ам у дӯст дорам дарбораи гуяши тоҷики биштар бидонам. (агар дуруст дапедависам маро бибаҳшоид). ман ҳануз намидонам ки куҷо бояд "у" у куҷо бояд "ӯ" ро ба кор бурд. зиро дар хати ниёгон мо "ـُ" у "و" дорим, шумо "ـُ" ро "у" менависид, вшли "و" ро гоҳи "у" у гоҳи "ӯ" менависид. би нумуна "دوست" ро "дӯст" у "بودَن" ро "будан" меигорид. низ ҳамин мушкил ро бо "е" у "и" дорам. дар хати ниёгон мо "ـِ" у "ی" дорим, шумо "ـُِ" ро "и" менависид, вшли "ی" ро гоҳи "и" у гоҳи "е" менависид. би нумуна "دیدَن" ро "дидан" у "شیر" ро "шер" меигорид. хоҳишмандам дар ин замина доҳнамоиям фармоид. --[[Корбар:Arfarshchi|Arfarshchi]] lc6rse14bph0c2nss356r1jxleih19i Ориёӣ 0 18683 1308933 1267439 2022-08-04T07:41:34Z VASHGIRD 8035 /* Ориёиҳои қадимтарин ва ҳиҷрати онҳо */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[File:Swastika iran.jpg|thumb|250px|Зарри бостонии '''ориёӣ''' ки дар [[Эрон]] бозёфт шудааст, ба вақти ҳазораи якуми пеш аз милод рост меояд.]] '''Ориёӣ''' ({{ забон-фа| آريايی }}, {{lang-en|Aryan}}) - мансуб ба [[ориё]]: нажоди ориёӣ.<ref>Фарҳанги тафсирии забони тоҷикӣ (иборат аз 2 ҷилд) Ҷ. 2 (нашри дувум). /Зери таҳрири С. Назарзода, А. Сангинов, С. Каримов, М. Ҳ. Султон. – Душанбе 2010, - c. 33 ISBN 978-99947-69-39-1</ref> ==Вожа== '''Ориёӣ''' — аз калимаи авестоии «ā́rya» ва эронии «airya» баромада маънояш «тоза», «асилзода» аст. Дар замонҳои қадим '''ниёгони [[тоҷикон]]ро - ориёӣ''' мегуфтанд. Ҳама гуна мардуми ҳиндуориёизабонро инчунин, "ориёӣ", "нажоди ориёӣ" меноманд. ==Таърих ва меҳани ориёиҳо== Таърихи қадимтарини ориёиҳо дар китоби [[Авесто]]<ref>https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B2%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%BE</ref> ва [[Ведҳо]]<ref>https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D0%B4%D1%8B</ref>, адабиёти [[зардушт]]ӣ ва сарчашмаҳои асримиёнагӣ аз қабили «Таърихи Табарӣ», «[[Шоҳнома]]»-и [[Фирдавсӣ]], «Форснома»-и Ибни Балхӣ ва ғайра сабт гардидааст. Дар сарчашмаҳои қадим якчанд кишварҳои ориёӣ номбар шудаанд: дар "Михр-яшт" навишта шудааст, ки ''Аирьошаяну'' ("Маскани ориёиҳо") шаш кишварро дарбар мегирад:Ишкат ва Поурут (дар кӯҳсори Ҳиндукш), Моуру ва Харойа ([[Марв]] ва [[Ҳирот]]), Гава-[[Суғд]] ва Хваиризем ([[Суғд]] и [[Хоразм]]). Дар "Видевдод" (қисмати [[Авесто]]) 16 кишвар номбар гардидааст, аз ҷумла « «Airyanəm vaējah» - "Аирянам Ваэҷаҳ" ([[Ориёно]] "Фарохнои ориёиҳо"). Инчунин, дар [[Авесто]] панҷ халқи ориёӣ номбар шудааст:ориёӣ (airya-) - офарандагони [[Авесто]] ва халқҳои дигар (ғайри эътқоди [[Дини зардуштӣ]]) - туйиря (tūirya-), сайрима (sairima-), саини (sāini-) ва дахҳо (dåŋha-), ки ба халқҳои эронизабон (яъне, ориёиҳо) нисбат дода шудаанд. Маҳз аз ҳамин тазоди авестои минбаъд тазоди [[Эрон]] (кишвари ориёиҳо) ва [[Турон]] — [[Давлати Афросиёб]] ба миён омадааст.<ref>https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%80%D0%B8%D0%B8</ref> Дар замони қадим oриёиҳо ҷамъияти ягонаи этникиро ташкил медоданд, яъне як халқ буданд, бо як забон гап мезаданд ва дар як кишвар зиндагӣ мекарданд. Тақрибан дар асри XX- XV пеш аз мелод онҳо ба ду шоха тақсим шуданд, ки яке аз онҳо ба [[Ҳиндустон]] кўчида дар онҷо Ведҳоро таълиф карданд. Гурӯҳи дуюм дар [[Осиёи Марказӣ]] ва [[Эрон]]и Шарқӣ маскан гирифта зиндагӣ мекарданд ва [[Авесто]]ро офариданд. Мутобиқи сарчашмаҳо аввалин ва қадимтарин сулолаи подшоҳони ориёӣ - сулолаи [[Пешдодиён|Давлати Пешдодиён]] буд. == Қабилаҳои ориёӣ == '''Қабилаҳои ориёӣ''' — номи қабилаҳои қадимтарини ҳиндуэронӣ мебошад, ки дар аввали ҳазораи дуюми пеш аз милод аз тоифаи ҳиндуаврупоиҳо ҷудо шуда ба [[Осиёи Марказӣ]], ва охири ҳазораи дуюми пеш аз мелод ба [[Эрон]] ва [[Ҳиндустон]]и Шимолӣ ҳиҷрат кардаанд. Мутобиқи маълумоти сарчашмаҳои хаттӣ дар асрҳои IX – VIII п.м. тоифаи ориёиҳо тақрибан дар нисфи қитъаи Осиё аз сарҳади Байнаннаҳрайн то шимоли Ҳиндустон ва аз Аврупои Шарқӣ – Ҷанубӣ то Олтойу Сибири Ғарбӣ зиндагӣ мекарданд. Ба қатори халқҳои ориёии ин давра [[бохтариҳо]], [[суғдиҳо]], [[хоразмиҳо]], [[портҳо]], [[модҳо]], [[форсҳо]], халқҳои саҳронишин [[сакоиҳо]] - скифҳо, сарматҳо, массагетҳо ва халқҳои дигар дохил мешуданд. Дар сарчашмаҳои таърихӣ мардуми кишвари [[Ориёно]] — [[Давлати Пешдодиён]]у [[Давлати Каёниён|Каёниён]] ва [[Турон]] — [[Давлати Афросиёб]], [[Подшоҳии Бохтари қадим]], [[Давлати Суғди қадим]], [[Давлати Хоразми Бузург]], Порсу [[Давлати Мод]] ва [[Хуросон]] аҷдодони ориёӣ номбар шудааст. Имрӯз ба ориёиҳо: [[тоҷикон]], эрониҳо, ҳиндуҳо, курдҳо, булуҷиҳо, тотҳо, паштуҳо, осетинҳо ва дигар халқҳо мансубанд.<ref>Ҳотамов Н.Б., Довуди Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). – Душанбе,2011, – с. 30.</ref> == Ориёиҳои қадимтарин ва ҳиҷрати онҳо == '''Ориёиҳо''' — номи тоифаҳои қадими ҳиндуэрони (эрони-«ā́rya», ҳиндуи қадим "aryah", порсии қадим "aria", авестои – "агуа") ғ дар ҳазораҳои IV ибтидои 1 то мелод [[Эрон]]у [[Осиёи Марказӣ]], даштҳои шимолии байни Олтою Тяншоу Ҷанубии Уралу атрофии Баҳрҳои Аралу Каспий мезистанд ва бо воситаи ҳичрат дар Анатолияю ҷанубии Кавказу Арманистони таърихи, Балкану Аврупои Шаркию Маркази чой гирифтанд. Олимони забоншинос эҳтимол мекунанд ки «калимаи агуа шояд аз решаи феълии –ar»-ҳаракат кардан», дар ҳаракат будан» пайдо шуда бошад»( Р.Додихудоев). Ин унвон дар бисёр этноним, антропоним ва топонимҳои Эронзамини таърихи-географи дучор мешаванд. Аз ҷумла олими Юнони Қадим Страбон аҳолии Форсу Мод, Бохтару Суғдро ориёни номидааст. Калимаи «эрон» дар забонҳои форсии қадим, форсии миёнаю муосир, тоҷики, дарии афғон, забони осетин ( allon) ,боқӣ мондааст. Дар ҳазораи II то милод тоифаҳои ориёнии ҳиндуэрони ба ду гурӯҳ ҷудо шуда , минбаъд истилоҳҳои ориёни истифода мешавад. Оиди забони ориёниҳои нахуст, ғайр аз хулосаи асосии ҳундиэрони будани вай ,дигар маълумоти аниқ дар илм вуҷуд надорад. Лекин шубҳа нест ,ки забони ориёниҳои аввалин бо забони авестоӣ, ки аз рӯи осори лиссонии ҳамагонаи «Авесто» олимон тартиб додаанд, яканд. Забони авестои-яке аз забонҳои қадими гурӯҳи эронии шарки аст. Дар «Авесто» ду шеваи ҳамин забон - шеваи қадимтару архаистии Готҳо ( сурудҳои готҳо, чанд боби «Яснои хаптанхаити») ва шеваи Хурд-Авесто китобат шудаанд. Мувофиқи ақидаи эроншиноси бузург Е. Э. Бертельс ин забон дар ҳавзаи Ҳамун ( шарқии Балх ва шимолу ғарбии Марв ) маълум будааст ва онро забони бохтарии қадим ҳам номидаанд. Авестошиносон дар асоси омузиш фонетикаи Авесто ва истифодаи усули муқоисави таърихи фонетикаи забони авестоиро барқарор карданд. Забони авестои дорои 14 садонок ва 34 ҳамсадо аст. Зада дар забони авестои ба забони форсии қадим ният дорад. Зада дар Готҳои Авесто оҳанги аст. Ҳиссаҳои номи дорои 8 падеж , ҷинсҳои мардона, занона вам иёна, шумораҳои танҳо , дугона ва ҷамъ, феъл, катигорияҳои замони ҳозира, оянда,гузашта ва осори хос аст. Ҷои калима озод аст. Забони авестои аз ҷихати сохти синтаксис ива морфологи ба санскрити ҳинди ва забони форсии қадим хеле наздик аст, ки охирин аз забонҳои қадимтарини соҳибат ва соҳибдавлати форси ( Ҳахоманишиён) Буда, ба туфайли гурӯҳи катибаҳои Бесутун ва дигар маълумаст. Мувофиқи маълумоти Герадот забони форси қадим ба забони қабилаҳои саку-массагетии даштҳои Наздиарал хеле наздик будааст. Сохти овозии забони форси қадим давраи ибтидои нахустзабонҳои эрониро тачассум мекунанд, 22 ҳамсадо дорад, морфологияш системаи бойи флективии ба забонҳои авестои ва санскрит наздики дорад, аксари падежҳояшон дар ҳар сеи онҳо мавҷуданд. Олимони забоншинос дар фаҳмидани асосҳои забони ориёнҳои қадимтарин реконструксияи ( барқарор кардани) забони мабдаъи доданд. Ҳолатҳои муқаддаму умуми дар асоси маҷмӯи айниятҳои фонетики, грамматики ва маънои дар асоси маҷмӯи айниятҳои таърихи ба вуҷуд оварданд( А.Мейс,1938;В.Порсиг,1964;ва ғайра ) Ва бояд дар ибтидои давраи ориёни маҷмӯи шеваҳои ба ҳамдигар хеле наздик будаас, ки тадриҷан дар натиҷаи тараққиёти мустақилона баъд ба забонҳои алоҳида ҷудо шудаанд. Таърих ва маълумоти бисёри экстралингвисти шаҳодати ин воқеият ҳастанд. Дар хулоса барои забони оғозии ориёниҳо эҳтимоли бештари маъмули реалии таърихидошта дар ин аст ; нахустзабони ориёни дар ибтидо дар худи сарзамини Ариана-Арйана Вайҷаи «Авесто» чун маҳсули меҳнати дурударозу мушкили замони азхудкунии табиату муҳити зисти нахустмеҳани худ ва гузариш аз тарзи ҳаёти истеъмоли маҳсули тайёри табиат ( шикор ва ҷамъоварии меваҳои рустани ) ба тарзи нави ҳаёти истеҳсоли ( зироаткори, чорводори, ҳунарҳои қадимтари маъданкори , [[кулолӣ]] , бофандагию дузандагӣ ва ғайра) , дарккунии муҳити зисти атроф ва худмуқовиматсозии ҷисми , меҳнати , ва хусусан зеҳнию маънави инсон рост меояд ва давраҳои инқилоби перманентии неолити , энеолит ива биринҷиро дарбар мегирад. Оиди хулосаи дигари (дуюми) асосии маъмултари ориёншиносии имруза дар қисми дуюми ҳамин боби китоби дарси сухан меравад. Дар ин ҷо бошад, аввалан барои [[ҳиҷрат]] (миграция), яъне заминкушоӣ ва паҳншавии қавмҳои ориёнии қадимтарин дар [[Осиё]] ва [[Аврупо]] ба хотир орем. Дар вақти тадқиқотҳои лингвисти ва ҳарфиётҳои бостоншиносии (археологи, топонимики, эпиграфики ва ғайра) дарозмуддати натиҷаноки асрҳои XIX-XX чанд минтақаи хеши, ҷамбастагии хоҷаги, иҷтимои вамаданидошта ҷудо шуданд, ки ба маълумоти хаттии “ Авесто ” ва дигар сарчашмаҳои мавҷудаи қадими эрони, юнону руми, ҳинди, ва ғайра рост меоянду аз сабаби нопуррагии онҳо боиси баҳсҳои доманадору бисёрфикрии олимони ориёншинос шуданд. Агар аз шимолу ғарб ин минтақаҳоро номбар кунем, руйхати зерини гурӯҳҳои калони онҳо чунин мешавад: 1. Қавмҳои гурӯҳи маданиятҳои андроновии даштҳои шимол аз нахустбозёфти бошишгоҳи Андроново дар Енисей то бошишгоҳҳою қабристонҳои даштҳою доманакӯҳҳои Урали ҷанубӣ, поёноби Волга, Каспийи Шимолӣ ва қавмҳои маданиятҳои Тозабогоби ва Суяргонии Баҳри Арал. Дар ин даштҳо баъдтар, дар хазораи I то милод қавмҳои конфедератсияҳои скифусакои ва массагети ривоҷ меёбанд , ки ориёни нажоди сони буда, осорҳои археологии онҳо, хусусан қабристону курғонҳо дар Туваю Олтои Кӯҳӣ , даштҳои шимолии Осиёи Маркази , мавзеҳои поёноби Сирдарё ва атрофи Баҳри Арал кашф шуданд. Ин минтақаҳои Ориёнзамин дар “Авесто” чун Арйана Вайча ( Фазои бузурги Ориёни ) тасвир шудааст. 2. Минтақаи бунёдии бузурги муҳими ориёни зироаткор, чорводор, маъдангудоз, ҳунарманд ва нахусшаҳру деҳанишини Осиёи Миёна, ки чанд манбаъҳои ҳавзаҳои Мурғоб, Теҷан, зарафшон ва Амударёро офаридаанд. Унвонҳои димнаҳою бошишгоҳҳою қабристонҳои онҳо дар харитаи пешниҳодшудаи ҳамин боби китоби дарси номбар шудаанд.( ниг.). 3. Минтақаи ориёниҳои дар ҷанубу шарқ-ҳавзаи байнаннаҳри Ҳинду Ҷамнаи субконтиненти Ҳиндустон муҳоҷир шуда дар оянда каноти ҳиндуи қавмҳои Ҳиндуэронии ва Ҳиндуаврупоиро ташкил карданд. Дар таърих ин минтақа ба Кашмири зебою баландтамаддуни Шарқ табдил гашт. 4. Минтақаи авмҳои ориёнии гузаргоҳи Дарбанду Албания Кавкази, ки роҳи хеле қулайи ҳиҷрати ориёниҳои ҷанубиу шимол ва дар таърихи ориёниҳо саҳми калон гузошт. 5. Минтақаи ориёнии Кавкази чанубӣ, Мод, Арманистони таърихи ва Анатолия (Осиёи Хурд), ки инунин вазифаи гузаргоҳиро (бо воситаи Босфор) аз Осиё ба Аврупои Маркази иҷро кардааст. Ин минтақа таммадунҳои бойи ориёни офаридааст. == Инҷоро ҳам нигаред == * [[Ориёно]] * [[Давлати Пешдодиён]] * [[Давлати Каёниён]] * [[Подшоҳии Бохтари қадим]] * [[Давлати Суғди қадим]] * [[Давлати Хоразми Бузург]] * [[Давлати Мод]] * [[Дини зардуштӣ]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Халқҳои ҳиндуэронӣ]] 6nqerova4309cvfgtm7qcrmbtw8k7pa Ҳукумати Бэйян 0 19055 1309041 1269281 2022-08-04T07:57:03Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Викифонидан}} ==[[Чин]] дар солҳои ҷанги аввали ҷаҳонӣ == [[Акс:Brockhaus and Efron Encyclopedic Dictionary b29 200-0.jpg|thumb|Марзҳои Сулолаҳои таърихии Чин]] == Вазъи Чин пеш аз оғози ҷанг == Чин дар чанги 1-уми ҷаҳони расман дар тарафи Антанта ширкат кард, аммо дурии мамлакат аз чойҳои асосии амалиёти чанг аслан мушкилоти сиёсии дохилии зиёд ро пеш овард. Баъди сарнагунии сулолаи манчжурии Цин дар соли 1912 Юань Шикаем бо диктатураи харби ба сари кудрат омад. Юань Шикай бо такя ба зердастонаш хокимияти шахсияшро таквият дод. Вакте ки хизби Гоминьдан мардумро бар «инкилоби дуввум» бапо хезонад, авалҳои август Юань Шикай бо дастгирии зурдастони инглис, ҳангоми намоиш дар сохили дарёи Янцзы мухолифини сиёсии худро торумор кард. Поягузори Гоминьдана Сунь Ятсен ба Чопон мухочир шуд. Бо баҳра аз дастгирии кудратҳои хориҷи, Юань Шикай порлумонро мачбур карт тоуро ба муддати 5сол президенти Чин интихоб кунанд. 4 ноябри 1913, 438 намояндаи порлумони шомил ба хазби Гоминьдан,аз мандат холи ва худи хизб ғайриқонуни дониста шуд. 12 январи 1914 Юань Шикай пурра парлумони нотобеъро озод кард ва ба чои сарқонуни 11 марта 1912, сарқонуни наверо 1-май кабул кард ки ба ӯ хуқуқи диктатори медод. Юань Шикай , омода ба барқарорсозии сохти императори ва монархии Чин дар буткадаи Храме Неба, бо ҳамаи русуму анъанаҳои дарбори императории пешин курбони кард. Унвонҳои олимақоми замони шоҳаншохи бахшида мешуд. Бо ташаббуси Юань Шикая мушовири сиёсии ӯ Фрэнк Гудноуи амрикои соли 1914 баён дошт ки дар шароити Чин сохти шоҳаншохи-монархи нисбати ҷумҳуриҳои бехтар аст Хучуми Юань Шикая баишголи демократии инкилоби Синьхайскойбадшавии сатҳи иктисод дар мамлакат мавчи норозигихоро ба миён овард.Калонтарини онҳо уришҳои Хэнань, Хубэй, Аньхой ва Шаньси бо сарварии дехкон Бай Лана буд ки аз соли 1912 то тирамоҳи 1914 давом кард. Дар артишги озодихохи Бай Лана дехконону накбканон мечангиданд. Барои пахши шуриш Юань Шикай артиши 200ҳазора фиристод. Якчоя бо ин ӯ фишор ба қувваҳои десокротиро афзуд. Марти 1914 қонуни махдудии иттилоот ба имзо расид ва ноябри 1914 саркубии аҳоли. Амалиёти Чопон Баъди огози чанги 1-юми ҷаҳони августи соли 1914 хокимияти Чин ба кудратҳои чанганда аз бетарафии худ эълон кард ва хост ки дар дохили Чин ва заминҳои ичоравии кудратхо дар Чин амалиётҳои чанги нагузаронанд. Аммо 22 августи соли 1914 Ҷопон ба Олмон чанг эълон кард ва артиши 30-ҳазораи худро дар шимоли Циндао — маркази колонияи Германия дар Шаньдун ворид кард. Баъди харбузарби 2-моҳа Чопон заминҳои дар Шандун будаи Олмонро забт кард ,тамоми музофотро тахти назорат гирифт. Юань Шикай ба Чопон муковимат нишон надод балки аз Чопон дастгирии нақшаҳои монархиашро мехост. 18 январи соли 1915 Ҷопон ба Чин «21 талабот»-ро пешниход кард ки аз руи он, Шаньдуне, Южной Маньчжурии, Внутренней Монголии ва маркази асосии металлургии Чин — комбинати Ханьепинском , ҳамчунин артиш, полис, сиёсати дохили ва молиявии Чин ба итоати Чопон медаромаданд. Ин талабот боиси норозигихо дар Чин гардид. Дар ҳама ҷо баромадҳои зидди чопони дар ташкилотҳои тахти тасаруфи Чопон корпартоихо эълон карда шуданд. 7 май Чопон, панч талаботи охиринашро бекор кард ва ба Чин шарт гузошт. Юань Шикай ба дастгирии ИМА, Англии ва Франция, умед баст, аммоонҳо маслихат доданд, ки барои гурехтан аз чанчол бо Чопон ба ин талаботхо рози шавад. Рузи кабул кардани талаботҳои Чопон аз тарафи Юань Шикаем 9 майи соли 1915 рузи «шармандагии Чин» эълон шуд.. == Кӯшиши барқарорсозии шоҳигарии Юан Шикай == Кушиши барқароркунии монархии Юань Шикай Бо такя ба корҳои Гудноу, дар чин маъракаи ташвик ба ипературхонии Юань Шикаем ва даст бардоштан аз сохти идоракунии ҷумҳурияви шурӯъ кард. Барои хунсокардани пайравони сулолаи Чин, Юань Шикай бо дарбор роҳи созиш чуст. Даъвогари тахту точ ба шохзодагони манчжур барои риояи Имтиёзхо ба дарбори цин мактуби расми дод ва гуфт ки ин амр дар сарқонуни оянда хифз хоха шуд. Барои боз хам наздикшави ба дарбори цин Юань Шикай хост духтарашро ба Пуи дихад. Шохзодагни Маньчжур алорагми нафраташон ба Юань Шикая боиси хоинияш алайхи императори пешин Цзайтяня дар соли 1898 ва ба даст гирифтани сулола дар соли 1912 ба ин азми хешованди рози шуданд. Шохзода Пулунь — амузодаи Пуи — аз номи сулолаи Цин ва хайати 8 номдорони Манчжури тахтро ба Юань Шикаю супорид. Тобистони соли 1915 Юань Шикай маъракаи таъйини салтанат ва точу тахт огоз шуд. Дар музофотхо райъпурси шуда гузашт ки мардум барои барқарории монархия ҷонибдори карданд. Дар моҳи декабри соли 1915 шурои мачлиси маркази қарор барои таъсиси монархияи конститутсиониро ба Шикай пешниход кард. Юан Шикай дар авал истисно ба адами тамоюли худ нисбати содик буданаш ба сохти президенти ва эҳтироми Пуи ин хохиши мачлисро рад кард ва баъдан 12 декабр барои кабули унвони имперотури розиги дод. Хануз охири соли 1915 мамолики Антанты бо Юань Шикаем мусохибахо барои ба чанг зиди Олмон ҳамроҳ шудани Чин барпо шуда буд. Юань Шикай нигоҳдории сохти монархи ва унвони имперотуриашро бар ивази огози чанг бо Олмон ба кудратхо шарт гузошт. Аммо норозиги аз тарафи Чопон ва инкишофи харакатҳои зиддиипмеериалистидар мамлакат таваҷҷухи Юань Шикайро ҷалб карданд ва суоли пайвастан ба чанг дар замони ҳаёти ӯ хал нашуд. Юань Шикай пеш аз таъсиси шоҳаншохии нав ба назар нагирифт ки дар сохтори республикави хокимият аз бюрократия берун нарафт ва ин сохтор кафолати нигахдории артишро дошт. Аз ин сабаб артиш пурра дар тарафи ҷумҳурихохон буд. 25 декабри соли 1915 дар музофоти Юньнань тахти сарварии генерал Цай Э «инкилоби сеюм» огоз шуд. Дар харакати «Хифзи ҷумҳури» гурӯҳҳои ҷумҳурихохи буржуазии Чин ва қисми либерально-помещиконив Чини маркази ва ҷануби шомил буданд. Милитаристони Шимол хам зидди шоҳаншохи буданд. Кудратҳои аврупоии дар доми Чанги авали ҷаҳонибуда ба нақшаҳои Юань Шикая нигоҳи манфи доштанд. Чопон хам бобати дастгири ба уро рад кард. Юань Шикай окибнишини кард. 22 марти соли 1916 поёни шоҳаншохи ва ибтидои сохти ҷумҳуриявиро эълон кард. Императори нохонда кушиш кард то курсии президентиро ишгол кунад аммо генералҳои ҷумҳурихохистоъфои хатмии уро хостанд, артиш хам аз ӯ руй тофт. 6 июн Юань Шикай ногоҳ вафот кард. == Заъфи Чин дар масъалаи иштирок ба ҷанг == Баъди марги дар Пекине собик муовини президент Ли Юаньхун президент интихоб шуд ва сарқонуни, 10 марта соли 1912ба кор даровард ва парлумони рондаи Шикай ро фаро хонд. Аммо дар хукумат ҷонибдорони Шикай гурӯҳҳои харби-помешикии шимол боки монданд, сарвари хукумат Дуань Цижуй шуд. 1 августи соли 1916 дар сессияи якуми парлумон байни гоминьданчиён, ҷонибдорони буржуазияи милли, помещикони Чини шарқи ҷануби ва маркази Китая, ва милитаристони шимоли (чонибдорони пешини Юань Шикая), нофаҳмихо рух дод. Тирамоҳи соли 1916 милитаристони музофотхо расман ба Пекин нигоҳ мекарданд аммо дар амал худашонро хокимони мутлаки музофотхояшон медонистанд. Охирҳои соли 1916 вазъи сиёсии шимоли Чин тезутунд шуд. Парлумон пешниходи Цао Жулиня барои карз аз Чопон ба маблаги 5млн доллар дастгири накард. Кудратҳои империалист барои ёрии молияви ба Чин шарт гузоштанд бо Олмон чанг эълон кунад. Аз ин ру, Великобритания ва Франция Япониюро бовар кунонданд заминҳои Олмони дар Чинробаргардонанд. Тахти фишори муштараки Великобритании, США, Франции и Японии Дуань Цижуй 14 марта солти 1917 муносибатҳои дипломатии худро бо Олмон баст. 25 апрели соли 1917 Дуань Цижуй милитаристон ва губернаторони харбии 9 музофот ва дигар фаъолонро ба Пекин ба конфронси низоми хонд. Дар кори конфронс намояндагони ИМА ширкат доштанд ва харчи зудтар эълони чанг бо Олмонро такозо кардан. Дар натича 28 апрели соли 1917 конференцияи губернаторони харби эълони чанг бо Олмонро кабул ва ба палатаи поёнии парламента, 10 мая соли 1917 пешниход кард. Парлумон яквакт бо эълони чанг истеъфои Дуань Цижуй-ро талаб кард. Раиси хукумати нав У Тинфан шуд. Кисми музофотҳои милитаристони шимоли истиклолият эълон карданд. Ли Юаньхун генерал Чжан Сюня –ро бо артишаш аз музофоти Цзянсу ба Тяньцзинь хонд, ки артишаш ба сулолаи Цин содик буданд. 8 июн генерал аз президент «шартҳои имтиёзи» дар сарқонун, шинохтани конфуци ҳамчун дини милли ва зиёд кардани шумори харбиёнро хонд. 9 июн армияи Чжан Сюня ба Пекин даромад. 1 июл барқарории сулолаи Цин бо сарварии Пуи эълон шуд. Дуань Цижуй бо артишаш ба суи Пекин омад ва ба сохтори шоҳаншохи зарба зад. Дуань Цижуй бо истифода аз фурсат Ли Юаньхуна-ро ба истеъфо ва парлумонро озод кард. Вазифаҳои президенти ба души Фэн Гочжан гузошта шуд. Бо тахкими чойгоҳи худ Дуань Цижуя 14 августи соли 1917 бо Олмон расман чанг эълон кард. Бо дастгирии молиявии Чопон милитаристони шимоли ба гурӯҳҳои ҷануб муборизаро давом доданд. == Тақсимёбии Чин == Баъди торумори порлумон дар ибюни соли 1917 зиёда аз 100 депутат аз Пекина ба Гуанчжоу омада ба сафи гурӯҳҳои мухолияи милитаристони шисоли пайвастанд. Дар сесияи авалини худ дар Гуанчжоу порлумон коркарди Дуань Цижуй дар эъломи чанг бо Олмонро ғайриқонуни донистанд ва Сунь Ятсен дар бораи барқарорсозии бетарафии Чин нисбати чанг сухан кард, ки аз ҷониби порлумон ба иттифок дастгири ёфт. Хамчунин Дуан Цижуй худхонда ва ба Пекин артиш фиристода шуд. Тахти фишори Великобритании, США и Японии хукумати ҷануб 26 сентября соли 1917 бо олмон чанг эълон кард ва умед дошт ки аз тарафи кудратҳои хориҷи расман шинохта шавад. 3 октябр Сунь Ятсен дар Гуанчжоу «генералиссимусом Чини ҷануби» хонда шуд ва фармондехи Куваҳои мусаллахи федеротсиони ҷануби шуд. 7 октябри соли 1917 Сунь Ятсеназ номи Федератсияи музофотҳои ҷануби бо шиори ҳимоя аз сарқонун ба шимол чанг эълон кард. Дар қисми хукумати харбии Чини ҷануби намояндаҳои юньнаньских, гуансийских и сычуаньских милитаристов шомил буданд. Сунь Ятсен, ва хизбаш Гоминьдан, баъди марги Юань Шикая, на дар байни мардум ва на дар байни артиш такягоҳ надоштанд. Хукумат ба гуансийского милитариста Лу Жунтина такя мекард. Сун Ятсен истеъфо дод ва ба Шанхай рафт. Хукумати Гуанчжоуское ичрогари кури Лу Жунтина, барои таквияти нуфузи худаш табдил ёфт ва чанг бо шимолро идома миедод. Лу Жунтин президенти навинтихоби Пекин Сюй Шичана, -ро эътироф накард. == Иқтисодиёти Чин дар солҳои ҷанги якуми ҷахонӣ == Дар солҳои чанги Аврупо ширкатҳои хориҷи фаъолияти худро дар Чин васеъ гардониданд. То чанг дар Чин зиёда аз 20 бонкҳои калони хориҷи бо зиёда аз 100 шуъба фаъолият доштанд. Бо огози чанг Британия, [[Фаронса]], [[Олмон]] ва [[Русия]] пешниходи маблаг ба Чинро катъ карданд ва ин боис шуд то Чопон таъсири худашро ба хукумати шимолии Чин зиёд кунад. Охирҳои чинги якуми ҷаҳони Чопон 85 % истеҳсоли металурги ва то 25% истеҳсоли ангиштсангро тахти назорат гирифтанд. Хамаги таи солҳои 1914 -1921 сармоядорони чопони дар Чин бо истифода аз қувваи кории арзон ва ашёи хоми дастрас зиёда аз 222 корхонаҳои саноати таъсис доданд ва то 6000 ташкилот расонданд. Ба мавкеъи устувори сармояи хориҷи дар Чин нигоҳ накарда буржуазияи миллии Чин хам сатҳи иктисодии худро боло бурд. Афзоиши арзиши нукра, ки асоси пули Чин буд, ба афзоиши воридот мусоидат кард. Савдои хориҷи бошад аз 213 миллион лян серебра соли 1914 ба 20 миллион дар соли 1919 поин фаромад. Дар ин солҳо адади корхонаҳои сармоядорони чини 2,5 маротиба афзуд(аз 698 то 1759). Дар соли 1919 дар мамлакат 1202 ширкатҳои саноати ва савдо фаъолият мекарданд. Шумораи бонкхо аз 44адади соли 1913 то 60адад дар соли 1918 расид. Аз соли 1912 то 1920 17 ширкатҳои баҳри, 244 марказҳои бофандаги, 65 фабрикаҳои коркарди абрешим таъсис ёфтанд. Дар саноати хуроквори бошад, аз соли 1914 то 1920 содироти орд аз Чин баб мамлакатҳои чанганда то 40 маротиба афзуд. Тули солҳои 1914 - 1919 дар мамлакат зиёда аз 13 миллион коргар кор мекард. Кариб 175 ҳазор коргари чини ба шарқи наздик, франсия, англия, Россия барои корҳои накбкани муҳофизати рафта буданд. == Ҳаракати 4-май == Баъди анчоми чанг дар Аврупо дар Чин масъалаи баргардонидани заминҳои Шандун ва ҳамчун мамлакати комилхуқуқ шинохтани Чин баҳсхо сар заданд. Хукумату ҷамъияти Чин умед дошт дар хамоиши сулҳи Париж масъалаҳои зерин барраси шаванд: 1. Кудратҳои бузург аз таъсири худ ба Чин даст кашанд; 2. Кушунҳои хориҷии дар Чин буда берун шаванд; 3. Кудратхо дар Чин набояд сохиби почта ва телеграфи шахси бошанд; 4. хуқуқи маслихатдихии консулон бекор карда шавад; 5. Каламрави заминҳои ичорагирифтаи хориҷи баргардонда шаванд; 6. Шаҳракҳои хориҷинишин ба Чин баргардонда шаванд; 7. Ба Чин истиклолияти гумруки диханд. Аммо рузи 18 январи соли 1919 дар хамоиши сулҳи Пориссарварони шурои Чахоргона Чинро аъзои комилкхуқуқи хамоиш нашинохтанд. Аз 30 апрели соли 1919заминҳои Олмон дар Шандун бо розигии ИМА ва дастгирии Британияву фаронса ба Чопон дода шуд ва хайати Чин хатто барои гуфтушунид даъват хам нашуд. Ин хабари пастзанандаи шаъни Чин дар чомеъаи Чин нофаҳмихо овард. 4-майи соли 1919 донишчуён ва толибилмони макотиби Пекин дар майдони Тяньаньмэнь ба эътироз баромаданд. Онҳо талаб доштанд шартномаи сулҳ аз тарафи хукумати чин ба имзо нарасад, Шаньдун ба Чин баргардонда шавад, 21 талаботи Чопон беасос хонда шавад, ва хукумати феъли истеъфо кунад ва чазо дода шавад. Хокимияти Дуань Цижуй харакати донишчуёнро берахмона пахш кард. Бо эътироз ба ин рузи дигар ҳамаи таълимгоҳҳои шаҳр, профессорон ва иттиходияҳои ҷамъияти ба майдон баромаданд. Дуан Цижй аз имзои созишномаи сулҳи Версал худдори кард. == Манобеъ == # О. Е. Непомнин «История Китая. Эпоха Цин. XVII — начало XX вв.» — Москва: издательская фирма «Восточная литература» РАН, 2005. ISBN 5-02-018400-4 # С. Л. Тихвинский «Избранные произведения» в 5 т. Т.2 «История Китая первой четверти XX века: Доктор Сунь Ятсен. Свержение маньчжурской монархии и борьба за республику» — Москва: «Наука», 2006. ISBN 5-02-034997-6. # С. Л. Тихвинский «Избранные произведения» в 5 т. Т.3 «История Китая. 1919-1949: Борьба за объединение и независимость Китая. Чжоу Эньлай» — Москва: «Наука», 2006. ISBN 5-02-035015-X. # «История Востока» в 6 томах. Том V «Восток в новейшее время (1914—1945 гг.)» — Москва, «Восточная литература», 1995. ISBN 5-02-018102-1 [[Гурӯҳ:Таърихи Чин]] bht9lnwvhz406qjmjkra5vyhfcrs4p0 Руқия Қурбонова 0 19160 1308997 1293044 2022-08-04T07:51:00Z VASHGIRD 8035 /* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Шахсият | ном =Руқия Қурбонова | номи аслӣ =Руқия Қурбонова | тасвир = | таърихи таваллуд =[[23 октябр]]и соли [[1956]] }} '''Руқия Қурбонова''' — собиқ муовини сарвазири Ҷумҳурии Тоҷикистон (2008 - 2013) Руқия Қурбонова 23 октябри соли 1956 дар шаҳри [[Норак]]и [[вилояти Хатлон]] ба дунё омадааст. Миллаташ тоҷик. Маълумоташ олӣ. Соли 1978 Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айниро хатм намудааст. Соли 1988 мактаби олии партиявии Тошкентро хатм карда, фаъолияти меҳнатияшро ҳамчун омӯзгори мактаби миёна аз мактаби миёнаи раками 9-и шаҳри Норак оғоз намудааст. Баъдан дар вазифаҳои котиби якуми Кумитаи иттифоқи комсомолии ленинии ҷавонони Норак, котиб-сардори шуъба, раиси Кумитаи партияи коммунистии Тоҷикистон дар шаҳри Норак кор кардааст. Аз соли 1992 то 1995 дар идораи сохтмонии нерӯгоҳи барқи обии Норак, дар шуъбаи сохмонии “махсуси обӣ”-и шаҳри Норак фаъолият намудааст. Солҳои 1995-1997 муовини якуми раиси шаҳри Норак буд. Соли 1997 муовин, соли 2000 муовини якуми раиси Ноҳияи марказӣ, соли 2003 муовини раиси ноҳияи Фрунзеи шаҳри Душанбе. Солҳои 2003-2004 дар вазифаи мудири шуъбаи тандурустӣ барои кор бо зан ва оилаи назди Дастгоҳи иҷроияи Призиденти Ҷумҳурии Тоҷикистон кор кардааст. Соли 2004 раиси Кумитаи кор бо зан ва оилаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, соли 2005 муовини раиси вилояти Хатлон, солҳои 2006-2007 раиси шаҳри Қӯрғонтеппа буд. Бо ордени “Хизмати шоён” сарфароз гардонида шудааст. Оиладор, соҳиби ду фарзанд. Аз 26 январи соли 2008 то ноябри 2013 ба вазифаи муовини Сарвазири Ҷумҳурии Тоҷикистон. ==Пайвандҳо== *[http://www.president.tj Сомонаи Расмии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон] [[Гурӯҳ:Вазирони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Зодагони рӯзи 23 октябр]] [[Гурӯҳ:Зодагони соли 1956]] [[Гурӯҳ:Зодагони шаҳри Норак]] 4suxuh8gwxk52irz6b60zu4ro9qmx6f Шоҳаншоҳии Кӯшонӣ 0 20620 1308985 1277358 2022-08-04T07:49:23Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Давлати таърихӣ |ном = Шоҳаншоҳии Кӯшониён |вазъ = шоҳанҳошӣ |герб = |харита = KushanEmpireMap.jpg |тавсиф = Подшоҳии Кӯшониён ва мамлакатҳои зердасташ дар давраи ҳукмронии Канишка (асри II милодӣ) |пойтахт =[[Шаҳринав|Ланьши]] (то 1 млн. нафар), [[Балх (шаҳр)|Бохтар]] (200,000 - 1 млн. нафар) [[Пешовар]] (200,000) |забон = [[Забони бохтарӣ|Бохтарӣ]] |таъсис = қарни I мелодӣ |барҳам = қарни III мелодӣ |майдон = |аҳолӣ = 60 000 000 (20 % аҳолии Замин) |то = Давлати Юнону Бохтар |пас = Сатрапҳои Ғарбӣ |п2 = Давлати Сосониён |п3 = |п4 = }} '''Шоҳаншоҳии Кӯшониён'''<ref>Кушанское царство // БРЭ. Т.16. М.,2010.</ref> ([[Забони бохтарӣ|бохт.]] Κυϸανο, ''Кушано'') — давлати қадимест, ки тахминан дар асрҳои I—III милодӣ вуҷуд дошта сарзамини [[Осиёи Миёна]], [[Афғонистон]], [[Покистон]], [[Ҳиндустон]]и Шимоливу [[Туркистони шарқӣ|Туркистони Шарқиро]] фаро мегирифт. Асосгузораш халқи бодиягарди ҳиндуэронии [[Тахористон|тахорӣ]] (хитоӣ — ''йуҷӣ'')-ро ҳисоб мекунанд. Тахориҳо аз ''хуннҳо'' (с. 177 то милод) ва баъдтар аз қабилаи ''усунӣ'' (пас аз с. 155 то милод) шикаст хурда аз сарзамини Туркистони Шарқӣ ба Мувароуннаҳр муҳоҷират карданду подшоҳии [[Давлати Юнону Бохтар|Юнону Бохтарро]] барҳам доданд (с. 145 то милод). Соли 124 то милод тахориҳо зидди давлати Порт ҷанг карданду ба подшоҳи он — Артабони II (сс. 128—124 то милод) — ҷароҳати мӯҳлик расонданд. Пас аз он тахориҳо тамоми сарзамини Бохтарро забт карданд. Страбон дар «Ҷуғрофия»-и худ дар бораи он воқеаҳо ҳамин хел менависад: «Аксарияти скифҳо — аз [[баҳри Каспий]] сар карда — ''даҳҳо'' гуфта мешаванд. Қабилаҳоро, ки ба тарафи шарқ аз онҳо зиндагӣ мекунанд, массагетҳо ва сакоиҳо меноманд. Ҳамаи дигаронро скифҳо меноманд, ки он номи умумиашон ҳаст, лекин ҳар як қабилаашон низ номи махсус дорад. Ҳамаашон кӯчманчиён мебошанд. Аз ин кӯчманчиён махсусан онҳое машҳур гардиданд, ки аз юнониён Бохтарро кашида гирифтанд, яъне ''асиҳо'', ''пасианҳо'', ''тахориҳо'' ва ''сакараулҳо'', ки аз ноҳияи соҳили дигари [[Амударё|Яксарт]] кӯчида омаданд ва макони онҳо дар шафати сарзамини ''сакоиҳо'' ва инчунин хоки ''суғдиён'' ҷой дошт, ки дар дасти ''сакоиҳо'' буд».<ref>Страбон, География, Книга XI, 8, 2.</ref> == Таърихи сиёсии давлати Кӯшон == [[Бохтар]] баъди торумори шоҳии [[Давлати Юнону Бохтар|Юнону Бохтар]] ҳолати парокандагии сиёсиро аз сар мегузаронид. «Даҳя — ҳокими олӣ надорад, — навишта буд дипломату мусофири хитоии [https://ru.wikipedia.org/wiki/Чжан_Цянь Чжан Цянь], — ҳар як шаҳр аз тарафи ҳокими худ идора карда мешавад»., Сарчашмаҳои минбаъда — «Таърихи хонадони Хан ([https://ru.wikipedia.org/wiki/Ханьшу Ханьшу])» ва «Таърихи хонадони хурди Хан ([https://ru.wikipedia.org/wiki/Хоу_Ханьшу Хоуханшу])» — барои аллакай ҷойгиршавии кӯчманчиён ба маркази [[Бохтар]] хабар медиҳад. Хоуханшу хабар медиҳад, баъди забти Бохтар кӯчманчиён ба 5 вилоят тақсим шуданд ва яке аз онҳо — Гуйшуан (Кӯшон) — оянда қисмҳои боқимондаи кӯчманчиёнро ба худ тобеъ кард. Бисёр саҳифаҳои таърихи инсоният далолат мекунад, ки мамлакатҳои Шарқ ва Ғарб бо ҳам алоқаи зич доштанд. Вазифаи мо саҳифаҳои нохондаи таърихро барқарор намуда омӯхтан аст. Дар таърихи [[Ҳиндустон]] , [[Афғонистон]] , [[Покистон]] , [[Осиёи Миёна]] ва [[Эрон]] давраи Кӯшон ҷои махсусро ишғол мекунад. Давраи Кӯшон на танҳо давраи бузург дар таърихи халқҳои номбаршуда, балки давраи барҷастаи инкишофи таърихи маданияти Шарқ ва умуман инсоният аст. Зиёда аз 2 ҳазор сол пеш [[Осиёи Миёна]] ва [[Ҳиндустон]] -и Шимолӣ, [[Покистон]] , [[Афғонистон]] ва [[Эрон]] -и шарқӣ ба таркиби як давлат муттаҳид карда шуданд. Империяи бузург дар он вақт аз соҳилҳои баҳри Арал сар шуда, то уқёнуси ҳинд тӯл мекашид ва дар қатори империяҳои бузурги Рим, Парфия, [[Хитой]] ҷойгир шуда буд. Инқирози ҳокимияти Юнону Бохтар ва ба арсаи сиёсат омадани сулолаҳои ҳокимони кӯчманчй хотима ёфтани хонадони шоҳии юнонинажодро ифода мекард. Барои салтанати шоҳони маҳаллӣ имконият фароҳам омад. Марҳилаи Кӯшони кабир ба нашъунамои иқтисодиёт, фарҳанг, санъат, шароити нисбатан тинҷ ва ором фароҳам овард. Вусъати робитаҳои байналхалқӣ аз асрҳои 2-1 пеш аз милод то охири садаи IV милодӣ тӯл кашид.<ref>Б. Ғафуров. Тоҷикон. Душанбе, 2008. С. 149—150.</ref> == Таъсисёбии шоҳии Кӯшон дар аҳди Кадфизи I == Таърихи сиёсии шоҳии Кӯшон кам омӯхта шудааст. Кӯчманчиён баъди тасхири [[Бохтар]] ба 5 мулк тақсим шуданд. Яке аз мулкҳои йӯҷиҳо Гуйшуан-Кӯшон чор қаламрави дигарро ба худ тобеъ намуд. Маводи нумизматикӣ шаҳодат медиҳанд, ки шоҳигии Кӯшон дар замони Герай ном ҳоким барпо шудааст. Герай, падари Куҷула Кадфиз (Кудзула Кадфизи I) — асосгузори давлати Кӯшони кабир будааст. Манбаи хаттии Чинӣ «Хоуханшу» дар бораи истилои [[Бохтар]] аз тарафи кӯчманчиён ва 5 мулки он хабар додааст.<ref>Маъхазҳои хитоӣ исмҳои он вилоятҳоро нигоҳ доштаанд: Гуйшуан (Кӯшон), Ҳӯмӣ, Шуанмӣ (Шуғнон?), Ситун ва Гаофу (Кобул?).</ref> Вай барои якумин подшоҳи бузурги Кӯшон Кудзула Кадфизи I чунин нақл мекунад: {{аввали иқтибос}}«Ба гузашти зиёда аз 100 сол ҳокими Гуйшуан (Кӯшон) Киоҷӯкӯ (Кудзула Кадфизи I) чор қабилаи дигарро тобеъ кард ва худро подшоҳ хонда "Гуйшуанӣ" ном дошт. Вай бо Анси (Порт) ҷангид, Гаофу (Газна), Пуду (Паропамис) ва Гибинро (Кашмир) забт кард ва онҳоро ба қаламрави худ ҳамроҳ намуд. Киоҷӯкӯ дар синни 80-солагӣ вафот кард».{{охири иқтибос|сарчашма=}} Ҳамин тариқ, ҳанӯз дар аҳди Куҷула Кадфиз, ки онро ғолибан Кадфизи I меноманд, хоки давлати Кӯшон ҳам васеъ шуд. Масоҳати давлат аз худуди [[Бохтар]] берун рафта бисёр ноҳияҳияи дигарро дар бар гирифт. Тадқиқи тангаҳо нишон медиҳанд, ки унвони Кадфизи I аз ябғу (сарвар) сар шуда, то «подшоҳи аъзам» ва «шоҳаншоҳ» тадриҷан боло рафтааст. Мулкҳои соҳили рости [[Амударё]], [[Ориё]] ва [[Заранг]] дар замони Куҷула Кадфиз ба хоки давлати ӯ ҳамроҳ буданд. Вале ҷараёни ташаккули давлати Кӯшони бузург дар аҳди Куҷула Кадфиз комилан ба итмом нарасид.<ref name="ReferenceA">Б. Ғафуров. Тоҷикон. Душанбе, 2008. С. 151.</ref> Худи вилояти Кӯшон тахминан дар сарзамини шимолтар аз [[Амударё]] (вилоятҳои [[Хатлон]]у Сурхондарёи [[Тоҷикистон]]у [[Ӯзбакистон]]и ҳозира) воқеъ будаасту вилоятҳои йуҷии дигар сарзамини [[Афғонистон]]и ҳозира ишғол менамуданд. Аз навиштаҷоти ҳиндизабоне рӯи сиккаҳо, ки аз номи Кадфиз зада буданд, мафҳум аст, ки футуҳоти Куҷула Кадфиз дар ҷануб сарзамини [[Ҳиндустон]]ро расидаанд. Набераи Куҷула — Вима Кадфиз (ва ё Кадфизи II — тахминан охири асри I-уму ибтидои асри II-юми милодӣ) — истилогариҳои падаркалонашро давом дода қисми зиёдтари Ҳиндустони Шимолӣ ба дасташ даровард. Аммо давраи равнақи баландтарини давлати Кӯшон ҳукмронии писари Вима Кадфиз — Канишка (тахминан асри II-юми милодӣ) — будааст. Канишка ҳукуматашро қариб ки ба тамоми Ҳиндустони Шимолӣ, Покистон, Афғонистон, қисми бузурги Осиёи Миёна ва ба Туркистони Шарқӣ васеъ карду пойтахти давлаташро ба шаҳри Пешовар кӯчонд. Канишка ҳам дини буддоиро қабул карда ба паҳншавиаш ёрии бисёре расонд. == Ислоҳоти пулии Кадфизи II == Тангаҳои Кадфизи I фақат аз мис буданд ва ба сиккаҳои императори [[Рим]] ва подшоҳони [[Порт]] тақлид карда сикка зада мешуданд. Вориси Куҷула Кадфиз наберааш Вима Кадфизи II ба истилои [[Ҳиндустон]]-и Марказӣ муваффақ гашт. Ноҳияҳои соҳили рости [[Амударё]], [[Қубодиён]], [[Шаҳринав]], [[Душанбе]]-ро ба ҳайати Кушони Кабир дохил кард. Тангаҳои ин подшоҳ бо номи «Шоҳаншоҳ-наҷотбахши бузург» сикка зада мешуданд. Ба фикри муҳаққиқон Вима Кадфизи II тамоми шимоли [[Ҳиндустон]], аз ҷумла Кашмирро забт карда будааст. Кадфизи II дар сиёсати пул ислоҳот ворид намуда, тангаҳои тилоро ба муомилот даровард. Сабаби дар муомилоти пулии Кушониён ворид шудани тангаҳои тило эҳтиёҷоти тиҷорати байналхалқӣ буд. Е. В Земал таъкид кардааст, ки дар як давлати беканори муқтадир муттаҳид кардани мулкҳои парешону пароканда ва ба туфайли ҳамин хеле афзудани имконияти иқтисодиёти мамлакат, яке аз заминаҳои асосии ислоҳоти мазкур гардиданд, ки тибқи он аз тангаҳои нуқра даст кашида, тангаҳои тилоро ҷорӣ намуданд. Баъди ислоҳоти пулии Вима Кадфиз динорҳои дучанда, динорҳои муқаррарӣ, нимдинорҳо, чорякдинорҳо сикка зада шуданд. Вазни як динор ба 8г мерасид. Мамлакат ба сатрапияҳо тақсим мешуд. Айёми ҳукмронии Вима Кадфизи II ҳокимияти Кушон дар шимоли Бохтар паҳн гардид. Мувофиқи санадҳои навиштаҷоти подшоҳи [[Сосониён]] Шопури I (241—272) дар «Каъбаи Зардушт» дар феҳристи шаҳрҳо-мулкҳои тобеъ ва боҷдиҳанда сарзаминҳои тоҷикон [[Порт ]], [[Гургон ]], [[Марв ]], [[Нишопур ]], [[Заранг]] номбар шудаанд.<ref name="ReferenceA"/> == Заволи империяи Кушониён == Заволи давлати Кушонро бо таҷовузи давлати ҷавони эронии [[Сосониён]] вобаста мекунанд. Муаррихи арабии Табарӣ менавишт, ки нахуст аз Сосониён Ардашери I (сс. 222/227 — 240 милодӣ) [[Марв]]у [[Балх]]у [[Хоразм]]ро «то ҳудуди ақсои [[Хуросон]]» забт кардааст.<ref name="ReferenceA"/> Гарчанде, ки баъзе таърихшиносон ба ин исботи Табарӣ эътимод намекунанд, мафҳум аст, ки давлати Кушон муборизаро зидди [[Шоҳаншоҳии Сосониён|подшоҳии Сосониён]] бардошта натавонисту тахминан дар садаи III-юми милодӣ пароканда шуд. == Рӯйхати тахминии подшоҳони Кушон == [[File:KanishkaCoin3.JPG|thumb|Тангаи тилоии Канишка бо тасвираш. Мӯҳри танга, ки бо ҳуруфоти юнонӣ-бохтарӣ навишта шудааст: «Шаонано шао Канешки Кошано», яъне «Шоҳаншоҳ Канишка Кушон»|300px]] Соли 1993 дар сарзамини Афғонистон ([[вилояти Бағлон]]) — як навиштаҷоти рӯисанг ёфта шуд, ки онро «Навиштаҷоти Работак» номиданд. Ин навиштаҷоти бохтарзабон подшоҳони аввалини Кушонро то Канишка номбар карда Куҷула Кадфизро чун бобокалонаш, Вима Такторо чун бобояш ва Вима Кадфизро чун падараш зикр мекунад. # Герай (асри I то милод, дар рӯи сиккаҳояш тасвир карда шудааст, эҳтимолан ҳокими вилояти Кушон буд — яке аз 5 вилояти мазкури йуҷӣ) # Куҷула Кадфиз (асри I милодӣ, хитоӣ — Киоҷӯкӯ, мувофиқи манбаъҳои хитоӣ 80-сола вафот ёфтааст)<ref>Воқеаномаи Ҳоу Ҳан-шу</ref> # Вима Такто (охири асри I милодӣ, хитоӣ — Янгаоҷен) # Вима Кадфиз (ибтидои асри II) # Канишка (асри II). Канишка ҳисоби нави солҳо аз оғози подшоҳиаш сар кардааст. Тӯли подшоҳиаш аз рӯи тақвими ӯ — солҳои 1 — 23. # Васишка (асри II, солҳои 23 — 29 аз рӯи «эраи Канишка») # Хувишка (охири асри II) # Васудева (ибтидои асри III). Воқеаномаи хитоие сафоратеро аз подшоҳи йуҷӣ Po-t’iao зикр мекунад, ки соли 230 милодӣ ба дарбори қайсари хитоӣ Цао Жуй аз сулолаи Вей омада буд. Дар забони қадими хитоӣ ин ном чун Pua-d’ieu талаффуз карда шуда буду эҳтимолан ба номи Васудева мос меояд. ==Номҳои асили шоҳони Кушони== # Шоҳ Донӣ Доӣ # Родо Кидеваки Вахшон # Ардахшон # Фарниёрод Котвил Кадфисшоҳ # Ниёгевдод Вимо Тактошоҳ=Ягтошох # Эзиддод Вимо Кадфисшоҳ # Хубгуҳаршоҳ Конишаки Кӯшон # Меҳромон Конишаки Кӯшон # Кӯшоншоҳ Озарвону Варҳуман == Ҳамчунин нигаред == Кушониён яке аз ниёгони тоҷикон мебошанд, ки шоҳигарии онҳо аз садаи II то мелод ва 4 мелодӣ идома ёфтааст. Эмомалӣ Раҳмон давраи ҳукмронии Кушониёнро «''ҳалқаи заррини таърихи халқи тоҷик''» номидааст. Дар забони портӣ (парфиёнӣ) — Кушоншаҳр номида мешудааст. Дар замони Кушониён забонҳои кушонию бохтарӣ ва лаҳҷаҳои он, ки ба гурӯҳи забонҳои шарқии эронӣ мансуб мебошанд, роиҷ будааст. Ҳамчунин забоншиносон аз рӯи боқимондаҳои навиштаҷоти гуногун аслияти худи забони кушониро низ муайян намуда, онро ба зергурӯҳи шимолии забонҳои шарқии эронӣ мансуб донистаанд. Муттаҳидшавии панҷ қабилаи кушонӣ дар [[водии Вахш]] сурат гирифтааст. Тибқи баъзе маълумоти таърихӣ, шоҳигарии Кушониён аз ҷониби қабилаҳои ҳиндуаврупоии «тохарҳо» асос гузошта шудааст. Сиккаҳои аввалин шоҳаншоҳи кушонӣ, ки Ҳерай-Санаб ном дошт, маҳз аз водии Вахш пайдо шудаанд. Шаҳрҳо аз ҳудуди Бохтар ё баъдан [[Тахористон]] маҳз дар давраи Кушониён ривоҷу равнақ ёфтаанд. Аз ҷумла, дар ҳудуди мамлакати мо ба замони Кушониён димнаҳои Кайқубодшоҳ дар [[ноҳияи Қубодиён]], Теппаи Шоҳ дар [[ноҳияи Шаҳритуз]], Куҳан-Қалъа дар [[ноҳияи Ҷайҳун]], Ҳалқаҷар дар [[ноҳияи Хуросон]] (собиқ Ғозималик), Ғаравқалъа ва Тамошотеппа дар [[ноҳияи Ёвон]], Саксанохур дар [[ноҳияи Фархор]], Қалъаи Чармгарони Поён (Қалъаи Мир) дар шаҳрҳои [[Кӯлоб]], [[Шаҳринав]], [[Душанбе]]и қадим дохил мешаванд. Доир ба давлати Кушониён сарчашмаҳои зиёди таърихӣ ва ҷуғрофӣ маълумот дода, бори аввал бо ташаббуси аллома Б. Ғафуров дар Душанбе ва Кобул симпозиуми байналмилалӣ доир шуда, олимони бостоншинос ва таърихнигорон дар бораи ин макони ҷуғрофӣ маълумоти зиёдеро дар шакли рисола ва мақолаҳои илмӣ интишор дода, баъдҳо дар ин мавзӯъ китобҳои алоҳида низ ба чоп расониданд. Дар ин асарҳо таърихи пайдоиш ва ташаккули давлати Кушониён васеъ тасвир гардидааст.<ref>[http://khovar.tj/2018/01/shar-i-ta-jiri-nom-oi-baze-mavze-oi-u-rofii-mamlakat/ Шарҳи тағйири номҳои баъзе мавзеъҳои ҷуғрофии мамлакат/Дар бораи Кушониён]</ref> === Бозгашти номи Кушониён === Бо Қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 20 январи соли 2018 оид ба иваз намудани номи шаҳри [[Қӯрғонтеппа]] ва якчанд шаҳру маҳалҳои маъмурии [[вилояти Хатлон]]…, номи ноҳияи Бохтар ба ноҳияи Кӯшониён иваз карда шуд. Қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон барои баррасӣ ба [[Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон]] фиристода шуд.<ref>[http://khovar.tj/2018/01/minbad-onteppa-bohtar-sarband-levakand-bohtar-k-shoniyon-nom-burda-meshavand-ivazi-nom-oi-yak-ator-sha-r-o-no-iya-va-de-a-oi-viloyati-hatlon/ МИНБАЪД ҚӮРҒОНТЕППА БОХТАР, САРБАНД — ЛЕВАКАНТ, БОХТАР — КӮШОНИЁН НОМ БУРДА МЕШАВАНД. Ивази номҳои як қатор шаҳрҳо, ноҳия ва деҳаҳои вилояти Хатлон]</ref> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{Давлатҳои бостонии мардуми тоҷик}} [[Гурӯҳ:Таърихи Осиёи Марказӣ]] [[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Давлатдориҳо дар таърихи Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Шоҳаншоҳии Кӯшонӣ| ]] 7tndwpcq2ua3lg6xaagpvts63db0o08 Амирон ва вазирони Сомонӣ 0 20838 1309020 1238979 2022-08-04T07:54:07Z VASHGIRD 8035 /* Амирони Сомонӣ */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Асосӣ |Давлати Сомониён}} '''Амирон ва вазирони Сомонӣ''' – маҷмӯаи мақолотест бахшида ба лсори ҷуғрофии таърихӣ, ки ба даврони салтанати [[Сомониён|Оли Сомон]] ва вазирони эшон марбут аст. Дар ин китоб роҷеъ ба [[хонадони Сомониён]] ва вазирони эшон маълумоти навин оварда шудааст. Муаллифи маҷмӯаи [[«Амирон ва вазирони Сомонӣ»]] академики Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, доктори илмҳои таърих [[Аҳрор Мухторов]] аст. Китоб соли [[1997]] дар нашриёти Оли Сомон шаҳри [[Душанбе]] нашр шудааст. == Мундариҷаи китоб == 1. Амирони Сомонӣ 2. Ахбори замони Сомониён (Порча аз «[[Ашкол-ул-олам]]» - и Ҷайҳонӣ) 3. Иқлими ҳаштум. Зикри [[Мовароуннаҳр]] ва тобеъи он 4. Аз таърихи омӯхта шудани «[[Ҳудуд-ул Олам]]» 5. Оли Сомони Истаравшанӣ 6. [[Вазирони давлати Сомониён|Вазирони Сомониён]] 7. Джайхани о городах Маверанахра (ба забони русӣ) ==Амирони Сомонӣ== Дар асари [[Сайфиддинҳоҷӣ]] [[«Осор ул-вузаро»]] барои амирони Сомонӣ чунин ду байт оварда шудааст: {{иқтибос|муаллиф=| <big>'''Нӯҳ тан буданд зи ол-Сомон мазкур ;Гашта ба аморати Хуросон машҳур. ;Исмоилу Аҳмаду(саввум) Наср ;Ду Нӯҳу ду Абдумалику ду Мансур.'''</big>}} Дар ин байтҳо 9 амири Сомонӣ номбар шудаанд. Муаллиф номи Насри II – ро аз «рӯйхат» берун гузоштааст.<ref>Аҳрор Мухторов. Амирон ва вазирони Сомонӣ. – Душанбе, 1997, – с. 10.</ref> [[Сомонхудот]] – сарсилсилаи хонадони (сулолаи) Сомониён шахси сарватманд буд. Ӯ дар зери таъсири волии Хуросон Асад ибни Абдуллоҳ, ки аз намояндаи халифаи араб буд, аз мазҳаби зардуштӣ даст кашида дини исломро қабул кард. Дар шахсияти Асад ибни Абдуллоҳ Сомон пуштибоне пайдо кард. Ва аз ин сабаб ба аломати эҳтиром нисбат ба ин мард фарзанди худро Асад ном кард.<ref>Аҳрор Мухторов. Амирон ва вазирони Сомонӣ. – Душанбе, 1997, – с. 3.</ref> == Вазирони Сомонӣ == [[«Осор ул-вузаро»]] — асари таърихиест дар бораи вазирони мамолики исломӣ аз давраи ибтидои Хилофати араб то замони салтанати Темур ва темуриён (аз он ҷумла [[вазирони давлати Сомониён]]). Муаллифи асар [[Сайфиддинҳоҷӣ]] ва котиби он Ибни Дарвеш Имомқули Шайх Ҳасан аз силсилаи кубравия будааст. Асари мазкур 10 моҳи раб-ул-аввали соли 1066 ҳиҷрӣ (7 моҳи январи с. 1656 мелодӣ) рӯйнавис шудааст. Нусхаи дигари [[«Осор ул-вузаро»]] дар шаҳри Сринагари Кашмир дар китобхонаи Институти Осиёи Марказӣ (назди донишгоҳи Кашмир) маҳфуз аст. Китоб сана ва номи котибро надорад. Номи муаллиф таври зайл омадааст: Сайфиддинҳоҷӣ бини Низом ул-Ақидӣ. Муаллиф барои навиштани асри худ аз китобҳои «Таърихи Табарӣ», «Шоҳнома» - и А. Фирдавсӣ, «Ҷомеъ ул-таворих», «Таърихи Ҷоҳонгиршоҳи Ҷувайнӣ», «Таърихи Саҷуқӣ», «Қобуснома» ва ҳоказо истифода бурдааст. Ба андешаи муаррихи тоҷик А. Мухторов «дар амал боби охири «Осор ул-вузаро», «Дар зикри Темур ва авлоди ӯ» номида шуда, воқеаҳои таърихиро то соли 875 ҳиҷрӣ (1470 – 1471) то замони вазирии Ҳоҷи Низомулмулки Хавфӣ дарбар кардааст. Аз ин таърих хулоса мешавад, ки муаллиф асари худро дар ибтидои ҳукумронии Султон Ҳусайн Мирзо (1469 – 1506) хатм кардааст. Бинобар ин номи вазири кабири ин давр Алишер Навоӣ дар ин асар зикр наёфтааст.<ref>Аҳрор Мухторов. Амирон ва вазирони Сомонӣ. – Душанбе, 1997, – с. 58-59.</ref> Дар китоби [[«Осор ул-вузаро»]] — и [[Сайфиддинҳоҷӣ]] нисбати Абулфазли Балъамӣ равшан аст, ки ӯ бо фармони амир Нӯҳи Сомонӣ қатл шудааст. Ба андешаи муаррихи тоҷик А. Мухторов «ин шахс ҳамзамон ва парастори [[Рӯдакӣ]] буд. Шояд зада кӯр карда аз дарбор рондани Рӯдакӣ ва қатли Абулфазли Балъамӣ бо ҳам алақамандӣ дошта бошад? Яъне бо сабабҳои якхела (дар иштирок ба ҳаракати карматиҳо ё худ бо сабаби дигар) ин ду марди бузург ҷазо дида бошанд.<ref>Аҳрор Мухторов. Амирон ва вазирони Сомонӣ. – Душанбе, 1997, – с. 63-64.</ref> Дар китоби [[«Осор ул-вузаро»]] — и [[Сайфиддинҳоҷӣ]] нисбати вазири донишманди сулолаи [[Сомониён]], муаллифи асарҳои ҷуғрофӣ ва таърихӣ, аз ҷумла таснифкунандаи асари нодири «Ашкол ул-олам» Абӯабдуллоҳ Муҳаммад бини Аҳмад Ҷайҳонӣ, ки соли 941 ҳангоми зилзила ҳалок шудааст, маълумоте оварда нашудааст. Барои оромиву суббот ва тараққии давлати сомонӣ дар аҳди [[Насри II ибни Аҳмад]] нақши вазири ӯ [[Абӯабдуллоҳ Ҷайҳонӣ]] хеле калон буд. Ӯро барои хидматҳояш дар дарбори сомонӣ бо лақаби «шайх-ул амид» ёдовар мешуданд. Маҳз хирадмандиву кордонии ин вазир буд, ки аморати Насри хурдсол чунин шукуфо гардад.<ref>Ҳотамов Н.Б., Довудӣ Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). – Душанбе,2011, – с. 105-106.</ref> == Пайнавиштҳо == <references/> == Адабиёт == * [http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. – Душанбе:Оли Сомон,1997. – 76 с.] [[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Давлати Сомониён]] [[Гурӯҳ:Китобҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Китобҳои Китобхонаи миллии Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Китобҳои таърих]] j49hbl0tigeq678zpc6cnhr8qrlip0r Хонадони Сомониён 0 21256 1308939 1254077 2022-08-04T07:42:19Z VASHGIRD 8035 /* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Асосӣ |Давлати Сомониён}} '''Хонадон ё [[сулола]]и Сомониён''' дар [[Мовароуннаҳр]] ва [[Хуросон]] аз охири садаи VIII то соли 1005 ҳукмрони намуда нухустин давлати тоҷикон - [[Давлати Сомониён]]ро ([[819]]-[[999]]) таъсис намуда идора кардаанд. * [[Сомонхудот]] (Аркак) * * [[Асад ибни Сомон]] * * [[Нӯҳ ибни Асад]] (солҳои 819-841) * * [[Аҳмад ибни Асад]] (солҳои 841-864) * * [[Наср ибни Аҳмад]] (солҳои 864-892) * * [[Исмоили Сомонӣ]] (солҳои 892-907) * * [[Аҳмад ибни Исмоил]] (солҳои 907-914) * * [[Насри II ибни Аҳмад]] (солҳои 914-943) * * [[Нӯҳ ибни Насри II]] (солҳои 943-954) * * [[Абдумалики I ибни Нӯҳ]] (солҳои 954-961) * * [[Мансури I ибни Нӯҳ]] (солҳои 961-976) * * [[Нӯҳи II ибни Мансур]] (солҳои 976-997) * * [[Мансури II ибни Нӯҳ]] (солҳои 997-999) * * [[Абдумалики II ибни Нӯҳ]] (соли 999)<ref>[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. – Душанбе:Оли Сомон,1997. – 76 с.]</ref> * [[Исмоили Мунтасир]]<ref>Мусавии Буҷнӯрдӣ, Козим (1393 ҲҚ). Ризоии Боғбидӣ, Ҳасан; Ҷаъфарии Диҳақӣ, Маҳмуд; Саҷҷодӣ, Содиқ, виросторон. ''Таърихи Ҷомеъи Эрон''. Теҳрон: Маркази Доират-ул-маъорифи Бузурги Исломӣ (Маркази Пажуҳишҳои Эронию Исломӣ). Ҷилди 6, Сафҳаи 479, ISBN 978-600-6326-36-8.</ref> (солҳои 1000–1005) Дар асари Сайфиддинҳоҷӣ [[«Осор ул-вузаро»]] барои амирони Сомонӣ чунин ду байт оварда шудааст: {{иқтибос|муаллиф=| <big>'''Нӯҳ тан буданд зи ол-Сомон мазкур ;Гашта ба аморати Хуросон машҳур. ;Исмоилу Аҳмаду(саввум) Наср ;Ду Нӯҳу ду Абдумалику ду Мансур.'''</big>}} Дар ин байтҳо 9 амири Сомонӣ номбар шудаанд. Муаллиф номи Насри II – ро аз «рӯйхат» берун гузоштааст.<ref>[http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. – Душанбе:Оли Сомон,1997, с.3]</ref> Одамушуаро {{lang|fa|آدم الشعرا}} [[Рӯдакӣ]] нисбати бузургии хонадони Оли Сомон чунин байте навиштааст: {{иқтибос|муаллиф=Рӯдакӣ| <big>'''Киро бузургию неъмат зи ину он будӣ, ;Варо бузургию неъмат зи Оли Сомон буд.'''</big>}} == Нигаред низ == * [[Амирон ва вазирони Сомонӣ]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Сомониён]] [[Гурӯҳ:Сулолаҳои ҳукуматдорони Осиёи Марказӣ]] 2k9rimqlj6ser4a2aq7r9eahj10es4o Вазирони давлати Сомониён 0 21257 1309037 1294470 2022-08-04T07:56:31Z VASHGIRD 8035 /* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Асосӣ |Давлати Сомониён}} Дар нухустин давлати таърихии тоҷикон - [[Давлати Сомониён]] ҳамроҳи амирони [[хонадони Сомониён]] дар идораву рушди кишвар [[вазир]]он саҳми хешро гузоштаанд. Дар асари [[Сайфиддинҳоҷӣ]] [[«Осор ул-вузаро»]] барои вазирони давлати Сомониён маълумоти мухтасаре оварда шудааст: ;Дабир (котиб){{Efn|Дар бисёре аз манобеъи мутаъаххиртар аз Абуабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмади Ҷайҳонӣ ба унвони вазири Сомониён ёд шудааст вале дар сафарномаи "Ибни фазлон" (оғози сафар дар панҷшанбе 11 сафари 309 ҲҚ) ки манбаъе дасти аввал ба шумор мераваду шахсан ӣн давлатмарди Сомониро дидааст аз ӯ бо лақаби "Шайх-‌ул-ъамид" ёд кардау ӯро котиб (дабир) дониста аст (Таърихи Бухоро [ҳавошӣ ва таълиқот], сафҳаи 320).}} * [[Абубакр ибни Ҳомиди Насафӣ]] → [[Исмоили Сомонӣ]], [[Аҳмад ибни Исмоил]] * [[Абӯабдуллоҳ Ҷайҳонӣ|Абӯабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмади Ҷайҳонӣ]] (солҳои 914-919/921 М, Ҷумода-л-охираи 301–? ҲҚ){{Efn|Дар сафҳаи 321 бахши ҳавошӣ ва таълиқоти "Таърихи Бухоро" виростаи Муҳаммад-Тақии Мударриси Разавӣ ба нақл аз китоби "Иршоду-л-ариб" асари Ёқӯти Ҳамавӣ оғози вазорати Абуабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмади Ҷайҳониро Ҷумода-л-охираи 301 ҲҚ зикр шудааст. Дар ҳамин сафҳа ин бор на ба нақл аз ҷое навишта шуда ки зоҳиран поёни вазорати ӯ дар 309 ҲҚ будаву пас аз ӯ Утбӣ ба ҷояш нишастааст. Ин матлаб бо дигар навиштаҳои таърихӣ ҳамхонӣ надорад. Бояд таваҷҷуҳ дошт ки чанд тан аз хонадони Ҷайҳониу Утбӣ ба вазорат расидаанду танҳо Утбӣе ки ҷонишини касе аз хонадони Ҷайҳонӣ шудааст, "Абулҳусайн Убайдуллаҳ ибни Аҳмади Утбӣ" аст, ки дар Рабиъу-л-охири 367 ҲҚ ҷонишини "Абуабдуллоҳ Аҳмад ибни Муҳаммади Ҷайҳонӣ" (наваи Абуабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмади Ҷайҳонӣ) шудааст.}} → [[Аҳмад ибни Исмоил]], [[Насри II ибни Аҳмад]] ;Вазир{{Efn|Ин ки дақиқан аз чӣ замоне симати вазир дар дивонсолории Сомониён эҷод шудааст ба дурустӣ дониста несту ниёз ба пажӯҳиши бештар дорад вале бо таваҷҷуҳ ба сафарномаи Ибни Фазлон, Абуабдуллоҳ Муҳамамд ибни Аҳмади Ҷайҳонӣ котиб (дабир) будааст.}} * [[Абулфазл ибни Яъқуби Нишопурӣ]] → [[Насри II ибни Аҳмад]] * [[Абулфазли Балъамӣ|Абулфазл Муҳаммад ибни Убайдуллоҳи Балъамӣ]] (солҳои 921-937 М, 309–326 ҲҚ) → [[Насри II ибни Аҳмад]] * [[Абуалӣ Муҳаммад ибни Муҳаммади Ҷайҳонӣ]] (326–? ҲҚ) → [[Насри II ибни Аҳмад]] * [[Абутаййиби Мусъабӣ|Абутаййиб Муҳаммад ибни Ҳотими Мусъабӣ]] → [[Насри II ибни Аҳмад]] * [[Абулфазл Муҳаммад ибни Аҳмади Салмии Марвазӣ]] (Ҳокими Ҷалил, Шамсу-л-Аъимма) (?–Рабиъу-л-охири 334 ё Ҷумода-л-увлои 335 ҲҚ) → [[Нӯҳ ибни Насри II]] * [[Абузар Юсуфи Омирии Нишопурӣ]]{{Efn|Ё Абузар Муҳаммад ибни Юсуфи Омирии Нишопурӣ ва ӯ падари филсӯфи номдор [[Абулҳасан Муҳаммади Омирӣ]] аст.}} (335–343 ҲҚ) → [[Нӯҳ ибни Насри II]] * [[Абумансур Муҳаммад ибни Узайри Тӯсӣ]] (343–345 ҲҚ) → [[Абдумалики I ибни Нӯҳ]] * [[Абӯҷаъфар ал-Атабӣ|Абуҷаъфар Аҳмад ибни Ҳусайни Утбӣ]] (345–348 ҲҚ) → [[Абдумалики I ибни Нӯҳ]] * [[Абумансур Юсуф ибни Исҳоқ]] (348–? ҲҚ) → [[Абдумалики I ибни Нӯҳ]] * [[Абӯали Муҳаммад Балъамӣ|Абӯали Муҳаммад ибни Муҳаммади Балъамӣ]] (?–363 ҲҚ) → [[Абдумалики I ибни Нӯҳ]], [[Мансури I ибни Нӯҳ]] * [[Абӯҷаъфар ал-Атабӣ|Абуҷаъфар Аҳмад ибни Ҳусайни Утбӣ]] (бори дувум, ҳамзамон бо Балъамӣ дар замони Мансури I) (?–363 ҲҚ) → [[Мансури I ибни Нӯҳ]] * [[Абумансур Юсуф ибни Исҳоқ]] (бори дувум) (363 ҲҚ) → [[Мансури I ибни Нӯҳ]] * [[Абӯабдуллоҳ Аҳмад ибни Муҳаммади Ҷайҳонӣ]] (365–Рабиъу-л-охири 367 ҲҚ) → [[Мансури I ибни Нӯҳ]], [[Нӯҳи II ибни Мансур]] * [[Абулҳусайн Утбӣ|Абулҳусайн Убайдуллоҳ ибни Аҳмади Утбӣ]] (Рабиъу-л-охири 367–371 ҲҚ) → [[Нӯҳи II ибни Мансур]] * [[Абулҳасан ал-Мизнӣ|Абулҳусайн Муҳаммади Музнӣ]] → [[Нӯҳи II ибни Мансур]] * [[Абумуҳаммад Абд-ур-Раҳмон ибни Аҳмади Порсӣ]] (Истахрӣ, ?–Рабиъу-л-аввали 376 ҲҚ) → [[Нӯҳи II ибни Мансур]] * [[Абдулло бини Азиз|Абумуҳаммад Абдуллоҳ ибни Узайри Тӯсӣ]] (Рабиъу-л-аввали 376–Ҷумода-л-охира 377 ҲҚ) → [[Нӯҳи II ибни Мансур]] * [[Абуалӣ Муҳаммад ибни Исои Домғонӣ]] (10 Рабиъу-л-аввали 378–? ҲҚ) → [[Нӯҳи II ибни Мансур]] * [[Абӯнаср бини Абӯзайд|Абӯнаср Муҳаммад ибни Аҳмад ибни Абӯзайд]] (?–380 ҲҚ) → [[Нӯҳи II ибни Мансур]] * [[Абуалӣ Муҳаммад ибни Исои Домғонӣ]] (бори дувум, 380–? ҲҚ) → [[Нӯҳи II ибни Мансур]] * Абуалии Балъамӣ{{Efn|Гардизӣ дар Зайну-л-ахбор (Таърихи Гардизӣ) таърихи даргузашти Абуалӣ Муҳаммад ибни Муҳаммади Балъамиро Ҷумода-л-охираи 363 ҲҚ овардааст. Абунаср Муҳаммади Утбӣ дар зикри рухдодҳои 382 ҲҚ аз Абуалии Балъамӣ ёд кардааст. Ошкор нест ки ин Абуалии Балъамӣ ҳамон вазири Абдумалики I ва Мансур I асту Гардизӣ дар зикри таърихи даргузашти ӯ иштибоҳ кардааст ё ин ки фарде дигар аз хонадони Балъамӣ бо куняи Абуалист.}} → [[Нӯҳи II ибни Мансур]] * [[Абдулло бини Азиз|Абумуҳаммад Абдуллоҳ ибни Узайри Тӯсӣ]] (бори дувум, Рабиъу-л-аввали 383–? ҲҚ) → [[Нӯҳи II ибни Мансур]] * [[Абӯнаср бини Абӯзайд|Абӯнаср Муҳаммад ибни Аҳмад ибни Абӯзайд]] (бори дувум, авосити 386–авохири 386 ё авойили 387 ҲҚ) → [[Нӯҳи II ибни Мансур]] * [[Абулмузаффар бини Иброҳим|Абулмузаффар Муҳаммад ибни Иброҳими Бузғушӣ]] (ё Бурғушӣ, авохири 386 ё авойили 387–388 ҲҚ) → [[Нӯҳи II ибни Мансур]], [[Мансури II ибни Нӯҳ]] * [[Абулқосим Аббос ибни Муҳаммади Бармакӣ]] (388–авохири 388 ё авойили 389) → [[Мансури II ибни Нӯҳ]] * [[Абулҳусайн Муҳаммад ибни Алии Ҳамӯлӣ]] (ё Ҳамӯӣ) → [[Мансури II ибни Нӯҳ]] * [[Абулфазл Муҳаммад ибни Аҳмади Хуноматӣ]]{{Efn|Ба навиштаи "Донишномаи Ҷаҳони Ислом" дароянди "Ҷайҳонӣ (хонадон)" бархе номи ин фардро ки дар "Таърихи Гардизӣ" омадааст ба иштибоҳ Ҷайҳонӣ хондаанду эҳтимол додаанд фарзанди "Абуабдуллоҳ Аҳмад ибни Муҳаммади Ҷайҳонӣ" бошад.}} → [[Мансури II ибни Нӯҳ]] * [[Абӯабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмади Шилӣ]] (ё Шиблӣ) == Ёддошт == {{notelist}} == Пайнавиштҳо == * [http://www.kmt.tj/?book_id=125 Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. – Душанбе:Оли Сомон,1997, с. 56-57] * История таджикского народа. Том II. Эпоха формировании таджикского народа. – Душанбе, 1999, – с. 504. * [[Наршахӣ|Наршахӣ, Абубакр Муҳаммад ибни Ҷаъфар]] (1387 ҲХ) Мударриси Разавӣ, Муҳаммад-Тақӣ, Виростор. ''Таърихи Бухоро''. Теҳрон: Тӯс ISBN 978-964-3152-69-7. * C. E. Bosworth, “Abu Ahmad B. Abi Bakr Kateb,” Encyclopædia Iranica, I/3, p.&nbsp;251; an updated version is available online at http://www.iranicaonline.org/articles/abu-ahmad-b (accessed on 26 January 2014). * Баҳромиён, Алӣ (1383 ҲХ) Доирату-л-маорифи бузурги Исломӣ. 12 (Вирости 1). Теҳрон: Маркази Доирату-л-маорифи бузурги Исломӣ. С. 477–480. ISBN 978-964-7025-24-6 * Ноҷӣ, Муҳаммад-Ризо (1387 ҲХ) "Ҷайҳонӣ (Хондон)" [https://rch.ac.ir/article/Details/7786 Донишномаи Ҷаҳони Ислом]. 11 (Вирости 1). Теҳрон: Бунёли Доирату-д-маорифи исломӣ. ISBN 978-964-4470-12-5 * Луғатномаи Деҳхудо, "[https://www.parsi.wiki/fa/wiki/410303/%D9%85%D9%86%D8%B5%D9%88%D8%B1 Мансур ибни Нӯҳи Сомонӣ]" * C. E. Bosworth, “ʿOTBI,” Encyclopædia Iranica, a version is available online at http://www.iranicaonline.org/articles/otbi-family-name * Азкоӣ, Парвиз (1377 ҲХ) "Бузғушӣ (Бурғушӣ)" [https://rch.ac.ir/article/Details/6672 Донишномаи Ҷаҳони Ислом]. 3 (Вирости 1). Теҳрон: Бунёли Доирату-д-маорифи исломӣ. ISBN 978-964-4470-03-5 [[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Давлати Сомониён]] [[Гурӯҳ:Рӯйхати амирон ва вазирони давлати Сомониён]] gxrlrmpil1u2og5rxxb3k0wdyfrogv1 Википедияи Тоҷикӣ 0 21929 1308937 1296620 2022-08-04T07:42:05Z VASHGIRD 8035 /* Бурду бохти Википедия */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Фасли Википедия}} [[Акс:Wikipedia Monument 2.JPG |right|thumb|Муҷассамаи Википедия дар шаҳри Слубитсаи [[Лаҳистон]], ки [[соли 2014]] гузошта шудааст, муаллиф Михран Акопян]] '''Википедияи Тоҷикӣ''' ({{lang-fa|ویکی‌پدیای تاجیکی}}) — нусхаи забони форсии тоҷикии вебгоҳи [[Википедия]] аст, ки то [[22 май]]и [[2011]] бо беш аз 9 300 мақола дар радаи саду дувуми Википедияҳо қарор дошт. Дар [[19 май]]и [[2012]] аз марзи 10 000 мақола гузашт ва дар радаи саду даҳуми Википедияҳо қарор гирифт. == Таърих == Википедияи Тоҷикӣ — қисмати Википедия ба забони тоҷикӣ мебошад, ки энсиклопедияи (донишномаи) зудкори онлайнии ройгон ва таҳрираш озод аст. Донишнома [[27 январ]]и соли [[2004]] таъсис ёфтааст. Декабри соли [[2006]] шумораи мақолаҳои он аз 3 500 номгўй, корбаронаш 200 нафар ва 2 нафар мудирро ташкил медод. [[11 август]]и соли [[2011]] Википедияи Тоҷикӣ дорои 9 373 мақолаҳо (дар ҷойи 78) буд. Дар [[19 май]]и соли [[2012]] шумораи мақолаҳои он аз 10 000 гузашт. Дар Донишномаи тоҷикӣ бештари мақолаҳо дар гурӯҳҳои «Ҷуғрофия», «Таърих» ва «Забонӣ» вироиш шуда буданд. Дар боқимонда гурӯҳҳои Википедияи Тоҷикӣ мақолаҳои нопурра вироишшуда ба назар мерасиданд ва шаблонҳои википедӣ камшумор буданд. [[17 декабр]]и [[соли 2015]] шумораи мақолаҳои Википедияи Тоҷикӣ зиёда аз 40 000 ташкил медод. Дар байни википедияҳои забонии кишварҳои [[Осиёи Марказӣ]] википедияи тоҷикӣ дар ҷойи сеюм, баъд аз википедияҳои қазоқӣ ва ӯзбекӣ қарор гирифтааст. Байни википедияҳои форсизабон бошад, википедияи тоҷикӣ ҷойи дуюмро ишғол мекунад. '''[[20 декабр]]и [[соли 2019]]''' корбарони Википедияи тоҷикӣ шумораи '''100 000 мақола'''ро азбар намуданд.<ref>[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_News#Wikipedias Wikimedia_News]</ref> == Омори эҷод == Омори эҷоди корбарон нисбати таълифи мақолаҳо, шаблонҳои нав вироиши мақолаҳои гуногуни Википедия пайваста меафзояд. Вазъи Википедияи Тоҷикӣ барои имрӯз чунин аст: * Шумораи мақолот: {{NUMBEROF|ARTICLES|tg|N}} (66-ум ҷой) * Шумораи парвандаҳо: 419 * Шумораи саҳифаҳо: {{NUMBEROF|PAGES|tg|N}} * Шумораи вироишот: {{NUMBEROF|EDITS|tg|N}} * Корбарони сабтиномшуда: {{NUMBEROF|USERS|tg|N}} * Корбарони фаъол: {{NUMBEROF|ACTIVEUSERS|tg|N}} * Мудирон: {{NUMBEROF|ADMINS|tg|N}} * Жарфо: '''{{Depth|tg}}'''<ref>[http://meta.wikimedia.org/wiki/List_of_Wikipedias#10_000.2B_articles List of Wikipedias/Феҳристи Википедияҳо]</ref>. Шумораи корбарони Википедияи Тоҷикӣ гарчанде пайваста зиёд шуда бошанд ҳам (нигаред: шумораи корбарон — {{NUMBEROF|USERS|tg|N}}), фаъолияти аксари онҳо дар вироишу такмили мақолаҳо хотима ёфтааст. Вазъи Википедияи Тоҷикӣ нисбати дигар забонҳои ҷаҳонӣ дар ҷадвали зерин чунин аст: <center> {| class="wikitable" width= "100%" |- | colspan="11" style="text-align:center; background:#ffdead;" |'''Вазъи Википедияи Тоҷикӣ нисбати дигар забонҳои ҷаҳонӣ''' |- ! width=9% | Рӯз ! width=9% | Сол ! width=9% | Ҷой ! width=9% | Мақолаҳо ! width="9%" | Саҳифаҳо ! width="9%" | Вироишот ! width=9% | Жарфо ! width=9% | Корбарон ! width=9% | Фаъол ! width=9% | Мудирон ! width=9% | Парвандаҳо |- | [[19 май]] || [[2012]] || 110 || 10 001 || || || || || || 4 || 354 |- | [[10 апрел]] || [[2013]] || 115 || 10 834 || 20 134 || 342 075 || 12,5 || 8 795 || 37 || 4 || 379 |- | [[9 декабр]] || [[2013]] || 96 || 23 004 || 34 635 || 375 560 || 2,8 || 9 884 || 41 || 5 || 459 |- | [[25 декабр]] || [[2013]] || 90 || 25 251 || 39 128 || 382 575 || 3,0 || 9 973 || 41 || 5 || 505 |- | [[20 январ]] || [[2014]] || 85 || 29 005 || 48 992 || 397 992 || 3,8 || 10 090 || 48 || 6 || 547 |- | [[20 январ]] || [[2015]] || 85 || 30 750 || || || 3,8 || || || 6 || 547 |- | [[20 январ]] || [[2016]] || 84 || 40 143 || 89 693 || 740 286 || 12,6 || 14 012 || 63 || 4 || 559 |- |[[24 октябр]] |[[2017]] |62 |87 496 |160 179 |1 000 437 |4 |17 939 |70 |4 |344 |- |[[1 феврал]] |[[2018]] |61 |93 096 |165 927 |1 017 272 |3,8 |20 977 |66 |4 |358 |- |[[15 январ]] |[[2019]] |64 |96 103 |179 908 |1 022 061 |4,3 |24 548 |61 |4 |404 |- |[[20 декабр]] |[[2019]] |63 |99 999 |187 612 |1 053 232 |4,3 |27347 |66 |6 |419 |- |[[3 ноябр]] |[[Соли 2020|2020]] |66 |101 627 |246 269 |1 209 987 |10 |30 047 |58 |6 |445 |- | '''Ҳоло''' || {{#time:[[j F]] [[Y]]}} || 69 || '''{{NUMBEROFARTICLES}}''' || '''{{NUMBEROFPAGES}}''' || '''{{NUMBEROFEDITS}}''' || {{Depth|tg}} || '''{{NUMBEROFUSERS}}''' || '''{{NUMBEROFACTIVEUSERS}}''' || '''{{NUMBEROFADMINS}}''' || '''{{NUMBEROFFILES}}''' |- |}</center> == Бурду бохти Википедия == Дар саҳифаҳои Википедияи Тоҷикӣ солҳои охир мақолаҳои нопурра дар гурӯҳҳои Мақолаҳои ҷавона‏‎ (2,585 узв)<ref>[[:tg:Гурӯҳ:Мақолаҳои ҷавона|Мақолаҳои ҷавона]]</ref>, Мақолаҳои нопурра (2,584 узв)<ref>[[:tg:Гурӯҳ:Мақолаҳои нопурра|Мақолаҳои нопурра]]</ref>, Шахсиятҳо аз рӯи алифбо‏‎ (1,090 узв)<ref>[[:tg:Гурӯҳ:Шахсиятҳо аз рӯи алифбо|Шахсиятҳо аз рӯи алифбо]]</ref>, Тоҷикистон‏‎ (199 узв)<ref>[[:tg:Гурӯҳ:Тоҷикистон|Тоҷикистон]]</ref> зиёд шудаанд ва зарурияти вироиши иловаю таҳрир аз ҷониби ихтиёриён (корбарон) ба миён омадааст. * Аз [[19 май]]и [[соли 2015]] дар саҳифаҳои Википедияи Тоҷикӣ «Лоиҳа:Тоҷикистон»<ref>[https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B0:%D0%9B%D0%BE%D0%B8%D2%B3%D0%B0:%D0%A2%D0%BE%D2%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD Лоиҳа: Тоҷикистон]</ref> ба мавриди амали корбарон пешниҳод шудааст, ки гурӯҳҳо ва мавзӯъҳои гуногунеро барои вироиш намудан дарбар мегирад. Дар моҳи октябри соли 2017 дар сомонаи Кумитаи забон ва истилоҳоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон огоҳномаи кумита нисбат ба ноширони муҳтавои Википедияи Тоҷикӣ пешниҳод шуд,''ки тамоми ғалатҳои имлои забони тоҷикии сомона ислоҳ карда шаванд''<ref>{{Cite web |url=http://www.kumitaizabon.tj/tg/node/95 |title=Сомонаи Wikipedia |accessdate=2017-10-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171107174016/http://www.kumitaizabon.tj/tg/node/95 |archivedate=2017-11-07 }}</ref>, ин иттилоот мавриди баррасии якчанд нашрияҳои Русия гардид.<ref>{{cite web|url=https://kloop.kg/blog/2017/10/05/tadzhikistan-vlasti-hotyat-privlech-k-otvetstvennosti-avtorov-statej-v-tadzhikskoj-versii-vikipedii-za-oshibki/|title=Таджикистан: Власти хотят привлечь к ответственности авторов статей в таджикской версии «Википедии» за ошибки|author=Казыбеков Э.|date=2017-10-05|publisher=Клооп|accessdate=2017-10-09|archiveurl=https://www.webcitation.org/6u53cuiye?url=https://kloop.kg/blog/2017/10/05/tadzhikistan-vlasti-hotyat-privlech-k-otvetstvennosti-avtorov-statej-v-tadzhikskoj-versii-vikipedii-za-oshibki/|archivedate=2017-10-09}}</ref><ref>{{cite web|url=https://vistanews.ru/internet/178428|title=Википедии вышли боком ошибки в таджикском разделе|author=Северный А.|date=2017-10-04|publisher=Vista News|accessdate=2017-10-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171009080848/https://vistanews.ru/internet/178428|archivedate=2017-10-09}}</ref> Гузориш барои ин воқеот дар сомонаи тоҷикистонии Азия-Плюс<ref>{{Cite web |url=https://news.tj/ru/news/tajikistan/society/20171004/komitet-po-yaziku-tadzhikistana-viyavil-oshibki-v-vikipedii-na-tadzhikskom-yazike-i-razozlilsya |title=news.tj Азия-Плюс Комитет по языку Таджикистана выявил ошибки в Википедии на таджикском языке. И разозлился |accessdate=2017-10-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171011125003/http://www.news.tj/ru/news/tajikistan/society/20171004/komitet-po-yaziku-tadzhikistana-viyavil-oshibki-v-vikipedii-na-tadzhikskom-yazike-i-razozlilsya |archivedate=2017-10-11 }}</ref> низ баррасӣ гардидааст. Муҳокимаи он дар саҳифаҳои Викиновости<ref>[https://ru.wikinews.org/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%B4%D0%B6%D0%B8%D0%BA%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B8_%D1%81%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D0%BB%D0%B8_%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D1%87%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%B8_%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%BB%D0%BE%D0%B6%D0%B8%D0%BB%D0%B8_%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%82%D1%8C_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%BE_%C2%AB%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F%C2%BB Таджикской Википедии сделали замечания и предложили заменить слово «энциклопедия»]</ref> ва саҳифаи гурӯҳи Tajik Wikipedia — Википедияи Тоҷикӣ дар Facebook 4-12 октябри соли 2017 нашр шудааст.<ref>[https://www.facebook.com/groups/tg.wikipedia/ Tajik Wikipedia — Википедияи Тоҷикӣ www.facebook.com]</ref> == Википедияи Тоҷикӣ ва Тоҷикистон == [[20 март]]и соли 2014 Суханронии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар мулоқоти наврӯзӣ бо зиёиёни кишвар.<ref>[http://www.president.tj/node/6377 Суханронӣ дар мулоқоти наврӯзӣ бо зиёиёни кишвар] — 20.03.2014</ref> Дар ин мулоқоти наврӯзи [[Эмомалӣ Раҳмон]] гуфт: {{quote|''Имрӯзҳо аз ҷониби ҷавонони ватанпараст «Википедияи Тоҷикӣ» пайдо шудааст ва ин ташаббуси нек аз ҷониби давлат дастгирӣ хоҳад ёфт.''}} ва дар давоми суханрониаш гуфт: {{quote|''Аз ин рӯ, ба Сарредаксияи энсиклопедияи миллии тоҷик супориш дода мешавад, ки манбаи бузурги иттилооти илмиву оммавии худро ба ин қомуси ҷаҳонии электронӣ ворид намояд ва сомонаи хосаи худро низ таъсис диҳад''}} == Воридот ба Википедияи Тоҷикӣ == Бо мурури рушду нумўи Википедияи Тоҷикӣ сол ба сол шумораи муштариёни он зиёд шуда истодааст. * Дар моҳи [[август]]и [[соли 2014]] ба Википедияи Тоҷикӣ https://tg.wikipedia.org/ 1 103 715 маротиба муштариёни INTERNET ворид шудаанд.<ref>[http://stats.wikimedia.org/EN/SummaryTG.htm Таджикская Википедия первого взгляда август 2014/Просмотры страниц в месяц]</ref> (Ниг. ба Воқеаҳои кунунӣ)<ref>[https://tg.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D2%9B%D0%B5%D0%B0%D2%B3%D0%BE%D0%B8_%D0%BA%D1%83%D0%BD%D1%83%D0%BD%D3%A3&action=edit августи соли 2014]</ref> * Дар моҳи [[январ]]и [[соли 2015]] ба Википедияи Тоҷикӣ https://tg.wikipedia.org/ 1 038 935 маротиба муштариёни INTERNET ворид шудаанд. Шумораи мақолаҳои тоҷикӣ ба 30 750 расид.<ref>[http://stats.wikimedia.org/EN/SummaryTG.htm Tajik Wikipedia at a glance January 2015]</ref> == Саҳифа ва гурӯҳи Википедияи Тоҷикӣ Facebook == * Барои ҳалли масъалаҳои рӯзмарраи саҳифаҳои Википедияи тоҷикӣ дар Facebook гурӯҳи Tajik Wikipedia — Википедияи Тоҷикӣ таъсис дода шудааст<ref name="www.facebook.com">{{Cite web|url=https://www.facebook.com/groups/tg.wikipedia|title=Маҳфили Википедиячиён дар Фейсбук * |date=|publisher=www.facebook.com|lang=tg|accessdate=2020-05-29}}</ref>. * Ҳадафи Википедияи Тоҷикӣ дар Фейсбук шиносоӣ ба намунаҳои саҳифаҳои вебгоҳ ва навигариҳои оморӣ барои хонандагони Фейсбук мебошад.<ref name="www.facebook.com"/>. * == ВАО дар бораи Википедия == * {{Cite web|url=https://pressa.tj/tajikistan/vikipediyai-toҷikӣ-charo-dasturi-prezident-iҷro-nashud/|title=Чаро Википедияи Тоҷикӣ аз дигар фаслҳои забонии Википедия қафо мондааст?|author=|website=www.pressa.tj|date=2020-01-16 |publisher= |lang=tg|accessdate=2020-01-19}} == Нигаред низ == * [//stats.wikimedia.org/EN/TablesWikipediaTG.htm Омори Википедияи Тоҷикӣ] == Эзоҳ == {{эзоҳ|2}} == Пайвандҳо == {{ПБ}} {{Википедия ба забонҳои эронӣ2}} [[Гурӯҳ:Донишномаҳои тоҷикӣ|*]] hqb2qtjwzi5tna5s0tqhrhydx86zk49 Ҷон Готтман 0 22686 1308996 1274810 2022-08-04T07:50:53Z VASHGIRD 8035 /* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Шахсият}} '''Ҷон Готтман''' (аз {{lang-en|John Gottman}}) устоди мумтози бознишаста аз риштаи равоншиносӣ буда, бо корҳои илмии худ барои суботи оилавӣ ва таҷзия ва таҳлили робита аз тариқи мушоҳидоти мустақими илмӣ ки бисёре аз онҳо дар адабиёти ҳамкор мунташир шудаанд, шинохта аст. Дарсҳои маҳсули кораш аз ин кор нишондиҳандаи сурат ҷузъиро барои ҷунбиши мушовираи робита аст, ки ҳадафи он беҳбуди амалкарди иртибот ва дур шудан аз рафторҳои нишондодашуда тавассути Готтман ва дигар пажӯҳишгарон барои осеб расонидан ба равобити инсонӣ аст. Готтман устоди бознишастаи равоншиносӣ дар Донишгоҳи Вашингтон аст. Бо ҳамсараш Ҷули Швартс, Готтман раёсати як муассисаи таҳқиқотии ғайритиҷоратии (Муассисаи Таҳқиқоти Иртибот - The Relationship Research Institute) ва барои як муассисаи тиҷоратии омӯзишии дармонгар бо номи (The Gottman Institute)-ро сарварӣ мекунад <ref>John Gottman. (2013, July 14). In Wikipedia, The Free Encyclopedia. Retrieved 03:25, July 21, 2013, from http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=John_Gottman&oldid=564200332</ref>. ==Эзоҳ== {{Эзоҳ}} ==Пайвандҳо== * [http://www.gottman.com The Gottman Institute] * [http://www.edge.org/3rd_culture/gottman05/gottman05_index.html The Mathematics of Love - An interview] (Edge) * [http://www.psychotherapy.net/interview/John_Gottman An Interview with John Gottman] (Psychotherapy.net) * [https://web.archive.org/web/20120827013922/http://www.butler-bowdon.com/7-principles-making-marriage-work Gottman's ''Seven Principles For Making Marriage Work''] - Commentary from ''50 Psychology Classics'' (2007) * [https://web.archive.org/web/20090226234125/http://www.kuow.org/program.php?id=15530 John Gottman: Raising an Emotionally Intelligent Child] [[KUOW-FM]] Speaker Forum * [http://www.kassanevents.co.uk John Gottman : Couples workshop training first time in London United Kingdom in 2013] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20151011111027/http://kassanevents.co.uk/ |date=2015-10-11 }} {{Зиндагинома-хурд}} [[Гурӯҳ:Равоншиносони амрикоӣ]] [[Гурӯҳ:Яҳудиҳои амрикоӣ]] [[Гурӯҳ:Устодони Донишгоҳи Вашингтон]] [[Гурӯҳ:Олимони асри XX]] m9yx57vn5uy7uedzp6na7gncyt7oskc Фурудгоҳи Оде 0 33918 1308896 850395 2022-08-04T07:33:20Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Фурудгоҳи оиди]] to [[Фурудгоҳи Оде]] wikitext text/x-wiki {{Infobox airport | ном =Фурудгоҳи оиди | номи маҳаллӣ = | номи маҳаллӣ-1 = | номи маҳаллӣ-2 = | акс = | акс-арз = | унвон = | акс2 = | акс2-арз = | унвон2 = | IATA = | ICAO = | FAA = | TC = | LID = | GPS = | WMO = | навъ =ҳамагона (умумӣ) | молик-муроқиб = | молик =Давлат | гардонанда = | шаҳр = | муқеъият =[[Чад]] | марказ = | ҷузъ = <!-- фурудгоҳ низомӣ --> | бакор рафта дар = | фармондеҳ/мудир = | сокин = | metric-elev = | аз иртифоъи сатҳи дарё бар асоси фут =2070 | аз иртифоъи сатҳи дарё бар асоси метр =631 | Мухтасот ={{coord|12|39|59|N|021|55|01|E|region:TD_type:airport}} | вебгоҳ = | metric-rwy = | R1-шумора = | R1-тул-фут =3400 | R1-тул-метр =1036 | R1-сатҳ = сангфарш | H1-шумора = | H1-тул-фут = | H1-тул-метр = | H1-сатҳ = | тавзеҳ-Сол = | тавзеҳ1-титр= | тавзеҳ1-Иттилоот = | понавис = }} '''Фурудгоҳи оиди''' ({{lang-en|Ade Airport}}) — фурудгоҳи ҳамагона (умумӣ) аст, ки як [[Бонд фурудгоҳ|бонди фуруди]] сангфарш дорад, ва тӯли бонди он 1036 метр аст. Ин фурудгоҳ дар кишвари [[Чад]] қарор дорад, ва дар баландии 631 метр аз сатҳи баҳр воқеъ шудааст. ==Ҷусторҳои вобаста== *[[Коди ИОТО]] *[[Коди ИКАО]] *[[Феҳристи фурудгоҳҳои Чад]] ==Манобеъ== <references/> {{Reflist}} * [http://worldaerodata.com World Aeronautical Database. Retrieved 29 July 2013] {{ref-en}} * [http://www.airport-data.com Airport and Aircraft information. Retrieved 29 July 2013] {{ref-en}} {{Фурудгоҳҳои Чад}} {{Фурудгоҳ-нопурра}} [[Гурӯҳ:Фурудгоҳҳо аз рӯи алифбо‎]] pydejdolpzb9jo23qe25ozh8vs01e5i 1308910 1308896 2022-08-04T07:38:58Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Infobox airport | ном = Фурудгоҳи Оде | номи маҳаллӣ = | номи маҳаллӣ-1 = | номи маҳаллӣ-2 = | акс = | акс-арз = | унвон = | акс2 = | акс2-арз = | унвон2 = | IATA = | ICAO = | FAA = | TC = | LID = | GPS = | WMO = | навъ =ҳамагона (умумӣ) | молик-муроқиб = | молик =Давлат | гардонанда = | шаҳр = | муқеъият =[[Чад]] | марказ = | ҷузъ = <!-- фурудгоҳ низомӣ --> | бакор рафта дар = | фармондеҳ/мудир = | сокин = | metric-elev = | аз иртифоъи сатҳи дарё бар асоси фут =2070 | аз иртифоъи сатҳи дарё бар асоси метр =631 | Мухтасот ={{coord|12|39|59|N|021|55|01|E|region:TD_type:airport}} | вебгоҳ = | metric-rwy = | R1-шумора = | R1-тул-фут =3400 | R1-тул-метр =1036 | R1-сатҳ = сангфарш | H1-шумора = | H1-тул-фут = | H1-тул-метр = | H1-сатҳ = | тавзеҳ-Сол = | тавзеҳ1-титр= | тавзеҳ1-Иттилоот = | понавис = }} '''Фурудгоҳи Оде''' ({{lang-en|Ade Airport}}) — фурудгоҳи ҳамагона (умумӣ) аст, ки як [[Бонд фурудгоҳ|бонди фуруди]] сангфарш дорад, ва тӯли бонди он 1036 метр аст. Ин фурудгоҳ дар кишвари [[Чад]] қарор дорад, ва дар баландии 631 метр аз сатҳи баҳр воқеъ шудааст. == Ҷусторҳои вобаста == * [[Коди ИОТО]] * [[Коди ИКАО]] * [[Феҳристи фурудгоҳҳои Чад]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * [http://worldaerodata.com World Aeronautical Database. Retrieved 29 July 2013]{{ref-en}} * [http://www.airport-data.com Airport and Aircraft information. Retrieved 29 July 2013]{{ref-en}} {{Фурудгоҳҳои Чад}} {{Фурудгоҳ-нопурра}} [[Гурӯҳ:Фурудгоҳҳо аз рӯи алифбо]] 03sbelbqq3ygmmufci54kwmltngla5n 10 июл 0 40071 1308915 1205582 2022-08-04T07:39:33Z VASHGIRD 8035 /* Рӯйдодҳо */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{кулоҳи таърихи тақвимӣ}} == Ҷашнҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Ҷашнҳои {{PAGENAME}}]]'' === Миллӣ === *Багамаҳо — Рӯзи истиқлол. *[[Мавритания]] — Рӯзи [[артиш]]. *[[Муғулистон]] — Рӯзи [[парчам]]и давлатӣ. *[[Россия]] — Рузи ғалабаи артиши рус бар шведҳо дар муҳорибаи Полтава, ки 8 июли соли [[1709]] оғоз шуда буд. *[[Япония]] — Рӯзи натто. === Динӣ === == Рӯйдодҳо == Дар таърихи 10-уми июл рӯйдодҳои зерин шуда гузаштаанд; *Муҳорибаи назди Нортгемптон (1460). *Қатли ом дар Едвабна. *Интихоботи Президенти [[Белоруссия]] (1994). *Ҳамла ба "Масҷиди Сурх". *Арабелла (теплоход). *Садамаи [[Ту-154]] дар назди [[Қоҳира]]. *Муҳориба дар назди Киссинген. *Садамаи теплоходи «Булгария». *Нест кардани Шамил Басаев. *Садамаи KC-130 зери Лифлором. *Мисс интернешнл, соли 1978. *Шӯриши Муромск. *Садамаи Ту-104 дар [[Одесса]]. *Интихоботи [[Президент]]и [[Қирғизистон]] (2005). *Референдум барои ба зудӣ интихоб кардани Президенти Абхазия (2016). *Суперкубоки [[Булғористон]] оид ба [[футбол]] дар соли [[2013]]. *Суперкубоки [[Украина]] оид ба футбол дар соли [[2004]]. *Суперкубоки Украина оид ба футбол дар соли 2007. *Суперкубоки Украина оид ба футбол дар соли 2012. *Суперкубоки Украина оид ба футбол дар соли 2013. *Қатли Юрий Волков. *Садамаи Ту-154 назди Учкудук. *Финали чемпионати Аврупо оид ба футбол дар соли 1960. *Чемпионати Аврупо оид ба ''давидан дар кӯҳ'', дар соли 2005. ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Рӯйдодҳои 10 июл]]'' == Зодрӯзҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Зодагони 10 июл]]'' * [[1913]] — [[1982]] — [[Ҷаббор Расулов]], арбоби ҳизбию давлатӣ, Қаҳрамони Меҳнати Сотсиалистӣ. * [[1933]] — [[2012]] — [[Евгений Кузин]], кинооператор, коргардон, Корманди шоистаи маданияти [[Тоҷикистон]], дорандаи Ҷоизаи давлатии ба номи [[Рӯдакӣ]]. * [[1943]] — [[Мария Велихова]], актриса ва коргадони [[театр]], Ҳунарпешаи шоистаи [[Тоҷикистон]]. * [[1948]] — [[Раҳматулло Абдураҳмонов]], наққош, Арбоби ҳунари [[Тоҷикистон]]. * [[1953]] — [[Субҳон Кошонов]], [[файласуф]]. * [[1958]] — [[Сайфиддин Мирзозода]], [[забоншинос]], [[яғнобӣ]]. * [[1958]] — [[Сироҷиддин Ашӯров]], олими соҳаи [[химия]].<ref>Тақвими санаҳои ҷашнии Ҷумҳурии Тоҷикистон (барои соли 2018) / Мураттиб Ё. Сучонӣ; Зери таҳрири умумии А. Мирализода; Муҳаррирон Г. Маҳмудов, Ф. Аминов. – Душанбе, 2017. – 393 с.</ref> == Даргузаштҳо == ''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Даргузаштагони 10 июл]]'' == Тақвими мардумӣ == '''Саратон''' ([[22 Июн]] — [[22 Июл]]) — яке аз бурҷҳои дувоздаҳгона аст ва баробар бо [[моҳи Тир]] дар [[тақвими Эронӣ]] аст. [[Акс:Cancer.svg|40px|none|Саратон]] * [[Солшумории дувоздаҳгонаи Мучал]] == Ҳамчунин нигаред == {{дарахти гурӯҳҳо}} == Пайвандҳо == * [http://www.wikiwand.com/tg/10_%D0%B8%D1%8E%D0%BB wikiwand ба забони тоҷикӣ] * http://days.peoples.ru/0710.html * http://www.calend.ru/day/7-10/ * [http://ru.science.wikia.com/wiki/10_июля Наука, 10.07] * [http://cyclowiki.org/wiki/10_июля cyclowiki 10.07] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:10 июл| ]] 8r52qzxjn7nefc8io98u6alcfm3wol8 Озмоишгоҳи микробиологияи Донишгоҳи аграрии Тоҷикистон 0 40733 1308978 1259340 2022-08-04T07:48:14Z VASHGIRD 8035 /* Фаъолияти озмоишгоҳ */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ятим}} '''Озмоишгоҳи микробиология''' дар назди [[Донишгоҳи аграрии Тоҷикистон]] фаъолият мекунад. == Таърих == Соли [[2005]] таъсис дода шудааст. Сарварии озмоишгоҳро доктори илмҳои ветеринарӣ, академики АИКТ И. Сатторӣ ба уҳда доранд. Дар пойгоҳи озмоишгоҳ истеҳсоли доруҳои ватанӣ ба роҳ монда шудааст. == Фаъолияти озмоишгоҳ == Маводҳои озмоишгоҳ аз ашёи хоми дар ҷумҳурӣ мавҷудбуда истеҳсол шуда, барои пешгирӣ ва табобати бемориҳои чорво ва зироатҳои кишоварзӣ истифода мешаванд ва метавонанд маводҳои кимёвиеро, ки аз хориҷи кишвар бо нархи гарон меоянд, ба пуррагӣ иваз намоянд. Озмоишгоҳ бо кадрҳои соҳавӣ пурра таъмин мебошад, аз он ҷумла 3 доктори илм, 5 номзади илм ва 7 нафар аспирант пурсамар тадқиқотҳои илмиро аз рӯи 2 мавзӯъ бурда истодаанд. Олимони озмоишгоҳ бо олимони ДДМ, ДДТ , Институти физиологияи рустанӣ ва генетика, Пажӯҳишгоҳи ветеринарӣ ва Институти илмию истеҳсолии маводҳои ветеринарии АИКТ ҳамкории зич доранд. Зиёда аз 6 тарҳрезиҳои илмии олимони озмоишгоҳ дар 12 хоҷагиҳои ҷумҳурӣ амалӣ шуда истодаанд. Натиҷаҳои санҷиш нишон медиҳанд, ки самаранокии доруҳо ва тавсияномаҳо барои пешгирӣ ва табобати бемориҳои ҳайвонот ва зироатҳои кишоварзӣ самаранок аст. Инчунин дар пойгоҳи озмоишгоҳ машғулиятҳои амалӣозмоишгоҳии фанҳои микробиология ва вирусология барои донишҷӯёни факул таҳои тибби ветеринарӣ, зооинжинерӣ ва агрономӣ гузаронида мешавад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * [http://www.tajagroun.tj/Сомонаи Донишгоҳи аграрии Тоҷикистон]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Донишгоҳи аграрии Тоҷикистон]] 9wt2szhpg00izffwic7n9c9zu37iuuu Гурӯҳ:1004 14 42729 1308881 795010 2022-08-04T06:53:34Z Farorud 26988 wikitext text/x-wiki {{Ҳазф}} c3lr1ftldwkpfehlue2d4ak5qji7u9w Гурӯҳ:1005 14 42730 1308882 795011 2022-08-04T06:53:56Z Farorud 26988 wikitext text/x-wiki {{Ҳазф}} c3lr1ftldwkpfehlue2d4ak5qji7u9w Ҳотам Аъзамқулов 0 43946 1309003 1292365 2022-08-04T07:51:52Z VASHGIRD 8035 /* Зиндагинома */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Олим |ном = |номи аслӣ = Ҳотам Аъзамқулович Аъзамқулов |тасвир = |бар = |тавсифи тасвир = |таърихи таваллуд = 04.12.1936 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ|Истаравшан| шаҳри Истаравшан}}, [[ҶШС Тоҷикистон]] [[ИҶШС]] |таърихи даргузашт = номаълум |шаҳрвандӣ = {{парчамбандӣ|Тоҷикистон}} |маҳалли даргузашт = |фазои илмӣ = [[иқтисодиёт]] |ҷойҳои кор = [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]], Донишгоҳи давлатии ҳуқуқ, бизнес ва сиёсати Тоҷикистон |дараҷаи илмӣ = {{Дараҷаи илмӣ|доктор| илмҳои иқтисод}} |унвонҳои илмӣ = {{Унвонҳои илмӣ||0}} |алма-матер = [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон|Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон ба номи В.И. Ленин]] |роҳбари илмӣ = |шогирдони маъруф = |маъруф ба = |ҷоизаҳо = «Аълочии маорифи халқи ҶТ» |имзо = |бари имзо = |сайт = |викитека = |викианбор = }} ''' Ҳотам Аъзамқулович Аъзамқулов ''' (04.12.1936) — доктори илмҳои иқтисод (1970), профессор (1971). == Зиндагинома== Ҳотам Аъзамқулович Аъзамқулов [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон|Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон ба номи В.И. Ленин]]ро (1960) хатм намудааст. Дар вазифаҳои муаллими калон, дотсент, профессори кафедра, котиби кумитаи партиявии [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон|Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон ба номи В.И. Ленин]] ва декании факултаи иқтисод ва идораи [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]]) солҳои 1968-1969 ба уҳда доштанд. Раиси колхоз, мудири Маркази таълимӣ –фосилавиии Донишкадаи андоз ва ҳуқуқ, проректори Донишгоҳи давлатии ҳуқуқ, бизнес ва сиёсати Тоҷикистон кор кардааст. Яке аз муассисони нахустин шӯрои илмӣ оид ба ихтисоси иқтисоди сиёсӣ ва муаллифони курси лексияҳо барои иқтисоди сиёсӣ бо забони тоҷикӣ мебошанд. Вакили Шӯрои халқии шаҳри Душанбе, ноҳияи Роҳи Оҳан ва шаҳри Истаравшан интихоб шудааст. Нафақахур, раиси Ассотсиатсияи «Боғи калон» (шаҳри Истаравшан) мебошад. Ба 20 нафар номзадҳо ва 2 нафар докторони илмро роҳбарӣ намудааст. Муаллифи зиёда аз 100 асари илмӣ мебошанд.<br /> Бо медалҳо ва ифтихорномаҳои ШО ҶШС Тоҷикистон, нишони «Аълочии маорифи халқи ҶТ» мукофотонида шудааст. Оид ба тарзи сотсиалистии истеҳсолот дар Тоҷикистон, роҳҳои пешбурди иқтисоди мамолики қафомонда, инқилоби илмӣ-техникӣ, тараққиёти иқтисоди ҷумҳуриҳои Осиёи Миёна ва ғайра қариб сад кори илмӣ ба табъ расондааст. == Осор == * Ғалабаи тарзи сотсиалистии истеҳсолот дар Тоҷикистон. – Д., 1964; * Ликвидация технико-экономической отсталости народов советского Востока. – Д., 1969; * Таълимоти ленинӣ дар бораи роҳи ғайрикапиталистии тараққиёти мамлакатҳои қафомонда дар замони ҳозира. – Д., 1970; * Теория и практика перехода народов ранее отсталых стран к социализму и коммунизму: Дисс…доктора эконом. наук. – Л., 1970; * Курси лексияҳо аз иқтисоди сиёсӣ. Васоити таълимӣ. – Д., 1974; * Экономика Таджикистана – неотъемлемая часть народно-хозяйственного комплекса стран Советов. – Д., 1974; * Курси лексияҳо аз иқтисоди сиёсӣ. – Д., 1975; * Некоторые политико-экономические проблемы формирования территориально-производственных комплексов и выравнивания уровней развития союзных республик. – Свердловск, 1978; * Революцияи илмӣ-техникии замони ҳозира ва барпо кардани базаи моддӣ-техникии коммунизм. – Д., 1979.<ref>Арбобони илми тоҷик (асри ХХ-аввали асри ХХI) / Муаллиф-мураттиб [[Ёрмуҳаммади Сучонӣ]]. – Душанбе, 2017. – С. 73</ref> == Пайвандҳо == * [https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%82%D0%B5%D1%82%D0%B8_%D0%B8%D2%9B%D1%82%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%B4_%D0%B2%D0%B0_%D0%B8%D0%B4%D0%BE%D1%80%D0%B0 факултаи иқтисод ва идора]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{Зиндагинома-хурд}} [[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Иқтисодшиносони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]] tfy6pjil760aeaasbryp26lx7m7dkx8 Биткуин 0 46992 1309018 1288734 2022-08-04T07:53:49Z VASHGIRD 8035 /* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Нармафзор}} '''Биткуин''', '''биткойн''' ({{lang-en|''Bitcoin''}}) — [[рамзарз]] ва [[низоми пардохт]]и ҷаҳонӣ<ref name="primer">{{cite web|url=http://mercatus.org/sites/default/files/Brito_BitcoinPrimer.pdf|title=Bitcoin: A Primer for Policymakers|work=Mercatus Center|publisher=George Mason University|accessdate=22 October 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130921060724/http://mercatus.org/sites/default/files/Brito_BitcoinPrimer.pdf|archivedate=21 September 2013|year=2013|author1=Jerry Brito|author2=Andrea Castillo|lastauthoramp=yes|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref> бо коркардҳои мушобеҳи [[пули бепуштвона]] аст, аз назари ҳуқуқӣ онро ба унвони [[пули қонунӣ]] [[Салвадор]] ба расмият шинохтааст<ref name=":0">{{Cite web|url=https://rc.majlis.ir/fa/report/show/881920|title=مرکز پژوهشها - بیتکوین؛ ابزاری نوین در نظام پرداخت های الکترونیکی|website=rc.majlis.ir|accessdate=2021-02-23}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://bravenewcoin.com/insights/bitcoin-regulation-overhaul-in-japan|title=Brave New Coin|website=bravenewcoin.com|accessdate=2021-02-23}}</ref>. Аз назари фаннӣ биткуин нахустин [[пули диҷитол]]и номутамарказ аст, чаро ки бидуни бонки марказӣ ё масъули марказӣ кор мекунад<ref name="primer" />. Ин шабака ҳамтобаҳамто аст ва тарокунишҳо мустақиман ва бидуни восита миёни корбарон анҷом мешавад<ref name="primer" />. Гиреҳҳо бо истифода аз фановарии [[рамзнигорӣ]]<ref>{{Cite web|url=https://blockgeeks.com/guides/what-is-cryptocurrency/|title=What is Cryptocurrency? [Everything You Need To Know!]|website=Blockgeeks|date=2016-11-13|lang=en|accessdate=2021-02-23}}</ref>, ин тарокунишҳоро бозбинӣ мекунанд ва дар як дафтари кулли тавзеъшудаи ҳамагонӣ, ки ба он занҷираи блокӣ гуфта мешавад, сабт мекунанд. Биткуинро шахс ё гурӯҳе аз ашхоси ношинос таҳти номи [[Сотушӣ Нокомуту]] ихтироъ кард<ref>{{Cite news|accessdate=2021-02-23|date=2015-11-02|id=0013-0613|work=The Economist|title=Who is Satoshi Nakamoto?|url=https://www.economist.com/the-economist-explains/2015/11/02/who-is-satoshi-nakamoto}}</ref> ва дар соли 2009 ба унвони як нармафзори матнбоз арза шуд<ref>{{Cite web|url=https://www.newyorker.com/magazine/2011/10/10/the-crypto-currency|title=The Crypto-Currency|author=Joshua Davis|website=The New Yorker|lang=en|accessdate=2021-02-23}}</ref>. Дар чанд соли гузашта арзиши биткуин дар бозорҳои ҷаҳонӣ аз чанд садум доллари Америко ба чандҳазор доллар афзоиш ёфтааст<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|url=http://www.bbc.com/persian/live/42943303|title=ایستگاه خبر؛ دوشنبه ۱۶بهمن - BBC Persian|website=BBC News فارسی|lang=fa|accessdate=2021-02-23}}</ref>. Шумори ширкатҳои хадамотӣ ва тоҷироне, ки биткуин мепазиранд низ дар ҳоли афзоиш аст<ref>{{Cite web|url=https://bitcoin.org/en/getting-started|title=Getting started - Bitcoin|website=bitcoin.org|lang=en|accessdate=2021-02-23}}</ref>. Ҳеч кас молики шабакаи биткуин нест ва монанди имейл, корбарони биткуин ҳастанд, ки онро контрол мекунанд. Корбурдҳои биткуин дар ҳеч кадом аз дигар сомонаҳои пардохт ёфтанӣ нест<ref>{{Cite web|url=https://bitcoin.org/en/you-need-to-know|title=Some things you need to know - Bitcoin|website=bitcoin.org|lang=en|accessdate=2021-02-23}}</ref>. Гарчанде ҳамаи амалиётҳо ба таври оммавӣ дар блокчейн нигоҳ дошта шаванд ҳам, соҳибияти биткойнҳо бо калидҳои пӯшидаи танҳо ба соҳиб дастрас тасдиқ карда мешавад.<ref>{{cite web|url=https://www.buybitcoinworldwide.com/anonymity/|title=Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System|website=Bitcoin Anonymity - Is Bitcoin Anonymous?|accessdate=2021-08-16}}</ref> Агар калид гум шавад, биткойнҳои пайвастшуда ҳам барои соҳиб, ҳам барои тамоми шабака гум мешаванд.<ref>{{cite web|url=https://www.nytimes.com/2021/01/12/technology/bitcoin-passwords-wallets-fortunes.html|title=Lost Passwords Lock Millionaires Out of Their Bitcoin Fortunes|website=nytimes.com|accessdate=2021-08-16}}</ref> Маблағи пулҳои бо 21 миллион биткойн маҳдудгардида, ба чунин маблағҳо кам мешавад, вале онҳо ба муҳлати номуайян дар ҳолати ёфт шудани калидҳо эътибор доранд.<ref>{{cite web|url=https://comparebrokers.co/compare/bitcoin-vs-litecoin/|title=Bitcoin vs Litecoin for 2021|website=comparebrokers.co|accessdate=2021-08-16}}</ref> Интиқоли биткойнҳо байни иштирокчиён дар "амалиётҳо", ки ба монанди интиқоли бонкӣ барои истифодабаранда амал мекунад, коркард карда мешавад. Фиристанда бояд танҳо биткойн-суроғаи гирандаро донад; барои тасдиқкунии интиқол зарурият нест.<ref>{{cite web|url=https://developer.bitcoin.org/devguide/transactions.html|title=Table Of Contents|website=developer.bitcoin.org|accessdate=2021-08-16}}</ref> Ҳангоми зарурият биткойн-суроғаҳо аз ҷониби биткойн-клиент ташаккул дода мешаванд. Ҳамин тариқа, гирандаи пардохт набояд ба шабака пайваст бошад. Ба фиристанда танҳо лозим аст, ки барои фиристодани амалиёт ба вақти кӯтоҳ пайваст шавад. Ҳангоми интиқоли биткойнҳо ҳаққи хидматрасонӣ ситонида мешавад. Дар айни замон ин на камтар аз 1000 сатоши (= 10 µBTC = 0,01 mBTC = 0,00001 BTC) аст. Якчанд маротиба пешниҳод барои назорати биткойн баён гардид, зеро он барои фаъолияти ғайриқонунӣ истифода шуда метавонад.<ref>{{cite web|url=https://www.investopedia.com/articles/forex/042015/why-governments-are-afraid-bitcoin.asp|title=Why Governments Are Afraid of Bitcoin|website=investopedia.com|accessdate=2021-08-16}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/technology/2021/jul/31/out-of-control-and-rising-why-bitcoin-has-nigerias-government-in-a-panic|title=Out of control and rising: why bitcoin has Nigeria’s government in a panic|website=theguardian.com|accessdate=2021-08-16}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2021/jul/09/currency-and-control-why-china-wants-to-undermine-bitcoin|title=Currency and control: why China wants to undermine bitcoin|website=theguardian.com|accessdate=2021-08-16}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.wsj.com/articles/BL-WB-41596|title=Bitcoin Comes Under Senate Scrutiny|website=telegraph.co.uk|accessdate=2021-08-16}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.forbes.com/sites/andygreenberg/2013/10/25/fbi-says-its-seized-20-million-in-bitcoins-from-ross-ulbricht-alleged-owner-of-silk-road/?sh=3d8a53182765|title=FBI Says It's Seized $28.5 Million In Bitcoins From Ross Ulbricht, Alleged Owner Of Silk Road|website=forbes.com|accessdate=2021-08-16}}</ref> Тибқи тадқиқоти соли 2017, тақрибан сеяки ҳамаи платформаҳои савдо барои криптоасъор аз соли 2009 шикаста шуда буданд.<ref>{{cite web|url=https://fortune.com/2017/11/25/lost-bitcoins/|title=Exclusive: Nearly 4 Million Bitcoins Lost Forever, New Study Says|website=telegraph.co.uk|accessdate=2021-08-16}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/technology/digital-money/the-history-of-cryptocurrency/|title=A decade of cryptocurrency: from bitcoin to mining chips|website=telegraph.co.uk|accessdate=2021-08-16}}</ref> == Эзоҳ == {{эзоҳ|2}} {{хурд}} {{ПБ}} {{Bitcoin}} [[Гурӯҳ:Биткойн| ]] [[Гурӯҳ:Рамзарзҳо]] 77todeeksleexo7abpvkdoshnoe8x9f Юлий Сезар 0 56759 1309042 1303495 2022-08-04T07:57:11Z VASHGIRD 8035 /* Ниқоҳ ва хидмати ӯ дар Осиё */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Шахс | ном = Юлий Сезар | номи аслӣ = Gaius Iulius Caesar | тасвир = Giulio-cesare-enhanced 1-800x1450.jpg | таърихи таваллуд = | зодгоҳ = | таърихи даргузашт = | навъи фаъолият = [[Мисри Қадим|Охирон шоҳи Мисри Қадим]] }} '''Гай Ю́лий Се́зарь''' ({{lang-la|Gaius Iulius Caesar}}; [[13 июл]], ё [[12 июл]] [[соли 100 п.м.]] ё [[соли 102 п.м.]]<ref>Некоторые учёные, основываясь на датах занятия им определённых магистратур (которые могли заниматься лишь по достижении определенного возраста), указывали на 101 или 102 год до н. э., но консенсусным является 100 год до н. э. Goldsworthy, 30.</ref> — [[15 март]] [[соли 44 п.м.]]) — яке аз сарлашкарони бузурги [[Руми Бостон]] сиёсатмадори худкома<ref>Вынудил Сенат дать ему права бессрочного диктатора Римской республики, вопреки неписаной [[Конституция Римской республики|конституции]], которая позволяла носить этот титул не более полугода.</ref>, [[сарлашкар]], [[нависанда]]. Бо ғалабаҳои сершумори худ сарҳади давлати шоҳаншоҳии [[Рим]]ро то соҳилҳои [[уқёнуси Атлантик]] ваъсе кард. [[Фаронса]]ро зери итоати худ гардонда ба ҷазираҳои [[Англия|Британия]] ҳуҷумро сар кард. Фаъолияти Сезар, ба фарҳанг ва сиёсати Аврупои Ғарбӣ таъсири калон расонид. сл Гай Юлий Сезар, бо қобилияти бузурги сарлашкарӣ дар мӯҳорибаи ғайринизомӣ ғалаба ба даст оварда ҳокими мутлақ гашт (Pax Romana). Ба қатори Гней Помпей ӯ дар байни ҷомеа давлати [[Рим]] ислоҳот ҷорӣ намуд, ки пас аз марги ӯ ин ислоҳотҳо [[Рим]]ро ба давлати шоҳаншоҳӣ оварда расонд. Сезар мехост, ки ҳукмронии ҷумҳуриро марказикунонӣ кунад. Забонҳои нохалаф мегуфтанд, ки ӯ аз паси мансаби шоҳ аст. Аммо Сезар дар ёд дошт аз он нокомиҳои ҳафт шоҳи гузашта ва бо роҳи дигар рафт: ӯ диктатори умрбо шуд. Ӯ мехост ва фармон медод, ки ӯро Сезар гуянд. Куштори ӯ ба ҷангҳои ғайринизомӣ, нобуд шудани ҷумҳурии Рум ва пайдоиши давлати шоҳаншоҳии Рум оварда расонд ва сарвари ин давлати шоҳаншоҳӣ Октавиан Август шуд, ки писархонди Сезар буд. Дертар бисёр подшоҳон мехостанд номи худро бо номи Сезар пайваст кунанд, яке аз ин гуна номгузорӣ нем. Kaiser («кайзер»). ==Оила== Гай Юлий Сезар дар Субур тавлид ёфт, дар наздикии Рим, ки аз Форум на онқадар дур буд ва дар оилаи асилзодагон аз авлодони Юлиён, ки дар сиёсати таърихи Рум аз қадим роли калон мебозид. Авлоди Юлиён ҳисоби пуштии худро аз Юл сар карда буданд, ки писари Энейи труё буда ва мувофиқи қиссаҳои [[Руми Бостон]] писари [[Венера]] (яке аз худоҳои қиссаҳои бостонӣ) буд. Дар қуллаи баланди шараф буда соли 45 п.м. Сезар калисои Венераро бунёд кард ва ба воситаи ин ишора бар наздик будани ӯ бар ин худо буд. Когномен Caesar дар забони лотинӣ ягон маъно надошт: таърихдони советӣ (шуравӣ) А. И. Немировский ки бо таърихи Рум сарукор дошт, ин гуна фикрро пешниҳод кард, ки ин ном аз номи шаҳри қабилаҳои этруск Cisre пайдо гашт. Бостонӣ будани худи авлоди Сезарро тадқиқ кардан душвор аст ва якум номи сабтшуда ки ба ин авлод вобаста аст асри V пеш аз милодро дарбар мегирад. Падари ӯ низ ҳамин номро дошт Гай Юлий Сезар калонӣ (вакили Осиё). Аз тарафи модараш Сезар бо оилаи Котта авлоди Аврелиён ва каме бо табақаҳои пасти аҳолӣ олуда буд. Тағоҳояш вакил буданд: Секст Юлий Сезар (91 п.м.), Лусий Юлий Сезар (90 п.м.) Аз падар Гай Юлий Сезар дар сини шонздаҳсолагӣ маҳрум гашт, бо модараш бошад рафтуомади бисёр мекар то даме ки модараш фавт кардан [[соли 54 п.м.]]. ===Кудакӣ=== Оилаи шинохта ва бо маданият тавонист ки ба Сезар ҳамаи шароити лавозимиро барои сабақгирӣ ва равнақёбии ӯ мӯҳайё созад; тарбияи ҷисмонии пурра ба ӯ кумаки калон дар бозёфтҳои ҳарбии оянда оварда расонд: машғулияти асосӣ — омӯхтани илмҳо, адабиёт, сарфу нахв — мантиқи кудакро ба шакли муайян даровард ва ба корҳои амалӣ ва адабиёт тайёр кард. ==Ниқоҳ ва хидмати ӯ дар Осиё== [[Акс:Julius Caesar Coustou Louvre MR1798.jpg|left|200px|thumb|Пайкари Сезар дар боғи қасри Версал (1696, ҳайкалтарош Кусту)]] То Сезар авлоди Юлиён гарчанде ки асилзода будан наонқадар сарват доштанд аз рӯи нутқи ҳамонвақта. Барои ҳамин шуда ба ғайр аз худи Сезар аз авлодони ӯ ягон мансабдори номдор набаромад. Фақат холааш тавонист ки ҳамсари сарлашкари фаъоли Римӣ Гай Марий, ки дар лашкари румӣ бисёр навигариҳои нав ҷорӣ кард, шавад. Марий сарвари фраксия демократии популярҳо буд ки дар сенати румӣ ба муқобили консерваторҳо аз фраксияи оптиматҳо бо таънаи бисёр баромад мекард. Низоъи сиёсии байни худи сиёсатмадорони Рум ба ҷангу ҷидоли ғайринизомӣ оварда расонд. Пас аз запти Рум бо сарварии Марий дар соли 87 п.м. муваққатан ҳукмронии популярҳо ҷорӣ шуд. Сезари Ҷавон соҳиби унвони фламини Юпитер шуд. Аммо дар соли 86 п.м. Марий фавт мекунад ва соли 84 п.м. дар вақти шуриши байни аскарон ва ғасби давлат аз ҷониби онҳо вакил Сина кушта шуд. Соли 82 п.м. Рум аз ҷониби аскарони Лусия Корнелий Сулла запт гардид ва Сулла диктатор шуд. Сезар дар сини 17-солаги бо духтари хӯрди Лусий Корнелий Синна дар ниқоҳ буд, ки Лусий бо Марий ҳамфикр буданд ва душмани ашадии Сулла буд. Ин як намуди худнамоиш ва ишора бар ҳамфикрӣ ва ҳамҷониб будани ӯ, нисбати ҳизби популярҳо буд ки он вақт аз ҷониба Сулла ҳизбро паст ва шикаст дода буд. Барои ҳамин Сулла пас аз тӯйи Сезар талаб намуд ки ӯ ниқоҳи худро бо ҳамсараш шиканад, чӣ тавре ки аз ин корро Марк Пизон карда буд бо фармони Сула, ва аз ҳамсари худ Анния, ки беваи Лусий Синна рӯй гардонд ва дигарон низ. Ба хавф нигоҳ накарда, ки аз сабаби ин метавонистан ба қатл расонанд, Сезар вафодории худро нисбати ҳамсараш нигоҳ дошт. Дархостҳои хешу табори бисёр ки бо Сулла шахсан вобаста буданд, тавонистанд, то ки ғазаби диктаторро паст кунанд. Дар бораи хавфнок будани Сезар барои давлати Сулла, аз рӯи шаҳодати Светоний, чунин гуфта: ''«Дар ин Сезар — Марийҳо бисёранд»'' ва ''«Битарсед аз он ҷавоне, ки миёнбандаш бад баста шудааст»'', ишора бар он ки ба ҳама маълум буд, Сезар хислати суст кардани миёнбанди худро дошт. Номеҳрубонии диктатор Юлий Сезарро маҷбур сохт то ки ӯ аз унвони фламин даст кашида аз Рум ҷониби Осиёи Хӯрд раҳсипар шавад ва дар онҷо адои хидмат дар штаби пропретор Марк Минусий Ферм давом диҳад. Дар инҷо ҳам ӯ вазифаҳое ки ба ваколатчиён хос аст дар дарбори шоҳи финикҳо Никомед иҷро мекард. Дар Рум ғайбатҳои зиёде вуҷуд дошт барои алоқаи ҷинсӣ байни Сезар ва шоҳ Никомед. Худи Сезар қатъи чунин ғайбатҳоро рад мекард. Ин гуна ғайбатҳо ва писханд Сезаррро умрбод таъқиб мекарданд Дар вақти мӯҳосираи Митилен ва ҳамла бар он сазовори нишони ҳарбӣ — corona civica, гулчамбари ғайринизомии сарашро аз баргҳои дарахти булут бофтанд, ки худи пропретор Марк Минусий Ферм тақдим кард. Мувофиқи ислоҳоти Сулла дорандаи чунин гулчамбари ғайринизомӣ на вобаста аз сину сол, бояд ҳатман аъзои Сенат шавад. Оқибат ӯ дар Киликии, дар лагери Сервилий Исаврик дохил шуд. Се соли истиқомати ӯ дар шарқ бе пай барои ҷавон нагузашт. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} ==Адабиёт== [[File:Julii Caesaris quae exstant.tif|thumb|C. Iulii Caesaris quae extant, 1678]] * ''Дуров В. С.'' Юлий Цезарь. Человек и писатель. {{Л.}}: Изд-во ЛГУ, 1991. — 208 стр. — 50 000 экз. * ''Голдсуорти А.'' Цезарь. {{М.}}: Эксмо, 2007. — 672 стр. — 5100 экз.  * ''Грант М.'' Юлий Цезарь. Жрец Юпитера. {{М.}}: Центрполиграф, 2005. — 352 стр. — 7000 экз.  * ''Корнилова Е. Н.'' «Миф о Юлии Цезаре» и идея диктатуры: Историософия и художественная литература европейского круга.  Изд-во МГУЛ, 1999. * ''Моммзен Т.'' История Рима. — Т. III. {{М.}}: Наука, 2005. — 431 с.  * ''Утченко С. Л.'' Юлий Цезарь. {{М.}}: Мысль, 1976. — 365 стр. — 100 000 экз. * ''Этьен Р.'' Цезарь. {{М.}}: Молодая гвардия, 2009. — 304 стр. — 5000 экз. — * A Companion to Julius Caesar / ed. by M. Griffin. — Malden; {{Oxf.}}: Wiley-Blackwell, 2009. — 512 p.  * ''Billows R.'' Julius Caesar: The Colossus of Rome. — {{L.}}; {{N. Y.}}: Routledge, 2009. — 312 p.  * ''Carcopino J.'' César. — Paris: PUF, 1936. — 590 p. * ''Gelzer M.'' Caesar: Der Politiker und Staatsmann. Aufl. 6. — Wiesbaden, 1960; английский перевод — ''Gelzer M.'' Caesar: Politician and Statesman. — Harvard University Press, 1968. — 359 p. * ''Meier Ch.'' Caesar. — München: DTV Wissenschaft, 1993. — 663 S.; английский перевод — ''Meier C.'' Caesar. — {{N. Y.}}: Basic Books, 1995. — 544 p.  * ''Ross Taylor L.'' Party Politics in the Age of Caesar. — Berkeley: University of California Press, 1949. — 255 p. == Пайвандҳо == * [http://www.echo.msk.ru/programs/vsetak/46644/ ''Император во главе республики: Гай Юлий Цезарь''. Программа «Эха Москвы» из цикла «Всё так»]{{ref-ru}} * [http://www.thelatinlibrary.com/caes.html Латинские тексты Цезаря и его продолжателей]{{ref-ru}} * [[Утченко Сергей Лвович]], [http://www.sno.pro1.ru/lib/ut/index.htm Юлий Цезарь], {{М.}}, 1976.{{ref-ru}} * [http://io805.ru/blog/?p=49 О произношении имени Цезаря] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20140803162842/http://io805.ru/blog/?p=49 |date=2014-08-03 }}{{ref-ru}} * [http://wars175x.narod.ru/f2/Html/Pervoistochnik3_1.htm Incertorum Auctorum de Bello Alexandrino — Александрийская война (неизвестный автор)]{{ref-ru}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Сарлашкарони Руми Бостон]] [[Гурӯҳ:Нависандагони Руми Бостон]] [[Гурӯҳ:Балоғатдонони Руми Бостон]] [[Гурӯҳ:Худкомагони Руми Бостон]] tu97y77akenrd75tftmb7m1lr0g2i8g Милан 0 56882 1308903 1303329 2022-08-04T07:37:50Z VASHGIRD 8035 /* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Шаҳрҳо ва ноҳияҳои Итолиё |Номи тоҷикӣ= Милан |Номи аслӣ= Milano |Харита= |Акс=Milano Duomo 1.jpg |Нишон=CoA_Città_di_Milano.svg |Парчам=Flag of Milan.svg |Кишвар=[[Итолиё]] |Вилоят= |Ноҳия= |Замони таъсис= |Марказ= |Координатаҳо= |Иқлим= |Масоҳат= |Паҳноӣ= |Дарозӣ= |Аҳолӣ=1 315 791 (2013) |Коди телефонӣ=02 |Нишонаи почта=20100 |Вақт=[[UTC]] + }} '''Милан''' ({{lang-it|Milano}} {{IPA|[miˈlaːno]}}, {{lang-la|Mediolanum}} — «дар маркази ҳамворӣ») — шаҳри муҳимтарини [[Итолиё|Итолиёи Шимолӣ]], Маркази маъмурии вилояти [[Ломбардия]], аз ҳама ноҳияи калонтарини [[Итолиё]], ва Милан (провинтсия). Милан — дуюм шаҳри калонтарини [[Итолиё]] буда пойтахти моливу-иқтисодии [[Итолиё]] ва пойтахти ҷаҳон барои муд (мода) ба ҳисоб меравад. ==Нишон== Нишони имрӯзаи Милан салиби сӯрх дар заминаи нуқрагин аст. Ҳамин гуна салиб дар парчами Милан омадааст. Дар болои сипари нишон тоҷ ба монанди девори қалъа бо панҷ бурҷ ки барои нишонҳои шаҳрҳои [[Аврупо]] қабул шудааст (corona muralis), воқеъ дорад. Сипар бо гулчамбар иҳота шуда аз ду қисм иборат аст, яке шохаи дарахти ғор ва дигаре аз шохаи дарахти булут аст. ==Таърих== [[Акс:Milano 002.jpg|left|250px|thumb|Намуди Милан дар асри XIX]] Гумон аст, ки Миланро қабилаи келтҳои Итолиёи Шимолӣ бунёд кардаанд, тақрибан соли 600 п.м.<ref>Тит Ливий, История Рима от основания города, том=I, издательство Наука, (1989) страницы=263</ref> Пас аз запт кардани Милан аз ҷониби [[Рими Қадим|римиҳо]] номи шаҳро Медиолан (лот. Mediolanium или Mediolanum) ном карданд, тақрибан соли 222 п.м. Дар асри IV милодӣ, дар вақти ҳукмронии шоҳаншоҳ Феодосий I, шаҳр бо Рум ва Равена рақобат мекард барои шаҳри марказӣ шудани шоҳаншоҳии Рими Ғарбӣ. Дар соли 1045 Милан худро ҳамчун давлати соҳибистиқлол (коммуна) эълон кард. Дар ин байн мубориза байни комуннаҳо сар зад барои соҳиби мансаб шудан дар Ломбардия бо ҳамин гуна коммунаҳо Павия, Кремона, Комо ва Лоди. Соли 1111 Лоди мағлуб гашт ва 16 сол пас аҳли милан Комо-ро ҳам шикаст доданд. Бе ниҳоят пурзӯр гаштани аҳли Милан шоҳаншоҳ Фридрих Барбароссаро дар ташвиш андох ва ӯ бо аскарони худ вориди Итолиёи Шимолӣ шуд. Истиқлоли Милан соли 1162 ба охир расид. Пас аз мӯҳосираи нӯҳмоҳа, шаҳр запт ва ғорат карда шуд аз ҷониби аскарони шоҳаншоҳ. Бошандагони шаҳр парешони деҳот шудан ва ҳама устувориҳое ки вуҷуд дошт, хароб гаштанд. Соли 1167 Милан аз нав бо қувваҳои иттиҳоди шаҳрҳои Ломбардия бунёд гашт. Бо кӯшиши якҷояи коммунаҳо, шоҳаншоҳро дар Леняно шикаст доданд (1176). == Иқлим == {{Иқлими маҳаллӣ |Шаҳр_насаб=Милан |Источник=[http://pogoda.ru.net/climate2/16066.htm «Боду ҳаво ва иқлим»] | Янв_м=1.1 | Янв_м_бориш=64 | Фев_м=2.9 | Фев_м_бориш=63 | Мар_м=7.7 | Мар_м_бориш=82 | Апр_м=11.4 | Апр_м_бориш=82 | Май_м=16.4 | Май_м_бориш=97 | Июн_м=20.3 | Июн_м_бориш=65 | Июл_м=23.0 | Июл_м_бориш=68 | Авг_м=22.2 | Авг_м_бориш=93 | Сен_м=17.9 | Сен_м_бориш=69 | Окт_м=12.5 | Окт_м_бориш=100 | Ноя_м=6.3 | Ноя_м_бориш=101 | Дек_м=2.0 | Дек_м_бориш=60 | Сол_м=12.0 | Сол_м_бориш=944 | Янв_м_мин=-3.1 | Янв_м_макс=6.4 | Фев_м_мин=-2.7 | Фев_м_макс=9.0 | Мар_м_мин=1.4 | Мар_м_макс=14.1 | Апр_м_мин=5.3 | Апр_м_макс=17.3 | Май_м_мин=10.4 | Май_м_макс=22.0 | Июн_м_мин=14.3 | Июн_м_макс=25.8 | Июл_м_мин=16.8 | Июл_м_макс=28.6 | Авг_м_мин=16.7 | Авг_м_макс=27.9 | Сен_м_мин=12.7 | Сен_м_макс=23.6 | Окт_м_мин=7.8 | Окт_м_макс=17.3 | Ноя_м_мин=2.1 | Ноя_м_макс=10.6 | Дек_м_мин=-2.5 | Дек_м_макс=7.0 | Сол_м_мин=6.6 | Сол_м_макс=17.5 | Янв_а_макс=23.1 | Янв_а_мин=-17.3 | Фев_а_макс=24.8 | Фев_а_мин=-17.8 | Мар_а_макс=28.3 | Мар_а_мин=-11.1 | Апр_а_макс=31.9 | Апр_а_мин=-4.9 | Май_а_макс=35.0 | Май_а_мин=1.2 | Июн_а_макс=37.2 | Июн_а_мин=1.2 | Июл_а_макс=38.3 | Июл_а_мин=7.5 | Авг_а_макс=38.2 | Авг_а_мин=7.8 | Сен_а_макс=35.1 | Сен_а_мин=-0.7 | Окт_а_макс=30.0 | Окт_а_мин=-2.9 | Ноя_а_макс=22.4 | Ноя_а_мин=-9.1 | Дек_а_макс=18.9 | Дек_а_мин=-14.3 | Сол_а_макс=38.3 | Сол_а_мин=-17.8 |}} ==Адабиёт== *Булдаков Г. Н., Лейбошиц Н. Я. Милан / Ленинградская организация ордена Ленина Союза архитекторов СССР. — Л.: Стройиздат. Ленингр. отд-ние, 1991. — 112 с. — (Города — побратимы Ленинграда). ==Сарчашма== <references/> * [http://www.comune.milano.it Официальный вебсайт муниципального совета] * [http://orel-reshka.net/1-sezon/14-orel-i-reshka-milan-italiya-24-04-2011.html Милан для туристов, видео] * [http://www.inmilan.ru Милан — достопримечательности, фото, карта, погода] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20200217200114/http://www.inmilan.ru/ |date=2020-02-17 }} {{Шаҳрҳои Итолиё}} [[Гурӯҳ:Шаҳрҳои Итолиё]] [[Гурӯҳ:Милан]] r7vk72pbl2il7y0dtuuoekefzd3k9k3 Фотеҳ Ҳакимов 0 58310 1309039 1290801 2022-08-04T07:56:46Z VASHGIRD 8035 /* Китобҳои дарсӣ */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Олим |ном = Фотеҳ Ҳакимов |номи аслӣ = Ҳакимов Фотеҳ Холиқович |тасвир = |бар = |тавсифи тасвир = |таърихи таваллуд = 20.4.1937 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ|Душанбе|шаҳри Душанбе}}, [[ҶШС Тоҷикистон]] |таърихи даргузашт = 17.12.2014 |маҳалли даргузашт = {{МаҳаллиДаргузашт|Душанбе|шаҳри Душанбе}}, [[Тоҷикистон]] |шаҳрвандӣ = {{Парчамбандӣ|Тоҷикистон}} |фазои илмӣ = физики плазма |ҷойҳои кор = [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]] |дараҷаи илмӣ = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои физика ва математика}} |унвонҳои илмӣ = {{Унвонҳои илмӣ||0}} |алма-матер = [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон|Университети давлатии Тоҷикистон ба номи В. И. Ленин]] |роҳбари илмӣ = |шогирдони маъруф = [[Ҳабибулло Абдуллоев]], [[Холмирзо Холмуродов]], [[Ҳикмат Мӯминов]] |маъруф ба = |ҷоизаҳо = Арбоби илм ва техникаи Тоҷикистон (1991), Корманди шоистаи Тоҷикистон (1991), Академики Академияи байналмилалии илмҳои мактаби олӣ (1999) |имзо = |бари имзо = |сайт = |викитека = |викианбор = }} '''Фотеҳ Ҳакимов''' (''Ҳакимов Фотеҳ Холиқович'' ([[20 апрел]]и [[1937]], [[Душанбе]], [[ҶШС Тоҷикистон]] — [[17 декабр]]и [[2014]], [[Душанбе]], [[Тоҷикистон]]) — {{физикдон|Тоҷикистон}}, доктори илмҳои физика ва математика ([[1980]]), [[профессор]] ([[1983]]), [[Аълочии маорифи Тоҷикистон|«Аълочии маорифи халқи Тоҷикистон»]] ([[1977]]), Аълочии маорифи мактаби олии ИҶШС ([[1985]]), узви вобастаи [[Академияи илмҳои Тоҷикистон]] ([[1987]]), [[Арбоби илм ва техникаи Тоҷикистон]] ([[1991]]), академики Академияи байналмилалии илмҳои мактаби олӣ ([[1999]]). == Зиндагинома == Фотеҳ Ҳакимов 20 апрели соли 1937 дар шаҳри Душанбе, дар оилаи омӯзгор ба зода шудааст. Ӯ соли 1959 факултети физика ва математикаи [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон|УДТ ба номи В. И. Ленин]]ро бо баҳои аъло хатм намудааст. Солҳои 1960-1963 аспиранти факултети физикаи [[Донишгоҳи давлатии Маскав|Донишгоҳи давлатии Москва ба номи М. В. Ломоносов буд]]. Пас аз хатми бо муваффақияти аспирантура ба ватан баргашта, пайи таълиму тадрис ва тадқиқотҳои илмӣ машғул гардид. Мудирии кафедраи физикаи назариявӣ (1965—1967; 1969—1973; 1975—1979; 1981—1987; 1992—1996), сарварии кафедраи метеорологияи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон (1998—2009) ва роҳбарии кафедраи физикаи умумии Донишгоҳи политехникии шаҳри Кобулро (Афғонистон) (1967—1969) ба уҳда дошт. Солҳои 1964—1965 ва 1987—1998 дар вазифаи декани факултети физикаи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон фаъолият кардааст. Сипас, профессори кафедраи астрономия (2009—2011) ва мушовир-профессори кафедраи физикаи назариявии (2011—2014) донишгоҳи номбурда буд. Бародаронаш [[Фаёз Ҳакимов]] ва [[Фирдавс Ҳакимов]] олимони шинохтаи Тоҷикистон мебошанд. == Фаъолияти илмӣ == Соли [[1964]] натиҷаи корҳои илмии худро аз рӯйи мавзӯи «Оид ба хосиятҳои статсионарии плазмаи комилан ионизатсияшуда дар майдони магнитии диполӣ» ҷамъбаст намуда, дар шаҳри Москва рисолаи номзадиро дифоъ кардааст. Соли 1980 бошад, рисолаи докториро бо мушовирии яке аз олимони намоёни ИҶШС, профессор М.С. Рабинович дар мавзӯи «Масъалаҳои назарияи плазмаи сахт турбулентӣ» ҳимоя намудааст. Фаъолияти илмии ӯ ба масоили назариявии физикаи плазма ва ноустувории модулатсионии плазмаи релятивӣ дар ҳалли проблемаҳои астрофизикӣ бахшида шудаанд. Аз ҷониби Фотеҳ Ҳакимов пешниҳод гардидани назарияи умумии таъсири мутақобили модулатсионии функсияҳои ғайримувозинатии тақсимоти зарраҳои заряднок, имконияти баназаргирии ғайрихаттии дараҷаҳои баландро фароҳам овард. Ӯ коркарди назарияи умумии таъсири мутақобилаи модулятсионии функсияҳои ғайримувозинатии тақсимоти зарраҳои заряднок, ки барои муттасилаи ба назар гирифтани ғайрихаттиҳои дараҷаҳои боло имконият фароҳам овард. Ин назария имконияти мавҷуд будани солитонҳои баландсуръатро пешгӯӣ кард, ки баъдтар онҳо дар таҷриба мушоҳида шуданд. Коркарди услуб ва бунёди назарияи сарбаста ва аз ҷиҳати физикӣ асоснок кардашудаи таъсири мутақобилаи модулятсиони дар марҳилаи ғайрихаттӣ, ки барои таксимоти зарраҳо ва лаппишҳои ҳам якченака ва сеченака қабули истифода мешавад. Маҳз дар заминаи ин тадқиқоту пажӯҳишот зери роҳбарии бевоситаи ӯ беш аз 15 нафар (Абдуллоев Ҳ.О., [[Қосим Комилов|Комилов Қ.]], Ҳакимова М. А., Махсудов Б. И., Холмуродов X.Т., Солиҳов Д.Қ., Маханьков А. В., Канашкин С. Б., Кооп М. И., Абдураҳимов Д. Ё., Хачатрян А. Г., Қобилов М. М., Зиёд Р., Равшанова Д., Ғаюров Х. Ш.) рисолаи номзадӣ ва 4 нафар (Абдуллоев Ҳ.О., Лысаков Б.C., Холмуродов Х. Т., [[Ҳикмат Мӯминов]]) рисолаҳои докторӣ дифоъ кардаанд. Раиси [[Ҷамъияти физикони Тоҷикистон]] (1989) ва Раиси Шӯрои диссертатсионӣ оид ба ҳимояи рисолаҳои номзадӣ ва докторӣ аз рӯйи ихтисосҳои физикаи ҷисмҳои сахт, физикаи полимерҳо ва теплофизика ва физикаи молекулӣ (1993—2009) аз соли 1996 узви комиссия оид ба супоридани [[Ҷоизаи давлатии ба номи Абӯалӣ ибни Сино]] дар соҳаи илму техника буд. == Осор == Фотеҳ Ҳакимов муаллифи бештар аз 300 асару мақолаи илмӣ, аз ҷумла 5 монография мебошад. Масалан, монографияи ӯ зери унвони «Введение в космическую электродинамику вращающейся плазмы» соли 1995 дар шаҳри Амстердам (Ҳолланд) якбора бо ду забон — англисӣ ва олмонӣ ба нашр мерасад, ки ин аз шуҳрати ҷаҳонӣ доштани ин олими маъруфи тоҷик дарк медиҳад. === Монографияҳо === * Многоволновые процессы в физике плазмы / Куклин В. П., Панченко И. П., Хакимов Ф. Х. — Душанбе: Дониш, 1989. — 176 с. * Классические нелинейные модели в теории конденсированных сред / Абдуллоев Х. О., Маханьков А. В., Хакимов Ф. Х. — Душанбе: Дониш, 1989. — 179 с. * Введение в космическую электродинамику вращающейся плазмы / Хакимов Ф. Х., Копп И. П. — Душанбе: Дониш, 1991. — 128 с. * Modulational interaotios in plaseas / Viladimirov S.Y., Tsytovioh V.N., Popel S.J. Khakimov F.Kh. — Kluwer, Netherlands, Academic Publishers, 1995. — 544 Р. * Вопросы теории релаксации разреженных частиц в неоднородных потоков быстрых заряженных частиц в неоднородно средах / Хакимов Ф. Х., Гаюров Х. Ш. — Худжанд: Ношир, 2007. — 190 с. === Китобҳои дарсӣ === * Meхaникаи квантӣ / Ҳакимов Ф. Х. — Душанбе: УДТ. — 1966. — 228 с. * Механика / Ҳакимов Ф. Х., Ғулом Содиқ Муҳибӣ. — Кобул: ДТК- 1967. — 92 с. (бо забони форсӣ). * Практикум оид ба электрик / Хакимов Ф. Х., Якубов И., Содиқов Б. — Кобул: ДТК. — 1968. — 40 с. (бо забони форсӣ). * Физикаи молекулӣ ва термодинамика / Хакимов Ф. Х., Ғулом Содиқ Муҳибӣ. — Кобул: ДТК. — 1968. — 76 с. (бо забони форсӣ). * Электрик ва ҷараёни доимӣ / Хакимов Ф. Х., Ғулом Содиқ Муҳибӣ. — Кабул: ДТК. — 1968. — 71 с. (бо забони форсӣ). * Механикаи квантӣ (Дастури дарсӣ барои донишҷӯёни мактабҳои олӣ) / Ҳакимов Ф. Х., Насриддинов М., Шокиров О. Ш. // Зери таҳр. С. Қодирӣ. — Душанбе: УДТ. — 1979. — қисоли 1. — 179 с. * Механикаи квантӣ (Дастури дарсӣ барои донишҷӯёни мактабҳои олӣ) / Ҳакимов Ф. Х., Насриддинов М., Шокиров О. Ш. // Зери назари С. Қодирӣ. — Душанбе: УДТ. — 1981. — қисоли 2. — 168 с. * Физикаи статистикии классикӣ (Дастури таълимӣ) / Ҳакимов Ф. Х. Ҷумъабоев М. К. // Тақризи П. Раҷабов, И. И. Салоҳиддинов. — Душанбе: УДТ. — 1984. — 82 с. * Асосҳои назарияи квантии ҷисмҳои сахт / Ҳакимов Ф. Х., Насридинов М. М. — Душанбе: УДТ, — 1988. — 110 с. * Хосиятҳои нақлиётӣ ва магнитии ҷисмҳои сахт / Ҳакимов Ф. Х., Насриддинов М. — Душанбе, — 1990. — 100 с. * Ҳалли як масъалаи механикаи квантӣ ва солитонҳои муодилаи Кортевег-де-Вриз / Ҳакимов Ф. Х., Холмуродов Х. Т. Душанбе: ДДТ, — 1994. — 24 с. * Дастури методи барои халли масъалахо аз фанни метеорология / Ҳакимов Ф. Х., Муминов Ҳ.Ҳ. — Душанбе: Сино, 2001. — 24 с. * Лабораторный практикум по курсу общей метеорологии / Хакимов Ф. Х., Мирзохонова Н. — Душанбе: Сино, 2001. — 64 с. * Основы эволюционной теории естествознания / Хакимов Ф. Х., Хакимов Ф. Х. — Душанбе: Амри илм, 2002. — 101 с. * Консепсияҳои табиатшиносии муосир / Ҳомид Маҷидов, Ҳакимов Ф. Х. — Душанбе: Эр-граф, — 2011. — 346 с. == Ҷоизаҳо == * Аълочии маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон (1977) * Аълочии маорифи мактаби олии ИҶШС (1985) * Арбоби илм ва техникаи Тоҷикистон (1991) * Корманди шоистаи Тоҷикистон (1991) * Академики Академияи байналмилалии илмҳои мактаби олӣ (1999) == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * Ҷаҳонеро ту зеб асти муаллим / [[Номвар Қурбонов]] // Рӯзномаи [[Ба қуллаҳои дониш]], −2010. — 8 июн. * Ҳаёти ибратбахш / Номвар Қурбонов, Зафари Умар. // Рӯзномаи [[Омӯзгори ҷавон]], −2012. — 8 феврал. * Асосгузори физикаи плазма / Мирзохонова С. О., Мӯминов А. О., Қурбонов Н. Б. // Рӯзномаи [[Ба қуллаҳои дониш]], — 2013. — 10 май. * Факултети физика 50-сол / Муҳаррирон: Солиҳов Д.Қ., Махсудов Б. И., Исломов З. З. — Душанбе: Эр-граф, 2016. — 208 с. * Аслҳо ва наслҳо. — Душанбе, 2013, с.139 [[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Аъзои вобастаи АИ Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Физикони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Фарҳангистони улуми Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Арбобони шоистаи илми ҶШС Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Дорандагони нишони Аълочии маорифи Тоҷикистон]] 4vquol90d6rm7xl0g7lnqx8vl1et4ge Эъзомияи Искандаркӯл 0 58419 1309021 1308559 2022-08-04T07:54:14Z VASHGIRD 8035 /* Мақсади Русия */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Эъзомияи [[Искандаркӯл]]''' — амалиёти забткоронаи Ҳукумати подшоҳии [[Русия]] барои ба тобеъияти хеш даровардани мулкҳои болооби [[Зарафшон]], ё худ Кӯҳистон дар соли [[1870]]. == Мулкҳои болооби Зарафшон == Баробари ба ихтиёри Русия гузаштани [[Самарқанд]] масъалаи забт намудани мулкҳои болооби [[Зарафшон]], ё худ [[Кӯҳистон]]: Фалғар, Мастчоҳ, Фон, Киштут ва Моғиён, ки мулкҳои ниммустақил (аз [[аморати Бухоро]]) буданд, низ ба миён омад. Ҳукумаги подшоҳй аз ҳисоби Самарқанд, Каттакӯрғон ва дигар мулкҳои Зарафшонии [[аморати Бухоро]] забт намудааш музофоти Зарафшонро бунёд намуда, генерал А. К. Абрамовро сарвари он таъйин намуд. Яке аз мақсадҳои асосии Абрамов ин тобеи худ гардонидани мулкҳои номбурдаи Кӯҳистон буд. Мардуми он мулкҳо агарчанде ҳама тоҷиканд, вале ҳокимони онҳо байни худ доимо меҷангиданд ва қувваи мудофиавии Кӯҳистонро хеле заиф гардонидаанд. Пӯшида набуд, ки чунин ҳолати ин диёр муваффақияти кӯшунҳои русро осон мегардонид. == Мақсади Русия == Генерали рус Абрамов намехост, ки кӯшиши ӯ барои забту таслими мулкҳои болооби Зарафшон чун походи ҳарбӣ ном бурда шавад. Бо ҳамин мақсад вай зурур шуморид, ки амалиёти ҳарбиро бо «эъзомияи илмӣ» рӯпӯш намояд. Зеро он вақт марказҳои илмию ҷугрофии [[Русия]] барои омӯзиши табиату набототи [[Осиёи Миёна]] рағбати зиёд пайдо карда буданд. Дар натиҷа баҳори соли [[1870]] бо сарварии генерал Абрамов зъзомияи Искандаркӯл ташкил карда шуд. Ба ҳайатии эъзомияи номбуда 200 нафар казакҳои мусаллаҳ, ротаи пиёдагард ва взводи пулемётчиҳои кӯҳгард дохил мешуданд. Боз аз Ӯротеппа дастаи дигари ҳарбиёни мусаллаҳ таҳти фармондеҳии Деннет ҳаракат карда, дар роҳ ба дастаи Абрамов пайвастанд. == Забткорӣ == Сафари эъзомия [[25 апрел]]и [[соли 1870]] аз [[Самарқанд]] сар шуд. Моҳи август шаҳри [[Панҷакент]] бе муҳорибаи ҷидӣ ба ихтиёри қӯшунҳои рус гузашт. Вале дар деҳаи [[Артуч]], [[Панҷрӯд|Панҷруд]], [[Дашти Миёна (деҳа, н. Кӯҳистони Масчо)|Даштӣ]], [[Кулолӣ (деҳа, н. Панҷакент)|Кулолӣ]], Фалгар, [[Ноҳияи Масчо|Мастчоҳ]] ва ғайра ҷангҳои шадид ба амал омадааст. Дар ин амалиёт бисёр деҳаҳоро бо хукми Абрамов ба хок яксон намудаанд. Моҳи июни соли [[1870]] эъзомия амалиёти ҳарбии худро ба охир расонид. Аз ҳисоби мулкҳои ниммустақили кӯҳистонии болооби [[Зарафшон]] «Туманҳои Кӯҳистонӣ» ташкип ёфт ва он ба музофоти [[Зарафшон]] ҳамроҳ карда шуд. Дар Эъзомияи [[Искандаркӯл]] як қатор олимон: табиатшинос А. Ф. Федченко, геолог Д. К. Мишенко, нақшбардор (баъдтар арбоби намоёни ҳарбию сиёсӣ) Л. Н. Соболев ва дигарон дохил буданд. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Сарчашма == * Н. Ҳотамов. Таърихи халқи тоҷик (аз солҳои 60-уми асри XIX то соли 1924). — Душанбе, 2007, с.23 [[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]] c2s0aqnn5jyuopostnt3t4z6iz8ao6p Иқтисоди ҷаҳонӣ 0 58610 1309074 1303399 2022-08-04T08:01:39Z VASHGIRD 8035 /* Таърихи ташаккулёбӣ ва мархилаҳои тараққиёти иқтисодиёти ҷаҳонӣ */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Акс:GDP Real Growth in 2009.svg|thumbnail|Харитаи рушди иқтисодӣ соли 2009]] '''Иқтисоди ҷаҳонӣ''' ({{lang-fa|اقتصاد جهانی}}) Мафҳумҳои «иқтисодиёти ҷаҳонӣ», «хоҷагии ҷаҳонӣ», «хоҷагии умумиҷаҳонӣ» мафҳумҳои ҳаммаъно мебошанд. Иқтисодчиёни гуногун ин мафҳумро бо ду маъно шарҳ медиҳанд: бо маънои мушаххас ва маънои васеъ. Бо маънои васеъ [[иқтисодиёт]]и ҷаҳонӣ ин маҷмӯи хоҷагиҳои ба ҳам вобаста ва ба ҳам алоқаманди давлатҳои ҷаҳон мебошад, ки аз рӯи қонуниятҳои объективии иқтисодиёти бозорӣ тараққӣ мекунанд. Бо маънои мушаххас иқтисодиёти ҷаҳонӣ ин маҷмӯи соҳаҳои алоҳидаи иқтисодиёти миллии давлатҳои ҷаҳон, ки дар муносибатҳои иқтисодии байни давлатҳо иштирок менамоянд, мебошад. Предмети омӯзиши фанни иқтисодиёти ҷаҳонӣ аз як тараф иқтисодиёти давлатҳои тараққикарда, рӯ ба тараққӣ ва дар давраи гузариш буда, аз тарафи дигар бошад муносибатҳои тарафайни иқтисодии байни ин давлатҳо ба амалоянда мебошад. Иқтисодиёти ҷаҳонро иқтисодчиён ҳамчун система тавсиф медиҳанд, зеро ягон давлати ҷаҳон дар алоҳидагӣ мавҷуд буда наметавонад ва ба воситаи муносибатҳои [[иқтисод]]ии тарафайни хориҷӣ тамоми талаботи худро дар молу хидматҳои зарурӣ қонеъ мегардонад. Ҳамин тариқ, давлатҳо дар иқтисодиёти ҷаҳон ба воситаи ҳаракати байналхалқии омилҳои истеҳсолот ба ҳамдигар алоқаманд гардида дар ин асос шаклҳои зерини муносибатҳои байналхалқии иқтисодӣ ба вучуд меоянд: * тичорати байналхалқии мол ва хизмат; * ҳаракати байналхалқии сармоя; * ҳаракати байналхалқии қувваи корӣ; * мубодилаи байналхалқии технология; * муносибатҳои ҳисобию асъорӣ. Заминаҳои асосии пайдоиш ва ташаккули иқтисодиёти ҷаҳон инҳоянд: # [[Тақсимоти байналхалқии меҳнат]], ки асоси моддии иқтисодиёти ҷаҳонро ташкил медихад. # Байналмиллалигардонии ҳаёти хоҷагидорӣ бо роҳи истифодаи шаклҳои васеи МИБ. Хусусиятҳои асосии хоҷагии ҷаҳони муосир инхоянд: * инкишофи ҳаракати байналхалқии омилҳои истеҳсолот, пеш аз ҳама дар шакли содирот-воридоти сармоя, қувваи корӣ, технология; * дар асоси ин рушди шаклҳои байналхалқии истеҳсолот дар корхонаҳое, кидар якчанд мамлакатҳо ҷойгиранд, пеш аз ҳама дар ҳудуди корпоратсияҳои фаромиллалӣ; * сиёсати иқтисодии давлатҳо, ки дастгирии ҳаракати байналхалқии молҳо ва омилҳои истеҳсолотро дар асоси муносибатҳои дутарафа ва бисёртарафа пешбинӣ мекунад; * бавуҷудоии иқтисодиёти типи кушода дар чаҳорчубаи давлатҳо ва иттиходияҳои байнидавлатӣ. ==Таърихи ташаккулёбӣ ва мархилаҳои тараққиёти иқтисодиёти ҷаҳонӣ== Мувофиқи ақидаҳои мутахассисон ташаккулёбии иқтисодиёти ҷаҳонӣ ҳанӯз ҳазоросолаҳо пеш аз мубодилаи байни давлатҳои қадимтарин – Мисру Рим, Кавказу Руси Кадим бо натиҷаҳои меҳнати онҳо оғоз ёфтааст. Ҳанӯз дар давраҳои қадим қабилаҳои ин давлатҳо бо маҳсулоти мисин ва чубу тахтагини худ мубодила мекарданд. Ҳамин тариқ, тадқиқотчиён дар натиҷаи кофтуковҳои археологӣ аз Уралу Кавказ маҳсулоти мисини мисрӣ ва аз Мисру Рум маҳсулоти давлатҳои Русу Кавказро дарёфт намуданд. Маконе, ки аваллин бор давлатҳои қадим бо якдигар тиҷоратро оғоз намуданд, минтақаи Баҳри Миёназамин мебошад. Мамлакатҳои соҳили он маҳз ба воситаи ин баҳр бо якдигар тиҷорат мекарданд. Бинобар ин олимон минтақаи баҳри Миёназаминро ядрои хоҷагии ҷаҳонӣ меноманд. Мунтазам ба ин минтақа давлатҳои минтақаҳои хамсоя ҳамроҳ мешуданд: аввал Осиёи Ҷанубӣ, баъд Осиёи Ҷанубу Шарқӣ, Сибиру Урал, Америкаи Шимолӣ, баъд Америкаи Ҷанубӣ ва Австралия ва оқибат минтакаҳои дурдасти Африқои тропикӣ. Ба ташаккулёбии хоҷагии ҷаҳонӣ васеъ гардидани муносибатҳои тиҷоратии давлатҳо ва экспидитсияҳои бузурги географӣ бо сардории Магелану Ҷеймс Кук, Колумбу Васко да Гамма муоидат намуданд, ки дар натиҷаи онҳо давлатҳои дунё боз ҳам бештар барои дигар давлатҳои ҷаҳон маълумот пайдо намуда бо онҳо муносибатҳои берунитиҷоратиро ба роҳ мемонданд. Ба инкишофи иқтисодиёти ҷаҳонӣ, инчунин инқилоби илмӣ-техникӣ, ба вучуд омадани воситаҳои муосири нақлиёту алоқа ва муносибатҳои нави молиявӣ суръат бахшиданд. Ҳамин тарик, то охири асри IX хоҷагии ҷаҳонӣ пурра ташаккул ёфт. Марҳилаҳои ташаккули иқтисодиёти ҷаҳонӣ инхоянд: Марҳилаи якум- асрҳои 15-17-ро дар бар мегирад, ки онро Марҳилаи ҳукмронии сармояи тиҷоратӣ меноманд. Хусусиятҳои ин марҳила чунинанд: -васеъшавии масоҳати тиҷорати байналхалқӣ; -зиёдгардии номгӯи маҳсулоти тиҷоратӣ; -кушодашавии аввалин биржаҳои молӣ дар ҷаҳон; - аввалин бор болоравии нарх ва беқурбшавии пул. Марҳилаи дуюм-асрҳои 18-19-ро дар бар мегирад, ки Марҳилаи ҳукмронии сармояи саноатӣ мебошад. Хусусиятҳои ин марҳила чунинанд: -зиёдшавии истеҳсолоти саноатӣ дар ҷаҳон; -ба вучуд омадани аввалин бӯҳронҳои иқтисодӣ дар ҷаҳон (соли 1825 аввалин бӯҳрони ҷаҳонӣ); Марҳилаи сеюм асрҳои 20- 21-ро дар бар мегирад ва онро Марҳилаи ҳукмронии сармояи молиявӣ меноманд. Ин марҳила дорои хусусиятҳои зерин аст: -аҳамияти зиёд пайдо кардани содироти сармоя нисбат ба содироти мол, яъне кушодани корхонаҳо дар хориҷа; -ба роҳ мондани фаъолияти васеи ширкатҳои фаромиллалӣ- ширкатҳое, ки аз руи сармоя ба як мамлакат тааллуқ дошта аз рӯи фаъолият байналхалқӣ мебошанд; - таъсисёбӣ ва фаъолияти ташкилотҳои байналхалқии иқтисодӣ. ==Қонуниятҳои тараққиёти иқтисодиёти ҷаҳонӣ== Қонуниятҳои тараққиёти хоҷагии ҷаҳонӣ новобаста ба сохтори давлат ва сатҳи инкишофи он барои ҳамаи давлатҳои ҷаҳон умумӣ ва ягона мебошанд. Ба назар нагирифтани чунин қонуниятҳо давлатҳоро ба бӯҳронҳои иқтисодӣ дучор менамояд. Умуман чунин қонуниятҳои тараққиёти хоҷагии ҷаҳонӣ амал мекунанд: * Афзудани характери кушоди иқтисодиёти давлатҳои алоҳида, яъне аз ҷиҳати робитаҳои иқтисодии хориҷӣ кушода шудани иқтисодиёти давлат. Иқтисодиёти кушод гуфта чунин хоҷагии миллиеро мефаҳманд, ки барои фаъолияти субъектҳои хоҷагидори хориҷӣ ба соҳаҳои гуногуни иқтисодиёти худ роҳ кушода робитаҳои иқтисодии хориҷиро бо дигар давлатҳои ҷаҳон васеъ ба роҳ мемонад. Дар чунин хоҷагӣ таносуби гардиши тиҷорати беруна ва робитаҳои иқтисодии хориҷӣ ба даромади миллӣ омили асосии рушди иқтисодӣ баромад мекунад. Иқтисодиёти кушод чунин нишондиҳандаҳоро дорад: Квотаи содиротӣ: Квотаи воридотӣ: Квотаи берунитиҷоратӣ: * Байналмиллалишавии тараққиёти илму техника.Тараққиёти ҳар як давлат аз истифодаи васеи комёбиҳои илмӣ- техникӣ вобаста мебошад. Бинобар ин давлатҳо шаклҳои гуногуни мубодилаи технологиро ба таври васеъ истифода мебаранд: ташкил ва иштирок дар конференсияҳо, семинар ва симпозиумҳои байналхалқӣ ва мубодилаи ахбор ва китобу маҷаллаҳои технологӣ дар онҳо; воридоти мошинаю таҷҳизот; ҳиҷрати қувваи кории баландихтисос; тиҷорати ихтироот, патентҳо ва литсензияҳо; бастани созишномаҳои байнидавлатӣ оид ба ҳамкории тадқиқотию технологӣ. * Таъсири самараи нишондиҳандагӣ (демонстрационный эффект), яъне аз тарафи давлатҳо истифода намудани бартариҳои моделҳои муайяни истеҳсолот , истеъмолот, идоракунии иқтисодӣ ва танзим. ==Нишонидаҳандаҳои асосии ташаккул ва тараққиёти иқтисодиёти ҷаҳонӣ. Системаи счетҳои миллӣ ва байналхалқӣ== Робитаҳои асосии байни соҳаҳои фаъолияти иқтисодиро ба воситаи системаи счётҳои миллӣ, ки аз тарафи ташкилотҳои байналхалқӣ кор карда баромада шудааст ифода менамоянд. Системаи счётҳои миллӣ ин маҷмӯи қоидаҳои қабулшудаи байналхалқии баҳисобгирии фаъолияти иқтисодӣ, ки ҳамаи робитаҳои макроиқтисодии асосиро, аз ҷумла таъсири тарафайни иқтисодиёти миллӣ ва иқтисодиёти ҷаҳониро дар маҷмӯъ таҷассум менамояд, мебошад. ССМ барои ҳамаи мамлакатҳои ҷаҳон новобаста аз сатҳи тараққиёти иқтисодӣ-иҷтимоии ягона буда ҳангоми таҳлили вазъияти иқтисодӣ ва коркарди барномаи инкишофи иқтисодӣ ниҳоят муҳим мебошад. Нишондиҳандаҳои ССМ вазъият ва сатҳи тараққиёти иқтисодии хоҷагии миллиро инъикос менамоянд, ки ин имконияти муқоиса намудани мамлакатҳоро дар хоҷагии ҷаҳонӣ фароҳам меорад. Нишондиҳандаҳои асосии ССМ ин МММ, ММД, ДМ ва ғайра мебошанд. ММД ин арзиши ниҳоии тамоми маҳсулот ва хизмате, ки дар ҳудуди иқтисодиёти миллӣ дар давоми вақти муайян истеҳсол шудааст мебошад. МММ ин арзиши ниҳоии тамоми молу хадамот, ки аз тарафи шаҳрвандони мамлакат новобаста аз макони ҷойгиршавии онҳо дар давоми вақти муайян истеҳсол шудааст, мебошад. Дигар нишондиҳандаи муҳими ССМ даромади миллӣ мебошад. ДМ ин суммаи даромадҳои ибтидоии резидентҳои мамлакат, яъне музди меҳнат, фоида, даромад аз моликият, андоз ба истеҳсолот ва воридот мебошанд. Барои муқоисаҳои байни мамлакатҳо нишондиҳандаи хос – даромад ба сари аҳолӣ, ки бо доллар ҳисоб карда мешавад, ниҳоят қулай мебошад. Аз рӯи ин нишондиҳанда мавқеи пешбарандаро мамлакатҳои тараққикардаи иқтисодӣ ишғол мекунанд. Мисол, даромади солона ба сари аҳолӣ соли 1995 дар мамлакатҳои зерин чунин буд (бо долл): Швейтсария 40630 Мозамбик 80 Япония 39640 Эфиопия 100 Норвегия 31250 Танзания 120. Дар Россия ин нишондиҳанда соли 1995 2240 долл. буд. ==Гурӯҳбандии мамлакатҳо аз рӯи нишондиҳандаҳои иқтисодӣ== Гуногунии мачмӯи нишондиҳандаҳои тараққиёти иқтисодии мамлакатҳои ҷаҳон имконияти баҳо додани сатҳи тараққиёти иқтисодии онҳоро аз якчанд нуқтаи назар фароҳам меорад. Барои ин якчанд нишондиҳандаҳои асосиро истифода мебаранд, ба монанди: * МММ-и мутлақ ва нисбӣ (ММД), * ДМ ва даромад ба сар аҳолӣ, * сохтори соҳавии иқтисодиёти миллӣ, * сохтори содирот ва воридоти мамлакат, * сатҳ ва сифати зиндагии аҳолӣ ва ғайра Якчанд тарзи муайян намудани мавқеи мамлакатҳо дар хоҷагии ҷаҳонӣ вуҷуд дорад. Яке аз тарзҳои одӣ- ҷудо намудани мамлакатҳо ба гурӯҳҳо аз рӯи сатҳи даромад ба сари аҳолӣ мебошад. Ин тарз аз тарафи СММ, МВФ, МБРР истифода бурда шуда нишондиҳандаи даромад ба сари аҳолӣ ҳар сол ҳисоб карда мешавад. Масалан, МБРР аз рӯи даромад ба сар аҳолӣ се гурӯҳи мамлакатҳоро ҷудо мекунад: * мамлакатҳо бо даромади паст ба сари аҳолӣ – аз 9386 долл зиёд ( 26 мамлакат), * мамлакатхо бо даромади миёна ба сари аҳолӣ - аз 766 долл. то 9385 ( 58 мамлакат), * мамлакатҳо бо даромади паст ба сари аҳолӣ – на зиёда аз 765 долл (49 мамлакат). Аз рӯи дараҷаи тараққиёти иқтисодӣ, ки дараҷаи тараққиёти соҳаи саноат, ҳаҷми умумии истеҳсолот, ҳиссаи маҳсулоти саноатӣ дар содироти умумӣ ва ҳаҷми ММД ба сари аҳолиро нишон медиҳад, мамлакатҳоро ба се гурӯҳ ҷудо мекунанд: Мамлакатҳои тараққикардаи саноатӣ, ки 25- то буда 1,2 млрд. аҳолӣ (23% аҳолии ҷаҳон) доранд ва 70%-и ММД-и ҷаҳонӣ ва 70-75% истеҳсолоти ҷаҳонии саноатиро ташкил медиханд. ММД ба сари аҳолӣ дар ин гурӯҳи мамлакатҳо аз 10 то 25 ҳаз. долларро ташкил дода ба онҳо қариб 70%-и гардиши берунитиҷоратии ҷаҳонӣ рост меояд. Мамлакатҳои рӯ ба тараққӣ, ки 120-то буда қисми зиёди мамлакатҳои Осиё, Африка ва Америкаи Лотиниро дар бар мегиранд. Ба ин гурӯҳи мамлакатҳо 40%-и ММД-и ҷаҳонӣ ва 26%-и содироти ҷаҳонӣ рост меояд. Онҳо бо сатҳи миёна ва пасти даромад фарқ мекунанд Мамлакатҳои нави саноатӣ, ки баъди солҳои 60-уми садаи XX дар арсаи ҷаҳонӣ бо суръати баланди рушди иқтисодӣ, ҳаҷми рузафзуни содирот, ҳиссаи баланди истеҳсолоти саноати худро намоён карданд. Ба ин мамлакатҳо пеш аз ҳама мамлакатҳои Осиёи Ҷанубу Шарқӣ, Осиёи Шарқӣ ва Америкаи Лотинӣ ба монанди, Гонконг, Сингапур, Малайзия, Турсия, Ҳиндустон, Бразилия, Аргентина ва дигарҳо дохил мешаванд. Дигар нишондиҳанда ин сохти иқтисодӣ-иҷтимоии давлат мебошад, ки мувофиқи он давлатҳоро ба чунин гурӯҳҳо ҷудо менамоянд: * давлатҳои сохти иқтисоди бозорӣ * давлатҳои иқтисодиёташон дар давраи гузариш, ки мамлакатҳои Аврупои Шарқӣ ва собиқ мамлакатҳои ИЧШС-ро дар бар мегирад. Ҳиссаи ин мамлакатҳо дар истеҳсолоти ҷаҳонии саноатӣ аз ибтидои солҳои 90-ум зиёда аз 10%-ро ташкил медихад. * давлатҳои сотсиалистӣ (Куба, Ветнам, Кореяи Шимолӣ) == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Иқтисоди ҷаҳонӣ]] nd52y3ao9obnco56pyuwhv8vnftlwhr 1309116 1309074 2022-08-04T08:49:01Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki [[Акс:GDP Real Growth in 2009.svg|thumbnail|Харитаи рушди иқтисодӣ соли 2009]] '''Иқтисоди ҷаҳонӣ''' ({{lang-fa|اقتصاد جهانی}}) — иқтисоди марбут ба ҳама инсонҳои ҷаҳон аст. Иқтисоди ҷаҳонь ба низоми иқтисодии кулли кишварҳо итлоқ мешавад ва шомили куллияи фаъолиятҳои иқтисодии анҷомшуда дар дохил ва байни миллатҳо аст, аз ҷумла: тавлид, масраф, мудирияти иқтисодӣ, кор дар ҳолати куллӣ, мубодилаи арзишҳои молӣ ва тиҷорати колову хадамот.[1][2] Дар бархе заминаҳо, ин ду истилоҳ «байналмилалӣ» ё «иқтисоди ҷаҳонӣ» фарқкунанда ҳастанд, ки ба таври ҷудогона андозагирӣ мешаванд ва аз иқтисодҳои миллӣ ҷудо мешаванд, дар ҳоле, ки «иқтисоди ҷаҳонӣ» сирфан маҷмӯъае аз андозагириҳои кишварҳои ҷудогона аст. Фаротар аз ҳадди ақали стандарти марбут ба арзиш дар тавлид, истифода ва мубодила, таориф, бознамоиҳо, муделҳо ва арзишгузориҳои иқтисоди ҷаҳонӣ бисёр мутафовит аст. Иқтисоди ҷаҳони аз ҷуғрофиё ва экологияи сайёраи Замин ҷудоинопазир аст. ==Таърихи ташаккулёбӣ ва мархилаҳои тараққиёти иқтисодиёти ҷаҳонӣ== Мувофиқи ақидаҳои мутахассисон ташаккулёбии иқтисодиёти ҷаҳонӣ ҳанӯз ҳазоросолаҳо пеш аз мубодилаи байни давлатҳои қадимтарин – Мисру Рим, Кавказу Руси Кадим бо натиҷаҳои меҳнати онҳо оғоз ёфтааст. Ҳанӯз дар давраҳои қадим қабилаҳои ин давлатҳо бо маҳсулоти мисин ва чубу тахтагини худ мубодила мекарданд. Ҳамин тариқ, тадқиқотчиён дар натиҷаи кофтуковҳои археологӣ аз Уралу Кавказ маҳсулоти мисини мисрӣ ва аз Мисру Рум маҳсулоти давлатҳои Русу Кавказро дарёфт намуданд. Маконе, ки аваллин бор давлатҳои қадим бо якдигар тиҷоратро оғоз намуданд, минтақаи Баҳри Миёназамин мебошад. Мамлакатҳои соҳили он маҳз ба воситаи ин баҳр бо якдигар тиҷорат мекарданд. Бинобар ин олимон минтақаи баҳри Миёназаминро ядрои хоҷагии ҷаҳонӣ меноманд. Мунтазам ба ин минтақа давлатҳои минтақаҳои хамсоя ҳамроҳ мешуданд: аввал Осиёи Ҷанубӣ, баъд Осиёи Ҷанубу Шарқӣ, Сибиру Урал, Америкаи Шимолӣ, баъд Америкаи Ҷанубӣ ва Австралия ва оқибат минтакаҳои дурдасти Африқои тропикӣ. Ба ташаккулёбии хоҷагии ҷаҳонӣ васеъ гардидани муносибатҳои тиҷоратии давлатҳо ва экспидитсияҳои бузурги географӣ бо сардории Магелану Ҷеймс Кук, Колумбу Васко да Гамма муоидат намуданд, ки дар натиҷаи онҳо давлатҳои дунё боз ҳам бештар барои дигар давлатҳои ҷаҳон маълумот пайдо намуда бо онҳо муносибатҳои берунитиҷоратиро ба роҳ мемонданд. Ба инкишофи иқтисодиёти ҷаҳонӣ, инчунин инқилоби илмӣ-техникӣ, ба вучуд омадани воситаҳои муосири нақлиёту алоқа ва муносибатҳои нави молиявӣ суръат бахшиданд. Ҳамин тарик, то охири асри IX хоҷагии ҷаҳонӣ пурра ташаккул ёфт. Марҳилаҳои ташаккули иқтисодиёти ҷаҳонӣ инхоянд: Марҳилаи якум- асрҳои 15-17-ро дар бар мегирад, ки онро Марҳилаи ҳукмронии сармояи тиҷоратӣ меноманд. Хусусиятҳои ин марҳила чунинанд: -васеъшавии масоҳати тиҷорати байналхалқӣ; -зиёдгардии номгӯи маҳсулоти тиҷоратӣ; -кушодашавии аввалин биржаҳои молӣ дар ҷаҳон; - аввалин бор болоравии нарх ва беқурбшавии пул. Марҳилаи дуюм-асрҳои 18-19-ро дар бар мегирад, ки Марҳилаи ҳукмронии сармояи саноатӣ мебошад. Хусусиятҳои ин марҳила чунинанд: -зиёдшавии истеҳсолоти саноатӣ дар ҷаҳон; -ба вучуд омадани аввалин бӯҳронҳои иқтисодӣ дар ҷаҳон (соли 1825 аввалин бӯҳрони ҷаҳонӣ); Марҳилаи сеюм асрҳои 20- 21-ро дар бар мегирад ва онро Марҳилаи ҳукмронии сармояи молиявӣ меноманд. Ин марҳила дорои хусусиятҳои зерин аст: -аҳамияти зиёд пайдо кардани содироти сармоя нисбат ба содироти мол, яъне кушодани корхонаҳо дар хориҷа; -ба роҳ мондани фаъолияти васеи ширкатҳои фаромиллалӣ- ширкатҳое, ки аз руи сармоя ба як мамлакат тааллуқ дошта аз рӯи фаъолият байналхалқӣ мебошанд; - таъсисёбӣ ва фаъолияти ташкилотҳои байналхалқии иқтисодӣ. ==Қонуниятҳои тараққиёти иқтисодиёти ҷаҳонӣ== Қонуниятҳои тараққиёти хоҷагии ҷаҳонӣ новобаста ба сохтори давлат ва сатҳи инкишофи он барои ҳамаи давлатҳои ҷаҳон умумӣ ва ягона мебошанд. Ба назар нагирифтани чунин қонуниятҳо давлатҳоро ба бӯҳронҳои иқтисодӣ дучор менамояд. Умуман чунин қонуниятҳои тараққиёти хоҷагии ҷаҳонӣ амал мекунанд: * Афзудани характери кушоди иқтисодиёти давлатҳои алоҳида, яъне аз ҷиҳати робитаҳои иқтисодии хориҷӣ кушода шудани иқтисодиёти давлат. Иқтисодиёти кушод гуфта чунин хоҷагии миллиеро мефаҳманд, ки барои фаъолияти субъектҳои хоҷагидори хориҷӣ ба соҳаҳои гуногуни иқтисодиёти худ роҳ кушода робитаҳои иқтисодии хориҷиро бо дигар давлатҳои ҷаҳон васеъ ба роҳ мемонад. Дар чунин хоҷагӣ таносуби гардиши тиҷорати беруна ва робитаҳои иқтисодии хориҷӣ ба даромади миллӣ омили асосии рушди иқтисодӣ баромад мекунад. Иқтисодиёти кушод чунин нишондиҳандаҳоро дорад: Квотаи содиротӣ: Квотаи воридотӣ: Квотаи берунитиҷоратӣ: * Байналмиллалишавии тараққиёти илму техника.Тараққиёти ҳар як давлат аз истифодаи васеи комёбиҳои илмӣ- техникӣ вобаста мебошад. Бинобар ин давлатҳо шаклҳои гуногуни мубодилаи технологиро ба таври васеъ истифода мебаранд: ташкил ва иштирок дар конференсияҳо, семинар ва симпозиумҳои байналхалқӣ ва мубодилаи ахбор ва китобу маҷаллаҳои технологӣ дар онҳо; воридоти мошинаю таҷҳизот; ҳиҷрати қувваи кории баландихтисос; тиҷорати ихтироот, патентҳо ва литсензияҳо; бастани созишномаҳои байнидавлатӣ оид ба ҳамкории тадқиқотию технологӣ. * Таъсири самараи нишондиҳандагӣ (демонстрационный эффект), яъне аз тарафи давлатҳо истифода намудани бартариҳои моделҳои муайяни истеҳсолот , истеъмолот, идоракунии иқтисодӣ ва танзим. ==Нишонидаҳандаҳои асосии ташаккул ва тараққиёти иқтисодиёти ҷаҳонӣ. Системаи счетҳои миллӣ ва байналхалқӣ== Робитаҳои асосии байни соҳаҳои фаъолияти иқтисодиро ба воситаи системаи счётҳои миллӣ, ки аз тарафи ташкилотҳои байналхалқӣ кор карда баромада шудааст ифода менамоянд. Системаи счётҳои миллӣ ин маҷмӯи қоидаҳои қабулшудаи байналхалқии баҳисобгирии фаъолияти иқтисодӣ, ки ҳамаи робитаҳои макроиқтисодии асосиро, аз ҷумла таъсири тарафайни иқтисодиёти миллӣ ва иқтисодиёти ҷаҳониро дар маҷмӯъ таҷассум менамояд, мебошад. ССМ барои ҳамаи мамлакатҳои ҷаҳон новобаста аз сатҳи тараққиёти иқтисодӣ-иҷтимоии ягона буда ҳангоми таҳлили вазъияти иқтисодӣ ва коркарди барномаи инкишофи иқтисодӣ ниҳоят муҳим мебошад. Нишондиҳандаҳои ССМ вазъият ва сатҳи тараққиёти иқтисодии хоҷагии миллиро инъикос менамоянд, ки ин имконияти муқоиса намудани мамлакатҳоро дар хоҷагии ҷаҳонӣ фароҳам меорад. Нишондиҳандаҳои асосии ССМ ин МММ, ММД, ДМ ва ғайра мебошанд. ММД ин арзиши ниҳоии тамоми маҳсулот ва хизмате, ки дар ҳудуди иқтисодиёти миллӣ дар давоми вақти муайян истеҳсол шудааст мебошад. МММ ин арзиши ниҳоии тамоми молу хадамот, ки аз тарафи шаҳрвандони мамлакат новобаста аз макони ҷойгиршавии онҳо дар давоми вақти муайян истеҳсол шудааст, мебошад. Дигар нишондиҳандаи муҳими ССМ даромади миллӣ мебошад. ДМ ин суммаи даромадҳои ибтидоии резидентҳои мамлакат, яъне музди меҳнат, фоида, даромад аз моликият, андоз ба истеҳсолот ва воридот мебошанд. Барои муқоисаҳои байни мамлакатҳо нишондиҳандаи хос – даромад ба сари аҳолӣ, ки бо доллар ҳисоб карда мешавад, ниҳоят қулай мебошад. Аз рӯи ин нишондиҳанда мавқеи пешбарандаро мамлакатҳои тараққикардаи иқтисодӣ ишғол мекунанд. Мисол, даромади солона ба сари аҳолӣ соли 1995 дар мамлакатҳои зерин чунин буд (бо долл): Швейтсария 40630 Мозамбик 80 Япония 39640 Эфиопия 100 Норвегия 31250 Танзания 120. Дар Россия ин нишондиҳанда соли 1995 2240 долл. буд. ==Гурӯҳбандии мамлакатҳо аз рӯи нишондиҳандаҳои иқтисодӣ== Гуногунии мачмӯи нишондиҳандаҳои тараққиёти иқтисодии мамлакатҳои ҷаҳон имконияти баҳо додани сатҳи тараққиёти иқтисодии онҳоро аз якчанд нуқтаи назар фароҳам меорад. Барои ин якчанд нишондиҳандаҳои асосиро истифода мебаранд, ба монанди: * МММ-и мутлақ ва нисбӣ (ММД), * ДМ ва даромад ба сар аҳолӣ, * сохтори соҳавии иқтисодиёти миллӣ, * сохтори содирот ва воридоти мамлакат, * сатҳ ва сифати зиндагии аҳолӣ ва ғайра Якчанд тарзи муайян намудани мавқеи мамлакатҳо дар хоҷагии ҷаҳонӣ вуҷуд дорад. Яке аз тарзҳои одӣ- ҷудо намудани мамлакатҳо ба гурӯҳҳо аз рӯи сатҳи даромад ба сари аҳолӣ мебошад. Ин тарз аз тарафи СММ, МВФ, МБРР истифода бурда шуда нишондиҳандаи даромад ба сари аҳолӣ ҳар сол ҳисоб карда мешавад. Масалан, МБРР аз рӯи даромад ба сар аҳолӣ се гурӯҳи мамлакатҳоро ҷудо мекунад: * мамлакатҳо бо даромади паст ба сари аҳолӣ – аз 9386 долл зиёд ( 26 мамлакат), * мамлакатхо бо даромади миёна ба сари аҳолӣ - аз 766 долл. то 9385 ( 58 мамлакат), * мамлакатҳо бо даромади паст ба сари аҳолӣ – на зиёда аз 765 долл (49 мамлакат). Аз рӯи дараҷаи тараққиёти иқтисодӣ, ки дараҷаи тараққиёти соҳаи саноат, ҳаҷми умумии истеҳсолот, ҳиссаи маҳсулоти саноатӣ дар содироти умумӣ ва ҳаҷми ММД ба сари аҳолиро нишон медиҳад, мамлакатҳоро ба се гурӯҳ ҷудо мекунанд: Мамлакатҳои тараққикардаи саноатӣ, ки 25- то буда 1,2 млрд. аҳолӣ (23% аҳолии ҷаҳон) доранд ва 70%-и ММД-и ҷаҳонӣ ва 70-75% истеҳсолоти ҷаҳонии саноатиро ташкил медиханд. ММД ба сари аҳолӣ дар ин гурӯҳи мамлакатҳо аз 10 то 25 ҳаз. долларро ташкил дода ба онҳо қариб 70%-и гардиши берунитиҷоратии ҷаҳонӣ рост меояд. Мамлакатҳои рӯ ба тараққӣ, ки 120-то буда қисми зиёди мамлакатҳои Осиё, Африка ва Америкаи Лотиниро дар бар мегиранд. Ба ин гурӯҳи мамлакатҳо 40%-и ММД-и ҷаҳонӣ ва 26%-и содироти ҷаҳонӣ рост меояд. Онҳо бо сатҳи миёна ва пасти даромад фарқ мекунанд Мамлакатҳои нави саноатӣ, ки баъди солҳои 60-уми садаи XX дар арсаи ҷаҳонӣ бо суръати баланди рушди иқтисодӣ, ҳаҷми рузафзуни содирот, ҳиссаи баланди истеҳсолоти саноати худро намоён карданд. Ба ин мамлакатҳо пеш аз ҳама мамлакатҳои Осиёи Ҷанубу Шарқӣ, Осиёи Шарқӣ ва Америкаи Лотинӣ ба монанди, Гонконг, Сингапур, Малайзия, Турсия, Ҳиндустон, Бразилия, Аргентина ва дигарҳо дохил мешаванд. Дигар нишондиҳанда ин сохти иқтисодӣ-иҷтимоии давлат мебошад, ки мувофиқи он давлатҳоро ба чунин гурӯҳҳо ҷудо менамоянд: * давлатҳои сохти иқтисоди бозорӣ * давлатҳои иқтисодиёташон дар давраи гузариш, ки мамлакатҳои Аврупои Шарқӣ ва собиқ мамлакатҳои ИЧШС-ро дар бар мегирад. Ҳиссаи ин мамлакатҳо дар истеҳсолоти ҷаҳонии саноатӣ аз ибтидои солҳои 90-ум зиёда аз 10%-ро ташкил медихад. * давлатҳои сотсиалистӣ (Куба, Ветнам, Кореяи Шимолӣ) == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Иқтисоди ҷаҳонӣ]] gmc14y7p658sgzzwvbhcgd5z422idvq 1309117 1309116 2022-08-04T08:49:45Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki [[Акс:GDP Real Growth in 2009.svg|thumbnail|Харитаи рушди иқтисодӣ соли 2009]] '''Иқтисоди ҷаҳонӣ''' ({{lang-fa|اقتصاد جهانی}}, {{lang-en|World economy}}) — иқтисоди марбут ба ҳама инсонҳои ҷаҳон аст. Иқтисоди ҷаҳонь ба низоми иқтисодии кулли кишварҳо итлоқ мешавад ва шомили куллияи фаъолиятҳои иқтисодии анҷомшуда дар дохил ва байни миллатҳо аст, аз ҷумла: тавлид, масраф, мудирияти иқтисодӣ, кор дар ҳолати куллӣ, мубодилаи арзишҳои молӣ ва тиҷорати колову хадамот.[1][2] Дар бархе заминаҳо, ин ду истилоҳ «байналмилалӣ» ё «иқтисоди ҷаҳонӣ» фарқкунанда ҳастанд, ки ба таври ҷудогона андозагирӣ мешаванд ва аз иқтисодҳои миллӣ ҷудо мешаванд, дар ҳоле, ки «иқтисоди ҷаҳонӣ» сирфан маҷмӯъае аз андозагириҳои кишварҳои ҷудогона аст. Фаротар аз ҳадди ақали стандарти марбут ба арзиш дар тавлид, истифода ва мубодила, таориф, бознамоиҳо, муделҳо ва арзишгузориҳои иқтисоди ҷаҳонӣ бисёр мутафовит аст. Иқтисоди ҷаҳони аз ҷуғрофиё ва экологияи сайёраи Замин ҷудоинопазир аст. == Таърихи ташаккулёбӣ ва мархилаҳои тараққиёти иқтисодиёти ҷаҳонӣ == Мувофиқи ақидаҳои мутахассисон ташаккулёбии иқтисодиёти ҷаҳонӣ ҳанӯз ҳазоросолаҳо пеш аз мубодилаи байни давлатҳои қадимтарин — Мисру Рим, Кавказу Руси Кадим бо натиҷаҳои меҳнати онҳо оғоз ёфтааст. Ҳанӯз дар давраҳои қадим қабилаҳои ин давлатҳо бо маҳсулоти мисин ва чубу тахтагини худ мубодила мекарданд. Ҳамин тариқ, тадқиқотчиён дар натиҷаи кофтуковҳои археологӣ аз Уралу Кавказ маҳсулоти мисини мисрӣ ва аз Мисру Рум маҳсулоти давлатҳои Русу Кавказро дарёфт намуданд. Маконе, ки аваллин бор давлатҳои қадим бо якдигар тиҷоратро оғоз намуданд, минтақаи Баҳри Миёназамин мебошад. Мамлакатҳои соҳили он маҳз ба воситаи ин баҳр бо якдигар тиҷорат мекарданд. Бинобар ин олимон минтақаи баҳри Миёназаминро ядрои хоҷагии ҷаҳонӣ меноманд. Мунтазам ба ин минтақа давлатҳои минтақаҳои хамсоя ҳамроҳ мешуданд: аввал Осиёи Ҷанубӣ, баъд Осиёи Ҷанубу Шарқӣ, Сибиру Урал, Америкаи Шимолӣ, баъд Америкаи Ҷанубӣ ва Австралия ва оқибат минтакаҳои дурдасти Африқои тропикӣ. Ба ташаккулёбии хоҷагии ҷаҳонӣ васеъ гардидани муносибатҳои тиҷоратии давлатҳо ва экспидитсияҳои бузурги географӣ бо сардории Магелану Ҷеймс Кук, Колумбу Васко да Гамма муоидат намуданд, ки дар натиҷаи онҳо давлатҳои дунё боз ҳам бештар барои дигар давлатҳои ҷаҳон маълумот пайдо намуда бо онҳо муносибатҳои берунитиҷоратиро ба роҳ мемонданд. Ба инкишофи иқтисодиёти ҷаҳонӣ, инчунин инқилоби илмӣ-техникӣ, ба вучуд омадани воситаҳои муосири нақлиёту алоқа ва муносибатҳои нави молиявӣ суръат бахшиданд. Ҳамин тарик, то охири асри IX хоҷагии ҷаҳонӣ пурра ташаккул ёфт. Марҳилаҳои ташаккули иқтисодиёти ҷаҳонӣ инхоянд: Марҳилаи якум- асрҳои 15-17-ро дар бар мегирад, ки онро Марҳилаи ҳукмронии сармояи тиҷоратӣ меноманд. Хусусиятҳои ин марҳила чунинанд: -васеъшавии масоҳати тиҷорати байналхалқӣ; -зиёдгардии номгӯи маҳсулоти тиҷоратӣ; -кушодашавии аввалин биржаҳои молӣ дар ҷаҳон; — аввалин бор болоравии нарх ва беқурбшавии пул. Марҳилаи дуюм-асрҳои 18-19-ро дар бар мегирад, ки Марҳилаи ҳукмронии сармояи саноатӣ мебошад. Хусусиятҳои ин марҳила чунинанд: -зиёдшавии истеҳсолоти саноатӣ дар ҷаҳон; -ба вучуд омадани аввалин бӯҳронҳои иқтисодӣ дар ҷаҳон (соли 1825 аввалин бӯҳрони ҷаҳонӣ); Марҳилаи сеюм асрҳои 20- 21-ро дар бар мегирад ва онро Марҳилаи ҳукмронии сармояи молиявӣ меноманд. Ин марҳила дорои хусусиятҳои зерин аст: -аҳамияти зиёд пайдо кардани содироти сармоя нисбат ба содироти мол, яъне кушодани корхонаҳо дар хориҷа; -ба роҳ мондани фаъолияти васеи ширкатҳои фаромиллалӣ- ширкатҳое, ки аз руи сармоя ба як мамлакат тааллуқ дошта аз рӯи фаъолият байналхалқӣ мебошанд; — таъсисёбӣ ва фаъолияти ташкилотҳои байналхалқии иқтисодӣ. == Қонуниятҳои тараққиёти иқтисодиёти ҷаҳонӣ == Қонуниятҳои тараққиёти хоҷагии ҷаҳонӣ новобаста ба сохтори давлат ва сатҳи инкишофи он барои ҳамаи давлатҳои ҷаҳон умумӣ ва ягона мебошанд. Ба назар нагирифтани чунин қонуниятҳо давлатҳоро ба бӯҳронҳои иқтисодӣ дучор менамояд. Умуман чунин қонуниятҳои тараққиёти хоҷагии ҷаҳонӣ амал мекунанд: * Афзудани характери кушоди иқтисодиёти давлатҳои алоҳида, яъне аз ҷиҳати робитаҳои иқтисодии хориҷӣ кушода шудани иқтисодиёти давлат. Иқтисодиёти кушод гуфта чунин хоҷагии миллиеро мефаҳманд, ки барои фаъолияти субъектҳои хоҷагидори хориҷӣ ба соҳаҳои гуногуни иқтисодиёти худ роҳ кушода робитаҳои иқтисодии хориҷиро бо дигар давлатҳои ҷаҳон васеъ ба роҳ мемонад. Дар чунин хоҷагӣ таносуби гардиши тиҷорати беруна ва робитаҳои иқтисодии хориҷӣ ба даромади миллӣ омили асосии рушди иқтисодӣ баромад мекунад. Иқтисодиёти кушод чунин нишондиҳандаҳоро дорад: Квотаи содиротӣ: Квотаи воридотӣ: Квотаи берунитиҷоратӣ: * Байналмиллалишавии тараққиёти илму техника. Тараққиёти ҳар як давлат аз истифодаи васеи комёбиҳои илмӣ- техникӣ вобаста мебошад. Бинобар ин давлатҳо шаклҳои гуногуни мубодилаи технологиро ба таври васеъ истифода мебаранд: ташкил ва иштирок дар конференсияҳо, семинар ва симпозиумҳои байналхалқӣ ва мубодилаи ахбор ва китобу маҷаллаҳои технологӣ дар онҳо; воридоти мошинаю таҷҳизот; ҳиҷрати қувваи кории баландихтисос; тиҷорати ихтироот, патентҳо ва литсензияҳо; бастани созишномаҳои байнидавлатӣ оид ба ҳамкории тадқиқотию технологӣ. * Таъсири самараи нишондиҳандагӣ (демонстрационный эффект), яъне аз тарафи давлатҳо истифода намудани бартариҳои моделҳои муайяни истеҳсолот, истеъмолот, идоракунии иқтисодӣ ва танзим. == Нишонидаҳандаҳои асосии ташаккул ва тараққиёти иқтисодиёти ҷаҳонӣ. Системаи счетҳои миллӣ ва байналхалқӣ == Робитаҳои асосии байни соҳаҳои фаъолияти иқтисодиро ба воситаи системаи счётҳои миллӣ, ки аз тарафи ташкилотҳои байналхалқӣ кор карда баромада шудааст ифода менамоянд. Системаи счётҳои миллӣ ин маҷмӯи қоидаҳои қабулшудаи байналхалқии баҳисобгирии фаъолияти иқтисодӣ, ки ҳамаи робитаҳои макроиқтисодии асосиро, аз ҷумла таъсири тарафайни иқтисодиёти миллӣ ва иқтисодиёти ҷаҳониро дар маҷмӯъ таҷассум менамояд, мебошад. ССМ барои ҳамаи мамлакатҳои ҷаҳон новобаста аз сатҳи тараққиёти иқтисодӣ-иҷтимоии ягона буда ҳангоми таҳлили вазъияти иқтисодӣ ва коркарди барномаи инкишофи иқтисодӣ ниҳоят муҳим мебошад. Нишондиҳандаҳои ССМ вазъият ва сатҳи тараққиёти иқтисодии хоҷагии миллиро инъикос менамоянд, ки ин имконияти муқоиса намудани мамлакатҳоро дар хоҷагии ҷаҳонӣ фароҳам меорад. Нишондиҳандаҳои асосии ССМ ин МММ, ММД, ДМ ва ғайра мебошанд. ММД ин арзиши ниҳоии тамоми маҳсулот ва хизмате, ки дар ҳудуди иқтисодиёти миллӣ дар давоми вақти муайян истеҳсол шудааст мебошад. МММ ин арзиши ниҳоии тамоми молу хадамот, ки аз тарафи шаҳрвандони мамлакат новобаста аз макони ҷойгиршавии онҳо дар давоми вақти муайян истеҳсол шудааст, мебошад. Дигар нишондиҳандаи муҳими ССМ даромади миллӣ мебошад. ДМ ин суммаи даромадҳои ибтидоии резидентҳои мамлакат, яъне музди меҳнат, фоида, даромад аз моликият, андоз ба истеҳсолот ва воридот мебошанд. Барои муқоисаҳои байни мамлакатҳо нишондиҳандаи хос — даромад ба сари аҳолӣ, ки бо доллар ҳисоб карда мешавад, ниҳоят қулай мебошад. Аз рӯи ин нишондиҳанда мавқеи пешбарандаро мамлакатҳои тараққикардаи иқтисодӣ ишғол мекунанд. Мисол, даромади солона ба сари аҳолӣ соли 1995 дар мамлакатҳои зерин чунин буд (бо долл): Швейтсария 40630 Мозамбик 80 Япония 39640 Эфиопия 100 Норвегия 31250 Танзания 120. Дар Россия ин нишондиҳанда соли 1995 2240 долл. буд. == Гурӯҳбандии мамлакатҳо аз рӯи нишондиҳандаҳои иқтисодӣ == Гуногунии мачмӯи нишондиҳандаҳои тараққиёти иқтисодии мамлакатҳои ҷаҳон имконияти баҳо додани сатҳи тараққиёти иқтисодии онҳоро аз якчанд нуқтаи назар фароҳам меорад. Барои ин якчанд нишондиҳандаҳои асосиро истифода мебаранд, ба монанди: * МММ-и мутлақ ва нисбӣ (ММД), * ДМ ва даромад ба сар аҳолӣ, * сохтори соҳавии иқтисодиёти миллӣ, * сохтори содирот ва воридоти мамлакат, * сатҳ ва сифати зиндагии аҳолӣ ва ғайра Якчанд тарзи муайян намудани мавқеи мамлакатҳо дар хоҷагии ҷаҳонӣ вуҷуд дорад. Яке аз тарзҳои одӣ- ҷудо намудани мамлакатҳо ба гурӯҳҳо аз рӯи сатҳи даромад ба сари аҳолӣ мебошад. Ин тарз аз тарафи СММ, МВФ, МБРР истифода бурда шуда нишондиҳандаи даромад ба сари аҳолӣ ҳар сол ҳисоб карда мешавад. Масалан, МБРР аз рӯи даромад ба сар аҳолӣ се гурӯҳи мамлакатҳоро ҷудо мекунад: * мамлакатҳо бо даромади паст ба сари аҳолӣ — аз 9386 долл зиёд (26 мамлакат), * мамлакатхо бо даромади миёна ба сари аҳолӣ — аз 766 долл. то 9385 (58 мамлакат), * мамлакатҳо бо даромади паст ба сари аҳолӣ — на зиёда аз 765 долл (49 мамлакат). Аз рӯи дараҷаи тараққиёти иқтисодӣ, ки дараҷаи тараққиёти соҳаи саноат, ҳаҷми умумии истеҳсолот, ҳиссаи маҳсулоти саноатӣ дар содироти умумӣ ва ҳаҷми ММД ба сари аҳолиро нишон медиҳад, мамлакатҳоро ба се гурӯҳ ҷудо мекунанд: Мамлакатҳои тараққикардаи саноатӣ, ки 25- то буда 1,2 млрд аҳолӣ (23 % аҳолии ҷаҳон) доранд ва 70%-и ММД-и ҷаҳонӣ ва 70-75 % истеҳсолоти ҷаҳонии саноатиро ташкил медиханд. ММД ба сари аҳолӣ дар ин гурӯҳи мамлакатҳо аз 10 то 25 ҳаз. долларро ташкил дода ба онҳо қариб 70%-и гардиши берунитиҷоратии ҷаҳонӣ рост меояд. Мамлакатҳои рӯ ба тараққӣ, ки 120-то буда қисми зиёди мамлакатҳои Осиё, Африка ва Америкаи Лотиниро дар бар мегиранд. Ба ин гурӯҳи мамлакатҳо 40%-и ММД-и ҷаҳонӣ ва 26%-и содироти ҷаҳонӣ рост меояд. Онҳо бо сатҳи миёна ва пасти даромад фарқ мекунанд Мамлакатҳои нави саноатӣ, ки баъди солҳои 60-уми садаи XX дар арсаи ҷаҳонӣ бо суръати баланди рушди иқтисодӣ, ҳаҷми рузафзуни содирот, ҳиссаи баланди истеҳсолоти саноати худро намоён карданд. Ба ин мамлакатҳо пеш аз ҳама мамлакатҳои Осиёи Ҷанубу Шарқӣ, Осиёи Шарқӣ ва Америкаи Лотинӣ ба монанди, Гонконг, Сингапур, Малайзия, Турсия, Ҳиндустон, Бразилия, Аргентина ва дигарҳо дохил мешаванд. Дигар нишондиҳанда ин сохти иқтисодӣ-иҷтимоии давлат мебошад, ки мувофиқи он давлатҳоро ба чунин гурӯҳҳо ҷудо менамоянд: * давлатҳои сохти иқтисоди бозорӣ * давлатҳои иқтисодиёташон дар давраи гузариш, ки мамлакатҳои Аврупои Шарқӣ ва собиқ мамлакатҳои ИЧШС-ро дар бар мегирад. Ҳиссаи ин мамлакатҳо дар истеҳсолоти ҷаҳонии саноатӣ аз ибтидои солҳои 90-ум зиёда аз 10%-ро ташкил медихад. * давлатҳои сотсиалистӣ (Куба, Ветнам, Кореяи Шимолӣ) == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Иқтисоди ҷаҳонӣ| ]] rwq2iozpvjlaz95dy59zbqag72c4vc4 1309118 1309117 2022-08-04T08:52:00Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki [[Акс:GDP Real Growth in 2009.svg|thumbnail|Харитаи рушди иқтисодӣ соли 2009]] '''Иқтисоди ҷаҳонӣ''' ({{lang-fa|اقتصاد جهانی}}, {{lang-en|World economy}}) — иқтисоди марбут ба ҳама инсонҳои ҷаҳон аст. Иқтисоди ҷаҳонь ба низоми иқтисодии кулли кишварҳо итлоқ мешавад ва шомили куллияи фаъолиятҳои иқтисодии анҷомшуда дар дохил ва байни миллатҳо аст, аз ҷумла: тавлид, масраф, мудирияти иқтисодӣ, кор дар ҳолати куллӣ, мубодилаи арзишҳои молӣ ва тиҷорати колову хадамот.<ref>{{Cite web|url=https://dictionary.cambridge.org/us/dictionary/english/global-economy|title=The global economy definition in the Cambridge English Dictionary.}}</ref><ref>"World Economy." – Definition. American English Definition of with Pronunciation by Macmillan Dictionary. N.p. , n.d. Web. 2 January 2015.</ref> Дар бархе заминаҳо, ин ду истилоҳ «байналмилалӣ» ё «иқтисоди ҷаҳонӣ» фарқкунанда ҳастанд, ки ба таври ҷудогона андозагирӣ мешаванд ва аз иқтисодҳои миллӣ ҷудо мешаванд, дар ҳоле, ки «иқтисоди ҷаҳонӣ» сирфан маҷмӯъае аз андозагириҳои кишварҳои ҷудогона аст. Фаротар аз ҳадди ақали стандарти марбут ба арзиш дар тавлид, истифода ва мубодила, таориф, бознамоиҳо, муделҳо ва арзишгузориҳои иқтисоди ҷаҳонӣ бисёр мутафовит аст. Иқтисоди ҷаҳони аз ҷуғрофиё ва экологияи сайёраи Замин ҷудоинопазир аст. == Таърихи ташаккулёбӣ ва мархилаҳои тараққиёти иқтисодиёти ҷаҳонӣ == Мувофиқи ақидаҳои мутахассисон ташаккулёбии иқтисодиёти ҷаҳонӣ ҳанӯз ҳазоросолаҳо пеш аз мубодилаи байни давлатҳои қадимтарин — Мисру Рим, Кавказу Руси Кадим бо натиҷаҳои меҳнати онҳо оғоз ёфтааст. Ҳанӯз дар давраҳои қадим қабилаҳои ин давлатҳо бо маҳсулоти мисин ва чубу тахтагини худ мубодила мекарданд. Ҳамин тариқ, тадқиқотчиён дар натиҷаи кофтуковҳои археологӣ аз Уралу Кавказ маҳсулоти мисини мисрӣ ва аз Мисру Рум маҳсулоти давлатҳои Русу Кавказро дарёфт намуданд. Маконе, ки аваллин бор давлатҳои қадим бо якдигар тиҷоратро оғоз намуданд, минтақаи Баҳри Миёназамин мебошад. Мамлакатҳои соҳили он маҳз ба воситаи ин баҳр бо якдигар тиҷорат мекарданд. Бинобар ин олимон минтақаи баҳри Миёназаминро ядрои хоҷагии ҷаҳонӣ меноманд. Мунтазам ба ин минтақа давлатҳои минтақаҳои хамсоя ҳамроҳ мешуданд: аввал Осиёи Ҷанубӣ, баъд Осиёи Ҷанубу Шарқӣ, Сибиру Урал, Америкаи Шимолӣ, баъд Америкаи Ҷанубӣ ва Австралия ва оқибат минтакаҳои дурдасти Африқои тропикӣ. Ба ташаккулёбии хоҷагии ҷаҳонӣ васеъ гардидани муносибатҳои тиҷоратии давлатҳо ва экспидитсияҳои бузурги географӣ бо сардории Магелану Ҷеймс Кук, Колумбу Васко да Гамма муоидат намуданд, ки дар натиҷаи онҳо давлатҳои дунё боз ҳам бештар барои дигар давлатҳои ҷаҳон маълумот пайдо намуда бо онҳо муносибатҳои берунитиҷоратиро ба роҳ мемонданд. Ба инкишофи иқтисодиёти ҷаҳонӣ, инчунин инқилоби илмӣ-техникӣ, ба вучуд омадани воситаҳои муосири нақлиёту алоқа ва муносибатҳои нави молиявӣ суръат бахшиданд. Ҳамин тарик, то охири асри IX хоҷагии ҷаҳонӣ пурра ташаккул ёфт. Марҳилаҳои ташаккули иқтисодиёти ҷаҳонӣ инхоянд: Марҳилаи якум- асрҳои 15-17-ро дар бар мегирад, ки онро Марҳилаи ҳукмронии сармояи тиҷоратӣ меноманд. Хусусиятҳои ин марҳила чунинанд: -васеъшавии масоҳати тиҷорати байналхалқӣ; -зиёдгардии номгӯи маҳсулоти тиҷоратӣ; -кушодашавии аввалин биржаҳои молӣ дар ҷаҳон; — аввалин бор болоравии нарх ва беқурбшавии пул. Марҳилаи дуюм-асрҳои 18-19-ро дар бар мегирад, ки Марҳилаи ҳукмронии сармояи саноатӣ мебошад. Хусусиятҳои ин марҳила чунинанд: -зиёдшавии истеҳсолоти саноатӣ дар ҷаҳон; -ба вучуд омадани аввалин бӯҳронҳои иқтисодӣ дар ҷаҳон (соли 1825 аввалин бӯҳрони ҷаҳонӣ); Марҳилаи сеюм асрҳои 20- 21-ро дар бар мегирад ва онро Марҳилаи ҳукмронии сармояи молиявӣ меноманд. Ин марҳила дорои хусусиятҳои зерин аст: -аҳамияти зиёд пайдо кардани содироти сармоя нисбат ба содироти мол, яъне кушодани корхонаҳо дар хориҷа; -ба роҳ мондани фаъолияти васеи ширкатҳои фаромиллалӣ- ширкатҳое, ки аз руи сармоя ба як мамлакат тааллуқ дошта аз рӯи фаъолият байналхалқӣ мебошанд; — таъсисёбӣ ва фаъолияти ташкилотҳои байналхалқии иқтисодӣ. == Қонуниятҳои тараққиёти иқтисодиёти ҷаҳонӣ == Қонуниятҳои тараққиёти хоҷагии ҷаҳонӣ новобаста ба сохтори давлат ва сатҳи инкишофи он барои ҳамаи давлатҳои ҷаҳон умумӣ ва ягона мебошанд. Ба назар нагирифтани чунин қонуниятҳо давлатҳоро ба бӯҳронҳои иқтисодӣ дучор менамояд. Умуман чунин қонуниятҳои тараққиёти хоҷагии ҷаҳонӣ амал мекунанд: * Афзудани характери кушоди иқтисодиёти давлатҳои алоҳида, яъне аз ҷиҳати робитаҳои иқтисодии хориҷӣ кушода шудани иқтисодиёти давлат. Иқтисодиёти кушод гуфта чунин хоҷагии миллиеро мефаҳманд, ки барои фаъолияти субъектҳои хоҷагидори хориҷӣ ба соҳаҳои гуногуни иқтисодиёти худ роҳ кушода робитаҳои иқтисодии хориҷиро бо дигар давлатҳои ҷаҳон васеъ ба роҳ мемонад. Дар чунин хоҷагӣ таносуби гардиши тиҷорати беруна ва робитаҳои иқтисодии хориҷӣ ба даромади миллӣ омили асосии рушди иқтисодӣ баромад мекунад. Иқтисодиёти кушод чунин нишондиҳандаҳоро дорад: Квотаи содиротӣ: Квотаи воридотӣ: Квотаи берунитиҷоратӣ: * Байналмиллалишавии тараққиёти илму техника. Тараққиёти ҳар як давлат аз истифодаи васеи комёбиҳои илмӣ- техникӣ вобаста мебошад. Бинобар ин давлатҳо шаклҳои гуногуни мубодилаи технологиро ба таври васеъ истифода мебаранд: ташкил ва иштирок дар конференсияҳо, семинар ва симпозиумҳои байналхалқӣ ва мубодилаи ахбор ва китобу маҷаллаҳои технологӣ дар онҳо; воридоти мошинаю таҷҳизот; ҳиҷрати қувваи кории баландихтисос; тиҷорати ихтироот, патентҳо ва литсензияҳо; бастани созишномаҳои байнидавлатӣ оид ба ҳамкории тадқиқотию технологӣ. * Таъсири самараи нишондиҳандагӣ (демонстрационный эффект), яъне аз тарафи давлатҳо истифода намудани бартариҳои моделҳои муайяни истеҳсолот, истеъмолот, идоракунии иқтисодӣ ва танзим. == Нишонидаҳандаҳои асосии ташаккул ва тараққиёти иқтисодиёти ҷаҳонӣ. Системаи счетҳои миллӣ ва байналхалқӣ == Робитаҳои асосии байни соҳаҳои фаъолияти иқтисодиро ба воситаи системаи счётҳои миллӣ, ки аз тарафи ташкилотҳои байналхалқӣ кор карда баромада шудааст ифода менамоянд. Системаи счётҳои миллӣ ин маҷмӯи қоидаҳои қабулшудаи байналхалқии баҳисобгирии фаъолияти иқтисодӣ, ки ҳамаи робитаҳои макроиқтисодии асосиро, аз ҷумла таъсири тарафайни иқтисодиёти миллӣ ва иқтисодиёти ҷаҳониро дар маҷмӯъ таҷассум менамояд, мебошад. ССМ барои ҳамаи мамлакатҳои ҷаҳон новобаста аз сатҳи тараққиёти иқтисодӣ-иҷтимоии ягона буда ҳангоми таҳлили вазъияти иқтисодӣ ва коркарди барномаи инкишофи иқтисодӣ ниҳоят муҳим мебошад. Нишондиҳандаҳои ССМ вазъият ва сатҳи тараққиёти иқтисодии хоҷагии миллиро инъикос менамоянд, ки ин имконияти муқоиса намудани мамлакатҳоро дар хоҷагии ҷаҳонӣ фароҳам меорад. Нишондиҳандаҳои асосии ССМ ин МММ, ММД, ДМ ва ғайра мебошанд. ММД ин арзиши ниҳоии тамоми маҳсулот ва хизмате, ки дар ҳудуди иқтисодиёти миллӣ дар давоми вақти муайян истеҳсол шудааст мебошад. МММ ин арзиши ниҳоии тамоми молу хадамот, ки аз тарафи шаҳрвандони мамлакат новобаста аз макони ҷойгиршавии онҳо дар давоми вақти муайян истеҳсол шудааст, мебошад. Дигар нишондиҳандаи муҳими ССМ даромади миллӣ мебошад. ДМ ин суммаи даромадҳои ибтидоии резидентҳои мамлакат, яъне музди меҳнат, фоида, даромад аз моликият, андоз ба истеҳсолот ва воридот мебошанд. Барои муқоисаҳои байни мамлакатҳо нишондиҳандаи хос — даромад ба сари аҳолӣ, ки бо доллар ҳисоб карда мешавад, ниҳоят қулай мебошад. Аз рӯи ин нишондиҳанда мавқеи пешбарандаро мамлакатҳои тараққикардаи иқтисодӣ ишғол мекунанд. Мисол, даромади солона ба сари аҳолӣ соли 1995 дар мамлакатҳои зерин чунин буд (бо долл): Швейтсария 40630 Мозамбик 80 Япония 39640 Эфиопия 100 Норвегия 31250 Танзания 120. Дар Россия ин нишондиҳанда соли 1995 2240 долл. буд. == Гурӯҳбандии мамлакатҳо аз рӯи нишондиҳандаҳои иқтисодӣ == Гуногунии мачмӯи нишондиҳандаҳои тараққиёти иқтисодии мамлакатҳои ҷаҳон имконияти баҳо додани сатҳи тараққиёти иқтисодии онҳоро аз якчанд нуқтаи назар фароҳам меорад. Барои ин якчанд нишондиҳандаҳои асосиро истифода мебаранд, ба монанди: * МММ-и мутлақ ва нисбӣ (ММД), * ДМ ва даромад ба сар аҳолӣ, * сохтори соҳавии иқтисодиёти миллӣ, * сохтори содирот ва воридоти мамлакат, * сатҳ ва сифати зиндагии аҳолӣ ва ғайра Якчанд тарзи муайян намудани мавқеи мамлакатҳо дар хоҷагии ҷаҳонӣ вуҷуд дорад. Яке аз тарзҳои одӣ- ҷудо намудани мамлакатҳо ба гурӯҳҳо аз рӯи сатҳи даромад ба сари аҳолӣ мебошад. Ин тарз аз тарафи СММ, МВФ, МБРР истифода бурда шуда нишондиҳандаи даромад ба сари аҳолӣ ҳар сол ҳисоб карда мешавад. Масалан, МБРР аз рӯи даромад ба сар аҳолӣ се гурӯҳи мамлакатҳоро ҷудо мекунад: * мамлакатҳо бо даромади паст ба сари аҳолӣ — аз 9386 долл зиёд (26 мамлакат), * мамлакатхо бо даромади миёна ба сари аҳолӣ — аз 766 долл. то 9385 (58 мамлакат), * мамлакатҳо бо даромади паст ба сари аҳолӣ — на зиёда аз 765 долл (49 мамлакат). Аз рӯи дараҷаи тараққиёти иқтисодӣ, ки дараҷаи тараққиёти соҳаи саноат, ҳаҷми умумии истеҳсолот, ҳиссаи маҳсулоти саноатӣ дар содироти умумӣ ва ҳаҷми ММД ба сари аҳолиро нишон медиҳад, мамлакатҳоро ба се гурӯҳ ҷудо мекунанд: Мамлакатҳои тараққикардаи саноатӣ, ки 25- то буда 1,2 млрд аҳолӣ (23 % аҳолии ҷаҳон) доранд ва 70%-и ММД-и ҷаҳонӣ ва 70-75 % истеҳсолоти ҷаҳонии саноатиро ташкил медиханд. ММД ба сари аҳолӣ дар ин гурӯҳи мамлакатҳо аз 10 то 25 ҳаз. долларро ташкил дода ба онҳо қариб 70%-и гардиши берунитиҷоратии ҷаҳонӣ рост меояд. Мамлакатҳои рӯ ба тараққӣ, ки 120-то буда қисми зиёди мамлакатҳои Осиё, Африка ва Америкаи Лотиниро дар бар мегиранд. Ба ин гурӯҳи мамлакатҳо 40%-и ММД-и ҷаҳонӣ ва 26%-и содироти ҷаҳонӣ рост меояд. Онҳо бо сатҳи миёна ва пасти даромад фарқ мекунанд Мамлакатҳои нави саноатӣ, ки баъди солҳои 60-уми садаи XX дар арсаи ҷаҳонӣ бо суръати баланди рушди иқтисодӣ, ҳаҷми рузафзуни содирот, ҳиссаи баланди истеҳсолоти саноати худро намоён карданд. Ба ин мамлакатҳо пеш аз ҳама мамлакатҳои Осиёи Ҷанубу Шарқӣ, Осиёи Шарқӣ ва Америкаи Лотинӣ ба монанди, Гонконг, Сингапур, Малайзия, Турсия, Ҳиндустон, Бразилия, Аргентина ва дигарҳо дохил мешаванд. Дигар нишондиҳанда ин сохти иқтисодӣ-иҷтимоии давлат мебошад, ки мувофиқи он давлатҳоро ба чунин гурӯҳҳо ҷудо менамоянд: * давлатҳои сохти иқтисоди бозорӣ * давлатҳои иқтисодиёташон дар давраи гузариш, ки мамлакатҳои Аврупои Шарқӣ ва собиқ мамлакатҳои ИЧШС-ро дар бар мегирад. Ҳиссаи ин мамлакатҳо дар истеҳсолоти ҷаҳонии саноатӣ аз ибтидои солҳои 90-ум зиёда аз 10%-ро ташкил медихад. * давлатҳои сотсиалистӣ (Куба, Ветнам, Кореяи Шимолӣ) == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Иқтисоди ҷаҳонӣ| ]] o17fgeogkpxb0u6hqs4smz4jfznfxni Тақсими кори байналмилалӣ 0 58621 1309065 1212912 2022-08-04T08:00:39Z VASHGIRD 8035 /* Назарияҳои асосии ТБМ */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Тақсими кори байналмилалӣ''' (ТКБ) — заминаи асосии муттаҳидшавии иқтисодиёти миллии кишварҳо ба хоҷагии ҷаҳонӣ. Тақсимоти байналхалқии меҳнат — ин раванди таърихии махсусгардонии [[давлат]]ҳо дар истеҳсолоти намудҳои муайяни [[маҳсулот]] мебошад, ки барои [[мубодила]] дар [[бозори ҷаҳонӣ]] ва қонеъ гардонидани талаботи худ дар намудҳои дигари маҳсулот равона карда шудааст. Иштирок дар ТБМ ба ҳар як давлат имконият медиҳад, ки талаботи худро ба маҳсулоти гуногун бо хароҷотҳои нисбатан кам қонеъ гардонад. ==Мафҳум ва моҳияти тақсимоти байналхалқии меҳнат (ТБМ)== ТБМ дар давраи пайдошавиаш яъне асрҳои 17-18 ва то охирҳои садаи XVIII нимаи аввали садаи XIX дар бартариятҳои табиӣ асос меёфт: фарқият дар шароитҳои иқлимию ҷуғрофӣ ва захираҳои табиии давлатҳои алоҳида самти махсусгардонии онҳоро дар истеҳсоли маҳсулоти гуногун муайян мекард. ТБМ бе мубодила вуҷуд дошта наметавонад. Бинобар ин асоси объективии мубодилаи байналхалқии маҳсулот, хадамот ва технология, инкишофи ҳамкории истеҳсолӣ, илми-техникӣ, тиҷорати байни ҳамаи давлатҳои ҷаҳон новобаста аз сатҳи тараққиёти иқтисодӣ ва хусусиятҳои сохтори иҷтимоӣ мебошад.<br /> Мақсади асосии иштироки давлатҳо дар ТБМ новобаста аз фарқияти иҷтимоӣ-иқтисодӣ кӯшиши онҳо барои ба даст овардани фоидаи иқтисодӣ мебошад. Самарае ки мамлакатҳо ҳангоми иштирок дар ТБМ ба даст меоранд дар натиҷаи амали шудани қонуни арза ба даст оварда мешавад, ки он дар фарқияти байни арзиши миллӣ ва байналмилалӣ асос меёбад.<br /> Бартариятҳои ТБМ дар мубодилаи байналхалқӣ дар он зуҳур мешавад, ки ҳар як давлат бо назардошти шартҳои мусоид ба фоидаи дар шакли фарқияти арзиши миллию байналхалқии маҳсулоти содиркунанда ноил мегардад.<br /> Ғайр аз ин ба сарфаи хароҷотҳои дохилӣ бо роҳи даст кашидан аз истеҳсолоти миллии молу хадамот аз ҳисоби воридоти нисбатан арзон меоварад.<br /> Дар баробари ин ҷиҳати дигари иштироки давлатҳо дар ТБМ ин истифодаи имкониятҳои он барои ҳалли проблемаҳои глобалии дар назди одамият буда бо кӯшиши ҳамаи давлатҳои ҷаҳон мебошад. ==Омилҳои асосӣ ва нишондиҳандаҳои ТБМ== Дар шароити ҳозира вобаста ба дараҷаи тараққиёт самти ТБМ ва сатҳи он нобаробар мебошад. Дар давлатҳои тараққикарда истеҳсолот барои истеъмолкунандагони хориҷӣ равона карда шуда, талаботи дохилиашон аз ҳисоби воридот қонеъ гардонида мешавад. Дар давлатҳои рӯ ба инкишоф мақсади асосиашон васеъ кардани бозори дохилӣ мебошад. Ҳамин тариқ, чунин омилҳои таъсиркунанда, ки иштироки мамлакатҳоро дар ТБМ ифода мекунанд, инҳоянд: А) Имконияти бозори дохилӣ. Давлатҳои калон бо бозори мутараққӣ имкониятҳои бештар барои дарёфти омилҳои истеҳсолот ва маҳсулоти истеъмолӣ дар ин бозор доранд. Аз ин сабаб талаботи камтар ба махсусгардонии байналхалқӣ ва мубодила доранд. Аммо дар баробари ин рушди талабот дар давлат ба васеъкунии воридот ва зарурияти ҷуброни он аз ҳисоби васеъкунии содирот меоварад. Б) Сатҳи тараққиёти иқтисодии мамлакат. Ҳар қадар иқтидори иқтисодии давлат камтар бошад, зарурияти иштироки он дар ТБМ бо мақсади пурра қонеъ гардонидани талабот ҳамон қадар зиёдтар аст. В) Таъминоти давлат бо захираҳои табиӣ. Таъминоти баланди давлат бо як намуди захираҳои табиӣ ва инчунин таъминоти пасти он бо дигар намуди захираҳои табиӣ зарурияти иштироки фаъолонаи давлатро дар ТБМ талаб мекунад. Г) Дараҷаи кушод будани иқтисодиёти миллӣ. Бояд дар назар дошт, ки омилҳои номбаршуда дар зоҳирёбии худ мутлақ нестанд. Таъсироти онҳо ба ин ё он дараҷа кам карда мешаванд. Мисол: тағйирёбии рақобатнокии маҳсулоти давлат, маҳдудияти содирот ва ғайра. Асос дар раванди тараққиёти ТБМ дар он аст, ҳар як иштирокчӣ дар он манфиатҳои худро меҷӯяд. Раванди тараққиёти ТБМ масъалаи баҳисобгирии ҳаҷм ва дараҷаи ТБМ-ро ба миён меорад. Нишондиҳандаҳои ТБМ инҳоянд: 1. Ҳиссаи умумии содирот дар ҳаҷми маҳсулоти умумии истеҳсолкардащуда; 2. Ҳиссаи умумии соҳа дар арзиши умумии содирот; 3. Дараҷаи тараққиёти соҳаҳои махсусгардонидашудаи содироти нисбат ба дараҷаи тараққиёти саноати давлат. Дар сатҳи минтақавӣ ба сифати нишондиҳандаҳои тараққиёти ТБМ чунин нишондиҳандаҳо истифода карда мешаванд. 1. Коэффисиенти рушди гардиши тиҷорати байниҳамдигарӣ нисбати рушди истеҳсолоти чамъиятии давлатҳои алоқаманд. 2. Ҳиссаи гардиши тиҷорати байниҳамдигарӣ дар истеҳсолоти ҷамъиятии ин давлатҳо. 3. Коэффисиенти пешравии рушди гардиши тиҷоратӣ нисбати рушди умумии гардиши тиҷорати беруна. Баъзе иқтисодчиён ба сифати нишондиҳандаҳои асосии тараққиёти ТБМ квотаи содиротӣ, воридотӣ, гардиши тиҷорати беруна, ҳиссаи давлат дар тиҷорати байналхалқӣ аз рӯи молҳои алоҳида, гардиши тиҷорати беруна ба ҳар сари аҳолӣ ва ғайраро истифода мешаванд. Тақсимоти байналхалқии меҳнатро дар аввал тахминан ҳамчун ду манбаи ба ҳамдигар алоқаманд муайян кардан мумкин аст: # «Содиротӣ»: ҳангоме, ки дар мамлакатҳо ва ноҳияҳои алоҳида хаҷми истеҳсолот аз талаботи дохилӣ барзиёд аст; # «Воридотӣ»: вақте, ки аз ҳисоби воридоти маҳсулот хаҷми истеъмол аз имкониятҳои дохилии истеҳсолӣ зиёд мешавад. ==Назарияҳои асосии ТБМ== Назарияҳои ТБМ аз давраҳои пеш дар тадқиқотҳои олимони иқтисодшинос, ба монанди А.Смит ва Д. Рикардо инъикос ёфта буданд. А.Смит дар тадқиқоти худ «Тадқиқот барои табиат ва сабабҳои боигарии халқҳо» зарурияти тиҷорати озодро исбот мекард. Ба фикри вай маҳдудиятҳои гуногун дар роҳи тиҷорати озод ба ташаккулёбии тақсимоти меҳнат байни минтақаҳои алоҳида ва давлатҳо монеа мешавад. Бартарафкунии ин монеаҳо ва васеъкунии мубодилаи байналхалқи бояд ба махсусгардонии иқтисодҳои милли ва шиддат ёфтани алоқамандии тарафайни онҳо оварад, ки он дар натиҷа ба инкишофи хоҷагии ҷаҳонӣ меоварад. Ғояҳои А. Смитро дигар олимони машҳури иқтисодшинос ба монанди Д.Рикардо, Р. Торенс, Д. Милл давом додаанд. Дастоварди асосии классикон дар назарияи илмии ТБМ назарияи бартариятҳои нисбии Д. Рикардо мебошад. Асоси ин назарияро фарқиятҳои табиии иқтисодиёти миллии мамлакатҳо, яъне фарқиятҳои ҷуғрофӣ ва иқлимӣ, ташкил медиҳанд. Як гурӯҳи давлатҳо бояд саноатро инкишоф диҳанд, дигар гурӯҳи мамлакатҳо бошад дар истеҳсоли маҳсулоти хоҷагии қишлоқ ва ашёи хом махсус гардонида шаванд. Мубодилаи мутақобилаи маҳсулот ба баландшавии сатҳи некуаҳволии ин давлатҳо меоварад. Назарияҳои муосири ТБМ аз тарафи олимони Ғарб кор карда шуда асосан назарияҳо барои модернизатсияи ТБМ мебошанд. Тадқиқотҳои олимони Ғарбро дар соҳаи модернизатсия шартан ба ду гурӯҳ ҷудо кардан мумкин аст: 1. Вариантҳои гуногуни консепсияи «баҳамвобастагии давлатҳо»; 2. Тавсияҳои мушахаси нақшаҳои ислоҳоти модели ТБМ-и мавҷудбуда. Ғояи консепсияи «баҳамвобастагии давлатҳо» аз солҳои 70-ум дар иқтисодиёти ҷаҳонӣ ниҳоят васеъ паҳн гаштааст. Он дар навбати худ ҳамчун замина барои ба миён омадани назарияҳои нави ТБМ баромад мекунад. Ғояҳои ин консепсия аз тарафи давлатҳои мутараққии саноатӣ ва ташкилотҳои байналхалқӣ баён карда шудаанд. Яке аз намояндагони ин консепсия К. Нувенхузе барои асоснок намудани ғояҳои худ ба омилҳои экологӣ рӯ меоварад, ки барои ҳамаи давлатҳо ягона мебошанд. Ба онҳо номуътадилии муҳити атроф ва маҳдудияти захираҳои замин дохил мешаванд. Ба ақидаи вай вобастагии давлатҳои рӯ ба инкишоф аз давлатҳои мутараққӣ дар техника ва технология, ва давлатҳои мутараққӣ аз давлатҳои рӯ ба инкишоф дар ашёи хом мебошад. Бинобар ин вобастагии мутақобилаи мамлакатҳо аз ҳамдигар вуҷуд дорад. ТБМ низ бояд дар ҳамин вобастагӣ асос ёбад. Дигар иқтисодчӣ Р.Купер (ИМА) низ ба масъалаи баҳамвобастагӣ дар шароитҳои гуногун рӯ меоварад. Ба ақидаи вай чор намуди баҳамвобастагӣ мавҷуд аст: * баҳамвобастагии сохторӣ; * баҳамвобастагии мақсадҳо дар соҳаи сиёсати иқтисодӣ; * баҳамвобастагии омилҳои берунии тараққиёти иқтисодӣ; * баҳамвобастагии сиёсӣ. Ин консепсия дар навбати худ барои кор карда баромадани дигар назария, назарияи ислоҳоти ТБМ асос гардид. Моҳияти назарияи ислоҳоти ТБМ дар он аст, ки давлатҳои рӯ ба инкишоф бояд аз сиёсати протексионистӣ даст кашанд ва ба таври васеъ сармояи хориҷиро ба иқтисодиёти худ ҷалб намоянд. Дар замони муосир аксар давлатҳо ғояи ин назарияро истифода мебаранд ва дар натиҷа корхонаҳои муштарак, минтақаҳои озоди соҳибкориро ташкил кардаанд. Асоси амалии ин назария ба фикри иқтисодчиёни Ғарб дар он ифода меёбад, ки самти бароҳмонии сиёсати рушди саноатӣ дар мамлакатҳои рӯ ба инкишоф дигар карда шавад. Онҳо бояд дар истеҳсоли маҳсулоти меҳнатталаб, омилталаб барои содирот бо мақсади қонеъ гардонидани талаботҳои давлатҳои мутараққӣ махсус гардонида шаванд. Мамлакатҳои мутараққӣ бошанд дар навбати худ дар соҳаҳои илмталаб бо истифодаи комёбиҳои прогресси илми-техникӣ махсус гардонида мешаванд. Ин назария пай дар пай дар амал ҷорӣ карда мешавад. Махсусгардонии соҳавӣ бошад дар се қадам амалӣ гардонида мешавад: * мамлакатҳои мутараққӣ асосан молҳоеро истеҳсол мекунанд, ки мутахассисони баландихтисос ва технологияи муосирро талаб мекунанд; * давлатҳои нисбатан тараққикарда аз қатори далатҳои рӯ ба инкишоф дар истеҳсоли маҳсулоти меҳнатталаб ва коркарди ашёи хом махсус гардонида мешаванд. Давлатҳои қафомонда ба ин схема дохил карда намешаванд; мамлакатҳои мутараққии саноатӣ бошанд диққати асосиро ба истеҳсоли маҳсулоти илмталаб ва сармояталаб ҷалб мекунанд. ==Шаклҳои асосии ТБМ== ТБМ дорои сохтори дохилӣ ва усулҳои тараққиёти худ мебошад. Ду шакли асосии ТБМ-ро ҷудо мекунанд: # Махсусгардонии байналхалқии истеҳсолот; # Кооператсияи байналхалқии истеҳсолот. Махсусгардонии байналхалқии истеҳсолот дар ду самт ташаккул меёбад - истеҳсолӣ ва минтақавӣ. Дар навбати худ самти истеҳсолӣ ба чунин қисмҳо тақсим мешавад: * махсусгардонии байнисоҳавӣ; * махсугардонии дохилисоҳавӣ; * махсусгардонии корхонаҳои алоҳида. Махсусгардонии минтақавӣ бошад ба чунин намудҳо тақсим мешавад: * давлатҳои алоҳида; * гурӯҳи давлатҳо; -минтақаҳо.<br /> Ба сифати шаклҳои асосии махсусгардонии байналхалқии истеҳсолот истифода мешаванд: * махсусгардонии предметӣ; * махсусгардонии кисмӣ (деталӣ), яъне истеҳсоли қисмҳои таркибии як маҳсулот; * махсусгардонии технологӣ ё даврӣ, яъне давра ба давра истеҳсол кардани маҳсулоти саноати кимиё; Махсусгардонии байналхалқии истеҳсолот бо назардошти муносибатҳои ҷамъиятӣ инкишоф меёбад. Аммо барои баланд бардоштани самаранокии истеҳсолот, ба даст даровардани фоидаи иқтисодии махсусгардонии байналхалқии истеҳсолот, ноил шудан ба мақсадҳои комплексии иқтисодиёт онро бо кооператсияи байналхалқии истеҳсолот бояд пурра кард.<br /> Кооператсия байналхалқии истеҳсолот ин раванди амиқгардонии муносибатҳои истеҳсолии корхонаҳои мустақили давлатҳои гуногун мебошад. Кооператсияи байналхалқии истеҳсолот барои фирмаҳо имконияти кам кардани хароҷотҳои истеҳсоли ва гардиши молро медиҳад, ки дар натича ба паст кардани арзиши маҳсулот ва рақобатнокии он меоварад.<br /> Кооператсия байналхалқии истеҳсолот шаклҳои гуногун дорад: # Кооператсия байналхалқии истеҳсолӣ-технологӣ, ки ба он дохил мешаванд: * пешниҳоди литсензия ва истифодаи хуқуқӣ моликиятдорӣ; * кооператсия дар соҳаи сохтмон; * мукаммалгардонии идоракунии истеҳсолот. # Ҳамкории иқтисодӣ-тиҷоратӣ. * Хизматрасонии баъди фурӯш ; Инчунин се усули асосии бароҳмонии муносибатҳои кооператсиони мавҷуданд: -амалигардонии барномаҳои муштарак; -махсусгардони дар шакли шартнома; - ташкили корхонаҳои муштарак. ==Равандҳои байналмилалигардонӣ, умумибашаригардонӣ ва фаромиллаликунонӣ дар иқтисодиёти ҷаҳонӣ== Дар зери мафҳуми «байналмилалигардонӣ» иштироки давлат дар хоҷагии ҷаҳонӣ фаҳмида мешавад. Ин раванд бо нишондиҳандаҳои гуногун чен карда мешавад: -Нишондиҳандаҳои иштирок дар тиҷорати ҷаҳонӣ ин: Ҳиссаи тиҷорати хориҷӣ - ҳаҷми умумии амалиёти содиротӣ ва воридотии ҳамин мамлакатро бо шариконаш ё ин ки бо ҳамаи иттиҳоди ҷаҳонӣ нишон медиҳад. Дар шакли формула ин ҳисса намуди зерин дорад: : дар ин ҷо ТХ - ҳиссаи тиҷорати хориҷӣ; С - ҳаҷми содирот; В - ҳаҷми воридот; [[ММД]] – ҳаҷми [[маҷмӯи маҳсулоти дохилӣ]]. Ҳиссаи тиҷорати хориҷӣ ҳамчун нишондиҳандаи ҷалб карда шудани мамлакат дар тақсимоти байналхалқии меҳнат характери маҳдуд дорад: чунки тавсифи сифатии амалиёти тиҷорати хориҷиро дода наметавонад. Оид ба сатҳи ҷалб шудани мамлакат ба хоҷагии ҷаҳонӣ мувофиқи нишондиҳандаи ҳиссаи воридот метавон баҳо дод: Ҳиссаи воридот кадом қисми маҷмӯи маҳсулоти дохилии мамлакатро ташкил кардан ва ҳамчунин маҳдудияти захиравии онро дар истеҳсолоти молҳои зарурӣ нишон медиҳад: Дар шакли формула ин ҳисса чунин навишта мешавад; : дар ин ҷо Bк - ҳиссаи воридот; B - ҳаҷми воридот; [[ММД]] - ҳаҷми [[маҷмӯи маҳсулоти дохилӣ]] Нишондиҳандаи нисбатан ҳақиқии иштироки мамлакат дар тақсимоти байналхалқии меҳнат: аз ҷиҳати ҷалб намудани захираҳои мамлакати алоҳида ба системаи хоҷагии ҷаҳонӣ нишондиҳандаи ҳиссаи содирот мебошад. Ҳиссаи содирот – сатҳи вобастагии истеҳсолоти хоҷагии миллиро аз фурӯши молҳои дохилӣ дар бозорҳои содиротии мамлакатҳои дигар оид ба истеҳсоли миқдори муайяни молҳо барои фурӯш дар бозори ҷаҳонӣ нишон медиҳад. Дар шакли формула ин ҳисса чунин навишта мешавад: : дар ин ҷо СК – ҳиссаи содирот; С - ҳаҷми содирот; [[MMД]] – ҳаҷми [[маҷмӯи маҳсулоти дохилӣ]] Ҳар кадар содирот баланд бошад: захираҳои мамлакат ба тақсимоти байналхалқии меҳнат ҳамон қадар зиёдтар ҷалб карда мешаванд. Вусъати ҳиссаи содирот ба фарқияти байни ҳаҷми истеҳсоли маҷмӯи маҳсулоти дохилӣ ва андозаи истеъмол дар дохили мамлакат вобаста аст. Мутобиқи бузургии ҳиссаи содирот самти махсусгардонии мамлакатро дар тиҷорати байналхалқӣ муайян кардан мумкин аст. Масалан: махсусгардонии Ҷумҳурии Тоҷикистонро дар асоси он ки ҳиссаи содироти соҳаҳои пахтатозакунӣ ва алюминий назар ба ҳисоби миёнаи маҳсулоти миллӣ баланд аст, муайян кардан мумкин аст.<br /> -Нишондиҳандаи иштироки мамлакат дар ҳаракати байналхалқии сармоя:<br /> а) ҳаҷми сармоягузориҳои хориҷӣ нисбат ба [[ММД]];<br /> б) ҳаҷми сармоягузориҳои миллӣ нисбат [[ММД]];<br /> в) ҳаҷми қарзи беруна нисбат ба [[ММД]];<br /> г) ҳаҷми пардохтҳо нисбат ба даромадҳо аз содирот. * нишондиҳандаҳои иштироки мамлакат дар ҳаракати байналхалқии қувваи корӣ; * нишондиҳандаи иштироки мамлакат дар мубодилаи байналхалқии технология; Фаромиллаликунонии хоҷагии ҷаҳонӣ бо фаъолияти КФ вобастагӣ дорад. КФ чунин сохтори хоҷагидорие мебошад, ки сармояаш ба як давлат таалуқ дошта ширкатҳои фаръи ва духтариаш дар мамлакатҳои гуногун фаъолият мекунанд. КФ аз нимаи дуюми садаи XX дар иқтисодиёти ҷаҳонӣ ба миён омада шумораи ширкатҳои модарии онҳо дар замони муосир ба 50 ҳазор ва шумораи ширкатҳои фаръии онҳо ба 300 ҳазор расидааст. Ширкатҳои модарии КФ асосан дар мамлакатҳои мутараққӣ ва ширкатҳои фаръии онҳо дар мамлакатҳои рӯ ба инкишоф ҷойгир кунонида шудаанд. Фаъолияти КФ ҳамзамон хеле васеъ мебошад. Ҳиссаи асосии онҳо ба [[ИМА]], [[Иттиҳоди Аврупо]] ва [[Ҷопон]] рост меояд. Ҳаҷми маҳсулоти истеҳсолкардаи онҳо ҳар сол зиёда аз 1 трлн. долларо ташкил медиҳад. Шумораи коргарони онҳо ба 73 млн. нафар мерасад.<br /> Дар адабиёти хориҷӣ шаклҳои мухталифи ШФМ мавҷуд аст. Чунин намудҳои ШФ-ро ҷудо мекунанд. # Ширкатҳои фаромиллалӣ; # Ширкатҳои глобалӣ; # Ширкатҳои байналмилалӣ; # Ширкатҳои бисёрмиллалӣ. ШФ як навъ қувваи муосири ҳаракатдиҳандаи хоҷагии ҷаҳонӣ буда онро ба бозори ягонаи мол, хадамот, сармоя, қувваи корӣ ва технология мубаддал намудааст. Раванди ба бозори ягонаи мол, хадамот, сармоя, қувваи корӣ ва технология мубаддал гардидани хоҷагии ҷаҳониро умумибашаригардонӣ меноманд. Моҳиятан ин раванд дараҷаи нисбатан баланди байналмилалигардонӣ ва инкишофи минбаъдаи он ба ҳисоб меравад. Яъне дар замони муосир хоҷагии ҷаҳонӣ ба бозори ягона барои 10-ҳо ҳазор ШФ мубаддал гардида ҳамаи минтақаҳо барои фаъолияти онҳо кушода мебошанд.<br /> Мақсади ШФ-ҳои муосир дар боробари максимизатсияи фоида максимизатсияи бозор мебошад. Зеро дар акси ҳол рақибони хориҷӣ ҷои онҳоро, на танҳо дар бозорҳои хориҷӣ балки дар бозори миллӣ, забт карда мегиранд. Дар замони муосир бозорҳои ҷаҳонӣ бисёр намуди молҳо аллакай байни ШФ тақсим карда шудаанд: «Айбиэм» -бозори компютеру барномаҳои он, Эксон- бозори маҳсулоти нафт, Макдоналдз- бозори хурокворӣ, Форд ва Ҷенерал моторз –бозори мошинаҳои сабукрав ва варзиш. Ҳамин тариқ ҷиҳати дигари сиёсати максимизатсияи бозор шиддатёбии рақобати байналхалқӣ мебошад. Ин натиҷаи асосии раванди умумибашаригардонӣ мебошад. Азбаски он ба азбайнравии бисёр ширкатҳои миллӣ дар натиҷаи тоб наовардан ба рақобати шадид меоварад қисми зиёди одамон ба муқобили он баромад мекунанд. == Нигаред == * [[Маҷмӯи маҳсулоти дохилӣ]] ==Адабиёти истифодашуда== # Авдокушин Е.Ф. «Междунардные экономические отношения»: Учебник.-М.:Юристъ, 1999-368 с. # Мировая экономика/ под ред.А.С. Булатова.М.: Юристъ.2000.-670с. # Мировая экономика и международные экономические отношения. /Под редакцией А.С. Булатова, Н.Н. Ливенцева. - М.: Магистр, 2008. # Киреев А.П. Международная экономика. В 2-х ч.-Ч.1. учебное пособие для вузов.-М.: Междунардные отношения, 2000-416 с. # Спиридонов И.А. Мировая экономика: учебное пособие.-М.:ИНФРА-М, 2000.-256с. ==Сарчашма== * [http://www.medt.tj/ Сомонаи Вазорати рушди иқтисод ва савдои Ҷумҳурии Тоҷикистон] * [http://minfin.tj/ Сомонаи Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон] [[Гурӯҳ:Макроиқтисод]] [[Гурӯҳ:Мафҳумҳои иқтисодӣ]] [[Гурӯҳ:Кор]] 2rubjix8qjom2451l29va05kl1n1tl2 Қалъаи Кӯлоб 0 58742 1309000 1268763 2022-08-04T07:51:24Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Қалъаи Кӯлоб''' — ёдгории таърихию фарҳангӣ дар [[ноҳияи Кӯлоб]]. Дар асари Ҳофизи Таниши Бухори «Шарафномаи шоҳӣ» оварда шудаанд. Ҳофизи Таниш зимни тавсифи ҷангҳои байни лашкари Абдуллохони узбек ва кулобиён дар соли 992/1584 барои калъаи Кӯлоб маълумоти муҳим меорад. Дар он тамоми унсурҳои шаҳри асримиёнагии [[Мовароуннаҳр]]у [[Хуросон]] мавчуд мебошад. Аз тавсиф чунин бармеояд, ки шаҳри Кӯлоби асри XVI мудаввар буда се дарвозаю як дарича доштааст. Дарвозаҳои шаҳр ба суи минтакаю шаҳрчаҳои асосии атрофи Кӯлоб нигаронида шуда буданд. Масалан: дарвозаи Чорсу дар девори шимолии шаҳр вокеъ буд, зеро худи шаҳраки Чорсу— шаҳраки Мӯминободи имруза махз дар шимоли шаҳри Кӯлоб ва дар масофаи 30 км дуртар аз он вокеъ буд. Инчунин мардуми ноҳияҳои Ховалингу Балҷувону Даҳанаи имруза низ аз ҳамин дарвоза дохили шаҳри [[Кӯлоб]] мегардидаан. == Дарвозаҳои шаҳр == Дарвозаи Имом дар девори гарбии шаҳри Кулоб вокеъ гашта, аз он мардуми Хатлон карияҳои Дили ва Имом (Али), ки дар гарби Кулоб вокеъанд, ба шаҳр ворид мегаштанд. Дар маколаи фавку зикри банда махз ҳамон деҳаи Имомали, ки тақрибан дар бист километри Кулоб дар гарби он вокеъ аст, мадфани аввали хазрати имом Алии Сони, яъне Сайид Алии Ҳамадони дониста шудааст. Дар дарвозаи Анҷиракон мардуми деҳоту касабаҳои дар ҷануби Кулоб чой дошта ба шаҳри Кулоб ворид мешуданд. Дар байни онҳо касабаи Анчиракон, ки тақрибан дар си километрии чануби Кулоб наздик ба дарёи Панҷ гашта, имруз низ бо ҳамин ном вучуд дорад, аз хамаи деҳоти минтака бузургтару ободтар буд. Аз ҳамин ру дарвозаи девори қисми чанубии Кулоб ҳамчун Дарвозаи Анҷиракон ёд мешавад. Даричае, ки дар девори шаркии шаҳр вокеъ гашта ба кӯҳ (теппа) муттасил буд, мухими дигар дошт. Яъне он на барои даромаду баромад, балки барои дар ҳолати изтиори истифода кардан аз он дарича- масалан дар вазъияти душвор ба воситаи он ба кӯҳ гурехтан ва ғайра, мукаррар шуда буд. Ба даруни шаҳр об ба воситаи тарнова (новачуби, дарунхолие, ки об аз тарики он чори мегардид) мерафт. Ҳофизи Таниш барои он чунин нигошта: «Ва бар тарнове, ки об аз ончо ба даруни шаҳр мебурданд, пиёдаи бисёр тиру камонҳо ба банду тир хамоил сохта, хандагоҳи ситез бар миён хаста ва сипарҳои лаъли бар китф андохта, ҳуҷум дохтанд». Ҳамин тавр, дар соли 1584 шаҳру калъаи Кулоб билкул вайрон карда шуданд. Вале бо ин ҳаёт дар Кулоб на ин ки катъ нагардид, балки ба зуди ривочи тамом ёфт. Абдуллохон Кулобро ба яке аз хешовандони худ Узбаксултон дода фармуд, ки баъд аз вайрон кардани калъаи Кулоб"дар мавзеи Халвои хисоре, ки панохи раоёву химояти бароёро созад, роияти иззат барафрозад". Харобаҳои калъаи Кӯлоби соли 1584 имрӯз дар шаҳри [[Кӯлоб]] болотар аз зиндони Кулоб мавчуданд. Шаҳри нави [[Кӯлоб]]и баъди соли 1584 дар гарби бозори имрузаи [[Кӯлоб]] дар мавзеи Боги пионерон ва маҳаллаи Чармгари поён, ки дар он замон шояд бо номи Халвои машҳур буд, арзи вуҷуд намудааст.<ref>http://kulobjonvatanam.wordpress.com/about/</ref> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == [http://www.kulob.tj Сомонаи расмии шаҳри Кӯлоб] {{хурд}} [[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Кӯлоб]] loazvj8sypcp11g9hbbosx4l2z2li54 Аттори Нишопурӣ 0 59031 1309047 1279230 2022-08-04T07:57:38Z VASHGIRD 8035 /* Эҷодиёт */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{манбаъ}} {{Адиб |ном = Аттори Нишопурӣ |номи аслӣ = فریدالدین عطار |тасвир = Attar mausoleum0.jpg |таърихи таваллуд = [[1119]] |зодгоҳ = |таърихи даргузашт =[[1221]] |навъи фаъолият = {{шоир|}} }} '''Аттори Нишопурӣ''' Абуҳомид Фаридуддин Аттор соли 1119 дар шаҳри бостонии [[Нишопур]] дида ба ҷаҳон бикшуд. Ӯ бештарин илмҳои замонашро омухт, шуҳрату мақоми хосса пайдо кард ва яке аз пешвоёни тариқати тасаввуф гардид.Аттор умри зиёд дид ва соли 1221 аз дасти Чингизиён ба қатл расид.Перомуни қатли Шайх Аттор муаллифи тазкираи «Рӯзи равшан» ҳусайни Сабо ҳикояти дардомезе меорад:«Муғуле аз он лашкар Атторо ба мақтал (қатлгоҳ) кашид.Шайх гуфт: - Кулоҳи намад бар сару шамшери мисри бар камар, барои тароҷу аз Туркистон омадӣ, ки дар ин парда туро намешиносанд. Муғул хост, ки ин Шайхро ба қатл расонад.Шайхе пайдо шуд ва гуфт, ки ин касро макуш.Ман бар ивази хуни ин ҳаждаҳ ҳазор дирҳам медиҳам.Шайх бо муғул гуфт: - Эй оқо, маро мафруш, ки қимати ман зиёда аз ин аст. Баъд аз он чун андаке роҳ қатъ намуд шахси дигар пеш омаду гуфт: - Ин пирро макуш ва ба ман бифрӯш.Барои қимати вай ба як турба коҳ хоҳам дод. Шайх Аттор гуфт: - Бифруш, ки беш аз ин намеарзам. Муғул ба ғазаб омад ва Шайхро «шарбати шаҳодат чашонид» (кушт). Аттор дар ин ҳангом хеле пир шуда буд. Шайхи бузургвор умри бобаракати хешро ройгон нагузаронида ба наслҳои оянда осори пурарзише мерос гузошт. Махсусан, панду андарзҳои ҳакимонаи ӯ солҳою асрҳо боз инсонҳоро ба покию ростӣ, ба некӯ корию меҳнатдӯстӣ ва дигар дигар фазилатҳои шоиста ҳидояд мекунад. Аз ин хотир, «Чор китоб» шомил шудааст. == Зиндагинома == '''Фаридуддин Аттор''' ({{забон-фа|فریدالدین عطار}}) аз бузургтарин сухансароёни адабиёти форсу тоҷик буда номи ӯ Муҳаммад, лақабаш Фаридуддин ва кунияташ Абуҳомид будааст. Падари ӯ Иброҳим Абӯбакр аст. Шоир Аттори Нишопурӣ ва гоҳе Фарид, ки мухаффафи Фаридуддин аст, тахаллус мекардааст. Вай дар [[Нишопур]] ва ё яке аз касабаҳои он, ки Кадакон ном доштааст, ба дунё омадааст. Дар хусуси соли таваллуди ӯ ихтилофхо зиёд аст. Баъзе соли 512 хичрӣ (1118 мелодӣ) ва 513 хичрӣ (1119 мелодӣ) ва аксар соли 540 хичрӣ (1145 мелодӣ)-ро соли таваллуди Аттор медонанд. Санаҳои дигар низ оварда мешавад. Аммо таърихи 540 (1145) ба ҳақиқат наздиктар аст. Таҳсили илми Аттори Нишопурӣ дар зодгоҳаш ва яке аз шаҳрчаҳои наздики [[Нишопур]], ки Шодях ном доштааст, мегузарад. Аз ашъори ӯ маълум мегардад, ки аз илмҳои ҳикмат, [[фалсафа]], [[таърих]], калом, тафсир, ҳадис, нуҷум, [[тиб]], [[дорушиносӣ]] дониши фаровоне андухта будааст ва ин илмҳоро басе хуб медонистааст. Инаш низ маълум аст, ки Аттори Нишопурӣ илми тиб ва дорушиносиро аз падари худ, ки аттор ва табиби моҳир будааст, омӯхта дар ин соҳа шуҳрат меёбад ва дар дорухонаи падараш ба кори табобат машғул мешавад. Муҳаққиқони эҷодиёти Аттори Нишопурӣ мӯътақиданд, ки аз асарҳои зиёде, ки ба Аттори Нишопурӣ нисбат медиҳанд, «Асрорнома», «Мантиқ-ут-тайр» (ё «Мақомоти туюр»), «Хисравнома», «Илоҳинома», Мухторнома», «Мусибатнома», «Ҷавоҳирнома», «Шарҳулқалб», «Тазкират-ул-авлиё», «Девони қасоид ва ғазалиёт» ки аз онҳо Аттор дар асарҳои худ ном мебарад, бешаку шубҳа аз они Аттор аст. Баъзеҳо «Булбулнома» ва «Уштурнома»-ро низ аз Аттор медонанд ва инро далелнок мекунанд. Аммо асарҳои боқимонда аз касони дигар, аст, ки Аттор тахаллус дошта, дар замонҳои гуногун зистаанд ва аксари онҳо моли [[Аттори Тунӣ]] (асри XV) аст. :Ҳафт шаҳри ишқро Аттор гашт :Мо ҳануз андар хами як кучаем. Мавлавӣ :Ман он Мавлои Румиям, ки аз нутқам шакар резад, :Валекин дар сухан гуфтан ғуломи шайх Атторам. Мавлавӣ :Маро аз шоири худ ор н-ояд :Ки дар сад қарн як Аттор н-ояд. Маҳмуди Шабистарӣ Аттор Фариддудин Абуҳомид Муҳаммад ибни Абубакри Иброҳими Нишопурӣ шоири ориф ва суханвари мумтози форcу тоҷик соли 1221 дар Нишопур вафот кардааст. ==Эҷодиёт== Фариддудин Аттор адиби сермахсул буда, аз худ мероси сершумори тарбиявию ахлоқи боки гузоштааст. Дар таърихи адабиёти мо Аттор маснависарои бузурги ирфони ва бунёдгузори достонҳои тамсили эътироф гаштааст. Макому мартабаи Атторро мухаккики эрони Забехуллои Сафо чунин таъриф кардааст: «Ин марди чирадасти тавоно ва ин орифи восили доно хакоики фаровонро ба суръат дарк мекунад ва бо забоне, ки бо равониву кушодаги аз олами боло таъйидоте бемунтахо дошт ба назм дармеоварад. Шоири кардан дар ин маврид барои ӯ ба манзалаи сухан гуфтани марде буд, ки ба фасоҳату балогат ху гирифта бошад ва харчи гуяд фасеху балиг бошад». Аттор дар назм бештар дар навиштани маснави афзалият доштааст. Номгуи осори Атторро ба 114 расонидаанд, ки баъзе тасхех мехоҳад. Инак чанде аз асарҳои Атторро зикр менамоем: “Ихвонуссафо”, [[Чавохирӯззот]], [[Мазохирулачоиб]], [[Уштурнома]], [[Абирнома]], [[Асрорнома]], [[Шохнома]], [[Мантикуттайр]], [[Хисравнома]], [[Васиятнома]], [[Хайдарнома]], [[Илохинома]], [[Мухторнома]], [[Шаҳрулкалб]], [[Тазкиратулавлие]], [[Мусибатнома]], [[Панднома]], [[Гулу булбул]], [[Девони касоиду ғазалиет]] ва ғайра. Аттор барои макому киммати маснавиҳои худ чунин менигорад: :«Мусибатнома», к-андухи ҷаҳон аст, :«Илохинома» асрори нихон аст. :Ба дорухона кардам хар ду огоз, :Чи гуна зуд растам з-ину он боз, :Макомоти туюри мо чунон аст, :Ки мурги ишқро меъроч ҷон аст. Намуна аз" Тазкират-ул-авлиё " Ҳикояте аз Зуҳалнуни Мисрӣ : нақл аст, ки ҷавоне буд ва пайваста бар суфиён инкор кардӣ " як рӯз Шайх ангуштарии худро ба вай доду гуфт :пеши фаллон нонво рав ба як динор гарав кун ! " ангуштарӣ аз шайх бистонду бибурд, ба гарав настонданд. Боз хидмати шайх омаду гуфт :" ба як дирам беш намегиранд ", шайх гуфт : " пеши фаллон чавҳарӣ бирав то қиммат кунад ", бибурд ва ду ҳазор динор қиммат кард. Боз овард ва бо шайх гуфт : " илми ту бо холи суфиён, чун илм нонавост бад-ин ангуштарӣ ", ҷавон тавба кард ва аз сари он инкор бархост. Ҳикояте аз Боязиди Бастомй. Нақл аст, ки шайхро ҳамсояе габр буд ва кӯдаки ширхора дошт ва ҳама шаб аз торикӣ мегирист, ки чароғ надошт. Шайх ҳар шаб чароғ бардоштӣ ва ба хонаи эшон бурдӣ, то кудак хомӯш гаштӣ. Чун габр аз сафар бозгашт, модари тифл ҳикояти шайх боз гуфт, габр гуфт : " чун рушноии шайх омад, дареғ бувад, ки ба сари торикии худ боз равем ". Ҳоле биёмад ва мусалмон шуд. Аттор яке аз шоирони сермахсули форсу тоҷик буда, дар чараени афкори иҷтимоии мардуми форсизабон нақши амике гузоштааст. Гояҳои пешкадами осори ӯ дар пешрафти минбаъдаи адабиети форс-тоҷик роли муҳиме бозида, ашъору абёти бехтаринаш дар боби такмили ахлоқи хамидаи инсони хидмати босазо кардаанд. Аттор дар сурудани ғазал низ махорати хоса зохир карда, ғазалиёти ӯ аз ҷиҳати фасоҳату балогати калом бемисланд: :Дар ҳама шаҳр хабар шуд, ки ту маъшуки мани, :Ин ҳама дурию пархезу такаббур чи куни? :Хадду андозаи хар кор падидор бувад, :Мабар аз хад, санамо, саркашу кибриву мани. :Аз паи он ки казо ошики ту кард маро, :Ин ҳама тири чафо бар мани мискин чи зани? :Аз ғамии ту ганиям в-аз ҳама олам дарвеш, :Нест чун ман ба ҷаҳон аз ғам дарвеши гани :Ин дам аз олами ишқ аст, ба бози машумор, :Гар ба бози шумари киммати худ мешикани. :Гар ту хохи, ки чу Аттор шави дар рахи ишқ, :Сар фидо бояд кардан, ту вале он накуни. :Зи ишқат сухтам, эй ҷон, кучои? :Бимондам бесару сомон, кучои? :На ҷониву на ғайр аз ҷон, чи чизи? :На дар ҷон, на бурун аз ҷон, кучои? :Зи пайдоии худ пинхон бимонди, :Чунин пайдо, чунин пинхон, кучои? :Хазорон дард дорам, лек бе ту, :Надорад дарди ман дармон, кучои? :Зи бас дар ишқи ту дар хун бигаштам, :На куфрам монду на имон, кучои? :Зи шавки офтоби талъати ту, :Шудам чун зарра саргардон, кучои? :Чунон дилтанг шуд Аттор бе ту, :Ки шуд бар вай ҷаҳон зиндон, кучои? == Сарчашма == [[Гурӯҳ:Шоирон аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Шоирони форсу тоҷик]] [[Гурӯҳ:Шоирони порсигӯ]] [[Гурӯҳ:Нишопур]] {{poet-stub}} 6tj1n2m9idicy4bopfxzve26k85o4iu Энсиклопедияи адабиёт ва санъати тоҷик 0 59112 1308913 1275562 2022-08-04T07:39:15Z VASHGIRD 8035 /* Мундариҷа */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Интишор}} «'''Энсиклопедияи адабиёт ва санъати тоҷик'''» — [[донишнома]] дар бораи адабиёт ва ҳунару фарҳанги Тоҷикистон, ки дар 3 ҷилд ва бо фарогирифтани бештар аз нуҳ ҳазор мақола дар солҳои 1988—2004 ба нашр расидааст. Аз соли 1986 сар карда таълифу тадвини «Энсиклопедияи адабиёт ва санъати тоҷик», дар [[Тоҷикистон]] шурӯъ шуда буд. Сармуҳаририри донишнома А. К. Қурбонов мебошад. Ҷилди аввали энсиклопедия аз ҳарфи «А»-и калимаи «АБАЙ» шурӯъ шуда, бо ҳарфи «К» -и калимаи «КАЛИМ» хотима ёфтааст ва соли 1988 аз нашр баромадааст. Ҷилди дуввум аз калимаи «КАЛИМ» шурӯъ шуда, бо калимаи «РАБОТ» хотима ёфтааст ва соли 1989 аз нашр баромадааст. Ҷилди сеюм аз калимаи «РАВЗАНА» шурӯъ шуда, бо калимаи «ҶӮРАЕВ» хотима ёфтааст ва соли 2004 аз нашр баромадааст. == Мундариҷа == Донишномаи «Энсиклопедияи адабиёт ва санъати тоҷик» ҷанбаи илмию оммавӣ дошта нахуст донишномаи фарҳангист, ки ба забони муосири тоҷикӣ табъу тадвин шудааст. Қомуси «Энсиклопедияи адабиёт ва санъати тоҷик» тавсифи давраҳои мухталиф — адабиёт ва санъати қадим, асрҳои миёна ва советии тоҷик, равияву ҷараёнҳои адабӣ, жанр, сабк, истилоҳот ва чехраҳои барҷастаи адабиёту санъат, фолклор, мусиқии халқӣ ва классикӣ, ҳунари тасвирию меъморӣ, театр, сирк ва кино, назария ва фарҳанги комусҳои адабии ниёгон ва соҳаҳои ба санъат барои бостоншиносӣ (археология) ва мардумшиносӣ (этнография)-ро дар бар мегирад. Дар донишнома оид ба олимону адабиётшиносон, адибону мутарҷимон аҳли санъату фарҳанги халқҳои ИҶШС (СССР) ва хориҷӣ, ки дар тарғиби осори гаронбаҳои адабиёту санъати тоҷик саҳм гузоштаанд низ мақолаҳо дарҷ шудаанд. Инчунин барои ташкилотҳою иттиходияҳои эҷодӣ, марказҳои таълимӣ, илмию тадқиқотӣ, театру муассисаҳои фарҳангӣ, осорхонаю китобхонаҳо, нашрияҳои адабӣ ва ғайра, ки дар тӯли мавҷудият барои инкишофи адабиёт ва санъати тоҷик ҳисса гузоштаанд мақолаҳо ба табъ расидаанд. == Ҷилдҳои донишнома == * Энсиклопедияи адабиёт ва санъати тоҷик. Ҷилди I (АБАЙ — КАЛИМ)<ref>[http://kmt.tj/?book_id=81 Энсиклопедияи адабиёт ва санъати тоҷик. Ҷилди I]</ref> * Энсиклопедияи адабиёт ва санъати тоҷик. Ҷилди II(КАЛИМ — РАБОТ)<ref>[http://kmt.tj/?book_id=82 Энсиклопедияи адабиёт ва санъати тоҷик. Ҷилди II]</ref> * Энсиклопедияи адабиёт ва санъати тоҷик. Ҷилди III(РАВЗАНА — ҶӮРАЕВ)<ref>[http://kmt.tj/?book_id=83 Энсиклопедияи адабиёт ва санъати тоҷик. Ҷилди III]</ref> == Нигаред низ == * [[Энциклопедияи советии тоҷик]] * [[Энсиклопедияи Миллии Тоҷик]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Донишномаҳои тоҷикӣ]] [[Гурӯҳ:Донишномаҳои Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Китобҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Донишномаҳои шӯравӣ]] 7s8b8gbr0weme0s0x6ihxahnf00uxxt Ҷашнҳои 2500-солаи Шоҳаншоҳии Эрон 0 59216 1309078 1288962 2022-08-04T08:02:31Z VASHGIRD 8035 /* Рӯйхати меҳмонон */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Қуттии универсалӣ}} '''Ҷашнҳои 2500 солаи Шоҳаншоҳии Эрон''' ({{lang-fa|جشن‌های ۲۵۰۰ سالهٔ شاهنشاهی ایران}}‎‎) — аз маҷмӯи тантанаҳо ки 12 −16 октябри соли 1971 ба муносибати 2500-солагии аз рӯзи таъсисёбии шоҳаншоҳии Эрон (Империяи Порс) аз Куруши Кабир буд, гузаронида шуд. Мақсади ҷашн гирифтан аз он иборат буд, ки намоиш додани таърихи дуру дарози Эрон ва намоиш додани комёбиҳои муосири худи Муҳаммадризо Паҳлавӣ шоҳи Эрон буд. == Банақшагирӣ == Банақшагирии ин чорабинӣ зиёда аз 10 сол тўл кашида буд. Маншури Куруш ҳамчун логотипи расмӣ рамзи ҳамин чорабинӣ буд. Бо қарори гузаронидани чорабини муҳим дар шаҳраки бостонии Тахти Ҷамшед наздикии шаҳри Шероз, зерсохтори маҳаллӣ аз он ҷумла фурудгоҳи Шероз ва шоҳроҳи Тахти Ҷамшед бояд хубтар мешуд. Дар он вақт чи хеле ки матбуот ва кормандони ёрирасон дар Шероз ҷойгир карда мешуданд, ҷашнҳои асосӣ дар Тахти Ҷамшед банақша гирифта буданд, ки бо ин муносибат ҷойҳои душвори хайма шаҳракҳо мешуданд. Ҳудуди атрофи Тахти Ҷамшед аз морҳо ва дигар ифлосиҳо тоза карда шуда буд. Дигар руйдодҳо дар Пасаргада банақша гирифта, дар ҷойи мақбараи Куруши Кабир ва Теҳрон буданд. == Хайма шаҳраки Тахти Ҷамшед == Хайма шаҳракҳо (инчунин шаҳри Тилои) аз тарафи Интерьер-дизайни порисии ширкати Maison Jansen дар 160 акр (0,65 км2) банақша гирифта шуда, ки илҳомеро аз 1520 майдони парчаи тилоӣ пас аз вохӯри бо Франсиски 1 аз Фаронса ва Генрихи 8 аз Англия гирифта буд. Панҷоҳто «хаймаҳо» (дар ҳақиқат яккачини манзилгоҳҳои пуршукӯҳ бо матоъи анъанавии форсӣ ҳамроҳи хаймаҳо бо онҳо) дар шакли ситора дар гирда фаввораи марказӣ ва миқдори зиёди дарахтон дар гирди онҳо ва биёбон шинонида шуда буданд, ҳамчунин аз нав офаридани шаҳраки бостониии Тахти Ҷамшед метобид. Ҳар як хайма дорои телефони мустақим ва телекси васли баръакси мувофиқи мамлакатҳо ва ҳамаи дигар тантанаҳо бо воситаи телевизион ба тамоми дунё ба воситаи алоқаи радиф аз сайтҳо паҳн гардида буданд. Калонатаринаш Хаймаи Фахрӣ буда, барои қабули меҳмонони олимақом коркард шуда буд. Толори Зиёфат яке аз бузургтарин сохтор ва мавзунии 68 ба 24 метр буд. Шаҳраки хаймавӣ аз ҳама тараф бо боғи дарахтҳо ва дигар рустаниҳои ки аз Фаронса оварда буданд ва дар наздикиҳои харобињои Тахти Ҷамшед буд. Хизматрасониҳои хӯроки омма ба ихтиёри Максима де Пари гузошта шуда буданд, ки ӯ тарабхонаи худро дар Париж баста дар муддати ду ҳафта барои он ки таъминоти ҳусни аълои тантана гузаронидан омада буд. Меҳмонхонадорӣ достонзеб Blouet Max ба истеъфо баромад, то ки банкетро назорат барад. Lanvin (Жанна Ланвин) шакли дарбори Аълоҳазратро коркард карда баромад. 250 Red Mercedes-Benz лимузинҳо барои ронандагони меҳмонон барои аз фурудгоҳ овардан ва баръакс истифода шуда буданд. Зарфҳо аз тарафи Лимож (Лимож фарфор), ва ҷилди болишту ҷойпушҳо бошад, аз тарафи Porthault офарида шуда буданд. Тантанаҳо 12 октябри соли 1971 кушода шуданд, вақте ки шоҳ ва шаҳбону эҳтироми Куруши Кабир дар мақбараи ӯро дар Пасаргада ба ҷо оварданд. Дар ҷараёни дигар ду рӯз шоҳ бо малика меҳмононро зуд-зуд, бевосита дар фурудгоҳи Шероз истиқбол гирифтанд. 14 октябр бузургтарин дар вақти хӯроки шоми тантананоки дар толори банкет дар чорчӯбаи таҷлили Зодрӯзи Шаҳбону оростанд. Шаст нафар аъзоёни хонаводаҳои шоҳон ва сарвари давлатҳо якҷоя дар ҷадвали калони серпантин дар толори банкет ҷамъ шуда буданд. Дар нӯшбод Dom Perignon Гулобӣ 1959 бардошта шуд. Хизматрасонии кейтеринг ба дўши Максим буд. Менюи зиёфати бошукӯҳ: • Тухми бедонаи қимашудаи тилоӣ, тухми моҳии шоҳонаи каспигӣ (шоҳ артишок мехӯрд, ӯ аз тухми моҳӣ аллергия дошт), майи шампан ва Шато де Саран; • Мусс аз думи харчанг бо қайлаи Nantua, Château Haut-Brion Blanc 1964; • Гардани барраи бирёншуда бо трюфелҳо (як хел шоколад), Шато Лафит Ротшильд 1945; • Шампани шарбат, Моет е Шандон 1911; • 50 адад товуси эрони ки рамзи миллӣ мебошад бо думаш бирёншудаи барқароршуда, фуа-граи қимашуда, бо ҳамроҳии тухми бедонаи бирёншуда гайка хӯриш ва трюфели Мюзиньи Конте де Vogue 1945; • Шишабандшудаи анҷири тару тоза бо қаймоқ, майи шампани шарбат бо тамашк, Dom Perignon Гулобӣ 1959 захираҳои куҳна; • Қаҳваи мокко; • Коняки Принц Эжен (Принц Евгений Савойский). Шаст нафар меҳмонони дар муддати панҷуним соат хӯроки нисфирӯзи хӯрданд, ки дар натиҷаи он барои дарозтарин ва бисёр сахитарин зиёфатҳои расмӣ дар таърихи муосир ба ҳисоб рафта, ҳамчунин мантиқан муҳокимаронишуда дар нашри Китоби Гиннес қайд шудааст. Мусиқи бо рушнои (светомузыка), барномаҳо ва тарфбозии идона ки онро Ксенакис ҳамроҳӣ мекард махсусан ба кор андохтани мусиқии электронии Тахти Ҷамшед буд. Дар рӯзи дигар паради қӯшунҳои гуногуни императории эрони бо иҳотаи дуюним ҳазорсолаҳо 1724 мардҳо аз қувваҳои мусаллаҳ, ҳама бо либосҳои таърихи намоиш доданд. Шаб каму беш расман «шабнишинии анъанавии Форсӣ» дар толори банкет гузаронда шуд, ки ин рӯйдоди охирин ин ҷашнвора дар Тахти Ҷамшед буд. Дар рӯзи хотимавӣ, Шоҳ бурҷи Shahyad (дертар баъди инқилоби исломӣ бурҷи Озодӣ номгузорӣ карда шуда буд) дар Теҳрон ки хотира аз ин рӯйдод буд, кушод. Бурҷ инчунин хонаи Осорхонаи таърихии Порс буд. Дар он Устувонаи Куруш нишон дода шуда буд, ки онро шоҳ ҳамчун «якумин Оинномаи дар таърих ҳуқуқи инсон» меҳисобид. Устувона боз рамзи расмии ин ҷашн буд ва аввалин сухани шоҳ дар мақбараи Куруши Кабир озодиро ситоиш кард, ки дуюним ҳазорсола буд. Тантана дар хотима бо шоҳ дар мақбараи падараш Ризошоҳ Паҳлавӣ эҳтироми онро ба вуҷуд овард. Дар чорабинӣ, сардори ду давлати подшоҳии кӯҳанмонда, шоҳ ва император Хайле Селассие 1 Эфиопия иштирок доштанд. Дар охири даҳсола, ҳамчун монархия вуҷуд доштанро бас карданд. Орсон Уэллс дар бораи чорабинӣ чунин баён кард: «Ин шабнишинии сол набуд, ин ҷашнвораи 25 асра буд!». == Бехатарӣ == Яке аз мушкилотҳои асосӣ ин бехатарӣ буд. Тахти Ҷамшед ҷойи мусоиде буд барои чорабинӣ, чӣ тавре ки он ҳамин гуна сахт посбоникунанда буд, ки омили басо муҳим вақте ки пешвоёни олам дар онҷо ҷамъ шудаанд. Хадамоти бехатарии Эрон, САВАК, ки пешгирикунандаи ва посбони гумонбари ба сифати иқтидори вайронкунандаи оромӣ буд. == Танқид == Танқидҳо аз тарафи матбуоти ғарб ва Њомайни ва тарафдорони ӯ овоза карда буданд, Њомайни онро «Фестивали иблис» номида буд. Хароҷотҳо зиёда аз $200 млн буданд, он вақт вазорати дарбор ба арзиши $ 17 млн ҷоба ҷо карда буд.; Ансори, яке аз ташкилкунандагон арзиши онро ба $ 22 млн мемонд. Рақами ҳақиқиро хеле душвор аст, аниқ шумурдан ва дастгирии ягон хел ҳизб. Ҳимоятгарони фаъолият дигар афзалиятҳоро нишон медиҳанд, ба монанди кушодани 3200 мактаб, беҳсозии зерсохтор, ва инчунин ба таври мусбат таъсир расондан ба муносибатҳои байналмиллалии ҷамъиятии Эрон мумкин буд. == Имрӯзҳо == Тахти Ҷамшед яке аз марказҳои асосии сайёҳи дар Эрон ба шумор рафта ва зоҳиран, гумон аст, то ки офият аст, ҷустуҷуи бостоншиноси, чунки ин эълони таърихи эрони мебошад. Дар соли 2005-ум дар наздикии он дар љашни Наврўз 35 њазор нафар одамон ташриф оварданд. Хаймашаҳрак то соли 1979 барои иҷораи шахсӣ ва давлатӣ фаъолият мекард, вақте ки шоҳ мамлакатро тарк кард, истиқоматкунандагони маҳаллӣ онро ғорат карданд. Сихҳои оҳанин барои хайма ва роҳи минтақаи ин ҷашн то ҳол ҳамчун боғ боз аст ва ҳеч як нишонае боқӣ намондааст, ки дар ин ҷо як солҳо ҷашни таърихиро гузаронида буданд, ва онҳо такроран ба Бурҷи Озодӣ бахшида шуда буданд, ки рамзи асосии Теҳрон мебошад. Мақбараи Ризошоҳ Паҳлавӣ баъд аз инқилоб бар ивази мактаби динии исломи нобуд карда шуд. == Рӯйхати меҳмонон == Сиккаи нуқрагин ёдгорӣ аз маҷмӯи 9 тилоӣ ва тангаи нуқрагӣ, сикказадашуда барои ин чорабинӣ Ба Елизаветаи 2 тавсия дода шуда буд, ки бо дастаи посбонони шахсӣ ташриф оварад, ки ин мушкилоти вазнин буд (гертсоги Эдинбурги шоҳзода Филипп, ҳамроҳи шоҳдухтар Анна оилаи худашонро муаррифӣ мекарданд). Дигар пешвоёни бузурге, ки ташриф наоварданд, ин Ричард Никсон ва Жорж Помпиду буданд. Ба Никсон аз аввал банақша гирифта буд, ки ташриф оварад, аммо дертар фикр карду Спиро Агнюро фиристонд. Баъзе аз меҳмононе, ки даъват шуда буданд: Аъзои оилаҳои шоҳон ва волиҳо • Императори Ҳабашистон Хайле Селассие • Шоҳ Фредерик 9 ва малика Ингрид аз Дания • Шоҳ Бодуэн 1 ва маликаи Белгия Фабиола • Шоҳ Ҳусейн ва шоҳдухтари Иордания Муна • Шоҳ Махендра ва малика Ратна аз Непал • Шоҳ Олав 5 аз Норвегия • Амир Исо ибни Салмон Ал Халифа ах Баҳрайн • Амир Аҳмад бин Али ал- Тани аз давлати Қатар • Амир Сабоҳи 3 Салим ал- Сабоҳ аз Кувайт • Шоҳ Константини 2 ва малика Анна — Мари аз Юнон • Султони Уммон Қобус • Шоҳзода Абдулвалихон ва шоҳдухтар Билқисбегум аз Афғонистон • Шоҳи Лесото Мошвеше 2 • Тунку Абдулҳалим аз Малайзия • Президенти Иморот Заид бен Султон ал Наҳайян • Князи Лихтенштейн Франс Иосифи 2 ва шоҳдухтар Ҷорҷина • Князи Монако Ренье 3 ва шоҳдухтар Грейс • Князи бузург Жан ва зани княз Жозефина Шарлотта аз Люксембург • Шоҳзода Бернард аз Нидерландия • Гертсог Эдинбурги ва шоҳдухтар Анна (шавҳар ва духтари Елизаветаи 2) • Шоҳзода Оғохони 4 ва шоҳдухтар Ом Бегум Оғохон Ҳабиба • Шоҳзода валиаҳд Карл Густав аз Шветсия • Шоҳзода Хуан Карлос ва шоҳдухтари Испания София • Шоҳзода Виктор Эммануил ва шоҳдухтар Марина аз Италия • Шоҳзода Микаса ва шоҳдухтар Юрико аз Ҷопон • Шоҳзода Bhanubandhu Югала аз Таиланд • Шоҳзода Мулай Абдулло ва шоҳдухтар Ламия аз Марокко • Шоҳзода Makhosini Dlamini аз Свазиленд • Генерал — губернатори Канада Роланд Мишнер • Генерал — губернатор ҷаноб Пол Hasluck аз Австралия Президентҳо ва сарвазирон • Президент Иосип Броз Тито и ҳамсараш Jovanka Броз аз Югославия • Президент Николай Подгорный Иттиҳоди Шӯравӣ • Президент Франц Йонас Австрия • Президент Тодор Живков Болгария • Президент Emílio Garrastazu Медичи Бразилия • Президент Урхо Кекконен Финляндия • Президент Cevdet Sunay Туркия • Президент Пал Losonczi Маҷористон • Президент Людвика Свободу Чехословакии • Президент Яхья Хан аз Покистон • Президент Сулейман Франжье Лубнон • Президент Якоб Иоганн Фуше Африқои Ҷанубӣ • Президент Леопольд Седар Сенгор Сенегал • Президент В. В. Гири аз Ҳиндустон • Президент Моктар ульд Дадда Мавритания • Президент Юбер Мага Дагомеи • Президента Николае Чаушеску ҳамсараш ва муовини сарвазири Елены Чаушеску аз Руминия • Президент Джозеф Мобуту Заир • Президент Рудольф Gnägi Швейцария • Сарвазир Жак Шабан-Дельмас Фаронса • Сарвазир Ким Чен Пиль Ҷумҳурии Корея • Сарвазир Эмилио Коломбо аз Италия • Ноиб — президент Мечислав Klimaszewski аз Лаҳистон • Ноиб-президент Спиро Агню аз ИМА • Ноиб-президент Го Можо аз Ҷумҳурии халқии Чин • Президенти Бундестаг Кай-Уве фон Хассель Ҷумҳурии Федеролии Олмон • Канцлер Вилли Брандт аз Ҷумҳурии Федеролии Олмон • Вазири корҳои хориҷии Португалия Руй Патрисиу • Нахустбонуи Филиппина Имельда Маркос • Кардинал Максимилиан де Фюрстенберг представитель Святого Престола == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == 1. Кадивар C (25 января 2002 года). «Мы проснулись. 2500 года торжества вновь». Проверено 23 октября 2006. 2. Karkowski, З.; Harley, J.; Szymanksi, F.; Гейбл, B. (2002). «Лайнер Примечания». Ксенакис: Персеполис + ремиксы. Сан — Франциско: Асфоделя LTD. 3. «Торжества Персеполис». Проверено 23 октября 2006. 4. Британском музее пояснительные записки, «Цилиндр Кира»: «В течение почти 100 лет цилиндра считалась древней месопотамской пропаганды Ситуация изменилась в 1971 году, когда шах Ирана использовали его в качестве центрального образа в своей собственной пропаганды празднованию 2500-летней иранской монархии. В Иране, цилиндр появился на монетах, банкнотах и штампов. Несмотря на то что документ вавилонского он стал частью культурной идентичности Ирана». 5. Нейл Мак Грегор, «Весь мир в наших руках», в искусство и культурное наследие: право, политика и практика, с. 383-4, под ред. Барбара Т. Хоффман. Cambridge University Press, 2006. ISBN 0-521-85764-3 6. Ежедневно Иран (23 июня 2007). «Команда, указанная на ремонт Персеполис», доступен 9 марта 2008 == Пайвандҳо == {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Шаҳаншоҳиҳои Эрон]] 8h12dm635vo6fmp2moxvr2jbqm4u9eo Зиёӣ 0 59221 1308946 1274806 2022-08-04T07:43:07Z VASHGIRD 8035 /* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Зиёӣ''' Равшанфикр ({{lang-fa|روشنفکر}}) — нафарест, ки кушиш мекунад, зеҳният ва андешаи худро ба кор, омӯзиш, инъикос ё пурсидан ва ҷавоб гуфтан дар бораи маҷмуи саволҳои фаррохи фикрҳои гуногун истифода барад. Зиёӣ бояд зуд-зуд муаллифи мақолаҳову сутунҳо барои [[нашрия]] ва [[маҷалла]]ҳо ва [[олим]]он бошад. Баъзе одамоне мавҷуданд, ки зиёиро хуш надоранд, зеро онҳо анъанавӣ ё амалӣ нестанд. Инро «анти-зиёӣ» мегӯянд. 2. '''Зиёӣ''' — нафареро гӯянд ки [[дониш]]у малакаи худро барои кор, омӯзишу пажӯҳиш, ва ҷустуҷӯи посух ба саволи барои ҳамагуна афкору мавзӯъ, машғул аст. 3. '''Зиёӣ''' ({{lang-fa|ضيائي}}) - мансуб ба зиё; дурахшанда, тобон. 2. корманди соҳаи фаъолияти фикрӣ; шахси огоҳ аз илму фарҳанг, [[равшанфикр]], бомаданияту соҳибмаърифат.<ref>Фарҳанги тафсирии забони тоҷикӣ (иборат аз 2 ҷилд) Ҷ. 1 А – Н (нашри дувум)./Зери таҳрири С. Назарзода, А. Сангинов, С. Каримов, М. Ҳ. Султон. – Душанбе 2010, - c. 151 ISBN 978-99947-69-39-1</ref> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == == Синонимҳои зиёӣ == * [[Равшанфикр]] * [[Таҳсилкарда]] * [[Бомаданияту соҳибмаърифат]] == Назари олимони тоҷик ба ин мафҳум == == Пайванд == * [http://www.kmt.tj/content/%D1%84%D0%B0%D1%80%D2%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B8-%D0%BC%D1%83%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B8-%D0%B7%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%BD%D0%B8-%D1%82%D0%BE%D2%B7%D0%B8%D0%BA%D3%A3 Фарҳанги мукаммали забони тоҷикӣ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20160505044841/http://www.kmt.tj/content/%D1%84%D0%B0%D1%80%D2%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B8-%D0%BC%D1%83%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B8-%D0%B7%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%BD%D0%B8-%D1%82%D0%BE%D2%B7%D0%B8%D0%BA%D3%A3 |date=2016-05-05 }} <[http://www.ozodagon.com/11075-zie.html Зиёӣ?!]/> <[http://www.ozodi.org/content/tjk-president-met-intellectuals/25304012.html Зиёӣ кист? Посухи Э.Раҳмон ба ин суол дар мулоқот бо равшанфикрон(Видео)]/> <[http://faraj.tj/opinion/3771-hutbai-zie1251.html Хутбаи зиёӣ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20150528210949/http://faraj.tj/opinion/3771-hutbai-zie1251.html |date=2015-05-28 }}/> <http://latifatj.wordpress.com/tag/зиёӣ/> </> == Сомонаи англисӣ дар бораи Зиёӣ == * [http://home.uchicago.edu/~rposner/TABLE%20II.pdf Intellectual checklist] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20150922083823/http://home.uchicago.edu/~rposner/TABLE%20II.pdf |date=2015-09-22 }} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Мафҳумҳо]] [[Гурӯҳ:Фарҳанги тафсирии забони тоҷикӣ]] nr05iclkc1sk8yf3lhiq55pq19mhwlj Ҷӯрабой Раҷабов 0 59466 1308963 1293856 2022-08-04T07:45:11Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Адиб | ном = Ҷӯрабой Раҷабов |номи аслӣ = Ҷӯрабой Раҷабов |тасвир = Джурабой Раджабов.jpg |таърихи таваллуд = 08.12.1950 |зодгоҳ = деҳаи Оҳалики [[вилояти Самарқанд]] | таърихи даргузашт = |навъи фаъолият= Сардори шуъбаи илми-тадқиқотии [[Китобхонаи миллии Тоҷикистон]] }} [[File:National Library of Tajikistan.JPG|thumb|Китобхонаи миллии Тоҷикистон]] [[File:Джурабой Раджабов 1.jpg|thumb|Дар намоиши китоб,Душанбе, соли 2014]] [[File:Джурабой Раджабов 2.JPG|thumb|Ҷӯрабой Раҷабов — Китобхонаи миллии Тоҷикистон]] ''' Ҷӯрабой Раҷабов''' ([[8 декабр]]и [[1950]], деҳаи Оҳалики [[вилояти Самарқанд]]) — китобшинос, узви Иттифоқи журналистони Тоҷикистон ва Ассамблеяи китобхонаҳои Авруосиё, Сардори шуъбаи илмӣ-тадқиқотии [[Китобхонаи миллии Тоҷикистон]] [[Китобхонаи миллии Тоҷикистон]]. == Зиндагинома == Ҷӯрабой Раҷабов яке аз он китобдоронест, ки дар шуъбаи китобдории [[Коллеҷи фарҳанги Тоҷикистон ба номи П. Ҷ. Бӯйдоқов|Омӯзишгоҳи ҷумҳуриявии маданию маърифатӣ]] (1966—1969) ва факултаи китобдории Донишкадаи давлатии маданияти [[Москва]] (1973—1978) таҳсил намуда, беш аз 40 соли ҳаёти бобаракати хешро барҳри рушду нумӯи соҳаи китобдорӣ сарф намудааст. Ӯ аз соли 1969 фаъолияти кориашро дар [[Китобхонаи милии Тоҷикистон}Китобхонаи давлатии ҷумҳуриявии Тоҷикистон ба номи Фирдавсӣ]] оғоз кардааст. Кор дар ин Китобхонаи калонтарин ва шиносоӣ бо мутахассисони варзидаи соҳа Ҷӯрабой Раҷабовро водор месозад, ки ба омӯзиши на танҳо масоили амалӣ, балки ба таҳқиқу пажӯҳиши назарияи соҳа низ камари ҳиммат бандад. Аз ин рӯ, Ҷӯрабой Раҷабов идома додани таҳсили ғоибонаро зарур шуморида, соли 1973 ба шуъбаи ғоибонаи факултаи китобдории Донишкадаи давлатии маданияти Москав дохил мешавад. Талабу дархост ва эҳтиёҷоти хонандагони китобхонаҳои ҷумҳуриро ба эътибор гирифта, ӯ дар таҳияю танзими маводи методӣ таваҷҷуҳи хоса зоҳир менамояд. Барои беҳтару ҷоннок намудани фаъолияти китобхонаҳои оммавӣ, омӯзиш ва тарғиби таҷрибаи муфиду пешқадами китобхонаҳо, нишонрас ва натиҷабахшии чорабиниҳои доиршаванда, ҷорӣ намудани усулу равишҳои самарабахши хадамоти китобдорӣ дар байни аҳолӣӯ Барои китобдӯстон ва ташкили китобхонаҳои шахси Ҷӯрабой Раҷабов китоберо таҳти унвони «Китобхонаи шахси чӣ гуна бошад» (1985) интишор намуд, ки дар он барои созмондиҳии китобхонаҳои шахсӣ ва мавриди истифода қарор додани захираи китобии онҳо маслиҳатҳои муфид дода шудааст. Ӯ ҳини кор ба хайси мудири шуъбаи илмӣ-методӣ на танҳо дар таҳияю вироиши дастурҳои методӣ саҳм гузоштааст, балки боз ба омӯзишу тарғиби таҷрибаи муфиду пешқадами китобхонаҳои ҷумхурӣ кӯшиш ба харҷ додааст. Тавассути мақолаҳои «Ҷамъиятчиёни китобхонаи пешқадам» (1973), «Сафи китобдӯстон меафзояд» (1979), «Вазифаи фахрии китобдорон» (1980), «Мададгор» (1982), «Ғамхорӣ» (1982), «Машъалафрӯзони маърифатгоҳ» (1982) ва амсоли инҳо ӯ вазъи хадамоти китобхонавии аҳолиро баррасӣ намуда, нақши китобхонаҳоро дар тарғиби адабиёти пурмазмуну баландғоя мавриди таҳлил қарор додааст. Ӯ аз соли [[1996]] бо кормандони шуъбаи библиографияи миллии Китобхонаи миллӣ ба омоданамоии ахбори «Тақвими ҷашн ва санаҳои муҳими Ҷумҳурии Тоҷикистон» (барои солҳои 1996—2000) пардохта, баъдан барои таҳияи дастури умумибиблиографии «Тақвими ҷашн ва санаҳои муҳими Ҷумҳурии Тоҷикистон» (барои солҳои 2003—2009) ҳамчун мураттиб ва муҳаррир бевосита саҳм гирифтааст. Ҷӯрабой Раҷабов дар таҳияю таҳрири дастурҳои мухталифи библиографӣ низ саҳм гузоштааст. Доир ба осори илмӣ, илмию методӣ ва библиографии олимон ва мутахассисони риштаи китобдорӣ дастурҳои шарҳиҳолию библиографии [[Ислом Ҷӯраев|«Ҷӯраев Ислом Акрамович»]] (1989), «Тарғиботчии китобхонаҳои бачагона» (Бахшида ба методист Нуриддин Давлатов, 1990), «Василий Георгиевич Белан» (1990), «Юнусов Абдуллоҷон» (1987, 1997, 2007)-ро мураттаб ва ба табъ расонидааст. Китобномаҳои таҳиякардаи ӯ «Ҷамъияти дӯстодорони китоб ва китобхонаҳои шахсии Тоҷикистон дар матбуот» (1986), «Таърихи варзиши Тоҷикистон» (1997), «Давраи тилоии тоҷикон» (1999) дар пажухишу интихоби адабиёти зарурӣҳамчун роҳнамо кумак мерасонад. Ҷӯрабой Раҷабов дар вироиши маводи методию библиографӣ ва нашрияҳои ҷудогонаи [[Китобхонаи миллии Тоҷикистон]] ба номи Фирдавсӣ саҳми муносиб гузоштааст. Ӯ аз соли 1992 вазифаи ҷонишини Раиси [[Китобхонаи миллии Тоҷикистон]] ба зимма дошт. Натиҷаи дастовардҳои илмии Ҷӯрабой Раҷабов тавассути мақолаҳои проблемавии «Китобхонаи ба номи Фирдавсӣҳамчун маркази методӣ» (1983), «Оиди муаммоҳои роҳбарии методии кори китобдорӣ дар Тоҷикистон» (1986), «Китоб ва хонанда» (1987), «Нақши Китобхонаи миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба номи А. Фирдавсӣ дар пажӯҳишу тадқиқи илми китобдории тоҷик» (2000) арзёбӣ шудаанд. Ӯ барои омӯзиши истифодаи самараноки захираи китобии китобхонаҳои Тоҷикистон ва дар ин робита барои муайян намудани аҳамият ва нақши дастурҳои методию библиографӣ дар тарғиби адабиёт, роҳбарии хониш ва ташкилу гузаронидани чорабиниҳои оммавӣ пурсишномаҳо таҳия намуда, фикру мулоҳизаҳои хонандагону китобдоронро мавриди таҳқиққарор додааст. Ӯ дар қатори пажӯҳишу тадқиқ ва тарбияи кадрҳои китобдорӣ низ саҳм гирифта, ҳамчун омӯзгори калони факултаи китобдории [[Донишкадаи давлатии санъати Тоҷикистон ба номи М. Турсунзода]] ба донишҷӯён солҳои зиёде дарс додааст. Ҷӯрабой Раҷабов дар фаъолияти кории худ дар шуъбаи илмию методии Китобхона ба кормандони 830 китобхонаҳои ҷумҳурӣ маслиҳатҳои методию амалӣ расонида, ба ин васила баҳри баланд бардоштани самаранокии кору дониши онҳо саҳми босазое гузоштааст. Ӯ дар ин давра дар 216 семинару ҷамъомадҳои китобдорон ширкат варзида, гузоришҳои пурмазмун кардааст. Илова бар ин, ӯ ба 51 гурӯҳи шунавандагони курсҳои такмили ихтисоси китобдорон сабақ омӯхтааст. Ӯ, инчунин, ба китобдорону мутахассисони соҳаи китобдорӣ 164 маслиҳатҳои шифоҳию хаттӣ дода, роҳбарии таҷрибаи истеҳсолии 243 донишҷӯёни риштаи китобдориро ба зимма дошт. Ҷӯрабой Раҷабов дар 26 конфронсҳои илмию амалии байналмилалӣ, ҷумҳуриявӣ ва семинар — машваратҳои кормандони китобхонаҳо фаъолона ширкат варзида, нисбати беҳбуди фаъолияти кори китобхонахо гузоришҳои ҷолиб баён намудааст. Ӯ аз рӯзҳои аввали таъсиси [[Китобхонаи давлатии бачагонаи ҷумҳуриявии ба номи Мирсаид Миршакар|Китобхонаи давлатии бачагонаи ҷумҳуриявӣ]] ([[1974]]) бо ин даргоҳи муқаддас ҳамкорӣ дорад. Имрӯз ӯ сардори шуъбаи илмӣ ва тадқиқотии [[Китобхонаи миллии Тоҷикистон]]ро ба уҳда дорад ва ҳамроҳи мутахассисони шуъбааш кӯшиш ба харҷ дода истодааст, ки тадқиқи масоили мубрами соҳаи китобдориро мавриди омӯзишу тарғиб қарор диҳад. Ҳоло кормандони шуъба ба таҳқиқи масъалаҳои «Вазъи воридоти нусхаҳои ҳатмӣ ба китобхонаи миллии Тоҷикистон», «Чеҳраҳои мутолиотии донишҷӯёни мактабҳои олии Ҷумҳурии Тоҷикистон» ва «Китобхонаҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон дар даврони соҳибистиқлолии кишвар» камар бастаанд ва дар ин ҷода кор карда истодаанд. Бо кӯшиши ӯ дар ин даргоҳ як силсила дастурҳои соҳавӣ, ба монанди «Тақвими ҷашн ва санаҳои муҳими Ҷумҳурии Тоҷикистон» (Барои соли 2013, 2012), «Танзими анъана ва ҷашну маросимҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» (Феҳристи адабиёт, 2013), [[Осорномаи профессор Худойназар Асозода (Китоб)|«Осорномаи профессор Худойназар Асозода]]» (2014), «Тақвими арбобони барҷастаи фарҳанг ва санъати Ҷумҳурии Тоҷикистон» (Солҳои 2011—2012, 2013—2014, 2015, бо Пажӯҳишгоҳи илмӣ-тадқиқотии фарҳанг ва иттилооти Ҷумҳурии Тоҷикистон, бо [[Қурбоналӣ Бӯриев]] ва диг.), «Душанбе — шаҳри сулҳу дӯстӣ» (бо Китобхонаи марказии шаҳрии пойтахт ба номи А. Лоҳутӣ [[2014]]) манзури хонандагону мутахассисони соҳаи китобдорӣгардонида шудаанд. Имрӯз Ҷӯрабой Раҷабов дар ҳамкорӣ бо мутахассисони варзида лоиҳаи «Рушди Китобхонаи миллии Тоҷикистон барои солҳои 2015—2020» омода намуда, «Консепсияи китобшиносии таърихи халқи тоҷик»-ро таҳия карда истодааст ва ин ҳуҷҷатҳо барои равнақи минбаъдаи фаъолияти на фақат Китобхонаи миллии Тоҷикистон, балки соҳаи китобдории кишварамон мусоидат менамоянд. == Фаъолияти илмӣ == Ҷӯрабой Раҷабов дар муддати зиёда аз чил соли фаъолияти кориаш 50 асару дастурҳои методию библиографӣ (дар ҳаҷми 120 ҷузъи чопӣ) офарида, 110 мақолаҳо барои таҷрибаи кори китобдорону китобхонаҳо ва тақризу тавсияномаҳо дар матбуот чоп намудааст. Ӯ дар таҳриру тарҷумаи 100 асарҳо, китобу дастурҳои соҳавӣ (200 ҷузъи чопӣ) низ саҳм гирифтааст, ки то кунун онҳоро китобдорону мутахассисони соҳаи китобдорӣ самаранок истифода мебаранд, аз ҷумла: Дастурҳои методӣ: * «Мавод ба ёрии кормандони китобхонаҳо барои гузаронидани машғулиятҳои семинарӣ» (1973), * «Норак-иншооти бузург» (1973), * «Аҳмадҷон Ҳамдӣ» (1975), * «[[Айнӣ|С. Айнӣ]]-асосгузори адабиёти советии тоҷик» (1977), * «Китобхона ва кишту кори баҳорӣ» (1980), * «Тавсияҳои методӣ барои адабиёти табиатшиносӣ ва муҳофизати табиат» (1983), * «Ҷашнномаи адибони мо» (Бахшида ба тарғиби осори адабии [[Мирзо Турсунзода]] ва [[Муҳаммадҷон Раҳимӣ]],1981), * «Ҷанги Бузурги Ватанӣ ва нависандагони советии тоҷик» (1990), * «Вориси Хайём» (Бахшида ба фаъолияти адабии [[Лоиқ Шералӣ]],1991), * «Тарғиби осори бебаҳои ниёгон дар китобхонаҳо» (1994), * «Осори адибони муосири тоҷик дар китобхонаҳо» (1997), * «Тавсияҳои методию библиографӣ барои китобдорони китобхонаҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон» (2000) ба табъ мерасонад. Асару дастурҳои методию библиографии омоданамуда: * «Ҳамқадами замон» (Нависанда Шодӣ (Шодон) барои наврасон, 1991), * «Шоир, китобхона ва кӯдакон» (Мулоҳизаҳо барои тарғиби асарҳои шоир [[Убайд Раҷаб]] байни кӯдакон дар китобхонаҳои бачагонаю мактабӣ, 1992), * «Давраи тилоии тоҷикон» (Китобнома бахшида ба 1100 — солагии Давлати Сомониён, 1999), * «Табиат ва кӯдакон» (Тавсияҳои методию библиографӣ ба ёрии китобдорони китобхонаҳои бачагона ва мактабӣ, 2002), * «Фурӯғи маърифат» (Тавсияҳо барои китобдорони китобхонаҳои бачагонаи ноҳиявию шаҳрӣ ва вилоятӣ барои созмондиҳии ҳафтаи китоби кӯдакон ва наврасон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, 2007), * «Чор фасли соли кишвари соҳибистиқлоли ман — Тоҷикистон» (Баъзе андешаю мулоҳизот перомуни баргузории чорабиниҳо бо кӯдакону наврасон дар китобхонаҳо, 2007, ҳаммуаллиф [[Қурбон Авғонов]]), * "Нашри китоб дар Ҷумҳурии Тоҷикистон (Солҳои 1941—1945): Феҳристи адабиёт, 2005, ҳаммуаллиф [[Қурбон Авғонов]]), * «Тарғиби осори [[Алӣ Бобоҷон]] дар китобхонаҳо» (Тавсияҳои методӣ ба ёрии китобдорони китобхонаҳои бачагона ва мактабӣ, 2006), * "Фестивали ҷумҳуриявии «Ҳафтаи китоби кӯдакону наврасони Тоҷикистон» (Мавод барои созмондиҳандагони Фестивал, 2008), * «Китобхонаи давлатии бачагонаи ҷумҳуриявии ба номи Мирсаид Миршакар» (Маводи роҳбарикунанда барои истифодаи хидматӣ, 2009, ҳаммуаллиф-таҳиягар [[Қурбон Авғонов]]), * «Консепсияи хадамоти китобдории кӯдакону наврасон тавассути китобхонаҳои давлатӣ — оммавӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» (2009, ҳаммуаллиф-таҳиягар [[Қурбон Авғонов]]) ва ғайра Ҷ. Раҷабов ҳамчунин дар омӯзиш ва тахқиқи масоили муҳим — хадамоти китобдорӣ ба аҳолии хурдсоли ҷумҳурӣ, вазъи фаъолияти китобхонаҳои бачагонаю мактабӣ ва натиҷаи самарабахшии чорабиниҳои доиркардаи ин китобхонаҳо таваҷҷуҳи хоса зоҳир намуда, тавассути мақолаҳои «Маърифатгоҳи кӯдакон» (1984), «Китобхона ва тарбияи ҷавонон» (1985), «Ба хонандагони хурдсол дар бораи устод» (1987), «Ба бачагон дар бораи шоир А. Лоҳутӣ» (1987) мулоҳизаҳои ҷолиб баён кардааст. Ӯ барои ҳамаҷониба тарғиб намудани осори адибон [[Шодон Ҳаниф]], [[Ҷамолиддин Тошматов]], [[Лоиқ Шералӣ]], [[Алӣ Бобоҷон]] ва [[Убайд Раҷаб]] дастурҳои «Ҳамқадами замон», «Ҷамолиддин Тошматов», «Вориси Хайём», «Тарғиби Алӣ Бобоҷон дар китобхонаҳо» ва «Шоир, китобхона ва кӯдакон»-ро барои китобдорон таҳия намудааст. Дастурҳои таҳрирнамуда: * «Хизматрасонии китобхонавии деҳоти ҶШС Тоҷикистон» («Библиотечное обслуживание села Таджикской ССР», мактуби методӣ ба ёрии китобхонаҳои оммавӣ, 1983), * «Тақвими ҷашн ва санаҳои муҳими Ҷумҳурии Тоҷикистон барои соли 1998» (1997), * «Ашъори [[Наримон Бақозода]] пур аз меҳру вафост» (Маводи методию библиографӣ барои китобдорон, 2006), * «Китобчаҳои заррин» (Барои кӯдакони синфҳои 5-8): Хулосаи адабиёт, 2008, * «Ҷашнҳои фархундаи Ҷумҳурии Тоҷикистон» (Сенарияи баргузории маҳфилҳои адабӣ дар китобхонаҳо, 2008) ва амсоли инҳо ба китобдорони китобхонаҳои бачагонаю мактабӣ то кунун кумак мерасонанд. Ҷӯрабой Раҷабов беш аз 30 номгӯи ангораҳои таълимию омӯзишии адиб Абулвайси Азиз, ба монанди «Ваҳдат» (2011), «Нуроби Ваҳдат» (2014), «Чорахтар» (Рубоӣ ва дубайтиҳо ба ёди солгарду ҷашнҳои Барқобҳои Вахш, 2011), «Зартоӣ [[Авасто]]» (2011), «Эҳёи Наврӯз» (2011), «Наврӯзи гулҳо» (Ба истиқболи пазируфтани [[Наврӯз]] ҳамчун Иди байналмилалӣ, 2011), «Ровии сулҳу дӯстӣ: [[Мирзо Турсунзода]]» (2011), «Ҷанг ва сулҳ» (Дар асоси баъзе достонҳои «[[Шоҳнома]]»-и [[Абулқосим Фирдавсӣ]] ва нигоришоти [[Сотим Улуғзода]] оид ба достонҳои «Шоҳнома» (2014) ва чанде дигареро дар ҳамкорӣ бо А. Олимов таҳрир ва ба талабагони мактабҳои миёнаю донишпажӯёни донишкадаҳои олии кишвар пешкаш намудааст. Дар ҳамкорӣ бо ин адиби пуркор ӯ ангораҳои «Ҳикмати Самарқанд» (2012) ва «Ангораҳои ҷашнӣ» (Бахшида ба пешвози 600 — солагии [[Абдураҳмони Ҷомӣ]] ва 700 — солагии [[Мир Сайид Алии Ҳамадонӣ]] ва таъсиси ҷашнҳои 3000 — солагии [[Ҳисор]]и Шодмон, 90 — солагии шаҳри [[Душанбе]] ва Иди Замин)-ро низ офаридааст. == Ҷоизаҳо == * Бо унвонҳои аълочии фарҳанг ва матбуоти Ҷумҳурии Тоҷикистон сарфароз шудааст. == Пайвандҳо == * [http://www.kmt.tj/?category=2&article_id=2 Китобхонаи милии Тоҷикистон] [[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Китобхонаи миллии Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Донишкадаи давлатии санъати Тоҷикистон ба номи Мирзо Турсунзода]] gkhaimpqhjzd219593ea0t7o7e1alx7 Китоб-ус-Сайдана 0 59527 1308945 750750 2022-08-04T07:43:00Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Китоб-ус-Сайдана''' - донишномаи тиббии асримиёнагист, ки зери таълифоти Абурайҳони Берунӣ навишта шудааст. Донишманди бузург [[Абурайҳон Муҳаммад ибни Аҳмади Хоразмӣ|Абурайҳон Муҳаммад ибни Аҳмади Берунӣ]] соли 917 милодӣ дар шаҳри Кот (маркази қадимаи Хоразм) таввалуд ёфта, соли 1048 фавтидааст. Ӯ барои номҳои табиатшиносӣ, ҷамъиятшиносӣ ва дигар илмҳо 150 асар таълиф кардааст. Дар офаридани китоби таббии «Китоб-ус-Сайдана» Берунӣ адабиёти беш аз якуним ҳазораи таърихиро истифода намудааст. Дар ин асар номи 250 муаллифон хотирнишон шудаанд. Дар китоби тиббии «Китоб-ус-Сайдана» 4500 номгӯи наботот, ҳайвонот, маъданҳо (1100-тои онҳо номҳои тоҷикӣ доранд) сабт ёфтаанд. = Донистаниҳо = Даснависи тарҷумаи форсиӣ «Китоб-ус-Сайдана» дар осорхонаи [[Британияи Кабир]] ([[Лондон]]) таҳти рақами ОЧ 5849 нигоҳ дошта мешавад. == Нигаред == * [[Энсиклопедияи советии тоҷик]] * [[Абурайҳон Муҳаммад ибни Аҳмади Хоразмӣ]] [[Гурӯҳ:Донишномаҳои тоҷикӣ]] [[Гурӯҳ:Донишномаҳои Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Китобҳо аз рӯи алифбо]] dvyxm4x05yyj1a4m4ci3ziqbnuxmmb4 Сурхча 0 60079 1309144 1268183 2022-08-04T09:15:56Z VASHGIRD 8035 /* Эзоҳ */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Сурхча''' (Morbilli) — як навъ бемории шадиди сироятӣ аст. == Нишонаҳо == Ба Сурхча баланд шудани ҳарорати бадан, назлаи роҳҳои болои нафас (сурфа, [[Бемории зуком|зуком]] ([[грипп]]), гирифтани овоз), илтиҳоби луобпардаи чашму даҳон ва дамидани доначаҳои калони сурх хос мебошад. Ангезандаи Сурхча [[вирус]] аст. Вирусҳое, ки дар қатраҳои хурди балғам, луоб ва оби даҳони бемор мавҷуданд, ҳангоми сурфа, атса ва гуфтугӯ дар ҳаво паҳн гашта, ба дигарон сироят мекунанд. Ба Сурхча ҳамаи одамон ҳассосанд; баъди аз сар гузарондани Сурхча иммунитети устувор як умр боқӣ мемонад. Ба Сурхча бештар кӯдакони то 5-сола гирифтор мешаванд. [[Кӯдак]]они то 3-моҳа одатан бемор намегарданд; ба онҳо ноҳассосии [[модар]], ки дар давраи [[кӯдак]]ӣ Сурхча шудааст мегузарад. Кӯдаконе, ки модарони онҳо Сурхча нашудаанд мумкин аст, дар моҳҳои аввали ҳаёт бемор гарданд. == Давраҳои беморӣ == Сурхча чор давра дорад: якум – давраи инкубатсия (ниҳонӣ), ки 6 – 18 шаборӯз тӯл мекашад; дар ин муддат дар организм ягон аломати зоҳирии Сурхча ба вуҷуд намеояд; дуюм – давраи оғози беморӣ, баъди давраи ниҳонӣ сар шуда, 3 – 4 шаборӯз идома меёбад. Дар ин давра баланд шудани таби кӯдак, зуком, сурфа, гирифтани овоз, сурх шудани чашм ва ашкрезӣ ба мушоҳида мерасад. Тадриҷан мумкин аст рӯшноитарсӣ, варами рӯй, сурфаи дӯр-дӯр пайдо шуда, иллати ҳанҷара (хурӯсак) инкишоф ёбад. Дар ин давра дар луобпардаи рухсора (дар рӯ ба рӯи дандонҳои курсии ҷоғи поён) пайдоиши доғҳои сафеди канорашон сурхча (ба ном доғҳои Филатову Коплик) пайдо мешаванд. Онҳо 2 – 3 рӯз пеш аз дамидани доначаҳо ба вуҷуд омада, баъди 1 – 2 рӯз нест мегарданд. Пайдо шудани доғҳои сурх дар луобпардаи коми нарм ва сахт – энантемаҳо аломати дигари хоси Сурхча аст. Кӯдакони гирифтори Сурхча инҷиқ, хобпар, беиштиҳо гашта, дарунашон меравад, баъзан зуд-зуд қазои ҳоҷат мекунанд. Дар кӯдакони синнашон калон дарди сар, қай, хунравии бинӣ, дарди шикам мушоҳида мешавад; дар давраи сеюм (давраи пайдо шудани доначаҳо) бемор аз нав таб карда, вазъи саломатии ӯ бад мегардад. Дар рӯзи 4 – 6-уми оғози беморӣ доначаҳои калони сурх пайдо мешаванд. Онҳо аввал дар рӯй, пушти [[гӯш]], [[рухсора]], [[пешонӣ]] падид омада, баъди чанд соат ба тамоми [[бадан]] паҳн мегарданд. [[Пӯст]] тар (бинобар серарақӣ) шуда, каму беш хориш мекунад. Ин давра 3 – 4 рӯз давом меёбад. Давраи чорум – сиҳат шудан; аввал доначаҳои рӯй, баъд доначаҳои бадану дасту по тира гашта, ба доғҳои зарди ҷигарӣ табдил меёбанд (онҳо 7 – 10 рӯз боқӣ мемонанд). Пӯст хушк шуда, мисли сабӯсак мерезад. Ҳарорати бадани бемор тадриҷан паст, аҳвол беҳтар мегардад. Ҷараёни Сурхча сабук ё вазнин аст. Ҳангоми вазнин будани беморӣ қай, дарди сар, хунравии бинӣ, баъзан фиреби эҳсосот рух медиҳад. Газаки шуш, иллати ҳанҷара, газаки гӯши миёна (отит), ихтилоли кори меъдаю рӯда, энсефалит боди ногувори Сурхча мебошанд. == Табобат == Дар аснои падид омадани аломатҳои аввалини беморӣ фавран духтурро ҷеғ задан зарур аст. Масъалаи ба беморхона хобондан ё дар хона табобат кардани кӯдакро духтур ҳал мекунад. Дар табобати Сурхча тадбирҳои умумии гигиенӣ, парҳез, нигоҳубин аҳамияти калон доранд. Ҳавои хона бояд доимо тоза, ҳарор. мӯътадил (17 – 180С) бошад. Дар фасли гарми сол ба ҳавои тоза баровардани кӯдаки бемор ё доимо кушода мондани тиреза муфид аст. Хонаро торик намудан лозим нест, дар мавриди рӯшноитарсӣ сари беморро ба манбаи рӯшноӣ гардонда хобондан кофист. Нигоҳубини пӯст (масҳ, шустушӯ), луобпардаи даҳон (нӯшидани чойи бисёр, баъди истеъмоли ғизо чайқонидани даҳон) ва чашм (рӯзе чанд маротиба пахтаро ба оби ҷӯшида ё маҳлули 2%-и кислотаи борат тар карда чамшро тоза мекунанд) зарур аст. Доруро духтур таъйин менамояд. Дар аснои пайдоиши аломатҳои аввалини беморӣ кӯдакро ба муҳлати 5 рӯз (аз рӯзи аввали пайдо шудани доначаҳо) аз дигар кӯдакон ҷудо нигоҳ медоранд. == Пешгирӣ == Ҳамин ки Сурхча ташхис шуд, волидайн фавран бояд дар ин бора ба муассисаи бачагонаи кӯдакашон хабар расонанд. Баъзе волидайн Сурхчаро бемории саҳл ҳисобида ба имконияти сироят ёфтани диг. кӯдакон аҳамият намедиҳанд. Сурхча барои кӯдакони то 2-сола ва беқувват хатарнок аст, аз ин рӯ онҳоро аз Сурхча эҳтиёт бояд кард. Ба кӯдакони 15 – 18-моҳа гулбурӣ (гузарондани мояи зидди сурхча) самарабахш аст. Бо мақсади пешгирӣ ба кӯдаконе, ки моякӯбӣ нашудаанд (агар моягузаронӣ номатлуб бошад ва ғайра), дар аснои ба бемори гирифтори Сурхча тамос доштани онҳо аз ғаммаглобулинҳо истифода мебаранд. Дар мавриди сари вақт гузарондани ғаммаглобулин беморӣ падид намояд ё хеле сабук мегузарад. == Адабиёт == * Коровкин М.А., Почему дети болеют, М., 2003; * Детские инфекции, М., 2005; * Акимова Г.Е., Расту, играю, развиваюсь!, Екатеринбург, 2006. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{Бемориҳо}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Бемориҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Бемориҳои сироятӣ]] 74mdfkk6n99c7jandsv2fyx3lxnvgaj Сурхакон 0 60082 1309165 1268161 2022-08-04T09:36:22Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Беморӣ | Name = Rubella | Image = Rash of rubella on skin of child's back.JPG | Caption = | DiseasesDB = 11719 | ICD11 ={{ICD11|1F02|410022648}}.{{ICD11|KA62.8|1059053724}}| | ICD10 = {{ICD10|B|06}} | ICD9 = {{ICD9|056}} | ICDO = | OMIM = | MedlinePlus = 001574 | eMedicineSubj = emerg | eMedicineTopic = 388 | eMedicine_mult = {{eMedicine2|peds|2025}} {{eMedicine2|derm|259}} | MeshID = D012409 }} ''Сурхакон''' ({{lang-la|rubella}}) ё '''сурхча''', ({{lang-fa|سرخجه}}), '''гулгуна''' — як навъ бемории шадиди сироятӣ. Ҳангоми Сурхакон ҳарорат баланд шуда зуком ва сурфа ба вуҷуд меояд, гиреҳҳои лимфавии пушти сар калону дардманд мешаванд, дар пӯст доначаҳо медаманд. Ангезандаи Сурхакон вирус буда, он тавассути қатраҳои балғам, оби даҳон ва луоби бемор ҳангоми сурфа, атса, гуфтугӯ ба ҳаво паҳн мегардад. Вирусҳоро одамони солим нафас гирифта, бемор мешаванд. Ба Сурхакон одамони синнашон гуногун (бештар кӯдакони аз 2 то 10-сола) сироят меёбанд. Одамони калонсол камтар бемор мешаванд. Баъди аз сар гузаронидани беморӣ иммунитети устувор боқӣ мемонад. Беморон ду шаборӯз пеш аз дамидани доначаҳо, ҳамчунин баъди нест шудани тамоми нишонаҳои беморӣ (то 2 ҳафта ва зиёдтар) низ барои дигарон сироятнок мебошанд. Вируси Сурхакон дар организм бидуни зуҳуроти беморӣ метавонад 16 — 21 шаборӯз маҳфуз монад (давраи ниҳонӣ). Давраи пешхабари беморӣ аз зукому сурфаи сабук оғоз ёфта, аксар вақт ҳатто зоҳир намешавад. Дар аснои Сурхакон уқдаҳои лимфавии пушти сар ва гардан варам ва каму беш дард мекунанд. Ҳамзамон бо ин аломатҳо ё баъди 1 — 2 шаборӯз дар рӯю бадани бемор доначаҳои гулобии сафедтоб пайдо мешаванд. Пас аз 2 — 3 шаборӯз доначаҳо нест гашта, пай намемонанд. Ҳарор. бемор 1 — 2 шаборӯз баланд меистад. Бисёр вақт дар тамоми давраи беморӣ таби кӯдак мӯътадил монда, ҳолати умумии ӯ тағйир намеёбад. Сурхакон мумкин ноаён ва бидуни ягон нишона низ падид ояд. Аз беморӣ боди ногувор намемонад. Дар сурати ба Сурхакон гирифтор шудани занҳои ҳомила сирояти беморӣ ба ҷанин низ таҳдид мекунад. Соли 1941 духтури австралиягӣ Грегг муайян намуд, ки ба Сурхакон гирифтор шудани занҳои ҳомила аксар вақт боиси нуқси модарзодии кӯдакон мегардад. Сурхакон махсусан дар 3 моҳи аввали ҳомилагии хавфнок аст. Ҳангоми зиёдтар будани муҳлати ҳамл кӯдак камхун ё узвҳои дарунӣ иллатнок мешавад. Чунин кӯдакон дар давоми зиёда аз 18 моҳ (баъди таваллуд) вирус ҷудо карда, манбаи сирояти атрофиён мегарданд. Кӯдакро дар хона духтур табобат мекунад. Ба кӯдак оромӣ ва хӯроки хушҳазм лозим аст. Барои пешгирии Сурхакон кӯдакони беморро сари вақт аз коллективҳои бачагона ҷудо нигоҳ медоранд. Занҳои ҳомила бояд худро аз беморони Сурхакон канор гиранд. Шахсоне, ки ба бемори Сурхакон нигоҳубин мекунанд, барои маслиҳат бояд ба духтур муроҷиат намоянд. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * Коровкин М. А., Почему дети болеют, М., 2003; * Детские инфекции, М., 2005; * Акимова Г. Е., Расту, играю, развиваюсь!, Екатеринбург, 2006. {{ПБ}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Бемориҳои сироятӣ]] 78i6eo27nsxqxgiyzkgcjqyad8f7iww 1309166 1309165 2022-08-04T09:36:33Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Беморӣ | Name = Rubella | Image = Rash of rubella on skin of child's back.JPG | Caption = | DiseasesDB = 11719 | ICD11 ={{ICD11|1F02|410022648}}.{{ICD11|KA62.8|1059053724}}| | ICD10 = {{ICD10|B|06}} | ICD9 = {{ICD9|056}} | ICDO = | OMIM = | MedlinePlus = 001574 | eMedicineSubj = emerg | eMedicineTopic = 388 | eMedicine_mult = {{eMedicine2|peds|2025}} {{eMedicine2|derm|259}} | MeshID = D012409 }} '''Сурхакон''' ({{lang-la|rubella}}) ё '''сурхча''', ({{lang-fa|سرخجه}}), '''гулгуна''' — як навъ бемории шадиди сироятӣ. Ҳангоми Сурхакон ҳарорат баланд шуда зуком ва сурфа ба вуҷуд меояд, гиреҳҳои лимфавии пушти сар калону дардманд мешаванд, дар пӯст доначаҳо медаманд. Ангезандаи Сурхакон вирус буда, он тавассути қатраҳои балғам, оби даҳон ва луоби бемор ҳангоми сурфа, атса, гуфтугӯ ба ҳаво паҳн мегардад. Вирусҳоро одамони солим нафас гирифта, бемор мешаванд. Ба Сурхакон одамони синнашон гуногун (бештар кӯдакони аз 2 то 10-сола) сироят меёбанд. Одамони калонсол камтар бемор мешаванд. Баъди аз сар гузаронидани беморӣ иммунитети устувор боқӣ мемонад. Беморон ду шаборӯз пеш аз дамидани доначаҳо, ҳамчунин баъди нест шудани тамоми нишонаҳои беморӣ (то 2 ҳафта ва зиёдтар) низ барои дигарон сироятнок мебошанд. Вируси Сурхакон дар организм бидуни зуҳуроти беморӣ метавонад 16 — 21 шаборӯз маҳфуз монад (давраи ниҳонӣ). Давраи пешхабари беморӣ аз зукому сурфаи сабук оғоз ёфта, аксар вақт ҳатто зоҳир намешавад. Дар аснои Сурхакон уқдаҳои лимфавии пушти сар ва гардан варам ва каму беш дард мекунанд. Ҳамзамон бо ин аломатҳо ё баъди 1 — 2 шаборӯз дар рӯю бадани бемор доначаҳои гулобии сафедтоб пайдо мешаванд. Пас аз 2 — 3 шаборӯз доначаҳо нест гашта, пай намемонанд. Ҳарор. бемор 1 — 2 шаборӯз баланд меистад. Бисёр вақт дар тамоми давраи беморӣ таби кӯдак мӯътадил монда, ҳолати умумии ӯ тағйир намеёбад. Сурхакон мумкин ноаён ва бидуни ягон нишона низ падид ояд. Аз беморӣ боди ногувор намемонад. Дар сурати ба Сурхакон гирифтор шудани занҳои ҳомила сирояти беморӣ ба ҷанин низ таҳдид мекунад. Соли 1941 духтури австралиягӣ Грегг муайян намуд, ки ба Сурхакон гирифтор шудани занҳои ҳомила аксар вақт боиси нуқси модарзодии кӯдакон мегардад. Сурхакон махсусан дар 3 моҳи аввали ҳомилагии хавфнок аст. Ҳангоми зиёдтар будани муҳлати ҳамл кӯдак камхун ё узвҳои дарунӣ иллатнок мешавад. Чунин кӯдакон дар давоми зиёда аз 18 моҳ (баъди таваллуд) вирус ҷудо карда, манбаи сирояти атрофиён мегарданд. Кӯдакро дар хона духтур табобат мекунад. Ба кӯдак оромӣ ва хӯроки хушҳазм лозим аст. Барои пешгирии Сурхакон кӯдакони беморро сари вақт аз коллективҳои бачагона ҷудо нигоҳ медоранд. Занҳои ҳомила бояд худро аз беморони Сурхакон канор гиранд. Шахсоне, ки ба бемори Сурхакон нигоҳубин мекунанд, барои маслиҳат бояд ба духтур муроҷиат намоянд. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * Коровкин М. А., Почему дети болеют, М., 2003; * Детские инфекции, М., 2005; * Акимова Г. Е., Расту, играю, развиваюсь!, Екатеринбург, 2006. {{ПБ}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Бемориҳои сироятӣ]] equlybcghchgj25r8mhd4ylbhdjizpe Хати суғдӣ 0 60155 1308898 1246988 2022-08-04T07:36:20Z Farorud 26988 wikitext text/x-wiki [[Акс:Sogdian alphabet.jpg|250пкс|рост|Ҳарфҳои суғдӣ|алт=]] '''Хати суғдӣ''' – дар заминаи [[хати оромӣ]], ҳазораи I-и то мелод дар [[Давлати Суғди қадим]] ихтироъ шуда, барои сабти осори [[забони суғдӣ]] истифода мешуд. Ибтидои садаи VI- и мелодӣ хати «Сутра» - хати номукаммали [[забони суғдӣ|суғдӣ]] ташаккул ёфт. Хати мазкур то садаи Х маълум будааст. Хати шикастаи мукаммали суғдӣ тақрибан миёнаҳои садаи VII ба вуҷуд омадааст. Бо ин хат ҳуҷҷатҳои ёфташудаи Кӯҳи Муғ (ҳудуди [[Панҷакент]]), катибаҳои [[Афросиёб]] ([[Самарқанд]]), [[Панҷакент]], осорҳои дини буддоӣ ва насронӣ навишта шудаанд == Нигаред низ == * [[Хат]] * [[Хати оромӣ]] == Адабиёт== * Афсаҳов А., Қаҳҳоров Ҳ. Хат ва пайдоиши он.- Душанбе: Маориф, 1994.- С.32-34. * Ахмедов Б., Юнусов А. Аз таърихи ихтирои хат. // Китобдор.- 2006.- №1.- С.17. * Пиктография //[[Энсиклопедияи советии тоҷик]]. - Душанбе, 1984.- Ҷ.5.- С.509. * Хат //[[Энсиклопедияи советии тоҷик]]. - Душанбе, 1987.- Ҷ.7.- С. 613-619 * Коғаз //[[Энсиклопедияи советии тоҷик]]. – Душанбе,1981.- Ҷ.З.- С. 498. * Ахмедов Б. Китоб ва пайдоиши он // Китобдор.- 2007.- №1.- С.34-35. * Матншиносӣ //[[Энсиклопедияи советии тоҷик]]. - Душанбе,1983.- Ҷ.4.- С.268. * Манбаъшиносӣ //[[Энсиклопедияи советии тоҷик]]. - Душанбе, 1983.- Ҷ.4.- С. 177-178. == Адабиёт == * {{ЭСТ|||муаллиф=}} [[Гурӯҳ:Хат]] [[Гурӯҳ:Матн]] 062asulz95j6ml1kbq5gzr403ocgi9f М34 (Роҳи автомобилгард) 0 60502 1308811 1258791 2022-08-03T13:59:32Z InternetArchiveBot 30618 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Акс:Sirdaryo_M34.jpg|thumb|left|Сирдарьё]] [[Акс:Baxt_M34.jpg|thumb|left|Бахт]] '''М34''' — Роҳи автомобилгардест ки ба воситаи ҳудуди [[Узбекистон]]а ва [[Тоҷикистон]] мегузарад. Роҳи автомобилгард асосан бо қумзору даштҳо ва қисман бо доманакуҳҳо мегузарад (дар ҳудуди Тоҷикистон). Ин роҳ шаҳрҳои [[Тошканд]] [[Гулистон]] ва [[Душанбе]]ро мепайвандад. М34 қисме аз Роҳхати осиёи мебошад, шароиташ номусоид ва танҳо моҳҳои май – декабр барои мусофирон кушода аст.<ref>http://www.alfatrans.ru/pages/m34.html {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20111223154624/http://www.alfatrans.ru/pages/m34.html |date=2011-12-23 }} Альфатранс М34</ref>.<ref>{{Cite web |url=http://www.alfatrans.ru/pages/m34.html |title=нусхаи бойгонӣ |accessdate=2012-03-16 |archiveurl=https://www.webcitation.org/66CktiY52?url=http://www.alfatrans.ru/pages/m34.html |archivedate=2012-03-16 }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://ve.free-travels.ru/articles/item.php?country=tajikistan |title=нусхаи бойгонӣ |accessdate=2015-01-12 |archiveurl=https://www.webcitation.org/66CkvMnch?url=http://ve.free-travels.ru/articles/item.php?country=tajikistan |archivedate=2012-03-16 }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://ve.free-travels.ru/articles/item.php?country=tajikistan |title=нусхаи бойгонӣ |accessdate=2012-03-16 |archiveurl=https://www.webcitation.org/66CkvMnch?url=http://ve.free-travels.ru/articles/item.php?country=tajikistan |archivedate=2012-03-16 }}</ref>. == Манобеъ == <references /> [[Гурӯҳ:Роҳҳои Тоҷикистон]] a7h2akrg8ecpxb18jcc3q263qlo641f Палермо 0 60920 1308931 1267685 2022-08-04T07:41:19Z VASHGIRD 8035 /* Варзиш */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Шаҳрҳо ва ноҳияҳои Итолиё |Номи тоҷикӣ=Палермо |Номи аслӣ=Palermo |Харита= |Акс=Collage Palermo.jpg |Нишон=Palermo-Stemma da Il blasone in Sicilia (Tav 86).png |Парчам=Flag of Palermo.svg |Кишвар=[[Итолиё]] |Вилоят= |Ноҳия= |Замони таъсис= |Марказ= |Координатаҳо= |Иқлим= |Масоҳат=158,88 км² |Паҳноӣ= |Дарозӣ= |Аҳолӣ=678 412 нафар ([[2014]]) |Коди телефонӣ=091 |Нишонаи почта=90100, 90121-90151 |Вақт=[[UTC]] +1 }} '''Пале́рмо''' ({{lang-el|Πάνορμος}}, {{lang-it|Palermo}}, {{lang-la|Panormus}}) — [[шаҳр]]и муҳими [[Ситсилия]] буда дар итоати давлати [[Итолиё]] мебощад. Маркази маъмурии [[провинтсияи Палермо]] аст. Рӯзи иди шаҳр [[15 июл]] == Таърих == Дар [[соли 754 п.м.]] - Палермо (Panormus лотинӣ) аз ҷониби финикийҳо (Phoenicians) бо номи Cyc («гул») таъсис дода шуд. электронӣ, Номи худро Panormos аз юнониҳо қабул кард - ҳамчун ҳама вақт бандари дастрас бо номи Панормо (Gr Πάνορμος); дар Ҷанги Птолемеи First дар ин ҷо ба таваққуфгоҳи асосии Корфаген (Carthaginian) боғе буд. Римиён шаҳрро соли 254 пеш аз милод зери тасарруфи худ гардонданд. Дар соли 831 ӯ дар дасти Сарасенс (Saracens) буд. Аз он вақт инҷониб, як маркази савдои муҳим дар Ситсилия (Sicily) шуд. Қисми зиёди аҳолӣ юнониён, яҳудиён ва аъраб, ки бо Африқои Шимолӣ бо тиҷорат машғул буданд. == Иқлим == Иқлими Палермо дар фазои баҳри Миёназамин аст. Август - гармтарин моҳ, ва хунуктарин моҳ феврал аст, чунки пурра аз тарафи баҳр, иҳота шудааст. Аз сабаби пурра дар иҳотаи баҳр буданаш тобистон дар Палермо, то аввали моҳи декабри гарм аст, ва моҳи март боз тобистон сар мешавад. {{Иқлими маҳаллӣ | Шаҳр_насаб = Палермо | Сарчашма = [http://www.pogoda.ru.net/climate2/16405.htm Боду ҳаво ва иқлим] | Янв_м=12.6 | Янв_м_бориш=72 | Фев_м=12.3 | Фев_м_бориш=65 | Мар_м=13.6 | Мар_м_бориш=60 | Апр_м=15.8 | Апр_м_бориш=44 | Май_м=19.4 | Май_м_бориш=26 | Июн_м=23.1 | Июн_м_бориш=12 | Июл_м=26.1 | Июл_м_бориш=5 | Авг_м=26.8 | Авг_м_бориш=13 | Сен_м=24.3 | Сен_м_бориш=42 | Окт_м=21.0 | Окт_м_бориш=98 | Ноя_м=17.1 | Ноя_м_бориш=94 | Дек_м=14.0 | Дек_м_бориш=80 | Сол_м=18.8 | Сол_м_бориш=611 | Янв_м_мин=10.4 | Янв_м_макс=14.9 | Фев_м_мин=10.0 | Фев_м_макс=14.9 | Мар_м_мин=11.1 | Мар_м_макс=16.5 | Апр_м_мин=13.1 | Апр_м_макс=18.8 | Май_м_мин=16.4 | Май_м_макс=22.6 | Июн_м_мин=20.2 | Июн_м_макс=26.4 | Июл_м_мин=23.0 | Июл_м_макс=29.4 | Авг_м_мин=23.8 | Авг_м_макс=30.0 | Сен_м_мин=21.4 | Сен_м_макс=27.4 | Окт_м_мин=18.3 | Окт_м_макс=24.1 | Ноя_м_мин=14.6 | Ноя_м_макс=19.9 | Дек_м_мин=11.7 | Дек_м_макс=16.5 | Сол_м_мин=16.2 | Сол_м_макс=21.8 | Янв_а_макс=27.0 | Янв_а_мин=2.0 | Фев_а_макс=29.0 | Фев_а_мин=2.4 | Мар_а_макс=34.7 | Мар_а_мин=2.4 | Апр_а_макс=35.7 | Апр_а_мин=6.5 | Май_а_макс=38.9 | Май_а_мин=9.8 | Июн_а_макс=43.0 | Июн_а_мин=13.0 | Июл_а_макс=43.1 | Июл_а_мин=17.8 | Авг_а_макс=42.4 | Авг_а_мин=17.9 | Сен_а_макс=40.4 | Сен_а_мин=13.4 | Окт_а_макс=35.8 | Окт_а_мин=10.0 | Ноя_а_макс=30.6 | Ноя_а_мин=5.1 | Дек_а_макс=26.7 | Дек_а_мин=1.6 | Сол_а_макс=43.1 | Сол_а_мин=1.6 |}} == Варзиш == * Дар [[соли 1999]] [[Чемпионати ҷаҳон барои ниммарафон 1999]] шуда гузашт. * Шаҳр бо дастаи футболбозии "[[Палермо (дастаи футбол)|Палермо]]", ки дар [[Чемпионати Итолиё барои футбол (Силсилаи B)|Силсилаи]] А машҳӯр аст. == Нигористон == <gallery> Palermo-Castle-bjs-1.jpg|Палатсо Норманни Cappella Palatina.jpg|Капеллаи Палатин Palermo-Piazza-Pretoria-bjs2007-02.jpg|Пятса Претория Palermo-Martorana-bjs.jpg|Марторана </gallery> == Сарчашма == * [http://www.comune.palermo.it/ Comune di Palermo]{{ref-it}} {{Шаҳрҳои Итолиё}} [[Гурӯҳ:Палермо]] am24k3vdtgr5yo8wnqybsdgsp8xxwbt Фарҳанги забони тоҷикӣ 0 60926 1308884 1276568 2022-08-04T07:00:41Z VASHGIRD 8035 /* Эзоҳ */ wikitext text/x-wiki {{Интишор |Ном = Фарҳанги забони тоҷикӣ |Номи аслӣ = {{lang-fa|فرهنگ زبان تاجیکی}} |Номҳои дигар = |Тасвир = Книги в двух томах.jpg |Зернавис = Ҷилди фарсудае аз фарҳанг |Муаллиф = Зери таҳрири М. Ш. Шукуров, В. А. Капранов, Р. Ҳошим, Н. А. Маъсумӣ |Жанр = фарҳанг, [[луғатнома]] |Забон = [[забони тоҷикӣ|тоҷикӣ]], [[забони форсӣ|форсӣ]] |Нашри аслӣ = [[13 ноябр]]и [[соли 1957]] |Тарҷумон = |Ороиш = |Силсила = |Нашриёт = «Энсиклопедияи Советӣ» |Нашр = [[10 ноябр]]и [[соли 1969]] |Саҳифаҳо = |Расона = [[китоб]] |Қаблӣ = |Баъдӣ = |isbn = |Lib = |Викитека = }} «'''Фарҳанги забони тоҷикӣ'''» ({{lang-fa|فرهنگ زبان تاجیکی}}) (аз асри X то ибтидои асри XX) — [[Фарҳанги луғат|фарҳангномаест]] ба [[Забони тоҷикӣ|забони форсии тоҷикӣ]], ки [[соли 1969]] ба табъ расидааст. Ин фарҳанг аз ду ҷилд (мутобиқи алифбои имрӯзаи тоҷикӣ, ҷилди 1: А — О, ҷилди 2: П — Ҷ.) иборат буда, тақрибан 45 ҳазор калима ва ибораро дар бар мегирад. == Сохтори фарҳанг == Дар «Муқаддима»-и «Фарҳанги забони тоҷикӣ» оид ба таърих ва инкишофи лексикографияи тоҷик аз садаи X то садаи XX, принсипҳои кори мураттибони « Фарҳанги забони тоҷикӣ », сарчашмаҳои адабӣ ва луғавии он маълумоти умумӣ оварда шудааст. Дар паҳлӯи калимаҳои тафсиршаванда навишти онҳо ба алифбои арабиасоси тоҷикӣ, дар охири ҷилди 2 «Мифтоҳи калимаҳои фарҳанг ба алифбои арабии тоҷикӣ» омадааст. Дар «Фарҳанги забони тоҷикӣ» лексикаи маъмули ҳамаи давраҳои асосии инкишофи забони адабии тоҷик аз садаи X то ибтидои садаи XX акс ёфтааст. «Фарҳанги забони тоҷикӣ» дар асоси сарчашмаҳои зиёди адабӣ мураттаб гардида, дар он барои шарҳи калимаҳо аз эҷодиёти шоирону насрнависони форс-тоҷик мисолҳо оварда шудаанд. Дар «Фарҳанги забони тоҷикӣ» то андозае лексикаи асарҳои илмӣ (асари, «Донишнома»-и Абӯалии Сино), истилоҳоти табиатшиносӣ, фалсафа, адабиётшиносӣ (масалан, аз «Тарҷумон-ул-балоғат»-и Родуёнӣ ва ғайра) инъикос гардидааст. «Фарҳанги забони тоҷикӣ» барои омӯхтани забону адабиёти классикии форс-тоҷик, тадқиқи таърихи забон, услуб, лексикология ва дигар соҳаҳои забоншиносиву адабиётшиносӣ сарчашмаи муҳим мебошад. == Таърих == Соли 1958 таҳияи ин фарҳанг дар нақшаи корҳои илмии Пажӯҳишгоҳи забон ва адабиёти ба номи Рӯдакӣ дохил карда шуд ва баъд аз ин кори ҷиддӣ барои сохтани ин луғат оғоз гардид. Баъди тахминан 10 сол (1969) ҳосили меҳнати ҳайати калони вожашиносон ва олимони соҳаҳои забон ва адабиёт бо номи «Фарҳанги забони тоҷикӣ» дар ду ҷилд зери таҳрири М. Шукуров, В. А. Капранов, Р. Ҳошим, Н. А. Маъсумӣ рӯи чопро дид. Ин нахустин фарҳанге буд, ки дар қарни XX нашр шуда, вожагони забони тоҷикиро (албатта дар ҳудуди имконоти ин ду ҷилд) аз асри X то ибтидои садаи ХХ дар бар мегирифт. Дар таҳияи ин луғат фарҳангҳои маъруф ва серистеъмоли забони тоҷикӣ, чун «Бурҳони қотеъ», «Ғиёсуллуғот» ва мисли инҳо истифода шуда, маводи фаровон ва мисолу иқтибосоти зиёд аз осори шоиру нависандагони классикӣ дар он ҷой дода шудааст. «Фарҳанги забони тоҷикӣ» [[13 ноябр]]и [[соли 1957]] ба нашр супориданд ва [[10 ноябр]]и [[соли 1969]] ба чоп кардан иҷозат шуд. Ҳамагӣ 33000 нусха. Нархаш 4 рублу 27 коппейки шуравӣ буд. Нашри «Энсиклопедияи Советӣ» шаҳри Маскав. Қайд кардан бамаврид аст, ки ҳамин «Фарҳанги забони тоҷикӣ» бо баргардон аз хати кириллӣ ба форсӣ ва бо баъзе шарҳҳои Мӯҳсини Шуҷоӣ аз тарафи муассисаи «Фарҳанги муосир»-и Эрон дар 2 ҷилд (Теҳрон, 2006) таҳти унвони "فرهنگ فارسی تاجیکی" (Фарҳанги форсии тоҷикӣ) ба табъ расид<ref>Фарҳанги тафсирии забони тоҷикӣ (иборат аз 2 ҷилд) Ҷ. 1 А — Н (нашри дувум)./Зери таҳрири С. Назарзода, А. Сангинов, С. Каримов, М. Ҳ. Султон. — Душанбе 2010, — c. 8 ISBN 978-99947-69-39-1</ref>. == Фарҳанги бархат дар Вожаҷӯ == Сар аз моҳи июли 2018 гурӯҳи кории «[[Вожаҷӯ]]» — нахустин фарҳанги интернетии форсии тоҷикӣ<ref>{{Cite web|url=https://vazhaju.com/about|title=Дар бораи мо|website=vazhaju.com|publisher=[[Вожаҷӯ]]|lang=tg|accessdate=2019-04-06}}</ref> ба воридсозии вожаҳо ва ибороти дар «Фарҳанги забони тоҷикӣ» буда шурӯъ карданд ва ин кор моҳи марти соли 2019 ба анҷом расид. Ҳоло кулли мазмуни «Фарҳанги забони тоҷикӣ» дар вебгоҳи Вожаҷӯ дастраси мардум аст. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * Фарҳанги забони тоҷикӣ (аз асри X то ибтидои асри XX). Иборат аз ду ҷилд. Тақрибан 45 000 калима ва ибора бо иловаи мифтоҳи арабӣ. Зери таҳрири М. Ш. Шукуров, В. А. Капранов, Р. Ҳошим, Н. А. Маъсумӣ — М., «Советская Энциклопедия», 1969. * Турсунов А., Муште аз хирвори ҳазорсола, «Садои Шарқ» 1971, № 4; * Забони адабии ҳозираи тоҷик. Лексикология, фонетика ва морфология, қисми 1, Д., 1973. == Сарчашма == * {{ЭСТ|||муаллиф=}} [[Гурӯҳ:Донишномаҳои тоҷикӣ]] [[Гурӯҳ:Фарҳанги тафсирии забони тоҷикӣ]] 2x2kn1dk7c7km8uqevrx5dz2odqiihw 1308891 1308884 2022-08-04T07:15:07Z VASHGIRD 8035 /* Фарҳанги бархат дар Вожаҷӯ */ wikitext text/x-wiki {{Интишор |Ном = Фарҳанги забони тоҷикӣ |Номи аслӣ = {{lang-fa|فرهنگ زبان تاجیکی}} |Номҳои дигар = |Тасвир = Книги в двух томах.jpg |Зернавис = Ҷилди фарсудае аз фарҳанг |Муаллиф = Зери таҳрири М. Ш. Шукуров, В. А. Капранов, Р. Ҳошим, Н. А. Маъсумӣ |Жанр = фарҳанг, [[луғатнома]] |Забон = [[забони тоҷикӣ|тоҷикӣ]], [[забони форсӣ|форсӣ]] |Нашри аслӣ = [[13 ноябр]]и [[соли 1957]] |Тарҷумон = |Ороиш = |Силсила = |Нашриёт = «Энсиклопедияи Советӣ» |Нашр = [[10 ноябр]]и [[соли 1969]] |Саҳифаҳо = |Расона = [[китоб]] |Қаблӣ = |Баъдӣ = |isbn = |Lib = |Викитека = }} «'''Фарҳанги забони тоҷикӣ'''» ({{lang-fa|فرهنگ زبان تاجیکی}}) (аз асри X то ибтидои асри XX) — [[Фарҳанги луғат|фарҳангномаест]] ба [[Забони тоҷикӣ|забони форсии тоҷикӣ]], ки [[соли 1969]] ба табъ расидааст. Ин фарҳанг аз ду ҷилд (мутобиқи алифбои имрӯзаи тоҷикӣ, ҷилди 1: А — О, ҷилди 2: П — Ҷ.) иборат буда, тақрибан 45 ҳазор калима ва ибораро дар бар мегирад. == Сохтори фарҳанг == Дар «Муқаддима»-и «Фарҳанги забони тоҷикӣ» оид ба таърих ва инкишофи лексикографияи тоҷик аз садаи X то садаи XX, принсипҳои кори мураттибони « Фарҳанги забони тоҷикӣ », сарчашмаҳои адабӣ ва луғавии он маълумоти умумӣ оварда шудааст. Дар паҳлӯи калимаҳои тафсиршаванда навишти онҳо ба алифбои арабиасоси тоҷикӣ, дар охири ҷилди 2 «Мифтоҳи калимаҳои фарҳанг ба алифбои арабии тоҷикӣ» омадааст. Дар «Фарҳанги забони тоҷикӣ» лексикаи маъмули ҳамаи давраҳои асосии инкишофи забони адабии тоҷик аз садаи X то ибтидои садаи XX акс ёфтааст. «Фарҳанги забони тоҷикӣ» дар асоси сарчашмаҳои зиёди адабӣ мураттаб гардида, дар он барои шарҳи калимаҳо аз эҷодиёти шоирону насрнависони форс-тоҷик мисолҳо оварда шудаанд. Дар «Фарҳанги забони тоҷикӣ» то андозае лексикаи асарҳои илмӣ (асари, «Донишнома»-и Абӯалии Сино), истилоҳоти табиатшиносӣ, фалсафа, адабиётшиносӣ (масалан, аз «Тарҷумон-ул-балоғат»-и Родуёнӣ ва ғайра) инъикос гардидааст. «Фарҳанги забони тоҷикӣ» барои омӯхтани забону адабиёти классикии форс-тоҷик, тадқиқи таърихи забон, услуб, лексикология ва дигар соҳаҳои забоншиносиву адабиётшиносӣ сарчашмаи муҳим мебошад. == Таърих == Соли 1958 таҳияи ин фарҳанг дар нақшаи корҳои илмии Пажӯҳишгоҳи забон ва адабиёти ба номи Рӯдакӣ дохил карда шуд ва баъд аз ин кори ҷиддӣ барои сохтани ин луғат оғоз гардид. Баъди тахминан 10 сол (1969) ҳосили меҳнати ҳайати калони вожашиносон ва олимони соҳаҳои забон ва адабиёт бо номи «Фарҳанги забони тоҷикӣ» дар ду ҷилд зери таҳрири М. Шукуров, В. А. Капранов, Р. Ҳошим, Н. А. Маъсумӣ рӯи чопро дид. Ин нахустин фарҳанге буд, ки дар қарни XX нашр шуда, вожагони забони тоҷикиро (албатта дар ҳудуди имконоти ин ду ҷилд) аз асри X то ибтидои садаи ХХ дар бар мегирифт. Дар таҳияи ин луғат фарҳангҳои маъруф ва серистеъмоли забони тоҷикӣ, чун «Бурҳони қотеъ», «Ғиёсуллуғот» ва мисли инҳо истифода шуда, маводи фаровон ва мисолу иқтибосоти зиёд аз осори шоиру нависандагони классикӣ дар он ҷой дода шудааст. «Фарҳанги забони тоҷикӣ» [[13 ноябр]]и [[соли 1957]] ба нашр супориданд ва [[10 ноябр]]и [[соли 1969]] ба чоп кардан иҷозат шуд. Ҳамагӣ 33000 нусха. Нархаш 4 рублу 27 коппейки шуравӣ буд. Нашри «Энсиклопедияи Советӣ» шаҳри Маскав. Қайд кардан бамаврид аст, ки ҳамин «Фарҳанги забони тоҷикӣ» бо баргардон аз хати кириллӣ ба форсӣ ва бо баъзе шарҳҳои Мӯҳсини Шуҷоӣ аз тарафи муассисаи «Фарҳанги муосир»-и Эрон дар 2 ҷилд (Теҳрон, 2006) таҳти унвони "فرهنگ فارسی تاجیکی" (Фарҳанги форсии тоҷикӣ) ба табъ расид<ref>Фарҳанги тафсирии забони тоҷикӣ (иборат аз 2 ҷилд) Ҷ. 1 А — Н (нашри дувум)./Зери таҳрири С. Назарзода, А. Сангинов, С. Каримов, М. Ҳ. Султон. — Душанбе 2010, — c. 8 ISBN 978-99947-69-39-1</ref>. == Фарҳанги бархат дар Вожаҷӯ == Сар аз моҳи июли 2018 гурӯҳи кории «[[Вожаҷӯ]]» ба воридсозии вожаҳо ва ибороти дар «Фарҳанги забони тоҷикӣ» буда шурӯъ карданд ва ин кор моҳи марти соли 2019 ба анҷом расид. Ҳоло кулли мазмуни «Фарҳанги забони тоҷикӣ» дар вебгоҳи Вожаҷӯ дастраси мардум аст<ref>{{Cite web|url=https://vazhaju.com/about|title=Дар бораи мо|website=vazhaju.com|publisher=[[Вожаҷӯ]]|lang=tg|accessdate=2019-04-06}}</ref>. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * Фарҳанги забони тоҷикӣ (аз асри X то ибтидои асри XX). Иборат аз ду ҷилд. Тақрибан 45 000 калима ва ибора бо иловаи мифтоҳи арабӣ. Зери таҳрири М. Ш. Шукуров, В. А. Капранов, Р. Ҳошим, Н. А. Маъсумӣ — М., «Советская Энциклопедия», 1969. * Турсунов А., Муште аз хирвори ҳазорсола, «Садои Шарқ» 1971, № 4; * Забони адабии ҳозираи тоҷик. Лексикология, фонетика ва морфология, қисми 1, Д., 1973. == Сарчашма == * {{ЭСТ|||муаллиф=}} [[Гурӯҳ:Донишномаҳои тоҷикӣ]] [[Гурӯҳ:Фарҳанги тафсирии забони тоҷикӣ]] d16a57atzdrpkd8yhihgpmpvouehs6k Бурҳониддин Баҳоваддинов 0 62124 1308836 1176108 2022-08-04T05:18:38Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Олим | ном = Бурҳониддин Баҳоваддинов | номи аслӣ = | тасвир = | таърихи таваллуд = 4.8.1953 | зодгоҳ = [[шаҳраки Ашти ноҳияи Ашт]] | пеша = [[духтури хуншинос]] | таърихи даргузашт = }} '''Бурҳониддин Баҳоваддинов''' (зод. 4 августи 1953, [[ноҳияи Ашт]]) — духтури хуншинос (гематолог), доктори илми тиб (2000), профессор (2001), Аълочии тандурустии СССР. Хатмкардаи [[Донишгоҳи давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи Абӯалӣ Ибни Сино|Иниститути давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи Абуалӣ ибни Сино]] (1976). == Зиндагинома == Фелдшер ва табиби Беморхонаи клиникии ёрии таъҷилии шаҳри Душанбе (1976-78), ҷарроҳ, духтури анестезиолог ва реаниматолог (1978-80), мудири шуъбаи Беморхонаи марказии ноҳияи Куйбишев (1980-83), сардухтури Бунгоҳи хунгузаронии вилояти Қӯрғонтеппа (1983-90), ҷонишини якуми сардори Раёсати тандурустии Комиҷроияи вилояти Қӯрғонтеппа (1990-92), сармутахассис (ҷарроҳ)-и Саридораи ташкили ёрии тиббӣ ба аҳолии Вазорати тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон (1992-96), директори Маркази илмии ҷумҳуриявии хун (1996—2011), корманди муассисаи табобатии «Шифо» (аз 2011). Дар мавзӯи «Такмили фаъолияти муассисаҳои хадамоти хун дар шароити нави иҷтимоию иқтисодӣ» рисолаи докторӣ дифоъ намудааст. Муаллифи 189 мақолаву тезиси илмӣ, 2 монография оид ба масъалаҳои ташкили хадамоти хун, таъмини бехатарии сироят ва иммунологии хунгузаронӣ, беҳтар намудани сифати маводди хун, такомули барномаи муолиҷаи трансфузиологии беморон. Узви Ҷамъияти байналхалқии хунгузаронӣ, Ассотсиатсияи гематологҳо ва трансфузиологҳои Федератсияи Россия, Шӯрои ҳамоҳангсозии [[Иттиҳоди давлатҳои муштаракулманофеъ|ИДМ]] оид ба хадамоти хун, Ассотсиатсияи роҳбарони хадамоти хуни мамолики узви ЭКО. Бо Ифтихорномаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон сарфароз гаштааст (2003). == Осор == * Геморрагический синдром и его осложнения у родильниц с гестозами. Д., 2001; * Состояние и перспективы развития службы крови Таджикистана // Здравоохранение Таджикистана, № 1. 2007; * Состояние и перспективы развития донорства в Таджикистане// Здравоохранение Таджикистана, № 2, 2008; * О концепции вирусной безопасности гемотрансфузий // Здравоохранение Таджикистана. № 2, 2008; * Диагностика и терапия ДВС-синдрома // Здравоохранение Таджикистана. № 2, 2008. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Сарчашма == * {{ЭМТ|Баҳоваддинов Бурҳониддин |2|муаллиф=}} [[Гурӯҳ:Пизишкони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Энсиклопедияи Миллии Тоҷик]] 4dm3f57jh2mhej59qqnqf5ha899frh1 1308837 1308836 2022-08-04T05:18:56Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Олим | ном = Бурҳониддин Баҳоваддинов | номи аслӣ = | тасвир = | таърихи таваллуд = 4.8.1953 | зодгоҳ = [[ноҳияи Ашт]] | пеша = [[духтури хуншинос]] | таърихи даргузашт = }} '''Бурҳониддин Баҳоваддинов''' (зод. 4 августи 1953, [[ноҳияи Ашт]]) — духтури хуншинос (гематолог), доктори илми тиб (2000), профессор (2001), Аълочии тандурустии СССР. Хатмкардаи [[Донишгоҳи давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи Абӯалӣ Ибни Сино|Иниститути давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи Абуалӣ ибни Сино]] (1976). == Зиндагинома == Фелдшер ва табиби Беморхонаи клиникии ёрии таъҷилии шаҳри Душанбе (1976-78), ҷарроҳ, духтури анестезиолог ва реаниматолог (1978-80), мудири шуъбаи Беморхонаи марказии ноҳияи Куйбишев (1980-83), сардухтури Бунгоҳи хунгузаронии вилояти Қӯрғонтеппа (1983-90), ҷонишини якуми сардори Раёсати тандурустии Комиҷроияи вилояти Қӯрғонтеппа (1990-92), сармутахассис (ҷарроҳ)-и Саридораи ташкили ёрии тиббӣ ба аҳолии Вазорати тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон (1992-96), директори Маркази илмии ҷумҳуриявии хун (1996—2011), корманди муассисаи табобатии «Шифо» (аз 2011). Дар мавзӯи «Такмили фаъолияти муассисаҳои хадамоти хун дар шароити нави иҷтимоию иқтисодӣ» рисолаи докторӣ дифоъ намудааст. Муаллифи 189 мақолаву тезиси илмӣ, 2 монография оид ба масъалаҳои ташкили хадамоти хун, таъмини бехатарии сироят ва иммунологии хунгузаронӣ, беҳтар намудани сифати маводди хун, такомули барномаи муолиҷаи трансфузиологии беморон. Узви Ҷамъияти байналхалқии хунгузаронӣ, Ассотсиатсияи гематологҳо ва трансфузиологҳои Федератсияи Россия, Шӯрои ҳамоҳангсозии [[Иттиҳоди давлатҳои муштаракулманофеъ|ИДМ]] оид ба хадамоти хун, Ассотсиатсияи роҳбарони хадамоти хуни мамолики узви ЭКО. Бо Ифтихорномаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон сарфароз гаштааст (2003). == Осор == * Геморрагический синдром и его осложнения у родильниц с гестозами. Д., 2001; * Состояние и перспективы развития службы крови Таджикистана // Здравоохранение Таджикистана, № 1. 2007; * Состояние и перспективы развития донорства в Таджикистане// Здравоохранение Таджикистана, № 2, 2008; * О концепции вирусной безопасности гемотрансфузий // Здравоохранение Таджикистана. № 2, 2008; * Диагностика и терапия ДВС-синдрома // Здравоохранение Таджикистана. № 2, 2008. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Сарчашма == * {{ЭМТ|Баҳоваддинов Бурҳониддин |2|муаллиф=}} [[Гурӯҳ:Пизишкони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Энсиклопедияи Миллии Тоҷик]] rk8qpo72zin1nqavayukdfg490fdvj6 Бемориҳои вирусӣ 0 62686 1309136 1212538 2022-08-04T09:13:19Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki '''Бемориҳои вирусӣ''' — бемориҳое, ки онҳоро вирусҳо меангезанд. [[Нағзак]], [[табхол]], [[сурхча]], [[обакон]], [[грипп]], [[полиомиелит]], [[энсефалитҳо]], [[трахома]], [[зардпарвин]], [[СПИД]], [[ханозир]], [[гепатити вирусӣ]], [[ҳорӣ]] ва ғайра аз қабили бемориҳои вирусии одам мебошанд. Тартиби инкишоф ва зуҳуроти бемориҳои вирусӣ ба табиати вирус ва роҳҳои ба организм ворид гаштани он, инчунин муҳофизати табиӣ ва садди организм (пӯст, пардаи луобӣ, ҳуҷайра ва узвҳои дохилии он) вобаста аст. Бемориҳои вирусӣ ба воситаи [[ҳаво]], [[хӯрок]], [[нӯшокӣ]], газидани [[пашша]]ву [[кана]] ва ғайра низ сироят мекунанд. Омили асосии ҳифзи табиии ҳуҷайра аз вирус интерферон аст (муқовимати ҳуҷайраро нисбат ба таъсири вирус афзун мегардонад). Солҳои 50-60 садаи XX вирусҳои парагрипп, зукоми сиро­я­тӣ, сироятҳои аденовирусӣ, бронхити шадид ва ғайра ошкор карда шуданд. Баъзе бемориҳои роҳи нафасро вирусҳои рӯда, ки айни замон ангезандаи сарсом ва ихтилоли меъдаю рӯда низ мебошанд, ба вуҷуд меоваранд. Бемориҳои ҳорӣ, [[оқсил]], энсефалити вогир, табларзаи хунрез ба одам аз чорво, орнитоз ва пситтакоз аз мурғон мегузаранд. Давраи ниҳонии бемориҳои вирусӣ аз 2-3 (масалан, грипп) то 30 рӯз (масалан, ҳорӣ) ва бештар мебошад. Роҳи асосии пешгирӣ аз бемориҳои вирусӣ ташхиси саривақтӣ ва дар [[бемористон|беморхона]] бистарӣ кунонидани бемор аст. Бемориҳои вирусиро асосан бо подзаҳр ва давоҳои зидди илтиҳоб муолиҷа мекунанд. Антибиотикҳо ба вирус таъсир намерасонанд. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * Қамардинов Х. Қ. Бемориҳои сироятӣ. Душанбе, 2000; * Қамардинов Х. Қ. Инфекционные болезни человека. Душанбе, 2005; * Қамардинов Х. Қ. Инфекционные и паразитарные болезни человека. Душанбе, 2009. == Сарчашма == * {{ЭМТ|Бемориҳои вирусӣ|2|муаллиф=Ҳ. Почоҷонова}} {{Пизишкӣ-нопурра}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Бемориҳои вирусӣ| ]] [[Гурӯҳ:Бемориҳо]] [[Гурӯҳ:Бемориҳои сироятии вирусдор]] fstf2fcq53vuzfzemraao62vdunqk53 1309138 1309136 2022-08-04T09:15:33Z VASHGIRD 8035 /* Сарчашма */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Бемориҳои вирусӣ''' — бемориҳое, ки онҳоро вирусҳо меангезанд. [[Нағзак]], [[табхол]], [[сурхча]], [[обакон]], [[грипп]], [[полиомиелит]], [[энсефалитҳо]], [[трахома]], [[зардпарвин]], [[СПИД]], [[ханозир]], [[гепатити вирусӣ]], [[ҳорӣ]] ва ғайра аз қабили бемориҳои вирусии одам мебошанд. Тартиби инкишоф ва зуҳуроти бемориҳои вирусӣ ба табиати вирус ва роҳҳои ба организм ворид гаштани он, инчунин муҳофизати табиӣ ва садди организм (пӯст, пардаи луобӣ, ҳуҷайра ва узвҳои дохилии он) вобаста аст. Бемориҳои вирусӣ ба воситаи [[ҳаво]], [[хӯрок]], [[нӯшокӣ]], газидани [[пашша]]ву [[кана]] ва ғайра низ сироят мекунанд. Омили асосии ҳифзи табиии ҳуҷайра аз вирус интерферон аст (муқовимати ҳуҷайраро нисбат ба таъсири вирус афзун мегардонад). Солҳои 50-60 садаи XX вирусҳои парагрипп, зукоми сиро­я­тӣ, сироятҳои аденовирусӣ, бронхити шадид ва ғайра ошкор карда шуданд. Баъзе бемориҳои роҳи нафасро вирусҳои рӯда, ки айни замон ангезандаи сарсом ва ихтилоли меъдаю рӯда низ мебошанд, ба вуҷуд меоваранд. Бемориҳои ҳорӣ, [[оқсил]], энсефалити вогир, табларзаи хунрез ба одам аз чорво, орнитоз ва пситтакоз аз мурғон мегузаранд. Давраи ниҳонии бемориҳои вирусӣ аз 2-3 (масалан, грипп) то 30 рӯз (масалан, ҳорӣ) ва бештар мебошад. Роҳи асосии пешгирӣ аз бемориҳои вирусӣ ташхиси саривақтӣ ва дар [[бемористон|беморхона]] бистарӣ кунонидани бемор аст. Бемориҳои вирусиро асосан бо подзаҳр ва давоҳои зидди илтиҳоб муолиҷа мекунанд. Антибиотикҳо ба вирус таъсир намерасонанд. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * Қамардинов Х. Қ. Бемориҳои сироятӣ. Душанбе, 2000; * Қамардинов Х. Қ. Инфекционные болезни человека. Душанбе, 2005; * Қамардинов Х. Қ. Инфекционные и паразитарные болезни человека. Душанбе, 2009. == Сарчашма == * {{ЭМТ|Бемориҳои вирусӣ|2|муаллиф=Ҳ. Почоҷонова}} {{Пизишкӣ-нопурра}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Бемориҳои вирусӣ| ]] [[Гурӯҳ:Бемориҳо]] [[Гурӯҳ:Бемориҳои сироятӣ]] fgd7c4h8mq722ii912xdqcbrjpxrw2t История цивилизации арийцев (Китоб) 0 63312 1308934 1206956 2022-08-04T07:41:42Z VASHGIRD 8035 /* Мундариҷа */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{китоб |муаллиф = '''Умарзода И.''' |боб = |сарлавҳа = '''История цивилизации арийцев''' |аслӣ = |пайванд = |муттасади = |нашр = Душанбе |ҷой = |нашриёт = Наука |сол = 2006 |ҷилд = 1-2 |саҳифаҳо = 573 |серия = |isbn = |теъдод = }} == Мундариҷа == Дар китоби Иброҳим Умарзода сухан оид ба воқеъаҳои таърихии охирҳои ҳазорсолаи шаш то охирҳои қарни ҳафтуми давраи милодии Осиёи Миёна, тахрихи тавлиди ориёиҳо ва сохти ҷамъияти аввалини он, асосгузоронаш, барои таърихи пайдоиши халқҳои Осиё ва Аврупо, забони ориёиҳо ва муҳоҷирати онҳо, таърихи аввалин давлатҳои оламшумули ориёиҳо (тоҷикон) – Холдиёиҳо, давлати бузурги Эълам, давлати Касситоиҳо, давлатҳои оламшумули Аҳомадиён, Паҳлавиён, Сосониён ва тасвири иди Наврўз – халқҳои ориёӣ меравад. == Тақризҳо == == Донистаниҳо == Китоби Умарзода И. История цивилизации арийцев /В х 2-х частях. - Душанбе, 2006. – 573 с дар [[Китобхонаи миллии Тоҷикистон]] маҳфуз аст. ==Пайванди беруна== <references /> {{хурд}} [[Гурӯҳ:Китобҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Китобҳои Китобхонаи миллии Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Китобҳои таърих]] [[Гурӯҳ:Аннотатсияи китобҳо ба забони русӣ]] tcat279vv3is1a5l2ml822sfemu6l28 Маркази маъмурӣ 0 71937 1308902 1221004 2022-08-04T07:37:44Z VASHGIRD 8035 /* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Маркази маъмурӣ''' — маркази воҳиди [[маъмурӣ]], яъне — [[ҷамоати деҳот]], [[ноҳия]], [[вилоят]], [[ҳавза]], ҳавзаҳои мухтор, [[кишвар]], кишварҳои мухтор, [[ҷумҳурӣ]], [[ҷумҳуриҳои мухтор]], [[федератсия]] ва ҳоказо ([[шаҳристон]], [[вулусволӣ]], [[департамент]], [[иёлат]], [[префектура]]). Дар маркази маъмурӣ муассиса ва ташкилотҳои давлатӣ қарор доранд, ки вазифаи роҳбарӣ барои ин ё он кор карданро дар сатҳи ҳукми маҳаллӣ иҷро мекунанд. ;Инчунин: Қароргоҳи сарварони сарзамин ([[ҷамоати деҳот]], [[ноҳия]], [[вилоят]], [[ҳавза]], ҳавзаҳои мухтор, [[кишвар]], кишварҳои мухтор, [[ҷумҳурӣ]], [[ҷумҳуриҳои мухтор]], [[федератсия]] ва ҳоказо ([[шаҳристон]], [[вулусволӣ]], [[департамент]], [[иёлат]], [[префектура]]). Маркази маъмурии [[давлат]] ё [[кишвар]]ро — [[пойтахт]] ҳам мегӯянд. Мисол: шаҳри [[Душанбе]] ҳам маркази маъмурӣ ва ҳам пойтахти [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] аст. == Сарчашма == [http://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/15188 академик.ру] [[Гурӯҳ:Ҳокимияти маҳаллӣ]] [[Гурӯҳ:Маҳалҳои аҳолинишин]] 41zq69nhmte0oprxlv3rjttww3paeej Забони яғнобӣ 0 73531 1308895 1140710 2022-08-04T07:27:15Z Farorud 26988 wikitext text/x-wiki {{Забон}} [[Акс:Yaghnobi regions.jpg|мини|Паҳншавии забони яғнобӣ дар Тоҷикистон ]] '''Забони яғнобӣ''' ё '''забони суғдии нав''' (йағнобӣ зивок, суғдӣ зивок) яке аз [[забонҳои эронӣ]] мебошад. Ба ин забон [[мардуми яғноб]] гап мезанад. Ин забон давоми [[забони суғдӣ]] аст. Ба андешаи муҳаққиқон, забони яғнобӣ аз забони суғдӣ бозмонда, яке аз қадимтарин забонҳои дунё ба шумор меравад<ref>[http://www.ozodi.org/content/Yaghnob/717494.html "Яғноба обаш ширин..."] // [[Радиои Аврупои Озод/Радиои Озодӣ]] 19.10.2007 01:15</ref>. Гарчанде ки ин забон дар замони ҳозира ба хатари нобудӣ дучор меояд<ref>[http://www.bbc.co.uk/tajik/news/2014/02/140221_if_day_language 'Хатари нобудӣ забонҳои яғнобӣ ва бартангиро таҳдид мекунад'] // [[БиБиСи]]</ref>, вай дар мактабҳои Тоҷикистон омӯхта мешавад<ref>[http://www.ozodi.mobi/a/suggestion-teachin-yaghnobi-language-in-tajik-scools/26860250.html Пешниҳоди омӯзиши яғнобӣ дар мактабҳо (2 ВИДЕО)] // [[Радиои Аврупои Озод/Радиои Озодӣ]]</ref>. То соли 2004 кӯдакони яғнобӣ забони модарии худро дар мактаб меомӯхтанд<ref>Заринаи Хушвақт. [http://www.bbc.co.uk/tajik/news/2011/02/110221_zkh_language_day.shtml Иқдомот барои ҳифзи забонҳои кӯчак дар Тоҷикистон] // // [[БиБиСи]] Ба рӯз шуда: Душанбе, 21 Феврал соли 2011 - 11:48</ref>. Ин забон дар водии дарёи Яғноб паҳн аст. Дар солҳои Шӯравӣ бо баҳонаи заминларза мардуми ин диёр барои азхудкунии заминҳои нав, ки аз Ӯзбекистон ба Тоҷикистон дода шуданд, ноҳияи Зафаробод, кӯчонида шуданд. == Адабиёт == * ''[[Сайфиддин Мирзозода]]''. Йағнобӣ зивок. 2-3. — Душанбе: "Деваштич", 2007. — 201 с. — 500 экз. — ISBN 978-99947-36-76-8 * ''[[Сайфиддин Мирзозода]]''. Фарҳанги яғнобӣ-тоҷикӣ. Душанбе (Анҷумани Деваштич) 2008. == Инҷоро ҳам бингаред == * [[Суғдиён]] == Эзоҳот == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * [https://www.facebook.com/yaghnobi Яғнобӣ зивок (Yag͟hnōbī Language / Забони яғнобӣ)] дар [[Фейсбук]] * [http://www.ozodi.org/media/video/26860042.html Пешниҳоди дарсӣ забони яғнобӣ] // [[Радиои Аврупои Озод/Радиои Озодӣ]] * [http://ruzgor.tj/adabiyot-va-farhang/7374-ruzi-zaboni-modari-tadobir-va-kutohihoi-himoyati-zabonho-4371.html РӮЗИ ЗАБОНИ МОДАРӢ: ТАДОБИР ВА КӮТОҲИҲОИ ҲИМОЯТИ ЗАБОНҲО] // [[Рӯзгор (рӯзнома)|Рӯзгор]] {{забон-нопурра}} [[Гурӯҳ:Забонҳои Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Забонҳои эронӣ|яғнобӣ]] o8ylkoyyg2tinjog5srrdjeajlzeoh3 1308904 1308895 2022-08-04T07:38:06Z Farorud 26988 wikitext text/x-wiki {{Забон}} [[Акс:Yaghnobi regions.jpg|мини|Паҳншавии забони яғнобӣ дар Тоҷикистон ]] '''Забони яғнобӣ''' ё '''забони суғдии нав''' (''йағнобӣ зивок'', ''суғдӣ зивок'') яке аз [[забонҳои эронии шарқӣ]] (дар баробари [[Забонҳои бадахшонӣ|забонҳои бадахшӣ]]) мебошад. Ба ин забон [[мардуми яғноб]] гап мезанад. Ин забон давоми [[забони суғдӣ]] аст. Ба андешаи муҳаққиқон, забони яғнобӣ аз забони суғдӣ бозмонда, яке аз қадимтарин забонҳои дунё ба шумор меравад<ref>[http://www.ozodi.org/content/Yaghnob/717494.html "Яғноба обаш ширин..."] // [[Радиои Аврупои Озод/Радиои Озодӣ]] 19.10.2007 01:15</ref>. Гарчанде ки ин забон дар замони ҳозира ба хатари нобудӣ дучор меояд<ref>[http://www.bbc.co.uk/tajik/news/2014/02/140221_if_day_language 'Хатари нобудӣ забонҳои яғнобӣ ва бартангиро таҳдид мекунад'] // [[БиБиСи]]</ref>, вай дар мактабҳои Тоҷикистон омӯхта мешавад<ref>[http://www.ozodi.mobi/a/suggestion-teachin-yaghnobi-language-in-tajik-scools/26860250.html Пешниҳоди омӯзиши яғнобӣ дар мактабҳо (2 ВИДЕО)] // [[Радиои Аврупои Озод/Радиои Озодӣ]]</ref>. То соли 2004 кӯдакони яғнобӣ забони модарии худро дар мактаб меомӯхтанд<ref>Заринаи Хушвақт. [http://www.bbc.co.uk/tajik/news/2011/02/110221_zkh_language_day.shtml Иқдомот барои ҳифзи забонҳои кӯчак дар Тоҷикистон] // // [[БиБиСи]] Ба рӯз шуда: Душанбе, 21 Феврал соли 2011 - 11:48</ref>. Ин забон дар водии дарёи Яғноб паҳн аст. Дар солҳои Шӯравӣ бо баҳонаи заминларза мардуми ин диёр барои азхудкунии заминҳои нав, ки аз Ӯзбекистон ба Тоҷикистон дода шуданд, ноҳияи Зафаробод, кӯчонида шуданд. == Адабиёт == * ''[[Сайфиддин Мирзозода]]''. Йағнобӣ зивок. 2-3. — Душанбе: "Деваштич", 2007. — 201 с. — 500 экз. — ISBN 978-99947-36-76-8 * ''[[Сайфиддин Мирзозода]]''. Фарҳанги яғнобӣ-тоҷикӣ. Душанбе (Анҷумани Деваштич) 2008. == Инҷоро ҳам бингаред == * [[Суғдиён]] == Эзоҳот == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * [https://www.facebook.com/yaghnobi Яғнобӣ зивок (Yag͟hnōbī Language / Забони яғнобӣ)] дар [[Фейсбук]] * [http://www.ozodi.org/media/video/26860042.html Пешниҳоди дарсӣ забони яғнобӣ] // [[Радиои Аврупои Озод/Радиои Озодӣ]] * [http://ruzgor.tj/adabiyot-va-farhang/7374-ruzi-zaboni-modari-tadobir-va-kutohihoi-himoyati-zabonho-4371.html РӮЗИ ЗАБОНИ МОДАРӢ: ТАДОБИР ВА КӮТОҲИҲОИ ҲИМОЯТИ ЗАБОНҲО] // [[Рӯзгор (рӯзнома)|Рӯзгор]] {{забон-нопурра}} [[Гурӯҳ:Забонҳои Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Забонҳои эронӣ|яғнобӣ]] 247im4gqju12m34aqzlkdn0wsu0t5n8 1308948 1308904 2022-08-04T07:43:22Z Farorud 26988 /* Пайвандҳо */ wikitext text/x-wiki {{Забон}} [[Акс:Yaghnobi regions.jpg|мини|Паҳншавии забони яғнобӣ дар Тоҷикистон ]] '''Забони яғнобӣ''' ё '''забони суғдии нав''' (''йағнобӣ зивок'', ''суғдӣ зивок'') яке аз [[забонҳои эронии шарқӣ]] (дар баробари [[Забонҳои бадахшонӣ|забонҳои бадахшӣ]]) мебошад. Ба ин забон [[мардуми яғноб]] гап мезанад. Ин забон давоми [[забони суғдӣ]] аст. Ба андешаи муҳаққиқон, забони яғнобӣ аз забони суғдӣ бозмонда, яке аз қадимтарин забонҳои дунё ба шумор меравад<ref>[http://www.ozodi.org/content/Yaghnob/717494.html "Яғноба обаш ширин..."] // [[Радиои Аврупои Озод/Радиои Озодӣ]] 19.10.2007 01:15</ref>. Гарчанде ки ин забон дар замони ҳозира ба хатари нобудӣ дучор меояд<ref>[http://www.bbc.co.uk/tajik/news/2014/02/140221_if_day_language 'Хатари нобудӣ забонҳои яғнобӣ ва бартангиро таҳдид мекунад'] // [[БиБиСи]]</ref>, вай дар мактабҳои Тоҷикистон омӯхта мешавад<ref>[http://www.ozodi.mobi/a/suggestion-teachin-yaghnobi-language-in-tajik-scools/26860250.html Пешниҳоди омӯзиши яғнобӣ дар мактабҳо (2 ВИДЕО)] // [[Радиои Аврупои Озод/Радиои Озодӣ]]</ref>. То соли 2004 кӯдакони яғнобӣ забони модарии худро дар мактаб меомӯхтанд<ref>Заринаи Хушвақт. [http://www.bbc.co.uk/tajik/news/2011/02/110221_zkh_language_day.shtml Иқдомот барои ҳифзи забонҳои кӯчак дар Тоҷикистон] // // [[БиБиСи]] Ба рӯз шуда: Душанбе, 21 Феврал соли 2011 - 11:48</ref>. Ин забон дар водии дарёи Яғноб паҳн аст. Дар солҳои Шӯравӣ бо баҳонаи заминларза мардуми ин диёр барои азхудкунии заминҳои нав, ки аз Ӯзбекистон ба Тоҷикистон дода шуданд, ноҳияи Зафаробод, кӯчонида шуданд. == Адабиёт == * ''[[Сайфиддин Мирзозода]]''. Йағнобӣ зивок. 2-3. — Душанбе: "Деваштич", 2007. — 201 с. — 500 экз. — ISBN 978-99947-36-76-8 * ''[[Сайфиддин Мирзозода]]''. Фарҳанги яғнобӣ-тоҷикӣ. Душанбе (Анҷумани Деваштич) 2008. == Инҷоро ҳам бингаред == * [[Суғдиён]] == Эзоҳот == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * [https://www.facebook.com/yaghnobi Яғнобӣ зивок (Yag͟hnōbī Language / Забони яғнобӣ)] дар [[Фейсбук]] * [http://www.ozodi.org/media/video/26860042.html Пешниҳоди дарсӣ забони яғнобӣ] // [[Радиои Аврупои Озод/Радиои Озодӣ]] * [http://ruzgor.tj/adabiyot-va-farhang/7374-ruzi-zaboni-modari-tadobir-va-kutohihoi-himoyati-zabonho-4371.html РӮЗИ ЗАБОНИ МОДАРӢ: ТАДОБИР ВА КӮТОҲИҲОИ ҲИМОЯТИ ЗАБОНҲО] // [[Рӯзгор (рӯзнома)|Рӯзгор]] {{Забонҳои Тоҷикистон}} {{забон-нопурра}} [[Гурӯҳ:Забонҳои Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Забонҳои эронӣ|яғнобӣ]] qvgprf0h8fsftpca3vxozkmqgjk0zbh 1308953 1308948 2022-08-04T07:43:59Z Farorud 26988 /* Инҷоро ҳам бингаред */ wikitext text/x-wiki {{Забон}} [[Акс:Yaghnobi regions.jpg|мини|Паҳншавии забони яғнобӣ дар Тоҷикистон ]] '''Забони яғнобӣ''' ё '''забони суғдии нав''' (''йағнобӣ зивок'', ''суғдӣ зивок'') яке аз [[забонҳои эронии шарқӣ]] (дар баробари [[Забонҳои бадахшонӣ|забонҳои бадахшӣ]]) мебошад. Ба ин забон [[мардуми яғноб]] гап мезанад. Ин забон давоми [[забони суғдӣ]] аст. Ба андешаи муҳаққиқон, забони яғнобӣ аз забони суғдӣ бозмонда, яке аз қадимтарин забонҳои дунё ба шумор меравад<ref>[http://www.ozodi.org/content/Yaghnob/717494.html "Яғноба обаш ширин..."] // [[Радиои Аврупои Озод/Радиои Озодӣ]] 19.10.2007 01:15</ref>. Гарчанде ки ин забон дар замони ҳозира ба хатари нобудӣ дучор меояд<ref>[http://www.bbc.co.uk/tajik/news/2014/02/140221_if_day_language 'Хатари нобудӣ забонҳои яғнобӣ ва бартангиро таҳдид мекунад'] // [[БиБиСи]]</ref>, вай дар мактабҳои Тоҷикистон омӯхта мешавад<ref>[http://www.ozodi.mobi/a/suggestion-teachin-yaghnobi-language-in-tajik-scools/26860250.html Пешниҳоди омӯзиши яғнобӣ дар мактабҳо (2 ВИДЕО)] // [[Радиои Аврупои Озод/Радиои Озодӣ]]</ref>. То соли 2004 кӯдакони яғнобӣ забони модарии худро дар мактаб меомӯхтанд<ref>Заринаи Хушвақт. [http://www.bbc.co.uk/tajik/news/2011/02/110221_zkh_language_day.shtml Иқдомот барои ҳифзи забонҳои кӯчак дар Тоҷикистон] // // [[БиБиСи]] Ба рӯз шуда: Душанбе, 21 Феврал соли 2011 - 11:48</ref>. Ин забон дар водии дарёи Яғноб паҳн аст. Дар солҳои Шӯравӣ бо баҳонаи заминларза мардуми ин диёр барои азхудкунии заминҳои нав, ки аз Ӯзбекистон ба Тоҷикистон дода шуданд, ноҳияи Зафаробод, кӯчонида шуданд. == Адабиёт == * ''[[Сайфиддин Мирзозода]]''. Йағнобӣ зивок. 2-3. — Душанбе: "Деваштич", 2007. — 201 с. — 500 экз. — ISBN 978-99947-36-76-8 * ''[[Сайфиддин Мирзозода]]''. Фарҳанги яғнобӣ-тоҷикӣ. Душанбе (Анҷумани Деваштич) 2008. == Инҷоро ҳам бингаред == * [[Суғдиён]] * [[Забони суғдӣ]] * [[Забонҳои эронии шарқӣ]] == Эзоҳот == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * [https://www.facebook.com/yaghnobi Яғнобӣ зивок (Yag͟hnōbī Language / Забони яғнобӣ)] дар [[Фейсбук]] * [http://www.ozodi.org/media/video/26860042.html Пешниҳоди дарсӣ забони яғнобӣ] // [[Радиои Аврупои Озод/Радиои Озодӣ]] * [http://ruzgor.tj/adabiyot-va-farhang/7374-ruzi-zaboni-modari-tadobir-va-kutohihoi-himoyati-zabonho-4371.html РӮЗИ ЗАБОНИ МОДАРӢ: ТАДОБИР ВА КӮТОҲИҲОИ ҲИМОЯТИ ЗАБОНҲО] // [[Рӯзгор (рӯзнома)|Рӯзгор]] {{Забонҳои Тоҷикистон}} {{забон-нопурра}} [[Гурӯҳ:Забонҳои Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Забонҳои эронӣ|яғнобӣ]] d1u8kjwqbw5xa59wfzc9tpnqrlij4ap 1308964 1308953 2022-08-04T07:45:13Z Farorud 26988 wikitext text/x-wiki {{Забон}} [[Акс:Yaghnobi regions.jpg|мини|Паҳншавии забони яғнобӣ дар Тоҷикистон ]] '''Забони яғнобӣ''' ё '''забони суғдии нав''' (''йағнобӣ зивок'', ''суғдӣ зивок'') яке аз [[забонҳои эронии шарқӣ]] (дар баробари [[Забонҳои бадахшонӣ|забонҳои бадахшӣ]]) мебошад. Ба ин забон [[мардуми яғноб]] гап мезананд. Ин забон давоми [[забони суғдӣ]] аст. Ба андешаи муҳаққиқон, забони яғнобӣ аз забони суғдӣ бозмонда, яке аз қадимтарин забонҳои дунё ба шумор меравад<ref>[http://www.ozodi.org/content/Yaghnob/717494.html "Яғноба обаш ширин..."] // [[Радиои Аврупои Озод/Радиои Озодӣ]] 19.10.2007 01:15</ref>. Гарчанде ки ин забон дар замони ҳозира ба хатари нобудӣ дучор меояд<ref>[http://www.bbc.co.uk/tajik/news/2014/02/140221_if_day_language 'Хатари нобудӣ забонҳои яғнобӣ ва бартангиро таҳдид мекунад'] // [[БиБиСи]]</ref>, вай дар мактабҳои Тоҷикистон омӯхта мешавад<ref>[http://www.ozodi.mobi/a/suggestion-teachin-yaghnobi-language-in-tajik-scools/26860250.html Пешниҳоди омӯзиши яғнобӣ дар мактабҳо (2 ВИДЕО)] // [[Радиои Аврупои Озод/Радиои Озодӣ]]</ref>. То соли 2004 кӯдакони яғнобӣ забони модарии худро дар мактаб меомӯхтанд<ref>Заринаи Хушвақт. [http://www.bbc.co.uk/tajik/news/2011/02/110221_zkh_language_day.shtml Иқдомот барои ҳифзи забонҳои кӯчак дар Тоҷикистон] // // [[БиБиСи]] Ба рӯз шуда: Душанбе, 21 Феврал соли 2011 - 11:48</ref>. Ин забон дар водии дарёи Яғноб паҳн аст. Дар солҳои Шӯравӣ бо баҳонаи заминларза мардуми ин диёр барои азхудкунии заминҳои нав, ки аз Ӯзбекистон ба Тоҷикистон дода шуданд, ноҳияи Зафаробод, кӯчонида шуданд. Баъди пошхӯрии ИҶШС бисёре аз онҳо ба хонаҳои пешинаи худ баргаштанд. == Адабиёт == * ''[[Сайфиддин Мирзозода]]''. Йағнобӣ зивок. 2-3. — Душанбе: "Деваштич", 2007. — 201 с. — 500 экз. — ISBN 978-99947-36-76-8 * ''[[Сайфиддин Мирзозода]]''. Фарҳанги яғнобӣ-тоҷикӣ. Душанбе (Анҷумани Деваштич) 2008. == Инҷоро ҳам бингаред == * [[Суғдиён]] * [[Забони суғдӣ]] * [[Забонҳои эронии шарқӣ]] == Эзоҳот == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * [https://www.facebook.com/yaghnobi Яғнобӣ зивок (Yag͟hnōbī Language / Забони яғнобӣ)] дар [[Фейсбук]] * [http://www.ozodi.org/media/video/26860042.html Пешниҳоди дарсӣ забони яғнобӣ] // [[Радиои Аврупои Озод/Радиои Озодӣ]] * [http://ruzgor.tj/adabiyot-va-farhang/7374-ruzi-zaboni-modari-tadobir-va-kutohihoi-himoyati-zabonho-4371.html РӮЗИ ЗАБОНИ МОДАРӢ: ТАДОБИР ВА КӮТОҲИҲОИ ҲИМОЯТИ ЗАБОНҲО] // [[Рӯзгор (рӯзнома)|Рӯзгор]] {{Забонҳои Тоҷикистон}} {{забон-нопурра}} [[Гурӯҳ:Забонҳои Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Забонҳои эронӣ|яғнобӣ]] 1utyptfr4gni0y5gcrz6anuuc1pr2j3 Убайд Раҷаб 0 73632 1309009 1298731 2022-08-04T07:52:46Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Адиб |ном = Убайд Раҷаб |номи аслӣ = Убайд Раҷаб |тасвир = |тавсифи тасвир = |ном ҳангоми таваллуд = |номи пурра = |тахаллусҳо = |таърихи таваллуд =15.05.1932 |зодгоҳ = [[ноҳияи Панҷакент]], [[Тоҷикистон]] |таърихи даргузашт= 11.08.2004 |маҳалли даргузашт = {{МаҳаллиМарг|Душанбе|шаҳри Душанбе}}, [[Тоҷикистон]] |шаҳрвандӣ={{парчамбандӣ|ИҶШС}}, {{парчамбандӣ|Тоҷикистон}} |навъи фаъолият= {{шоир|}} |солҳои фаъолият = [[1958]]-[[2003]] |самт = реализми сотсиалистӣ |жанр = [[шеър]], [[достон]] |забони осор = [[забони тоҷикӣ]] |ҷоизаҳо= [[Шоири халқии Тоҷикистон]] ([[1994]])<br>[[Ҷоизаи давлатии Тоҷикистон ба номи Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ]] ([[198]]))<br>Ҷоизаи комсомоли ленинии Тоҷикистон |ҷоизаҳо= Корманди шоистаи маданияти Тоҷикистон ([[1982]])<br>Мукофоти адабии ба номи Андерсен |жанр= |самт=реализм сотсиалистӣ |имзо= |Lib = |сайт = }} '''Убайд Раҷаб''' — шоир, [[Шоири халқии Тоҷикистон]] (1994), узви [[Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон]] (1962). Корманди хизматнишондодаи маданияти Тоҷикистон, дорандаи [[Ҷоизаи давлатии ба номи А. Рӯдакӣ]] (1987) ва Мукофоти адабии ба номи Андерсен. == Зиндагинома == Убайд Раҷаб [[15 май]]и [[1932]] дар деҳаи Никноти [[ноҳияи Панҷакент]] ба дунё омадааст. Хатмкунандаи Донишгоҳи омӯзгории Тоҷикистон ба номи С.Айнӣ мебошад. Дар рӯзномаҳои «Пионерии Тоҷикистон» ва маҷаллаҳои «Машъал» ва «Садои Шарқ» кору фаъолият намудааст. Ба ҳайси котиби Иттиҳодияи нависандагони Тоҷикистон интихоб шудааст ва чанд муддат мушовири ин иттиҳодия оид ба адабиёти кӯдакону наврасон буд. Соли 1961, бо даъвати бевоситаи Мирзо Турсунзода, ба кори маҷаллаи «Садои Шарқ» гузаштааст. Аввал мудири шуъбаи танқиду адабиётшиносӣ, баъдан мудири шуъбаи назм, сипас и.в. котиби масъули он будааст. Дар анҷумани 6-уми нависандагони Тоҷикистон (1966), котиби Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон — сармуҳаррири маҷаллаи «Садои Шарқ» таъйин гардида, дар ин вазифа то моҳи майи соли 1979 иштиғол варзидааст. Баъдан муовини раиси Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон, мушовири Иттифоқи нависандагон оид ба адабиёти кӯдакону наврасон будааст. Ӯ [[11 август]]и [[соли 2004]] аз олам даргузашт == Эҷодиёт == Асосан барои бачагону наврасон эҷод мекард. Муаллифи маҷмӯаҳои шеъри «Орзуҳои ширин» (1958), «Қиссаҳои модаркалон» (1958), «Ҳамсуҳбати ширинзабон» (1963), «Нинӣ чӣ ном дорад?» (1964), «Саду як барг» (1970), «Рӯи замин» (1974), «Хӯшаи гандум» (1978), «Ману ҷӯраҳои ман» (1981), «Як дона марворид» (1984), «Тирукамон дар рӯи бом» (1987), «Тӯшае аз ҳар гӯшае» (1988), Арчамайдон" (1989), «Модарам» (1989), «Куҷо шуд пинҳон тафси тобистон?» (1991), «Як лаълӣ марҷон» (ба форсӣ, 1993), «Себаки ғелон» (1997), «Нақши қалам» (2002), «Ҳадяи бобо» (2006), «Олуча — гули бодом» (2012) ва ғ. мебошад. Маҷмӯаҳои ашъори ӯ «Пайраҳа» (1967), «Илҳом» (1972), «Нимарӯз» (1977), «Рози обшор» (1979), «Саррез» (1982) ва ғ. барои калонсолон офарида шудаанд. Достонҳои «Шабчароғ»-у «Замин»-и ӯ дар мавзӯъи тарбияи наврасон эҷод шудаанд. Китобҳои алоҳидаи ашъори бачагонааш борҳо дар Маскав, Боку, Ашқобод, Ереван, Минск ва дигар ҷумҳуриҳои Иттиҳоди Шӯравӣ чоп шудаанд. Шеърҳои алоҳидааш ба бисёр забонҳои ҷаҳон тарҷума ва дар Эрону Афғонистон борҳо чоп шудаанд. Шеъри «То ҳаст оламе, то ҳаст одаме…», ки дар ҳимояи забони модарӣ нигошта шудааст, ба муаллифаш шуҳрати ҷаҳонӣ овард. Осори даҳҳо адибони халқҳои бародарро ба тоҷикӣ гардондааст. Дар таҳия ва нашри «Тазкираи адабиёти кӯдакони тоҷик» (дар панҷ ҷилд) ҳиссаи арзанда гузоштааст. БунёдгузориҚонуни кӯдакони Тоҷикистон (1987—1990) буда, то охири умр сарварии онро бар уҳда доштааст. == Ҷоизаҳо == Ба дарёфти Ҷоизаи комсомоли ленинии Тоҷикистон (1977), Диплом-мукофоти байналхалқии ба номи Ҳ.К. Андерсен (1983) ва Ҷоизаи давлатии Тоҷикистон ба номи Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ (1987) мушарраф гардидааст. Корманди шоистаи маданияти Тоҷикистон (1982), Шоири халқии Тоҷикистон (1994). Бо медалу ифтихорномаҳои гуногуни давлатӣ сарфароз гардидааст.<ref>Адибони Тоҷикистон (маълумотномаи мухтасари шарҳиҳолӣ)./Таҳия ва танзими Асрори Сомонӣ ва Маҷид Салим. — Душанбе, «Адиб», 2014, — соли 200 ISBN 978-99947-2-379-9</ref> == Баҳори нав шуд магар? == : Офтобаки хандонрӯ : Болои кӯҳ баромад, : Лағжида барф аз шах : Рӯйи замин фаромад. : Дар кунҷи кати айвон : Гурбаи мо ҷо гирифт, : Аз лона лаби майдон : Гунҷишкак худро гирифт. : Ғиш-ғиши акка омад, : Ҳам қар-қари зоғ омад. : Аз шохи сада омад, : Аз гӯшаи боғ омад. : Чак-чак чакидан гирифт : Чакра аз бому аз дар, : Хок макидан гирифт : Баҳори нав шуд магар? Хонандаи калонсол маҷмӯаҳои «Пайраҳа» (1967), «Илҳом» (1972), «Нимарӯз» (1977), «Рози обшор» (1979), «Саррез» (1982), «Арчамайдон» (1989) ва дигари ӯро дар ёд доранд ва ба тавсифу таъриф ҳоҷат нест. Зеро ӯ яке аз он шоиронест, ки аз худ ба мо осори хеле ҷолибу хонданбоб боқӣ гузоштааст ва офаридаҳои ӯ барои баланд гардидани сатҳи маърифатию донишандӯзии мардуму ҷомеаи навини соҳибистиқлоли тоҷикон хидмат карда метавонад. Ӯ дар таҳияю нашри китоби «Тазкираи адабиёти кӯдакони тоҷик», кии борат аз панҷ ҷилд аст, саҳми муносиби худро гузоштааст. Осори Убайд Раҷаб бо тиражи калон ба забонҳои русӣ, туркманӣ, арманӣ, белорусӣ, форсӣ ва ғайра дар Маскаву Ашқобод, Еревану Минск ва Теҳрону Кобул рӯи чоп омадаанд. == Намунаи осор == * Орзуҳои ширин: Шеърҳо, таронаҳо, масалҳо барои кӯдакони синни томактабию мактабӣ.- Сталинобод, 1958.- 75 с. * Қиссаҳои модаркалон /Барои кӯдакон.- Сталинобод,1958.- 49 с. * Ҳасуҳбати ширинзабон: Шеърҳо барои бачагони синни хурд ва миёнаи мактабӣ.- Душанбе, 1963.- 56 с. * Нинӣ чӣ ном дорад?: Шеърҳо барои бачагони синни томактабӣ ва хурди мактабӣ.- Душанбе, 1964.- 32 с. * Пайраҳа: Маҷмӯаи шеърҳо.- Душанбе: Ирфон, 1967.- 72 с. * Саду як барг: Шеърҳо барои кӯдакони синни томактабӣ ва хурди мактабӣ.- Душанбе: Ирфон, 1970.-124 с. * Илҳом: Шеърҳо, рубоӣ ва дубайтиҳо.- Душанбе: Ирфон, 1972.- 40 с. * Рӯи замин: шеърҳо, достонҳо, қиссаҳо барои бачагони хурди мактабӣ.- Душанбе: Ирфон, 1974.- 88 с. * Нимарӯз: Шеърҳо.- Душанбе: Ирфон, 1977.- 128 с. * Рози обшор: Китоби шеърҳо.- Душанбе: Ирфон, 1979.- 160 с. * Хӯшаи гандум: Шеър, чистон, қисса ва достон.- Душанбе: Маориф, 1978.- 48 с. * Ману ҷӯраҳои ман: Шеъру чистон ва қиссаву достон.- Душанбе: Маориф, 1981.- 232 с. * Саррез: Маҷмӯаи шеърҳо, рубоӣ ва дубайтиҳо, тарҷумаҳо.- Ду¬шанбе: Ирфон, 1982.- 400 с. * Як дона марворид: Китоби шеъру чистон ва қиссаву достон.- Душанбе: Маориф, 1984.- 144 с. * Тиру камон дар рӯи бом: Шеър, қисса ва достонҳо /Барои бачаҳои синни хурди мактабӣ.- Душанбе: Адиб, 1987.- 224 с. * Волшеные сапоги: Стихоторения /Для млад. школьного. возраста; С тадж. перев. Ю.Нейман.- М.: Дет. лит., 1973.- 63 с. с илл. * Новый дутар: Стихи /Для ст. школьного возраста.- М.: Малыш, 1976.- 17 с. * Запах земли: Стихи, поэма и сказки /Для мл. школьного возраста.- Душанбе: Адиб, 1988.- 183 с. * Честное слово: Стихи.- М.: Дет. Лит., 1988.- 54 с. * == Адабиёт доир ба устод == * Абдуманнонов, А. Убайд Раҷаб //Энсиклопедияи адабиёт ва санъат.- Душанбе, 2004.- Ҷ.3.- С.240 с. * Гулназар. Убайд Раҷаб //Адибони Тоҷикистон: Маълумотнома /Муаллиф ва мураттиб Гулназар.- Душанбе: Адиб, 2002.- С.450-452. * Раҷабов, Ҷ. Шоир, Китобхона ва кӯдакон: Мулоҳизаҳо барои тарғиби асарҳои шоир Убайд Раҷаб байни кӯдакон дар китобхона¬ҳои бачагона ва мактабӣ /Муҳаррир Н.Нуралиев; КБҶТ.- Душанбе, 1992.- 24 с. * Саидраҳмонов, С. Ҳабиби кӯдакон: Убайд Раҷаб //Газетаи муаллимон.- 1987.- 20 октябр. * Султон, Ш. Ҷоизаи арзанда: Убайд Раҷаб сазовори Ҷоизаи ба номи Г. Х. Андерсен гардид //Маданияти Тоҷикистон.- 1983.- 18 март. * Миршакар, М. Замин ҳам забон дорад: шоири дӯстдоштаи кӯдакон Убайд Раҷаб 50- сола шуд //Садои Шарқ.-1982.- № 4.- С.93-94. * Сулаймонова, Г. Дӯсти меҳрубони шумо //Раҷаб У. Ману ҷӯраҳои ман.: Шеъру чистон ва қиссаву достон.- Душанбе: Маориф, 1981.- С.5-7. * Убайд Раҷаб //Тазкираи адабиёти бачагона.-Душанбе, 1979.- Ҷ.1. — С.216-217. * Розиқ, Н. Хӯшаи пурбор: Маҷмӯаи шеърҳои «Хӯшаи гандум»-и У.Раҷаб //Комсомолии Тоҷикистон.- 1978.- 10 декабр. * Убайд Раджаб //Писатели Таджикистана.- Душанбе: Ирфон, 1986.- С.319-321. * Сулейманова, Г. Радуга детских улыбок: Произведения У.Раджаба //Пионеры Таджикистана.- 1987.- 13 декабря. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * Адибони Тоҷикистон: Маълумотнома /Муаллиф ва мураттиб Гулназар.- Душанбе: Адиб, 2002.- С.450-452. * Энсиклопедияи адабиёт ва санъат.- Душанбе, 2004.- Ҷ.3.- С.240 с. {{Барандагони ҷоизаи давлатии А. Рӯдакӣ 1963-1988}} [[Гурӯҳ:Шоирон аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Шоирони тоҷик]] [[Гурӯҳ:Адибони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Рӯзноманигорони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Аъзои Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Дорандагони унвонҳои фахрӣ аз Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Зодагони ноҳияи Панҷакент]] dfvzpgdx83f10jf3zfxsl5yoe4z8ck8 Абдуманнон Абдуллоев 0 73820 1309025 1276456 2022-08-04T07:54:39Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Ҳамномҳо|Абдуманнон}} {{Ҳамнасабҳо|Абдуллоев}} {{Олим |ном = Абдуманнон Абдуллоев | номи аслӣ = |тасвир = |бар = 200px |тавсифи тасвир = Абдуманнон Абдуллоев |таърихи таваллуд = 17.12.1950 | зодгоҳ = {{Зодгоҳ|Конибодом|шаҳри Конибодом}} |таърихи даргузашт = |шаҳрвандӣ = |маҳалли даргузашт = |фазои илмӣ = [[биология]] |ҷойҳои кор = Институти ботаника, физиология ва генетикаи рустаниҳо<br /> Маркази рушди инноватсионии илм ва технологияҳои нави Академияи илмҳо Ҷумҳурии Тоҷикистон |дараҷаи илмӣ = {{Дараҷаи илмӣ|доктор илмҳои биологӣ}} (1994) |унвонҳои илмӣ = {{Унвонҳои илмӣ||0}} (2006) [[Доктори илмҳои биология]](1994) |алма-матер = [[Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон]] (1973) |роҳбари илмӣ = |шогирдони маъруф = |маъруф ба = |ҷоизаҳо = [[Ходими хидматнишондодаи илм ва маорифи Академияи илмҳои табиатшиносии Россия]] (2016) |имзо = |бари имзо = |сайт = |викитека = |викианбор = <!-- БЕ пешванди Category:--> }} '''Абдуманон Абдулло́ев''' (тав. [[17 декабр]]и [[1950]], [[Конибодом]]) — физиолог-биохимик, доктори илмҳои биология (1994), [[профессор]] ([[2006]]), узви вобастаи [[Академияи илмҳои Тоҷикистон]] (2008), узви вобастаи Академияи илмҳои табиатшиносии Россия (2016). Ходими хидматнишондодаи маориф ва илми - узви вобастаи [[Академияи илмҳои табиатшиносии Россия]] (2016)[http://www.rae.ru], == Зиндагинома == Абдуллоев Абдуманнон - 17-уми декабри соли 1950 дар шаҳри [[Конибодом]] дар хонадони зиёи ба дунё омадааст. Соли 1958 ба мактаби миёнаи №7 ш. Конибодом рафта ва соли 1968 мактаби миёнаро хатм намудааст. Дар ҳамон сол ба факултаи химияи Донишгоҳи Давлатии Тоҷикистон дохил шуда ва соли 1973 донишгоҳро хатм намудааст. Фаъолияти кории худро ҳамчун омӯзгор дар мактаби №3 ноҳияи Лахш (Ҷиргатол) огоз намуда сипас дар заводи химиявии ноҳияи [[Исфара]] кор кадааст. Аз соли 1975 -1978 аспиранти Институти физиология ва биофизикаи рустаниoои АИ ҶТ, лаборанти калон 1978-1980, корманди хурди илми 1980-1983, ходими калони илми 1983-1985, аз соли 1985 то ин ҷониб мудири озмоишгоҳи биохимияи фотосинтези [[Институт]]. Соли 1980 рисолаи номзадиро дар мавзӯъи омӯзиши структураи РУБИСКО ҳимоя намудааст. Соли 1994 дар мавзӯъи «Ферментҳои карбоксилони ва танзими ассимилиятсияи гази карбонат дар рустаниҳои дараҷаи оли» рисолаи докториро ҳимоя намудааст. Соли 2008 узви вобастаи Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб карда шудааст. Самти тадқиқотҳои илми гуногунчабҳа буда, зиёда аз 30 сол инҷониб барои яке аз равандҳои ҳаёт тавлиди илми биология- фотосинтез бо кушишу зиёди амалпешаги, корҳои илмии муҳиму зарурро анҷом медиҳад. Муаллифи зиёда аз 200 асарҳои илмӣ, аз ҷумла 5 монография. Нақши Абдуллоев А. дар тайёр намудани кадрҳои ҷавон дар илмӣ биологияи Тоҷик мавқеъи хоса дорад. Дар таҳти роҳбарии Абдуллоев А. 10-нафар рисолаи номзади ва доктори илмиро бо муваффақият ҳимоя намудаанд. Соли 1994 Абдуллоев А. рисолаи доктори худро ҳимоя намудааст. Соли 2004 бо сифати профессори хориҷи дар Донишгоҳи Малаканди Покистон дар 3-семестр кор кардааст. Соли 2007 унвони профессор дар соҳаи «Физиология ва биохимия рустани»-ро гирифтааст. Оиладор соҳиби 3-писар. == Фаъолиятҳои илмӣ == Соли 1980 натиҷаҳои корҳои тадқиқотии худро дар мавзӯъи «омӯзиши сохтори рибулозобифосфат- карбоксилаз-оксиген аз бо усули нишони спини» дар ш. Тиблиси рисолаи номазадии худро ҳимоя намудааст. Соли 1994 рисолаи доктории худро дар мавзӯъи «Ферментҳои карбоксилони ва танзими ассимилиятсияи гази карбонат дар рустаниҳои дараҷаи олӣ». Самти асосии тадқиқотиҳои илми Абдуллоев А. ин омӯзиши фотосинтез ва метаболизми фотосинтетикии карбон дар рустаниҳои дараҷаи оли ба омилҳои экологӣ ва зиёдшавии маҳсулнокии рустаниҳои хоҷагии қишлоқ мебошад. Дар солҳои охир тадқиқот дар ин самт дар байни физиологҳо ва биохимиконе, ки масъалаҳои фотосинтезро дар аспетҳои экологӣ меомузанд мавқеъи хоса дорад. Дар ин ҷода усулҳои мушаххаси ҷудокуни ва тозакунии ферментҳои фотосинтез РУБИСКО, ФЕП-карбоксилазаҳо ва дигар ферментҳои фазаи карбоксилшави ба роҳ монда шудааст. Дар хлоропластҳои С3-рустаниҳо амалиёти то ҳол номаълуми табдилёбии туршии С4, ки ба ҳосилшавии туршиҳои карбондор, яъне декарбоксилшавии С4-туршиҳои дукарбона (бо иштироки ферментҳои ФЭП-система) ва истифодаи бокимондаҳое, ки дар давраи Калвин ҳосил шудаанд, нишон дода шудааст. Вазифаи физиологии ин протсес дар шароити муътадил аз таъмин намудани синтези пайвастагиҳои органики иборат аст, аммо ҳангоми фарорасии шароитҳои номусоид, вай воситаи иловагии дастрас намудани гази дуоксиди карбон ба маркази карбоксилшавӣ мешавад. Дар шароити муътадил синтези туршиҳои органики, аминокислотаҳо, сафедаҳо ва липидҳо таъмин карда мешавад, аммо дар шароити номусоид бошад, роҳҳои иловагии дастраскунии гази карбонат (СО2) ба марказҳои карбоксилшави фаъолият мекунад. Фаъолкунонии ФЕП-карбоксилшави дар шароитҳои номусоиди муҳит ҳамчун аломати мутобиқ буда, бо ошкор шудани қобилияти ҳасос ба таъсири омилҳои номусоиди муҳит, ошкор мешавад Фаъолкунонии ФЕП-карбоксилшави дар шароитҳои номусоиди муҳит ҳамчун аломати мутобиқатӣ буда, бо ошкор шудани қобилияти хасос ба таъсири омилҳои номусоиди муҳит, ошкор мешавад. == Осори илмӣ == Абдулоев А. яке аз мутахассисони соҳибтаҷрибаи соҳаи физиология ва биохимияи фотосинтез дар Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад. Аз соли 1975 то ин ҷониб дар Институти ботаника, физиология ва генетикаи рустании (собик Институти физиологияи рустани ва генетика) АИ ҶТ ҳамчун мутахассиси соҳибтаҷриба фаъолият намуда, дар тадқиқоти ҷудокуни ва омӯзиши хосиятҳои физикӣ ва кимиёвии карбон дар C3 ва C4 фотосинтези ва танзими он дар омилҳои экологӣ. Таҳти роҳбарии Абдуллоев А, омӯзиши фаъолияти фотосинтетики C3 дар рустаниҳо шароити гуногуни экологӣ омухта шудааст. Ин натиҷаҳоро метавон натанҳо барои пешгуии ва барномасозии таркиби ферментҳои карбоксилшави, балки ҳамчунин барои ҳалли вазифаҳои актуали оид ба баланд бардоштани ҳосилнокии зироатҳои хочагии русто истифода бурд. Дар солҳои охир ӯ ба омӯзиши таъсири тағйирёбии иқлим ба равандҳои физиологии зироатҳои нигаронида шудааст. Таҳти роҳбарии Абдуллоев А. кор оид ба омӯзиши равандҳои физиологи гандум дар мавсими кишт дар сенарияҳои мухталифи тағйирёбии иқлим ва таъсири онҳо рустании гандум гузаронида шудааст. Дар ин ҳолат маҳсулнокии биологӣ ва хоҷагии рустани омухташуда, инчунин баҳодиҳи биохимиявии сифати дони гандум (сафеда, крахмал, нахи ва таркиби элементари) гузаронида шуд. Маълумотҳои ба даст омада дар таъсиси моделҳои математикии гандум дар шароити тағйирёбии глобалии иқлим истифода шудаанд. Роҳбари барномаи ҳамкориҳои илмӣ ва техникии бо Академияи илмҳои Булғория (Варшава Паймони (CMEA), 1981-1990). Менеджери лоиҳаи ISESCO «Таъсири нурҳои ултрабунафши радиатсиони ва СО2 дар рустаниҳои дараҷаи олӣ», 1996-1998. Менеджери лоихаи ISESCO «Таъсири омилҳои антропогени дар ҷамоаи рустаниҳо», 2003-2005. Менеджери лоиҳаи МБИТ «Тадқиқот барои таъсири тағйирёбии иқлим ба афзоиши, рушд ва ҳосилнокии гандум дар Тоҷикистон» (Т-1635). 2008-2011. Суб-менеджери лоиҳаи МБИТ «Фаъолияти биологии олигосахаридҳо ва комплекси он бо полифенол» (Т-2148). 2015-2018. ҳамчунин иштирокчии лоиҳаҳои МБИТ Т-1420 ва Т-1436 бо Институти Химияи АИ ЧТ. Дар асоси ин корҳои илмию тадқиқоти таҳти роҳбарии Абдуллоев А. 9- номзад ва 1- доктори илм (рисолаи доктори Чумаев Б.Б., рисолаи номзади Абдураҳманова З.Г.,Гайратов Б. П., Акрамов У., Сафаров Е.,Амонов Б.,Саидов Н.,Каримова И., Бобоев И.) Профессор Абдуллоев А. муаллифи зиёда аз 200 асарҳои илми, аз ҷумла 5 монография. === Китобҳо (Монографияҳо) === # Абдуллаев А., Абдурахмонова З.Н., Джумаев Б.Б. Метабализми фотосинтетикии карбон дар пахта, Китоб. Душанбе: Дониш, 2001. 94 с. # Эргашев А., Абдурахмонова З.Н., Джумаев Б.Б., Абдуллаев А. Таъсири нурҳои ултрабунафш дар нишиондихандаҳои физиологи ва биохимияви дар рустаниҳои баландкуҳ. Китоб. Душанбе: Дониш, 2006, 114с. # Амонов Б.П., Абдуллаев А., Нигмонов М., Ҳайдаров А. Сафедаи дони гандуме, ки дар шароитҳои Тоҷикистон парвариш шудааст. Китоб. Душанбе: Дониш, 2010. 118с. # Абдуллаев А., Эргашев А., Джумаев Б.Б., Абдуллаев Х., Каримова И. Физиологияи пахта дар шароитҳои стрессӣ. Китоб. Душанбе: Дониш, 2013, 179с. # Абдуллаев А., Каримов Х.Х., Эргашев А., Джумаев Б.Б., Касымова Г.Ф., Маниязова Н.А., Сабоиев И., Усманов Т., Абдуллаев С. Физиологияи гандум дар шароити Тағйирёбии иқлими. Китоб. Душанбе: Дониш, 2015. 162 с. == Ҷоизаҳо ва ҷоизаҳо == *Дар соли 1980 А. Абдуллоев бо гурӯҳи олимони ҷавон унвони Лауреати Ҷоизаи Ленин комсомолии Тоҷикистон барои силсилаи корҳои «Синтези комплексҳои гузариш металлӣ, радикалии иминоксили ва татбиқи онҳо дар фанҳои химия, физика ва биология молекуляри сарфароз гардонида шуд * Ходими хидматнишондодаи илм ва маорифи Академияи илмҳои табиатшиносии [[Россия]] (2016) == Сарчашма == <references /> * Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Ҳайати шахсӣ. – Душанбе: Дониш, 2011. - 216 с. {{Зиндагинома-хурд}} [[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Биологони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Фарҳангистони улуми Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Дорандагони унвонҳои фахрӣ аз Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Докторони улуми биология]] [[Гурӯҳ:Аъзои вобастаи АИ Тоҷикистон]] qht7yu65ddxipvw6t7ipoa6jk4fmmfy Шаблон:Тамаддун 10 78270 1309175 700517 2022-08-04T09:53:05Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Шаблон:Infobox archaeological culture]] to [[Шаблон:Тамаддун]] wikitext text/x-wiki {{Infobox | title = {{{name|<includeonly>{{PAGENAME}}</includeonly>}}} | image = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{map|}}}|size={{{mapsize|}}}|upright={{{mapupright|1}}}|alt={{{mapalt|<includeonly>Map showing the extent of the {{PAGENAME}}</includeonly>}}}}} | caption = {{{mapcaption|}}} | label1 = Alternative names | data1 = {{{altnames|}}} | label2 = [[Archaeological horizon|Horizon]] | data2 = {{{horizon|}}} | label3 = Geographical range | data3 = {{{region|}}} | label4 = Period | data4 = {{{period|}}} | label5 = Dates | data5 = {{{dates|}}} | label6 = [[Type site]] | data6 = {{{typesite|}}} | label7 = Major sites | data7 = {{{majorsites|}}} | label8 = Characteristics | data8 = {{{extra|}}} | label9 = Preceded by | data9 = {{{precededby|}}} | label10 = Followed by | data10 = {{{followedby|}}} | data11 = {{{module|}}} }}<noinclude> {{documentation}}<!-- Please add category links to the bottom of the /doc sub-page, not here --> {{Template:Infobox archaeological culture/TemplateData}} </noinclude> dg0aclbciidhapsn9pknanngdpwxs61 1309182 1309175 2022-08-04T09:57:12Z VASHGIRD 8035 Тағйири масир ба [[Шаблон:Қуттии ҳамагонӣ]] wikitext text/x-wiki #равона [[Шаблон:Қуттии ҳамагонӣ]] dbyuot9v09yti90za4hqy289eo2yq9n Тило 0 94899 1308969 1269421 2022-08-04T07:45:53Z VASHGIRD 8035 /* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Варақаи тило}} {{Унсури ҷадвали даврӣ|align=center|number=79}} '''Тило''' ('''Au''' аз {{lang-la|Aurum}}), '''зар''' — унсури гуруҳи 11 (аз рӯи таснифоти кӯҳнашуда — дар зергурӯҳи иловагии гурӯҳи якум), даври шашуми системаи даврии элементҳои кимиёвии Д. И. Менделеев, бо рақами тартибии 79 мебошад. Бо аломати Au (лот. Aurum) ифода карда мешавад. Моддаи соддаи тило — метали асили рангаш зард аст. Рақами бақайдгириаш CAS: 7440-57-5 мебошад. == Таърих == Тило яке аз металҳое аст, ки инсон онро 8 ҳазор сол муқаддам аввалин бор шинохт ва дар асри биринҷӣ (ё мезолит) занҳои Африқо худро бо муҳра, шадда ва нишонаҳои сарисинагии тилоӣ ороиш медоданд. Истеҳсоли аввалини тило, аз рӯи маълумотҳои археологӣ, дар [[Миср]] оғоз ёфта буд ва тилоро [[Офтоб]] «қурси калону дурахшони тило» меномиданд. Дар қадим ороиш бо тило рамзи Офтоб, бойгарӣ ва чун пул хидмат мекард. Парастиши тило чун инъикоси парастиши Офтоб дар рӯйи [[Замин]], тавоногӣ ва бузургии он на танҳо дар Миср, балки ба тамаддуни дигар мамолик паҳн шуд. Дар он замонҳо дар Миср дар як сол 50 тонн тило истеҳсол мекарданд, ки ин рақам ба рақами истеҳсоли тило дар [[Русия]] (соли 1913), ё дар асри гузашта ИМА ва Канада ва ҳоло дар Ӯзбекистон, ки ҳамин миқдор тилоро ҳосил мекунанд, рост меояд. Ҳол он ки миқдори (кларки) тило дар қишри замин ҳамагӣ 5•10<sup>−7</sup>%-ро ташкил мекунад. Археологҳо дар водии Шоҳони Фив, соҳили чапи рӯди Нил, аз оромгоҳи Фиръавни номаълум маснуотҳои аз тило сохташударо дарёфт намуданд. Соли 1922 археологи инглис Г.Картер аз тобути тилогини мумиёкардашудаи Фиръавн Тутанхамон, ки зиёда аз 3400 сол қабл ба хок супорида шуда будаст, 110 кг тило ва маргниқоби тилоӣ ҳафриёт кард. Дар бораи тило ривоят аст, ки фидоёни Миср бовар мекунонданд, ки гӯё Офтоб тилоро офарида, ба Замин чун борон мерезад, аз он ёдгориҳои сутуну девормонанд бино мекарданд. Фиръавни Миср Эхнатон, ки тарафдори ситоиши Офтоб буд, бо фидоён муносибаташро канда, Фивро тарк намуд. Ӯ маркази ситоишгарони нав — ибодатхонаи Ахет-Атони берӯпӯшро, ки дар болои деворҳояш курсиҳои сайқалдода офтобро инъикос мекарданд, сохт. Ситоиши Офтоб дар байни дигар қабилаҳо низ паҳн шуда буд. Дар давраи кашфиётҳои географӣ (соли 1519) сайёҳи испанӣ Эрнан Кортесу ба Америка роҳ пеша кард, ҳиндуҳо ӯро бо табъи хуш пешвоз гирифта, дар қатори дигар туҳфаҳо ду курсии доираашон 1 м (яктоаш аз тило, дигараш аз нуқра), чун рамзи ситоиши Офтобу Моҳтоб пешкаш карданд. «Ба некӣ — бадӣ» гуфтаанд. Ва Эрнан Кортес, Франсиско Писарро (а. XVI) ва дигар забткунандагони мамолики Америкаи Ҷанубӣ (Перу, Чилӣ, Аргентина, Эквадор, Боливия) тамоми бойгарии ин мамлакатҳоро тороҷ намуда, сиққа сохта ба Аврупо бурданд. Ҳоло дар пойтахти Колумбия шаҳри Богото дар Осорхонаи тило 8000 номгӯйи маснуотҳои ситоишии ҳиндуҳои қадим маҳфуз аст. Саволе ба миён меояд, ки тило дар осорхона аз куҷо пайдо шуд? Посух. Мардуми таҳҷоӣ як қисми маснуоти тилоро аз испанҳо дар ҷангалҳои тропикӣ андаруни решаҳо пинҳон карданд. Қисми дигари онҳо садсолаҳо дар қаъри кӯли Гаутовита, ки аз рӯи расму оини муқаддаси атстекамҳо, инкиҳо ва халқиятҳои дигари Америкаи Ҷанубӣ ба кӯл партофта шуда буданд, онҳоро ба даст оварданд. Аз рӯи урфу одати ин халқият дар қадим доҳиро меҳрубонӣ мекарданд ва ба танаи вай хокаи тилоӣ мемолиданд. Пас аз он ӯ бо ашхоси муқаддас дар сал нишаста, дар кӯл ба самти шарқ шино мекарданд. Ҳангоми шуъла задани Офтоб дар соҳили шарқии кӯл доҳиро муборакбод, меҳрубонӣ намуда, ангуштарӣ, шадда, муҳра, тасбеҳ, гарданбанд, чанголи ҳайвонҳои аз тило сохташударо ба болояш мепошиданд. Ҳоло қисми кӯлро хушк карда, маснуотҳои тилоиро гирифта ба осорхона супориданд. Дар асрҳои баъдина муайян шуд, ки [[Миср]] аз тило бой будаст ва онро ба бозори ҷаҳонӣ мебароварданд. Ҳазорсолаҳо сипарӣ шуда (2500 сол қабл), давлати Лидия (дар Осиёи Хурд) барои ба низом даровардани муносибатҳои иқтисодӣ бо Юнон ва Шарқ тангаи тилоиро ба савдо баровард. Аз ин иқдоми нек шоҳи форсҳо Кир огоҳ шуда, Лидиоро ба итоати худ мегирад ва сиққакунии тангаи тилоиро дар дигар мамолик паҳн мекунад. Дар асри XVII тангаҳои тилоӣ дар Русия пайдо шуда, 10 руб. арзиш доштанд ва ба шарафи императори Русия Елизавета Петровна ин тангаҳо «империал» ногузорӣ мешуданд. Тило металли асил, зардранг, ёзанда, кашолёбанда, вазнин (зичиаш 15,6 — 19,2 г/см<sup>3</sup>), мулоим (сахтиаш — 2,5-3), дар ҳарорати 1063<sup>0</sup>С об мешавад, ба тунукаҳои нозук ва то 3-15 км сим дароз кашида мешавад. Аз рӯи ин хусусиятҳояш тилоро дар ҷавоҳирот ва саноат истифода мебаранд. Дар ҷавоҳирот 75-76 % тило, электроника 9 %, стоматология 3 %, сиқкакунии тангаҳо 4 % ва дигар соҳаҳои 8 %, ва препаратҳои тиббӣ, хӯла, таҳқиқотҳои илмӣ, оптика, зарфҳои кимиёвӣ, симсозӣ ва расмтайёркунӣ истифода мешавад. Дар солҳои охир тилоро бисёртар дар саноат барои тайёр кардани хӯлаҳое, ки барои кафшери маводи двигателҳои реактивӣ, мушакҳо, реакторҳои ядроӣ, самолётҳои суръаташон аз суръати овоз зиёдтар аст ва дигар таҷҳизотҳо истифода мебаранд. Бо тило мушакҳо, киштиҳои кайҳониро мепӯшонанд. Масалан, дар киштии «Колумбия» америкоиҳо зиёда аз 40 кг тилоро истифода карданд. Дар сатҳи қоғаз ё чӯб ширеши махсус молида, хокаи тилоиро медавонанд, бо тило рӯпӯш мешавад. Дар 1 м<sup>2</sup> сатҳи ҷисм 3 гр. тило сарф мешавад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * Паддефет, Р. Золото Химия. М. : Мир, 1982. — 259 с. {{Умуми}} {{Химия-нопурра}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Унсурҳои химиявӣ]] 97p0d3knpuypjmk1lh72wle44ub5ii9 Теллур 0 94922 1308971 1120526 2022-08-04T07:46:14Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Варақаи теллур}} {{Унсури ҷадвали даврӣ |align=center |number=52 |fontsize=100% }} Теллу́р — элементи кимиёвии гуруҳи 16-уми системаи даврӣ (мувофиқи таснифоти куҳан —гуруҳи VI-уми зергуруҳи иловагӣ буда, ба қатори халкогенҳо)мансуб аст. Теллур аз лотинии «telluris» гирифта шуда, маънояш Замин аст. Кристаллҳои мўрт ва дурахшандаи сафеди равшан, зичии 6,24 г/см<sup>3</sup> дошта, дар ҳарорати 450<sup>0</sup>С гудохта мешавад. Дар табиат ҳамроҳи сулфур (S) ва селен (Se) во мухӯрад. Металл чун хўла барои баланд бардоштани устувории пўлод бо мис ва сурб омехта мешавад. Қисми таркибии катализатор барои ҳосил кардани матоъҳои синтетикӣ ва маводи ширешкунанда дар саноати кимиё ва аз ларзидан (вибратсия) муқобилият нишон додан, торҳои ҳискунандаи рўшноӣ, дастгоҳҳои электронии термобарқӣ, хунуккунанда ва чун рангдиҳандаи шишаю маводи кулолӣ истифода мешавад. == Адабиёт == Сбор и обработка вторичного сырья цветных металлов : Учебник для вузов по специальности "Металлургия металлов" / Г. А. Колобов, В. Н. Бредихин, В. М. Чернобаев. – М. : Металлургия, 1993. – 288 с. == Инҷоро ҳам бингаред == * [[Ҷадвали даврии элементҳои химиявӣ]] {{Умуми}} {{Химия-нопурра}} [[Гурӯҳ:Унсурҳои химиявӣ]] jchkwhu01qr33v468ti00hh0b1eofg5 Кувайт 0 95669 1309096 1305994 2022-08-04T08:17:25Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Кишвар |common_name=Kuweit |Парчам =Flag of Kuwait.svg |Номи тоҷикӣ = Кувайт |Номи аслӣ =دولة الكويت Давла́т эл-Қуве́йт |Нишон = Emblem of Kuwait.svg |Номи суруди миллӣ =Ан-нашид Ал-Ватани <center>[[File:National anthem of Kuwait (instrumental).ogg]]<center> |Сохтори давлат=[[Мутлақият]] |Дар харита=Map of Kuwait.svg |Забон=[[Забони арабӣ]] |Рӯзи истиқлол= 19.06.1961 |Соҳибистиқлол аз = Британияи Кабир дар 19.06.1961 |Пойтахт=[[Ал-Кувайт]] |Шаҳри калонтарин=[[Ал-Кувайт]] |Вазифаи сарварон= Амир |Сарварон= [[Наввоф Аҳмад Ҷобир ас-Сабоҳ|Наввоф]] |Ҷой аз рӯи масоҳат= 152 |Масоҳат= 17 818 |Фоизи об = |Ҷой аз рӯи аҳолӣ = 136 |Аҳолӣ= 2 646 314 нафар |Соли ба шумор гирифтани аҳолӣ = |Зичии аҳолӣ=131 |ММД=175,35 млрд |Ҷой дар ҷаҳон аз рӯи ММД=55 |ММД ба сари аҳолӣ=43 103 |Пули миллӣ=динори қувайтӣ |Домен=[[.kw]] |Коди телефон=965 |Соат=+3 |Эзоҳот= }} '''Кувайт''' ({{lang-ar|الكويت}}) — кишварест, ки дар қисми [[Осиёи Ҷанубу Ғарбӣ]]. Дар шимол ва ғарб бо [[Ироқ]], аз ҷануб бо [[Арабистони Саудӣ]] ҳамсарҳад аст. Пойтахти давлат — шащри [[Кувайт (шаҳр)|Кувайт]], аҳолӣ, 3 268 431 нафар (тахмини июни 2012). Аз ҷумлаи аҳолии таҳҷойи — арабҳои-қувайти аксариятанд. == Таърих == == Ҷуғрофия == == Иқтисод == == Пайвандҳо == == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{Authority control}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Давлатҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Давлатҳои Осиё]] [[Гурӯҳ:Кувайт]] c78uq35sylvq2nfpnysqu56z8vidmod 1309097 1309096 2022-08-04T08:18:03Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Кишвар |common_name=Kuweit |Парчам =Flag of Kuwait.svg |Номи тоҷикӣ = Кувайт |Номи аслӣ =دولة الكويت Давла́т эл-Қуве́йт |Нишон = Emblem of Kuwait.svg |Номи суруди миллӣ =Ан-нашид Ал-Ватани <center>[[File:National anthem of Kuwait (instrumental).ogg]]<center> |Сохтори давлат=[[Мутлақият]] |Дар харита=Map of Kuwait.svg |Забон=[[Забони арабӣ]] |Рӯзи истиқлол= 19.06.1961 |Соҳибистиқлол аз = Британияи Кабир дар 19.06.1961 |Пойтахт=[[Кувайт (шаҳр)|Кувайт]] |Шаҳри калонтарин=[[Кувайт (шаҳр)|Кувайт]] |Вазифаи сарварон= Амир |Сарварон= [[Наввоф Аҳмад Ҷобир ас-Сабоҳ|Наввоф]] |Ҷой аз рӯи масоҳат= 152 |Масоҳат= 17 818 |Фоизи об = |Ҷой аз рӯи аҳолӣ = 136 |Аҳолӣ= 2 646 314 нафар |Соли ба шумор гирифтани аҳолӣ = |Зичии аҳолӣ=131 |ММД=175,35 млрд |Ҷой дар ҷаҳон аз рӯи ММД=55 |ММД ба сари аҳолӣ=43 103 |Пули миллӣ=динори қувайтӣ |Домен=[[.kw]] |Коди телефон=965 |Соат=+3 |Эзоҳот= }} '''Кувайт''' ({{lang-ar|الكويت}}) — кишварест, ки дар қисми [[Осиёи Ҷанубу Ғарбӣ]]. Дар шимол ва ғарб бо [[Ироқ]], аз ҷануб бо [[Арабистони Саудӣ]] ҳамсарҳад аст. Пойтахти давлат — шащри [[Кувайт (шаҳр)|Кувайт]], аҳолӣ, 3 268 431 нафар (тахмини июни 2012). Аз ҷумлаи аҳолии таҳҷойи — арабҳои-қувайти аксариятанд. == Таърих == == Ҷуғрофия == == Иқтисод == == Пайвандҳо == == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{Authority control}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Давлатҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Давлатҳои Осиё]] [[Гурӯҳ:Кувайт]] mk5b93tj6az95gwb7qnqdxnplemjzun Анварпошшо 0 96905 1308834 1228661 2022-08-04T05:16:10Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Арбоби низомӣ |имя = Энвер-паша |оригинал имени = {{lang-ota|اسماعیل انور پاشا}}, {{lang-tr|Enver Paşa}} |дата рождения = 22.11.1881 |дата смерти = 4.08.1922 |место рождения = {{МестоРождения|Стамбул}}, [[Османская империя]] |место смерти = кишлак Чагана, [[Бухарский эмират]]/[[БНСР]] (ныне Таджикистан) |изображение = Ismail Enver.jpg |ширина = 270px |описание изображения = |прозвище = |принадлежность = [[Файл:Ottoman Flag.svg|border|22px]] [[Османская империя]]<br>[[Файл:Bandera del Turquestan.svg|border|22px]] [[Басмачи]] |годы службы = [[Файл:Ottoman Flag.svg|border|22px]] [[1903]]—[[1918]]<br>[[Файл:Bandera del Turquestan.svg|border|22px]] [[1921]]—[[1922]] |звание = [[Генерал]] |род войск = |командовал = Начальник Генерального штаба<br>Военный министр<br>3-я турецкая армия<br>Командир отряда басмачей |часть = |сражения = [[Младотурецкая революция]]<br> [[Итало-турецкая война]]<br> [[Первая Балканская война]]<br> [[Вторая Балканская война]]<br> [[Первая мировая война]] ** [[Сарыкамышское сражение]] [[Иностранная военная интервенция в России]] ** [[Мятеж Энвер-паши (1921)]] |награды = {{{!}} {{!}}{{Орден Меджидие 1 степени}}{{!!}}{{Орден Меджидие 3 степени}}{{!!}}{{Орден Османие 1 степени}} {{!}}- {{!}}{{Орден Османие 2 степени}}{{!!}}{{Орден Османие 3 степени}}{{!!}}{{Галлиполийская звезда}} {{!}}- {{!}}{{Орден «Pour le Mérite» (Пруссия)}}{{!!}}{{Железный крест 1-го класса}}{{!!}}{{Железный крест 2-го класса}} {{!}}- {{!}}{{Крест Военных заслуг (Австро-Венгрия)}} {{!}}} |связи = |в отставке = }} '''Исмоил Анвар''', маъруф ба '''Анварпошшо''' ё (аз аввал) '''Анварбой''' ({{lang-ota|اسماعیل انور پاشا}}, {{lang-tr|Enver Paşa}}; {{СанаиТаваллуд|22|11|1881}}, [[Истамбул]] — {{СанаиМарг|4|8|1922}}, деҳаи Обдараи [[ноҳияи Балҷувон]]) — ходими сиёсию ҳарбии [[Туркҳо|турк]], генерал, яке аз сарварони ҳизби «Иттиҳод ва тараққӣ»-и ҷавонтуркон, иштирокчии Револютсияи соли 1908 (алайҳи султон Абдул Ҳамид) ва табаддулоти давлатии апрели 1913-и ҷавонтуркон дар Туркия. Бо лақабҳои «'''Домоди халифа'''» ва «'''Наполеончики турк'''» машҳур буд. == Зиндагинома == === Роҳ ба ҳокимият === Соли 1903 Академияи Штаби генералии Истамбулро хатм кардааст. Моҳи феврали 1914 ба унвони «пошо» (генерал) соҳиб гардида, вазири ҳарбии Туркия таъйин шуд. Солҳои Ҷанги якуми ҷаҳонӣ сарфармондеҳи Қувваҳои мусаллаҳи Туркия буд. Дар сиёсати худ ба пантуркизм ва панисломизм содиқ буда, бо Германия ҳамкорӣ дошт. Моҳи сентябри 1918 дар Боку алайҳи болшевикон мубориза бурда, баъди шикасти Туркия (1918) дар Ҷанги якуми ҷаҳонӣ ба Германия гурехт. Аз ҳамон вақт ба муқобили ҳаракати миллии озодихоҳии туркҳо мубориза мебурд. Соли 1920 ба Москва омада, бо В. И. Ленин вохӯрд ва худро тарафдори Инқилоб вонамуд кард. Ӯ чун инқилобчии матин 1 сентябри 1920 ба Боку фиристода мешавад. Аммо нақшаҳояш дар он ҷо барор нагирифта, моҳи октябри 1921 ба Ҷумҳурии Халқии Бухоро омад. === Лашкаркашӣ ба Бухоро === Дар Бухоро бо қувваҳои зиддишӯравии Осиёи Миёна ва мамолики хориҷ (Афғонистон, Туркия ва ғайра) забон як карда, бо мақсади таъсис додани империяи «Туркияи Бузурги Султонӣ», «Турони бузург» ва «Давлати ягонаи турк» («Улуғ тюркчилик») қотеъона талош намуд. Моҳи ноябри 1921 бо кумаки қувваҳои аксулинқилобӣ ба Бухорои Шарқӣ лашкар кашид, ки он бебарор анҷомид. Баъди муҳосираи Душанбе 22 марти 1922 амири собиқи Бухоро Олимхон Анварпошшоро сарфармондеҳи нерӯҳои аксулинқилобӣ таъйин намуд, ки сабаби норозигии сардори босмачиёни маҳаллӣ Иброҳимбеки лақай гардид. Анварпошшо худро муборизи истиқлол ва озодии мусулмонони Шарқ эълон кард. Ӯ мехост бо ин роҳ қувваҳои зиддишӯравии хориҷӣ ва дастаҳои босмачиёни дохилиро муттаҳид намуда, ба мақсади ниҳоии худ ноил гардад, вале Артиши Сурх бо ёрии меҳнаткашони маҳаллӣ нақшаҳои Анварпошшоро барбод доданд. == Марг == Анварпошшо ҳамроҳи чанд тан ҳаммаслаконаш 4 августи 1922 дар арафаи Иди Қурбон дар задухӯрди назди деҳаи Обдараи минтақаи Кӯлоб ба қатл расид. Ҷасади ӯро дар баландии Чаган ба хок супурданд. Бо ташаббуси расмии Ҳукумати Туркия боқимондаи ҷасади Анварпошшо баъди 74 сол 31 июли 1996 ба Туркия интиқол дода шуд. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Сарчашма == * {{ЭМТ|Анварпошшо|1}} {{пайвандҳои беруна}} [[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони Туркия]] 9mk0wwtmg9hj20wag5l4tnipptcdmia 1308867 1308834 2022-08-04T06:23:59Z Farorud 26988 wikitext text/x-wiki {{Арбоби низомӣ |имя = Энвер-паша |оригинал имени = {{lang-ota|اسماعیل انور پاشا}}, {{lang-tr|Enver Paşa}} |дата рождения = 22.11.1881 |дата смерти = 4.08.1922 |место рождения = {{МестоРождения|Стамбул}}, [[Османская империя]] |место смерти = кишлак Чагана, [[Бухарский эмират]]/[[БНСР]] (ныне Таджикистан) |изображение = Ismail Enver.jpg |ширина = 270px |описание изображения = |прозвище = |принадлежность = [[Файл:Ottoman Flag.svg|border|22px]] [[Османская империя]]<br>[[Файл:Bandera del Turquestan.svg|border|22px]] [[Басмачи]] |годы службы = [[Файл:Ottoman Flag.svg|border|22px]] [[1903]]—[[1918]]<br>[[Файл:Bandera del Turquestan.svg|border|22px]] [[1921]]—[[1922]] |звание = [[Генерал]] |род войск = |командовал = Начальник Генерального штаба<br>Военный министр<br>3-я турецкая армия<br>Командир отряда басмачей |часть = |сражения = [[Младотурецкая революция]]<br> [[Итало-турецкая война]]<br> [[Первая Балканская война]]<br> [[Вторая Балканская война]]<br> [[Первая мировая война]] ** [[Сарыкамышское сражение]] [[Иностранная военная интервенция в России]] ** [[Мятеж Энвер-паши (1921)]] |награды = {{{!}} {{!}}{{Орден Меджидие 1 степени}}{{!!}}{{Орден Меджидие 3 степени}}{{!!}}{{Орден Османие 1 степени}} {{!}}- {{!}}{{Орден Османие 2 степени}}{{!!}}{{Орден Османие 3 степени}}{{!!}}{{Галлиполийская звезда}} {{!}}- {{!}}{{Орден «Pour le Mérite» (Пруссия)}}{{!!}}{{Железный крест 1-го класса}}{{!!}}{{Железный крест 2-го класса}} {{!}}- {{!}}{{Крест Военных заслуг (Австро-Венгрия)}} {{!}}} |связи = |в отставке = }} '''Исмоил Анвар''', маъруф ба '''Анварпошшо''' ё (аз аввал) '''Анварбой''' ({{lang-ota|اسماعیل انور پاشا}}, {{lang-tr|Enver Paşa}}; {{СанаиТаваллуд|22|11|1881}}, [[Истамбул]] — {{СанаиМарг|4|8|1922}}, деҳаи Обдараи [[ноҳияи Балҷувон]]) — ходими сиёсию ҳарбии [[Туркҳо|турк]], генерал, яке аз сарварони ҳизби «Иттиҳод ва тараққӣ»-и ҷавонтуркон, иштирокчии Инқилоби соли 1908 (алайҳи султон Абдул Ҳамид) ва табаддулоти давлатии апрели 1913-и ҷавонтуркон дар Туркия. Бо лақабҳои «'''Домоди халифа'''» ва «'''Наполеончики турк'''» машҳур буд. == Зиндагинома == === Роҳ ба ҳокимият === Соли 1903 Академияи Штаби генералии Истамбулро хатм кардааст. Моҳи феврали 1914 ба унвони «пошо» (генерал) соҳиб гардида, вазири ҳарбии Туркия таъйин шуд. Солҳои Ҷанги якуми ҷаҳонӣ сарфармондеҳи Қувваҳои мусаллаҳи Туркия буд. Дар сиёсати худ ба пантуркизм ва панисломизм содиқ буда, бо Германия ҳамкорӣ дошт. Моҳи сентябри 1918 дар Боку алайҳи болшевикон мубориза бурда, баъди шикасти Туркия (1918) дар Ҷанги якуми ҷаҳонӣ ба Германия гурехт. Аз ҳамон вақт ба муқобили ҳаракати миллии озодихоҳии туркҳо мубориза мебурд. Соли 1920 ба Москва омада, бо В. И. Ленин вохӯрд ва худро тарафдори Инқилоб вонамуд кард. Ӯ чун инқилобчии матин 1 сентябри 1920 ба Боку фиристода мешавад. Аммо нақшаҳояш дар он ҷо барор нагирифта, моҳи октябри 1921 ба Ҷумҳурии Халқии Бухоро омад. === Лашкаркашӣ ба Бухоро === Дар Бухоро бо қувваҳои зиддишӯравии Осиёи Миёна ва мамолики хориҷ (Афғонистон, Туркия ва ғайра) забон як карда, бо мақсади таъсис додани империяи «Туркияи Бузурги Султонӣ», «Турони бузург» ва «Давлати ягонаи турк» («Улуғ тюркчилик») қотеъона талош намуд. Моҳи ноябри 1921 бо кумаки қувваҳои аксулинқилобӣ ба Бухорои Шарқӣ лашкар кашид, ки он бебарор анҷомид. Баъди муҳосираи Душанбе 22 марти 1922 амири собиқи Бухоро Олимхон Анварпошшоро сарфармондеҳи нерӯҳои аксулинқилобӣ таъйин намуд, ки сабаби норозигии сардори босмачиёни маҳаллӣ Иброҳимбеки лақай гардид. Анварпошшо худро муборизи истиқлол ва озодии мусулмонони Шарқ эълон кард. Ӯ мехост бо ин роҳ қувваҳои зиддишӯравии хориҷӣ ва дастаҳои босмачиёни дохилиро муттаҳид намуда, ба мақсади ниҳоии худ ноил гардад, вале Артиши Сурх бо ёрии меҳнаткашони маҳаллӣ нақшаҳои Анварпошшоро барбод доданд. == Марг == Анварпошшо ҳамроҳи чанд тан ҳаммаслаконаш 4 августи 1922 дар арафаи Иди Қурбон дар задухӯрди назди деҳаи Обдараи минтақаи Кӯлоб ба қатл расид. Ҷасади ӯро дар баландии Чаган ба хок супурданд. Бо ташаббуси расмии Ҳукумати Туркия боқимондаи ҷасади Анварпошшо баъди 74 сол 31 июли 1996 ба Туркия интиқол дода шуд. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Сарчашма == * {{ЭМТ|Анварпошшо|1}} {{пайвандҳои беруна}} [[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони Туркия]] 4ybfqf5q4u80focdicp26tsw5www9vr Ҳарф 0 97017 1308959 1307295 2022-08-04T07:44:39Z VASHGIRD 8035 /* Басомади вохӯрии ҳарфҳои адабиёти тоҷик */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Ҳарф''' – хурдтарин воҳиди забон мебошад. Мисол: ''а, б, г, д, ж, й, қ, л, м, н, о, р, с, ч, ҷ, ӯ.'' [[Акс:Basomadi vohurii harfhoi tojiki.jpg|right|]] ==Басомади вохӯрии ҳарфҳои адабиёти тоҷик== Дар рафти тадқиқотҳо дар достонҳои назмию насрии шоиру нависандагони тоҷику форс басомади такроршавии ҳарфҳо ҳисоб карда шуд, ки бояд дар байни асарҳои муаллифон фарқият ёфта шавад, аммо натиҷаи дигар ба даст омад. Яъне дар назар дошта шуда буд, ки агар такроршавии ҳарфҳо дар матнҳои гуногуни адибон ҳисоб карда шавад, қиматҳои гуногун мебароянд, вале дар натиҷа қиматҳои баровардашуда, бо ҳам хеле наздик ва монанд буданд. Баъди чунин натиҷабарорӣ, барои муайян кардани ҳаққонияти ин нишондиҳандаҳои басомади такроршавӣ ҳам асарҳои насрӣ ва ҳам асарҳои назмӣ дида шуд. На танҳо асарҳои адибони классик, балки асарҳои шоирону нависандагони муосир низ ҳисоб карда шуд, ки боз монандии наздик ва вобастагии зич байни коэффитсиентҳо маълум гардид.<br /> Барои тадқиқот, чунин асарҳои шоирону нависандагон гирифта шуд, ки бо воҳиди ченакашон дар кило байтҳо (Кб) ва дар шеърҳо бошад бо миқдори байтҳо (2 – мисраъҳо) оварда шудааст:<br /> – достонҳои Абулқосим [[Фирдавсӣ]]: “Таҳмурас” (5.58 Кб, 50 байт), “Ҷамшед” (24.1 Кб, 216 байт), “Заҳҳок” (60.3 Кб, 541 байт), “Фаридун” (127 Кб, 1151 байт), “Манучеҳр” (226 Кб, 2028 байт), “Нӯзар” (68.2Кб, 611 байт), “Кайковус” (110 Кб, 992 байт), “Суҳроб” (164 Кб, 1459 байт), “Сиёвуш” (313 Кб, 2764 байт), “Достони ҷанги Рустам бо Аквондев” (26.1 Кб, 232 байт), “Достони Бежан ва Манижа” (149 Кб, 1335 байт);<br /> – асарҳои [[Носири Хисрав]]: “Саодатнома” (33.4 Кб, 300 байт), “Маснавиҳо” (17.1 Кб, 151 байт);<br /> – [[Мирзо Турсунзода]]: “Садои Осиё” (9.89 Кб, 67 байт);<br /> – [[Муъмин Қаноат]]: “Масъуднома” (11.3 Кб, 89 байт), “Сурӯши якум” (36 Кб, 323 байт);<br /> – [[Лоиқ Шералӣ]]: “Куллиёт” (129.8 Кб, 1131 байт);<br /> – [[Садриддин Айнӣ]]: “Аҳмади Девбанд” (86.2 Кб), “Ғуломон” (383 Кб);<br /> – [[Ҷалол Икромӣ]]: “Ман гунаҳкорам” (666 Кб).<br /> Коркарди омории маълумотҳо аз се марҳала иборат аст, ки якум ҳисобкунии басомади вохӯрии ҳарфҳо (бо ва бе ҳисобгирии фосила), ки дар алоҳидагӣ ин маълумотҳо дар боло оварда шудааст. Дуюм ҳисоб кардани коэффитсиенти муносибати басомади ҳарфҳои ҳамаи мувофиқатии ҷуфтии асарҳо ва сеюм тафтиши фарзияҳо оид ба коэффитсиентҳои муносибати ба даст омада. Ҳамчунин басомади такроршавии ҳарфҳо ҳам аз рӯи садонокҳо ва ҳам аз рӯи ҳамсадоҳо дар алоҳидагӣ, ҳамчунин дар якҷоягӣ ҳисоб карда шудаанд.<br /> Натиҷаҳои коркардҳои омории маълумотҳо дараҷаи баланди муносибати басомади ҳарфҳои ҳамаи мувофиқатии ҷуфтии асарҳоро нишон доданд. Дар байни онҳо қимати минималии коэффитсиенти муносибат, баробари 0,900 ва 0,967, дар байни “Маснавиҳо” - и Носири Хисрав ва “Масъуднома” - и Муъмин Қаноат (бо фосила) ва байни “Масъуднома” – и Муъмин Қаноат ва “Манучеҳр” - и Абулқосим Фирдавсӣ (бе ҳисобгирии фосила) аст. Ҳамчунин қобили қайд аст, ки тафтиши фарзияҳо оид ба коэффитсиентҳои муносибати низ муҳимиятеро нишон доданд.<br /> Исбот: Басомади аломатҳои алифбои тоҷикӣ (ҳарфҳо бо фосила ва бе фосила) дар асарҳои шоирони классики адабиёти тоҷику форс, инчунин адибони гуногуни назму насри тоҷик аз мушоҳидаи оморӣ фарқнакунанда аст. Аз ҳамин ҷо дарк кардан мумкин аст, ки шоиру нависандагон дар асарҳои худ, аз замони пеш то ҳозир хеле кам калимаҳои навро дохил кардаанд, яъне калимаҳои куҳна бисёртар истифода шудаанд.<br /> Басомади такроршавии ҳарф дар матн намуди калимаҳоро муайян кард, ки калимаҳо дар ҳама давраҳо якхелаанд. Яъне аз рӯи садонок ва ҳамсадоҳое, ки дар калимаҳо меоянд, калимаҳоро аз ҷиҳати оморӣ - математикӣ муайян мекунад, ки дар ҳама давраҳо муносибати зич доранд. Дар рафти тадқиқотҳо маълумотҳои ҳаҷмашон хурд низ ҳисоб карда шуд, ки аз ҳама маълумоти камтар низ ҳамин хел натиҷаро нишон медиҳад. Басомади ҳарфҳо байни худ мувофиқ меоянд, инчунин коэффитсиенти муносибати зич аст ва фарзияҳо барои натиҷаҳои оморӣ муҳимиятеро нишон доданд, ки ин асарҳои: Абулқосим [[Фирдавсӣ]] “Озармдухт” (1.13 Кб, 10 байт), Умар [[Хайём]] “Рубоиҳо” (26 Кб, 202 байт) ва Садриддин Айнӣ: Шеърҳо (11.5 Кб, 102 байт) мебошанд. Аз ин ҷо маълум мешавад, ки барои мо асари зиёдро коркард кардан лозим нест, 10 байт кифоя аст, ки басомади вохӯрии ҳарфҳои забони тоҷикиро ба даст орем. Яъне мо метавонем аз рӯи ҳаҷми хурди маълумот басомади такроршавии ҳарфҳоро ҳисоб карда, хоси калимаҳои наву куҳнаашро муайян кунем.<br /> Тадқиқотҳо барои басомади вохӯрии ҳарфҳо дар рӯзнома ва маҷаллаҳои тоҷикӣ гузаронида шуд, ки натиҷаҳои дигар ба даст омаданд. Дар матнҳои маҷаллаву рӯзномаҳо миқдори такрорёбии ҳарфҳо дигар натиҷаро нишон доданд. Фоизнокии нишондиҳандаҳои маҷаллаву рӯзномаҳо, аз асарҳои адибони классику муосир фарқкунанда баромад.<br /> Ин натиҷаҳо аз он шаҳодат медиҳанд, ки калимаҳои нави бегона, калимаҳо тарҷумашудаи хоси забони тоҷикӣ набуда, калимаҳои нави пайдо шуда ва ё ин ки калимаҳои замонавӣ бисёртар ба рӯзнома ва маҷаллаҳо дохил шудаанд, онҳо калимаҳои хоси забони тоҷикиро ба як миқдори муайян аз даст додаанд, зеро истифодаи дигар калимаҳо миқдори муайяни фоизнокии фарқкунандаро дар калимаҳо каме бисёртар нишон дод.<br /> Хулоса: Тадқиқотҳои аввалин оид ба ҳисоби басомади вохӯрии ҳарфҳои забони тоҷикӣ дар кори зерин Усманов З.Д., Солиев О.М. Проблема раскладки символов на компьютерной клавиатуре – Душанбе: Ирфон, 2010, 104 с.<ref>Усманов З.Д., Солиев О.М. Проблема раскладки символов на компьютерной клавиатуре – Душанбе: Ирфон, 2010, 104 с.</ref> оварда шудааст, лекин боз дар тадқиқоти дигар муқаррар карда шуд, ки басомади вохӯрии ҳарфҳои забони тоҷикӣ дар асарҳои классикон ва асарҳои адибони муосир аз мушоҳидаи оморӣ фарқнакунанда аст <ref>Усманов З.Д., Қосимов А.А. Частотность букв таджикской литературы – Доклады Академии наук Республики Таджикистан, 2015, т.58, № 2, соли 112-115</ref>,<ref>Косимов А.А. Басомади такроршавии ҳарфҳои адабиёти тоҷик – Маҷаллаи “Шафақ”, Нашрияи Кумиҷроияи Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон дар шаҳри Хуҷанд, 24.11.2015, №21, соли 2.</ref>. Ҳисоби миёнаи маълумот ба як ҳарфи алифбои тоҷикӣ ҳисоб карда шуд. Аз рӯи ин ҳисобҳо дар оянда тағйирёбии зуҳуроти калимаҳои навро забони тоҷикӣ муайян кардан осон хоҳад гашт.<br /> Ин комёбӣ ва дастовардҳо бо роҳбарии [[Зафар Усмонов]], академики Академияи илмҳои ҷумҳурӣ ва [[Хуршед Худойбердиев]], номзади илмҳои физика ва математика ба даст омадааст. ==Басомади вохӯрии ҳарфҳои забони тоҷикӣ== Омори басомади вохӯрии ҳарфҳои забони тоҷикӣ бе ҳисобгирии фосила (пробел): {|class="wikitable sortable" !Рутба ||Ҳарф ||Истифода бурдан ||Басомад ||Маводи иттилоотӣ |- |1 ||<b>А ||195836 ||0,165 ||0,429 |- |2 ||<b>О ||100038 ||0,084 ||0,301 |- |3 ||<b>Р ||87084 ||0,074 ||0,277 |- |4 ||<b>И ||86991 ||0,073 ||0,277 |- |5 ||<b>Н ||81061 ||0,068 ||0,265 |- |6 ||<b>Д ||80182 ||0,068 ||0,263 |- |7 ||<b>У ||55282 ||0,047 ||0,206 |- |8 ||<b>Б ||52717 ||0,045 ||0,200 |- |9 ||<b>М ||49675 ||0,042 ||0,192 |- |10 ||<b>Т ||42325 ||0,036 ||0,172 |- |11 ||<b>С ||32392 ||0,027 ||0,142 |- |12 ||<b>К ||32105 ||0,027 ||0,141 |- |13 ||<b>Ш ||30861 ||0,026 ||0,137 |- |14 ||<b>Ҳ ||30175 ||0,025 ||0,135 |- |15 ||<b>З ||28835 ||0,024 ||0,131 |- |16 ||<b>Е ||25284 ||0,021 ||0,118 |- |17 ||<b>Г ||22190 ||0,019 ||0,108 |- |18 ||<b>В ||18755 ||0,016 ||0,095 |- |19 ||<b>Х ||18248 ||0,015 ||0,093 |- |20 ||<b>Л ||14694 ||0,012 ||0,079 |- |21 ||<b>Ӯ ||13967 ||0,012 ||0,076 |- |22 ||<b>Ф ||12976 ||0,011 ||0,071 |- |23 ||<b>П ||12425 ||0,010 ||0,069 |- |24 ||<b>Ч ||10000 ||0,008 ||0,058 |- |25 ||<b>Ҷ ||8748 ||0,007 ||0,052 |- |26 ||<b>Й ||8447 ||0,007 ||0,051 |- |27 ||<b>Ӣ ||7874 ||0,007 ||0,048 |- |28 ||<b>Я ||6870 ||0,006 ||0,043 |- |29 ||<b>Ё ||6454 ||0,005 ||0,041 |- |30 ||<b>Қ ||4650 ||0,004 ||0,031 |- |31 ||<b>Ғ ||2734 ||0,002 ||0,020 |- |32 ||<b>Э ||1503 ||0,001 ||0,012 |- |33 ||<b>Ъ ||1488 ||0,001 ||0,012 |- |34 ||<b>Ж ||867 ||0,001 ||0,008 |- |35 ||<b>Ю ||574 ||0,000 ||0,005 |- | ||<b>Ҷамъ ||1184307 ||1 ||4,36 |} Омори басомади вохӯрии ҳарфҳои забони тоҷикӣ бо ҳисобгирии фосила (пробел): {|class="wikitable sortable" !Рутба ||Ҳарф ||Истифода бурдан ||Басомад ||Маводи иттилоотӣ |- |1 ||<b>Пробел ||265983 ||0,183 ||0,449 |- |2 ||<b>А ||195836 ||0,135 ||0,390 |- |3 ||<b>О ||100038 ||0,069 ||0,266 |- |4 ||<b>Р ||87084 ||0,060 ||0,244 |- |5 ||<b>И ||86991 ||0,060 ||0,243 |- |6 ||<b>Н ||81061 ||0,056 ||0,233 |- |7 ||<b>Д ||80182 ||0,055 ||0,231 |- |8 ||<b>У ||55282 ||0,038 ||0,180 |- |9 ||<b>Б ||52717 ||0,036 ||0,174 |- |10 ||<b>М ||49675 ||0,034 ||0,167 |- |11 ||<b>Т ||42325 ||0,029 ||0,149 |- |12 ||<b>С ||32392 ||0,022 ||0,122 |- |13 ||<b>К ||32105 ||0,022 ||0,122 |- |14 ||<b>Ш ||30861 ||0,021 ||0,118 |- |15 ||<b>Ҳ ||30175 ||0,021 ||0,116 |- |16 ||<b>З ||28835 ||0,020 ||0,112 |- |17 ||<b>Е ||25284 ||0,017 ||0,102 |- |18 ||<b>Г ||22190 ||0,015 ||0,092 |- |19 ||<b>В ||18755 ||0,013 ||0,081 |- |20 ||<b>Х ||18248 ||0,013 ||0,079 |- |21 ||<b>Л ||14694 ||0,010 ||0,067 |- |22 ||<b>Ӯ ||13967 ||0,010 ||0,065 |- |23 ||<b>Ф ||12976 ||0,009 ||0,061 |- |24 ||<b>П ||12425 ||0,009 ||0,059 |- |25 ||<b>Ч ||10000 ||0,007 ||0,050 |- |26 ||<b>Ҷ ||8748 ||0,006 ||0,044 |- |27 ||<b>Й ||8447 ||0,006 ||0,043 |- |28 ||<b>Ӣ ||7874 ||0,005 ||0,041 |- |29 ||<b>Я ||6870 ||0,005 ||0,037 |- |30 ||<b>Ё ||6454 ||0,004 ||0,035 |- |31 ||<b>Қ ||4650 ||0,003 ||0,027 |- |32 ||<b>Ғ ||2734 ||0,002 ||0,017 |- |33 ||<b>Э ||1503 ||0,001 ||0,010 |- |34 ||<b>Ъ ||1488 ||0,001 ||0,010 |- |35 ||<b>Ж ||867 ||0,001 ||0,006 |- |36 ||<b>Ю ||574 ||0,000 ||0,004 |- | ||<b>Ҷамъ ||1450290 ||1 ||4,25 |} == Нигаред низ == * [[Хат]] * [[Алифбои тоҷикӣ]] * [[Забони тоҷикӣ]] == Манбаъ == [[Гурӯҳ:Забони тоҷикӣ]] 8ojxbx4jsgyxi9xz0zx1dj7dvn80pqn 1309102 1308959 2022-08-04T08:27:35Z VASHGIRD 8035 Ивазкунии саҳифа бо ''''Ҳарф''' — хурдтарин воҳиди забон мебошад. Мисол: ''а, б, г, д, ж, й, қ, л, м, н, о, р, с, ч, ҷ, ӯ.'' |} == Нигаред низ == * [[Хат]] * [[Алифбои тоҷикӣ]] * [[Забони тоҷикӣ]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Забони тоҷикӣ]]' wikitext text/x-wiki '''Ҳарф''' — хурдтарин воҳиди забон мебошад. Мисол: ''а, б, г, д, ж, й, қ, л, м, н, о, р, с, ч, ҷ, ӯ.'' |} == Нигаред низ == * [[Хат]] * [[Алифбои тоҷикӣ]] * [[Забони тоҷикӣ]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Забони тоҷикӣ]] l5nvoaprqon67xzojc9x3g8nonbve5z 1309110 1309102 2022-08-04T08:34:50Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki '''Ҳарф''' — дар [[забоншиносӣ]], кӯчактарин воҳиди таҷзиянопазир аз забони навишторӣ аст, ки мӯҷиби фарқи маъноӣ мешавад, мисл «г» ва «ғ». == Нигаред низ == * [[Хат (навиштор)|Хат]] * [[Алифбои тоҷикӣ]] * [[Забони тоҷикӣ]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Забони тоҷикӣ]] aspxjfx1r4ff6tn2kc5v77yvoc1zw8s 1309111 1309110 2022-08-04T08:35:03Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki '''Ҳарф''' — дар [[забоншиносӣ]], кӯчактарин воҳиди таҷзиянопазир аз забони навишторӣ аст, ки мӯҷиби фарқи маъноӣ мешавад, мисл «г» ва «ғ». == Нигаред низ == * [[Хат (навиштор)|Хат]] * [[Алифбои тоҷикӣ]] * [[Забони тоҷикӣ]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Забони тоҷикӣ]] ri3qefuyps2kje6xfl3zxtm9xyuzvsq Баҳс:Ҳарф 1 97020 1308992 746247 2022-08-04T07:50:21Z Farorud 26988 /* "Басомади ҳарфҳои тоҷик" */ бахши ҷадид wikitext text/x-wiki {{Мақола аз лоиҳа|project=Тоҷикистон|image=Emblem of Tajikistan.svg}} == [[Википедиа:Лоиҳа:Тоҷикистон]] == Дуруд [[Корбар:AryanSogd|AryanSogd]]! Фикр мекунам ин саҳифа ба [[Википедиа:Лоиҳа:Тоҷикистон]] алоқамандие надорад. --[[Корбар:Ibrahim|ibrahim]] ([[Баҳси корбар:Ibrahim|talk]]) 21:41، 13 Феврал 2016 (UTC) *Салому дуруд мӯҳтарам Иброҳим. Мақола дар гурӯҳи забони тоҷикӣ қарор дорад ва аз сабабе ки забони давлатии Тоҷикистон аст, даъватномаро дар саҳифаи баҳси ҳамин мақола ҷой кардам, то ки диққати донишҷӯёнро ба лоиҳа ҷалб кунам. Агар аҳамият дода бошед, ин гуна "макру фитна" {{табассум}}, ки ба дастурҳои Википедиа ҷавобгӯ ҳастанд, ба афзӯдани шумораи корбарон таъсир расонида истодааст. Бо эҳтиром,--[[Корбар:AryanSogd|<font color="#olive" face="Monotype Corsiva"><big>Aryan</big></font>]] 04:28، 14 Феврал 2016 (UTC) == "Басомади ҳарфҳои тоҷик" == Қисмати басомади ҳарфҳои тоҷикӣ дар мақолаи [[забони тоҷикӣ]] ва [[Ҳуруфи тоҷикӣ|алифбои тоҷикӣ]] ҳаст. Дар инҷо чӣ лозим бошад? Ва магар алоқамандие ба ин мақола дорад? -- [[Корбар:Farorud|Фарорӯдӣ]] ([[Баҳси корбар:Farorud|б]]) 07:50, 4 августи 2022 (UTC) gcu1ltuvq70gbzkrcylpblks3g2yao3 1309002 1308992 2022-08-04T07:51:34Z Farorud 26988 /* "Басомади ҳарфҳои тоҷик" */ Reply wikitext text/x-wiki {{Мақола аз лоиҳа|project=Тоҷикистон|image=Emblem of Tajikistan.svg}} == [[Википедиа:Лоиҳа:Тоҷикистон]] == Дуруд [[Корбар:AryanSogd|AryanSogd]]! Фикр мекунам ин саҳифа ба [[Википедиа:Лоиҳа:Тоҷикистон]] алоқамандие надорад. --[[Корбар:Ibrahim|ibrahim]] ([[Баҳси корбар:Ibrahim|talk]]) 21:41، 13 Феврал 2016 (UTC) *Салому дуруд мӯҳтарам Иброҳим. Мақола дар гурӯҳи забони тоҷикӣ қарор дорад ва аз сабабе ки забони давлатии Тоҷикистон аст, даъватномаро дар саҳифаи баҳси ҳамин мақола ҷой кардам, то ки диққати донишҷӯёнро ба лоиҳа ҷалб кунам. Агар аҳамият дода бошед, ин гуна "макру фитна" {{табассум}}, ки ба дастурҳои Википедиа ҷавобгӯ ҳастанд, ба афзӯдани шумораи корбарон таъсир расонида истодааст. Бо эҳтиром,--[[Корбар:AryanSogd|<font color="#olive" face="Monotype Corsiva"><big>Aryan</big></font>]] 04:28، 14 Феврал 2016 (UTC) == "Басомади ҳарфҳои тоҷик" == Қисмати басомади ҳарфҳои тоҷикӣ дар мақолаи [[забони тоҷикӣ]] ва [[Ҳуруфи тоҷикӣ|алифбои тоҷикӣ]] ҳаст. Дар инҷо чӣ лозим бошад? Ва магар алоқамандие ба ин мақола дорад? -- [[Корбар:Farorud|Фарорӯдӣ]] ([[Баҳси корбар:Farorud|б]]) 07:50, 4 августи 2022 (UTC) :Ва ба лоиҳаи Тоҷикистон иртиботеро ҳам намебинам. --- [[Корбар:Farorud|Фарорӯдӣ]] ([[Баҳси корбар:Farorud|б]]) 07:51, 4 августи 2022 (UTC) 9xdosa6c6ajlmyh3kt0t14w52p4ym0m 1309101 1309002 2022-08-04T08:25:18Z VASHGIRD 8035 /* "Басомади ҳарфҳои тоҷик" */ wikitext text/x-wiki {{Мақола аз лоиҳа|project=Тоҷикистон|image=Emblem of Tajikistan.svg}} == [[Википедиа:Лоиҳа:Тоҷикистон]] == Дуруд [[Корбар:AryanSogd|AryanSogd]]! Фикр мекунам ин саҳифа ба [[Википедиа:Лоиҳа:Тоҷикистон]] алоқамандие надорад. --[[Корбар:Ibrahim|ibrahim]] ([[Баҳси корбар:Ibrahim|talk]]) 21:41، 13 Феврал 2016 (UTC) *Салому дуруд мӯҳтарам Иброҳим. Мақола дар гурӯҳи забони тоҷикӣ қарор дорад ва аз сабабе ки забони давлатии Тоҷикистон аст, даъватномаро дар саҳифаи баҳси ҳамин мақола ҷой кардам, то ки диққати донишҷӯёнро ба лоиҳа ҷалб кунам. Агар аҳамият дода бошед, ин гуна "макру фитна" {{табассум}}, ки ба дастурҳои Википедиа ҷавобгӯ ҳастанд, ба афзӯдани шумораи корбарон таъсир расонида истодааст. Бо эҳтиром,--[[Корбар:AryanSogd|<font color="#olive" face="Monotype Corsiva"><big>Aryan</big></font>]] 04:28، 14 Феврал 2016 (UTC) == "Басомади ҳарфҳои тоҷик" == Қисмати басомади ҳарфҳои тоҷикӣ дар мақолаи [[забони тоҷикӣ]] ва [[Ҳуруфи тоҷикӣ|алифбои тоҷикӣ]] ҳаст. Дар инҷо чӣ лозим бошад? Ва магар алоқамандие ба ин мақола дорад? -- [[Корбар:Farorud|Фарорӯдӣ]] ([[Баҳси корбар:Farorud|б]]) 07:50, 4 августи 2022 (UTC) :Ва ба лоиҳаи Тоҷикистон иртиботеро ҳам намебинам. --- [[Корбар:Farorud|Фарорӯдӣ]] ([[Баҳси корбар:Farorud|б]]) 07:51, 4 августи 2022 (UTC) :: Воқеъан дуруст мегӯед, аз ингуна "такрорҳо" зиёд дар мақолаҳо вомехӯрем, ки бояд ислоҳ шаванд. Дар мавриди эроди дувуматон ҳам мувофиқам бештари шаблони лоиҳаҳо дар саҳифаҳои баҳси мақолот тавассути ботдорон ё мудирони собиқ гузошта шудааст, ки ба мавзӯъи лоиҳа кам ва ё ҳеч иртиботе надоранд. Инҳо низ бояд ислоҳ шаванд. --[[Корбар:VASHGIRD|Дӯстмурод Саид]] ([[Баҳси корбар:VASHGIRD|баҳс]]) 08:24, 4 августи 2022 (UTC) i3xpyxjp4bzzh6od7ykxd2bw287hi31 Равобити бурунмарзӣ 0 97189 1308993 1293556 2022-08-04T07:50:21Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki =РАВОБИТИ БУРУНМАРЗӢ= '''РАВОБИТИ БУРУНМАРЗӢ САМАРА МЕОРАНД''' Таъмини алоқаҳои берунӣ, фаъолияти иқтисоди бурунмарзию инвеститсионӣ яке аз вазифаҳои Ҳукумати шаҳр аст ва иҷрои вазифаро шуъбаи махсус ба зимма дорад.<br> Шуъба таҳти назари Раиси шаҳр моҳиятан сиёсати иҳгисодиро корбаст мекунад, ба амал татбиқ мегардонад, фаъолияти инвеститсионӣ ва муносибати байни корхонаҳоро, новобаста ба шакли моликияташон ба маҷро меандозад, аниқтараш дар ин бобат ёвари аввалини роҳбарият аст. Аз ин рӯ, инкишофи равобити байни шаҳрҳо ва минтақаҳои наздику дур бо шаҳри Хуҷанд дар маркази диққати Ҳукумат меистад ва агар чун хулосаи мантиқӣ бигӯем, барои ба амал татбиқ шудани нуктаҳои муҳимтарину ба иқгисодиёт марбути Барномаи иқтисодию иҷтимоии Ҳукуматҳои ҷумҳуру вилоят саҳм мегирад.<br> Таҷрибаи ҳаррӯза аллакай исбот кардааст, ки Ҳукумати шаҳр бо ташкилоту муассисаҳо, бонкҳо, ҳамчунин бо мақомоти назоратӣ якҷо амал намуда, бо мақсади ба иқтисодиёт ҷалб намудани инвеститсияи хориҷӣ тадбирҳои мушаххас андешида метавонад.<br> Ба вуҷуд овардани шароити мусоиди иқтисодӣ барои пешбурди корхонаҳои саноатӣ, ҷалб намудани инвеститсияи хориҷй ва ҳамкорӣ ҷиҳати беҳтар гардонидани фазои инвеститсионӣ, мусоидат кардан ба истифодаи инвеститсияи хориҷй барои ривоҷи иқтисодиёти шаҳр, васеъ кардани ҷуғрофияи ҳамкориҳои шаҳри Хуҷанд бо шаҳру навоҳй ва минтақаҳои гуногуни давлатҳои хориҷй аз муҳимтарин вазифаҳоанд.<br> ==Ҳукумати шаҳр== Ҳукумати шаҳр ҳамдастиро ба корчаллонҳои хориҷй ҷиҳати бунёди корхонаҳои муштарак, такмил додани маблағгузории корхонаҳои ҳамаи шаклҳои моликиятро дар заминаи инвеститсияи дохилаю беруна, ба вуҷуд овардани ҷойҳои нави корро дар корхонаҳои шаҳр ва ба амал татбиқ намудани технологияи нав ва таклифҳои навоварона, ба роҳ мондани истеҳсоли маҳсулоти бозоргирро барои бозори дохилаю беруна низ аз вазифаҳои аввалиндараҷа медонад.<br> Ҳаминро ҳам зикр мебояд, ки фаъолияти Ҳукумати шаҳр доманадор аст. Тартиб додани бизнес-нақшаҳо барои корхонаҳо ва дигар субъектҳои хоҷагидорй, назорат ба иҷрои захираҳои қарзӣ (молиявӣ) ва мубодилаи молӣ, омӯзиши таҷрибаи кори мақомоти маҳаллй, пешниҳоди такпифҳо ба Ҳукумати шаҳр барои даровардани тағӣирот ба инфраструктураи шаҳр дар асоси таҷрибаи амалии шаҳру навоҳй ё минтақаҳои бештар пешрафта, мусоидат кардан ба инкишофи экспорт (содирот) ва импорт (воридот)-и байни субъектҳои иқтисодӣ, таъмини беҳбуди муносибатҳо бо шарикони хориҷй, расонидани мадад барои ривоҷи шаклҳои хурди хоҷагидорӣ ва соҳибкорӣ бо истифодаи таҷрибаи пешқадами давлатҳои хориҷӣ ба доираи фаъолияти мо дохил мешаванд.<br> Барои он, ки шуъбаи алоқаҳои берунӣ ва фаъолияти иқтисодии бурунмарзию инвеститсионӣ вазифаҳояшро мувофиқи талаби Раиси шаҳр ва мақомоти болой иҷро кунад, фаъолияти худро дар асоси нақшаи мушаххас ба маҷро меандозад. Нақшаи шуъба моҳиятан қимати иқтисодию сиёсӣ дорад.<br> Мо охири ҳар сол бо назардошти комёбиҳо ва ба зуҳур овардани камбудиҳо барои соли нав ду нақша тартиб медиҳем. Нақшаи аввал барои нимаи якуму дуюми сол, нақшаи дигар барои ҳар семоҳ аст.<br> Шояд хонандаи маҷалла савол диҳад, ки чаро ин хел? Магар нақшаҳои нимсола кулли вазифаҳоро дар бар гирифта наметавонанд? Аҷаб не, тавонанд, вале на ба он дараҷае, ки Ҳукумати шаҳр мехоҳад. Нақшаҳои семоҳа бештар мушаххасанд ва назоратро ба иҷрои вазифа ба дараҷае осон мекунанд.<br> Бо супориши Раиси шаҳр шуъба нимаи аввали соли 2003 таҳлили маълумотро барои дарёфти маблағгузорони хориҷӣ ва омӯзиши барномаҳои инвеститсиониро аз вазифаҳои аввалиндараҷа донист. Маҳз ин вазифа масъулинро барои ҳамкорӣ бо ташкилоти байналхалқии «НСИФТ», «ОБСЕ», «Всемирная Продовольственная программа» ва «Офис проектных служб» ҳидоят кард. Барои он, ки кор бештар самаранок анҷом ёбад, шуъба бо шӯрои мутобиқгардонию консултативии назди Ҳукумати шаҳр иртиботи доимӣ гирифт.<br> ==Дар нақшаи нимаи дуюми сол== Дар нақшаи нимаи дуюми сол бошад, ташкили системаи назорати комплексӣ ва мутобиқгардонии амалиёти воридоту содирот ҷойи аввалро ишғол кард, зеро нигоҳ доштани мувозинати молбарорӣ ва овардани он аз талабҳои хеле муҳими роҳбарият буд.<br> Назорат ба фаъолияти нуқтаҳои ивази асъор ҳам талаби рӯз буд ва Ҳукумат ба ин масъала диққати ҷиддӣ дод.<br> Ҳамкории Ҳукумати шаҳр бо ташкилотҳои байналхалқии «НСИФТ» ва «Офис проектных служб» ривоҷ гирифт ва барои он, ки бисёр бандҳои нақша иҷро гарданду самараи бештар биёранд, бо Сафоратхонаҳои Амрикою Ҷопон иртибот гирифтем. Ва ин бешак, самараи назаррас дод, зеро нақшаҳо барои ҳамкорӣ бо ташкилотҳои байналхалқӣ аз ҷониби Ҳукумати вилоят, хоса, Раиси вилоят, узви Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Қосимҷон Раҳбарович Қосимов доиман дастгирӣ меёбанд.<br> Ҳукумати шаҳр заминаи воқеии комёбиҳои шуъбаро дар ҳамкории дуҷониба бо давлатҳои хориҷй ва наздик кардани мақсаду маромашон медонад. Имзо шудани Шартнома барои алоқаҳои бародархондагӣ байни шаҳрҳо амалӣ гаштани нақшаҳои Ҳукуматро осонтар мекунанд. Инро бо шаҳри Сянтаои музофоти Хубейи Ҷумҳурии халқии Хитой ва шаҳри Линколни Иёлоти Муттаҳидаи Амрико бародаршаҳр эълон шудани Хуҷанд ба хубй исбот намуд. Зеро бародархондагӣ имконият медиҳад, ки муносибатҳои дӯстонаи байни тоҷикону мардуми Чин беҳтар шавад, робитаи хуҷандиён бо шаҳрдорони Линколни Штати Небраска бештар ривоҷ мегирад.<br> ==Шартнома барои алоқаҳои бародаршаҳрӣ== Шартнома барои алоқаҳои бародаршаҳрӣ бо роҳбарияти шаҳри Чимкенти Ҷумҳурии Қазоқистон ҳам имзо шудааст ва минбаъд ҳамкорӣ доман хоҳад густурд. Кӯшиш барои васеъ кардан, мустаҳкам гардондан ва ривоҷ додани алоқаҳои баӣниминтақавӣ дар доираи давлатҳои хориҷй ва дар заминаи ихтиёри баробарҳуқуқӣ ва манфиати тарафаӣн - номгӯи муҳимтарини вазифаҳоеанд, ки вақги имзои созишномаҳо дар мадди аввал меистанд. Ҳукумати шаҳр дар ин асос метавонад имкониятҳои савдою иқгисодӣ, илмию техникӣ ва фарҳангии бародаршаҳрҳоро дар шароити муносибатҳои бозорӣ истифода барад, ҳамчунин ба дастгирии ташаббусҳои ҷудогона ва соҳибкории хурд, барқарор кардан ва мустаҳкам намудани равобити бевоситаи байни субъектҳои хоҷагидорӣ ноил гардад. Алҳол метавонем гӯем, ки Ҳукумати шаҳр ба мақсадҳои худ ноил шуда метавонад.<br> Пӯшида нест, ки чанде пеш сафири Ҷумҳурии халқии Хитой дар Тоҷикистон ҷаноби У.Хунбин ба Ҳукумати шаҳри Хуҷанд 12 компутер тақдим кард. Ин бешак, барои амалӣ шудани Барномаи компутерикунонии раванди таълим ва дар ин асос дар мактабҳои таҳсилоти ҳамагонӣ кушодани синфхонаҳои махсус замина мегардад.<br> Барои компутеркунонии мактабҳои шаҳр сафоратхонаи Ҷумҳурии Исломии Эрон ҳам саҳми назаррас мегирад.<br> Ба шаҳри Хуҷанд чаҳор нафар экспертҳои Бонки аврупоии рушду такомул ҳам омаданд. Ба онон дар ин сафар сардори миссияи Бонки аврупоии рушд дар Тоҷикистон Музаффар Усмонов роҳнамой кард. Экспертҳоро Раиси шаҳри Хуҷанд Олимҷон Раҳматович Ҷалолов ба ҳузур пазируфт. Зеро онон лоиҳаи тармиму таъмири хатти обу ташноби шаҳрро мавриди назир карданд.<br> Табиист, ки ба шаҳри Хуҷанд омадани сафирон ё намояндагони сафорати бисёр давлатҳо, ба роҳ мондани фаъолияти экспертҳо ҷиҳати омӯхтани лоиҳаҳо ва ба амал татбиқ намудани онҳо воқеаи нав нест. Зеро Хуҷанд бо нуфузи аҳолӣ ва нуфузи иқтисодии худ дуюмин шаҳр дар Тоҷикистон аст. Ин ҷо алҳол бештар аз 150 ҳазор нафар одамон умр ба сар мебаранд ва дар пешбурди иқтисодӣ, хоса саноат, ривоҷи илму маърифш дар ҷумҳурӣ саҳми арзанда доранд. Ногуфта намонад, ки алҳол 40 корхонаи саноатӣ соле бп ҳадди 25 млн. доллари амрикой маҳсулот мебарорад. Дар ин комёбй ҳиссаи ҳамаи 8 корхонаи муштарак, ки якҷоя бо инвесторони давлатҳои Италия, Куриё, Вйетнам ва Чин бунёд ёфтаанд, бештар аст.<br> Равобити Ҳукумати шаҳр бо Ҷумҳуриҳои Федератсияи Русия пайваста мустаҳкам мегарданд. Ҳамкорӣ бо истеҳсолоти саноатии шаҳрҳои Сургут, Оренбург, Энгельс ва Санкт-Петербур| самараи худро медиҳад. Бесабаб нест, ки ба туфайли муомило» бо Русия дар соли дуюми ҳазораи нав 19,8 млн. доллари амрикоиро дарбар гирифт. Ба шаҳри Хуҷанд ба андозаи 19.7 млн. доллар мол дароварданд. Мо бошем ба Русия меваю сабзавот, консерв, пахта ва нахи он, матоъи пахтагӣ ва либос фиристодем.<br> Аммо ҳамкории Ҳукумати шаҳр бо давлатҳои хориҷй танҳо дар фиристодан ва овардани молу мавод зуҳур намеёбад Роҳбарият кушиш мекунад, ки давлатҳои хориҷии дуру наздик, хусусан, созмонҳои байналхалқии ин давлатҳо ба хуҷандиён ҷиҳати ободонӣ, таъмиру тармими мактабҳо, роҳу кӯчаҳо, бунёди беморхонаҳо, ҳалли проблемаҳои манзилию рифоҳй ёрӣ расонанд. Ва хушбахтона, ҳамин хел ҳам мешавад.<br> Дар ҳудуди шаҳри Хуҷанд барномаи «Пай дар пай» амил мекунад. Дар асоси барнома Хазинаи Сорос бо мақсади беҳгир намудани усули таълим ва бо лавозимоти дарсию воситаҳои аёнии таълим таъмин кардани мактаби таҳсилоти ҳамагонаи рақами 9 ва кӯдакистони рақами 20-ум бист ҳазор доллар маблағ дод.<br> Қайд бояд кард, ки ҳамкории Ҳукумат бо сафоратхонаи давлати Ҷопон торафт ривоҷ мегирад. Зеро Хуҷанди мо чун Хваканташаҳри офтобй, ҳамранг бо диёри офтобии Ҷопон аст ва мардумаш низ бо меҳнатдӯстию меҳмоннавозии худ бо ҳам наздиканд. Тоҷикону японҳо бо хислати ҷӯёи илм буданашон ҳам аз дигарон фарқ мекунанд.<br> Лоиҳае, ки шуьба бо тавсияи Раиси шаҳр барои пешбурди соҳаи маориф таҳия месозад, ба японҳо бештар писанд меомид ва барои ба амал татбиқ ёфтани аксари онҳо, ҳамаҷониба кумак мекунанд.<br> Маблағгузории японҳо барои таъмири мактабҳои 13 ва 21- уми шуъбаи маорифи Ҳукумати шаҳр далели раднопазир аст. Сафорати Ҷопон барои татбиқи амалии лоиҳа 135 ҳазор доллар сарф кард.<br> Лоиҳаи дуюм пиромуни таҷҳизонидани мактабҳои фавқуззикр бо асбобу анҷом ва воситаҳои техникии таълим низ аз ҷониби Ҳукумати Ҷопон маблағгузорӣ шуд. Барои ҳар ду мактаб ба 41 ҳазор доллар тахтамашқ, парта, мизу курсӣ ва дигар чизҳои зарурӣ муҳайё карданд.<br> Хотиррасон бояд кард, ки лоиҳаҳои мукаммалу мушаххас аз ҷониби инвесторон ва Созмонҳои байналхалқию ғайритиҷоратӣ доимо дастгирӣ меёбанд. Инро Раиси шаҳр Олимҷон Ҷалолов дар ҳар сафари худ ба шаҳри Душанбе рӯшан эҳсос мекунанд, зеро танҳо тӯли соли 2003-юм бештар аз 30 лоиҳа барои дастгирӣ ба ташкилотҳои байналхалқӣ пешниҳод шуд ва аллакай қисми зиёди онҳо аз таҳлилу таҳқиқ гузаштаанд.<br> Ҳукумати шаҳр моҳи феврали 2003 бо намояндагони Сафоратхонаи Ҷопон дар Тоҷикистон оид ба таъмири шуъбаи якуми касалиҳои дарунии беморхонаи муттаҳидаи шаҳри Хуҷанд ба номи Султон Урунов гуфтугӯ карда буд. Дар ҳуҷҷатҳое, ки аз ду ҷониб имзо шуданд, зарурияти 49 ҳазору 940 доллари амрикой маблағ зикр ёфтааст. Маблағгузорӣ аз рӯи лоиҳа ҷараён дорад, аз ин рӯ, таъмири бинои шуъба вусъат гирифт.<br> Ҳамкории Ҳукумати шаҳр бо Бонки рушди Осиё ҳам ривоҷ мегирад. Шуъба ба ин бонк лоиҳаи эҳёи сохтори иҷтимоиро пешниҳод кардааст. Мувофиқи ин лоиҳа хатти обу ташноби боғча-мактаби махсус воқеъ дар маҳаллаи 20-ум нав карда шуд. Барои ин амал ду ҳазор доллар сарф гардид.<br> Соли 2002-юм оғози авҷи ҳамкориҳо буд. Соли 2003-юм бошад, Ҳукумати шаҳр дар ҷодаи ҳамкорӣ ба натиҷаи бештар ноил гардид. Зеро барои кашидани хатти газ ташкилоти байналхалқии Каунтерпарт Консорсиум ёрии молиявӣ расонд.<br> Ба туфайли дастгирии ин ташкилот ба ҳавлии сокинони маҳаллаи «Қассобон»-и ма.взеи «Панҷшанбе» ва маҳаллаи «Бешкаппа»-и соҳили рости дарёи Сир оташи нилгун фурӯзон шуд. Ин ду лоиҳа мутаносибан 4200-4243 доллари амрикоӣ арзиш дошт.<br> Чй хеле ки зикр кардем, Хазинаи Сороси Ҷомеаи кушод дар Тоҷикистон бо Ҳукумати шаҳр ҳамкорӣ дорад. Вай ҳамчунин барои таъмини қароргоҳи 4-уми насосҳои обкаши идорои «Хуҷандобуканал» 4976 доллари амрикой маблағ ҷудо кпрд Сафоратхонаи Ҷопон дар Тоҷикистон лоиҳаи моро вобастп ба таъмири силсилаи 2-юми насосҳои хатти оби нӯшокии шпҳр қобили қабул донист ва барои он 200 ҳазор доллар маблож бебозгашт дод.<br> Ҳамкории Ҳукумат бо Бонки аврупоии рушду такомул низ ба маҷрои дуруст даромадааст. Аз ин ру, бо мақсади пуррп таъмир кардани иншооти обтозакунӣ ва хатти магистралии оби ошомиданӣ лоиҳа тартиб дода, барои омӯзиш ва маблағгуэорӣ ба ин бонк пешниҳод шудааст. Оид ба беҳтар кардани сифати оби ошомиданӣ, таҳшин кунонидани намакҳои ҳалнашавандои таркиби об ва ҷорӣ намудани усулҳои нави хлоронидани об ҳпм тадбир меандешем.<br> Имрӯз амалӣ кардани талаботи Ҳукуматҳои ҷумҳурию вилояг барои ривоҷ ва таҳкими ҳамкориҳо доираи фаъолияти шуъбаи робитаҳои байналхалқиро торафт васеъ мегардонад. Ҳанӯз ҳпм робитаҳои иҷтимоӣ, манзилию рифоҳй, маърифат, таъмини ғаномти маънавию ахлоқӣ дар маркази диққати Ҳукумати шаҳр ҳастпнд ва ҳалли онҳо моро ба ҳамкории бештар наздик ҳидож мекунанд. Аз ин рӯ, муроҷиати мо ба ташкилоти «Юсаид аа Урбан-Институт, НСИФТ, Бонки Осиёгии рушду такомул. Хазинпи Сороси Ҷомеаи кушод ва бародаршаҳрҳо, аз ҷумла шаҳри Линколни Штати Небраска идома дорад. Итминонамон комип аст, ки алоқаҳои Ҳукумати шаҳр бесамар намемонанд ва онон ба нафъи халқ, ба нафъи рӯзгори осудаи вай хидмат мекунанд.<br> Ҳамкорӣ бо маблағгузорони хориҷй минбаъд низ аз самтҳои муҳими амали шуъбаи равобити байналхалқӣ ва фаъолияш иқгисодии бурунмарзию инвеститсионии Ҳукумати шаҳри Хуҷанд хоҳад буд. Ва мо дар ин ҷода бурд хоҳем кард, зеро Раиси вилоят Қосимҷон Раҳбарович Қосимов барои комилан амапи шудани нуктаҳои муҳимтарини барномаи «Ғамхорӣ» ва Барномпи «Иқтисодию иҷтимоӣ барои солҳои 2001-2005 ва то соли 2010» ба Ҳукумати шаҳр ёрии калон мерасонанд ва мо метавонем гӯем, ки худи кушодани роҳи васеъ ба фаъолияти иқтисоди бурунмарзӣ ва инвеститсионӣ зуҳуроти ғамхорӣ аз ҷониби роҳбарони мақомоти боло аст. ggi01ckahk8i4gzsmpo9hf7xljuh17j Cоли Ҳамдуна (маймун) 0 107814 1309049 1294593 2022-08-04T07:57:55Z VASHGIRD 8035 /* Cоли Ҳамдуна (маймун) */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki ''' Cоли Ҳамдуна (маймун) ([[Тақвими Мучал]])''' - [[21 март]]и [[соли 2016]] — [[21 март]]и [[соли 2017]]. * Мувофиқи солшумории [[Солшумории дувоздаҳгонаи Мучал]] Cоли Ҳамдуна (маймун)'''''' аз [[Наврӯз]]и [[соли 2016]] сар шуда, то [[Наврӯз]]и [[соли 2017]] давом мекунад. {{иқтибос|муаллиф=|:Мушу бақару палангу харгӯш шумор, :З-ин чор чу бигзарӣ, наҳанг ояду мор, :З-он баъд ба аспу гӯсфанд аст ҳисоб, :Ҳамдунаву мурғу сагу хук охири кор. }} Мувофиқи солшумории қадимаи даврӣ, ки аз рӯйи он ба ҳар як сол номи ҷонвар дода шудааст, соли 2016 номи ҳамдуна (маймун, бӯзина)-ро мегирад, ки ин соли нуҳуми мучал мебошад. {{иқтибос|муаллиф=[[Шамсиддини Шоҳин]]|Бахти маймуни маро бин, ки фалак чун лӯлӣ, :Медиҳад рақс ба ҳар маърака чун маймунам. }} ==Cоли Ҳамдуна (маймун)== Ҳамдуна яке аз дувоздаҳ бурҷи фалак аст. Ҳамдуна дар чор қитъа зиндагӣ мекунад ва танҳо дар [[Австралия]] во намехӯрад. Дар баъзе давлатҳо ҳамдунаро ҳамчун ҷонвари муқаддас (масалан, дар Ҳиндустон баъд аз гов) меҳисобанд. Аз ширхӯрон, ғайр аз [[одам]], танҳо [[маймун]] ва [[фил]] бо сараш дар замин рост истода метавонад. Маймунҳо дар ҷангалзорҳо зиндагӣ мекунанд, баъзе намудҳояшон дар [[шаҳр]] зиста метавонанд. Орангутанро баъзе мутахассисон, гӯё одамони аз ҷангал овардашуда, меҳисобанд. Таснифоти зоологӣ аз К.Линней оғоз ёфта, то ҳол чунин ранг гирифтааст: дар қатори [[примат]]ҳо: маймунҳо ба оилаи одам дохил мешаванд. Калимаи [[примат]] лотинӣ буда, маънои муҳимтарин, асоситарин, афзалтарин, сарварӣ, бартарӣ, риёсатро мефаҳмонад. Приматҳо (илм барои омӯзиши маймунҳо) дар қуллаи баланди пирамидаи ҳайвонот ҷой гирифтаанд. Аз ҷиҳати биологӣ, анатомӣ, иммунологӣ, физиологӣ намояндаи ин ду қатори ҷонзотҳо ба якдигар хеле наздик мебошанд. Ҳанӯз, [[Аристотел]] (асри IV пеш аз милод) дар асараш ба ин хусусиятҳои онҳо эътибор додааст. Приматҳо гурӯҳи ширхӯрон, аз қабили ҳамдуна ва одам иборат аст. Таркиби хуни одам ва шимпанзе, горилла бо ҳамдигар монанд аст, таркиби сафедаи хунҳои онҳо қариб 99 фоиз як хел ме бошанд. Шумораи ҳуҷайраҳои хромосомаи одам ва баъзе намудҳои ҳамдуна 46 ададро ташкил мекунанд. Хелҳои приматҳо 210 намудро ташкил мекунад. Қади онҳо аз 8 см. то 2 метр ва вазнашон аз 60 гр. то ба 300 кг. мерасанд. Онҳо то 50 сол зиндагӣ мекунанд. Думи баъзе намуди маймунҳои мевахӯр роли пойи панҷумро мебозад. Маймунҳои одамшакл орангутан, гиббон дар Осиё, горилла, шимпанзе дар Африка паҳн гаштаанд. Мушоҳидаи академик К.И.Скрябин намудҳои муфтхӯрони дарунию берунии бӯзинаю одам монанд буданашро исбот намуд. Маймунҳои одамшакл зуд бо бемориҳои инфексионӣ ва инвазионии одам сироят меёбанд. Дар таҳаввулоти онҳо решаи умумӣ мавҷуд буда, аз рӯйи таснифот маймун ва одам аз ҷиҳати монандӣ, хешу таборӣ ба якдигар хеле наздиканд. ==Хислати одамони тавлидшуда== [[Одамон]]е, ки дар соли ҳамдуна таваллуд меёбанд, доно, зирак, чолок, ҳар як масъалаи мушкилро бо осонӣ ва тезӣ ҳал мекунанд. Онҳо оташмизоҷ, бофаҳм ва якрав мешаванд, юмор доранд, бисёр вақт дар маркази диққати маърака мешаванд, ҷамоа онҳоро дӯст медорад. Лекин онҳо худпарастанд, аз дигарон шахсияти худро боло мемонанд. Дониши васеъ доранд, аз навигариҳо ҳама вақт бохабар ҳастанд. Маймунҳо хотираи мустаҳкам доранд, воқеаҳои шудагузаштаро аз ёд намебароранд. Масъалаҳои душворро ба осонӣ ҳал мекунанд. Аз мушкилиҳо бо дипломатӣ мебароянд, хулосаро танҳо худашон мебароранд. Онҳо бисёр бофаҳм, айёр, серҳаракат ва серғайратанд. Мехоҳанд ҳалли корро дарҳол ба тарзи хос иҷро кунанд. Вале онҳоро аз машғулоташон ба осонӣ дур кардан ва фикри дигареро ба шуурашон талқин кардан мумкин аст. Дар масъалаи оиладорӣ ба оилаашон чандон содиқ нестанд. Характери маймунҳо ноустувор ва тағйирёбанда аст.<ref>[http://ovozisamarqandnews.uz/data/documents/2016-no1-5.pdf рӯзномаи Овози Самарқанд, Cоли Ҳамдуна (маймун)]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Нигаред низ == * [[Соли Гӯсфанд]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Гоҳшуморӣ]] [[Гурӯҳ:Тақвими мардумӣ]] 7qocx3qeexk7rehn6wh7ss3ofzq6sh5 Нотаи вербалӣ 0 108797 1308951 774934 2022-08-04T07:43:41Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Акс:Note_verbale_model.PNG|right|thumb|458x458px|Намунаи нотаи вербалӣ]] '''Нотаи вербалӣ''' ({{Lang-la|verbalis}} — шифоҳӣ, {{Lang-la|notas}} — ёддошт) — дар қоида ва меъёрҳои дипломатӣ ҳуҷҷатест, ки бояд бо диққати махсус қабул карда шавад. Дар амалияи фаъолияти дипломатии муосир ин навъи ёддошт за ҳама бештар истифода карда мешавад ва тавассути он мубодилаи доираи васеи масъалаҳои муносибатҳои байналмилаӣ анҷом мепазирад. Ҳуҷҷати асосӣ, ки ба тариқӣ сафорат ва вазорати корҳои хориҷии кишвари мизбон, сафорат мукотибаи дипломатӣ мебарад. == Муқаррарот == Нотаҳои вербалӣ, ҳамчун ҳуҷҷати дипломатӣ машҳур буда барои ҳалли масъалаҳо дар доираи проблемаҳо ба кор бурда мешавад. Масалан, пешаки муқаррар кардани изҳор ё баёни вазъияти сиёсӣ, иқтисодӣ, илмӣ-технологӣ ва дигар проблемаҳои дуҷониба ва ё хосияти бисёрҷонибаро низ дорост. Инчунин, барои дархости раводид (виза), расонидани хабари пешомад барои иштироки хидматчиёни сафоратҳо, хабардор кардани иттилооти хусусияти намояндагон, масалан, ташкил кардани сайёҳати ҳайати дипломатӣ дар кишвар, барои даъват кардани дипломатон ба чорабиниҳои мухталиф. == Сохтори ҳуҷҷат == Нотаи вербалӣ шурӯъ мешавад бо номи пурраи фиристанда ва қабулкунанда, инчунин бо лутфи дипломатӣ оғоз ёфта, ҳамчунин бо лутф анҷом мепазирад, Масалан, «Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон эҳтиромоти худро ба Сафорати Ҷумҳурии... изҳор намуда, шарафёб аст иттилоъ диҳад, ки...». Агар ҳуҷҷати тартибдода ҷавоби қаблан фиристода бошад, шурӯъаш каме иваз мешавад, масалан ин тавр: «Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон эҳтиромоти худро ба Сафорати Ҷумҳурии... изҳор намуда, дар робита ба ёддошти №... аз (рӯз, моҳ, сол), шарафёб аст иттилоъ диҳад, ки...». Хусусияти фарқкунандаи тартиботи таҳияи чунин ёддошт аз он иборат аст, ки вай аз номи шахси севум таҳия карда мешавад, дар бланки ёддоштҳои вербалӣ чоп карда мешавад, [[рақами судур]] гузошта мешавад, имзо карда намешавад, дар хотимаи ёддошт муҳр зада мешавад, дар кунҷи тарафи чапи поёнии саҳифаи аввал нишона ва таърихи ирсол чоп карда мешаванд. == Тартиботи ҳуҷҷат == == Боз нигаред == == Эзоҳ == 8xsxadhy2an2vbo7je1kvj8242e3n4u Молихӯлиё 0 112259 1309143 1195619 2022-08-04T09:15:52Z VASHGIRD 8035 /* Сарчашма */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Молихӯлиё''' ([[юнонӣ]]: '''ماليخوليا''') - [[беморӣ|бемори]]и димоғӣ, ки боиси хаёлоти воҳимаангез мешавад, савдоӣ, хаёлӣ будан. ==Мисол== Иллати '''''молихӯлиё''''' [[ақл]]и ӯро мухтал гардонида. [[Авфӣ]] == Сарчашма == Фарҳанги забони тоҷикӣ (иборат аз 2 ҷилд) Ҷ. 1 А – О./Дар зери таҳрири М.Ш.Шукуров, В.А.Капранов, Р.Ҳошим, Н.А. Маъсумӣ. – Москва 1969, - c. 698 {{хурд}} {{Бемориҳо}} [[Гурӯҳ:Бемориҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Бемориҳои сироятӣ]] 4chokg35epy12ztemc86dczeq9rqnsn Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон 0 112335 1308866 1307414 2022-08-04T06:18:22Z VASHGIRD 8035 /* Роҳбарони собиқи вазорат */ wikitext text/x-wiki {{Мақомоти иҷроия |ном = Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон |ихтисора = ВМИ ҶТ |номи аслӣ = |номи аслӣ1 = |номи аслӣ2 = |кишвар = Тоҷикистон |юрисдиксия = |матни_сарлавҳаи_юрисдиксия = |нишона = Emblem_of_Tajikistan.svg |бари нишона = 120 |имзои нишона = Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон |муҳр = |бари муҳр = |имзои муҳр = |тасвир = Бинои Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон.jpg |бари тасвир = 260 |имзои тасвир = Бинои Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон |таърихи таъсис = [[14 декабр]]и [[1924]] |пешина1 = Комиссариати маорифи халқи ҶХШС Тоҷикистон |пешина2 = Комиссариати маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон |пешина3 = Вазорати маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон |пешина4 = Вазорати маълумоти олӣ ва миёнаи махсуси ҶШС Тоҷикистон |пешина5 = Вазорати маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон |таърихи барҳамдиҳӣ = |баъдина = |тобеият = [[Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон]] |қароргоҳ = [[Душанбе]], кӯч. Нисормуҳаммад, 13а <br /> 734024 |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region_code = |кормандон = |буҷет = |номи вазир1 = [[Раҳимҷон Саидзода]] |вазифаи вазир1 = |номи вазир2 = |вазифаи вазир2 = |номи роҳбар1 = |вазифаи роҳбар1 = |номи роҳбар2 = |вазифаи роҳбар2 = |мақоми болоӣ = |мақоми поёнӣ1 = |мақоми поёнӣ2 = |ҳуҷҷат1 = |сайт = {{URL|http://maorif.tj}} |қисмати ёддоштҳо = |харита = |бари харита = |имзои харита = }} '''Вазорáти маори́ф ва илми Ҷумҳури́и Тоҷикистóн''' — мақомоти марказии [[ҳокимияти иҷроияи Ҷумҳурии Тоҷикистон]], ки барои таҳия ва тат­биқи [[Сиёсати давлатии Тоҷикистон|сиёсати давлатӣ]] ва батанзимдарории меъёрҳои ҳуқуқии фаъолият дар соҳаи маориф масъул аст. Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон дар асоси [[Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон]], қонунҳои конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон, қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, фармонҳои Президенти Тоҷикистон, қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маҷлиси намояндагон ва Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Ҷумҳурии Тоҷикистон фаъолият мекунад. == Вазифаҳо == Вазифаҳои асосии вазорат: * фароҳам овардани фазои меъёрӣ-ҳуқуқӣ барои фаъолияти муназзами муассисаҳои таълимӣ; * таълиму тарбияи мутахассисони соҳаи маориф; * ба таҳсил фаро гирифтани бачагони синни мактабӣ. == Таърих == {{асосӣ|Маориф дар Тоҷикистон}} 14 декабри 1924 Комиссариати маорифи халқи ҶХШС Тоҷикистон ташкил гардид, ки он 11 феврали 1925 дар шаҳри Душанбе ба фаъолият шурӯъ намуд. Комиссариати маорифи халқ баъд ба Вазорати маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон (1946–78: 1988–92), Вазорати маълумоти олӣ ва миёнаи махсуси ҶШС Тоҷикистон (1978–88) табдили ном кард. Соли 1992 Вазорати аорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон ном гирифт. 19 ноябри соли 2013 Вазорати маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон табдил дода шуд ва муқаррар гардидд, ки вазифаҳои пешбурди сиёсати илм аз доираи ваколатҳои [[Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон]] бароварда шуда, ба Вазорати мазкур вогузор гарданд<ref>{{Cite web|url=http://president.tj/node/5619|title=Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи такмили сохтори мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон|author=|website=Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон|date=|publisher=president.tj|lang=tg|accessdate=2018-02-20}}</ref>. == Сохтор == ;<nowiki>Сохтори Вазорат:</nowiki>: * Роҳбарият (вазир ва 4 муовин); * Раёсати таҳсилоти томактабӣ ва миёнаи умумӣ; * Раёсати таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ; * Раёсати таҳсилоти олии касбӣ ва баъдидипломӣ; * Раёсати кадрҳо, корҳои махсус; * Раёсати баҳисобгирии бухгалтерӣ ва ҳисоботи молиявӣ; * Раёсати иқтисод ва банақшанирӣ; * Раёсати илм ва иноватсия; * Раёсати муносибатҳои байналмилалӣ; * Шуъбаи таҳсилоти ибтидоии касбӣ ва фаъолияти истеҳсолӣ; * Шуъбаи низоми ахборотии идоракунии маориф; * Шуъбаи таъминоти ҳуқуқӣ ва котибот; * Шуъбаи назорати дохилии ҳуҷҷатҳо ва бойгонӣ; * Шуъбаи маркетинг, моликият ва хариди давлатӣ; * Шуъбаи аудити дохилӣ; * Шуъбаи таҳияи сиёсат дар соҳаи маориф; * Бахши маъмурият ва корҳои ташкилӣ; * Бахши муассисаҳои интернетӣ ва таҳсилоти иловагӣ; * Бахши рушди барномаҳои таҳсилоти байналмилалӣ; * Бахши инвеститсия. ;<nowiki>Муассисаҳои тобеи вазорат:</nowiki> * Хадамоти давлатии назорат дар соҳаи маориф; * Раёсати сохтмони асосӣ; * [[Академияи таҳсилоти Тоҷикистон]]; * Пажӯҳишгоҳи илмҳои педагогӣ; * Донишкадаи ҷумҳуриявии такмили ихтисос ва бозомӯзии кормандони соҳаи маориф; * Маркази ҷумҳуриявии таълимию методӣ; * Маркази ҷумҳуриявии корҳои тарбиявии беруназмактабӣ; * Маркази барномаҳои байналмилалӣ; * [[Маркази миллии тестии назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон|Маркази миллии тестӣ]]; * Матбааи Вазорати маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон; * Маҷаллаи «Маърифати омӯзгор»; * [[Омӯзгор (рӯзнома)|Нашрияи «Омӯзгор»]]; * Маҷаллаи «Русский язык и литература в школах Таджикистана»; * Маҷаллаи «Маорифи Тоҷикистон»; * Гурӯҳи татбиқи лоиҳаи таҷдид ва идомаи сохтмони мактабҳои миёна (Бонки исломии рушд); * Маркази ҷумҳуриявии технологияи информатсионӣ ва коммуникатсия; * Маркази ҷумҳуриявии кор бо мактаббачагони шоиста. == Роҳбарони собиқи вазорат == Вазирони вазорат: [[Аббос Алиев]] (1924—1927), [[Нисор Муҳаммад]] (1927—1929, 1930—1932), [[Муҳаммадҷон Масаидов]] (1929—1930), [[Саид Носиров]] (1932—1934), [[Кулӣ Абдинов]] (1934—1936), [[Сироҷуддин Ҳасанов]] (1936—1937), [[Муҳаммадамир Ниёзов]] (1937—1938), [[Тоҳир Пӯлодов]] (1938—1942, 1954—1962), [[Ҳотам Солеҳбоев]] (1942—1943), [[Ҳошим Содиқов]] (1943—1947), [[Ҳабибулло Неъматуллоев]] (1947—1954), [[Муҳаммад Осимӣ]] (1962—1963), [[Рустамбек Юсуфбеков]] (1963—1974), [[Рауф Додобоев]] (1974—1986), [[Хушқадам Давлатқадамов]] (1978—1984), [[Абдулбашир Рашидов]] (1986—1988), [[Талбак Назаров]] (1988—1989), [[Исмоил Давлатов]] (1990—1992), [[Зокир Вазиров]] (1992), [[Бозгул Додхудоева]] (1992—1994), [[Мунира Иноятова]] (1994—2000), [[Сафаралӣ Раҷабов]] (2000—2005), [[Абдуҷаббор Раҳмонов]] (2005—2012), [[Нуриддин Саидов]] (2012—2020), [[Муҳаммадюсуф Имомзода]] (2020—2022), [[Раҳимҷон Саидзода]] (аз 2022). == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Ҳамчунин нигаред == * [[Маориф дар Тоҷикистон]] * [[Илм дар Тоҷикистон]] == Пайвандҳо == * {{сайти расмӣ|http://maorif.tj}}{{ref-tg}}{{ref-ru}}{{ref-en}} == Сарчашма == * {{ЭМТ|Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон|3}} {{Сохтори мақомоти марказии ҳокимияти иҷроияи Ҷумҳурии Тоҷикистон}} [[Гурӯҳ:Вазоратҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Маориф дар Тоҷикистон]] 6pimdtvsfypsvv1mgb97lvsfxhb7mkk Сайидумари Султон 0 115676 1309071 1303893 2022-08-04T08:01:23Z VASHGIRD 8035 /* Кашфи 2000 суханвари номаълум */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Шахсият |ном = Сайидумари Султон |номи аслӣ = Сайидумар Султонов |ном ҳангоми таваллуд = |тасвир = |бар = |тавсифи тасвир = |таърихи таваллуд = 1930 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ|ноҳияи Истаравшан }}[[ҶШС Тоҷикистон]] |шаҳрвандӣ = {{Парчам|Тоҷикистон}} [[Тоҷикистон]] |таърихи даргузашт = 16.07.2021 |маҳалли даргузашт = {{МаҳаллиМарг|ноҳияи Истаравшан}} |падар = |модар = |ҳамсар = |завҷа = |фарзандон = |навъи фаъолият = [[шоир]], адабиётшинос, муаррих |мукофоту ҷоизаҳо = |соядаст = |сайт = |викианбор = }} '''Сайидумари Султон''' - [[шоир]], [[олим]], адабиётшинос, муаррих. Узви Иттифоқи журналистони Тоҷикистон (1996), узви Иттифоқи шарқшиносони ҷаҳон (1982), аълочии «Садо ва симои ИҶШС» низ мебошад. == Зиндагинома == Султонов Сайидумар соли 1930 дар деҳаи Қалъачаи Калон, [[ноҳияи Истаравшан|ноҳияи Ӯротеппа]] таваллуд ёфтааст. Соли 1947 мактаби миёнаи нопурраи деҳаи Нилуи ноҳияи Ҳисорро ба итмом расонида, соли 1952 омӯзишгоҳи шаҳри Ӯротеппаро ғоибона хатм кард. Аз соли 1948 то соли 1952 дар мактаби миёнаи Қалъачаи Калон муаллими синфҳои ибтидоӣ шуда кор мекунад. Ҳамон сол ба факултаи таъриху филологияи Донишгоҳи Давлатии Тоҷикистон ба номи В.И. Ленин дохил мешавад. Соли 1959 Донишгоҳи Давлатии Тоҷикистонро хатм намуда, ба Институти забон ва адабиёти ба номи Рӯдакӣ ба ҳайси ходими хурди илми кор кард. Соли 1964 ба Комитети давлатии радиошунавонӣ ва телевизиони наздн Шӯрои Вазирони Ҷумҳурии Тоҷикистон ба кор дохил шуда, вазифаҳои муҳаррир, муҳаррири калон ва мудири шуъбаи мубодилаи афкор бо ҷумҳуриҳои шӯравӣ ва ҷумҳуриҳои халқӣ ва демократиро иҷро кардааст. Аз соли 1968 то соли 1979 вазифаи мухбири махсуси радиостансияи «Родина»-и радио ва телевизиони умумииттифоқ дар Тоҷикистонро низ ба зимма доштааст. Соли 1982 боз ба АИ Ҷумҳурии Тоҷикистон баргашта, дар Институти Шарқшиносӣ ба сифати ходими хурд ва калони илмӣ фаъолият кардааст. Султонов Сайидумар таҳти роҳбарии профессор Ш. Ҳусейнзода корҳои илмию тадқиқотиро пеш бурда, соли 1985 дар мавзӯи «Нодими Ӯротеппагӣ ва муҳити адабии ӯ» рисолаи номзадӣ дифоъ кард. С. Султон яке аз олимони бағоят сермаҳсули тоҷик ба шумор меравад.<ref name="pressa.tj">{{Cite web|url=https://pressa.tj/literature-2/olimi-sarshinosi-toҷik-saidumari-sulton-darguzasht/|title=Олими саршиноси тоҷик Саидумари Султон даргузашт|author=|website=www.pressa.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2021-08-08}}</ref> == Эҷодиёт== Соли 1960 «Ҳофизи Шерозӣ» китоби ӯ нашр шуд. Соли 1961 осори «Муҳаммад Ҳусайни Хатлони»-ро таҳия намуд. Сипас китобҳояш «Гули худрӯ» соли 1985, «Рӯзгор ва Осори Шаҳди» соли 1988 ба табъ расиданд. «Нобиғаҳои Бунҷикас ва достоии Рустамбек» соли 1998, «Шуҷоати Мазбут» соли 1999, «Наҷҷори Истаравшани» соли 2001, «Таърихи доираи адабии Истаравшан дар нимаи дуввуми асри XVIII ва аввали асри XIX», соли 2002, «Қиссаи Яккабоғ», соли 2002, «Зеварниҳоди Шаҳр», соли 2004, «Султони Мулки Сухан», соли 2007, «Роҳбари фидокор», соли 2008 манзури хонандагон гардид. Соли 1989 дар шаҳри Истаравшан осорхонаи доираи адабии Ӯротеппаро таъсис дод. Дар ин Осорхона ӯ беш аз ҳазор маводи дар тӯли 50 сол гирдовардаашро ба намоиш гузошт, ки аз китобҳои дастнависи нодир ва осори таърихӣ, адабӣ ва фарҳангӣ иборат мебошад. Соли 1991 дар назди ин осорхона маркази илму фарҳанги доираи адабии Ӯротеппаро таъсис дод. Дар осорхонаи ӯ осори илмию адабии беш аз 2 ҳазор шоирону олимони гумном низ гирд оварда шудааст, ки қариб 800 нафари онҳо Истаравшанианд. С. Султон бо тахаллуси Кавкабӣ шеър мегӯяд. Шеъри аввалини ӯ соли 1957 дар «Газетаи муаллимон» таҳти унвони «Ояд ҳаме» дар тазмини «Ояд ҳаме»-и устод Рӯдакӣ чоп шудааст. Сипас шеърҳои ӯ дар маҷмӯа ва рӯзномаҳои матбуоти ҷорӣ чоп мешуданд. Маҷмӯаи ашъори ӯ таҳти унвони «Ашъори Садранг» соли 2001 ва «Наҷди Муғ» соли 2003 нашр шудааст. === Кашфи 2000 суханвари номаълум === Соли 1982 ӯ дигарбора ба кори илмӣ шурӯъ мекунад ва ин даъфа ба Институти шарқшиносӣ ба кор меояд. Бо сабаби манъ будани ашъори Ҳоҷӣ ӯ барои рӯзгору осори шуарои Истаравшан таҳқиқот оғоз карда, муҳити адабии онро ҷиддӣ меомӯзад. Махусан, диққати ӯро ҳаёт ва фаъолияти Нодими Истаравшанӣ ҷалб мекунад. Нодим яке аз намояндагони барҷастаи доираи адабии Истаравшан дар асри XVIII ва ибтидои XIX мебошад. Ӯ дар муддати кӯтоҳ рисолаи худро ба итмом расонида, соли 1985 дар мавзӯи «Нодими Истаравшанӣ муҳити адабии замони ӯ» рисолаи номзадӣ дифоъ мекунад. Ӯ кофтуковҳои худро доир ба муҳити адабии Истаравшан идома дода, осори боқимондаи қариб 750 шоирони Истаравшанро ҷамъоварӣ ва ба шакли тазкира ба чоп омода намудааст, ки интизори нашранд. Дар бораи бархе аз чеҳраҳои тобон ва таъсиргузори муҳити адабии Истаравшан бошад, ба таври алоҳида рисола навишта, мунтахаби ашъор ё девони мукаммалашонро ба нашр расонидааст. Аз ҷумла, осори Муҳаммадсолеҳи Нодим, Шаҳдии Истаравшанӣ ва ғайраро ба таври китобҳои алоҳида ва намунаи ашъори қариб 45 шоири Истаравшаниро аз нимаи 2-юми асри XVIII то охири асри XIX дар «Тазкираи суханварони Истаравшан» гирдоварӣ намудааст, ки соли 2012 ба дасти хонанда расид. Таҳқиқотҳои Саидумари Султон дар бораи шуарои Истаравшанро ёдовар шуда, доир ба яке аз онҳо мехоҳам махсусан ёдовар шавам. Ин нафар Комилхоҷи Накҳат нобиғаест, ки дар синни 16 – солагӣ аз дунё гузаштааст, аммо аз худ девони мукаммале боқӣ гузошт, ки аз 188 ғазал 33 рубоӣ, 47 фард, се мухаммас, ҷамъ 2319 байт иборат мебошад. Дар бораи Накҳати ғурамарг тазкиранависони машҳури давр Қорӣ Раҳматуллоҳи Возеҳ, Мирсиддиқи Ҳашмат, Садри Зиё ва Садриддин Айнӣ ёдоварӣ карда, аз марги ӯ ҷигар пора кардаанд. С.Султон дар натиҷаи кофтуковҳои дурудароз девони ин шоири ҷавонмаргро пайдо карда, бори аввал соли 1976 тариқи рӯзномаи «Комсомоли Тоҷикистон» таҳти унвони «Шоири 16 – сола» маълумот дод ва соли 1980 намунаи 30 ғазали ӯро тариқи маҷаллаи «Садои Шарқ» чоп намуд ва билохира девони мукаммали ӯро таҳти унвони «Султони мулки сухан» бо сарсухани гаронбаҳое аз чоп баровард. === Мероси Саидумари Султон === Дар умум, С.Султонов дар заминаи тадқиқотҳо рӯзгор ва осори 2000 адиби номаълумро муайян намудааст, ки 750 нафари он аз Истаравшан мебошанд. Ӯ дар мавриди шуарои Истаравшан зиёда аз 50 асар таълиф кардааст, ки интизори чопанд. Ҳамчунин, «Тазкираи суханварони Хуҷанд» (4 ҷилд), «Тазкираи хушгӯёни Истаравшанӣ (4 ҷилд), «Таърихи зудуда» асарҳои калонҳаҷм ва арзиманди ӯ мебошанд, ки то ҳол ба дасти хонанда нарасидааст. Шогирдони ин олими пуркор матолиби дар матбуот нашршуда ва мақолаҳои номатбӯъашро дар 15 ҷилд гирдоварӣ кардаанд, ки тақдири чоп шудани онҳо низ номаълум аст. С.Султон дар мавриди хаттон низ як силсила таҳқиқот анҷом дода, дар мавриди онҳо низ мақолаҳо навиштааст. Аз ҷумла, мақолаҳои ӯ дар «Энсеклопедияи адабиёт ва санъат», «Энсеклопедияи советии тоҷик» ва рисоли «Назаре ба рӯзгор ва осори хушнависони Истаравшан» (1997 – Сурушан арзиши баланди илмиро доро ҳастанд. мебошад. Тадқиқотҳои С.Султон танҳо ба адабиёти классикӣ маҳдуд намешаванд. Ӯ доир ба адабиёти муосир ва ҷаҳон низ тадқиқотҳо бурдааст. Мақолаҳои ӯ дар бораи Мирзо Турсунзода, Баҳром Сирус, шоирони Литва Саломея Нерис, Владес Шимкас ҷолиби таваҷҷуҳ мебошанд. Устод С.Султон, ҳамчунин, адиби рангинхаёл мебошад, ки ҳанӯз аз замонҳои шӯравӣ бо тахаллуси Кавкабӣ шеър мегӯяд ва дар баробари ин асарҳои зиёди халқҳои бародариро тарҷума кардааст. Солҳои охир ӯ дар мавриди саҳифаҳои норӯшани таърихи тоҷикон таҳқиқотҳо анҷом додааст, ки пораҳои он таҳти унвони «Зардушт кист?» ва «Таърихи фаромӯшшуда» ба дасти хонандагон расидааст. Айни ҳол китоби ӯ таҳти унвони «Таърихи зудуда» омодаи чоп асту интизори сарпараст.<ref name="pressa.tj"/> == Адабиёт == * Баёзи адибони Истаравшан - Душанбе: "Эҷод", 2009. - 288 с. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Адибони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Иттифоқи журналистони Тоҷикистон]] 2uml0ercqcn3vf2azahzjfloeqkvwb4 Сурхак 0 118054 1309140 1142243 2022-08-04T09:15:42Z VASHGIRD 8035 /* Эзоҳ */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[File:Poliodrops.jpg|thumb|Лаҳза аз Рӯзҳои миллии эмкунӣ]] '''Сурхакон (сурхча)''' ба гурӯҳи [[беморӣ|бемори]]ҳои хавфноки сироятӣ дохил шуда, сабабгори фавти зиёди [[кӯдак]]он ва боиси ташвиши [[пизишк|табиб]]они [[ҷаҳон]] гардидааст. Барои пешгирии он бо ибтикори Вазорати тандурустии [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] ва дастгирии созмонҳои байналмилалӣ дар саросари [[кишвар]] маъракаи Рӯзҳои миллии эмкунӣ бар зидди бемории '''сурхакон''' ва '''гулафшон''' мегузарад. Барангезандаи ин бемориҳо '''вирусе''' мебошад, ки қобилияти тавонои сирояткунӣ дорад. Аз он 90-95 фоизи кӯдакони ба бемор алоқаманд, сироят меёбанд. Зиёда аз 10 фоизи фавти кӯдакони то 5 – сола аз бемории сурхакон аст. == Нишонаҳои беморӣ == Беморӣ пеш аз ҳама газаки [[шуш]], [[гӯш]] ва таъсири ҷиддӣ ба хунро ба амал меоварад. Гулафшон бемории шадиди сирояткунанда буда, дар пӯсти бадани бемор доғҳои [[сурх]] пайдо мешаванд. Он бо роҳи нафаскашӣ, атсазанӣ ва сулфа ба [[одам]]они дигар мегузарад. Ҳарчанд бачагони хурдсол бемории гулафшонро хеле сабук мегузаронанд, онҳо дар давраи беморӣ манбаи паҳншавӣ, барангезандаҳои он буда метавонанд. Бемории гулафшон хусусан ба [[зан]]они ҳомила хавфи ҷиддӣ дорад, зеро вируси барангезандаи гулафшон метавонад ба тамоми узвҳои ҷанин зарари калон расонад. Зани ҳомиладори сироятёфта тифли нобино, ношунаво ва нуқсони [[дил]] доштаро таваллуд карданаш мумкин аст. ==Роҳҳои пешгирии ин бемориҳо== Пеш аз ҳама бо мақсади паст кардани шиддати паҳншавӣ ва дар ояндаи наздик тамоман нест кардани онҳо вақти эмкунии даврагӣ бар зидди бемории сурхакон дар 12 - моҳагӣ ва 6 – солагӣ, барои пурра аз байн бурдани ҳар ду беморӣ дар қадами аввал маъракаи оммавии эмгузаронӣ, баъдан, тадбири ба тақвими миллӣ ворид намудани эмкунии доимӣ бар зидди сурхакон ва гулафшон амалӣ мегарданд. Тадбири эмкунӣ имкон медиҳад, ки эҳтимоли сар задани беморӣ, шароити гузаришу паҳншавии он маҳдуд карда шавад. Назорати сохторҳои эпидемиологӣ аз болои бемории сурхакон ва истифода аз ташхисгоҳи боварибахши Ташкилоти умумиҷаҳонии тандурустӣ дар назди Пажӯҳишгоҳи илмию тадқиқотии тиббию профилактикии Вазорати тандурустӣ, ташхиси саривақтии беморон баробари тадбирҳои оммавӣ ба маҳву решакан шудани ин бемориҳо мусоидат мекунанд. Дар маъракаи Рӯзҳои миллии эмкунӣ зидди бемориҳои сурхакон ва гулафшон ваксинаи сифатнок, ки ба талаботи стандарти байналмилалӣ ҷавобгӯст, истифода бурда мешавад. Ваксинаи сурхакон ва гулафшон комплексӣ буда, масунияти пурқуввати ҷисми кӯдакро ба амал меорад ва эмшударо якумра аз сироятшавии ин бемориҳо эмин медорад. {{иқтибос|муаллиф=[[Саъдии Шерозӣ|Саъдӣ]]|Сари [[чашма]] шояд гирифтан ба бел,|Чу пур шуд, натвон гузаштан ба пил.}} Дастгирии бевоситаи Ҳукумати [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]], Вазорати тандурустӣ, Ташкилоти умумиҷаҳонии тандурустӣ, Хазинаи кӯдакони [[Созмони Милали Муттаҳид]], дигар созмонҳои байналмилалӣ ва, албатта, фаъолию огоҳии мардум барои хубу муташаккилона ва босамар гузаронидани ин тадбири муҳими тиббӣ мусоидат хоҳанд кард. Барои пешгирии сурхакон ва гул тадбире беҳтар аз эмкунӣ нест. Бузургтарин дастоварди тиб бар зидди сурхакон ва гулафшон '''эмкунист'''.<ref> [http://jumhuriyat.tj/index.php?art_id=3242 Бемориҳои сурхакон ва гул]</ref> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{Бемориҳо}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Бемориҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Бемориҳои сироятӣ]] 6jni5n0p74mv4ysaagymxb297tw7470 1309160 1309140 2022-08-04T09:31:52Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Бемориҳои сурхакон ва гул]] to [[Сурхак]] wikitext text/x-wiki [[File:Poliodrops.jpg|thumb|Лаҳза аз Рӯзҳои миллии эмкунӣ]] '''Сурхакон (сурхча)''' ба гурӯҳи [[беморӣ|бемори]]ҳои хавфноки сироятӣ дохил шуда, сабабгори фавти зиёди [[кӯдак]]он ва боиси ташвиши [[пизишк|табиб]]они [[ҷаҳон]] гардидааст. Барои пешгирии он бо ибтикори Вазорати тандурустии [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] ва дастгирии созмонҳои байналмилалӣ дар саросари [[кишвар]] маъракаи Рӯзҳои миллии эмкунӣ бар зидди бемории '''сурхакон''' ва '''гулафшон''' мегузарад. Барангезандаи ин бемориҳо '''вирусе''' мебошад, ки қобилияти тавонои сирояткунӣ дорад. Аз он 90-95 фоизи кӯдакони ба бемор алоқаманд, сироят меёбанд. Зиёда аз 10 фоизи фавти кӯдакони то 5 – сола аз бемории сурхакон аст. == Нишонаҳои беморӣ == Беморӣ пеш аз ҳама газаки [[шуш]], [[гӯш]] ва таъсири ҷиддӣ ба хунро ба амал меоварад. Гулафшон бемории шадиди сирояткунанда буда, дар пӯсти бадани бемор доғҳои [[сурх]] пайдо мешаванд. Он бо роҳи нафаскашӣ, атсазанӣ ва сулфа ба [[одам]]они дигар мегузарад. Ҳарчанд бачагони хурдсол бемории гулафшонро хеле сабук мегузаронанд, онҳо дар давраи беморӣ манбаи паҳншавӣ, барангезандаҳои он буда метавонанд. Бемории гулафшон хусусан ба [[зан]]они ҳомила хавфи ҷиддӣ дорад, зеро вируси барангезандаи гулафшон метавонад ба тамоми узвҳои ҷанин зарари калон расонад. Зани ҳомиладори сироятёфта тифли нобино, ношунаво ва нуқсони [[дил]] доштаро таваллуд карданаш мумкин аст. ==Роҳҳои пешгирии ин бемориҳо== Пеш аз ҳама бо мақсади паст кардани шиддати паҳншавӣ ва дар ояндаи наздик тамоман нест кардани онҳо вақти эмкунии даврагӣ бар зидди бемории сурхакон дар 12 - моҳагӣ ва 6 – солагӣ, барои пурра аз байн бурдани ҳар ду беморӣ дар қадами аввал маъракаи оммавии эмгузаронӣ, баъдан, тадбири ба тақвими миллӣ ворид намудани эмкунии доимӣ бар зидди сурхакон ва гулафшон амалӣ мегарданд. Тадбири эмкунӣ имкон медиҳад, ки эҳтимоли сар задани беморӣ, шароити гузаришу паҳншавии он маҳдуд карда шавад. Назорати сохторҳои эпидемиологӣ аз болои бемории сурхакон ва истифода аз ташхисгоҳи боварибахши Ташкилоти умумиҷаҳонии тандурустӣ дар назди Пажӯҳишгоҳи илмию тадқиқотии тиббию профилактикии Вазорати тандурустӣ, ташхиси саривақтии беморон баробари тадбирҳои оммавӣ ба маҳву решакан шудани ин бемориҳо мусоидат мекунанд. Дар маъракаи Рӯзҳои миллии эмкунӣ зидди бемориҳои сурхакон ва гулафшон ваксинаи сифатнок, ки ба талаботи стандарти байналмилалӣ ҷавобгӯст, истифода бурда мешавад. Ваксинаи сурхакон ва гулафшон комплексӣ буда, масунияти пурқуввати ҷисми кӯдакро ба амал меорад ва эмшударо якумра аз сироятшавии ин бемориҳо эмин медорад. {{иқтибос|муаллиф=[[Саъдии Шерозӣ|Саъдӣ]]|Сари [[чашма]] шояд гирифтан ба бел,|Чу пур шуд, натвон гузаштан ба пил.}} Дастгирии бевоситаи Ҳукумати [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]], Вазорати тандурустӣ, Ташкилоти умумиҷаҳонии тандурустӣ, Хазинаи кӯдакони [[Созмони Милали Муттаҳид]], дигар созмонҳои байналмилалӣ ва, албатта, фаъолию огоҳии мардум барои хубу муташаккилона ва босамар гузаронидани ин тадбири муҳими тиббӣ мусоидат хоҳанд кард. Барои пешгирии сурхакон ва гул тадбире беҳтар аз эмкунӣ нест. Бузургтарин дастоварди тиб бар зидди сурхакон ва гулафшон '''эмкунист'''.<ref> [http://jumhuriyat.tj/index.php?art_id=3242 Бемориҳои сурхакон ва гул]</ref> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{Бемориҳо}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Бемориҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Бемориҳои сироятӣ]] 6jni5n0p74mv4ysaagymxb297tw7470 1309162 1309160 2022-08-04T09:33:01Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Болезнь | Name = Сурхак | ICD11 ={{ICD11|1F03|1826431497}}| | ICD10 = {{ICD10|B|05}} | ICD9 = {{ICD9|055}} | Image = Measles child Philippines.jpg | Caption = Кӯдаки филиппинӣ дорори бемории сурхак | DiseasesDB = 7890 | MedlinePlus = 001569 | eMedicineSubj = derm | eMedicineTopic = 259 }} '''Сурхак''' ({{lang-la|Morbilli}}) — ба гурӯҳи [[беморӣ|бемори]]ҳои хавфноки сироятӣ дохил шуда, сабабгори фавти зиёди [[кӯдак]]он ва боиси ташвиши [[пизишк|табибони]] [[ҷаҳон]] гардидааст. Барои пешгирии он бо ибтикори Вазорати тандурустии [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] ва дастгирии созмонҳои байналмилалӣ дар саросари [[кишвар]] маъракаи Рӯзҳои миллии эмкунӣ бар зидди бемории '''сурхакон''' ва '''гулафшон''' мегузарад. Барангезандаи ин бемориҳо '''вирусе''' мебошад, ки қобилияти тавонои сирояткунӣ дорад. Аз он 90-95 фоизи кӯдакони ба бемор алоқаманд, сироят меёбанд. Зиёда аз 10 фоизи фавти кӯдакони то 5 — сола аз бемории сурхакон аст. == Нишонаҳои беморӣ == Беморӣ пеш аз ҳама газаки [[шуш]], [[гӯш]] ва таъсири ҷиддӣ ба хунро ба амал меоварад. Гулафшон бемории шадиди сирояткунанда буда, дар пӯсти бадани бемор доғҳои [[сурх]] пайдо мешаванд. Он бо роҳи нафаскашӣ, атсазанӣ ва сулфа ба [[одам]]они дигар мегузарад. Ҳарчанд бачагони хурдсол бемории гулафшонро хеле сабук мегузаронанд, онҳо дар давраи беморӣ манбаи паҳншавӣ, барангезандаҳои он буда метавонанд. Бемории гулафшон хусусан ба [[зан]]они ҳомила хавфи ҷиддӣ дорад, зеро вируси барангезандаи гулафшон метавонад ба тамоми узвҳои ҷанин зарари калон расонад. Зани ҳомиладори сироятёфта тифли нобино, ношунаво ва нуқсони [[дил]] доштаро таваллуд карданаш мумкин аст. == Роҳҳои пешгирии ин бемориҳо == Пеш аз ҳама бо мақсади паст кардани шиддати паҳншавӣ ва дар ояндаи наздик тамоман нест кардани онҳо вақти эмкунии даврагӣ бар зидди бемории сурхакон дар 12 — моҳагӣ ва 6 — солагӣ, барои пурра аз байн бурдани ҳар ду беморӣ дар қадами аввал маъракаи оммавии эмгузаронӣ, баъдан, тадбири ба тақвими миллӣ ворид намудани эмкунии доимӣ бар зидди сурхакон ва гулафшон амалӣ мегарданд. Тадбири эмкунӣ имкон медиҳад, ки эҳтимоли сар задани беморӣ, шароити гузаришу паҳншавии он маҳдуд карда шавад. Назорати сохторҳои эпидемиологӣ аз болои бемории сурхакон ва истифода аз ташхисгоҳи боварибахши Ташкилоти умумиҷаҳонии тандурустӣ дар назди Пажӯҳишгоҳи илмию тадқиқотии тиббию профилактикии Вазорати тандурустӣ, ташхиси саривақтии беморон баробари тадбирҳои оммавӣ ба маҳву решакан шудани ин бемориҳо мусоидат мекунанд. Дар маъракаи Рӯзҳои миллии эмкунӣ зидди бемориҳои сурхакон ва гулафшон ваксинаи сифатнок, ки ба талаботи стандарти байналмилалӣ ҷавобгӯст, истифода бурда мешавад. Ваксинаи сурхакон ва гулафшон комплексӣ буда, масунияти пурқуввати ҷисми кӯдакро ба амал меорад ва эмшударо якумра аз сироятшавии ин бемориҳо эмин медорад. {{иқтибос|муаллиф=[[Саъдии Шерозӣ|Саъдӣ]]|Сари [[чашма]] шояд гирифтан ба бел,|Чу пур шуд, натвон гузаштан ба пил.}} Дастгирии бевоситаи Ҳукумати [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]], Вазорати тандурустӣ, Ташкилоти умумиҷаҳонии тандурустӣ, Хазинаи кӯдакони [[Созмони Милали Муттаҳид]], дигар созмонҳои байналмилалӣ ва, албатта, фаъолию огоҳии мардум барои хубу муташаккилона ва босамар гузаронидани ин тадбири муҳими тиббӣ мусоидат хоҳанд кард. Барои пешгирии сурхакон ва гул тадбире беҳтар аз эмкунӣ нест. Бузургтарин дастоварди тиб бар зидди сурхакон ва гулафшон '''эмкунист'''.<ref> [http://jumhuriyat.tj/index.php?art_id=3242 Бемориҳои сурхакон ва гул]</ref> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Бемориҳои сироятӣ]] s0ism6mwfspjrblpffrdcoldeq53v8x 1309163 1309162 2022-08-04T09:33:13Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Беморӣ | Name = Сурхак | ICD11 ={{ICD11|1F03|1826431497}}| | ICD10 = {{ICD10|B|05}} | ICD9 = {{ICD9|055}} | Image = Measles child Philippines.jpg | Caption = Кӯдаки филиппинӣ дорори бемории сурхак | DiseasesDB = 7890 | MedlinePlus = 001569 | eMedicineSubj = derm | eMedicineTopic = 259 }} '''Сурхак''' ({{lang-la|Morbilli}}) — ба гурӯҳи [[беморӣ|бемори]]ҳои хавфноки сироятӣ дохил шуда, сабабгори фавти зиёди [[кӯдак]]он ва боиси ташвиши [[пизишк|табибони]] [[ҷаҳон]] гардидааст. Барои пешгирии он бо ибтикори Вазорати тандурустии [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] ва дастгирии созмонҳои байналмилалӣ дар саросари [[кишвар]] маъракаи Рӯзҳои миллии эмкунӣ бар зидди бемории '''сурхакон''' ва '''гулафшон''' мегузарад. Барангезандаи ин бемориҳо '''вирусе''' мебошад, ки қобилияти тавонои сирояткунӣ дорад. Аз он 90-95 фоизи кӯдакони ба бемор алоқаманд, сироят меёбанд. Зиёда аз 10 фоизи фавти кӯдакони то 5 — сола аз бемории сурхакон аст. == Нишонаҳои беморӣ == Беморӣ пеш аз ҳама газаки [[шуш]], [[гӯш]] ва таъсири ҷиддӣ ба хунро ба амал меоварад. Гулафшон бемории шадиди сирояткунанда буда, дар пӯсти бадани бемор доғҳои [[сурх]] пайдо мешаванд. Он бо роҳи нафаскашӣ, атсазанӣ ва сулфа ба [[одам]]они дигар мегузарад. Ҳарчанд бачагони хурдсол бемории гулафшонро хеле сабук мегузаронанд, онҳо дар давраи беморӣ манбаи паҳншавӣ, барангезандаҳои он буда метавонанд. Бемории гулафшон хусусан ба [[зан]]они ҳомила хавфи ҷиддӣ дорад, зеро вируси барангезандаи гулафшон метавонад ба тамоми узвҳои ҷанин зарари калон расонад. Зани ҳомиладори сироятёфта тифли нобино, ношунаво ва нуқсони [[дил]] доштаро таваллуд карданаш мумкин аст. == Роҳҳои пешгирии ин бемориҳо == Пеш аз ҳама бо мақсади паст кардани шиддати паҳншавӣ ва дар ояндаи наздик тамоман нест кардани онҳо вақти эмкунии даврагӣ бар зидди бемории сурхакон дар 12 — моҳагӣ ва 6 — солагӣ, барои пурра аз байн бурдани ҳар ду беморӣ дар қадами аввал маъракаи оммавии эмгузаронӣ, баъдан, тадбири ба тақвими миллӣ ворид намудани эмкунии доимӣ бар зидди сурхакон ва гулафшон амалӣ мегарданд. Тадбири эмкунӣ имкон медиҳад, ки эҳтимоли сар задани беморӣ, шароити гузаришу паҳншавии он маҳдуд карда шавад. Назорати сохторҳои эпидемиологӣ аз болои бемории сурхакон ва истифода аз ташхисгоҳи боварибахши Ташкилоти умумиҷаҳонии тандурустӣ дар назди Пажӯҳишгоҳи илмию тадқиқотии тиббию профилактикии Вазорати тандурустӣ, ташхиси саривақтии беморон баробари тадбирҳои оммавӣ ба маҳву решакан шудани ин бемориҳо мусоидат мекунанд. Дар маъракаи Рӯзҳои миллии эмкунӣ зидди бемориҳои сурхакон ва гулафшон ваксинаи сифатнок, ки ба талаботи стандарти байналмилалӣ ҷавобгӯст, истифода бурда мешавад. Ваксинаи сурхакон ва гулафшон комплексӣ буда, масунияти пурқуввати ҷисми кӯдакро ба амал меорад ва эмшударо якумра аз сироятшавии ин бемориҳо эмин медорад. {{иқтибос|муаллиф=[[Саъдии Шерозӣ|Саъдӣ]]|Сари [[чашма]] шояд гирифтан ба бел,|Чу пур шуд, натвон гузаштан ба пил.}} Дастгирии бевоситаи Ҳукумати [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]], Вазорати тандурустӣ, Ташкилоти умумиҷаҳонии тандурустӣ, Хазинаи кӯдакони [[Созмони Милали Муттаҳид]], дигар созмонҳои байналмилалӣ ва, албатта, фаъолию огоҳии мардум барои хубу муташаккилона ва босамар гузаронидани ин тадбири муҳими тиббӣ мусоидат хоҳанд кард. Барои пешгирии сурхакон ва гул тадбире беҳтар аз эмкунӣ нест. Бузургтарин дастоварди тиб бар зидди сурхакон ва гулафшон '''эмкунист'''.<ref> [http://jumhuriyat.tj/index.php?art_id=3242 Бемориҳои сурхакон ва гул]</ref> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Бемориҳои сироятӣ]] dwvjmf553ogapnyautgfmn39y28lh4u 1309164 1309163 2022-08-04T09:34:40Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Беморӣ | Name = Сурхак | ICD11 ={{ICD11|1F03|1826431497}}| | ICD10 = {{ICD10|B|05}} | ICD9 = {{ICD9|055}} | Image = Measles child Philippines.jpg | Caption = Кӯдаки филиппинӣ дорори бемории сурхак | DiseasesDB = 7890 | MedlinePlus = 001569 | eMedicineSubj = derm | eMedicineTopic = 259 }} '''Сурхак''' ({{lang-la|Morbilli}}) — ба гурӯҳи [[беморӣ|бемори]]ҳои хавфноки сироятӣ дохил шуда, сабабгори фавти зиёди [[кӯдак]]он ва боиси ташвиши [[пизишк|табибони]] [[ҷаҳон]] гардидааст. Барои пешгирии он бо ибтикори Вазорати тандурустии [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] ва дастгирии созмонҳои байналмилалӣ дар саросари [[кишвар]] маъракаи Рӯзҳои миллии эмкунӣ бар зидди бемории сурхакон ва гулафшон мегузарад. Барангезандаи ин бемориҳо вирусе мебошад, ки қобилияти тавонои сирояткунӣ дорад. Аз он 90-95 фоизи кӯдакони ба бемор алоқаманд, сироят меёбанд. Зиёда аз 10 фоизи фавти кӯдакони то 5 — сола аз бемории сурхакон аст. == Нишонаҳои беморӣ == Беморӣ пеш аз ҳама газаки [[шуш]], [[гӯш]] ва таъсири ҷиддӣ ба хунро ба амал меоварад. Гулафшон бемории шадиди сирояткунанда буда, дар пӯсти бадани бемор доғҳои [[сурх]] пайдо мешаванд. Он бо роҳи нафаскашӣ, атсазанӣ ва сулфа ба [[одам]]они дигар мегузарад. Ҳарчанд бачагони хурдсол бемории гулафшонро хеле сабук мегузаронанд, онҳо дар давраи беморӣ манбаи паҳншавӣ, барангезандаҳои он буда метавонанд. Бемории гулафшон хусусан ба [[зан]]они ҳомила хавфи ҷиддӣ дорад, зеро вируси барангезандаи гулафшон метавонад ба тамоми узвҳои ҷанин зарари калон расонад. Зани ҳомиладори сироятёфта тифли нобино, ношунаво ва нуқсони [[дил]] доштаро таваллуд карданаш мумкин аст. == Роҳҳои пешгирии ин бемориҳо == Пеш аз ҳама бо мақсади паст кардани шиддати паҳншавӣ ва дар ояндаи наздик тамоман нест кардани онҳо вақти эмкунии даврагӣ бар зидди бемории сурхакон дар 12-моҳагӣ ва 6-солагӣ, барои пурра аз байн бурдани ҳар ду беморӣ дар қадами аввал маъракаи оммавии эмгузаронӣ, баъдан, тадбири ба тақвими миллӣ ворид намудани эмкунии доимӣ бар зидди сурхакон ва гулафшон амалӣ мегарданд. Тадбири эмкунӣ имкон медиҳад, ки эҳтимоли сар задани беморӣ, шароити гузаришу паҳншавии он маҳдуд карда шавад. Барои пешгирии сурхакон ва гул тадбире беҳтар аз эмкунӣ нест. Бузургтарин дастоварди тиб бар зидди сурхакон ва гулафшон '''эмкунист'''.<ref> [http://jumhuriyat.tj/index.php?art_id=3242 Бемориҳои сурхакон ва гул]</ref> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Бемориҳои сироятӣ]] 9ayvvq36vqi6mkjww348i0k58d8k021 Гурӯҳ:Бемориҳои сироятӣ 14 118057 1309132 799260 2022-08-04T09:11:49Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki [[Гурӯҳ:Бемориҳои вирусӣ]] [[Гурӯҳ:Вирус]] mpk7bfqmlwba39jt2f6oe2wzhiybfwt 1309148 1309132 2022-08-04T09:16:20Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Гурӯҳ:Бемориҳои сироятии вирусдор]] to [[Гурӯҳ:Бемориҳои сироятӣ]] wikitext text/x-wiki [[Гурӯҳ:Бемориҳои вирусӣ]] [[Гурӯҳ:Вирус]] mpk7bfqmlwba39jt2f6oe2wzhiybfwt 1309154 1309148 2022-08-04T09:20:36Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{мақолаи асосии гурӯҳ}} [[Гурӯҳ:Бемориҳои вирусӣ]] [[Гурӯҳ:Вирус]] e336vftpm465q88hegqef4zzrh0ld7f Гурӯҳ:Бемориҳои вирусӣ 14 118058 1309130 799266 2022-08-04T09:11:23Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Гурӯҳ:Бемориҳои сирояткунанда]] to [[Гурӯҳ:Бемориҳои вирусӣ]] wikitext text/x-wiki {{Мақолаи асосӣ|Бемориҳои вирусӣ}} [[Гурӯҳ:Бемориҳо]] rwgrek3v4190rh1k0yglnq2ljwyt07x Табхоли узвҳои таносул 0 118078 1309141 1258193 2022-08-04T09:15:46Z VASHGIRD 8035 /* Эзоҳ */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Герпеси''' гениталий (герпеси навъи дуюм) ба [[беморӣ|бемори]]и сироятие, ки ҳангоми шамолхӯрӣ дар лаб «табларза»-ро (герпеси навъи якум) ба вуҷуд меорад, шабоҳат дорад. Ин [[беморӣ]] ба тамоми организм зарар мерасонад ва маротибае, ки дар [[лаб]] пайдо шуд, метавонад ба дигар узвҳои луобдор, аз ҷумла узвҳои таносул гузарад. Ба ҷилд ва пардаҳои луобдори [[чашм]] ва ҳангоми паст шудани масунияти бадан инчунин ба [[ҷигар]], рӯда ва ҳатто майнаи [[сар]] низ зарар мерасонад. '''Вируси герпес''' дар нисфи [[бемор]]он фаъол нест, тамоми умр мавҷуд аст, вале баъзан вақт шадид мешавад. Одатан шадидшавии ин вирус дар асоси бемориҳои дигар ба амал меояд. Инчунин дар мавсими гармӣ (вақте ки сокини шимол ба [[дарё]]и гарм барои истироҳат меояд), шароити ноқулай, хунукшавии аз ҳад зиёд, хасташавӣ ва ғайра ба вуҷуд меояд. Чунин вирусҳоро '''оппортунистӣ''' меноманд. Дар марҳилаҳои аввали [[беморӣ]], аломатҳо баъд аз 5-7 [[рӯз]]и мубталошавӣ ба монанди сурхшавии маҳдуди ҷилд ва ташаккул ёфтани ҳубобчаҳо, мушоҳида мегардад. Баъдан ҳубобчаҳо мекафанд, дар ҷои онҳо захмчаҳои сабабгори ба вуҷуд омадани захмҳои васеи қисмати болоӣ пайдо мешаванд. Дар ҷои захмчаҳо пӯст ташаккул меёбад ва дар зери он қисмати болоии захм бе ягон доғ ба пуррагӣ сиҳат меёбад. Аз сабаби варами мазкур гиреҳҳои лимфавии бадан тез-тез калон мешаванд. Агар беморӣ дар қисмати [[даҳон]] ба вуҷуд ояд, табларза одатан бо бемории шадиди [[роҳ]]и нафас ба амал меояд. Дар баъзе беморон бо сабаби сироятпазирии пасти организм дар ком, дар паҳлуи дарунии рухсора, [[забон]], ғадуди бодомшакл захмчаҳо пайдо мешаванд (кам дида мешавад). Агар вирус ба [[чашм]] гузашта бошад, конъюктивит ва ҳатто баъзан кератит (дар як чашм), газак, варам, хориҷшавии [[зард]][[об]] ба вуҷуд меояд. Дар ҳолатҳои вазнин захмҳои шохадор дар қарнияи чашм, ки баъди табобат доғ мемонад ва оқибат ба кӯршавӣ мерасонад, ба назар мерасад. Герпеси гениталӣ одатан хеле «хатарнок» аст ва на ҳама вақт аён мешавад. Бемории дуру дароз сабаби пайдошавии захмҳои калони қабати болоӣ, пеш аз ҳама дар пардаҳои луобдори узвҳои таносул (ҳамон «табларза» вале дар дигар ҷой), зарари хоядон ва простата мегардад. Дар ин ҳолат гиреҳҳои дохилии лимфавӣ варам мекунанд, вайроншавии роҳи пешоб ва одатан дард ба вуҷуд меояд, асосан ҳангоми пешоб кардан. Баъзан герпес ба пайдошавии ҷамъи кондиломаҳо, ки монанди озахи доирашакланд калон шуда, ба мисли гулкарам мешаванд ва дар қисмати узвҳои таносул, чатан ва мақъад ҷой мегиранд. Ҳангоми мубталошавии герпес дар батни [[модар]] зарарҳои гуногуни ҷанин аз ноаёнӣ ба марги дохили батнӣ мерасонад. Табобати герпеси гениталӣ, умуман чун герпес душвориҳои зиёд дорад. Ба андешаи баъзе [[пизишк|табиб]]он герпес умуман табобат надорад. Танҳо роҳи ҳалли ин масъала дар он дида мешавад, ки ин [[беморӣ]] бояд ба андозае табобат шавад, ки зуҳуроти клиникии он ҳадди ақал то чанд [[сол]] ба вуҷуд наояд. Мутаасифона, вақтҳои охир герпеси гениталӣ як дар сеи [[зан]]они таносулӣ дида мешавад. Занони ҳомила бошанд, ин бемориро бо душворӣ аз сар мегузаронанд. Ин яке аз ҳодисаҳои классикие ба шумор меравад, вақте ки вирус бо сабаби тағири ҳормонҳои пурзӯр ҳамеша «аз худ мебарояд». *'''Аломатҳои беморӣ''' Ин беморӣ дар организми занҳо бо дардҳои зери шикам ва қисмати узвҳои таносул, вайроншавии пешобкунӣ, хориҷшавии луоби фасод аз махбал оғоз меёбад. Герпес дар қисмати берунии узвҳои таносул пайдо шуда, бо хориш ва дигар эҳсосоти нороҳат зоҳир мешавад. Аксар вақт ҳарорати бадан баланд мешавад, дарди [[сар]] ва мушакҳо якчанд [[рӯз]] идома меёбад, баъдан мегузарад. Баъд аз 3-5 [[рӯз]] дар ҷойи доначаҳо ҳубобчаҳо бо моеъи шаффоф ба вуҷуд меоянд, ки дар [[рӯз]]и дуюм ва сеюм ба захмҳои дардманд мубаддал мегарданд, оҳиста-оҳиста хӯша андохта, тақрибан дар рӯзи ҳафтум-ҳаштум сиҳат меёбанд. На танҳо луоби махбал ва гарданаки бачадон, балки ҷилди чатан, сурин ва ронҳо дар қисмати банду буғуми косу рон осеб мебинад. Баъдан ҳубобчаҳо ба ҳубобҳои калон ҷорӣ мешаванд, мекафанд, захмдор мешаванд ва пӯсташон сахт мешавад, баъд аз ин намуди зоҳирии пӯст ба тартиб медарояд. Дар ин ҳолат гиреҳҳои лимфавии қадкашак метавонанд калон шаванд, баъзан ҳарорати бадан баланд мешавад, варами масонаи герпес ва пешобкунии дардноки мунтазам ба вуҷуд меояд. Агар герпес дар гарданаки бачадон асос ёфта бошад, беморӣ бе аломат мегузарад. Аммо захмчаҳо дар пардаи луобӣ чуқуртар ба назар мерасанд. Ҳамагӣ аз сурхшавӣ то сиҳатшавӣ се ҳафта мегузарад. Дар организми мард низ бемории мазкур бо аломатҳои зикршуда ҷараён мегирад, вале доначаҳо дар сараки узви таносул ва манбаи шаҳват пайдо мешавад. Оқибати бетобӣ инчунин простати сироятӣ, ки дарди чатан ва пешобкуниро ба вуҷуд меорад, шуда метавонад. Беморӣ одатан табиати хурӯҷкунанда дорад: баъд аз сиҳатшавии захмчаҳо, марҳилаи беҳбудии «хаёлӣ» оғоз меёбад, ки баъд аз вақти муайян (якчанд моҳ ё сол) ба шадидшавии нав мубаддал мегардад. Дар зери таъсири як қатор омилҳои муҳити беруна (баъзан ҳатто барангезиши оддии гениталий) вирус дар марҳилаи ноаёнӣ, гӯё ки дар ҳуҷайраҳои системаи асаб хоб аст, то он вақте ки аз макони худ, яъне [[ҳуҷайра]]ҳои асаб ва тавассути нӯгҳои асаб ба қисматҳои гуногуни гениталии [[зан]]она ва [[мард]]она ҷой нагирад, берун намешавад. *'''Герпес чӣ хатар дорад?''' Ҳамаи мутахассисони пешрави дохилӣ ва хориҷӣ дар ҷамъомади декабри соли 1998, ки дар Донишгоҳи онкологии мактаби аврупоии онкологҳо ба номи Блохин (РАМН) барпо шуд, ба хулоса омаданд, ки '''герпес''' барои саломатии [[одам]] зарари хеле зиёд дорад. Донишмандони [[инглисӣ|англис]] исбот намуданд, ки ин бемории паҳншуда метавонад саратони гарданаки бачадон ва простата, қатъи ҳомиладорӣ, маслуқии модарзод ва нуқси ҷиддии [[чашм]]и тифлро ба вуҷуд орад. *'''Чаро бояд ҳангоми мубталошавии герпес дарҳол ба духтур муроҷиат намуд?''' Дар ҳақиқат, агар баъд аз мубталошавии герпес раҳошавӣ номумкин бошад, ба духтур ҳарчӣ зудтар муроҷиат кардан зарур аст, пеш аз ҳама барои он ки ҳарчӣ барвақттар табобатро оғоз кунед, ҳамон қадар осон бемориро аз сар мегузаронед ва ҳамон қадар кам такроршавии [[беморӣ]] имконпазир аст. Бинобар ин бо пайдо шудани ҳар як шубҳа ба дерматовенеролог, гинеколог ва уролог дарҳол муроҷиат намоед. Табибони мо дар ин соҳа таҷрибаи зиёд доранд ва дар табобати ин бемории вазнин ба муваффақиятҳои хеле хуб ноил гардидаанд.<ref>[http://www.tfpa.tj/tg/kitobkhona/gerpesi-uzvhoi-tanosul.html Герпеси узвҳои таносул]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{Бемориҳо}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Бемориҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Бемориҳои сироятӣ]] erpspain72i3e25xtd92glu4twyc09o 1309155 1309141 2022-08-04T09:24:43Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Беморӣ}} '''Ҳерпеси''' гениталий (герпеси навъи дуюм) ба [[беморӣ|бемори]]и сироятие, ки ҳангоми шамолхӯрӣ дар лаб «табларза»-ро (герпеси навъи якум) ба вуҷуд меорад, шабоҳат дорад. Ин [[беморӣ]] ба тамоми организм зарар мерасонад ва маротибае, ки дар [[лаб]] пайдо шуд, метавонад ба дигар узвҳои луобдор, аз ҷумла узвҳои таносул гузарад. Ба ҷилд ва пардаҳои луобдори [[чашм]] ва ҳангоми паст шудани масунияти бадан инчунин ба [[ҷигар]], рӯда ва ҳатто майнаи [[сар]] низ зарар мерасонад. '''Вируси герпес''' дар нисфи [[бемор]]он фаъол нест, тамоми умр мавҷуд аст, вале баъзан вақт шадид мешавад. Одатан шадидшавии ин вирус дар асоси бемориҳои дигар ба амал меояд. Инчунин дар мавсими гармӣ (вақте ки сокини шимол ба [[дарё]]и гарм барои истироҳат меояд), шароити ноқулай, хунукшавии аз ҳад зиёд, хасташавӣ ва ғайра ба вуҷуд меояд. Чунин вирусҳоро '''оппортунистӣ''' меноманд. Дар марҳилаҳои аввали [[беморӣ]], аломатҳо баъд аз 5-7 [[рӯз]]и мубталошавӣ ба монанди сурхшавии маҳдуди ҷилд ва ташаккул ёфтани ҳубобчаҳо, мушоҳида мегардад. Баъдан ҳубобчаҳо мекафанд, дар ҷои онҳо захмчаҳои сабабгори ба вуҷуд омадани захмҳои васеи қисмати болоӣ пайдо мешаванд. Дар ҷои захмчаҳо пӯст ташаккул меёбад ва дар зери он қисмати болоии захм бе ягон доғ ба пуррагӣ сиҳат меёбад. Аз сабаби варами мазкур гиреҳҳои лимфавии бадан тез-тез калон мешаванд. Агар беморӣ дар қисмати [[даҳон]] ба вуҷуд ояд, табларза одатан бо бемории шадиди [[роҳ]]и нафас ба амал меояд. Дар баъзе беморон бо сабаби сироятпазирии пасти организм дар ком, дар паҳлуи дарунии рухсора, [[забон]], ғадуди бодомшакл захмчаҳо пайдо мешаванд (кам дида мешавад). Агар вирус ба [[чашм]] гузашта бошад, конъюктивит ва ҳатто баъзан кератит (дар як чашм), газак, варам, хориҷшавии [[зард]][[об]] ба вуҷуд меояд. Дар ҳолатҳои вазнин захмҳои шохадор дар қарнияи чашм, ки баъди табобат доғ мемонад ва оқибат ба кӯршавӣ мерасонад, ба назар мерасад. Герпеси гениталӣ одатан хеле «хатарнок» аст ва на ҳама вақт аён мешавад. Бемории дуру дароз сабаби пайдошавии захмҳои калони қабати болоӣ, пеш аз ҳама дар пардаҳои луобдори узвҳои таносул (ҳамон «табларза» вале дар дигар ҷой), зарари хоядон ва простата мегардад. Дар ин ҳолат гиреҳҳои дохилии лимфавӣ варам мекунанд, вайроншавии роҳи пешоб ва одатан дард ба вуҷуд меояд, асосан ҳангоми пешоб кардан. Баъзан герпес ба пайдошавии ҷамъи кондиломаҳо, ки монанди озахи доирашакланд калон шуда, ба мисли гулкарам мешаванд ва дар қисмати узвҳои таносул, чатан ва мақъад ҷой мегиранд. Ҳангоми мубталошавии герпес дар батни [[модар]] зарарҳои гуногуни ҷанин аз ноаёнӣ ба марги дохили батнӣ мерасонад. Табобати герпеси гениталӣ, умуман чун герпес душвориҳои зиёд дорад. Ба андешаи баъзе [[пизишк|табибон]] герпес умуман табобат надорад. Танҳо роҳи ҳалли ин масъала дар он дида мешавад, ки ин [[беморӣ]] бояд ба андозае табобат шавад, ки зуҳуроти клиникии он ҳадди ақал то чанд [[сол]] ба вуҷуд наояд. Мутаасифона, вақтҳои охир герпеси гениталӣ як дар сеи [[зан]]они таносулӣ дида мешавад. Занони ҳомила бошанд, ин бемориро бо душворӣ аз сар мегузаронанд. Ин яке аз ҳодисаҳои классикие ба шумор меравад, вақте ки вирус бо сабаби тағири ҳормонҳои пурзӯр ҳамеша «аз худ мебарояд». * '''Аломатҳои беморӣ''' Ин беморӣ дар организми занҳо бо дардҳои зери шикам ва қисмати узвҳои таносул, вайроншавии пешобкунӣ, хориҷшавии луоби фасод аз махбал оғоз меёбад. Герпес дар қисмати берунии узвҳои таносул пайдо шуда, бо хориш ва дигар эҳсосоти нороҳат зоҳир мешавад. Аксар вақт ҳарорати бадан баланд мешавад, дарди [[сар]] ва мушакҳо якчанд [[рӯз]] идома меёбад, баъдан мегузарад. Баъд аз 3-5 [[рӯз]] дар ҷойи доначаҳо ҳубобчаҳо бо моеъи шаффоф ба вуҷуд меоянд, ки дар [[рӯз]]и дуюм ва сеюм ба захмҳои дардманд мубаддал мегарданд, оҳиста-оҳиста хӯша андохта, тақрибан дар рӯзи ҳафтум-ҳаштум сиҳат меёбанд. На танҳо луоби махбал ва гарданаки бачадон, балки ҷилди чатан, сурин ва ронҳо дар қисмати банду буғуми косу рон осеб мебинад. Баъдан ҳубобчаҳо ба ҳубобҳои калон ҷорӣ мешаванд, мекафанд, захмдор мешаванд ва пӯсташон сахт мешавад, баъд аз ин намуди зоҳирии пӯст ба тартиб медарояд. Дар ин ҳолат гиреҳҳои лимфавии қадкашак метавонанд калон шаванд, баъзан ҳарорати бадан баланд мешавад, варами масонаи герпес ва пешобкунии дардноки мунтазам ба вуҷуд меояд. Агар герпес дар гарданаки бачадон асос ёфта бошад, беморӣ бе аломат мегузарад. Аммо захмчаҳо дар пардаи луобӣ чуқуртар ба назар мерасанд. Ҳамагӣ аз сурхшавӣ то сиҳатшавӣ се ҳафта мегузарад. Дар организми мард низ бемории мазкур бо аломатҳои зикршуда ҷараён мегирад, вале доначаҳо дар сараки узви таносул ва манбаи шаҳват пайдо мешавад. Оқибати бетобӣ инчунин простати сироятӣ, ки дарди чатан ва пешобкуниро ба вуҷуд меорад, шуда метавонад. Беморӣ одатан табиати хурӯҷкунанда дорад: баъд аз сиҳатшавии захмчаҳо, марҳилаи беҳбудии «хаёлӣ» оғоз меёбад, ки баъд аз вақти муайян (якчанд моҳ ё сол) ба шадидшавии нав мубаддал мегардад. Дар зери таъсири як қатор омилҳои муҳити беруна (баъзан ҳатто барангезиши оддии гениталий) вирус дар марҳилаи ноаёнӣ, гӯё ки дар ҳуҷайраҳои системаи асаб хоб аст, то он вақте ки аз макони худ, яъне [[ҳуҷайра]]ҳои асаб ва тавассути нӯгҳои асаб ба қисматҳои гуногуни гениталии [[зан]]она ва [[мард]]она ҷой нагирад, берун намешавад. * '''Герпес чӣ хатар дорад?''' Ҳамаи мутахассисони пешрави дохилӣ ва хориҷӣ дар ҷамъомади декабри соли 1998, ки дар Донишгоҳи онкологии мактаби аврупоии онкологҳо ба номи Блохин (РАМН) барпо шуд, ба хулоса омаданд, ки '''герпес''' барои саломатии [[одам]] зарари хеле зиёд дорад. Донишмандони [[инглисӣ|англис]] исбот намуданд, ки ин бемории паҳншуда метавонад саратони гарданаки бачадон ва простата, қатъи ҳомиладорӣ, маслуқии модарзод ва нуқси ҷиддии [[чашм]]и тифлро ба вуҷуд орад. * '''Чаро бояд ҳангоми мубталошавии герпес дарҳол ба духтур муроҷиат намуд?''' Дар ҳақиқат, агар баъд аз мубталошавии герпес раҳошавӣ номумкин бошад, ба духтур ҳарчӣ зудтар муроҷиат кардан зарур аст, пеш аз ҳама барои он ки ҳарчӣ барвақттар табобатро оғоз кунед, ҳамон қадар осон бемориро аз сар мегузаронед ва ҳамон қадар кам такроршавии [[беморӣ]] имконпазир аст. Бинобар ин бо пайдо шудани ҳар як шубҳа ба дерматовенеролог, гинеколог ва уролог дарҳол муроҷиат намоед. Табибони мо дар ин соҳа таҷрибаи зиёд доранд ва дар табобати ин бемории вазнин ба муваффақиятҳои хеле хуб ноил гардидаанд.<ref>[http://www.tfpa.tj/tg/kitobkhona/gerpesi-uzvhoi-tanosul.html Герпеси узвҳои таносул]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Бемориҳои сироятӣ]] c98ysfzh2p0xq7rc918oodpo45zfrxy 1309156 1309155 2022-08-04T09:26:05Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Герпеси узвҳои таносул]] to [[Табхоли узвҳои таносул]] wikitext text/x-wiki {{Беморӣ}} '''Ҳерпеси''' гениталий (герпеси навъи дуюм) ба [[беморӣ|бемори]]и сироятие, ки ҳангоми шамолхӯрӣ дар лаб «табларза»-ро (герпеси навъи якум) ба вуҷуд меорад, шабоҳат дорад. Ин [[беморӣ]] ба тамоми организм зарар мерасонад ва маротибае, ки дар [[лаб]] пайдо шуд, метавонад ба дигар узвҳои луобдор, аз ҷумла узвҳои таносул гузарад. Ба ҷилд ва пардаҳои луобдори [[чашм]] ва ҳангоми паст шудани масунияти бадан инчунин ба [[ҷигар]], рӯда ва ҳатто майнаи [[сар]] низ зарар мерасонад. '''Вируси герпес''' дар нисфи [[бемор]]он фаъол нест, тамоми умр мавҷуд аст, вале баъзан вақт шадид мешавад. Одатан шадидшавии ин вирус дар асоси бемориҳои дигар ба амал меояд. Инчунин дар мавсими гармӣ (вақте ки сокини шимол ба [[дарё]]и гарм барои истироҳат меояд), шароити ноқулай, хунукшавии аз ҳад зиёд, хасташавӣ ва ғайра ба вуҷуд меояд. Чунин вирусҳоро '''оппортунистӣ''' меноманд. Дар марҳилаҳои аввали [[беморӣ]], аломатҳо баъд аз 5-7 [[рӯз]]и мубталошавӣ ба монанди сурхшавии маҳдуди ҷилд ва ташаккул ёфтани ҳубобчаҳо, мушоҳида мегардад. Баъдан ҳубобчаҳо мекафанд, дар ҷои онҳо захмчаҳои сабабгори ба вуҷуд омадани захмҳои васеи қисмати болоӣ пайдо мешаванд. Дар ҷои захмчаҳо пӯст ташаккул меёбад ва дар зери он қисмати болоии захм бе ягон доғ ба пуррагӣ сиҳат меёбад. Аз сабаби варами мазкур гиреҳҳои лимфавии бадан тез-тез калон мешаванд. Агар беморӣ дар қисмати [[даҳон]] ба вуҷуд ояд, табларза одатан бо бемории шадиди [[роҳ]]и нафас ба амал меояд. Дар баъзе беморон бо сабаби сироятпазирии пасти организм дар ком, дар паҳлуи дарунии рухсора, [[забон]], ғадуди бодомшакл захмчаҳо пайдо мешаванд (кам дида мешавад). Агар вирус ба [[чашм]] гузашта бошад, конъюктивит ва ҳатто баъзан кератит (дар як чашм), газак, варам, хориҷшавии [[зард]][[об]] ба вуҷуд меояд. Дар ҳолатҳои вазнин захмҳои шохадор дар қарнияи чашм, ки баъди табобат доғ мемонад ва оқибат ба кӯршавӣ мерасонад, ба назар мерасад. Герпеси гениталӣ одатан хеле «хатарнок» аст ва на ҳама вақт аён мешавад. Бемории дуру дароз сабаби пайдошавии захмҳои калони қабати болоӣ, пеш аз ҳама дар пардаҳои луобдори узвҳои таносул (ҳамон «табларза» вале дар дигар ҷой), зарари хоядон ва простата мегардад. Дар ин ҳолат гиреҳҳои дохилии лимфавӣ варам мекунанд, вайроншавии роҳи пешоб ва одатан дард ба вуҷуд меояд, асосан ҳангоми пешоб кардан. Баъзан герпес ба пайдошавии ҷамъи кондиломаҳо, ки монанди озахи доирашакланд калон шуда, ба мисли гулкарам мешаванд ва дар қисмати узвҳои таносул, чатан ва мақъад ҷой мегиранд. Ҳангоми мубталошавии герпес дар батни [[модар]] зарарҳои гуногуни ҷанин аз ноаёнӣ ба марги дохили батнӣ мерасонад. Табобати герпеси гениталӣ, умуман чун герпес душвориҳои зиёд дорад. Ба андешаи баъзе [[пизишк|табибон]] герпес умуман табобат надорад. Танҳо роҳи ҳалли ин масъала дар он дида мешавад, ки ин [[беморӣ]] бояд ба андозае табобат шавад, ки зуҳуроти клиникии он ҳадди ақал то чанд [[сол]] ба вуҷуд наояд. Мутаасифона, вақтҳои охир герпеси гениталӣ як дар сеи [[зан]]они таносулӣ дида мешавад. Занони ҳомила бошанд, ин бемориро бо душворӣ аз сар мегузаронанд. Ин яке аз ҳодисаҳои классикие ба шумор меравад, вақте ки вирус бо сабаби тағири ҳормонҳои пурзӯр ҳамеша «аз худ мебарояд». * '''Аломатҳои беморӣ''' Ин беморӣ дар организми занҳо бо дардҳои зери шикам ва қисмати узвҳои таносул, вайроншавии пешобкунӣ, хориҷшавии луоби фасод аз махбал оғоз меёбад. Герпес дар қисмати берунии узвҳои таносул пайдо шуда, бо хориш ва дигар эҳсосоти нороҳат зоҳир мешавад. Аксар вақт ҳарорати бадан баланд мешавад, дарди [[сар]] ва мушакҳо якчанд [[рӯз]] идома меёбад, баъдан мегузарад. Баъд аз 3-5 [[рӯз]] дар ҷойи доначаҳо ҳубобчаҳо бо моеъи шаффоф ба вуҷуд меоянд, ки дар [[рӯз]]и дуюм ва сеюм ба захмҳои дардманд мубаддал мегарданд, оҳиста-оҳиста хӯша андохта, тақрибан дар рӯзи ҳафтум-ҳаштум сиҳат меёбанд. На танҳо луоби махбал ва гарданаки бачадон, балки ҷилди чатан, сурин ва ронҳо дар қисмати банду буғуми косу рон осеб мебинад. Баъдан ҳубобчаҳо ба ҳубобҳои калон ҷорӣ мешаванд, мекафанд, захмдор мешаванд ва пӯсташон сахт мешавад, баъд аз ин намуди зоҳирии пӯст ба тартиб медарояд. Дар ин ҳолат гиреҳҳои лимфавии қадкашак метавонанд калон шаванд, баъзан ҳарорати бадан баланд мешавад, варами масонаи герпес ва пешобкунии дардноки мунтазам ба вуҷуд меояд. Агар герпес дар гарданаки бачадон асос ёфта бошад, беморӣ бе аломат мегузарад. Аммо захмчаҳо дар пардаи луобӣ чуқуртар ба назар мерасанд. Ҳамагӣ аз сурхшавӣ то сиҳатшавӣ се ҳафта мегузарад. Дар организми мард низ бемории мазкур бо аломатҳои зикршуда ҷараён мегирад, вале доначаҳо дар сараки узви таносул ва манбаи шаҳват пайдо мешавад. Оқибати бетобӣ инчунин простати сироятӣ, ки дарди чатан ва пешобкуниро ба вуҷуд меорад, шуда метавонад. Беморӣ одатан табиати хурӯҷкунанда дорад: баъд аз сиҳатшавии захмчаҳо, марҳилаи беҳбудии «хаёлӣ» оғоз меёбад, ки баъд аз вақти муайян (якчанд моҳ ё сол) ба шадидшавии нав мубаддал мегардад. Дар зери таъсири як қатор омилҳои муҳити беруна (баъзан ҳатто барангезиши оддии гениталий) вирус дар марҳилаи ноаёнӣ, гӯё ки дар ҳуҷайраҳои системаи асаб хоб аст, то он вақте ки аз макони худ, яъне [[ҳуҷайра]]ҳои асаб ва тавассути нӯгҳои асаб ба қисматҳои гуногуни гениталии [[зан]]она ва [[мард]]она ҷой нагирад, берун намешавад. * '''Герпес чӣ хатар дорад?''' Ҳамаи мутахассисони пешрави дохилӣ ва хориҷӣ дар ҷамъомади декабри соли 1998, ки дар Донишгоҳи онкологии мактаби аврупоии онкологҳо ба номи Блохин (РАМН) барпо шуд, ба хулоса омаданд, ки '''герпес''' барои саломатии [[одам]] зарари хеле зиёд дорад. Донишмандони [[инглисӣ|англис]] исбот намуданд, ки ин бемории паҳншуда метавонад саратони гарданаки бачадон ва простата, қатъи ҳомиладорӣ, маслуқии модарзод ва нуқси ҷиддии [[чашм]]и тифлро ба вуҷуд орад. * '''Чаро бояд ҳангоми мубталошавии герпес дарҳол ба духтур муроҷиат намуд?''' Дар ҳақиқат, агар баъд аз мубталошавии герпес раҳошавӣ номумкин бошад, ба духтур ҳарчӣ зудтар муроҷиат кардан зарур аст, пеш аз ҳама барои он ки ҳарчӣ барвақттар табобатро оғоз кунед, ҳамон қадар осон бемориро аз сар мегузаронед ва ҳамон қадар кам такроршавии [[беморӣ]] имконпазир аст. Бинобар ин бо пайдо шудани ҳар як шубҳа ба дерматовенеролог, гинеколог ва уролог дарҳол муроҷиат намоед. Табибони мо дар ин соҳа таҷрибаи зиёд доранд ва дар табобати ин бемории вазнин ба муваффақиятҳои хеле хуб ноил гардидаанд.<ref>[http://www.tfpa.tj/tg/kitobkhona/gerpesi-uzvhoi-tanosul.html Герпеси узвҳои таносул]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Бемориҳои сироятӣ]] c98ysfzh2p0xq7rc918oodpo45zfrxy 1309158 1309156 2022-08-04T09:27:37Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Беморӣ}} '''Табхоли узвҳои таносул''' (герпеси навъи дуюм) — [[беморӣ|бемори]]и сироятие, ки ҳангоми шамолхӯрӣ дар лаб «табларза»-ро (герпеси навъи якум) ба вуҷуд меорад, шабоҳат дорад. Ин [[беморӣ]] ба тамоми организм зарар мерасонад ва маротибае, ки дар [[лаб]] пайдо шуд, метавонад ба дигар узвҳои луобдор, аз ҷумла узвҳои таносул гузарад. Ба ҷилд ва пардаҳои луобдори [[чашм]] ва ҳангоми паст шудани масунияти бадан инчунин ба [[ҷигар]], рӯда ва ҳатто майнаи [[сар]] низ зарар мерасонад. '''Вируси герпес''' дар нисфи [[бемор]]он фаъол нест, тамоми умр мавҷуд аст, вале баъзан вақт шадид мешавад. Одатан шадидшавии ин вирус дар асоси бемориҳои дигар ба амал меояд. Инчунин дар мавсими гармӣ (вақте ки сокини шимол ба [[дарё]]и гарм барои истироҳат меояд), шароити ноқулай, хунукшавии аз ҳад зиёд, хасташавӣ ва ғайра ба вуҷуд меояд. Чунин вирусҳоро '''оппортунистӣ''' меноманд. Дар марҳилаҳои аввали [[беморӣ]], аломатҳо баъд аз 5-7 [[рӯз]]и мубталошавӣ ба монанди сурхшавии маҳдуди ҷилд ва ташаккул ёфтани ҳубобчаҳо, мушоҳида мегардад. Баъдан ҳубобчаҳо мекафанд, дар ҷои онҳо захмчаҳои сабабгори ба вуҷуд омадани захмҳои васеи қисмати болоӣ пайдо мешаванд. Дар ҷои захмчаҳо пӯст ташаккул меёбад ва дар зери он қисмати болоии захм бе ягон доғ ба пуррагӣ сиҳат меёбад. Аз сабаби варами мазкур гиреҳҳои лимфавии бадан тез-тез калон мешаванд. Агар беморӣ дар қисмати [[даҳон]] ба вуҷуд ояд, табларза одатан бо бемории шадиди [[роҳ]]и нафас ба амал меояд. Дар баъзе беморон бо сабаби сироятпазирии пасти организм дар ком, дар паҳлуи дарунии рухсора, [[забон]], ғадуди бодомшакл захмчаҳо пайдо мешаванд (кам дида мешавад). Агар вирус ба [[чашм]] гузашта бошад, конъюктивит ва ҳатто баъзан кератит (дар як чашм), газак, варам, хориҷшавии [[зард]][[об]] ба вуҷуд меояд. Дар ҳолатҳои вазнин захмҳои шохадор дар қарнияи чашм, ки баъди табобат доғ мемонад ва оқибат ба кӯршавӣ мерасонад, ба назар мерасад. Герпеси гениталӣ одатан хеле «хатарнок» аст ва на ҳама вақт аён мешавад. Бемории дуру дароз сабаби пайдошавии захмҳои калони қабати болоӣ, пеш аз ҳама дар пардаҳои луобдори узвҳои таносул (ҳамон «табларза» вале дар дигар ҷой), зарари хоядон ва простата мегардад. Дар ин ҳолат гиреҳҳои дохилии лимфавӣ варам мекунанд, вайроншавии роҳи пешоб ва одатан дард ба вуҷуд меояд, асосан ҳангоми пешоб кардан. Баъзан герпес ба пайдошавии ҷамъи кондиломаҳо, ки монанди озахи доирашакланд калон шуда, ба мисли гулкарам мешаванд ва дар қисмати узвҳои таносул, чатан ва мақъад ҷой мегиранд. Ҳангоми мубталошавии герпес дар батни [[модар]] зарарҳои гуногуни ҷанин аз ноаёнӣ ба марги дохили батнӣ мерасонад. Табобати герпеси гениталӣ, умуман чун герпес душвориҳои зиёд дорад. Ба андешаи баъзе [[пизишк|табибон]] герпес умуман табобат надорад. Танҳо роҳи ҳалли ин масъала дар он дида мешавад, ки ин [[беморӣ]] бояд ба андозае табобат шавад, ки зуҳуроти клиникии он ҳадди ақал то чанд [[сол]] ба вуҷуд наояд. Мутаасифона, вақтҳои охир герпеси гениталӣ як дар сеи [[зан]]они таносулӣ дида мешавад. Занони ҳомила бошанд, ин бемориро бо душворӣ аз сар мегузаронанд. Ин яке аз ҳодисаҳои классикие ба шумор меравад, вақте ки вирус бо сабаби тағири ҳормонҳои пурзӯр ҳамеша «аз худ мебарояд». == Аломатҳои беморӣ == Ин беморӣ дар организми занҳо бо дардҳои зери шикам ва қисмати узвҳои таносул, вайроншавии пешобкунӣ, хориҷшавии луоби фасод аз махбал оғоз меёбад. Герпес дар қисмати берунии узвҳои таносул пайдо шуда, бо хориш ва дигар эҳсосоти нороҳат зоҳир мешавад. Аксар вақт ҳарорати бадан баланд мешавад, дарди [[сар]] ва мушакҳо якчанд [[рӯз]] идома меёбад, баъдан мегузарад. Баъд аз 3-5 [[рӯз]] дар ҷойи доначаҳо ҳубобчаҳо бо моеъи шаффоф ба вуҷуд меоянд, ки дар [[рӯз]]и дуюм ва сеюм ба захмҳои дардманд мубаддал мегарданд, оҳиста-оҳиста хӯша андохта, тақрибан дар рӯзи ҳафтум-ҳаштум сиҳат меёбанд. На танҳо луоби махбал ва гарданаки бачадон, балки ҷилди чатан, сурин ва ронҳо дар қисмати банду буғуми косу рон осеб мебинад. Баъдан ҳубобчаҳо ба ҳубобҳои калон ҷорӣ мешаванд, мекафанд, захмдор мешаванд ва пӯсташон сахт мешавад, баъд аз ин намуди зоҳирии пӯст ба тартиб медарояд. Дар ин ҳолат гиреҳҳои лимфавии қадкашак метавонанд калон шаванд, баъзан ҳарорати бадан баланд мешавад, варами масонаи герпес ва пешобкунии дардноки мунтазам ба вуҷуд меояд. Агар герпес дар гарданаки бачадон асос ёфта бошад, беморӣ бе аломат мегузарад. Аммо захмчаҳо дар пардаи луобӣ чуқуртар ба назар мерасанд. Ҳамагӣ аз сурхшавӣ то сиҳатшавӣ се ҳафта мегузарад. Дар организми мард низ бемории мазкур бо аломатҳои зикршуда ҷараён мегирад, вале доначаҳо дар сараки узви таносул ва манбаи шаҳват пайдо мешавад. Оқибати бетобӣ инчунин простати сироятӣ, ки дарди чатан ва пешобкуниро ба вуҷуд меорад, шуда метавонад. Беморӣ одатан табиати хурӯҷкунанда дорад: баъд аз сиҳатшавии захмчаҳо, марҳилаи беҳбудии «хаёлӣ» оғоз меёбад, ки баъд аз вақти муайян (якчанд моҳ ё сол) ба шадидшавии нав мубаддал мегардад. Дар зери таъсири як қатор омилҳои муҳити беруна (баъзан ҳатто барангезиши оддии гениталий) вирус дар марҳилаи ноаёнӣ, гӯё ки дар ҳуҷайраҳои системаи асаб хоб аст, то он вақте ки аз макони худ, яъне [[ҳуҷайра]]ҳои асаб ва тавассути нӯгҳои асаб ба қисматҳои гуногуни гениталии [[зан]]она ва [[мард]]она ҷой нагирад, берун намешавад. Ҳамаи мутахассисони пешрави дохилӣ ва хориҷӣ дар ҷамъомади декабри соли 1998, ки дар Донишгоҳи онкологии мактаби аврупоии онкологҳо ба номи Блохин (РАМН) барпо шуд, ба хулоса омаданд, ки '''герпес''' барои саломатии [[одам]] зарари хеле зиёд дорад. Донишмандони [[инглисӣ|англис]] исбот намуданд, ки ин бемории паҳншуда метавонад саратони гарданаки бачадон ва простата, қатъи ҳомиладорӣ, маслуқии модарзод ва нуқси ҷиддии [[чашм]]и тифлро ба вуҷуд орад. Дар ҳақиқат, агар баъд аз мубталошавии герпес раҳошавӣ номумкин бошад, ба духтур ҳарчӣ зудтар муроҷиат кардан зарур аст, пеш аз ҳама барои он ки ҳарчӣ барвақттар табобатро оғоз кунед, ҳамон қадар осон бемориро аз сар мегузаронед ва ҳамон қадар кам такроршавии [[беморӣ]] имконпазир аст. Бинобар ин бо пайдо шудани ҳар як шубҳа ба дерматовенеролог, гинеколог ва уролог дарҳол муроҷиат намоед. Табибони мо дар ин соҳа таҷрибаи зиёд доранд ва дар табобати ин бемории вазнин ба муваффақиятҳои хеле хуб ноил гардидаанд.<ref>[http://www.tfpa.tj/tg/kitobkhona/gerpesi-uzvhoi-tanosul.html Герпеси узвҳои таносул]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Бемориҳои сироятӣ]] 570kjjzev12ysf5pkfciq8y5cjpc51j 1309159 1309158 2022-08-04T09:28:54Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Беморӣ}} '''Табхоли узвҳои таносул''' (герпеси навъи дуюм) — [[беморӣ|бемори]]и сироятие, ки ҳангоми шамолхӯрӣ дар лаб «табларза»-ро (герпеси навъи якум) ба вуҷуд меорад, шабоҳат дорад. Ин беморӣ ба тамоми организм зарар мерасонад ва маротибае, ки дар лаб пайдо шуд, метавонад ба дигар узвҳои луобдор, аз ҷумла узвҳои таносул гузарад. Ба ҷилд ва пардаҳои луобдори чашм ва ҳангоми паст шудани масунияти бадан инчунин ба ҷигар, рӯда ва ҳатто майнаи сар низ зарар мерасонад. Вируси герпес дар нисфи беморон фаъол нест, тамоми умр мавҷуд аст, вале баъзан вақт шадид мешавад. Одатан шадидшавии ин вирус дар асоси бемориҳои дигар ба амал меояд. Инчунин дар мавсими гармӣ (вақте ки сокини шимол ба дарёи гарм барои истироҳат меояд), шароити ноқулай, хунукшавии аз ҳад зиёд, хасташавӣ ва ғайра ба вуҷуд меояд. Чунин вирусҳоро оппортунистӣ меноманд. Дар марҳилаҳои аввали беморӣ, аломатҳо баъд аз 5-7 рӯзи мубталошавӣ ба монанди сурхшавии маҳдуди ҷилд ва ташаккул ёфтани ҳубобчаҳо, мушоҳида мегардад. Баъдан ҳубобчаҳо мекафанд, дар ҷои онҳо захмчаҳои сабабгори ба вуҷуд омадани захмҳои васеи қисмати болоӣ пайдо мешаванд. Дар ҷои захмчаҳо пӯст ташаккул меёбад ва дар зери он қисмати болоии захм бе ягон доғ ба пуррагӣ сиҳат меёбад. Аз сабаби варами мазкур гиреҳҳои лимфавии бадан тез-тез калон мешаванд. Агар беморӣ дар қисмати даҳон ба вуҷуд ояд, табларза одатан бо бемории шадиди роҳи нафас ба амал меояд. Дар баъзе беморон бо сабаби сироятпазирии пасти организм дар ком, дар паҳлуи дарунии рухсора, забон, ғадуди бодомшакл захмчаҳо пайдо мешаванд (кам дида мешавад). Агар вирус ба чашм гузашта бошад, конъюктивит ва ҳатто баъзан кератит (дар як чашм), газак, варам, хориҷшавии зардоб ба вуҷуд меояд. Дар ҳолатҳои вазнин захмҳои шохадор дар қарнияи чашм, ки баъди табобат доғ мемонад ва оқибат ба кӯршавӣ мерасонад, ба назар мерасад. Герпеси гениталӣ одатан хеле «хатарнок» аст ва на ҳама вақт аён мешавад. Бемории дуру дароз сабаби пайдошавии захмҳои калони қабати болоӣ, пеш аз ҳама дар пардаҳои луобдори узвҳои таносул (ҳамон «табларза» вале дар дигар ҷой), зарари хоядон ва простата мегардад. Дар ин ҳолат гиреҳҳои дохилии лимфавӣ варам мекунанд, вайроншавии роҳи пешоб ва одатан дард ба вуҷуд меояд, асосан ҳангоми пешоб кардан. Баъзан герпес ба пайдошавии ҷамъи кондиломаҳо, ки монанди озахи доирашакланд калон шуда, ба мисли гулкарам мешаванд ва дар қисмати узвҳои таносул, чатан ва мақъад ҷой мегиранд.  Ҳангоми мубталошавии герпес дар батни модар зарарҳои гуногуни ҷанин аз ноаёнӣ ба марги дохили батнӣ мерасонад. Табобати герпеси гениталӣ, умуман чун герпес душвориҳои зиёд дорад. Ба андешаи баъзе табибон герпес умуман табобат надорад. Танҳо роҳи ҳалли ин масъала дар он дида мешавад, ки ин беморӣ бояд ба андозае табобат шавад, ки зуҳуроти клиникии он ҳадди ақал то чанд сол ба вуҷуд наояд. Мутаасифона, вақтҳои охир герпеси гениталӣ як дар сеи занони таносулӣ дида мешавад. Занони ҳомила бошанд, ин бемориро бо душворӣ аз сар мегузаронанд. Ин яке аз ҳодисаҳои классикие ба шумор меравад, вақте ки вирус бо сабаби тағири ҳормонҳои пурзӯр ҳамеша «аз худ мебарояд». == Аломатҳои беморӣ == Ин беморӣ дар организми занҳо бо дардҳои зери шикам ва қисмати узвҳои таносул, вайроншавии пешобкунӣ, хориҷшавии луоби фасод аз махбал оғоз меёбад. Герпес дар қисмати берунии узвҳои таносул пайдо шуда, бо хориш ва дигар эҳсосоти нороҳат зоҳир мешавад. Аксар вақт ҳарорати бадан баланд мешавад, дарди сар ва мушакҳо якчанд рӯз идома меёбад, баъдан мегузарад. Баъд аз 3-5 рӯз дар ҷойи доначаҳо ҳубобчаҳо бо моеъи шаффоф ба вуҷуд меоянд, ки дар рӯзи дуюм ва сеюм ба захмҳои дардманд мубаддал мегарданд, оҳиста-оҳиста хӯша андохта, тақрибан дар рӯзи ҳафтум-ҳаштум сиҳат меёбанд. На танҳо луоби махбал ва гарданаки бачадон, балки ҷилди чатан, сурин ва ронҳо дар қисмати банду буғуми косу рон осеб мебинад. Баъдан ҳубобчаҳо ба ҳубобҳои калон ҷорӣ мешаванд, мекафанд, захмдор мешаванд ва пӯсташон сахт мешавад, баъд аз ин намуди зоҳирии пӯст ба тартиб медарояд. Дар ин ҳолат гиреҳҳои лимфавии қадкашак метавонанд калон шаванд, баъзан ҳарорати бадан баланд мешавад, варами масонаи герпес ва пешобкунии дардноки мунтазам ба вуҷуд меояд. Агар герпес дар гарданаки бачадон асос ёфта бошад, беморӣ бе аломат мегузарад. Аммо захмчаҳо дар пардаи луобӣ чуқуртар ба назар мерасанд. Ҳамагӣ аз сурхшавӣ то сиҳатшавӣ се ҳафта мегузарад. Дар организми мард низ бемории мазкур бо аломатҳои зикршуда ҷараён мегирад, вале доначаҳо дар сараки узви таносул ва манбаи шаҳват пайдо мешавад. Оқибати бетобӣ инчунин простати сироятӣ, ки дарди чатан ва пешобкуниро ба вуҷуд меорад, шуда метавонад. Беморӣ одатан табиати хурӯҷкунанда дорад: баъд аз сиҳатшавии захмчаҳо, марҳилаи беҳбудии «хаёлӣ» оғоз меёбад, ки баъд аз вақти муайян (якчанд моҳ ё сол) ба шадидшавии нав мубаддал мегардад. Дар зери таъсири як қатор омилҳои муҳити беруна (баъзан ҳатто барангезиши оддии гениталий) вирус дар марҳилаи ноаёнӣ, гӯё ки дар ҳуҷайраҳои системаи асаб хоб аст, то он вақте ки аз макони худ, яъне ҳуҷайраҳои асаб ва тавассути нӯгҳои асаб ба қисматҳои гуногуни гениталии занона ва мардона ҷой нагирад, берун намешавад.  Ҳамаи мутахассисони пешрави дохилӣ ва хориҷӣ дар ҷамъомади декабри соли 1998, ки дар Донишгоҳи онкологии мактаби аврупоии онкологҳо ба номи Блохин (РАМН) барпо шуд, ба хулоса омаданд, ки герпес барои саломатии одам зарари хеле зиёд дорад. Донишмандони англис исбот намуданд, ки ин бемории паҳншуда метавонад саратони гарданаки бачадон ва простата, қатъи ҳомиладорӣ, маслуқии модарзод ва нуқси ҷиддии чашми тифлро ба вуҷуд орад.  Дар ҳақиқат, агар баъд аз мубталошавии герпес раҳошавӣ номумкин бошад, ба духтур ҳарчӣ зудтар муроҷиат кардан зарур аст, пеш аз ҳама барои он ки ҳарчӣ барвақттар табобатро оғоз кунед, ҳамон қадар осон бемориро аз сар мегузаронед ва ҳамон қадар кам такроршавии беморӣ имконпазир аст. Бинобар ин бо пайдо шудани ҳар як шубҳа ба дерматовенеролог, гинеколог ва уролог дарҳол муроҷиат намоед. Табибони мо дар ин соҳа таҷрибаи зиёд доранд ва дар табобати ин бемории вазнин ба муваффақиятҳои хеле хуб ноил гардидаанд.<ref>[http://www.tfpa.tj/tg/kitobkhona/gerpesi-uzvhoi-tanosul.html Герпеси узвҳои таносул]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Бемориҳои сироятӣ]] et4mhedxhwwnmv5brka3uukelsssrkz Ангина 0 121838 1309137 1257399 2022-08-04T09:15:30Z VASHGIRD 8035 /* Сарчашма */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Беморӣ | Name = Тонзиллити шадид | Image = Pos strep.JPG | Caption = | DiseasesDB = 12507 | ICD10 = {{ICD10|J|03}} | ICD9 = {{ICD9|034.0}} | ICDO = | OMIM = | MedlinePlus = 000639 | eMedicineSubj = med | eMedicineTopic = 1811 | MeshID = }} '''Анги́на''' (аз {{lang-lat|ango}} — «буғӣ мекунам»), '''гулӯдард''', '''заҳрбод''', '''тонзиллити шадид''' (аз {{lang-la|tonsillae}}) — [[бемориҳои сироятӣ|бемории сироятӣ]], ки чун [[илтиҳоб]]и бодомакҳои ком зоҳир мешавад. == Таснифот == Ангина намудҳои зеринро дорад<ref>{{Cite web |url=http://www.health.tj/tava%D2%B7%D2%B7%D3%AF%D2%B3-angina-va-tabobati-durusti |title=Ангина ва табобати он |accessdate=2016-07-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160828183713/http://www.health.tj/tava%D2%B7%D2%B7%D3%AF%D2%B3-angina-va-tabobati-durusti |archivedate=2016-08-28 }}</ref>: * катаралӣ; * фоликулярӣ; * лакунарӣ; * фибринозӣ; * герпетикӣ; * флегмонозӣ; * захмӣ-некротикӣ; * намудҳои омехта. == Сабабҳо == Ангинаро асосан стрептококкҳое ба вуҷуд меоваранд, ки ба гулӯ аз ашёи рӯзгор (мас., косаву табақи шахси бемор) ворид мешаванд. Гоҳо микробҳои дар гулӯ мавҷудбуда, ки одатан ангинаро намеангезанд, зери таъсири шароити номусоид (мас., хунукӣ ё ногаҳон тағйир ёфтани ҳарорати муҳит) фаъол мегарданд. Баъзе одамон, агар яхмос хӯранд, пояшонро тар ё оббозӣ кунанд, дарҳол ба ангина гирифтор мешаванд. Моддаҳои гуногуни муассир (дуд, чанг, шароб ва ғайра), ҳамчунин мавҷудияти аденоид ё дигар иллатҳои пешгоҳи ком, ки боиси иллати роҳи нафаси бинӣ мегарданд, ба пайдоиши ангина мусоидат мекунанд. Газаки бинӣ ва ҷавфи он (мас., Гайморит), инчунин илтиҳоби ҷавфи даҳон (дандонҳои пӯсида) боиси зуд-зуд хурӯҷ кардани ангина мегарданд. == Нишонаҳо == Ҳангоми ангина гулӯ танг ва хушк шуда месӯзад, вақти фурӯ бурдани туф ё хӯрок дард мекунад, бемор бемадор, cap вазнин ва таб пайдо мешавад. Ангина 7-8 рӯз давом карда, бо шифоёбии бемор анҷом меёбад. Агар бемор ба духтур дер муроҷиат кунад, маслиҳати ӯро ба ҷо наорад ё бо худмуолиҷа машғул шавад, мумкин аст оқибати ангина нохуш гардад. Римхонаи атрофи бодомак (думбали назди бодомак) аз ҷумлаи анҷоми бади ангина аст. Он баъд аз 2 — 3 рӯзи нест шудани зуҳуроти беморӣ пайдо мешавад. Таби бемор якбора баланд (39 — 400С) шуда, гулӯ сахт дард мекунад; бемор обу хӯрок хӯрда наметавонад, даҳонро бо душворӣ мекушояд. Дар аснои тӯл кашидани беморӣ римхонаи назди бодомак васеъ ва гулӯ танг мешавад, нафаскашӣ қатъ мегардад. Хӯроки бемор бояд гуногун ва серғизо бошад. Истеъмоли хӯроки тунду тез, гарму дурушт манъ аст. == Муолиҷа == Ангина бемории сироятӣ аст, бинобар ин бемор бояд косаву табақ ва сачоқи алоҳида дошта бошад. Шахсе, ки ба бемор нигоҳубин мекунад, бояд дасташро зуд-зуд шуста, онро бо атр, спирт ва ғ. тоза кунад. Косаву табақи беморро 10 — 15 дақ. ҷӯшонда, сарулибоси ӯро алоҳида шустан лозим аст. Ангина дар аксар одамон дар давоми чанд сол гоҳ-гоҳ такрор мешавад. Дар баъзе мавридҳо таъсири иллати бодомакҳо боқӣ монда, газаки шадид ба газаки музмин мубаддал мегардад (ниг. [[Тонзиллит]]). == Пешгирӣ == Беҳдошти муҳит, хусусан дар шароити истеҳсолот бартараф кардани чангу ғубор, дуд, таҳти назорати духтур гирифтани ашхосе, ки зуд-зуд гирифтори ангина мешаванд, роҳҳои асосии пешгирии беморианд. Майнӯшӣ ва тамокукашӣ низ ба пайдоиши ангина мусоидат мекунанд. На фақат таъсири никотин, балки таъсири ҳарор. дуд ва маҳсули тақтири хушки тамоку низ боиси илтиҳоби пардаи луобии гулӯ мегарданд. Тамокукашӣ хусусан ҳангоми беморӣ зарар дорад (аксар вақт боиси якбора бад шудани аҳволи бемор мегардад). == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * Самарина В. Н., Сорокина О. ангина, Детские инфекционные болезни, М., 2000; * Учайкин В. Ф., Руководство по инфекционным болезням детей, М., 2001; * Педиатрия, М., 2006. == Сарчашма == * {{ЭМТ||1}} [[Гурӯҳ:Бемориҳои гулӯ]] [[Гурӯҳ:Бемориҳои сироятӣ]] i9dxwjrsr41altaub60qn4mt1blbc3z Махдуми Аъзам 0 140522 1309070 1291746 2022-08-04T08:01:10Z VASHGIRD 8035 /* Зиндагинома */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Шахсият/Ислом |намуд = |ном = Саид Ҷалол ад-дин Аҳмад ал-Косонӣ ад-Даҳбедӣ | номи аслӣ = {{lang-ar|مَكهدُمِ اَزَم ال خَسَنِ ال ضَهبِدِ}} |форсӣ = Сайид Аҳмад Ҷалолиддин Хоҷаи Косонӣ |бар = |имзо = |ном тав = |лақаб = Маҳдуми Аъзам |касб = фақеҳ |таърихи таваллуд = 1461 | зодгоҳ = шаҳри [[Косон]], вилояти Ахсикат (ҳозира [[вилояти Намангон]], Ӯзбекистон) |таърихи даргузашт = 1542 |маҳалли даргузашт = |маҳалли дафн = мавзеи Даҳбеди Самарқанд |соли охир = |табаъият = |миллат = |падар = |модар = |ҳамсар = |фарзандон = |гуногун = <!--Иттилооти иловагӣ--> |мукофот = |соядаст = |сайт = |гуногун = <!-- Лоиҳаҳои алоқаманд--> |викитека = |викианбор = }} [[File: Makhdumi Azam Mausoleum 02.jpg|thumb|Зиёратгоҳи Маҳдуми Аъзам дар мавзеи Даҳбеди Самарқанд]] [[File:Makhdumi Azam Mausoleum 03.jpg|thumb|Даҳма (мақбара)-и хонақои Маҳдуми Аъзам]] '''Махдуми Аъзам''' ('''{{забон-код|ar| مَكهدُمِ اَزَم ال خَسَنِ ال ضَهبِدِ}}'''), {{lang-en|Shaykh Aḥmad ibn Mawlānā Jalāl al-Dīn Khwājagī Kāsānī ‘Makhdūm-i Aʻẓam’}} — Саид Ҷалол ад-дин Аҳмад ал-Касанӣ ад-Дахбедӣ (1461-1542), олими исломшинос, [[фақеҳ]] ва муассиси мактаби (тариқати) «Даҳбедия»-и [[Нақшбандия]] аст, ки аз [[Мовароуннаҳр]] то ба [[Туркистони Шарқӣ]], [[Ҳиндустон]], [[Покистон]], [[Эрон]], [[Афғонистон]] интиқол ёфтааст. == Зиндагинома == Номи аслии Махдуми Аъзам — Сайид Аҳмад Ҷалолиддин Хоҷаи Косонӣ буда соли 1461 дар [[водии Фарғона]], шаҳри [[Косон]], вилояти Ахсикат (ҳозира [[вилояти Намангон]], Ӯзбекистон), дар оилаи яке аз шахсони барӯманди он замон Сайид Ҷалолиддин ибн Ҷамолиддини Косонӣ таваллуд ёфтааст. Модараш аз авлоди Сайид Абдуллоҳи Арҷанд буда, ба духтари Мир Сайид Юсуф издивоҷ кардааст. Сайид Аҳмадхоҷаи ҷавон баробари саводомӯзӣ бо амри падар дар як замон ба деҳқонӣ ҳам машғул мешуд, аммо шавқу ҳаваси ӯ ба гирифтани илм ва қироати Қуръони Карим болотар меистад. «Боре ман дар хоб дидам, мегӯяд Сайид Аҳмадхоҷа, шахсе ба ман китоби Қуръонро туҳфа кард. Бинам, ки дар паҳлуям як китоби Қуръон истодааст, ки он аз тарафи Аллоҳ фиристода шуда буд. Ва ман ба тиловату қироати он машғул шудам («Сафинат ул-авлиё» – и шоҳзода Муҳаммад Дорои Шукӯҳ аз авлоди Бобур Мирзо). Сайид Аҳмадхоҷаи Косонӣ зеҳни ниҳоят тез ва пок дошт, хушфаҳм буд, дар вақти аз падараш сабақ гирифтан дар бисёр масъалаҳо аз дигар талабагон пешқадамӣ мекард, ба саволҳо бо тезӣ ва пурра ҷавоб медод, ҳатто мударрисон ҳам аз зеҳни тезу истеъдоди эшон ба ҳайрат меомаданд. Ӯ пас аз такмили дониш ба зодгоҳаш баргашта фаолияти худро идома дод. Овозаи эшон дар байни орифон, уламову удабоҳо, мударрисон зуд паҳн гашт. Ҳокимони Миёнқолу Кармина эшонро ба [[вилояти Самарқанд]] даъват карданд. Устоди аввалини Сайид Аҳмад Мавлоно Мир Сайид Алӣ буда, аз он кас илми сарфу наҳвро омӯхт. Дар асоси дастури [[мадраса]] Сайид Аҳмадхоҷа бо бисёр олиму фозилон суҳбат карда, ба илми тасаввуф рағбати бузург пайдо кард. Барои мукаммал гардонидани илми тасаввуф Сайид Аҳмад бо маслиҳати устодаш Мавлоно, Мир Сайид Алӣ ба Тошканд рафт. Ба хидмати шогирди беҳтарини Хоҷа Аҳрори Валӣ - Мавлоно Муҳаммад Қозӣ шарафёб гардид. Ва аз он кас 12 сол илми тасаввуфро омӯхт ва номи «Шаҳбози баландпарвоз»-ро гирифт. Пас ба ҷараён ва тариқати Нақшбандӣ шинос мешавад ва фаъолияти худро дар ин фирқа оғоз менамояд. Волидайни Ҳазрати Махдуми Аъзам ба пайғамбарамон - [[Муҳаммад|Муҳаммад Мустафо (с)]] рафта мерасанд, ки дар бораи насабномаи онҳо бисёр китобҳои қадима, навиштаҷоти болои санги қабр (ёдгориҳои эпиграфӣ) ва пештоқҳои обидаҳои таърихӣ кошонкорӣ карда шудааст. Ҳаминро ҳам бояд қайд кард, ки насабнома ва шаҷараи табақаи Сайид Аҳмадхоҷа дар [[Осиёи Марказӣ]] аз ҳама бисёртар қайд карда шудааст. Масалан «Ҷомеъ- ул- мақомот », «Равонӣ- ул- Қудс», «Тӯҳфат – ул- зоирин», «Тазкираи азизон», «Ҳидоятнома», «Девонӣ» (рисолаи) ҳақоик ва маорифи Ҳилолӣ Афғонистонӣ, «Маноқиби Ҳазрати Мӯдия», «Маноқиби Каъбулахбор», «Қандия», «Девонӣ», «Машраб», «Даҳбед»-и профессор Н. Веселовский ва ғайраҳо. Дар манбаи нодир «Равоӣ-ул-Қудс»-и Мақсад ибн Насриддини Бухороӣ чунин навишта шудааст: «Номи мубораки эшон Сайид Аъзами Даҳбедӣ иштиҳорӣ доранд ва нисбати шарифи нафиси эшон ба Ҳазрати Шайх Бурҳониддини Қилич (қадасаллоҳусира) ва насли асили эшон ба садафи Косир-ул-Шарафи Шаҳиди Дашти Карбало – Абу Абдуллоҳ Имом Муҳаммад Ҳусайн мепайвандад». Дар «Тӯҳфат-ул-зоирин»-и Насриддин ал-Ҳанафӣ ал-Ҳусайни ал-Бухорӣ (дар саҳифаи 61-65), ки дар Бухоро нашр шудааст, дар боби ''«Ҳазрати хоҷаи Махдуми Аъзами Косонӣ»'' дар насабнома чунин оварда шудааст:{{аввали иқтибос}}«Ҳазрати Сайид Аҳмад Махдуми Аъзам бин Сайид Ҷалолиддин бин Сайид Ҷамолиддин бин Сайид Бурҳониддини Хоҷам бин Сайид Амир Маҷнун бин Сайид Бурҳониддини Қилич бин Сайид Камолиддин бин Сайид Ҷалолиддин бин Сайид шоҳ Ҳусайн бин Сайид Ҳасан Сайид Муҳаммад бин Сайид Аҳмад бин Сайид Абдуллоҳ ал-Афзал бин Сайид Абдуллоҳи Акмал бин Сайид Абӯ Толиб Ҳуҷҷатуллоҳ Сайид Муҳаммад бин Ҳазрати Имом Алӣ Мӯсо ар-Ризо бин Ҳазрати Мӯсо Козим бин Ҳазрати Ҷаъфари Содиқ бин Ҳазрати Имом Муҳаммад бин Ҳазрати Имом Зайнул-Обиддин бин Ҳазрати Имом Ҳусайн бин Ҳазрати Амирал-Муъминин Имом Алӣ ва Фотимаи Заҳро Ҳазрати Мухаммад Мустафо(с){{охири иқтибос|сарчашма= «Тӯҳфат-ул-зоирин»-и Насриддин ал-Ҳанафӣ ал-Ҳусайни ал-Бухорӣ}}.<ref name="ReferenceA">Абу-Тахир-Ходжа. Самария. Сочинение Абу-Тахир-Ходжи. Таджицкий текст, приготовленный к печати Веселовским Н. И.. С предисловием и приложением рисунков. Предисловие Веселовского Н.. СПб. Типо-литог. И. Бораганского и К. 1904г</ref>.Бобою бобокалони Сайид Аҳмадхоҷа дар гузашта дар байни халқ мавқеи ниҳоят баланд доштанд пушту паноҳи халқ буданд. Онҳо ба ҳокимияти динӣ ва дунявӣ даъво доштанд, бинобар он аз тарафи ҳукмдорон, хусусан уммавиҳо, қисман аббосиҳо, имомзодагон таъқиб карда мешуданд, ба қатл расонида мешуданд, заҳр дода кушта мешуданд, ба зиндон партофта мешуданд, бадарға карда мешуданд, бинобар ин онҳо ба мамлакатҳои ҳамсоя, аз он ҷумла ба Хуросон ва Мовароуннаҳр муҳоҷир мешуданд. Масалан, имомзода Ҳасан ул Амир бо оилаи худ ба Самарқанд, сипас ба Балх кӯчида рафтанд, дар давраи Исмоили Сомонӣ имомзода Амир Абдуллоҳ ба Бухоро кӯчида рафта, ба духтари Исмоили Сомонӣ - Моҳ Симо издивоҷ кард, имомзода Мир Сайид Барака пири Амир Темур буд. Дар давраи аштархоиён имомзодагон Мир Абу Толибхоҷа, дертар бародари ӯ Абутоҳирхоҷа аз Машҳади Эрон ба Бухоро омада, ба духтари Динмуҳаммадхон-Шаҳрибону издивоҷ мекунад, ки аз онҳо Нодир-Муҳаммадхон таваллуд меёбад. Мир Абу Толибхоҷа ва Абӯ Тоҳирхоҷа асосгузори авлоди Миракони Бухороянд. Махдуми Аъзам дар ҷавонӣ бо [[Хоҷа Аҳрори Валӣ]], [[Абдураҳмони Ҷомӣ]], Мавлоно Муҳаммад Қозӣ вомехӯрданд, суҳбат мекунанд ва сабақ мегиранд. Ҳазрати Сайид Аҳмадхоҷа пас аз ба [[Самарқанд]] омадан дар деҳаи [[Даҳбеди Самарқанд (шаҳрак)|Даҳбед]] ҷойгир мешавад, замин мегирад ва ба боғдориву кишоварзӣ машғул мешавад. Масъалаҳои хоҷагидориро тарғибу ташвиқ намуда, барои кишоварзӣ якчанд рисолаҳо меофарад. Шӯҳрати Сайид Аҳмади Касонӣ пас аз ба [[Самарқанд]] омадан, боз ҳам меафзояд ва эшонро чун '''Махдуми Аъзами Даҳбедӣ''' мешиносанд ва машҳур мегардонанд. Ӯ дар Даҳбед масҷиду хонақоҳ ва мадрасае бино намуда, ҳам ба тоату ибодати сӯфиёна машғул мешуд ва ҳам шогирдон ва талабагони зиёдеро таълиму тарбия менамуд. Шуҳрат ва эътибори ӯ дар байни мардум ва назди умарои дарбори Шайбониён то рафт меафзуд ва аз ҳамин ҷост, ки эшон чун '''Махдуми Аъзами Даҳбедӣ''' шуҳрат пайдо мекунад. Пас аз оламро падруд кардани ҳазрат [[соли 1542 милодӣ]], мувофиқи васияташон Махдуми Аъзамро, дар [[Даҳбеди Самарқанд (зиёратгоҳ)|Даҳбед]] назди дарахти дӯстдоштаашон дафн кардаанд, ки ин дарахт то ҳол мавҷуд аст. Даҳма (мақбара)-и [[хонақо]]и ӯ низ дар ҳамин ҷост ва он яке аз [[зиёратгоҳ]]ҳои мусулмонони ҷаҳон гаштааст. Махдуми Аъзам аз 4 зан 13 писар ва 11 духтар доштанд. Зани калонии Махдуми Аъзам Бибӣ Калон аз Касон буданд. Аз онҳо 2 духтар ва 4 писар Хоҷа Муҳаммад Амин (Хоҷа Калон), Хоҷа Дӯст, Хоҷа Баҳоваддин ва Хоҷа Абдуллоҳ таваллуд меёбанд. Аз зани дуюми Махдуми Аъзам- Бибӣ Маликаи Косонӣ, ки духтари яке аз маликони Косон - 4 духтар ва 2 писар Муҳаммадхоҷа ва Султон Иброҳим таваллуд меёбанд. Аз зани сеюми Махдуми Аъзам - Бибичаи Кошғарӣ, духтари яке аз сайидони Кошғар, 3 духтар ва 3 писар- Хоҷа Исҳоқӣ Валӣ, Ҳоҷӣ Муҳаммад Алӣ ва Илоҳӣ таваллуд шудаанд. Ҳамсари 4-ми – Махдуми Аъзам – Бибии Бухороӣ буда, аз онҳо 2 духтар ва 4 писар Хоҷа Муҳаммад Сиддиқ Хоҷа Муҳаммад Ҳасан, Хоҷа Шайх ва Хоҷа Абдуллоҳ таваллуд шуданд. Ҳоло авлоди Махдуми Аъзам дар гузашта ва ҳозир дар [[Самарқанд]], [[Хуҷанд]], [[Тошканд]]у [[Душанбе]], [[Қирғистон]], [[Хитой]], [[Дубай]], [[Москав]], [[Навосибирск]], ки ҳазорҳо хонадонро ташкил мекунанд, ба илми ҷаҳонӣ, ниёгон ва муосир ҳиссаи бузурги худро гузоштанд ва гузошта истодаанд. Танҳо дар шаҳри [[Хуҷанд]] ва атрофи он зиёда аз 200 хонадони авлоди Махдуми Аъзам зиндагӣ мекунанд. == Осор == Маҳдуми Аъзами Даҳбедӣ доир ба фиқҳ илоҳиёт, тариқат, хоҷагидорӣ, ахлоқи ҳамида зиёда аз 40 рисола эҷод кардаанд, ки аз онҳо 30-аш дар [[Тошканд]], боқимондааш дар қироатхонаҳои [[Маскав]] ва [[Санкт-Петербург]] мавҷуд аст. 2-аш дар [[Хуҷанд]] (аз бойгонии Исҳоқи Н.Б.). Мазмуни асосии рисолаҳои Сайид Махдуми Аъзам аз [[Қуръон]]и Карим ва ҳадисҳо гирифта шуда ''«Маҷмӯаи расоил»'' ном дорад. Аз он ҷумла: # «Асрор ул - никоҳ». # «Рисолаи самоия» # «Рисолаи вуҷудия», # «Рисолаи адаб ус- соликин» # «Рисолаи адаб ус- содиқин» # «Ганҷнома», # «Рисолаи бақоия» # «Насиҳат ус- соликин» # «Шарҳи савод ус-ваҷҳа фи дорин» # »Шарҳ ул-валади Саробия» # «Ниҳофт-ус-соликин» # «Рисолаи мероҷ ул-ошиқон» # «Рисолаи зикр», # «Рисолаи баёни силсила», # «Чаҳор калима» # «Силсилат-ус- содиқин» # «Силсилаи биттиҳия» # «Мерос ус- сафо», # «Зубрат- ул- соликин» ва «Танбият –ус- салотин» # «Гул ва Наврӯз» # «Рисолаи муршид – ус- соликин» # «Воқеияти ҳаққония», # «Рисолаи Бобурия (Бобур Мирзо аз мухлисони вафодори Сайид Махдуми Аъзам буд). # «Рисолаи баёни воқеия», # «Рисолаи фатҳнома», # «Рисолаи Танбият ул- уламо», # «Рисолаи фаноия», # «Рисолаи шайбия», # «Рисолаи илмия», # «Рисолаи аҳволиюл уламо ва умаро», # «Рисолаи шарҳи абёт» ё ки «Рисалаи шарҳи рубоиёти Убайди», # Рисола дар маноқиби Хоҷа [[Абдулхолиқи Ғиҷдувонӣ]], # «Муноҷот», ва ғайраҳо. Дар институти шарқшиносии ба номи «Абу Райҳон Берунӣ»-и [[Тошканд]] зиёда аз 30 асар (300 нусха мавҷуд аст), ки он дар бораи Мақдуми Аъзам мебошад. Маҳдуми Аъзамро ''«Пири Шастӣ»'' ҳам мегӯянд, ки он кас 60 муридро ба тарбия расонида ба камолот расонидаанд. Ин рисолаҳои нодиру, ноёфта Сайид Махдуми Аъзами Даҳбедӣ то ҳол аҳамияти худро гум накардааст.<ref name="ReferenceA"/>. == Зиёратгоҳ == Сайид Аҳмад Ҷалолиддин Хоҷаи Косонӣдар соли 1542 вафот карда, дар [[Даҳбеди Самарқанд (шаҳрак)|деҳаи Даҳбед]] дафн гардидааст. Баъд аз вафот мадфани вай зиёратгоҳи муридону мухлисони дуру наздикаш гардид. Ялантӯш Баҳодур, ки баъди фавти Махдуми Аъзам бар маснади ҳокимияти Самарқанд нишаст, аз мухлисони содиқи Сайид Аҳмад Ҷалолиддин Хоҷаи Косонӣ буд ва ба фарзанди ин пири номвар–Хоҷа Ҳошими Даҳбедӣ дасти иродат дод ва мурид гардид. Аз ин рӯ, чанд сол баъд аз даргузашти Махдуми Аъзам мақбараи ӯро таъмир ва бозсозӣ намуда, дар назди мақбара масҷиди ҷомеъ низ бино сохт. Бо гузашти солҳо дар атрофи мадфани Махдуми Аъзам қабристоне ба вуҷуд омад, ки он ҷо авлоди Хоҷагони Махдуми Аъзамӣ ё худ Хоҷагони Даҳбедӣ ва хонадони ҳукмронони Аштархониён мадфун гаштанд. Ялантӯш Баҳодур, ки соли 1606 милодӣ аз олам даргузашт, тибқи васияташ дар пойгоҳи мақбараи Махдуми Аъзами Даҳбедӣ ба хок супорида шуд.<ref>Расул Ҳодизода. Самарқанднома. -Душанбе:Пайванд,2002. - с. 312–313</ref> [[Зиёратгоҳ]]и Маҳдуми Аъзам дар наздикии мавзеи [[Даҳбеди Самарқанд (зиёратгоҳ)|Даҳбеди Самарқанд]] ҷойгир шудааст. [[Зиёратгоҳ]]и Маҳдуми Аъзам яке аз [[Зиёратгоҳ]]ҳои бонуфузтарини Осиёи Миёна ба шумор меравад ва мусалмонони дунё онро зиёрат мекунанд. Дар шаҳри Косонсой (Косон) барои Махдуми Аъзам як мақбара барпо шудааст == Пайвандҳо == * [http://www.sufizm.ru/prophet&murshids/silsila1/zahid/ Мухаммад Захид Самарканди] * [http://moysamarkand.uz/history/peoplecity/182-sheyh-dervish-muhammad-samarkandi.html Дервиш Мухаммад Самарканди] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20140202095208/http://moysamarkand.uz/history/peoplecity/182-sheyh-dervish-muhammad-samarkandi.html |date=2014-02-02 }} * [http://www.uyghurensemble.co.uk/en-html/introduction-to-Uyghurs.pdf A BRIEF INTRODUCTION TO UYGHURS AND EAST TURKISTAN] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20160305185907/http://www.uyghurensemble.co.uk/en-html/introduction-to-Uyghurs.pdf |date=2016-03-05 }} * [http://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-islamica/ahmad-kasani-COM_0211?s.num=0 Encyclopaedia of Islam.,Makhdūm-i Aʿẓam, Aḥmad] * [http://www.asafas.kyoto-u.ac.jp/kias/1st_period/contents/pdf/kb2_1/04papas.pdf Alexandre PAPAS.No Sufism without Sufi Order:Rethinking Tarîqa and Adab with Ahmad Kâsânî Dahbidî (1461—1542)] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{Файласуф-зиндагинома-нопурра}} [[Гурӯҳ:Мутафаккирон:Ислом]] 36chtfycxgm951e7hrm85kve9ryjy91 Иқтисоди Туркманистон 0 141135 1309038 1269086 2022-08-04T07:56:38Z VASHGIRD 8035 /* 3.Металургия ва киштисози */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Иқтисоди кишварҳо}} '''Иктисоди Туркманистон''' дар миёни давлатҳои ҷаҳон аз руи хачми ММД ҷойи 94-ро ишғол менамояд, ки он баробар ба 45 млрд доллар мебошад. Асоси иқтисодиёти Туркманистонро соҳаҳои гуногуни саноат аз ҷумла Комплекси сузишворӣ — энергетики, саноати бофандаги, кимиёвӣ, металлурги ва киштисозӣ ташкил медиҳанд. == 1.Комплекси сузишворӣ — энергетики == Комплекси сузишворӣ — энергетики аз соҳаи истихроҷи газу нафт ва энергетика иборат аст. Мувофиқи маълумотҳо аз 1.10.2011 ҳаҷми умумии захираҳои геологии сузишвори ба 71,2 млрд т. ва захираи газ ба 25,213 трлн м3 баробар аст. Дар соли 2012 истихроҷи газ зиёда аз 75 млрд м3 -ро ташкил кард, ки аз он 60 млрд м3 ба содирот равона шуда буд. Дар ояндаи наздик Туркманистон метавонад истихроҷи газро дар як сол ба180 млрд м3 расонад ва 80 % -и онро ба содирот равона созад, чун ки дар дохили ҷумҳури ниёз ба газ кам аст. То соли 2008 харидори асосии гази Туркманистон Русия буд, вале соли 2016 Газпром харидори намудани гази Туркманистонро қатъ намуд. Газ асосан ба Осиёи марказӣ, Гурҷистон ,Украина ва Эрон содирот карда мешавад. == 1.1.Сохаи коркарди нафт == Истихроҷи нафт назар ба соли 1990 40 % зиёд гардида, имрўз бошад 10 млн т. нафт истихроҷ карда мешавад ва аз ин миқдор 6,5 млн т. ба содирот нигаронида шудааст. Корхонаи истихроҷи нафт «Туркменнефт» мебошад. Мувофиқи маълумоти ширкати Лукойл захираҳои нафтии Туркманистон ба 400 млн тонн баробар аст. Содироти нафт тавасути нақлиёти баҳри, роҳи оҳан анҷом дода мешавад. Содироти газ бошад тавасути қубурҳои газӣ дар шимол ва ғарб ба роҳ монда шудааст. == 1.2.Электроэнергетика == Дар ҳудуди Туркманистон 10 НБО бо иқтидори 3984 МВт фаъолият мекунанд. Азбаскит тавозуни сузишвори қариб пурра аз гази табии иборат аст, қувваи барқ содирот карда мешавад. Ќувваи барқ ба Эрон, Афғонистон, Туркия ва Тоҷикистон содирот мешавад. == 2.Кишоварзӣ == Дар соҳаи хоҷагии қишлоқ пахтакорӣ, парвариши ғалладона махсусан гандум нақши муҳимро мебозанд. Дар соҳилҳои Амударё шоликорӣ ба роҳ монда шудааст. Шоликорӣ даромади асосии деҳконон мебошад. Майдони обёри шуда айни замон 1.5 млн гектар ва масоҳати умумии заминҳои кишоварзӣ 39 млн гектар аст. Пахтакори яке аз соҳаҳои асосии кишоварзии мамлакат ба ҳисоб меравад. Майдони умумии кишти пахта дар соли 2012—550ҳ гектаро ташкил медод. Дар соли 2012 — 1млн 235ҳ. тон пахта ҷамъовари карда шуд. Инчунин парвариши меваю сабзавоти гуногун дар Туркманистон хеле хуб ба роҳ монда шудааст. == 3.Металургия ва киштисози == Металургия ва киштисозӣ Соли 2009 дар мамлакат аввалин заводи металлурги ба фаъолияти шурӯъ намуд, ки дар он истеҳсоли маҳсулоти сохмони аз ҷумла арматур ба роҳ монда шудааст. Дар моҳи майи соли 2012 байни Хадамоти давлатии нақлиёти баҳрии Турманистон ва ширкати Олмонӣ Inros Lackner AG созишнома барои сохтмони заводи киштисозӣ баста шуд. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} pfzyjtxb8er8zwk87cfhx8lu5pap90z Узвҳои пешоб 0 143152 1309069 1292787 2022-08-04T08:00:59Z VASHGIRD 8035 /* Бемориҳои узвҳои пешоб */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Акс:Urinary system.svg|thumb|348x348px|1. ''Узвҳои пешоби инсон:'' 2. гурда 3. почечная лоханка 4. [[найи пешоброн]] 5. [[пешобдон]] 6. [[пешоброҳа]] 7. [[ғадудҳои болои гурда]] ''Рагҳо:'' 8. шараёни гурда ва вариди гурда 9. [[вариди тиҳии поёнӣ]] 10. шоҳраги шикам 11. шараён ва вариди андомҳои поёнӣ ''Дигарҳо:'' 12. [[ҷигар]] 13. [[рӯдаи ғафс]] 14. [[кос]]]] '''Узвҳои пешоб''' — силсилаи узвҳое, ки дар кори ҳосил ва аз [[организм]] хориҷ кардани [[шоша]] иштирок мекунанд. == Физиология == Узвҳои пешоб дар одам аз [[гурда]]ҳо, [[пешоброҳа]], [[пешобдон]] ва [[найи пешоброн]] иборат аст. === Гурда === {{асосӣ|Гурда}} Гурда – узви ҷуфт буда, шакли лӯбиёмонанд ва сатҳи ҳамвору ҷигариранг дорад. Вазни ҳар гурдаи одами калонсол аз 120 то 200 г, дарозиаш 10 – 12 см, бараш 5 – 6 см, ғафсиаш 3 – 4 см аст. Гурдаҳо дар камари одам дар ду тарафи сутунмуҳра қарор гирифтаанд. Онҳоро аз ҳар тараф насҷи чарб ва баргакҳои бофтаи пайвандӣ иҳота мекунанд. Ҳар як гурда тарафи боло ва поён, канори берунии барҷаста ва дарунии фурӯхамида, сатҳи пешу ақиб дорад. Гурда дар миёнҷои канори дарунӣ чуқури (дарвоза)-е дорад, ки ба ҷавфи хурде синус мегузарад. Дар инҷо артерияҳо ва венаи калон, рагҳои лимфа, торҳои асаб, инчунин ташкилаи ковоки деворааш тунук – ҳавзаку ҷомҳои гурда воқеанд, ки дар онҳо шошаи дар гурда ҳосилшуда ҷамъ мешавад. Тамоми ковокии синус бо бофтаи чарб пур шудааст. Сатҳи берунии гурдаро капсулаи суфтаи бофтаи пайвандӣ пӯшондааст, ки ба тарафи синус тоб хӯрда, бо насҷи чарбии рагҳо ва ҳавзаки гурдаро иҳотакарда мепайвандад. [[Артерия]], [[Вена (анатомия)|вена]] ва пешоброҳаи аз ҳавзак баромада, ба ном поячаи гурдаро ҳосил мекунанд. Дар буриши гурда ду қабат намоён аст: қабати берунии сиёҳтоб, ки онро қабати қишрӣ меноманд ва қабати дарунии мағзӣ, ки аҳромак (ташкилаи махрутшакли нисбатан сафед) ном дорад. Қабати қишрӣ асоси аҳромакро пӯшонда, фазои байни онҳоро пур ва ба ном поячаи гурдаро ҳосил мекунад. Нӯги аҳромакҳо ба тарафи синуси гурда нигаронда шуда, чун пистонак мудавваранд ва гӯё ки ба ҳавзакҳои онҳоро фарогирифта фурӯ рафтаанд. Дар нӯги аҳромак найчаҳои майдаи сӯрохдоре мавҷуданд, ки аз онҳо ба ҷомҳо пешоб мерезад. Ҷомҳо ҳар кадом алоҳида ё 2 – 3 ҷом як шуда бевосита ба ҳавзак ё шохаи он роҳ доранд. Гурдаҳо маҷмӯи ташкилаҳои сохташон якхела – нефронҳо мебошанд, ки ҳар кадом чун воҳиди ҷудогона амал мекунанд. Нефрон аз ду қисм – ҳалқаи мӯрагӣ бо артериола (калобача)-ҳои оварандаю баранда ва найчаҳои бароранда иборат аст. Миқдори нефронҳо дар ҳар ду гурда ба 2 – 2,5 млн мерасад. Таълимот дар хусуси ҳосил шудани пешоб дар давоми солҳои тӯлонӣ инкишоф ёфта, боиси баҳси зиёде гардид. Аксари мутахассисону муҳаққиқони муосир тарафдори назарияи полоиш-ҷаббиши дубора -тарашшӯҳ мебошанд. Мувофиқи ин назария ҳосилшавии пешоб аз ҷараёни полоиши моеот аз хун тавассути мурагҳои калобачаҳо ибтидо мегирад. Дар ҳар ду гурда дар давоми як дақиқа тавассути мӯрагҳои калобачаҳо аз хун қариб 120 мл моеъ полоиш меёбад, ки плазмаи ултрафилтрати бесафедаи хун «пешоби аввалин» аст. Полудаи калобача аз маҷмӯи найчаҳо гузашта хеле дигаргун мешавад. Об, электролитҳо, глюкоза дар найчаҳо аз нав ба хун ҷаббида (реабсорбсия) мешаванд ва ба таркиби полуда моддаҳое мегузаранд, ки онҳоро ҳуҷайраҳои найчавӣ аз хун ҷудо кардаанд. Ва ниҳоят гурдаҳо моеъе ҷудо мекунанд, ки дар он моддаҳои аз организм бароянда ҷамъ шудаанд («пешоби охирин»). Полоише, ки дар калобача мегузарад, зери фишори хуни мӯйраг ба амал меояд, бинобар ин вобаста ба фишори артерия ҳаҷми полудаи калобача кам ё зиёд мешавад. Ҳангоми аз 70 мм сутуни симобӣ паст будани фишори артерия пешоб қатъ мегардад. Миқдори полоиши калобача низ ба гардиши хун дар гурда вобаста аст. Агар аз плазмаи хун ҳосил шудани пешоб ба назар гирифта шавад, он гоҳ чигунагии гардиши хун дар гурда аён мегардад, ки он аз дигар узвҳо бо ҳамин фарқ мекунад. Гурдаҳо аз 1% ками вазни баданро ташкил намуда, 20 – 25%-и ҳаҷми дақиқаинаи хунро қабул мекунанд, ки ин аз гардиши хун дар дигар узвҳо қариб 20 маротиба зиёд аст. Кам шудани ҷараёни хун боиси коҳиши пешоб мегардад. Гурда узви иброзӣ (экскреторӣ) буда, аз организм маҳсулоти мубодилаи нитроген – карбамид, креатинин, кислотаи карбамид ва ғайра, обу намаки барзиёд, инчунин моддаҳои гуногуни бегонаро ҷудо мекунад. Вале ин вазифаи асосии гурда нест. Ба таъбири олими франсавӣ Ж. Амбурже «вазифаи гурдаро фақат ихроҷи пешоб пиндоштан, тамоми кори заводи пӯлодрезӣ маҳз аз ҷудо кардани дажғол иборат аст гуфтан мебошад». Фаъолияти муҳимми гурда танзими мубодилаи обу электролит аст, ки ба туфайли он муҳимтарин константаҳои организм – ҳаҷм ва фишори осмосии хуну моеъҳои бадан нигоҳ дошта мешаванд. Ин ҳодиса зери таъсири ду гормон – алдостероне, ки қишри ғадудҳои болои гурда ҷудо мекунад ва гормони зиддидиурезии ҳиссаи интиҳоии гипофиз (гормоне, ки ҳосилшавии пешобро бозмедорад) мебошад. Алдостерон тавассути ферментҳои махсус ҷаббиши дубораи натрийро дар найчаҳо тақвият дода, боиси баланд шудани фишори осмосии моеъҳои бадан мегардад. Пас аз он таассури рефлексии осморетсепторҳои бофтаҳо шурӯъ мешавад; тарашшӯҳи гормони зиддидиурезӣ афзуда, дар найчаҳо ҷаббиши дубораи обро зиёд мекунад ва боиси мувозанати осмосӣ мегардад. Гурда танзимкунандаи асосии мувозанати ишқору кислота дар организм мебошад. Вай ионҳои гидроген ва аммиак ҳосил карда, радикалҳи турши пайвастҳои гуногуни химиявии моеъи найчаҳоро бетаъсир мегардонад. Ин ба нигоҳ доштани моддаҳои ишқорӣ дар организм ва дур шудани радикалҳои турш ёрӣ мерасонад. Ихтилоли кори гурда маънои онро дорад, ки вай қобилияти мувофиқи эҳтиёҷоти организм тағйир додани ҳаҷм, ғилзат ва таркиби пешобро гум кардааст. Ин боиси ихтилоли вазнини мубодилаи обу намак ва мувозанати асосу кислота, минбаъд боздоштани маҳсули мубодилаи нитроген мегардад. === Пешоброҳа === Пешоби «охирин» ба ҳавзаки гурда гузашта, сипас аз пешоброҳа кам - кам ба пешобдон меравад. Пешоброҳа узви найчашакл буда, деворааш аз чанд қабат нахҳои мушакҳои суфтаи сершоха иборат аст. Мувофиқи меъёр қутри сӯрохии пешоброҳа агар дарозиаш тақрибан 30 см бошад, ба 2 – 4 мм баробар аст. Пешоброҳа ба коси хурд фуромада каме каҷ мешавад, сипас ба пешобдон мегузарад. Дар ҷои резиш (даҳана) бандчаи зичи нахҳои мушак (ҳалқамушак) мавҷуданд, ки ба гузаштани шоша аз пешобдон ба пешоброҳа имкон намедиҳанд. === Пешобдон === Пешобдон узви ковоки шаклаш мудаввар (гунҷоишаш то 400 мл) аст, ки дар коси хурд, дар пушти банди зиҳор, ҷойгир мебошад. Он қаър, тана ва нӯг дорад. Массаи асосии девораи онро қабати мушакии боқувват ташкил медиҳад: кашишхӯрии мушакҳо боиси холӣ шудани пешобдон мегардад. === Наи пешоброн === Наи пешоброн узви найчашакл буда, аз он пешоб дар вақти пешобронӣ аз пешобдон ихроҷ мешавад. Аз найчаи пешоброни мард ғайр аз пешоб мании аз наи манирон ба он воридшуда низ ихроҷ мешавад. == Пешобронии ихтиёрӣ == Пешобронии ихтиёрӣ ҷараёни мураккаб буда, бо иштироки қисмҳои гуногуни асабия амалӣ мегардад. Агар пешобдон беш аз 150 мл пешоб дошта бошад, хоҳиши пешоб кардан ва ҳангоми 350 – 400 мл будани шоша, хоҳиши сахти пешоб кардан пайдо мешавад. Одам дар шароити мӯътадил ва вобаста ба миқдори моеъи нӯшидааш дар муддати як шаборӯз 4 – 6 маротиба пешоб мекунад. Дар аснои аз ҳад зиёд истеъмол намудани моеъ одам зуд-зуд пешоб карда, дар мавридҳои хурдани хӯроки хушк ё серарақӣ пешобронӣ камтар мешавад. == Ташхиси бемориҳои узвҳои пешоб == Барои ташхиси бемориҳои узвҳои пешоб аз усулҳои таҳқиқ бо асбобу таҷҳизот васеъ истифода мебаранд. Ба ёрии асбобҳои оптикӣ бемории гурда, пешоброҳа, пешобдон (систоскопия) ва наи пешоброн (уретроскопия)-ро ташхис мекунанд. Вобаста ба мақсади таҳқиқ систоскопҳои гуногун (муоинавӣ, катетерӣ, ҷарроҳӣ)-ро кор мефармоянд. Ҳангоми систоскопия (усули муоинаи даруни пешобдон бо ёрии систоскоп) майда кардани санги ҷавфи пешобдон, барои тадқиқ зери микроскоп (биопсия) гирифтани порчаи девораи пешоброн ва диг. тадбирҳои табобатӣ ва ташхисӣ имкон дорад. Усули хромосистоскопия (муоинаи тарашшӯҳи моддаи рангини ба хун гузаронида аз даҳанаи пешоброҳа ба пешобдон)-ро истифода бурда, кори гурда ва қобилияти интиқолии пешоброҳаро муайян кардан мумкин аст. Катетерони (усули тадқиқ тавассути найчаи резинӣ ё филизи)-и пешоброҳа ва гурдаро барои ташхиси омос, санги пешоброҳа, ҳавзаки гурда, инчунин бо мақсади муолиҷа барои барқарор кардани ҷараёни пешоб аз гурда ҳангоми халаи гурда ва дар сурати тангшавии пешоброҳа васеъ кардани он истифода мебаранд. Дар ташхиси бемориҳои узвҳои пешоб таҳқиқи рентгенологӣ, махсусан истифодаи моддаҳои контрастӣ мавқеи муҳим дорад. Дар мавриди зуд-зуд рӯй додан ва вазнин гузаштани бемориҳои узвҳои пешоб (мавҷудияти санг, омос, сили гурда, омоси пешобдон ва ғадуди простата, танг шудани наи пешоброн ва ғайра) чунин тадқиқ имкон медиҳад, ки як қатор аломатҳои асосии беморӣ муайян карда шаванд. Барои гирифтани акси роҳи пешоб моддаҳоеро, ки дар таркибашон йод доранд, истифода бурда, онҳоро ба даруни вена ё бевосита ба роҳи пешоб мегузаронанд. Агар табиати бемориро бо усулҳои муқаррарии рентгенологӣ муайян карда натавонанд, усули ангиографияи гурдаро ба кор мебаранд, яъне моддаи контрастиро бевосита ба рагҳо (вена, артерияи гурда) мегузаронанд. Чунин тадқиқ имкон медиҳад, ки ҳолати рагҳои гурда, кори он муайян карда шавад. Солҳои охир аз усулҳои таҳқиқи радиоизотопии роҳҳои шоша истифода мебаранд, ки ин беморро дар азоб намемонад. == Бемориҳои узвҳои пешоб == Илтиҳоби узвҳои пешоб, аз ҷумла газаки гурда (ниг. Нефрит), газаки гурдаю ҳавзаки он (ниг. Пиелонефрит), пешобдон (ниг. Систит) ва наи пешоброн (ниг. Уретрит) бештар маъмуланд. Мардон асосан ба газаки наи пешобдон, занон ба газаки пешобдон ва гурда гирифтор мешаванд. Аз ҳад зиёд монда шудан, сармозанӣ, лоғарӣ, суст гаштани неруи муҳофизи организм, витаминкоҳӣ, бемориҳои узвҳои шошабарор ва таносул омилҳои зарароваре мебошанд, ки ба инкишофи газаки гурда ва ҳавзаки он мусоидат мекунанд. Бемориҳои модарзодии узвҳои пешоб бо талафи ҷузъии кори гурда ва иллати музмини фаъолияти он ҷараён гирифта, газакро нигоҳ медоранд ва, одатан, онҳоро бо ҷарроҳӣ табобат мекунанд. Бемориҳои узвҳои пешоб аксар вақт дардовар буда, дард бештар дар ҷои узви иллатёфта – гурда, пешоброҳа, пешобдон, наи пешоброн, ғадуди простата ва узвҳои берунии ҷинсӣ ҳис мешавад. Дарди сахт мавриди баҳс барои хусусияти беморӣ нест, балки он расондани ёрии фаврӣ ва даъват кардани духтурро тақозо мекунад. Ин дар навбати аввал ба дардҳои шадиди хурӯҷкунанда дохл дорад. Беморони дардашон сабук ба ёрии фаврӣ кам муроҷиат мекунанд, агарчи бемории онҳо нисбат ба шахсони дардашон шадид вазнинтар бошад ҳам. Бемороне, ки гурдаашон хуруҷвор сахт дард мекунад, яъне халаи гурда доранд, бояд бетаъхир ёрии тиббиро даъват кунанд. Дар ҳар маврид сабаби беморӣ ва хусусияти онро муайян кардан зарур аст. Бинобар ин, беморро ба назди духтур фиристодан лозим, зеро ки дард баъзан пайдоиши оризаи ногувори бемориро нишон медиҳад. Бисёр бемориҳои узвҳои пешоб метавонанд муддати дароз беасар гузаранд. Баъзе амрози гурда ва иллати артерияҳои асосии он аксар вақт танҳо бо гипертензия (фишори баланди артерия) зоҳир мешаванд. Ҳангоми пиелонефрит, паранефрит (илтиҳоби насҷи атрофи гурда) ва санги гурда дард бештар бо ҳарорати баланд гузашта, сабаби он сирояти микроорганизмҳои касалиовар аст. Аксар вақт дар аснои бемориҳои узвҳои пешоб дар пешоб хун пайдо мешавад (гематурия). Ин хавфнок ва баъзан аввалин нишонаи бемориҳои вазнин аст. Пайдо шудани хун дар пешоби занон мумкин аст бо тарашшӯҳи хун аз узвҳои ҷинсӣ вобаста бошад; дар ин маврид пешобро барои таҳқиқ бо катетер бояд гирифт. Баъзан дору, моддаҳои таркиби ғизо, инчунин маҳсулоти дар ҷараёни мубодилаи моддаҳо ҳосилшуда ранги пешобро тағйир дода, ба хунолуд шудани он гумонбар мекунанд. Инҳо доруҳоеанд, ки кислотаи салитсилат ё амидопирин доранд, чой бо барги сано ва ғайра Зуҳуроти бемории ғадуди простата, пешобдон ва наи пешоброн мумкин аст хиҳиши зуд-зуд пешоб кардан, сӯзиш ҳангоми пешобронӣ, қабзи пешоб бошад. Дар чунин мавридҳо сари вақт ба духтур муроҷиат намудан зарур аст; худмуолиҷа мумкин аст боиси боди ногувор гардад. Дар мамлакати мо системаи табобати комплексии шахсони гирифтори бемориҳои узвҳои пешоб ташкил шудааст. Дар беморхонаҳо шуъбаҳои махсусгардонида, инчунин марказҳои урологӣ кушода шудаанд. Барои ноил гаштан ба натиҷаи хуби табобат қатъӣ риоя кардани парҳезу тартиби тавсиякардаи духтур муҳим аст. == Табобат == Ҳангоми бисёр бемориҳои узвҳои пешоб табобат дар санаторияю курортҳо тавсия шудааст. Иқлим, парҳез, таъсироти балнеологӣ, санаторию курортӣ ва махсус ба организм омилҳои асосии табобатанд. Ин навъи табобат дар аснои бемориҳои илтиҳобии [[Системаи шошаю таносул|узвҳои шошаю таносул]], дарди санги гурда, умедворӣ аз афтидани санг, тайёрӣ ба ҷарроҳӣ ва дар давраи баъди он, инчунин ҳангоми сили узвҳои шошаю таносул, дар марҳалаи аввали иллати фаъолияти гурда бештар истифода мешавад. Дар давраи шадид ҷараён гирифтани газак, зарурати ҳатмии ҷарроҳӣ ва ҳангоми омосҳои бадфарҷом табобат дар санаторияю курортҳо норавост. Обутоби организм, инчунин пешгирии бемориҳои шадиди роҳи нафас, тонзиллит, гайморит ва ғайра тадбири пешгирии бемориҳои узвҳои пешоб мебошанд. Диспансеронӣ барои сари вақт ошкор ва табобат кардани бемориҳои узвҳои пешоб аҳамияти калон дорад. Он муоинаи оммавии аҳолӣ, назорати диспансерӣ, табобати бемориҳои музмини узвҳои пешоб ва ғайраро дар бар мегирад. Шахсоне, ки барои назорати диспансерӣ ба назди мутахассис фиристода мешаванд, бояд бо худ дар бораи таҳқиқи хун, пешоб ва фишори артериявӣ маълумот дошта бошанд. Ғадуди простатаи ҳамаи мардони аз 50-сола болоро муоина мекунанд. Ин имкон медиҳад, ки шахсони ба омос ва аденомаи ғадуди простата гумонбар дар марҳалаи аввал ошкор карда шаванд. Назорати диспансерии шахсони гирифтори бемориҳои музмини узвҳои пешоб бо мақсади табобат ва пешгирии оризаҳои ногувор, мувофиқи вазъи саломатӣ бо кор таъмин намудан гузаронида мешавад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Сарчашма == * Донишномаи мухтассари тиб [[Гурӯҳ:Узвҳои пешоб]] j41m3khsh0qt279wxao6xgf9h3fk1xt Даштаки Боло (деҳа) 0 144032 1309064 1258287 2022-08-04T08:00:23Z VASHGIRD 8035 /* Таърих */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Мавзеи Даштаки Боло''' — як ҷузъи таърихии [[Самарқанд]]и бостонӣ буда, он аз қадим баробари бо [[боғ]]у [[токзор]]ҳои дилкушо ва меваҳои шаккаринаш маъруф гаштан, инчунин бо орифону олимонаш дар саҳифаҳои заррини таърих сабт гардидааст. == Таърих == Мувофиқи манбаъҳои таърихӣ дар бораи Даштаки Боло ҳанӯз дар асрҳои V-VI мелодӣ маълумоте ба назар мерасад. Пеш аз истилои арабҳо ва паҳн гаштани дини мубини ислом мавзеи мазкур бо номи Дарвозаи Ревдод машҳур буда, дар ин ҷой дарвозаи қалъаи Ревдод воқеъ гардида буд. Олими забоншинос Н.Б.Бегалиев дар асари худ "Топономияи Самарқанд", ки соли 2011 дар Самарқанд нашр гардидааст, қайд мекунад, ки қалъаи Ревдод қароргоҳи ихшидҳои Суғд буда, дарвозаи қалъаи мазкур дар маҳаллаи Оқмасҷиди ноҳияи Самарқанд ҷойгир ва номи қадимаи ин мавзеъ Дарвозаи Ревдод будааст. Дар замони ҳукмронии сулолаҳои [[Сомониён]]у [[Қарахониён]], [[Салҷуқиён]]у [[Темуриён]] ва [[Шайбониён]] маҳаллаҳои имрӯзаи Даштаки Боло яке аз масканҳои ободтарин ва сернуфузтарини атрофи [[Самарқанд]] буда, бо номи Дарвозаи Ревдод маъруф будааст.<ref>Н.Б. Бегалиев.Топономияи Самарқанд. - Самарқанд, 2011</ref> Олими шарқшинос, нависандаи таърихнигор, профессор [[Расул Ҳодизода]] дар китоби худ «Самарқанднома» барои аз қадим бо боғҳои дилрабою меваҳои ширин ва маскани ободтарин будани деҳкадаи мазкур ахбори дақиқ додааст. Таърих гувоҳ аст, ки ин шаҳри бузург чандин маротиба аз ҷониби аҷнабиёни истилогар вайрону рӯй ба харобӣ овардааст. Аз сабаби парокандашавии [[Моваронуннаҳр]] дар асрҳои XVII-XVIII ва дар натиҷаи ҷангҳои тӯлонии байни хонигариҳои Аштархониён шаҳри [[Самарқанд]] рӯй ба таназзул ниҳодааст. Ҳатто дар он давра хони қазоқҳо Таваккалхон аз низоъҳои пай дар пайи байни [[Шайбониён]]у [[Сафавиён]] бамаврид истифода бурда, ба Моваронуннаҳр ҳуҷум мекунад. Аз ҷумла, шаҳрҳои Самарқанду Тошкандро ишғол менамояд ва дар ин шаҳрҳо хунрезиҳои бемислро ба амал меорад. Ин хони золим аз болои мардуми бофарҳангу меҳнатқарини Самарқанд таҳқир намудааст. Кор ба дараҷае расидааст, ки ҳатто масҷиду мадрасаҳои Самарқандро ба бошишгоҳи аспону чорпоёни лашкари хеш табдил медиҳад. [[Ёдгориҳои таърихӣ]] ва боғҳои заррини Самарқандро бо хок яксон намуда, мардуми Самарқандро аз дами шамшер мегузаронад.<ref>Абдураҳимов М. А. История Узбекской ССР, т. 1. 1967</ref>. Бо ҳамин, абрҳои сиёҳе, ки дар осмони Самарқанд пайдо шуда будаанд, пароканда нашуда, балки рӯз то рӯз аҳволи Самарқанд ба харобӣ рӯй овард. Мувофиқи навиштаҳои тазкиранависи номӣ ва олими адабиётшиноси асри XVII милодӣ [[Малеҳои Самарқандӣ]] дар «Музаккир-ул-асҳоб» дар замони ҳукмронии яке аз хонҳои сулолаи [[Аштархониён]] Абдулазизхон шаҳри Самарқанд ва маҳаллаҳои атрофи он ба майдони харобазору валангор мубаддал мегардад. Хусусан, дар замони ҳукмронии Субҳонқулихон бо фармоиши бевоситаи ӯ мардуми Самарқанд ба қатли оммавӣ маҳкум карда мешавад. Халқи Самарқанд бо мақсади ҷони худро нигоҳ доштан Ватани азизи хешро тарк намуда, ба шаҳрҳои бегона кӯч мебанданд. Самарқанд ба шаҳри валангору беодам табдил меёбад. Дар асри XVII вайрон шудани Самарқанд ва пароканда шудани халқи он ба маҳаллаи Дарвозаи Ревдод, ки бо боғу токзорҳои худ яке аз гӯшаҳои ободу дилнишини Самарқанд ба ҳисоб мерафт, бе таъсир намонд. Дарвозаи Ревдод ба дашти беобу гиёҳ ва бе мардум табдил ёфт. Дар замони ҳукмронии [[Манғития|Манғитиён]], хусусан, дар замони ҳукмронии Амири Маъсум - Амир Шоҳмурод шаҳри Самарқанд ва деҳкадаҳои атрофи он рӯй ба ободӣ қадам гузошт. Мувофиқи навиштаҳои доктори фанҳои суханшиносӣ, [[профессор]] [[Садрӣ Саъдиев]] дар китоби «Маркази адабии Самарқанд дар шоҳроҳи таърих» Самарқанд маҳз ба туфайли сиёсати оқилонаю одилонаи [[Шоҳмурод (Амир)|Амир Шоҳмурод]] дар натиҷаи аз шаҳру ноҳияҳои гуногун кӯчонида овардани мардум аз нав ба ободӣ рӯ овард. Дар замони [[Шоҳмурод (Амир)|Амир Шоҳмурод]] дар мавзеи собиқ Дарвозаи Ревдод ҳаёт аз нав эҳё гардида, гурӯҳи мардуме ба ин мавзеъ маскун шуданд. Мардуме, ки дар ин ҷой сокин гаштанд, аз сабаби он, ки ин ҷой замини беобу шӯразор буд, мавзеи мазкурро Даштак номгузорӣ карданд. == Топоними Даштак == Топоними Даштак калимаи тоҷикӣ буда, аз решаи дашт - биёбон ва аффикси «ак» таркиб ёфтааст. Ба мавзеи Даштак аз канали Дарғам ба воситаи «Ҷӯйи шаҳр» ҷӯйе кофта, об меоранд ва минбаъд ҷӯйи мазкур бо номи Ҷӯйи Даштак маълум ва машҳур мегардад. Дар натиҷаи зиёд шудани миқдори одамон, мавзеи Даштак обод ва васеъ гардида, дар ин сар- замин боғу токзорҳои бешумор бунёд мешаваду деҳкада рӯй ба беҳбудӣ мениҳад. Дар миёнаҳои асри ХIХ мавзеи Даштак ба се қисм тақсим мешавад: Даштак, Даштаки боло ва Даштаки Поён. Дар бораи топономи Даштаки Боло З.Дӯсимов ва Х.Эгамов чунин маълумот додаанд: «Даштаки Боло» деҳаест дар ноҳияи Самарқанди [[вилояти Самарқанд]]. Топоним аз ''«»[[дашт]]»'' - ''[[саҳро]]'' ва пасванди ''«ак»'' дашти хурд таркиб ёфтааст ва боло ба маънои теппа, яъне дашти боло омадааст <ref>З.Дӯсимов, Х.Эгамов «Жой номларининг қисқача изоҳли луғати» - Тошкент: - Ўқитувчи. 1977. – с. 49</ref>. Аз рӯйи маъхазҳои таърихӣ ва тадқиқотҳои илмии олими забоншинос Н.Б. Бегалиев маълум мегардад, ки дар замони ҳукмронии Русияи подшоҳӣ деҳаи Даштаки Боло бо шумули деҳаҳои атрофаш ба волости «Маҳалла»-и ноҳияи Шавдор дохил будааст. Дар ибтидои асри ХХ маҳаллаи Даштаки Боло бо номҳои маҳаллаҳои Оқмасҷиду Рустам ва як қисми Қумзор номгузорӣ шуда, минбаъд бо ин номҳо дар ҳуҷҷатҳои расмиву давлатӣ қайд карда шудааст. == Имрӯз == Ҳоло як қисми маҳаллаи Оқмасҷиди [[ноҳияи Самарқанд]] гузари Даштак номгузорӣ шудааст. Имрӯзҳо номи Даштаки Боло ба номи яке аз ҷамъомадҳои шаҳрвандони деҳоти ноҳияи Самарқанд дода шуда, дар он қариб 45 000 мардум умр ба сар мебаранд. Дар замони Истиқлоли Ҷумҳурии Ӯзбекистон Даштаки Боло ба мавзеи аз ҷиҳати иқтисодиву иҷтимоӣ, маънавиву маърифатӣ ва маданиву варзишии ободтару пешрафтатарин табдил ёфт. Аслиддин Қамарзода, Корманди шоистаи маданияти Ҷумҳурияти Ўзбекистон, профессори ДДС, Нодир Қаюмов, устоди Донишгоҳи давлатии Самарқанд.<ref>[http://ovozisamarqandnews.uz/data/documents/2016-no19-20-3.pdf «Овози Самарқанд», Мавзеи Даштаки Боло]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Номгузориҳои таърихӣ-ҷуғрофӣ]] [[Гурӯҳ:Вилояти Самарқанд]] p0h6it5yq6x0hpr4igbu237lz9xo6x3 Қурбоналӣ Партоев 0 146266 1309079 1293656 2022-08-04T08:02:42Z VASHGIRD 8035 /* Китобҳо (Монографияҳо) */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Партоев Қурбоналӣ}} {{Олим |ном = Қурбоналӣ Партоев |номи аслӣ = |тасвир = |бар = 200px |тавсифи тасвир = |таърихи таваллуд = 10.12.1952 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ|ноҳияи Ғарм|ноҳияи Рашт}} |шаҳрвандӣ = {{Парчам| Тоҷикистон}} |фазои илмӣ = [[кишоварзӣ]] |ҷойҳои кор = Институти ботаника, физиология ва генетикаи рустаниҳо, Маркази рушди инноватсионии илм ва технологияҳои нави [[Академияи илмҳои Тоҷикистон]] |дараҷаи илмӣ = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои кишоварзӣ}} |унвонҳои илмӣ = {{Унвонҳои илмӣ ||0}} |алма-матер = [[Донишгоҳи аграрии Тоҷикистон ба номи Ш. Шотемур|Институти хоҷагии қишлоқи Тоҷикистон]] (1973) |ҷоизаҳо = Ходими хизматнишондодаи илму техникаи Академияи илмҳои табиатшиносии Русия (2016) |имзо = |бари имзо = |сайт = |викитека = |викианбор = <!-- БЕ пешванди Category:--> }} '''Қурбоналӣ Партоев''' ([[10 декабр]]и [[1952]], [[ноҳияи Ғарм]], [[ҶШС Тоҷикистон]]) — номзади илмҳои кишоварзӣ (1982), доктори илмҳои кишоварзӣ (2013), [[профессор]] ([[2016]]), узви вобастаи Академияи илмҳои табиатшиносии Россия ([[2016]]). == Зиндагинома == Қурбоналӣ Партоев 10 декабри соли 1952 дар деҳаи Машконаки [[ноҳияи Рашт]], дар оилаи деҳқон ба дунё омадааст. Соли 1973 факултети агрономии [[Донишгоҳи аграрии Тоҷикистон]]ро бо баҳои аъло хатм намудааст. Солҳои 1974—1976 аспиранти рӯзонаи шуъбаи селексия ва генетикаи пахтаи Институти «Зироаткорӣ»-и Академияи илмҳои кишоваризӣ буд. Пас аз хатми аспирантура дар ҳамон шуъба ба ҳайси ходими хурди илмӣ (дар муддати солҳои 1977—1980), ходими калони илмӣ (дар муддати солҳои 1981—1983) корҳои илмиро давом додаст. Дар муддати солҳои 1984—2007 дар Институти боғдорӣ, ангурпарварӣ ва сабзавоткории [[Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон]], ба ҳайси ходими пешбари илмӣ, мудири шуъбаи картошкаправарӣ, ҷонишини директор оид ба илм кор ва фаъолият намудааст. Аз соли 2008 то кунун дар Институти ботаника, физиология ва генетикаи рустании [[Академияи илмҳои Тоҷикистон]] дар вазифаҳои ходими калони илмӣ, ходими пешбари илмӣ ва сарходими илмӣ дар бахши селексия ва тухмипарварии картошка ва инчунин дар як вақт аз соли 2014 то кунун дар вазифаи ходими пешбари илмии Маркази рушди инноватсионии илм ва технологияҳои нави Академияи илмҳои Тоҷикистон дар бахши омӯзиши биопотенсиали рустании топинамбур корҳои илмиро давом медиҳад. Аз соли 2003 то кунун директори Ташкилоти ҷамъиятии «Ҳамкорӣ баҳри тараққиёт» мебошад. == Фаъолиятҳои илмӣ == Соли 1982 натиҷаи корҳои илмии худро дар мавзӯи «Тағйирёбии нишонаҳои пахта ва ирсияти онҳо дар натиҷаи дурагакунӣ бо гарди аз таъсири нури офтоби шиддаташ баланд коркард шуда» ҷамъбаст намуда, дар шаҳри Тошкант рисолаи номзадиро дифоъ намудааст. Соли 2013 бошад, рисолаи докториро бо мушовирии яке аз олимони намоёни ИҶШС, профессор Алиев Қ.А. дар мавзӯи «Хусусиятҳои селексия ва тухмипарварии картошка дар кӯҳистони [[Тоҷикистон]]» дар шаҳри Қазони Федератсияи Россия ҳимоя намудааст. Фаъолиятҳои илмии ӯ ба масоили селексия ва тухмипарварии зироатҳои пахта, картошка ва топинамбур (ноки заминӣ) равона шудааст. Ӯ аввалин маротиба дар шароити Тоҷикистон дурагакунии (гулпайванди) навъҳои картошка ва топинамбурро ба роҳ мондааст. Дар натиҷаи гузаронидани корҳои селексионӣ ӯ шаклҳои нави пахта, картошка ва топинамбурро ба даст овардааст. Ӯ аввалин маротиба омезиши усулҳои селексияи анъанавӣ ва биотехнологияи муосирро дар ҷараёни ба даст овардани навъҳои нави картошка дар Тоҷикистон ба роҳ мондааст. Вай муаллифи 8 навъи нави картошка: «Зарина», «Дӯстӣ», «Файзобод», «Тоҷикистон», «Рашт», «Академияи илмҳо-1», «Сурхоб», «Нилуфар», як навъи топинамбур — «Сарват» ва як патент мебошад. Маҳз дар заминаи ин тадқиқоту пажӯҳишот зери роҳбарии ӯ беш аз 8 нафар (Сайдалиев Н. Х., Наимов А. С., Каримов И. И. Нихмонов И. С., Қурбонов М.Қ. Сафаралиев Н. М., Ясинов Ш. М., Сафармади Мирзо) рисолаҳои номзадӣ ва 2 нафар (Садридинов С.,Гулов М.) рисолаҳои докториро омода сохтанд. == Осори илмӣ == Профессор Партоев Қурбоналӣ муаллифи бештар аз 300 асару мақолаҳои илмӣ, аз ҷумла 20 монография мебошад<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.famous-scientists.ru/14985/|title=Партоев Курбонали - Известные ученые|publisher=www.famous-scientists.ru|accessdate=2018-02-16}}</ref>. * «Феҳрасти (каталоги) зироатҳои кишоварзӣ», 2008; * «Гуногунии агробиологии Тоҷикистон», 2010; * «Селекция и семеноводство картофеля в условиях Таджикистана», 2013; * «Картошка ва парвариши он дар Тоҷикистон», 2014; * «Агробиология, селексия ва тухмипарварии картошка-Solanum tuberosum L.», 2015; * «Аҳамияти топинамбур дар таъмини озӯқаворӣ ва сӯзишворӣ дар Тоҷикистон», 2016; * «Тавсиф ва дастрасӣ ба таҷрибаҳои мардумӣ ва навъҳои нодири зироатҳои кишоварзӣ», 2017 ва ғайраҳо аз осори қиматбаҳои илмии муаллиф дарак медиҳад. === Тарҷумаи осор === Китобҳои зерини Қурбонали Партоев ба се забон — тоҷикӣ, русӣ ва англисӣ ба нашр расидаанд, ки ин аз дастовардҳои муҳими илмиро соҳиб будани ин олими тоҷик дарак медиҳад<ref name=":0" />. * «Гибридизация картофеля в Таджикистане», 2010; * «Агробиоразнообразия и традиционные знания в сельском хозяйстве необходимо сберечь», 2011; * "Фотоатлас сельскохозяйственных растений — «Агробиоразнообразие-пища, ресурс и богатство», 2011; * «Словарь по картофелеводству», 2012 === Китобҳо (Монографияҳо) === # Дастури картошкапарвар /Партоев К., Каримов Б., Назаров М. — Душанбе: Ирфон, 1988. — 120 с. # Роҳнамои фермер / ШариповА. Ф., Рахимов Ш. Р., Партоев К., Джалилов Х. Н. — Душанбе: Дониш, 2004. — 174 с. # Дастур барои дехконон / Партоев К., Мамадалиева М., Садиров Р. А., Сулангов М. С. — Душанбе: Дониш, 2005. — 113 с. # Реформа в аграрном секторе Республики Таджикистан/ Партоев К., Мамадалиева М. — Душанбе: 2006. −74 с. # Дастурхо барои кишоварзон/ Партоев К., Сулангов М., Бозоров М., Мусоев А. Душанбе: 2007. — 77 с. # Фехрасти (каталоги) зироатҳои кишоварзи/ Партоев К., Сулангов М., Намозов Х., Абдурахимов А. — Кулоб, 2008. — 120 с. # Машконак — деҳае дар Раштонзамин/Партоев К. — Душанбе, 2008. −161 с. # Путеводитель для сельскохозяйственных работников / К. Партоев, М. Сулангов, Х. Намозов, А. Абдурахмонов // — Душанбе, 2010. — 66 с. # The hybridization of potato (Solanum tuberosum L.) in Tajikistan / K. Partoev, S. Naimov, K. Melikov, А. Jumahmadov, S. Abdurahimov //- Dushanbe, 2010. −38p. # Гуногунии агробиологии Тоҷикистон/ Сафаров Н., Новикова Т., Партоев К., М., Дустов Д. Душанбе: Мир, 2010. — 123 с. # Местное агробиоразнообразие и традиционные знания в сельском хозяйстве необходимо сберечь/ Партоев К., Сулангов М., Меликов К., Джмухмадов А. Душанбе: Мир, 2011. — 238 с. # Local agro biodiversity and traditional knowledge in agriculture need to be preserved/ Partoev K., Sulangov M., Melikov K., Jumakhmadov A. Dushanbe: 2011. — 123p. # Агробиоразнообразие- пища, ресурс и богатство (на таджикском, русском и английском языках/ Партоев К., Меликов К., Сулангов М., Джумахмадов А. Душанбе: 2011. — 85 с. # Словарь по картофелеводству / К. Партоев, Ли Чунг Сик, К. Алиев, А. Ф. Салимов. — Душанбе, 2011. — 43 с. # Выращивание семенного картофеля / К. Партоев, С. Наимов, Б. Каримов, М. Сулангов, К. Меликов, К. Алиев // — Душанбе, 2011. — 60 с. # Особенности селекции и семеноводства картофеля в горной зоне Таджикистана. Докторская диссертация/Партоев К. — Казань, 2013. — 330 с. # Дастурамал барои парвариши картошка/Партоев К., Сулангов М., Каримов Н. Душанбе: Мир, 2016. — 65 с. # Ахамияти топинамбур дар таъмини озукавори ва сузишвори дар Тоҷикистон/ Партоев К., Ясинов Ш. М. Сайдалиев Н. Х. Душанбе: Катрина-С., 2016. — 167 с. # Топинамбур (ноки замини)- зироати ояндадор дар кишоварзи/Партоев К., Ясинов Ш. М., Сайдалиев Н. Х., Халимов А. Душанбе: Катрина-С., 2016. — 136 с. # Тавсиф ва дастрасӣ ба таҷрибаҳои мардумӣ ва навъҳои нодири зироатҳои кишоварзӣ/ Партоев К., Каримов И. И., Зеваршоев А. Душанбе: ДДОТ, 2017. — 93 с. === Китобҳои дарсӣ === # Картошка ва парвариши он дар Тоҷикистон/ Партоев К., Салимов А. Ф.. Каримов Б. Душанбе: Дониш, 2014. — 180 с. # Селекция и семеноводство картофеля в условиях Таджикистана/Партоев К. Душанбе: Дониш, 2013. − 190 с. # Агробиология, селексия ва тухмипарварии картошка-Solanum tuberosum L. Партоев К., Алиев К. А. Душанбе, 2015. — 128 с. == Ҷоизаҳо ва ҷоизаҳо == * Ходими хизматнишондодаи илму техникаи Академияи илмҳои табиатшиносии Русия (2016) == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == # «Современные проблемы науки и образования» список ВАК, ИФ РИНЦ = 1.028 # «Фундаментальные исследования» список ВАК, ИФ РИНЦ = 1.162 # «Современные наукоемкие технологии» список ВАК, ИФ РИНЦ = 0.738 # «Успехи современного естествознания» список ВАК, ИФ РИНЦ = 0.906 # «Международный журнал прикладных и фундаментальных исследований», ИФ РИНЦ = 0.847 # «Международный журнал экспериментального образования», ИФ РИНЦ = 0.485 # «European journal of natural history», ИФ РИНЦ = 0.864 # «Международный студенческий научный вестник», ИФ РИНЦ = 0.622 # «Рациональное питание, пищевые добавки и биостимуляторы» # Издание научной и учебно-методической литературы, ISBN, РИНЦ, DOI {{Зиндагинома-хурд}} {{DEFAULTSORT:Партоев Қурбоналӣ}} [[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Агрономҳои Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Фарҳангистони улуми Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи аграрии Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Дорандагони унвонҳои фахрии байналмилалӣ аз Тоҷикистон]] keou6xwma4cvb7yclz17pkavjtxievt Хром 0 146359 1308972 1306252 2022-08-04T07:46:23Z VASHGIRD 8035 /* Хроми радиоактив */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Варақаи хром}} {{Унсури ҷадвали даврӣ |align=center |number=24 |fontsize=100% }} '''Хром''' — [[Элементҳои кимёӣ|унсури кимиёии]] зергурӯҳи 6-уми гурӯҳи 4-и [[Ҷадвали даврии элементҳои кимёӣ|ҷадвали даврии элементҳои кимиёии]] [[Дмитрий Менделеев|Д. И. Менделеев]] рақами атомӣ — 24, массаи атомӣ — 51,9. Бо рамзи '''Cr''' ({{Забон-ла|Chromium}}) ифода мешавад. Металли сафеди ҷилодор == Таърих == Соли 1797 аз ҷониби Л.Н. Воклен дар дохили маъдани крокоит кашф карда шудааст. == Истифодабарӣ дар саноат == Дар саноати металлгудозӣ барои ҳосил кардани пӯлоди баландсифат истифода мешавад. Пайвастҳои хром (оксидҳо ва намакҳои кислотаи хром)-ро дар саноати чарм ҳангоми руйпуш кардани маснуот, барои ҳосил кардани рангҳо, заҳролуд сохтани тухмии зироат васеъ истифода мебаранд. Пайвастҳои хром ба организм тавассути роҳҳои нафас, пардаҳои луобӣ ва пӯсти солим дохил мешаванд. Пайвастҳои шашвалентаи хром (ангидриди хром, кислотаҳои хром ва духром ва ғайра) нисбатан заҳрнок мебошанд. Хроми металлӣ ва пайвастҳои севалентаи он заҳрнокии камтар доранд. Пешгирии заҳролудӣ: истифодаи бодкашҳо, ҳавоногузарии дастгоҳҳо, автоматикунонии раванди истеҳсолот; истифодаи респираторҳо, ниқобҳои зидди газ, дастпӯшакҳо, риояи беҳдошти шахсӣ. Муоинаи қаблӣ ва пешгирисози тиббӣ бо иштироки духтурони касалиҳои гӯшу гулӯю бинӣ ва пӯст ҳатмист. == Хроми радиоактив == Аз изотопҳои радиоактиви хром фақат Cr массааш 51 камзаҳр аст; даври нимкоҳишаш 27,8 рӯзро ташкил мекунад. Манбаи афканишоти нури рентгенӣ ва қисман гамма мебошад. Онро барои ташхиси радионуклидӣ истифода мебаранд. Дар намуди намаки хлориди 51Cr барои нишонагузории плазмаи хун ва дар намуди намаки натрийи кислотаи хром барои нишонагузории эритротситҳо кор мефармоянд. Бо ёрии он ҳаҷми умумии хун, ҳаҷми плазма, давомати ҳаёти эритротситҳо ва тромботситҳоро таҳқиқ ва ҳангоми хуншории пӯшида миқдори талафи хунро муқаррар месозанд. Адабиёт: Сбор и обработка вторичного сырья цветных металлов : Учебник для вузов по специальности "Металлургия металлов" / Г. А. Колобов, В. Н. Бредихин, В. М. Чернобаев. – М. : Металлургия, 1993. – 288 с. == Инҷоро ҳам бингаред == * [[Ҷадвали даврии элементҳои химиявӣ]] {{Умуми}} {{Химия-нопурра}} == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Cr/key.html Хром на Webelements] * [http://n-t.ru/ri/ps/pb024.htm Хром в Популярной библиотеке химических элементов] * [http://kaplyasveta.ru/o-prirode-veshhej/xromovaya-zelen.html Хромовая зелень, применение в живописи] * [http://www.atsdr.cdc.gov/csem/chromium ATSDR Case Studies in Environmental Medicine: Chromium Toxicity] Департамент здравоохранения ИМА * [http://solutions.3m.com/wps/portal/3M/en_US/OH-ESHexChrom/Hexavalent_Chromium/ 3M US: OSHA Hexavalent Chromium Standard — An overview of the Chromium Six (CrVI) standard] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20150614101931/http://solutions.3m.com/wps/portal/3M/en_US/OH-ESHexChrom/Hexavalent_Chromium/ |date=2015-06-14 }} * [http://www.ehjournal.net/content/5/1/5 ''Environmental Health:'' «Selected science: an industry campaign to undermine an OSHA hexavalent chromium standard»] * [http://www.defendingscience.org/case_studies/Chromium-Case-Study.cfm Hexavalent chromium] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20060418050143/http://defendingscience.org/ |date=2006-04-18 }}, a case study from ''[www.defendingscience.org]'' * [http://www.npi.gov.au/database/substance-info/profiles/25.html Australian National Pollutant Inventory Chromium VI fact sheet] * [http://www.osha.gov/SLTC/hexavalentchromium/index.html US OSHA Health and Safety Topics: Hexavalent Chromium"] * [http://www.finishingtodaymag.com/CDA/Articles/Column/acb7e54ec8adc010VgnVCM100000f932a8c0____ Finishing Today — Hexavalent Chromium: how is it affecting you?] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20081006130414/http://www.finishingtodaymag.com/CDA/Articles/Column/acb7e54ec8adc010VgnVCM100000f932a8c0____ |date=2008-10-06 }} * [http://www.cdc.gov/niosh/topics/hexchrom/ National Institute for Occupational Safety and Health — Hexavalent Chromium] [[Гурӯҳ:Унсурҳои химиявӣ]] q1g0cs5bci7g0lfyis5q0wtbgltj8ob Футбол барои дӯстӣ 0 147339 1309085 1308486 2022-08-04T08:03:02Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Футбол барои дӯстӣ''' (англ. ''FOOTBALL FOR FRIENDSHIP'') — як барномаи солона байналмилалии иҷтимоии кӯдакон мебошад, ки аз ҷониби ҶСК «Газпром» амалӣ карда мешавад. Мақсади барнома - аз тариқи футбол барои эҳтиром ба фарҳанг ва миллатҳои гуногун дар кӯдакон аз кишварҳои мухталиф, инкишоф додани арзишҳои марбут ба насли наврас ва шавқу рағбат дар тарзи ҳаёти солим мебошад<ref>{{Cite news|url=https://www.sportindustry.biz/news/football-friendship-project-returns|title=Football For Friendship project returns|date=2016-03-30|newspaper=www.sportindustry.biz|language=en|access-date=2017-05-21}}</ref>. Дар чаҳорчӯбаи барномаи мазкур, бозигарони футбол дар синни 12-сола аз тамоми кишварҳои ҷаҳон<ref>{{Cite web|url=http://inserbia.info/today/2014/04/gazproms-football-for-friendship-2014|title=Gazprom’s “Football for friendship 2014” {{!}} InSerbia News|author=Aleksandra Sotra|publisher=inserbia.info|lang=en-US|accessdate=2017-05-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160424203714/http://inserbia.info/today/2014/04/gazproms-football-for-friendship-2014/|archivedate=2016-04-24}}</ref> дар Форуми солонаи байналмилалии кӯдакон, Ҷоми ҷаҳонии футбол барои дӯстӣ, Рӯзи байналмилалии футбол ва дӯстӣ иштирок мекунанд<ref>{{Cite web|url=http://www.newswire.ca/en/story/1505319/europe-and-asia-to-meet-within-football-for-friendship-international-children-s-social-project-of-gazprom|title=Europe and Asia to Meet Within Football for Friendship International Children's Social Project of|publisher=www.newswire.ca|lang=en|accessdate=2017-05-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150524211756/http://www.newswire.ca/en/story/1505319/europe-and-asia-to-meet-within-football-for-friendship-international-children-s-social-project-of-gazprom|archivedate=2015-05-24}}</ref>. Барномаи мазкур тавассути ФИФА, УЕФА, СММ, Кумитаи олимпӣ ва паралимпӣ, роҳбарони давлатҳо, ҳукуматҳо ва федератсияҳои футболи кишварҳои мухталиф, бунёдҳои байналмилалии хайриявӣ, созмонҳои ҷамъиятӣ ва клубҳои пешқадамии футбол дар ҷаҳон пуштибонӣ карда мешавад<ref>{{Cite web|url=https://www.sport-express.ru/football/gazprom/reviews/futbol-dlya-druzhby-2018-obyavleny-imena-uchastnikov-programmy-ot-rossii-1401229/|title="Футбол для дружбы" 2018: объявлены имена участников программы от России!|website=www.sport-express.ru|date=2018-04-25|accessdate=2019-04-23}}</ref>. Гурӯҳи иртиботии АГТ (Русия) оператори ҷаҳонии барнома аст<ref>https://www.yahoo.com/?err=404&err_url=https%3a%2f%2fbeta.finance.yahoo.com%2fnews%2fgazprom-international-football-friendship-programme-003000251.html</ref>. == Таърих == === Футбол барои дӯстӣ 2013 === Форуми якуми байналхалқии бачагонаи «Футбол барои дӯстӣ» 25 майи соли 2013 дар Лондон баргузор гардид. Дар он 670 нафар кӯдакон аз 8 кишварҳо иштирок варзиданд: Булғория, Британияи Кабир, Венгрия, Олмон, Юнон, Русия, Сербия ва Словения<ref name="london24.com">http://www.london24.com/sport/football/clubs/chelsea/chelsea_and_minister_for_sport_hugh_robertson_back_football_for_friendship_programme_1_2192621</ref>. Русияро 11 дастаи футбол аз 11 шаҳрҳои Русиягӣ, ки бозиҳои чемпионати ҷаҳон оид ба футболро дар соли 2018 қабул мекарданд, муаррифӣ карданд. Дар форум ҳамчунин дастаҳои наврасони клубҳои «Зенит», «Челси», «Шальке 04», «Срвена Звезда», ғолибони спартакиадаи бачагонаи ҶСК «Газпром», ҷоизадорони фестивали «Факел» иштирок карданд<ref>{{Cite web|url=http://fcbusiness.co.uk/news/article/newsitem=2379/title=franz+beckenbauer+kicks+off+gazprom%2592s+%2591football+for+friendship%2592+campaign|title=Franz Beckenbauer Kicks Off Gazprom’s ‘Football for Friendship’ Campaign : F.C. Business|publisher=fcbusiness.co.uk|lang=en|accessdate=2017-05-21|archiveurl=https://archive.is/20150515191023/http:/fcbusiness.co.uk/news/article/newsitem=2379/title=franz+beckenbauer+kicks+off+gazprom%2592s+%2591football+for+friendship%2592+campaign|archivedate=2015-05-15}}</ref>. Дар вақти форум бачагон бо ҳамсолони худ аз кишварҳои дигар, футболбозони машҳур муошират доштад, ҳамчунин ба финали Лигаи қаҳрамонони УЕФА 2012/2013-ро дар варзишгоҳи «Уэмбли» ташриф оварданд<ref>{{Cite web|url=http://www.ntv.ru/sport/627113|title=В Москве подвели итоги детского форума «Футбол для дружбы»|author=ntv.ru|publisher=НТВ|lang=en|accessdate=2017-05-21}}</ref>. Натиҷаи форум мактуби кушоде гашт, ки дар он бачагон ҳашт арзишҳои барномаро ба шакл дароварданд: дӯстӣ, баробарӣ, адолат, солимӣ, сулҳ, содиқӣ, ғалаба ва оинҳо. Баъдтар мактуб ба сарварони УЕФА, ФИФА и КБО<ref name="london24.com"/> фиристода шуд. Натиҷаи форум мактуби кушоде гашт, ки дар он бачагон ҳашт арзишҳои барномаро ба шакл дароварданд: дӯстӣ, баробарӣ, адолат, солимӣ, сулҳ, содиқӣ, ғалаба ва оинҳо. Баъдтар мактуб ба сарварони УЕФА, ФИФА и КБО<ref>{{Cite web|url=http://www.fifa.com/about-fifa/marketing/sponsorship/partners/gazprom.html|title=FIFA Partners - Gazprom|author=FIFA.com|website=FIFA.com|lang=en|accessdate=2019-04-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180127011006/http://www.fifa.com/about-fifa/marketing/sponsorship/partners/gazprom.html|archivedate=2018-01-27}}</ref> фиристода шуд. Дар моҳи сентябри соли 2013 Йозеф Блаттер дар рафти вохӯрӣ бо Владимир Путин ва Виталий Мутко гирифта шудани мактубро тасдиқ намуд ва эълон кард, ки барои дастгирии «Футбол барои дӯстӣ» омода аст<ref name=":3">{{Cite web|url=http://www.epochtimes.de/service/vladimir-putin-und-fifa-praesident-joseph-s-blatte-bei-football-for-friendship-222|title=Vladimir Putin und FIFA-Präsident Joseph S. Blatte bei “Football for Friendship” {{!}} Service - Epoch Times|website=web.archive.org|date=2015-05-22|accessdate=2019-04-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150522173321/http://www.epochtimes.de/service/vladimir-putin-und-fifa-praesident-joseph-s-blatte-bei-football-for-friendship-222|archivedate=2015-05-22}}</ref>. === Футбол барои дӯстӣ 2014 === Фасли дуюми барномаи «Футбол барои дӯстӣ» дар Лиссабон 23-25 майи соли 2014 баргузор гардид ва зиёда аз 450 наврасонро аз 16 кишвар ҷамъ намуд: Белоруссия, Булғористон, Британияи Кабир, Маҷористон, Олмон, Итолиё, Нидерландия, Лаҳистон, Португалия, Русия, Сербия, Словения, Туркия, Украина, Фаронса ва Хорватия. Футболбозони ҷавон дар форуми байналхалқии «Футбол барои дӯстӣ», турнир аз рӯи футболи кӯчагӣ иштирок варзиданд ва ба финали Лигаи қаҳрамонони УЕФА 2013/2014 ташриф оварданд<ref>{{Cite web|url=http://www.euronews.com/2014/05/27/football-for-friendship-teaching-values-through-football|title=Football for Friendship: Teaching values through football|date=2014-05-27|publisher=euronews|accessdate=2017-05-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170928161857/http://www.euronews.com/2014/05/27/football-for-friendship-teaching-values-through-football|archivedate=2017-09-28}}</ref>. Ғолиби Турнири байналхалқӣ оид ба футболи кӯчагӣ 2014 дастаи наврасони  «Бенфика» (Португалия) гардид. Натиҷаи фасли дуюми барнома интихоби сарвари ҷунбиши «Футбол барои дӯстӣ» гардид. Он Филипе Суарес аз Португалия гардид<ref>{{Cite web|url=https://www.lazionews.eu/settore-giovanile/oltre-450-ragazzi-riuniti-da-gazprom-in-occasione-del-secondo-forum-internazionale-football-for-friendship/|title=Oltre 450 ragazzi riuniti da Gazprom in occasione del Secondo Forum Internazionale FOOTBALL FOR FRIENDSHIP|author=Redazione LN|website=Lazionews.eu|date=2014-05-27|lang=it-IT|accessdate=2019-04-23}}</ref>. Дар моҳи июни соли 2014 ба сифати сарвари ҷунбиш ӯ ба турнири нуҳӯми байналхалқии наврасон оид ба футбол ба хотираи Юрий Андреевич Морозов ташриф овард. === Футбол барои дӯстӣ 2015 === Фасли сеюми барномаи байналхалқии иҷтимоии «Футбол барои дӯстӣ» дар моҳи июни соли 2015 дар Берлин баргузор гардид. Аввалин маротиба иштирокчиёни барнома намояндагони қитъаи Осиё – дастаҳои кӯдакона оид ба футбол аз Ҷопон, Хитой ва Қазоқистон гардиданд. Ҳамагӣ дар фасли сеюм дастаҳои наврасони 24 клуби футбол аз 24 кишвар иштирок карданд. Футболбозони ҷавон бо ҳамсолони худ аз кишварҳои дигар ва ситораҳои футболи ҷаҳонӣ, аз он ҷумла бо сафири глобалии барнома Франтс Беккенбауэр муошират карданд, ҳамчунин иштирок дар Турнири байналхалқӣ аз рӯи футболи кӯчагӣ байни дастаҳои наврасон доштанд.<ref name=":2">{{Cite web|url=https://www.prnewswire.com/news-releases/young-football-players-from-24-countries-of-europe-and-asia-meet-at-third-international-childrens-football-for-friendship-forum-506472841.html|title=Young Football Players From 24 Countries of Europe and Asia Meet at Third International Children's Football for Friendship Forum|author=The International Children's Social FOOTBALL FOR FRIENDSHIP project press center|website=www.prnewswire.com|lang=en|accessdate=2019-04-23}}</ref> Ғолиби Турнири байналхалқӣ оид ба футболи кӯчагӣ 2015 дастаи наврасони  «Рапид» (Австрия) гардид. Воқеаъҳои фасли сеюми барномаи «Футбол барои дӯстӣ»-ро тақрибан 200 рӯзноманигорони нашрияҳои ҷаҳонӣ, ҳамчунин 24 хабарнигорони ҷавон аз Аврупо ва Осиё, ки ба Маркази байналхалқии бачагонаи матбуот дохил буданд, пахш карданд.<ref name=":2" /> Чорабинии интиҳоии соли 2015 маросими мукофотонӣ бо Ҷоми «Нӯҳ арзиш» гардид, ки дорандаи он клуби футболи Барселона (Испания) гашт<ref name=":2" />. Ғолибро бачагон муайян карданд, ки дар арафаи Форум дар овоздиҳии глобалии дар ҳамаи 24 кишвар-иштирокчиён баргузоргардида иштирок варзиданд. Баъд ба анҷом расидани Форум ҳамаи иштирокчиён ҳамчун анъана ба финали Лигаи қаҳрамонони УЕФА 2014/2015 дар Варзишгоҳи олимпӣ дар Берлин ташриф оварданд<ref name=":2" />. === Футбол барои дӯстӣ 2016 === Ба барномаи байналхалқии иҷтимоии бачагон «Футбол барои дӯстӣ» дар чаҳорчӯбаи конфронси матбуоти онлайнии Hangouts<ref name="Sputnik">{{Cite web|url=http://sputniknews.com/sport/20150610/1023169435.html|title=Young Players Meet at Int'l Children’s Football for Friendship Forum|author=Sputnik|publisher=sputniknews.com|lang=en|accessdate=2017-05-21}}</ref>, ки 24 марти соли 2016 дар Мюнхен бо иштироки сафари глобалии барнома Франтс Беккенбауэр баргузор гардид, оғоз бахшида шуд.<ref name="noodls® › gateway to facts">{{Cite web|url=http://www.noodls.com/viewNoodl/28582380/oao-gazprom/young-football-players-from-24-countries-of-europe-and-asia-|title=noodls® › gateway to facts|publisher=www.noodls.com|lang=en|accessdate=2017-05-21}}</ref> Дар фасли чорум ба он 8 дастаҳои нави наврасон[19]аз Озарбойҷон, Алҷазоир, Арманистон, Аргентина, Бразилия, Вйетнама, Қирғизистон, ҳамчунин аз Сурия<ref name="Sputnik"/> ҳамроҳ гардиданд, чунин тариқа шумораи умумии кишварон-иштирокчиён ба 32 расид. 5-уми апрели соли 2016 овоздиҳӣ ба мукофоти беҳамто — Ҷоми «Нуҳ арзиш» оғоз гардид.<ref name="Sputnik"/> Дар интихоби ғолиб ҳаводорон аз тамоми ҷаҳон иштирок карданд, вале қарори охиронро иштирокчиёни барномаи «Футбол барои дӯстӣ» бо роҳи овоздиҳӣ ташаккул доданд. Дорандаи Ҷом клуби футболи «Бавария» (Мюнхен) гардид.<ref name="noodls® › gateway to facts"/> Иштирокчиёни «Футбол барои дӯстӣ» фаъолияти клубро аз рӯи дастрасии бачагон бо талаботҳои махсус, ҳамчунин аз рӯи ташаббус дар соҳаи табобати бачагон дар кишварҳои гуногун ва ёрӣ ба муҳтоҷонро қайд карданд<ref>{{Cite web|url=http://www.prnewswire.com/news-releases/young-football-players-from-24-countries-of-europe-and-asia-meet-at-third-international-childrens-football-for-friendship-forum-506472841.html|title=Young Football Players From 24 Countries of Europe and Asia Meet at Third International Children's Football for Friendship Forum|author=The International Children's Social FOOTBALL FOR FRIENDSHIP project press center|publisher=www.prnewswire.com|lang=en|accessdate=2017-05-21}}</ref>. Форуми чаҳоруми байналхалқии бачагони «Футбол барои дӯстӣ» ва бозии финалии турнири байналхалқии бачагона оид ба футболи кӯчагӣ 27-28 майи соли 2016 дар Милан баргузор гардиданд.  Ғолиби турнир даста аз Словения «Марибор» эътироф гардид<ref>{{Cite web|url=https://www.euronews.com/2016/05/31/football-for-friendship-syrian-youth-team-make-tournament-debut-in-milan|title=Football for Friendship: Syrian youth team make tournament debut in Milan|website=euronews|date=2016-05-31|lang=en|accessdate=2019-04-23}}</ref>. Баъд аз анҷоми Форум иштирокчиён ҳамчун анъана ба бозии финалии Лигаи қаҳрамонони УЕФА ташриф оварданд<ref>{{Cite web|url=http://www.beyondsport.org/articles/fourth-international-football-for-friendship-forum-brings-together-young-footballers-from-three-continents/|title=Beyond Sport|website=www.beyondsport.org|accessdate=2019-04-23}}</ref>. Воқеъаҳои Форумро зиёда аз 200 рӯзноманигорон аз ВАО-и пешбари ҷаҳон, ҳамчунин Маркази байналхалқии матбуотии бачагон, ки ба он рӯзноманигорони ҷавон аз кишвар-иштирокчиёни барнома шомил буданд, шарҳ доданд<ref>{{Cite web|url=https://www.prnewswire.co.uk/news-releases/fourth-international-football-for-friendship-forum-brings-together-young-footballers-from-three-continents-581479171.html|title=Fourth International FOOTBALL FOR FRIENDSHIP Forum Brings Together Young Footballers from Three Continents|author=International Children's Social FOOTBALL FOR FRIENDSHIP programme press center|website=www.prnewswire.co.uk|lang=en|accessdate=2019-04-23}}</ref>. Дар чорабиниҳои фасли чоруми «Футбол барои дӯстӣ» футболбозони ҷавон аз клуби Суриягии «Аль-Вахда» иштирок карданд, ки ин воқеаи беҳамто гардид. Вориднамоии даста аз Сурия ба шумораи иштирокчиёни барнома ва ташрифи кӯдакони суриягӣ ба чорабиниҳо дар Милан қадами муҳим дар роҳи бартарафнамоии ҷудогузории инсондӯстонаи кишвар гардид<ref>{{Cite web|url=https://www.euronews.com/2016/03/25/football-for-friendship-ready-for-fourth-edition|title=Football for Friendship ready for fourth edition|website=euronews|date=2016-03-25|lang=en|accessdate=2019-04-23}}</ref> Таҳририяти варзишии арабии шабакаи телевизионии байналхалқии Russia Today бо дастгирии Федератсияи футболи Сурия дар бораи кӯдакон-иштирокчиёни лоиҳа филми ҳуҷҷатии «Се рӯз бе ҷанг»-ро ба навор гирифт. Ба нахустнамоиши филм таърихи 14 сентябри соли 2016 дар Димишқ зиёда аз 7 ҳазор нафар ташриф оварданд. === Футбол барои дӯстӣ 2017 === Ба мавсими чоруми барномаи байналхалқии иҷтимоии бачагон «Футбол барои дӯстӣ» дар чаҳорчӯбаи конфронси матбуоти онлайнии Hangouts<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=ZhOPARx9Lko|title=Google Hangouts Open Talk on the official launch of the Fourth FOOTBALL FOR FRIENDSHIP season|author=GAZPROM Football|date=2016-03-24|accessdate=2017-05-21}}</ref>, ки 24 марти соли 2016 дар Мюнхен бо иштироки сафари глобалии барнома Франтс Беккенбауэр<ref>{{Cite web|url=http://www.sportindustry.co.za/news/football-friendship-project-returns|title=Football For Friendship project returns {{!}} www.sportindustry.co.za|publisher=www.sportindustry.co.za|lang=en|accessdate=2017-05-21}}</ref> баргузор гардид, оғоз бахшида шуд. Форуми чоруми байналхалқии бачагон «Футбол барои дӯстӣ» таърихи 27-28 майи соли 2016 дар Милан баргузор гардид.<ref>{{Cite web|url=http://beyondsport.org/articles/fourth-season-of-gazproms-football-for-friendship-international-childrens-project-announced/|title=Beyond Sport|publisher=beyondsport.org|accessdate=2017-05-21}}</ref> Дар ин сол ба барнома 8 дастаҳои наврасон аз Озарбойҷон, Алҷазоир, Арманистон, Аргентина, Бразилия, Ветнам, Қирғизистон, Сурия ҳамроҳ шуданд.<ref>{{Cite web|url=http://www.sgb-sports.com/index.php/fourth-gazprom-football-for-friendship-project-launches/|title=Sporting Goods Business {{!}} Fourth Gazprom Football For Friendship project launches|publisher=www.sgb-sports.com|lang=en-GB|accessdate=2017-05-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170221235115/http://www.sgb-sports.com/index.php/fourth-gazprom-football-for-friendship-project-launches/|archivedate=2017-02-21}}</ref> Ҷоми «Нӯҳ арзиш»-ро клуби футболи «Бавария» (Мюнхен) соҳиб гашт. Иштирокчиёни «Футбол барои дӯстӣ» фаъолияти клубро аз рӯи дастрасии бачагон бо талаботҳои махсус, ҳамчунин аз рӯи ташаббус дар соҳаи табобати бачагон дар кишварҳои гуногун ва ёрӣ ба муҳтоҷонро қайд карданд.<ref>{{Cite news|url=https://rbth.com/sport/2016/03/31/gazprom-soccer-project-unites-worlds-children-for-4th-year_580729|title=Gazprom soccer project unites world’s children for 4th year|last=RBTH|date=2016-03-31|newspaper=Russia Beyond The Headlines|language=en-US|access-date=2017-05-21}}</ref> Форуми барномаи «Футбол барои дӯстӣ» бо бози финалии турнири байналхалқӣ аз рӯи футболи кӯчагӣ ба анҷом расид. Дастаи «Марибор» аз Словения ғолиб омад.<ref>{{Cite web|url=http://www.euronews.com/2016/05/31/football-for-friendship-syrian-youth-team-make-tournament-debut-in-milan|title=Football for Friendship: Syrian youth team make tournament debut in Milan|date=2016-05-31|publisher=euronews|accessdate=2017-05-21}}</ref> === Футбол барои дӯстӣ 2018 === Қарор карда шуд, ки Фасли шашуми барномаи «Футбол барои дӯстӣ» аз 15 феврал то 15 июн дар Русия гузаронида шавад. Футболбозон ва рӯзноманигорони ҷавон, ки 211 кишвар ва минтақаҳоро муаррифӣ менамоянд, иштирокчиёни барнома гардиданд.<ref>{{Cite news|url=http://www.live5news.com/story/34934258/fifth-season-of-gazproms-football-for-friendship-international-childrens-project-launched|title=Fifth Season of Gazprom's Football for Friendship International Children's Project Launched|language=en|access-date=2017-05-21|accessdate=2017-05-21|archivedate=2017-05-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170519110955/http://www.live5news.com/story/34934258/fifth-season-of-gazproms-football-for-friendship-international-childrens-project-launched}}</ref> Оғози расмии барномаи соли 2018-ро Қуръакашии расмии «Футбола барои дӯстӣ» дар пахши мустақим бахшид, ки аз рӯи натиҷаҳои он 32 дастаҳои байналхалқии футбол – «Мунтахабои дӯстӣ» ташаккул дода шуданд<ref>{{Cite news|url=http://www.wboc.com/story/34934258/fifth-season-of-gazproms-football-for-friendship-international-childrens-project-launched|title=Fifth Season of Gazprom's Football for Friendship International Children's Project Launched|language=en|access-date=2017-05-21|accessdate=2017-05-21|archivedate=2017-04-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170426062836/http://www.wboc.com/story/34934258/fifth-season-of-gazproms-football-for-friendship-international-childrens-project-launched|=https://web.archive.org/web/20170426062836/http://www.wboc.com/story/34934258/fifth-season-of-gazproms-football-for-friendship-international-childrens-project-launched}}</ref>. Қисми нави барномаи «Футбол барои дӯстӣ» миссияи экологӣ гардид – дар соли 2018 «Мунтахабҳои Дӯстӣ»-и футболи байналхалқӣ ба шарафи ҳайвоноти камёфт ва нобудшудаистода номгузорӣ карда шуданд: Фили африқоӣ Сусмори комодӣ Маймуни кипунҷи Сангпушти калонҷусса Оҳуи Сахара Юз Каркадан Наҳанги ҳамворбадан Хирси сафед Лемур Хирси гризли Наҳанги китӣ Коҳилаки сепанҷа Кобраи шоҳӣ Шимпанзе Гавиали Ганга Гориллаи ҷанубӣ Эзорсурхаки императорӣ Сайга Капутсини сафедпешона Коала Паланги сибирӣ Зебраи Греви Орангутан Пандаи калон Пингвини Магеллан Заррофаи Ротшилд Наҳанги букрӣ Саги гиенамонанд Шер Баҳмут Шери баҳрии Галапагосс Воқеаҳои асосии барнома дар соли 2018[69]: «Эстафетаи дӯстӣ» (аз 16 феврал то 25 апрел дар ҳамаи кишварҳо ва минтақаҳо – иштирокчиёни барнома баргузор мегардад), «Рӯзи байналхалқии футбол ва дӯстӣ» (25 апрел), «Бошишгоҳи байналхалқии дӯстӣ», Чемпионати ҷаҳон оид ба «Футбол барои Дӯстӣ» ва Форуми байналхалқии бачагон «Футбол барои дӯстӣ»[70]. Воқеаҳои асосии барнома дар соли 2018.<ref>{{Cite news|url=http://www.msnewsnow.com/story/34934258/fifth-season-of-gazproms-football-for-friendship-international-childrens-project-launched|title=Fifth Season of Gazprom's Football for Friendship International Children's Project Launched|language=en|access-date=2017-05-21|accessdate=2017-05-21|archivedate=2017-05-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170519112525/http://www.msnewsnow.com/story/34934258/fifth-season-of-gazproms-football-for-friendship-international-childrens-project-launched|=https://web.archive.org/web/20170519112525/http://www.msnewsnow.com/story/34934258/fifth-season-of-gazproms-football-for-friendship-international-childrens-project-launched}}</ref>: «Эстафетаи дӯстӣ» (аз 16 феврал то 25 апрел дар ҳамаи кишварҳо ва минтақаҳо – иштирокчиёни барнома баргузор мегардад), «Рӯзи байналхалқии футбол ва дӯстӣ» (25 апрел), «Бошишгоҳи байналхалқии дӯстӣ», Чемпионати ҷаҳон оид ба «Футбол барои Дӯстӣ» ва Форуми байналхалқии бачагон «Футбол барои дӯстӣ».<ref>{{Cite web|url=http://finance.dailyherald.com/dailyherald/news/read/33918303/Fifth_Season_of_Gazprom's_Football_for_Friendship_International_Children's_Project_Launched|title=Fifth Season of Gazprom's Football for Friendship International Children's Project Launched {{!}} Daily Herald|publisher=finance.dailyherald.com|lang=en-US|accessdate=2017-05-21}}</ref> Дар соли дар Ҷоми ҷаҳонии «Футбол барои дӯстӣ», 32 командаи байналмилалии Дӯстӣ иштирок карданд. Дар аввалин бор дар таърихи лоиҳа, бозии ниҳоии тавассути Ҷазн Таҳа,<ref>{{Cite news|url=http://www.abc-7.com/story/34934258/fifth-season-of-gazproms-football-for-friendship-international-childrens-project-launched|title=Fifth Season of Gazprom's Football for Friendship International Children's Project Launched|language=en|access-date=2017-05-21|accessdate=2017-05-21|archivedate=2017-05-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170519111217/http://www.abc-7.com/story/34934258/fifth-season-of-gazproms-football-for-friendship-international-childrens-project-launched|=https://web.archive.org/web/20170519111217/http://www.abc-7.com/story/34934258/fifth-season-of-gazproms-football-for-friendship-international-childrens-project-launched}}</ref> шарҳдиҳандаи ҷавон аз Сурия шарҳ карда шуд, ва аз ҷониби Богдан Баталин, рефери ҷавон аз Русия реферат карда шуд<ref>{{Cite news|url=http://www.abc6.com/story/34934258/fifth-season-of-gazproms-football-for-friendship-international-childrens-project-launched|title=Fifth Season of Gazprom's Football for Friendship International Children's Project Launched|language=en|access-date=2017-05-21|accessdate=2017-05-21|archivedate=2017-05-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170519113253/http://www.abc6.com/story/34934258/fifth-season-of-gazproms-football-for-friendship-international-childrens-project-launched|=https://web.archive.org/web/20170519113253/http://www.abc6.com/story/34934258/fifth-season-of-gazproms-football-for-friendship-international-childrens-project-launched}}</ref>. тБарандаи Ҷоми ҷаҳонии «футбол барои дӯстӣ» дар соли 2018 командаи «Шимпанзе» буд, ки дар он футболбозони ҷавон аз Доминика, Санкт-Китс ва Невис, Малави, Колумбия, Бенин ва Ҷумҳурии Демократии Конго ширкат карданд. Иштироки ҷавон аз Саранск, Владислав Поляков, команда ро машқ дод.  Рӯйдоди ниҳои мавсими шашуми барнома, Форуми байналмилалии кӯдакони «Футбол барои дӯстӣ» шуд, ки 13 июн дар Маркази океанография ва биологияи баҳрӣ «Москвариум» баргузор гардид. Дар он Виктор Зубков (Раиси шӯрои директор ҶСК «Газпром»), Ольга Голодец (Муовини Раиси Ҳукумати Федератсияи Русия), Икер Касильяс (Футболбози испанӣ, собиқ капитани командаи миллӣ), Александр Кержаков (Футболбози Русӣ, тренери командаи футболи ҷавонони Русия), ҳамчунин намояндагони 54 сафоратхона аз тамоми ҷаҳон ва меҳмонони дигар иштирок карданд<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.newswit.com/.gen/2017-03-17/bafb838790ea60129b53d1add5e4ee99/|title=Fifth Season of Gazprom#s Football for Friendship International Children#s|publisher=www.newswit.com|accessdate=2017-07-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190327143529/http://www.newswit.com/.gen/2017-03-17/bafb838790ea60129b53d1add5e4ee99/|archivedate=2019-03-27}}</ref>. Дар форум ба беҳтарин футбобозони ҷавани мавсими шашуми мукофот дода шудааст: Део Каленга Мвензе аз Ҷумҳурии Демократии Конго (беҳтарин ҳамлагар), Ямиру Оуру аз Бенин (беҳтарин муҳофиз), Иван Волынкин аз Уэлс (беҳтарин дарвозабон) Густаво Синтра Роча аз Бразилия (MVP)<ref name=":0" />. Беҳтарин рӯзноманигори ҷавони барномаи (Футбол барои дӯстӣ) дар соли 2018 Шейкали Асенсьон из Аруба шуд. Духтарак блогҳоро нигоҳ медорад ва ҷавонони Ойянӣ ро бораи огаҳии экологӣ даъват мекунад<ref name=":0" />.  Дар форум пешкаши китоб ва автограф-сессияи иштирокчии мавсими гузашта аз ҷониби Ҳиндустон, Ананья Камбодж баргузор гардид<ref name=":1">{{Cite web|url=http://www.euronews.com/2017/07/06/football-brings-kids-together|title=Football brings kids together|date=2017-07-06|publisher=euronews|accessdate=2017-07-24}}</ref>. Баъди ба итмом расидани мавсими панҷуми «Футбол барои дӯстӣ» дар соли 2017, Ананья китоби  “My journey from Mohali to St. Petersburg”дар бораи таҷрибаи худ дар бораи иштирок ба ҳайси рӯзноманигори ҷавон навиштааст. Дар он ҷо ӯ дар бораи 9 арзишҳи барнома нақл карда, ки барои беҳтар кардани ҷаҳон кумак мекунад.<ref name=":1" /> Рӯзи 14-уми июн, пас аз итмоми Форуми байналмилалии кӯдакони (Футбол барои дӯстӣ), футболбозон ва хабарнигорони ҷавон дар маросими ифтитоҳи Ҷоми ҷаҳонии футболи 2018 дар Русия иштирок карданд. Дар майдони “Лужники” кӯдакон парчамҳои 211 кишвар ва минтақаҳое, ки дар ин барнома дар ин сол иштирок карда буданд, ро баланд карданд<ref name=":1" />. Пас аз он, иштирокчиёни ҷавонии (Футбол барои дӯстӣ) бозии ифтитоҳӣ байни командаҳои миллии Русия ва Арабистони Саудӣ ро тамошо карданд. Президенти Федератсияи Русия Владимир Путин, сафири ҷавони (Футбол барои дӯстӣ) Алберт Зиннатов аз Русия ро ба манзили худ даъват кард, то якҷо бозии ифтитоҳӣро тамошо кунанд. Дар он ҷо марди ҷавон бо Роберто Карлос, қаҳрамони футболи ҷаҳон аз Бразилия ва бо футболбози Испанӣ Икер Касиляс сухан гуфт<ref>{{Cite web|url=https://www.sport-express.ru/football/gazprom/news/yunyy-posol-futbola-dlya-druzhby-vstretilsya-s-prezidentom-rossii-na-chm-v-moskve-1424143/|title=Юный посол "Футбола для дружбы" встретился с президентом России на ЧМ в Москве|website=www.sport-express.ru|date=2018-06-21|accessdate=2019-04-24}}</ref>. Бештар аз 1500 кӯдакон ва наврасон аз 211 кишвар ва минтақа дар рӯйдодҳои ниҳоӣ дар Москва иштирок карданд. Дар маҷмӯъ, зиёда аз 180 чорабинӣ дар чаҳорчӯбаи маусеми шашум дар минтақаҳои гуногуни ҷаҳон созмон дода шуданд, ки дар он зиёда аз 240 ҳазор нафар кӯдакон иштирок карданд<ref>{{Cite web|url=https://www.sport-express.ru/football/gazprom/news/uchastniki-futbola-dlya-druzhby-iz-211-stran-i-regionov-pribyli-v-moskvu-1419265/|title=Участники "Футбола для дружбы" из 211 стран и регионов прибыли в Москву|website=www.sport-express.ru|date=2018-06-09|accessdate=2019-04-24}}</ref>. Дар соли 2018, лоиҳа аз ҷониби ҳукумат дастгирӣ карда шуд. Ольга Голодец, муовини раиси ҳукумати Русия, суроғаи меҳмонии Президенти Русия Владимир Путинро ба иштирокчиён ва меҳмонони Форуми байналмилалии кӯдакон хондааст. Раиси ҳукумати Федератсияи Русия Дмитрий Медведев ба иштирокчиён ва меҳмонони Форуми шашуми байналмилалии «Футбол барои дӯстӣ» телеграми шодбош фиристод<ref>{{Cite web|url=http://government.ru/gov/persons/183/telegrams/32841/|title=Участникам и гостям Международного детского форума «Футбол для дружбы»|website=government.ru|lang=ru|accessdate=2019-04-24}}</ref>. Дар мусоҳиба рӯзи 23 май, намояндаи расмии Вазорати корҳои хориҷии Русия, Мария Захарова қайд кард, ки имрӯз барномаи (Футбол барои дӯстӣ) аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ ҳамчун ҷузъи муҳими башарии дар соҳаи сиёсат иҷтимоии байналмилалии Русия дониста мешавад<ref>{{Cite web|url=http://www.mid.ru/press_service/spokesman/briefings/-/asset_publisher/D2wHaWMCU6Od/content/id/3231268|title=Брифинг официального представителя МИД России М.В.Захаровой, Москва, 23 мая 2018 года|website=www.mid.ru|lang=ru-RU|accessdate=2019-04-24}}</ref>. ФИФА ба гӯнаи анъанавӣ барномаи «Футбол барои дӯстӣ» -ро дастгирӣ менамуд. Дар ташкилоти мазкур қайд карда шуд, ки шумораи иштирокчиён ва меҳмонони рӯйдодҳои ниҳоӣ дар Москва ба 5,000 нафар расидааст<ref>{{Cite web|url=https://www.fifa.com/worldcup/news/211-countries-and-regions-took-part-in-the-sixth-international-football-for-frie|title=2018 FIFA World Cup Russia™ - News - 211 countries and regions take part in the Sixth International Football for Friendship Children’s Forum - FIFA.com|author=FIFA.com|website=www.fifa.com|lang=en-GB|accessdate=2019-04-24}}</ref>. === Футбол барои дӯстӣ 2019 === Оғози фасли ҳафтуми барномаи байналхалқии бачагонаи иҷтимоии «Футбол барои дӯстӣ» таърихи 18 марти соли 2019 года баргузор гардид, чорабиниҳои финалии барнома дар Мадрид аз 28 май то 2 июн гузаштанд.<ref>.http://business.dailytimesleader.com/dailytimesleader/news/read/37931695/Football_for_Friendship_Launches_Its_Seventh_Season</ref> Рӯзи байналхалқии Футбол ва Дӯстиро таърихи 25 апрел дар зиёда аз 50 кишварҳои Аврупо, Осиё, Африқо, Амриқои Шимолӣ ва Ҷанубӣ ҷашн гирифтанд. Ба ҷашнигрӣ Иттифоқи Футболи Русия (РФС) низ ҳамроҳ шуд.<ref>https://www.prnewswire.com/news-releases/international-day-of-football-and-friendship-celebrated-in-schools-around-the-world-300837486.html#:~:text=Gazprom%20Football%20for%20Friendship&text=MOSCOW%2C%20April%2025%2C%202019%20%2F,Africa%2C%20North%20and%20South%20America</ref> 30 май дар Мадрид форуми байналхалқии бачагонаи иҷтимоии ҶСО «Газпром» «Футбол барои дӯстӣ» 2019 баргузор гардид. Форум экспертонро аз тамоми ҷаҳон – мураббиёни футбол, духтурони дастаҳои бачагона, {{рӯзноманигор|тоҷик|Тоҷикистон}}они ВАО-и пешбари байналхалӣ, намояндагони академия ва федератсияҳои байналхалқии футболро гирд овард.<ref>https://sputniknews.com/agency_news/201905301075473427-forum-children-experts/</ref> 31 май дар Мадрид машқи аз ҳам сермиллаттарини футболӣ дар ҷаҳон баргузор гардид. Аз рӯи натиҷаҳои машқ «Футбол барои дӯстӣ» соҳиби сертификати расмии GUINNESS WORLD RECORDS® гашт.<ref>https://www.guinnessworldrecords.com/world-records/547224-most-nationalities-in-a-football-soccer-training-session</ref> Дар чаҳорчӯбаи мавсими ҳафтум 32 рӯзноманигори ҷавон аз Аврупо, Африқо, Осиё, Амриқои Шимолӣ вв Ҷанубӣ таркиби маркази матбуоти бачагонаи барномаи «Футбол барои дӯстӣ»-ро ташаккул доданд, ки чорабиниҳои финалии барномаро шарҳ дод ва дар омодакунии маводҳо бо ҳамроҳии ВАО-и байналхалқӣ ва миллӣ иштирок кард.<ref>https://tass.com/press-releases/1061492</ref> Иштирокчиёни мавсими ҳафтум ҷоми «Нӯҳ арзиш»-ро (ҷоизаи барномаи байналхалқии бачагонаи иҷтимоии «Футбол барои дӯстӣ») ба клуби футбол «Ливерпул» ҳамчун дастаи аз ҳама масъули иҷтимоӣ супориданд.<ref>https://sputniknews.com/society/201906041075611076-football-friendship-madrid/</ref> 1 июн дар майдони футболи UEFA Pitch дар Мадрид анҷоми мавсими ҳафтум - бозии финалии Ҷоми ҷаҳон оид ба «Футбол барои дӯстӣ» баргузор гардид. Аз рӯи натиҷаҳои он дастаи яккачини «Полози Антигуанӣ» бо «Шайтони Тасмания» бо ҳисоби 1:1 дар вақти асосӣ бозид, баъдан аз рӯи натиҷаҳои силсилаи пеналти бурд кард ва ҷоизаи асосиро ба даст овард.<ref>https://www.euronews.com/2019/06/06/football-for-friendship-international-programme-for-kids-breaks-records-and-teaches-sports</ref> === Футбол барои дӯстӣ 2020 === Дар соли 2020 чорабиниҳои финалии мавсими ҳаштуми «Футбол барои дӯстӣ» дар шакли онлайнӣ дар платформаи рақамӣ аз 27 ноябр то 9 декабри соли 2020 баргузор гардид. Зиёда аз 10 000 иштирокчиён аз бештар аз 100 кишвари ҷаҳон ба чорабиниҳои асосӣ ҳамроҳ шуданд.<ref>https://footballforfriendship.com/</ref> Барои мавсими ҳаштуми барнома симулятори онлайнии бисёркорбари футбол Football for Friendship World коркард гардид, ки дар асоси он онлайн-чемпионати умумҷаҳонӣ оид ба «Футбол барои дӯстӣ» 2020 баргузор гардид. Бозӣ барои боргирӣ аз таърихи 10 декабри соли 2020 – Рӯзи умумиҷаҳонии футбол дастрас аст. Истифодабарандагон имконияти иштирок дар бозиҳо аз рӯи қоидаҳои «Футбол барои дӯстӣ», бо ҳамроҳшавӣ ба мунтахабҳои байналхалқиро ба даст оварданд. Бозии бисёркорбара дар арзишҳои муҳимтарини дастур, ба монанди дӯстӣ, сулҳ ва баробарӣ асос мегирад.<ref>https://sputniknews.com/sport/202011051081023614-new-football-simulator-football-for-friendship-to-be-released-on-world-football-day/</ref> Санаи 27 ноябр кушодашавии қуръакашии онлайн-чемпионати умумиҷаҳонӣ оид ба «Футбол барои дӯстӣ» 2020 баргузор гардид <ref>https://www.gazprom-football.com/football-for-friendship/news/newsdetail/children-from-over-100-countries-to-take-part-in-football-for-friendship-eworld-championship/</ref> Аз 28 ноябр то 6 декабр бошишгоҳи онлайнии байналхалқии дӯстӣ бо барномаҳои таълимии гуманитарӣ ва варзишӣ барои бачагон баргузор гардид <ref>https://footballforfriendship.com/friendship-camp/</ref> Аз 30 ноябр то 4 декабр сессияҳои онлайн-форуми байналхалқии «Футбол барои дӯстӣ» баргузор гардиданд, ки дар он лоиҳаҳо дар соҳаи рушди варзиши бачагона пешниҳод карда шуданд. Жюрии экспертӣ презентатсияҳои лоиҳаҳои талабгор ба ҷоизаи байналхалқии «Футбол барои дӯстӣ»-ро баҳогузорӣ намуд <ref>https://footballforfriendship.com/experts-forum/live-broadcast/</ref> 7-8 декабр онлайн-чемпионати умумиҷаҳонӣ оид ба «Футбол барои дӯстӣ» баргузор гардид. Имсол чемпионат дар шакли онлайнӣ дар платформаи рақамӣ баргузор гардид, махсус барои ин симулятори бисёркорбарии футболии Football for Friendship коркард гардид.<ref>https://footballforfriendship.com/world-championship/ Санаи 9 декабр гранд финали «Футбол барои дӯстӣ» баргузор гардид https://footballforfriendship.com/live-broadcast-grand-final/</ref> Силсилаи вебинарҳо барои бачагон аз кишварҳои гуногун барои дастгирии 75-солагии СММ дар давраи гузаронидани мавсими ҳаштум баргузор гардид. Дар вақти мавсими ҳаштуми барнома бо ҳамҷоягӣ бо фристайлерони футболӣ аз тамоми ҷаҳон шоуи ҳарҳафтаинаи «Варзишгоҳ дар он ҷоест, ки ман ҳастам» оғоз гардид. Дар ҳар як барориш фристайлерҳо сафирони ҷавони дастурро барои иҷроиши машқҳо омӯзониданд, дар анҷоми ҳар як манзара озмун ба иҷроиши беҳтарини машқ эълон мегардид. Анҷоми шоу мастер-класси глобалии онлайнӣ гардид, ки бо он барномаи «Футбол барои дӯстӣ» дафъаи дуюм барандаи рекорди Гиннес оид ба миқдори иштирокчиён гардид (6 декабри 2020). Нашриёти навидҳои хуб – шоуи ҳарҳафтаина, ки аз ҷониби рӯзноманигорони ҷавони «Футбол барои дӯстӣ» оғоз гардидааст, дар он бачагон бо тамошобинон навидҳои позитивӣ аз тамоми ҷаҳонро ба тамошобинон мубодила мекарданд. == Ҷоми ҷаҳон оид ба «Футбол барои дӯстӣ» == Турнири байналхалқии бачагона дар чаҳорчӯбаи барномаи «Футбол барои дӯстӣ» баргузор мегардад<ref>{{Cite web|url=https://www.chelseafc.com/en/news/2014/05/23/chelsea-foundation-youngsters-head-to-lisbon|title=Chelsea Foundation youngsters head to Lisbon {{!}} Official Site {{!}} Chelsea Football Club|website=ChelseaFC|accessdate=2019-04-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150924033043/http://www.chelseafc.com/news/latest-news/2014/05/chelsea-foundation-youngsters-head-to-lisbon.html|archivedate=2015-09-24}}</ref>. Дастаҳо-иштирокчиёни чемпионат – «Мунтахабҳои Дӯстӣ» – дар рафти Қуръакашии кушод ташаккул меёбанд<ref>{{Cite web|url=https://www.chelseafc.com/en/news/2014/06/02/chelsea-foundation-plays-part-in-children-forum|title=Chelsea foundation plays part in children forum {{!}} Official Site {{!}} Chelsea Football Club|website=ChelseaFC|accessdate=2019-04-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220228164449/https://www.chelseafc.com/en/news/2014/06/02/chelsea-foundation-plays-part-in-children-forum|archivedate=2022-02-28}}</ref>. Мунтахабҳо аз рӯи принсипи[43] «Футбол барои дӯстӣ ташкил дода мешаванд»: дар як даста варзишгарони миллат, ҷинс ва имкониятҳои ҷисмонии гуногун бозӣ мекунанд<ref>{{Cite web|url=https://www.rbth.com/sport/2014/05/30/big_soccer_for_little_europeans_37075.html|title=Big football for little Europeans|author=Alexey Mosko, RBTH|website=www.rbth.com|date=2014-05-30|lang=en-US|accessdate=2019-04-24}}</ref>. == Форуми байналхалқии бачагон «Футбол барои дӯстӣ» == Дар Форуми ҳарсолаи бачагон «Футбол барои Дӯстӣ» иштирокчиёни ҷавони лоиҳа дар ҳамҷоягӣ бо калонсолон масъалаҳои пешбурд ва рушди арзишҳои барнома дар тамоми ҷаҳонро муҳокима мекунанд. Дар вақти Форум бачагон бо ҳамсолони худ аз кишварҳои дигар, футболбозони машҳур, {{рӯзноманигор|тоҷик|Тоҷикистон}}он ва арбобони ҷамъиятӣ муошират мекунанд, ҳамчунин сафирони ҷавон мегарданд, ки ба сифати онҳо дар оянда мустақилона арзишҳои умумиинсониро байни ҳамсолони худ тарғиб мекунанд<ref>{{Cite web|url=http://www.fifa.com/confederationscup/news/y=2017/m=8/news=confed-cup-hosts-friendship-forum-2902692.html|title=Football and friendship, a perfect combination|author=FIFA.com|website=FIFA.com|date=2017-08-02|lang=en|accessdate=2019-04-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180612233223/https://www.fifa.com/confederationscup/news/y=2017/m=8/news=confed-cup-hosts-friendship-forum-2902692.html|archivedate=2018-06-12}}</ref>. == Маркази матбуоти бачагонаи байналхалқӣ == Хусусияти барномаи «Футбол барои дӯстӣ» Маркази матбуотии байналхалқии кӯдаконаи худӣ гардид<ref>{{Cite web|url=http://www.habermonitor.com/en/haber/detay/for-friendlies-football-scope-young-reporter/333164/|title=Bu Domain Satılıktır...|website=www.habermonitor.com|accessdate=2019-04-24}}</ref>. Аввалин маротиба он дар чаҳорчӯбаи барномаи «Футбол барои Дӯстӣ» дар соли 2014 ташкил дода шуд<ref>{{Cite web|url=https://www.crawleyobserver.co.uk/news/people/crawley-girl-13-who-dreams-to-play-football-for-england-meets-world-cup-legend-1-6112060|title=Crawley girl, 13, who dreams to play football for England meets World Cup legend|website=www.crawleyobserver.co.uk|lang=en|accessdate=2019-04-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190424085617/https://www.crawleyobserver.co.uk/news/people/crawley-girl-13-who-dreams-to-play-football-for-england-meets-world-cup-legend-1-6112060|archivedate=2019-04-24}}</ref>. Рӯзноманигорони ҷавони маркази матбуот воқеъаҳои барномаро дар кишварҳои худ баён мекунанд: барои ВАО-и миллӣ ва байналхалқии варзишӣ навидҳо омода мекунанд, дар офаридани мавод барои шабакаи телевизионии «Футбол барои дӯстӣ», рӯзномаи кӯдаконаи Football for Friendship ва радиостансияи расмии барнома иштирок мекунанд. Маркази матбуотии байналхалқии бачагон ғолибони озмунҳои миллии «Рӯзноманигори ҷавони беҳтарин», блогерони ҷавон, суратгирон ва нависанадагонро муттаҳид мекунад. Рӯзноманигорори ҷавони маркази матбуот нигоҳи худро аз дохили барнома инъикос мекунанд, бо амалигардонии шакли «бачагон дар бораи бачагон»<ref>{{Cite web|url=https://www.financialexpress.com/india-news/mission-xi-million-picks-chandigarh-girl-ananya-kamboj/689736/|title=Mission XI Million picks Chandigarh girl Ananya Kamboj|website=The Financial Express|date=2017-05-28|accessdate=2019-04-24}}</ref>. == Рӯзи байналхалқии Футбол ва Дӯстӣ == Дар чаҳорчӯбаи барномаи «Футбол барои дӯстӣ» 25 апрел Рӯзи байналхалқии футбол ва дӯстӣ ҷашн гирифта мешавад. Аввалин маротиба барнома соли 2014 дар 16 кишвар қайд карда шуда буд. Дар ин рӯз бозиҳои дӯстӣ, флешмобҳо, радиомарафонҳо мастер-классҳо, телешоуҳо, машқҳои кушод ва ғайра баргузор гардиданд.<ref>{{Cite news|title=Said & Done: David Cameron; Sepp in Sochi; and how to say sorry like you mean it|author=David Hills|url=https://www.theguardian.com/football/2015/apr/26/said-and-done-blatter-putin-david-cameron|work=The Guardian|id=0261-3077|date=2015-04-25|accessdate=2019-04-24|language=en-GB}}</ref> Дар ҷашнгирӣ зиёда аз 50 000 нафар иштирок карданд. Дар соли 2015 Рӯзи футбол ва дӯстӣ дар 24 кишвар қайд карда шуд<ref name=":5">{{Cite web|url=https://www.rbth.com/multimedia/2015/05/12/the-international-day-of-football-and-friendship_95713|title=The International Day of Football and Friendship|author=Pavel Gazdyuk|website=www.rbth.com|date=2015-05-13|lang=en-US|accessdate=2019-04-24}}</ref>. Дар чаҳорчӯбаи ид бозиҳои рафиқона ва дигар чорабиниҳо баргузор гардиданд. Дар Олмон футболбозони клуби «Шальке 04» машқи кушод гузарониданд, дар Сербия ТВ-шоу баргузор гардид, дар Украина  – бозӣ байни дастаи ҷавонони КФ «Волин» ва бачагоне, ки дар қайди маркази шаҳрии хадамоти иҷтимоӣ барои оила, бачагон ва ҷавонон меистанд, баргузор гардид<ref name=":5" />. Дар Русия Рӯзи футбол ва дӯстӣ таърихи 25 апрел дар 11 шаҳр ҷашн гирифта шуд. Дар Владивосток, Новосибирск, Екатеринбург, Красноярск, Барнаул, Санкт-Петербург ва Саранск бозиҳои дӯстонаи футбол, ки барои арзишҳои асосии барнома ёдрас мекунанд, баргузор гардиданд. Дар Красноярск, Сочи ва Ростов-дар-Дон «Эстафетаи дӯстӣ» бо иштироки барандагони машъали Эстафедаи оташи Олимпия 2014 амалӣ гардид. Дар Маскав бо дастгирии Федератсияи варзиши нобиноён «Турнири имкониятҳои баробар» ташкил карда шуд. 5 май Рӯзи футбол ва дӯстӣ дар Нижний Новгород ва Қазон қайд карда шуд.<ref name=":5" /> Дар соли 2015 Рӯзи футбол ва дӯстӣ дар 32 кишвар қайд карда шуд. Дар Русия онро дар нуҳ шаҳр қайд карданд: дар Маскав, Санкт-Петербург, Новосибирск, Барнаул, Биробиджан, Иркутск, Краснодар, Нижний Новгород ва Ростов-дар-Дон. Дар Нижний Новгород бозии рафиқонаи футболбозони ҷавони «Волга» баргузор гардид, футболбозони калонсоли клуб бошад барои кӯдакон машқ гузарониданд. Дар бозигии рафиқона дар Новосибирск кӯдакон-ногиронҳо – мунтахаби вилояти Новосибирск «Ермак-Сибир» иштирок карданд.<ref name=":5" /> Дар соли 2017 Рӯзи футбол ва дӯстӣ дар 64 кишвар қайд карда шуд]. Дар чорабиниҳо дар тамоми ҷаҳон футболбозони машҳур, аз он ҷумла ҳимоятгари сербӣ Бранислав Иванович, ҳамлагари голландӣ Дирк Кюйт иштирок карданд. Дар Юнон ба чорабиниҳо ғолиби қаҳрамонони Аврупо аз рӯи футбол дар соли 2004 дар таркиби тими мунтахаби миллии кишвар Теодорас Загаракис ташриф овард. Дар Русия дар такягоҳи КФ «Зенит» машқи махсуси сафири ҷавони барномаи «Футбол барои дӯстӣ» дар соли 2017 Захар Бадюк баргузор гардид. Дар машқ дарбозабони КФ «Зенит» Юрий Лодигин ба қобиияти Захар баҳои баланд дод ва ба ӯ асрори санъати дарбозабониро мубодила намуд.<ref name=":5" /> == 9 арзиши (Футбол барои дустӣ) == Дар чаҳорчӯбаи Форуми нахустини байналхалқии кӯдакон, ки 25 майи соли 2013 баргузор гардид, сафирони ҷавон аз Британияи Кабир, Олмон, Словения, Маҷористон, Булғористон, Юнон ва Русия аввалин ҳашт арзиши барномаро - дӯстӣ, баробарӣ, адолат, саломатӣ, сулҳ, садоқат, пирӯзӣ ва анъанаҳо – тартиб намуданд ва дар мактуби кушода пешкаш карданд. Ин нома ба роҳбарони созмонҳои байналхалқии варзишӣ, ҳамчун: Федератсияи байналмилалии футбол (ФИФА), Иттиҳоди ассотсиатсияи футболи Аврупо (UEFA) ва Кумитаи олимпии байналмилалӣ, фиристода шуд. Дар моҳи сентябри соли 2013, Юсуф Блаттер, ҳангоми мулоқот бо Владимир Путин ва Виталий Мутко, дарёфти мактубро тасдиқ кард ва изҳор дошт, ки ӯ барои дастгирии (Футбол барои дӯстӣ) омода аст<ref name=":3" />. Дар соли 2015, иштирокчиён аз Чин, Ҷопон ва Қазоқистон ба барномаи (Футбол барои Дӯстӣ) ҳамроҳ шуданд ва арзиши нуҳум –“шараф”ро пешниҳоди карданд<ref>{{Cite web|url=http://www.joblenobl.ru/news/287-v-ramkakh-programmy-futbol-dlya-druzhby-uchrezhden-kubok-devyati-tsennostej|title=В рамках программы «Футбол для дружбы» учрежден Кубок «Девяти ценностей»|author=Super User|website=www.joblenobl.ru|lang=ru-ru|accessdate=2019-04-24}}</ref>. == Ҷоми «Нӯҳ арзиш» == Ҷоми «Нӯҳ арзиш» — ин мукофоти Барномаи байналхалқии иҷтимоии бачагон «Футбол барои Дӯстӣ» мебошад. Ҳамасола Ҷом ба садоқати калонтарин ба арзишҳои лоиҳа супорида мешавад: дӯстӣ, баробарӣ, адолат, солимӣ, сулҳ, садоқат, ғолибият, оинҳо ва шараф. Дар интихоби ғолиб ҳаводорон аз тамоми ҷаҳон иштирок меварзанд, вале қарори охиронро иштирокчиёни барномаи «Футбол барои дӯстӣ» бо роҳи овоздиҳӣ ташаккул медиҳанд. Бошгоҳҳои футбол – дорандагони Ҷоми «Нӯҳ арзиш»: «[[Барселона (бошгоҳи футбол)|Барселона]]» (2015), «[[Бавария (бошгоҳи футбол)|Бавария]]» (2016), «Ал-Ваҳда» (Мукофоти махсус), «[[Реал Мадрид (бошгоҳи футбол)|Реал Мадрид]]» (2017)<ref>{{Cite web|url=https://www.euronews.com/2017/07/17/f4f-nine-values-cup-2017-goes-to-real-madrid|title=F4F “Nine values cup” 2017 goes to Real Madrid|website=euronews|date=2017-07-17|lang=en|accessdate=2019-04-24}}</ref>. == Дастпонаи дӯстӣ == Ҳамаи чорабиниҳои барномаи «Футбол барои дӯстӣ» аз ивазкунии Дастпонаи дӯстӣ, аломати баробарӣ ва тарзи ҳаёти солим оғоз мешаванд. Дастпона аз ду риштаи кабуд ва сабз иборат аст, онро ҳар касе, ки қиматҳои барномаро эътироф менамояд, дошта метавонад. Аз рӯи суханони Франц Беккенбауэр «Аломати ҷунбиш — дастпонаи дуранга, ҳамчун арзишҳои асоси «Футбол барои дӯстӣ» одӣ ва фаҳмо аст». Иштирокчиёни ҷавони барнома Дастпонаҳои Дӯстиро ба варзишгарон ва арбобони ҷамъиятӣ<ref>{{Cite web|url=https://www.dailymail.co.uk/sport/worldcup2014/article-2642473/Vitor-Baia-tips-Portugal-special-World-Cup-Cristiano-Ronaldo-shines-backs-old-boss-Jose-Mourinho-Chelsea.html|title=Vitor Baia tips Portugal for 'special' World Cup in Brazil|website=Mail Online|date=2014-05-29|accessdate=2019-04-24}}</ref> бастанд, ки байни онҳо инҳоянд: Дик Адвокат, Анатолий Тимошук и Луиш Нету, Франс Беккенбауэр<ref>{{Cite web|url=https://www.theargus.co.uk/news/11270319.interview-sends-megan-mackey-to-champions-league-final/|title=Interview sends Megan Mackey to Champions League final|website=The Argus|lang=en|accessdate=2019-04-24}}</ref>, Луис Фернандев, Дидье Дрогба, Макс Майер, Фатма Самура, Леон Горетска, Доменико Кришито, Мичел Сальгадо, Александр Кержаков, Димас Пиррос, Миодраг Божович, Аделина Сотникова, Юрий Каменетс. == Фаъолнокии иштирокчиён байни фаслҳо == Футболбозони ҷавони барномаи «Футбол барои дӯстӣ» дар чорабиниҳои гуногуни берун аз мавсими расмӣ иштирок мекунанд. Дар моҳи майи соли 2013 бозингарони таркиби ҷавонони клуби футболии "Марибор" (Словения) бозии рафиқонаи хайриявиро бо бачагони<ref>{{Cite web|url=http://sport.rbc.ru/article/172216/|title="Футбол для дружбы" шагает по планете|website=РБК|accessdate=2019-04-24}}</ref> Камбоджа гузарониданд. Санаи 14 сентябри соли 2014 дар Сочи иштирокчиёни русиягии барнома бо Владимир Путин дар чаҳорчӯбаи вохӯрии Президенти ФР бо президенти ФИФА Йозеф Блаттер муошират доштанд[64]. Дар моҳи июни соли 2014 президенти Фаронса Франсуа Олланд дастаи «Таверни», иштирокчии барномаи «Футбол барои дӯстӣ»-ро ба Қасри Елисей ба тамошои ҳамҷояи бозии чемпионати ҷаҳон аз рӯи футбол 2014 "Фаронса — Нигерия" даъват намуд[65]. Дар моҳи апрели соли 2016 Юрий Вашук, сафири барномаи «Футбол барои дӯстӣ» дар соли 2015, бо одами пурзӯртарини Беларус Кирилл Шимко ва футболбозони ҷавони КФ БАТЭ барои мубодила намудани таҷрибаи худ аз иштирок дар лоиҳа вохӯрӣ намуд. Юрий Вашук ба Кирилл Шимко Дастпонаи Дӯстиро туҳфа намуда, бо ин ба ӯ эстафета дар пешбурди ғояҳои лоиҳаҳо супорид: дӯстӣ, адолат, тарзи солими ҳаёт.   == Ҷоизаҳо ва қадрдониҳо == Барномаи «Футбол барои дӯстӣ» ғолиби озмунҳои гуногун ва соҳиби як қатор ҷоизаҳои русиягӣ ва байналхалқӣ гардид. Аз он ҷумла: «Лоиҳаҳои беҳтарини иҷтимоии Русия» дар номгӯи «Рушди ҳамкории байналхалқӣ», Ассотсиатсияи байналхалқии бизнес-коммуникаторҳо (IABC) Gold Quill Awards дар номгӯи «Уҳдадории иҷтимоии корпоративӣ» (2016), Sabre Awards дар номгӯи «Лоиҳаи беҳтарини иҷтимоии сайёра» (2016), The Drum Social Buzz Awards дар номгӯи» (2017)<ref>{{Cite web|url=https://www.socialbuzzawards.com/social-buzz-awards-2017/best-international-strategy/how-to-make-kids-voices-to-be-heard-globally|title=How to make kids voices to be heard globally?|author=t.akulov_63369|website=The Drum Awards|date=2017-08-31|lang=en|accessdate=2019-04-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180612162230/http://www.socialbuzzawards.com/social-buzz-awards-2017/best-international-strategy/how-to-make-kids-voices-to-be-heard-globally|archivedate=2018-06-12}}</ref>, The Internationalist Awards for Innovative Digital Marketing Solutions дар номгӯи «Медиастратегияи беҳтарин» (2017)<ref>{{Cite web|url=http://www.internationalist-awards.com/new-digital-awards/|title=Internationalists Awards for Innovative Digital Solutions 2018|website=www.internationalist-awards.com|accessdate=2019-04-24}}</ref>, «Камонвари Нуқрагин» дар номгӯи «Лоиҳаи беҳтарини иҷтимоӣ дар Русия» (2018), Гран-при «Камонвари Нуқрагин» (2018). == Эзоҳ == {{эзоҳ|2}} [[Гурӯҳ:Футбол]] [[Гурӯҳ:Варзиши бачагона]] d1udp75usqlytkq51gp2j0ka763m4hp Исфандгон 0 147421 1309086 1269903 2022-08-04T08:03:12Z VASHGIRD 8035 /* Маълумот барои н чашн */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Исфандгон''' яке аз чашнҳои бостонаи Эронӣ ба ҳисоб меравад. ==Маълумот барои н чашн== Рӯзи панҷуми ҳар моҳ ва моҳи дувоздаҳуми ҳар сол [[Исфанд]] ё [[Сипандормаз]] ном дорад. Агарчи манобеи куҳан онро дар рӯзи панҷуми Исфанд зикр кардаанд. Вале бо таваҷҷуҳ ба сохтори тақвим дар замони [[Хайём]], ки пас аз Абурайҳон мезиста сиву як рӯз шудани шаш моҳи нахусти сол дар гоҳшумории Эронӣ баъзе манбаъҳо ба иштбоҳ таърих зикршударо шаш рӯз ба ақиб овардаанд, ки нодуруст мебошад. Зеро тибқи манобеъи куҳан ва ҳамонтавр, ки аз номи пайдоиши ин ҷашн ба рӯзи Испанд яъне панҷумин рӯзи моҳ ба рӯзи исфанд ишора дорад. ==Решашиносии вожаи Исфанд ва Сипандормаз== Вожаи форсии исфанд (испанд) аз вожаи паҳлавии Spandarmat ва авастоӣ Spentaаrmaiti баргирифта шудааст. Ин вожа, ки дар авастоӣ Spentarmaiti омадааст номи чаҳоруми ампшоспанд аст. Вожаи мазкур аз ду бахш Spenta (сипатан, сипанд) ба маънои “покӣ” ва “муқаддас” ва Armaiti ба маънои “фурутанӣ” ва “бурдборӣ” ташкил шудааст. Маънои ин ду вожа бо ҳам “фурутанӣ, покӣ, муқаддас” аст. Вожаи мазкур дар порсии миёна ба гунаи Sapedormad ва дар форсии нав Сипедормаз ва Испедормаз исфанд шудааст. ==Оинҳои ҷашн== Мувофиқи маълумоти А.Берунӣ Исфандормаз эзиди мовкул бар замин ва эзидҳои нигаҳбони занони шавҳардўст, порсо ва дурусткор буда ба ҳамин муносибат ин рӯз иди занон ба шумор мерафт. Мардум ба ҷиҳати гиромӣ доштан ба онҳо ҳадя дода ва бахшиш мепурсиданд. Занон на танҳо ҳадя мегирифтанд, балки фармонравоӣ мекарданд ва мардон бояд, ки аз онон фармон мебурданд. Эрониён аз дер рӯз ин ҷашнро ҳамчун иди зан ва модарон меномиданд. Ин ид то охирҳо дар шаҳри [[Кошон]] ва дҳоти он гирифта мешыд <ref>Habib Borjian, “KASHAN vi. THE ESBANDI FESTIVAL,” ''Encyclopaedia Iranica'', 2012, XVI/1, pp. 29-32, available online at http://www.iranicaonline.org/articles/kashan-vi-the-esbandi-festival</ref> ==Пайнавишт== • 1.Ризо Ҳ. Гоҳшуморӣ ва ҷашнҳои Эрони бостон.- 687 с. • 2.Иброҳим П. Маҷмуаи мақолоти Аноҳито. Теҳрон: -Донишгоҳи Теҳрон. -1362. 168 с. [[Гурӯҳ:Ҷашнҳои бостонӣ]] jmcppjt60land8mxb3yf6pjfncb9el6 Элбон Ҳоҷибеков 0 148165 1309080 1293688 2022-08-04T08:02:51Z VASHGIRD 8035 /* Осор */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Олим |ном = |номи аслӣ = Элбон Ҳоҷибеков |тасвир = |бар = |тавсифи тасвир = |таърихи таваллуд = 12.08.1955 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ| ноҳияи Шуғнон }} |таърихи даргузашт = |шаҳрвандӣ = {{flag|Тоҷикистон}} |маҳалли даргузашт = |фазои илмӣ = |ҷойҳои кор = мактаби миёнаи №7 ш.Хоруғ, [[Донишгоҳи давлатии Хоруғ ба номи М. Назаршоев]] |дараҷаи илмӣ = {{Дараҷаи илмӣ|номзад|илмҳои таърих}} |унвонҳои илмӣ = {{Унвонҳои илмӣ||0}} |алма-матер = [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон|Университети давлатии Тоҷикистон номи В.И.Ленин]] |роҳбари илмӣ = |шогирдони маъруф = |маъруф ба = |мукофоту ҷоизаҳо = |имзо = |бари имзо = |сайт = |викитека = |викианбор = }} '''Элбон Ҳоҷибеков''' (тав. 12. 08. 1955, шаҳраки Поршневи [[ноҳияи Шуғнон]]), муаррих, номзади илмҳои таърих (2002), [[профессор]] (РАЕ, 18.09.2015) == Зиндагинома == Элбон Ҳоҷибеков [[12 август]]и [[соли 1955]] дар шаҳраки Поршневи [[ноҳияи Шуғнон]]и ВМКБ дар оилаи муаллим таваллуд ёфтааст. Падарашон Назармаҳмадов Ҳоҷибек муаллими мактаби миёнаи №12 ва модарашон Соқибекова Шакархотун муаллимаи мактаби миёнаи № 11 шаҳраки номбурда буданд. Ҳоҷибеков Э. дар соли 1972 баъд аз хатми мактаби миёнаи №11-и ҷамоати Поршнев ба факултаи таърихи [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон|Университети давлатии Тоҷикистон номи В.И.Ленин]] (ҳозир ДМТ) дохил шуда, дар соли 1997 онро бо муваффақият хатм намуда буданд. Бо роҳхати Вазорати Маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон барои кор ба мактаби миёнаи №7 ш.Хоруғ ба кор фиристонида шуда, чун муаллими фанни таъриху ҷамъиятшиносӣ аз соли 1977 то соли 1995 дар мактаби номбурда фаъолият карда буданд. Аз соли 1995 то 1997 гг. ассистенти кафедраи таърихи умумӣ, 1997-2001гг, аспиранти шуъбаи ғоибонаи Пажуҳишгоҳи Улуми инсонии дар Помир будаи АИ Ҷумҳурии Тоҷикистон, с-ҳои 1998-2000 муаллими калони кафедраи таърихи умумии [[Донишгоҳи давлатии Хоруғ ба номи М. Назаршоев]] буданд. Дар соли 2002г. рисолаи номзади дар мавзӯъи «Роль исмаилитских пиров в политической и общественной жизни народов Шугнана»-ро дар Шӯрои илмӣ-диссертатсионии ДМТ ҳимоя карда буданд. Аз соли 2004 то ҳозир мудири кафедраи таърихи умумии [[Донишгоҳи давлатии Хоруғ ба номи М. Назаршоев]]. Бо қарори шӯрои олимони ДДХ № 607 аз 22 декабри соли 2014г. ва қарори комиссияи Атестатсионии бахши таърихи Президиуми Академияи илмҳои Табиатшиносии [[Федератсияи Русия]] (РАЕ, 18.09.2015) сазовори унвони [[профессор]] гардида буданд. == Осор== * Киссаҳои таърихи ва ривоятии Шугнони Тоҷикистон ва Афгонистон (Исторические очерки и предания Шугнана Таджикистана и Афганистана) – Хоруг,«Логос», 2012. – 82 с. * Очеркхо барои таърихи Бадахшон (Очерки по истории Бадахшана) т.1. – Душанбе, 2013,– соли 225 * Исмаилитские духовные наставники (пиры) и их роль в общественно-политической и культурной жизни Шугнана (вторая половина XIX- 30-е годы ХХ вв.). Душанбе, Бухоро, 2015, 282 с. * Накши пирони мазхаби дар худихтиёри ба Русия хамрох шудани Помир. Душанбе, Адаб, № 3, 1999 стр.7-9 * Таъкиботҳои солҳои 30-юми асри ХХ дар Бадахшон//Вестник ХоГУ. Гуманитарные науки.Часть 2, №1, 1999 стр.94-101 * Хиссаи пирони мазхаби дар инкишофи фарҳанги Бадахшон // Вестник ХоГУ. Гуманитарные науки.Часть 2, №1, 1999 стр.102-106 * Художественное наследие пира Саида Фаррухшо // Вестник ХоГУ. Гуманитарные науки.Часть 2, № 2, 2000. стр.84 - 89 * Накши пирони исмоили дар хамрох намудани Помир ба Россия//Вестник ХоГУ. Гуманитарные науки.Часть 2, № 3,, 2001. стр.120-125 * Махмадалишох Саидюсуфалишоев- охирин пири аҳолии Шугнон (Махмадалишох)// Вестник ХоГУ. Гуманитарные науки.Часть 2, № 4,, 2002, стр.146-151 * Накши пирони мазхаби дар худихтиёри хамрох шудани Помир ба Русия.//Вестник ХоГУ. Гуманитарные науки.Часть 2, № 3,, 2003. стр.120-125 * Саид Козум Саидфаррухшоев ва сахми мардуми Бадахшон дар ёри ба фонди мудофиаи Давлати Шурави дар солҳои Чанги Бузурги Ватани.(1941-1945) //Вестник ХоГУ. Гуманитарные науки.Часть 2, № 6, 2004. стр.128-133 * Акл ва мазхаб дар асари «Фазилатнома»- и пир Саид Чалолишох валади Саид Шохкалон (Разум и религия в книге «Фазилатнаме» пира Саида Джалолишаха валади Саида Шокалона (на тадж.яз) //Вестник ХоГУ. Гуманитарные науки.Часть 2, № 6,, 2005. стр.143-147 * Ривояте чанд оид ба пир Машнари Сабзали (Некоторые легенды о пире Машнари Сабзали в Бадахшане) //Вестник ХоГУ. Гуманитарные науки.Часть 2, № 6,, 2005. стр.100-104 * Рочеъ ба як суннати мазхабии мардуми Бадахшон (Об одном религиозном традиции населения Бадахшана(на тадж.яз.)// Носири Хусрав: Дируз, имруз, фардо. Тартибдихандагон С.Ниёзов, Р.Назариев. – Хуҷанд: Ношир, 2005 (Насир Хусрав: Вчера, сегодня, завтра, Составители С.Ниязов, Р. Назариев, Ходжент: Ношир, 2005).стр. 605–610 * Инъикоси маълумоти таърихи ва баъзе акидаҳои гуманисти дар ашъори Хаким Носири Хусрав. (на тадж.яз) (Отражение исторических событий и некоторые гуманитарные взгляды в поэзии хакима Насира Хусрава). //Носири Хусрав: Дируз, имруз, фардо. Тартибдихандагон С.Ниёзов, Р.Назариев. – Хуҷанд: Ношир, 2005 (Насир Хусрав: Вчера, сегодня, завтра, Составители С.Ниязов, Р. Назариев, Ходжент: Ношир, 2005).Cтр.241-252 * Шуриши Махрамбек дар Шугнони Афгонистон (восстании Махрамбек в Шугнан Афганистана) (сарв-хамал 1304г.х., март-апрел 1925г // Материалы республиканского симпозиума «Экономика и наука ГБАО: вчера, сегодня и завтра» Хорог, 2005 стр.142- 145 * Суннати «Даъвати Бако» дар Бадахшон//Рудаки. Художественно-культурный журнал Посольства Исламской Республики Иран в Таджикистане. Спец. выпуск Бадахшановедение. № 10, Душанбе, 2006 стр. 22-36 * Репрессии 30-х годов ХХ века и исмаилиты Бадахшана. Памирская экспедиция (статьи и материалы полевых исследования) // Москва: Институт Востоковед. АН РФ, 2007 стр. 101-110 * Маросими мотами Зардуштиён ва баъзе бокимондаҳои он дар расму одати мардуми Бадахшон //Вестник ХоГУ. Гуманитарные науки.Часть 2, № 6, 2007. стр.150-163 * Рудаки ва давлати Сомониён //Тезисы материалов Международного симпозиума «Рудаки и мировая культура», Душанбе, 6-7 сентября, 2008 г. стр. 179-180 * К вопросу о художественном наследии Саида Фаррухшо XXXVII Международный конгресс азиатских и североафриканских исследований (ICANAS). М., 2004. стр. 28-29 * Мухаммад Газоли ва гуфтугуи дохили дини //Центр стратегических исследование при Президенте Республики Таджикистан. Душанбе, 6-8 октября 2008,стр. 73-85 * Академик Б.Г. Гафуров и вопросы изучения исмаилизма.//Международный научный конференции посвященный 100-летию Героя Тадж. народа академика Б.Г. Гафурова, Душанбе, ТГНУ 18-19 декабря, 2009 г. стр. 82-88 * Корбурди забони шугнони дар Горони Бадахшони Тоҷикистон ва сабабҳои аз байн рафтани он: тахлили этно-лингвисти //Международная конференция: «Языки на гране исчезновение и история».24-26 сентябрь, Хорог, Таджикистан, 2009г. стр. 57-66. * Имом Абуханифа: шахсияти таърихи ва муносибати ӯ бо адён ва мазохиби исломи. // Макоми Имоми Аъзам дар тамаддуни Ислом ва ҷаҳон. Душанбе: Министерство народного образования Таджикистана, 2009 г. стр. 179-194 * Баъзе маълумотҳои нав дар бораи шуриши Махрамбек дар Шугнони Афгонистон (моҳи сарв - хамали соли 1304 х., март – апрели с.1925) (Некоторые новые данные о восстание Махрамбек в Шугнан Афганистане, 1925г.//Вестник ХоГУ. Гуманитарные науки.Часть 2, № 8, 2010. стр.149-163. * История исмаилитских пиров Шугнана в работах русских, советских и современных учёных.//Русские учёные об исмаилизме. Под. ред. Прозорова С.М., Элназарова Х. Фил. фак. Санкт-Петербургского государственного университета Нестор-История, Санкт-Петербург, 2014г, стр.218-228 * Аз таърихи давлати Исломии Ирок ва Шом (Леванта) //Маърифати омузгор, Душанбе, № 9-10, 2015. Стр.23-26 * История развития геологии в годы перестройки в ГБАО (1985-1991гг.). //Вестник ТНУ, (Таджикского национального университета), Душанбе: Сино-2015, № 3/10, (188). Стр. 36-39. * Причины и последствия первого политического митинга на Памире в годы перестройки (7-9 декабря 1991г.) //Вестник ТНУ ч.1.Душанбе: Сино-2015, № 3/11 (188). Стр. 24-28 * Вклад Памирских таджиков в дело пропаганды и развитие киноискусства Таджикской ССР (50-80-е годы ХХ вв.) //Вестник Таджикского национального университета. Серия гуманитарных наук.- 2015, часть II-№ 3/11 (188).-С.41-43. * НАУКА ВЧЕРА, СЕГОДНЯ, ЗАВТРА: сборник статей студентов, аспирантов, молодых ученых и преподавателей - Уфа: РИО МЦИИ ОМЕГА САЙНС, 2015. в 3 ч. Ч.3 / – 258 с. Стр.114-115 * Промышленность и торговля ГБАО в годы перестройки.//Вестник педагогического университета, издание Таджикского государственного педагогического университета им. Садриддина Айни.- Душанбе, 2015, № 4 (65). (резюме на русск. и англ. яз.) Стр.222-225. * Развитие промышленности ГБАО в 1980-1985гг. //Вестник Таджикского национального университета. Серия гуманитарных наук.- 2015, - № 3/12 (189).Стр.36-39 * Переход обучения таджикского языка с арабской графике на основе латинской в средних школах ГБАО: история и проблемы (1926-1940гг.)//Вестник педагогического университета, издание Таджикского государственного педагогического университета им. Садриддина Айни.- Душанбе, 2015, № 5 (66).- С.234 - 239. * Развитие народного образования, проблемы и открытие нового филиала Академия наук республики в ГБАО (1980-1991гг.) // Вестник педагогического университета, издание Таджикского государственного педагогического университета им. Садриддина Айни.- Душанбе, 2015, № 6 (67). С.277 - 280. * История развития театрального искусство в ГБАО (1982-1991гг.)//Международный журнал экспериментального образования РАЕ.- 2016.- № 4 (часть 3). С. 444-446<ref>[https://famous-scientists.ru/15132 Известные ученые/Каталог / Х / Ходжибеков Эльбон]</ref> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{Олим-нопурра}} [[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Олимон аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Таърихшиносони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи давлатии Хоруғ ба номи М. Назаршоев]] [[Гурӯҳ:Дорандагони нишони Аълочии маорифи Тоҷикистон]] hpas5xe063jz54bqrfm1hh21nmb1fcz Ҳамидҷон Абдуллоев 0 148497 1309023 1293540 2022-08-04T07:54:31Z VASHGIRD 8035 /* Фаъолияти илмӣ */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Олим |ном = Ҳамидҷон Абдуллоев |номи аслӣ = |тасвир = |бар = |тавсифи тасвир = |таърихи таваллуд = 20.7.1945 |зодгоҳ = деҳаи Рӯмон, {{Зодгоҳ|ноҳияи Хуҷанд}} |таърихи даргузашт = |маҳалли даргузашт = {{МаҳаллиМарг|}} |фазои илмӣ = [[биология]] |ҷойҳои кор = |дараҷаи илмӣ = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои биология}} |унвонҳои илмӣ = {{Унвонҳои илмӣ||0}} |алма-матер = [[Институти давлатии педагогии Ленинобод]] (1966) |роҳбари илмӣ = |шогирдони маъруф = |маъруф ба = |ҷоизаҳо = «Арбоби шоистаи илм ва техникаи Тоҷикистон» (1999) |имзо = |бари имзо = |сайт = |викитека = |викианбор = <!-- БЕ пешванди Category:--> }} '''Ҳамидҷон Абдулло́ев''' ([[20 июл]]и [[1945]], деҳаи Рӯмон, [[ноҳияи Хуҷанд]]) — биолог, доктори илмҳои биология (1990), [[профессор]] (1997), узви вобастаи АИ ҶТ (2001). == Зиндагинома == Хатмкардаи Институти давлатии педагогии Ленинобод (1966). Ассистенти кафедраи ботаникаи Институти давлатии педагогии Ленинобод (1966 – 67), аспиранти Институти физиология ва биофизикаи рустаниҳои АИ ҶТ ва Институти физикаи биологии АИ СССР (шаҳри Москва, 1967 – 70), ходими хурд (1970 – 73) ва калони илмӣ (1973 – 75), мудири кабинети микроскопи электронии Институти физиология ва биофизикаи рустаниҳои АИ ҶТ (1975 – 79), мудири Озмоишгоҳи генетикаи фотосинтез ва маҳсулнокии рустаниҳо (1980 – 2003), ҷонишини директор оид ба корҳои илмии Институти физиологияи рустанӣ ва генетикаи АИ ҶТ (2003 – 05). Аз соли 2005 академик-котиби Шуъбаи илмҳои биология ва тибби АИ ҶТ. == Фаъолияти илмӣ == Абдуллоев олими шинохтаи соҳаи физиологияи рустанӣ, генетика ва селексияи пахта буда, барои омӯзиши генетикаи фотосинтез, коркарди тест-аломатҳои физиологӣ, беҳтар намудани фаъолияти фотосинтез бо мақсади баланд бардоштани ҳосили зироати кишоварзӣ тадқиқот анҷом додааст. Абдуллоев якҷоя бо Ш. Т. Бурнашев чанд навъи зудрас, серҳосил ва ба касалии вилт тобовари пахтаи миёнанахро кашф намудааст («Гулистон», «Гулистон-2», «Шавкат-80»), ки дар хоҷагиҳои пахтакори шаҳри Кӯлоб, ноҳияҳои Данғара, Фархор, Хуросон ва Мир Сайид Алии Ҳамадонӣ кишт мешаванд. Абдуллоев муаллифи 150 таълифоти илмӣ, аз ҷумла як монография, ду шаҳодатнома ва ду патент барои ихтирои навъҳои пахтаи миёнанах аст. Таҳти роҳбарии ӯ 9 нафар рисолаи номзадӣ, 2 нафар рисолаи докторӣ дифоъ намудаанд. == Унвону ҷоизаҳо == Бо унвони «Арбоби шоистаи илм ва техникаи Тоҷикистон» (1999) сарфароз гаштааст. == Осор == * Индексы фотосинтеза в селекции хлопчатника, Д., 2001; * Методы селекции растений, Д., 2002. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Сарчашма == * {{ЭМТ||1}} [[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]] 7ctt5omjb1sjdhxrqyllmrxuvmfgl4z Ёсир Арафот 0 149062 1308848 1297832 2022-08-04T05:27:09Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Ходими давлатӣ | ном = Ёсир Арафот | номи аслӣ = {{lang-ar|ياسر عرفات}} | тасвир = ArafatEconomicForum.jpg | тавсифи тасвир = Ёсир Арафот дар соли 2001 | бар = | вазифа = Раиси Комитети иҷроияи Ташкилоти озодибахши Фаластин | тартиб = 3 | парчам = | аввалдавр = [[3 феврал]]и [[1969]] | охирдавр = [[11 ноябр]]и [[2004]] | пешгузашта = Яҳё Ҳаммуд | ҷонишин = [[Маҳмуд Аббос]] | вазифа_2 = Роҳбари ҳаракати миллии Фаластин | тартиб_2 = 1 | парчам_2 = Flag of Palestine.svg | аввалдавр_2 = [[5 июл]]и [[1994]] | охирдавр_2 = [[11 ноябр]]и [[2004]] | пешгузашта_2 = вазифа таъсис ёфт | ҷонишин_2 = [[Маҳмуд Аббос]] | эътиқод = | образование = | профессия = Инженер | санаи таваллуд = 24.8.1929 | зодгоҳ = {{Зодгоҳ|Қоҳира|шаҳри Қоҳира}}, [[Шоҳигарии Миср]] | санаи марг = 11.11.2004 | маҳалли марг = | дафн = Мақбараи Ёсир Арафот, [[Рамалла]] | партия = [[ФАТҲ]] | падар = | модар = | супруг = | ҳамсар = | фарзандон = | мукофотҳо = | соядаст = Yasser Arafat signature.svg }} '''Ёсир Арафот''' ({{Lang-ar|ياسر عرفات}}‎; [[24 август]]и [[1929]], [[Қоҳира]] — [[11 ноябр]]и [[2004]], [[Порис]]), номи пурра ба ҳангоми таваллуд — '''Муҳаммад Абдурраҳмон Абдуррауф Арафот ал-Қудва ал-Ҳусайнӣ''' ({{lang-ar|محمد عبد الرحمن عبد الرؤوف عرفات القدوة الحسيني}}), ҳамчунин маъруф бо куняи '''Абуаммор''' ({{lang-ar|أبو عمّار}}) — ходими сиёсӣ, роҳбари (президенти) ҳаракати миллии Фаластин аз [[соли 1993]], раҳбари ҳаракати ФАТҲ ва раиси Комитети иҷроияи Ташкилоти озодибахши Фаластин (ТОФ) (аз [[соли 1969]]); яке аз барандаҳои [[Ҷоизаи Нобел]], ([[Ҷоизаи Нобелӣ барои Сулҳ]]) дар [[соли 1994]]. == Зиндагинома == Солҳои 1948 — 56 дар факти инженерии Донишгоҳи Қоҳира хондааст. Иштирокдори ҷанги арабу Исроил дар с. 1948. Соли 1952 дар Миср Лигаи донишҷӯёни фаластиниро таъсис дод. Ҳангоми бӯҳрони Суэс (1956) командири отряди фаластинии тахрибӣ буд. Яке аз поягузорон (1959) ва роҳбари доимии ҳаракати фаластинии ФАТҲ, ки ҳадафаш муборизаи мусаллаҳона бар зидди Исроил барои бунёди давлати мустақили Фаластин аст. Аз фев. 1969 раиси Комитети иҷроияи Ташкилоти озодибахши Фаластин (ТОФ). Соли 1974 ғояи ташкили давлати Фаластинро дар ҳудуди ишғолкардаи Исроил аз соҳили ғарбии д. Урдун ва ҳамзамон барқарории сулҳ миёни Фаластину Исроил ба миён гузошт, ки аз тарафи бисёр давлатҳои ҷаҳон эътироф гардид. Апрели 1989 Президенти давлати Фаластин эълон гардид. 4 майи 1994 бо Исроил дар бораи барқарор намудани мухторияти Фаластин дар сектори Ғаззаҳ ва қисмати ғарбии д. Урдун созишнома ба имзо расонд. Аз с. 1996 роҳбари Маъмурияти миллии Фаластин. Дорандаи Мукофоти сулҳи Нобел (1994). == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиет == * {{ЭМТ|Арафот Ёсир|1}} * Оглы Зейналов Ҷаҳон Паша. «Незабываемые мулоқот бо раиси Арафатом». Воқеияти, 2002. ISBN 5-901976-09-6 * {{Книга|автор=[[Боровой, Яков Львович|Яков Львович Боровой]]|заглавие=Человек с тысячью лиц. Ясир Арафат|ссылка=http://books.google.ru/books?id=ZYVPam5FyBIC|место = {{М.}}|издательство=Терра|год=2009|страниц=283|isbn=978-5-275-02031-1}} * {{Книга|автор=Barry M. Rubin, Judith Colp Rubin.|заглавие=Yasir Arafat: a political biography|ссылка=http://books.google.com/books?id=_GC_wOFbZvAC&source=gbs_navlinks_s|место = {{Oxf.}}|издательство=Oxford University Press|год=2003|allpages=354|isbn=0-19-516689-2, ISBN 978-0-19-516689-7}} {{Барандагони Ҷоизаи сулҳи Нобел 1976-2000}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Барандагони ҷоизаи сулҳи Нобел]] [[Гурӯҳ:Барандагони ҷоизаи Нобел ба тартиби алифбо]] [[Гурӯҳ:Сиёсатмадорон аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XX]] [[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XXI]] [[Гурӯҳ:Сарварони асри XX]] thc52vsgfhgicw1kdkep1mwi0qwwl4x Аҳмад Дидот 0 149418 1309035 1294550 2022-08-04T07:56:15Z VASHGIRD 8035 /* Асосгузори Маркази байналмилалии даъвати исломӣ */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Ҳамномҳо|Аҳмад}} {{Ҳамнасабҳо|Дидот}} {{Ходими дин |ном = Аҳмад Дидот |номи аслӣ = '''احمد حسين ديدات''' |сурат = |андоза = |имзо = |ном ҳангоми таваллуд = Аҳмад Ҳусайн Дидот |тахаллусҳо = |дин = [[Ислом]] |мактаб = [[Мазҳаби Ҳанафӣ]] |равия = [[Суннимазҳаб]] |ҳаракати нави динӣ = |фирқа = |унвон = [[Шайх]] |вазъият = |давра = |таърихи таваллуд = 1.7.1918 |зодгоҳ = |таърихи даргузашт = |маҳалли даргузашт = |шаҳрвандӣ = |самт = |манофеъ = |ғояҳо = |пешгузаштаҳо = |пайравон = |осор = |ҷоизаҳо = |мукофотҳо = |имзо = |lib = |сайт = |падар = |сайт = |модар = |фарзандон = |ҳамсар = |завҷа = |викитека = |викигуфтовард = }} '''Аҳмад Ҳусайн Дидот''' ({{lang-fa|احمد حسين ديدات}}; {{СанаиТаваллуд|1|7|1918}} — {{СанаиМарг|8|8|2005}}) — диншинос, нависанда ва воизи исломӣ. Оид ба масъалаҳои муносибати байни [[Дини масеҳӣ|масеҳият]] ва [[ислом]] машҳур буд, асосгузори Маркази байналмилалии даъвати исломӣ. == Зиндагинома == Аҳмад Дидот дар шаҳри Тадкешвари иолоти [[Гуҷарот|Гуҷарат]]<nowiki/>и [[Ҳиндустон]] дар [[соли 1918]] таваллуд шудааст. Баъд аз таваллуди ӯ, падараш ба Африқои Ҷанубӣ муҳоҷират кард, ки баъдтар А. Дидот низ онҷо рафт. Дар он ҷо, ӯ бори аввал дар омӯзиши худ ҷидду ҷаҳд зоҳир кард, вале бо сабаби мушкилоти молиявӣ дар синни 16 вай маҷбур мешавад, ки мактабро тарк кунад ва ба кор шурӯъ кунад. Дар соли 1936 Аҳмад Дидот ҳамчун фурӯшанда дар толорои мебел кор мекард, ки дар онҷо бо гурӯҳи масеҳиёне вомехурад, ки онҳо чунин мепиндоштанд, ки паёмбар [[Муҳаммад]] исломро бо қувват паҳнд кардааст — «бо истифода аз шамшер». Ҳамин тавр дар фаъолияташ А. Дидот таҳти таъсири Раҳматуллои Қайранвӣ «Изҳару-л-Ҳақ» ({{Lang-ar|إظهار الحق}}إظهار الحق‎) қарор гирифт. Ин воқеъа ба шиддат таҳти таъсир қарор гирифт ва ӯро маҷбур ба таҳлили муқоисаи адён кард.<ref>{{Cite web|url=http://web.uct.ac.za/depts/religion/documents/ARISA/2005_deedat.pdf Obituary|title=Obituary: Ahmed Hoosen Deedat (1918–2005): by Goolam Vahed, Department of History, University of KwaZulu Natal|date=|publisher=uct.ac.za|lang=en|accessdate=01 ноября 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101225135049/http://web.uct.ac.za/depts/religion/documents/ARISA/2005_deedat.pdf|archivedate=2010-12-25}}</ref>. Аввалин муҳозараи худро Аҳмад Дидот дар Дурбане [[соли 1942]] барои аудиторияи дорои шумораи 15 нафар мехонад, лозим ба ёдоварист, ки муҳозара «Муҳаммад — фиристодаи сулҳ» ({{Lang-en|Muhammad: Messenger of Peace}}) ном дошт<ref>{{Cite web|url=http://www.islamonline.net/servlet/Satellite?c=Article_C&cid=1156077788251&pagename=Zone-English-Muslim_Affairs%2FMAELayout|title=Demystifying Islam and Debating Christianity|publisher=islamonline.net|lang=en|deadlink=404|accessdate=01 ноября 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20061122063935/http://www.islamonline.net/servlet/Satellite?c=Article_C&cid=1156077788251&pagename=Zone-English-Muslim_Affairs%2FMAELayout|archivedate=2006-11-22}}</ref>. Дидот машғули даъват ба ислом мешавад, дар ҳоле, ки дастрасӣ ба технологияҳои муосир, телекоммуникатсия, ва интернетро надошт. Вале бо баромадҳо ва баҳсҳои худ бо диншиносони масеҳӣ нигоҳ накарда, Аҳмад Дидот дар кӯдаки дар зеҳни бисёре аз мардум тағирот дод ва осори вай ба тамоми забониҳои аслии ҷаҳон тарҷума шудааст. == Асосгузори Маркази байналмилалии даъвати исломӣ == Аҳмад Дидат хуб дарк кард, ки хидмати ӯ барои даъват ба ислам аз тариқи баҳси илмӣ бо диншиносони дигар баъди магаш идома меёбад. Барои ин зарур буд, ки заминаи мустаҳкам тайёр карда шавад. Бинобарин, шуру шавқи хос муҳақиқи мусулмон дар талош барои расидан ба ҳадаф эътимод дошта бошад. == Беморӣ ва марг == 3 майи соли 1996 Аҳмад Дидот сактаи мағзӣ мешавад, ки дар натиҷа тамоми бадан фалаҷ мешавад, ба ҷузъ аз гардан боло. Фалаҷ дар рагҳои мағзи сар расонда, дар натиҷа Дидот тайи нуҳ сол зиндагии худ наметавонист ҳаракат кунад, сухан гуяд ва мустақилона хурок хурад. Дар шаҳри Ар-Риёзи Арабистони Судӣ ӯ дубора бозсозӣ шуд, ки ӯ бо кумаки чашм калимаҳо ва ҷумлаҳоро пурра кунад<ref>{{Cite web|url=http://www.ahmed-deedat.co.za/committed.asp|title=Medical Report on Sheikh Ahmed Deedat|publisher=ahmed-deedat.co.za|lang=en|deadlink=404|accessdate=01 ноября 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20020112145849/http://www.ahmed-deedat.co.za/committed.asp|archivedate=2002-01-12}}</ref>. Аҳмад Дидат {{СанаиМарг|8|8|2005}} дар хонаи худ дар шаҳри Веруломи вилояти Квазулу-Натал вафот кард. == Ҷоизаҳо == Шайх Дидот ҷоизаҳои зиёде аз як қатор кишварҳои арабӣ мукофотонида шуд аз ҷумла соли 1986 бо ҷоизаи шоҳ Фаҳд сазовор дониста шуд == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Сарчашма == * {{Cite web|url=http://www.imam.ru/articles/didat.html|title=Ахмед Дидат - жизнь, посвященная исламскому призыву|publisher=imam.ru|accessdate=2014-01-08|ref=imam.ru}} 7w2yq557nohghz8joqpi31w73duq7c8 Табхол 0 149599 1309135 1228587 2022-08-04T09:12:48Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Infobox Disease | Image = Herpes(PHIL 1573 lores).jpg | Caption = «Простуда» (пузырьки с последующими корочками на их месте) — лабиальное проявление простого герпеса | DiseasesDB = 5841 | DiseasesDB_mult = {{DiseasesDB2|33021}} | ICD10 = {{ICD10|A|60}}, {{ICD10|B|00}}, {{ICD10|G|05|1}}, {{ICD10|P|35|2}} | ICD9 = {{ICD9|054.0}}, {{ICD9|054.1}}, {{ICD9|054.2}}, {{ICD9|054.3}}, {{ICD9|771.2}} | ICDO = | OMIM = | MedlinePlus = | eMedicineSubj = med | eMedicineTopic = 1006 | MeshID = D006561 | }} '''Табхол''' ({{lang-grc|ἕρπης}}) — [[Бемориҳои вирусӣ|бемориҳои вирусие]], ки ҳангоми онҳо дар [[пӯст]] ҳасба ва обилачаҳо пайдо мешаванд. == Сабабҳои беморӣ == Манбаи сироят шахси бемор ё ҳомили вирус мебошад. [[Вирус]] бо роҳи тамос мегузарад. Сабаби беморӣ беҳад хунук хӯрдан (аксари ҳодисоти беморӣ ба мавсими хунуки сол рост меояд), суст шудани қобилияти муқобилияти организм, гиповитаминоз ва диг. омилҳо маҳсуб меёбанд. табхол аксар вақт дар натиҷаи бемориҳои сироятии дигар ([[грипп]], [[пневмония]], [[вараҷа]] ва ғайра) пайдо мешавад. Табхоли муқаррарӣ дар мавсими гармо, дар аснои аз тафси офтоб гарм шудани одамон сар мезанад. == Табхоли муқаррарӣ == Бо вируси табхоли муқаррарӣ ҳанӯз аз давраи ширхорагӣ сироят ёфтан мумкин аст, аммо беморӣ ба сабаби масунияти модарзодии кӯдак сар намезанад. Дар охири соли якуми ҳаёт масуният кам гашта, ҳангоми номусоидии шароит беморӣ метавонад инкишоф ёбад. Вируси табхоли муқаррарӣ ба организм роҳ ёфта тамоми умр дар он ҷо мемонад (ба истилоҳ ҳомилии музмини вирус). Табхоли муқаррарӣ одатан дар лаб, параҳои бинӣ, луобпардаи даҳон (ниг. Стоматит), чашм (ниг. Конъюнктивит), узвҳои таносул ва ғ. ба шакли обилачаҳои шаффоф зоҳир мегардад. Пеш аз пайдоиши обилаҳо пӯст андак мехорад ё сӯзиш мекунад, баъзан табларза, беқувватӣ, ихтилоли роҳи меъдаю рӯдаҳо (алалхусус дар кӯдакон) мушоҳида мешавад. Баъзан узвҳои дарунӣ ва системаи асаби кӯдакони хурдсол осеб ёфта, дар чунин ҳолат таби кӯдак баланд мегардад. Одатан, пас аз 7 — 10 рӯз обилачаҳо мехушканд, дар ҷои онҳо мувақатан доғи сурхча ё хокистарранг боқӣ мемонад. Баъзан табхол пас аз муддати кӯтоҳ, одатан, боз дар ҳамон ҷойи баромадааш пайдо мешавад (Табхоли дубора). == Табхоли фарогир == Табхоли фарогирро вируси обакон ба вуҷуд меорад. Ба он фақат калонсолон гирифтор мешаванд; дар кӯдакони то 10 сола ин беморӣ дучор намеояд, аммо онҳое, ки бо ашхоси гирифтори табхоли фарогир алоқа доранд, мумкин аст бемори обакон шаванд. Ангезандаи Табхоли фарогир нафақат пӯст, балки системаи асабро низ хароб мекунад; аз ин рӯ аломатҳои аввалини он дарди асабест, ки вирус ба он зарар расондааст (мас., дарди байни қабурғаҳо, рон, сар). Пас аз чанд рӯз он ҷойҳои пӯст, ки асаби иллатӣ мегузарад (одатан дар як тарафи бадан), газак гирифта варам мекунанд, обилаҳои аввал шаффоф ва баъд мадданок, баъзан хундор пайдо мешаванд. Лимфауқдаҳои ҳамшафат варам карда, ҳарорати бадан баланд мегардад, ҳолати умумии бемор тағйир меёбад. Аз рӯзи 6 — 8-ум сар карда обилаҳо хушкида карахш мебанданд; баъди 2 — 5 ҳафта бемор шифо меёбад. Дар одамони куҳансол ва камқувват дарди асабҳо дергоҳ боқӣ мемонад. Табхолро духтур муолиҷа мекунад. Ҳангоми сабук гузаштани табхоли муқаррарӣ ва дар лабу параҳои бинӣ пайдо шудани обилачаҳо (агар ҳолати умумии бемор бетағйир монад) бо мақсади пешгирии вирусҳо ба обилаҳо рӯзе 1 — 2 маротиба маҳлули метиленӣ ё марҳами оксалинӣ мемоланд. Агар ҳасба дар узвҳои таносул, чашм ва даҳон пайдо шуда, ҳолати умумии бемор тағйир ёбад, инчунин дар мавриди такроран бемор гаштан муолиҷа бояд дар зери назорати доимии духтур давом кунад. Беморони табхол бояд либоси гарм пӯшанд, аз сармо эҳтиёт шаванд. Онҳое, ки гирифтори табхоли фарогиранд, дар давраи авҷи беморӣ бояд бистарӣ гарданд. Хӯроки онҳо бояд сервитамин (махсусан витамини В) бошад. Ҳангоми осеб ёфтани луобпардаи даҳон даҳонро тез-тез мечайқонанд. == Пешгирии беморӣ == Барои пешгирии беморӣ обутоби организм, алалхусус организми кӯдакон ва мувофиқи мавсими сол пӯшидани либос маслиҳат дода мешавад. Барои аз бемории обакон эмин доштани кӯдакон онҳоро аз маризи табхоли фарогир дур нигоҳ доштан зарур астабхол == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * Қамардинов Х.Қ. (ва диг.), Бемориҳои сироятӣ, Д., 2000; * Қамардинов Х.Қ., Инфекционные болезни человека, Д., 2005; * Қамардинов Х.Қ., Инфекционные и паразитарные болезни человека, Д., 2009. [[Гурӯҳ:Бемориҳои вирусӣ]] i2bq5jz6fjq5vtmdpokqj6upxvzrinm Мадм 0 149879 1308940 1288619 2022-08-04T07:42:27Z VASHGIRD 8035 /* Таърих */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{МА |мақом = Деҳа |номи тоҷикӣ = Мадм |номи аслӣ = |тасвир = Мадм-1.jpg |тавсифи тасвир = |тобеият = |кишвар = Тоҷикистон |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |шакли минтақа = Вилоят |минтақа = вилояти Суғд |минтақа дар ҷадвал = вилояти Суғд{{!}} Суғд |шакли ноҳия = Ноҳия |ноҳия = ноҳияи Айнӣ |ноҳия дар ҷадвал = ноҳияи Айнӣ {{!}} Айнӣ |шакли ҷомеа = Ҷамоат |ҷомеа = Деҳоти Урметан |ҷомеа дар ҷадвал = |тақсимоти дохилӣ = |шакли роҳбарӣ = Раиси маҳалла |роҳбар = |замони таъсис = |аввалин номбарӣ = |номҳои пешина = |мақом аз = |забони расмӣ = тоҷикӣ |аҳолӣ = 2347 |соли барӯйхатгирӣ = 2017 |зичӣ = |агломератсия = |ҳайати миллӣ = [[мардуми тоҷик|тоҷикон]] |ҳайати динӣ = [[мусулмон]]они [[ҳанафӣ|ҳанафимазҳаб]] |этнохороним = |вақти минтақавӣ = |DST = |коди телефон = +992 3479 |нишонаи почта = 735520 |нишонаҳои почта = |коди мошинҳо = TJ02 |шакли шиноса = |шиносаи ададӣ = |гурӯҳ дар Commons = |сайт = }} '''Мадм''' — [[деҳа]] дар [[Ҷамоати деҳот|ҷамоати]] [[деҳоти Урметан]]и [[ноҳияи Айнӣ|ноҳияи Айнии]] [[вилояти Суғд]]. == Вожашиносӣ == Калимаи «Мадм» дар манбаҳои пешини таърихӣ ва осори луғавӣ ҳамчу "макони ангур "маънидод шудааст. Дар гӯшаҳои деҳа майдонҳои парвариши ангур дар замони пешин бисёр будаанд, ки намоёнгари машғулияти асоси соҳаи кишоварзии боғпарварӣ будани аҳли ин деҳа аст. Заминҳои парвариши ангур дар ҷойҳои аз ҷиҳати таъминот бо об дастнорас низ бисёр буданд, ки дар онҳо ангурҳои лалмӣ ҷамъ меоварданд, ки дар тамъу ширинӣ овозадоранд. Имрӯз низ яке аз мавзеъҳои ин деҳа бо номи «Ангурзор» боқӣ мондааст, ки аз маҷрои ҷӯйи об дар масофаи дуртар воқеъ аст. Асосан ангурро дар заминҳои наздиҳавлигӣ ё худ атрофи хонаҳояшон парвариш мекунанд ва шояд дар Мадм минбаъд майдонҳои калони ангурпаварӣ (бахусус дар заминҳои лалмӣ) пайдо шаванд. == Ҷуғрофиё == Аз деҳа то маркази ҷамоат 12 км, то маркази ноҳия 27 км; роҳ автомобилгард. Аҳолиаш 2347 нафар (2017). == Таърих == Мадм  яке аз деҳаҳои водии Зарафшон аст, ки бар асоси таҳқиқҳои санадноки таърихнигорон гузаштаи таърихии беш аз 2500- сола дорад. Номи ин деҳа ҳанӯз хело барвақт дар осори таърихӣ ва дигар навъи сарчашмаҳои боэътимоди илмӣ, ёддоштӣ ва ғайра зикри ном шудааст. Дар манобеи муътамади таърихӣ, ҳанӯз ҳини лашкаркашиҳои ҷаҳонгиронаи Искандари Мақдунӣ ба қаламрави Осиёи Миёна, ки ба солҳои 329 — 327 -и қабл аз мелод рост меояд, Мадм ҳамчу истилоҳи ҷуғрофӣ ном бурда шудааст. Ин далелҳои муаррихони аҳди қадим ва таърихнигорони даврони асрҳои миёна аз он шаходати яқин медиҳанд, ки сукунати нахустин бошандагони ин деҳа ба замонҳои басо барвақт, аз он ки тасаввур мёшавад, рост меояд. Анъана ва расму адатҳои мардумони ин деҳа басо нодир, омӯхтанӣ ва дар муқоиса бо дастовардҳои он марҳилаи таърихӣ пурарзиш будаанд. Баъдтар дар асрҳои миёна, ки дар таърихи гузаштагони обрӯманди мо саҳифаҳои тозаеро бозкушоӣ намудааст, мақоми деҳаи Мадм аз ҳайси як макони муқаррарии ҷуғрофӣ ба сифати маркази муҳими маъмурӣ боло рафта, ҳамин тавр дар нигоштаҳои таърихнигорони гуногун зуд — зуд ёдрас мешавад ва ба ҷойгоҳи вуқуи ҳодисаҳои қисматсоз мубаддал мегардад. Дар болооби водии Зарафшон як қудрати азими маъмурӣ созмон меёбад, ки дар асарҳои таъринависони он замон ва имрӯз дар таърихнигории муосири тоҷикӣ ҳамчун Буттамон маъруф мондааст. Замони пойдории ии қудрати минтақавӣ Мадм ҳамчу маркази он интихоб шуда, ин ҳақиқати бебаҳси таърихӣ гувоҳ бар муҳимияти стратегӣ ва таърихии ин деҳа дар он замон аст, ки ба ҳеч ваҷҳ наметавонад боиси шакку тардид гардад ва ниёз ба шарҳу эзоҳи тӯлонӣ низ надорад. Шахсиятҳои намоёну пурмаҳсули илми шуҳратёфтаи таърихи Тоҷикистон — академик Бобоҷон Ғафуров, академик Аҳрор Мухторов ва профессор Юсуфшоҳ Ёқубов дар асарҳои гуногунмавзӯъи таҳқиқотии худ ин нуқтаро бо санадҳои қавии илмӣ асоснок намуда, зарурати ҳамагуна шубҳабарангезиро аз миён бардоштаанд. Ҳамчунин мухаққиқони дигари шӯравӣ Брагинский А. А., Маршак Б., Исҳоқӣ Абдулло, Фрайман ва дигарон низ дар риштаи суғдшиносӣ ва таҳқиқи паҳлуҳои гуногуни таъриху фарҳанги минтақаҳои сугғднишин ковишҳои фундаменталӣ кардаанд, ки дурустии гуфтаҳои боло аз навиштаҳои онҳо бармеоянд. Мадм замони муқобилияти аҷдодони мо муқобили ҳуҷумҳои забткоронаи арабҳо охирин мавзеи давраи ниҳоии бархӯрдҳои мусаллаҳонаи Диваштич гардид. Ҳарчанд кӯшишҳои озодихоҳонаи ин фидоии содиқи арзишҳои миллиамон дар поёноби Зарафшон шурӯъ гардид, лек дар Мадм ба марҳилаи ҷамъбастии худ расид. Он замон Мадм қалъаи бузурги мудофиавӣ дошт, ки барои душманон тасхирнопазир буд. Диваштич дар пушти бораҳои наҷотбахши ин қалъа паноҳ ёфт ва ҷони худу ҳамроҳони ҳамрайъашро дар эминӣ бигузошт. Сокинони Мадм аз вуруди ин муборизи ҷабҳаи озодии онҳо гарм истиқбол ба амал оварданд ва китф ба китфи ҳамдигар қарор гирифта, хати шикастнопазири мудофиавиро созмон доданд, ки метавонист ҳамагуна ҳуҷумҳои барқосоро хунсо кунад. Гузашта аз ин матонату худфидоии онҳо дар роҳи ҳифзи ҳар як порчаи муқаддаси сарзамини аҷдодӣ дар вуҷуди бадсиришти арабҳои ишғолгар ҳамагуна эҳтимоли дастиёрӣ ба пирӯзиро ба якбор аз байн бирабуд. Зимни футуҳоти хеш арабҳо аз фиреб бисёр кор гирифтанд ва аз ин хотир ҳамеша ғалаба дар набард ҷониби онҳо буд. Диваштич бо наздикони ҳамяроқаш дар қалъаи Гардани (Гарданаи ) Ҳиcop, ки дар деҳаи Мадм воқеъ буд, барои худ паноҳгоҳи боэътимод ёфт, то неруи тозанафас гирд оварад ва стратегияи муқовимати минбаъдаашро тарҳрезӣ намуда, марҳилаи нави муборизаро оғоз кунад. Ӯ ҳини истиқоматаш дар Мадм бо пешвоёни ҳаракатҳои озодихоҳи Бохтару Истаравшан ва Ҳафтрӯд иртибот барқарор карда, нақшаи муқовимати муштарак созмондодашударо тартиб дод. Мавзеъҳои Амсо, Порбоғ, Айн, Кандик ва ғайра бевосита шаҳодат медиҳанд, ки ин русто аз давраи суғдиён вуҷуд дошт. Ҳатто баъзе амалҳои оташпарастӣ то имрӯз ҷой доранд. Ба монанди дар ҷойҳои муқаддас гузоштани шамъҳо, аз болои алов парида гузаштан, ҳангоми гусели азизони худ ба масофаҳои дур дар остонаи дар испанд дуд кардан ва боқимондаи онро дар зери остонаи дарвоза партофтан боқӣ мондааст, ки қадима будани деҳаро тасдиқ мекунад<ref>{{Cite web|url=http://faraj.tj/index.php/tj/tarikh/14367-mas-idi-miron-i-vodii-zarafshon.html|title=Масҷиди «Мирон»-и водии Зарафшон|author=Ҷамолиддин ҶАЛОЛОВ|website=faraj.tj|date=|publisher=ФАРАЖ|accessdate=2017-09-22|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170716052304/http://faraj.tj/index.php/tj/tarikh/14367-mas-idi-miron-i-vodii-zarafshon.html|archivedate=2017-07-16}}</ref>. {{аввали иқтибос}}«…Дар асри шаш мавзеъҳои Зарафшони боло, Моғиён (моҳтобӣ), Парғар (замини куҳӣ), (Фалғари имрӯза), Киштут (Киштути имрӯза), Мартушкат ([[Мастчоҳ]]и имрӯза), дохил мешуд. Ҳамчунин деҳаҳои Мадм, Зеровдавк (Зерободи ҳозира), Эскотар ( Искандари муосир), Химканд, Варз (Варзи манори имрӯза), Курут (Курути имрӯза), Фатмиф, ([[Фатмев]] и ҳозира), Поҳут ([[Похут]] и ҳозира), Дараи Яғноб низ ба ҳайати [[Панҷакент]] шомил буданд.»{{охири иқтибос|сарчашма=Исроил Исмоилов. Дастур барои Панҷакенти қадим. Душанбе:«Адиб», 1994}}<ref name=":0">{{книга |автор = Исроил Исмоилов |заглавие = Дастур барои Панҷакенти қадим |ссылка = |ответственный = |место = Душанбе |издательство = «Адиб» |год = 1994 |том = |страниц = |страницы = |isbn = }}</ref>. Мадми қадим (дар [[ноҳияи Айнӣ|ноҳияи Айни]]и муосир) бо [[Панҷакент]] иртибот дошт, чунки дар итоати ҳокими Панҷакент [[Деваштич]] буд<ref name=":0" />. == Маҳаллҳо == Мадм монанди ҳар деҳаи дигари Тоҷикистон мавзеъҳои зиёде дорад, ки номгузории онҳо аз ҷиҳати интихоби он, мувофиқати мазмуни ном бо махсусиятҳои ҷуғрофию табиии мавзеъ аксар дуруст сурат гирифтаанд. Баъзе ин номҳо барои имрӯзиён нофаҳмостанд, лек хуш садо медиҳанд, ки ин ҷо зикри қисмате аз онҳоро мувофиқи матлаб медонем: Амсои поён, Амсои боло, Дашти Мирон, Антароқ, Тагоби Боло, Тагоби Поён, Қулоб, Анкар ва ғайра. == Нигористон == <gallery> Мадм-1.jpg| Мадм-2.jpg| Мадм-3.jpg| Мадм-4.jpg| Мадм-5.jpg| Мадм-6.jpg| Мадм-7.jpg| Мадм-8.jpg| Мадм-9.jpg| </gallery> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Сарчашма == * {{книга |автор = Абдурақиб Қодиров |заглавие = Дар ҳошияи як ҷашн |ссылка = |ответственный = |место = Душанбе |издательство = «Ватанпарвар» |год = 2002 |том = |страниц = 35 |страницы = |isbn = }} * Тақсимоти маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон — {{Д.}}: [[СИЭМТ]], 2017. — 580 с. — ISBN 978-99947-33-68-2 {{Тоҷикистон-нопурра}} {{ноҳияи Айнӣ}} [[Гурӯҳ:Деҳаҳои Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Деҳаҳои ноҳияи Айнӣ]] [[Гурӯҳ:Ҷамоати Урметан]] 3n6jdj3l1ebuqj8cq6d93k3un19dvol 1308957 1308940 2022-08-04T07:44:25Z VASHGIRD 8035 Ботили нусхаи 1308940 аз тарафи [[Special:Contributions/VASHGIRD|VASHGIRD]] ([[User talk:VASHGIRD|Баҳс]]) wikitext text/x-wiki {{МА |мақом = Деҳа |номи тоҷикӣ = Мадм |номи аслӣ = |тасвир = Мадм-1.jpg |тавсифи тасвир = |тобеият = |кишвар = Тоҷикистон |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |шакли минтақа = Вилоят |минтақа = вилояти Суғд |минтақа дар ҷадвал = вилояти Суғд{{!}} Суғд |шакли ноҳия = Ноҳия |ноҳия = ноҳияи Айнӣ |ноҳия дар ҷадвал = ноҳияи Айнӣ {{!}} Айнӣ |шакли ҷомеа = Ҷамоат |ҷомеа = Деҳоти Урметан |ҷомеа дар ҷадвал = |тақсимоти дохилӣ = |шакли роҳбарӣ = Раиси маҳалла |роҳбар = |замони таъсис = |аввалин номбарӣ = |номҳои пешина = |мақом аз = |забони расмӣ = тоҷикӣ |аҳолӣ = 2347 |соли барӯйхатгирӣ = 2017 |зичӣ = |агломератсия = |ҳайати миллӣ = [[мардуми тоҷик|тоҷикон]] |ҳайати динӣ = [[мусулмон]]они [[ҳанафӣ|ҳанафимазҳаб]] |этнохороним = |вақти минтақавӣ = |DST = |коди телефон = +992 3479 |нишонаи почта = 735520 |нишонаҳои почта = |коди мошинҳо = TJ02 |шакли шиноса = |шиносаи ададӣ = |гурӯҳ дар Commons = |сайт = }} '''Мадм''' — [[деҳа]] дар [[Ҷамоати деҳот|ҷамоати]] [[деҳоти Урметан]]и [[ноҳияи Айнӣ|ноҳияи Айнии]] [[вилояти Суғд]]. == Вожашиносӣ == Калимаи «Мадм» дар манбаҳои пешини таърихӣ ва осори луғавӣ ҳамчу "макони ангур "маънидод шудааст. Дар гӯшаҳои деҳа майдонҳои парвариши ангур дар замони пешин бисёр будаанд, ки намоёнгари машғулияти асоси соҳаи кишоварзии боғпарварӣ будани аҳли ин деҳа аст. Заминҳои парвариши ангур дар ҷойҳои аз ҷиҳати таъминот бо об дастнорас низ бисёр буданд, ки дар онҳо ангурҳои лалмӣ ҷамъ меоварданд, ки дар тамъу ширинӣ овозадоранд. Имрӯз низ яке аз мавзеъҳои ин деҳа бо номи «Ангурзор» боқӣ мондааст, ки аз маҷрои ҷӯйи об дар масофаи дуртар воқеъ аст. Асосан ангурро дар заминҳои наздиҳавлигӣ ё худ атрофи хонаҳояшон парвариш мекунанд ва шояд дар Мадм минбаъд майдонҳои калони ангурпаварӣ (бахусус дар заминҳои лалмӣ) пайдо шаванд. == Ҷуғрофиё == Аз деҳа то маркази ҷамоат 12 км, то маркази ноҳия 27 км; роҳ автомобилгард. Аҳолиаш 2347 нафар (2017). == Таърих == Мадм  яке аз деҳаҳои водии Зарафшон аст, ки бар асоси таҳқиқҳои санадноки таърихнигорон гузаштаи таърихии беш аз 2500- сола дорад. Номи ин деҳа ҳанӯз хело барвақт дар осори таърихӣ ва дигар навъи сарчашмаҳои боэътимоди илмӣ, ёддоштӣ ва ғайра зикри ном шудааст. Дар манобеи муътамади таърихӣ, ҳанӯз ҳини лашкаркашиҳои ҷаҳонгиронаи Искандари Мақдунӣ ба қаламрави Осиёи Миёна, ки ба солҳои 329 — 327 -и қабл аз мелод рост меояд, Мадм ҳамчу истилоҳи ҷуғрофӣ ном бурда шудааст. Ин далелҳои муаррихони аҳди қадим ва таърихнигорони даврони асрҳои миёна аз он шаходати яқин медиҳанд, ки сукунати нахустин бошандагони ин деҳа ба замонҳои басо барвақт, аз он ки тасаввур мёшавад, рост меояд. Анъана ва расму адатҳои мардумони ин деҳа басо нодир, омӯхтанӣ ва дар муқоиса бо дастовардҳои он марҳилаи таърихӣ пурарзиш будаанд. Баъдтар дар асрҳои миёна, ки дар таърихи гузаштагони обрӯманди мо саҳифаҳои тозаеро бозкушоӣ намудааст, мақоми деҳаи Мадм аз ҳайси як макони муқаррарии ҷуғрофӣ ба сифати маркази муҳими маъмурӣ боло рафта, ҳамин тавр дар нигоштаҳои таърихнигорони гуногун зуд — зуд ёдрас мешавад ва ба ҷойгоҳи вуқуи ҳодисаҳои қисматсоз мубаддал мегардад. Дар болооби водии Зарафшон як қудрати азими маъмурӣ созмон меёбад, ки дар асарҳои таъринависони он замон ва имрӯз дар таърихнигории муосири тоҷикӣ ҳамчун Буттамон маъруф мондааст. Замони пойдории ии қудрати минтақавӣ Мадм ҳамчу маркази он интихоб шуда, ин ҳақиқати бебаҳси таърихӣ гувоҳ бар муҳимияти стратегӣ ва таърихии ин деҳа дар он замон аст, ки ба ҳеч ваҷҳ наметавонад боиси шакку тардид гардад ва ниёз ба шарҳу эзоҳи тӯлонӣ низ надорад. Шахсиятҳои намоёну пурмаҳсули илми шуҳратёфтаи таърихи Тоҷикистон — академик Бобоҷон Ғафуров, академик Аҳрор Мухторов ва профессор Юсуфшоҳ Ёқубов дар асарҳои гуногунмавзӯъи таҳқиқотии худ ин нуқтаро бо санадҳои қавии илмӣ асоснок намуда, зарурати ҳамагуна шубҳабарангезиро аз миён бардоштаанд. Ҳамчунин мухаққиқони дигари шӯравӣ Брагинский А. А., Маршак Б., Исҳоқӣ Абдулло, Фрайман ва дигарон низ дар риштаи суғдшиносӣ ва таҳқиқи паҳлуҳои гуногуни таъриху фарҳанги минтақаҳои сугғднишин ковишҳои фундаменталӣ кардаанд, ки дурустии гуфтаҳои боло аз навиштаҳои онҳо бармеоянд. Мадм замони муқобилияти аҷдодони мо муқобили ҳуҷумҳои забткоронаи арабҳо охирин мавзеи давраи ниҳоии бархӯрдҳои мусаллаҳонаи Диваштич гардид. Ҳарчанд кӯшишҳои озодихоҳонаи ин фидоии содиқи арзишҳои миллиамон дар поёноби Зарафшон шурӯъ гардид, лек дар Мадм ба марҳилаи ҷамъбастии худ расид. Он замон Мадм қалъаи бузурги мудофиавӣ дошт, ки барои душманон тасхирнопазир буд. Диваштич дар пушти бораҳои наҷотбахши ин қалъа паноҳ ёфт ва ҷони худу ҳамроҳони ҳамрайъашро дар эминӣ бигузошт. Сокинони Мадм аз вуруди ин муборизи ҷабҳаи озодии онҳо гарм истиқбол ба амал оварданд ва китф ба китфи ҳамдигар қарор гирифта, хати шикастнопазири мудофиавиро созмон доданд, ки метавонист ҳамагуна ҳуҷумҳои барқосоро хунсо кунад. Гузашта аз ин матонату худфидоии онҳо дар роҳи ҳифзи ҳар як порчаи муқаддаси сарзамини аҷдодӣ дар вуҷуди бадсиришти арабҳои ишғолгар ҳамагуна эҳтимоли дастиёрӣ ба пирӯзиро ба якбор аз байн бирабуд. Зимни футуҳоти хеш арабҳо аз фиреб бисёр кор гирифтанд ва аз ин хотир ҳамеша ғалаба дар набард ҷониби онҳо буд. Диваштич бо наздикони ҳамяроқаш дар қалъаи Гардани (Гарданаи ) Ҳиcop, ки дар деҳаи Мадм воқеъ буд, барои худ паноҳгоҳи боэътимод ёфт, то неруи тозанафас гирд оварад ва стратегияи муқовимати минбаъдаашро тарҳрезӣ намуда, марҳилаи нави муборизаро оғоз кунад. Ӯ ҳини истиқоматаш дар Мадм бо пешвоёни ҳаракатҳои озодихоҳи Бохтару Истаравшан ва Ҳафтрӯд иртибот барқарор карда, нақшаи муқовимати муштарак созмондодашударо тартиб дод. Мавзеъҳои Амсо, Порбоғ, Айн, Кандик ва ғайра бевосита шаҳодат медиҳанд, ки ин русто аз давраи суғдиён вуҷуд дошт. Ҳатто баъзе амалҳои оташпарастӣ то имрӯз ҷой доранд. Ба монанди дар ҷойҳои муқаддас гузоштани шамъҳо, аз болои алов парида гузаштан, ҳангоми гусели азизони худ ба масофаҳои дур дар остонаи дар испанд дуд кардан ва боқимондаи онро дар зери остонаи дарвоза партофтан боқӣ мондааст, ки қадима будани деҳаро тасдиқ мекунад<ref>{{Cite web|url=http://faraj.tj/index.php/tj/tarikh/14367-mas-idi-miron-i-vodii-zarafshon.html|title=Масҷиди «Мирон»-и водии Зарафшон|author=Ҷамолиддин ҶАЛОЛОВ|website=faraj.tj|date=|publisher=ФАРАЖ|accessdate=2017-09-22|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170716052304/http://faraj.tj/index.php/tj/tarikh/14367-mas-idi-miron-i-vodii-zarafshon.html|archivedate=2017-07-16}}</ref>. {{аввали иқтибос}}«…Дар асри шаш мавзеъҳои Зарафшони боло, Моғиён (моҳтобӣ), Парғар (замини куҳӣ), (Фалғари имрӯза), Киштут (Киштути имрӯза), Мартушкат ([[Мастчоҳ]]и имрӯза), дохил мешуд. Ҳамчунин деҳаҳои Мадм, Зеровдавк (Зерободи ҳозира), Эскотар ( Искандари муосир), Химканд, Варз (Варзи манори имрӯза), Курут (Курути имрӯза), Фатмиф, ([[Фатмев]] и ҳозира), Поҳут ([[Похут]] и ҳозира), Дараи Яғноб низ ба ҳайати [[Панҷакент]] шомил буданд.»{{охири иқтибос|сарчашма=Исроил Исмоилов. Дастур оиди Панҷакенти қадим. Душанбе:«Адиб», 1994}}<ref name=":0">{{книга |автор = Исроил Исмоилов |заглавие = Дастур оиди Панҷакенти қадим |ссылка = |ответственный = |место = Душанбе |издательство = «Адиб» |год = 1994 |том = |страниц = |страницы = |isbn = }}</ref>. Мадми қадим (дар [[ноҳияи Айнӣ|ноҳияи Айни]]и муосир) бо [[Панҷакент]] иртибот дошт, чунки дар итоати ҳокими Панҷакент [[Деваштич]] буд<ref name=":0" />. == Маҳаллҳо == Мадм монанди ҳар деҳаи дигари Тоҷикистон мавзеъҳои зиёде дорад, ки номгузории онҳо аз ҷиҳати интихоби он, мувофиқати мазмуни ном бо махсусиятҳои ҷуғрофию табиии мавзеъ аксар дуруст сурат гирифтаанд. Баъзе ин номҳо барои имрӯзиён нофаҳмостанд, лек хуш садо медиҳанд, ки ин ҷо зикри қисмате аз онҳоро мувофиқи матлаб медонем: Амсои поён, Амсои боло, Дашти Мирон, Антароқ, Тагоби Боло, Тагоби Поён, Қулоб, Анкар ва ғайра. == Нигористон == <gallery> Мадм-1.jpg| Мадм-2.jpg| Мадм-3.jpg| Мадм-4.jpg| Мадм-5.jpg| Мадм-6.jpg| Мадм-7.jpg| Мадм-8.jpg| Мадм-9.jpg| </gallery> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Сарчашма == * {{книга |автор = Абдурақиб Қодиров |заглавие = Дар ҳошияи як ҷашн |ссылка = |ответственный = |место = Душанбе |издательство = «Ватанпарвар» |год = 2002 |том = |страниц = 35 |страницы = |isbn = }} * Тақсимоти маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон — {{Д.}}: [[СИЭМТ]], 2017. — 580 с. — ISBN 978-99947-33-68-2 {{Тоҷикистон-нопурра}} {{ноҳияи Айнӣ}} [[Гурӯҳ:Деҳаҳои Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Деҳаҳои ноҳияи Айнӣ]] [[Гурӯҳ:Ҷамоати Урметан]] 1qld059ph423fu5wbwjymdadg997ftx Галактика 0 150356 1308810 1227728 2022-08-03T13:34:21Z 2601:986:8002:2270:55C9:71C5:172:AD12 wikitext text/x-wiki [[Акс:NGC 4414 (NASA-med).jpg|мини|300пкс|[[NGC{{nbsp}}4414|NGC 4414]]]] '''Каҳкашон''' ({{Lang-grc|γᾰλαξίας}} «Роҳи Ширӣ»<ref>[http://lingvowiki.info/w/Книги/Древнегреческо-русский_словарь_Дворецкого/26 Древнегреческо-русский словарь Дворецкого «γᾰλαξίας»]</ref> аз {{Lang-grc|γάλα, γάλακτος}} «шир») — манзумаҳои азими ситораӣ (то 1013 ситора), ки берун аз [[Роҳи Каҳкашон]]и мо ҷойгиранд. Каҳкашон дар ҳамаи самтҳо намоён буда, фақат дар минтақаи Роҳи Каҳкашон дар натиҷаи фурӯбурди шуъои рӯшноии байни ситораҳо ба чашм намудор нестанд. Бо чашми одӣ се каҳкашон — туманоти Андромеда, Абрҳои Калон ва Хурди магелланиро, ки ба мо нисбатан наздиканд, мушоҳида кардан мумкин аст. Аксари каҳкашонҳо чунон дуранд, ки ҳамчун нуқтаҳои хурд ба чашм мерасанд. Дурахшонии даҳҳо ҳазор каҳкашон аз 15 қадри ситораӣ (15m) зиёдтар буда, бо ёрии телескопҳои бузурги рӯйизаминӣ ва кайҳонӣ шакл ва хосиятҳои физикии онҳоро таҳқиқ кардан мумкин аст. Каҳкашонро ситорашиносии беруникаҳкашонӣ меомӯзад. Маълумот дар бораи каҳкашон дар зиҷҳои алоҳида ҷамъ оварда мешавад. Аз онҳо зиҷи аввалини туманот ва тарокумҳои ситораии ситорашиноси фаронсавӣ Ш. Мессийе (охири садаи XVIII, дар он каҳкашони Андромеда чун М 31 қайд шудааст) ва «Зиҷи нави умумӣ»-и (NGS) астрономи инглис Й. Дрейер (1888) маъмул мебошанд (дар он каҳкашони Андромеда чун NGS 224 сабт гардидааст). == Навъҳо == Галактикаро вобаста ба шакли зоҳириашон асосан ба се навъ — эллипсӣ, спиралӣ ва бешакл тақсим менамоянд. Галактикаи эллипсӣ (Е) ба эллипсоид монанд буда, дурахшониашон аз канор ба марказ меафзояд (25 %). Чунин галактика вобаста ба фишурдашавӣ ба 8 зергурӯҳ тақсим мешаванд: аз системаҳои куравӣ Е0 то системаҳои наскшакл Е7. Галактикаи спиралӣ (S) шакли спиралро дошта, зиёда аз нисфи ҳамаи галактикаро ташкил медиҳанд. Ба ин гурӯҳ Галактикаи мо ва Андромеда низ дохил мешаванд. Вобаста ба шакли ҳаста (ядро) галактикаи спиралӣ ба зергурӯҳҳои SA ва SB тақсим мешаванд. Шоха (бозу)-ҳои спиралии гурӯҳи SA бевосита аз ҳастаи марказӣ баромада, бозуҳои спиралии гурӯҳи SB аз ҳастаи тасмашакл оғоз меёбанд. Вобаста ба инкишофи бозуҳо ва андозаи ҳаста галактикаи спиралӣ ба зергурӯҳҳои Sa, Sb, Sc ва SBa, SBb, SBc тақсим мешаванд. Онҳо бо тоҷи ситоравии курашакли массаашон муайян иҳота шудаанд. Бозуҳои спиралӣ манбаи асосии пайдоиши ситораҳо буда, мавҷуд будани миқдори зиёди ситораҳои тафсони ҷавон далели он аст. Мушоҳидаҳо нишон доданд, ки чунин таснифот барои ба низом даровардани шаклҳову хосиятҳои галактика кофӣ нест. Галактикае низ мавҷуданд, ки шаклан ва табиатан ба галактикаи эллипсӣ ва спиралӣ монанданд (SO). Онҳо аз қисми марказии зичи куравӣ ва қурси онро иҳотакунанда иборат бошанд ҳам, бозуҳои спиралӣ надоранд ва тақр. 20 дарсади галактикаи атрофи моро ташкил медиҳанд (галактикаи линзавӣ). Вобаста ба таҳаввули ояндаашон галактика ба гурӯҳҳои SA ё SB ҷудо мешаванд. Галактикаи бешакл умуман ҳаста надоранд. Тайфи галактика нишон медиҳад, ки онҳо асосан ба гурӯҳҳои тайфии А, F ё G мансуб буда, омехтаи хатҳои эмиссионӣ ҳастанд. Ин далели он аст, ки туманоти берунӣ аз ситораҳо ва маводди диффузӣ иборат мебошанд. Тақр. 5 дарсади галактикаи боқимонда шакли симметрӣ надошта, ба гурӯҳи бешакл (Ir) дохил мешаванд. Равшании онҳо паст буда, асосан аз ҳидрогени нейтралӣ (хунсо) иборатанд (мас., Абрҳои магелланӣ). Ба ин гурӯҳ галактикаи пекулярӣ ва галактикаи мутақобилтаъсир низ дохил мешаванд, ки хосиятҳояшон ба галактикаи эллипсӣ ва спиралӣ монанд нестанд. Галактикаи мутақобилтаъсир аслан галактикаи каратӣ мебошанд, ки дар байнашон «дум» ё «банд»-ҳои аз моддаҳои равшану тира таркибёфта мушоҳида мегарданд. Галактика дар қисми марказии худ ҳаста доранд, ки аз ситораҳо ва газ иборат аст. Массаи ҳаста аз массаи Офтоб миллионҳо баробар зиёд буда, бо абрҳои газии то 150 пк тӯлкашида иҳота шудааст. Андозаи ҳаста камтар аз 10 пк ва қисми марказии он ≈ 10-4 пк аст. Ҳастаи баъзе галактика, асосан, аз ситораҳои тафсон ва газҳои ионӣ (ҳастаи пекулярӣ) иборат буда, дар онҳо раванди тавлидшавии ситораҳо мушоҳида мегардад. Ҳастаи галактикаи ғайристатсионарӣ ва галактикаи одӣ аз ҳам бо афканишоти босуръати рентгенӣ, ултрабунафш, инфрасурх, радиоӣ ва морфология тафовут доранд. Галактикаи ҳастаашон ғайристатсионариро ба галактикаи сейфертӣ, радиогалактикаҳо, ласертидҳо ва квазарҳо ҷудо мекунанд. Ба гурӯҳи галактикаи сейфертӣ, асосан, галактикаи спиралии ҳастаашон дурахшон дохил мешаванд. Дар тайфи онҳо хатҳои васеи эмиссионӣ мавҷуданд, ки дар натиҷаи ҳаракати босуръати гази ҳаста пайдо шудаанд. Дар радиогалактикаҳо дар фосилаи радиомавҷҳо афканишоти шадид мушоҳида шуда, онҳо асосан ба галактикаи эллипсӣ мансубанд. Ласертидҳо бо тағйирёбии дурахшонии оптикӣ (то 4-5m), радиомавҷҳо ва қутбиши афканишашон фарқ карда, ба ситора монанданд ва бо пардаи газӣ иҳота шудаанд. Дар тайфи онҳо лағзиши сурхи хатҳои тайфӣ ҷой дошта, имкон медиҳад, ки масофа то онҳо муайян карда шавад. Квазарҳо ҳастаи галактикаи дурҷойгирифта буда, бо афканиши шадиди радиомавҷҳо ва афканишоти инфрасурх фарқ мекунанд. Шакл ва сохтори галактика ба параметрҳои физикии онҳо — андоза, масса ва равшанӣ вобастагии зич доранд. Дар масофаҳои баробар бо афзудани равшании галактика андозаи назардид ва массаи онҳо зиёд мешавад. Агар ҷилои галактикаи ҳамшакл нисбат ба ҳамдигар ба як қадри ситоравӣ фарқ дошта бошад, пас, қутри галактикаи спиралӣ якуним баробар ва массаашон ду баробар ва ҳамин нишондодҳо барои галактикаи эллипсӣ се баробар меафзоянд. Массаи галактика ба воситаи массаи Офтоб (Мʘ ≈ 2:1030 кг) ифода карда мешавад. Массаи системаи ситоравиро бо усулҳои гуногун муайян мекунанд. Муқаррар намудани суръати чархиши нуқтаҳои канорӣ, марказӣ ва байни онҳо яке аз усулҳои дақиқи муайян намудани массаи галактикаи спиралӣ аст. Барои галактикаи эллипсӣ масса аз рӯйи васеъшавии хатҳои тайфии онҳо муайян карда мешавад, ки ба суръати ҳаракаташон мутаносиб аст. Галактикаи эллипсии дар маркази баъзе тарокумҳои галактикӣ мавҷуда (сD-галактикаҳо) равшанӣ ва массаи калон доранд (қадри мутлақи ситоравӣ — 24m, равшаноӣ 1042 Вт, масса 1013Мʘ). Дар Гурӯҳи маҳаллии галактика равшаноӣ ва массаи галактикаи эллипсӣ кам аст (қадри мутлақи ситоравӣ аз −14m то −6m, равшанӣ 1038—1035 Вт, масса 108—105 Мٜʘ). Барои галактикаи спиралӣ фосилаи қадри мутлақи ситоравӣ аз 22m то −14m, равшаноӣ 1041—1038 Вт, масса 1012—108 Мʘ мебошад. Барои галактикаи бешакл қадри мутлақи ситоравӣ камтар аз −18m, равшаноӣ ≤1038 Вт ва масса ≥1010 Мʘ. аст. Баробари кам шудани равшаноии галактика шумораи онҳо меафзояд. Мас., то бузургии ситоравии 12m шумораи галактика 250, то 15m аллакай 50 ҳазор ва то 24m миллиардҳо галактикаро мушоҳида намудан мумкин аст. Муайян намудани масофа то галактика ва мавқеи ҷойгиршавии онҳо дар фазо нишон дод, ки галактика танҳо, каратӣ, гурӯҳӣ, тарокумҳои галактика ва ҳатто абри тарокумҳои галактика (фавқуттарокумҳо) мешаванд. Галактикаи танҳои дурахшон қариб 10 дарсади шумораи умумии галактикаро ташкил медиҳанд. Масофаи байни онҳо нисбат ба андозаҳояшон бамаротиб зиёд аст. Галактика дар фазо номунтазам тақсим шуда, шумораашон дар Кайҳони мушоҳидашуда тақр. 100 млрд аст. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * {{ЭМТ|Галактика|4|муаллиф=А. Раҳмонов}} * Маҷидов Ҳ., Нозимов О. Нуҷум, 2008; * Раҳмонов А. Ҷирмҳои Системаи офтобӣ. Д., 2012; * Тейлер Р. Дж. Галактики. Строение и эволюция./пер. с. англ., М., 1981; * Физика космоса. Маленькая энциклопедия. М., 1986; * Шкловский И. С. Вселенная, жизнь, разум. 6 изд. М., 1987. А. Раҳмонов. {{манзумаи хуршедӣ}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Ахтарфизик]] [[Гурӯҳ:Галактикаҳо| ]] 3cpcbqjywomgcqdyd5t8i3zixct6w5p 1308816 1308810 2022-08-03T18:15:28Z Farorud 26988 wikitext text/x-wiki [[Акс:NGC 4414 (NASA-med).jpg|мини|300пкс|[[NGC{{nbsp}}4414|NGC 4414]]]] '''Каҳкашон''' (Галактика, {{Lang-grc|γᾰλαξίας}} «Роҳи Ширӣ»<ref>[http://lingvowiki.info/w/Книги/Древнегреческо-русский_словарь_Дворецкого/26 Древнегреческо-русский словарь Дворецкого «γᾰλαξίας»]</ref> аз {{Lang-grc|γάλα, γάλακτος}} «шир») — манзумаҳои азими ситораӣ (то 1013 ситора), ки берун аз [[Роҳи Каҳкашон]]и мо ҷойгиранд. Каҳкашон дар ҳамаи самтҳо намоён буда, фақат дар минтақаи Роҳи Каҳкашон дар натиҷаи фурӯбурди шуъои рӯшноии байни ситораҳо ба чашм намудор нестанд. Бо чашми одӣ се каҳкашон — туманоти Андромеда, Абрҳои Калон ва Хурди магелланиро, ки ба мо нисбатан наздиканд, мушоҳида кардан мумкин аст. Аксари каҳкашонҳо чунон дуранд, ки ҳамчун нуқтаҳои хурд ба чашм мерасанд. Дурахшонии даҳҳо ҳазор каҳкашон аз 15 қадри ситораӣ (15m) зиёдтар буда, бо ёрии телескопҳои бузурги рӯйизаминӣ ва кайҳонӣ шакл ва хосиятҳои физикии онҳоро таҳқиқ кардан мумкин аст. Каҳкашонро ситорашиносии беруникаҳкашонӣ меомӯзад. Маълумот дар бораи каҳкашон дар зиҷҳои алоҳида ҷамъ оварда мешавад. Аз онҳо зиҷи аввалини туманот ва тарокумҳои ситораии ситорашиноси фаронсавӣ Ш. Мессийе (охири садаи XVIII, дар он каҳкашони Андромеда чун М 31 қайд шудааст) ва «Зиҷи нави умумӣ»-и (NGS) астрономи инглис Й. Дрейер (1888) маъмул мебошанд (дар он каҳкашони Андромеда чун NGS 224 сабт гардидааст). == Навъҳо == Галактикаро вобаста ба шакли зоҳириашон асосан ба се навъ — эллипсӣ, спиралӣ ва бешакл тақсим менамоянд. Галактикаи эллипсӣ (Е) ба эллипсоид монанд буда, дурахшониашон аз канор ба марказ меафзояд (25 %). Чунин галактика вобаста ба фишурдашавӣ ба 8 зергурӯҳ тақсим мешаванд: аз системаҳои куравӣ Е0 то системаҳои наскшакл Е7. Галактикаи спиралӣ (S) шакли спиралро дошта, зиёда аз нисфи ҳамаи галактикаро ташкил медиҳанд. Ба ин гурӯҳ Галактикаи мо ва Андромеда низ дохил мешаванд. Вобаста ба шакли ҳаста (ядро) галактикаи спиралӣ ба зергурӯҳҳои SA ва SB тақсим мешаванд. Шоха (бозу)-ҳои спиралии гурӯҳи SA бевосита аз ҳастаи марказӣ баромада, бозуҳои спиралии гурӯҳи SB аз ҳастаи тасмашакл оғоз меёбанд. Вобаста ба инкишофи бозуҳо ва андозаи ҳаста галактикаи спиралӣ ба зергурӯҳҳои Sa, Sb, Sc ва SBa, SBb, SBc тақсим мешаванд. Онҳо бо тоҷи ситоравии курашакли массаашон муайян иҳота шудаанд. Бозуҳои спиралӣ манбаи асосии пайдоиши ситораҳо буда, мавҷуд будани миқдори зиёди ситораҳои тафсони ҷавон далели он аст. Мушоҳидаҳо нишон доданд, ки чунин таснифот барои ба низом даровардани шаклҳову хосиятҳои галактика кофӣ нест. Галактикае низ мавҷуданд, ки шаклан ва табиатан ба галактикаи эллипсӣ ва спиралӣ монанданд (SO). Онҳо аз қисми марказии зичи куравӣ ва қурси онро иҳотакунанда иборат бошанд ҳам, бозуҳои спиралӣ надоранд ва тақр. 20 дарсади галактикаи атрофи моро ташкил медиҳанд (галактикаи линзавӣ). Вобаста ба таҳаввули ояндаашон галактика ба гурӯҳҳои SA ё SB ҷудо мешаванд. Галактикаи бешакл умуман ҳаста надоранд. Тайфи галактика нишон медиҳад, ки онҳо асосан ба гурӯҳҳои тайфии А, F ё G мансуб буда, омехтаи хатҳои эмиссионӣ ҳастанд. Ин далели он аст, ки туманоти берунӣ аз ситораҳо ва маводди диффузӣ иборат мебошанд. Тақр. 5 дарсади галактикаи боқимонда шакли симметрӣ надошта, ба гурӯҳи бешакл (Ir) дохил мешаванд. Равшании онҳо паст буда, асосан аз ҳидрогени нейтралӣ (хунсо) иборатанд (мас., Абрҳои магелланӣ). Ба ин гурӯҳ галактикаи пекулярӣ ва галактикаи мутақобилтаъсир низ дохил мешаванд, ки хосиятҳояшон ба галактикаи эллипсӣ ва спиралӣ монанд нестанд. Галактикаи мутақобилтаъсир аслан галактикаи каратӣ мебошанд, ки дар байнашон «дум» ё «банд»-ҳои аз моддаҳои равшану тира таркибёфта мушоҳида мегарданд. Галактика дар қисми марказии худ ҳаста доранд, ки аз ситораҳо ва газ иборат аст. Массаи ҳаста аз массаи Офтоб миллионҳо баробар зиёд буда, бо абрҳои газии то 150 пк тӯлкашида иҳота шудааст. Андозаи ҳаста камтар аз 10 пк ва қисми марказии он ≈ 10-4 пк аст. Ҳастаи баъзе галактика, асосан, аз ситораҳои тафсон ва газҳои ионӣ (ҳастаи пекулярӣ) иборат буда, дар онҳо раванди тавлидшавии ситораҳо мушоҳида мегардад. Ҳастаи галактикаи ғайристатсионарӣ ва галактикаи одӣ аз ҳам бо афканишоти босуръати рентгенӣ, ултрабунафш, инфрасурх, радиоӣ ва морфология тафовут доранд. Галактикаи ҳастаашон ғайристатсионариро ба галактикаи сейфертӣ, радиогалактикаҳо, ласертидҳо ва квазарҳо ҷудо мекунанд. Ба гурӯҳи галактикаи сейфертӣ, асосан, галактикаи спиралии ҳастаашон дурахшон дохил мешаванд. Дар тайфи онҳо хатҳои васеи эмиссионӣ мавҷуданд, ки дар натиҷаи ҳаракати босуръати гази ҳаста пайдо шудаанд. Дар радиогалактикаҳо дар фосилаи радиомавҷҳо афканишоти шадид мушоҳида шуда, онҳо асосан ба галактикаи эллипсӣ мансубанд. Ласертидҳо бо тағйирёбии дурахшонии оптикӣ (то 4-5m), радиомавҷҳо ва қутбиши афканишашон фарқ карда, ба ситора монанданд ва бо пардаи газӣ иҳота шудаанд. Дар тайфи онҳо лағзиши сурхи хатҳои тайфӣ ҷой дошта, имкон медиҳад, ки масофа то онҳо муайян карда шавад. Квазарҳо ҳастаи галактикаи дурҷойгирифта буда, бо афканиши шадиди радиомавҷҳо ва афканишоти инфрасурх фарқ мекунанд. Шакл ва сохтори галактика ба параметрҳои физикии онҳо — андоза, масса ва равшанӣ вобастагии зич доранд. Дар масофаҳои баробар бо афзудани равшании галактика андозаи назардид ва массаи онҳо зиёд мешавад. Агар ҷилои галактикаи ҳамшакл нисбат ба ҳамдигар ба як қадри ситоравӣ фарқ дошта бошад, пас, қутри галактикаи спиралӣ якуним баробар ва массаашон ду баробар ва ҳамин нишондодҳо барои галактикаи эллипсӣ се баробар меафзоянд. Массаи галактика ба воситаи массаи Офтоб (Мʘ ≈ 2:1030 кг) ифода карда мешавад. Массаи системаи ситоравиро бо усулҳои гуногун муайян мекунанд. Муқаррар намудани суръати чархиши нуқтаҳои канорӣ, марказӣ ва байни онҳо яке аз усулҳои дақиқи муайян намудани массаи галактикаи спиралӣ аст. Барои галактикаи эллипсӣ масса аз рӯйи васеъшавии хатҳои тайфии онҳо муайян карда мешавад, ки ба суръати ҳаракаташон мутаносиб аст. Галактикаи эллипсии дар маркази баъзе тарокумҳои галактикӣ мавҷуда (сD-галактикаҳо) равшанӣ ва массаи калон доранд (қадри мутлақи ситоравӣ — 24m, равшаноӣ 1042 Вт, масса 1013Мʘ). Дар Гурӯҳи маҳаллии галактика равшаноӣ ва массаи галактикаи эллипсӣ кам аст (қадри мутлақи ситоравӣ аз −14m то −6m, равшанӣ 1038—1035 Вт, масса 108—105 Мٜʘ). Барои галактикаи спиралӣ фосилаи қадри мутлақи ситоравӣ аз 22m то −14m, равшаноӣ 1041—1038 Вт, масса 1012—108 Мʘ мебошад. Барои галактикаи бешакл қадри мутлақи ситоравӣ камтар аз −18m, равшаноӣ ≤1038 Вт ва масса ≥1010 Мʘ. аст. Баробари кам шудани равшаноии галактика шумораи онҳо меафзояд. Мас., то бузургии ситоравии 12m шумораи галактика 250, то 15m аллакай 50 ҳазор ва то 24m миллиардҳо галактикаро мушоҳида намудан мумкин аст. Муайян намудани масофа то галактика ва мавқеи ҷойгиршавии онҳо дар фазо нишон дод, ки галактика танҳо, каратӣ, гурӯҳӣ, тарокумҳои галактика ва ҳатто абри тарокумҳои галактика (фавқуттарокумҳо) мешаванд. Галактикаи танҳои дурахшон қариб 10 дарсади шумораи умумии галактикаро ташкил медиҳанд. Масофаи байни онҳо нисбат ба андозаҳояшон бамаротиб зиёд аст. Галактика дар фазо номунтазам тақсим шуда, шумораашон дар Кайҳони мушоҳидашуда тақр. 100 млрд аст. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * {{ЭМТ|Галактика|4|муаллиф=А. Раҳмонов}} * Маҷидов Ҳ., Нозимов О. Нуҷум, 2008; * Раҳмонов А. Ҷирмҳои Системаи офтобӣ. Д., 2012; * Тейлер Р. Дж. Галактики. Строение и эволюция./пер. с. англ., М., 1981; * Физика космоса. Маленькая энциклопедия. М., 1986; * Шкловский И. С. Вселенная, жизнь, разум. 6 изд. М., 1987. А. Раҳмонов. {{манзумаи хуршедӣ}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Ахтарфизик]] [[Гурӯҳ:Галактикаҳо| ]] 445zqiwon4eew1so8ccyr7t2gtnobv0 1308827 1308816 2022-08-04T05:03:23Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki [[Акс:NGC 4414 (NASA-med).jpg|мини|300пкс|[[NGC{{nbsp}}4414|NGC 4414]]]] '''Каҳкашон''' ({{lang-fa|کهکشان}}), '''Галактика''', ({{Lang-grc|γᾰλαξίας}} «Роҳи Ширӣ»<ref>[http://lingvowiki.info/w/Книги/Древнегреческо-русский_словарь_Дворецкого/26 Древнегреческо-русский словарь Дворецкого «γᾰλαξίας»]</ref> аз {{Lang-grc|γάλα, γάλακτος}} «шир») — манзумаҳои азими ситораӣ (то 1013 ситора), ки берун аз [[Роҳи Каҳкашон]]и мо ҷойгиранд. Каҳкашон дар ҳамаи самтҳо намоён буда, фақат дар минтақаи Роҳи Каҳкашон дар натиҷаи фурӯбурди шуъои рӯшноии байни ситораҳо ба чашм намудор нестанд. Бо чашми одӣ се каҳкашон — туманоти Андромеда, Абрҳои Калон ва Хурди магелланиро, ки ба мо нисбатан наздиканд, мушоҳида кардан мумкин аст. Аксари каҳкашонҳо чунон дуранд, ки ҳамчун нуқтаҳои хурд ба чашм мерасанд. Дурахшонии даҳҳо ҳазор каҳкашон аз 15 қадри ситораӣ (15m) зиёдтар буда, бо ёрии телескопҳои бузурги рӯйизаминӣ ва кайҳонӣ шакл ва хосиятҳои физикии онҳоро таҳқиқ кардан мумкин аст. Каҳкашонро ситорашиносии беруникаҳкашонӣ меомӯзад. Маълумот дар бораи каҳкашон дар зиҷҳои алоҳида ҷамъ оварда мешавад. Аз онҳо зиҷи аввалини туманот ва тарокумҳои ситораии ситорашиноси фаронсавӣ Ш. Мессийе (охири садаи XVIII, дар он каҳкашони Андромеда чун М 31 қайд шудааст) ва «Зиҷи нави умумӣ»-и (NGS) астрономи инглис Й. Дрейер (1888) маъмул мебошанд (дар он каҳкашони Андромеда чун NGS 224 сабт гардидааст). == Навъҳо == Галактикаро вобаста ба шакли зоҳириашон асосан ба се навъ — эллипсӣ, спиралӣ ва бешакл тақсим менамоянд. Галактикаи эллипсӣ (Е) ба эллипсоид монанд буда, дурахшониашон аз канор ба марказ меафзояд (25 %). Чунин галактика вобаста ба фишурдашавӣ ба 8 зергурӯҳ тақсим мешаванд: аз системаҳои куравӣ Е0 то системаҳои наскшакл Е7. Галактикаи спиралӣ (S) шакли спиралро дошта, зиёда аз нисфи ҳамаи галактикаро ташкил медиҳанд. Ба ин гурӯҳ Галактикаи мо ва Андромеда низ дохил мешаванд. Вобаста ба шакли ҳаста (ядро) галактикаи спиралӣ ба зергурӯҳҳои SA ва SB тақсим мешаванд. Шоха (бозу)-ҳои спиралии гурӯҳи SA бевосита аз ҳастаи марказӣ баромада, бозуҳои спиралии гурӯҳи SB аз ҳастаи тасмашакл оғоз меёбанд. Вобаста ба инкишофи бозуҳо ва андозаи ҳаста галактикаи спиралӣ ба зергурӯҳҳои Sa, Sb, Sc ва SBa, SBb, SBc тақсим мешаванд. Онҳо бо тоҷи ситоравии курашакли массаашон муайян иҳота шудаанд. Бозуҳои спиралӣ манбаи асосии пайдоиши ситораҳо буда, мавҷуд будани миқдори зиёди ситораҳои тафсони ҷавон далели он аст. Мушоҳидаҳо нишон доданд, ки чунин таснифот барои ба низом даровардани шаклҳову хосиятҳои галактика кофӣ нест. Галактикае низ мавҷуданд, ки шаклан ва табиатан ба галактикаи эллипсӣ ва спиралӣ монанданд (SO). Онҳо аз қисми марказии зичи куравӣ ва қурси онро иҳотакунанда иборат бошанд ҳам, бозуҳои спиралӣ надоранд ва тақр. 20 дарсади галактикаи атрофи моро ташкил медиҳанд (галактикаи линзавӣ). Вобаста ба таҳаввули ояндаашон галактика ба гурӯҳҳои SA ё SB ҷудо мешаванд. Галактикаи бешакл умуман ҳаста надоранд. Тайфи галактика нишон медиҳад, ки онҳо асосан ба гурӯҳҳои тайфии А, F ё G мансуб буда, омехтаи хатҳои эмиссионӣ ҳастанд. Ин далели он аст, ки туманоти берунӣ аз ситораҳо ва маводди диффузӣ иборат мебошанд. Тақр. 5 дарсади галактикаи боқимонда шакли симметрӣ надошта, ба гурӯҳи бешакл (Ir) дохил мешаванд. Равшании онҳо паст буда, асосан аз ҳидрогени нейтралӣ (хунсо) иборатанд (мас., Абрҳои магелланӣ). Ба ин гурӯҳ галактикаи пекулярӣ ва галактикаи мутақобилтаъсир низ дохил мешаванд, ки хосиятҳояшон ба галактикаи эллипсӣ ва спиралӣ монанд нестанд. Галактикаи мутақобилтаъсир аслан галактикаи каратӣ мебошанд, ки дар байнашон «дум» ё «банд»-ҳои аз моддаҳои равшану тира таркибёфта мушоҳида мегарданд. Галактика дар қисми марказии худ ҳаста доранд, ки аз ситораҳо ва газ иборат аст. Массаи ҳаста аз массаи Офтоб миллионҳо баробар зиёд буда, бо абрҳои газии то 150 пк тӯлкашида иҳота шудааст. Андозаи ҳаста камтар аз 10 пк ва қисми марказии он ≈ 10-4 пк аст. Ҳастаи баъзе галактика, асосан, аз ситораҳои тафсон ва газҳои ионӣ (ҳастаи пекулярӣ) иборат буда, дар онҳо раванди тавлидшавии ситораҳо мушоҳида мегардад. Ҳастаи галактикаи ғайристатсионарӣ ва галактикаи одӣ аз ҳам бо афканишоти босуръати рентгенӣ, ултрабунафш, инфрасурх, радиоӣ ва морфология тафовут доранд. Галактикаи ҳастаашон ғайристатсионариро ба галактикаи сейфертӣ, радиогалактикаҳо, ласертидҳо ва квазарҳо ҷудо мекунанд. Ба гурӯҳи галактикаи сейфертӣ, асосан, галактикаи спиралии ҳастаашон дурахшон дохил мешаванд. Дар тайфи онҳо хатҳои васеи эмиссионӣ мавҷуданд, ки дар натиҷаи ҳаракати босуръати гази ҳаста пайдо шудаанд. Дар радиогалактикаҳо дар фосилаи радиомавҷҳо афканишоти шадид мушоҳида шуда, онҳо асосан ба галактикаи эллипсӣ мансубанд. Ласертидҳо бо тағйирёбии дурахшонии оптикӣ (то 4-5m), радиомавҷҳо ва қутбиши афканишашон фарқ карда, ба ситора монанданд ва бо пардаи газӣ иҳота шудаанд. Дар тайфи онҳо лағзиши сурхи хатҳои тайфӣ ҷой дошта, имкон медиҳад, ки масофа то онҳо муайян карда шавад. Квазарҳо ҳастаи галактикаи дурҷойгирифта буда, бо афканиши шадиди радиомавҷҳо ва афканишоти инфрасурх фарқ мекунанд. Шакл ва сохтори галактика ба параметрҳои физикии онҳо — андоза, масса ва равшанӣ вобастагии зич доранд. Дар масофаҳои баробар бо афзудани равшании галактика андозаи назардид ва массаи онҳо зиёд мешавад. Агар ҷилои галактикаи ҳамшакл нисбат ба ҳамдигар ба як қадри ситоравӣ фарқ дошта бошад, пас, қутри галактикаи спиралӣ якуним баробар ва массаашон ду баробар ва ҳамин нишондодҳо барои галактикаи эллипсӣ се баробар меафзоянд. Массаи галактика ба воситаи массаи Офтоб (Мʘ ≈ 2:1030 кг) ифода карда мешавад. Массаи системаи ситоравиро бо усулҳои гуногун муайян мекунанд. Муқаррар намудани суръати чархиши нуқтаҳои канорӣ, марказӣ ва байни онҳо яке аз усулҳои дақиқи муайян намудани массаи галактикаи спиралӣ аст. Барои галактикаи эллипсӣ масса аз рӯйи васеъшавии хатҳои тайфии онҳо муайян карда мешавад, ки ба суръати ҳаракаташон мутаносиб аст. Галактикаи эллипсии дар маркази баъзе тарокумҳои галактикӣ мавҷуда (сD-галактикаҳо) равшанӣ ва массаи калон доранд (қадри мутлақи ситоравӣ — 24m, равшаноӣ 1042 Вт, масса 1013Мʘ). Дар Гурӯҳи маҳаллии галактика равшаноӣ ва массаи галактикаи эллипсӣ кам аст (қадри мутлақи ситоравӣ аз −14m то −6m, равшанӣ 1038—1035 Вт, масса 108—105 Мٜʘ). Барои галактикаи спиралӣ фосилаи қадри мутлақи ситоравӣ аз 22m то −14m, равшаноӣ 1041—1038 Вт, масса 1012—108 Мʘ мебошад. Барои галактикаи бешакл қадри мутлақи ситоравӣ камтар аз −18m, равшаноӣ ≤1038 Вт ва масса ≥1010 Мʘ. аст. Баробари кам шудани равшаноии галактика шумораи онҳо меафзояд. Мас., то бузургии ситоравии 12m шумораи галактика 250, то 15m аллакай 50 ҳазор ва то 24m миллиардҳо галактикаро мушоҳида намудан мумкин аст. Муайян намудани масофа то галактика ва мавқеи ҷойгиршавии онҳо дар фазо нишон дод, ки галактика танҳо, каратӣ, гурӯҳӣ, тарокумҳои галактика ва ҳатто абри тарокумҳои галактика (фавқуттарокумҳо) мешаванд. Галактикаи танҳои дурахшон қариб 10 дарсади шумораи умумии галактикаро ташкил медиҳанд. Масофаи байни онҳо нисбат ба андозаҳояшон бамаротиб зиёд аст. Галактика дар фазо номунтазам тақсим шуда, шумораашон дар Кайҳони мушоҳидашуда тақр. 100 млрд аст. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * {{ЭМТ|Галактика|4|муаллиф=А. Раҳмонов}} * Маҷидов Ҳ., Нозимов О. Нуҷум, 2008; * Раҳмонов А. Ҷирмҳои Системаи офтобӣ. Д., 2012; * Тейлер Р. Дж. Галактики. Строение и эволюция./пер. с. англ., М., 1981; * Физика космоса. Маленькая энциклопедия. М., 1986; * Шкловский И. С. Вселенная, жизнь, разум. 6 изд. М., 1987. А. Раҳмонов. {{манзумаи хуршедӣ}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Ахтарфизик]] [[Гурӯҳ:Галактикаҳо| ]] li9ynx1x3gcpf12ozacxs0uwm1vl152 1308828 1308827 2022-08-04T05:03:35Z VASHGIRD 8035 /* Адабиёт */ wikitext text/x-wiki [[Акс:NGC 4414 (NASA-med).jpg|мини|300пкс|[[NGC{{nbsp}}4414|NGC 4414]]]] '''Каҳкашон''' ({{lang-fa|کهکشان}}), '''Галактика''', ({{Lang-grc|γᾰλαξίας}} «Роҳи Ширӣ»<ref>[http://lingvowiki.info/w/Книги/Древнегреческо-русский_словарь_Дворецкого/26 Древнегреческо-русский словарь Дворецкого «γᾰλαξίας»]</ref> аз {{Lang-grc|γάλα, γάλακτος}} «шир») — манзумаҳои азими ситораӣ (то 1013 ситора), ки берун аз [[Роҳи Каҳкашон]]и мо ҷойгиранд. Каҳкашон дар ҳамаи самтҳо намоён буда, фақат дар минтақаи Роҳи Каҳкашон дар натиҷаи фурӯбурди шуъои рӯшноии байни ситораҳо ба чашм намудор нестанд. Бо чашми одӣ се каҳкашон — туманоти Андромеда, Абрҳои Калон ва Хурди магелланиро, ки ба мо нисбатан наздиканд, мушоҳида кардан мумкин аст. Аксари каҳкашонҳо чунон дуранд, ки ҳамчун нуқтаҳои хурд ба чашм мерасанд. Дурахшонии даҳҳо ҳазор каҳкашон аз 15 қадри ситораӣ (15m) зиёдтар буда, бо ёрии телескопҳои бузурги рӯйизаминӣ ва кайҳонӣ шакл ва хосиятҳои физикии онҳоро таҳқиқ кардан мумкин аст. Каҳкашонро ситорашиносии беруникаҳкашонӣ меомӯзад. Маълумот дар бораи каҳкашон дар зиҷҳои алоҳида ҷамъ оварда мешавад. Аз онҳо зиҷи аввалини туманот ва тарокумҳои ситораии ситорашиноси фаронсавӣ Ш. Мессийе (охири садаи XVIII, дар он каҳкашони Андромеда чун М 31 қайд шудааст) ва «Зиҷи нави умумӣ»-и (NGS) астрономи инглис Й. Дрейер (1888) маъмул мебошанд (дар он каҳкашони Андромеда чун NGS 224 сабт гардидааст). == Навъҳо == Галактикаро вобаста ба шакли зоҳириашон асосан ба се навъ — эллипсӣ, спиралӣ ва бешакл тақсим менамоянд. Галактикаи эллипсӣ (Е) ба эллипсоид монанд буда, дурахшониашон аз канор ба марказ меафзояд (25 %). Чунин галактика вобаста ба фишурдашавӣ ба 8 зергурӯҳ тақсим мешаванд: аз системаҳои куравӣ Е0 то системаҳои наскшакл Е7. Галактикаи спиралӣ (S) шакли спиралро дошта, зиёда аз нисфи ҳамаи галактикаро ташкил медиҳанд. Ба ин гурӯҳ Галактикаи мо ва Андромеда низ дохил мешаванд. Вобаста ба шакли ҳаста (ядро) галактикаи спиралӣ ба зергурӯҳҳои SA ва SB тақсим мешаванд. Шоха (бозу)-ҳои спиралии гурӯҳи SA бевосита аз ҳастаи марказӣ баромада, бозуҳои спиралии гурӯҳи SB аз ҳастаи тасмашакл оғоз меёбанд. Вобаста ба инкишофи бозуҳо ва андозаи ҳаста галактикаи спиралӣ ба зергурӯҳҳои Sa, Sb, Sc ва SBa, SBb, SBc тақсим мешаванд. Онҳо бо тоҷи ситоравии курашакли массаашон муайян иҳота шудаанд. Бозуҳои спиралӣ манбаи асосии пайдоиши ситораҳо буда, мавҷуд будани миқдори зиёди ситораҳои тафсони ҷавон далели он аст. Мушоҳидаҳо нишон доданд, ки чунин таснифот барои ба низом даровардани шаклҳову хосиятҳои галактика кофӣ нест. Галактикае низ мавҷуданд, ки шаклан ва табиатан ба галактикаи эллипсӣ ва спиралӣ монанданд (SO). Онҳо аз қисми марказии зичи куравӣ ва қурси онро иҳотакунанда иборат бошанд ҳам, бозуҳои спиралӣ надоранд ва тақр. 20 дарсади галактикаи атрофи моро ташкил медиҳанд (галактикаи линзавӣ). Вобаста ба таҳаввули ояндаашон галактика ба гурӯҳҳои SA ё SB ҷудо мешаванд. Галактикаи бешакл умуман ҳаста надоранд. Тайфи галактика нишон медиҳад, ки онҳо асосан ба гурӯҳҳои тайфии А, F ё G мансуб буда, омехтаи хатҳои эмиссионӣ ҳастанд. Ин далели он аст, ки туманоти берунӣ аз ситораҳо ва маводди диффузӣ иборат мебошанд. Тақр. 5 дарсади галактикаи боқимонда шакли симметрӣ надошта, ба гурӯҳи бешакл (Ir) дохил мешаванд. Равшании онҳо паст буда, асосан аз ҳидрогени нейтралӣ (хунсо) иборатанд (мас., Абрҳои магелланӣ). Ба ин гурӯҳ галактикаи пекулярӣ ва галактикаи мутақобилтаъсир низ дохил мешаванд, ки хосиятҳояшон ба галактикаи эллипсӣ ва спиралӣ монанд нестанд. Галактикаи мутақобилтаъсир аслан галактикаи каратӣ мебошанд, ки дар байнашон «дум» ё «банд»-ҳои аз моддаҳои равшану тира таркибёфта мушоҳида мегарданд. Галактика дар қисми марказии худ ҳаста доранд, ки аз ситораҳо ва газ иборат аст. Массаи ҳаста аз массаи Офтоб миллионҳо баробар зиёд буда, бо абрҳои газии то 150 пк тӯлкашида иҳота шудааст. Андозаи ҳаста камтар аз 10 пк ва қисми марказии он ≈ 10-4 пк аст. Ҳастаи баъзе галактика, асосан, аз ситораҳои тафсон ва газҳои ионӣ (ҳастаи пекулярӣ) иборат буда, дар онҳо раванди тавлидшавии ситораҳо мушоҳида мегардад. Ҳастаи галактикаи ғайристатсионарӣ ва галактикаи одӣ аз ҳам бо афканишоти босуръати рентгенӣ, ултрабунафш, инфрасурх, радиоӣ ва морфология тафовут доранд. Галактикаи ҳастаашон ғайристатсионариро ба галактикаи сейфертӣ, радиогалактикаҳо, ласертидҳо ва квазарҳо ҷудо мекунанд. Ба гурӯҳи галактикаи сейфертӣ, асосан, галактикаи спиралии ҳастаашон дурахшон дохил мешаванд. Дар тайфи онҳо хатҳои васеи эмиссионӣ мавҷуданд, ки дар натиҷаи ҳаракати босуръати гази ҳаста пайдо шудаанд. Дар радиогалактикаҳо дар фосилаи радиомавҷҳо афканишоти шадид мушоҳида шуда, онҳо асосан ба галактикаи эллипсӣ мансубанд. Ласертидҳо бо тағйирёбии дурахшонии оптикӣ (то 4-5m), радиомавҷҳо ва қутбиши афканишашон фарқ карда, ба ситора монанданд ва бо пардаи газӣ иҳота шудаанд. Дар тайфи онҳо лағзиши сурхи хатҳои тайфӣ ҷой дошта, имкон медиҳад, ки масофа то онҳо муайян карда шавад. Квазарҳо ҳастаи галактикаи дурҷойгирифта буда, бо афканиши шадиди радиомавҷҳо ва афканишоти инфрасурх фарқ мекунанд. Шакл ва сохтори галактика ба параметрҳои физикии онҳо — андоза, масса ва равшанӣ вобастагии зич доранд. Дар масофаҳои баробар бо афзудани равшании галактика андозаи назардид ва массаи онҳо зиёд мешавад. Агар ҷилои галактикаи ҳамшакл нисбат ба ҳамдигар ба як қадри ситоравӣ фарқ дошта бошад, пас, қутри галактикаи спиралӣ якуним баробар ва массаашон ду баробар ва ҳамин нишондодҳо барои галактикаи эллипсӣ се баробар меафзоянд. Массаи галактика ба воситаи массаи Офтоб (Мʘ ≈ 2:1030 кг) ифода карда мешавад. Массаи системаи ситоравиро бо усулҳои гуногун муайян мекунанд. Муқаррар намудани суръати чархиши нуқтаҳои канорӣ, марказӣ ва байни онҳо яке аз усулҳои дақиқи муайян намудани массаи галактикаи спиралӣ аст. Барои галактикаи эллипсӣ масса аз рӯйи васеъшавии хатҳои тайфии онҳо муайян карда мешавад, ки ба суръати ҳаракаташон мутаносиб аст. Галактикаи эллипсии дар маркази баъзе тарокумҳои галактикӣ мавҷуда (сD-галактикаҳо) равшанӣ ва массаи калон доранд (қадри мутлақи ситоравӣ — 24m, равшаноӣ 1042 Вт, масса 1013Мʘ). Дар Гурӯҳи маҳаллии галактика равшаноӣ ва массаи галактикаи эллипсӣ кам аст (қадри мутлақи ситоравӣ аз −14m то −6m, равшанӣ 1038—1035 Вт, масса 108—105 Мٜʘ). Барои галактикаи спиралӣ фосилаи қадри мутлақи ситоравӣ аз 22m то −14m, равшаноӣ 1041—1038 Вт, масса 1012—108 Мʘ мебошад. Барои галактикаи бешакл қадри мутлақи ситоравӣ камтар аз −18m, равшаноӣ ≤1038 Вт ва масса ≥1010 Мʘ. аст. Баробари кам шудани равшаноии галактика шумораи онҳо меафзояд. Мас., то бузургии ситоравии 12m шумораи галактика 250, то 15m аллакай 50 ҳазор ва то 24m миллиардҳо галактикаро мушоҳида намудан мумкин аст. Муайян намудани масофа то галактика ва мавқеи ҷойгиршавии онҳо дар фазо нишон дод, ки галактика танҳо, каратӣ, гурӯҳӣ, тарокумҳои галактика ва ҳатто абри тарокумҳои галактика (фавқуттарокумҳо) мешаванд. Галактикаи танҳои дурахшон қариб 10 дарсади шумораи умумии галактикаро ташкил медиҳанд. Масофаи байни онҳо нисбат ба андозаҳояшон бамаротиб зиёд аст. Галактика дар фазо номунтазам тақсим шуда, шумораашон дар Кайҳони мушоҳидашуда тақр. 100 млрд аст. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * {{ЭМТ|Галактика|4|муаллиф=А. Раҳмонов}} * Маҷидов Ҳ., Нозимов О. Нуҷум, 2008; * Раҳмонов А. Ҷирмҳои Системаи офтобӣ. Д., 2012; * Тейлер Р. Дж. Галактики. Строение и эволюция./пер. с. англ., М., 1981; * Физика космоса. Маленькая энциклопедия. М., 1986; * Шкловский И. С. Вселенная, жизнь, разум. 6 изд. М., 1987. {{манзумаи хуршедӣ}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Ахтарфизик]] [[Гурӯҳ:Галактикаҳо| ]] carnuqc2gjb620qjqqpn773ymcyndoe Арақчин 0 155924 1308906 1307864 2022-08-04T07:38:24Z VASHGIRD 8035 /* Эзоҳ */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{МА |мақом =Деҳа |номи тоҷикӣ = Арақчин |номи аслӣ = |кишвар = Тоҷикистон |минтақа= Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ {{!}} НТҶ |шакли минтақа= Вилоят |ноҳия= Ноҳияи Варзоб {{!}} Варзоб |шакли ноҳия= Ноҳия |ҳавзаи ҷомеа дар ҷадвал = |ҷомеа = Ҷамоати Чорбоғ (н. Варзоб) {{!}} Деҳоти Чорбоғ |шакли ҷомеа = Ҷамоат |ҷомеа дар ҷадвал = |lat_deg= |lon_deg= |lat_min= |lat_sec=|lon_min= |lon_sec= |тақсимоти дохилӣ = |забони расмӣ = тоҷикӣ |аҳолӣ = 1570 |соли барӯйхатгирӣ = 2017 |ҳайати миллӣ = [[мардуми тоҷик|тоҷикон]] |ҳайати динӣ = [[мусулмон]]он |этнохороним = |вақти минтақавӣ = +5 |коди мошинҳо = TJ07 |гурӯҳ дар Commons = |шакли роҳбарӣ=Раиси маҳалла |роҳбар = |latNS=N |longEW=E |коди телефон = +992 3153 }} '''''Арақчин''''' — [[деҳа]] дар [[Ҷамоати деҳот|ҷамоати]] [[Ҷамоати Чорбоғ (н. Варзоб)|деҳоти Чорбоғ]]и [[ноҳияи Варзоб]]. Аз Арақчин то маркази ноҳия 31 км. ва то маркази шаҳри Душанбе 18 км. Аҳолиаш 1570 нафар (2019), тоҷикон. == Эзоҳ == '''''Деҳаи Арақчин''''' дар доманаи ҷанубии қаторкӯҳҳои Ҳисор ва тақрибан дар баландии 1100м-1200м аз сатҳи баҳр ҷойгир шудааст. Ҳудуди имрӯзаи деҳа тақрибан 16 гектарро ташкид намуда релефи он баландкӯҳ ва кӯҳсор мебошад. Масофааш то шаҳри '''Душанбе''' 6 км буда роҳ асфалтпӯш мебошад. Аз рӯи маълумотҳои охирин аҳолии деҳа дар 01-01-2019сол 1570 нафарро ташкил медиҳад. Сокинони деҳа аз қадимулаём тоҷикон мебошанд. '''''Деҳаи Арақчин''''' таърихи хеле қадима дорад, ки барои он бозёфтҳои таърихӣ ва навиштаҳои олимону адибони гузашта шаҳодат медиҳанд. Аввалин маълумотҳои таърихӣ оид ба таърихи '''''деҳаи Арақчин''''' дар навиштаҳои таърихнигорон ва саёҳатчиёни рус дар охири асри XIX ва ибтидои асри XX навишта шудаанд. Хусусан навиштаҷотҳои полковник Логофет барои деҳаҳои амлокдории '''Варзоб''' аз ҷумлаи '''''деҳаи Арақчин''''' ҷоилиби диққат мебошад. Навиштаҷотҳои дигаре, ки ба мо барои гузашта ва зиндагии мардуми он маълумотҳои муҳим медиҳанд ин осори шоири мардумии сокини ҳамин деҳа ''Мирзо Саъдулло Рабиӣ'' мебошад. Шоир дар эҷоидиёти худ хусусан дар достони «Порчаи бедод» ҳаёти мардуми деҳаро дар охири асри XIX ва ибтидои асри XX нишон додаст. Оиди гузаштаи мардуми деҳаи Арақчин маълумотҳои таърихиро мо метавонем аз як қатор манбаҳои дигаре, ки дар замони Шуравӣ ва Тоҷикистони соҳибистиқлол ба даст омадаанд дастрас кунем. Оид ба таърихи ин деҳа маълумотҳо дар китобҳои «Истории энадимского народа» қисми 1, «Тоҷикон» Бобоҷон Ғафуров қисми 1 саҳифаҳои 34-35, энсеклопедияи «Душанбе» маълумотҳои таърихиро дастрас намудан мумкин аст. Маълумотҳои дигарро барои деҳаи Арақчин, ки ба давраи барқароршавии Ҳокимияти Шуравӣ дар ин ҷой марбут мебошад мо метавонем аз китоби нависандаи таърихнигори рус Яков Налский «В горах Восточний Бухаре» дастрас намоем. Дигар манбае, ки барои омӯзишн ин деҳа метавонад маълумотҳо хуб ва саҳеҳ диҳад ин маҷмуи материалҳоии этнографие мебошад, ки натиҷаи экспидитсияи кормандони Институти таърих, археология ва мардумшиносии ба номи Аҳмади Дониш аст, ки дар соли 1961-1962 дар ҷамоати деҳоти Чорбог сурат гирифтааст. Натиҷаи ин корҳои этнографӣ дар китоби Неъмонова Л.И «Таджики Варзоба» ба таври муфассал оварда шудаанд.            Худи номи '''''деҳа Арақчин''''' ба мавқеи ҷойгиршавии он,  ки ҷои баланду хушбоду ҳавост алоқамандӣ дошта аз рӯи  гуфтаи куҳансолони деҳа он ба вазиши боди форам ва тобистони салқини он вобаста мебошад. Баъзе одамон ин вотаро ба каллапуши махсус марбут медонанд, ки ин ба воқеият дуруст намеояд зеро истифодаи ин намуди каллапуш чӣ дар гузашта ва чӣ дар имрӯза маъмул намебошад. Маълумотҳои аввалине, ки мо доир ба таърихи ин деҳа дар даст дорем ба давраи маданияти Ҳисор марбут буда он ба давраи асри мису биринҷӣ рафта мерасад, ки ин бо охири хазорсолаи III ва ибтидои ҳазорсолаи II пеш аз милод рост меояд. Қадимтарин ёдгории таърихие, ки соли 1955 дар деҳаи мазкур аз тарафи сокини он Нарзулло Розиқов тасодуфан дарёфт карда шуда аст табари мисине мебошад, ки аз рӯи таҳқиқи археологҳо ба замони асри мису биринҷ марбут буда таърихи беш аз 5 ҳазор сола дорад. Дар китоби Бобоҷон Ғафуров «Тоҷикон» барои ин бозёфт оварда шудааст: «Қадимтарин ёдгориҳои аҳди биринҷӣ, ки дар Тоҷикистони ҷанубӣ ва марказӣ кашф шудаанд, маснуоти мису биринҷӣ аз ҷумла табарҳои мисӣ мебошанд. Яке аз ин табарҳо аз деҳаи Ёрии райони Панҷакент, дигаре аз деҳаи Шаршараи райони Куйбишев» ва савумин аз наздикии '''''қишлоқи Арақчини ноҳияи Варзоб''''' дарёфт шудааст. Таърихи хамаи инҳоро охири ҳазорсолаи III авали хазорсолаи II пеш аз милод муайян кардаанд.» Аз руи ин бозёфт гуфтан мумкин аст, ҳанӯз 4 ҳазор сол пеш дар мавзеи имрӯзаи деҳа одамон зинадгонӣ мекарданд. Дигар бозёфтҳои таърихие, ки аз куҳандиёр будани ин мавзеъ далолат медиҳад ин пайдо гардидани хиштҳои пухта, ороишоти кунҷҳо ва ҳаргуна зарфҳои дигари сафолӣ мебошад, ки (солҳои 1989-1990) аз тарафи сокини ҳамин деҳа пайдо гардиданд ва олимону мутахассисони бостоншинос, ки онро ба асрҳои IХ-Х яъне замони Сомониён мансуб донистанд. Олимон муайян намуданд, ки хиштҳои дарёфтшуда аз рӯи ҳаҷм, андоза ва сифати худ шабеҳи хиштҳои замони Сомониён мебошад. Дар ин ҷо месазад хотиррасон намуд, ки дар мавзеи Дараи Мазор маконе вуҷуд дорад, ки то имрӯз аз он ҷо одамон ҳангоми кор дар замин миқдори зиёди хиштҳо ва танурҳои калони хиштпазиро дучор меоянд. Аз рӯи гуфтаҳои бостоншиносон ин бозёфтҳо аз хамон мавзеъ пайдо мешаванд, ки олимон онро Арақчини куҳна медонанд. Ҳарчанд хиштҳои пайдошуда аз тарафи олимони бостоншинос мавриди таҳқиқ қарор нагирифтааст ва баҳои илмӣ наёфтаанд вале гумон меравад омӯзиши он аҳамияти калони илмӣ дорад. Таърихшиноси машҳури тоҷик акдемик Аҳрор Мухторов дар китоби худ «Таърихи Ҳисор» дар бобое, ки ба деҳаҳои доманакӯҳи Ҳисор бахшида шудааст менависад, ки куҳантарин деҳа дар ин мавзеъ ин деҳаи Арақчин мебошад. Сокинони деҳаи Арақчинро тоҷикони чағатай номидааст. Ба ғайр аз ин дар ҳудуди деҳа ва атрофи он боз якчанд мавзеҳое вуҷуд доранд, ки то имрӯз аз он ҷо одамон сафолпора, сангҳои гуногун ва тангаҳоро дарёфт менамоянд. Ҳокимияти Шуравӣ дар солҳои 1921-1922 барқарор гардидааст. Дар кори мустаҳкамкунии ҳокимияти нав саҳми фарзандони деҳа назаррас мебошад. Саҳми фарзандони деҳа дар ин давра дар китоби нависандаи рус Павловский «В горах восточних Бухара» ба таври муфассал оварда шудааст. Дар кори барқарорсозии ҳокимияти нав фарзанди ин деҳа Теша Ризоев, Асадулло Хайруллоев, Нурулло Ғуломов, Қаюм Қодир ва Қурбон Азизовҳо, Мирзо Саъдулло Рабиӣ ва Абдурашид Тошев хеле калон мебошад. Аввалин мактаби Шуравӣ дар деҳа тобистони соли 1928 ташкил ёфтааст, ки омӯзгори нахустини он Ҷумъаев Ш аз шаҳри бостонии Самарқанд мебошад. Зодагони '''''деҳаи Арақчин''''' бо фаъолияти густурдаи худ дар ҳаёти ҷамъиятиву сиёсии ҷомеа фаъолона ширкат меварзиданд. Шоир Саъдулло Рабиӣ чун вассофи ҳаёти нав баромад намуда соли 1934 чун вакил дар анҷумани I нависандагони шуравӣ иштирок намуда буд. Теша Ризоев зиёда аз 38 сол дар вазифаи раиси ҷамоати Чорбоғ кор карда 3 даъват ба Шурои Олии Тоҷикистон вакил интихоб шуда буд. Фарзанди дигари деҳаи Арақчин Абдусалом Рабиев барои хидматҳои арзандааш сазовори унвони Қаҳрамони меҳнати Сотсиалистӣ, дорандаи Ордени Ленин ва ду даъват вакили Шурои Олии Тоҷикистон шуда буд. Дар солҳон ҶБВ 49 нафар фарзандони деҳа ба ҷанг ва ба баталионҳои меҳнатӣ даъват шуда 20 нафари онҳо аз ҷанг барнагаштанд.{{эзоҳ}} == Сарчашма == * Феҳристи номи маҳалҳои Тоҷикистон — {{Д.}}: [[СИЭМТ]], 2013. — 332 с. — ISBN 978-99947-33-54-5 {{ноҳияи Варзоб}} [[Гурӯҳ:Деҳаҳои Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Деҳаҳои ноҳияи Варзоб]] [[Гурӯҳ:Ҷамоати Чорбоғ]] d7uo9at0vtquq8pt50bnoi5665j6ps2 Евгений Дурнев 0 174748 1308840 1149677 2022-08-04T05:22:43Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Евгени Дурнев]] to [[Евгений Дурнев]] wikitext text/x-wiki {{Варақаи футболбоз |embed = no |ном = Евгени Дурнев |акс = Yevgeni Durnev 2011.jpg |андозаи_акс = 200 |alt = |шарҳи_акс = |номи_пурра = Евгени Евгеневич Дурнев<br>(Yevgeni Yevgenyevich Durnev) |ном_ҳангоми_таваллуд = |санаи_таваллуд = {{таърихи таваллуд ва син|1972|8|4|df=yes}} |макони_таваллуд = [[Владимир]], [[ҶШФС Русия]]<ref group=қайд>[[:en:Russian SFSR|Russian SFSR]], [[:en:Vladimir|Vladimir]]</ref> |санаи_вафот = |макони_вафот = |қад = {{қад|m=1.76}} |мавқеъ = {{afp|SR}} |бошгоҳи_кунунӣ = {{расми парчам|Русия}} [[Торпедо Владимир (бошгоҳи футбол)|Торпедо Владимир]][[:en:FC Torpedo Vladimir|<sup>en</sup>]] |рақам = |солҳо1 = 1990–1992 |бошгоҳҳо1 = {{расми парчам|Русия}} [[Торпедо Владимир (бошгоҳи футбол)|Торпедо Владимир]][[:en:FC Torpedo Vladimir|<sup>en</sup>]] |баромадҳо1 = 98 |голҳо1 = 20 |солҳо2 = 1993–1995 |бошгоҳҳо2 = FC KAMAZ Naberezhnye Chelny[[:en:FC KAMAZ Naberezhnye Chelny|<sup>en</sup>]] |баромадҳо2 = 85 |голҳо2 = 15 |солҳо3 = 1996–1997 |бошгоҳҳо3 = FC Lokomotiv Nizhny Novgorod[[:en:FC Lokomotiv Nizhny Novgorod|<sup>en</sup>]] |баромадҳо3 = 18 |голҳо3 = 2 |солҳо4 = 1998 |бошгоҳҳо4 = {{расми парчам|Русия}} [[Уралан Елиста (бошгоҳи футбол)|Уралан Елиста]][[:en:FC Uralan Elista|<sup>en</sup>]] |баромадҳо4 = 28 |голҳо4 = 9 |солҳо5 = 1999–2000 |бошгоҳҳо5 = {{расми парчам|Русия}} [[Торпедо Маскав (бошгоҳи футбол)|Торпедо Маскав]][[:en:FC Torpedo Moscow|<sup>en</sup>]] |баромадҳо5 = 19 |голҳо5 = 5 |солҳо6 = 2001–2002 |бошгоҳҳо6 = FC Uralan Plus Moscow[[:en:FC Uralan Plus Moscow|<sup>en</sup>]] |баромадҳо6 = 37 |голҳо6 = 13 |солҳо7 = 2003 |бошгоҳҳо7 = {{расми парчам|Русия}} [[Космос Егоревск (бошгоҳи футбол)|Космос Егоревск]][[:en:FC Kosmos Yegoryevsk|<sup>en</sup>]] |баромадҳо7 = 3 |голҳо7 = 0 |солҳо8 = 2004–2005 |бошгоҳҳо8 = {{расми парчам|Русия}} [[Торпедо Владимир (бошгоҳи футбол)|Торпедо Владимир]][[:en:FC Torpedo Vladimir|<sup>en</sup>]] |баромадҳо8 = 43 |голҳо8 = 12 |солҳои_умумӣ = |баромадҳои_умумӣ = |голҳои_умумӣ = |солҳои_мураббигарӣ1= 2006 |бошгоҳҳои_мураббигарӣ1 = {{расми парчам|Русия}} [[Торпедо Владимир (бошгоҳи футбол)|Торпедо Владимир]] (ассистент)[[:en:FC Torpedo Vladimir|<sup>en</sup>]] |солҳои_мураббигарӣ2= 2007–2011 |бошгоҳҳои_мураббигарӣ2 = {{расми парчам|Русия}} [[Торпедо Владимир (бошгоҳи футбол)|Торпедо Владимир]][[:en:FC Torpedo Vladimir|<sup>en</sup>]] |солҳои_мураббигарӣ3= 2012–2013 |бошгоҳҳои_мураббигарӣ3 = {{расми парчам|Русия}} [[Тюмен (бошгоҳи футбол)|Тюмен]][[:en:FC Tyumen|<sup>en</sup>]] |солҳои_мураббигарӣ4= 2015–2016 |бошгоҳҳои_мураббигарӣ4 = {{расми парчам|Русия}} [[Торпедо Владимир (бошгоҳи футбол)|Торпедо Владимир]][[:en:FC Torpedo Vladimir|<sup>en</sup>]] |солҳои_мураббигарӣ5= 2017– |бошгоҳҳои_мураббигарӣ5 = {{расми парчам|Русия}} [[Торпедо Владимир (бошгоҳи футбол)|Торпедо Владимир]][[:en:FC Torpedo Vladimir|<sup>en</sup>]] |шаблонҳои_медал-title = |шаблонҳои_медал = |шаблонҳои_медал-expand = |module = |азнавсозии_бошгоҳ = |азнавсозии_дастаи_миллӣ = }} '''Евгени Евгеневич Дурнев''' ({{lang-ru|Евгений Евгеньевич Дурнев}}; [[4 август]]и [[1972]], [[Владимир]], [[ҶШФС Русия]]) — футболбози [[Русия|русӣ]], маснадашро анҷом додааст, {{afp|sr}}, муррабӣ.<ref>[[:en:Yevgeni Durnev|Yevgeni Durnev]]</ref> == Зиндагинома == {{васеъкунии фасл}} == Маснади бошгоҳӣ == == Мунтахаби миллӣ == == Эзоҳ == {{эзоҳ|group=қайд|liststyle=lower-alpha}} == Пайвандҳо == {{эзоҳ}} __FORCETOC__ [[Гурӯҳ:Зодагони 4 август]] [[Гурӯҳ:Зодагони соли 1972]] [[Гурӯҳ:Ҳуҷумкунандагони футбол]] [[Гурӯҳ:Мураббиёни футбол]] [[Гурӯҳ:Футболбозони Русия]] [[Гурӯҳ:Бозингарони БФ Торпедо Владимир]] [[Гурӯҳ:Бозингарони БФ KAMAZ Naberezhnye Chelny]] [[Гурӯҳ:Бозингарони БФ Lokomotiv Nizhny Novgorod]] [[Гурӯҳ:Бозингарони БФ Уралан Елиста]] [[Гурӯҳ:Бозингарони БФ Торпедо Маскав]] [[Гурӯҳ:Бозингарони БФ Uralan Plus Moscow]] [[Гурӯҳ:Бозингарони БФ Космос Егоревск]] {{Russia-footy-bio-stub}} 3v7j37cj4g558jqa5elzizbmh839gb1 Мансур Бобохонов 0 202863 1308981 1200483 2022-08-04T07:48:51Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Олим |ном = Мансур Бобохонов |номи аслӣ = Бобохонов Мансур Бобохонович |тасвир = |бар = |тавсифи тасвир = |таърихи таваллуд = 28.08.1931 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ| Конибодом|шаҳри Конибодом}}, [[ҶШС Тоҷикистон]] |таърихи даргузашт = 19.07.2012 |шаҳрвандӣ = {{парчамбандӣ|Тоҷикистон}} |маҳалли даргузашт = {{МаҳаллиМарг|Душанбе|шаҳри Душанбе }}, [[Тоҷикистон]] |фазои илмӣ = [[таърих]] |ҷойҳои кор = [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]], [[Донишгоҳи славянии Русияву Тоҷикистон]] |дараҷаи илмӣ = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои таърих}} |унвонҳои илмӣ = {{Унвонҳои илмӣ||0}} |алма-матер = |роҳбари илмӣ = |шогирдони маъруф = |маъруф ба = |ҷоизаҳо = Ходими шоистаи илми Тоҷикистон (1994) |имзо = |бари имзо = |сайт = |викитека = |викианбор = }} '''Мансур Бобохонов''' (''Бобохонов Мансур Бобохонович''; [[28 август]]и [[1931]], [[Конибодом]], — [[19 июл]]и [[2012]], [[Душанбе]]) — [[муаррих]], доктори илмҳои таърих (1976), профессор (1978), узви пайвастаи АИ педагогӣ ва иҷтимоии Федератсияи Русия, узви пайвастаи Академияи байналхалқии илмии мактабҳои олӣ (1995), Арбоби шоистаи илми Ҷумҳурии Тоҷикистон (1994). == Зиндагинома == Хатмкардаи факултети таъриху филологияи УДТ (ҳоло ДМТ; 1953). Аспиранти УДТ (1953-56). Аз соли 1956 дар ҳамин донишгоҳ ба фаъолияти педагогӣ пардохтааст: муаллим, муаллими калон, и. в. дотсент (1961). Солҳои 1962-65 мудири кафедраи таърихи ИҶШС, 1974-75 и. в. мудири кафедраи таърихи халқи тоҷик; декани факултети таъриху филология (1965-66); факултети таърихи ДМТ (1966-82). Солҳои 1980-88, 1989-98 мудири кафедраи таърихи ИҶШС (таърихи ватании ДМТ); профессор (1998—2010), декани факултети таъриху ҳуқуқ (1999—2000); факултети таърих ва муносибатҳои байналхалқии Донишгоҳи Славянии Россияву Тоҷикистон (2000-01). Аз соли 2001 профессори кафедраи таърихи ватании ҳамин донишгоҳ. Аз майи соли 2006 роҳбари «Маркази илмӣ-таҳқиқотии тоҷикон ва форсизабонони ҷаҳон»-и ДМТ. == Фаъолияти илмию эҷодӣ == Барои мактабҳои миёна ва донишкадаҳои олӣ китобҳои дарсӣ таълиф кардааст: «Ҳикояҳо аз таърихи ҶШС Тоҷикистон» ба забонҳои тоҷикӣ, ӯзбекӣ ва русӣ барои синфҳои 4 ва 5-ум (Д., 1973—1991), «Таърихи Русия дар замони сармоядорӣ» (Д., 1996), «Таърихи тоҷикони ҷаҳон» (Д., 1999), «Таърихи тоҷикони ҷаҳон» (Д., 2001), «Таърихи тоҷикони ҷаҳон» (китоби дарсӣ ба забони русӣ, Д., 2004), «Таърихи тоҷикони ҷаҳон» (Д., 2004, ба забони русӣ), «Гуфтор барои тоҷикон» (маҷмӯаи мақолаҳо, мактубҳои расмӣ, Д., 2008), «Таърихи тоҷикони ҷаҳон (Ирредент ва диаспораҳои тоҷик»; китоби дарсӣ барои мактабҳои олӣ, қисми 1, Д., 2011).Таҳти роҳбарии ӯ 14 нафар рисолаҳои номзадӣ ва як нафар рисолаи докторӣ дифоъ намудаанд. == Ҷоизаҳо == Бо медали «Собиқадори меҳнат» (1984), ордени «Дӯстӣ»-и Тоҷикистон (2001), нишонҳои сарисинагии «Аълочии маорифи ҶТ», «Аълочии маорифи СССР», «Аълочии мактаби олии СССР», «Барои муваффақиятҳои шоён дар фаъолият» сарфароз гардидааст. == Осор<ref>Арбобони илми тоҷик (асри ХХ-аввали асри ХХI) / Муаллиф-мураттиб [[Ёрмуҳаммади Сучонӣ]]. — Душанбе, 2017. — С. 96-97.</ref> == * К вопросу о зарождении и развитии капиталитстических отношений в Северных районах Таджикистана во второй половине ХIХ — начала ХХ вв. — Сталинабад, 1957; * Бедории сиёсии омма дар арафаи револютсияи Октябр = Политическое пробуждение масс накануне Октябрьской революции. — Д., 1966; * Предпосылки формирования революционного союза трудящихся Туркестанского края с российским пролетариатом накануне Октября: Дисс…доктора ист. наук. — Д., 1973; * В. И. Ленин — стратеги бузурги револютсияи сотсиалистии Октябр. — Д., 1980; * Съезди 26 КПСС «Дар бораи зарурияти мустаҳкам намудани дӯстии халқҳо ва интернатсионализми пролетарӣ». — Д., 1983; * Дар зери байрақи дӯстӣ ва интернатсионализми пролетарӣ — Д., 1986; * Курсом дружбы и пролетарского интернатсионализма. — Д., 1986; * Из исто Примерный учебно-методический план — программа для народных университетов «Дружбы народов и пролетарского интернационализма». — Д., 1987; * Баъзе масъалаҳои асосии таърихи СССР ва таърихшиносӣ. Дастури таълим- Д., 1990; * Таърихи Русия дар замони сармоядорӣ. — Д., 1996; * Таърихи тоҷикони ҷаҳон. — Д., 1999; * История таджиков мира. — Д., 2004; * Гуфтор барои тоҷикон. Маҷмуаи мақолаҳо, мактубҳои расмӣ. — Д., 2008; * Таърихи тоҷикони ҷаҳон. Ирридент ва диаспораҳои тоҷик. Китоби дарсӣ. — Д., 2011. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * {{ЭМТ|Бобохонов Мансур Бобохонович|2|муаллиф=Қ. Расулиён}} * Мансур Бабаханович Бабаханов. Материалы к библиографии учёных Таджикистана/ Отв. ред. доцент Мирзоев Н. Д., 1991; * Олимони донишгоҳ. Д., 1998; Ҳамон. Материалы к библиографии учёных Таджикистана/ Отв. ред. Академик ААП и СНРФА. С. Сатторов. Д., 2001; * Prominent tajik Figures of the Twentieth Century by Du. Iraj Bashiri Prof. The University of Minnesota. USA Dushanbe, Tajikistan, 2002; * Мухиддинов С. Р., Валиев А. В. Общепризнанный ученый и педагог (к юбилею профессор М. Б. Бабаханова). Д., 2011; * Шодипур Ю. Кашшофи таърих. Д., 2011. {{Authority control}} [[Гурӯҳ:Таърихшиносони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи славянии Русияву Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Дорандагони нишони Аълочии маорифи Тоҷикистон]] nhbyyo4yd34lmn98qcvhkln8sqc9g42 Басомади вохӯрии ҳарфҳои тоҷикӣ 0 205843 1308925 1307310 2022-08-04T07:40:41Z VASHGIRD 8035 /* Басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ дар осори шоирону нависандагони форсу тоҷик */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[File:Basomadi vohurii harfhoi tojiki.jpg|right|]] === Басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ дар осори шоирону нависандагони форсу тоҷик === Дар рафти тадқиқотҳо дар достонҳои назмию насрии шоиру нависандагони тоҷику форс басомади такроршавии алифбои тоҷикӣ ҳисоб карда шуд, ки бояд дар байни асарҳои муаллифон фарқият ёфта шавад, аммо натиҷаи дигар ба даст омад. Яъне дар назар дошта шуда буд, ки агар такроршавии алифбои тоҷикӣ дар матнҳои гуногуни адибон ҳисоб карда шавад, қиматҳои гуногун мебароянд, вале дар натиҷа қиматҳои баровардашуда, бо ҳам хеле наздик ва монанд буданд. Баъди чунин натиҷа барорӣ, барои муайян кардани ҳаққонияти ин нишондиҳандаҳои басомади такроршавӣ ҳам асарҳои насрӣ ва ҳам асарҳои назмӣ дида шуд. На танҳо асарҳои адибони классик, балки асарҳои шоирону нависандагони муосир низ ҳисоб карда шуд, ки боз монандии наздик ва вобастагии зич байни коэффитсиентҳо маълум гардид. Барои тадқиқот, чунин асарҳои шоирону нависандагон гирифта шуд, ки бо воҳиди ченакашон дар кило байтҳо (Кб) ва дар шеърҳо бошад бо миқдори байтҳо (2 — мисраъҳо) оварда шудааст: {| class="wikitable" |+ !Муаллиф !Асар !Андоза |- | rowspan="11" |[[Абулқосим Фирдавсӣ]] (достонҳо) |«Таҳмурас» |5.58 Кб, 50 байт |- |«Ҷамшед» |24.1 Кб, 216 байт |- |«Заҳҳок» |60.3 Кб, 541 байт |- |«Фаридун» |127 Кб, 1151 байт |- |«Манучеҳр» |226 Кб, 2028 байт |- |«Нӯзар» |68.2Кб, 611 байт |- |«Кайковус» |110 Кб, 992 байт |- |«Суҳроб» |164 Кб, 1459 байт |- |«Сиёвуш» |313 Кб, 2764 байт |- |«Достони ҷанги Рустам бо Аквондев» |26.1 Кб, 232 байт |- |«Достони Бежан бо Манижа» |149 Кб, 1335 байт |- | rowspan="2" |[[Носири Хусрав]] (асарҳо) |«Саодатнома» |33.4 Кб, 300 байт |- |«Маснавиҳо» |17.1 Кб, 151 байт |- |[[Мирзо Турсунзода]] |«Садои Осиё» |9.89 Кб, 67 байт |- | rowspan="2" |[[Муъмин Қаноат]] |«Масъуднома» |11.3 Кб, 89 байт |- |«Сурӯши якум» |36 Кб, 323 байт |- |[[Лоиқ Шералӣ]] |«Куллиёт» |129.8 Кб, 1131 байт |- | rowspan="2" |[[Садриддин Айнӣ]] (асари мансур) |«Аҳмади Девбанд» |86.2 Кб |- |«Ғуломон» |383 Кб |- |[[Ҷалол Икромӣ]] (асари мансур) |«Ман гунаҳкорам» |666 Кб |} Коркарди омории маълумотҳо аз се марҳала иборат аст, ки якум ҳисобкунии басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ (бо ва бе ҳисобгирии фосила), ки дар алоҳидагӣ ин маълумотҳо дар боло оварда шудааст. Дуюм ҳисоб кардани коэффитсиенти муносибати басомади алифбои тоҷикии ҳамаи мувофиқатии ҷуфтии асарҳо ва сеюм тафтиши фарзияҳо барои коэффитсиентҳои муносибати ба даст омада. Ҳамчунин басомади такроршавии алифбои тоҷикӣ ҳам аз рӯи садонокҳо ва ҳам аз рӯи ҳамсадоҳо дар алоҳидагӣ, ҳамчунин дар якҷоягӣ ҳисоб карда шудаанд. Натиҷаҳои коркардҳои омории маълумотҳо дараҷаи баланди муносибати басомади алифбои тоҷикии ҳамаи мувофиқатии ҷуфтии асарҳоро нишон доданд. Дар байни онҳо қимати минималии коэффитсиенти муносибат, баробари 0,900 ва 0,967, дар байни «Маснавиҳо» — и [[Носири Хусрав]] ва «Масъуднома» — и [[Муъмин Қаноат]] (бо фосила) ва байни «Масъуднома» — и [[Муъмин Қаноат]] ва «Манучеҳр» — и [[Абулқосим Фирдавсӣ]] (бе ҳисобгирии фосила) аст. Ҳамчунин ҷоизи қайд аст, ки тафтиши фарзияҳо барои коэффитсиентҳои муносибати низ муҳимиятеро нишон доданд. Исбот: Басомади аломатҳои алифбои тоҷикӣ (ҳарфҳо бо фосила ва бе фосила) дар асарҳои шоирони классикии адабиёти тоҷику форс, инчунин адибони гуногуни назму насри тоҷик аз мушоҳидаи оморӣ фарқ накунандааст. Аз ҳамин ҷо дарк кардан мумкин аст, ки шоиру нависандагон дар асарҳои худ, аз замони пеш то ҳозир хеле кам калимаҳои навро дохил кардаанд, яъне калимаҳои куҳна бисёртар истифода шудаанд. Басомади такроршавии ҳарф дар матн намуди калимаҳоро муайян кард, ки калимаҳо дар ҳама давраҳо якхелаанд. Яъне аз рӯи садонок ва ҳамсадоҳое, ки дар калимаҳо меоянд, калимаҳоро аз ҷиҳати оморӣ — математикӣ муайян мекунад, ки дар ҳама давраҳо муносибати зич доранд. Дар рафти тадқиқотҳо маълумотҳои ҳаҷмашон хурд низ ҳисоб карда шуд, ки аз ҳама маълумоти камтар низ ҳамин хел натиҷаро нишон медиҳад. Басомади алифбои тоҷикӣ байни худ мувофиқ меоянд, инчунин коэффитсиенти муносибати зич аст ва фарзияҳо барои натиҷаҳои оморӣ муҳимиятеро нишон доданд, ки ин асарҳои: [[Абулқосим Фирдавсӣ]] «Озармдухт» (1.13 Кб, 10 байт), [[Умари Хайём]] «Рубоиҳо» (26 Кб, 202 байт) ва [[Садриддин Айнӣ]]: Шеърҳо (11.5 Кб, 102 байт) мебошанд. Дар ҳамин ҷо маълум аст, ки барои мо асари зиёдро коркард кардан лозим нест, 10 байт кифоя аст, барои басомади вохӯрии ҳарфҳои забони тоҷикиро ба даст орем. Яъне мо метавонем аз рӯи ҳаҷми хурди маълумот басомади такроршавии алифбои тоҷикиро ҳисоб карда, хоси калимаҳои наву куҳнаашро муайян кунем. Тадқиқотҳо барои басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ дар [[рӯзнома]]ҳо ва [[маҷалла]]ҳои тоҷикӣ гузаронида шуд, ки натиҷаҳои дигар ба даст омаданд. Дар матнҳои маҷаллаву рӯзномаҳо миқдори такрорёбии алифбои тоҷикӣ дигар натиҷаро нишон доданд. Фоизнокии нишондиҳандаҳои маҷаллаву рӯзномаҳо, аз асарҳои адибони классику муосир фарқкунанда баромад. Ин натиҷаҳо онро мефаҳмонад, ки калимаҳои нави бегона, калимаҳо тарҷумашудаи хоси забони тоҷикӣ набуда, калимаҳои нави пайдо шуда ва ё ин ки калимаҳои замонавӣ бисёртар ба газетаҳо ва маҷаллаҳо дохил шудаанд, онҳо калимаҳои хоси забони тоҷикиро ба як миқдори муайян аз даст додаанд, зеро истифодаи дигар калимаҳо миқдори муайяни фоизнокии фарқкунандаро дар калимаҳо каме бисёртар нишон дод. Хулоса: Тадқиқотҳои аввалин барои ҳисоби басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ дар кори зерин<ref>Усманов З. Д., Солиев О. М. Проблема раскладки символов на компьютерной клавиатуре — Душанбе: Ирфон, 2010, — 104 с.</ref> оварда шудааст, лекин боз дар тадқиқоти дигар муқаррар карда шуд, ки басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ дар асарҳои классикон ва асарҳои адибони муосир аз мушоҳидаи оморӣ фарқ накунандааст<ref>Усманов З. Д., Косимов А. А. Частотность букв таджикской литературы — Доклады Академии наук Республики Таджикистан, 2015, т.58, № 2, соли 112—115</ref>,<ref>Қосимов А. А. Басомади такроршавии ҳарфҳои адабиёти тоҷик — Маҷаллаи «Шафақ», Нашрияи Кумиҷроияи Ҳизби халқии демократии Тоҷикистон дар шаҳри Хуҷанд, 24.11.2015, № 21, соли 2.</ref>. Ҳисоби миёнаи маълумот ба як ҳарфи алифбои тоҷикӣ ҳисоб карда шуд. Аз рӯи ин ҳисобҳо дар оянда тағйирёбии зуҳуроти калимаҳои нави забони тоҷикиро муайян кардан осон хоҳад гашт. Ин комёбӣ ва дастовардҳо бо роҳбарии [[Зафар Усмонов]], академики Академияи илмҳои Тоҷикистон ва Хуршед Худойбердиев, номзади илмҳои физика ва математика ба даст омадааст. === Омории басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ === Омории басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ бе ҳисобгирии фосила (пробел): {|class="wikitable sortable" !рутба ||ҳарф ||истифодабарӣ ||басомад ||маводи иттилоотӣ |- |1 ||<b>А ||195836 ||0,165 ||0,429 |- |2 ||<b>О ||100038 ||0,084 ||0,301 |- |3 ||<b>Р ||87084 ||0,074 ||0,277 |- |4 ||<b>И ||86991 ||0,073 ||0,277 |- |5 ||<b>Н ||81061 ||0,068 ||0,265 |- |6 ||<b>Д ||80182 ||0,068 ||0,263 |- |7 ||<b>У ||55282 ||0,047 ||0,206 |- |8 ||<b>Б ||52717 ||0,045 ||0,200 |- |9 ||<b>М ||49675 ||0,042 ||0,192 |- |10 ||<b>Т ||42325 ||0,036 ||0,172 |- |11 ||<b>С ||32392 ||0,027 ||0,142 |- |12 ||<b>К ||32105 ||0,027 ||0,141 |- |13 ||<b>Ш ||30861 ||0,026 ||0,137 |- |14 ||<b>Ҳ ||30175 ||0,025 ||0,135 |- |15 ||<b>З ||28835 ||0,024 ||0,131 |- |16 ||<b>Е ||25284 ||0,021 ||0,118 |- |17 ||<b>Г ||22190 ||0,019 ||0,108 |- |18 ||<b>В ||18755 ||0,016 ||0,095 |- |19 ||<b>Х ||18248 ||0,015 ||0,093 |- |20 ||<b>Л ||14694 ||0,012 ||0,079 |- |21 ||<b>Ӯ ||13967 ||0,012 ||0,076 |- |22 ||<b>Ф ||12976 ||0,011 ||0,071 |- |23 ||<b>П ||12425 ||0,010 ||0,069 |- |24 ||<b>Ч ||10000 ||0,008 ||0,058 |- |25 ||<b>Ҷ ||8748 ||0,007 ||0,052 |- |26 ||<b>Й ||8447 ||0,007 ||0,051 |- |27 ||<b>Ӣ ||7874 ||0,007 ||0,048 |- |28 ||<b>Я ||6870 ||0,006 ||0,043 |- |29 ||<b>Ё ||6454 ||0,005 ||0,041 |- |30 ||<b>Қ ||4650 ||0,004 ||0,031 |- |31 ||<b>Ғ ||2734 ||0,002 ||0,020 |- |32 ||<b>Э ||1503 ||0,001 ||0,012 |- |33 ||<b>Ъ ||1488 ||0,001 ||0,012 |- |34 ||<b>Ж ||867 ||0,001 ||0,008 |- |35 ||<b>Ю ||574 ||0,000 ||0,005 |- | ||<b>Сумма ||1184307 ||1 ||4,36 |} Омории басомади вохӯрии алифбои тоҷикӣ бо ҳисобгирии фосила (пробел): {|class="wikitable sortable" !рутба ||ҳарф ||истифодабарӣ ||басомад ||маводи иттилоотӣ |- |1 ||<b>Пробел ||265983 ||0,183 ||0,449 |- |2 ||<b>А ||195836 ||0,135 ||0,390 |- |3 ||<b>О ||100038 ||0,069 ||0,266 |- |4 ||<b>Р ||87084 ||0,060 ||0,244 |- |5 ||<b>И ||86991 ||0,060 ||0,243 |- |6 ||<b>Н ||81061 ||0,056 ||0,233 |- |7 ||<b>Д ||80182 ||0,055 ||0,231 |- |8 ||<b>У ||55282 ||0,038 ||0,180 |- |9 ||<b>Б ||52717 ||0,036 ||0,174 |- |10 ||<b>М ||49675 ||0,034 ||0,167 |- |11 ||<b>Т ||42325 ||0,029 ||0,149 |- |12 ||<b>С ||32392 ||0,022 ||0,122 |- |13 ||<b>К ||32105 ||0,022 ||0,122 |- |14 ||<b>Ш ||30861 ||0,021 ||0,118 |- |15 ||<b>Ҳ ||30175 ||0,021 ||0,116 |- |16 ||<b>З ||28835 ||0,020 ||0,112 |- |17 ||<b>Е ||25284 ||0,017 ||0,102 |- |18 ||<b>Г ||22190 ||0,015 ||0,092 |- |19 ||<b>В ||18755 ||0,013 ||0,081 |- |20 ||<b>Х ||18248 ||0,013 ||0,079 |- |21 ||<b>Л ||14694 ||0,010 ||0,067 |- |22 ||<b>Ӯ ||13967 ||0,010 ||0,065 |- |23 ||<b>Ф ||12976 ||0,009 ||0,061 |- |24 ||<b>П ||12425 ||0,009 ||0,059 |- |25 ||<b>Ч ||10000 ||0,007 ||0,050 |- |26 ||<b>Ҷ ||8748 ||0,006 ||0,044 |- |27 ||<b>Й ||8447 ||0,006 ||0,043 |- |28 ||<b>Ӣ ||7874 ||0,005 ||0,041 |- |29 ||<b>Я ||6870 ||0,005 ||0,037 |- |30 ||<b>Ё ||6454 ||0,004 ||0,035 |- |31 ||<b>Қ ||4650 ||0,003 ||0,027 |- |32 ||<b>Ғ ||2734 ||0,002 ||0,017 |- |33 ||<b>Э ||1503 ||0,001 ||0,010 |- |34 ||<b>Ъ ||1488 ||0,001 ||0,010 |- |35 ||<b>Ж ||867 ||0,001 ||0,006 |- |36 ||<b>Ю ||574 ||0,000 ||0,004 |- | ||<b>Сумма ||1450290 ||1 ||4,25 |} == Пайвандҳо == * [[Алифбои тоҷикӣ]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Алифбоҳо]] m2s5zc44vs65jkinh6gzg5airl2cawu Ҳӯши маснӯъӣ 0 206593 1308949 1208646 2022-08-04T07:43:23Z VASHGIRD 8035 /* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Акс:Kismet robot at MIT Museum.jpg|thumb|Роботи дорои ҳӯши маснӯъӣ бо номи [[Kismet (робот)|Kismet]] дар Осорхонаи Донишкадаи технологиии Массачусетс, соли 2006.]] '''Ҳӯши маснуъӣ''' ({{lang-fa|هوش مصنوعی}}) ё '''зеҳни сунъӣ''' ({{Lang-en|Artificial intelligence, AI}}) — [[илм]] ва [[Фанноварӣ|фановарии]] сохтани [[Мошина|мошинҳои]] ҳушманд, бавежа [[Барномаи компютерӣ|барномаҳои компютерии]] [[зеҳн]]ӣ<ref name="macarti">[http://www-formal.stanford.edu/jmc/whatisai/whatisai.html What is Artificial Intelligence?] FAQ аз [[Маккарти, Ҷон|Ҷон Маккарти]], 2007</ref>. Ба ибораи дигар ҳуши маснуӣ ба системаҳое гуфта мешавад, ки метавонанд вокунишҳои монанди рафторҳои инсони оқил, аз ҷумла дарки шароити печида, монандсозии равандҳои тафаккурӣ, шеваҳои далеловарии инсонӣ ва посухи муваффақ ба онҳо, ёдгирӣ ва тавоноии касби дониш ва далел барои ҳалли масъалаҳоро дошта бошанд. Китобҳои таълимии пешрафта соҳаи ақли маснӯиро ҳамчун омӯзиши «вакилони соҳибақл» муайян мекунанд: ҳама гуна таҷҳизоте, ки муҳити атрофро дарк мекунад ва амалҳоеро иҷро мекунад, ки барои расидан ба ҳадафҳояш надик намояд. Ҳангоми суханронӣ одамон, истилоҳи «ақли маснӯӣ»-ро одатан барои тавсифи мошинҳое (ё компютерҳое), ки функсияҳои «маърифатӣ»-и тафаккури инсонӣ аз қабили «омӯзиш» ва «ҳалли мушкилот» дорад, истифода мебаранд,.<ref name="Definition of AI">Definition of AI as the study of [[intelligent agents]]:* {{Harvnb|Poole|Mackworth|Goebel|1998|loc=[http://people.cs.ubc.ca/~poole/ci/ch1.pdf p. 1]}}, which provides the version that is used in this article. Note that they use the term «computational intelligence» as a synonym for artificial intelligence. * {{Harvtxt|Russell|Norvig|2003}} (who prefer the term «rational agent») and write «The whole-agent view is now widely accepted in the field» {{Harv|Russell|Norvig|2003|p=55}}.* {{Harvnb|Nilsson|1998}}<!--These textbooks are the most widely used in academic AI.-->* {{Harvnb|Legg|Hutter|2007}}.</ref> Ба ибораи дигар ақли маснӯӣ барои системаҳое гуфта мешавад, ки метавонанд вокунишҳои монанди рафторҳои инсони оқил, аз ҷумла дарки шароити печида, монандсозии равандҳои тафаккурӣ, шеваҳои далеловарии инсонӣ ва посухи муваффақ ба онҳо, ёдгирӣ ва тавоноии касбу дониш ва далел барои ҳалли масъалаҳоро дошта бошанд. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{хурд}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Ҳӯши маснӯъӣ| ]] i1uplmxka64vswjq5xo5b84zdgfnybg Қутб (тасаввуф) 0 206724 1308976 1291622 2022-08-04T07:47:58Z VASHGIRD 8035 /* Дараҷаҳо */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Қутб''' ({{lang-ar|قطب }}) — зинаи аз ҳама баланди силсилаи маротиби машоихи бузурги [[сӯфия]]ро номанд, ки шайх дар он ба мартабаи инсони комил мерасад<ref name=":1" />. == Силсила == Силсилаи мазкур мувофиқи маълумоти сарчашмаҳои тасаввуф аз 356 бузургони сӯфия иборат аст, дараҷаи қутбӣ ба шахсоне муяссар мешавад, ки тамоми айбу нуқси вуҷудашро рафъ намуда, зимни сайлу сулук ба олами кашфу шуҳуд расид. Ин чунин мазмун дорад, ки сӯфӣ шариату тариқату ҳақиқатро пурра аз худ намуда, қалбашро аз ҳавою ҳавас соф мекунад ва иродаи қавӣ пайдо менамояд, ки тавассути он ҳар чӣ бихоҳад онро анҷом медиҳад. == Дараҷаҳо == Қутб дараҷаҳо дорад. Болотар аз қутбро «қутбулақтоб» ё «қутбулиршод» гӯянд, ки мардумро ҳидояту иршод мекунад. Волотар аз онро «қутби акбар» номанд, ки сӯфия онро ба ҳақиқати муҳаммадӣ ташбеҳ карда, мартабаи олии авлиё мепиндорад<ref name=":1">''[[Абдулҳусайни Зарринкӯб]]''. Ҷустуҷу дар тасаввуфи Эрон. — {{Д.}}: Ирфон, 1992. — С. 394. — 398 с.</ref>. Дорандагони имону тақво, тасдиқи се «Ҳуҷҷату-л-Ҳақ»-ро дар мадди назар мегузоранд. Бандаи муъмин бо ихлоси қалбию боварии кул, аввал ба қудрати Маъбуд (Худо)-и барҳақ, дуввум ба мӯъҷизаҳои Пайғамбарони Мурсал ва саввум ба каромоту хориқулодоти авлиюллоҳ (авлиё) ҳатман содиқ бошад. Агар заррае шак дар тахаюлоти инсон барои барҳақ будани ин се ҳуҷҷати Ҳақтаоло пайдо шавад, он бандаи бадбахт дар қатори рондашудагони даргоҳи Зулҷалол ҷой мегирад<ref name=":0" />. Олими шинохтаи тоҷик, файласуфи барҷаста Муҳаммадқул Ҳазратқулов, дар китоби илмии хеш «Тасаввуф» аз асори фалсафию тарбиявии Шайху-р-раис [[Абӯалӣ Сино|Абӯалӣ ибни Синои]] бузург дар бораи қутб, [[авлиё]] ва каромоту хориқулодот, порчаеро ба таври зер мисол меоварад<ref name=":0">''М. Р. Иброҳимзода''. Панди авлиё. — {{Д.}}: Сурушан, 2004. — С.18. — 270 с.</ref>. {{аввали иқтибос}} … Гӯянд: Орифе барои мардум борон сохт ва борон омад, ё бемореро шифо хост, шифо ёфтанд… Ё ҷонварони ваҳшӣ эшонро фармон бурданд, ё мурғон аз он нарамиданд… Албатта, онҳо комилан мумкин аст, зеро ҳам монанди ин хел корҳо дар розҳои ғайбӣ асбобест ва бошад, ки ман бархе аз онҳоро барои ту ёд кунам. Он гоҳ мегӯянд: «Ҳам таҷриба, ҳам қиёсу истеъдоди ақлӣ собит кардааст, ки мумкин аст нафси нотиқаи инсон дар вақти бедорӣ ва муғайибот огаҳ шавад, чунон ки дар олами хоб мумкин аст». Ҳамин тариқ, валӣ мақомест, ки дар ӯ бо вуҷуди мутлақ иртиботи наздике пайдо мекунад ва амалан байни ӯ ва олам ҳеч пардае боқӣ намемонад, яъне авлиё дар ҳолати «Халаса», «Ҷазаба» ва «Бехудӣ» бо мақоми набувват мерасад, ки «фано»-ро аломати хориҷии он меноманд. Баъди «Бақо» ёфтани ӯ тамоми низоми дунёро мушоҳида ва дарк мекунад ва ба дараҷаи «Қутб» мерасад. Пас инсони комил дар бартарии марҳилаю мартаба анбиё ва авлиё аст".{{охири иқтибос|сарчашма=''[[Муҳаммадқул Ҳазратқулов]]'', ''«Тасаввуф», Душанбе «Маориф», 1988, саҳ. 83''}} == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{тасаввуф}} {{Рӯҳоният дар ислом}} mqaficd41jrx8sizlgv6j7hiubcdu2f Сайёҳӣ дар Тоҷикистон 0 206909 1308911 1304123 2022-08-04T07:39:01Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Акс:Fan Mountains300.jpg|right|frameless|360x360px]] '''Сайёҳӣ дар [[Тоҷикистон]]''' — яке аз соҳаҳои рушди [[Иқтисоди Тоҷикистон|иқтисоди кишвар]], ки солҳои охир босуръат рушд карда истодааст. Тоҷикистон дорои мероси ғании таърихиву фарҳангӣ ва захираҳои табиӣ буда, барои ҷалби теъдоди зиёди сайёҳони хориҷӣ ба кишвар иқтидори воқеӣ дорад. Бо дарназардошти омилҳои зикршуда [[Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон]] соҳаи туризмро самти афзалиятноки сиёсати иқтисодии кишвар эълон намудааст. Тоҷикистон сарзамини мардуми соҳибмаърифату меҳмоннавоз ва кишвари меваҳои шаҳдбор буда, аз нигоҳи иқлим, боду ҳаво, манзараҳои табиат, кӯҳҳои осмонбӯс, пиряхҳои азим, обҳои шифобахш, кӯлҳо ва чашмаҳои оби мусаффо, ҳайвоноту наботот ва урфу анъанаҳои мардумӣ дар олам нотакрор ва макони беҳтарини сайру саёҳат мебошад<ref name=":0" />. == Марҳилаҳои рушди соҳаи сайёҳӣ == === Замони шуравӣ === Дар соли 1929 дар ИҶШС ҷамъияти сайёҳии пролетарии бо номи РОТ (Российская организатсия туризма) ташкил ёфт. Баъдан дар худи ҳамин сол Чамьияти Иттиҳодӣ оид ба сайёҳии хориҷӣ дар ИҶШС бо номи «Интурист», ки аввалин ширкати сайёҳӣ оид ба туризми хориҷӣ мансуб меёфт, ташкил карда шуд. Дар натиҷаи якҷоякунии якчанд ширкатҳои сайёҳӣ Ҷамъияти ихтиёрии Иттиҳоди Шурои сайёҳии пролетарии ва экскурсия дар соли 1930 арзи ҳастӣ намуда ва ҳамаи ин субектҳо дар саросари ИҶШС аз он ҷумла ИҶШ Тоҷикистон ташкил карда шуда буд. 17 январи соли 1936 Кумитаи марказии иҷроия қарор оид ба барҳам додани ВОПТЭ-ро қабул намуд ва онро ба зимаи Шурои Умумиҷумҳуриявии варзишӣ дар назди Кумитаи марказии Иҷроияи СССР барои кор дар соҳаи сайёҳӣ ва алпинизм гузошт. Дар худи ҳамин сол ТЭУ (раёсати сайёхӣ-экскурсионӣ) ташкил ёфт. Соли 1962 дар ин база Шурои марказӣ барои соҳаи туризм дар саросари ИЧШС таъсис дода дар асоси принсипи коллегиягӣ ва ҷалби васеъи пешоҳангони ҷамъиятӣ амал мекард. Дар тули ин солҳо дар ИҶШС як қатор ҷамъиятҳо ташкил шуданд. Калонтарини ин ширкатҳо ё ҷамъиятҳои сайёҳӣ, ки асоси ин соҳа мансуб мешуданд «Интурист» (соли 1964) сайёҳони ҷавонони бо номи «Спутник», саёҳати ҳарбӣ (дар назди Мудофиаи СССР), сайёҳии кудаконаи назди Вазорати маорифи ИҶШС бо маҷмуи ташкилотҳои ғайримактабӣ буданд. Хамаи ин ширкатхо дар тобеияти Иттифоқи касаба буда ва самти ғоявӣ (идеалогӣ) доштанд. Аз руи характери хидматрасонӣ дар ин давра дар байни 24 давлати аъзои Созмони байналмиллалии туристӣ ИҶШС дар ҷои 20-ум қарор гирифта буд. Аз ин ру маълум мегардад, ки дар ин давра аз геокомплексҳои табии минтақа комилан истифода бурда намешуд. Ҳоло он, ки дар худи Ҷумҳурии Тоҷикистон тибқи нишондоди мутахассисон зиёда за 900 геокомплекс ҷойгир шуда аст. Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дар саршавии солҳои 90 ба рушди соҳаи сайёҳӣ дигаргунӣ ба амал омад. Баробари ташкили ин гуна ҷамъиятҳо аҳолии ин минтақа ба он нигаронида шуданд, ки саломатии худро дар чунин шароит барқарор намояд, вале аз сабаби вучуд надоштани базаи моддӣ-техникӣ ва мутахассисони варзида ин ширкатҳо каме танқисӣ мекашиданд. Аз ин лиҳоз ин ба хусусигардонии ширкатҳои саёхӣ оғоз намуда шаклҳои зерини соҳаро ба вучуд овард. * сафарҳои сайёҳӣ-экскурсионӣ ва сафарҳо бо хатсайрҳои нақшавӣ * саёҳати худфаъолиятӣ Бо ҳамин мақсад мебоист дар қонунҳое, ки фаъолияти соҳаи сайёҳиро ба танзим медаровард таъғироти куллӣ ба миён оварда мешуд. === Замони истиқлол === Баъди барҳам хурдани ИҶШС, Тоҷикистон соҳибистиқлол гардида ва дар соҳаи сайёҳӣ марҳилаи дигаре оғоз ёфт. ==== Давраи якум ==== Давраи якум аз соли 1990 то соли 1998-ро дар бар гирифта ҷиҳати пастарини туризмро дар даврони истиқлол нишон додааст. Зеро дар ин давра дар ҳудуди ҷумҳурӣ ҷанги шаҳрвандӣ оғоз гардида ба иқтисодиёти ҷумҳурӣ зиёда аз 7 млрд доллари ИМА зарар расонида Тоҷикистонро ба буҳрони иқтисодӣ дучор намуд. Ба ҳамаи ин камбудиҳо нигоҳ накарда дар ин солҳо дигаргунии куллӣ ба амал омад ва як қатор санадҳои меъёрии дорои қувваи юридикидошта қабул гардид. Шумораи туристон кам гардида ва ташкилотҳои туристӣ фаъолияти худро қатъ намуданд, вале талаботҳо боқӣ монданд. Шурои Вазирони Тоҷикистон оид ба соҳаи сайёҳии хориҷӣ аз 01.03.1990 таҳти №38 «Оиди бозсозии ташкили иқтисоди сайёҳии хориҷӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон», «Оиди ташкил намудани ассотсиатсияи сайёҳии Тоҷикистон», аз 4-уми феврали соли 1994, таҳти № 70, «Оиди тартиботи пешниҳод кардан ҳуқуқ ва суъбектҳои хоҷагӣ барои шуғли сайёҳии хориҷӣ ва батартибоварии хуҷҷатҳои раводид», Қарори Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 4-майи соли 1997, таҳти № 183, «Оиди додани иморате, ки дар кучаи Пушкин, хонаи 14 ба мувозина (баланси)-и компанияи миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои сайёҳӣ» ин ҳама дастовардҳо дар ин марҳила ба ҳисоб мераванд. Баъди истиқлол ба дастовардани ҷумҳурӣ, барои соҳаи сайёҳӣ як қатор санадҳо қабул гардиданд. Ба монанди Қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон «Оиди тасдиқ намудани чораҳои аввалиндараҷа барои рушди сайёҳӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 1997-1998», «Оиди сертификатсияи маҳсулот ва хидматрасонӣ», «Оиди сайёҳӣ». Ҳамаи ин санадҳо баъзаи меъёрию ҳуқуқиро дар соҳаи сайёҳӣ ба вуҷуд оварданд. ==== Давраи дуюм ==== Дар давраи дуюм, ки аз соли 1998 то инҷонибро дар бар мегирад ба дастовардҳои бузурги сайёҳӣ дар даврони соҳибистиқлолии кишвар ноил гардид ва ин давраро «Давраи тилоии туризми тоҷик » номидан афзалтар мебошад. Асос дар он аст, ки Тоҷикистони бо суханони [[Толиб Рифоҳӣ]], Дабири кули Созмони Умумиҷаҳонии Туристӣ «Шветсарияи Осиёи Маркази» аъзои Созмони Байналмиллалии Туристӣ гардида шумораи сайёҳони дохилӣ ва хориҷӣ ба маротиб афзуд. Бо мақсади ба ҷараёни ҷаҳонии туризми байналмилалӣ шомил намудани Тоҷикистон, аз соли 2008 масъулини соҳаи туризм дар намоишгоҳҳои калонтарини сатҳи ҷаҳонӣ, ки дар шаҳрҳои Берлин (Олмон), Токио (Япония) ва Лондон (Британияи Кабир) ва Москваи (Федератсияи Россия) баргузор мегарданд, иштирок ва муаррифӣ менамоянд. Дар натиҷа имрӯз Ҷумҳурии Тоҷикистон аз тарафи ҷомеаи ҷаҳонии туристӣ ҳамчун кишвари дорои 4 пайраҳаи Шоҳроҳи абрешим эътироф гардидаст. Дар ин давра бо мақсади тарғибу ташвиқи сиёсати Ҳукумати кишвар оид ба истифодаи самараноки захираҳои об аз соли 2009 дар доираи Барномаи «Об барои ҳаёт» ҳамасола экспедитсияи байналмилалӣ барои фатҳи қуллаҳои «Исмоили Сомонӣ» ва «Озодӣ» ташкил ва баргузор мегардад. Дар экспедитсия кӯҳнавардон аз давлатҳои мухталифи ҷаҳон, аз қабили Франсия, Испания, Шветсия, Венгрия, Булғористон, Литва, Украина, Россия ва дигар кишварҳо фаъолона ширкат меварзанд. Дар доираи барномаҳои қабулшудаи давлатӣ рушди соҳа бо ҷорӣ намудани низоми раводиди электронӣ барои сайёҳони хориҷӣ, таъсис додани минтақаҳои сайёҳӣ ва муҳайё намудани инфрасохтори зарурӣ таъмин гардида истодааст. Ҳоло дар Тоҷикистон барои шаҳрвандони зиёда аз 78 кишвар низоми соддакардашудаи раводиди электронӣ ҷорӣ карда шудааст. Дар натиҷа, шумораи сайёҳон дар се соли охир мунтазам афзоиш ёфта, ду баробар (аз 207 то 414 ҳазор нафар) зиёд гардидааст. ==== Давраи кунунӣ ==== [[Акс:Tourism and folk crafts in Faizabad district.jpg|left|thumb|408x408px|2018 - Соли рушди сайёҳӣ ва ҳунарҳои мардумӣ. [[Ноҳияи Файзобод]]]] Бо мақсади боз ҳам тавсеа бахшидани соҳаи сайёҳӣ, истифодаи самараноки имкониятҳои мавҷуда дар ин самт, инкишофи инфрасохтори сайёҳӣ, беҳтар кардани сифати хидматрасонӣ, густариши раванди танзими давлатӣ ва дастгирии сайёҳии дохиливу хориҷӣ, ҷалби ҳарчи бештари сармоя дар ин самт ва омода кардани кадрҳои болаёқат соли 2017 Кумитаи рушди сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсис дода шудааст. Ҳамчунин, Ҳукумати мамлакат якҷо бо вазорату идораҳои марбута ва мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ бо мақсади боз ҳам рушд додани соҳа ва истифодаи васеи имкониятҳои мавҷуда, рушди инфрасохтори сайёҳӣ, баланд бардоштани сифати хидматрасонӣ, густариши раванди танзими давлатӣ ва дастгирии сайёҳӣ, ҷалби ҳарчи бештари сармоя, ҳамоҳангсозии фаъолияти ҳамаи сохтору мақомоти дахлдор ва омода намудани кадрҳои болаёқатро дар ин самт таъмин карда истодаанд. Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Осиёи Миёна беҳтарин ва бештарин имкониятро барои рушди сайёҳӣ соҳиб гардида, мувофиқи рейтинги ҷаҳонии мамлакатҳо оид ба хулосаҳои сомонаву шабакаҳои ҷаҳонӣ, махсусан «ВВС» (Британияи Кабир соли 2012) Ҷумҳурии Тоҷикистон дар қатори 10 кишвари ҷолибтарин барои боздиди сайёҳон, сомонаи интернетии «Globe Spots» соли 2014 дар сархати даҳгонаи кишварҳои ҷолиб барои туристони саргузаштӣ<ref>{{Cite web|url=https://www.globespots.com/top-10-destinations/2014/|title=Globe Spots: Top 10 destinations 2014|publisher=www.globespots.com|accessdate=2018-01-31}}</ref>, нашри русии маҷаллаи маъруфи «National Geographic» дар соли 2016 шоҳроҳи Помири Тоҷикистонро дар байни 10 роҳи зеботарини дунё<ref>{{Cite news|title=10 самых красивых автодорог мира — National Geographic Россия|url=http://www.nat-geo.ru/travel/49308-10-samykh-krasivykh-avtodorog-mira/#full|work=Nat-geo.ru|accessdate=2018-01-31|language=ru}}</ref>, маҷаллаи ТОП — 100 дар соли 2015, 3 минтақаи Тоҷикистон ва дар соли 2016 куҳҳои Помири Тоҷикистон ва соли 2016 аз рӯи таҳлилҳои Созмони умумиҷаҳонии сайёҳии Созмони Миллати Муттаҳид дуюмин кишваре, ки туризмаш дар ҳоли рушд қарор дорад, ворид гардидааст. Ҳамзамон, дар рӯйхати ҷаҳонии рақобатпазирӣ дар соҳаи сайёҳӣ, ки аз ҷониби Форуми ҷаҳонии иқтисодӣ (ФҶИ) дар соли 2017 муаррифӣ гардид, Тоҷикистон аз 136 ҷойи имконпазир мақоми 107-умро касб кард. Бино ба маълумоти Форуми ҷаҳонии иқтисодӣ, Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 7 холи имконпазир 3,2 хол гирифта, дар давоми ду сол аз 119-ум ба 107-ум ҷой боло рафт. Беҳтарин нишондодро (5,7 хол) Тоҷикистон дар категорияҳои «амният», «тандурустӣ ва беҳдошт» ба даст овард. Ҷолиби диққат аст, ки Тоҷикистон дар рӯйхати кишварҳое, ки дар давоми як сол ҷаҳиши беҳтарини сайёҳӣ нишон доданд, алоҳида қайд шудааст. Дар ин рӯйхат Тоҷикистон дар зинаи сеюм қарор гирифт. Дар ҷойи аввал Ҷопон ва дар ҷойи дуюм Озарбойҷон мебошанд<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.president.tj/taxonomy/term/5/263|title=Сайёҳӣ|author=|website=Президенти Тоҷикистон|date=|publisher=www.president.tj|lang=tg|accessdate=2018-01-31}}</ref>. === Кумитаи рушди сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон === Соли 2017 бо мақсади рушди соҳаи сайёҳӣ ҳамчун самти афзалиятноки иқтисоди миллӣ мақоми ваколатдор - '''[[Кумитаи рушди сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон]]''' таъсис ёфт. Кумита пеш аз ҳама, ҷиҳати мушаххас намудани самтҳои асосии фаъолият ва барои ноил шудан ба ҳадафҳои дарозмуддат "Стратегияи рушди сайёҳӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2030" таҳия ва қабул гардид, ки айни ҳол амалӣ шуда истодааст. Ҷиҳати татбиқи самараноки стратегияи мазкур тибқи Қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон [[31 май]]и [[соли 2019]] "Нақшаи чорабиниҳо барои солҳои 2019-2022" тасдиқ гардид. Илова бар ин, Барномаи рушди сайёҳӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дар давраи солҳои 2018-2020 тибқи Қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз [[1 март]]и [[соли 2018]], № 80 тасдиқ гашт, дар ин давра амалишавии он пурра ба анҷом расид. Ҳамчунин, дар заминаи эълон гардидани [[соли 2018]] ҳамчун "Соли рушди сайёҳӣ ва ҳунарҳои мардумӣ" бори нахуст дар даврони соҳибистиқлолӣ ''шумораи сайёҳони хориҷӣ ба беш аз як миллион'' расид.<ref name="www.jumhuriyat.tj">{{Cite web|url=https://www.jumhuriyat.tj/index.php?art_id=43489|title=САЙЁҲӢ. СОҲАЕ, КИ МЕТАВОНАД ШИНОСНОМАИ ТОҶИКИСТОН БОШАД|author=|website=|date=|publisher=www.jumhuriyat.tj|lang=tg|accessdate=2021-04-22}}</ref>. === Солҳои рушди деҳот, сайёҳӣ ва ҳунарҳои мардумӣ === Ташаббуси Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба эълон гаштани солҳои 2019-2021 ҳамчун "Солҳои рушди деҳот, сайёҳӣ ва ҳунарҳои мардумӣ" аз ҷониби созмонҳои байналмилалӣ саривақтӣ арзёбӣ гардида, дар радифи ин ташаббуси фарогир Созмони ҷаҳонии сайёҳӣ бо мақсади муаррифии фарҳанги асил, ҳунарҳои маҳаллӣ, урфу одат ва анъанаҳои мардумии кишварҳои узви созмон мавзӯи Рӯзи ҷаҳонии сайёҳӣ барои [[соли 2020]] — Соли рушди сайёҳӣ ва минтақаҳои деҳот эълон дошт. Узвияти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Созмони ҷаҳонии сайёҳӣ, пазируфта шудани пойтахти Ватанамон - шаҳри Душанбе ба узвияти Федератсияи ҷаҳонии шаҳрҳои сайёҳӣ, эълон гардидани шаҳри Душанбе - пойтахти сайёҳии кишварҳои Созмони ҳамкории иқтисодӣ барои солҳои 2020 – 2021 симои сайёҳии Тоҷикистон ба ҷаҳониён муаррифӣ ва машҳур намуд. Дар сафи 10 кишвари ҷолибтарин барои боздиди сайёҳон эълон шудани ҷумҳурӣ, дар сархати даҳгонаи кишварҳои ҷолиб барои сайёҳони саргузаштӣ ҷой додани Тоҷикистон, ба 10 роҳи зеботарини дунё шомил гаштани шоҳроҳи Помир, ҳамчун даҳгонаи мавзеъҳои бехатар аз рӯи таъмини амнияти шабона, инчунин, ба қатори 10 шаҳри дар айёми баҳор ва тирамоҳ барои сайёҳӣ муносиби Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил эътироф шудани шаҳри Душанбе, ба даҳгонаи кишварҳои беҳтарин аз рӯи сайёҳии пиёдагардӣ ва саргузаштӣ шомил шудани Тоҷикистон ва ба панҷгонаи беҳтарин аз рӯи низоми содаи пешниҳоди раводид ворид шудани ҷумҳурӣ шаҳодати аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ эътироф гаштани сайёҳии мамлакат ва дар ин росто касб намудани мавқеи намоён дар арсаи байналмилалӣ мебошад. Мувофиқи маълумоти оморӣ [[соли 2020]] ба Ҷумҳурии Тоҷикистон 350 ҳазор нафар сайёҳ ташриф овард, ки нисбат ба соли пешин 72,2 дарсад кам мебошад. Тибқи арзёбиҳои Кумитаи омор ва Созмони ҷаҳонии сайёҳӣ даромади соҳа то давраи беморӣ тақрибан 2,5 дарсади ММД -ро ташкил медод. Ин ҳудудан 230-250 миллион доллари ИМА-ро дар бар мегирад. [[Cоли 2020]] ин рақам хеле кам шуда, тахминан ба 72,6 миллион доллари ИМА баробар гардид, ки тахмин 1 фоизи маҷмӯи маҳсулоти дохилӣ дониста мешавад. <ref name="www.jumhuriyat.tj"/>. Дар ҷаҳони муосир ба бунёди инфрасохтори сайёҳӣ таваҷҷуҳи зиёд зоҳир мегардад. Дар доираи омодагиҳо ба Ҷашни 30 - солагии Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дар ҳошияи "Солҳои рушди деҳот, сайёҳӣ ва ҳунарҳои мардумӣ" дар ҷумҳурӣ иншооти муосири хидматрасонӣ бунёду мавриди истифода қарор гирифта истодаанд, ки ҳамаи ин ҷузъи муҳими инфрасохтори сайёҳӣ маҳсуб меёбанд. Масалан, мавриди баҳрабардорӣ қарор додани меҳмонхонаҳои “Чорчаман Хилс” дар [[ноҳияи Дарвоз]], “Саразм плаза” дар шаҳри [[Панҷакент]], “Манзара” дар [[ноҳияи Ховалинг]] ва “Чилдухтарон” дар [[ноҳияи Муъминобод]] имкон медиҳад, ки мо дар дурдасттарин минтақаи ҷумҳурӣ ба сайёҳон дар шароити хубу мусоид хидмат мерасонад. Бо мақсади пиёда намудани тарҳи рушди деҳот, бозсозии роҳҳои назди [[ёдгориҳои таърихӣ]], бунёди хонаҳои қабули сайёҳон, меҳмонхонаҳои хурд ва дигар хидматрасониҳои муосир дар [[соли 2021]], дар заминаи ҳамкориҳои мутақобилан судманд чор мавзеи таърихию сайёҳии ҷумҳурӣ - “[[Чилучорчашма]]”, “[[Аҷинатеппа]]”, “[[Ҳулбук]]” ва “[[Ямчун]]” дар ҳамкорӣ бо Бонки ҷаҳонӣ бозсозӣ ва ба сатҳи байналмилалӣ мешаванд.<ref name="www.jumhuriyat.tj"/>. == Нишондиҳандаҳои оморӣ == {| class="simple" style="text-align:center" border="1" |+ style="background:#FFCC00" |'''Нишондиҳандаҳои омории соҳаи сайёҳӣ дар солҳои 2010—2017''' | rowspan="2" |Номгӯй | colspan="8" |Солҳо |- |2010 |2011 |2012 |2013 |2014 |2015 |2016 |2017 |- |Шаҳрвандони хориҷие, ки мутобиқи талаботи СУТ ба ҳайси сайёҳ арзёбӣ мегарданд. |160 000 нафар |183 000 нафар |245 000 нафар |207 911 нафар |213 265 нафар |413 834 нафар |344 903 нафар |430922 нафар |} == Раводид ва ҳузур == Тамоми шаҳрвандони хориҷие, ки сарҳади Тоҷикистонро убур мекунанд, бояд бо худ шиносномаи эътиборнок ё ҳуҷҷате, ки шахсияти ӯро тасдиқ менамояд, ҳамчунин раводиди мувофиқ (ба ғайр аз шаҳрвандони Озарбойҷон, Арманистон, Белорусия, Қазоқистон, Қирғизистон, Молдова, Русия, Украина, ки аз онҳо барои ба Тоҷикистон ворид шудан раводид дархост карда намешавад) дошта бошанд<ref>{{Cite web|url=http://traveltajikistan.tj/tg/e-visa/|title=Раводид|author=|website=Кумитаи рушди сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон|date=|publisher=traveltajikistan.tj|lang=tg|accessdate=2018-01-31|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180210192403/http://traveltajikistan.tj/tg/e-visa/|archivedate=2018-02-10}}</ref>. Дар Тоҷикистон аз 1 июни соли 2016 портали нав оид ба судури раводиди электронии ''«e-Visa»'' ба кор даромад, ин имконият ба шаҳрвандоне дода мешавад, ки бо мақсади саёҳат ё тиҷорат ба кишвар меоянд. Аризаи электрониро пур карда, бе ҳозиршавӣ дар муассисаи консулгарии Тоҷикистон дар хориҷа раводиди электрониро ба даст оранд. Низоми раводиди электронии «e-Visa» ба шаҳрвандони хориҷӣ иҷозат медиҳад, ки тариқи онлайн раводиди тоҷикиро бадаст оваранд. Раводиди электронӣ ҳамчун ивазкунанда [[раводид]] ҳангоми вуруд ба Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад ва ба муҳлати 90 рӯз ва яккарата дода шуда, дорандаи он аз лаҳзаи ворид шудан ба қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳуқуқи аз 45 рӯз зиёд будубош карданро надорад<ref>{{Cite web|url=https://www.evisa.tj/index.evisa.html#/getinformed|title=Маълумоти муфид|author=Tajikistan e-Visa|website=|date=|publisher=www.evisa.tj|accessdate=2018-01-31}}</ref>. Раводид электронӣ тамдид карда намешавад. == Муқаррароти гумрукӣ == {{дар нақша}} == Дастрасӣ ба ҳамлу нақл == Метавон ба Тоҷикистон аз тариқи тайёра, қатора ё мошин рафта расид. Тоҷикистон хатсайрҳои мустақим ба шаҳрҳои [[Маскав]], [[Санкт-Петербург]], [[Алматӣ|Алмато]], [[Бишкек]], [[Рига]], [[Истанбул]], [[Дубайтӣ|Дубай]], [[Урумчӣ]], [[Теҳрон]], [[Машҳад]], [[Франкфурт]] дорад. Бештар аз 10 ширкати ҳамлу нақли миллӣ ва хориҷӣ дар бозори ҳамлу нақли ҳавоии Тоҷикистон фаъолият менамоянд. Ҳамчунин ширкатҳои ҳавоии миллии «[[Тоҷик Эйр]]» ва «[[Сомон Эйр]]» зиёда аз 10 сафари ҳавоӣ дар як ҳафта дар минтақаҳои [[Хуҷанд]], [[Кӯлоб]], [[Хоруғ]] анҷом медиҳанд. Тоҷикистон дорои якчанд фурӯдгоҳҳои маҳаллӣ ва байналхалқӣ мебошанд<ref>{{Cite web|url=http://traveltajikistan.tj/tg/gettinghere/|title=Чи гуна бояд расид|author=|website=Кумитаи рушди сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон|date=|publisher=traveltajikistan.tj|lang=tg|accessdate=2018-01-31|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180205033435/http://traveltajikistan.tj/tg/gettinghere/|archivedate=2018-02-05}}</ref>. == Асъор ва мубодила == Пули милли Тоҷикистон [[Сомонӣ]] (TJS), аз 30 октябри 2000 дар муомила мебошад. Як сомонӣ баробар ба сад дирам аст. Имрӯз дар ҳудуди Тоҷикистон пулҳои 1, 3, 5, 10, 20, 50, ва 100 сомонӣ ва тангаҳои 5, 20, 25, 50, дирама дар муомилот мебошад. [[Доллари ИМА]], [[Евро]], [[Рубли Русия|Рубл]] ва дигар пулҳои хориҷиро дар фурудгоҳи Душанбе, бонкҳо, нуқтаҳои мубодилаи асъор бо пули сомонӣ иваз карда имкон дорад. Ҳамчуни пулҳоро метавон тавассути банкоматҳои шаҳри Душанбе ва Хуҷанд бо кортҳои пластики дастрас намуд<ref>{{Cite web|url=http://traveltajikistan.tj/tg/currency/|title=Асъор|author=|website=Кумитаи рушди сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон|date=|publisher=traveltajikistan.tj|lang=tg|accessdate=2018-01-31|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180205033419/http://traveltajikistan.tj/tg/currency/|archivedate=2018-02-05}}</ref>. == Амният == Соли 2015 пойтахти Тоҷикистон шаҳри Душанбе ба даҳгонаи мавзеҳои бехатар аз рӯи таъмини амнияти шабона ворид гардиааст<ref>{{Cite web|url=http://traveltajikistan.tj/tg/safe-tajikistan/|title=Тоҷикистони Осоишта|author=|website=Кумитаи рушди сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон|date=|publisher=traveltajikistan.tj|lang=tg|accessdate=2018-01-31|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180130064731/http://traveltajikistan.tj/tg/safe-tajikistan/|archivedate=2018-01-30}}</ref>. == Ҳамчунин нигаред == * [[Кумитаи рушди сайёҳии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон]] <gallery mode="packed" caption="Ҷозибаҳои гардишгарӣ ва ҷойҳои ҷолиб"> File:Guliston Fort, Khatlon, Tajikistan.JPG|Қалъаи Хулбук, Хатлон File:Kulyab Museum, Kulyab, Tajikistan.JPG|Осорхонаи шаҳри Кулоб, деҳаи Хоҷаисоқи хоҷагии «Ҳамадонӣ»-и ноҳияи Кӯлоб File:Tomb of Mir Sayyid Ali Hamadani.jpg|Мақбараи Мир Сайид Алии Ҳамадонӣ, деҳаи Хоҷаисоқи хоҷагии «Ҳамадонӣ»-и ноҳияи Кӯлоб дар Тоҷикистон File:Historical Museum of Sughd.jpg|Осорхонаи таърихӣ-кишваршиносии вилояти Суғд, шаҳри Хуҷанд File:Манора дар Хуҷанд.jpg|Тахтасанг дар шафати Манораи масҷиди Шайх Муслиҳиддин ш. Хуҷанд, Тоҷикистон File:Мечеть шейха Муслихиддина.jpg|Маҷмааи таърихӣ - меъмории (масҷиди) Шайх Муслиҳиддин, ш. Хуҷанд,Тоҷикистон File:Hisor, Tajikistan - panoramio - Zack Knowles (4).jpg|Маҷмааи таърихӣ - меъмории Ҳисор,Тоҷикистон File:Mosque Grand Masjid, Dushanbe 02.jpg|Масҷиди исломӣ (соли 2020) дар ш. Душанбе,Тоҷикистон </gallery> == Эзоҳ == {{эзоҳ|2}} {{Тоҷикистон}} {{Фарҳанги Тоҷикистон}} [[Гурӯҳ:Сайёҳӣ дар Тоҷикистон]] ervkdhpcx0lintdqloi2zmytrb6xobc Исроил Исмоилов 0 206915 1309013 1292812 2022-08-04T07:53:15Z VASHGIRD 8035 /* Осор */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Олим |ном = Исроил Исмоилов |номи аслӣ = Исмоилов Исроил Исмоилович |тасвир = |бар = |тавсифи тасвир = |таърихи таваллуд = 14.06.1925 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ|ноҳияи Панҷакент}}, [[ҶШС Тоҷикистон]], [[ИҶШС]] |таърихи даргузашт = 01.06.2010 |шаҳрвандӣ = {{парчамбандӣ|Тоҷикистон}} |маҳалли даргузашт = {{МаҳаллиМарг|Душанбе|шаҳри Душанбе}} |фазои илмӣ = [[педагогика]] |ҷойҳои кор = кумитаи комсомоли ноҳияи Панҷакент, шуъбаи мактабҳо ва пионерони КМ ИЛК-и Тоҷикистон, комиҷроияи ноҳияи Душанбе (ҳоло И. Сомонӣ), шуъбаи маорифи ноҳияи Душанбе, [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]] |дараҷаи илмӣ = {{Дараҷаи илмӣ|номзад|илмҳои педагогика}} |унвонҳои илмӣ = {{Унвонҳои илмӣ||0}} |алма-матер = Омӯзишгоҳи омӯзгории шаҳри Панҷакент, [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ|Донишкадаи давлатии омӯзгории шаҳри Душанбе ба номи Т. Г. Шевченко]] |роҳбари илмӣ = |шогирдони маъруф = |маъруф ба = |ҷоизаҳо = [[Корманди шоистаи Тоҷикистон]],«Аълочии маорифи Тоҷикистон», «Аълочии мактабҳои олии ИҶШС» |имзо = |бари имзо = |сайт = |викитека = |викианбор = }} '''Исмоилов Исроил Исмоилович''' ([[14 июн]]и [[1925]], деҳаи Ғарибаки [[ноҳияи Панҷакент]] — [[1 июн]]и [[2010]], [[Душанбе]]) — омӯзгори маъруфи тоҷик, номзади илмҳои педагогӣ (1968), профессор, [[Корманди шоистаи Тоҷикистон]], иштирокчии Ҷанги Бузурги Ватанӣ. == Зиндагинома == Солҳои 1937—1943 дар Омӯзишгоҳи омӯзгории шаҳри Панҷакент таҳсил карда, онро бо баҳои аъло хатм кардааст. Солҳои 1943—1945 ҳамчун муаллими мактаби миёна, мудири қисми таълимии мактаб, табелчӣ ва котиби ташкилоти комсомолии колхози «1-май»-и ноҳияи Панҷакент кор кардааст. Соли 1945 вазифаи котиби якуми кумитаи комсомоли ноҳияи Панҷакентро ба уҳда дошт. Соли 1945 вакили анҷумани VI-уми комсомоли Тоҷикистон интихоб шуда, ин ваколатро дар анҷуманҳои VIII, IX, ва X-и комсомолии Тоҷикистон идома медиҳад. Солҳои 1947—1949 шунавандаи мактаби марказии комсомолии назди КМ ВЛКСМ буд. Солҳои 1949—1953 дар вазифаи муовини мудири шуъбаи мактабҳо ва пионерони КМ ИЛК-и Тоҷикистон кор кардааст. Солҳои 1953—1954 вазифаи инспектори шуъбаи маорифи шаҳри Сталинобод, 1954—1956 раиси Иттифоқҳои касабаи коркунони маорифи шаҳри Сталинобод, мудири шуъбаи маорифи ноҳияи марказии шаҳри Сталинобод, муовини раиси комиҷроияи ноҳияи Душанбе (ҳоло И. Сомонӣ), мудири шуъбаи маорифи ноҳияи Душанберо ба уҳда дошт. Соли 1955 чун эстернат Донишкадаи давлатии омӯзгории шаҳри Душанбе ба номи Т. Г. Шевченкоро хатм кардааст. Солҳои 1957—1960 дар аспирантураи донишкадаи номбурда таҳсил намудааст. Солҳои 1960—1972 ҳамчун муаллими калон, 1972—1993 дотсент ва аз соли 1993 профессори кафедраи педагогикаи [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]] буд. Ӯ инчунин дар вазифаи мудири кафедраи назария ва услуби корҳои комсомолӣ ва пионерӣ, муовини ректори донишкадаи омӯзгори оид ба шуъбаи шабона кор кардааст. Муаллифи 53 номгӯи китобҳои гуногунҳаҷм ва зиёда аз 400 мақолаҳои илмиву оммавӣ мебошад. Барои хидматҳояш бо 66 ҷоизаҳо сарфароз шудааст, ки 10-тои он давлатӣ мебошанд. Соли 1985 ҳамчун иштирокчии Ҷанги Бузурги Ватанӣ дар назди Байрақи Ғалаба дар шаҳри Москва расм гирифтааст. == Ҷоиза == Бо ифтихорномаҳои фахрии [[ЮНЕСКО]], нишонҳои «[[Аълочии маорифи Тоҷикистон]]», «Аълочии мактабҳои олии ИҶШС» қадрдонӣ карда шудааст. == Осор == * Пионери Таджикистана 30-х годов, Д., 1967; * Комсомол ва мактаб, Д., 1973; * Пионерия Таджикистана, Д., 1985; * Дастур барои Панҷикенти қадим, Д., 1994; * Ғарибаки ман, Д., 2006; * Саргузашти сағираи ғарибакӣ, Д., 2007; * Саргузашти суғдидухтар, Д., 2006; * Баъзе ақидаҳои фалсафӣ ва тарбиявии дини Ислом, Д., 2006. == Пайвандҳо == * [http://www.tgpu.tj/index.php?option=com_content&view=article&id=212&Itemid=92&lang=tj Энсиклопедияи Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ] [[Гурӯҳ:Маорифшиносони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]] [[Гурӯҳ:Дорандагони нишони Аълочии маорифи Тоҷикистон]] 7obqfmlt4g5u3qfxxn7uet56yp7fkvl Зайниддин Муҳидинов 0 207606 1309054 1281441 2022-08-04T07:58:38Z VASHGIRD 8035 /* Корбурди ихтироот */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Олим |ном = |номи аслӣ = Муҳидинов Зайниддин Қамарович |тасвир = |бар = 200px |тавсифи тасвир = Муҳидинов Зайниддин |таърихи таваллуд = 01.08.1961 |зодгоҳ = [[деҳаи Мадм]], {{зодгоҳ|ноҳияи Айнӣ}}, [[вилояти Ленинобод]], [[ҶШС Тоҷикистон]] |шаҳрвандӣ = {{Парчам|Тоҷикистон}} |фазои илмӣ = [[кимиё]] |ҷойҳои кор = [[Институти кимиёи ба номи В.И.Никитини Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон]] |дараҷаи илмӣ = {{дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои кимиё}} (2003) |унвонҳои илмӣ = {{Унвонҳои илмӣ||0}} (2011) |алма-матер = [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон|Университети давлатии Тоҷикистон ба номи В. И Ленин]] (1973) |ҷоизаҳо = [[Ҷоизаи давлатии Тоҷикистон ба номи Ибни Сино]](2006), <br> Ихироъкори беҳтарини Ҷумҳурии Тоҷикистон (2012) |имзо = |бари имзо = |сайт = |викитека = |викианбор = <!-- БЕ пешванди Category:--> }} '''Зайниддин Муҳидинов''' (''Муҳидинов Зайниддин Қамарович;'' [[1 август]]и [[1961]], [[деҳаи Мадм]], [[ноҳияи Айнӣ]], [[вилояти Ленинобод]], [[ҶШС Тоҷикистон]]) — [[кимиё]]дони тоҷик, доктори илмҳои кимиё (2003), [[профессор]] ([[2011]]). Барандаи [[Ҷоизаи давлатии Тоҷикистон ба номи Ибни Сино|ҷоизаи давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба номи Абу Али ибни Сино дар соҳаи илм ва техника]] (2006), Ихтирокори беҳтарини Ҷумҳурии Тоҷикистон (2012). Узви Ҷамъияти кимиёгарони Амрико (аз [[2007]]). == Зиндагинома == Зайниддин Муҳидинов Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон ба ҳайси омӯзгори фани кимиё соли 1983 хатм намудааст. == Фаъолияти корӣ == Ӯ солҳои 1983—1986 ба сифати лаборанти калон, муҳандиси калон дар озмоишгоҳи полимерҳои нахҳосилкунандаи Институти кимиёи Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон фаъолияти илмии худро оғоз намудааст. Солҳои 1986—1990 дар аспирантура (Институти кимиёи АИ ҶТ ва Институти Гематологии шаҳри Москва) таҳсили илм намудааст. Тайи солҳои 1990—1992 ҳамчун ходими хурди илмӣ ва солҳои 1992-1998 ходими калони илмии озмоишгоҳи полимерҳои мансуб ба тиби Институти кимиёи АИ ҶТ шуда кор кардааст. Зайниддин Муҳидинов солҳои 1998—1999 курси докториро дар Донишкадаи миллии тиббии Ҳиндустон гузаронидааст. Солҳои 1999—2001 ҳамчун эксперти техникӣ — MERLIN (Medical Emergency Relief International) кор кардааст. Давоми солҳои 2003—2004 докторанти Донишгоҳи Темпли шаҳри Филаделфияи Иёлоти Пенсилвания, ИМА буда, татқиқоти муштаракро бо олимони ин донишкадаи бонуфузи ИМА гузаронидааст. Тули солҳои 2004—2006 ҳамчун ходими пешбарандаи илмӣ дар озмоишгоҳи моддаҳои фаромолекулавӣ (полимерҳо) Институти кимиёи АИ ҶТ, котиби комиссияи озмоишӣ доир ба илмҳои химия ва геологӣ-минералогияи АИ ҶТ шуда, фаъолият кардааст. Зайниддин Муҳидинов соли 2006 ба сифати нозири созмони байналмилалӣ оид ба қатъи яроқи кимиёвӣ дар назди ВКХ ҶТ фаъолият намудааст. Аз соли 2006 ҳамчун ходими пешбари илмӣ дар озмоишгоҳи моддаҳои фаромолекула фаъолият намудааст. Аз 10 апрели соли 2014 бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон директори Институти кимиёи ба номи В. И. Никитини АИ ҶТ интихоб шудааст. == Фаъолияти илмӣ == Зиёда аз 35 сол Зайниддин Муҳидинов дар Институти кимиё доир ба модаҳои фаъоли биологӣ, биополимерҳо, кимиёи полисахаридҳои пектинӣ, технологияи коркард ва соҳҳои истифодабарии онҳо корҳои илмӣ-татқиқотӣ мегузаронад. Соли 1992 рисолаи номзадиро дар мавзӯи «Структураи гомогалактуронан ва пахлӯҳои физикӣ-химиявии ҳосилкунии модаҳои пектинии баландсифат» ва дар соли 2003 рисолаи докториро дар мавзӯи «Ҷабҳаҳои физикӣ-химиявии коркард ва истифодаи модаҳои пектинӣ» дифоъ намудааст. Натиҷаи корҳои илмии Зайниддин Муҳидинов дар самти коркарди асосҳои бунёдии равандҳои технологияи бадаст овардани моддаҳои пектинӣ-муҳимтарин модда дар истифодаи амалии истеҳсоли масолеҳи озӯқаворӣ ва тиббӣ назаррас аст. Аз тарафи вай технологияи нави бадаст овардани пектинҳо аз партовҳои муштақи (дуюмдараҷа) маҳсулоти консервии Ҷумҳурии Тоҷикистон, кор карда баромада шудааст. Технологияи мазкур бо 6 патентҳои дохили ва хориҷи ҳифз шуда, аввалин пешниҳоди Ӯ дар базаи Иттиҳодияи Аграрию саноатии «Шаҳринав»-и Ҷумҳурии Тоҷикистон татбиқ шудааст. Ӯ солҳои 2007—2009 лоиҳаи «Коркарди саноатии пектин бо тарзи каммасраф» дар ҳамкорӣ ба Маркази илмӣ-татқиқотҳои Шарқии (МИТШ) Хоҷагии Кишоварзии Департаменти Давлатии (ХҚДД) ИМА дар чорчӯбаи барномаҳои Маркази байналмилалии илмӣ-техникӣ (МБИТ) ба сомон расонид. Дар давоми солҳои 2007—2014 лоиҳаи дигари «Коркарди интиқолкунандгони моддаҳои доругӣ аз полимерҳои табиӣ» бо ҳамкорӣ бо МИТШ ХКДД ИМА дар чорчӯбаи барномаҳои МБИТ-ро низ роҳбарӣ крадааст. Таҳи солҳои охир (2015—2018) ӯ роҳбарии лоиҳаи МБТИ дар мавззуъи «Комплекси олигосаҳаридҳо бо полифенолҳои рустанӣ барои тавлиди маводи нави хӯрокаи табобатӣ» ба уҳда дошт. Ба ғайр аз ин Ӯ дар лоиҳаҳои байналмиллаии экологӣ ки аз тарфи Созмонҳои Аврупо ва Иттиҳоди Атлантикаи Шимолӣ пешниҳод шуда буданд фаъолият ва роҳбари кардааст. Хизматҳои Зайниддин Муҳидинов дар дарёфти асбобҳои нодири илмӣ дар чорчӯбаҳои ҳамаи он лоиҳаи байналмилалӣ, ки ҷиҳати рушди илми кимиё ва Институт такони ҷиддӣ гузошт, хело баланд аст. Аз ҷиҳати рушди илми соҳаи биополимерҳо Ӯ як риштаи нави инновтсиониро ҷорӣ ва коркард карда истодааст. Бо истифода аз моддаҳои пектинӣ ва ва сафедаҳои зардоби шир (боқимондаи коркарди маҳсулоти ширӣ) коркарди нави интиқолкунандагони маводи доруворӣ ихтироъ ва дар оянда (дар барноми с. 2016—2002) тарзи истифодаи онҳо дар тиб таҳҳиқ хоҳад шуд. Дар зери роҳбарии ӯ 10 нафар рисолаи илмии худро дифоъ намудаанд ва боз ду нафар докторант, се нафар аспирантон ва ду магистр корҳои илмиро давом дода истодааст. Зайниддин Муҳидинов дар асоси шартнома тайи солҳои 2012—2014 мудири шуъбаи илмии Филиали Донишгоҳи Давлатии Москва ба номи М. В. Ломоносов шуда, фаъолият намудааст. Ӯ аъзои фаъоли шӯрои диссертатсионии Д 047.003.03 КОА ФР, шӯроҳои КОА6D.KOA.007 ва 6D.KOA.039 назди призиденти Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад. Бо роҳбарии Зайниддин Муҳидинов 10 нафар аспирантон рисолаҳои номзадӣ ҳимоя намудаанд. Нахустин бор аз тарафи вай пектин барои муолиҷаи беморони касалии санги талхадон (желечнокаменный) (Институти гастроэнтерелогияи АИ ҶТ, Институти илмҳои тиббии — AIIMS, Ҳиндустон) истифода гардидааст ва дар омехтагӣ бо антибиотикҳо барои табобати як қатор касалиҳои сирояткунанда коркард ва дар Беморхонаи касалиҳои сироятии Душанбе, Ҷумҳурии Тоҷикистон истифода шудааст. Тасдиқ карда шудааст, ки истифодаи пектин дар пайвастагӣ бо антибиотикҳо ба табобати бошитоби беморони бо диагнози инфексияи шадиди рӯда ва паст намудани таъсири иловагии антибиотикҳо мусоидат мекунад. == Ихтироот == Ӯ дорандаи 8 патенти ҶТ, як патенти Евро-Осиёӣ ва ду патенти Украина мебошад. Бо иштирок ва роҳбарии Ӯ патенти аввалини сирри махфии давлатӣ дошта дар ҶТ ба даст оварда шуд. === Корбурди ихтироот === * Санади хулосавии санҷишӣ барои дар амал тадбиқ намудани усули тозакунии маҳлули гидролизати пектинҳо, ки дар сехи коркарди пектин дар ширкати ПАПО «Шаҳринав»-и ноҳияи Шаҳринав, соли 1992 (TJ 197) гирифта шудааст. Тадбиқи ин усул имконият дод, ки аввалин бор пектин дар шароити саноатӣ бо сифати баланд ҳосил карда шавад ва зиёда аз 20 маротиба маҳсулот ҳосил карда шуд. Аммо аз сабаби ҷанги шаҳрвандии он солҳо, сехи пектин дар ин ширкат фаолияташро давом дода натавонист ва хароб гашт. * Санади хулосавии санҷишӣ барои дар коркарди маҳсулот қаннодӣ, мармелад истифодабарии маҳлули ғанигардонидаи пектини себ дар корхонаи ҶСК фабрикаи «Ширин»-и Душанбе, соли 2011 (TJ 197, ЕАП 016871) гирифта шуд. Истифодаи маҳлули ғанигардонидаи пектинӣ имконият медиҳад, ки корхона аз хариди пектини Чинӣ даст кашад ва ба истифодаи маводи ватании хушсифату арзон гузарад. * Санади хулосавии санҷишӣ барои истфодабарии пектини баландметилӣ (аз ситрус ва себ) дар устувор нигоҳ доштани маҳсулоти ширӣ (кефир ва йогурти мевагӣ) дар корхонаи ҶШП «Комбинати ширии Душанбе»-и Душанбе, соли 2013 (TJ 563) гирифта шуд. Ин татбиқот ба корхонаи коркарди маҳсулоти ширӣ имконияти нигоҳдории дарозмуддати маҳсулоти истеҳсолиро фароҳам оварда, ба фурӯши он дар фасли тобистон дар бозори истеъмолӣ мусоидат менамояд. * Фармакопея ВФС МЗСЗН РТ 230021 — 14 « Пектини себ». Нахустин бор пектин ҳамчун моддаи фаоли доруворӣ дар Ҷумҳурӣ ба қайд гирифта шудааст (Временная фармакопейная статья ВФС МЗСЗН РТ 230021 — 2014, ВФС-42-0395, 1995). Барои муолиҷаи беморони касалии санги талхадон (ҳамкориҳо бо Институти гастроэнтерелогияи АИ тибии Тоҷикистон ва Институти илмҳои тиббии Ҳиндустон — AIIMS, солҳои 1986—1999) тавсия карда шудааст. Пектин дар мувофиқа бо антибиотикҳо барои табобати якқатор касалиҳои сирояткунанда (беморхонаи касалиҳои сироятии Душанбе) коркард ва истифода шудааст. Таҷрибаҳо тасдиқ кардаанд, ки истифодаи пектин дар якҷоягӣ бо антибиотикҳо, муҳлати табобати беморонро, ки бо диагнози инфексияи шадиди рӯдаҳо хобидаанд, камтар карда ва ба паст намудани таъсири иловагии антибиотикҳо мусоидат намудааст. == Осори илмӣ == Муаллифи зиёда аз 300 мақолаҳои илмӣ, аз он ҷумла 6 боби китобҳои илмӣ, бо чопи Ҷамъияти кимиёшиносони ИМА, Ҷамъияти Шоҳигарии Бритония Кабир ва Иттиҳоди Аврупо, ва ду монография мебошад. === Китобҳо === * DjonmurodovA.S., Muhidinov Z.K., Strahan G.D., Kholov S.E., Teshaev Kh.I., Fishman M.L., Liu LS. Pectic polysaccharides from pumpkin fruit. In Gums and Stabilisers for Food Industry 16. / Ed. by Peter A. Williams and Glyn O. Philips.-RSC Publishing 2016. P. 23-36. * Muhidinov Z.K., Teshaev Kh.I, Kasimova G. F., Nasriddinov A.S., Liu LS. Pectin-Zein Hydrogels for delivery of Drugs and Nutrients. In Gum and Stabilisers for the Food Industry 16, RSC publishing, Cambridge UK. ed. P.A. Williams and G.O. Fillips, 2012, p.&nbsp;401—406. * W Wu,. M.S.Acharia, , B.G Tensay., T Doanh, Z Muhidinov. Investigation on stability of Landfill slope in Dushanbe, Tajikistan NISMIST publication, Vienna, Austria, 2008 p.&nbsp;191—204 NISMIST publication, Vienna, Austria, 2008 p.&nbsp;191-20 * W Wu,. M.S Acharia,., S Web., B.G Tensay., T.Doanh, Z Muhidinov., M Ritzkowski., M Anarbaev. Investigation on stability of Landfill slope in seismically active regions in Central Asia NISMIST publication, Vienna, Austria, 2008 p.&nbsp;205—223 * Z.K. Muhidinov, J.D. Bobokalonov, L.S. Liu, and R. Fassihi. A Kinetic Study of Poor Water Soluble Drug Released from Pectin Microcapsules Using Diffusion/Dissolution Model ACS Symposium series 2008, No. 992 New Delivery Systems for Controlled Drug Release from Naturally Occurring Materials, Chapter 11, p.&nbsp;193—208. === Монография === * Илм ва Истеҳсолот. Институти кимиёи ба номи В. И. Никитини Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон / Зайниддин Муҳидинов, Раҳматов А. С. — Душанбе: Доро-2017. — 126 с. * ПЕКТИН, лечебно-профилактический продукт для здоровых и больных/ Зайниддин Муҳидинов, Холиқов Ҷ.Х. Монография, НПИ Центр Мин. Экономики и Торговли РТ, Душанбе, 2005. — 55 с. == Ҷоизаҳо ва ҷоизаҳо == * Соли 1996 ба ҷоизаи давлатии ба номи Абуали ибни Сино дар соҳаи илм ва техника сарфароз гардонида шудааст * Ихирокори беҳтарин дар соли 2012 бо нишони фахрии Маркази миллии патенту иттилоотии Вазрати рушди иқтисод ва савдои ҶТ мукофотонида шудааст. Барои хидматҳои шоёнаш дар ҳамкори бо олимони кишварҳои гуногун бо як Ифтихорномаи Маркази МИТШ ХКДД ИМА ва ду ифтихорномаи АИ ҶТ сафароз гардидааст. Аз соли 2007 узви Ҷамъияти кимиёгарони Амрико мебошад. * == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * Наука из первых рук, или околонаучные домыслы дилетантов / З.Қ. Муҳидинов // Рӯзномаи "Народная газета, № 9, — 2015, −4 Март. * Дилетанты обсуждают науку / З.Қ. Муҳидинов, А. С. Раҳматов, Ф. Ю. Носирова // Рӯзномаи «Азия Плюс» № 38, — 2016, −19 Май. * Не разрушать, а созидать и крепить / А.Саидов, И. Ганиев, З. Мухидинов // Рӯзномаи "Народная газета, № 2, — 2016, −11 Январ. == Пайвандҳо == * {{Cite web|url=https://www.researchgate.net/profile/Zayniddin_Muhidinov2|title=Zayniddin Muhidinov {{!}} Dr.Sci, Professor {{!}} Academy of Sciences of the Republic of Tajikistan, Dushanbe {{!}} Institute of Chemistry {{!}} ResearchGate|website=ResearchGate|lang=en|accessdate=2018-02-28}} * {{Cite web|url=http://ikai.tj/th/|title=Директори институт, Муҳидинов Зайниддин Қамарович {{!}} д.и.х., профессор {{!}} Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, Душанбе {{!}} Институти кимиёи ба номи В.И. Никитини Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон|website=IKAI|lang=en|accessdate=2018-02-28}} * {{Cite web|url=http://ikai.tj/th/laboratoriya-vysokomolekulyarnyh-soedinenij/|title=Муҳидинов Зайниддин Қамарович {{!}} д.и.х., профессор {{!}} Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, Душанбе {{!}} Лабораторияи пайвастагиҳои калонмолекулаи, Институти кимиёи ба номи В.И. Никитини Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон|website=IKAI|lang=en|accessdate=2018-05-07}} * {{Cite web|url=https://www.linkedin.com/in/zayniddin-muhidinov-84643b37|title=Zayniddin Muhidinov {{!}} Dr.Sci, Professor {{!}}Director - Institute of Chemistry Academy of Sciences of the Republic of Tajikistan, Dushanbe {{!}}Linkedin|website=Linkedin|lang=en|accessdate=2018-04-22}}{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Кимиёшиносони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Фарҳангистони улуми Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Барандагони Ҷоизаи давлатии ба номи Абӯалӣ ибни Сино]] i1ywqrycl1z42qqdzhsg9wrt09xuvj8 Шаблон:Бонкҳои Тоҷикистон 10 207644 1308804 1116030 2022-08-03T12:24:17Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Рӯйхати пайдарҳам |ном = Бонкҳои Тоҷикистон |синфи_феҳристҳо = hlist | сарлавҳа = Бонкҳои Тоҷикистон<br><small>(мувофиқи [http://www.nbt.tj/tj/banking_system/banks.php?print=Y маълумоти] [[Бонки миллии Тоҷикистон]])</small> | муҳтаво = * [[Агроинвестбонк]] * [[Ориёнбонк]] * [[Амонатбонк]] * [[Тоҷиксодиротбонк]] * [[Бонки Эсхата]] * [[Тавҳидбонк]] * [[Аввалин Бонки Молиявии Хурд]] * [[Бонки рушди Тоҷикистон]] * Филиали бонки «Тиҷорат»-и  ҶИЭ дар Душанбе * [[Халқбонк Тоҷикистон]] * [[Кафолатбонк]] * ҶСП [[Бонки «Арванд»]] * [[АксесБонк Тоҷикистон]] * [[Бонки Осиё]] * [[Бонки фаръии БМП Покистон дар Тоҷикистон]] * [[Спитамен Бонк]] * [[Бонки байналмилалии Тоҷикистон]] * [[Коммерсбонки Тоҷикистон]] * [[Алиф Бонк]] * [[Душанбе Сити Банк]] }}<noinclude>{{doc-inline}} Сарчашмаи додаҳо: [http://www.nbt.tj/tj/banking_system/banks.php Бонкҳо] дар бахши «Рӯйхати ташкилотҳои қарзии Ҷумҳурии Тоҷикистон» дар сомонаи Бонки миллии Тоҷикистон.{{doc-end}} [[Гурӯҳ:Шаблонҳои новбарӣ:Молия|Банкҳои Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Шаблонҳои новбарӣ:Тоҷикистон]]</noinclude> 2o28k369mxsv1yklwhxiq6iwyeh6qta 1308805 1308804 2022-08-03T12:24:35Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Рӯйхати пайдарҳам |ном = Бонкҳои Тоҷикистон |синфи_феҳристҳо = hlist | сарлавҳа = Бонкҳои Тоҷикистон<br><small>(мувофиқи [http://www.nbt.tj/tj/banking_system/banks.php?print=Y маълумоти] [[Бонки миллии Тоҷикистон]])</small> | муҳтаво = * [[Агроинвестбонк]] * [[Ориёнбонк]] * [[Амонатбонк]] * [[Тоҷиксодиротбонк]] * [[Бонки Эсхата]] * [[Тавҳидбонк]] * [[Аввалин Бонки Молиявии Хурд]] * [[Бонки рушди Тоҷикистон]] * Филиали бонки «Тиҷорат»-и  ҶИЭ дар Душанбе * [[Халқбонк Тоҷикистон]] * [[Кафолатбонк]] * ҶСП [[Бонки «Арванд»]] * [[АксесБонк Тоҷикистон]] * [[Бонки Осиё]] * [[Бонки фаръии БМП Покистон дар Тоҷикистон]] * [[Спитамен Бонк]] * [[Бонки байналмилалии Тоҷикистон]] * [[Коммерсбонки Тоҷикистон]] * [[Алиф Бонк]] * [[Душанбе Сити Бонк]] }}<noinclude>{{doc-inline}} Сарчашмаи додаҳо: [http://www.nbt.tj/tj/banking_system/banks.php Бонкҳо] дар бахши «Рӯйхати ташкилотҳои қарзии Ҷумҳурии Тоҷикистон» дар сомонаи Бонки миллии Тоҷикистон.{{doc-end}} [[Гурӯҳ:Шаблонҳои новбарӣ:Молия|Банкҳои Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Шаблонҳои новбарӣ:Тоҷикистон]]</noinclude> hmfl7tr3h2taok1z0ptync5c65twoc3 Даҳсолаи байналмилалии “Об барои рушди устувор” 0 208118 1308998 1301196 2022-08-04T07:51:08Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Акс:Фондаря, вход в скалу.JPG|thumb|Фондарё, вилояти Суғд]] [[Акс:Lakes of Tajikistan 6.JPG|thumb|Ҳафткӯл, вилояти Суғд]] [[Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид]] [[21 декабр]]и [[соли 2016]] пешниҳоди [[Тоҷикистон]]ро барои эълон доштани солҳои 2018-2028 чун “Об барои рушди устувор” қабул кард.<ref name="sputnik-tj.com">[https://sputnik-tj.com/industry/20161222/1021363364/ob-dahsola-rushd-sozmon-qabul.html Об барои рушди устувор: Питер Томсон пешниҳоди Тоҷикистонро қабул кард]</ref> Питер Томсон раиси Маҷмаи умумии СММ ба Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон [[Эмомалӣ Раҳмон]] номаи табрикотӣ ирсол намуд. Дар номаи шодбошӣ аз ҷумла омадааст: "Бо камоли ифтихор мехостам Шумо ва мардуми Шуморо бо қабули муваффақонаи қатъномаи "Даҳсолаи байналмилалии амал "Об барои рушди устувор, 2018-2028", ки рӯзи [[21 декабр]]и [[соли 2016]] дар Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид сурат гирифт, табрик намоям".{{аввали иқтибос}} "Боварии комил дорам, Даҳсолаи нав, ки ба масъалаҳои рушди устувор ва истифодаи ҳамгироёнаи захираҳои обӣ, аз ҷумла пешбарии ҳамкориҳо ва шарокат дар ҳама самтҳо таваҷҷуҳ дорад, метавонад ҷиҳати расидан ба ҳадафҳои байналмилалии тасдиқшудаи марбут ба об, бахусус он ҳадафҳое, ки дар рӯзномаи рушди устувори 2030 инъикос шудаанд, мусоидат намояд"{{охири иқтибос|сарчашма=[https://sputnik-tj.com/industry/20161222/1021363364/ob-dahsola-rushd-sozmon-qabul.html Об барои рушди устувор: Питер Томсон пешниҳоди Тоҷикистонро қабул кард]}},- омадааст дар иттилоия. Ҳамчунин Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон зимни ироаи Паёми президент ба парлумон мардуми тоҷикро бо қабули ташаббуси даҳсолаи амалиёти об табрик гуфт.<ref name="sputnik-tj.com"/> == Ташаббусҳои Тоҷикистон дар ҷаҳон == * [[22 март]]и [[соли 2018]] дар иҷлосияи 72-юми [[Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид]], ки [[22 март]]и [[соли 2018]] ба кори хеш шурӯъ намудааст, ба муносибати оғози Даҳсолаи байналмилалии амал “Об барои рушди устувор, солҳои 2018-2028” нахустин шуда, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат [[Эмомалӣ Раҳмон]] ҳамчун ташаббускори асосии қабули Даҳсолаи байналмилалии амал “Об барои рушди устувор, солҳои 2018-2028” суханронӣ намуданд.<ref>[http://khovar.tj/2018/03/ishtirok-dar-i-losiyai-72-yumi-ma-mai-umumii-sozmoni-milali-mutta-id-ba-munosibati-o-ozi-da-solai-bajnalmilalii-amal-ob-baroi-rushdi-ustuvor-sol-oi-2018-2028/ Иштирок дар иҷлосияи 72-юми Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид ба муносибати оғози Даҳсолаи байналмилалии амал “Об барои рушди устувор, солҳои 2018-2028”]</ref> * [[24 март]]и [[соли 2018]] мақолаи Пешвои миллат [[Эмомалӣ Раҳмон]] дар Маҷаллаи “Нигориши СММ” таҳти унвони “Об барои рушди устувор” (Water for Sustainable Development) ба табъ расида, пешкаши доираи васеи хонандагон гардид.<ref>[http://khovar.tj/2018/03/nashri-ma-olai-prezidenti-um-urii-to-ikiston-dar-ma-allai-nigorishi-smm-ta-ti-unvoni-ob-baroi-rushdi-ustuvor-water-for-sustainable-development/ Нашри мақолаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Маҷаллаи “Нигориши СММ” таҳти унвони “Об барои рушди устувор” (Water for Sustainable Development)]</ref> * [[23 апрел]]и [[соли 2022]] Дар суханронии Президенти [[Тоҷикистон]] [[Эмомалӣ Раҳмон]] дар маросими ифтитоҳи Саммити чоруми оби кишварҳои минтақаи Осиё ва Уқёнуси Ором мавриди зикр аст, ки «Тоҷикистон ҳамчун ташаббускори ''Даҳсолаи нави амал “Об барои рушди устувор”, “Раванди оби Душанбе”''-ро оғоз бахшида, соли 2018 Конфронси нахустини сатҳи баландро оид ба Даҳсола доир намуд ва баргузории Конфронси навбатии онро аз 6 то 9 июни соли 2022 дар назар дорад. Конфронси дуюми Душанбе ҳамчун ҳалқаи асосӣ барои пайвастани занҷираи чорабиниҳои гуногуни ҷаҳонӣ, аз ҷумла Саммити имрӯза хизмат хоҳад карда, дар раванди омодагӣ ба Конфронси соли ояндаи [[Созмони Милали Муттаҳид]] оид ба баррасии миёнамуҳлати Даҳсолаи об нақши калидӣ хоҳад дошт. Конфронси соли 2023 дар [[Ню-Йорк]], ки зери ҳамраисии Тоҷикистон ва Подшоҳии Нидерландия сурат хоҳад гирифт, баъд аз қариб панҷоҳ соли нахустин Конфронси оби соли 1977-и Созмони Милали Муттаҳид баргузор мегардад.»<ref>{{Cite web|url= https://khovar.tj/2022/04/suhanronii-peshvoi-millat-emomal-ra-mon-dar-marosimi-iftito-i-sammiti-chorumi-obi-kishvar-oi-minta-ai-osiyo-va-u-yonusi-orom/|title=Суханронии Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон дар маросими ифтитоҳи Саммити чоруми оби кишварҳои минтақаи Осиё ва Уқёнуси Ором.|author=www.khovar.tj|date=2021-04-23|publisher=|lang=tg|accessdate=2022-04-24}}</ref>. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Созмони Милали Муттаҳид]] [[Гурӯҳ:Тоҷикистон]] 6txdcwoiikyxsdlenbo9620p56uub0c Институти кимиёи ба номи В. И. Никитини АМИТ 0 208141 1309063 1293685 2022-08-04T08:00:15Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Ҷаъбаи пажӯҳишгоҳ |ном = Институти кимиёи ба номи В.И.Никитини Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон |ихтисора = ИК ба номи В.И.Никитини АИҶТ |рамз = |тасвир = |имзо = |аслӣ = |номбайнал = |номи пешина = |таъсис = 1.09.1946 |директор = [[Сафаров Аҳрор Мирзоевич]] |шумораи кормандон = 99 |аспирантура = 24 |докторантура = 1 |макон = {{парчамбандӣ|Тоҷикистон}}, [[Душанбе]] |нишонӣ = кӯч. [[Айнӣ]] 299/2, 734063 |сайт = http://ikai.tj |Commons = }} '''Институти кимиёи ба номи В.И.Никитини [[Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон]]''' — [[институт]]и илмӣ-тадқиқотии [[Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон]] дар соҳаи [[кимиёшиносӣ]]. == Таъсис == Институти кимиёи ба номи В.И.Никитини Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон 1 сентябри соли 1946 дар базаи озмоишгоҳи аналитикии шаҳри Ленинобод (ҳозира шаҳри Хуҷанд) ва озмоишгоҳи кимиёвии шаҳри Сталинобод (ш.Душанбе) таъсис ёфта ва расман он 26 июли соли 1950 дар таркиби се озмоишгоҳ, чун Институт ба тасвиб расидааст. Институти кимиёи ба номи В.И Никитини АИ ҶТ фаъолияти худро дар асоси қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи илм ва сиёсати давлатии илмӣ-техникӣ», «Дар бораи Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон», Оинномаи Институти кимиё ба роҳ мемонад. Яке аз созмондиҳанда ва директори доимии Институт дар муддати 25 сол доктори илми химия, академик АИ Тоҷикистон, Ходими хидматнишондодаи Илми Тоҷикистон, професор В.И Никитин, шогирди олими барҷастаи рус А.Е. Фаворский мебошад, ки соли 1977 Институти химия ба номи ӯ гузошта шуд. Дар он давра самти асосии фаъолияти Институт омӯзиш ва азхудкунии захираҳои таббии Тоҷикистон буд. Аз рӯзи аввали таъсисёбӣ Институти кимиё самти густурдаи таҳқиқи бунёдӣ ва амалиро пеш гирифт. Бинобар ин, махсусан аз лаҳзаи ташкили Институти Кимиё дар таркиби он озмоишгоҳи синтези органикӣ, озмоишгоҳи химияи нафт ва ангишт ва инчунин озмоишгоҳи аналитикӣ (таҳлилӣ) амал мекунанд. Барои таъмини таҳлили корҳои илмӣ - пажуҳишӣ, ҳанӯз соли 1946 озмоишгоҳи аналитикӣ ташкил карда шуд, ки дар он корҳо оид ба омӯзиши конҳои намаки Хоҷа-Муъмин ва Хоҷа-Сартез анҷом дода мешуданд. Дар ин давра корҳо оид ба омӯзиши биогеохимияи йод ва фтор шурӯъ шуда буд. Дар соли 1964 озмоишгоҳ ба озмоишгоҳи геохимия ва химияи аналитикӣ табдили ном кард, ки он то кунун дар сохтори Институти кимиё вуҷуд дорад (мудир- Д,Н, Почоҷонов, ҳоло Академики АИ ҶТ). Таҳқиқоти илмӣ оид ба химияи ғайриорганикӣ таҳти роҳбарии узви вобастаи АИ ҶТ Иван Алексеевич Глухов бо ҳалли яке аз проблемаи химия филизоти нодир ва парешхуранда (рассеянных), муайянсозии механизми реаксияи хлоркунонӣ ва омӯзиши табиати кимиёӣ ва хосияти ниҳоӣ ва фосилавии маҳсулоти реаксияҳои мазкур шурӯъ шуда буд. Инкишофи саноати маъдани куҳӣ дар соҳаи ғанисозии канданиҳои фоиданок, гузаронидани корҳои таҳқиқотиро тақозо мекард. Таҳқиқот дар ин самт дар ахири солҳои 50-ум таҳти роҳбарии И.А.Глухов оғоз гардид ва дар соли 1958 ин корро академик АИ ҶТ Пётр Михайлович Соложенкин роҳбари намуд ва дар соли 1962 дар Институти химия озмоишгоҳи ғанисозӣ ташкил карда шуд. Аз соли 1968 то соли 1971 академик АИ ҶТ П. М. Соложенкин роҳбарии Институт буданд. Барои омӯзиши раванди тасфияи физикӣ- кимиёвӣ кормандони озмоишгоҳ дар собиқ Иттиҳоди Шӯравӣ яке аз аввалин шуда дар таҳқиқоти худ усули радиотайфбинии магнити (магнитной радиоспектроскопи)- ро ҷорӣ намуд. Нахустин бор реактиви спиннишонадор (спинмеченые реагенты) шабеҳи реагентҳои тасфиявӣ барои омӯзиши механизми таъсири мутақобилаи онҳо бо сатҳи маъданҳо пешниҳод гардид. Озмоишгоҳи мазкур тоҳол дар сохтори Институт вуҷуд дорад ва онро док-тори илмҳои техникӣ З.А. Зинченки роҳбарӣ менамояд. Дар Институти кимиё таҳқиқоти густурдаи захираҳои маҳаллии ашёи хоми карбондор ба мақсади ҷустуҷӯи роҳҳои имконпазири аз нав коркарди кимиёвии он ва истифодабарӣ дар иқтисодиёт бурда мешуд Яке аз аввалин озмоишгоҳи дар соли 1946 ташкил намуда, озмоишгоҳи химияи нафт ва ангишт буд, ки баъдан ба озмоишгоҳи химияи нафт ва химияи ангишт ҷудо карда шуд. Дар соли 1955 нахустин озмоишгоҳро Эшонқул Усмонович Нуъмонов роҳбарӣ карда, баъдан академик Нуъмонов Э.У. 17 сол директори Институти кимиёро бар уҳда доштанд. Ҳадафи муҳимтарини фаъолияти илмии озмоишгоҳи мазкур омӯзиши амиқ ва ҳаматарафаи нафти сулфитдори Тоҷикистон мебошад. Э.У.Нуъмонов дар ин самти илми кимиё аввалин кашшоф буд. Дар озмоишгоҳи химияи ангишт (мудир З.А.Румянцев) ба таври озмоишӣ маводи фарох оид ба оксидшавӣ ва омӯзиши маҳсулоти оксидшавии ангишти бӯр ва сангӣ гирифта ва ҷамъбаст гардид ва доираи зиёди корҳо оид ба омӯзиши кимиёвӣ ва кимиё - технологии конҳои ангишти Тоҷикистон анҷом дода шуд Маълум гардид, ки ангиштсанги калонтарин дар Осиёи Марказӣ кони Фон-Яғноб буда, ашёи хом барои ҳосилкунии кокси баландсифати металлургӣ ба шумор меравад. Аз лаҳзаи ташкили Институти кимиёи АИ ҶТ дар таркиби он озмоишгоҳи синтези органикӣ амал мекунад, ки ном ва пажуҳиши анъанавии он то кунун бетағйир мондааст Ҳоло озмоишгоҳи мазкурро доктори илми кимиё, профессор М.Д. Исобоев роҳбарӣ менамояд. Бояд қайд кард, ки дар ҳамкории зич бо озмоишгоҳи синтези органикӣ озмоишгоҳи формакологӣ фаъолияти илмии худро мегузаронад, ки он бо ташаббуси В.И. Никитин соли 1968 ташкил ёфта буд, ки онро то соли 2014 академик АИ ҶТ К.Х. Ҳайдаров роҳбарӣ кардааст. Аз давраи ташкили озмоишгоҳ беш аз 3000 пайвастагиҳои бавуҷудомадаи набототӣ, маҳсулоти қатори синтези оксигендори маҳсули асетилинӣ, карбоматҳо, пайвастагиҳои алифатӣ ва хушбӯии сулфурдор, алкалоидҳои тағйирёфтаи берберин, папаверин, салсолидин, эфедрин, ситизин, кабудин ва ғ. таҳқиқотҳо гузаронидааст. Дар асоси таҳқиқотҳои то клиникии гузаронидашуда, дорувориҳои «Карботин», равғани ангат, мумиё, берберин, фитосуман ва балзами «Сино» дар саноати тиб ҷорӣ карда шудааст. Таъсири равғани ангат дар раванди таҷдид ва табобати захмёбии меъда омӯхта шудааст. Дар соли 1960 дар Институти химия таҳти роҳбарии академики АИ ҶТ К.Т. Порошин дар соҳаи химияи сафеда ва пептидҳо: синтез ди-,три- ва тетрапептидҳои аминотрушиҳо (глицин, аланин, лизин, аргинин, пролин, оксипролин ва ғайра) таҳқиқот шурӯъ гардид. Дар пайдарҳамии гуногун ва поликонденситсияи охирини он имкон дод, ки якқатор полипептидҳои баландмолекуляри сохташон мураттаб - моделҳои синтетикии порчаҳои булӯрии баъзе сафедаҳои табиат – фиброинаи абрешим, коллагена, лизиноми ғанӣ ва фраксияи аргинини гистонҳо ва протаминҳо ҳосил карда шавад. Соли 1980 Институт дар рушди таҳқиқоти бунёдӣ ва амалӣ, баланд бардоштани самарабахшӣ ва ихтисори муҳлати татбиқи натиҷаҳои илмӣ дар амалия ба муваффақиятҳои арзанда ноил гардид. Ҳамин тавр, дар соли 1981 озмоишгоҳҳои Институт аз рӯи 23 мавзӯъ ихтироот гузарониданд, ки 8 мавзӯъи он оид ба ҳалли проблемаи илмӣ- техникии умумииттифоқӣ ва мавзӯъи махсусро фаро мегирифт. Бо ибтикор ва роҳбари илмии олимони Институти кимиё дар давраи солҳои 70-90-уми асри гузашта се озмоишгоҳи озмоишӣ- истеҳсолӣ роҷеъ ба тавлиди партияи таҷрибавии мавод барои техникаи ҷадид, завод оид ба тавлиди алюмини софтозаи «Кондара», коргоҳи таҷрибавӣ- саноатӣ оид ба тавлиди моддаи пектинӣ дар назди ИСИА «Шаҳринав», «Заводи таҷрибавии Институти химия оид ба тавлиди намаки тиббӣ», «Падида», оид ба тавлиди дурдабанд(коагулянт) барои обтозакунӣ сохта шуд. Дар ин солҳо (1987-2003) академик Улмас Мирсаидович Мирсаидов роҳбари Институт буданд. Олимони Институт дар рушди ҷанбаҳои бунёдии соҳаҳои гуногуни илми кимиё саҳми арзанда гузоштанд. Ба ҷуз таҳқиқоти фавқуззикр, дар бораи ихтирооти усули нави ҷудосозӣ ва тозакунии фторидҳои ишқордор ва аносири ишқоризаминиро бояд қайд кард (мудири озмоишгоҳи кимиёи фторидҳо профессор Д.Д Икромӣ), ки дар намуди монокристал хосияти баланди оптикиро доро мебошад. Такмили минбаъдаи назария ва амалияи гудозиши зоннавӣ гузаронида шуд, ки он бо ҳосилкунии фавқуссофи филизот, хӯлаҳо дар асоси алюминӣ, бария, стронсий ва дигар филизот овард (А.В. Ваҳобов, И.Н. Ғаниев, Ф.У. Обидов). Равандҳои нави технологии ғанисозии канданиҳои фоиданок коркард гардид, ки ба эҷоди тарзи тасфияи маъдани симобу сурма овард, ки дорои аҳамияти саноатӣ мебошад. (П.М. Соложенкин, З.А. Зинченко, Г.Ю. Пулатов, З.Р. Баратов). Таҳқиқотҳои зиёде оид ба мавзӯъи махсус бахшида ба синтез ва омӯзиши хосияти кимиёвӣ-физикии гидридҳои ғайриорганикӣ анҷом дода шудааст (У. Мирсаидов, М.С. Пулатов, Р.Ф. Гатин). Озмоишгоҳи масолеҳи ба зангзанӣ тобовар (мудири озмоишгоҳ академик АИ ҶТ Ғаниев И.Н.) дар Ҷумҳури ташкилоти асосӣ дар соҳаи ҳифзи филизот аз зангзанӣ гардид, аммо озмоишгоҳи кимиёи полимерҳои тиббӣ-биологӣ (мудири озмоишгоҳ академик АИ ҶТ Холиқов Д.Х.) ташкилоти пешсаф оид ба иҷрои барномаи комплексии ҷумҳуриявӣ ба шумор меравад. Дар доираи иҷрои барномаи мазкур дар соҳаи эҷоди полимерҳои таъйиноти тиббӣ дошта дар асоси мономерҳои этинилпиперидола ва моддаи пектинӣ саҳмаи арзанда гузошта шудааст. Дар озмоишгоҳи нахбунёдкундаи полимерҳо таҳқиқоти васеъи қонунияти деструксияи гармотрушӣ ва устувории атсетатҳои селлюлозӣ ва полиамидҳо ва ҳамчунин оид ба истифодаи рангкунанда барои навъи полимерҳои нахҳосилкунанда ва тарзи ҳосилкунии селлюлозаи микробулӯрӣ гузаронида шуд (И.Я. Калонтаров, Ф.Ф. Ниёзӣ, К.М. Маҳкамов). Қисмати ҷудонопазири корҳои илмӣ-таҳқиқотӣ дар Институти кимиё ба дараҷаи боз ҳам густурдатар корҳои ихтироъкорӣ ва патентӣ –летсензионӣ қарор мегирад. Дар ахири солҳои 70-80-уми асри гузашта Институт кимиё ҳамасола беш аз 40 шаҳодатномаи муаллифӣ дарёфт намуд, ки як қатори он дар Англия, ИМА, Шветсария, Франсия ва дигар кишварҳо патент карда шудааст. Аксарияти ихтирооти Институт ба тасвиб расида, дар истеҳсолот ҳам дар ҳудуди ҷумҳурӣ ва ҳам дар миқёси собиқ Иттиҳоди Шӯравӣ ҷорӣ карда шудааст. Аз ҷумла, тавлиди сӯзишвории сахти мушакӣ дар базаи ИИ «Навои-азот» ва тарзҳои истифодаи партовҳо дар заводи алюминияи тоҷик ба роҳ монда шуд. Тарзи ҳосилкунии фторидҳои бария ва лития ва инчунин керамикаи оптикӣ дар Институти оптикии ба номи С, И. Вавилов ва заводи «Красный химик» (Ленинград) истифода карда шуд, аммо реагент КТА-ДАФ дар комбинати кимиёвии Шостаков истеҳсол мегардид ва дар заводи заргарии Душанбе, заводи агрегатии Чебоксар ва заводи мошинсозии ваз-нини Жданов истифода карда мешуд. Ихтирооти академик П.М. Соложенкин ва кормандони он оид ба тасфияи маъдан дар заводҳои Комбинати металургии Алмалик, комбинати сурбу руҳӣ Адрасман ва хӯлаҳои алюминий дар Новокузнец, заводи гидрометаллургии Исфара ва инчунин дар иттиҳодияи истеҳсолии «Вектор» -и Урал, иттиҳодияи истеҳсолии « УралО-МО», заводи турбомотори (ш. Екатеринбург), Иттиҳодияи истеҳсолии «Электромашин» (г.Челябинск) мавриди истифода қарор гирифтаанд. Яке аз комёбиҳои муҳимтарини Институти кимиё дар амалияи тиббӣ истифодабарии дорувории зиддиэпилептикии «Карботин» бо роҳбарии академик Ҳайдаров К.Ҳ. ва гемосорбенти «ИХАНТ» бо роҳбарии академик Холиқов Ҷ.Х. метавон ҳисобид. Синтез кардани пептидҳои хурдмолекулӣ зоҳиркунандаи таъсири иммунноомилӣ: бо усули инверсионӣ-волт-амперии муайянкунии симоб дар обҳои табиӣ ихтироъ гардид ва ҳамзамон шароити беҳтарини муайянкунии микроғаноиши мис, сурб, висмут, кадмия ва руҳ дар электроди симобдори қабати нуқрагин дар фториди барияи бо гуногунияти софӣ бо усули инверсионнии волтамперметрӣ муқаррар карда шуд. Барои дар соҳаи илм ба муваффақиятҳо ноилшавӣ ва дар истеҳсолот ҷорӣ намудани натиҷаи таҳқиқотҳои илмӣ кормандони Институт П.М. Соложенкин, Н.И. Копиця, В.С. Пупков ба мукофоти Шӯрои Вазирони Иттиҳоди Шӯравӣ ва А.В. Ваҳобов, Ф.У Обидов, Г.А. Козаренко, Д.Х. Холиқов, З.Б. Шарифова и З.Қ. Мухиддинов ва Ғаниев И.Н. – ба мукофоти Давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ва техникаи ба номи Абу Али ибни Сино сазовор гардиданд. Барои фаъолияти бомуваффақияти ихтироъкорӣ И.Я. Калонтаров, К.Х. Ҳайдаров, И.Н. Ғаниев, З.А. Зинченко, К.М. Маҳкамов ба унвони ифтихории «Ихтироъкорӣ хидматнишондодаи Ҷумҳурии Тоҷикистон» мушарраф шуданд. И.Н. Ғаниев, аввалин олими ихтироъкор дар Тоҷикистан, сазовори медали тилоии Созмони умумиҷаҳонии моликияти зеҳҳнӣ дар соли 1997 ва дорандаи мукофоти Муассисаҳои илми-таълимӣ ва санъти давлатҳои Исломӣ (ISESCO) гардид. ===Дастовардҳои Институт=== Фаъолияти илмӣ-тадқиқотии институтро дар давраи аввалӣ истиқлоли давлатии ҶТ таҳлил намуда қайд кардан зарур аст, ки дар авввали солҳои 90-ум Институт дар вазъияти ниҳоят вазнин қарор дошт. Аз соли 1991 олимон ба соҳаҳои маориф, истеҳсолот ва савдо ру оварданд, инчунин аз ҳудуди Тоҷикистон берун рафтанд ин ҳолат то соли 1998 идома ёфт. Маблағгузори ва таъмини моддию-техникии тадқиқотҳои фудаменталӣ ниҳоят кам шуд. Бо сабаби рафтани олимон ва норасии мутахасисон ва хусусан роҳбарони мавзӯъҳои илми, ки онҳо дар навбати худ мудирони озмоишгоҳҳо буданд дар муддати солҳои 1991-1999 дар институт шаш озмоишгоҳ баста шуд. Дар чунин шароит масъалаи муҳимтарини институт ин такмил додани сохтор, муттаҳидсозии мавзӯъҳо, ҳалли вазфаҳои илмие, ки барои ҷумҳурӣ зарур, ҷустуҷуи маблағгузории ғайрибуҷавӣ, нигоҳдории кадрҳои мавҷудбуда ва тайёр намудани докторҳо ва номзадҳои илм ба шумор мерафт. Бо пешниҳоди АИ ҶТ Хукумат ҶТ «Руихати самтҳои афзалиятноки тадқиқотҳои илмӣ дар ҶТ барои солҳои 2010-2020», «Барномаи тайёр намудани кадрҳои илмӣ дар ҶТ дар давраи соҳои 2009-2015» ва «Барномаи интегратсияи илм ва маълумоти олии ҶТ барои солҳои 2010-2015» қабул намуд, ки дар оанда барои рушди илм дар Ҷумҳурӣ мусоидат намуд. Соли 2003 академик Холиқов Ҷурабой Холикович директори Институтро ба уҳда доштанд, ки то соли 2014 Институти кимиёро роҳбарӣ намуданд. Ба натиҷаҳои муҳимтарини илмии дар Институти кимиё дар даҳсолаи охир ба дастоварда марбутанд: Ихтироъи нави хӯлаҳои алюминияи нави зангназананда барои эҳтиёҷоти маҷмаи мошинсозии ҷумҳурӣ ихтироъ карда шуд. Хӯлаи рӯҳ- алюминияи (Zn5Al, Zn55Al, Zn+0.5%Al) филизоти нодири заминӣ ва ишқорӣ, чун иловагии тағйирдиҳанда ба сифати пӯшиши анодӣ ва протектор барои муҳофизати иншооти пӯлодӣ ва маснуот аз зангзанӣ таъйин гар-дидааст. Ин ихтироот бо патенти хурди Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳимоя гар-дидааст (TJ199, TJ276, TJ309, TJ310, TJ 312, TJ317-319, TJ342, TJ 451, TJ 465, TJ510, TJ602 ва TJ 604 дигарон Ғаниев И.Н., Эшов Б.Б., Норова М.Т.,Бердиев А.Э., Обидов.Р., ва ғайра). Технологияи ҳосилкунии хӯлаҳои гудохтаи алюминияи бисёртаркиба бо сохтори кафолотдиҳандаи тағйрёбанда ба сифати иловагии ҷавҳардиҳан-да ишқорзаминӣ (барий, стронций), камзаминӣ (церийпразеодим, неодим) филизот ва сурма истифодашаванда коркард гардидааст. Хӯлаҳо бо патенти хурди Ҷумҳурии Тоҷикистон №ТJ 712 (Ғаниев И.Н.) ҳимоя шудааст. Аз хӯлаҳои бо роҳи гудозиш коркардшуда метавон ҷузъҳои алоҳидаи автомо-бил, трактор, мошинҳои кишоварзӣ, насосҳои обкашӣ ва ғайра рехтан мум-кин аст. Барои муолиҷаи беморони касалии санги талхадон (ҳамкориҳо бо Институти гастроэнтерелогияи АИ тибии Тоҷикистон ва Институти илмҳои тиббии Ҳиндустон – AIIMS, солҳои 1986-1999, Муҳидинов З.Қ.) истифодаи моддаҳои пектинӣ тавсия карда шудааст. Пектин дар мувофиқа бо антибиотикҳо барои табобати якқатор касалиҳои сирояткунанда (беморхонаи касалиҳои сироятии шаҳри Душанбе) коркард ва истифода шудааст. Таҷрибаҳо тасдиқ кардаанд, ки истифодаи пектин дар якҷоягӣ бо антибиотикҳо, муҳлати табобати беморонро, ки бо нишонаи инфексияи шадиди рӯдаҳо хобидаанд, камтар карда ва ба паст намудан таъсири иловагии антибиотикҳо мусоидат намудааст. Таҳқиқоти фармакологӣ нишон дод, ки иловагии олигосахаридҳои себ дар спирт ба пастшавии мастии алкоголии (таҷриба дар мушҳо аз рӯи лоиҳаи ) мусоидат намуда, барқарории тан-дурустиро метезонад. Инчунин фаъолнокии баланди сорбсионии микроге-лии пектинӣ аз офтобпараст дар таносуб ба иони сурб ва мис дар қиёс бо ангишти фаъолкардашуда ва лифепан ёфта шуд. Ихтирооти Институти кимиё оид ба сохтани мембран дар Иттиҳодияи истеҳсолии «Тоҷиктекстилмаш» барои истеҳсоли умумии ҳисобкунакҳои газӣ ва тарзи тозакунӣ ва тасбити шаффофияти шароб(вино) бо бентонити маҳаллӣ ва маводи полимерӣ дар АООТ «Душанбе» бо самараи иқтисодии 65 ҳазор сомонӣ ҷорӣ карда шуд. Санади хулосавии санҷишӣ барои дар амал тадбиқ намудани усули тозакунии маҳлули гидролизати пектинҳо, ки дар сехи коркарди пектин дар ширкати ПАПО «Шаҳринав»-и ноҳияи Шаҳринав, соли 1992 (аз рӯи патенти TJ 197) гирифта шудааст. Тадбиқи ин усул имконият дод, ки аввалин бор пектин дар шароити саноатӣ бо сифати баланд ҳосил карда шавад ва зиёда аз 20 маротиба маҳсулот ҳосил карда шуд. Аммо аз сабаби ҷанги шаҳрвандии он солҳо, сехи пектин дар ин ширкат фаолияташро давом дода натавонист ва хароб гашт. Ба натиҷаҳои муҳимтарини илмии дар Институти кимиё дар ин даҳсолаи ба дастоварда як қатор олимон соҳиби ҷоизаҳо ва ҷоизаҳои давлатӣ гардиданд: дар соли 2003 аъзо кор. АИ ҶТ, профессор Куканиев М.А. бо медали Шараф дараҷаи 1 мукофотонида шуд, соли 2009 академик Мирсаидов У.М. бо ордени «Дустӣ» ва ба ҷоизаи Давлатии ҶТ дар соҳаи илм ва техникаи ба номи Абуали ибни Сино сазовор гардид, д.и.к., профессор Муҳидионов З.Қ. ҳамчун ихтироъкори беҳтарин дар соли 2012 бо нишони фахрии Маркази миллии патенту иттилооти Вазорати рушди иқтисод ва савдои ҶТ мукофотонида шуд, академик Ҳайдаров К.Х. ва д.и.к. профессор Қодиров А.Ҳ. сазовори ҷоизаи АИ ҶТ ба номи С.Умаров (с.2009) гардиданд. Моҳи апрели соли 2014 бо фармони президенти Ҷумҳурии Тоҷикиистон, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ- Пешвои миллат, Эмомалӣ Раҳмон директори Институт доктори илмҳои кимиё, профессор Зайниддин Қамарович Муҳидинов интихоб гардидад. Ҳоло дар Институти химия ҳашт озмоишгоҳи пешбарандаи корҳои илмӣ- таҳқиқотӣ оид ба масоили химияи органикӣ, ғайриорганикӣ, фи-зикӣ ва аналитикӣ ва инчунин химияи пайвастагиҳои фаромолекулӣ амал мекунад. Институт барои Ҷумҳурӣ аз рӯи самтҳои афзалиятноки зерин таҳқиқотҳо мебарад: коркарди маводи зангназананда барои эҳтиёҷоти маҷмаи мошинсозии Ҷумҳурии Тоҷикистон; маҷмӯи азнавкоркарди захираҳои маъданӣ ва партовҳои саноатӣ; ҳосилкунии биополимерҳо аз партовҳои саноатӣ ва маҷмаи онҳо барои сохтани маводи нав барои саноати хӯрокворӣ ва тиб; геохимияи раванди таҳнишонӣ, истифодабарии усулҳои атомӣ- эмиссиягӣ, электрокимиёвӣ ва ғайра барои таҳлили маводи табиӣ ва техникӣ; коркарди илман асосноки технологияи амиқи азнавкоркарди ангишти таҳшини тоҷикистон ва синтези маҳсулоти фоиданоки органикӣ. Дар солҳои 2014-2015 кормандони Институт, ба ҷуз ихтироот ва мутобиқкунонии тарзҳои нав ва технологияи баланд дар истеҳсоли пектинҳои гуногун ва дар асоси онҳо маҳсулоти пешгирикунанда, инчунин таҳқиқоти маркетингӣ дар ин соҳаи истеҳсолот ва маҳсулот гузаронидаанд. Ғанисозии маҳлули обӣ (болотари 70%) дар намуди гидрогели селлюлозаро Институт ба сифати гидрогел дар таҳқиқоти ултрасадоӣ пешниҳод намуд. Озмоиши гидрогелҳо нишон дод, ки гидрогели ҳосилнамуда аз рӯи хосият ба гидрогели воридотӣ шабоҳат дорад, ки ҳоло дар шифохонаҳои модару-кудаки шаҳри Душанбе тадбиқ карда шудааст. Нақшаи технологии истеҳсоли полисахаридҳои пектинӣ аз партовҳои гогуни мевагӣ ва набототӣ бо минбаъд тозакунӣ бо маҳлули гидролизати ултраполоиш коркард карда шуд. Технологияи мазкур бо патентҳои Аврупоосиёӣ ЕА 016871 ва 2 патенти украинӣ UA 70046 (Муҳидинов З.Қ., Фишман М.Л., Лиу Л.Ш.), UA70047 ва TJ 290 (Муҳидинов З.К., Халиқов Д.Х., ва дигарон), TJ 563 (Муҳидинов З.Қ., Ҷонмуродов А.С., Тешаев Х.И.). Намунаҳои пектинӣ дар фабрикаи «Ширин» шаҳри Душанбе дар вақти тайёр кардани маснуоти желе ва ба ҳайси тасбиткунандаи йогурт дар комбинати ширии Душанбе бомуваффақият озмоишро гузашт. Истифодабарии пектини маҳаллӣ дар ин сурат метавонад пектини содиротиро иваз намояд. Санади хулосавии санҷишӣ барои дар коркарди маҳсулоти қаннодӣ, мармелад истифодабарии маҳлули ғанигардонидаи пектини себ дар корхонаи ҶСК фабрикаи «Ширин»-и шаҳри Душанбе, (TJ 197, ЕАП 016871) гирифта шуд. Истифодаи маҳлули ғанигардонидаи пектинӣ имконият медиҳад, ки корхона аз хариди пектини Чинӣ даст кашад ва ба истифодаи маводи ватании хушсифату арзон гузарад. Санади хулосавии санҷишӣ барои истфодабарии пектини баландметилӣ (аз ситрус ва себ) дар устувор нигоҳ доштани маҳсулоти ширӣ (кефир ва йогурти мевагӣ) дар корхонаи ҶШП «Комбинати ширии Душанбе»-и шаҳри Душанбе, (TJ 563) гирифта шуд. Ин татбиқот ба корхонаи коркарди маҳсулоти ширӣ имконияти нигоҳдории дарозмуддати маҳсулоти истеҳсолиро фароҳам хоҳад оварда, ба фурӯши он дар фасли тобистон дар бозори истеъмолӣ мусоидат менамояд. Пектин ҳамчун моддаи фаъоли доруворӣ ва ба сифати иловагии ғизоро Кумитаи фармакологияи Вазорати тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон (Фармакопея ВФС МЗСЗН РТ 230021 – 14 «Пектини себ») ба ҳайси маҳсулоти нимтайёр барои пухтани ғизои функсионалӣ (иловагии ғизоӣ) ва воситаи интиқоли доруворӣ иҷозат додааст. Нақшаи технологии азнав коркарди аргеллитҳо, сеолитҳо аз партовҳои саноати алюминӣ ва ашёи хоми маъдании маҳаллӣ ҳосил кардани маъдани криолит- гилхок пешниҳод гардид. Истифодабарии сиаллитҳо ва ақиқи сурхи Тоҷикистон ба ҳайси ашёи хом барои саноати чинӣ ва инчунин зимни истеҳсоли дурдабанд барои тоза кардани обҳои нӯшокӣ ва партовҳо коркард гардид. Технологияи бамаврид гирифтани таллий ҳангоми аз навкоркарди маъданҳои сурмаву симоби кони Ҷиҷикрӯд коркард гардидааст. Тарзҳои ҳосилкунии тило аз маъдани кам таркиб (патенти хурд ТJ592 ва ТJ 693 Самихов Ш.Р., Зинченко З.А.) Дар солҳои минбаъда боз як чанд ҳулаҳои бо алумнин рехта соҳиби патенти хурди ҶТ гардиданд: Усули баланд бардоштани устувории корро-зионии хулаҳои алюминий-оҳан, ки бо литий ҷавҳаронида шудаанд. № TJ 757; 3.6. Усули баланд бардоштани устувории коррозионии хулаҳои алюминий-силитсий ба оксидшавии баландҳароратӣ, ки бо элементи сурма муҳофизат карда мешавад. № TJ 777 ва Усули баланд бардоштани устуво-рии коррозионии хулаҳои алюминий аз ҳад тоза. № TJ 757. Ин усул дар ҳолати дур намудани ҳаво (вакуум) дар ҳаротҳои 750-800оС бо ҳамроҳ намудани элементи скндий ба даст оварда мешавад. Биоҷаббиши сурма ва симоб аз ғаноиши симобу сурма бо тарзи занбурӯғӣ таҳқиқшудааст. Озмоишот оид ба омӯзиши биоҷаббиши ин филизот нишон дод, ки ҳамаи микроорганизмҳои озмоишшуда симобро то 31.1% ва сурмаро то 60.4% меҷаббанд. Фаъолнокии баланди ҷаббиш занбуруғҳои намуди Acremonium sp.Х-6 и Stachybotrys hartarum И-2 зоҳир намуданд. Кормандони озмоишгоҳи химияи пайвастагии гетеросиклӣ фаъолона синтез ва омӯзиши фаъолнокии биологии ҳосилаи пиримидин ва имидазо-тиадиазолҳоро мебаранд. Заҳрнокии кам ва фаъолнокии баланди зидди мик-робии ҳосилаи фтордори ҳосилаи ин гетеросиклҳо имкон медиҳад, ки шаклҳои гуногуни дорувории нави пуртаъсири кимиёи табобатӣ коркард гар-дад. Мисол, фаъолнокии баланди зиддимикробӣ пайвастагиҳои 2-бром-6-фтор-7-метил-5-оксо-5Н-1,3,4-тиадиазоло [3,2-a] пиримидин и 2-Этиламин-5H-6-парабромфенили-мидазо-[2,1-b]-1,3,4-тиадиазол зоҳир менамояд (Раҳмонов Р.О., Зоидова М.) Таркиби кимиёвии партовҳои обӣ- қатронии дар раванди газкашии ангишт дар маркази гармидиҳии Шарқии шаҳри Душанбе таҳқиқ гардид. Таҳқиқоти мазкур ҷудокунӣ бо роҳи тақтири ҷузъӣ ва рангнигоркунонии (хроматографирования) пайвастагиҳои фардӣ аз партовҳо тибқи газкашии ангиштро дар бар мегирад. Яке аз усулҳои ояндадор табобати касалии санги талхадон, дар натиҷаи истифодабарии моддаҳои гуногуни органикӣ ва ғайриорганикӣ ба сифати маҳлулкунанда ҳалкунии санг бо тарзи кимиёвӣ мебошад. Дар ин самт кормандони озмоишгоҳи фармакологӣ пайвастагии нави ҳосилнамуда, ҳосилаи трушии талхадон, дар қиёс бо пайвастагии маъмули ин гурӯҳ қобилияти зиёдтари ҳалкунии санги холестеринӣ «Урсослит»- ро дорад. (патент хурд ҶТ, № ТJ 662 Қодиров А.Ҳ. ва диг.). Натиҷаҳои таҳқиқоти фармако-биокимиёии «Урсослит» нишон дод, ки таъсири ифодаи холели-тикӣ, гипохолестеринемикӣ, гиполипидемикӣ ва гепатопетективӣ зоҳир намуда, ҷамъи таркиби трушии талха фосфолипидҳоро баланд мебардорад ва литогенияти талхаро кам мекунад. Ҳамчунин дастури тайёркардани шароби «Фитосуман», дар асоси маҳсулоти набототи доруворӣ ихтироъ гар-дидааст (Патенти хурд ҶТ, 643TJ, Қодиров А.Ҳ., Назарова З.Д. ва диг.). Дар давраи солҳои 2001-2016 ба Институти кимиё сенздаҳ пешниҳод оид ба истифодабарии ихтирооти илмӣ-таҳқиқотӣ дода шуд. Ҳамин тавр, дар Заводи алюминияи Тоҷик тарзҳои ҳосилкунии ферросилитсия ва чӯян аз партовҳои истеҳсолот бо самараи умумии иқтисодӣ қариб 1млн.доллари ИМА ҷорӣ карда шуд. Истеҳсоли дурдабанд барои тозакунии об ба роҳ монда шудааст. Дар асоси дар Институти кимиё коркарднамудаи технологияи ҳосилкунии ғаноиши криолит- гилхок аз пасмондаҳои саноати алюминий ва ашёи хоми маъдании маҳаллӣ (сиенитҳои нефелинӣ, сиаллитҳо ва флюорит) Дар заводи алюминии Тоҷик коргоҳ оид ба азнавкоркарди партовҳои истеҳсолоти алюмини сохта ба истифода дода шуд. Ба мақсади рушди технологияи инноватсионӣ (навгонӣ), дар сохтори Институти кимиё дар апрели соли 2015 шуъбаи технологияи инноватсионӣ таъсис дода шуд (роҳбар н.и.и. Раҳматов А.С.), ки Шуъбаи илмҳои физикӣ, риёзӣ, кимиёвӣ, геологии АИ ҶТ ба тасвиб расонидаанд. Дар соли 2016 ба мақсади ташкили истеҳсолоти хурд ихтирооти мушаххаси зерин ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод шуд: # Ду Бизнес-план: Лоиҳаи «Истеҳсоли инноватсионии пектин» ва лоиҳаи «Истеҳсоли афшураи мева». Ин ду пешниҳоди тиҷоратӣ ба ҳам алоқаманданд ва дар апрели соли 2015 ба АИ ҶТ, Вазорати иқтисод ва савдои ҶТ барои гирифтани дастгирии молиявӣ ва маблағгузорӣ пешниҳод гардид (беш аз 5,0 млн дол.ИМА). # Ташкили истеҳсолоти хӯлаҳои зангназананда барои ҳимояи конструк-сияи оҳанӣ дар базаи Корхонаи давлатии истеҳсолоти илмӣ-озмоишии АИ Ҷ Т. # Ҷорӣ намудани раванди табхири хлориди тило ва нуқра аз маъдани сахти кони Тарор ва Чоре. # Лоиҳаи инноватсионии «Намуди нави рӯйпӯши муҳофизатии рӯҳ-алюминий» якҷоя бо озмоишгоҳи «Маводҳои ба коррозия устувор»-и Институти кимиёи АИ ҶТ бо хароҷоти умумии 826,0 ҳазазор сомонӣ ба забони давлативу русӣ таҳия гардида ба Раёсати АИ ҶТ пешниҳод карда шуд. (Сентябри 2016с.). Таркиби хӯлаҳои коркардшуда бо нахустпатенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳифз кардашуда, ба сифати рӯйпушҳои муҳофи-завии ашёҳои пӯлодӣ дар Шуъбаи илмӣ-тадқиқотии донишгоҳи озоди ш.Маҷлисии Ҷумҳурии исломии Эрон санҷида шуд. Фоидаи иқтисодӣ барои истифодаи хӯлаҳои анодӣ ба сифати рӯйпушҳои муҳофизатӣ дар 1м2 сатҳи ҳифз-шаванда 7.1 $-ро ташкил дод. # Хулаҳои анодӣ дар асоси алминии авалла коркард када шудаанд. Ин хӯлаҳо чун рӯйпӯши анодӣ ва протектор барои аз зангзанӣ эмин доштани конструксияҳои пӯлодӣ, таҷҳизот ва иншоотҳо, инчунин барои маҳсулоти электротехникӣ чун рӯйпӯши кабелҳои электрикии шиддатнок ва ноқилҳо муайян шудаанд. Хӯлаҳои анодӣ метавонанд барои муҳофизати иншоотҳои металлии зеризаминӣ аз коррозия истифода шаванд. Баъзе аз ин хӯлаҳо ба сифати протекторҳо ҳангоми муҳофизати конструксияҳои металлии Варзоб – НОБ-2 аз санҷиш гузаштанд. # Лоиҳаи инноватсионии «Маводҳои доругии нав дар асоси компонентҳои рустаниҳои шифобахш» якҷоя бо озмоишгоҳи «Фармокология»-и Институти кимиёи АИ ҶТ бо хароҷоти умумии 450,0 ҳазазор.сомонӣ ба забони давлативу русӣ таҳия гардида ба Раёсати АИ ҶТ пешниҳод карда шуд. (Сентябри 2016с.). Институт бо Агенти «Тоҷикстандарт» оид ба анҷомдиҳии таҳлилҳои таркиби кимиёвии маводи мутобиқи аккредитатсия пешниҳодгардида ҳамкориро идома медиҳад. Ҳамчунин Институт таҳлилҳои гуногуни новоба-старо барои Вазоратҳо ва идораҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон иҷро менамояд. Кормандони Институт (Пулотов Э.Х., Ҷонмуродов А.С., Маматов Э.Ҷ.) ба ҳайси мумайиз дар санҷишҳои судӣ ва ҷиноӣ ширкат меварзанд. Барои Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон технологияи ғайрифаъолсозии сӯзишвории моеъи мушакӣ коркард ва маҷмаъи ҳуҷҷатҳои меъёрӣ таҳия гардида, пурра истифодаи партовҳои он гузаронида шуд. Кормандони Институт дар ихтирооти махфӣ муштаракан бо заводҳои ҳарбии Вазорати мазкур иштирок менамоянд. Роҷеъ ба ду ихтироот коркард гардида, ва бо патенти аввалини сирри махфӣ доштаи ҶТ ноил гардид. Дар муддати солҳои 2003-2017 кормандони Институти кимиё 1220 мақолаи илмӣ, 40 рисола интишор намуда ба гирифтани 61 патенти Ҷумҳурии Тоҷикистонро ноил гардиданд. Дар ин солҳо Институти кимиё 3 конфронси илмӣ- амалии байналмилалӣ ва 14-то конфрончси ҷумҳуриявӣ доир намуд. Конфронсҳои баргузор намуда, барои ба роҳ мондани робитаи эҷодӣ, гузаронидани таҳқиқоти муштарак мусоидат намуданд ва умуман ба сатҳи умумии таҳқиқотҳои дар Институт баргузор намуда, таъсири мусоид расониданд. ==Фаъолияти илмӣ-ташкилӣ== Мавзӯи асосии ғамхории Институт ва ҳам Академияи илмҳои Ҷумҳурӣ дар давоми мавҷудияташ тайёр кардани мутахассисони баланд тахассус мебошад. Дар соҳаи тайёр кардани кадрҳои илмӣ Институт бо макотиби олии ҷумҳурӣ, аз ҷумла бо Донишгоҳи миллии Тоҷикистон, Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ, Донишгоҳи Техникии Тоҷикистон ба номи М. С. Осимӣ ва Донишгоҳи давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи Абуали ибни Сино ҳамкорӣ мекунад. Дар Институт барои донишҷӯёни макотиби олии лексия ва машғулиятҳо дар таҷҳизоти муосир гузаронида мешавад. Ҳамин тавр, донишҷуёни филиали Донишгоҳи Давлатии Маскав ба номи М. В. Ломоносов ва Донишгоҳи технологии таҳқиқоти миллии Федератсияи Русия ҳамасола корҳоро оид ба барномаи таҳқиқоти корҳои илмӣ анҷом дода, таҳти роҳбарии кормандони илмии Институт, докторон ва номзадони илм корҳои курсӣ ва дипломиро ҳимоя мекунанд. Дар Институт магистартура ва аспирантура аз руи ихтисосҳои зеринфаъолият менамояд: технологияи моддаҳои ғайриорганикӣ (05.17.01); химияи физикӣ (02.00.04); химияи органикӣ (02.00.03); технологияи равандҳои электрохимиявӣ ва муҳофизат аз коррозия (05.17.03); пайвастагиҳои фаромолекула (02.00.06.); химияи биоорганикӣ (02.00.10); ва фармакология (14.00.25). Аз рӯи ихтисосҳои номбаршуда дар Институт 2-нафар докторант, 24-нафар аспирант аз онҳо 13-нафар таҳсили рӯзона ва 11-нафар таҳсили ғоибона ва 5- нафар унвонҷӯ таҳсил менамоянд. Дар тайёр кардани кадрҳои илмӣ дар назди Институти кимиё таъсиси ду Шӯрои дисертатсионӣ оид ба додани унвони илмии дараҷаи номзади илмҳо (1991-2001) ва доктори илмҳо (2001-2012) нақши арзанда бозидааст. Аз соли 2014 то кунун шӯрои доктори Д047.003.02 амал мекунад. Дар ин шӯрои илмӣ барои Институти кимиё, макотиби олӣ ва муассисаҳои илмии ҷумҳурӣ дар давраи солҳои 2003- 2016 - 14 нафар доктор ва 134 нафар номзади илмӣ ҳимоя карданд. Ҳоло (соли 2017) дар Институти кимиё 13 доктори илмии асосӣ, 6 доктори илмҳо тибқи қарордод, 22 номзади илмҳои асосӣ ва 4 нафар тибқи қарордоди меҳнатӣ фаъолият мекунанд. Дар Институти 4 нафар академики АИ ҶТ кору фаъолияти илмӣ мекунанд. Нақши асосиро дар тайёр кардани кадрҳои илмӣ докторантура, аспирантура и магистратураи дар назди Институти кимиё амалкунанда мебозад. Ҳоло дар Институт 23 нафар унвонҷӯ (аспирант) ва 32 нафар магистр таҳсил мекунанд. Институти кимиёи ба номи В.И. Никитини АИ ҶТ барои таҳсили магистрантон, аспирантон аз рӯи нақшаи қабул ба аспирантура дар соли 2017 аз рӯи ихтисосҳои зерин барои, ҳимояи диссертатсияҳо оид ба дарёфти дараҷаи илмии доктори фалсафа (PhD), доктор аз рӯи ихтисос шурои илмӣ таъсис дода шуд: * 6D071000 маводшиносӣ ва технологияи маводи нав - 05.16.09- маводшиносӣ (тибқи соҳаҳо), 05.17.03- технологияи равандҳои электрохимиявӣ ва муҳофизат аз зангзанӣ. * 6D072000-технологияи химиявии моддаҳои ғайриорганикӣ-05.17.01-технологияи моддаҳои ғайриорганикӣ. * 6D060600 химия - 02.00.06-химияи пайвастагиҳои фаромолекулӣ. Институт бо кишварҳои хориҷии дуру наздик ҳамкориро идома медиҳад. Таҳқиқотҳои илмии муштарак бо олимони америкоӣ ва аврупоӣ гузаронида мешавад, ки ноилшавӣ ба натиҷаҳои арзанда овард ва дар маҷаллаҳои боэътимоди байналмилалӣ якҷоя мақолаҳо интишор менамоянд. Ҳамкории Институт бо Марказҳои илмӣ - техникии байналмилалӣ дар асоси озмунӣ аз солҳои 2006 дар байни ҳафт кишвари минтақа ба гирифтани 10 лоиҳа ба маблағи 2,5 млн.доллари ИМА мусоидат намуд, агарчанде аксарият Кишварҳои Муштаракул Манофеъ ба ин созмон аз лаҳзаи ташкилёбӣ (с.1995) шомил шуда буданд. Беш аз 10 сол ҳамкории самарабахш байни Институти кимиёи ба номи В.И. Никитини АИ ҶТ ва Маркази минтақавии Шарқии Депортаменти Давлатии ИМА оид ба кишоварзӣ дар доираи лоиҳаи шарики М БИТ Т-1419 ва Т-1420 ва лоиҳаи нав МБИТ -2148 таҳти роҳбарии профессор З.Қ. Муҳидинов идома меёбад ва инчунин тибқи қарордоди 25 июли соли 2014 ба имзо расида, табодули илмӣ ва анҷомдиҳии таҳлилҳо дар таҷҳизоти дақиқияташ баланд ва арзишманд бурда мешавад. Ҳамкории илмӣ дар доираи созишномаҳои қаблан ба имзо расида байни Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва якқатор донишгоҳҳои Ҷумҳурии Исломии Ирон ва Покистон, институти техникии физика ва кимиёи Синсезяни АИ ҶМ Чин шаҳри Урумчӣ, бо олимони Олмон, Итолиё, Фаронса, Австрия, Туркия ва Руминия дар доираи лоиҳаҳои Иттиҳоди Аврупо ва НАТО идома дорад. Ба ҷуз аз ин, ҳамкорӣ бо Давлатҳои Муштаракул Манофеъ яке аз самтҳои афзалиятнок дар фаъолияти Институт боқӣ мемонад. Бо Марказҳои илмӣ ва ширкатҳои Қазақстан, Институти кимиё ва технологияи кимиёвии Академияи миллии илмҳои Ҷумҳурии Қирғистан ва Маркази байналмилалии инноватсионии нанотехногияи Давлатҳои Муштаракул Манофеъ дар назди институти муттаҳидаи таҳқиқоти ядроӣ (ш. Дубнаи ФР) таҳқиқоти муштарак бурда мешавад. Барои фаъолияти пурсамар дар соҳаи илм як қатор олимони Институт сазовори ҷоизаҳои байналмилалӣ гардиданд: академик Далер Набиҷонович Похҷонов дар с.2013 сазоворӣ ҷоизаи байнидавлатии ДММ, мукофоти «Звёзди Содружтства», н.и.к. Зиёдулло Обидов дорои дипломи «Лучший молодой ученый Евразии», д.и.к., профессор Қодиров А.Х. дорои медали тилоии Созмони умумиҷаҳонии моликияти зеҳҳнӣ дар соли 2015. Дар соли 2017 академик Ғаниев Исатулло Наврузович ба Ҷоизаи нашриёти «Springer Nature Awards ТОП» – и Ҷумҳурии Олмон «Ҳамчун пурмаҳсултарин муаллиф» аз Тоҷикистон мукофотонида шуд. Ҳоло олимони Институт тамоми неруи худро бҳри сазовор истиқбол намудани чашни фархундаи таърихи миллат-30 солагии Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон равона намуд истодаанд, то ки саҳмгузори милат бошанд. == Сохтор == * Директор * Ҷонишини директор оид ба илм ва таълим * Котиби илмӣ * Мусоҳибот * Шуъбаи кадрҳо * Ҷонишини директор оид ба хоҷагӣ * Сармуҳандис ===Озмоишгоҳҳо=== * Озмоишгоҳи геохимия ва химияи таҳлилӣ *Озмоишгоҳи пайвастагиҳои фаромолекуллавӣ *Озмоишгоҳи фармакология *Озмоишгоҳи синтези органикӣ *Озмоишгоҳи химияи пайвастагиҳои гетеросиклӣ * Озмоишгоҳи маводҳои ба каррозия устувор * Озмоишгоҳи коркарди маъдан ва партовҳои саноатӣ *Озмоишгоҳи ғанигардонии маъданҳо *Шуъбаи технологияҳои инноватсионӣ == Директорони институт аз давраи таъсисёбӣ == * Академик Никитин В.И. 1946 – 1968 сол. * Академик Соложенкин П.М. 1968 - 1971 сол * Академик Нуъмонов И.У. 1971 – 1987 сол * Академик Мирсаидов У.М. 1987 – 2003 сол * Академик Халиков Д.Х. 2003 – 2014 сол * Профессор Муҳиддинов З.К. 2014 - 2019 *Профессор Сафаров Аҳрор Мирзоевич. 2019 - то айни ҳол == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * [http://chemistry.tj Сомонаи Шӯрои диссертатсионии Институти кимиёи ба номи В.И.Никитини Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон] * {{сайти расмӣ|http://ikai.tj}} * [http://www.anrt.tj/tj/instit-oi-tad-i-ot/sh-bai-ilm-oi-fizikayu-matematika-khimiya-geologiya-va-tekhnik/instituti-khimiyai-ba-nomi-v-i-nikitin Академияи илмҳои Тоҷикистон] [[Гурӯҳ:Академияи илмҳои Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Муассисаҳои илмии Тоҷикистон]] 9ih80qonnhdkrp4impf5slfc1z7t26q Сироҷиддини Эмомалӣ 0 208550 1308802 1268410 2022-08-03T12:19:44Z 95.142.81.34 /* Пайвандҳо */ wikitext text/x-wiki {{Манбаъ}} {{Ҳамномҳо|Сироҷиддин}} {{Ҳамнасабҳо|Эмомалӣ}} {{Олим |ном = Сироҷиддини Эмомалӣ | номи аслӣ = |тасвир = Сироҷиддин.jpg |бар = 220px |тавсифи тасвир = Сироҷиддини Эмомалӣ |таърихи таваллуд = 5.03.1975 | зодгоҳ = {{Зодгоҳ|Ноҳияи Ҳамадонӣ |ноҳияи Москва}}, [[ҶШС Тоҷикистон]] |шаҳрвандӣ = {{Парчам|Тоҷикистон}} |таърихи даргузашт = |фазои илмӣ = фиолология |ҷойҳои кор = [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]] |дараҷаи илмӣ = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои филология}} |унвонҳои илмӣ = {{Унвонҳои илмӣ ||1}} |алма-матер = [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]] |роҳбари илмӣ = |шогирдони маъруф = |маъруф ба = |ҷоизаҳо = [[Аълочии маорифи Тоҷикистон]] (2010), [[Аълочии матбуоти Тоҷикистон]] (2016) |имзо = |бари имзо = |сайт = |викитека = |викианбор = }} '''Сироҷиддини Эмомалӣ''' ([[5 март]]и [[соли 1975]], [[Ноҳияи Ҳамадонӣ|ноҳияи Москва]], [[вилояти Кӯлоб]]) — доктори илмҳои филология, профессори кафедраи назария ва адабиёти навини форсии тоҷикии факултети филологияи [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]]. == Зиндагинома == Сироҷиддини Эмомалӣ соли 1996 шуъбаи рӯзонаи факултети филологияи [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]], соли 2001 шуъбаи рӯзонаи аспирантураи [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон|Донишгоҳи давлатии миллии Тоҷикистон]]ро хатм карда, рисолаи номзадиро дар мавзӯи «Аз таърихи эҷоди романи „Восеъ“ — и [[Сотим Улуғзода]]» соли 2002 ва рисолаи докториро дар мавзӯи «[https://vak.tj/index.php/navgon/e-lon-o-oid-ba-himoyai-dissertatsiyaho/709-imoyai-siro-iddini-emomal?&cal_offset=0n Таҷассуми бадеии таърих дар насри сотим Улуғзода (солҳои 60-80-уми аср XX)]» соли 2019 дифоъ намудааст.<ref>[https://cyberleninka.ru/article/n/yazyk-romana-vose-sotima-ulugzoda Язык романа «Восе» Сотима Улугзода | Сироджиддини Эмомали]</ref> == Фаъолият == Муаллифи китобҳои «Нақши Восеъ дар адабиёти бадеӣ» (2001), «Аз таърихи эҷоди романи „Восеъ“-и Сотим Улуғзода» (2003), «Восеънома» (2003), «Сотим Улуғзода ва тасвири шӯриши Восеъ дар адабиёти тоҷик» (2007), «Таърихи эҷоди қиссаи „Ривояти суғдӣ“ — и Сотим Улуғзода» (2011), «Сотим Улуғзода ва фарҳанги миллӣ» (2012), «Андеша ва маҳорати адабӣ» (2012), «Тасвири муҳити хонавода ва манзараи табиат дар насри Сотим Улуғзода» (2015) ва зиёда аз 50 мақолаи илмӣ ва васоиту дастурҳои таълимӣ мебошад. Фаъолияти ҷамъиятию роҳбарӣ: солҳои 2001—2005 ҷонишини декани факултети филологияи [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]] оид ба тарбия; солҳои 2005—2009 ҷонишини декани факултети филологияи [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]] оид ба таълим; солҳои 2008—2013 мудири шуъбаи таҷрибаомӯзӣ ва кор бо мутахассисони ҷавони ДМТ; аз 21.10.2013 то 06.06.2014 директори Маркази табъу нашр, баргардон ва тарҷумаи ДМТ; аз 07.06.2014 то 30.12.2014 сардори шуъбаи кадрҳо ва корҳои махсуси ДМТ; аз 02.01. 2015 то 26.03.2016 сардори раёсати кадрҳо ва корҳои махсуси ДМТ; аз 26.03.2016 декани факултети филологияи [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]] мебошад.<ref>{{Cite web|url=https://philol.tnu.tj/tj/ro-barijat/|title=Роҳбарияти факултаи филологияи ДМТ|author=|website=www.philol.tnu.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-05-24}}</ref> === Дастовардҳо === Дар [[соли 2007]] барои дастовардҳо дар соҳаи илмҳои гуманитарӣ бо «Ҷоизаи ба номи Исмоили Сомонӣ барои олимони ҷавон дар соҳаи илм ва техника», соли 2010 барои хидматҳои бисёрсолаи бенуқсон дар соҳаи маориф, саҳми арзанда дар таълиму тарбияи насли наврас бо нишони «Аълочии маорифи Тоҷикистон» ва соли 2016 барои тарғибу ташвиқи сиёсати давлатӣ дар соҳаи фарҳангу маориф бо нишони «Аълочии матбуоти Тоҷикистон» қадрдонӣ шудааст. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * [https://tnu.tj/index.php/tj/e-loni-difoi-risola-oi-ilm-t/70-koa/742-siro-iddini-emomal/ Сироҷиддини Эмомалӣ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20200920010412/https://tnu.tj/index.php/tj/e-loni-difoi-risola-oi-ilm-t/70-koa/742-siro-iddini-emomal/ |date=2020-09-20 }} * [https://philol.tnu.tj/tj/ro-barijat/ Роҳбарияти факултаи филологияи ДМТ] [[Гурӯҳ:Филологони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Номзадҳои улуми филология]] [[Гурӯҳ:Докторони улуми филология]] [[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]] evdpvg9jych08hj2p128s58nay18hky 1308803 1308802 2022-08-03T12:20:56Z 95.142.81.34 wikitext text/x-wiki {{Манбаъ}} {{Ҳамномҳо|Сироҷиддин}} {{Ҳамнасабҳо|Эмомалӣ}} {{Олим |ном = Сироҷиддини Эмомалӣ | номи аслӣ = |тасвир = Сироҷиддин.jpg |бар = 220px |тавсифи тасвир = Сироҷиддини Эмомалӣ |таърихи таваллуд = 5.03.1975 | зодгоҳ = {{Зодгоҳ|Ноҳияи Ҳамадонӣ |ноҳияи Москва}}, [[ҶШС Тоҷикистон]] |шаҳрвандӣ = {{Парчам|Тоҷикистон}} |таърихи даргузашт = |фазои илмӣ = фиолология |ҷойҳои кор = [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]] |дараҷаи илмӣ = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои филология}} |унвонҳои илмӣ = {{Унвонҳои илмӣ ||профессор}} |алма-матер = [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]] |роҳбари илмӣ = |шогирдони маъруф = |маъруф ба = |ҷоизаҳо = [[Аълочии маорифи Тоҷикистон]] (2010), [[Аълочии матбуоти Тоҷикистон]] (2016) |имзо = |бари имзо = |сайт = |викитека = |викианбор = }} '''Сироҷиддини Эмомалӣ''' ([[5 март]]и [[соли 1975]], [[Ноҳияи Ҳамадонӣ|ноҳияи Москва]], [[вилояти Кӯлоб]]) — доктори илмҳои филология, профессори кафедраи назария ва адабиёти навини форсии тоҷикии факултети филологияи [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]]. == Зиндагинома == Сироҷиддини Эмомалӣ соли 1996 шуъбаи рӯзонаи факултети филологияи [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]], соли 2001 шуъбаи рӯзонаи аспирантураи [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон|Донишгоҳи давлатии миллии Тоҷикистон]]ро хатм карда, рисолаи номзадиро дар мавзӯи «Аз таърихи эҷоди романи „Восеъ“ — и [[Сотим Улуғзода]]» соли 2002 ва рисолаи докториро дар мавзӯи «[https://vak.tj/index.php/navgon/e-lon-o-oid-ba-himoyai-dissertatsiyaho/709-imoyai-siro-iddini-emomal?&cal_offset=0n Таҷассуми бадеии таърих дар насри сотим Улуғзода (солҳои 60-80-уми аср XX)]» соли 2019 дифоъ намудааст.<ref>[https://cyberleninka.ru/article/n/yazyk-romana-vose-sotima-ulugzoda Язык романа «Восе» Сотима Улугзода | Сироджиддини Эмомали]</ref> == Фаъолият == Муаллифи китобҳои «Нақши Восеъ дар адабиёти бадеӣ» (2001), «Аз таърихи эҷоди романи „Восеъ“-и Сотим Улуғзода» (2003), «Восеънома» (2003), «Сотим Улуғзода ва тасвири шӯриши Восеъ дар адабиёти тоҷик» (2007), «Таърихи эҷоди қиссаи „Ривояти суғдӣ“ — и Сотим Улуғзода» (2011), «Сотим Улуғзода ва фарҳанги миллӣ» (2012), «Андеша ва маҳорати адабӣ» (2012), «Тасвири муҳити хонавода ва манзараи табиат дар насри Сотим Улуғзода» (2015) ва зиёда аз 50 мақолаи илмӣ ва васоиту дастурҳои таълимӣ мебошад. Фаъолияти ҷамъиятию роҳбарӣ: солҳои 2001—2005 ҷонишини декани факултети филологияи [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]] оид ба тарбия; солҳои 2005—2009 ҷонишини декани факултети филологияи [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]] оид ба таълим; солҳои 2008—2013 мудири шуъбаи таҷрибаомӯзӣ ва кор бо мутахассисони ҷавони ДМТ; аз 21.10.2013 то 06.06.2014 директори Маркази табъу нашр, баргардон ва тарҷумаи ДМТ; аз 07.06.2014 то 30.12.2014 сардори шуъбаи кадрҳо ва корҳои махсуси ДМТ; аз 02.01. 2015 то 26.03.2016 сардори раёсати кадрҳо ва корҳои махсуси ДМТ; аз 26.03.2016 декани факултети филологияи [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]] мебошад.<ref>{{Cite web|url=https://philol.tnu.tj/tj/ro-barijat/|title=Роҳбарияти факултаи филологияи ДМТ|author=|website=www.philol.tnu.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-05-24}}</ref> === Дастовардҳо === Дар [[соли 2007]] барои дастовардҳо дар соҳаи илмҳои гуманитарӣ бо «Ҷоизаи ба номи Исмоили Сомонӣ барои олимони ҷавон дар соҳаи илм ва техника», соли 2010 барои хидматҳои бисёрсолаи бенуқсон дар соҳаи маориф, саҳми арзанда дар таълиму тарбияи насли наврас бо нишони «Аълочии маорифи Тоҷикистон» ва соли 2016 барои тарғибу ташвиқи сиёсати давлатӣ дар соҳаи фарҳангу маориф бо нишони «Аълочии матбуоти Тоҷикистон» қадрдонӣ шудааст. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * [https://tnu.tj/index.php/tj/e-loni-difoi-risola-oi-ilm-t/70-koa/742-siro-iddini-emomal/ Сироҷиддини Эмомалӣ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20200920010412/https://tnu.tj/index.php/tj/e-loni-difoi-risola-oi-ilm-t/70-koa/742-siro-iddini-emomal/ |date=2020-09-20 }} * [https://philol.tnu.tj/tj/ro-barijat/ Роҳбарияти факултаи филологияи ДМТ] [[Гурӯҳ:Филологони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Номзадҳои улуми филология]] [[Гурӯҳ:Докторони улуми филология]] [[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]] 8wcozng18z8z5yanreu4bnh5yb1xci9 Механик 0 208626 1308909 1268787 2022-08-04T07:38:49Z VASHGIRD 8035 /* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki ''Ин вожа якчанд маъноҳо дорад;'' *'''Механик''' — аз калимаи юнонии қадим ''μηχανη'' гирифта шуда, маънояш ''асбоб, бунёдкунӣ'' мебошад; *'''Механик''' — мутахассиси соҳаи илмҳои ''механика'' ё ''механикаи амалӣ'' (тарҳрезӣ, истеҳсол, таъмири техникии равандҳо ва таҷҳизотҳои механикӣ) — ро мегӯянд; *'''Механик''' — коргари ихтисосманд ва кордоне мебошад, ки маълумоти касбӣ дорад ва ба хидматрасонӣ, таъмири техникаю асбобҳо машғул аст. Масалан: автомеханик, авиамеханик, электромеханик, радиомеханик, механик барои таъмири техникаҳои маишӣ. ==Пайвандҳо== *[[Механика]] *[[Техника]] *[[Муҳандис-механик]] ==Сарчашма== *https://ru.m.wikipedia.org/wiki/Механик ==Эзоҳ== Дар асоси мақолаи '''Механик''' аз Википедияи русӣ навишта шудааст. [[Гурӯҳ:Механикон]] h349y8gv69wrribxhi01bmaneigpi00 Муҳандис-механик 0 208627 1308958 1268942 2022-08-04T07:44:32Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Муҳандис-механик,''' '''Инженер-механик''' (аз англисии ''mechanical engineer'' гирифта шуда, аз ду вожа ''[[муҳандис]]'' ва ''[[механик]]'' иборат аст), мутахассисе мебошад, ки корҳои [[муҳандис]]иро иҷро мекунад; тарҳрезӣ, истеҳсол, таъмири техникии равандҳо ва таҷҳизотҳои механикӣ. Муҳандис-механик, коргари ихтисосманд ва кордоне мебошад, ки маълумоти касби техники дорад ва ба хидматрасонию таъмири [[техника]]ю асбобҳо машғул аст. Масалан: ''автомеханик'', ''авиамеханик'', ''электромеханик'', ''радиомеханик'', ''механик барои таъмири техникаҳои маишӣ''. Муҳандис-механик аз рӯи қоида ба ҳама равандҳо, сохтҳои техникӣ, ки ба корҳои муҳандисию механикӣ дохил мешаванд, сару кор мегирад; тадқиқотҳо, банақшагирӣ, [[лоиҳа]]кашӣ, конструксиясозӣ, коркарди [[технология]]и маснуот, омодасозии ҳуҷҷатҳои техникӣ, истеҳсол, бакордарорӣ, санҷиш, таъмир, тармими хидматрасонии техникӣ, назорати [[сифат]] ва идораи техникаю таҷҳизотҳои техникӣ. Кори асосии муҳандис-механик аз он иборат аст, ки, коркарди нав ва ҳалли масъалаҳои мавҷудбудаи муҳандисию механикиро иҷро менамояд. ==Пайвандҳо== *[[Муҳандис]] *[[Механик]] *[[Харрот]] ==Мушкилот== * дар шароити [[корхона]]ҳои истеҳсолӣ бардоштани ҷароҳатҳо, баромадан, лат бардоштан ва шикастани дастон ё дигар узвҳо. * ба организми инсон таъсири бади садои баланд ва ларзиши (вибрация) [[дастгоҳ]]ҳо. ==Соҳаҳои фаолият== '''Муҳандис-механик''' дар ҳамаи соҳаҳои хоҷагии халқ, саноати ҳарбӣ ва [[илм]] кор мекунад. * дар истеҳсолот; * сохтмон; * хоҷагии қишлоқ; * корхонаҳои нақлиёту [[автомобил]]ӣ, [[нақлиёт]]ҳои роҳсозӣ ва таъмири нақлиёт; * корхонаҳои коркарди канданиҳои фоиданок; * озмоишгоҳҳои донишкадаҳои илмӣ - тадқиқотӣ; * электростансияҳои [[атом]]ӣ. ==Сифатҳои муҳандис-механик== '''Муҳандис-механик''' бояд сифатҳои зеринро дошта бошад; * тани солим * фаҳмиши техникӣ * шавқи зиёд нисбат ба техника * эҷодкории техникӣ * дақиқии [[чашм]] * қобилияти аз худкунии [[таҷҳизот]]ҳо ва [[асбоб]]ҳо * донистани барномаҳои [[компютер]]ии AutoCAD, SolidWorks, CorelDraw, SCAD, КОМПАС-3D, ки ҳангоми кор ва эҷодиёти техникӣ заруранд. ==Муҳандис-механикҳо== *[[Шавкат Мирзиёев]] *[[Ислом Каримов]] *[[Шавкат Бобоев]] *[[Абдураҳим Исмоилов]] *[[Анатолий Галиевич Мансуров]] *[[Юсуфҷон Аҳмадов]] *[[Абдусатторов Зулфиқор]] *[[Абдуназар Хисрав]] *[[Акрамзода Баҳодур Исмоил]] == Далелҳои ҷолиб == [[30 октябр]] рӯзи муҳандис —механик ба ҳисоб меравад. Таърихи пайдоиши ин ҷашн аз он сарчашма мегирад, ки дар аввали соли [[1854]], вақте дар флоти императории Россия корпуси инженер-механикҳо ташкил ёфта буд. Асосгузораш вазири баҳр ([[русӣ]] морской министр) Александр Меншиков ба ҳисоб меравад. Даврони шӯравӣ ин ҷашн дар байни хидматчиён ба таври ғайрирасмӣ қайд карда мешуд. Дар соли [[1996]] Сарфармондеҳи Флоти Ҳарбӣ — Баҳрии [[Россия]] барои ҷашн гирифтани рӯзи муҳандис — механик дар флот фармон баровард. Ин ҳуҷҷат боиси эҳтироми ин касб ва ҷашнгирии рӯзи муҳандис — механикҳо гардид.<ref>https://my-calend.ru/holidays/den-inzhenera-mehanika?_e_pi_=7%2CPAGE_ID10%2C6799205144</ref> ==Эзоҳ== ==Адабиёт== * Артоболевский И. Н.Очерки истории механики в России. – М., 1978. * Бардин И. П. Жизнь инженера. – М., 1938. * Бляхман Л. С., Маркин А. А.Пути развития коллективной организации. –Л., 1984. * Боголюбов А. Н.Механика в истории человечества. – М., 1978. * Гумилевский Л. И.Русские инженеры. – М., 1947. * Гумилевский Л. И.Мастера техники. – М., Л., 1949. * Головачев А. С., Скаржинский М. И. Эффективность инженерного труда. – М., * 1988.Корнилов И. К.Инновационная деятельность и инженерное искусство. – М., 1996. * Карпенков С. Х.Основные концепции естествознвания. – М., 2002. * Крыштановская О. В.Инженеры. Становление и развитие профессональной группы. – М.: Наука,1989. * Лебедев О. Т.Инженерные кадры. Подготовка и повышение квалификации. – Л., 1982. * Любомиров П. Г.Очерки по истории русской промышленности (XVII, XVIII и начало XIX века). – М., 1947. * Зворыкин А. А. и др.История техники. – М., 1962. * Залкина З.История русской фабрики. – М., 1923. * Струмилин С.Г.Очерки экономической истории России и СССР. – М., 1996. * Мартынюк И. О.Инженер в зеркале времени. – К., 1989. * Мангутов И. С.Инженер: социально-экономический очерк. – М., 1980. * Шаповалов Е. А.Общество и инженер. – Л., 1984. * Яншин А. Л., Мелуа А. И.Уроки экологических просчетов. – М.: Мысль, 1961. {{хурд}} [[Гурӯҳ:Касбҳои муҳандисӣ]] 6t6b6ky6ubxai5p0q5bmhychdejcn52 Мунаққид 0 208652 1308907 1009620 2022-08-04T07:38:31Z VASHGIRD 8035 /* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki ''Ин ибора якчанд маъноҳо дорад;'' '''Мунаққид''', '''Критика''' (аз фаронсавии ''critique'' ва аз юнонии қадим ''κριτική τέχνη'' '''санъати муноқиша, танқид''') — ин таҳлил, баҳодиҳӣ ва муҳокимаи ягон соҳаи фаолияти инсон аст. Масъалаҳои критика: баҳс барои хатогиҳо ва таҳлили рафтори нодуруст; *ошкорбаёнӣ ва таҳлилу баҳогузории ягон чиз; *(масалан, мунаққиди [[адабиёт]]); *мубоҳиса кардани ягон чиз, дар санъат, ҳаёти иҷтимоӣ ва ғайраҳо. *нишон додани норасогӣ ва роҳҳои ҳалли он; *тадқиқот, тафтишоти [[илм]]ии дурустӣ, саҳеҳӣ ва мутлақии ягон чиз (масалан, критикаи матн, критикаи сарчашмаҳои [[таърих]]ӣ), баҳс барои ягон чизе, бо мақсади баҳогузорӣ ва баёни нуқтаи назари худ. * '''Критик''' (аз калимаи юнонии κριτικός , аз κριτική — [[санъат]]и мунаққидӣ, мубоҳиса) — одаме, мутахасисест, ки соҳаи фаолияташ танқид кардан ва муҳокимаю таҳлил ва баҳогузории ягон соҳаи фаолияти [[инсон]] мебошад, одатан дар соҳаи [[фарҳанг]]. ==Адабиёт== * Г. Г—ль. Библейская критика//Еврейская энциклопедия Брокгауза и Ефрона. —СПб., 1908—1913. * Иванов И. И.,Стороженко Н. И. Критика литературная//Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: в 86 т. (82 т. и 4 доп.). —СПб., 1890—1907. * Кареев Н. И.Критика историческая//Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: в 86 т. (82 т. и 4 доп.). —СПб., 1890—1907. 0ed2idx03alo54qlaexw2sb0tttcu4w Хоккей бо тӯб 0 208684 1308995 1205301 2022-08-04T07:50:42Z VASHGIRD 8035 /* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Хоккей бо тӯб''' (ин чунин бенди низ ном бурда мешавад, аз англ. bandy, ва рус. хоккей) — [[бозии зимистона]] ва [[бозии даставии варзишӣ]] буда дар майдони яхин бо иштироки ду [[даста]] (ҳар як даста иборат аз даҳ бозингари майдонӣ ва як [[дарвозабон]]) гузаронида мешавад. Ҳамаи бозингарон, барои дар рӯи ях ҳаракат кардан, дар пойҳояшон конькиро истифода мебаранд. Бозингарон бо чавгон кӯшиш мекунанд, ки тӯбро ба дарвозаи ҳариф ворид созанд. Дарвозаҳоро дарвозабонҳо бе истифодаи чавгон ҳимоя мекунанд. Давомнокии бозӣ: 2 [[тайм]] иборат аз 45 [[дақиқа]]; ҳангоми номусоидии вазъи ҳаво (хунукии ҳаво ё бориши зиёди барф) доварон — 3 тайма иборат аз 30 дақиқа таъйин мекунанд. Дастае ғолиб дониста мешавад, ки голҳои зиёд задааст. Ибораи «хоккей бо тӯб» дар [[Россия]] расмӣ қабул шудааст. Дар сатҳи байналхалқӣ «бенди» ном бурда мешавад. Federation of International Bandy. Хоккей бо тӯб расман дар [[Кумитаи байналхалқии олимпӣ]] ҳамчун бозиҳои зимистона қабул шудааст вале дар барномаи [[Бозиҳои олимпии зимистона]] то ҳол дохил нашудааст. Дар VI бозиҳои олимпии зимистона дар шаҳри [[Осло]] дар соли 1952 намоиш дода шуда буд. Дар VII бозиҳои зимистонаи Осиё дар соли 2011 хоккей бо тӯб расман қабул шуда буд. Декабри соли 2012 дар ш. Алма-Ато аввалинбор чемпионати Осиё барои хоккей бо тӯб шуда буд. Президенти Федератсияи хоккей бо тӯб ва Федератсияи байналхалқии бенди (FIB) Борис Скрынник, декабри соли 2011 эълон кард, ки хоккей бо тӯб шояд дар барномаи бозиҳои зимистонаи Олимпии соли 2018 дохил шавад, вале 8 июни соли 2015 баъди ҷамъбаси маҷлиси Кумитаи байналхалқии Олимпӣ қабул нашуд. pxp82kemkgqmdkro6fpv2juo39c2385 Барот Махсудов 0 209007 1309033 1176556 2022-08-04T07:56:00Z VASHGIRD 8035 /* Зиндагинома */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Олим |ном = |номи аслӣ = Барот Исломович Махсудов |тасвир = |бар = 200px |таърихи таваллуд = 20.02.1960 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ|Истаравшан|шаҳри Истаравшан}}, [[ҶШС Тоҷикистон]] |таърихи даргузашт = |маҳалли даргузашт = |шаҳрвандӣ = {{Парчам|Тоҷикистон}} |фазои илмӣ = физикдон |ҷойҳои кор = [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]] |дараҷаи илмӣ = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои физика ва математика}} (2015) |унвонҳои илмӣ = {{унвонҳои илмӣ||0}} (2017) |алма-матер = Донишкадаи муҳандисӣ-физикии шаҳри Москва (МИФИ) (1984) |роҳбари илмӣ = |шогирдони маъруф = |маъруф ба = |мукофоту ҷоизаҳо = |имзо = |бари имзо = |сайт = |викитека = |викианбор = }} ''' Барот Исломович Махсудов ''' — [[олим]], [[физикдон]], [[доктори илм]]ҳои физика ва математика ([[2015]]), [[профессор]] ([[2017]]). == Зиндагинома == Барот Исломович Махсудов хатмкардаи факултети махсуси физикаи Донишкадаи инженерӣ-физикии ш. Москва (МИФИ) (1984) мебошад. Соли 1985 ба сифати аспирант ба пажухишгохи физикаи ба номи П.Н. Лебедеви АИ СССР (ФИАН), ш. Москва дохил шуда дар мавзӯи «Хосиятҳои ҳароратӣ ва деградатсионии гетеролазерҳо» кори илмӣ карда, рисолаи номзадиро соли 1988 дар Шӯрои махсусгардонидашудаи №2(ФИАН), дифоъ кардааст. Аз соли 1988 то 1997 дар кафедраи физикаи ҳаста ба ҳайси лаборанти калон, муҳандис, асисстент ва муаллими калон кор кардааст. Аз соли 2011 то ҳозир дар кафедраи физикаи ҳастаи ДМТ иҷрои вазифа менамоянд. Соли 2012 ба вазифаи мудири кафедра интихоб шудааст. Соли 2015 дар мавзӯи «Хосиятҳои мавҷбарӣ, ҳароратӣ ва деградасионии лазерҳои инжексионӣ дар асоси гетеросохторҳои AIIIВV» аз руи ихтисоси 01.04.07- физикаи муҳитҳои конденсӣ рисолаи доктори илмҳои физикаю математикаро дифоъ кардааст. Муаллифи 2 патенти байналмилалӣ барои ихтироот, як монография, китоби дарсӣ барои мактабҳои олӣ ва дастурҳои таълимӣ мебошад. Махсудов Б.И. тарғибгари фаъоли пешрафт ва дастовардҳои илми физика дар Тоҷикистон мебошад. У дорандаи нишони ихтирокори беҳтарини солҳои 2015-2016 буда бо ифтихорномаи АИ ҶТ барои иштироки фаъолона дар тарғиби донишҳои илмӣ мукофонида шудааст. == Фаъолияти илмӣ == Соли 1988 натиҷаи тадқиқотҳои илмии Б.И. Махсудов «Хосиятҳои ҳарорати ва деградационии InGaAsP/InP- гетеролазерҳо» имконият дод, ки рисолаи номзадиро ҳимоя намояд. Тадқиқотҳои илмиро дар ин самт давом дода соли 2015 дар мавзӯи «Хосиятҳои мавҷбарӣ, ҳароратӣ ва деградасионии лазерҳои инжексионӣ дар асоси гетеросохторҳои AIIIВV» рисолаи докториро ҳимоя намуд. Барот Махсудов мутахассиси варзидаи соҳаи электроникаи квантӣ мебошад. Самтҳои тадқиқотҳои илмии Махсудов Б.И. ба омӯзиши хосиятҳои нурафкании лазерҳои нимноқилӣ дар асоси гетеронаносохторҳо, амнияти радиатсионии инсон ва муҳити зист, нурҳои кайҳонӣ равона шудаанд. Махсудов Б.И. бо маҳорати баланди омӯзгори аз фанҳои физикаи атом, физикаи ҳаста ва курсҳои махсус ба донишҷӯёни курсҳои 3-5-ӯми факултет дарс мегӯяд. == Осор == Махсудов Барот зиёда аз 80 номгӯи дар маҷаллаҳои илмии бонуфузи Россия, ИМА, Олмон ва Ҷопон, инчунин дар маводҳои конференсияҳои милли ва байналмилалӣ чоп шудаанд, аз ҷумла 1 монография. Китоби дарсии ӯ «Асосҳои физикаи атому ҳаста ва дозасанҷӣ» ва се дастури таълимиро ба чоп расондааст. === Китобҳо (Монография)=== # Нарзиев Ҳ. Махсудов Б.И. Асосҳои физикаи атому ядро ва дозасанҷӣ. - Душанбе:«Эрграф», 2014. - 465с. # Муллоев Н.У. Махсудов Б.И. Лазерҳо. Лазерҳо дар тиб. - Душанбе:«Андалеб», 2015. - 112с. # Махсудов Б.И. Деградационные и радиационные процессы в инжексионных лазерах.(Монография) - Душанбе:«Эрграф», 2016. - 88 с. === Дастури таълимӣ === # Махсудов Б.И., Аббосов О., Шукуров Я.,Шухиев С., Қурбонова Ҳ. Корҳои лабораторӣ аз физикаи ҳаста. - Душанбе:«Эрграф», 2016. - 142 с. # Махсудов Б.И., Хоҷаев Ю.П., Қурбонова Ҳ., Корвонбеков А. Корҳои лабораторӣ. Усулҳои таҷрибавии физикаи ҳаста. Физикаи ҳаста - Душанбе:«Эрграф», 2018. - 142с. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * [http://www.mathnet.ru/rus/person84153 Махсудов Барот Исломович ] * [https://search.rsl.ru/ru/record/01008050154 Рисолаи доктори “Волноводные, температурные и деградационные характеристики"] [[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Физикони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]] juyoa0nsagktsoq3yx668xmnyjerr4w Рутбаҳои ҳарбии Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон 0 209074 1308799 1308789 2022-08-03T12:15:09Z Omid Jeyhani 1522 /* Тоҷикисозии дараҷаҳои низомии Тоҷикистон */ ислоҳ, илова wikitext text/x-wiki '''Рутбаҳои ҳарбӣ дар [[Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон]]''' бо Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи уҳдадории умумии ҳарбӣ ва хизмати ҳарбӣ» муқаррар карда мешаванд<ref name="Қонун">[http://majmilli.tj/қонуни-ҷумҳурии-тоҷикистон-дар-бораи-35/ Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи уҳдадории умумии ҳарбӣ ва хидмати ҳарбӣ»]</ref>. = Сохтори рутбаҳои ҳарбӣ = Дар Қувваҳои Мусаллаҳ, дигар қӯшунҳо ва сохтори ҳарбӣ чунин ҳайати хизматчиёни ҳарбӣ муайян карда шуда, мувофиқан рутбаҳои ҳарбии зерин аз тарафи Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад<ref name="Қонун" />: {| width="100%" style="border:1px solid #8888aa; background-color:#FFFFFF; padding:5px; font-size:95%; margin: 0px 12px 12px 0px;" |- bgcolor="#CCCCCC" ! colspan="24" | [[Афсар]]он |- bgcolor="#dadada" !{{flagicon|Tajikistan}} '''[[Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон|Нерӯҳои мусаллаҳи Тоҷикистон]]''' ! colspan="10" | [[Солор]]он ! colspan="6" | [[Сардор]]он ! colspan="8" | [[Саркарда]]гон |- align="center" |- style="text-align:center;" |rowspan=2|[[File:Roundel_of_Tajikistan.svg|100px]] | colspan=2 rowspan=2| | colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OF-9e.png|50px]] | colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OF-8.png|50px]] | colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OF-7.png|50px]] | colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OF-6.png|50px]] | colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OF-5.png|50px]] | colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OF-4.png|50px]] | colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OF-3.png|50px]] | colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OF-2.png|50px]] | colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OF-1c.png|50px]] | colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OF-1b.png|50px]] | colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OF-1a.png|50px]] |- style="text-align:center;" | colspan=2| '''Генерали артиш''' | colspan=2| '''Генерал-полковник''' | colspan=2| '''Генерал-лейтенант''' | colspan=2| '''Генерал-майор''' | colspan=2| '''Полковник''' | colspan=2| '''Подполковник''' | colspan=2| '''Майор''' | colspan=2| '''Капитан''' | colspan=2| '''Лейтенанти калон''' | colspan=2| '''Лейтенант''' | colspan=2| '''Лейтенанти хурд''' |- style="background-color:#CCCCCC; width: 100%" !'''Дараҷаҳои пешниҳодӣ'''<ref name="Джайхани">[http://asiaplustj.info/ru/news/tajikistan/society/20181110/umed-dzhaihani-v-natsionalnoi-armii-i-terminologiya-dolzhna-bit-maksimalno-natsionalnoi Умед Джайхани: В национальной армии и терминология должна быть максимально национальной]</ref> !! colspan=4 | [[Артишсолор]] !! colspan=2 | [[Сипаҳсолор]] !! colspan=2 | [[Лашкарсолор]] !! colspan=2 | [[Гундсолор]] !! colspan=2 | [[Сарҳанг]] !! colspan=2 | [[Сарҳангёр]]!! colspan=2 | [[Саргурд]] !! colspan=2 | [[Сарвон]] !! colspan=2 | [[Таҳморо]] !! colspan=2 | [[Таҳмдор]] !! colspan=2 | [[Таҳмовар]] </noinclude> |- |} <noinclude> {| width="100%" style="border:1px solid #8888aa; background-color:#FFFFFF; padding:5px; font-size:95%; margin: 0px 12px 12px 0px;" |- bgcolor="#CCCCCC" ! colspan="16" | Дараҷадорон ва сарбозон |- bgcolor="#dadada" !'''{{flagicon|Tajikistan}} [[Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон|Нерӯҳои мусаллаҳи Тоҷикистон]]''' ! colspan="4" | [[Размсоз]]он ! colspan="8" | [[Размовар]]он ! colspan="4" | [[Сарбоз]]он |- align="center" |- </noinclude> |- style="text-align:center;" | rowspan=2 | [[File:Roundel_of_Tajikistan.svg|100px]] | colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OR-9b.png|50px]] | colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OR-9a.png|50px]] | colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OR-8.png|50px]] | colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OR-7.png|50px]] | colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OR-6.png|50px]] | colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OR-5.png|50px]] | colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OR-4.png|50px]] | colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OR-1.png|50px]] |- style="text-align:center;" | colspan=2| ''' Прапоршики калон''' | colspan=2| '''Прапоршик''' | colspan=2| '''Старшина''' | colspan=2| '''Сержанти калон''' | colspan=2| '''Сержант''' | colspan=2| '''Сержанти хурд''' | colspan=2| '''Ефрейтор''' | colspan=2| '''Аскар''' |- style="background-color:#CCCCCC; width: 100%" !'''Дараҷаҳои пешниҳодӣ'''<ref name="Ҷайҳонӣ">[https://asiaplustj.info/tj/news/tajikistan/20220223/umed-aion-agar-raisumur-tasmim-giradu-dastur-diad-rutbaoi-nizom-bechunucharo-mill-meshavand Умед Ҷайҳонӣ: Агар раисҷумҳур тасмим гираду дастур диҳад, рутбаҳои низомӣ бечунучаро миллӣ мешаванд]</ref>||colspan=2| [[Размсоз]] ||colspan=2| [[Размпардоз]] ||colspan=2| [[Размозмо]] ||colspan=2| [[Разморо]] ||colspan=2| [[Размдор]] ||colspan=2| [[Размовар]] ||colspan=2| [[Размюз]] ||colspan=2| [[Сарбоз]] |- |} Пас аз рутбаи ҳарбии хизматчии ҳарбие, ки дар қисми ҳарбии гвардия ё ҷузъу томи гвардиявӣ хидмат мекунанд, калимаи «гвардия» илова карда мешавад. Ба рутбаи ҳарбии хизматчии ҳарбие, ки ихтисоси қайди ҳарбии ҳуқуқӣ, тиббӣ дорад, мутобиқан калимаҳои «адлия», «хидмати тиббӣ», илова карда мешавад. Ба рутбаи ҳарбии шаҳванде, ки дар эҳтиёт ё дар истеъфо мебошад, мутобиқан калимаи «эҳтиёт» ё «мустаъфӣ» илова карда мешавад. Ҷорӣ намудани рутбаҳои хизматӣ, махсус ё дараҷаи ихтисосии ба рутбаҳои ҳарбӣ монанд барои шахсони мансабдор, кормандон ва хизматчиёни вазорату идораҳо, корхонаҳо, ташкилоту муассисаҳо ва иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ манъ аст<ref name="Қонун" />. == Тоҷикисозии дараҷаҳои низомии Тоҷикистон == [[Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон|Вазорати дифоъи Тоҷикистон]] дар [[соли 2018]] хостори тоҷикисозии дараҷаҳои низомии Нерӯҳои мусаллаҳи ин кишвар шуд ва аз Кумитаи забону истилоҳоти Тоҷикистон дархост кард, ки баробарҳои тоҷикӣ барои дараҷаҳои низомии русӣ пешниҳод кунад. Умед Ҷайҳонӣ, узви коргурӯҳи муштараки вожагузинии Кумитаи забону истилоҳот ва Вазорати дифоъи Тоҷикистон, бо пайравӣ аз усули таърихгароӣ, пайвастагӣ, ҳамгунсозӣ ва стандартисозии истилоҳоти низомӣ дар миёни кишварҳои форсизабон, вожаҳои [[артиш]], [[сипоҳ]], [[лашкар]], [[гунд]], [[ҳанг]], [[гурдон]], [[вашт]], [[таҳм]], [[гурӯҳ]] ва [[рада]]ро ба тартиб ба ҷои истилоҳоти русии ''армия'', ''корпус'', ''дивизия'', ''бригада'', ''полк'', ''баталион'', ''рота'', ''взвод'', ''отделение'' ва ''звено'' пешниҳод кард. Вай ҳамчунин аз ин вожаҳо барои фармондеҳони ин ягонҳои артишӣ, ба тартиб, дараҷаҳои [[артишсолор]], [[сипаҳсолор]], [[лашкарсолор]], [[гундсолор]], [[сарҳанг]], [[саргурд]], [[сарвашт]], [[таҳмбон]], [[гурӯҳбон]] ва [[радабон]]ро пешниҳод кард, ки аз истилоҳоту алқоб ва маносиби низомии даврони [[Ашкониён]], [[Сосониён]], [[Сомониён]] ва [[дараҷаҳои Нерӯҳои мусаллаҳи Эрон]] баргирифта ва ё аз рӯи онҳо сохта шудаанд<ref>[https://www.ozodi.org/a/proposal-for-changing-military-ranks-in-tajikistan/29233584.html Полк-ҳанг, полковник - сарҳанг ва генерал-майор – гундсолор?]</ref>. Кумитаи забону истилоҳот ин вожаҳоро барои ҷойгузин кардани рутбаҳои русӣ ба гурӯҳи кории Шурои амнияти миллӣ ва Вазорати дифоъ пешниҳод кардааст<ref>[https://www.ozodi.org/a/tajik-army-translation-asia/30085281.html Дар ниҳоят "генерал" - "солор" ва "дивизия" - "лашкар" мешаванд?]</ref>. {| class="wikitable" |+Вожаҳои пешниҳодӣ барои ҷойгузинии номи русии ягонҳо ва дараҷаҳо<ref name="Ҷайҳонӣ" /> ! colspan="2" |номи ягонҳо ! rowspan="2" |баргирифта аз ! colspan="2" |номи дараҷаҳо ! rowspan="2" |баргирифта аз |- |-align="center" |<small>кунунӣ</small> |<small>пешниҳодӣ</small> |<small>кунунӣ</small> |<small>пешниҳодӣ</small> |- | | | | қаторӣ ([[курсант]]) | [[сарбоз]] ([[Курсант|размомӯз]]) | <small>размомӯз — навсохта аз рӯи «''донишомӯз''»</small> |- | звено | [[гурӯҳ]] | | ефрейтор | [[размюз]] | <small>«[[Шоҳнома]]»</small> |- | отделение | [[рада]] | <small>сипоҳи Ашкониён ва [[Сипоҳи Сосониён|Сосониён]]; «[[Шоҳнома]]»</small> | сержанти хурд | [[размовар]] | <small>«Шоҳнома»; [[Сипоҳи посдорони Инқилоби исломӣ|Сипоҳи посдорон]]</small> |- | | | | сержант | [[размдор]] | <small>«Шоҳнома»; [[Сипоҳи посдорони Инқилоби исломӣ|Сипоҳи посдорон]]</small> |- | | | | сержанти калон | [[разморо]] | <small>барсохта аз рӯи «''лашкароро''» дар «Шоҳнома»</small> |- | | | | старшина | [[размозмо]] | <small>«Шоҳнома»</small> |- | | | | прапоршик | [[размпардоз]] | <small>«Тафсири Ҳусайнӣ» аз [[Ҳусайн Воизи Кошифӣ]]</small> |- | | | | прапоршики калон | [[размсоз]] | <small>«Шоҳнома»</small> |- | взвод | [[таҳм]] | <small>сипоҳи Ашкониён ва Сосониён</small> | лейтенанти хурд | [[таҳмовар]] | <small>навсохта аз рӯи «''размовар''»</small> |- | | | | лейтенант | [[таҳмдор]] | <small>сипоҳи Ашкониён ва Сосониён</small> |- | | | | лейтенанти калон | [[таҳморо]] | <small>барсохта аз рӯи «''лашкароро''» дар «Шоҳнома»</small> |- | рота | [[вашт]] | <small>сипоҳи Ашкониён ва Сосониён</small> | капитан | [[сарвон]] | <small>[[Нерӯҳои мусаллаҳи Ҷумҳурии Исломии Эрон|Неруҳои мусаллаҳи Эрон]]</small> |- | баталион | [[гурдон]] | <small>Неруҳои мусаллаҳи Эрон</small> | майор | [[саргурд]] | <small>«[[Фарҳанги забони тоҷикӣ]]» ва Неруҳои мусаллаҳи Эрон</small> |- | | | | подполковник | [[сарҳангёр]] | <small>навсохта аз рӯи «''сарҳангшумор''» дар сипоҳи Сомониён</small> |- | полк | [[ҳанг]] | <small>Неруҳои мусаллаҳи Эрон</small> | полковник | [[сарҳанг]] | <small>«[[Шоҳнома]]»; сипоҳи Сомониён ва Неруҳои мусаллаҳи Эрон</small> |- | бригада | [[гунд]] | <small>сипоҳи Ашкониён ва Сосониён</small> | генерал-майор | [[гундсолор]] | <small>сипоҳи Ашкониён ва Сосониён</small> |- | дивизия | [[лашкар]] | <small>сипоҳи Ашкониён, Сосониён, Сомониён ва Неруҳои мусаллаҳи Эрон</small> | генерал-лейтенант | [[лашкарсолор]] | <small>навсохта аз рӯи «''гундсолор''» ва «''сипаҳсолор''»</small> |- | корпус | [[сипоҳ]] | <small>сипоҳи Ҳахоманишиён, Ашкониён, Сосониён, Сомониён ва Неруҳои мусаллаҳи Эрон</small> | генерал-полковник | [[сипаҳсолор]] | <small>сипоҳи Сомониён</small> |- | артиш | [[артиш]] | <small>Неруҳои мусаллаҳи Эрон</small> | генерали артиш | [[артишсолор]] | <small>навсохта аз рӯи «''артишдорон солор''» дар сипоҳи Сосониён</small> |} = Таърихчаи дараҷаҳои низомии тоҷикӣ = Деринатарин ёдкард аз нерӯҳои размии ниёкони тоҷикон дар «[[Авесто]]» ва сангнавиштаҳои шоҳаншоҳони [[Ҳахоманишиён|Ҳахоманишӣ]] боз монда, ки ''*kāra-'' ‘''мардум-сипоҳ''’ (< ҳиндуурупоӣ: ''*koro-s'', ''*kori̯o-s'' ‘[[ҷанг]]; [[сипоҳ]], [[лашкар]]’ < {{lang-de|''Heer''}} ‘[[артиш]]; [[нерӯи заминӣ]]’; {{lang-en|''Here''}} ‘артиш’)<ref>[[Эдельман, Джой Иосифовна|''Эдельман Д. И.'']] [[Этимологический словарь иранских языков]] / [[Институт языкознания РАН]]. — М.: Издательская фирма «Восточная литература» РАН, 2011. — Т. 4 (i—k). — 416 с. — 800 экз. — ISBN 5-02-018124-2, ISBN 978-5-02-036478-3. (в пер.). — стр. 389—391</ref> ва *''spāda-'' ‘сипоҳ’ хонда шудаанд. Дар нерӯҳои размии Эрони бостон нақши вижаеро [[гардуна]]саворон доштанд, ки дар «[[Авесто]]» ''raθaē-štar-'' (аз ''raθa-'' ‘''гардуна''’ + ''štar-'' ‘''истода''’) номида шудаанд<ref name="Tafazzoli">[https://ia800301.us.archive.org/23/items/AsanianSocietyI.WarriorsIi.ScribesIii.Dehqans/Tafazzoli2000SasanianSocietyI.WarriorsIi.ScribesIii.Dehqans.pdf ''Tafazzoli A.'' Sasanian Society. I. Warriors. II. Scribes. III. Dehqāns. N.Y., 2000.]</ref>. Ҳамин вожа дар забони {{lang-pal|''artēštār''}} шуда ва «''[[артиш]]''» аз он гирифта шудааст<ref>''Ҳасандӯст, Муҳаммад''. Фарҳанги решашинохтии забони форсӣ. Теҳрон: Фарҳангистони забону адаби форсӣ, Нашри осор, 1393. ISBN 978-600-6143-55-2.</ref>. === Сипоҳи Ҳахоманишиён === {| class="infobox bordered" style="width: 24em" !colspan='3' style="text-align:center; background:#cce" |'''Сипоҳи Ҳахоманишиён''' |- |colspan='3'| |- ! [[Ягон]]ҳо ! Шумори нерӯҳо ! Фармондеҳ |- | [[Рада|''*daθa-'']] | 10 сарбоз | [[Размовар|''*daθapati-'']] |- | [[Вашт|''*θata-'']] | 100 сарбоз | [[Сарвон|''*θatapati-'']] |- | [[Ҳанг|''*hazāra-'']] | 1 000 сарбоз | [[Сарҳанг|''*hazārapati-'']] |- |[[Гунд|''*baivara-'']] | 10 000 сарбоз |[[Гундсолор|''*baivarapati-'']] |- | [[Сипоҳ|''*spāda-'']] | 60 000 сарбоз | [[Сипаҳсолор|''*spādapati-'']] |} Нерӯҳои мусаллаҳи Ҳахоманишиён (550 – 330 то милод) бар пояи радабандии даҳ-даҳӣ созмон ёфтаву ба забони {{lang-peo|''*spāda-''}} [''сипоҳ''] хонда мешудаанд. Дар сипоҳи Ҳахоманишиён аз 10 [[сарбоз]] як [[рада|''*daθa-'']] [''даҳа''] ташкил мешуда ва сардораш [[Размовар|''*daθapati-'']] [''даҳбад''] хонда мешудааст<ref name="Hinz">''W. Hinz'', Altiranisches Sprachgut der Nebenüberlieferungen, Wiesbaden, 1975.</ref>. Аз 10 ''даҳа'' як [[вашт|''*θata-'']] [''сада''] ташкил мешуда ва фармондеҳаш [[Сарвашт|''*θatapati-'']] [''садбад''] номида мешудааст<ref name="Hinz" />. Аз 10 ''сада'' як [[ҳанг|''*hazāra-'']] [''ҳазора''] ташкил мешуда ва фармондеҳаш [[Сарҳанг|''*hazārapati-'']] [''ҳазорбад''] хонда мешудааст<ref name="Marquart">''J. Marquart'', Untersuchungen zur Geschichte von Eran I, Göttingen, 1896.</ref>. Аз 10 ''ҳазора'' як [[лашкар|''*baivara-'']] [''бевара''] ташкил мешуда, ки фармондеҳаш [[Лашкарсолор|''*baivarapati-'']] [''беварабад''] номида мешудааст<ref name="Marquart" />. Сарфармондеҳи сипоҳи Ҳахоманишиён [[Сипаҳсолор|''*spādapati-'']] [''сипаҳбад''] хонда мешуд<ref>''Шаҳбозӣ, Алиризо Шопур''. Ҷанг дар Эрони бостон // Ҷусторҳои эроншиносӣ. Теҳрон: Китоби марҷаъ, 1391.</ref>. Агар шумори нерӯҳои ин ягонҳоро бо воҳидҳои низомии артишҳои имрӯзӣ ҳамсанҷӣ кунем, ''даҳа'' бо [[Рада|''отделение'']], ''сада'' бо [[Вашт|''рота'']], ''ҳазора'' бо [[Ҳанг|''полк'']], ''бевара'' бо [[Лашкар|''дивизия'']] ва ''сипоҳ'' бо [[Артиш|''армия'']] баробар мешаванд. Бо ҳамин қиёс, ''даҳбад'' бо ''сержант'' ё ''старшина'', ''садбад'' бо ''лейтенант'' ё ''капитан'', [[Сарҳанг|''ҳазорбад'']] бо ''майор'' ё ''полковник'', [[Гундсолор|''беварабад'']] бо ''генерал-майор'' ё ''генерал-лейтенант'' ва ''сипаҳбад'' бо ''генерал-полковник'' ё ''генерали артиш'' баробар мешаванд. === Сипоҳи Ашкониён === {{Сипоҳи Ашкониён}} Дудмони паҳлавии [[Шоҳаншоҳии Ашконӣ|Ашкониён]] ([[Соли 250 п.м.]] — [[224]]), ки ҷойгузини дудмони юнонии [[Давлати Селевкиён|Селевкиён]] ([[Соли 312 п.м.|312]] — [[Соли 64 п.м.|64 п.м.]]) шуд, созмони радабандии даҳдаҳии сипоҳи Ҳахоманишиёнро ба кор гирифт<ref name="Никоноров" />. Радабандии сипоҳи Ашкониён чунин будааст<ref>[http://www.ihism.uph.edu.pl/images/PDFs/DRUK_HIS_6/DRUK-SYVNNE.pdf ''Ilkka SYVÄNNE'' * (University of Haifa, Israel) Parthian Cataphract vs. the Roman Army 53 BC-AD 224]</ref>: Дар [[сипоҳи Ашкониён]] ''даҳаҳо'' ба [[забони паҳлавӣ]] [[Рада|''*radag'']] [''рада''], ''садаҳо'' — [[Вашт|''wast'']] [''васт''], ''ҳазораҳо'' — [[Ҳанг|''drafš'']] [''дирафш''], ''бевараҳо'' — [[Гунд|''gund'']] [''гунд''] номида мешуданд<ref>''Farrokh, Kaveh''. Sassanian Elite Cavalry AD 224-642. Oxford: Osprey, 2005. ISBN 1841767131. — с. 6—7</ref>. Фармондеҳони ин ягонҳо мутаносибан [[Сарвон|''wast-sālār'']] [''васт-солор''], [[Сарҳанг|''drafš-sālār'']] [''дирафш-солор''] ва [[Гундсолор|''gund-sālār'']] [''гунд-солор''] хонда мешуданд<ref>''Ҷалолӣ'', ''Эраҷ''. Артиши Эрон дар асри Сосониён. Теҳрон: Вадиъат, 1384. – 170 с. ISBN 964-7805-48-9.</ref>. Нерӯҳои мусаллаҳи Ашкониён низ чун замони Ҳахоманишиён [[Сипоҳ|''spāδ'']] [''сипоҳ''] ва фармондеҳашон [[Сипаҳсолор|''spāδpat'' ё ''spāδbad'']] [''сипаҳбад''] номида мешуд<ref name="Shahbazi">[http://www.iranicaonline.org/articles/army-i ''A. Sh. Shahbazi'', “ARMY i. Pre-Islamic Iran,” Encyclopædia Iranica, II/5, pp. 489-499]</ref>. Бояд гуфт, ки сипоҳи подшоҳии [[Арманистон]], ки фармонбардори Эрон буд, низ ҳамчун сипоҳи Ашкониён ба «''гунд''», «''дрош''» ва «''вашт''» бахшбандӣ мешуд<ref name="Айвазян">[https://www.academia.edu/35927114/Терминология_организационной_структуры_Армянской_Армии_в_IV_V_вв._The_Terminology_of_the_Organizational_Structure_of_the_Armenian_Army_in_the_4-5th_centuries_А._Айвазян._Армяно-персидская_война_449_451_гг._Кампании_и_сражения._Eреван_Воскан_Ереванци_2016_СПб._Алетейя_2017._С._360-464 ''Айвазян А.'' Терминология организационной структуры Армянской Армии в IV—V вв. // А. Айвазян. Армяно-персидская война 449–451 гг. Кампании и сражения.– Eреван: Воскан Ереванци, 2016; СПб.: Алетейя, 2017. С. 360-464.]</ref>. Ҳануз ҳам дар Нерӯҳои мусаллаҳи Арманистон [[вашт|рота]] ба забони {{lang-hy|«Վաշտ»}} [''вашт''], [[ҳанг]] — «''գունդ''» [''гунд''] ё «''Զորագունդ''» [''зӯрагунд''], [[сарҳанг]] — «''Գնդապետ''» [''гндапет''] ва [[генерал-полковник]] — «''գեներալ—գնդապետ''» [''general-gndapet''] номида мешаванд. === Сипоҳи Сосониён === {{Main|Сипоҳи Сосониён}}{{Сипоҳи Сосониён}} Нерӯҳои мусаллаҳи Сосониёнро ''spāh'' (''[[сипоҳ]]'') меномиданд, ки ба ду [[Шохаи низомӣ|шоха]] ҷудо мешуд: [[пиёдагон]] ({{lang-pal|''payādagān''}}) ба фармондеҳии ''пиёдагонсолор'' (''payādagān sālār'') ва [[саворон]] ({{lang-pal|''aswārān''}}) ба фармондеҳии ''саворонсолор'' (''aswārān sālār'')<ref>{{cite book |last1=Maksymiuk |first1=Katarzyna |last2=Syvanne |first2=Ilkka |title=The Military History of the Third Century Iran |date=2018 |publisher=Archeobooks |isbn=978-83-7051-894-3 |page=55-59 |language=en}}</ref>. Бузургтарин ягони сипоҳ дар он замон ''gund'' (''[[гунд]]'')<ref name="Tafazzoli"/> будаву 5 000 сарбозро дар бар мегирифта ва фармондеҳашро ''gund-sālār'' (''[[гундсолор]]'') мехонданд<ref name="Synopsis">[https://www.researchgate.net/profile/Katarzyna_Maksymiuk/publication/323545353_Kaveh_Farrokh_Gholamreza_Karamian_Katarzyna_Maksymiuk_A_Synopsis_of_Sasanian_Military_Organization_and_Combat_Units_Siedlce-Tehran_2018/links/5a9b94b0a6fdcc3cbacb690d/Kaveh-Farrokh-Gholamreza-Karamian-Katarzyna-Maksymiuk-A-Synopsis-of-Sasanian-Military-Organization-and-Combat-Units-Siedlce-Tehran-2018.pdf ''Kaveh Farrokh'', ''Gholamreza Karamian'', ''Katarzyna Maksymiuk''. A Synopsis of Sasanian Military Organization and Combat Units, Siedlce-Tehran 2018. — ISBN 978-83-62447-22-0. — c. 13]</ref>. Ҳар ''гунде'' аз чанд ''drafš'' ([[ҳанг|''дирафш'']]) ташкил мешуд, ки ҳар кадоме 1 000 сарбоз дошт. Ҳар дирафше аз ду ''wašt'' (''[[вашт]]'') ташкил мешуд, ки ҳар кадоме 500 сарбоз дошт. Ҳар ''ваште'' аз чанд ''tahm'' (''[[таҳм]]'')<ref name="Asha">[http://www.rahamasha.net/uploads/2/3/2/8/2328777/the_dates_in_the_pahlavg_and_prsg.pdf ''Asha R.'' The Dates in the Pahlavīg and Pārsīg Inscriptions of Durā (Europos)]</ref> созмон меёфт, ки ҳар кадоме 100 сарбоз доштанд. Ҳар ''таҳме'' аз чанд ''radag'' (''[[рада]]'')<ref>[https://cyberleninka.ru/article/n/voennaya-razvedka-v-sasanidskom-irane-organizatsiya-deyatelnosti-i-istochniki-informatsii ''Дмитриев В.А.'' Военная разведка в сасанидском Иране: организация деятельности и источники информации // Вестник Нижегородского университета им. Н.И. Лобачевского. 2016. № 1. С. 9–22.]{{oq|ru|... Впрочем, из среднеперсидских эпиграфических источников середины III в. н.э. (граффити в Дура-Европосе, датируемые 253 г.) известно о существовании армейских писцов (видимо, более низкого ранга, нежели ''dabīr-i sipāh''), называвших себя ''dibīr-ī tahm'' и ''dibīr-ī radag'' [24, c. 244; 25].}}</ref> ташкил мешуд, ки ҳар кадоме 10 сарбозро дар бар мегирифт. Фармондеҳи ''дирафш'' ''drafš-sālār'' ([[сарҳанг|''дирафшсолор'']])<ref name="Synopsis" />, фармондеҳи ''вашт'' ''wašt-sālār'' ([[сарвон|''ваштсолор'']])<ref name="Synopsis" />, сардори ''таҳм'' ''tahmdār'' (''[[таҳмдор]]'')<ref name="Никоноров">[https://www.academia.edu/1264468/К_вопросу_о_парфянском_наследии_в_сасанидском_Иране_военное_дело_On_the_Parthian_Legacy_in_Sasanian_Iran_the_Case_of_Warfare_ ''Никоноров В. П.'' К вопросу о парфянском наследии в сасанидском Иране: военное дело // Центральная Азия от Ахеменидов до Тимуридов: археология, история, этнология, культура. Материалы международной научной конференции, посвященной 100-летию со дня рождения Александра Марковича Беленицкого (Санкт-Петербург, 2–5 ноября 2004 года) / Отв. ред. В. П. Никоноров. СПб., 2005. С. 145.]{{oq|ru|В документе Nov 280 из архива Старой Нисы фигурируют два лица, носящие звание ''tgmdr'' («начальник тагмы»), состоящее из двух частей – греч. «''τάγμα''» («''легион''») и парф. ''dār'' («начальствующий»). Предполагается, что это звание – калька с римского военного термина в греческой передаче «τάγματάρχος» ‘начальник легиона’, появившееся в парфянском военном лексиконе как раз в связи с депортацией воинов Красса в восточные районы Парфии, где они были организованы в отряды под началом парфянских тагмадаров и, в том числе, трудились на сельскохозяйственных работах [Дьяконов, Ливщиц 1966: 148 – 152]. Кстати, слово «тагма» в пехлевийской форме ''tḥmy'' как обозначение воинского подразделения зафиксировано в надписи, оставленной сасанидскими солдатами в синагоге Дура-Европос [Луконин 1987: 266, примеч. 62].}}</ref> ва ''фармондеҳи рада'' эҳтимолан ''*radagbān'' (''[[Размдор|радабон]]'') номида мешуд. Фармондеҳи сипоҳ ''spāhbed'' ([[сипаҳсолор|''сипаҳбад'']]) хонда мешуд<ref name="Daryaee">[https://ia802707.us.archive.org/2/items/SasanianPersia/tourajsasanianPersia.pdf ''Daryaee, Touraj''. Sasanian Persia: The Rise and Fall of an Empire. — ISBN 978 1 85043 898 4]</ref>. Дар шоҳаншоҳии Сосонӣ баландпоятарин мақоми низомӣ пас аз шоҳаншоҳ ''artēštārān-sālār'' ([[Артишсолор|''артишдоронсолор'']]) буд<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/artestaran-salar-chief-of-the-warriors-a-high-ranking-title-in-sasanian-times-see-artestar- ''W. Sundermann''. ARTĒŠTĀRĀN SĀLĀR, Encyclopædia Iranica. Vol. II, Fasc. 6, p. 662]</ref><ref>''Дьяконов М. М.'' Очерк истории древнего Ирана. М., 1961. С. 291</ref>, ки бино бар қаринаҳо, унвони дигаре барои ''Эрон сипоҳбед'' ({{lang-pal|''Ērān spāhbēd''}}) аст, ки то замони подшоҳии Хусрав [[Анӯшервон]] болотарин мақоми низомӣ дар шоҳаншоҳии Сосониён буд<ref>{{Cite web |url=http://www.cgie.org.ir/shavadn.asp?id=391 |title=Artēštārān-sālār // ''Донишномаи Эрон'', ҷ. 2, 2503 |accessdate=2012-10-23 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6BcugL8gH?url=http://www.cgie.org.ir/shavadn.asp?id=391 |archivedate=2012-10-23 }}</ref>. Бо таваҷҷуҳ ба ҳамномии ягонҳои размии сипоҳи Арманистон бо Эрон дар замони Сосониён, метавон гуфт, ки шумори нерӯҳо дар ягонҳои размии сипоҳи Сосониён низ бо сипоҳи Арманистон ҳамсону баробар будааст. Чунончи, дар сипоҳи Арманистон ҳар гунд аз ду ё се дирафш ташкил меёфт ва дирафш низ, агар онро бо коҳорт (ягони размии сипоҳи Рум, ки маъмулан аз 500 – 600 сарбоз ташкил мешуд) ҳамсанҷӣ кунем, аз ду вашт созмон меёфтааст. Дар садаҳои IV — V милодӣ нерӯҳои размии подшоҳии Арманистон аз сипоҳҳо (ҳар кадоме 10 ҳазор сарбоз доштаанд), гундҳо (2 000 – 3 000 сарбоз), дирафшҳо (1 000 сарбоз), ваштҳо (500 сарбоз) ва ҳамчунин ягонҳои хурдтар – садаҳо ва даҳаҳо ташкил мешудаанд. Ин сохтори созмонии сипоҳи Арманистон ҳамсониҳои бисёре бо сипоҳи Рум ва бештар аз он бо сипоҳи Эрон дар замони подшоҳии Сосониён дошт<ref name="Айвазян" />. Аз деворнивиштаҳои сипоҳиёни Сосонӣ дар куништи яҳудиёни шаҳри Дура-Европос метавон донист, ки садаҳо таҳм ва даҳаҳо рада номида мешудаанд<ref name="Asha" />. Чуноне ки аз ҷадвали радабандии сипоҳи Сосониён дида мешавад, сохтори сипоҳи Сосониён ба сохтори артишҳои имрӯзӣ наздиктар аст. Чунончи, аз рӯи шумори нерӯҳо [[рада]] бо ''отделение'', [[таҳм]] бо ''рота'', [[вашт]] бо ''батальон'', [[Ҳанг|дирафш]] бо ''полк'', [[гунд]] бо ''бригада'' ва [[сипоҳ]] бо ''дивизия'' баробар аст. Бо ҳамин қиёс, [[радабон]] бо ''сержант'' ё ''старшина'', [[таҳмдор]] бо ''лейтенант'', [[Сарвон|ваштсолор]] бо ''капитан'' ё ''майор'', [[Сарҳанг|дирафшсолор]] бо ''полковник'', [[гундсолор]] бо ''генерал-майор'' ё ''генерал-лейтенант'' ва [[Сипаҳсолор|сипаҳбад]] бо ''генерал-полковник'' ё ''генерали артиш'' баробар будаанд. == Пайвандҳо == * [[Дараҷаи низомӣ]] == Манобеъ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Артиш]] [[Гурӯҳ:Дараҷаҳои низомӣ]] ea8gszu52gcab1hzugx3ahg6gv97p08 Харрот 0 209157 1308917 1021765 2022-08-04T07:39:47Z VASHGIRD 8035 /* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki ''Ин ибора якчанд маъноҳо дорад'' *'''Харрот''', он ки ба воситаи [[дастгоҳ]]и махсус, дастгоҳи харротӣ, аз металл ва [[чӯб]] ё дигар масолеҳҳо олотҳои гуногунро тарошида месозад. *харроти металлтарош; *харроти чӯбтарош, дуредгар. *'''Харрот''' бо забони русӣ '''Токарь''' — коргаре, ки дар дастгоҳи харротӣ кор мекунад, мутахассис барои корҳои харротӣ — коркард, тарошидани металли даврзананда ё асбобҳои бурранда, коркарди чӯб, металл, пластмасса ва ғайраҳоро иҷро мекунад. Чор навъҳои асосии касби харротӣ инҳоянд: токарь-винторезщик, токарь-карусельщик, токарь-расточник, инчунин станочник широкого профиля. Дар СССР ихтисоси токарь-универсал низ вуҷуд дошт. ==Адабиёт== *Фарҳанги тафсири забони тоҷикӣ, зери таҳрири С.Назарзода, А.Сангинов, ш.Душанбе-с.2008, ҷилди дуюм, саҳифаи 428/Харрот [[Гурӯҳ:Пешаҳои филизкорӣ]] 5v0x3lfl502n52p29oywunpzmqskolj Бозпайвандӣ 0 209187 1309077 1134718 2022-08-04T08:02:15Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Анастомо́з''' (аз {{lang-el|ἀναστόμωσις}} — сӯрохӣ, баромад) — дар [[ҳайвонот]] — пайвасти байни [[асабҳо]], мушакҳо, рагҳои хун ё [[лимфа]]. Анастомоз новобаста аз ҳосил шудани шабакаи капиллярии байни артерия ва венаҳо дар танзими хунтаъминшавии узвҳо ёрӣ мерасонад. Дар клиника анастомоз гуфта пайванди сунъӣ ё дар натиҷаи беморӣ ба вуҷуд омадаи байни узвҳои найчашаклро меноманд. Анастомоз дар рустаниҳои олиташаккул маънои пайванди байни сохторҳои найчашакл (мас., рагҳои рӯи барг)-ро дорад. Он дар занбӯруғҳо васлгоҳи ду гифи занбӯруғреша аст, ки дар натиҷаи норасоии ғизо ташаккул ёфта, баҳри ҳосил шудани митселияи диплоидӣ ва гетерокариони митселияи гаплоидӣ роли муҳим мебозад, зеро ба воситаи анастомоз ядро аз як ҳуҷайра ба ҳуҷайраи дигар мегузарад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Сарчашма == * {{ЭМТ|Анастомоз|1}} [[Гурӯҳ:Колбадшиносӣ]] [[Гурӯҳ:Ҷарроҳия]] [[Гурӯҳ:Ангиология]] [[Гурӯҳ:Узвҳои ҳозима]] [[Гурӯҳ:Биологияи таҳаввулӣ]] {{evo-stub}} k24umcunjvk5b6edjh82xdpuo9xuol8 1309119 1309077 2022-08-04T08:53:07Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Анастомоз]] to [[Бозпайвандӣ]] wikitext text/x-wiki '''Анастомо́з''' (аз {{lang-el|ἀναστόμωσις}} — сӯрохӣ, баромад) — дар [[ҳайвонот]] — пайвасти байни [[асабҳо]], мушакҳо, рагҳои хун ё [[лимфа]]. Анастомоз новобаста аз ҳосил шудани шабакаи капиллярии байни артерия ва венаҳо дар танзими хунтаъминшавии узвҳо ёрӣ мерасонад. Дар клиника анастомоз гуфта пайванди сунъӣ ё дар натиҷаи беморӣ ба вуҷуд омадаи байни узвҳои найчашаклро меноманд. Анастомоз дар рустаниҳои олиташаккул маънои пайванди байни сохторҳои найчашакл (мас., рагҳои рӯи барг)-ро дорад. Он дар занбӯруғҳо васлгоҳи ду гифи занбӯруғреша аст, ки дар натиҷаи норасоии ғизо ташаккул ёфта, баҳри ҳосил шудани митселияи диплоидӣ ва гетерокариони митселияи гаплоидӣ роли муҳим мебозад, зеро ба воситаи анастомоз ядро аз як ҳуҷайра ба ҳуҷайраи дигар мегузарад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Сарчашма == * {{ЭМТ|Анастомоз|1}} [[Гурӯҳ:Колбадшиносӣ]] [[Гурӯҳ:Ҷарроҳия]] [[Гурӯҳ:Ангиология]] [[Гурӯҳ:Узвҳои ҳозима]] [[Гурӯҳ:Биологияи таҳаввулӣ]] {{evo-stub}} k24umcunjvk5b6edjh82xdpuo9xuol8 Наталия Орейро 0 209411 1308956 1259148 2022-08-04T07:44:23Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Синамогар |ном = Наталия Мариса Орейро Иглесиас |номи аслӣ = {{lang-es|Natalia Marisa Oreiro Iglesias}} |ном ҳангоми таваллуд = {{lang-es|Natalia Marisa Oreiro Iglesias}} |тасвир = Press_conference_of_Natalia_Oreiro_(2018-06-05)_07_(cropped).jpg |бар = |тавсифи тасвир = Наталия Орейро дар соли 2018 |таърихи таваллуд = 31.01.1978 |зодгоҳ = Монтевидео, [[Уругвай]] |шаҳрвандӣ = {{парчамбандӣ|Уругвай}} |табаият = |таърихи даргузашт = |маҳалли даргузашт = |падар = |модар = |ҳамсар = |завҷа = |фарзандон = |навъи фаъолият = |солҳои фаъолият = 2000-то ҳол |ҷоизаҳо = |соядаст = |сайт = |викианбор = }} '''Наталия Мариса Орейро Иглесиас''' ({{lang-es|Natalia Marisa Oreiro Iglesias}}; {{СанаиТаваллуд|19|5|1977}}, Монтевидео, [[Уругвай]]) — [[ҳунарпеша]] ва [[овозхон]]и [[Уругвай]] ва [[Аргентина]]. == Зиндагинома == Наталия Мариса Орейро Иглесиас, [[19 май]]и соли [[1977]], дар ш. Монтевидео, [[Уругвай]] таваллуд шудааст. Шаҳрванди Уругвай буда, аз соли [[1994]] то имрӯз кору фаъолият дорад. Дар жанри [[мусиқии поп]]и Амрикои лотинӣ бештар суруд месарояд. '''Наталия Мариса Орейро Иглесиас''' (испанӣ ''Natalia Marisa Oreiro Iglesias''), аз соли [[2011]] — Сафири соҳибихтиёрии [[ЮНИСЕФ]] дар минтақаи Рио-де-Ла-Плата, [[Аргентина]] ва Уругвай мебошад. Наталия — [[футбол]]ро бениҳоят дӯст медорад ва дар филмҳояш низ бо [[тӯб]] бозӣ карданашро нишон медиҳад, аз хурдиаш ба дастаи футболи «Рампла Хуниорс» шаҳри Монтевидео мухлисӣ мекунад; [[7 июн]]и соли [[2018]] Наталия Орейро дар барномаи «Мурзилки LIVE», аз Авторадиои [[Россия]] суруди «United by Love» — ро, ки махсус барои ҳаводорони футбол тайёр карда буд сароид. Ин суруд бо забонҳои [[англисӣ]], [[испанӣ]] ва [[русӣ]] буда барои [[сулҳ]] ва муҳаббат қисса мекунад. Баъд аз намоиши силсилафилми «Дикий ангел» дар [[Тоҷикистон]] ҳаводорони зиёд пайдо кард. == Пайвандҳо == *{{official website|http://www.nataliaoreiro.com}} *{{Instagram|nataliaaoreiro}} *{{IMDb name|0649638|Natalia Oreiro}} *{{YouTube|u=OreiroVEVO|Natalia Oreiro}} ([[Vevo]]) *{{YouTube|u=nataliaoreirosite|Natalia Oreiro}} * https://ru.m.wikipedia.org/wiki/Орейро,Наталия{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * www.nataliaoreiro.com — сомонаи расмии Наталия Орейро. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{Authority control}} [[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанони асри ХХI]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанҳои синамои Уругвай]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанҳои телевизиони Уругвай]] [[Гурӯҳ:Сарояндаҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанҳои синамои Испониё ва Амрикои Лотинӣ]] 8qas1xk7gr0aztw4kcef79pt69c8uj2 Насриддин Олимов 0 209735 1308920 1293348 2022-08-04T07:40:12Z VASHGIRD 8035 /* Осор */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Олим |ном = |номи аслӣ = Насриддин Солеҳович Олимов |тасвир = |бар = |тавсифи тасвир = |таърихи таваллуд = 20.04.1961 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ| ноҳияи Айнӣ }}, [[ҶШС Тоҷикистон]], [[ИҶШС]] |таърихи даргузашт = |таърихи даргузашт = |маҳалли даргузашт = |шаҳрвандӣ = {{парчамбандӣ|Тоҷикистон}} |фазои илмӣ = |ҷойҳои кор = [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]] |дараҷаи илмӣ = {{дараҷаи илмӣ |номзад|илмҳои химия}} |унвонҳои илмӣ = {{унвонҳои илмӣ||1}} |алма-матер = [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ|Донишкадаи давлатии омӯзгории ш. Душанбе ба номи Т. Г. Шевченко]] |роҳбари илмӣ = |шогирдони маъруф = |маъруф ба = |мукофоту ҷоизаҳо = |имзо = |бари имзо = |сайт = |викитека = |викианбор = }} '''Насриддин Солеҳович Олимов''' (тав. 20.04.1961, деҳаи [[Каздон]]и [[ноҳияи Айнӣ]]), номзади илмҳои химия (1994), дотсент (1998). == Зиндагинома == Солҳои 1978–1980 ҳамчун муаллими мактаби миёна кор кардааст. Солҳои 1980– 1982 афсари Артиши Шӯравӣ, 1983–1987 донишҷӯи факултети саноатию омӯзгории [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ|Донишкадаи давлатии омӯзгории ш. Душанбе ба номи Т. Г. Шевченко]], 1987–1990 ассистенти кафедраи фанҳои умумитехникии донишкадаи номбурда, 1990 коромӯз, 1991–1994 аспиранти шуъбаи рӯзонаи Институти химияи АИ Тоҷикистон, 1994–1998 муаллими калони кафедраи фанҳои умумитехникии Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Қ. Ҷӯраев буд. Аз соли 1998 дотсент ва аз соли 2008 мудири кафедраи технология ва мошиншиносии [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]] мебошад. Ҳамзамон, солҳои 1995–1999 ҳамчун муовини декани факултети технология оид ба корҳои таълимӣ, 2000–2007 раиси Шӯрои кураторони донишгоҳи омӯзгорӣ кор кардааст. Оид ба оксидшавии хӯлаҳои алюминий-кремни, алюминий- германий, алюминий-қалъагӣ дар ҳолати моеъгиашон корҳои илмӣ бурдааст. == Фаъолияти илмӣ== Муаллифи зиёда аз 50 номгӯи корҳои илмӣ ва илмию методӣ мебошад. Дар конференсияҳо ва симпозиумҳои мухталифи сатҳи ҷумҳуриявӣ ва байналхалқӣ, аз ҷумла дар шаҳрҳои Москва, Суздал, Одесса, Екатеринбург бо маърӯзаҳо баромад кардааст. Бо нишони сарисинагии «Аълочии маорифи Тоҷикистон» (2002) ва ифтихорномаи Вазорати маорифи Тоҷикистон сарфароз карда шудааст. == Осор == * Системаи мошинҳои пахтакорӣ (Дастури методӣ), Д., 2001; * Дастур барои омӯзиши механизимҳои муҳаррикҳои дарунсӯз, Д., 2002; * Дастур барои омӯзиши системаи сарднамоӣ ва равғанмолии муҳаррикҳо, Д., 2003. == Пайвандҳо == * [http://www.tgpu.tj/index.php?option=com_content&view=article&id=212&Itemid=92&lang=tj Энсиклопедияи Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ] * [[Гурӯҳ:Кимиёшиносони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]] [[Гурӯҳ:Дорандагони нишони Аълочии маорифи Тоҷикистон]] 384xatk4ndhmudn8pjszoycpqy7b380 Сафарбек Раҳимов 0 209757 1309026 1280852 2022-08-04T07:54:47Z VASHGIRD 8035 /* Осор */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Олим |ном = Сафарбек Раҳимов |номи аслӣ = |тасвир = |бар = |тавсифи тасвир = |таърихи таваллуд = 4.03.1946 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ|ноҳияи Айнӣ|ноҳияи Айнӣ}}, [[ҶШС Тоҷикистон]] |таърихи даргузашт = |маҳалли даргузашт = |шаҳрвандӣ = {{Парчам|Тоҷикистон}} |фазои илмӣ = биология |ҷойҳои кор = [[Донишгоҳи аграрии Тоҷикистон]], [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]] [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]] |дараҷаи илмӣ = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои биология}} |унвонҳои илмӣ = {{Унвонҳои илмӣ ||0}} |алма-матер = [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]] |роҳбари илмӣ = |шогирдони маъруф = |маъруф ба = |мукофоту ҷоизаҳо = «[[Аълочии маорифи Тоҷикистон]]» (2008) |имзо = |бари имзо = |сайт = |викитека = |викианбор = }} '''Сафарбек Раҳимов''' (тав. 4.03.1947, деҳаи Садоҳои ноҳияи Сарихосор), биологи тоҷик, доктори илмҳои биология (2007), дотсент (2000). == Зиндагинома == Солҳои 1964–1969 дар факултети табиатшиносии [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон|Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон ба номи В.И. Ленин]] таҳсил намудааст. Солҳои 1969–1971 дар сафҳои Артиши Шӯравӣ хидмат кардааст. Солҳои 1971– 1972 лаборанти калон, 1972–1975 аспиранти Институти ботаникаи АИ ҶШС Тоҷикистон, 1989–2000 муаллими калон, дотсенти кафедраи ботаникаи [[Донишгоҳи аграрии Тоҷикистон]] буд. Солҳои 2000–2006 дар вазифаи мудири боғи ботаникии Институти ботаникаи АИ ҶТ фаьолият намудааст. Солҳои 2006–2007 дар докторантураи назди Боғи марказии ботаникии сибирии шаҳри Новосибирски АИ Федератсияи Россия таҳсил намудааст. Соли 2008 муовини директори Институти ботаникаи АИ ҶТ оид ба корҳои илмӣ буд. Аз соли 2009 инҷониб ҳамчун декани факултети биологияи [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]] фаъолият мекард. Ҳоло профессори кафедраи ботаникаи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон мебошад.<ref>{{Cite web|url=http://journalism.tnu.tj/index.php/2016-10-08-16-53-01/2016-10-08-16-53-52/mudiri-kafedra|title= кафедраи ботаника, Сафарбек Раҳимов |author=|website=www.philol.tnu.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-05-31}}</ref> == Фаъолияти илмӣ== Муаллифи зиёда аз 55 корҳои илмӣ ва илмию методӣ мебошад. Тадқиқотҳои ӯро масъалаҳои биоморфологияи намояндагони флораи нимсаванни Помиру Олой, махсусан рустаниҳои бегонаи заҳрнок, алафдарав ва доругӣ фаро гирифтаанд. Дар доираҳои илмӣ ӯро ҳамчун биоморфологи баландихтисос этироф менамоянд. Бо ташаббуси ӯ соли 2008 як гурӯҳ биоморфологҳои Боғи марказии ботаникии сибирии шаҳри Новосибирски АИ Федератсияи Россия барои ҳамкории илмӣ ба Тоҷикистон омаданд ва шартномаи ҳамкорӣ оид ба таёр намудани мутахассисон бо Институти ботаникаи АИ ҶТ баста шудааст, ки натиҷааш қабул намудани аспиранту докторантҳо ва тайёр намудани мутахассисони ватанӣ мебошад. == Ҷоизаҳо == Бо нишони сарисинагии «[[Аълочии маорифи Тоҷикистон]]» (1995) сарфароз гардидааст. == Осор == * Онтогенез монокарпического побега прангоса зеравшанского // ДАН Тадж ССР, 1981. Т.24, №1; * Методика определения календарного возраста для многолетных стержнекорневых травянистых растений на примере прангоса зеравшанского // Известия АН Тадж ССР, Отд.биол. наук, 1990, №1(118); * Онтогенез триходесмы седой-ядовитого сорняка пастбищ // Известия АН Тадж ССР, Отд.биол. наук,1990. * №1(118); * Ритм развития разнотравно-злаково-термопсисовой ассоциации // ДАН РТ, 1999.Т.52, №5; * Биолого-морфологическая характеристика Ferula foetidissima Regel et Schmalh // Сибирский экологический журнал, Новосибирск, 2007. Т.14, №3; * Биология ядовитого сорняка сенокосов и пастбищ-триходесмы седой (Trichodesma incanum (Bunge) A.DC.) в Таджикистане, Новосибирск, 2007; * Биология зиры персидской (Bunium persicum (Boiss.) B.Fedtsch.) в Таджикистане, Новосибирск, 2007; * Биолого-морфологические особенности ферулы (Ferula L.) в Таджикистане, Д., 2010; * Численность и возрастной состав ценопопуляций термопсиса длинноплодного в условиях Вахшского и Гиссарского хребтов // Известия АН Республика Таджикистана, Отд. биолог и мед. наук №2(171); * Назарияи академик Н.И.Вавилов барои марказҳои пайдоиши рустаниҳои маданӣ, Д., 2010. == Пайвандҳо == * [http://www.tgpu.tj/index.php?option=com_content&view=article&id=212&Itemid=92&lang=tj Энсиклопедияи Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ] * == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Биологони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]] [[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Фарҳангистони улуми Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Дорандагони нишони Аълочии маорифи Тоҷикистон]] 08ldg7tew34o345orc1dlsu4sm24f5o Саид Савлатов 0 209890 1308994 1292327 2022-08-04T07:50:29Z VASHGIRD 8035 /* Зиндагинома */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Ятим}} {{Олим |ном = |номи аслӣ = Саид Савлатов |тасвир = |бар = |тавсифи тасвир = |таърихи таваллуд = 17.05.1940 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ|ноҳияи Ванҷ}}, [[ҶШС Тоҷикистон]], [[ИҶШС]] |таърихи даргузашт = |маҳалли даргузашт = |шаҳрвандӣ = {{парчамбандӣ|Тоҷикистон}} |фазои илмӣ = |ҷойҳои кор = [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]] |дараҷаи илмӣ = {{дараҷаи илмӣ |номзад|илмҳои биология}} |унвонҳои илмӣ = {{унвонҳои илмӣ||1}} |алма-матер = |роҳбари илмӣ = |шогирдони маъруф = |маъруф ба = |мукофоту ҷоизаҳо = |имзо = |бари имзо = |сайт = |викитека = |викианбор = }} '''Саид Савлатов''' (тав. 17. 05. 1940, деҳаи Чихохи ноҳияи Ванҷ), биологи тоҷик, номзади илмҳои биологӣ (1972), дотсент (1983). == Зиндагинома == Солҳои 1959–1964 дар Донишкадаи хоҷагии қишлоқи Тоҷикистон таҳсил намуда, онро бо ихтисоси аграном-олим хатм намудааст. Солҳои 1964–1965 дар сафҳои Артиши Шуравӣ хидмат кардааст. Солҳои 1965–1967 мутахассиси заминсозӣ дар ноҳияи Ванҷ, 1967–1970 аспиранти Донишкадаи хоҷагии қишлоқи Тоҷикистон, 1970–1972 ассистенти кафедраи ботиника, 1973– 1975 дотсенти кафедраи дарвинизм ва асосҳои хоҷагии қишлоқи Донишкадаи давлатии омӯзгории ш. Душанбе ба номи Т. Г. Шевченко буд. Солҳои 1976–1989 ҳамчун дотсенти кафедраи зоология, 1984–1989 мудири кафедраи зоологияи донишкадаи омӯзгорӣ кор кардааст. Солҳои 1988–2008 ба ҳайси дотсенти кафедраи зоологияи Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ фаъолият намудааст. Аз соли 1998 то имрӯз вазифаи муовини декани факултети биология оид ба илм ва ҳамзамон аз соли 2009 вазифаи мудири кафедраи зоологияи [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ|Донишкадаи давлатии омӯзгории ш. Душанбе ба номи Т. Г. Шевченко]]ро ба уҳда дорад. Муаллифи зиёда аз 68 мақолаҳои илмӣ ва илмию методӣ, китобҳои дарсӣ ва дастурҳои таълимӣ, аз ҷумла «Биологияи умумӣ барои синфҳои 10 ва 11» (2006), «Дастури таълимӣ оид ба ҳалли масъалаҳо биологӣ» (2006), «Генетика» (2010), «Дастур барои гузаронидани корҳои амалӣ аз Генетика» (2010), «Дастури тестӣ аз биология барои гузаронидани олимпиадаи хонандагон» (2010), «Дастури тестӣ аз биология барои гузаронидани олимпиадаи байналмилалӣ» (2010) мебошад. Яке аз мураттибони стандарти давлатии биология барои мактабҳои таҳсилоти умумӣ (1998–2009) аст. Дар тадқиқотҳои илмии худ қонуниятҳои меросгузории аломатҳоро дар наслҳои гибридии пахта, таъсири омилҳои физикӣ ва химикӣ ба баъзе ҳашаротро мавриди баррасӣ ва омӯзиш қарор додааст. Бо ифтихорномаҳои Вазорати мактабҳои олии ИҶШС ва нишони сарисинагии «Аълочии маорифи халқи Тоҷикистон» (1984) мукофотонида шудааст. == Пайвандҳо == * [http://www.tgpu.tj/index.php?option=com_content&view=article&id=212&Itemid=92&lang=tj Энсиклопедияи Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ] * {{олим-нопурра}} [[Гурӯҳ:Биологони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]] [[Гурӯҳ:Дорандагони нишони Аълочии маорифи Тоҷикистон]] 0922ui6fmi072chzvqp2ciy60fdnbv3 Наим Турсунов 0 210220 1308979 1281191 2022-08-04T07:48:22Z VASHGIRD 8035 /* Осор */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Олим |ном = |номи аслӣ = |тасвир = |бар = |тавсифи тасвир = |таърихи таваллуд = |зодгоҳ = {{Зодгоҳ||}} |таърихи даргузашт = |шаҳрвандӣ = |маҳалли даргузашт = |фазои илмӣ = |ҷойҳои кор = |дараҷаи илмӣ = {{Дараҷаи илмӣ||}} |унвонҳои илмӣ = {{Унвонҳои илмӣ||}} |алма-матер = |роҳбари илмӣ = |шогирдони маъруф = |маъруф ба = |ҷоизаҳо = |имзо = |бари имзо = |сайт = |викитека = |викианбор = }} '''Наим Назарович Турсунов''' (тав. 09.05.1934, ноҳияи Айнӣ – ваф. 12.04.2004, ш. Душанбе), педагоги тоҷик, номзади илмҳои педагогӣ, дотсент (1965), [[профессор]] (1987). == Зиндагинома == Соли 1953 Техникуми тарбияи ҷисмонӣ, соли 1957 факултети тарбияи ҷисмонии Донишкадаи давлатии омӯзгории ш. Сталинобод ба номи Т. Г. Шевченкоро хатм кардааст. Солҳои 1959–1961 аспиранти кафедраи педагогика ва психология, 1968–1971 муаллими калон, 1971–1977 дотсент ва мудири кафедраи равоншиносӣ, 1977–2004 [[профессор]]и кафедраи равоншиносии [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]] буд. Муаллифи зиёда аз 180 корҳои илмӣ ва илмию методӣ, иштирокчии як қатор конференсияҳои байналмилалӣ ва минтақавӣ мебошад. Оид ба намудҳои мухталифи варзиши миллӣ корҳои илмӣ бурдааст. Бо унвони «[[Корманди шоистаи Тоҷикистон]]», нишонҳои сарисинагии «[[Аълочии маорифи Тоҷикистон]]» (1985), «Аълочии мактабҳои олии ИҶШС» (1985), «Собиқадори тарбияи ҷисмонии Тоҷикистон» (1990) ва «Собиқадори меҳнати Ҷумҳурии Тоҷикистон» сарфароз карда шудааст. == Осор == * Машқҳои гимнастика барои ҳама, Д., 1970; * Чавгонбозӣ, Д., 1982; * Мутафаккирони тоҷик дар бораи тарбияи бадан, Д., 1983; * Бозӣ ва машғулиятҳо дар боғчаи бачагон, Д., 1980; * Воситаҳои аёнӣ аз психология, Д., 1989; * Нишондодҳои методӣ барои машғулиятҳои лабораторӣ (аз психологияи умумӣ), Д., 1986; * Варзиши миллӣ ва бозиҳо, Д., 1997. == Пайвандҳо == * [http://www.tgpu.tj/index.php?option=com_content&view=article&id=212&Itemid=92&lang=tj Энсиклопедияи Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ] [[Гурӯҳ:Маорифшиносони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]] [[Гурӯҳ:Дорандагони нишони Аълочии маорифи Тоҷикистон]] jj4ywwitycuokdev917ymdcob7namyh Бобоҷон Ҳасанов (омӯзгор) 0 210346 1308968 1293218 2022-08-04T07:45:42Z VASHGIRD 8035 /* Осор */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Олим |ном = Бобоҷон Ҳасанов |номи аслӣ = |тасвир = |бар = |тавсифи тасвир = |таърихи таваллуд = 5.04.1947 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ|ноҳияи Ӯротеппа|ноҳияи Истаравшан}}, [[ҶШС Тоҷикистон]], [[ИҶШС]] |таърихи даргузашт = |шаҳрвандӣ = {{парчамбандӣ|Тоҷикистон}} |маҳалли даргузашт = {{МаҳаллиМарг|Душанбе|шаҳри Душанбе}}, [[Тоҷикистон]] |фазои илмӣ = [[физика]] |ҷойҳои кор = [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]] |дараҷаи илмӣ = {{Дараҷаи илмӣ|номзад|илмҳои педагогика }} |унвонҳои илмӣ = {{Унвонҳои илмӣ ||1}} |алма-матер = [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ|Донишкадаи давлатии омӯзгории ш. Душанбе ба номи Т. Г. Шевченко]] |роҳбари илмӣ = |шогирдони маъруф = |маъруф ба = |ҷоизаҳо = нишони «[[Аълочии маорифи Тоҷикистон]]» |имзо = |бари имзо = |сайт = |викитека = |викианбор = }} '''Бобоҷон Ҳасанов''' (тав. [[5 апрел]]и [[1947]], деҳаи Қалъачаи Бакавул, [[ноҳияи Ӯротеппа]]) — омӯзгор, номзади илмҳои педагогӣ (1990), дотсент (1993). == Зиндагинома == Соли 1971 факултети математикаи Донишкадаи давлатии омӯзгории ш. Душанбе ба номи Т. Г. Шевченкоро хатм кардааст. Солҳои 1971—1972 дар сафҳои Артиши Шӯравӣ хидмат намудааст. Аз соли 1973 ҳамчун ассистент, муаллими калон ва дотсенти кафедраи методикаи таълими математикаи [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]] фаъолият дорад. Солҳои 1980—1984 дар шуъбаи ғоибонаи аспирантураи донишгоҳи омӯзгорӣ таҳсил кардааст. Оид ба ташаккули малака ва маҳорати мустақилонаи масъалаҳалкунӣ дар хонандагон ҳангоми омӯзиш фанни геометрия кори илмӣ бурда, муаллифи 50 мақолаву фишурдаҳои илмӣ, илмию методӣ ва воситаҳои таълимиву методӣ мебошад. Дар конференсияҳои ҷумҳуриявӣ, умумиитифоқӣ ва байналхалқӣ (Москва, Киев, Твер, Тошкент, Душанбе) бо маърӯзаҳо баромад кардааст. Бо нишони сарисинагии «Аълочии маорифи Тоҷикистон» ва якчанд ифтихорномаҳои Вазорати маорифи Тоҷикистон мукофотонида шудааст. == Осор == * Системаи машқҳо барои ташаккули малака ва маҳоратҳои мустақилона амалкунӣ барои зинаҳои 1-ум ва 2-юми ҳалли масъалаҳои планиметрӣ. Қ.1, 2, Д., 1986; * Ҳалли нобаробариҳо (бо ҳаммуаллифӣ), Д., 2003; * Тарзҳои гуногуни ҳалли масъалаҳои геометрӣ (планиметрия) (бо ҳаммуаллифӣ), Д., 2010. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * [http://www.tgpu.tj/index.php?option=com_content&view=article&id=212&Itemid=92&lang=tj Энсиклопедияи Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ] {{олим-нопурра}} [[Гурӯҳ:Маорифшиносони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]] [[Гурӯҳ:Дорандагони нишони Аълочии маорифи Тоҷикистон]] ivz2nq2069b14nfwf6720c1yh6uxyia Зариф Шарифов 0 210593 1309028 1280707 2022-08-04T07:55:14Z VASHGIRD 8035 /* Осор */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Олим |ном = |номи аслӣ = Зариф Раҳмонович Шарифов |тасвир = |бар = |тавсифи тасвир = |таърихи таваллуд = 15.12.1949 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ|ноҳияи Кӯлоб|ноҳияи Кӯлоб}}, [[ҶШС Тоҷикистон]], [[ИҶШС]] |таърихи даргузашт = |маҳалли даргузашт = {{МаҳаллиМарг|Душанбе|шаҳри Душанбе}}, [[Тоҷикистон]] |шаҳрвандӣ = {{Парчам|Тоҷикистон}} |фазои илмӣ = [[иқтисодиёт]] |ҷойҳои кор = [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]], Институти иқтисодии [[Академияи илмҳои Тоҷикистон|Академияи илмҳои ҶТ]], [[Донишгоҳи давлатии Кӯлоб]] |дараҷаи илмӣ = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои иқтисод}} |унвонҳои илмӣ = {{Унвонҳои илмӣ ||0}} |алма-матер = [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон|Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон ба номи В. И. Ленин]] |роҳбари илмӣ = |шогирдони маъруф = |маъруф ба = |мукофоту ҷоизаҳо = |имзо = |бари имзо = |сайт = |викитека = |викианбор = }} '''Зариф Раҳмонович Шарифов''' (зод. 15 декабри 1949, деҳаи Саръёзии Миёнаи ноҳияи Кӯлоб) — иқтисоддони тоҷик, доктори илмҳои иқтисодӣ (2009), профессор (2010), академики Академияи байналмилалии мактабҳои олӣ (2009), аъзои вобастаи Академияи байналхалқии илмҳои ташкилӣ (2010). == Зиндагинома == Солҳои 1966—1968 дар Техникуми хоҷагии қишлоқи ба номи В. И. Ленини ноҳияи Мастчоҳ, 1968—1972 дар факултети иқтисодии Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон ба номи В. И. Ленин таҳсил намуда, онро бо дипломи аъло хатм кардааст. Солҳои 1972—1974 ҳамчун лаборанти калон, 1974—1975 ходими хурди илмии сектори самаранокии истеҳсолоти хоҷагии қишлоқи Институти иқтисодии [[Академияи илмҳои Тоҷикистон|Академияи илмҳои ҶТ]] фаъолият дошт. Солҳои 1975—1978 дар аспирантураи Институти иқтисодии АИ ҶШС Тоҷикистон таҳсил намудааст. Соли 1978 лаборанти калони илмии сектори самаранокии истеҳсолоти хоҷагии қишлоқи Институти иқтисодии АИ ҶШС Тоҷикистон, солҳои 1978—1979 ходими хурд, 1979—1983 ходими калони сектори номбурдаи Институти иқтисодии [[Академияи илмҳои Тоҷикистон|Академияи илмҳои ҶТ]], 1983—1985 муаллими калон ва иҷрокунандаи вазифаи мудири кафедраи назарияи иқтисодии Донишкадаи давлатии омӯзгории шаҳри Кӯлоб, 1985—1993 мудири кафедраи мазкур, 1993—1996 декани факултети иқтисодӣ, 1996—1999 муовини ректори [[Донишгоҳи давлатии Кӯлоб]] оид ба масъалаҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва робитаҳои хориҷӣ, 1999—2002 роҳбари Идораи барномарезӣ, иқтисоду молияи Вазорати маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон, 2002—2007 муовини вазири маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон, 2007—2008 сардори Хадамоти давлатии назорат дар соҳаи маориф буд. Аз соли 2008 дар вазифаи ректори [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]] буд. Муаллифи 5 рисолаи илмӣ, беш аз 30 китобҳои дарсӣ ва дастурҳои таълимию методӣ, зиёда аз 140 мақолаҳои илмӣ, илмию методӣ ва оммавӣ мебошад. Мавзӯи тадқиқотҳояш сариштакорӣ ва тақсимоти даромад дар хоҷагиҳо, муносибатҳои бозоргонии комплекси агросаноатӣ, ташаккули механизмҳои хоҷагидорӣ дар шароити иқтисодиёти бозаргонӣ, иқтисодиёти давраи гузариш, ислоҳоти соҳаи маориф ва дигар масъалаҳои муҳими иқтисодиву иҷтимоиро дар бар мегирад. Дар таҳия ва қабули ҳуҷҷатҳои маъёриву ҳуқуқии ислоҳоти соҳаи маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Стратегияи миллии рушди Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2007—2015, Стратегияи паст кардани сатҳи камбизоатӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2007—2009, Стандартҳои давлатии таҳсилоти мактабҳои олӣ ва дигар санадҳои ҳуқуқӣ бевосита иштирок намудааст. Айни ҳол раиси Шӯрои диссертатсионии дифои рисолаҳои номзадӣ оид ба илмҳои географияи донишгоҳи омӯзгорӣ, аъзои Шӯрои ҳимояи рисолаҳои докторӣ ва номзадии Пажӯҳишгоҳи хоҷагии қишлоқи Академияи кишоварзии Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад. Инчунин, аъзои раёсати Бонки миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон аст. Барои хидматҳояш дар рушди илму маориф бо ордени «Шараф» (1999) ва нишони сарисинагии «Аълочии маорифи Тоҷикистон» (1998) сарфароз карда шудааст. == Осор == Сарфаю сариштакорӣ дар колхозҳо, Д., 1983; Такмили тақсимоти даромад дар колхозҳо, Д., 1987; Ҳисоби хоҷагӣ ва пудрати иҷора дар хоҷагии қишлоқ, Д., 1993; Муносибатҳои бозоргонӣ дар комплекси агросаноатӣ (Дастури таълимӣ), Д., 1994; Ҳисобгирӣ, таҳлил ва аудит дар корхонаҳо (Дастури таълимӣ), Д., 2000; Ислоҳоти маориф: пешравӣ, мушкилот ва пешниҳодҳо, Д., 2007; Дастур барои бурдани ҳисобдории бухгалтерӣ дар мактабҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, Д., 2007; Асосҳои иқтисоди бозор ва ташаккули механизми хоҷагидорӣ дар КАС, Д., 2008; Моликият ва шаклҳои он дар шароити иқтисодиёти гузариш // Ахбори Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, силсилаи иқтисодиёт, № 1(5), 2002; Риояи манфиатҳои субъектҳои бозори суғурта — омили асосии рушди суғурта дар хоҷагии қишлоқ // Ахбори Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, силсилаи иқтисодиёт, № 1-2 (25- 26), 2007. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * [http://www.tgpu.tj/index.php?option=com_content&view=article&id=212&Itemid=92&lang=tj Энсиклопедияи Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ] [[Гурӯҳ:Иқтисодшиносони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]] [[Гурӯҳ:Дорандагони нишони Аълочии маорифи Тоҷикистон]] 4wzij35p290i2cmft3bgeq53jwr08ll Кер 0 210634 1308970 1052220 2022-08-04T07:46:03Z VASHGIRD 8035 /* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki : ''Ин мақола барои калимаи «кер». Дар дигар ҳолатҳо ниг. [[Узви таносули мардона]].'' '''Кер''' ({{lang-fa|کیر}}) — [[узвҳои таносул|андоми таносулии]] [[нар]] бавежа инсон, ки [[идрор]] ва [[манӣ]] аз тариқи сӯрохӣ дар сари он дафъ мешавад<ref>{{cite web|url=http://www.vajehyab.com/moein/%DA%A9%DB%8C%D8%B1|title=کیر|author=Фарҳанги форсии Муъин|website=Вожаёб|lang=fa|publisher=vajehyab.com}}</ref>, дар забони кӯча ё забони ғайрирасмӣ бештар истифода мешавад. Дар бархе фарҳангҳои луғат, ин калима бо васфи «мустаҳҷан» ё «зананда» ё «зишт ва мухолифи адаби умумӣ» тавсиф шудааст<ref>Фарҳанги муосири форсӣ, Садриафшор ва дигарон, якҷилдӣ, Теҳрон: Фарҳанги муосир, с. 1050</ref>. * '''Кер''' ҳамзамон ба вожаҳои дашном, ҳақорат, суханҳои қабеҳ дохил мешавад, ки ҳангоми қаҳру ғазаб тоҷикзабонон ҳамчун дашном ва ибораи таҳқиромез истифода мекунанд. * шармгоҳ — узви таносули [[мард]]; * чук — узви таносули [[писар]]она, ки ҳануз хурд аст; * олат — узви таносули мард; * нара ё нарра — узви таносули [[ҷинс]]и наринаи [[инсон]] ё [[ҳайвон]]; * қазиб — узви таносули мард; * закар — узви таносули мард; * таносул — овардани насл, олати ниҳоии мардона. == Ҳамчунин нигаред == * [[Узвҳои таносул]] * [[Узвҳои пешоб]] * [[Системаи шошаю таносул]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Узвҳои таносул]] 1k4j3w0gs1ine6ivbpm96wz16wczsqc Умар Умаров 0 210766 1308838 1293049 2022-08-04T05:21:41Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Ятим}} {{Олим |ном = |номи аслӣ = Умар Сулаймонович Умаров |тасвир = |бар = |тавсифи тасвир = |таърихи таваллуд = 04.08.1966 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ|ноҳияи Айнӣ }}, [[ҶШС Тоҷикистон]], [[ИҶШС]] |таърихи даргузашт = |шаҳрвандӣ = {{Парчам|Тоҷикистон}} |маҳалли даргузашт = |фазои илмӣ = [[педагогика]] |ҷойҳои кор = [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]] |дараҷаи илмӣ = {{Дараҷаи илмӣ|номзад| илмҳои педагогика}} |унвонҳои илмӣ = {{Унвонҳои илмӣ ||1}} |алма-матер = [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ|Донишкадаи давлатии омӯзгории ш. Душанбе ба номи Т. Г. Шевченко]] |роҳбари илмӣ = |шогирдони маъруф = |маъруф ба = |мукофоту ҷоизаҳо = |имзо = |бари имзо = |сайт = |викитека = |викианбор = }} '''Умар Сулаймонович Умаров''' (тав. 04.08.1966, деҳаи Шаватки Болои ноҳияи Айнӣ) — {{физикдон}}, номзади илмҳои педагогӣ (2010). == Зиндагинома == Солҳои 1983—1990 дар шуъбаи физика-математикаи факултети физикаи Донишкадаи давлатии омӯзгории ш. Душанбе ба номи Т. Г. Шевченко таҳсил намуда, дар ин миён солҳои 1984—1986 дар сафҳои Артиши Шӯравӣ хидмат кардааст. Дар давраи донишҷӯӣ солҳои 1988—1990 ба ҳайси лаборанти кафедраи методикаи таълими физикаи донишкадаи омӯзгорӣ кор кардааст. Солҳои 1990-1991лаборанти калон, 1991—1998 ассистенти кафедраи методикаи таълими физика буд ва аз соли 1998 ҳамчун муаллими калони кафедраи номбурдаи [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]] кор мекунад. Ҳамзамон, солҳои 1994—1997 дар шуъбаи рӯзонаи аспирантураи донишгоҳи омӯзгорӣ таҳсил дошт. Оид ба истифодаи маводи маҳал дар таълими физикаи мактабҳои миёнаи таҳсилоти ҳамагонӣ ва дигар масъалаҳои методикаи таълими физика корҳои илмӣ мебарад. Муаллифи зиёда аз 100 номгӯи корҳои илмию методӣ мебошад, ки 20 номгӯи онҳоро воситаҳои таълимию методӣ ташкил медиҳанд. Бо ташаббуси ӯ аввалин маротиба дар ҷумҳурӣ ҷадвалҳои таълимӣ аз физика бо забони тоҷикӣ мураттаб, нашр ва дастраси муаллимони физикаи мактабҳои миёнаи ҷумҳурӣ гардид. Шумораи зиёди мақолаҳояш дар маҷаллаҳои илмии ҷумҳурӣ нашр шудаанд. Бо нишони сарисинагии «Аълочии маорифи Тоҷикистон» (2006) ва раҳматномаҳои раёсати донишгоҳи омӯзгорӣ сарфароз шудааст. == Осор == * Физика (Китоби дарсӣ барои синфи 8), Д., 2009; * Истифодаи маводи маҳал дар ҳалли масъалаҳои тарбиявии таълими физика (Дастури методӣ), Д., 2009; * Таҷрибаомӯзии педагогӣ (бо ҳаммуаллифӣ), Д., 2010; * Корҳои беруназсинфӣ аз физика, Д., 2008; * Саёҳатҳои физикӣ, Д., 2005; * Озмоишҳои хонагӣ аз физика, Д., 2006; * Рукнҳои тарбиявии таълими физика, Д., 2007 == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * [http://www.tgpu.tj/index.php?option=com_content&view=article&id=212&Itemid=92&lang=tj Энсиклопедияи Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ] [[Гурӯҳ:Маорифшиносони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]] [[Гурӯҳ:Дорандагони нишони Аълочии маорифи Тоҷикистон]] h2g7mv52fhi2ssdywg9bp8385f4esz8 Ҷумъахон Файзалиев 0 210769 1308984 1280644 2022-08-04T07:49:14Z VASHGIRD 8035 /* Осор */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Ятим}} {{Олим |ном = |номи аслӣ = Ҷумъахон Холович Файзалиев |тасвир = |бар = |тавсифи тасвир = |таърихи таваллуд = 14.03.1963 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ|ноҳияи Темурмалик}}, [[ҶШС Тоҷикистон]], [[ИҶШС]] |таърихи даргузашт = |шаҳрвандӣ = {{Парчам|Тоҷикистон}} |маҳалли даргузашт = |фазои илмӣ = [[педагогика]] |ҷойҳои кор = [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]] |дараҷаи илмӣ = {{Дараҷаи илмӣ|номзад| илмҳои педагогика}} |унвонҳои илмӣ = {{Унвонҳои илмӣ ||1}} |алма-матер = [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ|Донишкадаи давлатии омӯзгории шаҳри Душанбе ба номи Т. Г. Шевченко]] |роҳбари илмӣ = |шогирдони маъруф = |маъруф ба = |мукофоту ҷоизаҳо = |имзо = |бари имзо = |сайт = |викитека = |викианбор = }} '''Ҷумъахон Холович Файзалиев''' (тав. 14.03.1963, ноҳияи Темурмалик), педагог, номзади илмҳои педагогӣ (2006), дотсент. == Зиндагинома == Соли 1992 факултети таърихи Донишкадаи давлатии омӯзгории шаҳри Душанбе ба номи Қ. Ҷӯраевро хатм кардааст. Солҳои 1990–1992 муаллими фанни таърихи мактаби миёнаи №62 ноҳияи Октябри шаҳри Душанбе, 1992–1995 ассистенти кафедраи равоншиносӣ, 1995–1998 аспиранти Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Қ. Ҷӯраев буд. Солҳои 1999– 2008 ҳамчун ассистент, муалими калон ва дотсенти кафедраи равоншиносии Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ кор кардааст. Ҳамзамон солҳои 2000–2003 муовини декани факултети таърихи донишгоҳи омӯзгорӣ оид ба таълим, 2007–2008 декани факултети таърих буд. Аз соли 2009 то ба имрӯз муовини ректори [[Донишкадаи давлатии забонҳои Тоҷикистон ба номи Сотим Улуғзода]] кор мекунад.<ref>{{Cite web |url=http://languagesinstitute.tj/ |title=Донишкадаи давлатии забонҳои Тоҷикистон ба номи С. Улугзода |accessdate=2018-07-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140517171938/http://languagesinstitute.tj/ |archivedate=2014-05-17 }}</ref>. Муаллифи 5 асари илмӣ ва зиёда аз 30 мақолаҳои илмӣ, илмию методӣ аст. Бо нишони сарисинагии «Аълочии маорифи Тоҷикистон» (2010) қадр карда шудааст. == Осор == * Хотира (оид ба шаҳидони Ҷанги Бузурги Ватанӣ), иборат аз ду ҷилд, Д., 2000; * Машғулиятҳои амалӣ аз психологияи иҷтимоӣ, Д., 2003; * Стратегия развития критического мышления через чтение и письма в школе и вузе. Ч. 1,2, Д., 2006; * Дастури таълимӣ барои психология барои муаллимони синфҳои ибтидоӣ (бо забони форсӣ), Д., 2008; * Мавзӯи шахсият дар осори Саъдии Шерозӣ // Паёми донишгоҳи омӯзгорӣ, № 5, Д., 1997. == Пайвандҳо == * [http://www.tgpu.tj/index.php?option=com_content&view=article&id=212&Itemid=92&lang=tj Энсиклопедияи Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ] * == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{Олим-нопурра}} [[Гурӯҳ:Маорифшиносони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]] [[Гурӯҳ:Олимони Донишкадаи давлатии забонҳои Тоҷикистон ба номи Сотим Улуғзода]] [[Гурӯҳ:Дорандагони нишони Аълочии маорифи Тоҷикистон]] 828u26cqzr5q88vp42vwfamjn1ok9v6 Ҳанс Кристиан Андерсен 0 211508 1308830 1292433 2022-08-04T05:14:17Z VASHGIRD 8035 /* Сарчашма */ wikitext text/x-wiki {{Адиб |навъи фаъолият = {{шоир|}} }} {{Маъноҳои дигар|Андерсон}} '''Ҳанс Кри́стиан А́ндерсен''' ({{lang-da|Hans Christian Andersen}} {{IPA|[ˈhanˀs ˈkʁæsdjan ˈɑnɐsn̩]}}; {{СанаиТаваллуд|2|4|1805|1}}, [[Оденсе]], иттиҳоди Дания-Норвегия — {{СанаиМарг|4|8|1875|1}}, [[Копенҳаген]], [[Дания]]) — [[нависанда]] ва [[шоир]]и даниягӣ, афсонанависи машҳури ҷаҳон барои кӯдакон ва калонсолон: «[[Мурғобичаи баднамо]]», «[[Куртаи нави подшоҳ]]», «[[Дюймовочка]]», «[[Аскарчаи устувори қалъагӣ]]», «[[Оле Лукойе]]», «[[Маликаи барфин]]» ва бисёри дигар. == Зиндагинома == [[Акс:H.C. Andersens Barndomshjemmet2.JPG|thumb|Хонаи кӯдакиҳои Ҳонс дар шаҳр Оденсе|alt=|left]] Ҳонс Кристиён Ондерсон рӯзи сешанбе [[2 апрел]] [[соли 1805]] дар шаҳри [[Оденсе]]и Дания ба дунё омадааст. Падараш муътақид буд, ки аз хонаводаи асил ҳастанд, ва бинобар таҳқиқоти анҷомшуда дар маркази Ҳонс Кристиён Ондерсон падарбузургаш бар ин бовар буд, ки хонаводаашон ҷузви табақоти болоии иҷтимоъ будаанд. Аммо таҳқиқоти бештар сиҳати ин иддаоҳоро рад кардааст. Гарчи хонаводаи Ондерсон бо хонаводаи салтанатӣ беиртибот набудаанд, вале ин иртибот танҳо дар заминаи коре будааст. Шоеъаҳои мабни бар ин, ки Ондерсон писари номашруъи подшоҳ буда ҳамчунон дар Дания бар сари забонҳост. Зеро подшоҳи Дания алоқаи зиёде ба Ондерсон дошт ва хароҷоти таҳсили ӯро шахсан ба уҳда гирифта буд. Ондерсон дар даврони ҷавонӣ аз ҳуш ва қувваи тахайюли бисёр болое бархурдор буд ва алоқа вофире ба адабиёт ва театр дошт. Дар даврони кӯдакӣ барои худ саҳнаи театр дуруст мекард ва осори [[Вилям Шекспир]]ро бо истифода аз арӯсакҳои чӯбӣ ба унвони бозигарон аз ҳифз бозӣ мекард<ref>{{Cite journal|last=|first=|date=2018-07-30|title=هانس کریستیان آندرسن|url=http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%87%D8%A7%D9%86%D8%B3_%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%86&oldid=24149275|journal=ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد|language=fa|doi=|pmid=|access-date=2018-08-09}}</ref>. == Эҷодиёт == Андерсен очерку новелла, пйесаву романҳо низ навиштааст: «Мурда» (1830), «Ибодатгоҳи ғарқшуда» (1831), «Импровизатор» (1835), маҷмӯа новеллаҳои «Китоби суратҳои бесурат» (1840), пйесаи «Мулат» (1840), китоби очеркҳои сафарии «Бозори шоир» (1842), китоби тарҷумаҳолии «Афсонаи ҳаёти ман» (1846), романҳои «Отто Тострупаа» (1836), «Фақат ғижакнавоз» (1837). === Афсонанависӣ === Андерсен ҳамчун афсонанависи машҳур дар ҷаҳон шинохта шудааст. Афсонаҳои «Аскарчаи устувори қалъагӣ» (1838), «Булбул» (1843), «Мурғобичаи баднамо» (1843), «Маликаи барфин» (1844), «Духтарчаи гӯгирдбадаст» (1845), «Соя» (1847), «Модар» (1848), «Куртаи нави подшоҳ» ва ғайра ба қалами Андерсен тааллуқ доранд. Андерсен дар эҷодиёти худ бераҳмии хокимон, нобаробарии иҷтимоӣ, нажодпарастӣ, хушомадгӯӣ, кибрро мазаммат кардааст. == Тарҷумаи осор == Асарҳои Андерсен ба бисёр забонҳои халқҳои ҷаҳон тарҷума шудаанд. Хонандагони тоҷик аз соли 1938 ба василаи тарҷумаи афсонаи «Дюймовочка» бо эҷодиёти ин адиб шинос гардидаанд. Минбаъд афсонаҳои дигари Андерсен аз қабили «Мурғобичаи баднамо», «Чақмоқ», «Куртаи нави подшоҳ», «Аскарчаи устувори қалъагӣ», «Қувони ёбоӣ», «Булбул», «Ганси ландаҳур», «Духтарчаи гӯгирдбадаст» ва ғайра ба забони тоҷикӣ гардонда шуда, дар алоҳидагиву якҷоя ба табъ расидаанд. Андерсен дар солҳои 30 садаи XIX ба кишварҳои гуногуни Европа сафар карда, бо шахсиятҳои маъруфи он ҷо — адиби олмонӣ Ҳейнрих Ҳейне, англисӣ Чарлз Диккенс ва франсавӣ Виктор Ҳюго мулоқот ва мукотиба кардааст. == Хотира == Бо номи Андерсен мукофоти байналхалқӣ таъсис ёфтааст. Аз адибони тоҷик [[Убайд Раҷаб]] ин мукофотро гирифта буд (1983). == Эзоҳ == {{эзоҳ|2}} == Адабиёт == * Брауде Л., По волшебным тропам Андерсена., С-Пб, 2008. == Сарчашма == * {{ЭМТ|Андерсен Ҳанс Кристиан|муаллиф=Р. Раҳмонӣ|1}} {{пайвандҳои беруна}} [[Гурӯҳ:Ҳанс Кристиан Андерсен| ]] [[Гурӯҳ:Худомӯзон]] [[Гурӯҳ:Афсонаннависон]] [[Гурӯҳ:Шоирони даниягӣ]] [[Гурӯҳ:Нависандагони даниягӣ]] fac8qobse2eixijthjnj50w6pw4mex3 1308831 1308830 2022-08-04T05:14:33Z VASHGIRD 8035 /* Сарчашма */ wikitext text/x-wiki {{Адиб |навъи фаъолият = {{шоир|}} }} {{Маъноҳои дигар|Андерсон}} '''Ҳанс Кри́стиан А́ндерсен''' ({{lang-da|Hans Christian Andersen}} {{IPA|[ˈhanˀs ˈkʁæsdjan ˈɑnɐsn̩]}}; {{СанаиТаваллуд|2|4|1805|1}}, [[Оденсе]], иттиҳоди Дания-Норвегия — {{СанаиМарг|4|8|1875|1}}, [[Копенҳаген]], [[Дания]]) — [[нависанда]] ва [[шоир]]и даниягӣ, афсонанависи машҳури ҷаҳон барои кӯдакон ва калонсолон: «[[Мурғобичаи баднамо]]», «[[Куртаи нави подшоҳ]]», «[[Дюймовочка]]», «[[Аскарчаи устувори қалъагӣ]]», «[[Оле Лукойе]]», «[[Маликаи барфин]]» ва бисёри дигар. == Зиндагинома == [[Акс:H.C. Andersens Barndomshjemmet2.JPG|thumb|Хонаи кӯдакиҳои Ҳонс дар шаҳр Оденсе|alt=|left]] Ҳонс Кристиён Ондерсон рӯзи сешанбе [[2 апрел]] [[соли 1805]] дар шаҳри [[Оденсе]]и Дания ба дунё омадааст. Падараш муътақид буд, ки аз хонаводаи асил ҳастанд, ва бинобар таҳқиқоти анҷомшуда дар маркази Ҳонс Кристиён Ондерсон падарбузургаш бар ин бовар буд, ки хонаводаашон ҷузви табақоти болоии иҷтимоъ будаанд. Аммо таҳқиқоти бештар сиҳати ин иддаоҳоро рад кардааст. Гарчи хонаводаи Ондерсон бо хонаводаи салтанатӣ беиртибот набудаанд, вале ин иртибот танҳо дар заминаи коре будааст. Шоеъаҳои мабни бар ин, ки Ондерсон писари номашруъи подшоҳ буда ҳамчунон дар Дания бар сари забонҳост. Зеро подшоҳи Дания алоқаи зиёде ба Ондерсон дошт ва хароҷоти таҳсили ӯро шахсан ба уҳда гирифта буд. Ондерсон дар даврони ҷавонӣ аз ҳуш ва қувваи тахайюли бисёр болое бархурдор буд ва алоқа вофире ба адабиёт ва театр дошт. Дар даврони кӯдакӣ барои худ саҳнаи театр дуруст мекард ва осори [[Вилям Шекспир]]ро бо истифода аз арӯсакҳои чӯбӣ ба унвони бозигарон аз ҳифз бозӣ мекард<ref>{{Cite journal|last=|first=|date=2018-07-30|title=هانس کریستیان آندرسن|url=http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%87%D8%A7%D9%86%D8%B3_%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%86&oldid=24149275|journal=ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد|language=fa|doi=|pmid=|access-date=2018-08-09}}</ref>. == Эҷодиёт == Андерсен очерку новелла, пйесаву романҳо низ навиштааст: «Мурда» (1830), «Ибодатгоҳи ғарқшуда» (1831), «Импровизатор» (1835), маҷмӯа новеллаҳои «Китоби суратҳои бесурат» (1840), пйесаи «Мулат» (1840), китоби очеркҳои сафарии «Бозори шоир» (1842), китоби тарҷумаҳолии «Афсонаи ҳаёти ман» (1846), романҳои «Отто Тострупаа» (1836), «Фақат ғижакнавоз» (1837). === Афсонанависӣ === Андерсен ҳамчун афсонанависи машҳур дар ҷаҳон шинохта шудааст. Афсонаҳои «Аскарчаи устувори қалъагӣ» (1838), «Булбул» (1843), «Мурғобичаи баднамо» (1843), «Маликаи барфин» (1844), «Духтарчаи гӯгирдбадаст» (1845), «Соя» (1847), «Модар» (1848), «Куртаи нави подшоҳ» ва ғайра ба қалами Андерсен тааллуқ доранд. Андерсен дар эҷодиёти худ бераҳмии хокимон, нобаробарии иҷтимоӣ, нажодпарастӣ, хушомадгӯӣ, кибрро мазаммат кардааст. == Тарҷумаи осор == Асарҳои Андерсен ба бисёр забонҳои халқҳои ҷаҳон тарҷума шудаанд. Хонандагони тоҷик аз соли 1938 ба василаи тарҷумаи афсонаи «Дюймовочка» бо эҷодиёти ин адиб шинос гардидаанд. Минбаъд афсонаҳои дигари Андерсен аз қабили «Мурғобичаи баднамо», «Чақмоқ», «Куртаи нави подшоҳ», «Аскарчаи устувори қалъагӣ», «Қувони ёбоӣ», «Булбул», «Ганси ландаҳур», «Духтарчаи гӯгирдбадаст» ва ғайра ба забони тоҷикӣ гардонда шуда, дар алоҳидагиву якҷоя ба табъ расидаанд. Андерсен дар солҳои 30 садаи XIX ба кишварҳои гуногуни Европа сафар карда, бо шахсиятҳои маъруфи он ҷо — адиби олмонӣ Ҳейнрих Ҳейне, англисӣ Чарлз Диккенс ва франсавӣ Виктор Ҳюго мулоқот ва мукотиба кардааст. == Хотира == Бо номи Андерсен мукофоти байналхалқӣ таъсис ёфтааст. Аз адибони тоҷик [[Убайд Раҷаб]] ин мукофотро гирифта буд (1983). == Эзоҳ == {{эзоҳ|2}} == Адабиёт == * Брауде Л., По волшебным тропам Андерсена., С-Пб, 2008. == Сарчашма == * {{ЭМТ|Андерсен Ҳанс Кристиан|муаллиф=Р. Раҳмонӣ|1}} {{пайвандҳои беруна}} [[Гурӯҳ:Ҳанс Кристиан Андерсен| ]] [[Гурӯҳ:Худомӯзон]] [[Гурӯҳ:Афсонаннависон]] [[Гурӯҳ:Нависандагони даниягӣ]] m7v7ftfi0anwkohoa1axjhsbwf25roq 1308832 1308831 2022-08-04T05:14:47Z VASHGIRD 8035 /* Сарчашма */ wikitext text/x-wiki {{Адиб |навъи фаъолият = {{шоир|}} }} {{Маъноҳои дигар|Андерсон}} '''Ҳанс Кри́стиан А́ндерсен''' ({{lang-da|Hans Christian Andersen}} {{IPA|[ˈhanˀs ˈkʁæsdjan ˈɑnɐsn̩]}}; {{СанаиТаваллуд|2|4|1805|1}}, [[Оденсе]], иттиҳоди Дания-Норвегия — {{СанаиМарг|4|8|1875|1}}, [[Копенҳаген]], [[Дания]]) — [[нависанда]] ва [[шоир]]и даниягӣ, афсонанависи машҳури ҷаҳон барои кӯдакон ва калонсолон: «[[Мурғобичаи баднамо]]», «[[Куртаи нави подшоҳ]]», «[[Дюймовочка]]», «[[Аскарчаи устувори қалъагӣ]]», «[[Оле Лукойе]]», «[[Маликаи барфин]]» ва бисёри дигар. == Зиндагинома == [[Акс:H.C. Andersens Barndomshjemmet2.JPG|thumb|Хонаи кӯдакиҳои Ҳонс дар шаҳр Оденсе|alt=|left]] Ҳонс Кристиён Ондерсон рӯзи сешанбе [[2 апрел]] [[соли 1805]] дар шаҳри [[Оденсе]]и Дания ба дунё омадааст. Падараш муътақид буд, ки аз хонаводаи асил ҳастанд, ва бинобар таҳқиқоти анҷомшуда дар маркази Ҳонс Кристиён Ондерсон падарбузургаш бар ин бовар буд, ки хонаводаашон ҷузви табақоти болоии иҷтимоъ будаанд. Аммо таҳқиқоти бештар сиҳати ин иддаоҳоро рад кардааст. Гарчи хонаводаи Ондерсон бо хонаводаи салтанатӣ беиртибот набудаанд, вале ин иртибот танҳо дар заминаи коре будааст. Шоеъаҳои мабни бар ин, ки Ондерсон писари номашруъи подшоҳ буда ҳамчунон дар Дания бар сари забонҳост. Зеро подшоҳи Дания алоқаи зиёде ба Ондерсон дошт ва хароҷоти таҳсили ӯро шахсан ба уҳда гирифта буд. Ондерсон дар даврони ҷавонӣ аз ҳуш ва қувваи тахайюли бисёр болое бархурдор буд ва алоқа вофире ба адабиёт ва театр дошт. Дар даврони кӯдакӣ барои худ саҳнаи театр дуруст мекард ва осори [[Вилям Шекспир]]ро бо истифода аз арӯсакҳои чӯбӣ ба унвони бозигарон аз ҳифз бозӣ мекард<ref>{{Cite journal|last=|first=|date=2018-07-30|title=هانس کریستیان آندرسن|url=http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%87%D8%A7%D9%86%D8%B3_%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%86&oldid=24149275|journal=ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد|language=fa|doi=|pmid=|access-date=2018-08-09}}</ref>. == Эҷодиёт == Андерсен очерку новелла, пйесаву романҳо низ навиштааст: «Мурда» (1830), «Ибодатгоҳи ғарқшуда» (1831), «Импровизатор» (1835), маҷмӯа новеллаҳои «Китоби суратҳои бесурат» (1840), пйесаи «Мулат» (1840), китоби очеркҳои сафарии «Бозори шоир» (1842), китоби тарҷумаҳолии «Афсонаи ҳаёти ман» (1846), романҳои «Отто Тострупаа» (1836), «Фақат ғижакнавоз» (1837). === Афсонанависӣ === Андерсен ҳамчун афсонанависи машҳур дар ҷаҳон шинохта шудааст. Афсонаҳои «Аскарчаи устувори қалъагӣ» (1838), «Булбул» (1843), «Мурғобичаи баднамо» (1843), «Маликаи барфин» (1844), «Духтарчаи гӯгирдбадаст» (1845), «Соя» (1847), «Модар» (1848), «Куртаи нави подшоҳ» ва ғайра ба қалами Андерсен тааллуқ доранд. Андерсен дар эҷодиёти худ бераҳмии хокимон, нобаробарии иҷтимоӣ, нажодпарастӣ, хушомадгӯӣ, кибрро мазаммат кардааст. == Тарҷумаи осор == Асарҳои Андерсен ба бисёр забонҳои халқҳои ҷаҳон тарҷума шудаанд. Хонандагони тоҷик аз соли 1938 ба василаи тарҷумаи афсонаи «Дюймовочка» бо эҷодиёти ин адиб шинос гардидаанд. Минбаъд афсонаҳои дигари Андерсен аз қабили «Мурғобичаи баднамо», «Чақмоқ», «Куртаи нави подшоҳ», «Аскарчаи устувори қалъагӣ», «Қувони ёбоӣ», «Булбул», «Ганси ландаҳур», «Духтарчаи гӯгирдбадаст» ва ғайра ба забони тоҷикӣ гардонда шуда, дар алоҳидагиву якҷоя ба табъ расидаанд. Андерсен дар солҳои 30 садаи XIX ба кишварҳои гуногуни Европа сафар карда, бо шахсиятҳои маъруфи он ҷо — адиби олмонӣ Ҳейнрих Ҳейне, англисӣ Чарлз Диккенс ва франсавӣ Виктор Ҳюго мулоқот ва мукотиба кардааст. == Хотира == Бо номи Андерсен мукофоти байналхалқӣ таъсис ёфтааст. Аз адибони тоҷик [[Убайд Раҷаб]] ин мукофотро гирифта буд (1983). == Эзоҳ == {{эзоҳ|2}} == Адабиёт == * Брауде Л., По волшебным тропам Андерсена., С-Пб, 2008. == Сарчашма == * {{ЭМТ|Андерсен Ҳанс Кристиан|муаллиф=Р. Раҳмонӣ|1}} {{пайвандҳои беруна}} [[Гурӯҳ:Ҳанс Кристиан Андерсен| ]] [[Гурӯҳ:Худомӯзон]] nmjw12i6friqcsrfud2c9nwn0pfmd6p Beeline 0 211833 1308967 1268928 2022-08-04T07:45:35Z VASHGIRD 8035 /* Шиори ширкат */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Infobox brand | name = Билайн<br>(Beeline) | logo = File:Билайн 2.jpg | image = | caption = | producttype = | currentowner = | producedby = | country = {{Парчам|Русия}} | introduced = | discontinued = | related = | markets = [[Русия]], [[Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил|ИДМ]], [[Авруосиё]] | previousowners = | trademarkregistrations = | ambassadors = | tagline = | website = }} '''«Билайн»''' ё '''Beeline''' (то соли [[2005]] '''«Би Лайн GSM»''') — тамғаи тиҷоратии ширкати '''Veon Ltd'''. буда, ширкатҳои тобеаш хидматрасониҳои телекоммуникатсиониро дар [[Россия]] ва дигар кишварҳо ба роҳ мондаанд. Зери ин тамғаи тиҷорати навъҳои хидматрасонии (GSM, UMTS ва LTE) ва алоқаи (FTTB), алоқаи бе ноқили (Wi-Fi, «Билайн WiFi») Интернет, IP-телевидения («Мобильное ТВ») ба роҳ монда шудаанд. ==Соҳаи хидматрасониҳо== Телефони мобилӣ, фуруши чаканаи телефонҳои мобилӣ, [[Интернет]], IPTV, шабакаҳои шаҳрии Wi-Fi, ва ғайраҳо. ==Соҳибмулк== ВымпелКом/Veon Ltd. Оғози истифодабарӣ: [[6 август]]и соли [[1993]] Тамғаҳои тиҷоратии алоқаманд: Би+, Golden Telecom, Corbina, Мобайл Центр. ==Бозорҳои фаолият== [[Россия]], [[Гурҷистон]], [[Арманистон]], [[Қазоқистон]], [[Узбекистон]], [[Қирғизистон]], [[Тоҷикистон]], [[Лаос]]. ==Шиори ширкат== Всё просто (2018) Просто. Удобно. Для тебя (2014), пештара; Живи на яркой стороне (2005—2014), С нами удобно (2000—2005), Есть только один лидер (1995—2000). Веб-сайтҳои ширкат: * www.beeline.ru * www.beeline.tj барои бахши Тоҷикистонии ширкат. Ширкати «ВымпелКом» ҳоло Билайн, [[15 сентябр]]и соли [[1992]] ба қайд гирифта шудааст. То соли [[2011]] «Билайн» қимматтарин тамғаи тиҷоратии Россия буд. ==Эзоҳ== Дар асоси Википедияи русӣ ва англисӣ навишта шудааст. ==Адабиёт== *1. Дзядко, Тимофей. «Мы всё делаем мягко и незаметно», — Игорь Литовченко, президент «Киевстара». // Ведомости, 25.05.2011, № 93 (2859). *2. Михаил Оверченко, Елена Виноградова. Дороже нефти. // Ведомости, № 76 (2346), 28 апреля 2009. c6iq7j8gn9zefrqeft0mcgf6jhulk0m Энсиклопедияи калони Русия 0 212779 1308901 1205107 2022-08-04T07:37:35Z VASHGIRD 8035 /* Таърих */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Интишор | Ном = Энсиклопедияи калони Русия | Номи аслӣ = Большая российская энциклопедия | Номҳои дигар = БРЭ | Тасвир = Bre-1.jpg | Ширина = 200px | Подпись = Обложка первого тома БРЭ | Муаллиф = гурӯҳи муаллифон | Жанр = [[донишнома]] | Забон = [[Забони русӣ|русӣ]] | Нашри аслӣ = а [[2004]] то [[2017]] | Переводчик = | Оформление = [[Формат книги|формат]]: 60 × 90 1/8;<br>[[Гарнитура (шрифт)|гарнитура]]: кудряшевская;<br>[[кегль]]: 9 × 10;<br>текст в три колонки;<br>издание иллюстрированное полноцветное;<br>[[переплёт]] твёрдый, составной (тип № 8), корешок тёмно-синий, основное поле обложки бежевое, [[Слоновая кость (цвет)|цвета слоновой кости]] с тиснением золотистой фольгой; автор дизайна переплёта: Виктор Кучмин | Серия = | Издательство = [[Энсиклопедияи калони Русия (нашриёт)|Энсиклопедияи калони Русия]] | Выпуск = | Саҳифаҳо = дар ҷилди «Россия» — 1008, дар ҷилдҳои боқимонда — ба ҳисоби миёна 768 | Носитель = | Қаблӣ = [[Энсиклопедияи калони советӣ]] | Баъдӣ = | isbn = 5-85270-320-6 | Lib = http://bigenc.ru/ | Викитека = }} '''Энсиклопедияи калони Русия''' ({{lang-ru|Большая российская энциклопедия}}<ref>Написание названия энциклопедии несколько различается: в тексте указа об издании энциклопедии — «Большая российская энциклопедия», а в выходных данных энциклопедии, в тексте статьи об энциклопедии в БРЭ и на странице сайта издательства — «Большая Российская энциклопедия».</ref>; ихтисора '''БРЭ''') — [[донишнома]]и умумӣ ба [[забони русӣ]]. Нашр иборат аз 35 ҷилди рақамгузоришуда ва ҷилди «Россия» бо фарогирии беш аз 80 ҳазор мақола мебошад<ref name="putin-2017">[http://kremlin.ru/events/president/news/56450 Встреча с Юрием Осиповым и Сергеем Кравцом]. // Официальный сайт Президента России, 20 декабря 2017.</ref>. Донишнома аз соли 2004 то соли 2017 дар нашриёти илмии [[Энсиклопедияи калони Русия (нашриёт)|«Большая российская энциклопедия»]] ба табъ расидааст. Аз соли 2016 нусхаи интернетии донишнома мавҷуд аст. == Таърих == Санаи 13 январи соли 1995 Президенти Русия Б. Н. Ельцин ба Ҳукумати Русия барои нашри Энсиклопедияи калони Русия дар барномаи худ, «Доир ба нашри китоб дар Русия муддати солҳои 1996—2001» дастур дода буд ва 2 майи соли 1996 қарори президентӣ № 647 «Оиди нашри Энсиклопедияи калони Русия» баромад, мувофиқи ин қарор муҳаррири Энсиклопедияи калони Русия олими академияи илмҳои Русия, дорандаи ҷоизаи Нобел дар соҳаи илми физика А. М. Прохоров таъйин шудаанд, ки пештар А. М. Прохоров ҳамчун муҳаррири нашри сеюми «Энсиклопедияи калони Шӯравӣ» ({{lang-ru|«Большая Советская Энциклопедия»}}), ки солҳои 1969 то 1978 чоп шудааст, фаолият карда буд. Ба нашриёти '''Энсиклопедияи калони Русия''' ё худ «Большая Российская Энциклопедия» имкониятҳо барои иҷораи бино ва аз буҷаи федеролӣ дар соли 1997 барои омода кардани ҷилди якум дастгирӣ карда шуд. Муҳаррири калони энсиклопедияи нав олими фаннҳои ҷуғрофӣ А. П. Горкин таъйин шуд. == Ҳаҷм ва муҳтавои нашрҳо == <gallery mode="packed" class="center" widths="145" heights="145"> Акс:Great Russian Encyclopedia in Vilnius University Library.jpg|Ҷилдҳои Энсиклопедияи калони Русия Акс:Putin BRE 4.jpg|Боздиди Президенти Русия [[Путин, Владимир Владимирович|В. В. Путин]] аз БРЭ Акс:Mdevedev BRE.jpg|[[Краветс, Сергей Леонидович|С. Краветс]] БРЭ-ро ба нахуствазири Русия [[Медведев, Дмитрий Анатолевич|Д. А. Медведев]] муаррифӣ дорад. Акс:Putin&Osipov08 2009.jpg|Чанде аз ҷилдҳои Энсиклопедияи калони Русия Акс:Putin&Osipov06 2009.jpg|Академик [[Осипов, Юрий Сергеевич|Ю. С. Осипов]] ба [[Путин, Владимир Владимирович|В. В. Путин]] нашрҳои батабърасидаи БРЭ-ро муаррифӣ дорад </gallery> {|class="wikitable" ! Ҷилд || Унвон || Соли нашр ![[ISBN]] || Шумораи саҳифаҳо ! Адади нашр (ҳаз.) |- | — ||Россия ||2004 ||ISBN 5-85270-326-5|| 1007 || 25 |- |1 ||А — Анкетирование ||2005 ||ISBN 5-85270-329-X||766|| 65 |- |2 ||Анкилоз — Банка ||2005 ||ISBN 5-85270-330-3|| 766 || 65 |- |3 ||«Банкетная кампания» 1904 — Большой Иргиз ||2005 ||ISBN 5-85270-331-1||766|| 65 |- |4 ||Большой Кавказ — Великий канал ||2006 ||ISBN 5-85270-333-8|| 766 || 65 |- |5 ||Великий князь — Восходящий узел орбиты ||2006 ||ISBN 5-85270-334-6|| 783 || 65 |- |6 ||Восьмеричный путь — Германцы ||2006 ||ISBN 5-85270-335-4|| 767 || 65 |- |7 ||Гермафродит — Григорьев ||2007 ||ISBN 978-5-85270-337-8|| 767 || 65 |- |8 ||Григорьев — Динамика ||2007 ||ISBN 978-5-85270-338-5|| 767 || 65 |- |9 ||Динамика атмосферы — Железнодорожный узел ||2007 ||ISBN 978-5-85270-339-2|| 767 || 65 |- |10 ||Железное дерево — Излучение ||2008 ||ISBN 978-5-85270-341-5|| 767 || 65 |- |11 ||Излучение плазмы — Исламский фронт спасения ||2008 ||ISBN 978-5-85270-342-2|| 767 || 65 |- |12 ||Исландия — Канцеляризмы ||2008 ||ISBN 978-5-85270-343-9|| 767 || 65 |- |13 ||Канцелярия конфискации — Киргизы ||2009 ||ISBN 978-5-85270-344-6|| 783 || 60 |- |14 ||Киреев — Конго ||2009 ||ISBN 978-5-85270-345-3|| 751 || 60 |- |15 ||Конго — Крещение ||2010 ||ISBN 978-5-85270-346-0|| 767 || 60 |- |16 ||Крещение Господне — Ласточковые ||2010 ||ISBN 978-5-85270-347-7|| 751 || 60 |- |17 ||Лас-Тунас — Ломонос ||2011 ||ISBN 978-5-85270-350-7|| 782 || 60 |- |18 ||Ломоносов — Манизер ||2011 ||ISBN 978-5-85270-351-4|| 767 || 60 |- |19 ||Маниковский — Меотида ||2012 ||ISBN 978-5-85270-353-8|| 767 || 60 |- |20 ||Меотская археологическая культура — Монголо-татарское нашествие ||2012 ||ISBN 978-5-85270-354-5|| 767 || 60 |- |21 ||Монголы — Наноматериалы ||2013 ||ISBN 978-5-85270-355-2|| 767 || 60 |- |22 ||Нанонаука — Николай Кавасила ||2013 ||ISBN 978-5-85270-358-3|| 767 || 26 |- |23 ||Николай Кузанский — Океан||2013 ||ISBN 978-5-85270-360-6|| 767 || 26 |- |24 ||Океанариум — Оясио||2014 ||ISBN 978-5-85270-361-3|| 767 || 26 |- |25 ||П — Пертурбационная функция||2014 ||ISBN 978-5-85270-362-0|| 765 || 22 |- |26 ||Перу — Полуприцеп||2014 ||ISBN 978-5-85270-363-7|| 767 || 22 |- |27 ||Полупроводники — Пустыня||2015 ||ISBN 978-5-85270-364-4|| 767 || 22 |- |28 ||Пустырник — Румчерод||2015 ||ISBN 978-5-85270-365-1|| 767 || 22 |- |29 ||Румыния — Сен-Жан-де-Люз||2015 ||ISBN 978-5-85270-366-8|| 767 || 35 |- |30 ||Сен-Жерменский мир 1679 — Социальное обеспечение||2015||ISBN 978-5-85270-367-5||767 || 35 |- |31 ||Социальное партнёрство — Телевидение||2016||ISBN 978-5-85270-368-2||767 || 35 |- |32 ||Телевизионная башня — Улан-Батор||2016||ISBN 978-5-85270-369-9||767 || 35 |- |33 ||Уланд — Хватцев ||2017|| ISBN 978-5-85270-370-5|| 799 || 35 |- |34 ||Хвойка — Шервинский ||2017|| ISBN 978-5-85270-372-9|| 799 || 35 |- |35 ||Шервуд — Яя ||2017|| ISBN 978-5-85270-373-6|| 799 || 35 |} == Пайвандҳо == * [http://bigenc.ru Электронная версия БРЭ] * [http://www.greatbook.ru/ Сайт издательства «Большая российская энциклопедия»] * [https://web.archive.org/web/20150617170151/http://www.mid.ru/ns-dksu.nsf/6786f16f9aa1fc72432569ea0036120e/432569f10031dce643256d750027e7e6?OpenDocument О создании «Большой Российской энциклопедии» (БРЭ)] * ''[http://www.strana-oz.ru/users/ahmetova-mariya Мария Ахметова], [http://www.strana-oz.ru/users/belikov-vladimir Владимир Беликов].'' [http://www.strana-oz.ru/2004/6/s-enciklopedicheskoy-novinkoy-bolshaya-rossiyskaya-enciklopediya С энциклопедической новинкой! (Большая Российская энциклопедия)] "[http://www.strana-oz.ru/2004/6 № 6 (21)] * http://razumru.ru/atheism/society/ginzburg01.htm * ''Коновалов В.'' [https://web.archive.org/web/20100324060744/http://www.izvestia.ru/person/article32002 Энциклопедист]. * ''Емельяненков А.'' https://rg.ru/amp/2004/03/17/enziklopediya.html == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Донишномаҳои Русия]] [[Гурӯҳ:Донишномаҳо ба забони русӣ]] [[Гурӯҳ:Донишномаҳои умумӣ]] {{Book-stub}} 9gqcouv0hzv3jqojxwdn6qwb2rj34wi Даосизм 0 213410 1309053 1269639 2022-08-04T07:58:30Z VASHGIRD 8035 /* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Ятим}} {{манбаъ}} {{Викифонидан}} Файласуфи Чинӣ асосгузори досизм, - Лао-Сзи тақрибан дар асрҳои VI — V то мелод зиндагӣ кардааст. Солҳои аниқи таваллуд ва марги ӯ маълум нест, мувофиқи ривоят модараш ӯро солҳои тӯлонӣ дар батни худ гирифта гашта, пир таваллуд кардааст, иероглифи Лао-Сзи ҳам чун «кӯдаки пир», ва ҳам чун «файласуфи пир» хонда мешавад. Мувофиқи ҳамин ривоят Лао-Сзи дар аввал ба сифати амалдор ба давлат хидмат мекард. Дар солҳои ҷангу нооромӣ ӯ хидмати давлатиро тарк карда, ихтиёри гӯшанишинӣ мекунад ва бо ин мақсад ҷои камодам, мавзеи кӯҳистони ғарбии Чинро маъвои зист қарор медиҳад. Дар он ҷо ӯ андешаҳояшро дар рисолае баён менамояд, ки он «Дао Дэ сзин» (Таълимот дар бораи Дао) ном дошт. Дар ин рисола, ки аз 5000 иероглиф (дар ин ҷо калима) иборат буд, ақидаҳои фалсафии ӯ дар бораи олам, сохтори он ва андешаи ӯ барои инсон ва мақсади ҳаёти он баён шудааст. Мувофиқи таълимоти Лао-Сзи — Дао қонуни ломакон (ҳар ҷо ҳозир, ҳамаро фарогиранда) мебошад, ки табиат, ҷомеа ва ҳаёти одамонро идора мекунад. Дао ибтидои замину осмон буда, асоси ҳамаи ашёҳо мебошад. Дао қонуни махфии олам аст, он беҳудуд, бешакл ва беном мебошад. Дао дар олам чун мутаносибияти «Ин» ва «Ян» ва низоми 5-унсур (хок, ҳаво, об, оташ, фулузот), ошкор мегардад. Дар рафтори инсон Дао бо воситаи Дэ, яъне накӯкорӣ арзи вуҷуд мекунад. Мувофиқи таълимоти доасизм агар Дао ҳамаро офарад, пас Дэ ҳамаро парвариш мекунад (мехӯронад). Лао-Сзи бар зидди пуршӯру шарӣ, пурҷӯшу хурӯшӣ мубориза бурда, оромию осоиштагӣ, хотирҷамиро ҳолати беҳтарини инсон медонад. Накӯкор ором ва осуда аст, мегӯяд ӯ. Вале осудагии Лао-Сзи ин дунёбезорӣ, гӯшанишинӣ нест, ӯ ҳаёт ва лаззатҳои онро дӯст медорад, зиндагиро ганҷи бебаҳо меҳисобад ва инсонро даъват менамояд, ки барои хуштар ва беҳтар гузаронидани умр кӯшиш намояд. Ҷӯшу хурӯш бесару сомониро, оромию осудагӣ бошад, тартибу низомро дар олам меофарад. Ҳангоми осудагӣ мо ба ҳаракату гардиши табиии ашёҳо ҳамовоз мешавем, яъне ба сӯи Дао бармегардем, мегӯяд ӯ. Даосҳо - пайравони Лао-сзи таълим медиҳанд, ки одамон бояд барои дарозумр, хушбахт шудан кӯшиш намоянд, накӯкорӣ, дарозумрӣ ва хушбахтиро меорад, мегӯянд онҳо. Ба ақидаи Даосҳо инсон намемирад, балки ҳангоми марг бо Дао меомезад, яъне ба ҳолати табииаш бармегардад. Даосҳо зиндагиро неъмати бебаҳо ҳисобида дарозумрӣ ва ҳаёти абадиро ба даст оварданӣ мешуданд. Дар асотири даосҳо чунин ривояте ҳаст, ки гӯё дар боғи олиҳа Сиванму дарахти шафтолуе ҳаст, ки дар ҳар се ҳазор сол гул мекунад ва мева меоварад, шахсе, ки аз ин мева чашад ҳаёти абадиро ба даст меорад. Даосҳо барои ба даст овардани ҳаёти абадӣ ба кимиё машғул шуда, таҷрибаҳои зиёдӣ кимиёвӣ мегузаронанд, доруҳои гуногуну рустаниҳои шифобахшро кашф мекарданд, - чой, женшен (одамгиёҳ), борут, муолиҷа бо сӯзан аз ихтирооти даосҳо мебошад. Дар таълимоти даосҳо илм мақоми махсусро ишғол мекунад. Воситаи асосии ба даст овардани абадият, мувофиқи таълимоти даосҳо, корҳои нек мебошад, барои бо ин восита ба даст овардани абадият одам бояд зиёда аз ҳазор амалҳои некро содир намояд. Муносибати даосҳо бо марг аҷиб мебошад, онҳо мегӯянд, ки марг вуҷуд надорад баъд аз даргузашт одам нест намешавад, балки ба ҳолати пештарааш бармегардад, яъне бо Дао меомезад, дар айни замон онҳо роҳҳои гурехтан аз маргро меҷӯянд. Таълимоти даосҳо, ки одамони зиёдеро ба худ ҷалб менамуд, бисёр вақт даосҳо якҷоя бо оммаҳои халқ барои ҳаёти беҳтар мубориза мебурданд. Ҷаҳонбинии даосҳо аксаран идеологияи халқи адолатҷӯ буд, ҷамъиятҳои махфии «Роҳи баробарии бузург», «Таълимоти нилуфари сафед» аз тарафи даосҳо ташкил карда шуданд. Шӯриши деҳқонони Чин, ки бо номи «сарбандҳои зард» машҳур буд, дар зери роҳбарии даосҳо гузаштааст. Даосҳо ғояҳои баробарии умум ва адолати иҷтимоиро талқин намуда, пешсафи муборизаи оммаҳои халқ буданд. Даосҳо дайр (монастир) – ҳои худро дар саросари Чин доштанд, дар ин дайрҳо на танҳо ба таълимоти рӯҳӣ инчунин ба машқҳои ҷисмонию ҳарбӣ диққати калон медоданд. Онҳо ба одамон ҳамчун табиб, дорусоз, фолбин хидмат менамуданд ва дар байни меҳнаткашон тарафдорони зиёде доштанд Лао Сзи ҳаргиз таълимоти худро дин наҳисобидааст. Вале чиниён ҳам фалсафаи ӯ ва ҳам шахсияти ӯро муқаддас эълон карда парастиш менамоянд. Дини даосҳо аз қаъри ҷаҳонбинии халқи одӣ баромада, ақидаҳои анимистиро ифода менамуданд. Парастиши осмон, парастиши ҳакимони бузург, парастиши ниёгон, ҷузҳои эътиқоди динии даосҳо буданд. Даосҳо ба ҷазою сазо дар охират боварӣ доштанд рӯҳи одамони гунаҳкор ба ақидаи онҳо ба олами рӯҳҳои бад мераваду рӯҳи одамони накӯкор ба осмон. Дар асри II мелодӣ ҷараёни даосии «Роҳи устодони осмонӣ» ба вуҷуд меояд, ки асосгузори он - Чжан Даолин буд. Ў худро давомдиҳандаи роҳи Лао Сзи ҳисобида унвони «муаллими осмони» - ро дошт, ки он меросӣ буда то ҳоло ба авлодони Чжан дода мешавад. Солҳои 50-уми асри ХХ даосҳо ба таъқиби давлати Чин гирифтор шуданд ва аксар ба ҷазираи Тайван, ки берун аз қаламрави Чин буд, кӯчиданд. Соҳои 80 бошад даосизм аз нав ривоҷ ёфт. Даосҳо – пайравони Лао Сзи то ҳол вуҷуд доранд онҳо ба 24-ҷамоат муттаҳид мебошанд, ки ба онҳо усқуфҳо роҳбарӣ менамоянд, сардори ҳамаи онҳо папаи даосҳо мебошад, ки дар Тайван зиндагӣ менамояд. {{Гурӯҳ нест}} 9xlg8wen3qeaajk6bmve9j9kl3jx45z Факултаи такмили ихтисос (ДДФСТ) 0 214143 1308943 1292737 2022-08-04T07:42:42Z VASHGIRD 8035 /* Таърих */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Такмили ихтисос''' — яке аз факултаҳои Муассисаи давлатии таълимии "[[Донишкадаи давлатии фарҳанг ва санъати Тоҷикистон ба номи Мирзо Турсунзода]]" мебошад. == Таърих == Факултаи такмили ихтисоси кормандони соҳаи [[фарҳанг]], [[санъат]] ва табъу нашр бо фармони Вазири фаҳанги [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] аз [[8 апрел]]и [[соли 2008]] дар доираи татбиқи амалии «Барномаи давлатии тайёр кардани кадрҳои соҳаи фарҳанг, санъат ва табъу нашр дар солҳои 2007 - 2008» таъсис ёфт. Айни ҳол декани факулта [[Султонмурод Ёров]] мебошад. Факултаи такмили ихтисоси кормандони фарҳанг, санъат ва табъу нашр яке аз сохторҳои таркибии [[Донишкадаи давлатии фарҳанг ва санъати Тоҷикистон ба номи Мирзо Турсунзода]] маҳсуб меёбад. Соли даҳум аст, ки дар факулта шунавандагон аз сохторҳои мухталифи фарҳангу санъати [[шаҳр]]у навоҳии [[кишвар]] давра ба давра ба таҳсил фаро гирифта мешаванд. Ҷиҳати таъмини низоми муташаккили раванди таҳсил масъулини факулта ибтидои ҳар соли хониш нақшаи даъвати шунавандагонро аз рӯи самтҳо таҳия намуда дар раёсати донишкада тасдиқ менамоянд. Факулта то ин дам асосан кормандони [[китобхона]]ҳо, [[осорхона]]ҳо, мудирони клубҳои деҳот, методистони раёсатҳо ва шуъбаҳои фарҳанг ва санъат, [[омӯзгор]]они [[мактаб]]ҳои санъат ва [[мусиқӣ]], роҳбарони бадеии муассисаҳои фарҳангу санъатро ба [[таҳсил]]и кӯтоҳмуддат даъват намуда раванди таҳсилро барои онҳо таъмин намудааст. Дар [[соли 2015]] дар назди факултаи такмили ихтисос курсҳои тайёрӣ барои ҳама ихтисосҳои эҷодии донишкада кушода шуд, ки сари вақт эълонҳо дар газетаҳои ҷумхуриявӣ чоп гардидаанд. Мувофиқи нақшаи таълимӣ онҳо сари вақт бо [[устод]]он ва [[синфхона]]ҳо таъмин гаштанд, Баъди гузаронидани дарсҳои курсҳои тайёрӣ ба шунавандагон шаҳодатнома дода шуд. Соли 2015 раёсати донишкада [[иҷозатнома]]ро барои ба пешбурди фаъолияти таълими (АУ № 0000657) аз рӯйи 7 ихтисос аз ҷониби [[Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон]] аз (14.02.2015.) ба муҳлати 5 сол гирифтааст. 13.10. 2015 дар бораи тасдиқи «Низомномаи факултаи такмили ихтисос ва бозомӯзии кормандони соҳаи фарҳанг, санъат ва табъу нашр» дар маҷлиси ҳайати мушовараи [[Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон]] тасдиқ гардид.<ref>{{cite web|url= http://www.ddst.tj/view.php?pro_id=8|title= Сомонаи ДДФСТ|author= |date= 2019-01-24|publisher= www.ddst.tj|accessdate= 2019-01-24|archiveurl= https://web.archive.org/web/20180902103803/http://ddst.tj/view.php?pro_id=8|archivedate= 2018-09-02}}</ref>. == Адабиёт == * [http://www.ddst.tj/view.php?pro_id=8 Сомонаи донишкада] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20180902103803/http://ddst.tj/view.php?pro_id=8 |date=2018-09-02 }} == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{мактаб-нопурра}} [[Гурӯҳ:Донишкадаи давлатии фарҳанг ва санъати Тоҷикистон ба номи Мирзо Турсунзода|*]] pnujpdtf78vf4pr7r7jos5tp13pm9a0 Озодии ҳайвонот (китоб) 0 214415 1308960 1026326 2022-08-04T07:44:45Z VASHGIRD 8035 /* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{қуттии универсалӣ}} '''Озодии ҳайвонот''' ({{lang-en|Animal Liberation: A New Ethics for Our Treatment of Animals}}) — номи китоби бори аввал соли 1975 чопшудаи [[Питер Сингер]] мебошад. Он консепти этикии интерес — утилитарианистии этикаи ҳайвонотро дар бар мегирад, яъне зарар ё фоида аз як амал ё ки бетарафӣ (беаҳамиятӣ), ва ҳамчунин шароити ҳайвонот дар чорводории интенсивӣ ва озмоиши ҷонваронро тавзеҳ мекунад. Зиёда аз ним миллион бор фурӯхта шуда ва якчанд маротиба тарҷума шуда, ин китоб барои пайдо шудани Ҷунбиши Ҳуқуқи ҳайвонот кумак кард. Аз як тараф, он гоҳе сахт дар дохил ва хориҷи Ҷунбиши Ҳуқуқи ҳайвонот мавриди ҳамла қарор гирифт, ва аз сӯи дигар ҳамчун классикаи адабиёти этикӣ ва сиесӣ дар робитаи байни одамон ва ҷонварони ғайриинсонӣ ҳисобида мешавад. Дар ҳоле, ки Питер Cингер аз замони чоп дигар асарҳоро барои этикаи робитаи Инсон — ҳайвон навиштааст, лекин дар мусоҳибаи наве дар соли 2011 ба китобаш «Озодии Ҳайвонот» ҳамчун намоиши кофии мавқеияти худ ишора кард, ки тавзеҳоти дигареро талаб намекунад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{бидуни пайванд|сана=8 феврали 2019}} [[Гурӯҳ:Китобҳо аз рӯи алифбо]] jfhma3ze6xth2fesje057avjxroaqsr Саидмаҳмад Олов 0 215440 1309058 1269755 2022-08-04T07:59:19Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Олим |ном = Олов Саидмаҳмад |тасвир = Олов Саидмаҳмад.png |номи аслӣ = Саидмаҳмад Олов |бар = 200px |тавсифи тасвир = |таърихи таваллуд = 20.05.1951 |зодгоҳ = деҳаи [[Зосун]], [[ноҳияи Айнӣ]], [[вилояти Суғд]], [[ҶШС Тоҷикистон]] |таърихи даргузашт = |шаҳрвандӣ = {{Парчам|Тоҷикистон}} |маҳалли даргузашт = |фазои илмӣ = [[омӯзгор]] |ҷойҳои кор = Муассисаи давлатии таълимӣ «[[Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Бобоҷон Ғафуров]]» |дараҷаи илмӣ = [[номзади илмҳои педагогӣ]],(1984) |унвонҳои илмӣ = {{Унвонҳои илмӣ||0}} (1986) |алма-матер = Донишгоҳи давлатӣ омӯзгории Москва ба номи Владимир Илич Ленин (1979-1984) |роҳбари илмӣ = |шогирдони маъруф = |маъруф ба = |ҷоизаҳо = [[Аълочии маорифи Тоҷикистон]], (1996) |имзо = |бари имзо = |сайт = |викитека = |викианбор = }} '''Саидмаҳмад Олов''' (''Олов Саидмаҳмад''; 20 майи 1951, деҳаи [[Зосун]], [[ноҳияи Айнӣ]], [[вилояти Суғд]]) — номзади илмҳои педагогӣ (1984), дотсент (1986), Аълочии маорифи Тоҷикистон. == Зиндагинома == Саидмаҳмад Олов 20- уми майи соли 1951 дар деҳаи Зосуни ноҳияи Айнӣ, дар оилаи деҳқон ба дунё омадааст. Соли 1967 мактаб – интернати ба номи Н.К.Крупскаяи шаҳри Бустон (Чкаловск )-ро хатм намудааст. Солҳои 1968 – 1973 дар Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Бобоҷон Ғафуров (Донишкадаи давлатии омӯзгории Ленинобод ба номи С.М.Киров) таҳсил кардааст. ==Фаъолияти корӣ== Соли 1968 ба шуъбаи нақшакашӣ, расмкашӣ ва меҳнати факултети физика ва математикаи ДДОЛ ба номи С.М.Кирови шаҳри Хуҷанд (собиқ Ленинобод) дохил шуда, соли 1973 бо ихтисоси муаллими нақшакашӣ, расмкашӣ ва таълими меҳнати донишкадаи мазкурро хатм кардааст. Солҳои 1973 – 1974 хизматро дар сафи артиши Иттиҳодаи Шӯравӣ гузаштааст. (Ҷумҳурии Демократии Олмон) Солҳои 1974 – 1979 омӯзгори кафедраи нақшакашӣ ва усули таълим. Солҳои 1979 – 1980 коромӯз, тадқиқотчии ДДОМ ба номи В.И.Ленини, шаҳри Москва. Солҳои 1980 –1983 аспиранти шуъбаи рӯзонаи ДДОМ номи В.И. Ленини шаҳри Москва Солҳои 1980- 1982 раиси ташкилоти аспирантони ДДОМ ба номи В.И. Ленини шаҳри Москва интихоб гардида, ду сол дар корҳои ҷамъиятии донишкада хидмат кардааст. Соли 1983 рисолаи номзадии худро ба ҳимоя пешкаш намуда, ба донишкадаи маҳбуби худ баргашта дар вазифаи сармуаллими кафедраи нақшакашӣ, ҳандасаи тасвирӣ ва усули таълим фаъолият бурдааст.. 14-уми марти соли 1984 рисолаи номзадии худро таҳти роҳбарии олими шинохта, профессор Анисимов Николай Никитович дар мавзӯъи “Муаммоҳои дидактикӣ ва ташаккули лаёқатҳои эҷодии донишҷӯён дар мактабҳои олӣ”, (дар мисоли сохтан ва истифода бурдани плакати таълими аз нақшакашӣ)-ро дар Шӯрои ДДОМ номи В.И. Ленини шаҳри Москва ҳимоя кардааст. Солҳои 1984 – 1986 н.и.п., сармуаллими кафедраи нақшакашӣ, ҳандасаи тасвирӣ ва усули таълим. Солҳои 1986 – 1996 дотсент, декани факултети рассомӣ – графикии ДДХ ба номи академик Б. Ғафуров интихоб шудааст. Дар давоми 10 соли сарварии ӯ, ҷомеаи факултет ба нишондодҳои назаррас дар раванди таълим, соҳаи илм ва фаъолияти эҷодӣ, расидааст. Солҳои 1996 – 2001 ба вазифаи мудири кафедраи нақшакашӣ, ҳандасаи тасвирӣ ва усули таълим интихоб шудааст. Соли 2001 –дафаи сеюм ба вазифаи декани факултети рассомӣ – графикии Донишгоҳи мазкур таъйин гардида, то соли 2007 дар ин вазифа фаъолият бурдааст. Дар давоми 6 соли навбатии декании С.Олов факултети рассомӣ-графикӣ ба қатори факултетҳои пешқадами Донишгоҳ ворид шуда сазовори факултети беҳтарину ободтарин гардад. Ҷомеаи факултет таҳти роҳбарии С.Олов се маротиба ғолиби мусобиқаҳо гашта созовори туҳфаҳои молиявӣ гаштааст. Аз майи 2007 то 2015 ба вазифаи мудири кафедраи нақшакашӣ, ҳандасаи тасвирӣ ва усули таълим таъйин шуда, фаъолияти таълимӣ ва илмии кафедраро баланд бардоштааст. Аз соли 2015 то инҷониб дотсенти кафедраи нақшакашӣ, ҳандасаи тасвирӣ ва методикаи таълим шуда фаъолият бурда истодааст. Олов С. номзади илмҳои педагогӣ, дотсент, Аълочии маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон , ба корҳои таълиму тарбиявӣ ва илмӣ машғул шуда насли наврасро ба амали гардонидани Қарорҳои Ҳукумати мамлакат равона сохта истодааст. С.Олов роҳбари маҳфили “Фарҳангӣ-бадеии, Одоби ҳамида” буда ба масъалаи тарбияи ахлоқии насли наврас эътибори ҳамарӯза дода истодааст. == Фаъолияти илмӣ == Фаъолиятҳои илмии ӯ ба масоили методикаи таълими нақшакашӣ ва геометрияи тасвирӣ дар мактабҳои олӣ равона шудааст. Солҳои 1979 – 1980 коромӯз, тадқиқотчии ДДОМ ба номи В.И.Ленини, шаҳри Москва. Солҳои 1980 –1983 аспиранти шуъбаи рӯзонаи ДДОМ номи В.И. Ленини шаҳри Москва Соли 1983 рисолаи номзадии худро ба ҳимоя пешкаш намуда, 14-ӯми марти соли 1984 таҳти роҳбарии олими шинохта, профессор Анисимов Николай Никитович дар мавзӯъи “Муаммоҳои дидактикӣ ва ташаккули лаёқатҳои эҷодии донишҷӯён дар мактабҳои олӣ”, (дар мисоли сохтан ва истифода бурдани плакати таълими аз нақшакашӣ)-ро дар Шӯрои ДДОМ номи В.И. Ленини шаҳри Москва ҳимоя кардааст. == Осори илмӣ == Дотсент Олов Саидмаҳмад муаллифи бештар аз 50 асару мақолаҳои илмӣ, аз ҷумла дастурҳои методӣ, раҳнамоҳои таълим ва китоби дарсӣ ба нашр расонидааст. ===Китобҳо (Монографияҳо)=== # Методика изготовления учебных плакатов по черчению (из опыта проведения спецкурса по методике преподования черчения Методические рекомендации к проведению учебных занятий по начертательной геометрии и черчению в педагогическом институте и школе. Сборник статей, МГПИ им. В.И.Ленина, - Москва. 1981. – С. 55 – 61. # Методические указания к вҷполнению курсовҷх работ по методике обучения черчению. ВГПИ им. С.М.Кирова. (Для студентов ХГФ) – Витебск, 1983 # Аёният дар таълими нақшакашӣ. Маҷаллаи “Мактаби Советӣ”, №9, -Душанбе 1983. – С. 42 – 44. # Дидактические проблемы развития творческих способностей студентов (на примере изготовления и использования учебного плаката по черчению) Автореферат кандидатской диссертации, МГПИ им. В.И.Ленина, г. Москва, 1984г. # Худжандский государственный университет в цыфрах и фактах. Нашриёти “Нури маърифат”, - Худжанд, 1992 с. # Художественно – графический факультет. Худжандский государственный университет, Энциклопедический справочник, г. Худжанд, 1992. – С. 64 – 66. # Подготовка учителей к урокам. Вопросы истории, теории и методики преподования графических дисциплин. Сборник статей, №1,- Худжанд 1994. – С. 14 – 17. # Учёт успеваемости учащихся как движущая сила в преобразовании их деятельности. Вопросы истории, теории и методики преподавания графических дисциплин. Сборник статей №2. – Худжанд, 1996. –С. 9 – 11. # Формирование пространственного представления как переломная стадия познавательной деятельности. Вопросы истории, теории и методики преподавания графических дисциплин. Сборник статей №2. – Худжанд, 1996. – С. 39 – 42. # Общие вопросы развития творческих способностей личности. Тезисы докладов международной научно-практической конференции “Педагогика народов Центральной Азии и современная проблема воспитания”, -Худжанд, 1996. – С. 109. # Дастури методӣ аз геометрияи тасвирӣ, Нашриёти “Нури маърифат”, - Хуҷанд 1996. – 46 с. # Ҳандасаи тасвирӣ. Раҳнамои таълим (қисми якум). Нашриёти “Нури маърифат”, Хуҷанд 2002. - 48с. # Ҳандасаи тасвирӣ. Раҳнамои таълим (қисми дуюм) Нашриёти “Нури маърифат”, Хуҷанд 2003. - 48с. # Дастури методӣ барои ҳалли корҳои амалӣ аз геометрияи тасвирӣ. Нашриёти “Нури маърифат”, Хуҷанд 2010. – 47с. # Нақши ҳалли масъалаҳои графикӣ дар ташаккулдиҳии тасаввуроти фазоии донишҷӯён. Масъалаҳои таърих, назария ва методикаи таълими фанҳои графикӣ. Маҷмуӣ мақолаҳо. Бахшида ба 105-солагии академик Бобоҷон Ғафуров, -Хуҷанд 2014. – С. 68 –73. # Проблема развития творческих способностей студентов – дизайнеров и пути его решения. Вопросы истории, теории и методики преподавания графических дисциплин. Сборник статей, - Худжанд, 2014. – С 73–77. # Систематизатсия формирования графических знаний студентов на занятиях начертательной геометрии. Материалы научно – методического семинара. ГМИТ, - Чкаловск, -2014. –С. 41-45 # Усули давргардонӣ дар ҳалли масъалаҳои графикӣ. Маводҳои конфронси V илмӣ – амалӣ байналмилалӣ, Чкаловск 2014. – С. 32-35. # Олими фозил ва марди наҷиб. Шамси маърифат. Маҷмуи мақолаҳо бахшида ба 60 солагии номзади илмҳои филологӣ, дотсент Муҳаммадиев Ш. Ношир, -Хуҷанд, 2017. –С. 15-20. # Роҳ ва усулҳои табдили нақшаи шаклҳои геометрӣ дар проексияҳои ортогоналӣ. Маводҳои конфренсияи илмӣ – амалии ҷумҳуриявӣ “Муаммоҳои соҳаҳои металургия, сохтмон, корҳои маркшейдкрӣ ва роҳҳои ҳалли онҳо дар замони муосир”. ДКМТ Бустон 2018. -С. 87-90. # Нақши дарсҳои иловагӣ дар ташаккул додани дониши графикии донишҷӯён. Маводҳои конференсияи илмӣ – амалии ҷумҳуриявӣ “Муаммоҳои соҳаҳои металлургия, сохтмон, корҳои маркшейдерӣ ва роҳҳои ҳалли онҳо дар замони муосир”. ДКМТ Бустон 2018. ===Дастурҳои методӣ=== # Дастури методӣ аз ҳандасаи тасвирӣ, Нашриёти “Нури маърифат”, - Хуҷанд, 1996. 48 с. #Дастури методӣ аз геометрияи тасвирӣ, Нашриёти “Нури маърифат”, 2003. -46 c. #Ҳандасаи тасвирӣ. Раҳнамои таълим (қисми якум) Нашриёти “Нури маърифат”, Хуҷанд 2002. - 48с. #Ҳандасаи тасвирӣ. Раҳнамои таълим (қисми дуюм) Нашриёти “Нури маърифат”, Хуҷанд 2003. - 48с. # Дастури методӣ барои ҳалли корҳои амалӣ аз геометрияи тасвирӣ. Нашриёти “Нури маърифат”, - Хуҷанд 2010. – 47с. #Геометрияи тасвирӣ (китоби дарсӣ). Таҳияи С.Олов, Ю.Юсупов, Ш.Тойирова.- Хуҷанд: Нури маърифат- 2016.178 саҳ. #Нақшакашӣ. Дастури методӣ (қисми дуюм), Нашриёти “Нури маърифат”, -Хуҷанд # Нақшакашӣ. Дастури методӣ (қисми дуюм), Нашриёти “Нури маърифат”, -Хуҷанд == Ҷоизаҳо ва ҷоизаҳо == *[[Аълочии маорифи Тоҷикистон]] (1996) == Пайвандҳо == *[http://www.hgu.tj/ru/personlist/viewperson/431.html Шахсиятҳои Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Бобоҷон Ғафуров] *[https://search.rsl.ru/ru/record/01008780612 Рисолаи номзади дар мавзӯъи "Дидактические проблемы развития творческих способностей студентов педагогических институтов : на примере изготовления и использования учебного плаката по черчению "] [[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Русия]] a2v3v62hg1r99v7m9xpjf6h6xl3s60f Озод Исломов 0 215459 1308973 1293654 2022-08-04T07:46:37Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Олим |ном = Озод Исломов |тасвир = Исломов Озод Азимович.jpg |номи аслӣ = Исломов Озод Азимович |бар = 200px |тавсифи тасвир = |таърихи таваллуд = 16.10.1955 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ|шаҳри Хуҷанд}}, [[вилояти Суғд]], [[ҶШС Тоҷикистон]] |таърихи даргузашт = |шаҳрвандӣ = {{Парчам|Тоҷикистон}} |маҳалли даргузашт = |фазои илмӣ = [[педагог]] |ҷойҳои кор = Муассисаи давлатии таълимӣ «Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Бобоҷон Ғафуров» |дараҷаи илмӣ = [[доктори илмҳои педагогӣ]],(2003) |унвонҳои илмӣ = {{Унвонҳои илмӣ||0}} (2007) |алма-матер = [[Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Бобоҷон Ғафуров]] |роҳбари илмӣ = |шогирдони маъруф = |маъруф ба = |ҷоизаҳо = [[Аълочии маориф ва илмии Ҷумҳурии Тоҷикистон]] |имзо = |бари имзо = |сайт = |викитека = |викианбор = }} '''Озод Исломов''' (''Исломов Озод Азимович''; 16 ноябри 1955, {{Зодгоҳ|шаҳри Хуҷанд}}, [[вилояти Суғд]]) — , номзади илмҳои педагогӣ (1994), доктори илмҳои педагогӣ (2003), профессор (2007). Аълочии маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон. == Зиндагинома == Исломов Озод Азимович – 16 ноябри соли 1955 дар шаҳри Ленинобод (ҳозира Хуҷанд) дар оилаи коргар ба дунӣё омадааст. Соли 1973 баъди хатми мактаби миёнаи №12 Хуҷанд ба Донишгоҳи давлатии педагогии шаҳри Ленинобод, факулӣтети физика шуъбаи нақшакашӣ, расмкашӣ ва таълими меҳнат дохил шуда онро соли 1978 бо баҳоҳои хубу аъло хатм намудааст. Солҳои 1978 – 1989 дар мактаби миёнаи №28 – и н. Б. Ғафуров ба ҳайси муаллими фанни нақшакашӣ ва расм ва аз соли 1989 то инҷониб дар кафедраи нақшакашӣ, геометрияи тасвирӣ ва методикаи таълими Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Б. Ғафуров фаъолият мебарад. Аз соли 2003 то 2007 муовини декани факултети санъати тасвирӣ ва технология оид ба илм, солҳои 2007 – 2015 декани факултети номбурда ва аз соли 2015 то кунун дар вазифаи мудири кафедраи нақшакашӣ геометрияи тасвирӣ ва методикаи таълим фаъолият мебарад. == Фаъолияти илмӣ == Аз соли 1992 дар аспирантураи Донишгоҳи давлатии педагогии шаҳри Москва таҳсил намуда корҳои илмии худро дар мавзӯи “Бозиҳои дидактикӣ чун воситаи активонии раванди таълимӣ” ҷамъбаст намуда дар ДДПМ (МПГУ им. Ленина) рисолаи номзадии худро дифоъ намудааст. Соли 2003 бошад рисолаи докториро дар худи ҳамон донишгоҳ дар мавзӯи “Назария ва амалияи ташаккули муносибати эҷодии муаллимони оянда дар фаъолияти графикӣ” ҳимоя намудааст. Фаъолияти илмии методии ӯ ба масоили соҳаи педагогика ва методикаи таълими фанҳои графикӣ равона шудааст. Ба ӯ аввалин маротиба дар таърихи илм муяссар гардид, ки барои бисӣёррӯяҳои мунтазам тахқиқот бурда тасвири онҳоро иҷро намояд. Оиди назарияи сояҳо, перспектива ва инчунин ҳалли мисолҳои проексиони корҳоро анҷом диҳад. Ичунин фаъолияти илмии ӯ ба соҳаҳои педагогика ва методикаи фанҳои математика, геометрия ва ғайра нигарон буда маҳз дар заминаи ин тахқиқоту пажӯҳишот зери роҳбарии ӯ беш аз 15 нафар унвонҷӯён рисолаҳои номзадии худро дифоъ намуданд. == Осори илмӣ == Профессор Озод Исломов муаллифи бештар аз 200 асару мақолаҳои илмӣ, аз ҷумла 15 монография, 10 китобҳои дарсӣ, тавсияҳои методӣ мебошад. ===Китобҳо (Монографияҳо)=== # Занимательные задачи по проекционному черчению (китоби дарсӣ). Нури маърифат: Худжанд, 2018 # Дизайни муҳити атроф. (китоби дарсӣ) /Исломов О.А. Нури маърифат:Хуҷанд, 2018 # Тавсияњо барои кор бо барномаи графикии Adobe Potohop. (дастури методӣ). / Исломов О.А., Мирзобоев З.З. Нури маърифат Хуҷанд, 2018. # Методикаи таълими санъати тасвирӣ. / Нури маърифат. Хуҷанд, 2018. # Дипломные работы по начертатель-ной геометрии и КГ. Методическое пособие. - Худжанд Из – во «Ношир» 2017. 28 стр. # Особенности профессор педагог. подго-товки будущих учителей к анализу и синтезу педагогической деятельности. Методическое пособие. - Худжанд. Из – во «Ношир» 2017. 46 стр. # Организация мониторинга качества знаний Методическое пособие. - Худжанд. Из – во «Ношир» 2017. 36, стр. # Особенности подготовки будущих учителей к реализации функции образования. Методическое пособие. - Худжанд. Из – во «Ношир» 2017. 36 стр. # Роль значение надежных сказок в воспитании младших школьников. Методическое пособие. - Худжанд. Из – во «Ношир» 2017. -26 стр. #Краткая характеристика творчество средневековых персо. таджиксиких ученых энцеклепедистов. Методическое пособие. - Худжанд. 2017.16 стр. # Роль и место учителя в системе компютерной грамотности. Методическое пособие. - Худжанд. Из – во «Ношир» 2017 # Роль и место начертательной геометрии в ВУЗ-ах Республики Таджикистана. Методическое пособие. - Худжанд. Из – во «Ношир» 2017. 43 стр. # Марҳилаҳои тасвир. – Хуҷанд: Нури маърифат, 2017. 116 с. == Ҷоизаҳо ва ҷоизаҳо == *Аълочии маориф ва илмии Ҷумҳурии Тоҷикистон == Пайвандҳо == *[http://www.hgu.tj/personlist/viewperson/53.html Шахсиятҳои Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Бобоҷон Ғафуров] [[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Русия]] ghsiffaozan8pcbkcofu3wa4q3djcpu Љ 0 215763 1309123 1032877 2022-08-04T09:02:57Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Алифбо |Ном = Ҳарфи кирилликии Љ |Рамз = Љљ |Ҳаҷми рамз = 850 |Тасвир = Cyrillic letter lje.svg |Аслӣ = cyrillic capital letter lje |Аслӣ2 = cyrillic small letter lje |HTML = 1033 |HTML2 = 1113 |Ммемоника = |Ммемоника2 = }} ''Љ''', '''љ''' ('''ле''', {{lang-sr|ље}}) — ҳарфи алифбои васеъи кириллӣ, ҳарфи 14-уми сербӣ ва ҳарфи 15-уми алифбои мақдунӣ. Овози {{МФА2|ʎ}}, наздик ба [л']-и нармро ифода мекунад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} 74izlk0v8bpfhitx5ris2fsg6kndslz 1309124 1309123 2022-08-04T09:03:41Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Алифбо |Ном = Ҳарфи кирилликии Љ |Рамз = Љљ |Ҳаҷми рамз = 850 |Тасвир = Cyrillic letter lje.svg |Аслӣ = cyrillic capital letter lje |Аслӣ2 = cyrillic small letter lje |HTML = 1033 |HTML2 = 1113 |Ммемоника = |Ммемоника2 = }} '''Љ''', '''љ''' ('''ле''', {{lang-sr|ље}}) — ҳарфи алифбои васеъи кириллӣ, ҳарфи 14-уми сербӣ ва ҳарфи 15-уми алифбои мақдунӣ. Овози {{МФА2|ʎ}}, наздик ба [л']-и нармро ифода мекунад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} aizdd2xtd7hjg9m34abgxrtmvfeojyh 1309125 1309124 2022-08-04T09:04:13Z VASHGIRD 8035 иловаи [[Гурӯҳ:Алифбои мақдунӣ]] бо ёрии [[Википедиа:HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Алифбо |Ном = Ҳарфи кирилликии Љ |Рамз = Љљ |Ҳаҷми рамз = 850 |Тасвир = Cyrillic letter lje.svg |Аслӣ = cyrillic capital letter lje |Аслӣ2 = cyrillic small letter lje |HTML = 1033 |HTML2 = 1113 |Ммемоника = |Ммемоника2 = }} '''Љ''', '''љ''' ('''ле''', {{lang-sr|ље}}) — ҳарфи алифбои васеъи кириллӣ, ҳарфи 14-уми сербӣ ва ҳарфи 15-уми алифбои мақдунӣ. Овози {{МФА2|ʎ}}, наздик ба [л']-и нармро ифода мекунад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Алифбои мақдунӣ]] cn3ubymumg8iqae6hhgmzn81euo9iud 1309126 1309125 2022-08-04T09:04:54Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Алифбо |Ном = Ҳарфи кирилликии Љ |Рамз = Љљ |Ҳаҷми рамз = 850 |Тасвир = Cyrillic letter lje.svg |Аслӣ = cyrillic capital letter lje |Аслӣ2 = cyrillic small letter lje |HTML = 1033 |HTML2 = 1113 |Ммемоника = |Ммемоника2 = }} '''Љ''', '''љ''' ('''ле''', {{lang-sr|ље}}) — ҳарфи алифбои васеъи кириллӣ, ҳарфи 14-уми [[Алифбои сербӣ|сербӣ]] ва ҳарфи 15-уми [[алифбои мақдунӣ]]. Овози {{МФА2|ʎ}}, наздик ба [л']-и нармро ифода мекунад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Алифбои мақдунӣ]] shd9cf7sdc8wpqb5flukxdu5t0kyzm6 Рӯзноманигории шаҳрвандӣ 0 215862 1309068 1267201 2022-08-04T08:00:49Z VASHGIRD 8035 /* Нақш дар ҷомеа */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{бидуни пайванд|сана=30 апрели 2019}} {{викисозӣ}} '''Рӯзноманигории шаҳрвандӣ''' — ин як намуди [[рӯзноманигорӣ]] ё худ намуди алтернативии он мебошад, ки бо роҳи шабакаҳои интернетӣ ва технологияҳои нави рақамӣ васеъ паҳн шудааст, ки маънои корбарии муаллифони мутахассиси ин соҳа набударо дорад. Асоси рӯзноманигории шаҳрвандӣ дар он мебошад, ки шаҳрвандони одӣ метавонанд дар ҷамъ, таҳқиқ ва паҳни маълумоту хабарҳо фаъолона иштирок намоянд. Рӯзноманигории шаҳрвандӣ ба ғайр аз равшан намудани воқеаҳои ба вуқӯъ пайваста, аммо аз назари воситаи ахбори омма ғоиб монда, боз дигар масъалаҳои муҳимро боз ҳам дақиқтару аниқтар ҳаллу фасл намуда метавонанд. Асоси паҳншавии рӯзноманигории шаҳрвандиро воситаҳои нави технологӣ ташкил медиҳанд, ки имрӯзҳо барои истифодабарандагон механизми иҷтимоии паҳн кардани маълумот, ёфтани маълумотҳои лозима ва ҷалби омма ба масъалаҳои аниқ осонтар гардидааст. Рӯзноманигори озод Марк Гласер мегӯяд, ки худи мафҳуми рӯзноманигории шаҳрвандӣ дар он аст, ки одамон бе тайёрии махсус дар соҳаи рӯзноманигорӣ метавонанд аз асбобҳои муосири технологӣ ва интернет технологияҳо барои сохтан ва паҳн намудани маълумот истифода баранд. Ин метавонад фикри шахсии шаҳрванди одӣ оид ба ягон масъалаи муҳими оммавӣ бошад, ки онро бо акси аз ҷойи воқеа гирифта тасдиқ намудааст. Рӯзноманигории шаҳрвандиро аз рӯзноманигории ҷамъиятӣ ва рӯзноманигории умумӣ бояд фарқ намуд, зеро бо ин намудҳои рӯзноманигорӣ танҳо рӯзноманигорони касбӣ корбарӣ карда метавонанд. Аз он ҷумла онро аз рӯзноманигории иҷтимоӣ ва рӯзноманигории якҷоя низ бояд фарқ кард. Чунки дар рӯзноманигории якҷоя ҳам рӯзноманигорони касбӣ ва ҳам рӯзноманигорони ғайрикасбӣ корбарӣ менамоянд. Дар рӯзноманигории иҷтимоӣ бошад ин рӯзноманигорон дар шабакаҳои иҷтимоӣ кор мекунанд. Бисёре аз рӯзноманигорони касбӣ меҳисобанд, ки на ҳама вақт маълумотҳоро дуруст пайваст мекунанд, онҳо ҳамчун рӯзноманигорони ҳақиқӣ намебошанд. Рӯзноманигории шаҳрвандӣ фаъолияти касбӣ ба ҳисоб намеравад. Онро ҳамчун иштироки фаъоли маҷмӯи одамон дар раванди ҷамъкунӣ, тадқиқ ва паҳнкунии хабарҳо ва маълумотҳо ифода намудан мумкин аст. Ба фикри тадқиқотчиёни амрикоӣ мақсади чунин иштироки одамон дар фаъолияти рӯзноманигорӣ таъмин кардани одамон бо маълумотҳои озод, лозима, боваринок, аниқ, пурра ва имрӯза мувофиқи хоҳиши омма мебошад. Чун қоида одамони бо рӯзноманигории шаҳрвандӣ машғулбуда даромад надоранд. Бо хабарҳои онҳо соҳибони интернет-порталҳо, ки дар онҳо гузоришҳои «Рӯзноманигорони шаҳрвандӣ» гузошта мешаванд, даромад дошта метавонанд. Худи рӯзноманигорони шаҳрвандӣ бошанд, танҳо аз шуҳрату мақомашон фахр мекунанд. Рӯзноманигории шаҳрвандӣ - ин хабар аз шахси якум ва гузориш бо «чашмони шоҳид» мебошад. Чунин хосияти рӯзноманигории шаҳрвандӣ хусусияти аслии ҷамъоварии маводи таҳиянашударо ифода мекунад. Аммо имрӯзҳо бисёре аз нашрияҳои инфарматсионӣ аз принсипҳои объективӣ дур рафта истодаанд ва ба ибрози фикрҳои худ оғоз кардаанд. Сабаби асосии ин он мебошад, ки матнҳои зинда, ки ягон чизро ифода мекунанд дар мобайни одамон бисёртар машҳур ҳастанд. Аз ҳамин сабаб барои захира намудани мутолиакунандагон баъзе аз рӯзноманигорон ин роҳро идома медиҳанд. == Нақш дар ҷомеа == Имрӯз шаҳрвандони одӣ дар равшанкунии воқеаҳо нақши бисёр муҳимро мебозанд. Бо шарофати тарақ қиёти рӯзноманигории шаҳрвандӣ одамон иштирокчии фаъол дар ҷамъкунӣ, тадқиқот ва паҳншавии маълумотҳои муҳим барои мардум гардиданд. Соли 2006 дар интернет ҳамагӣ 3 миллион блогҳо буданд, аммо соли 2013 бошад ин рақам ба 152 миллион расид. Бо баробари пурзӯршавии фаъолнокии шаҳрвандон дар фазои интернетӣ, тадқиқотчиён мегӯянд, ки сол аз сол таъсири ВАО-и анъанавӣ кам шуда истодааст. Зеро 71%-и амрикоиҳо аз синни 18 то 29-сола сарчашмаи асоси маълумотро дар интернет мебинанд. Ҳамчунин, одамони бисёре мегӯянд, ки ҳамаи хабарҳои навро аз Facebook мегиранд. Бисёре аз шабакаҳои хабарӣ чӣ қадар имкониятҳои зиёд доштани рӯзноманигории шаҳрвандиро аллакай қабул карданд. Инак, Al Jazeera ва BBC News дар гузоришҳои худ аллакай аз мундариҷаҳои серистеъмоли рӯзноманигории шаҳрвандӣ истифода мебаранд. Рӯзноманигории шаҳрвандӣ на танҳо ҷойҳои холии маълумотро пурра карда, акси воқеаи шудаистодаро равшан мекунад, балки ба шахсони одӣ имконияти сухан гуфтан ва шунида шуданро фароҳам меорад, онҳо саволҳоеро медиҳанд, ки онро муҳим меҳисобанд, аммо дар ВАО-и анъанавӣ ин ба назар гирифта намешавад. Бо баробари тараққиёти тарафайни рӯзноманигории шаҳрвандӣ ва рӯзноманигории касбӣ имрӯз платформаҳои махсус пайдо шуда истодаанд, ки дар он шаҳрвандони одӣ метавонанд бо маълумотҳо, аксҳо ва видеоҳои муҳимро аз ҷойи воқеа барои дигарон пешкаш намоянд. Намунаи чунин платформа Stringwire мебошад, ки ин аризаи мобилии ройгон мебошад, ки он аз тарафи NBC News Digital коркард карда шудааст. Ин программа ба одамон имконияти пешкаш намудани видео-транслятсияҳоро аз ҷойи воқеаро медиҳад. Боз ғайр аз ин он ба одамон citizen шуданро пешниҳод менамояд. Дигар воситаҳои инфарматсионӣ ба монанди CNN ва Associated Press низ аз имкониятҳои рӯзноманигории шаҳрвандӣ таърихи худро доранд, ки онҳоро дар оянда дар CNN паҳн мекунанд. Associated Press бошад, бо Bambuser - шабакаи иҷтимоӣ, ки барои гузаронидани транслятсия аз телефони мобилӣ иҷозат медиҳад, ҳамкорӣ менамояд. Воситаи ахбори омма – ин як намуди система мебошад, ки ба он газетаҳо, радиоҳо ва телевизионҳо дохил мешаванд. Дигаргуниҳои технологияҳои инфармасионию коммуникатсиониро дигаргуниҳои омма аз қафои худ бурда истодаанд. Дар раванди тараққиёт, ВАО, шабакаҳои телекоммуникатсионӣ ва муҳити электронӣ ба трансформатсияи системаи иттилоотии ҷаҳонӣ оварда расонидааст. Ин дигаргуниҳо дар навбати худ роҳи калонро ба фазои иттилооти интерактивӣ, иттилооти нав, ки на танҳо аз тарафи рӯзноманигорони касбӣ сохта мешаванд, мекушояд. Ин раванд ҳангоми тадқиқотҳо номи рӯзноманигории «шаҳрвандӣ»-ро гирифт. Дар замони имрӯза падидаи рӯзноманигории «шаҳрвандӣ» яке аз илмҳои замонавӣ ва камтаҷриба дар соҳаи рӯзноманигории муосир аз рӯйи чунин масъалаҳо ба ҳисоб меравад: - якум, {{рӯзноманигор|тоҷик|Тоҷикистон}}ии «шаҳрвандӣ» ва мафҳумҳои ба он наздик соҳаи нави рӯзноманигорӣ, ҷараёни гузариши глобалӣ ва алоқаи оммавӣ мебошанд. -дуюм, қабули падидаи рӯзноманигории шаҳрвандӣ барои фаҳмиши рӯзноманигории муосир принсипнок мебошад: ин ҳам рақибӣ ва ҳам ҳамкории ду падидаҳои бузург мебошад. Дар замони ҳозира рӯзноманигории шаҳрвандӣ сохт, мавқеъ, қабули ҳаматарафа дар доираи илм ва роҳи тараққиёти аниқ надорад. Донишгоҳи коммуникатсионии гуминитарии Москва дар навбати худ чунин изҳор менамояд: рӯзноманигории «шаҳрвандӣ» -ин падидае мебошад, ки ҳамроҳи технологияҳои муосир рӯзноманигориро инъикос намояд. Агар дар бораи «Рӯзноманигории шаҳрвандӣ»-и имрӯза гӯем, пас тараққиёти он бо пайдоиши Интернет алоқаманд мебошад. Албатта, падидаи рӯзноманигории «шаҳрвандӣ» бо авлоди сеюми онлайн-хабарҳо зич алоқаманд аст. Аммо, чунин ба ҳисоб меравад, ки аллакай дар соли 1988 ибораи «рӯзноманигории шаҳрвандӣ» дар нашриёти амрикоӣ пайдо шуда буд. Он дар раванди кӯшиши баровардани рӯзноманигории амрикоӣ аз буҳрон пайдо шуда буд. Асоси ин мафҳум дар он мебошад, ки рӯзноманигорӣ дорои вазифаҳои муҳим дар ҷомеа мебошад. Вазифаҳое, ки на танҳо аз равшан кардани хабарҳо ё худ нишон додани чанд маълумоти аниқ иборат аст. Рӯзноманигорӣ ба тарзи ҳаёти одамон таъсир мерасонад. Рӯзноманигории фаъоли шабакавӣ – ин на танҳо намуди фаъолияти дигари рӯзноманигорӣ мебошад. Ин намуди дигари қабули рӯзноманигорӣ мебошад. 2. Таърихи пайдоиши рӯзноманигории шаҳрвандӣ Мафҳуми «Рӯзноманигории шаҳрвандӣ» аз ИМА оварда шудааст, ки дар он ҷо ин мафҳум бо ду мафҳумҳои лексикологӣ муттаҳид карда шудааст: «civic jourmalism» ва «citizen jourmalism». Мафҳуми Сivic jourmalism аллакай пеш аз пайдошавии интернет пайдо шудааст ва маънои рӯзноманигории касбиро доро буда, он барои зиёд намудани шавқи мутолиакунандагон ва ҷалби диққати онҳо ба ҳаёти ҷамъиятӣ равона карда шудааст. Citizen jourmalism маънои кори муаллифони ғайрикасбиро дар миқёси шабакаҳои иҷтимоӣ, блогҳо ё худ микроблогҳоро дорад. Дар ин ҳолат худи шаҳрвандон муаллиф шуда метавонанд. Дар бораи рӯзноманигории шаҳрвандӣ дар мобайни асрҳои 2000-ум сухан мерафт, он ҳамроҳи шабакаҳои блогӣ, ки аз аксҳо ва наворҳои аз ҷойьои воқеа гирифта, ки ба муаллифии шахс иҷозат медиҳад, тараққӣ кард. Кори асосиро пешрафти техникӣ иҷро намуд, зеро маҳз бо ёрии он имрӯз ҳар як шахси дорои телефони мобилӣ ва компютер буда, метавонад узви фосилавии маълумотҳо гардад. Дар куҷое, ки шахс набошад = метавонад бо ёрии камера ё худ телефони мобилӣ ягон воқеаи муҳимро акс гирад ва онро ба шабакаҳои интернетӣ паҳн намояд. Дар интернет рӯзноманигории шаҳрвандӣ аз солҳои 2000-ум, аз вақти пайдошавии блог-сервиси livejournal тараққӣ намуд. Яке аз асосгузорони рӯзноманигории шаҳрвандиро Запрудема Абрахама низ номидан мумкин аст. Ӯ соҳибкори амрикоӣ мебошад, ки дар бораи кушташавии президенти ИМА Ҷон Кеннеди навиштааст. Пас аз пайдошавии Дарвозаи ҷаҳонӣ ҳар як шахс имконияти сохтани муҳтавои дастрас дар Интернет пайдо намуд. Аллакай соли 1999 гуруҳи фаъолон шабакаи маълумотии Indymedia-ро ташкил мекунанд, ки асоси онро принсипҳои рӯзноманигории шаҳрвандӣ ташкил медиҳад. Пайдоиши ин захира бо мубодилаҳо бар зидди СҶТ (Созмони Ҷамъиятии Тиҷорат) дар Сиэтл, ки дар ВАО (воситаҳои ахбори омма) на он қадар равшан карда шуд, алоқаманд аст. Вақте ки ВАО-и анъанавӣ натавонистанд ин масъаларо он қадар аниқ ҳал намуда, нишон диҳанд, ба онҳо захираҳои паҳнкунӣ лозим шуд. Пайдошавии ин сомона ба дигарон намуна шуд ва дигар сомонаҳои маълумотии шаҳрвандони одӣ дар шабакаҳо ба пайдошавӣ оғоз карданд. Воқеаи дигаре, ки ба тараққиёти рӯзноманигории шаҳрвандӣ асос гузошт. Масалан, воқеаи 11 сентябр тақвиятдиҳандаи ин мебошад. Агар пеш аз ин одамон дар блогҳои худ дар бораи фикрашон барои ягон воқеа нависанд, баъд аз рух додани ин амали террористии 11 сентябр шаҳрвандони зиёд фаъолона бо маълумотҳои нави худ мубодилаи иттилоотӣ менамуданд. Шоҳидон маълумотҳои худро паҳн менамуданд. Барои пурра ва аниқ кардани маълумотҳояшон аз аксҳо ва наворҳои сабт кардаашон истифода мебурданд. Яке аз воситаҳои машҳуртарини рӯзноманигории шаҳрвандӣ ин «блог» мебошад. Блог – ин сомона мебошад. Асоси он аз захираҳои доимӣ иборат мебошад, ки аз матн, расм ё иттилооти электронӣ иборат аст. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} fvtumbphbgh1rb617x2m9acxp77a573 Фотосинтез 0 216070 1308932 1298063 2022-08-04T07:41:26Z VASHGIRD 8035 /* Пайвандҳо */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Акс:Photosynthesis ru.svg|thumb|Нақшаи ҷараёни фотосинтез дар рустаниҳо]] [[Акс:Photosynthesis equation-ru.svg|400 px|thumb|Муодилаи ҷараёни фотосинтез дар рустаниҳо]] '''Фотосинтез''' (аз {{lang-grc|φῶς}} — нур ва {{lang-grc2|σύνθεσις}} — пайвастшавӣ, алоқаманд шудан, [[синтез]]) — ҷараёни мураккаби кимиёвии табдили неруи рушноӣ (дар баъзе ҳолатҳо афканишоти инфрасурх) ба неруи пайвастшавии кимиёвии моддаҳои органикӣ бо ҳамроҳии [[хлорофилл]]ҳо дар рустаниҳо ва бактериохлорофиллҳо дар бактерияҳо. Дар физиологияи рустаниҳо фотосинтез аксаран функсияи автотрофӣ ҳисобида мешавад, ки ин маҷмуи ҷараёнҳои азхудкунӣ, табдилдиҳӣ ва истифодаи неруи [[квант]]ҳои рушноӣ дар реаксияҳои гуногуни эндергонӣ, аз ҷумла табдили [[гази карбонат]] ба моддаҳои органикӣ мебошад. == Аз таърихи тадқиқи фотосинтез == == Намудҳо == == Фактҳои гуногун == == Адабиёт == * ''Холл Д., Рао К.'' Фотосинтез: Пер. с англ. — М.: Мир, 1983. * Физиология растений / под ред. профессор Ермакова И. П. — М.: Академия, 2007 * Молекулярная биология клетки / Альбертис Б., Брей Д. и др. В 3 тт. — М.: Мир, 1994 * ''Рубин А. Б.'' Биофизика. В 2 тт. — М.: Изд. Московского университета и Наука, 2004. * ''Чернавская Н. М., [[Чернавский, Дмитрий Сергеевич|Чернавский Д. С.]]'' Туннельный транспорт электронов в фотосинтезе. М., 1977. == Пайвандҳо == * [http://bcs.whfreeman.com/lodish5e/pages/bcs-main.asp?v=category&s=00010&n=08000&i=08010.03&o=|00510|00610|00520|00530|00540|00560|00570|00590|00600|00700|00710|00010|00020|00030|00040|00050|01000|02000|03000|04000|05000|06000|07000|08000|09000|10000|11000|12000|13000|14000|15000|16000|17000|18000|19000|20000|21000|22000|23000|99000|&ns=643 Мультипликация из Molecular Cell Biology (Lodish et al.) на сайте издательства Freeman]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [https://web.archive.org/web/20091128090227/http://www.emc.maricopa.edu/faculty/farabee/BIOBK/BioBookPS.html Дастури таълимӣ барои фотосинтез (бахши муқаддимавӣ)] (англ.) * [http://www.femto.com.ua/articles/part_2/4379.html Статья ''«Фотосинтез»'' в Физической энциклопедии] * [http://elementy.ru/news/432292 Механизм фотосинтеза использует вибронную квантовую когерентность] // Научно-популярная статья на [[Elementy.ru]] {{Мақолаи нопурра}} [[Гурӯҳ:Биология]] ltee9sqkn2ld0zl8c3b0e2p4xmoobap Гранд-Эст 0 216288 1308962 1035165 2022-08-04T07:45:01Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ВМ}} '''Гранд-Эст''' ё '''Минтақаи Бузурги Шарқӣ''' ({{lang-fr|Grand Est}}), (собиқ ''Эльзас — Шампан — Арденн — Лотарингия'', {{lang-fr|Alsace-Champagne-Ardenne-Lorraine}}, мухтасар ''ACAL'' ё ''ALCA''<ref name="abbr">[http://france3-regions.francetvinfo.fr/lorraine/2014/12/18/debat-d-orientation-budgetaire-la-grande-region-alca-dans-tous-les-esprits-616060.html Баҳсҳо барои сиёсати буҷа — минтақаи бузурги ALCA дар андешаи ҳамагон]{{ref-fr}} Depuis-Remond. 18.12.2014</ref>) — минтақаи Фаронса, ки дар натиҷаи ислоҳоти ҳудудии соли 2014 ташкил ёфтааст<ref name="reform">[http://www.assemblee-nationale.fr/14/dossiers/delimitation_regions_organisation_territoriale.asp#delimitation_regions_elections Иқтибос аз протоколи Шӯрои Вазирони ҷаласаи Миллии Фаронса 18.06.2014]{{ref-fr}}</ref> Санаи таъсисёбии минтақаи нав 1-уми январи соли 2016 ҳисобида мешавад<ref name="map">[http://www.lemonde.fr/politique/article/2014/12/17/la-carte-a-13-regions-definitivement-adoptee_4542278_823448.html Харитаи 13 минтақаи қабулгардида.]{{ref-fr}}. [[Le Monde]]. [[Франс-Пресс]]. 17 декабри соли 2014.</ref>. Шаҳри калонтарини минтақа — [[Страсбург]], ки маркази минтақа аст<ref>[http://www.legifrance.gouv.fr/affichTexte.do?cidTexte=JORFTEXT000030109622 LOI n° 2015-29 du 16 janvier 2015 relative à la délimitation des régions, aux élections régionales et départementales et modifiant le calendrier électoral (article 2)]</ref>. == Мавқеи ҷуғрофӣ == == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * {{cite web |url=https://www.grandest.fr |title=Торнамои расмӣ |website= |accessdate=2019-01-07}} * {{cite web |url=https://www.insee.fr/fr/statistiques/2011101?geo=REG-44 |title=Dossier complet. Région du Grand Est (44) |website=Institut national de la statistique et des études économiques |accessdate=2019-01-07|ref=Insée}} * {{cite web |url=http://www.prefectures-regions.gouv.fr/grand-est/Region-et-institutions/Portrait-de-la-region/Chiffres-cles/Les-chiffres-cles-en-region-Grand-Est |title=Les chiffres clés en région Grand Est |website=Préfectures-régions.gouv.fr |accessdate=2019-01-07|ref=Les chiffres clés}} {{Ҷуғрофия-нопурра}} [[Гурӯҳ:Ҷуғрофияи Аврупо]] lchvw3m5wua7c8igevh4v8rof23664w Донишкадаи давлатии санъати тасвирӣ ва дизайни Тоҷикистон 0 217031 1308825 1037981 2022-08-03T20:22:38Z 109.75.50.76 /* Кафедраҳо */Я там работаю. wikitext text/x-wiki {{Қуттии донишгоҳ |ном = Донишкадаи давлатии санъати тасвирӣ ва дизайни Тоҷикистон |ихтисора = ДДСТДТ |рамз = |тасвир = |аслӣ = |шиор = |таъсис = 30 марти соли [[2013]] |навъ = давлатӣ |ректор = |город = [[Душанбе]] |мавқеъ = |хобгоҳи донишҷӯён = 380 |донишҷӯён = |аспирантҳо = |омӯзгорон = |сайт = [http://ddstdt.tj ] }} ''' Донишкадаи давлатии санъати тасвирӣ ва дизайни Тоҷикистон ''' — яке аз донишкадаҳои таҳсилоти олии касбии [[Ҷумҳурии Тоҷикистон|Тоҷикистон]] мебошад. == Маълумоти мухтасар == Донишкада соли 2013 дар ш. [[Душанбе]] таъсис ёфтааст. Мақоми донишкада мактаби олии касбӣ буда, дорои иҷозатномаҳои (литсензияҳои) давлатии [[Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон]] оид ба ҳуқуқи пешбурди фаъолияти таълимӣ дар соҳаи таҳсилоти олии касбӣ ва Шаҳодатнома дар бораи аккредитатсияи давлатӣ мебошад. Моҳи июни соли 2018 донишкада аз аттестатсияи Хадамоти давлатии назорат дар соҳаи маориф бомуваффақият гузашта, иҷозатномаи фаъолияти он ба муддати панҷ соли навбатӣ тамдид карда шуд. Тибқи иҷозатнома таҳсил дар зинаи бакалавриат аз рӯйи 31 ихтисос ва дар зинаи магистратура аз рӯйи 15 ихтисос ба роҳ монда мешавад. == Таърих == Донишкадаи давлатии санъати тасвирӣ ва дизайни Тоҷикистон бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон [[30 март]]и [[соли 2013]], таъсис ёфта, дар асоси Оиннома амал мекунад ва аввалин муассисаи мустақили давлатӣ мебошад, ки дар соҳаи санъати тасвирӣ ва дизайн мутахассисонро тайёр мекунад. Бо фармоиши Ҳукумати ҷумҳурии Тоҷикистон аз 26 августи соли 2013, собиқ бинои [[Осорхонаи миллии ба номи Камолиддин Беҳзод]], воқеъ дар хиёбони Айнӣ-31, шаҳри Душанбе ба тавозуни донишкада гузаронида шудааст. Бинои таълимии донишкада аз таҳхона ва 3 ошёна иборат буда, сохтори таълимиро бошад 3 факултет, 7 кафедра, устохонаҳо, синфхонаҳои тахассусӣ ва дигар шуъбаҳо ташкил медиҳанд. == Факултаҳо == * Факултети санъати тасвирӣ * Факултети дизайн * Факултети тайёрӣ ва таҳсилоти фосилавӣ == Кафедраҳо == {{сут|2}} * кафедраи графика ва миниатюраи ба номи Фаррух Хочаев; * кафедраи мусаввирӣ ва ҳайкалтарошӣ; * кафедраи санъати ороишию амалӣ ва монументалӣ; * Кафедраи забонҳо ва фанҳои гуманитарӣ (умумидонишкадавӣ); * кафедраи тарҳрезии бадеии либос; * кафедраи дизайн ва меъморӣ; * кафедраи технологияи иттилоотӣ ва иқтисод.<ref>{{Cite web|url=http://ddstdt.tj/httpswp-mepacl2c-x/tarihi-donishkada/|title=Таърих|author=|website=ddstdt.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2019-07-03}}</ref> {{охири сут}} == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{мактаб-нопурра}} [[Гурӯҳ:Донишгоҳҳои Тоҷикистон]] ehx4f01nn9v4gk79anf4mldheel3c7q Андрей Волос 0 218366 1308842 1291971 2022-08-04T05:22:58Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Волос, Андрей Германович]] to [[Андрей Волос]] wikitext text/x-wiki {{Адиб |навъи фаъолият = {{шоир|}} }} '''Андре́й Ге́рманович Во́лос''' (тав. [[4 август]]и [[1955]], [[Сталинобод]]) — {{шоир}} ва нависанда. == Зиндагинома == Хатмкардаи факултаи геофизикаи Институти нафт, кимиё ва саноати гази ба номи Губкини Маскав (1977). Андрей Волос баъди хатми ин-т ба тарҷумаи ашъори шоирони тоҷик пардохт. Намунаҳои ашъораш дар маҷаллаи адабии «Памир» соли 1979 ба табъ расиданд. Андрей Волос бо нахустин маҷмӯаи ашъораш «Старое шоссе» (1988) вориди майдони адабиёт гардид. Пас аз тарҷумаи бебарори шеъри «Ватан»-и [[Бозор Собир]] ба омӯзиши забони тоҷикӣ машғул шуд. Андрей Волос дар охири солҳои 80 садаи XX ба насрнависӣ рӯй оварда, ҳикояи «Команда 22/19»-ро (1989) менависад, ки дар он аз таҷрибаи эҷодии насри адабиёти ҷаҳон истифода шудааст. Андрей Волос солҳои 90 садаи XX аз Тоҷикистон ба Маскав кӯчид. Саргузашташро дар романи «Хуррамабад» (2000) иброз намудааст. Ин асар ҳамон сол ба забони олмонӣ тарҷума шуда, сазовори Мукофоти давлатии Федератсияи Русия гардид. Баъд романҳои «Недвижимость» («Ғайриманқул», 2001), «Московская Мекка» («Маккаи Маскав», 2003), «Аниматор» (2005), «Победитель» («Ғолиб», 2008), маҷмӯаи ҳикояҳои «Mymoon» («Моҳи ман») (2005), «Таджикские игры» («Бозиҳои тоҷикӣ») (2005)-ро ба табъ расонд. Дар китоби «Алфавита. Книга соответствий» («Алифбо. Китоби мутобиқатҳо» (2007) боберо ба тоҷикҳо бахшидааст. Муҳимтарин асари Андрей Волос романи «Возвращение в Панджруд» («Бозгашт ба Панҷрӯд», 2013) аст, ки дар асоси зиндагиномаи сардафтари адабиёти форс-тоҷик Абуабдуллоҳи Рӯдакӣ (858—941) эҷод шудааст. Романи мазкур дар тӯли 27 сол навишта шуда, сазовори Ҷоизаи «Русский Букер — 2013» гардид. == Ҷоизаҳо == Андрей Волос барандаи мукофоти маҷаллаҳои «Крестьянка», «Знамя» (1996), «Новый мир» (2001), мукофоти адабии байналмилалии «Москва-Пенне» (1998), ҷоизаи «Большая книга» (2006; барои романи «Аниматор») ва барои романи «Возвращение в Панджруд» (2013) мебошад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * Огрызко В. В. Кто сегодня делает литературу в России. Вып. 1 // Литературная Россия; * Современные русские писатели. М., 2006. == Сарчашма == * {{ЭМТ|Волос Андрей Германович|4|муаллиф=Ф. Маҳмадулоев, М. Маҳмудов}} {{ПБ}} duv3v0cpbig0rpxooy7sra3xbzgkjn4 Урганҷ 0 220201 1308890 1211815 2022-08-04T07:13:41Z Farorud 26988 wikitext text/x-wiki {{ВМ|{{PAGENAME}}|Вилоят}} '''Урганҷ''' ё '''Ургенч''' ({{lang-uz|Urganch/Урганҷ}}) — шаҳр дар [[Ӯзбекистон]], маркази маъмурӣ ва шаҳри бузургтарини [[вилояти Хоразм]]. == Таърих == Урганҷ (то соли 1929 — Урганҷи Нав) дар асри [[XVII]] бунёд шудааст. Сокинонаш аз Урганҷи қадима, ба инҷо бо сабаби хушк шудани маҷрои дарёи [[Омударё]] кӯчидаанд. == Ҷуғрофия == Урганҷ дар масофаи 968 км ғарбтар аз [[Тошканд]], 6 км ғарбтар аз [[Омударё]] ҷойгир шудааст. == Аҳолӣ == Бино ба омори [[1 январ]]и соли [[2019]], аҳолии шаҳр — зиёда аз 190 000 наф буд. Ҳайати миллӣ: 90% — ӯзбекҳо, 5% — русҳо, 3% — қазоқҳо, туркманҳо, кореягиҳо, 2% — олмониҳо ва яҳудиҳо. == Пайвандҳо == * [http://xorazm.uz/ Портал Хорезма] * [[БСЭ]]: [http://gatchina3000.ru/great-soviet-encyclopedia/bse/114/433.htm Ургенч (город в Узбекской ССР)] * [http://artislam.org.ua/nauchnaya-zhizn/urgench.htm Ургенч (Гурганҷ, Гургандж, Джурджания, Куня-Ургенч) — столица Хорезма.]{{Недоступная ссылка|date=Апрель 2018 |bot=InternetArchiveBot }} * [http://www.webofstories.com/playAll/donald.knuth?sId=17150 Видеоинтервью Дональда Кнута о поездке на симпозиум в УзССР в 1979 г.] == Эзоҳ == <references /> {{вилояти Хоразм}} [[Гурӯҳ:Шаҳрҳои Ӯзбекистон]] {{uzbek-geo-stub}} 75ximhw321plig9la3bn44hqqdd4phz Тағйирпазирии ирсӣ 0 220379 1309073 1050091 2022-08-04T08:01:31Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Биологияи таҳаввулӣ}} '''Тағйирпазирии ирсӣ''' (тағйирпазирии генотипӣ) — пайдо шудани аломатҳо ва хосиятҳои нав дар асоси дигар шудани маводи ирсӣ. Ба тағйирпазирии ирсӣ он тағйиротҳои зоҳирии организм хосанд, ки бо генотип вобаста буда, дар наслҳо боқӣ мемонанд. Албатта, ин навъи тағйиротҳо гуногунанд ва баъзан аломатҳои тағйирёфта ба чашм намоён мебошанд. Масалан, пойҳои кӯтоҳ дар гӯсфандони анконӣ, парнадоштани паррандагон, дигар шудани панҷаҳои гурба, набудани пигмент (албинизм) ва кӯтоҳангуштӣ дар одам.<ref name="genbio11">{{книга |автор= Маҳмадзиёев А.М., Савлатов С.Х., Султонов С.С.|заглавие=Биологияи умумӣ - китоби дарсӣ барои синфи 11|ссылка= |место=Душанбе|издательство=XEROXLand|год=2006 |том= |страниц=288 |страницы= 4-13|isbn=99947-715-1-5}}</ref> Ин тағйирпазирӣ устувор буда, аз насл ба насл мегузарад ва бо ин роҳ навъҳои нав пайдо мешаванд. Масалан, навъи паканаи нахӯди хушбӯй, рустаниҳои махмалгул ва ғайра дар асоси ҳамин тағйирпазирӣ ба вуҷуд омадаанд. == Тағирпазирии мутатсионӣ == Мутатсияҳо дар натиҷаи тағйир ёфтани сохтори ген (яъне пайдарҳамии нуклеотидҳои КДН) ё хромосомаҳо ба амал омада, сарчашмаи гуногуншаклии дохили намуд ба ҳисоб мераванд. Дар натиҷаи доимӣ будани ҷараёни мутатсия роҳҳои гуногуни омезиши генҳо ба амал омада, захираи ирсияти тағйирпазириро ташкил мекунад. Вале гуногуншаклии беохири организмҳо ва нотакрории ҳар як фард дар табиат ба тағйирпазирии комбинативӣ ва омезиши хромосомаҳо дар рафти афзоиши ҷинсӣ, ҳамчунин ба ивазшавии қисмҳои ба ҳам монанди хромосомаҳои гомологӣ (чилликишавӣ) вобаста аст. Дар натиҷаи чунин тағйирпазирӣ сохтори генҳо ва хромосомаҳо бетағйир монда, фақат омезиши аломатҳои ирсӣ ва тарзи таъсири тарафайни генотип тағйир меёбад. == Тағйирпазирии комбинативӣ == Тағйирпазирии ирсияти комбинативӣ — тағйирпазирие, ки дар натиҷаи [[Рекомбинатсия (биология)|рекомбинатсияи]] генҳо ҳангоми омезиши [[гамета]]ҳо ба амал меояд ва аломату хусусиятҳои навро дар наслҳо ба вуҷуд меоварад. Сабабҳои пайдоиши комбинатсияи нави генҳо: * тақсимоти мустақили [[хромосома]]ҳо ҳангоми [[мейоз]], * бархӯрди тасодуфии [[гаметҳо]] ва дар натиҷа комбинатсияи хромосомаҳо ҳангоми [[бордоршавӣ]], * [[Рекомбинатсия (биология)|рекомбинатсияи]] [[генҳо]] аз сабаби [[кроссинговер]] Тағйирпазирии комбинативӣ омили камтарини гуногуншаклии ирсӣ буда, дар ҳама гурӯҳҳои систематикии организмҳои зинда ба мушоҳида мерасад. Асоси пайдоиши комбинатсияи генҳо дар генотипҳо ба афзоиши ҷинсӣ тааллуқ дорад, ки дар натиҷаи он гуногуншаклии беохири организмҳо дар табиат ба назар мерасад. == Назарияи мутатсионӣ == Мутатсияҳоро ба гурӯҳҳо ҷудо кардан мумкин аст, ки хусусияти зоҳиршавӣ, ҷои пайдоиш ва дараҷаи онҳоро нишон медиҳанд. Албатта, чунин таснифоти мутатсияҳо нисбӣ аст. Вобаста ба дараҷа ва хусусияти зуҳурот мутатсияҳо доминантӣ ва ресессивӣ мешаванд. Бештари мутатсияҳои ресессивӣ дар ҳолати гетерозиготӣ буда, зоҳир намешаванд ва ин ҳолат барои вуҷуд доштани намуд хеле муфид аст. Мутатсияҳо аслан омили зарарноканд, зеро мувозинати силсилаи аксуламалҳои биохимиявиро вайрон мекунанд. Организмҳо (фард)-е, ки мутатсияи зарарноки доминантӣ доранд, дар ҳамаи наслҳо ҳам дар ҳолати гомозиготӣ ва ҳам дар ҳолати гетерозиготӣ зоҳир мешаванд. Аксари онҳо қобилияти зистан надошта, дар оғози инкишофи фардӣ (онтогенез) ҳалок мегарданд. Баъзан бо тағйир ёфтани муҳити зист, мутатсияҳои қаблан зарарноки ресессивӣ, ки захираи ирсияти тағйирпазиранд, метавонанд хусусияти муфид пайдо кунанд. Фардҳои дорандаи ин гуна мутатсияҳо дар интихоби табиӣ бартарӣ пайдо менамоянд. Мутатсияҳо баъзан қобилияти ҳаёт ва насловарии организмҳоро паст мекунанд. Мутатсияҳое, ки қобилияти ҳаёти фардҳоро якбора суст мекунанд, ё инкишофи онҳоро пурра қатъ мегардонанд, мутатсияҳои нимкушта (полулеталӣ) ном доранд. Мутатсия, агар ба ҳаёт номувофиқ бошанд, пас онро мутатсияи кушанда меноманд. Мутатсияи ресессивии генӣ-гемофилӣ барои мардҳо мутатсияи нимкушта ва барои занҳо дар ҳолати гомозиготӣ мутатсияи кушанда ба ҳисоб меравад. Вобаста ба мавқеи пайдоиш мутатсияҳоро чунин тақсим кардан мумкин аст: # Мутатсияҳое, ки дар ҳуҷайраҳои ҷинсӣ пайдо шуда, ба худи организм таъсир намерасонанд. Таъсири онҳо дар наслҳои оянда мушоҳида мешавад. Чунин мутатсияҳоро генеративӣ (ҷинсӣ) меноманд. # Мутатсияҳое, ки дар ҳуҷайраҳои ҷисм пайдо шуда, дар фардҳо зоҳир мегарданд, дар вақти афзоиши ҷинсӣ аз насл ба насл намегузаранд, вале дар мавриди афзоиши ғайриҷинсии ин гуна организмҳо аз ҳисоби ҳуҷайра ё гурӯҳи ҳуҷайраҳо чунин тағйирот аз насл ба насл мегузаранд. Чунин мутатсияҳоро мутатсияҳои соматикӣ (ҷисмӣ) меноманд. == Намунаҳои тағирёбии генетикӣ == * Дар рустанипарварӣ аз ҳисоби мутатсияҳои ҷисмӣ (узвҳои он) навъҳои нави рустаниҳои киштбоб рӯёнида мешаванд. * Дар ҳайвонот, натиҷаи мутатсияи ҷисмӣ дар шакли доғи сиёҳ дар заминаи мӯи хокистарранги гӯсфандони қароқӯлӣ вомехӯранд. == Пайвандҳо == * [[Тағйирпазирӣ]] * [[Тағйирпазирии модификатсионӣ]] * [[Рангорангии генетикӣ]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * Маҳмадзиёев А. М., Савлатов С. Х., Султонов С. С. Биологияи умумӣ — китоби дарсӣ барои синфи 11. — Душанбе: XEROXLand, 2006. — 288 с. — ISBN 99947-715-1-5. == Ҳаволаҳои беруна == {{Пайвандҳои_беруна}} [[Гурӯҳ:Генетикаи популятсионӣ]] {{evo-stub}} fs52pfa6a9pa22mytg8r0v42f4xsld6 Бешкент (вилояти Қашқадарё) 0 220886 1308887 1176131 2022-08-04T07:09:54Z Farorud 26988 wikitext text/x-wiki {{ВМ|Бешкент|Вилоят | Номи тоҷикӣ = Бешкент | Номи аслӣ = Бешкент / Beshkent | Кишвар = {{Парчам|Ӯзбакистон}} | Мақом = шаҳр | Тобеъи = [[Ноҳияи Қаршӣ]] }} '''Бешкент''' (ӯзб. <span lang="uz" style="font-style:italic;">Beshkent / Бешкент</span>) — шаҳрест дар [[вилояти Қашқадарё]]и [[Ӯзбекистон]], маркази [[Ноҳияи Қарши|ноҳияи Қаршӣ]]. Дар масофаи 7 км аз истгоҳи роҳи оҳани Қаршӣ воқеъ аст. Мақоми шаҳр аз соли 1977 (қабл аз он — деҳа) дода шуда буд. Корхонаҳои саноати сабук дар шаҳр ҷойгиранд. == Аҳолӣ == {| class="wikitable" ! 1979 <ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr79_reg2.php Перепись-1979]</ref> ! 1989 <ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng89_reg2.php Перепись-1989]</ref> |- | 5923 | 11 551 |} == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{вилояти Қашқадарё}} [[Гурӯҳ:Шаҳрҳои Ӯзбекистон]] [[Гурӯҳ:Вилояти Қашқадарё]] [[Гурӯҳ:Pages with unreviewed translations]] {{uzbek-geo-stub}} 4ljc157wfag7sa2jylvynwjax6sws9j 1308888 1308887 2022-08-04T07:10:09Z Farorud 26988 Farorud moved page [[Бешкент (в. Қашқадарё)]] to [[Бешкент (вилояти Қашқадарё)]] wikitext text/x-wiki {{ВМ|Бешкент|Вилоят | Номи тоҷикӣ = Бешкент | Номи аслӣ = Бешкент / Beshkent | Кишвар = {{Парчам|Ӯзбакистон}} | Мақом = шаҳр | Тобеъи = [[Ноҳияи Қаршӣ]] }} '''Бешкент''' (ӯзб. <span lang="uz" style="font-style:italic;">Beshkent / Бешкент</span>) — шаҳрест дар [[вилояти Қашқадарё]]и [[Ӯзбекистон]], маркази [[Ноҳияи Қарши|ноҳияи Қаршӣ]]. Дар масофаи 7 км аз истгоҳи роҳи оҳани Қаршӣ воқеъ аст. Мақоми шаҳр аз соли 1977 (қабл аз он — деҳа) дода шуда буд. Корхонаҳои саноати сабук дар шаҳр ҷойгиранд. == Аҳолӣ == {| class="wikitable" ! 1979 <ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr79_reg2.php Перепись-1979]</ref> ! 1989 <ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng89_reg2.php Перепись-1989]</ref> |- | 5923 | 11 551 |} == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{вилояти Қашқадарё}} [[Гурӯҳ:Шаҳрҳои Ӯзбекистон]] [[Гурӯҳ:Вилояти Қашқадарё]] [[Гурӯҳ:Pages with unreviewed translations]] {{uzbek-geo-stub}} 4ljc157wfag7sa2jylvynwjax6sws9j Данна Гарсия 0 221000 1309019 1305599 2022-08-04T07:53:59Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Синамогар |ном = Данна Гарсия |номи аслӣ = {{lang-en|Danna García}} |тасвир = |бар = |тавсифи тасвир = |ном ҳангоми таваллуд = Danna María García Osuna |таърихи таваллуд = 04.02.1978 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ|Меделлин}}, [[Колумбия]] |таърихи даргузашт = |маҳалли даргузашт = |шаҳрвандӣ = {{парчам|Колумбия}} |касб = [[ҳунарпеша]]<br>[[Мудел (шахс)|модел]]<br>[[сароянда]] |солҳои фаъолият = 1987-то ҳол |самт = |ҷоизаҳо = }} '''Данна Мария Гарсия Осуна''' ({{lang-es|Danna Maria Garcia Osuna}}; тав. [[4 феврал]] [[1978]], [[Меделин]]) — ҳунарпеша, сароянда ва модели колумбӣ. Ӯ яке аз занҳои машҳури колумбӣ дар [[Амрикои Лотинӣ]] мебошад. Ӯро соли 2008 бо ақидаи «People en Espanol’s Los 50 mas Bellos list» чеҳраи зеботарин ном бурданд. Данна донандаи забонҳои [[забони англисӣ|англисӣ]], [[забони олмонӣ|олмонӣ]], [[забони фаронсавӣ|фаронсавӣ]] ва [[забони испанӣ|испанӣ]] мебошад. == Зиндагинома == Данна 4-уми феврали 1978 дар оилаи сарояндаи колумбӣ Клаудия Осуна таваллуд шудааст. Ӯ инчунин хоҳаре аз худ бузургтар бо номи Клаудия ва бародаре Хайме дорад. == Фаъолият == Ҳунарпеша фаъолияти ҳунариашро дар шоу-бизнес соли 1994 ҳамчун овозхон оғоз кардааст.  Якҷоя бо хоҳари худ Клаудия, онҳо дар гурӯҳи "Cafe moreno" (Қаҳваи сиёҳ) месароиданд, ки 3 фиттаашон сабт шудааст. Аввалин албоми ӯ бо номи "Momposino" сабт шудааст. Данна фаъолияти сурудхонии худро бо нақшофарӣ дар  [[теленовела]]ҳо якҷоя амалӣ карда натавонист аз ин рӯ соли 1998 гурӯҳ барҳам дода шуд. Соли 1994, ӯ нақши аввалини худро дар теленовелаи "Қаҳва бо накҳати зан" ({{lang-es|Café, con aroma de mujer}}) бозид.  Соли 1996, Данна аввалин ҳунарпешаи колумбиест, ки ба теленовелаи истеҳсоли [[Мексика]]  «Ба самти Шимол аз дил» ({{lang-es|Al norte del corazón}}) даъват шудааст.  Пас аз ин якчанд маротибаи дигар низ дар силсилафилмҳои мексикӣ нақш офаридааст. Бузургтарин маъруфиятро Данна пас аз иҷро  дар теленовелаи Колумбия "Эҳсоси махфӣ" ({{lang-es|Pasión de Gavilanes}})- ремейки  теленовелаи "Обҳои ором" ({{lang-es|Las aguas mansas}}) ба даст овардааст.  Дар ин ҷо вай бо [[Марио Симарро]], [[Паола Рей]], [[Наташа Клаусс]], [[Мишел Браун]], [[Хуан Алфонсо Баптиста]] ҳунарнамоӣ намудааст.  Ӯ ва Марио нақшашонро ба дараҷае хуб иҷро кардаанд, ки мухлисон ҳатто Даннаро дар вайрон шудани издивоҷи [[Марио Симарро]] ва ҳунарпеша [[Наталия Стрейнард]] айбдор карданд. Ҳунармандоне, ки дар ин теленовела нақш офаридаанд, бисёр ҷоизаҳоро ба даст оварданд, аз ҷумлаи ҷоизаҳои байналмилалӣ.  Филмро барои намоиш аз ҷониби бисёр кишварҳо (аз ҷумла [[Русия]], [[Украина]] ва [[ИМА]]) харидорӣ шудааст.  Пас аз муваффақият,  [[Мексика]] ремейки ин силсилафилмро "Оташ дар хун" ({{lang-es| Fuego en la sangre}}) ба навор гирифт. Соли 2004, Данна ба теленовелаи колумбии "Ман ба ту дӯст доштанро меомӯзам" {{lang-es|Te voy a enseñar a querer}} бо [[Мигел Варонӣ]], [[Мишел Браун]], [[Катрин Сиачоке]] ва дигарон нақш бозидааст.  Силсилафилм аз тарафи мунаққидон ва мухлисон хело хуб қабул шудааст. Соли 2008, Данна боз ҳамроҳи Марио Симарро дар теленовелаи "Товон" ({{lang-es|La traicion}}) нақш бозид. Инчунин [[Салвадор дел Соллар]], [[Луз Стелло Луэнгас]] дар ин силсилафилм ҳунарнамоӣ намудаанд. Соли 2009, ӯ дар "Тилисми зебо" (ё Фариштаи бетақдир) ({{lang-es|Bella Calamidades}}), теленовелаи нави [[Телемундо]], дар якҷоягӣ бо ҳунарпешаи аргентинӣ [[Сегундо Сернадас]], [[Кэти Барбери]], [[Мария Ҳелено Доеринг]], [[Адриана Кампос]], [[Пабло Азар]] ва [[Диана Кихано]] нақш бозидааст. Тилисми зебо аввалин теленовелаи Телемундо буд, ки дар кишварҳои [[Амрикои Лотинӣ]] ба навор гирифта шудааст, наинки дар [[ИМА|Иёлоти Муттаҳида]]. Соли 2010, ӯ дар ремейк филми "Касе туро нигоҳ дорад" ({{lang-es|Alguien te mira}}) дар Телемундо ҳамроҳ бо [[Кристиан Мейер]], [[Рафаэл Амайа]], [[Давид Чокарро]] ва дигарон нақш бастааст<ref>[http://detelenovelas.com/danna-garcia-y-christian-meier-los-protagonistas-de-alguien-te-mira/ «Danna García y Christian Meier, protagonistas de “Alguien te mira” de Telemundo»] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20200704140303/http://detelenovelas.com/danna-garcia-y-christian-meier-los-protagonistas-de-alguien-te-mira/ |date=2020-07-04 }}, artículo en el sitio web Detelenovelas, de agosto de 2010</ref>. == Ҳаёти шахсӣ == Данна як сол бо тоҷири олмонӣ робитаи румонтикӣ дошт, ҳатто омода буд Колумбияро тарк карда бо дӯстдоштааш ба Аврупо равад вале бо сабабҳои гуногун онҳо ҷудо шуданд. Ӯро расонаҳо инчунин бо ҳунарпеша [[Марио Симарро]] робита доштанашонро навиштаанд вале онҳо рад карда якдигарро дӯстони хуб шумурданд. Ӯ якчанд муддат бо муовини вазири мудофиаи [[Колумбия]] Хорхе Марио Эстман робитаи ошиқона дошт, баъд аз банаворгирии теленовелаи "Товон" онҳо пош хӯрданд. Дертар ӯ бо ҳунарпешаи машҳури мексикӣ [[Ҷонатон Ислас]] шинос шуд, ки аз тарафи ӯ пешниҳоди хонадоршавӣ шуд. Аммо онҳо низ зуд барҳам заданд. Данна инчунин робитаи ошиқонаашро бо шарикаш аз теленовелаи "Биё барои ишқ суҳбат мекунем " ({{lang-es|Háblame de amor}}), [[Маурисио Очманн]] тасдиқ намуда иброз дошт, ки баъди ҷудо шудан бо ҳам дӯст боқӣ мондаанд. Данна Гарсия 21 марти 2017 ҳомиладор буданашро тасдиқ намуд,<ref>{{cite news|url=https://peopleenespanol.com/mamas-y-bebes/danna-garcia-confirma-embarazo/|title=Danna García confirma con tierno mensaje y foto su embarazo|last=González|first=Moisés|date=21 de marzo de 2017|work=[[People en Español]]|accessdate=22 October 2018}}</ref> ки падари тифлаш рӯзноманигори испанӣ Иван Гонсалес мебошад<ref>{{cite news|url=https://peopleenespanol.com/mamas-y-bebes/dante-hijo-danna-garcia/|title=¡Por fin! Danna García muestra el rostro completo de su hijo a sus 9 meses de vida|last=González|first=Moisés|date=April 26, 2018|work=[[People en Español]]|accessdate=22 October 2018}}</ref>. Ӯ тифлаш Дантеро 8 июли 2017 соати 7-и субҳ дар Майамӣ-Бич таваллуд намуд<ref>{{cite news|url=https://peopleenespanol.com/mamas-y-bebes/danna-garcia-ya-es-mama|title=Danna García ya es mamá|fechaacceso=11 de julio de 2017}}</ref><ref>{{cite news| url=http://www.caracoltv.com/farandula/bienvenido-al-mundo-danna-garcia-ya-dio-luz-su-primer-hijo|autor=Caracol TV|title=¡Bienvenido al mundo! Danna García ya dio a luz a su primer hijo||fechaacceso=11 de julio de 2017}}</ref>. Соли 2020 Данна гирифтори коронавирус гардидааст<ref>[https://cnnespanol.cnn.com/2020/03/16/alerta-danna-garcia-actriz-de-pasion-de-gavilanes-tiene-coronavirus/ CNN Espanol: Danna García, actriz de Pasión de Gavilanes, tiene coronavirus], March 2020</ref>. == Филмнома == === Филм === {| class="wikitable sortable plainrowheaders" |+Феҳристи ҳунарнамоиҳои Данна Гарсия дар филмҳо |- ! scope="col" | Сол ! scope="col" | Номи филм ! scope="col" | Бо забони тоҷикӣ ! scope="col" | Нақш(ҳо) ! scope="col" | Шарҳ(ҳо) ! scope="col" | Пайвандҳо |- | 2010 |''[[Toy Story 3]]'' | '' Ҳикояи бозичаҳо'' | Барбӣ | Тарҷумашуда бо забони испанӣ | <ref>{{cite web|title=Danna García: una Barbie de carne y hueso|url=http://www.peopleenespanol.com/article/danna-garcia-una-barbie-de-carne-y-hueso|author=Vicglamar Torres|work=[[People en Español]]|accessdate=7 September 2015|language=Spanish}}</ref> |- | 2012 |''El cielo en tu mirada'' | '' Осмон дар чашмони туст'' | Анжелика Мария | | <ref>{{cite web|title=Danna García en una “celestial” actuación|url=http://www.peopleenespanol.com/article/danna-garcia-en-una-celestial-actuacion|author=José R. Pagán|work=[[People en Español]]|accessdate=7 September 2015|language=Spanish}}</ref> |- | 2012 | ''Carrusel'' | | Мария Кристина Эчеваррӣ | | <ref>{{cite web|title=Se estrena la película 'Carrusel' con la actriz Danna García|url=http://entretenimiento.terra.com.co/cine/se-estrena-la-pelicula-carrusel-con-la-actriz-danna-garcia,b62fa9b939a59310VgnVCM4000009bcceb0aRCRD.html|author=|website=entretenimiento.terra.com.co|accessdate=7 September 2015|language=Spanish}}{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> |- | 2018 | ''Malacopa'' | | Паулина Сантамария | | <ref>http://malacopalapeli.mx/</ref> |} === Силсилафилм === <!-- Please use "Notes" to add Awards and nominations or names of episodes, or if it's a film for television use "Television film". Do not use "Protagonist, Main protagonist, Lead role, Main Antagonist, Recurring role or Supporting role". Thank you. PLEASE READ THE NOTE.--> {| class="wikitable sortable plainrowheaders" |++Феҳристи ҳунарнамоиҳои Данна Гарсия дар сериолҳо<ref>{{cite web|title=¡Danna García se nos casa!|url=http://www.laopinion.com/2015/02/20/danna-garcia-se-nos-casa/|author=|website=laopinion.com|accessdate=7 September 2015|language=Spanish}}</ref> |- ! scope="col" | Сол ! scope="col" | Номи филм ! scope="col" | Бо забони тоҷикӣ ! scope="col" | Нақш(ҳо) ! scope="col" | Шарҳ(ҳо) ! scope="col" | Пайвандҳо |- | 1987 | ''Imagínate'' | '' Худатро тасаввур кун'' | | | <ref>{{cite web|title=Danna García - Reportaje|url=http://teleprograma.fotogramas.es/telenovela/2008/especiales/danna-garcia-rostros/danna-garcia-reportaje|author=|website=teleprograma.fotogramas.es|accessdate=7 September 2015|language=Spanish}}{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> |- | 1989 | ''Azúcar'' | '' Шакар'' | Каридод Солаз дар хурдӣ | | <ref name=latiniconos>{{cite web|title=Portafolio Danna García|url=http://latiniconos.com/wp/portfolio_page/danna-garcia-2/|website=latiniconos.com|accessdate=7 September 2015|language=Spanish}}{{Dead link|date=July 2019 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> |- | 1991 |''La casa de las dos palmas'' | | Эванҷелинаи ҷавон | | <ref name="latiniconos" /> |- | 1993 | ''Café, con aroma de mujer'' | '' Қаҳва бо накҳати зан | Морсело Валйехо Корте | | <ref>{{cite web|title=FOTOS: Así han cambiado los personajes de "Café, con aroma de mujer"|url=http://www.publimetro.cl/nota/showbiz/fotos-asi-han-cambiado-los-personajes-de-cafe-con-aroma-de-mujer/oEpniv!957nLr4ObsiEiPBr9qhgQQ/|author=|website=publimetro.cl|accessdate=7 September 2015|language=Spanish|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161215030511/http://www.publimetro.cl/nota/showbiz/fotos-asi-han-cambiado-los-personajes-de-cafe-con-aroma-de-mujer/oEpniv!957nLr4ObsiEiPBr9qhgQQ/|archivedate=2016-12-15}}</ref> |- | 1995 | ''Victoria'' | Виктория | Виктория | | <ref name=grandesestrellas>{{cite web|title=Danna García - Grandes Estrellas|url=http://www.grandesestrellas.com/estrellas/danna-garcia/|author=|website=grandesestrellas.com|accessdate=7 September 2015|language=Spanish}}</ref> |- | 1996 | ''El día es hoy'' | | Милена | | <ref>{{cite web|title=Café para todos los gustos|url=http://www.eltiempo.com/archivo/documento/MAM-359458|author=Víctor Manuela García|website=eltiempo.com|accessdate=7 September 2015|language=Spanish}}</ref><ref>{{cite web|title=Los años tenebrosos de la televisión colombiana: Las cosas secretas [1996]|url=http://www.lafiscalia.com/2012/06/21/los-anos-tenebrosos-de-la-television-colombiana-las-cosas-secretas-1996/|author=Pink Sauce|website=lafiscalia.com|accessdate=7 September 2015|language=Spanish|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190721055233/https://www.lafiscalia.com/2012/06/21/los-anos-tenebrosos-de-la-television-colombiana-las-cosas-secretas-1996/|archivedate=2019-07-21}}</ref> |- | 1997 | ''Al norte del corazón'' | '' Ба самти Шимол аз дил'' | Элоиза | | <ref name="grandesestrellas" /> |- | 1998 | ''Perro amor'' | | София Сонтоно | | <ref>{{cite web|title=Danna Garcia protagoniza 'Perro amor', la nueva apuesta de TV Canaria|url=http://www.formulatv.com/noticias/1581/danna-garcia-protagoniza-perro-amor-la-nueva-apuesta-de-tv-canaria/|author=|website=formulatv.com|accessdate=7 September 2015|language=Spanish}}</ref> |- | 1999 | '' Háblame de amor'' | '' Биё барои ишқ суҳбат мекунем | Хулиё Толедо Салвидар/Химена Ортега Толедо | | <ref name="grandesestrellas" /> |- | 2000 | ''La revancha'' | '' Интиқом'' | Солидод Сантандер / Морионо Риос | | <ref>{{cite web|title=Danna García - Telenovelas|url=http://teleprograma.fotogramas.es/telenovela/2008/especiales/danna-garcia-rostros/danna-garcia-telenovelas/danna_garcia-tns-02|author=|website=teleprograma.fotogramas.es|accessdate=7 September 2015|language=Spanish|pages=2}}{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> |- | 2002 | ''Lo que callamos las mujeres'' | '' Розҳои занона'' | Летӣ | (Мавсими 2, қисмати 36) | <ref name="grandesestrellas" /> |- | 2003 | ''Pasión de gavilanes'' | '' Эҳсоси пинҳон'' | Норма Элизондо Асеведо | | <ref>{{cite web|title=Danna García - Telenovelas|url=http://teleprograma.fotogramas.es/telenovela/2008/especiales/danna-garcia-rostros/danna-garcia-telenovelas/danna_garcia-tns-03|author=|website=teleprograma.fotogramas.es|accessdate=7 September 2015|language=Spanish|pages=3}}{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> |- | 2004 | ''Te voy a enseñar a querer'' | '' Дӯст доштанро ба ту меомӯзам'' | Диана Мария Риверо | | <ref>{{cite web|title=Danna García - Telenovelas|url=http://teleprograma.fotogramas.es/telenovela/2008/especiales/danna-garcia-rostros/danna-garcia-telenovelas/danna_garcia-tns-04|author=|website=teleprograma.fotogramas.es|accessdate=7 September 2015|language=Spanish|pages=4|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304185923/http://teleprograma.fotogramas.es/telenovela/2008/especiales/danna-garcia-rostros/danna-garcia-telenovelas/danna_garcia-tns-04|archivedate=2016-03-04}}</ref> |- | 2005 | ''Corazón partido'' | '' Қалбҳои шикаста'' | Aura Echarri Medina | | <ref>{{cite web|title=Danna García - Telenovelas|url=http://teleprograma.fotogramas.es/telenovela/2008/especiales/danna-garcia-rostros/danna-garcia-telenovelas/danna_garcia-tns-05|author=|website=teleprograma.fotogramas.es|accessdate=7 September 2015|language=Spanish|pages=5}}{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> |- | 2007 | ''Decisiones'' | '' Натиҷа'' | Франсиско | Мавсими 3, Қисмати 16 | <ref name="grandesestrellas" /> |- | 2008 | ''La traición'' | '' Товон'' | Сулидод де Обергон | | <ref>{{cite web|title=Danna García - Telenovelas|url=http://teleprograma.fotogramas.es/telenovela/2008/especiales/danna-garcia-rostros/danna-garcia-telenovelas/danna_garcia-tns-06|author=|website=teleprograma.fotogramas.es|accessdate=7 September 2015|language=Spanish|pages=6}}{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> |- | 2008 |''Tiempo final'' | '' Дар лаҳзаи охир '' | Ана | "Лесбианҳо" (мавсими 2, қисмати 6) | <ref name="latiniconos" /> |- | 2008-2009 | ''Un gancho al corazón'' | '' Зарба ба қалб'' | Валентина Лопез "Ла Монита" | | <ref>{{cite web|title=Así es y así boxea Danna García, 'La Monita'|url=http://www.divinity.es/un-gancho-al-corazon/Danna-Garcia-da-vida-Monita_4_1531485008.html|author=|website=divinity.es|accessdate=7 September 2015|language=Spanish|pages=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190721055233/https://www.divinity.es/un-gancho-al-corazon/Danna-Garcia-da-vida-Monita_4_1531485008.html|archivedate=2019-07-21}}</ref> |- | 2010 | ''Bella calamidades'' | '' Тилисми зебо'' | Дулорес "Луло" Корреро | | <ref>{{cite web|title=Danna García y Segundo Cernadas en Bella Calamidades|url=http://www.todotnv.com/danna-garcia-y-segundo-cernadas-en-bella-calamidades.html|author=Diana Campos|website=todotnv.com|accessdate=7 September 2015|language=Spanish|pages=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180407154253/http://www.todotnv.com/danna-garcia-y-segundo-cernadas-en-bella-calamidades.html|archivedate=2018-04-07}}</ref> |- | 2010 | ''Alguien te mira'' | ''Касе туро нигоҳ дорад'' | Пидод Эстевез | | <ref>{{cite web|title=“Alguien te mira” en Venezuela|url=http://www.todotnv.com/alguien-te-mira-en-venezuela.html|author=Diana Campos|website=todotnv.com|accessdate=7 September 2015|language=Spanish|pages=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180619221933/http://www.todotnv.com/alguien-te-mira-en-venezuela.html|archivedate=2018-06-19}}</ref> |- | 2012-2013 | ''Qué bonito amor'' | ''Чихел ишқ зебост'' | Мария Мендоза | Номз, [[People en Español|Premios People en Español]] барои беҳтарин ҳунарпешаи нақши асосӣ<ref name=people>{{cite web|title="Qué bonito amor" en la revista premios "People en Español"|url=http://www.peopleenespanol.com/gallery/estrellas-del-ano-people-en-espanol-2013-telenovelas-los-ganadores|work= [[People en Español]]|accessdate=7 September 2015|language=Spanish}}</ref><br />Номз, [[People en Español|Premios People en Español]] барои беҳтарин ҷуфт бо Хорхе Салинас<ref name="people" /> |<ref>{{cite web|title=Doblarán voces de Jorge Salinas y Danna García en 'Qué Bonito Amor'|url=http://entretenimiento.terra.com/novelas/doblaran-voces-de-jorge-salinas-y-danna-garcia-en-que-bonito-amor,0828df6bcf665410VgnCLD200000bbcceb0aRCRD.html|website=entretenimiento.terra.com|accessdate=7 September 2015|language=Spanish|pages=}}</ref> |- | 2014 | ''Camelia la Texana'' | '' Камелия аз Техас'' | Роза | 1 қисм | <ref>{{cite web|title=Filmografía de Danna García|url=http://www.canalrgz.com/gente/filmografia/15220/danna-garcia/|website=canalrgz.com|accessdate=7 September 2015|language=Spanish|pages=}}</ref> |- | 2015 | ''Lo imperdonable'' |'' Нобахшиданӣ'' | Ребеко Ройо | 16 қисм | <ref name=latinospost>{{cite web|title=‘Lo Imperdonable’ Telenovela, Elenco, Capítulo Final, Spoilers: El Galán Diego Olivera Se Integra A Semanas del Final|url=http://spanish.latinospost.com/articles/41765/20150908/lo-imperdonable-telenovela-elenco-capitulo-final-spoilers-diego-olivera-se-integra-a-semanas-del-final.htm|website=spanish.latinospost.com|accessdate=17 September 2015|language=Spanish}}</ref> |- | 2016 | ''Ruta 35'' | '' Маршрути 35'' | София Бермудез | | <ref>{{cite web|title=Danna García regresa a la televisión en EU con 'Ruta 35'|url=http://www.excelsior.com.mx/funcion/2015/05/14/1024228|website=excelsior.com.mx|accessdate=7 September 2015|language=Spanish|pages=}}</ref> |- | 2016 | ''Las amazonas'' | '' Амазонҳо'' | Диана Сантос | | <ref name="peopleenespanol.com">{{cite web|last1=González|first1=Moisés|title=Conoce al elenco de la telenovela Las Amazonas (FOTO)|url=http://www.peopleenespanol.com/article/conoce-alelenco-de-la-telenovela-las-amazonas-foto|website=peopleenespanol.com|publisher=[[People en Español]]|accessdate=27 March 2016|language=Spanish}}</ref> |- | 2018 | ''Por amar sin ley'' | | Fanny Quiroz | 9 қисм <ref>[https://www.imdb.com/name/nm0306050/]</ref> | <ref>[https://www.lasestrellas.tv/telenovelas/por-amar-sin-ley/clip/por-amar-sin-ley-danna-garcia]</ref> |- | 2019 | ''El Señor de los Cielos'' | | Виолета Эстрелла | Мавсими 7 | <ref>[https://www.imdb.com/title/tt2777882/]</ref> |} === Театр === {| class="wikitable sortable plainrowheaders" |+Феҳристи ҳунарнамоиҳои Данна Гарсия дар театр |- ! scope="col" | Сол ! scope="col" | Ном ! scope="col" | Бо забони тоҷикӣ ! scope="col" | Нақш(ҳо) ! scope="col" | Шарҳ(ҳо) ! scope="col" | Пайвандҳо |- | 2016 - 2017 |''Extraños en un tren'' | | Anna Heines | | <ref>{{cite news|url=https://www.radioformula.com.mx/entretenimiento/20160926/danna-garcia-se-incorpora-al-elenco-de-extranos-en-un-tren-con-maxine-woodside/|title=Danna García se incorpora al elenco de “Extraños en un tren”. Con Maxine Woodside|3=2016|accessdate=2019-12-29|archivedate=2019-09-25|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190925184516/https://www.radioformula.com.mx/entretenimiento/20160926/danna-garcia-se-incorpora-al-elenco-de-extranos-en-un-tren-con-maxine-woodside/}}</ref> |} == Ҷоизаҳо ва ҷоизаҳо== {| class="wikitable" ===Ҷоиза ва номзадиҳои TVyNovelas=== |- ! Сол !! Категория !! Номи силсилафилм!! Натиҷа |- | 2005 || Беҳтарин нақши асосӣ|| ''Ба ту дӯст доштанро меомӯзам'' ('' Te voy a enseñar a querer '') || Номзад |- | 1999 || Беҳтарин нақши асосӣ || ''Perro amor'' || Ғолиб |- | 1995 || Беҳтарин нақши асосӣ || '' Қаҳва бо хушбӯйии занҳо (''Café con aroma de mujer'') || Номзад |} ===Ҷоиза ва номзадиҳои India Catalina=== {| class="wikitable" |- ! Сол !! Категория !! Номи силсилафилм!! Натиҷа |- | 2005 || Беҳтарин нақши асосӣ || ''Ба ту дӯст доштанро меомӯзам'' ('' Te voy a enseñar a querer '') || Номзад |- | 1990 || Беҳтарин ҳунарпешаи кӯдак ||'' Шакар'' (''Azúcar'') || Номзад |} === Ҷоизаҳои Talento Caracol === {| class="wikitable" |- ! Сол !! Категория !! Номи силсилафилм!! Натиҷа |- | 2004 || Беҳтарин нақши асосӣ || '' Хашми пинҳон'' (''Pasión de gavilanes'') || Ғолиб |} == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == {{Authority control}} [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанҳои синамои Испониё ва Амрикои Лотинӣ]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанони асри ХХI]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанони асри ХХ]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанҳои синамои Колумбия]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанҳои телевизиони Колумбия]] [[Гурӯҳ:Сарояндаҳои Колумбия]] [[Гурӯҳ:Муделҳои Колумбия]] gq4126lejtevdh02l2r8ogozi22l5u9 Ҷунайд Аркин 0 221301 1309040 1305890 2022-08-04T07:56:54Z VASHGIRD 8035 /* Зиндагинома */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Синамогар |ном = Ҷунайд Аркин |номи аслӣ = {{lang-tr|Cüneyt Arkın}} |тасвир = |бар = |тавсифи тасвир = |ном ҳангоми таваллуд = Fahrettin Cüreklibatır |таърихи таваллуд = 07.09.1937 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ|Алпу}}, [[Вилояти Эскишаҳр|Эскишаҳр]], [[Туркия]] |таърихи даргузашт = |маҳалли даргузашт = {{МаҳаллиМарг|Истанбул}}, [[Туркия]] |шаҳрвандӣ = {{Парчам|Туркия}} |касб = [[ҳунарпеша]]<br>[[коргардон]]<br>продюсери филм |солҳои фаъолият = 1963–то ҳол |самт = |ҷоизаҳо = }} '''Ҷунайд Аркин''' ({{lang-tr|Cüneyt Arkın}}); номи пурра '''Фахриддин Ҷуреклибатир''' ({{lang-tr|Fahrettin Cüreklibatır}}; [[7 сентябр]] [[1937]], деҳаи Гокчеоғлу, Алпу, [[Вилояти Эскишаҳр|Эскишаҳр]] - [[28 июн]], [[2022]], [[Истанбул]], [[Туркия]]) — ҳунарпеша, коргардон ва продюсери машҳури турк. Аркин пизишки тиб ва устоди санъати ҳарбӣ зиёда аз 7 шаклҳои мухталиф аст. Ӯ зиёда дар 310 филм ва силсилафилмҳои телевизионӣ нақш офаридааст ва яке аз маъруфтарин ҳунармандони турк дар ҳама давр дониста мешавад. Филмҳои ӯ ҳатто дар хориҷ намоиш дода шудаанд. Филмҳои барҷастаи ӯ драмаҳои таърихие мебошанд, ки дар асрҳои аввали империяи Усмонӣ ё каме қаблро дар бар мегирад. Ба мисли "Malkoçoğlu Cem Sultan", бо вуҷуди муваффақиятҳои ин гуна филмҳо, ӯ инчунин дар филмҳои сиёсӣ дар охири солҳои 70-ум ширкат варзидааст, ки маъруфтаринаш "The Adam Trilogy"-и коргардон Рамзӣ Айдин Ҷонтурк мебошад. Аркин дар хориҷа бо филми "Dünyayı Kurtaran Adam" шинохта шудааст, ки коргардонаш Этин Инанч мебошад. Ҷунайд зиёда аз 20 филмро коргардонӣ намудааст, аз он ҷумла:Bir Kaç Güzel Gun Için, Şafak Sökerken, Üç Tatlı Bela, Şafak ва Oğulcan. Охирин филме, ки ӯ нақш офаридааст соли 2014 "Panzehir" мебошад ва нақшҳои асосиро худаш ва [[Амин Бозтепа]] иҷро намудаанд. == Зиндагинома == Дар деҳаи Карачайи назди Эскишаҳр таваллуд шудааст. Падари ӯ Ҳоҷи Ёқуб дар ҷанг барои Истиқлолият иштирок намудаааст. Аслаш [[тоторҳо]]и [[Қрим]] мебошад. Дар шуъбаи тиббии Донишгоҳи [[Истнбул]] таҳсил кардааст. Ӯ дар [[вилояти Эскишаҳр]] хидмати ҳарбӣ намудааст. Ӯ дар аспсаворӣ ва карате таҷриба дорад.  Ғайр аз ҳунарнамоӣ, ӯ намоишҳои телевизионӣ иштирок намудаааст. Якчанд муддат дар рӯзномаҳо барои тандурустӣ кор кардааст. Соли 2009, ӯ ба муддати се моҳ дар беморхона барои муолиҷаи [[асаб]] дар [[сутунмуҳра]] табобат гирифтааст. == Эҷодиёт дар синамо == Ҳангоми хидмат ба ҳайси афсари эҳтиётӣ дар зодгоҳаш Эскишаҳр, ӯ диққати коргардон Холид Рефишро ҳангоми банаворгирии филми Шафак Бекчилери (1963) бо Гоксел Арса дар нақши асосӣ ҷалб намуд. Пас аз хатми хидмати ҳарбӣ ӯ дар Адана ва атрофи он кор мекард. Соли 1963 ӯ дар маҷаллаи Artist ҷоизаи аввалинашро ба даст овард. Дар ҷустуҷӯи кор, Ҷунайд муддате дар соли 1963 бо пешниҳоди Холид Рефин ба наворгирии филм оғоз кард ва дар тӯли ду сол тақрибан дар 30 филмро ба нақш офаридааст. Дар саҳнаи филми ҷангии Gurbet Kuşları дар охири соли 1964, нақш офаридааст, ки ин як пешрафт дар фаъолияти ӯ буд. Пас аз иҷрои нақшҳои қаҳрамонони ошиқ ва ҷаззоб ӯ ба [[филми ҷангӣ|филмҳои жанри ҷангӣ]] ва ҳарбӣ бо пешниҳоди гузашт ва пешниҳоди Халил Рафиқ. Дар муддати шаш моҳ ӯ акробатикаро дар сирки маҳаллии Медранои Истанбул омӯхт. Ҳар он чи, ки ӯ омӯхт дар филмҳои чандқисмаи Malkoçoğlu ва Battal Gazi Destanı дар экрани калон нишон дод, ки ӯ ба синамо як услуби наверо пешниҳод намуд ва ин қаблан набуд. Дере нагузашта ӯ дар [[филми моҷароӣ|филмҳои моҷароӣ]] аз ҳама серталабтарин ҳунарпеша гардид. Гарчанде ки ӯ фаъолияти касбии худро бо филмҳои [[мелодрамма]]вӣ оғоз кардааст аммо  дар [[филми ҳарбӣ|филмҳои ҳарбӣ]]  идома додааст, ки тақрибан қаҳрамони ӯ дар ҳамаи филмҳо мемирад. Дар тӯли фаъолияти худ, ӯ дар жанрҳои мухталиф аз [[вестерн]] то [[ҳаҷв]], аз филмҳои [[моҷароӣ]] то филмҳои иҷтимоӣ кор кардааст. Хусусан Maden (1978) ва Vatandaş Rıza (1979) дар фаъолияти ӯ ҷои махсусро ишғол мекунанд. Соли 1982, ӯ дар филми "Dünyayı Kurtaran Adam нақш бозид, як услуби маҳаллии Ҷанговарони ситоравӣ мебошад, ки ҳам дар дохил ва ҳам дар хориҷи кишвар филми муваффақ ба ҳисоб меравад. == Ҳаёти шахсӣ == Соли 1964, ӯ ба ҳамкурси худ Гулен Мокан издивоҷ кард, ки ӯ низ ҳамчун табиб кор кардааст, ду сол пас издивоҷ духтараш Филиз таваллуд шуд, аммо пас аз як сол онҳо ҷудо шуданд. Соли 1970 бо Бетул Исчил хонадор шуд, ки дар [[Швейтсария]] таҳсил карда буд. Онҳо ду писар доранд, Каан ва Мурод<ref>http://www.haber7.com/haber/20080119/Cuneyt-Arkin-Baska-kadina-el-surmedim.php</ref>. Чанд муддат ӯро барои [[Алкоголизм|майзадагӣ]] муолиҷа карданд, бораи [[Алкоголизм|машрубот]], [[нашъамандӣ]] ба ҷавонон конфронсҳои зиёдеро гузаронидааст ва бисёр ҷоизаҳо ва ифтихорномаҳо гирифтааст. == Даргузашт == Ҷунайд Аркин рӯзи 28-уми июни соли 2022 пас аз [[сактаи қалб]] дар хона дар бемористони Истанбул даргузашт. 30 июн дар қабристони Зинҷирликую ба хок супурда шуд. == Филмнома == === Силсилафилм ва филмҳо === ==== Ҳамчун ҳунарпеша ==== {| | * 1953 : ''Kaderin Mahkumları'' * 1964 : ''Aşk ve Kin'' * 1964 : ''Gözleri Ömre Bedel'' * 1964 : ''Hepimiz Kardeşiz'' * 1964 : ''Sokakların Kanunu'' * 1964 : ''Ayşecik Çıtı Pıtı Kız'' * 1964 : ''İstanbul Sokaklarında'' * 1964 : ''Günah Kızları'' * 1964 : ''Sıkı Dur Geliyorum'' * 1964 : ''Yalnız Değiliz'' * 1964 : ''Çöpçatanlar Kampı fasfsfis'' * 1964 : ''Cehennem Arkadaşları'' * 1964 : ''Yankesici Kız'' * 1964 : ''Şoför Nebahat Ve Kızı'' * 1964 : ''Gurbet Kuşları'' * 1965 : ''Kırık Hayatlar'' * 1965 : ''Sürtük'' * 1965 : ''Dudaktan Kalbe'' * 1965 : ''Serseri Aşık'' * 1965 : ''Sevgim Ve Gururum'' * 1965 : ''Haremde Dört Kadın'' * 1965 : ''İnatçı Gelin'' * 1965 : ''Ah Bu Dünya'' * 1965 : ''Devlerin Kavgası'' * 1965 : ''Horasan'dan Gelen Bahadır'' * 1965 : ''Ölüme Kadar'' * 1965 : ''Sevişmek Yasak'' * 1965 : ''Silahların Sesi'' * 1965 : ''Canım Sana Feda'' * 1965 : ''Aşk ve İntikam'' * 1965 : ''Horasan'ın Üç Atlısı'' * 1965 : ''Fakir Gencin Romanı'' * 1965 : ''Satılık Kalp'' * 1966 : ''Dişi Düşman'' * 1966 : ''Fakir Bir Kız Sevdim'' * 1966 : ''İntikam Uğruna'' * 1966 : ''Kıskanç Kadın'' * 1966 : ''Malkoçoğlu'' * 1966 : ''Acı Tesadüf'' * 1966 : ''Karanlıklar Meleği'' * 1966 : ''Şafakta Üç Kurşun'' * 1966 : ''Ayrılık Şarkısı'' * 1966 : ''İki Yabancı'' * 1966 : ''Kolsuz Kahraman'' * 1966 : ''İntikam Ateşi'' * 1966 : ''Yakut Gözlü Kedi'' * 1966 : ''Damgalı Adam'' * 1966 : ''Göklerdeki Sevgili'' * 1966 : ''Cibali Karakolu'' * 1966 : ''Affedilmeyen'' * 1966 : ''Suçsuz Firari'' * 1966 : ''Çıtkırıldım'' * 1967 : ''Yıkılan Yuva'' * 1967 : ''Kırbaç Altında'' * 1967 : ''Malkoçoğlu Krallara Karşı'' * 1967 : ''Alpaslan'ın Fedaisi Alpago'' * 1967 : ''Bir Şoförün Gizli Defteri'' * 1967 : ''Cici Gelin'' * 1967 : ''Ringo Kid'' * 1967 : ''Seni Affedemem'' * 1967 : ''Yüzbaşı Kemal'' * 1967 : ''Zengin Ve Serseri'' * 1967 : ''Hacı Murat'' * 1967 : ''Namus Borcu'' * 1967 : ''İdam Günü'' * 1967 : ''Zehirli Hayat'' * 1967 : ''Pranga Mahkumu'' * 1967 : ''Silahlı Paşazade'' * 1968 : ''Artık Sevmiyeceğim'' * 1968 : ''Şafak Sökmesin'' * 1968 : ''Eşkiya Halil (Haydut)'' | * 1968 : ''Belalı Hayat'' * 1968 : ''Malkoçoğlu Kara Korsan'' * 1968 : ''Gök Bayrak'' * 1968 : ''Kader'' * 1968 : ''Acı İntikam'' * 1968 : ''Köroğlu'' * 1968 : ''İlk ve Son'' * 1968 : ''Yüzbaşının Kızı'' * 1968 : ''Beş Ateşli Kadın'' * 1968 : ''Baharda Solan Çiçek'' * 1968 : ''Hacı Murat Geliyor'' * 1968 : ''Kader Ayırsa Bile'' * 1968 : ''Son Vurgun (Kurşunların Yağmuru)'' * 1969 : ''Sevgili Babam'' * 1969 : ''Vatan Ve Namık Kemal'' * 1969 : ''İnsanlar Yaşadıkça'' * 1969 : ''Lekeli Melek'' * 1969 : ''Malkoçoğlu Akıncılar Geliyor'' * 1969 : ''Osmanlı Kartalı'' * 1969 : ''Ala Geyik'' * 1969 : ''Melikşah'' * 1969 : ''Büyük Yemin'' * 1969 : ''Aşk Mabudesi'' * 1969 : ''Hayat Kavgası'' * 1969 : ''[[Сарзамини диловарон]]'' * 1970 : ''Arım, Balım, Peteğim'' * 1970 : ''Selahattin Eyyubi'' * 1970 : ''Ferhat ile Şirin'' * 1970 : ''Yarım Kalan Saadet'' * 1970 : ''Yusuf İle Züleyha / Hazreti Yusuf'' * 1970 : ''Hayatım Sana Feda'' * 1970 : ''Adsız Cengaver'' * 1970 : ''Yumurcak Köprüaltı Çocuğu'' * 1971 : ''Mah-pishooni'' * 1971 : ''Vahşi Çiçek'' * 1971 : ''Herşey Oğlum İçin'' * 1971 : ''İki Esir'' * 1971 : ''Battal Gazi Destanı'' * 1971 : ''Malkoçoğlu Ölüm Fedaileri'' * 1971 : ''Fakir Aşıkların Romanı'' * 1971 : ''Cehenneme Bir Yolcu'' * 1971 : ''Severek Ayrılalım'' * 1971 : ''Küçük Sevgilim'' * 1971 : ''Satın Alınan Koca'' * 1971 : ''Adını Anmayacağım'' * 1971 : ''Oyun Bitti'' * 1971 : ''[[Меваи гуноҳ]]'' * 1972 : ''Mahkum'' * 1972 : ''Murat İle Nazlı'' * 1972 : ''Nazlı İle Murat'' * 1972 : ''Hayatımın En Güzel Yılları'' * 1972 : ''Çöl Kartalı'' * 1972 : ''Günahsızlar'' * 1972 : ''Yaralı Kurt'' * 1972 : ''Alın Yazısı'' * 1972 : ''Battal Gazi'nin İntikamı'' * 1972 : ''Zafar'' * 1972 : ''Kara Murat: Fatih'ın Fedaisi'' * 1973 : ''Yumurcak Küçük Kovboy'' * 1973 : ''Kuşçu'' * 1973 : ''Çaresizler'' * 1973 : ''Vurgun'' * 1973 : ''Battal Gazi Geliyor'' * 1973 : ''Gönülden Yaralılar'' * 1973 : ''Yanaşma'' * 1973 : ''Acı Hayat'' * 1973 : ''Kara Murat Fatih'in Fermanı'' * 1974 : ''Oğul'' * 1974 : ''Belalılar'' * 1974 : ''Dayı'' * 1974 : ''Kin'' * 1974 : ''Bırakın Yaşayalım'' | * 1974 : ''Babalık'' * 1974 : ''Kara Murat Kardeş Kanı'' * 1974 : ''Önce Vatan'' * 1974 : ''Yalnız Adam'' * 1974 : ''Battal Gazi'nin Oğlu'' * 1974 : ''Ayrı Dünyalar'' * 1974 : ''Kara Murat Ölüm Emri'' * 1974 : ''Karateciler İstanbul'da'' * 1975 : ''Polizia Brancola Nel Buio, La'' * 1975 : ''İnsan Avcısı'' * 1975 : ''Babanın Oğlu'' * 1975 : ''Cemil'' * 1975 : ''Deli Yusuf'' * 1975 : ''Kılıç Aslan'' * 1975 : ''Soysuzlar'' * 1975 : ''Babacan'' * 1975 : ''Babaların Babası'' * 1975 : ''Şafakta Buluşalım'' * 1975 : ''Kara Murat Kara Şövalyeye Karşı'' * 1975 : ''Üç Kağıtçılar'' / ''Che Carambole Ragazzi'' * 1976 : ''Tek Başına'' * 1976 : ''Tuzak'' * 1976 : ''Yarınsız Adam'' * 1976 : ''İki Arkadaş'' / ''Darbe'' * 1976 : ''Kara Murat, La Belva Dell'Anatolia'' * 1976 : ''Babanın Suçu'' * 1976 : ''Şahin'' * 1976 : ''Hınç'' * 1976 : ''Korkusuz Cengaver'' * 1976 : ''Mağlup Edilemeyenler'' * 1976 : ''Kara Murat Şeyh Gaffar'a Karşı'' * 1977 : ''Sevgili Oğlum'' * 1977 : ''İstasyon'' * 1977 : ''Akrep Yuvası'' * 1977 : ''Altay'dan Gelen Yiğit'' / ''Hakanlar Çarpışıyor'' * 1977 : ''Güneş Ne Zaman Doğacak'' * 1977 : ''Baba Ocağı'' * 1977 : ''Adalet'' * 1977 : ''Satılmış Adam'' * 1977 : ''Yıkılmayan Adam'' * 1977 : ''Cemil Dönüyor'' * 1977 : ''Kara Murat Denizler Hakimi'' * 1977 : ''Baskın'' * 1978 : ''Gelincik'' * 1978 : ''İnsanları Seveceksin'' * 1978 : ''Maden'' * 1978 : ''Baba Kartal'' * 1978 : ''Kaplanlar Ağlamaz'' * 1978 : ''Ölüm Görevi'' * 1978 : ''Görünmeyen Düşman'' * 1978 : ''Kara Murat Devler Savaşıyor'' * 1978 : ''Vahşi Gelin'' * 1978 : ''Kılıç Bey'' * 1979 : ''Küskün Çiçek'' * 1979 : ''Üç Sevgili'' * 1979 : ''Vatandaş Rıza'' * 1979 : ''İki Cambaz'' * 1979 : ''Kanun Gücü'' * 1979 : ''Üç Tatlı Bela'' * 1979 : ''Üç Sevgilim'' * 1979 : ''Canikom'' * 1979 : ''Süpermenler'' * 1980 : ''Sarışın Tehlike'' * 1980 : ''Destan'' * 1980 : ''Kartal Murat'' * 1980 : ''Rahmet Ve Gazap'' * 1980 : ''Rüzgar'' * 1981 : ''Takip'' * 1981 : ''İntikam Yemini'' * 1981 : ''Kader Arkadaşı'' * 1981 : ''Öğretmen Kemal'' * 1981 : ''Önce Hayaller Ölür'' | * 1981 : ''Acı Günler'' * 1981 : ''Su'' * 1981 : ''Unutulmayanlar'' * 1982 : ''Son Savaşçı'' * 1982 : ''Dört Yanım Cehennem'' * 1982 : ''Gırgır Ali'' * 1982 : ''Ölümsüz'' * 1982 : ''Kelepçe'' * 1982 : ''Kanije Kalesi'' * 1982 : ''Son Akın'' * 1982 : ''Dünyayı Kurtaran Adam'' * 1983 : ''Erkekçe'' * 1983 : ''İdamlık'' * 1983 : ''Çöl'' * 1983 : ''En Büyük Yumruk'' * 1983 : ''İntikam Benim'' * 1983 : ''Ölüme Son Adım'' * 1983 : ''Vahşi Kan'' * 1984 : ''Yaşadıkça'' * 1984 : ''Ölüm Savaşçısı'' * 1984 : ''Dev Kanı'' * 1984 : ''Deli Fişek'' * 1984 : ''Bırakın Yaşasınlar'' * 1984 : ''Kanun Kanundur'' * 1984 : ''Kartal Bey'' * 1984 : ''Bir Kaç Güzel Gün İçin'' * 1984 : ''Alev Alev'' * 1985 : ''Paramparça'' * 1985 : ''Paranın Esiri'' * 1985 : ''Kanun Adamı'' * 1985 : ''Kaplanlar'' * 1985 : ''Bin Defa Ölürüm'' * 1985 : ''Doruk'' * 1985 : ''Kaçış'' * 1985 : ''Kahreden Gençlik'' * 1985 : ''Katiller De Ağlar'' * 1985 : ''Mahkum'' * 1986 : ''Sert Adam'' * 1986 : ''Tokatçılar'' * 1986 : ''Gırgır Hafiye'' * 1986 : ''Ölümsüz Aşk'' * 1986 : ''Kavga'' * 1986 : ''Babanın Oğlu'' * 1986 : ''Yalnız Adam'' * 1986 : ''Kanca'' * 1986 : ''Sokak Kavgacısı'' * 1986 : ''Kral Affetmez'' * 1986 : ''Silah Arkadaşları'' * 1986 : ''Vazife Uğruna'' * 1986 : ''Melek Yüzlü Cani / Nefret'' * 1987 : ''Sen Ağlama'' * 1987 : ''Sevdam Benim'' * 1987 : ''Son Kahramanlar'' * 1987 : ''Dökülen Yapraklar'' * 1987 : ''Asılacak Adam'' * 1987 : ''İnsan Avcıları'' * 1987 : ''Cehennem Ateşi'' * 1987 : ''Dört Hergele'' * 1987 : ''Şeytanın Oğulları'' * 1987 : ''Damga'' * 1987 : ''Sürgündeki Adam'' * 1988 : ''Yasak İlişki'' * 1988 : ''Yaşamak'' * 1988 : ''Bombacı'' * 1988 : ''Şafak Sökerken'' * 1988 : ''Babam Ve Ben'' * 1988 : ''Muhteşem Serseri'' * 1988 : ''Kızım ve Ben / Gurbet Kadını'' * 1989 : ''Eski Silah'' * 1989 : ''Av'' * 1989 : ''Doktorlar'' * 1989 : ''Polis Dosyası'' * 1990 : ''İki Başlı Dev'' * 1992 : ''Tanık'' * 1998 : ''Gülün Bittiği Yer'' * 2000 : ''Oğulcan'' * 2006 : ''Dünyayı Kurtaran Adamın Oğlu'' * 2007 : ''Çılgın Dershane'' * 2014 : ''Gulyabani'' * 2014 : ''Panzehir'' * 2020 : ''Kuruluş Osman'' | |} === Ҳамчун коргардон === {| | * ''Oğulcan'' 2000  * ''Bombaci'' 1988 * ''Şafak Sökerken'' 1988 * ''Asılacak Adam'' 1987  * ''Dökülen Yapraklar'' 1987 * ''Sevdan Benim'' 1987 * ''Son Kahramanlar'' 1987 * ''Gırgır Hafiye'' 1986  * ''Kavga'' 1986  | * ''Silah Arkadaşlari'' 1986  * ''Sokak Kavgasi'' 1986  * ''Kaçış'' 1985  * ''Bir Kaç Güzel Gun İçin'' 1984 * ''Ölüm Savasçısı'' 1984 * ''Önce Hayaller Ölur'' 1981 * ''Kartal Murat'' 1980 * ''Rüzgar'' 1980  * ''Kuskun Çiçek'' 1979 | * ''Üç Tatlı Bela'' 1979  * ''Vatandaş Rıza'' 1979  * ''Baba Kartal'' 1978  * ''Olum Görevi'' 1978 * ''Sevgili Oğlum'' 1977 * ''Tek Başına'' 1976  |} == Ҷоизаҳо == {| class="wikitable" cellspacing="0" cellpadding="4" border="2" style="font-size:90%" ! colspan="4" style="background:LightSteelBlue" |Филмҳо |- ! style="background:#CCCCCC" |Сол ! style="background:#CCCCCC" |Номгӯй ! style="background:#CCCCCC" |Ҷоиза |- | 1963 | "Мукофоти аввал" | Artist Mecmuası, Artist Yarışması | {{Ғолиб}} |- | 1969 | "Беҳтарин ҳунарпешаи мард", ''([[:tr:İnsanlar Yaşadıkça (film, 1969)|İnsanlar Yaşadıkça]])'' | Antalya Altın Portakal Film Festivali | {{Ғолиб}} |- | 1972 | "Беҳтарин ҳунарпешаи мард", ''(Yaralı Kurt)'' | [[:tr:4. Altın Koza Film Festivali|1972 Adana Altın Koza Film Festivali]] | {{Ғолиб}} |- | 1976 | "Беҳтарин ҳунарпешаи мард", ''([[:tr:Mağlup Edilemeyenler (film, 1976)|Mağlup Edilemeyenler]])'' | [[:tr:1976 Antalya Altın Portakal Film Festivali|1976 Antalya Altın Portakal Film Festivali]] | {{Ғолиб}} |- | 1999 | "Мукофоти фахрӣ" | 1999 Antalya Altın Portakal Film Festivali | {{Ғолиб}} |- | 2013 | "Мукофоти фахрӣ" | Engelsiz Yaşam Vakfı | {{Ғолиб}} |- | 2013 | "Мукофоти фахрӣ" | [[:tr:3. Sadri Alışık Anadolu Tiyatro Oyuncu Ödülleri|18. Sadri Alışık Tiyatro ve Sinema Oyuncu Ödülleri]] | {{Ғолиб}} |- | 2013 | "Мукофоти фарҳанг ва санъат" | 2013 Yılı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü<ref>[http://www.guzelsanatlar.gov.tr/TR,77674/2013-yili-kultur-ve-sanat-buyuk-odulu-degerlendirme-kur-.html 2013 Yılı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü Değerlendirme Kurulu Kararı]</ref> | {{Ғолиб}} |} == Нигаред низ == *[[Феҳристи ҳунарпешаҳои марди Туркия]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Иқтибосҳо == {{Authority control}} [[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешамардони синамои Туркия]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешамардони телевизиони Туркия]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешамардони театри Туркия]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои мард асри XXI]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои мард асри XX]] [[Гурӯҳ:Коргардонҳои Туркия]] [[Гурӯҳ:Коргардонҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Коргардонҳои асри XXI]] [[Гурӯҳ:Коргардонҳои асри XX]] [[Гурӯҳ:Продюсерони Туркия]] [[Гурӯҳ:Табибони Туркия]] 5c54j8ck691z966mebwfgj8mqzu916a Америcий 0 221847 1308975 1257373 2022-08-04T07:47:12Z VASHGIRD 8035 /* Физикӣ */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Варақаи америcий}} '''Америcий''' ({{lang-la|americium}}) — [[Элементи химиявӣ|унсури химиявӣ]], [[Рақами атомӣ|рақами атомиаш]] 95 буда бо [[Рамз (химия)|рамзи]] '''Am''' ишора карда мешавад<ref>{{cite web | url =http://www.ndt-ed.org/EducationResources/HighSchool/Radiography/atomicmassnumber.htm | title =Atomic Number and Mass Numbers | publisher =ndt-ed.org | accessdate =17 February 2013 | archiveurl =https://web.archive.org/web/20140212155836/http://www.ndt-ed.org/EducationResources/HighSchool/Radiography/atomicmassnumber.htm | archivedate =2014-02-12 }}</ref>. Дар [[Ҷадвали даврӣ|ҷадвали даврии]] ҳозира замон, Америcий дар [[f-блок|блоки f]] ва дар [[3-юм гурӯҳи элементҳо]] ҷойгир мебошад.<ref>{{cite journal |last1=Fluck |first1=E. |year=1988 |title=New Notations in the Periodic Table |journal=[[Pure and Applied Chemistry|Pure Appl. Chem.]] |volume=60 |pages=431–436 |doi=10.1351/pac198860030431 |url=http://www.iupac.org/publications/pac/1988/pdf/6003x0431.pdf |accessdate=24 March 2012 |issue=3 }}</ref> == Хосиятҳо == === Физикӣ === Элементи радиоактив, изотопи устувортаринаш 243Am (давраи нимкоҳишаш 7370 сол). Америтсийро соли 1944 олими америкоӣ Г. Сиборг дар натиҷаи бо нейтронҳо бомбаборон кардани плутоний ҳосил кардааст. Металли нуқрагун; ҳарор. гудозишаш 1173°С, ҳарор. ҷӯшишаш 2600°С, зичиаш 13,67 г/см3. Америтсий монанди дигар актиноидҳо аз нигоҳи химиявӣ фаъол мебошад. Дараҷаи оксидшавиаш +3 аст. Дар шароити муқаррарӣ бо оксиген ва нитроген, таҳти ҳарор. бо аксари ғайриметаллҳо, аз ҷумла бо гид- роген ба реаксия медарояд. Дар шароити гуногун пайвастҳои дараҷаҳои оксидшавиашон +1 — +7 ҳосил карда шудаанд. Пайвастҳои комплексии А. низ ҳосил гардидаанд. === Химиявӣ === {{васеъкунии фасл|section=Хосиятҳо}} === Атомӣ === === Изотопҳо === Изотопҳои америтсий дар тадқиқоти атомӣ мавриди истифода қарор мегиранд. Изотопи 243Am барои синтези баъзе изотопҳои нобелий (No), лоуренсий (Lr) ва нилсборий (Ns) дар Пажӯҳишгоҳи атомии шаҳри Дубнаи Русия истифода шуда буданд. Изотопи 241Аm, ки манбаи гамма-афканишот аст, барои сохтани асбобҳои ченкунанда истифода мегардад. Чунин асбобҳоро дар тиб низ кор мефармоянд. Mac., паҳншавии йодро дар ғадуди сипаршакли инсон бидуни дохили бадан кардани изотопҳои радиоактив ба воситаи асбоби дорои изотопи 241Аm метавон муайян кард. Бо чунин асбобҳо ҳангоми истеҳсол ғафсии тунукаҳои пӯлодӣ (аз 0,5 то 3 мм), алюминий (50 мм) ва шишаро метавон чен ва назорат намуд. Дар оянда А.-ро аз реакторҳои атомии бо нейтронҳои ҳароратӣ коркунанда метавон ба даст овард. Mac., ҳангоми фаъолияти реактори атомӣ бо иқтидори 1000 МВт соле то 7 кг изотопҳои 241Am ҳосил мешаванд. === Мавҷудият дар табиат === == Таърих == === Кашф === === Номгузорӣ === == Пайвандҳо == * [[Ҷадвали даврии унсурҳои кимёӣ]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * {{ВТ-ЭСБЕ|Элементы химические|[[Дмитрий Иванович Менделеев|Менделеев Д. И.]]}} * Популярная библиотека химических элементов, М., 1983; * Шретер В., Химия, М., 1989; * Идрисов Т., Химияи аносир (элементҳо), Д., 2004. == Ҳаволаҳои беруна == {{Wiktionary|Америcий}} {{Commons|americium}} <!--{{compact periodic table}}--> {{Authority control}} [[Гурӯҳ:Америcий]] [[Гурӯҳ:Унсурҳои химиявӣ]] {{Chemistry-stub}} hgmwo9nte4x70m55zjkl4o8kili5vif Дармштадтий 0 221850 1308974 1258278 2022-08-04T07:46:58Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Варақаи дармштадтий}} '''Дармштадтий''' ({{lang-la|darmstadtium}}) — [[Элементи химиявӣ|унсури химиявӣ]], [[Рақами атомӣ|рақами атомиаш]] 110 буда бо [[Рамз (химия)|рамзи]] '''Ds''' ишора карда мешавад<ref>{{cite web | url =http://www.ndt-ed.org/EducationResources/HighSchool/Radiography/atomicmassnumber.htm | title =Atomic Number and Mass Numbers | publisher =ndt-ed.org | accessdate =17 February 2013 | archiveurl =https://web.archive.org/web/20140212155836/http://www.ndt-ed.org/EducationResources/HighSchool/Radiography/atomicmassnumber.htm | archivedate =2014-02-12 }}</ref>. Дар [[Ҷадвали даврӣ|ҷадвали даврии]] ҳозира замон, Дармштадтий дар [[d-блок|блоки d]] ва дар [[10-ум гурӯҳи элементҳо]] ҷойгир мебошад.<ref>{{cite journal |last1=Fluck |first1=E. |year=1988 |title=New Notations in the Periodic Table |journal=[[Pure and Applied Chemistry|Pure Appl. Chem.]] |volume=60 |pages=431–436 |doi=10.1351/pac198860030431 |url=http://www.iupac.org/publications/pac/1988/pdf/6003x0431.pdf |accessdate=24 March 2012 |issue=3 }}</ref> == Хосиятҳо == === Физикӣ === {{васеъкунии фасл|section=Хосиятҳо}} === Химиявӣ === === Атомӣ === === Изотопҳо === === Мавҷудият дар табиат === == Таърих == === Кашф === === Номгузорӣ === == Пайвандҳо == * [[Ҷадвали даврии унсурҳои кимёӣ]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * {{ВТ-ЭСБЕ|Элементы химические|[[Дмитрий Иванович Менделеев|Менделеев Д. И.]]}} == Ҳаволаҳои беруна == {{Wiktionary|Дармштадтий}} {{Commons|darmstadtium}} <!--{{compact periodic table}}--> {{Authority control}} [[Гурӯҳ:Зодагонимштадтий]] [[Гурӯҳ:Унсурҳои химиявӣ]] {{Chemistry-stub}} hagpax9kyf99r5kv7a8j2tastcubysb Феҳристи ҳунарпешазанҳои Туркия 0 221929 1309192 1307524 2022-08-04T10:46:24Z Ҷамшед Ғафуров 26805 /* Преамбула */ wikitext text/x-wiki Инҷо феҳристи ҳунарпешазанони турк оварда шудааст '''А''' * [[Айча Айшин Турон]] * [[Айча Варлиер]] * [[Айдан Шенер]] * [[Алина Боз]] * [[Аслихон Гӯрбӯз]] * [[Аслӣ Анвар]] * [[Аслӣ Тандоған]] * [[Афра Сарачоғлу]] * [[Аҷда Пеккан]] '''Б''' * [[Биннур Кая]] * [[Биран Дамла Йилмаз]] * [[Бирҷа Акалай]] * [[Берен Гӯкйилдиз]] * [[Берен Саат]] * [[Бода Ишчил]] * [[Бодия Энер]] * [[Бурчин Тарзиоғлу]] * [[Бурҷу Бириҷик]] * [[Бурҷу Озбарқ]] '''Г''' * [[Гизем Караҷа]] * [[Гулбен Эрген]] * [[Гулшан Бубикоғлу]] * [[Гулсум Каму]] * [[Гӯкча Баҳодур]] '''Д''' * [[Дарё Алабора]] * [[Демет Акбағ]] * [[Демет Оздамир]] * [[Дениз Чакир]] * [[Дилан Чичек Дениз]] * [[Дилоро Аксуек]] '''Ё''' * [[Ёсамин Аллен]] '''З''' * [[Зайнаб Чамҷӣ]] * [[Заррин Текиндор]] '''И''' * [[Исро Билгич]] '''М''' * [[Марям Узерлӣ]] * [[Мелиса Асли Памук]] * [[Мелиса Сёзен]] * [[Мирай Данер]] '''Н''' * [[Набоҳат Чеҳра]] * [[Наслихон Атогул]] * [[Нургул Йешилчай]] * [[Нурсел Кёсе]] * [[Нур Феттаҳоғлу]] '''О''' * [[Одила Нашит]] * [[Озга Борак]] * [[Озга Гюрел]] * [[Озга Оздер]] * [[Ойкю Карайел]] * [[Ойкю Челик]] '''П''' * [[Парихон Саваш]] * [[Пелин Бату]] '''С''' * [[Садаф Овҷӣ]] * [[Санам Челик]] * [[Санам Унсал]] * [[Селен Озтурк]] * [[Селен Сойдар]] * [[Селин Шакарҷӣ]] * [[Сумру Явруҷук]] '''Т''' * [[Тубо Бӯйӯкӯстӯн]] * [[Тулин Озен]] * [[Туркон Шорай]] '''У''' * [[Узлам Ҷонкар]] '''Ф''' * [[Фахрия Эвҷан]] * [[Филиз Окин]] * [[Фотима Гирик]] '''Х''' * [[Ханда Доғандамир]] * [[Ханда Сорал]] * [[Ханда Эрчел]] * [[Хадиҷа Аслон]] * [[Хулиё Авшар]] * [[Хулиё Кочийгит]] '''Ҳ''' * [[Ҳазал Кая]] * [[Ҳазал Филиз Кӯчӯккосе]] '''Ч''' * [[Чолпан Илҳан]] '''Ҷ''' * [[Ҷерен Морай]] * [[Ҷессика Мэй]] '''Э''' * [[Эзгӣ Асароғлу]] * [[Элчин Сангу]] * [[Эмел Саин]] * [[Эҷе Услу]] ==Нигаред низ== [[Феҳристи ҳунарпешамардони Туркия]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанҳои Туркия]] [[Гурӯҳ:Рӯихатҳои ҳунарпешаҳо аз рӯи кишвар]] etqk2ooq8f9zm14fo70x2jbwuqknzyr Баҳс:Фарҳанги Вахш 1 246214 1309172 1078584 2022-08-04T09:47:43Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Баҳс:Маданияти Вахш]] to [[Баҳс:Фарҳанги Вахш]] wikitext text/x-wiki {{Сарлавҳаи баҳс|arpol=yes}} dblicplmkfayol9ivafx7e2t3qf0rb0 Баҳс:Сомонаи иттилоъоти ҷуғрофиёӣ 1 246587 1309083 1079007 2022-08-04T08:02:52Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Баҳс:САГ (Системахои Ахборотии Географи)]] to [[Баҳс:Сомонаи иттилоъоти ҷуғрофиёӣ]] wikitext text/x-wiki {{Сарлавҳаи баҳс|arpol=yes}} dblicplmkfayol9ivafx7e2t3qf0rb0 Баҳс:Захираҳои табиъии Тоҷикистон 1 251453 1309207 1084572 2022-08-04T11:28:46Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Баҳс:Сарватҳои табиии Тоҷикистон]] to [[Баҳс:Захираҳои табиъии Тоҷикистон]] wikitext text/x-wiki {{Сарлавҳаи баҳс|arpol=yes}} dblicplmkfayol9ivafx7e2t3qf0rb0 Баҳс:Бозпайвандӣ 1 262360 1309121 1096843 2022-08-04T08:53:07Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Баҳс:Анастомоз]] to [[Баҳс:Бозпайвандӣ]] wikitext text/x-wiki {{Сарлавҳаи баҳс|arpol=yes}} dblicplmkfayol9ivafx7e2t3qf0rb0 Толибхон Азимзода 0 276023 1308919 1255842 2022-08-04T07:40:05Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Сиёсатмадор |ном = |номи аслӣ = |тасвир = |бар = |тавсифи тасвир = |ном ҳангоми таваллуд = |номи мустаъор = |таърихи таваллуд = 25.11.1959 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ|ноҳияи Ёвон}}, [[ҶШС Тоҷикистон]], [[ИҶШС]] |таърихи даргузашт = |маҳалли даргузашт = |шаҳрвандӣ = {{Парчам|Тоҷикистон}} |таҳсилот = |дараҷаи илмӣ = |унвонҳои илмӣ = |миллат = тоҷик |эътиқод = |ҳизб = [[Ҳизби халқии демократии Тоҷикистон]] |ғояҳои асосӣ = |навъи фаъолият = [[вакил]]и [[Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон]] |падар = |модар = |ҳамсар = |фарзандон = |ҷоизаҳо = |соядаст = |бари соядаст = |вебгоҳ = |викианбор = }} '''Толибхон Ситамурод Азимзода''' - [[ҳуқуқшинос]], [[вакил]]и [[Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон]] даъвати шашум.<ref>{{Cite web|url=https://parlament.tj/deputats/6|title=Азимзода Толибхон Ситамурод |author=|website=www.parlament.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-03-18}}</ref> == Зиндагинома == Толибхон Азимзода [[25 ноябр]]и [[соли 1959]] дар деҳаи Даҳанаи [[ноҳияи Ёвон]], Ҷумҳурии Тоҷикистон таваллуд шудааст. Маълумоти миёнаро аз соли 1967 то соли 1977 дар мактаби миёнаи рақами 16 ноҳияи Ёвон гирифтааст. Маълумоташ олӣ, соли 1983 Донишгоҳи Давлатии Тоҷикистон ба номи В. И. Ленинро (ҳоло Донишгоҳи миллии Тоҷикистон) бо ихтисоси ҳуқуқшинос хатм намудааст. * Аз августи соли 1977 то апрели соли 1978 коргари заводи таъмири механикии ноҳияи Ёвон. * Аз апрели соли 1978 то июли соли 1978 коргари заводи оҳану бетонии ноҳияи Ёвон. * Аз сентябри соли 1978 то июни соли 1983 донишҷӯи шуъбаи рӯзонаи факултаи ҳуқуқшиносии Донишгоҳи Давлатии Тоҷикистон ба номи В.И.Ленин (ҳоло Донишгоҳи миллии Тоҷикистон). * Аз июн то октябри соли 1983 сафарбар ба ҷамъомади ҳарбӣ. * Аз ноябр то декабри соли 1983 коромӯз дар вазифаи прокурори шуъбаи назорати умумии прокуратураи вилояти собиқ Қурғонтеппа. * Аз моҳи декабри соли 1983 то моҳи феврали соли 1986 дар вазифаи прокурори шуъбаи назорати умумии прокуратураи вилояти собиқ Қурғонтеппа. * Аз моҳи феврали соли 1986 то ноябри соли 1988 ёрдамчии калони прокурори вилояти собиқ Қурғонтеппа барои назорату иҷроиш. * Аз моҳи ноябри соли 1988 то моҳи ноябри соли 1990 ёрдамчии калони прокурори вилояти Хатлон барои назорату иҷроиш. * Аз моҳи ноябри соли 1990 то моҳи январи соли 1993 ёрдамчии калони прокурори вилояти собиқ Қурғонтеппа. * Аз моҳи январи соли 1993 то моҳи майи соли 1994 муовини прокурори ноҳияи Ёвон. * Аз моҳи майи соли 1994 то моҳи сентябри соли 1996 прокурори ноҳияи Бохтари вилояти Хатлон. * Аз моҳи сентябри соли 1996 то октябри соли 2001 муовини прокурори вилояти Хатлон — сардори Раёсати тафтишотии ҳамин прокуратура. * Аз моҳи октябри соли 2001 то октябри 2006 сол прокурори ноҳияи Колхозобод (ҳоло Ҷ.Румӣ). * Аз моҳи октябри соли 2006 то майи 2009 прокурори ноҳияи Панҷ. * Аз моҳи майи соли 2009 то моҳи майи соли 2010 муовини аввали прокурори вилояти Хатлон. * Аз моҳи июли соли 2010 то июли соли 2012 ёрдамчии калони прокурори вилояти Хатлон барои назорати иҷрои қонунҳо дар мақомоти амнияти миллӣ. * Аз моҳи июли соли 2012 то соли 2015 прокурори назорати иҷрои қонунҳо дар муассисаҳои ислоҳии шаҳри Душанбе ва шаҳру ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ фаъолият намудааст. Рутба — мушовири адлияи дараҷаи якум мебошад. Корманди фахрии мақомоти прокуратураи Ҷумҳурии Тоҷикистон аз соли 1994 буд. 1 марти соли 2020 вакили Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон даъвати шашум интихоб шудааст.<ref>{{Cite web|url=https://parlament.tj/deputats/4|title=Азимзода Толибхон Ситамурод|author=|website=www.parlament.tj|date=|publisher=|lang=tg|accessdate=2020-03-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200320142031/https://parlament.tj/deputats/4|archivedate=2020-03-20}}</ref> == Нигаред низ == * [[Вакили Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон]] == Сарчашма == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Сиёсатмадорон аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Вакилони Маҷлиси Намояндагони Ҷумҳурии Тоҷикистон даъвати VI]] bumqdvfy5whada79u19a1625woa8q9t Дунёгирии COVID-19 0 276103 1309133 1301224 2022-08-04T09:11:58Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Беморӣ}} '''Пандемияи COVID-19''' — дунёгирии<ref name="rt">{{Cite web|url=https://russian.rt.com/world/news/727461-voz-obyavila-pandemiyu|title=ВОЗ объявила пандемию коронавируса в мире|publisher=RT на русском|lang=ru|accessdate=2020-03-11}}</ref> сирояти коронавируси COVID-19, ки аз ҷониби SARS-CoV-2 коронавирус ба вуҷуд омадааст. Пандемия дар охири моҳи декабри соли 2019 дар [[Вуҳон]] маълум шуд, [[Ҳубей|музофоти Хубей]], марказии [[Ҷумҳурии Халқии Чин]] аввалин ҳодисаҳои пневмонияи пайдоиши номаълум дар сокинони маҳаллӣ, ки бо бозори маҳаллии ҳайвоноти баҳрӣ ва алоқаманданд, оғоз ёфт. 31 декабри соли 2019 мақомоти Чин ба [[Созмони Ҷаҳонии Беҳдошт|Созмони умумиҷаҳонии тандурустӣ (СУТ)]] дар бораи хуруҷи бемории пневмонияи номаълум хабар доданд. Аз 22 январи соли 2020 дар шаҳри [[Вуҳон]] (заб. русӣ — Ухан) карантин эълон карда шуд; аз 24 январ — ноҳияҳои шаҳрии ҳамшафати Вуҳон<ref>{{Cite web|url=http://www.hkcna.hk/content/2020/0123/805512.shtml|title=湖北黃岡：城鐵站、火車站離開黃岡市區通道暫時關閉|publisher=www.hkcna.hk|accessdate=2020-01-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200328165717/http://www.hkcna.hk/content/2020/0123/805512.shtml|archivedate=2020-03-28}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.straitstimes.com/asia/east-asia/china-locks-down-two-more-cities-huanggang-and-ezhou-after-wuhan|title=Wuhan virus: China locks down Huanggang, imposes tough travel restrictions in 3 other cities, after Wuhan lockdown|author=hermesauto|date=2020-01-23|publisher=The Straits Times|lang=en|accessdate=2020-01-23}}</ref>. Вирус дар ҳама бахшҳои маъмурии вилоятии Чин ошкор карда шуд. == Хурӯҷи COVID-19 дар Чин == === Сабабҳои пайдоиш === Бисёре аз беморони аввал муносибат ба бозори Вуҳон, ки маҳсулоти баҳрӣ ва инчунин [[паранда]]гон, [[мор]]ҳо, [[Кӯршабпаракҳо|куршапарак]] ва ҳайвоноти кишоварзиро мефурӯшанд, [[Кӯршабпаракҳо|рабт доштанд]]. Чунин меҳисобиданд, ки вирус танҳо пас аз як мутация дар бадани ҳайвон имконият дошт, ки ба инсон сироят кунад. COVID-19 сунъисохт будагист<ref name="EADaily">{{cite web |author1=Аналитическая редакция EADaily |title=Как в США с помощью ученых Китая создали коронавирус SARS без защиты |url=https://eadaily.com/ru/news/2020/03/23/kak-v-ssha-s-pomoshchyu-uchenyh-kitaya-sozdali-koronavirus-sars-bez-zashchity?fbclid=IwAR2bJ28qlJePcOwfQ3XwIo5rSgCt2aUrV-wNh7X6WBdtDn8wJqWkWTW7LHk |publisher=EADaily |accessdate=30 March 2020 |language=ru |date=23 марта 2020}}</ref>. Маълум аст, ки соли 2015 олимони [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]] ҳамроҳи мутахассисҳои Пажӯҳишгоҳи илмӣ-тадқиқотии [[вирусшиносӣ|вирусшиносии]] Вуҳон коронавируси сунъӣ эҷод карданд. Шояд COVID-19 аз он вируси сунъӣ пайдо шуда бошад<ref name="EADaily" />. ==== Декабри соли 2019 ==== Аввалин ҳисоботҳо дар бораи хуруҷи беморӣ дар Чин 31 декабри соли 2019 пайдо шуданд<ref name="WHO5Jan2020">{{Cite web|url=https://www.who.int/csr/don/05-january-2020-pneumonia-of-unkown-cause-china/en/|title=Pneumonia of unknown cause – China. Disease outbreak news|first=|last=|website=|quote=|date=2020-01-05|publisher=[[World Health Organization]]|accessdate=2020-01-06|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200107032945/https://www.who.int/csr/don/05-january-2020-pneumonia-of-unkown-cause-china/en/|archivedate=2020-01-07}}</ref> ва аввалин зуҳуроти клиникӣ дар беморон қаблан пайдо шуданд — 8 декабри соли 2019<ref name="Schnirring14Jan2020">{{Cite web|url=http://www.cidrap.umn.edu/news-perspective/2020/01/report-thailands-coronavirus-patient-didnt-visit-outbreak-market|title=Report: Thailand's coronavirus patient didn't visit outbreak market|first=Lisa|last=Schnirring|website=CIDRAP|date=2020-01-14|lang=en|accessdate=2020-01-15|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200114230152/http://www.cidrap.umn.edu/news-perspective/2020/01/report-thailands-coronavirus-patient-didnt-visit-outbreak-market|archivedate=2020-01-14}}</ref>. [[Акс:李文亮的训诫书.png|алт=|чап|мини| Квитансияи Ли Вэнлян дар бораи он ки вай дар бораи номумкин будани паҳн шудани овозаҳои бардурӯғ, ки полиси Вуҳон гирифтааст, огоҳ карда шудааст]] == Паҳншавӣ дар рӯи Замин == === Тадбирҳои эпидемиологӣ ва карантинӣ === 11 марти соли 2020 [[Созмони Ҷаҳонии Беҳдошт|Созмони умумиҷаҳонии тандурустӣ (СУТ)]] эълон кард, ки хуруҷи дунёгирии COVID-19 (пандемия) гардид<ref name="rt"/>, ва пас аз ду рӯз, Аврупо дар маркази дунёгирии COVID-19 буд. Дар ин лаҳза, ҳар рӯз дар он ҷо нисбат ба авҷи эпидемия дар [[Чин]] бештар сироятҳои нав ба қайд гирифта мешуданд. Ҳамзамон, шумораи ҳодисаҳои мавҷуд набудани пайванди эпидемиологӣ барои шарҳ додани манбаи интиқоли [[вирус]] афзоиш меёбад<ref>«There is an increasing number of cases in several EU/EEA countries without epidemiological links to explain the source of transmission» [https://www.ecdc.europa.eu/en/current-risk-assessment-novel-coronavirus-situation Daily risk assessment on COVID-19]{{ref-en}} ECPC, 13 March 2020</ref>. [[Итолиё|Италия]] дар паҳншавии сироят дар Аврупо пешсаф гардид<ref name="РИА-13.03">{{Cite web|url=https://ria.ru/20200313/1568578527.html|title=ВОЗ объявила Европу центром пандемии коронавируса|author=Елизавета Исакова|publisher=[[РИА Новости]] accessdate = 2020-03-19|lang=ru}}</ref>. То [[16 март]]и [[соли 2020]] шумораи сироятшудагон тақрибан 25 ҳазор нафарро ташкил дод ва шумораи қурбониён аз 1800 нафар зиёд шуд. [[Испания]] аз рӯи шумораи сироятшудагон дар ҷои дуюм қарор гирифт — тақрибан 8 ҳазор ҳолати сироят ва тақрибан 300 фавт. Дар [[Фаронса]] ва [[Олмон]] низ ҳазорҳо сироятҳо ба қайд гирифта шудаанд. [[Михаил Фаворов]] мегӯяд, ки дар кишварҳои минтақаи [[Осиёи Марказӣ]] вуҷуд надоштани коронавирус ба иқлими хос, ҳавои хушк ва гиёҳи [[ҳазориспанд]] вобаста аст<ref>{{cite web |title=ҲАЗОРИСПАНД МЕТАВОНАД АЗ КОРОНАВИРУС МУҲОФИЗАТ НАМОЯД. ЧУНИН ИЗҲОР ДОШТ МУОВИНИ ДИРЕКТОРИ ИНСТИТУТИ БАЙНАЛМИЛАЛӢ ОИД БА ВАКСИНАҲОИ НАЗДИ СММ МИХАИЛ ФАВОРОВ |url=http://moh.tj/ҳазориспанд-метавонад-аз-коронавиру/ |publisher=moh.tj |accessdate=23 March 2020 |date=Март 13, 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200704161058/http://moh.tj/%D2%B3%D0%B0%D0%B7%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D0%B4-%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%B4-%D0%B0%D0%B7-%D0%BA%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%80%D1%83/ |archivedate=2020-07-04 }}</ref><ref>{{cite web |last1=Чоршанбиев |first1=Пайрав |title=Шарҳи сабаби дар [[Осиёи Марказӣ]] вуҷуд надоштани коронавирус |url=https://www.asiaplustj.info/tj/news/opinion/20200313/shari-sababi-dar-osiyoi-markaz-vuud-nadoshtani-koronavirus |publisher=Asia-Plus |accessdate=23 March 2020 |date=13 март}}</ref><ref>{{cite web |title=Эпидемиологи рус ҳазориспандро як далели зуҳур накардани коронавирус дар Тоҷикистон гуфт |url=https://sptnkne.ws/BKVk |publisher=Sputnik |accessdate=23 March 2020 |date=13.03.2020}}</ref>. == Шумораи гирифторон ба намуди нави коронавируси COVID-19 дар ҷаҳон == Ба ҳолати соати 10-и [[30 апрел]]и [[соли 2020]] дар ҷаҳон шумораи гирифторон ба намуди нави коронавируси COVID-19 '''''3 миллиону 220 ҳазору 969 нафар буда, аз онҳо 1 миллиону 1 ҳазору 72 кас шифо ёфтаанд ва 228 ҳазору 251 тан вафот кардаанд.''''' — [[Созмони Ҷаҳонии Беҳдошт|Созмони умумиҷаҳонии тандурустӣ (СУТ)]] хабар додаст.<ref name="khovar.tj">{{Cite web|url=http://khovar.tj/2020/04/covid-19-shumorai-giriftoroni-koronavirus-dar-a-on-besh-az-3-2-million-nafar-gardid/|title=COVID-19. Шумораи гирифторони коронавирус дар ҷаҳон беш аз 3,2 миллион нафар гардид|author=|website=www.khovar.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-04-30}}</ref> * Дар Иёлоти Муттаҳида, ки аз рӯи шумораи гирифторони ин вирус дар ҷаҳон дар ҷои аввал қарор дорад, 1 миллиону 64 ҳазору 572 ҳолат тасдиқ шудааст. Теъдоди фавтидагон 61 ҳазору 669 нафар ва шумораи шифоёфтагон 147 ҳазору 411 касро ташкил медиҳад. * * Дар Испания шумораи сироятёфтагон 236 ҳазору 889 нафар буда, давоми шабонарӯзи гузашта 4 771 ҳолати нав тасдиқ гардид. Дар он 24 ҳазору 275 нафар беморони ба ин вирус гирифтор фавтида, 132 ҳазору 929 кас шифо ёфтаанд. * * Дар Италия шумораи мубталоён 203 ҳазору 591 нафар ва теъдоди фавтидагону шифоёфтагон мутаносибан 27 ҳазору 682 нафар ва 71 ҳазору 252 кас мебошад. * * Дар Франсия 166 ҳазору 420 ҳолати сироятёбӣ аз коронавирус тасдиқ гардида, 24 087 ҳолати фавт ва 48 228 мавриди шифоёбӣ ба қайд гирифта шудааст. * * Шумораи ҳолатҳои гирифторӣ ба коронавирус дар Британияи Кабир 165 ҳазору 221 нафар ва теъдоди ҳолатҳои фавт 26 ҳазору 97 нафар мебошад. * * Дар Германия теъдоди мубталоён 161 ҳазору 539 нафарро ташкил дода, шумораи ҳолатҳои фавт 6 467 ва теъдоди шифоёфтагон 120 400 нафар мебошад. * * Дар Туркия теъдоди гирифторони коронавирус ба 117 ҳазору 589 нафар расида, шумораи ҳолатҳои фавт ва шифоёбӣ мутаносибан 3 081 ва 44 040 нафар мебошад. * * Дар Россия, ки аз рӯи шумораи сироятёфтагон дар ҷаҳон дар ҷойи 8-ум мебошад, дирӯз 5 841 мавриди нав ошкор шуда, шумораи сироятёфтагон ба 99 399 кас расид. Аз ин шумора 10 286 нафар табобат шуда, 972 кас фавтидаанд. * * Шумораи умумии ҳолатҳои тасдиқшудаи сироятёбӣ дар Эрон 93 ҳазору 657 нафарро ташкил дода, аз онҳо 5 ҳазору 957 нафар вафот кардаанд ва 73 ҳазору 791 кас сиҳат шудаанд. * * Дар Чин 82 ҳазору 862 ҳолати сироятёбӣ ба қайд гирифта шуда, аз миёни онҳо 4 633 нафар вафот намудаанд ва 77 610 кас шифо ёфтаанд. * * Дар дигар давлатҳои аъзои Иттиҳоди Давлатҳои Мутақил (ИДМ), аз ҷумла дар Беларус — 13 181 ҳолат, Украина — 9 866, Молдова — 3 771, Қазоқистон — 3 205, Ӯзбекистон — 2 017, Арманистон — 1 932, Озарбойҷон — 1 766 ва Қирғизистон — 746 ҳолати сироятёбӣ ошкор гардид. * * То имрӯз дар Беларус 2 072 нафар, Озарбойҷон — 1 267, Молдова — 1 114, Украина — 1 103, Ӯзбекистон — 1 096, Арманистон — 900, Қазоқистон — 819 ва Қирғизистон — 462 нафар шифо ёфтаанд. * * Илова бар ин, дар Украина 250 нафар беморони гирифтор ба коронавирус, Молдова — 111, Беларус — 84, Арманистон — 30, Қазоқистон — 25, Озарбойҷон — 23, Ӯзбекистон — 9 ва Қирғизистон — 8 нафар фавтидаанд. * * Миёни давлатҳои ИДМ то имрӯз танҳо дар Тоҷикистон ва Туркманистон ягон ҳолати сирояти коронавирус ба қайд гирифта нашудааст. * * Дар Афғонистони ҳамсоя шумораи мубталоён ба коронавирус 1 939 нафар буда, 252 нафари онҳо шифо ёфтаанд ва 60 тани дигар вафот кардаанд. * * Дар байни давлатҳои арабӣ теъдоди зиёди мубталоён дар Арабистони Саудӣ ба қайд гирифта шуда, 21 402 нафарро ташкил медиҳад, ки миёни онҳо 157 ҳолати фавт ва 2 953 мавриди шифоёбӣ ба қайд гирифта шудааст. * * Дар Қатар 12 564 нафар мубталои коронавирус шуда, аз онҳо 10 кас вафот кардаанд ва 1 243 нафар табобат шудаанд. * * Дар Имороти Муттаҳидаи Арабӣ (Иморот) 11 929 ҳолати сироятёбӣ ошкор гардида, дар он шумораи фавт ва шифоёбӣ нисбат ба Қатар бештар аст — 98 ва 2 329 ҳолат. * * Дар муқоиса бо дигар давлатҳои арабӣ сатҳи фавт дар Миср баландтар аст — 380 нафар. Шумораи сироятёфтагон 5 268 нафар ва шифоёфтагон 1 335 касро ташкил медиҳад. * * Теъдоди мубталоён дар Ироқ 2 003 нафар буда, шумораи фавтидагон 92 нафар ва табобатшудагон 1 346 кас мебошад. * * Дар Баҳрайн низ фавти кам, яъне 8 ҳолат мушоҳида шуда, шумораи умумии ҳолатҳои тасдиқшудаи сироят 2 921 нафарро ташкил медиҳад. Дар он 1 455 кас шифо ёфтаанд. * * Дар Кувайт 24 ҳолати фавт сабт гардида, 3 740 нафар сироят ёфтаанд ва 1 389 кас табобат шудаанд. * * Шумораи мубталоён дар Сурия 43 нафар буда, 3 ҳолати фавт ва 21 мавриди шифоёбӣ ба қайд гирифта шудааст. * * 11 март [[Созмони Ҷаҳонии Беҳдошт|Созмони умумиҷаҳонии тандурустӣ (СУТ)]] хуруҷи COVID-19-ро пандемия эълон карда, имрӯз дар бораи 210 давлату ҳудуд ва ду киштии саёҳатии байналмилалии «Diamond Princess» ва «MS Zaandam», ки дар онҳо ҳолатҳои сироятёбӣ ба қайд гирифта шудаанд, гузориш медиҳад.<ref name="khovar.tj"/> == Дунёгирии CОVID-19 дар Тоҷикистон муайян гардид == {{main|Дунёгирии COVID-19 дар Тоҷикистон}} [[30 апрел]]и [[соли 2020]] тибқи маълумоти Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон [[29 апрел]]и [[соли 2020]] — 15 ҳодисаи тасдиқшудаи бемории сироятии коронавирусии CОVID-19, аз ҷумла дар вилояти Суғд — 10 (даҳ) ҳодиса ва дар шаҳри Душанбе — 5 (панҷ) ҳодиса аз намунаҳои биологии ҳодисаҳои гумонбар ба қайд гирифта шудааст.<ref>{{Cite web|url=http://khovar.tj/2020/04/vmyhabari-favr-dar-to-ikiston-odisai-tasdi-shudai-bemorii-siroyatii-covid-19-az-namuna-oi-biologii-odisa-oi-gumonbar-ba-ajd-girifta-shud/|title=ХАБАРИ ФАВРӢ: Дар Тоҷикистон ҳодисаҳои тасдиқшудаи бемории сироятии CОVID-19 аз намунаҳои биологии ҳодисаҳои гумонбар ба қайд гирифта шуд|author=|website=www.khovar.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-04-30}}</ref> === Омори беморӣ барои кишварҳо ва ҳудудҳо === <!-- Не вставляйте пробелы в цифры, это ломает сортировку по столбцам // А что же насчёт ВП:Ч? --> {| class="wikitable sortable" style="text-align:left" !{{small|Кишвар}}!!{{small|Беморон}}!!{{small|Дар ҳолати вазнин}}!!{{small|Вафот}}!!{{small|Сиҳатшавӣ}}!!{{small|Сарчашма}}!!{{small|Эзоҳ.}} |- |{{Парчам|ИМА}}|| 93415 || 2432 || 1384 || 2424 |<ref name="k1">{{cite web|author = |url = https://bnonews.com/index.php/2020/02/the-latest-coronavirus-cases/ |title = Tracking coronavirus: Map, data and timeline |lang = |website = bnonews.com |date = |accessdate = 2020-02-28|deadlink = no}}</ref>|| || |- |{{Парчам|Италия}}|| 86498 || 3732 || 9134 || 10950 |<ref>{{cite web|author =Ministero della Salute |url = http://www.salute.gov.it/portale/nuovocoronavirus/dettaglioContenutiNuovoCoronavirus.jsp?lingua=italiano&id=5351&area=nuovoCoronavirus&menu=vuoto |title = Covid-19 - Situazione in Italia |lang = it |website = |date = |accessdate = 2020-03-17|deadlink = no}}</ref>|| || |- |{{Парчам|Чин}}|| 81340 || 1304 || 3292 || 74588 |<ref name="Китай1">{{cite web |url = https://3g.dxy.cn/newh5/view/pneumonia |title = 3g.dxy.cn |date = |accessdate = }}</ref><ref name="Китай2">{{cite web |url = https://news.qq.com/zt2020/page/feiyan.htm |title = news.qq.com |date = |accessdate = }}</ref>|| || |- |{{Парчам|Испания}}|| 42058 || 2636 || 2991 || 3794 |<ref>{{cite web|author =Corporación de Radio y Televisión Española |url = https://www.rtve.es/noticias/20200317/mapa-del-coronavirus-espana/2004681.shtml |title = El mapa del coronavirus en España: más de 11.300 casos, casi la mitad en la Comunidad de Madrid |lang = es |website = |date =2020-03-17 |accessdate = 2020-03-17|deadlink = no}}</ref>|| |- |{{Парчам|Олмон}}|| 32991 || 23 || 159 || 3290 |<ref>[https://www.rki.de/DE/Content/InfAZ/N/Neuartiges_Coronavirus/Fallzahlen.html COVID-19: Fallzahlen in Deutschland und weltweit]</ref><ref>[https://interaktiv.morgenpost.de/corona-virus-karte-infektionen-deutschland-weltweit/ Coronavirus: Echtzeit-Karte zeigt Zahl der Infektionen in Deutschland, Europa und weltweit]</ref>|| |- |{{Парчам|Эрон}}|| 24811 || || 1934 || 8913 |<ref>{{cite web |url = https://tass.ru/obschestvo/7825493 |title = В Иране число заразившихся коронавирусом достигло 47 |publisher =[[ТАСС]] |accessdate = 2020-02-24 |lang = ru }}</ref>|| |- |{{Парчам|Фаронса}}|| 22304 || 2516 || 1100 || 3281 |<ref name="Франция">{{cite web |url = https://www.theguardian.com/science/2020/jan/24/coronavirus-chinese-hospitals-in-chaos-as-lockdown-spreads-to-affect-25m-people |title = Coronavirus: China extends lockdown as first cases reported in Europe |website = The Guardian |date = 2020-01-24|accessdate = 2020-01-24|archiveurl = https://web.archive.org/web/20200124101602/https://www.theguardian.com/science/2020/jan/24/coronavirus-chinese-hospitals-in-chaos-as-lockdown-spreads-to-affect-25m-people |archivedate = 2020-01-24 |deadlink = no}}</ref><ref name="France24JanIndep">{{cite web |url = https://www.independent.co.uk/news/world/europe/coronavirus-france-china-wuhan-virus-symptoms-outbreak-latest-a9301106.html |title = Coronavirus: France confirms three cases of deadly China virus |website = The Independent |date = 2020-01-24|accessdate = 2020-01-24|archiveurl = https://web.archive.org/web/20200125140131/https://www.independent.co.uk/news/world/europe/coronavirus-france-china-wuhan-virus-symptoms-outbreak-latest-a9301106.html |archivedate = 2020-01-25 |deadlink = no}}</ref><ref>{{cite web|author = |url = https://ria.ru/20200215/1564816742.html |title = В Европе зарегистрировали первый случай смерти от коронавируса |lang = ru |website = ria.ru |date = |accessdate = 2020-02-28|deadlink = no}}</ref>|| |- |{{Парчам|Швейтсария}}|| 9877 || 141 || 130 || 131 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Кореяи Ҷанубӣ}}|| 9137 || 59 || 126 || 3730 |<ref name="ЮКорея">{{cite web |url = https://www.cdc.go.kr/board/board.es?mid=a30402000000&bid=0030 |title = List - Press Release - News Room |date = |website = KCDC |accessdate = 2020-03-11 |lang = en |archiveurl = https://web.archive.org/web/20200229165533/https://www.cdc.go.kr/board/board.es?mid=a30402000000&bid=0030 |archivedate = 2020-02-29 }}</ref>|| |- |{{Парчам|Британияи Кабир}}|| 8077 || 20 || 422 || 135 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Нидерландҳо}}|| 5560 || 435 || 276 || 2 |<ref>[https://www.rivm.nl/en/news/current-information-about-novel-coronavirus-covid-19 Current information about the novel coronavirus (COVID-19)]</ref>|| |- |{{Парчам|Австрия}}|| 5283 || 22 || 28 || 9 |<ref name="Австрия">{{cite web |title = Neuartiges Coronavirus (2019-nCov) |url = https://www.sozialministerium.at/Informationen-zum-Coronavirus/Neuartiges-Coronavirus-(2019-nCov).html |website = www.sozialministerium.at |accessdate = 2020-03-18|date = |lang =de }}</ref>|| |- |{{Парчам|Белгия}}|| 4269 || 381 || 122 || 461 |<ref name="Belgium">{{cite web|author = |url = https://www.info-coronavirus.be/en/news/|title = Coronavirus COVID-19 |lang =en|website =www.info-coronavirus.be|date = |accessdate = 2020-03-17|deadlink = no}}</ref>|| |- |{{Парчам|Норвегия}}|| 2866 || 44 || 12 || 6 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Канада}}|| 2792 || 7 || 28 || 185 |<ref name="Канада">{{cite web|author = |url = https://globalnews.ca/news/6474270/coronavirus-confirmed-toronto/ |title = 2nd case of coronavirus now confirmed in Toronto |lang = |website = globalnews.ca |date = |accessdate = 2020-02-28|deadlink = no}}</ref><ref>{{cite web|author = |url = https://www.thestar.com/news/canada/2020/01/28/first-bc-case-of-wuhan-coronavirus-confirmed.html |title = B.C., Ontario on ‘high alert,’ as first Vancouver-area case of coronavirus confirmed |lang = |website = www.thestar.com |accessdate = 2020-02-28|deadlink = no}}</ref><ref>{{cite web |url = https://www.rbc.ua/rus/news/kanade-prekratili-lechit-dvuh-lyudey-kotorye-1580512998.html |title = В Канаде прекратили лечить двух людей, которые были заражены коронавирусом |publisher = РБК-Украина |lang = ru |accessdate = 2020-02-01}}</ref>|| |- |{{Парчам|Португалия}}|| 2362 || 48 || 33 || 22 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Австралия}}|| 2318 || 11 || 8 || 119 |<ref name="Австралия">{{cite web|author = |url = https://www.news.com.au/topics/coronavirus |title = Coronavirus statistics |lang =en |website =www.news.com.au |date =2020-03-17 |accessdate = 2020-03-17|deadlink = no}}</ref>|| |- |{{Парчам|Шветсия}}|| 2299 || 143 || 40 || 16 |<ref>{{cite web|author = |url = https://ria.ru/20200131/1564122734.html |title = В Швеции зафиксировали первый случай заражения коронавирусом |lang = ru |website = ria.ru |date = |accessdate = 2020-02-28|deadlink = no}}</ref>|| |- |{{Парчам|Бразилия}}|| 2247 || 18 || 46 || 2 |<ref>{{cite web|url=https://www1.folha.uol.com.br/equilibrioesaude/2020/02/brasil-confirma-primeiro-caso-do-novo-coronavirus.shtml|title=Brasil confirma primeiro caso do novo coronavírus|author=|website=www1.folha.uol.com.br|date=|publisher=|lang=pt|deadlink=no|accessdate=2020-02-28}}</ref>|| |- |{{Парчам|Исроил}}|| 1930 || 34 || 3 || 53 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Туркия}}|| 1892 || || 44 || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Малайзия}}|| 1624 || 64 || 16 || 183 |<ref name="Малайзия">{{cite web |url = https://www.reuters.com/article/us-china-health-malaysia-idUSKBN1ZO065 |title = Malaysia confirms fourth case of coronavirus infection |publisher = Reuters |date = 2020-01-25|accessdate = 2020-01-26}}</ref>|| |- |{{Парчам|Дания}}|| 1591 || 69 || 32 || 3 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Чехия}}|| 1394 || 19 || 3 || 10 |<ref name="Чехия">{{cite web|author =Ministerstvo zdravotnictví České republiky |url = https://onemocneni-aktualne.mzcr.cz/covid-19 |title = COVID-19: Aktuální počty onemocnění koronavirem v ČR|lang = cs|website = |date = |accessdate = 2020-03-18|deadlink = no}}</ref>|| |- |{{Парчам|Ирландия}}|| 1329 || 29 || 7 || 5 |<ref>{{cite web|author =Department of Health |url = https://www.gov.ie/en/news/7e0924-latest-updates-on-covid-19-coronavirus/|title = Latest updates on COVID-19 (Coronavirus) |lang =en |website = |date = |accessdate = 2020-03-11|deadlink = no}}</ref>|| |- |{{Парчам|Ҷопон}}|| 1193 || 54 || 43 || 285 |<ref name="Япония">{{cite web|title = Japan confirms 4th coronavirus case|date = 2020-01-26|publisher = Japan Broadcasting Corporation|url = https://www3.nhk.or.jp/nhkworld/en/news/20200126_31/|accessdate = 2020-03-25|archiveurl = https://web.archive.org/web/20200129060353/https://www3.nhk.or.jp/nhkworld/en/news/20200126_31/|archivedate = 2020-01-29}}</ref><ref>{{cite web |title = Japan confirms first case of coronavirus that has infected dozens in China |date = 2020-01-16|url = https://www.japantimes.co.jp/news/2020/01/16/national/science-health/japan-first-coronavirus-case/ |publisher = The Japan Times |accessdate = 2020-01-27}}</ref><ref>{{cite web |title = В Японии зафиксировали три новых случая заражения коронавирусом |date = 2020-02-01|url = https://tass.ru/obschestvo/7662703 |publisher = [[ТАСС]] |accessdate = 2020-02-01|lang = ru }}</ref>|| |- |{{Парчам|Люксембург}}|| 1099 || 3 || 8 || 6 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Эквадор}}|| 1082 || 41 || 27 || 3 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Покистон}}|| 972 || 5 || 7 || 18 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Таиланд}}|| 934 || 8 || 4 || 52 |<ref name="Таиланд">{{cite web |url = https://www.pptvhd36.com/news/%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%94%E0%B9%87%E0%B8%99%E0%B8%A3%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%99/121118 |title = สธ.พบติดเชื้อ ‘โควิด-19’ เพิ่มอีก 6 ราย อีกรายยังหาสาเหตุไม่ชัด | website = PPTVHD36 |date = |lang = th |accessdate = 2020-03-11}}</ref>|| |- |{{Парчам|Чили}}|| 922 || 7 || 2 || 17 |<ref>{{cite web|author = Ministerio de Salud|url = https://www.minsal.cl/nuevo-coronavirus-2019-ncov/casos-confirmados-en-chile-covid-19/|title = Casos confirmados en Chile COVID-19 |lang =es |website = |date = |accessdate = 2020-03-11|deadlink = no}}</ref>|| |- |{{Парчам|Полша}}|| 901 || 3 || 10 || 1 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Руминия}}|| 794 || 15 || 12 || 79 |<ref name="Румыния">{{cite web|author = |url = https://www.mai.gov.ro/informare-covid-19-grupul-de-comunicare-strategica-16-martie-ora-18-00/|title = Informare COVID – 19 – Grupul de Comunicare Strategică, 16 martie, ora 18.00 |lang =ro|website =www.mai.gov.ro |date = |accessdate = 2020-03-17|deadlink = no}}</ref>|| |- |{{Парчам|Финляндия}}|| 792 || 13 || 1 || 10 |<ref>{{cite web|author =FINNISH INSTITUTE FOR HEALTH AND WELFARE |url = https://thl.fi/en/web/infectious-diseases/what-s-new/coronavirus-covid-19-latest-updates |title = Coronavirus COVID-19 – Latest Updates |lang =en |website = |date = |accessdate = 2020-03-11|deadlink = no}}</ref>|| |- |{{Парчам|Арабистони Саудӣ}}|| 767 || || 1 || 28 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Гурҷистон}}|| 743 || 35 || 20 || 29 |<ref>{{cite web|url=https://www.moh.gov.gr/articles/ministry/grafeio-typoy|title=Γραφείο Τύπου|author=|website=www.moh.gov.gr|date=|publisher=|lang=el|deadlink=no|accessdate=2020-03-11}}</ref>|| |- |[[Акс:BSicon BOOT.svg|left|20px]] [[Diamond Princess]]<ref name="DP" group="Комм.">Круизный лайнер в водах Японии.</ref>|| 712 || 15 || 10 || 587 |<ref name="k1" />||Круизный лайнер в [[Йокоғама|Йокоғаме]].<br>Изначально 2666 туристов и 1045 членов экипажа на борту<ref>{{cite web |url = https://rg.ru/2020/02/25/v-iaponii-skonchalsia-chetvertyj-passazhir-kruiznogo-lajnera-diamond-princess.html |title = Еще один пассажир круизного лайнера Diamond Princess скончался в Японии |publisher = Российская газета |lang = ru |accessdate = 2020-02-26}}</ref>. |- |{{Парчам|Индонезия}}|| 686 || || 55 || 30 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Исландия}}|| 648 || 13 || 2 || 51 |<ref name="Исландия">{{cite web |title = COVID-19 á Íslandi - Tölfræði |url = https://www.covid.is/tolulegar-upplysingar |website = www.covid.is |accessdate = 2020-03-18|date = 2020-03-18}}</ref>|| |- |{{Парчам|Ҳиндустон}}|| 562 || || 11 || 40 |<ref>{{cite web|author = |url = https://pib.gov.in/PressReleseDetail.aspx?PRID=1601095 |title = Update on Novel Coronavirus: one positive case reported in Kerala |lang = |website = pib.gov.in |date = |accessdate = 2020-02-28|deadlink = no}}</ref>|| |- |{{Парчам|Сингапур}}|| 558 || 17 || 2 || 156 |<ref name="Сингапур">{{cite web |title = 4th confirmed case of Wuhan virus in Singapore: MOH |url = https://www.channelnewsasia.com/news/singapore/4th-confirmed-case-of-wuhan-pneumonia-virus-in-singapore-moh-12339912 |website = [[CNA (news channel)|CNA]] |accessdate = 2020-01-26|date = 2020-01-26}}</ref>|| |- |{{Парчам|ЮАР}}|| 554 || 2 || || 4 |<ref name="ЮАР">{{cite web|author =National Institute for Communicable Diseases|url = http://www.nicd.ac.za/covid-19-update-18/|title = COVID-19 UPDATE |lang =en|website = |date =2020-03-16 |accessdate = 2020-03-17|deadlink = no}}</ref>|| |- |{{Парчам|Филиппин}}|| 552 || 1 || 35 || 20 |<ref>{{cite web|url=https://www.facebook.com/OfficialDOHgov/videos/225636625111007/?__tn__=-R|title=Department of Health (Philippines) - Press Briefing on the novel coronavirus (2019-nCoV).|author=|website=www.facebook.com|date=|publisher=|lang=en|deadlink=no|accessdate=2020-02-28}}</ref><ref>{{cite web |url = https://lenta.ru/news/2020/02/02/philippines/ |title = Зафиксирована первая смерть от коронавируса за пределами Китая |publisher = [[Lenta.ru]] |accessdate = 2020-02-02|lang = ru}}</ref>|| |- |{{Парчам|Қатар}}|| 526 || || || 41 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Русия}}|| 495 || || <!-- см. СО --> || 22 |<ref name="Russia">{{cite web|author = |url = https://стопкоронавирус.рф/ |title = Коронавирус COVID–19. Все что нужно знать |lang = ru |website = стопкоронавирус.рф |date = |accessdate = 2020-03-18|deadlink = no}}</ref><ref>[https://lenta.ru/news/2020/03/19/tromb/ Врачи уточнили причину смерти россиянки с коронавирусом]</ref>|| |- |{{Парчам|Словения}}|| 480 || 9 || 4 || |<ref>{{cite web|author = |url = https://www.gov.si/teme/koronavirus/ |title = Koronavirus COVID-19 |lang =sl |website = gov.si |date = |accessdate = 2020-03-11|deadlink = no}}</ref>|| |- |{{Парчам|Панама}}|| 443 || 7 || 6 || 1 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Перу}}|| 416 || 5 || 7 || 1 |<ref>{{Cite web|url=https://yandex.ru/news/yandsearch?lr=132145&cl4url=https%3A%2F%2Fwww.mk.ru%2Fsocial%2F2020%2F03%2F08%2Fv-peru-soobshhili-o-pyati-novykh-zarazhennykh-koronavirusom.html|title=В Перу сообщили о пяти новых заражённых коронавирусом|publisher=Яндекс.Новости|lang=ru|accessdate=2020-03-08}}</ref>|| |- |{{Парчам|Миср}}|| 402 || || 20 || 80 |<ref>{{cite web|author = |url = https://www.vesti.ru/doc.html?id=3239947 |title = Коронавирус выявлен в Египте |lang = ru |website = www.vesti.ru |date = |accessdate = 2020-02-28|deadlink = no}}</ref><ref>{{cite web |url = https://www.dw.com/ru/коронавирус-добрался-до-африки/a-52386656 |title = Коронавирус добрался до Африки &#124; DW &#124; 15.02.2020 |author = Deutsche Welle (www.dw.com) |publisher = DW.COM |lang = ru |accessdate = 2020-02-15}}</ref>|| |- |{{Парчам|Баҳрайн}}|| 392 || 4 || 3 || 160 |<ref>{{cite web |url = https://tass.ru/obschestvo/7830331 |title = Число заразившихся новым коронавирусом в Бахрейне увеличилось до 17 |publisher =[[ТАСС]] |accessdate = 2020-02-25 |lang = ru }}</ref>|| |- |{{Парчам|Гонконг}}<ref name="HM" group="Комм.">Является составной частью КНР.</ref>|| 387 || 6 || 4 || 98 |<ref name="Гонконг">{{cite web |title = China coronavirus: after a two-day break, Hong Kong has three more cases |url = https://www.scmp.com/news/hong-kong/health-environment/article/3048067/china-coronavirus-after-two-day-lull-hong-kong |website = South China Morning Post |date = 2020-01-29}}</ref>|| |- |{{Парчам|Аргентина}}|| 387 || 1 || 6 || 3 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Хорватия}}|| 382 || || 1 || 5 |<ref name="Хорватия">{{cite web|author = |url = https://civilna-zastita.gov.hr/vijesti/priopcenje-za-medije-stozera-civilne-zastite-republike-hrvatske-od-17-ozujka-2020-u-19-sati/2264 |title = Priopćenje za medije Stožera civilne zaštite Republike Hrvatske od 17. ožujka 2020. u 19 sati |lang =hr |website = civilna-zastita.gov.hr|date =2020-03-17 |accessdate = 2020-03-18|deadlink = no}}</ref>|| |- |{{Парчам|Колумбия}}|| 378 || || 2 || 1 |<ref name="Колумбия">{{cite web|author = Instituto Nacional de Salud|url = https://www.ins.gov.co/Noticias/Paginas/Coronavirus.aspx|title = Coronavirus (COVID - 2019) en Colombia |lang =es|website = |date = |accessdate = 2020-03-17|deadlink = no}}</ref>|| |- |{{Парчам|Эстония}}|| 369 || 2 || || 4 |<ref>[https://www.terviseamet.ee/ru/COVID-19 Болезнь Коронавирус COVID-19]</ref> | |- |{{Парчам|Мексика}}|| 367 || 1 || 4 || 4 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Лубнон}}|| 318 || 3 || 4 || 8 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Ироқ}}|| 316 || || 27 || 49 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Доминиканская Республика}}|| 312 || || 6 || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Сербия}}|| 303 || 4 || 2 || 2 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Алҷазоир}}|| 264 || || 19 || 32 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Армения}}|| 249 || 2 || || 1 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Иморот}}|| 248 || || 2 || 31 |<ref>{{cite web|author = |url = https://www.scmp.com/news/world/middle-east/article/3048057/china-coronavirus-uae-confirms-first-cases-middle-east |title = China coronavirus: UAE confirms four members of Chinese family first cases in Middle East |lang = |website = www.scmp.com |date = |accessdate = 2020-02-28|deadlink = no}}</ref><ref>{{cite web|author = |url = https://gulfnews.com/uae/health/how-first-coronavirus-case-in-uae-was-cured-1.1581323524356 |title = Watch: How the first coronavirus case in UAE was cured |lang = |website = gulfnews.com |date = |accessdate = 2020-02-28|deadlink = no}}</ref>|| |- |{{Парчам|Булғористон}}|| 218 || 2 | 3 ||3 |<ref>{{Cite web|url=http://www.moreto.net/novini.php?n=416419|title=Още един заразен с коронавирус във Варна|publisher=www.moreto.net|accessdate=2020-03-24}}</ref>|| |- |{{Парчам|Тайван}}<ref name="Т" group="Комм.">Частично признанное государство.</ref>|| 216 || || 2 || 26 |<ref name="k1" />|| |- - |{{Парчам|Литва}}|| 209 || 1 || 2 || 1 |<ref>{{cite web|author =Lietuvos Respublikos sveikatos apsaugos ministerija |url = http://sam.lrv.lt/koronavirusas|title = Koronavirusas (COVID-19) |lang = lt |website = |date = |accessdate = 2020-03-11|deadlink = no}}</ref>|| |- |{{Парчам|Зеландияи нав}}|| 205 || || || |<ref name=NZ>{{cite web|author = Ministry of Health|url = https://www.health.govt.nz/news-media/media-releases/covid-19-three-new-cases-linked-overseas|title = COVID-19 Three new cases, linked to overseas |lang =en|website = |date = |accessdate = 2020-03-17|deadlink = no}}</ref>|| |- |{{Парчам|Словакия}}|| 204 || 2 || || 7 |<ref name="Slovakia">{{cite web|author = |url = https://www.korona.gov.sk/|title = Koronavírus na Slovensku - COVID-19 |lang =sk |website =www.korona.gov.sk |date = |accessdate = 2020-03-17|deadlink = no}}</ref>|| |- |{{Парчам|Латвия}}|| 197 || || || 1 |<ref name="Latvia">{{cite web|author = |url = https://arkartassituacija.gov.lv/|title = COVID-19 infekcijas uzliesmojums |lang = lv |website = arkartassituacija.gov.lv |date = |accessdate = 2020-03-17|deadlink = no}}</ref>|| |- |{{Парчам|Кувайт}}|| 191 || 5 || || 27 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Уругвай}}|| 189 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Сан-Марино}}|| 187 || 12 || 21 || 4 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Маҷористон}}|| 187 || 6 || 9 || 2 |<ref name="abouthungary">{{cite web|author = |url = http://abouthungary.hu/news-in-brief/coronavirus-heres-the-latest/|title = CORONAVIRUS: Here's the latest |lang =en|website =abouthungary.hu |date = |accessdate = 2020-03-17|deadlink = no}}</ref>|| |- |{{Парчам|Коста-Рика}}|| 177 || 2 || 2 || 2 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Марокко}}|| 170 || 1 || 5 || 2 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Босния ва Ҳерсеговина}}|| 168 || 1 || 3 || 2 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Мақдунияи Шимолӣ}}|| 136 || 1 || 2 || 1 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Андорра}}|| 133 || 2 || 1 || 1 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Иордания}}|| 127 || || || 1 |<ref>{{cite web|author = |url = https://petra.gov.jo/Include/ListNews.jsp?lang=en&name=en_news|title = Jordan News Agency (Petra) |lang =en|website =petra.gov.jo |date = |accessdate = 2020-03-17|deadlink = no}}</ref>|| |- |{{Парчам|Албания}}|| 123 || 2 || 5 || 2 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Ветнам}}|| 123 || || || 17 |<ref name="Вьетнам">{{cite web | url = https://ncov.moh.gov.vn/ |title = Thống kê tình hình dịch bệnh COVID-19 |date = |website = ncov.moh.gov.vn|lang=|accessdate=2020-03-18}}</ref>|| |- |{{Парчам|Ҷазираҳои Форер}}|| 122 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Кипр}}|| 116 || 1 || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Буркина-Фасо}}|| 114 || || 4 | |<ref>{{cite web|author = |url = https://www.burkina24.com/2020/03/16/coronavirus-burkina-un-avion-atterrit-a-ouagadougou-avec-un-cas-suspect/|title = Coronavirus /Burkina : Un avion atterrit à Ouagadougou avec un cas suspect |lang =fr|website =www.burkina24.com |date =2020-03-16 |accessdate = 2020-03-17|deadlink = no}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://ria.ru/20200318/1568786329.html|title=В Буркина-Фасо зафиксировали первый случай смерти от коронавируса|date=20200318T1425+0300|publisher=[[РИА Новости]]|lang=ru|accessdate=2020-03-18}}</ref>|| |- |{{Парчам|Молдавия}}|| 109 || || 1 | 1 |<ref>{{cite web|author = Agenția Națională pentru Sănătate Publică|url = https://ansp.md/index.php/category/actualizarea-situatiei-privind-coronavirus/|title = Situația epidemiologică prin infecția cu Coronavirusul de tip nou (COVID-19)|lang = mo|website = |date = |accessdate = 2020-03-17|deadlink = no|archiveurl = https://web.archive.org/web/20200328101459/https://ansp.md/index.php/category/actualizarea-situatiei-privind-coronavirus/|archivedate = 2020-03-28}}</ref>|| |- |{{Парчам|Малта}}|| 107 || || || 2 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Бруней}}|| 104 || 2 || || 1 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Шри-Ланка}}|| 100 || 2 || || 3 |<ref>{{cite web|author = |url = https://www.reuters.com/article/us-health-china-sri-lanka/sri-lanka-confirms-first-case-of-coronavirus-health-official-idUSKBN1ZQ1WF |title = Sri Lanka confirms first case of coronavirus: health official |lang = |website = www.reuters.com |date = |accessdate = 2020-02-28|deadlink = no}}</ref>|| |- |{{Парчам|Украина}}|| 97 || || 3 || 1 |<ref>{{Cite web|url=https://moz.gov.ua/article/news/operativna-informacija-pro-poshirennja-koronavirusnoi-infekcii-2019-ncov-|title=Оперативна інформація про поширення коронавірусної інфекції COVID-19|date=2020-03-16|publisher=moz.gov.ua|accessdate=2020-03-16|lang=uk|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200406041749/https://moz.gov.ua/article/news/operativna-informacija-pro-poshirennja-koronavirusnoi-infekcii-2019-ncov-|archivedate=2020-04-06}}</ref>|| |- |{{Парчам|Тунис}}|| 90 || 7 || 3 || 1 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Камбоҷа}}|| 87 || || || 1 |<ref name="Камбоджа">{{cite web |title = Cambodia confirms first case of Wuhan virus: Health minister |url = https://www.channelnewsasia.com/news/asia/wuhan-virus-cambodia-confirms-first-case-china-health-minister-12358724 |accessdate = 2020-01-25|publisher = |date = }}</ref>|| |- |{{Парчам|Сенегал}}|| 86 || || || 5 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Венесуэла}}|| 84 || || || 1 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Умон}}|| 84 || || || 13 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Беларусия}}|| 81 || || || 22 |<ref name="Bel">{{Cite web|url=https://t.me/minzdravbelarus/154|title=Официальный Минздрав|date=2020-03-23|publisher= Министерство здравоохранения Республики Беларусь|lang=ru|accessdate=2020-03-23}}</ref>|| |- |{{Парчам|Реюнон}}|| 75 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Озарбойҷон}}|| 72 || || 1 | 7 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Қазоқистон}}|| 72 || || || |<ref>{{cite web|url=https://kursiv.kz/news/obschestvo/2020-03/v-kazakhstane-vyyavlen-9-y-bolnoy-koronavirusom|title=В Казахстане выявлен 9-й больной коронавирусом|author=|website=|date=2020-03-15|publisher=|accessdate=2020-03-15}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.coronavirus2020.kz/ru|title=Ситуация с коронавирусом официально|publisher=www.coronavirus2020.kz|lang=ru|accessdate=2020-03-22}}</ref>|| |- |{{Парчам|Гурҷистон}}|| 67 || 1 || || 1 |<ref>{{Cite web|url=https://stopcov.ge/en/|title=Prevention of Coronavirus Spread in Georgia|publisher=|lang=en|accessdate=2020-03-11}}</ref>|| |- |{{Парчам|Камерун}}|| 66 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Гваделупа}}|| 62 || 4 || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Фаластин}}|| 60 || || || 17 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Мартиника}}|| 53 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Тринидад ва Тобаго}}|| 52 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Лихтенштейн}}|| 51 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Ӯзбекистон}}|| 50 || || || |<ref>{{Cite web|url=http://coronavirus.uz/ru/lists/view/126|title=В настоящее время количество инфицированных коронавирусной инфекцией в Узбекистане составляет 50 человек.|publisher=coronavirus.uz|lang=ru|accessdate=2020-03-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200324112625/http://coronavirus.uz/ru/lists/view/126|archivedate=2020-03-24}}</ref>|| |- |{{Парчам|Ҷумҳурии Демократии Конго}}|| 45 || || 1 || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Афғонистон}}|| 42 || || || 1 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Қирғизистон}} || 42 || || || |<ref>{{Cite web|url=https://ru.sputnik.kg/incidents/20200318/1047419941/kyrgyzstan-koronavirus-vyyavlen.html|title=В Кыргызстане официально выявлен коронавирус — трое зараженных|publisher=Sputnik Кыргызстан|lang=ru|accessdate=2020-03-18}}</ref>|| |- |{{Парчам|Куба}}|| 40 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Нигерия}}|| 40 || || 1 || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Бангладеш}}|| 39 || || 4 || 3 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Маврикий}}|| 36 || || 1 || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Майотта}}|| 36 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Руанда}}|| 36 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Пуэрто-Рико}}|| 31 || || 2 || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Гондурас}}|| 30 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Гуам}}|| 29 || || 1 || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Черногория}}|| 29 || || 1 || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Боливия}}|| 28 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Гана}}|| 27 || || 1 || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Парагвай}}|| 27 || 1 || 2 || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Макао}}<ref name="HM" group="Комм.">Является составной частью КНР.</ref>|| 25 || || || 10 |<ref name="Макао">{{cite web |title = Three new cases of coronavirus infection in Macao |url = https://www.tdm.com.mo/c_news/radio_news.php?id=452507 |website = TDM |date = 2020-01-26}}</ref><ref name="Macau22Jan">{{cite web |url = https://hk.on.cc/hk/bkn/cnt/news/20200123/mobile/bkn-20200123095348297-0123_00822_001.html |title = zh:澳門確診第2宗武漢肺炎 患者為66歲男遊客 |website = HK |lang = zh |date = 2020-01-23|accessdate = 2020-01-23|archiveurl = https://web.archive.org/web/20200124014056/https://hk.on.cc/hk/bkn/cnt/news/20200123/mobile/bkn-20200123095348297-0123_00822_001.html |archivedate = 2020-01-24 |deadlink = no }}</ref>|| |- |{{Парчам|Кот-д’Ивуар}}|| 25 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Монако}}|| 23 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Гвианаи Фаронса}}|| 23 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Полинезияи Фаронса}}|| 23 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Ямайка}}|| 21 || || || 2 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Гернси}}|| 20 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Гватемала}}|| 20 || || 1 || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Гайана}}|| 20 || || 1 || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Остров Мэн}}|| 20 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Того}}|| 18 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Барбадос}}|| 17 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Мадагаскар}}|| 17 || || || |<ref name="k1" /> || |- |{{Парчам|Американские Виргинские острова}}|| 17 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Ҷерси}}|| 16 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Кения}}|| 16 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Гибралтар}}|| 15 || || || 1 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Малдив}}|| 13 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Аруба}}|| 12 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Танзания}}|| 12 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Эфиопия}}|| 12 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Монголия}}|| 10 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Новая Каледония}}|| 10 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Уганда}}|| 9 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Экваториальная Гвинея}}|| 9 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Сен-Мартен}}|| 8 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Сейшельские Острова}}|| 7 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Бенин}}|| 6 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Бермуды}}|| 6 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Гаити}}|| 6 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Габон}}|| 6 || || 1 || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Суринам}}|| 6 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Острова Кайман}}|| 5 || || 1 || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Сальвадор}}|| 5 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Бағамские Острова}}|| 4 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Гвинея}}|| 4 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Гренландия}}|| 4 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Конго}}|| 4 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Кюрасао}}|| 4 || || 1 || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Намибия}}|| 4 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Фиджи}}|| 4 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Эсватини}}|| 4 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Ангола}}|| 3 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Антигуа и Барбуда}}|| 3 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Ҷибути}}|| 3 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Замбия}}|| 3 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Зимбабве}}|| 3 || || 1 || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Кабо-Верде}}|| 3 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Либерия}}|| 3 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Сен-Бартелеми}}|| 3 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Сент-Люсия}}|| 3 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Центральноафриканская Республика}}|| 3 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Чад}}|| 3 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Бутан}}|| 2 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Гамбия}}|| 2 || || 1 || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Доминика}}|| 2 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Лаос}}|| 2 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Мавритания}}|| 2 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Мянма}}|| 2 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Непал}}|| 2 || || || 1 |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Нигер}}|| 2 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Никарагуа}}|| 2 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Синт-Мартен}}|| 2 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Судан}}|| 2 || || 1 || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Белиз}}|| 1 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Ватикан}}|| 1 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Гренада}}|| 1 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Либиё}}|| 1 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Сурия}}|| 1 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Сент-Винсент и Гренадины}}|| 1 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Сомали}}|| 1 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Мозамбик}}|| 1 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Монтсеррат}}|| 1 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Папуа — Новая Гвинея}}|| 1 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Восточный Тимор}}|| 1 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Тёркс ва Кайкос}}|| 1 || || || |<ref name="k1" />|| |- |{{Парчам|Эритрея}}|| 1 || || || |<ref name="k1" />|| |- |'''Ҳамагӣ'''||'''574978'''||'''21641'''||'''26369'''||'''129965'''|| | |} == Нигаред низ == * [https://tg.wikipedia.org/wiki/Портал:Рӯйдодҳои_кунунӣ Портал: Рӯйдодҳои_кунунӣ/ Омори ҳолатҳои ошкоршудаи COVID-19 дар ҷаҳон] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Эзоҳ == {{эзоҳ|2}} == Пайвандҳо == * {{Cite web|url=https://extranet.who.int/publicemergency|title=WHO Health Emergency Dashboard|author=|website=|date=|lang=en|deadlink=no|accessdate=2020-02-29}} * [https://www.rosminzdrav.ru/ministry/covid19 Бахши коронавирус] дар вебсайти Вазорати тандурустии Федератсияи Русия * [https://www.kommersant.ru/doc/4236071 «Ҳеч кас эпидемияро бекор накардааст.» Коршиносон сатҳи фавти] коронавирус ва зукомро муқоиса мекунанд // Коммерсант, 01/31/2020 * [https://vz.ru/question/2020/3/20/1029910.html Давлатҳо барои вайрон кардани карантин чӣ гуна ҷазо мегиранд?] // 20 марти соли 2020 * [https://iz.ru/989315/vladimir-veretennikov/podkralsia-nezametno-pribaltika-ushla-na-karantin Давлатҳои Балтика карантин шудаанд. Кишварҳои минтақаи Балтика дар пандемия зиндагӣ карданро меомӯзанд] // Известия, 22 марти соли 2020 * {{Cite web|url=https://nextstrain.org/ncov|title=Genomic epidemiology of COVID-19|author=|website=nextstrain.org|date=|lang=en|deadlink=no|accessdate=2020-02-28}} * {{Cite web|url=https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/situation-reports/|title=Ежедневные отчёты по ситуации с коронавирусом (COVID-2019)|author=|website=www.who.int|date=|lang=en|deadlink=no|accessdate=2020-02-28}} Дар сайти [[Созмони Ҷаҳонии Беҳдошт|ТУТ]] шумораи расмии ҳолатҳои тасдиқшуда дар кишварҳои гуногуни ҷаҳон дохил карда шавад * {{Cite web|url=http://who.maps.arcgis.com/apps/opsdashboard/index.html#/a19d5d1f86ee4d99b013eed5f637232d|title=Ситуация с COVID-19 в Европейском регионе - ВОЗ|author=|website=|date=|lang=ru|deadlink=no|accessdate=2020-02-29}} * {{Cite web|url=https://www.worldometers.info/coronavirus/|title=Ситуация по распространению вируса в реальном времени + основная информация|author=|website=worldometers.info|date=|publisher=|lang=en|deadlink=no|accessdate=2020-02-28}} * {{Cite web|url=https://experience.arcgis.com/experience/685d0ace521648f8a5beeeee1b9125cd|title=Novel Coronavirus (COVID-19) Situation|author=|website=|date=|lang=en|deadlink=no|accessdate=2020-02-29}} * {{Cite web|url=https://cdn.pravda.com/cdn/covid-19/index.ru.html|title=Ежедневная динамика заболевших COVID-19 - графики по странам|website=cdn.pravda.com|lang=ru|deadlink=no|accessdate=2020-03-14}} * {{Cite web|url=https://gisanddata.maps.arcgis.com/apps/opsdashboard/index.html#/bda7594740fd40299423467b48e9ecf6|title=Ситуация по распространению вируса в реальном времени|author=|website=gisanddata.maps.arcgis.com|date=|publisher=|lang=en|deadlink=no|accessdate=2020-02-28}} * {{Cite web|url=https://gisanddata.maps.arcgis.com/apps/opsdashboard/index.html#/bda7594740fd40299423467b48e9ecf6|title=Ситуация в мире с распространением вируса на настоящий момент — Coronavirus COVID-19 Global Cases by Johns Hopkins CSSE|author=|website=gisanddata.maps.arcgis.com|date=|lang=en|deadlink=no|accessdate=2020-02-28}} * {{Cite web|url=http://who.maps.arcgis.com/apps/opsdashboard/index.html#/a19d5d1f86ee4d99b013eed5f637232d|title=Ситуация по распространению вируса в Европейском регионе по данным ВОЗ|website=who.maps.arcgis.com|date=|publisher=|lang=ru|deadlink=no|accessdate=2020-02-29}} * [https://nextstrain.org/ncov?d=map&p=full Таърихи сирояти кишвар, модели ҳаракати вирус дар харита дар ҷаҳон] * [https://yandex.ru/web-maps/covid19 Харитаи паҳншавии коронавирус дар Русия ва ҷаҳон дар Яндекс.] [https://yandex.ru/web-maps/covid19 Харитаҳо "] * {{Cite web|url=https://wikiway.com/coronavirus/|title=Онлайн-карта распространения коронавируса|website=wikiway.com|lang=ru|deadlink=no|accessdate=2020-03-14}} * {{Cite web|url=https://developer.here.com/coronavirus/|title=Tracking Coronavirus COVID-19|author=|website=developer.here.com|date=|lang=en|deadlink=no|accessdate=2020-02-28}} * {{Cite web|url=https://github.com/CSSEGISandData/COVID-19/tree/master/csse_covid_19_data|title=Отчёты на архивные даты — Data Repository by Johns Hopkins CSSE|author=|website=github.com|date=|lang=en|deadlink=no|accessdate=2020-02-28}} * [https://www.google.com/maps/d/viewer?mid=1v1l-fSlyAdSekvK3jEpybqxcMTmtzba3&fbclid=IwAR3MUUKC0HaMoELi9lyfyz02KmGdqD5Es7Zp8Xn076qM5CgQ-9CbvhACBgk&ll=-5.75395919709095%2C0&z=1 В каких странах еще нет коронавируса?] [[Гурӯҳ:Бемориҳои вирусӣ]] bemkkba5g2oink5yeotd3s1hrrxhqym Меъёрҳои муносибатҳои шаҳвонӣ дар Ислом 0 276168 1309032 1291645 2022-08-04T07:55:53Z VASHGIRD 8035 /* Алоқаи ҷинсӣ */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Меъёрҳои муносибатҳои шаҳвонӣ дар ислом''' — ин маҷмӯи қонунҳо ва тавсияҳо, ки ҳайёти ҷинсии мусалмонро фаро мегирад.<br> Муносибати шаҳвонӣ дар [[ислом]] танҳо дар доираи [[оила]] (никоҳ) иҷозат дода шудааст ва дар боқимонда ҳолатҳо ҳамчун зинокорӣ (зино, гуноҳ) дида баромада мешавад. Инчунин алоқаи ҷинсии аналӣ, алоқаи ҷинсӣ ҳангоми менструатсия (ҳайзбинӣ), баъди ҳомиладорӣ (муддати муайян), беморӣ, гирифтани рӯза (моҳи рамазон) ва ҳангоми зиёрати Каъба. Шаби аввали [[никоҳ]] марди мусалмон бояд ҳамсари худро хӯрок диҳад ва муомилаи хубу нигоҳубин кунад, инчунин ҳамроҳи ӯ намоз хонад. Дар оянда ӯ бояд накамтар якмаротиба дар чор моҳ алоқаи ҷинсӣ кунад (ё талаботи шаҳвонии ӯро қонеъ кунад). Баъд аз оиладор шудан, агар зани ӯ бокира бошад, пас бояд дар давоми 7 шаб бо ӯ бошад, агар зан пеш аз ин оиладор шуда бошад, 3 шаб. Инчунин пеш аз алоқаи ҷинсӣ бояд дуои махсусро хонад. Дар дини [[ислом]] муносибатҳои шаҳвонии аналӣ, гомосексуалӣ, анонизм (мастурбатсия), зоофилия ва алоқаи ҷинсии гурӯҳӣ ё ғайриникоҳӣ гуноҳи азим (Кабира) шуморида шуда, манъ карда мешавад. == Меъёрҳои муносибатҳои шаҳвонӣ дар ислом == Ислом ҳамаи соҳаҳои фаъолияти инсонро фаро мегирад. Мақсаде, ки шариат назди оила, хусусан алоқаи ҷинсӣ мегузорад, ин қонеъ кардани талаботи модарзодию табиӣ бо ҷинсӣ муқобил, наздикшавии одамон, зиёд кардани насли мусалмон ва дур нигоҳдоштани шахс аз рафторҳои ғайриахлоқию зинокорӣ мебошад. Мафҳуми арабии «никоҳ» маънои луғавии «ҷимоъ»-ро дорад, моҳияти онро бошад, шартномае, ки мувофиқи он «ҳаловатбарӣ»-и дутарафа иҷозат дода мешавад. Назар ба дигар динҳои ҷаҳонӣ дар дини ислом масъалаҳои тарбияи ҷинсӣ ва муносибатҳои шаҳвонӣ ба таври пурраву возеҳ шарҳ дода шудааст. Никоҳ барои шахси мусалмон ҳатмӣ ва зарур шуморида мешавад (ба ғайр аз ҳолатҳое, ки дар шахс вайроншавии психикӣ ва ё ҷинсӣ мавҷуд бошад). Чуноне, ки [[Муҳаммад]] (с.а.в) мефармоянд:<br> “никоҳ суннати ман аст, пас шахсе, ки аз суннати ман эъроз кунад, яъне издовоҷ накунад, аз пайравони ман нест” инчунин фармудаанд : يا معشر الشباب من استطاع منكم الباءة فليتزوج فإنه أغض للبصر و أحصن للفرج ومن لم يستطع فعليه بالصوم فإنه له وجأ ( متفق علي) <br> «Ай ҷамоъаи ҷавонон! Шахсе, ки аз шумо қодир бошад, яъне ба додани маҳру нафақа пас зан бигирад! ба дурусти, ки зан гирифтан чашмро аз назари харом ва олатро аз зино нигоҳ медорад, аммо шахсе, ки ба зан гирифтан қодир набошад бар вай лозим аст, ки рӯза бигирад, яқин аст, ки рӯза аз барои чунин шахсон шиканандаи шаҳват аст» == Мустаҳаббот дар муносибатҳои шаҳвонӣ == Бағайр аз дастурҳои ҳатмӣ, инчунин амалҳои матлубе (мустаҳабб) низ мавҷуданд, ки ҳангоми иҷрои онҳо шахс савоб мегирад ва агар иҷро накунад ҳам ягон гуноҳ намегирад, аз ҷумла:<br> 1. Ҳангоми [[Ҳаёти ҷинсӣ|алоқаи ҷинсӣ]] ба таври пурра бараҳна ва урён нашудан. [[Муҳаммад|Пайёмбари Худо]] (с) мефармоянд:<br> “набояд худро пурра лучу бараҳна намояд, зеро касоне ҳастанд (яъне малоика), ки шуморо ҷуз дар вақти қазои ҳоҷат тарк намекунанд ва вақте, ки мард бо ҳамсараш ҳамбистар мешавад, аз онҳо (яъне аз малоика) ҳаё карда ва ба онҳо эҳтиром намоед”<ref>Шарх Умдат аль-Фикх, 2008, с. 1377.</ref> <br> 2. Пас аз анҷоми [[Ҳаёти ҷинсӣ|алоқаи ҷинсӣ]] агар [[мард]] хоҳиши боз алоқа карданро дошта бошад, пас ӯ бояд ё таҳорат ва ё ғусл кунад. [[Муҳаммад|Паёмбар (с)]] мефармояд:<br> "Ҳар вақте яке аз шумо бо ҳамсараш ҳамхоба шавад ва онро такрор кардан хоҳад, пас бояд байни онҳо таҳорат намояд, зеро таҳорат сохтан барои дубора анҷом додани амалаш фоидаовар аст".<ref>Мухаммад салих аль-Мунадджид. Этикет полового акта (ар.) = آداب الجماع. — Saaid.net.</ref><br> 3. [[Муҳаммад|Паёмбар (с)]] (с) фармудаанд: "агар касе ҳангоми ҳамбистар шудан бо ҳамсараш ин дуоро бихонад ва Худованд барояш фарзанде бидиҳад, шайтон ба он фарзанд зараре расонда наметавонад<ref>Имом Бухорӣ, ҳадиси 1854</ref>:<br> [[тоҷикӣ|тоҷ.]] Ба номи Худо (ҷ). Худоё! Шайтонро аз мо ва аз фарзандоне, ки барои мо медиҳӣ, дур бигардон. [[Транскрипция|транск.]] Бисмиллоҳи, Аллоҳумма ҷанни́бни-ш-шайтона ва ҷанниби-ш-шайтона мо разақтано. [[забони арабӣ|араб.]] أللهم جنبنا الشيطان و جنب الشيطان ما رزقتنا‎ == Алоқаи ҷинсӣ == Барои мард дар шаби аввал никоҳ мустаҳабб аст, кии ҳамсари худро бо ягон намуди ширинӣ (масалан, асал) ва нӯшокиҳои ҳалол (шир) зиёфат диҳад ва пеш аз ба алоқаи ҷинсӣ шурӯъ кардан, дасташро дар пешонаи ҳамсараш гузошта, бо “Бисмиллоҳ” чунин дуоро хонад: [[тоҷикӣ|тоҷ.]] Эй боро Худоё, хайри ӯ ва хайри он чӣ дар ӯ офаридаӣ металабам ва аз шарри ӯ ва шарри он чи дар ӯ халқ кардаӣ ба Ту паноҳ мебарам [[Транскрипция|транск.]]Алла́ҳумма инни́ ас’а́лука мин хайриха́ ва ха́йри ма ҷабальтаҳа́ але́йҳ, ва а’у́зу бика́ мин шарриҳа́ ва ша́рри ма ҷабальтаҳа алейх. [[забони арабӣ|араб.]]أللهمّ إنّي أسألك من خيرها و خير ما جبلتها عليه, و أعوذ بك من شرّها و شرّ ما جبلتها عليه Баъд аз ин тавсия дода мешавад, ки ҳамсарон якҷоя ду ракат намозро ба ҷо оварда ин дуоро хонанд: [[забони арабӣ|араб.]]أللهمّ بارك لي في أهلي و بارك لهم فيّ, أللهمّ اجْمعْ بيننا ما جمعت بخير, و فرّق بيننا إذا فرّقت إلى خير.‎ [[Транскрипция|транск.]] Аллаҳумма ба́рик ли фи аҳли́ ва ба́рик ля́ҳум фийа́, Аллаҳумма-ҷма’ байнана́ ма ҷама́’та би-хайр, ва фа́ррик байнана иза́ фарра́кта иля́ хайр<br> Оиди [[Ҳаёти ҷинсӣ|алоқаи ҷинсӣ]] дар [[Қуръон]] чунин омадааст: “Занатон киштзори шумо ҳастанд. Ҳар ҷо, ки хоҳед, ба киштзори худ дароед... ”<ref>Бақара, ояти 223</ref> Агар муҷамоъат (алоқаи ҷинсӣ) кунад ва вақти инзол (оргазм) ояд, мустаҳабб ин аст, ки дар дилаш гуяд: Алҳамдулиллоҳ<br> Баъд аз оиладор шудан, агар зани ӯ бокира бошад, пас бояд дар давоми 7 шаб бо ӯ бошад, агар зан пеш аз ин оиладор шуда бошад, 3 шаб. [[Муҳаммад|Паёмбар (с)]] фармудаанд: “Суннат ин аст, ки агар касе духтари бикреро ба никоҳ гирифт, ҳафт шаб наздаш бимонад ва агар зани беваеро ба никоҳ гирифт, се шаб"<ref>Имом Бухорӣ, ҳадиси 1863</ref> Илова бар он чӣ гузашт, шавҳар бояд донад, ки ҳамхоба шудан бо ҳамсараш ибодат аст, аҷру савоб дорад, пас набояд ниятро фаромӯш кунад. Пас бояд шавҳар ба нияти хушнуд сохтан (қонеъ кардани талаботи физиологӣ)-и худ ва ҳамсараш ба алоқаи ҷинсӣ машғул шавад. Паёмбар (с) фармудааст: «Ҳамхоба шудан бо ҳамсарат садақа аст». Гуфтанд: Эй Паёмбар (с) оё яке аз мо шаҳваташро мебарораду баъд аз он ин боз садақа аст? [[Муҳаммад|Паёмбар (с)]] фармуд: «Агар бинед, ки он шаҳваташро дар ҳаром сарф мекунад, оё гуноҳ нест? Пас, агар дар ҳалол сарф кунад, пас барои он аҷр хоҳад гирифт»<ref>Ин ҳадисро Муслим ривоят кардааст</ref> Ба ақидаи М.Ғазолӣ шарти асосии муносибати шаҳвонӣ бояд қонеъшавии талаботи ҳам зан ва мард бошад. Имом Ғаззолӣ мегӯяд: «Баъд аз он ҳангоме, ки шавҳар ҳоҷаташро бароварда сохт, пас бояд бар аҳлаш муҳлат диҳад, то ӯ низ ҳоҷаташро бароварад. Шояд баровардани ҳоҷати ӯ тӯлонитар анҷом пазирад, бинобар ин, шавҳар бояд шаҳвати ӯро барангезад. Ба ҳоли худ гузоштани зан дар ин ҳолат сабаби озори ӯ мегардад ва ихтилоф дар зуҳури «инзол» (расидан ба авҷи лаззат ва шаҳват) сабаби нафрат мегардад»<ref>«Иҳёи улуми дин» (2\50)</ref> [[Муҳаммад|Паёмбар (с)]] мардонро барои шарики хуб ба ҳамсаронашон буданро амр карда фармудаанд: «Беҳтарини шумо онҳое ҳастанд, ки бо аҳлашон равияи некӯтар доранд ва ман беҳтарини шумо барои аҳлам ҳастам»<ref>Ин ҳадисро Тирмизӣ ривоят кардааст (3895)</ref> Дар [[Қуръон]] барои ин масъала омадааст: «Ва аз нишонаҳои қудрати Ўст, ки бароятон аз ҷинси худатон ҳамсароне офарид, то ба онҳо оромиш ёбед ва миёни шумо дӯстиву меҳрубонӣ ниҳод. Албатта, дар ин ибратҳост барои мардуме, ки меандешанд»<ref name="Қуръон 24/30">Қуръон 24/30</ref> == Амалҳои манъшуда ва номатлуб дар муносибатҳои шаҳвонӣ == === Алоқаи ҷинсии берун аз [[никоҳ]]ӣ === Дар дини [[ислом]] ҳамагуна муносибатҳои шаҳвонии берун аз [[никоҳ]]ӣ манъ карда шуда, алоқаи ҷинсии берун аз никоҳи ҳамчун гуноҳи азим ([[зино]]) қабул карда мешавад. Оиди ин дар [[сураи Нур]], ояти 30 омадааст:<br> “ба мардони муъмин бигӯ, ки чашмони худ бипӯшанд ва шармгоҳи худ нигаҳ доранд. Ин барояшон покизатар аст. Зеро Худо ба корҳое, ки мекунанд, огоҳ аст”<ref name="Қуръон 24/30"/> Боз дар [[сураи Ал-Аҳзоб]] ояти 35 омадааст: “[[Худо]] барои мардони мусалмону занони мусалмон, ва мардони муъмину занони муъмин, ва мардони аҳли тоату ибодату занони аҳли тоату ибодат, ва мардони ростгӯву занони ростгӯй, ва мардони босабру занони босабр, ва мардони худотарсу занони худотарс, ва мардони садақадиҳандаву занони садақадиҳанда, ва мардони рӯзадору занони рӯзадор, ва мардоне, ки шармгоҳи худ ҳивз мекунанд ва заноне, ки шарҳгоҳи худ ҳивз мекунанд, ва мардоне, ки Худоро фаровон ёд мекунанд ва заноне, ки Худоро фаровон ёд мекунанд, бахшоиш ва музде бузург омода кардааст.”<ref>Қуръон, 33/35</ref> <br> Инчунин дар [[сураи Нисо]] ояти 27 чунин омадааст: “[[Худо]] мехоҳад тавбаи шуморо бипазирад. Вале онон, ки аз паи шаҳват мераванд, мехоҳанд, ки шумо ба каҷравии азиме афтед”<ref>Қуръон, 4/27</ref> <br> === Пинҳон нигоҳ доштани ҳама гуна ҷузъиёти муносибатҳои шаҳвонӣ === Ислом ба таври қатъӣ ифшои ҳама гуна ҷузъиётро дар бораи муносибатҳои маҳрамона манъ мекунад. Истисно ҳолате, ки масалан, бемор ба духтур дар бораи ин бо мақсади тиббию табобатӣ хабар медиҳад. Аз ҷумлаи дар ояти 187-и [[сураи Бақара]] чунин омадааст: “Ҳамбистарӣ бо занонатон дар шаби моҳи рӯза бар шумо ҳалол шуд. Онҳо пӯшиши шумоянд ва шумо пӯшиши онҳоед...”<br> Инчунин Паёмбар (с) мефармояд: «Бадтарини мардумон аз рӯи манзалат рӯзи қиёмат дар назди Худованд мардест, ки бо ҳамсараш якҷо мешавад (ҳамхоба мешавад) ва баъд аз он сирри занро фош мекунад»<ref>Ба ривояти Муслим</ref><br> Инчунин дар ҳадисе дигаре оварда шудааст: Аз Асмоа бинти Язид (р) ривоят аст, ки мегӯяд: назди Паёмбар (с) будам ва занону мардон низ он ҷо нишаста буданд, пас Паёмбар (с) фармуд: «Шояд марде ҳаст, ки он амалеро, ки бо аҳлаш анҷом медиҳад, (ба дигарон) бигӯяд ва шояд зане ҳаст, ки аз он коре, ки бо шавҳараш мекунад (ба дигарон) хабар диҳад?! ». Мардуми ҳозир буда сокит шуда ҷавоб надоданд, пас ман гуфтам: Оре, савганд ба Худо (ҷ), эй Расули Худо (с), занону мардон ин амалро мекунанд. Расули Худо (с) фармуд: «Чунин корро накунед, чун анҷом додани ин амал монанди амали шайтонест, ки бо шайтони дигаре дар роҳ вомехӯрад, пас, бо ӯ якҷо мешавад, дар ҳоле ки мардум ба онҳо нигариста истодаанд»<ref>Ба ривояти Аҳмад</ref> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Ислом дар Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Муносибати шаҳвонӣ]] [[Гурӯҳ:Алоқаи ҷинсӣ]] [[Гурӯҳ:Алоқаи ҷинсӣ дар ислом]] [[Гурӯҳ:Муносибати шаҳвонӣ дар ислом]] [[Гурӯҳ:Хонавода]] jxxk6q3ch8ide1mttu4v4cf0sohkq3i Дунёгирии COVID-19 дар Тоҷикистон 0 276677 1309076 1289316 2022-08-04T08:02:00Z VASHGIRD 8035 /* Июли 2020 */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{main|Дунёгирии COVID-19}}[[File:COVID-19 progress in Tajikistan.svg|thumb|Харитаи сар задани беморӣ дар Тоҷикистон аз рӯи минтақаҳо (то 4 майи соли 2020)]] [[30 апрел]]и [[соли 2020]] тибқи маълумоти Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] [[29 апрел]]и [[соли 2020]] — 15 ҳодисаи тасдиқшудаи бемории сироятии коронавирусии CОVID-19, аз ҷумла дар [[Вилояти Суғд]] — 10 (даҳ) ҳодиса ва дар [[шаҳри Душанбе]] — 5 (панҷ) ҳодиса аз намунаҳои биологии ҳодисаҳои гумонбар ба қайд гирифта шудааст.<ref>{{cite web|url=http://khovar.tj/2020/04/vmyhabari-favr-dar-to-ikiston-odisai-tasdi-shudai-bemorii-siroyatii-covid-19-az-namuna-oi-biologii-odisa-oi-gumonbar-ba-ajd-girifta-shud/ |title=ХАБАРИ ФАВРӢ: Дар Тоҷикистон ҳодисаҳои тасдиқшудаи бемории сироятии CОVID-19 аз намунаҳои биологии ҳодисаҳои гумонбар ба қайд гирифта шуд |publisher=[[АМИТ Ховар]] |lang=tg |accessdate=2020-04-30}}</ref> ==Вақт== ===Феврали 2020=== {{манбаъ}} Рӯзи 10 феврал, ҳавопаймои чартерии ширкати [[Сомон Эйр]] ба [[Вуҳон]], Ҳубеи [[Чин]] парвоз кард, то панҷоҳ нафар шаҳрвандони Тоҷикистонро дар ин шаҳр эвакуатсия кунанд. Ҳавопаймо бори инсонӣ, аз ҷумла лавозимоти тиббиро аз [[Тоҷикистон]] ба Вуҳан [[Чин]] интиқол додааст. 13 феврал, 13,000 нусха роҳнамо ва тавсияҳои ТУТ оид ба кам кардани хатари сирояти коронавирус нашр ва ба шаҳрвандони [[Тоҷикистон]] тақсим карда шуд. Он замон беш аз 900 шаҳрванди [[Тоҷикистон]], ки аз [[Чин]] ба Ватан омада буданд, дар табобатгоҳҳо таҳти назорати табибон қарор доштанд. Ҳеч гуна ҳолати коронавирус ба қайд гирифта нашудааст. 21 феврал, Президент [[Эмомалӣ Раҳмон]] аз Раиси [[Ҷумҳурии Мардумии Чин]] [[Сӣ Ҷинпинг]] паём қабул намуд, ки ба Раҳмон барои дастгирии ӯ дар робита ба сар задани коронавирус изҳори миннатдорӣ кард. То 21 феврал 1066 шаҳрванди Тоҷикистон, ки пас аз 1 феврал аз [[Чин]] омадаанд, дар беморхонаҳои бемориҳои сироятӣ барои карантин гузошта шуда, 577 нафарашон аллакай ҷавоб дода шуда буданд. Дар байни карантин ҳеч як ҳолати коронавирус тасдиқ карда нашудааст. 26 феврал, шасту се шаҳрванди Тоҷикистон (чилу шаш донишҷӯи тоҷик аз [[Вуҳон]] (заб. русӣ Ухан) ва ҳафт нафар аз ҳайати "Сомон Эйр" барои дарёфт кардани онҳо 11 феврал фиристода шуданд) аз карантин раҳо ёфтанд. Ҳеч кадоме аз шахсони карантиншуда аломатҳои бемории зукомро нишон намедиҳанд. Дар таърихи 24 феврал, 148 шаҳрванди Тоҷикистон, ки 1 феврал аз [[Чин]] омадаанд, дар карантин қарор дошта, 955 нафарашон аллакай ҷавоб дода шудаанд. ===Марти 2020=== {{манбаъ}} Дар оғоз Тоҷикистон воридшавии шаҳрвандони 35 кишвар, аз ҷумла [[Бритониёи Кабир]], [[Иёлоти Муттаҳида]] ва [[Канада]]ро масдуд кардааст. 3 марти соли 2020, [[Тоҷикистон]] мамнӯъиятро ба панҷ кишвар коҳиш дод: [[Чин]], [[Эрон]], [[Афғонистон]], [[Кореяи Ҷанубӣ]] ва [[Италия]]. 4 март, баъзе масҷидҳо дар шаҳри [[Душанбе]] аз намозгузорон хоҳиш карданд, ки намози ҷумъа нараванд. Шитоб кардани захираи хӯрокворӣ боиси болоравии нархҳо ва норасоии орд ва дигар маҳсулот гардид. 5 март, Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоӣ изҳор дошт, ки дар [[Тоҷикистон]] барои хӯроки аҳолии кишвар дар тӯли ду сол ғизои кофӣ вуҷуд дорад. Президент [[Эмомалӣ Раҳмон]] ба тоҷикон итминон дод, ки барои харидани ғизо ҳеч зарурате нест, аммо захира идома дорад. Тоҷикистон аз мардум хостааст, ки аз ҷамъомадҳои ҷамъиятӣ ва иштирок дар масҷидҳо худдорӣ кунанд. То 10 март 1583 шаҳрванди Тоҷикистон, ки аз 1 феврал, [[Чин]], [[Кореяи Ҷанубӣ]], [[Ҷопон]], [[Италия]], [[Эрон]] ва [[Афғонистон]] омадаанд, дар карантин гузошта шуда буданд ва 1114 нафарашон аллакай раҳо карда шуданд. Ягон ҳолати коронавирус дар кишвар тасдиқ нашудааст. Дар таърихи 14 март, 1,603 шаҳрванди Тоҷикистон, ки аз 1 феврал, [[Чин]], [[Кореяи Ҷанубӣ]], [[Ҷопон]], [[Италия]], [[Эрон]] ва [[Афғонистон]] омадаанд, дар карантин қарор дошта, 1280 нафарашон аллакай раҳо карда шудаанд. Дар кишвар ягон ҳолати коронавирус тасдиқ нашудааст. Аз 18 март, дар Тоҷикистон ягон ҳолати тасдиқшудаи сирояти коронавирус ба қайд гирифта нашудааст ва нақшаҳои ҷашн гирифтани Наврӯз бекор карда нашудааст. Дар охири моҳи март, басташавии сарҳад дар [[Русия]] ва [[Осиёи Марказӣ]] барои рафтани муҳоҷирони мавсимии тоҷик ба ҷои корашон монеъ шуд. Дар таърихи 18 март, 1890 шаҳрванди Тоҷикистон, ки пас аз 1 феврал аз кишварҳои хориҷӣ омадаанд, дар карантин қарор дошта, 1426 нафарашон аллакай ронда шудаанд. Вазорати тандурустӣ аз мардуми кишвар даъват ба амал овард, ки "ба ҳар гуна овозаҳои бардурӯғ оид ба тасдиқи ҳолатҳои коронавирус дар Тоҷикистон бовар накунед." То 23 март, 5,038 шахсоне, ки пас аз 1 феврал аз кишварҳои хориҷӣ омада буданд, дар карантин қарор дода шуда буданд ва 1,981 аллакай холӣ шуда буд; 3,057 нафар (аз ҷумла 107 нафар шаҳрвандони хориҷӣ) дар карантин буданд. Ягон ҳолати коронавирус дар кишвар тасдиқ нашудааст. Комплекси тиббии Истиқлол дар шимоли Тоҷикистон барои карантини шаҳрвандони Тоҷикистон, ки аз хориҷа омадаанд, омода шуда буд. Маркази иттилоотии зиддибӯҳронии Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии рақами хати доимоамалкунанда (511) барои посух додан ба саволҳои ҷомеаи Тоҷикистон дар робита ба масъалаҳои коронавирус фаъол шудааст. 26 ва 27 март ҷаласаҳо оид ба омодагӣ ба пешгирии хуруҷи эҳтимолии хуруҷи коронавирус баргузор шуданд. То таърихи 27 март, 51919 шаҳрванди Тоҷикистон, ки пас аз 1 феврал аз хориҷа омадаанд, дар карантин қарор дошта, 2050 нафарашон аллакай ронда шудаанд. Ягон ҳолати коронавирус дар кишвар тасдиқ нашудааст. Ба ҳолати 30 марти соли ҷорӣ 6,159 шаҳрванди Тоҷикистон, ки пас аз 1 феврал аз хориҷа омадаанд, дар карантин қарор дошта, 2146 нафар аллакай бедарак шуда, 4,013 нафар дар карантин қарор доштанд. Ягон ҳолати коронавирус дар кишвар тасдиқ нашудааст. Дар охири моҳи март, Президент [[Эмомалӣ Раҳмон]] дар маҷлисҳои бузурги мардумӣ аксбардорӣ кард. ===Апрели 2020=== {{манбаъ}} То 2 апрели соли равон, 6,272 нафаре, ки аз хориҷа ба Тоҷикистон омадаанд, пас аз 1 феврал дар карантин қарор доштанд ва 2359 нафар аллакай ронда шуда, 3913 нафар дар ҳоли ҳозир дар карантин қарор доранд. Ягонгон ҳолати коронавирус дар кишвар тасдиқ нашудааст. То 3 апрел, ниқобҳои рӯяк, гарчанде ки қонунан ваколатдор нашуда буданд, дар Тоҷикистон, аз ҷумла дар деҳаҳои дурдаст ва мактабҳо пас аз таътили баҳорӣ аз нав ба кор даромаданд. Худи ҳамон рӯз, Президент Раҳмон ва Президенти [[Ӯзбекистон]] [[Шавкат Мирзиёев]] гуфтугӯи телефонӣ анҷом доданд, аз ҷумла баррасии ҳамоҳангсозии коронавирус. Дар Беморхонаи марказии [[ноҳияи Ҷаббор Расулов]]и [[Вилояти Суғд]] як марди 60-солаи карантинӣ аз бемории пневмония фавтид ва кормандони тиббии табобаткарда карантин эълон карданд, ки овозаҳои онлайн дар бораи он, ки бемор аз коронавирус фавтидааст. Манбаъҳои бемористон гуфтаанд, ки бемор қабл аз вафот барои коронавирус манфӣ санҷидааст. Ба таърихи 6 апрел, 7,041 нафаре, ки ба [[Тоҷикистон]] аз кишварҳои хориҷӣ омадаанд, дар карантин қарор доштанд ва 4 291 нафар аллакай бароварда шуда, 2730 нафар дар ҳолати карантин қарор доштанд. Тақрибан 3000 нафар барои коронавирус озмуда шуда буданд ва ҳамаи онҳо натиҷаҳои манфӣ доштанд. Ягон ҳолати коронавирус дар кишвар тасдиқ нашудааст. Аз 5 апрел дар [[ноҳияи Ҷаббор Расулов]] ​​13 нафар карантин додаанд, ки барои коронавирус манфӣ озмуда шудааст. Шаш муассисаи тиббии [[шаҳри Хуҷанд]] ва дувоздаҳ дар дигар минтақаҳо барои карантинҳо омода карда шуданд ва ҳама ташхиси коронавирус бояд бепул гузаронида шаванд. 9 апрел, Президент Раҳмон ба президенти [[Қазоқистон]] [[Қосим-Ҷомарт Тоқаев]] занг зад ва якчанд мавзӯъҳо, аз ҷумла коронавирусро баррасӣ кард. [[Қазоқистон]] изҳор дошт, ки ба тавофуқ расидааст, ки ба Тоҷикистон панҷ ҳазор тонна орд фиристад. Худи ҳамон рӯз, Президент Раҳмон ва [[Президенти Ӯзбекистон]] Мирзиёев гуфтугӯи дигари телефонӣ, аз ҷумла баррасии ҳамоҳангсозии коронавирус баргузор карданд. То 10 апрел, 7677 нафаре, ки ба Тоҷикистон аз кишварҳои хориҷӣ омадаанд, дар карантин қарор доштанд ва 5,482 нафар аллакай ронда шуда буданд, ки 1880 нафар дар ҳолати карантин қарор доштанд. 13 апрел Вазири корҳои хориҷӣ [[Сироҷиддин Муҳриддин]] бо роҳбари ҳайати Иттиҳоди Аврупо дар Тоҷикистон Мэрилин Йозефсон мулоқот кард. Ҷозефсон тасмим гирифтааст, ки барои коҳиши оқибатҳои пандемия ба Тоҷикистон 48 миллион [[евро]] кумак кунад. 14 апрел Вазири тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоӣ [[Насим Олимзода]] гуфт, ки дар Тоҷикистон коронавирус ошкор карда нашудааст. Олимзода набудани ҳолатҳои тасдиқшудаи коронавирусро дар Тоҷикистон дар натиҷаи карантини ҷории ҳама шахсони аз хориҷа воридшуда бо сабаби хатари интиқоли асимптоматикӣ дар Тоҷикистон шарҳ дод. Вазорати ҳолатҳои фавқулоддаи [[Ӯзбекистон]] ба [[Тоҷикистон]], аз ҷумла ҳазор тонна орд, антисептикҳо ва дезинфектантҳо, халтаҳои тиббӣ, дастпӯшҳо, ниқобҳо ва пойафзолҳои тиббӣ, респираторҳо ва айнакҳо, ба Тоҷикистон кумак кард. Ширкати «Тоҷикгидроэлектромонтаж» ба Раёсати тандурустии Душанбе бо 20,000 ташхиси коронавирус, 10 мошини вентилятсия ва 500 маҷмӯи либоси махсуси тиббӣ ба маблағи умумии зиёда аз 5 миллион [[сомонӣ]] таъмин намуд. ===Майи 2020=== {{манбаъ}} 1 май 32 ҳолати тасдиқшуда ба қайд гирифта шуд, ки аз онҳо 17 дар [[Душанбе]], 5 дар [[Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ]] ва 10 нафар дар [[Вилояти Суғд]] ҳастанд. 2 май, 76 ҳолати тасдиқшуда ва 2 марги ба қайд гирифта шуд. Ҳангоми тарк кардани хона ҳама мардум бояд ниқобҳои рӯяк пӯшанд. 3 май шумораи ин сироятшудагон ба 128 расид. [[Раиси шаҳри Душанбе]] гуфт, ки онҳо барои табобати 3000 нафар беморхонаҳои муваққатӣ бунёд хоҳанд кард. 4 май 102 ҳолати иловагӣ тасдиқ карда шуд, ки шумораи онҳо 230 нафар расид, аз ҷумла 110 нафар дар [[шаҳри Душанбе]], 22 нафар дар [[Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ]], 7 нафар дар [[Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон]], 21 нафар дар [[Вилояти Хатлон]], 70 нафар дар [[Вилояти Суғд]]. Дар натиҷа ҳама минтақаҳо дорои сироятшудагон шуданд. 6 май [[Федератсияи футболи Тоҷикистон]] таваққуфи футболро ба муҳлати номуайян тамдид кард. Шумораи умумии сироятшудагон 379 аст, ки 8 фавт ва 246 ҷароҳат бардоштанд. ===Июни 2020=== 8 июн раиси [[Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон]] [[Ёдгор Файзов]] дар ҷаласаи ситоди вилоятӣ хабар дод, ки то кунун 22 нафар дар вилоят аз сирояти СOVID-19 фавтидаанд.<ref>{{cite web|url=http://khovar.tj/2020/06/badahshon-shumorai-mubtaloyoni-covid-19-dar-viloyat-r-ba-kamshav-ni-odaast |title=Бадахшон: Шумораи мубталоёни COVID-19 дар вилоят рӯ ба камшавӣ ниҳодааст |publisher=[[АМИТ Ховар]] |lang=tg |accessdate=2020-06-09}}</ref> Ин нишон наздики 46% шумораи умумии фавтидагонро дар [[Тоҷикистон]] ташкил медиҳад. ===Июли 2020=== [[File:Sughd COVID-19 July.jpg|thumb|Раёсати САҲШ -и вилояти Суғд барои омори фавт дар нимсолаи I соли 2020]] 15 июл зимни нишасти матбуотии Раёсати сабти асноди ҳолати шаҳрвандии [[Вилояти Суғд]] маълум гашт, ки тӯли 6 моҳи соли ҷорӣ дар вилоят 203 нафар аз бемории илтиҳоби шуш ва 109 кас - аз бемории дил ва дигар касалиҳои шуш фавтидаанд. Дар ҳамин ҳол, таъкид карда шуд, ки “дар ҳеч кадоме аз маълумотномаҳои тиббӣ COVID-19 ба сифати сабаби марг зикр нашудааст”<ref>{{cite web |url=https://asiaplustj.info/tj/news/tajikistan/society/20200715/tli-nim-sol-dar-sud-6063-olati-favt-sabt-shuda-lekin-yagontoash-az-covid-19-nest |title=Тӯли ним сол дар Суғд 6063 ҳолати фавт сабт шуда, лекин ягонтоаш аз COVID-19 нест |publisher=[[Азия-Плюс]] |lang=tg |accessdate=2020-07-15 |archive-url=http://web.archive.org/web/20200718210852/https://asiaplustj.info/tj/news/tajikistan/society/20200715/tli-nim-sol-dar-sud-6063-olati-favt-sabt-shuda-lekin-yagontoash-az-covid-19-nest |archive-date=2020-07-18}}</ref>. 21 июл дар рафти нишасти матбуотии Раёсати тандурустии [[Вилояти Суғд]] қайд карда шуд, ки аз оғози пандемияи коронавирус дар кишвар, яъне аз 30 апрел то имрӯз дар вилоят 1938 сироятшудагони коронавирус ба қайд гирифта шудаанд, ки 1891 нафари онҳо алакай сиҳат гаштаанд, 31 нафар дар беморхонаҳо табобат мегиранд ва 16 нафари боқимонда фавтидаанд.<ref>{{cite web |url=https://asiaplustj.info/ru/news/tajikistan/society/20200721/16-zhitelei-sogdiiskoi-oblasti-stali-zhertvami-koronavirusa-covid-19 |title=16 жителей Согдийской области стали жертвами коронавируса |publisher=[[Азия-Плюс]] |lang=ru |accessdate=2020-07-21 |archive-url=http://web.archive.org/web/20200718210852/https://asiaplustj.info/tj/news/tajikistan/society/20200715/tli-nim-sol-dar-sud-6063-olati-favt-sabt-shuda-lekin-yagontoash-az-covid-19-nest |archive-date=2020-07-21}}</ref>. ==Омор== Шумораи сироятшудагон ва фавтидагон, ки дар давраи пандемияи COVID-19 дар [[Тоҷикистон]] ошкор ва тасдиқ шудаанд: {{Омори сироятшудагон COVID-19 дар Тоҷикистон}} {{Омори фавтидагон COVID-19 дар Тоҷикистон}} == Нигаред низ == * [https://tg.wikipedia.org/wiki/Портал:Рӯйдодҳои_кунунӣ Портал:Рӯйдодҳои_кунунӣ:Омори умумии сироятёфтагон аз COVID-19 дар Тоҷикистон] ==Пайвандҳо== <references /> [[Гурӯҳ:Бемориҳои сирояткунанда]] c8yzt8544k53aei417t418wzqu4npnf 1309134 1309076 2022-08-04T09:12:12Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{main|Дунёгирии COVID-19}}[[Акс:COVID-19 progress in Tajikistan.svg|thumb|Харитаи сар задани беморӣ дар Тоҷикистон аз рӯи минтақаҳо (то 4 майи соли 2020)]] [[30 апрел]]и [[соли 2020]] тибқи маълумоти Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] [[29 апрел]]и [[соли 2020]] — 15 ҳодисаи тасдиқшудаи бемории сироятии коронавирусии CОVID-19, аз ҷумла дар [[Вилояти Суғд]] — 10 (даҳ) ҳодиса ва дар [[шаҳри Душанбе]] — 5 (панҷ) ҳодиса аз намунаҳои биологии ҳодисаҳои гумонбар ба қайд гирифта шудааст.<ref>{{cite web|url=http://khovar.tj/2020/04/vmyhabari-favr-dar-to-ikiston-odisai-tasdi-shudai-bemorii-siroyatii-covid-19-az-namuna-oi-biologii-odisa-oi-gumonbar-ba-ajd-girifta-shud/ |title=ХАБАРИ ФАВРӢ: Дар Тоҷикистон ҳодисаҳои тасдиқшудаи бемории сироятии CОVID-19 аз намунаҳои биологии ҳодисаҳои гумонбар ба қайд гирифта шуд |publisher=[[АМИТ Ховар]] |lang=tg |accessdate=2020-04-30}}</ref> == Вақт == === Феврали 2020 === {{манбаъ}} Рӯзи 10 феврал, ҳавопаймои чартерии ширкати [[Сомон Эйр]] ба [[Вуҳон]], Ҳубеи [[Чин]] парвоз кард, то панҷоҳ нафар шаҳрвандони Тоҷикистонро дар ин шаҳр эвакуатсия кунанд. Ҳавопаймо бори инсонӣ, аз ҷумла лавозимоти тиббиро аз [[Тоҷикистон]] ба Вуҳан [[Чин]] интиқол додааст. 13 феврал, 13,000 нусха роҳнамо ва тавсияҳои ТУТ оид ба кам кардани хатари сирояти коронавирус нашр ва ба шаҳрвандони [[Тоҷикистон]] тақсим карда шуд. Он замон беш аз 900 шаҳрванди [[Тоҷикистон]], ки аз [[Чин]] ба Ватан омада буданд, дар табобатгоҳҳо таҳти назорати табибон қарор доштанд. Ҳеч гуна ҳолати коронавирус ба қайд гирифта нашудааст. 21 феврал, Президент [[Эмомалӣ Раҳмон]] аз Раиси [[Ҷумҳурии Мардумии Чин]] [[Сӣ Ҷинпинг]] паём қабул намуд, ки ба Раҳмон барои дастгирии ӯ дар робита ба сар задани коронавирус изҳори миннатдорӣ кард. То 21 феврал 1066 шаҳрванди Тоҷикистон, ки пас аз 1 феврал аз [[Чин]] омадаанд, дар беморхонаҳои бемориҳои сироятӣ барои карантин гузошта шуда, 577 нафарашон аллакай ҷавоб дода шуда буданд. Дар байни карантин ҳеч як ҳолати коронавирус тасдиқ карда нашудааст. 26 феврал, шасту се шаҳрванди Тоҷикистон (чилу шаш донишҷӯи тоҷик аз [[Вуҳон]] (заб. русӣ Ухан) ва ҳафт нафар аз ҳайати «Сомон Эйр» барои дарёфт кардани онҳо 11 феврал фиристода шуданд) аз карантин раҳо ёфтанд. Ҳеч кадоме аз шахсони карантиншуда аломатҳои бемории зукомро нишон намедиҳанд. Дар таърихи 24 феврал, 148 шаҳрванди Тоҷикистон, ки 1 феврал аз [[Чин]] омадаанд, дар карантин қарор дошта, 955 нафарашон аллакай ҷавоб дода шудаанд. === Марти 2020 === {{манбаъ}} Дар оғоз Тоҷикистон воридшавии шаҳрвандони 35 кишвар, аз ҷумла [[Бритониёи Кабир]], [[Иёлоти Муттаҳида]] ва [[Канада]]ро масдуд кардааст. 3 марти соли 2020, [[Тоҷикистон]] мамнӯъиятро ба панҷ кишвар коҳиш дод: [[Чин]], [[Эрон]], [[Афғонистон]], [[Кореяи Ҷанубӣ]] ва [[Италия]]. 4 март, баъзе масҷидҳо дар шаҳри [[Душанбе]] аз намозгузорон хоҳиш карданд, ки намози ҷумъа нараванд. Шитоб кардани захираи хӯрокворӣ боиси болоравии нархҳо ва норасоии орд ва дигар маҳсулот гардид. 5 март, Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоӣ изҳор дошт, ки дар [[Тоҷикистон]] барои хӯроки аҳолии кишвар дар тӯли ду сол ғизои кофӣ вуҷуд дорад. Президент [[Эмомалӣ Раҳмон]] ба тоҷикон итминон дод, ки барои харидани ғизо ҳеч зарурате нест, аммо захира идома дорад. Тоҷикистон аз мардум хостааст, ки аз ҷамъомадҳои ҷамъиятӣ ва иштирок дар масҷидҳо худдорӣ кунанд. То 10 март 1583 шаҳрванди Тоҷикистон, ки аз 1 феврал, [[Чин]], [[Кореяи Ҷанубӣ]], [[Ҷопон]], [[Италия]], [[Эрон]] ва [[Афғонистон]] омадаанд, дар карантин гузошта шуда буданд ва 1114 нафарашон аллакай раҳо карда шуданд. Ягон ҳолати коронавирус дар кишвар тасдиқ нашудааст. Дар таърихи 14 март, 1,603 шаҳрванди Тоҷикистон, ки аз 1 феврал, [[Чин]], [[Кореяи Ҷанубӣ]], [[Ҷопон]], [[Италия]], [[Эрон]] ва [[Афғонистон]] омадаанд, дар карантин қарор дошта, 1280 нафарашон аллакай раҳо карда шудаанд. Дар кишвар ягон ҳолати коронавирус тасдиқ нашудааст. Аз 18 март, дар Тоҷикистон ягон ҳолати тасдиқшудаи сирояти коронавирус ба қайд гирифта нашудааст ва нақшаҳои ҷашн гирифтани Наврӯз бекор карда нашудааст. Дар охири моҳи март, басташавии сарҳад дар [[Русия]] ва [[Осиёи Марказӣ]] барои рафтани муҳоҷирони мавсимии тоҷик ба ҷои корашон монеъ шуд. Дар таърихи 18 март, 1890 шаҳрванди Тоҷикистон, ки пас аз 1 феврал аз кишварҳои хориҷӣ омадаанд, дар карантин қарор дошта, 1426 нафарашон аллакай ронда шудаанд. Вазорати тандурустӣ аз мардуми кишвар даъват ба амал овард, ки «ба ҳар гуна овозаҳои бардурӯғ оид ба тасдиқи ҳолатҳои коронавирус дар Тоҷикистон бовар накунед.» То 23 март, 5,038 шахсоне, ки пас аз 1 феврал аз кишварҳои хориҷӣ омада буданд, дар карантин қарор дода шуда буданд ва 1,981 аллакай холӣ шуда буд; 3,057 нафар (аз ҷумла 107 нафар шаҳрвандони хориҷӣ) дар карантин буданд. Ягон ҳолати коронавирус дар кишвар тасдиқ нашудааст. Комплекси тиббии Истиқлол дар шимоли Тоҷикистон барои карантини шаҳрвандони Тоҷикистон, ки аз хориҷа омадаанд, омода шуда буд. Маркази иттилоотии зиддибӯҳронии Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии рақами хати доимоамалкунанда (511) барои посух додан ба саволҳои ҷомеаи Тоҷикистон дар робита ба масъалаҳои коронавирус фаъол шудааст. 26 ва 27 март ҷаласаҳо оид ба омодагӣ ба пешгирии хуруҷи эҳтимолии хуруҷи коронавирус баргузор шуданд. То таърихи 27 март, 51919 шаҳрванди Тоҷикистон, ки пас аз 1 феврал аз хориҷа омадаанд, дар карантин қарор дошта, 2050 нафарашон аллакай ронда шудаанд. Ягон ҳолати коронавирус дар кишвар тасдиқ нашудааст. Ба ҳолати 30 марти соли ҷорӣ 6,159 шаҳрванди Тоҷикистон, ки пас аз 1 феврал аз хориҷа омадаанд, дар карантин қарор дошта, 2146 нафар аллакай бедарак шуда, 4,013 нафар дар карантин қарор доштанд. Ягон ҳолати коронавирус дар кишвар тасдиқ нашудааст. Дар охири моҳи март, Президент [[Эмомалӣ Раҳмон]] дар маҷлисҳои бузурги мардумӣ аксбардорӣ кард. === Апрели 2020 === {{манбаъ}} То 2 апрели соли равон, 6,272 нафаре, ки аз хориҷа ба Тоҷикистон омадаанд, пас аз 1 феврал дар карантин қарор доштанд ва 2359 нафар аллакай ронда шуда, 3913 нафар дар ҳоли ҳозир дар карантин қарор доранд. Ягонгон ҳолати коронавирус дар кишвар тасдиқ нашудааст. То 3 апрел, ниқобҳои рӯяк, гарчанде ки қонунан ваколатдор нашуда буданд, дар Тоҷикистон, аз ҷумла дар деҳаҳои дурдаст ва мактабҳо пас аз таътили баҳорӣ аз нав ба кор даромаданд. Худи ҳамон рӯз, Президент Раҳмон ва Президенти [[Ӯзбекистон]] [[Шавкат Мирзиёев]] гуфтугӯи телефонӣ анҷом доданд, аз ҷумла баррасии ҳамоҳангсозии коронавирус. Дар Беморхонаи марказии [[ноҳияи Ҷаббор Расулов]]и [[Вилояти Суғд]] як марди 60-солаи карантинӣ аз бемории пневмония фавтид ва кормандони тиббии табобаткарда карантин эълон карданд, ки овозаҳои онлайн дар бораи он, ки бемор аз коронавирус фавтидааст. Манбаъҳои бемористон гуфтаанд, ки бемор қабл аз вафот барои коронавирус манфӣ санҷидааст. Ба таърихи 6 апрел, 7,041 нафаре, ки ба [[Тоҷикистон]] аз кишварҳои хориҷӣ омадаанд, дар карантин қарор доштанд ва 4 291 нафар аллакай бароварда шуда, 2730 нафар дар ҳолати карантин қарор доштанд. Тақрибан 3000 нафар барои коронавирус озмуда шуда буданд ва ҳамаи онҳо натиҷаҳои манфӣ доштанд. Ягон ҳолати коронавирус дар кишвар тасдиқ нашудааст. Аз 5 апрел дар [[ноҳияи Ҷаббор Расулов]] ​​13 нафар карантин додаанд, ки барои коронавирус манфӣ озмуда шудааст. Шаш муассисаи тиббии [[шаҳри Хуҷанд]] ва дувоздаҳ дар дигар минтақаҳо барои карантинҳо омода карда шуданд ва ҳама ташхиси коронавирус бояд бепул гузаронида шаванд. 9 апрел, Президент Раҳмон ба президенти [[Қазоқистон]] [[Қосим-Ҷомарт Тоқаев]] занг зад ва якчанд мавзӯъҳо, аз ҷумла коронавирусро баррасӣ кард. [[Қазоқистон]] изҳор дошт, ки ба тавофуқ расидааст, ки ба Тоҷикистон панҷ ҳазор тонна орд фиристад. Худи ҳамон рӯз, Президент Раҳмон ва [[Президенти Ӯзбекистон]] Мирзиёев гуфтугӯи дигари телефонӣ, аз ҷумла баррасии ҳамоҳангсозии коронавирус баргузор карданд. То 10 апрел, 7677 нафаре, ки ба Тоҷикистон аз кишварҳои хориҷӣ омадаанд, дар карантин қарор доштанд ва 5,482 нафар аллакай ронда шуда буданд, ки 1880 нафар дар ҳолати карантин қарор доштанд. 13 апрел Вазири корҳои хориҷӣ [[Сироҷиддин Муҳриддин]] бо роҳбари ҳайати Иттиҳоди Аврупо дар Тоҷикистон Мэрилин Йозефсон мулоқот кард. Ҷозефсон тасмим гирифтааст, ки барои коҳиши оқибатҳои пандемия ба Тоҷикистон 48 миллион [[евро]] кумак кунад. 14 апрел Вазири тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоӣ [[Насим Олимзода]] гуфт, ки дар Тоҷикистон коронавирус ошкор карда нашудааст. Олимзода набудани ҳолатҳои тасдиқшудаи коронавирусро дар Тоҷикистон дар натиҷаи карантини ҷории ҳама шахсони аз хориҷа воридшуда бо сабаби хатари интиқоли асимптоматикӣ дар Тоҷикистон шарҳ дод. Вазорати ҳолатҳои фавқулоддаи [[Ӯзбекистон]] ба [[Тоҷикистон]], аз ҷумла ҳазор тонна орд, антисептикҳо ва дезинфектантҳо, халтаҳои тиббӣ, дастпӯшҳо, ниқобҳо ва пойафзолҳои тиббӣ, респираторҳо ва айнакҳо, ба Тоҷикистон кумак кард. Ширкати «Тоҷикгидроэлектромонтаж» ба Раёсати тандурустии Душанбе бо 20,000 ташхиси коронавирус, 10 мошини вентилятсия ва 500 маҷмӯи либоси махсуси тиббӣ ба маблағи умумии зиёда аз 5 миллион [[сомонӣ]] таъмин намуд. === Майи 2020 === {{манбаъ}} 1 май 32 ҳолати тасдиқшуда ба қайд гирифта шуд, ки аз онҳо 17 дар [[Душанбе]], 5 дар [[Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ]] ва 10 нафар дар [[Вилояти Суғд]] ҳастанд. 2 май, 76 ҳолати тасдиқшуда ва 2 марги ба қайд гирифта шуд. Ҳангоми тарк кардани хона ҳама мардум бояд ниқобҳои рӯяк пӯшанд. 3 май шумораи ин сироятшудагон ба 128 расид. [[Раиси шаҳри Душанбе]] гуфт, ки онҳо барои табобати 3000 нафар беморхонаҳои муваққатӣ бунёд хоҳанд кард. 4 май 102 ҳолати иловагӣ тасдиқ карда шуд, ки шумораи онҳо 230 нафар расид, аз ҷумла 110 нафар дар [[шаҳри Душанбе]], 22 нафар дар [[Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ]], 7 нафар дар [[Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон]], 21 нафар дар [[Вилояти Хатлон]], 70 нафар дар [[Вилояти Суғд]]. Дар натиҷа ҳама минтақаҳо дорои сироятшудагон шуданд. 6 май [[Федератсияи футболи Тоҷикистон]] таваққуфи футболро ба муҳлати номуайян тамдид кард. Шумораи умумии сироятшудагон 379 аст, ки 8 фавт ва 246 ҷароҳат бардоштанд. === Июни 2020 === 8 июн раиси [[Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон]] [[Ёдгор Файзов]] дар ҷаласаи ситоди вилоятӣ хабар дод, ки то кунун 22 нафар дар вилоят аз сирояти СOVID-19 фавтидаанд.<ref>{{cite web|url=http://khovar.tj/2020/06/badahshon-shumorai-mubtaloyoni-covid-19-dar-viloyat-r-ba-kamshav-ni-odaast |title=Бадахшон: Шумораи мубталоёни COVID-19 дар вилоят рӯ ба камшавӣ ниҳодааст |publisher=[[АМИТ Ховар]] |lang=tg |accessdate=2020-06-09}}</ref> Ин нишон наздики 46 % шумораи умумии фавтидагонро дар [[Тоҷикистон]] ташкил медиҳад. === Июли 2020 === [[Акс:Sughd COVID-19 July.jpg|thumb|Раёсати САҲШ -и вилояти Суғд барои омори фавт дар нимсолаи I соли 2020]] 15 июл зимни нишасти матбуотии Раёсати сабти асноди ҳолати шаҳрвандии [[Вилояти Суғд]] маълум гашт, ки тӯли 6 моҳи соли ҷорӣ дар вилоят 203 нафар аз бемории илтиҳоби шуш ва 109 кас — аз бемории дил ва дигар касалиҳои шуш фавтидаанд. Дар ҳамин ҳол, таъкид карда шуд, ки «дар ҳеч кадоме аз маълумотномаҳои тиббӣ COVID-19 ба сифати сабаби марг зикр нашудааст»<ref>{{cite web |url=https://asiaplustj.info/tj/news/tajikistan/society/20200715/tli-nim-sol-dar-sud-6063-olati-favt-sabt-shuda-lekin-yagontoash-az-covid-19-nest |title=Тӯли ним сол дар Суғд 6063 ҳолати фавт сабт шуда, лекин ягонтоаш аз COVID-19 нест |publisher=[[Азия-Плюс]] |lang=tg |accessdate=2020-07-15 |archive-url=http://web.archive.org/web/20200718210852/https://asiaplustj.info/tj/news/tajikistan/society/20200715/tli-nim-sol-dar-sud-6063-olati-favt-sabt-shuda-lekin-yagontoash-az-covid-19-nest |archive-date=2020-07-18}}</ref>. 21 июл дар рафти нишасти матбуотии Раёсати тандурустии [[Вилояти Суғд]] қайд карда шуд, ки аз оғози пандемияи коронавирус дар кишвар, яъне аз 30 апрел то имрӯз дар вилоят 1938 сироятшудагони коронавирус ба қайд гирифта шудаанд, ки 1891 нафари онҳо алакай сиҳат гаштаанд, 31 нафар дар беморхонаҳо табобат мегиранд ва 16 нафари боқимонда фавтидаанд.<ref>{{cite web |url=https://asiaplustj.info/ru/news/tajikistan/society/20200721/16-zhitelei-sogdiiskoi-oblasti-stali-zhertvami-koronavirusa-covid-19 |title=16 жителей Согдийской области стали жертвами коронавируса |publisher=[[Азия-Плюс]] |lang=ru |accessdate=2020-07-21 |archive-url=http://web.archive.org/web/20200718210852/https://asiaplustj.info/tj/news/tajikistan/society/20200715/tli-nim-sol-dar-sud-6063-olati-favt-sabt-shuda-lekin-yagontoash-az-covid-19-nest |archive-date=2020-07-21}}</ref>. == Омор == Шумораи сироятшудагон ва фавтидагон, ки дар давраи пандемияи COVID-19 дар [[Тоҷикистон]] ошкор ва тасдиқ шудаанд: {{Омори сироятшудагон COVID-19 дар Тоҷикистон}} {{Омори фавтидагон COVID-19 дар Тоҷикистон}} == Нигаред низ == * [https://tg.wikipedia.org/wiki/Портал:Рӯйдодҳои_кунунӣ Портал: Рӯйдодҳои_кунунӣ:Омори умумии сироятёфтагон аз COVID-19 дар Тоҷикистон] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Бемориҳои вирусӣ]] 700i3g0yltnbv2jh5oqtvniyzk9oeld Абдусалом Қодиров 0 277140 1309001 1292361 2022-08-04T07:51:34Z VASHGIRD 8035 /* Зиндагинома */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Олим |ном = Қодиров Абдусалом Ҳафизович |номи аслӣ = |тасвир = |бар = |тавсифи тасвир = |таърихи таваллуд = |зодгоҳ = {{Зодгоҳ||}}, [[ҶШС Тоҷикистон]] |таърихи даргузашт = |маҳалли даргузашт = |шаҳрвандӣ = {{Парчам|Тоҷикистон}} |фазои илмӣ = биология |ҷойҳои кор = [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]] |дараҷаи илмӣ = {{Дараҷаи илмӣ|номзад|илмҳои биология}} |унвонҳои илмӣ = {{Унвонҳои илмӣ ||0}} |алма-матер = [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]] |роҳбари илмӣ = |шогирдони маъруф = |маъруф ба = |мукофоту ҷоизаҳо = |имзо = |бари имзо = |сайт = |викитека = |викианбор = }} '''Абдусалом Ҳафизович Қодиров''' — биологи тоҷик, номзади илмҳои биология, профессор.<ref name="biological.tnu.tj">{{Cite web|url=https://biological.tnu.tj/tj/kafedrai-zoologija/|title= Кафедраи зоология, Қодиров Абдусалом Ҳафизович |author=|website=www.biological.tnu.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-05-31}}</ref> == Зиндагинома == Профессор Абдусалом Ҳафизович Қодиров аз соли 1992 то соли 2008 роҳбарии кафедраи зоологияи [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]] ба уҳда дошт. Вай аз соли 1967 то ҳол дар ин кафедра кор ва фаъолият намуда, 46 соли бобаракати хешро дар тарбияи мутахассисони баландихтисос, омӯзиши олами ҳашароти Тоҷикистон ва эҷоди китобу дастурҳои таълимӣ бахшидааст. Қодиров А.Ҳ. аз соли 1981 то 1984 ба сифати устод дар донишгоҳи Кобул кор кардааст. Таи солҳои тӯлонӣ профессор Қодиров А.Ҳ. нисбати ҳашароти зараррасон ва гамбускҳои осебрасони дарахту буттаҳои ҷумҳуриҳои Осиёи Марказӣ тадқиқотҳои илмӣ бурдааст. Аз ҷониби ӯ барои 7 оилаи гамбускҳо таҳқиқ гардидааст (Scolotidae -39, Cerambicidae 167, Buprestidae -230, Elateridae-100, Scarabaeidae -260, Staphulinidae -180) дар ҳудуди ҷумҳурӣ ва дигар ҷумҳуриҳои ҳамҷувор муайян намуда ва биология, экологияи аксарияти онҳоро омӯхтааст. Доир ба систематика, [[биология]], [[экология]], зоогеография, пӯстлоқхӯракҳою, чӯбхӯракҳо ва дигар гурӯҳҳои [[ҳашарот]] корҳои зиёди илмиро ба анҷом расонида ва барои пешгирии хавфи зараррасонҳо тавсияҳои муфид пешниҳод намудааст. == Фаъолияти илмӣ == Профессор Қодиров А.Ҳ. зиёда аз 200 мақола, 10 дастур ва шаш китоби дарсиро бо забони тоҷикӣ ба табъ расонида, пешкаши донишҷӯён намудааст («Зоологияи ғайрифақория» – 16 ҷ.ч., «Биологияи умумӣ» – 18 ҷ.ч., «Курси мухтасари ҳашаротшиносӣ» – 7 ҷ.ч., «Ҳашароти зарарррасони дарахту буттаҳои Тоҷикистон» – 13,5 ч.ч.), «Машғулиятҳои лабараторӣ ва амалӣ аз Зоологияи бесутунмуҳра». Ғайр аз ин зиёда аз 15 барномаи таълимиро бо забони тоҷикӣ тартиб додааст. Аввалин бор китоби «Мифтоҳи ташхиси марҳалаҳои ҳашарот» ва «Пайдоиш ва ташаккули назарияи такомул»-ро бо забони тоҷикӣ навиштааст.<ref name="biological.tnu.tj"/> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{олим-нопурра}} [[Гурӯҳ:Биологони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]] 0u34ivkndl42xvoc0bbsc24xia621ij Орон ва Бедгул 0 277391 1308856 1259381 2022-08-04T05:40:28Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Орон ва Бидгул]] to [[Орон ва Бедгул]] wikitext text/x-wiki {{МА | мақом = Шаҳр | номи тоҷикӣ = Орон ва Бидгул }} '''Орон ва Бидгул''' ( {{Lang-fa|آران و بيدگل}} ҳамчунин ба забони румӣ чун '''Ārān va Bīdgol''' ва '''Ārān-o-Bīd Gol''' аст) - шаҳр ва пойтахти [[Шаҳристони Орон ва Бидгул]] дар [[Устони Исфаҳон]]и [[Эрон]] аст. Дар барӯйхатгирии аҳолии соли 2006, шумораи аҳолии он 55,551 нафар, дар 15,556 оила буд. Ин яке аз шаҳрҳои биёбони бостонии вилоят, дар наздикии [[Кошон]] (тақрибан 5 км ) аст. '''Орон''' (форсӣ: آران, ҳамчунин '''Ārān''' ва '''Arūn''') тавре аз номи хеш бармеояд, ин ду шаҳри омехтаи аҳолинишин (инчунин '''Бидгул'''), ки собиқ алоҳида буданд. == Нигоришот == <gallery> Акс:تصاویر کویر مرنجاب در حوالی شهرستان آران و بیدگل در استان اصفهان 02.jpg|<nowiki> </nowiki>Биёбони Аран ва Бидгол Акс:تصاویر کویر مرنجاب در حوالی شهرستان آران و بیدگل در استان اصفهان 19.jpg|<nowiki> </nowiki>Aran va bidgol намак кӯли Акс:Aran va bidgol desert scenery.jpg| Манзараи биёбони Aran va bidgol ҷозибаи сайёҳӣ мебошад </gallery> == Инчунин нигаред == * [[Эрон]] * [[Кошон]] * [[Устони Исфаҳон]] * [[Таърихи Эрон]] == Сарчашмаҳо == * [https://archive.is/20121205085101/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=en&dat=32&geo=-106&srt=npan&col=aohdq&pt=c&va=x Шумори аҳолии шаҳрҳои Эрон] {{Шаҳрҳои устони Исфаҳон}} [[Гурӯҳ:Шаҳрҳои Эрон]] [[Гурӯҳ:Шаҳрҳои устони Исфаҳон]] [[Гурӯҳ:Маҳалҳои аҳолинишин аз рӯи алифбо]] p84w1pnxqqea35pfsl69atx1gbmwa68 1308858 1308856 2022-08-04T05:41:01Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{МА | мақом = Шаҳр | номи тоҷикӣ = Орон ва Бедгул }} '''Орон ва Бедгул''' ({{Lang-fa|آران و بيدگل}} ҳамчунин ба забони румӣ чун '''Ārān va Bīdgol''' ва '''Ārān-o-Bīd Gol''' аст) — шаҳр ва пойтахти [[Шаҳристони Орон ва Бедгул]] дар [[Устони Исфаҳон]]и [[Эрон]] аст. Дар барӯйхатгирии аҳолии соли 2006, шумораи аҳолии он 55,551 нафар, дар 15,556 оила буд. Ин яке аз шаҳрҳои биёбони бостонии вилоят, дар наздикии [[Кошон]] (тақрибан 5 км) аст. '''Орон''' (форсӣ: آران, ҳамчунин '''Ārān''' ва '''Arūn''') тавре аз номи хеш бармеояд, ин ду шаҳри омехтаи аҳолинишин (инчунин '''Бедгул'''), ки собиқ алоҳида буданд. == Нигоришот == <gallery> Акс:تصاویر کویر مرنجاب در حوالی شهرستان آران و بیدگل در استان اصفهان 02.jpg|<nowiki> </nowiki>Биёбони Аран ва Бидгол Акс:تصاویر کویر مرنجاب در حوالی شهرستان آران و بیدگل در استان اصفهان 19.jpg|<nowiki> </nowiki>Aran va bidgol намак кӯли Акс:Aran va bidgol desert scenery.jpg| Манзараи биёбони Aran va bidgol ҷозибаи сайёҳӣ мебошад </gallery> == Инчунин нигаред == * [[Эрон]] * [[Кошон]] * [[Устони Исфаҳон]] * [[Таърихи Эрон]] == Сарчашмаҳо == * [https://archive.is/20121205085101/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=en&dat=32&geo=-106&srt=npan&col=aohdq&pt=c&va=x Шумори аҳолии шаҳрҳои Эрон] {{Шаҳрҳои устони Исфаҳон}} [[Гурӯҳ:Шаҳрҳои Эрон]] [[Гурӯҳ:Шаҳрҳои устони Исфаҳон]] [[Гурӯҳ:Маҳалҳои аҳолинишин аз рӯи алифбо]] 9wq5m8pesr7teys2dkau8xndejcqixo Гектор Берлиоз 0 277508 1308947 1297526 2022-08-04T07:43:14Z VASHGIRD 8035 /* Эҷодиёт */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Мусиқидон |замина = non_performing_personnel |ном = |номи аслӣ = Берлиоз Гектор |тасвир = |бар = |тавсифи тасвир = |ном ҳангоми таваллуд = |номи пурра = |таърихи таваллуд = 1803 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ|}} |таърихи даргузашт = 1869 |маҳалли даргузашт = {{МаҳаллиМарг|}} |солҳои фаъолият = |мамлакат = |касб = [[композитор]] |навъи садо = |асбоб = |сабк = |номи мустаъор = |гурӯҳ = |ҳамкорӣ = |ношир = |мукофотҳо = |викианбор = |викитека = |вебгоҳ = }} '''Берлиоз Гектор''' (1803-1869) — [[композитор]]и барҷастаи фаронсавӣ, [[дирижёр]], [[нависанда]]и соҳаи мусиқӣ. Узви Институти Фаронса (1856). == Эҷодиёт == Берлиоз Гектор Консерваторияи Парижро аз синфи композитсия Ж.Ф. Лесюэр хатм намудааст. Асари нахустини ӯ – Симфонияи фантастикӣ («Лавҳае аз ҳаёти артист») – Берлиозро ба қатори композиторони барҷастаи [[Фаронса]] ба ҷои якум монд, ҳамчунин дар оянда чун офарандаи жанри нав – [[Мусиқии барномавӣ|мусиқии симфонии барномавӣ]] эътироф шуд. Сужети асарҳояшро Берлиоз асосан аз адабиёти асарҳои нависандагони бузург: [[Байрон]] (увертюраи «Корсар», симфонияи «Гаролд дар Италия»), [[Шекспир]] (увертюра «Корол Лир», операи комедиявӣ «Беатриче ва Бенедикт», симфонияи драматикии «Ромео ва Юлия»), [[Ҳёте]] (қиссаи драмавии «Таънаомезии Фауст») ва ғ. Берлиоз такмили таъсирноки «[[Марселеза]]»-ро барои хори калон ва оркестр иҷро кард. Ба хотираи қурбониҳои инқилоби Фаронсаи с. 1848 Берлиоз Симфонияи мотамӣ-музуфариятиро бахшид ва ғ. Композитор-навовар ба шаклҳои мусиқӣ навоварӣ даровард, худро ҳамчун нобиғаи оркестровка нишон дод. Берлиоз [[дирижёр]]и мумтоз ва нависандаи мусиқӣ буд. Ӯ дар [[Фаронса]] ва дигар мамлакатҳо консетрҳои зиёд дода, ба Россия низ сафарҳои ҳунарӣ доир намудааст (1847 ва 1867-68). Берлиоз рисолаи бузург барои инструментовка ва мақолаҳои зиёде дар хусуси мусиқӣ ва мусиқичиён навиштааст.<ref>[[Ҷӯрахон Обидпур|Обидпур Ҷ.]] Луғатномаи тафсирии мусиқӣ / зери назари Б.Қобилова. – Душанбе: Аржанг, 2019. – С.64-65. – 480 с. ISBN 978-999-47-43-90-2{{ref-tg}}</ref> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Мусиқидонон аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Композиторони асри XIX]] [[Гурӯҳ:Композиторони Фаронса]] 71scu1bwt78mdgg2v6x98652vq5g6nh OnePlus 5 0 277571 1309012 1131451 2022-08-04T07:53:07Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Телефони ҳамроҳ |ном = OnePlus 5 |лого = |размер_лого = |тасвир = |имзо = |бренд = OnePlus |созанда = |силсила = |оператор = |шабакаҳо = 3G, 4G LTE, [[LTE]]-A |муаррифӣ = [[Соли 2017|2017]] |нарх = |аввали_фурӯш = |аз_тавлид_бардоштан = |пешгузашта = [[OnePlus 3]] |ҷонишин = [[OnePlus 6]] |моделҳои_марбут = |навъ = Камерафон, смартфон |формфактор = Моноблок |андозаҳо = 154.2 x 74.1 x 7.3 мм |вазн = 153 г |системаи_омилӣ = Android 7.1.1 (Nougat) |впм = Qualcomm Snapdragon 835 |впг = Adreno 540 |ҳофизаи_тасодуфӣ = 6/8 Гб |ҳофиза = 64/128 Гб |корти_ҳофиза = |аккумулятор = 3300 мА·с |вуруд = |экран = 5.5, [[AMOLED]] |намоишгари_берунӣ = |камера = 16 Мп+20 Мп |камераи_пеш = 16 Мп |медиаформатҳо = |навои_зангҳо = |интерфейсҳо = |дигарҳо = |sar = |hac = |мароҷеъ = }} '''OnePlus 5''' — смартфони ширкати хитоии OnePlus мебошад, ки 20 ибни 2017 сол муаррифӣ шудааст. Ин намуд бояд OnePlus 4 номгузорӣ мешуд, аммо рақами 4 дар Хитой рақами нобарорӣ ва бадбахтӣ ҳисоб мешавад.<ref name="aa1">{{cite web|url=https://www.theverge.com/circuitbreaker/2017/5/5/15539300/oneplus-5-announcement-launch-timing-summer|title=The OnePlus 5 will arrive this summer|work=TheVerge|accessdate=}}</ref> OnePlus 5 вориси намуди OnePlus 3 аст. Дизайни OnePlus 5 бо сабаби шабоҳат бо дизайни [[iPhone]] 7 зери танқид қарор гирифт.<ref name="a2">{{cite web|url=https://mobile-review.com/review/oneplus-5.shtml|title=Обзор смартфона OnePlus 5 (A5000)|work=mobile-review|accessdate=}}</ref><ref name="a4">{{cite web|url=https://9to5mac.com/2017/06/06/comment-oneplus-5-blatant-copy-iphone-7-plus/|title=Comment: The OnePlus 5 looks like a blatant copy of the iPhone 7 Plus|work=9to5Mac|accessdate=}}</ref> Аз рӯи гуфтаи директори генералии ширкат Карл Пей, OnePlus 5 яке аз смартфонҳои аз ҳама зиёд фурӯхташавандаи ширкат гардид ва дар рейтинги дохилии фурӯш мавқеи OnePlus 3T-ро гирифт.<ref name="a10">{{cite web|url=https://www.androidauthority.com/oneplus-5-fastest-selling-smartphone-781579/|title=OnePlus 5 is the company’s fastest-selling smartphone|work=AndroidAuthority|accessdate=}}</ref> Дар Ҳиндустон OnePlus 5 дар ҳафтаи якуми фурӯш рекорди даромадро дар платформаи Amazon нишон дод.<ref name="a11">{{cite web|url=https://yavitrina.ru/article/kompaniya-oneplus-preodolela-milliardnyi-rubezh|title=Компания OnePlus преодолела миллиардный рубеж|work=ЯВитрина|accessdate=}}</ref> Моҳи ноябри 2017 сол директори генералии зерсохтори OnePlus дар Ҳиндустон Викас Аггарвал хабар дод, ки истеҳсоли OnePlus 5 боздошта шуд зеро ширкат ба истеҳсол ва фурӯши намуди OnePlus 5T гузаштааст.<ref name="a12">{{cite web|url=https://indianexpress.com/article/technology/mobile-tabs/oneplus-5-to-be-phased-out-for-oneplus-5t-company-to-focus-on-online-segment-india-head-4946000/|title=OnePlus 5T will soon be the only model, online to remain key focus: India head|work=TheIndianExpress|accessdate=}}</ref> == Хусусиятҳои техникӣ == {| class="wikitable" ! !OnePlus 5<ref name="agsmarena">{{cite web|url=https://www.gsmarena.com/oneplus_5-8647.php|title=Full phone specifications OnePlus 5|work=GSMArena|accessdate=}}</ref> |- |Экран |5.5 Optic AMOLED, 1080 x 1920 px, 16:9 |- |RAM |6/8 GB |- |Ҳофизаи флеш |64/128 GB |- |Камера |16+20 Мп, AF, HDR, 4K@30fps, 1080p@30/60fps, 720p@30/120/480fps |- |Камераи пеш |16 Мп, 1080p |- |Пардозанда |4x2.45&nbsp;GHz & 4x1.9&nbsp;GHz |- |Системаи омилӣ |[[Android]] 7.1.1 (Nougat), OxygenOS 10.0.0 |- |Андозаҳо |154.2 x 74.1 x 7.3 |- |Вазн |153 г |} === Камера === Заминаи DxoMark камераи OnePlus 5-ро бо 87 хол баҳо дод, ин аз iPhone 7 зиёдтар аст.<ref name="a5">{{cite web|url=https://www.dxomark.com/oneplus-5-review-a-serious-shooter/|title=OnePlus 5 review: A serious shooter|work=DxOMark|accessdate=}}</ref><ref name="a6">{{cite web|url=https://www.dxomark.com/apple-iphone-7-camera-review-better-than-ever/|title=Apple iPhone 7 camera review: better than ever|work=DxOMark|accessdate=}}</ref><ref name="a7">{{cite web|url=https://www.dxomark.com/apple-iphone-7-camera-review-retested-new-dxomark-mobile-protocol/|title=Apple iPhone 7: Retested with new DxOMark Mobile protocol|work=DxOMark|accessdate=}}</ref> == Намоишгар == Истифодабарандагон барои мавҷуд будани ҳолати “желе” шикоят карданд, ҳангоми саҳифагардонӣ тасвир дар рӯи лавҳ хира мешуд. Ширкат арз кард, ки мушкилоти мазкур норасоии лавҳ нест.<ref name="a8">{{cite web|url=https://www.forbes.com/sites/bensin/2017/08/08/oneplus-5-revisited-does-the-jelly-effect-matter/|title=OnePlus 5 Revisited: Does The Jelly Effect Matter?|work=Forbes|accessdate=}}</ref><ref name="a9">{{cite web|url=https://4pda.ru/2017/06/30/344475/|title=Первые владельцы OnePlus 5 столкнулись с неожиданной проблемой|work=4PDA|accessdate=}}</ref> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * [https://www.oneplus.com/global/support/spec/oneplus-5 OnePlus 5] [[Гурӯҳ:Дастгоҳҳои мобилӣ аз рӯи алифбо]] lhrb0donxa2vhvq3ynb8wk31miy7ox7 Мурод Йилдирим 0 278265 1309193 1293569 2022-08-04T10:49:44Z Ҷамшед Ғафуров 26805 /* Эҷодиёт дар синамо */ wikitext text/x-wiki {{Синамогар |ном = Мурод Йилдирим |номи аслӣ = {{lang-tr|Murat Yıldırım }} |тасвир = |бар = |тавсифи тасвир = |ном ҳангоми таваллуд = Мурод Йилдирим |таърихи таваллуд = 13.04.1979 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ|Қуния}}, [[Туркия]] |таърихи даргузашт = |маҳалли даргузашт = |шаҳрвандӣ = {{Парчам|Туркия}} |касб = [[ҳунарпеша]] |солҳои фаъолият = 1999-то ҳол |самт = [[телевизион]]<br>[[синамо]] |мукофотҳо = }} '''Мурод Йилдирим''' ({{lang-tr|Murat Yıldırım}}); тав. [[13 апрел]]и [[1979]], [[Қуния]], [[Туркия]]) — ҳунарпешаи [[телевизион]] ва [[синамо]]и турк. == Зиндагинома == Мурод дар шаҳраки [[Қуния]], воқеъ дар қисми марказии [[Анатолия]]и [[Туркия]] таваллуд шудааст. Модар ба ҳайси [[тарҷумон]]и [[забони арабӣ]] кор мекард. Падари ӯ, ки зодаи [[Сурия]] буд, дар як муассисаи таълимии маҳаллӣ адабиёт ва драматургия дарс медод. Мурод ду хоҳар дорад. Пас аз мактаб ҷавон, ки дар риёзиёт қобилият нишон дошт, ба Донишгоҳи техникии ситораҳои Истанбул ба шуъбаи муҳандисӣ дохил шуд. Аммо дар солҳои донишҷӯӣ, Йилдиримро саҳна ҷалб мекард. Вай дар театри ҳаваскорон ба кор оғоз кард, баъдтар дарси вокал ва зарбро омӯхт. Пас аз хатми курсҳои актёрӣ, Мурат 3 сол дар Театри драмавии Истанбул ҳунарнамоӣ кард<ref>{{cite web|title=Murat Yıldırım speaks with Ayşe Arman|url=http://sinematelevizyonlifestyle.com/2012/05/murat-yildirim-speaks-with-ayse-arman-of-elele-magazine-english-translation/|publisher=Elele|access-date=16 May 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20121015122054/http://sinematelevizyonlifestyle.com/2012/05/murat-yildirim-speaks-with-ayse-arman-of-elele-magazine-english-translation/|archive-date=15 October 2012|url-status=dead|accessdate=2020-09-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121015122054/http://sinematelevizyonlifestyle.com/2012/05/murat-yildirim-speaks-with-ayse-arman-of-elele-magazine-english-translation/|archivedate=2012-10-15}}</ref>. Дар онҷо, яке аз филмноманависон диққати ӯро ба худ ҷалб карда, ба маркази продюсерӣ тавсия дод. Дере нагузашта, ҳунарпешаи ҷавон нақши аввалини худро дар силсилафилм гирифт. == Эҷодиёт дар синамо == Нахустин кори Мурод мелодрамаи «Ишқи ҷовид» (Ölümsüz Aşk) буд. Пас аз даъват шудани ҳунарпеша ба тасвири иҷтимоии «Bütün Çocuklarım», драмаи психологии «Büyük Yalan» ва мазҳакаи «Organize İşler» нақшофарӣ намуд. Мурод аввалин нақши калони худро соли 2006 дар филми даҳшатовари «Araf» ба даст овард, ки он дар бораи духтаре пас аз исқоти ҳамл пушаймон шудааст нақл меравад. Ҳамзамон, ӯ дар силсилафилми румонтикии «Fırtına» нақш офаридааст, ки бо ҷоизаи фахрии «Афлесуни тилоӣ» сарфароз гаштааст. Дере нагузашта дар филмномаи ҳунарпеша боз як силсилафилми маъруф — мелодрамаи [[Осӣ]] пайдо шуд. Силсилафилм, ки дар ҷашнвораи Монте Карло пешкаш шудааст, дар бораи муқовимати ду оила, ки фарзандонашон Осӣ ва Дамир ба якдигар ошиқ шуданд, нақл мекунад. Маҳбуби қаҳрамон Муродро [[Тубо Бюйюкюстюн]] бозидааст. Лоиҳаҳои зерин истеъдоди Муродро тасдиқ карданд. Дар силсилафилми [[филми ҷангӣ|ҷангии]] ''Муҳаббат ва ҷазо'', [[триллер]]и ''Suskunlar'' ва [[мелодрама]]и «Güz sancisi», ҷавон қаҳрамонҳои асосиро ба даст овард ва ҳайати эҷодӣ барои ӯ интихоб шуд. Мурод инчунин дар мазҳакаи рейтингии «Ey Aşk Nerdesin» дар бораи ду дӯстдошта, ки танҳо тасмими издивоҷро гирифта наметавонанд, дурахшид. Мурод Йилдирим яке аз серталабтарин ҳунарпешаҳои Туркия ва яке аз даҳ марди зеботарин дар кишвар ба ҳисоб меравад. Соли 2014 филми вазнинсужаи равонии «Kırımlı», ки бар пояи романи худихоҳии як турки [[Қрим]], ки аз лагери консентратсионӣ гузаштааст, таҳия шудааст. Қобили зикр аст, ки мелодрамаи мазҳакавии «Kocan Kadar Konuş», силсилафилми ҷангии «Gecenin Kraliçesi» бо иштироки Угур Пулот ва Марям Узерлӣ сабт карда шудааст. Соли 2017 Мурод Йилдирим дар драмаи низомии « Ayla: The Daughter of War» нақш бозидааст, ки дар бораи як афсари турк дар ҷанги [[Корея]] дар канори нерӯҳои СММ ширкат кардааст, тасвир мекунад. Филм даромади хуб ба даст овард, ки дар тӯли се моҳ 12 миллион доллар фоида ба даст овард ва ба феҳристи long-list-и Оскар-2018 дар бахши беҳтарин филми хориҷӣ шомил шуд. Йилдирим инчунин дар нақши асосӣ дар мазҳакаи «İlk Öpücük» зоҳир шудааст, ки дар он ӯ бо [[Озга Гюрел]] бозӣ кардааст. Қаҳрамони асосӣ, ҷарроҳи моҳирро Мурод дар мелодрамаи «Sonsuz Aşk» иҷро кардааст. Шарики ӯ [[Фахрия Эвҷан]] буд. Ҳоло ӯ нақши асосии силсилафилми «Рамо» -ро бозӣ мекунад. Силсилафилм дар бораи дигар мавзӯи душмании ду ҷабҳаи шекспириро нақл мекунад. Муродро ситораҳои синамои Туркия [[Исро Билгич]], [[Илкер Аксум]] ва [[Йигит Озшенер]] ҳамроҳӣ карданд. Ба хотири кор дар ин лоиҳа, Йилдирим аз мақоми барандаи барномаи телевизионӣ, аналоги бозии «Кӣ миллионер шудан мехоҳад?» истеъфо дод. == Ҳаёти шахсӣ == Мурод бо зани аввалааш [[Бурчин Тарзиоғлу]] ҳангоми наворбардории силсилафилми «Fırtına» шинос шуд. Онҳо аз соли 2008 то 2014 дар оиладор буданд. Ӯ 25 декабри соли 2016 бо собиқ дорандаи унвони зебоии [[Марокаш]] ва ҳунарпеша [[Имон Элбанӣ]] издивоҷ кард<ref>{{cite web|url=http://www.milliyet.com.tr/murat-yildirim-ve-imane-elbani-magazin-2367667/|title=Murat Yıldırım ve Imane Elbani evlendi|work=Milliyet|date=25 December 2016|accessdate=11 March 2017}}</ref>. Элбанӣ, ки дугоник ҳомиладор буд, соли 2019 кӯдакҳояшро дар батн аз даст додаанд<ref>{{cite web|url=https://www.takvim.com.tr/galeri/magazin/murat-yildirim-ve-esi-fasli-guzel-imane-elbaniden-aci-haber-hayirlisi-allahtan|title=Murat Yıldırım ve eşi Faslı güzel İmane Elbani'den acı haber 'Hayırlısı Allah'tan'|newspaper=Takvim|date=2 August 2019|accessdate=2 August 2019}}</ref>. Ин ҷуфт соли 2020 бори дигар кӯдакашонро дар батни Имон аз даст доданд. Элбанӣ дар маҷмӯъ панҷ маротиба [[кӯдакафтонӣ|кӯдакафтониро]] аз сар гузарониданд<ref>{{cite web|url=https://www.cnnturk.com/magazin/murat-yildirim-ve-iman-elbaninin-moral-tatili|title=Murat Yıldırım ve İman Elbani'nin moral tatili|publisher=CNN Türk|date=18 July 2020|accessdate=18 July 2020}}</ref>. Моҳи октябри соли 2015, Йилдиримро Суди Истанбул ба муддати 10 моҳ барои истифодаи маводи мухаддир, вале бо иттиҳоми «таъсис, идора ва узви як созмони нашъаовар» маҳкум кард, баъдан сафед карда шуд. Додгоҳ ҳабсро ба таъхир гузошт, зеро ҳукм камтар аз як сол буд<ref name="T24">[http://t24.com.tr/haber/unlulerin-uyusturucu-davasinda-karar-aciklandi,313122 «Ünlülerin uyuşturucu davasında karar açıklandı».] T24. 15 October 2015. Retrieved 16 October 2015.</ref> The court postponed the imprisonment because the sentence was less than a year.<ref name="T24"/>. == Филмнома == {| class="wikitable sortable" |+ Филм ! Сол ! Номгӯй ! class="unsortable" |Нақш ! class="unsortable" | Шарҳҳо |- | 2005 | ''Organize İşler'' | | |- | 2006 | '' Araf'' | Ҷенк | |- | 2009 | ''Güz sancisi'' | Беҳчет | |- | 2014 | ''Kırımlı'' | Содиқ Турон | |- | 2015 | ''Kocan Kadar Konuş'' | Синон | |- | 2016 | ''Kocan Kadar Konuş-Diriliş'' | Синон | |- | 2017 | ''Sonsuz Aşk'' | Ҷон | |- | 2017 | ''Ayla: The Daughter of War'' | Масъуд | |- | 2017 | ''İlk Öpücük'' | Ҳоқон | |- | 2018 | ''Scorpion'' | Ёсир | |} {| class="wikitable sortable" |+ Силсилафилм ! Сол ! Номгӯй ! class="unsortable" | Нақш ! class="unsortable" | Шарҳҳо |- |rowspan="3"| 2003 | ''Hayat Bilgisi'' | |Меҳмон |- | ''Patron Kim'' | |Меҳмон |- | ''Ölümsüz Aşk'' | |Нақши дуюмдараҷа |- |rowspan="2"| 2004 | ''Bütün Çocuklarım'' | Масъуд |Нақши дуюмдараҷа |- | ''Büyük Yalan'' | Окан |2.мавсим |- | 2006 | ''Fırtına'' | Алӣ |Нақши асосӣ |- | 2007-2009 | ''[[Осӣ]]'' | Дамир Доған |Нақши асосӣ |- | 2009 | ''Ey Aşk Nerdesin'' | Афсари полис | Меҳмон |- | 2010-2011 | ''Aşk ve Ceza'' | Саваш Балдар |Нақши асосӣ |- | 2012 | ''Suskunlar'' | Эҷевит (Шариф) Оран |Нақши асосӣ |- | 2016 | ''Gecenin Kraliçesi'' | Уқоб |Нақши асосӣ |- | 2020-2021 | ''Ramo'' | Рамазон «Рамо» | Нақши асосӣ |- |} {| class="wikitable sortable" |+ Барномазо ! Сол ! Номгӯй ! class="unsortable" | Нақш ! class="unsortable" | Шарҳҳо |- | 2017-2019 | ''Kim Milyoner Olmak İster?'' | Пешбаранда | |} == Нигаред низ == * [[Феҳристи ҳунарпешаҳои марди Туркия]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == {{Authority control}} * {{Twitter|myildirimresmi}} * {{Facebook|muratyildirimofficial}} [[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешамардони синамои Туркия]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешамардони телевизиони Туркия]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои мард асри XXI]] q6w6kydtus705lp7gjy78eqje0s0970 OnePlus 2 0 278723 1309055 1285886 2022-08-04T07:58:48Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Телефони ҳамроҳ |ном = OnePlus 2 |лого = |размер_лого = |тасвир = |имзо = |бренд = [[OnePlus]] |созанда = |силсила = |оператор = |шабакаҳо = GSM/HSPA/[[LTE]] |муаррифӣ = [[Соли 2015|2015]] |нарх = |аввали_фурӯш = |аз_тавлид_бардоштан = |пешгузашта = |ҷонишин = |моделҳои_марбут = |навъ = Камерафон, смартфон |формфактор = Моноблок |андозаҳо = 151.8 x 74.9 x 9.9 |вазн = 175 |системаи_омилӣ = Android 5.1 |впм = Qualcomm Snapdragon 810 |впг = Adreno 430 |ҳофизаи_тасодуфӣ = 3/4 Гб |ҳофиза = 16/64 Гб |корти_ҳофиза = |аккумулятор = 3300 мА·с |вуруд = |экран = 5.5, LTPS IPS LCD |намоишгари_берунӣ = |камера = 13 MP |камераи_пеш = 5 MP |медиаформатҳо = |навои_зангҳо = |интерфейсҳо = |дигарҳо = |sar = |hac = |мароҷеъ = }} '''OnePlus 2''' — [[Телефони ҳушманд|смартфони]] ширкати хитоии OnePlus мебошад, ки 29 июли 2015 сол пешниҳод шудааст. Ин смартфони дуюми силсила мебошад. OnePlus 2 аз намуди қаблӣ бо дизайн ва хусусиятҳои техникӣ тафовут дошт.<ref>{{cite web|url=https://mobile-review.com/review/oneplus-two.shtml|title=Обзор «убийцы флагманов» OnePlus Two|work=Mobile-Review|accessdate=}}</ref> == Хусусиятҳои техникӣ == Дар намуд маротибаи аввал дар ширкати OnePlus сканери изи ангуштон истифода шудааст, ки ба тугмаи “ба қафо” насб шудааст.<ref>{{cite web|url=https://www.ixbt.com/news/2015/07/01/smartfon-oneplus-2-osnastjat-skanerom-otpechatkov-palcev.html|title=Смартфон OnePlus 2 оснастят сканером отпечатков пальцев|work=iXBT|accessdate=}}</ref><ref>{{cite web|url=https://forums.oneplus.com/threads/oneplus-2-fingerprint-sensor.318962/|title=OnePlus 2: Fingerprint Sensor|work=forums OnePlus|accessdate=}}</ref> Инчунин OnePlus 2 якумин смартфон дар ҷаҳон бо васлаки USB Type-C мебошад.<ref>{{cite web|url=https://www.businessinsider.com/oneplus-is-using-usb-c-while-everyone-else-isnt-2015-8|title=The sequel to the hottest Android phone of 2014 is already ahead of the competition with one key hardware feature|work=Business Insider|accessdate=}}</ref> {| class="wikitable" ! !OnePlus 2 <ref name="op0">{{cite web|url=https://www.gsmarena.com/oneplus_2-6902.php|title=Full phone specifications OnePlus 2|work=GSMArena|accessdate=}}</ref> |- |Экран |5.5 LTPS IPS LCD, 1080 x 1920 px, 16:9 Corning Gorilla Glass 3 |- |RAM |3/4 GB |- |Ҳофизаи флеш |16/64 GB |- |Камера |13 MP, AF, f/2.0, 1/2.6", 1.3&nbsp;µm, 4K@30fps, 4K(DCI)@24fps, 1080p@60fps, 720p@120fps |- |Камераи пеш |5 Мп, f/2.4, 720p@30fps |- |Пардозанда |4x1.56&nbsp;GHz & 4x1.82&nbsp;GHz |- |Системаи омилӣ |[[Android]] 5.1 (Lollipop), Oxygen 3.5.6 |- |Андозаҳо |151.8 x 74.9 x 9.9 |- |Вазн |175 |} == Низоми амалиётӣ == OnePlus 2 бо танзимоти фирмавии OxygenOS 2.0 истеҳсол мешуд, ки дар заминаи Android 5.1 Lollipop истеҳсол шудааст.<ref>{{cite web|url=https://mobiltelefon.ru/post_1438251331.html|title=8 крутых фишек новой прошивки Oxygen OS 2.0 для OnePlus 2|work=MobilTelefon|accessdate=}}</ref> Таҷдиди OxygenOS 3 дар заминаи Android 6.0.1 моҳи майи 2016 сол сурат гирифт.<ref>{{cite web|url=https://www.xda-developers.com/oneplus-releases-community-build-of-oxygen-3-0-for-the-oneplus-2/|title=OnePlus Releases Community Build of OxygenOS 3.0 (MM) for the OnePlus 2|work=xda developers|accessdate=}}</ref> OnePlus 2 таҷдиди расмиро дар заминаи Android 7 "Nougat" нагирифтааст.<ref>{{cite web|url=https://www.androidauthority.com/oneplus-confirms-no-android-nougat-update-oneplus-2-779029/amp/|title=OnePlus finally confirms no Nougat update for the OnePlus 2|work=Android Authority|accessdate=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200831151439/https://www.androidauthority.com/oneplus-confirms-no-android-nougat-update-oneplus-2-779029/amp/|archivedate=2020-08-31}}</ref> Ғайрирасмӣ OnePlus 2 то Android 8.0 Oreo дар танзими LineageOS 15 таҷдид кардан мумкин аст.<ref>{{cite web|url=http://www.lineageosdownloads.com/download-oneplus-2-lineage-os-15/|title=LOS 15 Download OnePlus 2 Lineage OS 15 8.0 Oreo|work=Lineage OS Downloads|accessdate=}}</ref> Дар OnePlus 2 маротибаи аввал чангаки "Alert Slider" пайдо шуд, ки назди тугмаи танзимкунии баландии садо насб шудааст. Чангак барои тағйир додани се реҷа дар смартфон, ки қаблан истифодабаранда интихоб кардааст, имкон медиҳад, тибқи танзимоти барномавӣ - ин “Бе овоз”, “Ларзиш” ва “Занг”.<ref>{{cite web|url=https://www.androidcentral.com/how-customize-alert-slider-oneplus-phone|title=How to customize the alert slider on a OnePlus phone|work=Android Central|accessdate=}}</ref> == Фурӯш == Фарзияи White Basic бо 16 Гб хотираи насбшуда 329 $, фарзияи Sandstone Black Premium бо 64 Гб 389$ арзиш дошт.<ref>{{cite web|url=https://www.gsmarena.com/oneplus_2_goes_official_with_snapdragon_810_and_55_1080p_display_-news-13269.php|title=OnePlus 2 goes official with Snapdragon 810 and $329 price tag|work=GSMArena|accessdate=}}</ref> Сарпӯши фирмавии қафои смартфон аз кевлар ё бамбук 27$ арзиш доштанд.<ref>{{cite web|url=https://www.androidauthority.com/oneplus-2-styleswap-cover-629142/|title=OnePlus 2 StyleSwap cover hands-on comparison, availability and more|work=Android Authority|accessdate=}}</ref> OnePlus 2 дар Аврупо, ИМА ва Ҳиндустон дар миёнаи моҳи август ба фурӯш баромад.<ref>{{cite web|url=https://www.androidauthority.com/oneplus-2-officially-on-sale-632877/|title=OnePlus 2 now officially on sale in Europe/US, India sales starting at 4PM IST|work=Android Authority|accessdate=}}</ref> Фурӯш тибқи даъват, ба монанди OnePlus One амалӣ шуданд. Дар 72 соат пас аз оғоз шудани фурӯш 1 миллион OnePlus 2 фармоиш дода шуд.<ref>{{cite web|url=https://indianexpress.com/article/technology/mobile-tabs/oneplus-2-reservations-surpass-1-million-in-72-hours/|title=OnePlus 2 reservations surpass 1 Million in 72 hours|work=The Indian Express|accessdate=}}</ref> Пас аз як ҳафта 2 миллион фармоиши пешакӣ амалӣ шуд.<ref>{{cite web|url=https://www.geeky-gadgets.com/oneplus-2-reservations-passes-two-million-07-08-2015/|title=OnePlus 2 Reservations Passes Two Million|work=Geeky Gadgets|accessdate=}}</ref> Дар моҳи сентябри 2015 сол шумораи умумии фармоишоти пешакӣ 5 миллионро ташкил кард.<ref>{{cite web|url=https://yavitrina.ru/article/5-millionov-predzakazov-oneplus-2|title=5 миллионов предзаказов OnePlus 2|work=ЯВитрина|accessdate=}}</ref> 12 октябри 2015 сол OnePlus намуди OnePlus 2 аз 12:00 то 13:00 [[UTC+8|HKT]]/[[UTC+2|CEST]]/[[UTC-8|PDT]] дар сомонаи худ бе даъват мефурӯхт.<ref>{{cite web|url=https://forums.oneplus.com/threads/oneplus-2-open-sales-12-00-1-00-pm-ist-on-october-12.381943/|title=Oneplus 2 Open Sales (12:00-1:00 pm IST on October 12)|work=forums Oneplus|accessdate=}}</ref> == Далели шавқовар == Ширкати OnePlus бо Netflix барои рекламаи намудҳои OnePlus 2 ва OnePlus X ба мувофиқа омад. Аз ин рӯ дар мавсими чоруми силсилаи «House of Cards» хонуми якум смартфони OnePlus 2 истифода мекунад.<ref>{{cite web|url=https://hi-tech.ua/oneplus-zaplatila-300-000-za-prodaktpleysment-v-seriale-kartochnyiy-domik/|title=OnePlus заплатила $300 000 за продактплейсмент в сериале Карточный домик|work=Hi-Tech UA|accessdate=}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.technobuffalo.com/oneplus-house-of-cards|title=OnePlus pays big bucks for House of Cards appearance|work=technobuffalo|accessdate=}}</ref> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * [https://www.oneplus.com/support/spec/oneplus-2 Official site OnePlus 2] [[Гурӯҳ:Дастгоҳҳои мобилӣ аз рӯи алифбо]] 9qza6i26jm7xamn9xeclefyxw6u7cqr Филми ҷангӣ 0 278826 1308922 1256049 2022-08-04T07:40:26Z VASHGIRD 8035 /* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[АКС:Action film clapperboard.svg|140px|right]] '''Филми ҷангӣ''' ё '''филми экшн''' ({{lang-en|action movie}} — таҳт. ''филми амалӣ'') - [[жанр]]и [[синамо]] мебошад, ки ба тирпарронӣ, задухӯрд, таъқиб ва ғ. равона шудааст. Филмҳои ҷангӣ аксар вақт буҷаи баланд, ҳиллаҳои [[каскадёр]]ӣ ва [[эффекти махсус|эффектҳои махсус]] доранд. Аксари ҷангиён мулоҳизаи маъруфи "хубӣ бояд бо мушт бошад" тасвир мекунанд. Филмҳои ин жанр аксар вақт мавзӯъи мураккаб надоранд, [[қаҳрамони асосӣ]] одатан дар зуҳури намоёни худ ба бадӣ рӯ ба рӯ мешавад: [[терроризм]], [[одамрабоӣ]], [[куштор]], [[фасод]], беадолатӣ. Роҳи дигари баромаданро наёфта, қаҳрамони асосӣ тасмим мегирад, ки ба зӯроварӣ даст занад. Дар охири филм одатан [[Антагонист|қаҳрамонҳои манфӣ]] кушта мешаванд, баъзан [[ҳабс|дастгир]] карда мешаванд. Шумораи қаҳрамонҳои манфии кушташуда ва шарикони онҳо метавонанд ба даҳҳо ва ҳатто садҳо нафар бошанд. [[Филм барои санъати ҷангӣ|Филмҳо барои санъати ҷангӣ]] одатан ҳамчун зергурӯҳи филмҳои ҷангӣ ҳисобида мешаванд. == Пайвандҳо == * [https://www.imdb.com/chart/action IMDB Popular Action Titles] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20160325185104/http://www.imdb.com/chart/action/ |date=2016-03-25 }} * {{cite news |url= http://articles.latimes.com/1996-11-26/entertainment/ca-2949_1_action-star/3|title= Wanted: Actor to Take Action|accessdate=2010-12-17 |work= [[Los Angeles Times]]|date= 1996-11-26|first=Robert W. |last=Welkos}} * {{cite news|author=Taylor, John|title= Hollywood's New Action Toys|publisher= [[New York Magazine]]|date=1991-04-01|url= https://books.google.com/books?id=JOkCAAAAMBAJ&pg=PA33&q=black%20rain%20stallone|accessdate=2010-12-01}} == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * {{книга |заглавие=Action chicks: new images of tough women in popular culture |издательство=[[Palgrave Macmillan]] |место=New York |год=2004 |isbn=9781403963963 |язык=en |ответственный=Inness, Sherrie}} * {{статья |заглавие=''Crouching Tiger, Hidden Dragon'': making women warriors – a transnational reading of Asian female action heroes |издание={{Нп3|Jump Cut (journal)|Jump Cut:A Review of Contemporary Media||Jump Cut (journal)}} |том=48 |ссылка=http://www.ejumpcut.org/archive/jc48.2006/womenWarriors/index.html |ref=Kim |язык=en |тип=journal |автор=Kim, L.S.}} * {{книга |заглавие=Action TV: tough guys, smooth operators and foxy chicks |издательство=[[Routledge]] |место=London New York |год=2001 |isbn=9780415226219 |язык=en |автор=Osgerby, Bill; Gough-Yates, Anna; Wells, Marianne}} * {{книга |заглавие=Spectacular bodies: gender, genre, and the action cinema |издательство=[[Routledge]] |место=London New York |год=2002 |isbn=9780203221846 |ref=Tasker |язык=en |автор=Tasker, Yvonne}} * {{книга |заглавие=Action and adventure cinema |издательство=[[Routledge]] |место=London New York |год=2004 |isbn=9780203645154 |ref=Tasker |язык=und |автор=Tasker, Yvonne}} * {{статья |заглавие="Hot, black leather, whip" The (de)evolution of female protagonists in action cinema, 1960–2014 |издание={{Нп3|Sexualization, Media, and Society}} |том=2 |номер=2 |страницы=237462381562778 |doi=10.1177/2374623815627789 |ref=Heldman |язык=en |тип=journal |автор=Heldman, Caroline; Frankel, Laura Lazarus; Holmes, Jennifer}} [[Гурӯҳ:Жанрҳои синамо]] sllffiq2s9z77m0cwaijr1cs042vpco Исро Билгич 0 279713 1309045 1292462 2022-08-04T07:57:29Z VASHGIRD 8035 /* Фаъолият дар синамо */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Синамогар |ном = Эсра Билгич |номи аслӣ = {{lang-tr|Esra Bilgiç}} |тасвир = |бар = |тавсифи тасвир = |ном ҳангоми таваллуд = |таърихи таваллуд = 14.10.1992 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ|Анқара}}, [[Туркия]] |таърихи даргузашт = |маҳалли даргузашт = |шаҳрвандӣ = {{Парчамбандӣ|Туркия}} |касб = [[ҳунарпеша]]<br>[[Мудел (шахс)|мудел]] |солҳои фаъолият = 2014-то ҳол |самт = [[синамо]], [[телевизион]], [[таблиғот]] |мукофотҳо = }} '''Эсра Билич''' ({{lang-tr|Esra Bilgiç}}, тав. [[14 октябр]]и [[1992]]; [[Анқара]], [[Туркия]]) — [[ҳунарпеша]] ва [[Мудел (шахс)|мудел]]и [[Туркия|турк]]<ref name="Esra">{{cite web|url=http://www.haberturk.com/magazin/herkes-bunu-konusuyor/haber/1189311-esra-bilgic-kimdir|title=Esra Bilgiç kimdir?|publisher=Haberturk}}</ref><ref>{{cite web|url=https://tribune.com.pk/story/2254118/ertugrul-star-esra-bilgic-turns-off-instagram-comments-on-bikini-post|title='Ertugrul' star Esra Bilgic turns off Instagram comments on bikini post}}</ref>. == Зиндагинома == Эсра дар яке аз калонтарин шаҳрҳои Туркия, шаҳри [[Анқара]] таваллуд шудааст<ref name="Esra"/><ref>{{cite web|title= Esra Bilgiç kimdir? Güzel oyuncu Esra Bilgiç nereli ve kaç yaşında?|url= https://www.sozcu.com.tr/hayatim/magazin-haberleri/esra-bilgic-kimdir-guzel-oyuncu-esra-bilgic-nereli-ve-kac-yasinda-oub4/|website=www.sozcu.com.tr|date=20 September 2018|access-date= 19 May 2020}}</ref>, дар бораи волидайни ӯ маълумоте вуҷуд надорад. Вай аз хурдӣ ба актёрӣ шавқ пайдо кард ва хеле боистеъдод буд. Бозии [[Леонардо ДиКаприо]] дар филми "Титаник" -ро дида, тифл чунон қобилияти тасвир кардани ҳиссиёт, эҳсосот, зиндагии тамоми умри қаҳрамонро фаро гирифта буд, ки худи ӯ ба бозӣ кардани саҳнаҳои хурд шурӯъ кард. Модари ситораи оянда тасмим гирифт, ки ӯро ба синфҳои театри мактабӣ фиристад. Дар онҷо Эсра ҳамчун ҳунарпеша шинохта шуд. Дар синни 12-солагӣ, ӯ клуби театрӣ таъсис дод, ки дар он дӯстонашро ҷамъ овард. Наврасон мустақилона намоишнома менавиштанд, намоишҳо ба саҳна мегузоштанд, намоишномаҳои хурдро иҷро мекарданд. Пас аз гирифтани маълумоти миёна Билгич дар бораи сарнавишти ояндаи худ фикр кард. Модараш - такягоҳи асосӣ зидди касби ситоравии духтараш набуд. Аммо худи духтар фаҳмид, ки ба ӯ оғози устувор ва кӯшиши зиёд лозим аст, агар актёрӣ манбаи асосии даромад нагардад. Соли 2009 Эсра донишҷӯи Донишгоҳи Ҳасеттепа шуд, ки дар онҷо омӯзиши [[Бостоншиносӣ|бостоншиносиро]] пеш гирифт. Баъдтар вай ба Донишгоҳи Билкенти пойтахти [[Туркия]] интиқол ёфт. Дар он ҷо духтар ихтисоси "Муносибатҳои байналмилалӣ" -ро интихоб кардааст. == Фаъолият дар синамо == Пас аз хатми мактаб, Билгич тасмим гирифт, ки ба орзуи деринааш - актёрӣ баргардад. Вай дар мактаби театрӣ якчанд дарсҳои санъати иҷроиро омӯхтааст. Дар яке аз дарсҳо, ӯро продюсер Маҳмад Боздагу мушоҳида кард. Вай истеъдоди ҷавонро дида ба кастинг дар силсилафилми нав даъват кард. Эсра фавран нақши Ҳалима Султонро дар силсилафилми нави таърихии "Diriliş: Ertuğrul" ба уҳда гирифт. Духтар бо чунин ситораҳои синамои Туркия, ба мисли Энгин Алтан, Ҷенгин Ҷошкун, Ҳулия Дарҷон нақш офаридааст. Нақши ӯ ба ҳунарпешаи ҷавон шуҳрати воқеӣ овард. Дар силсилафилм барои "Diriliş: Ertuğrul" то соли 2018 нақш офаридааст. Кори ӯро ҳам тамошобинон ва ҳам тамоми ҳайати филм писандиданд. Духтарак барои маҳорати актёрӣ соҳиби мукофотҳо гардид. Дар баробари пур кардани филмография, духтар худро ҳамчун намуна месанҷад. Вай дар наворгирии таблиғот ва аксҳои маҷаллаҳо ширкат меварзад. Соли 2020 тамошобинони турк аз силсилафилми нав бо Эсра Билгич дар яке аз нақшҳои асосӣ шод шуданд. Духтар ҳамчун ҷуфти қаҳрамони асосӣ [[Мурод Йилдирим]] бо номи Рамазон дубора эҳё шуд. Лоиҳа бо номи ''Рамо'' баромад. Худи ҳамон сол ҳунарпеша дар филми ҷангии "Adanış Kutsal Kavga" нақшофарӣ кард. Филмҳо бо иштироки ӯ дар хориҷа маълуманд. Эсра қарор кард, ки маҳорати актёрии худро такмил диҳад ва ба Академияи Шоҳигарии [[Лондон]] дохил шуд. Дар онҷо вай актёрӣ омӯхтааст. Духтар нақша дорад, ки аз он чизе, ки аллакай ба даст оварда шудааст, қаноат накунад, дар саворшавӣ, рақсидан, сурудхонӣ дарс гирифтааст. Мунтазам аксҳояшро дар [[Instagram]] ва [[Twitter]] нашр мекунад. == Ҳаёти шахсӣ == Эсра Билгич аз соли 2014 бо футболбози касбии туркӣ Гёкхон Тёре шурӯъ кард. Ин ҷуфт 21 октябри соли 2017 издивоҷ карданд ва 17 июни соли 2019 аз ҳам ҷудо шуданд. Президенти Туркия [[Раҷаб Таййиб Эрдуғон]] ва ҳамсараш Омина Эрдуғон дар тӯй ҳузур доштанд<ref name="div">{{cite web|url=https://www.cnnturk.com/magazin/esra-bilgic-ile-gokhan-tore-bosandi|title=Esra Bilgiç ile Gökhan Töre boşandı|publisher=CNN Türk|date=17 June 2019|accessdate=17 June 2019}}</ref><ref name="turkishny.com">{{cite web|url=http://www.turkishny.com/sport-news/8-sport-news/255966-gokhan-tore-ile-esra-bilgic-evlendi|title=Gökhan Töre ile Esra Bilgiç Evlendi|access-date=2018-01-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20180102013325/http://www.turkishny.com/sport-news/8-sport-news/255966-gokhan-tore-ile-esra-bilgic-evlendi|archive-date=2018-01-02|url-status=dead|accessdate=2020-09-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180102013325/http://www.turkishny.com/sport-news/8-sport-news/255966-gokhan-tore-ile-esra-bilgic-evlendi|archivedate=2018-01-02}}</ref>. == Филмнома == {| class="wikitable" style="font-size:90%" |- ! colspan="4" style="background:LightSteelBlue"|Силсилафилмҳо |- !style="background:#CCCCCC"| Сол !style="background:#CCCCCC"| Номгӯй !style="background:#CCCCCC"| Нақш !style="background:#CCCCCC"| Шарҳҳо |- |2014–2018 |''Diriliş: Ertuğrul'' |Ҳалима Хотун |Нақши асосӣ |- |2018 |''Bir Umut Yeter'' |Дарё Акар |Нақши асосӣ |- |2020–2021 |''Ramo'' |Сибел Йилдирим |Нақши асосӣ |} {| class="wikitable" style="font-size:90%" |- ! colspan="4" style="background:LightSteelBlue"|Филмҳо |- !style="background:#CCCCCC"| Сол !style="background:#CCCCCC"| Номгӯй !style="background:#CCCCCC"| Нақш !style="background:#CCCCCC"| Шарҳҳо |- |2020 |''Adanış Kutsal Kavga'' | Ҷемре |Нақши асосӣ |- |} ==Ҷоизаҳо== Билгич чандин ҷоизаҳоро ба даст овардааст. Баъзеи онҳо: {| class="wikitable" style="font-size:90%" |- ! colspan=5 style="background:LightSteelBlue"| Ҷоизаҳо |- !style="background:#CCCCCC"| Сол !style="background:#CCCCCC"| Маросими ҷоизасупорӣ !style="background:#CCCCCC"| Гурӯҳ !style="background:#CCCCCC"| Лоиҳа !style="background:#CCCCCC"| Натиҷа |- | 2014 | Ҷоизаҳои телевизионии Анталия | Беҳтарин ҳунарпешазани силсилафилм | rowspan=8| Diriliş: Ertuğrul | {{Ғолиб}} |- |2015 | Ҷоизаҳои огоҳии иҷтимоӣ |Беҳтарин ҳунарпешазани силсилафилм |{{Ғолиб}} |- | 2015 | Ҷоизаҳои Садри Алишик | 18. Ҷоизаҳои театр ва синамои ба номи Садри Алишик | Беҳтарин ҳунарпешазан | {{Ғолиб}} |- |2015 | Ҷоизаҳои Media Anadolu | Беҳтарин ҳунарпешазани силсилафилм | {{Ғолиб}} |- |2016 | Ҷоизаҳои ҷавонони Туркия | Беҳтарин ҳунарпешазан | {{Ғолиб}} |} == Нигаред низ == [[Феҳристи ҳунарпешазанҳои Туркия]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == {{Authority control}} [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанҳои синамои Туркия]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанҳои телевизиони Туркия]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанони асри ХХI]] [[Гурӯҳ:Муделҳои Туркия]] 6lcxyn9xtcdkt0279fuzhrtb9qxkk6m 1309066 1309045 2022-08-04T08:00:43Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Эсра Билгич]] to [[Исро Билгич]] wikitext text/x-wiki {{Синамогар |ном = Эсра Билгич |номи аслӣ = {{lang-tr|Esra Bilgiç}} |тасвир = |бар = |тавсифи тасвир = |ном ҳангоми таваллуд = |таърихи таваллуд = 14.10.1992 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ|Анқара}}, [[Туркия]] |таърихи даргузашт = |маҳалли даргузашт = |шаҳрвандӣ = {{Парчамбандӣ|Туркия}} |касб = [[ҳунарпеша]]<br>[[Мудел (шахс)|мудел]] |солҳои фаъолият = 2014-то ҳол |самт = [[синамо]], [[телевизион]], [[таблиғот]] |мукофотҳо = }} '''Эсра Билич''' ({{lang-tr|Esra Bilgiç}}, тав. [[14 октябр]]и [[1992]]; [[Анқара]], [[Туркия]]) — [[ҳунарпеша]] ва [[Мудел (шахс)|мудел]]и [[Туркия|турк]]<ref name="Esra">{{cite web|url=http://www.haberturk.com/magazin/herkes-bunu-konusuyor/haber/1189311-esra-bilgic-kimdir|title=Esra Bilgiç kimdir?|publisher=Haberturk}}</ref><ref>{{cite web|url=https://tribune.com.pk/story/2254118/ertugrul-star-esra-bilgic-turns-off-instagram-comments-on-bikini-post|title='Ertugrul' star Esra Bilgic turns off Instagram comments on bikini post}}</ref>. == Зиндагинома == Эсра дар яке аз калонтарин шаҳрҳои Туркия, шаҳри [[Анқара]] таваллуд шудааст<ref name="Esra"/><ref>{{cite web|title= Esra Bilgiç kimdir? Güzel oyuncu Esra Bilgiç nereli ve kaç yaşında?|url= https://www.sozcu.com.tr/hayatim/magazin-haberleri/esra-bilgic-kimdir-guzel-oyuncu-esra-bilgic-nereli-ve-kac-yasinda-oub4/|website=www.sozcu.com.tr|date=20 September 2018|access-date= 19 May 2020}}</ref>, дар бораи волидайни ӯ маълумоте вуҷуд надорад. Вай аз хурдӣ ба актёрӣ шавқ пайдо кард ва хеле боистеъдод буд. Бозии [[Леонардо ДиКаприо]] дар филми "Титаник" -ро дида, тифл чунон қобилияти тасвир кардани ҳиссиёт, эҳсосот, зиндагии тамоми умри қаҳрамонро фаро гирифта буд, ки худи ӯ ба бозӣ кардани саҳнаҳои хурд шурӯъ кард. Модари ситораи оянда тасмим гирифт, ки ӯро ба синфҳои театри мактабӣ фиристад. Дар онҷо Эсра ҳамчун ҳунарпеша шинохта шуд. Дар синни 12-солагӣ, ӯ клуби театрӣ таъсис дод, ки дар он дӯстонашро ҷамъ овард. Наврасон мустақилона намоишнома менавиштанд, намоишҳо ба саҳна мегузоштанд, намоишномаҳои хурдро иҷро мекарданд. Пас аз гирифтани маълумоти миёна Билгич дар бораи сарнавишти ояндаи худ фикр кард. Модараш - такягоҳи асосӣ зидди касби ситоравии духтараш набуд. Аммо худи духтар фаҳмид, ки ба ӯ оғози устувор ва кӯшиши зиёд лозим аст, агар актёрӣ манбаи асосии даромад нагардад. Соли 2009 Эсра донишҷӯи Донишгоҳи Ҳасеттепа шуд, ки дар онҷо омӯзиши [[Бостоншиносӣ|бостоншиносиро]] пеш гирифт. Баъдтар вай ба Донишгоҳи Билкенти пойтахти [[Туркия]] интиқол ёфт. Дар он ҷо духтар ихтисоси "Муносибатҳои байналмилалӣ" -ро интихоб кардааст. == Фаъолият дар синамо == Пас аз хатми мактаб, Билгич тасмим гирифт, ки ба орзуи деринааш - актёрӣ баргардад. Вай дар мактаби театрӣ якчанд дарсҳои санъати иҷроиро омӯхтааст. Дар яке аз дарсҳо, ӯро продюсер Маҳмад Боздагу мушоҳида кард. Вай истеъдоди ҷавонро дида ба кастинг дар силсилафилми нав даъват кард. Эсра фавран нақши Ҳалима Султонро дар силсилафилми нави таърихии "Diriliş: Ertuğrul" ба уҳда гирифт. Духтар бо чунин ситораҳои синамои Туркия, ба мисли Энгин Алтан, Ҷенгин Ҷошкун, Ҳулия Дарҷон нақш офаридааст. Нақши ӯ ба ҳунарпешаи ҷавон шуҳрати воқеӣ овард. Дар силсилафилм барои "Diriliş: Ertuğrul" то соли 2018 нақш офаридааст. Кори ӯро ҳам тамошобинон ва ҳам тамоми ҳайати филм писандиданд. Духтарак барои маҳорати актёрӣ соҳиби мукофотҳо гардид. Дар баробари пур кардани филмография, духтар худро ҳамчун намуна месанҷад. Вай дар наворгирии таблиғот ва аксҳои маҷаллаҳо ширкат меварзад. Соли 2020 тамошобинони турк аз силсилафилми нав бо Эсра Билгич дар яке аз нақшҳои асосӣ шод шуданд. Духтар ҳамчун ҷуфти қаҳрамони асосӣ [[Мурод Йилдирим]] бо номи Рамазон дубора эҳё шуд. Лоиҳа бо номи ''Рамо'' баромад. Худи ҳамон сол ҳунарпеша дар филми ҷангии "Adanış Kutsal Kavga" нақшофарӣ кард. Филмҳо бо иштироки ӯ дар хориҷа маълуманд. Эсра қарор кард, ки маҳорати актёрии худро такмил диҳад ва ба Академияи Шоҳигарии [[Лондон]] дохил шуд. Дар онҷо вай актёрӣ омӯхтааст. Духтар нақша дорад, ки аз он чизе, ки аллакай ба даст оварда шудааст, қаноат накунад, дар саворшавӣ, рақсидан, сурудхонӣ дарс гирифтааст. Мунтазам аксҳояшро дар [[Instagram]] ва [[Twitter]] нашр мекунад. == Ҳаёти шахсӣ == Эсра Билгич аз соли 2014 бо футболбози касбии туркӣ Гёкхон Тёре шурӯъ кард. Ин ҷуфт 21 октябри соли 2017 издивоҷ карданд ва 17 июни соли 2019 аз ҳам ҷудо шуданд. Президенти Туркия [[Раҷаб Таййиб Эрдуғон]] ва ҳамсараш Омина Эрдуғон дар тӯй ҳузур доштанд<ref name="div">{{cite web|url=https://www.cnnturk.com/magazin/esra-bilgic-ile-gokhan-tore-bosandi|title=Esra Bilgiç ile Gökhan Töre boşandı|publisher=CNN Türk|date=17 June 2019|accessdate=17 June 2019}}</ref><ref name="turkishny.com">{{cite web|url=http://www.turkishny.com/sport-news/8-sport-news/255966-gokhan-tore-ile-esra-bilgic-evlendi|title=Gökhan Töre ile Esra Bilgiç Evlendi|access-date=2018-01-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20180102013325/http://www.turkishny.com/sport-news/8-sport-news/255966-gokhan-tore-ile-esra-bilgic-evlendi|archive-date=2018-01-02|url-status=dead|accessdate=2020-09-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180102013325/http://www.turkishny.com/sport-news/8-sport-news/255966-gokhan-tore-ile-esra-bilgic-evlendi|archivedate=2018-01-02}}</ref>. == Филмнома == {| class="wikitable" style="font-size:90%" |- ! colspan="4" style="background:LightSteelBlue"|Силсилафилмҳо |- !style="background:#CCCCCC"| Сол !style="background:#CCCCCC"| Номгӯй !style="background:#CCCCCC"| Нақш !style="background:#CCCCCC"| Шарҳҳо |- |2014–2018 |''Diriliş: Ertuğrul'' |Ҳалима Хотун |Нақши асосӣ |- |2018 |''Bir Umut Yeter'' |Дарё Акар |Нақши асосӣ |- |2020–2021 |''Ramo'' |Сибел Йилдирим |Нақши асосӣ |} {| class="wikitable" style="font-size:90%" |- ! colspan="4" style="background:LightSteelBlue"|Филмҳо |- !style="background:#CCCCCC"| Сол !style="background:#CCCCCC"| Номгӯй !style="background:#CCCCCC"| Нақш !style="background:#CCCCCC"| Шарҳҳо |- |2020 |''Adanış Kutsal Kavga'' | Ҷемре |Нақши асосӣ |- |} ==Ҷоизаҳо== Билгич чандин ҷоизаҳоро ба даст овардааст. Баъзеи онҳо: {| class="wikitable" style="font-size:90%" |- ! colspan=5 style="background:LightSteelBlue"| Ҷоизаҳо |- !style="background:#CCCCCC"| Сол !style="background:#CCCCCC"| Маросими ҷоизасупорӣ !style="background:#CCCCCC"| Гурӯҳ !style="background:#CCCCCC"| Лоиҳа !style="background:#CCCCCC"| Натиҷа |- | 2014 | Ҷоизаҳои телевизионии Анталия | Беҳтарин ҳунарпешазани силсилафилм | rowspan=8| Diriliş: Ertuğrul | {{Ғолиб}} |- |2015 | Ҷоизаҳои огоҳии иҷтимоӣ |Беҳтарин ҳунарпешазани силсилафилм |{{Ғолиб}} |- | 2015 | Ҷоизаҳои Садри Алишик | 18. Ҷоизаҳои театр ва синамои ба номи Садри Алишик | Беҳтарин ҳунарпешазан | {{Ғолиб}} |- |2015 | Ҷоизаҳои Media Anadolu | Беҳтарин ҳунарпешазани силсилафилм | {{Ғолиб}} |- |2016 | Ҷоизаҳои ҷавонони Туркия | Беҳтарин ҳунарпешазан | {{Ғолиб}} |} == Нигаред низ == [[Феҳристи ҳунарпешазанҳои Туркия]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == {{Authority control}} [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанҳои синамои Туркия]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанҳои телевизиони Туркия]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанони асри ХХI]] [[Гурӯҳ:Муделҳои Туркия]] 6lcxyn9xtcdkt0279fuzhrtb9qxkk6m 1309072 1309066 2022-08-04T08:01:24Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Синамогар |ном = Исро Билгич |номи аслӣ = {{lang-tr|Esra Bilgiç}} |тасвир = |бар = |тавсифи тасвир = |ном ҳангоми таваллуд = |таърихи таваллуд = 14.10.1992 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ|Анқара}}, [[Туркия]] |таърихи даргузашт = |маҳалли даргузашт = |шаҳрвандӣ = {{Парчамбандӣ|Туркия}} |касб = [[ҳунарпеша]]<br>[[Мудел (шахс)|мудел]] |солҳои фаъолият = 2014-то ҳол |самт = [[синамо]], [[телевизион]], [[таблиғот]] |мукофотҳо = }} '''Исро Билич''' ({{lang-tr|Esra Bilgiç}}, тав. [[14 октябр]]и [[1992]]; [[Анқара]], [[Туркия]]) — [[ҳунарпеша]] ва [[Мудел (шахс)|мудел]]и [[Туркия|турк]]<ref name="Esra">{{cite web|url=http://www.haberturk.com/magazin/herkes-bunu-konusuyor/haber/1189311-esra-bilgic-kimdir|title=Esra Bilgiç kimdir?|publisher=Haberturk}}</ref><ref>{{cite web|url=https://tribune.com.pk/story/2254118/ertugrul-star-esra-bilgic-turns-off-instagram-comments-on-bikini-post|title='Ertugrul' star Esra Bilgic turns off Instagram comments on bikini post}}</ref>. == Зиндагинома == Исро дар яке аз калонтарин шаҳрҳои Туркия, шаҳри [[Анқара]] таваллуд шудааст<ref name="Esra"/><ref>{{cite web|title= Esra Bilgiç kimdir? Güzel oyuncu Esra Bilgiç nereli ve kaç yaşında?|url= https://www.sozcu.com.tr/hayatim/magazin-haberleri/esra-bilgic-kimdir-guzel-oyuncu-esra-bilgic-nereli-ve-kac-yasinda-oub4/|website=www.sozcu.com.tr|date=20 September 2018|access-date= 19 May 2020}}</ref>, дар бораи волидайни ӯ маълумоте вуҷуд надорад. Вай аз хурдӣ ба актёрӣ шавқ пайдо кард ва хеле боистеъдод буд. Бозии [[Леонардо ДиКаприо]] дар филми "Титаник" -ро дида, тифл чунон қобилияти тасвир кардани ҳиссиёт, эҳсосот, зиндагии тамоми умри қаҳрамонро фаро гирифта буд, ки худи ӯ ба бозӣ кардани саҳнаҳои хурд шурӯъ кард. Модари ситораи оянда тасмим гирифт, ки ӯро ба синфҳои театри мактабӣ фиристад. Дар онҷо Исро ҳамчун ҳунарпеша шинохта шуд. Дар синни 12-солагӣ, ӯ клуби театрӣ таъсис дод, ки дар он дӯстонашро ҷамъ овард. Наврасон мустақилона намоишнома менавиштанд, намоишҳо ба саҳна мегузоштанд, намоишномаҳои хурдро иҷро мекарданд. Пас аз гирифтани маълумоти миёна Билгич дар бораи сарнавишти ояндаи худ фикр кард. Модараш - такягоҳи асосӣ зидди касби ситоравии духтараш набуд. Аммо худи духтар фаҳмид, ки ба ӯ оғози устувор ва кӯшиши зиёд лозим аст, агар актёрӣ манбаи асосии даромад нагардад. Соли 2009 Исро донишҷӯи Донишгоҳи Ҳасеттепа шуд, ки дар онҷо омӯзиши [[Бостоншиносӣ|бостоншиносиро]] пеш гирифт. Баъдтар вай ба Донишгоҳи Билкенти пойтахти [[Туркия]] интиқол ёфт. Дар он ҷо духтар ихтисоси "Муносибатҳои байналмилалӣ" -ро интихоб кардааст. == Фаъолият дар синамо == Пас аз хатми мактаб, Билгич тасмим гирифт, ки ба орзуи деринааш - актёрӣ баргардад. Вай дар мактаби театрӣ якчанд дарсҳои санъати иҷроиро омӯхтааст. Дар яке аз дарсҳо, ӯро продюсер Маҳмад Боздагу мушоҳида кард. Вай истеъдоди ҷавонро дида ба кастинг дар силсилафилми нав даъват кард. Исро фавран нақши Ҳалима Султонро дар силсилафилми нави таърихии "Diriliş: Ertuğrul" ба уҳда гирифт. Духтар бо чунин ситораҳои синамои Туркия, ба мисли Энгин Алтан, Ҷенгин Ҷошкун, Ҳулия Дарҷон нақш офаридааст. Нақши ӯ ба ҳунарпешаи ҷавон шуҳрати воқеӣ овард. Дар силсилафилм барои "Diriliş: Ertuğrul" то соли 2018 нақш офаридааст. Кори ӯро ҳам тамошобинон ва ҳам тамоми ҳайати филм писандиданд. Духтарак барои маҳорати актёрӣ соҳиби мукофотҳо гардид. Дар баробари пур кардани филмография, духтар худро ҳамчун намуна месанҷад. Вай дар наворгирии таблиғот ва аксҳои маҷаллаҳо ширкат меварзад. Соли 2020 тамошобинони турк аз силсилафилми нав бо Исро Билгич дар яке аз нақшҳои асосӣ шод шуданд. Духтар ҳамчун ҷуфти қаҳрамони асосӣ [[Мурод Йилдирим]] бо номи Рамазон дубора эҳё шуд. Лоиҳа бо номи ''Рамо'' баромад. Худи ҳамон сол ҳунарпеша дар филми ҷангии "Adanış Kutsal Kavga" нақшофарӣ кард. Филмҳо бо иштироки ӯ дар хориҷа маълуманд. Исро қарор кард, ки маҳорати актёрии худро такмил диҳад ва ба Академияи Шоҳигарии [[Лондон]] дохил шуд. Дар онҷо вай актёрӣ омӯхтааст. Духтар нақша дорад, ки аз он чизе, ки аллакай ба даст оварда шудааст, қаноат накунад, дар саворшавӣ, рақсидан, сурудхонӣ дарс гирифтааст. Мунтазам аксҳояшро дар [[Instagram]] ва [[Twitter]] нашр мекунад. == Ҳаёти шахсӣ == Исро Билгич аз соли 2014 бо футболбози касбии туркӣ Гёкхон Тёре шурӯъ кард. Ин ҷуфт 21 октябри соли 2017 издивоҷ карданд ва 17 июни соли 2019 аз ҳам ҷудо шуданд. Президенти Туркия [[Раҷаб Таййиб Эрдуғон]] ва ҳамсараш Омина Эрдуғон дар тӯй ҳузур доштанд<ref name="div">{{cite web|url=https://www.cnnturk.com/magazin/esra-bilgic-ile-gokhan-tore-bosandi|title=Esra Bilgiç ile Gökhan Töre boşandı|publisher=CNN Türk|date=17 June 2019|accessdate=17 June 2019}}</ref><ref name="turkishny.com">{{cite web|url=http://www.turkishny.com/sport-news/8-sport-news/255966-gokhan-tore-ile-esra-bilgic-evlendi|title=Gökhan Töre ile Esra Bilgiç Evlendi|access-date=2018-01-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20180102013325/http://www.turkishny.com/sport-news/8-sport-news/255966-gokhan-tore-ile-esra-bilgic-evlendi|archive-date=2018-01-02|url-status=dead|accessdate=2020-09-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180102013325/http://www.turkishny.com/sport-news/8-sport-news/255966-gokhan-tore-ile-esra-bilgic-evlendi|archivedate=2018-01-02}}</ref>. == Филмнома == {| class="wikitable" style="font-size:90%" |- ! colspan="4" style="background:LightSteelBlue"|Силсилафилмҳо |- !style="background:#CCCCCC"| Сол !style="background:#CCCCCC"| Номгӯй !style="background:#CCCCCC"| Нақш !style="background:#CCCCCC"| Шарҳҳо |- |2014–2018 |''Diriliş: Ertuğrul'' |Ҳалима Хотун |Нақши асосӣ |- |2018 |''Bir Umut Yeter'' |Дарё Акар |Нақши асосӣ |- |2020–2021 |''Ramo'' |Сибел Йилдирим |Нақши асосӣ |} {| class="wikitable" style="font-size:90%" |- ! colspan="4" style="background:LightSteelBlue"|Филмҳо |- !style="background:#CCCCCC"| Сол !style="background:#CCCCCC"| Номгӯй !style="background:#CCCCCC"| Нақш !style="background:#CCCCCC"| Шарҳҳо |- |2020 |''Adanış Kutsal Kavga'' | Ҷемре |Нақши асосӣ |- |} ==Ҷоизаҳо== Билгич чандин ҷоизаҳоро ба даст овардааст. Баъзеи онҳо: {| class="wikitable" style="font-size:90%" |- ! colspan=5 style="background:LightSteelBlue"| Ҷоизаҳо |- !style="background:#CCCCCC"| Сол !style="background:#CCCCCC"| Маросими ҷоизасупорӣ !style="background:#CCCCCC"| Гурӯҳ !style="background:#CCCCCC"| Лоиҳа !style="background:#CCCCCC"| Натиҷа |- | 2014 | Ҷоизаҳои телевизионии Анталия | Беҳтарин ҳунарпешазани силсилафилм | rowspan=8| Diriliş: Ertuğrul | {{Ғолиб}} |- |2015 | Ҷоизаҳои огоҳии иҷтимоӣ |Беҳтарин ҳунарпешазани силсилафилм |{{Ғолиб}} |- | 2015 | Ҷоизаҳои Садри Алишик | 18. Ҷоизаҳои театр ва синамои ба номи Садри Алишик | Беҳтарин ҳунарпешазан | {{Ғолиб}} |- |2015 | Ҷоизаҳои Media Anadolu | Беҳтарин ҳунарпешазани силсилафилм | {{Ғолиб}} |- |2016 | Ҷоизаҳои ҷавонони Туркия | Беҳтарин ҳунарпешазан | {{Ғолиб}} |} == Нигаред низ == [[Феҳристи ҳунарпешазанҳои Туркия]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == {{Authority control}} [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанҳои синамои Туркия]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанҳои телевизиони Туркия]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанони асри ХХI]] [[Гурӯҳ:Муделҳои Туркия]] 5g1yfzze3qz27knpwqwuabm4l45nmt9 Йигит Озшенер 0 279717 1309194 1296687 2022-08-04T10:50:56Z Ҷамшед Ғафуров 26805 /* Фаъолияти ҳунарӣ */ wikitext text/x-wiki {{Синамогар |ном = Йигит Озшенер |номи аслӣ = {{lang-tr|Yiğit Özşener}} |тасвир = |бар = |тавсифи тасвир = |ном ҳангоми таваллуд = |таърихи таваллуд = 06.04.1972 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ|Каршияка}}, [[Вилояти Измир|Измир]], [[Туркия]] |таърихи даргузашт = |маҳалли даргузашт = |шаҳрвандӣ = {{Парчамбандӣ|Туркия}} |касб = [[ҳунарпеша]] |солҳои фаъолият = 1997-то ҳол |самт = [[театр]]<br>[[телевизион]]<br>[[синамо]] |мукофотҳо = }} '''Йигит Озшенер''' ({{lang-tr|Yiğit Özşener}}; тав. [[6 апрел]]и [[1972]], [[Каршияка]], [[Вилояти Измир|Измир]], [[Туркия]]) — [[ҳунарпеша]]и [[театр]], [[синамо]] ва [[телевизион]]и [[Туркия|турк]]. == Зиндагинома == Йигит Озшенер [[6 апрел]]и соли [[1972]] дар шаҳри [[Измир]]и [[Туркия]] ба дунё омадааст. Оилаи ӯ аз муҳоҷирони турк мебошад. Соли 1996 Донишгоҳи техникии Йилдизро бо ихтисоси электроника ва коммуникатсияи муҳандисӣ хатм кардааст<ref name="Sabah">{{cite web|url=http://www.sabah.com.tr/Gunaydin/Magazin/2011/03/21/filmle_gencligimize_bir_selam_caktik|title=Filmle gençliğimize bir selam çaktık|access-date=2011-04-05|work=sabah.com.tr|accessdate=2021-01-30|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140424060836/http://www.sabah.com.tr/Gunaydin/Magazin/2011/03/21/filmle_gencligimize_bir_selam_caktik|archivedate=2014-04-24}}</ref>. Пас аз он, Йигит Озшенер ба тадрис дар яке аз донишгоҳҳои Туркия машғул шуд. Баъдтар, ӯ ба омӯзиши актёрӣ дар Студияи актёрии "Сахика Теканд" шурӯъ кард ва дар онҷо дар намоишҳои гуногун, аз ҷумла намоишномаи Ҳарол Пинтер "Пешхизмати гунг", ки коргардонаш Шаҳика Теканд мебошад, оғоз кардааст. Озшенер дар намоишҳои театрҳои фестивалӣ дар [[Булғористон]], [[Македония]] ва [[Юнон]] бомуваффақият ширкат варзидааст. Ӯ [[англисӣ|забонҳои англисӣ]] ва [[забони фаронсавӣ|фаронсавиро]] медонад. Аз моҳи [[ноябр]]и [[соли 2016]], Йигит Озшенер мизбони доимии консертҳоест, ки аз ҷониби фонди иҷтимоии Tema таъсис ёфтааст, ки сарояндагони машҳури турк дар бораи кӯдакон ва табиат сурудҳо мехонанд. Ин бунёд ихтиёриён барои ҳифзи зебоии табиии Туркия мебошад. == Фаъолияти ҳунарӣ == Бори аввал ҳунарпеша [[соли 2000]] дар силсилафилми хурди Тонер Аквардар "Барои Лайло мутаассифам" зоҳир шуд. [[Соли 2003]] Йигит дар мазҳакаи "Акнун ӯ сарбоз аст", ки аз рӯи филмномаи Мустафо Алтиоклар ва Левент Казак таҳия шудааст, нақши Умарро иҷро кард. Соли 2006, ӯ нақши Юсуфро дар драмаи "Панҷ замон", ки коргардон ва муаллиф Раҳо Эрдем мебошад, иҷро кард. Соли 2007 ӯ дар сабти силсилафилми "Dudaktan kalbe" ширкат варзид. Силсилафилм бар асоси таълифи асари Решот Нури Гюнтекин, ки дурахшонтарин ва маъмултарин романест, бо қалами ин нависанда баромадааст. Шумо тамоми ҷузъиёти зиндагӣ ва муносибатҳои байни қаҳрамонони ин ҳикояро мебинед, ки пур аз ҳодисаҳои фоҷиабор ва ишқи қавист. Ин нақш ба Йигит Озшенер муваффақияти калон овард. Соли 2009, ӯ ба ҳайати ҳунарии драмаи ҷиноии ''Ezel'' ҳамроҳ шуд, ки маъруфияти актёрро мустаҳкам кард. Соли 2011, ҳунарпеша дар мелодрамаи "Ask Tesadüfleri Sever"-и таҳиягармекуна Умар Фаррух Сорак нақш бозидааст.Худи ҳамон сол ӯ дар мазҳакаи "Kaybedenler Kulübü" нақш бозидааст. Филм дар бораи барномаи радиои "Клуби зиёнкорон" ва зиндагии диҷейҳо Каан ва Мете, ки ин барномаи радиоро пешкаш мекунанд, нақл мекунад. Нақши Метеро Йигит Озшенер бозидааст. Соли 2012 вай дар силсилафилми "Son"-и коргардон Улуч Байрактар ​​нақш офарид. Соли 2013 актёр нақши Энгин Сежимаро дар силсилафилми мазҳакавии "Ғолиб Дарвеш" иҷро кард. Дар он Энгин Гунайдин, Орҳан Гюнер, Алги Эке, Эрсин Коркут, Мустафо Угурлу низ нақш офариданд. Соли 2018, ӯ дар идомаи мазҳакаи , Kaybedenler Kulübü нақш офаридааст. Соли 2019 Озшенер дар наворгирии силсилафилми ҳаяҷонбахши "Рамо" ширкат варзид. Дар ҳайати ҳунарии ин силсилафилм [[Мурод Йилдирим]], [[Исро Билгич]], [[Горкем Севиндик]], [[Ҷемре Байсел]] шомиланд. == Филмнома == === Силсилафилмҳо === {| class="wikitable" |- ! Сол !! Номгӯй !! Нақш !! Шарҳҳо |- | rowspan=2 | 2001 || Üzgünüm Leyla || || |- | Karanlıkta Koşanlar ||Маҳмад|| |- | rowspan=2 | 2002 || Unutma Beni || Эсат || |- | Zeybek Ateşi || Бурак|| Силсилафилми хурд |- | 2003 || Estağfurullah Yokuşu ||Саъдӣ || |- | rowspan=2 | 2004 || Arapsaçı || || |- | 24 Saat|| Йигит || |- | 2005 || Rüzgarlı Bahçe || Озан || Силсилафилми хурд |- | 2006 || Rüya Gibi || Ҷекн Озтурк || |- | 2007-2009 || Dudaktan Kalbe || Ҷамил Пошозода|| |- | 2007|| Kayıp|| || Силсилафилми хурд |- | 2009-2011 || Ezel || Ҷингиз Атай|| |- | rowspan=2 | 2012 || Son || || |- | Esir Şehrin Gözyaşları - Bir Ferhat ile Şirin Hikayesi || Фапҳод || |- | rowspan=2 | 2013|| İntikam || Рӯзгор Денизҷӣ || |- | Galip Derviş || Энгин Сечин || ҳунарпешаи меҳмон |- | 2017 || Cesur Ve Güzel || Ризо || |- | 2018 || Bozkır || Сайфӣ || |- | 2020 ||Ramo || Ёвуз || |- | 2021 ||Kırmızı Oda || Зафар || ҳунарпешаи меҳмон |- |} ===Филмҳо === {| class="wikitable" |- ! Сол !! Филм !! Нақш !! Шарҳҳо |- | 2000 || Herkes Kendi Evinde || || |- | 2001 || Yeşil Işık || || |- | 2002 || O Şimdi Asker || Умар || |- | rowspan=2 | 2003 || Гиз || || |- | [Crude (Fırsat) || Алӣ || |- | rowspan=3 | 2004 || Çalınan Ceset || Йигит|| Филми телевизионӣ |- | One Day In Europ || Плис || |- | Gece 11:45|| Окан|| |- | rowspan=2 | 2005 || Tombala || || Филми телевизионӣ |- | Last Looks || || |- | rowspan=2 | 2006 || Kabuslar Evi: Onlara Dokunmak|| Юнус || Филми телевизионӣ |- | Beş Vakit || Юсуф|| |- |rowspan=2 | 2008 ||Kung Fu Panda || || овоздиҳанда |- |Prenses Lissi ve Karadamı Yeti || ||овоздиҳанда |- | 2009 || Güneşi Gördüm || Ҷанер|| |- | rowspan=3 | 2011 || Aşk Tesadüfleri Sever|| Бурак || |- | Kaybedenler Kulübü || Мете || |- | Dedemin İnsanları || || |- | 2014 ||Ocak Ayının İki Yüzü|| || |- |2017 |İşe Yarar Bir Şey | | |- |2018 |Kaybedenler Kulübü Yolda |Мете | |} === Филмҳои кӯтоҳ === {| class="wikitable" |- ! Сол !! Номгӯй |- | 2001 || Model |- | 2003 || Prenses...Kankam ve Ben |- | 2004 || Apartman |- | 2006 || Taklit |- | 2007 || Yoldaki kedi |} === Театр=== {| class="wikitable" |- !! Сол !! Намоиш !! Ҷой |- | 1995-1996 || Gergedanlaşma || rowspan=3 | Studio Oyuncuları |- | 1997-1998 || Gitgel Dolap |- | 1999-2000 || Oyuncu |- | 2000 || Heracles Triology || IKSV/Attis Theater ortak yapımı |- |2000-2001 ||Gergedanlaşma || Studio Oyuncuları |- |2006 || Persler || IKSV/Attis Theater ortak yapımı |- |2008-2009 || İstanbul'da Bir Dava || Garajprod |- | 2009 || Evridike'nin Çığlığı || Studio Oyuncuları |- |2016 |Godot'yu Beklerken |Studio Oyuncuları |} ====Таблиғҳо ==== {| class="wikitable" |- !! Сол !! Таблиғ |- | 2000 ||Turknoktane |- | 2000-2004 || Turkcell Hazırkart |- |2007 ||IF İstanbul Festival reklam filmi |} ==== Барномаҳои радиоӣ ==== {| class="wikitable" |- ! Сол!! Барнома!! Шарҳҳо |- |2008 || Benim Adım Kırmızı - Orhan Pamuk...Olive (Zeytin) ||BBC radio 4 |} == Нигаред низ == *[[Феҳристи ҳунарпешамардони Туркия]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == {{Authority control}} [[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешамардони синамои Туркия]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешамардони телевизиони Туркия]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешамардони театри Туркия]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои мард асри XXI]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои мард асри XX]] k7sd90ojk7eck0bxvnlnvt9wq967ese Бурҷу Озбарқ 0 280707 1309048 1293573 2022-08-04T07:57:46Z VASHGIRD 8035 /* Фаъолият дар синамо */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Синамогар |ном = Бурҷу Озбарқ |номи аслӣ = {{lang-tr|Burcu Özberk}} |тасвир = |бар = |тавсифи тасвир = |ном ҳангоми таваллуд = |таърихи таваллуд = 12.12.1989 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ|Эскишаҳр}}, [[Туркия]] |таърихи даргузашт = |маҳалли даргузашт = |шаҳрвандӣ = {{Парчамбандӣ|Туркия}} |касб = [[ҳунарпеша]], [[мудел (шахс)|мудел]] |солҳои фаъолият = 2012-то ҳол |самт = [[телевизион]], [[синамо]], [[театр]] |ҷоизаҳои адабӣ = }} '''Бурҷу Озбарқ''' ё '''Бурҷу Ӯзбарқ'''({{lang-tr|Burcu Özberk}}, тав. [[12 декабр]]и [[1989]]; [[Эскишаҳр]], [[Туркия]]) — [[ҳунарпеша]]и [[театр]], [[телевизион]], [[синамо]] ва [[мудел (шахс)|мудел]]и [[Туркия|турк]]. == Зиндагинома == Бурҷу [[12 декабр]]и [[соли 1989]] дар шаҳри [[Эскишаҳр]], ки дар соҳили [[дарёи Порсук]] ҷойгир аст, таваллуд шудааст. Оилаи Бурҷу Озбарқ аҳли [[театр]] ва [[синамо]] намебошанд, аммо дар оила ҳунару эҷодкорӣ дар ҷои фахрист. Бурҷу ва хоҳари калониаш, вақте ки онҳо 8-9 сола буданд, ҳунарпешабозӣ мекарданд. Дар таваққуфгоҳи назди хона духтарон "консертҳо" баргузор карда намоишҳо нишон медоданд, ки аз дӯстон ва ҳамсоягон "толори тамошобинон" -ро ҷамъ меоварданд ва орзуи шуҳрат доштанд. Дар наврасӣ хоҳарони Озбарқ ба консерватория дохил шуданд: Бурджу скрипка, хоҳар виолончелро интихоб карданд. Аммо дарсҳои мусиқии 8-9-соата дар фазои пӯшида Бурҷуро меланхолия намуд: духтар мехост ҳаракат кунад, бо одамон муошират кунад. Ситораи оянда ба [[Анқара]] рафт ва шуъбаи театрро интихоб карда ба донишгоҳ дохил шуд. Баъдтар Бурҷу Озбарқ ба хабарнигорон иқрор шуд, ки вай ҳеч гоҳ намехост суруд хонад ва мусиқӣ навозад, аммо яке аз наздикон ба ӯ пешниҳод кард, ки бидуни маълумоти мусиқӣ наметавонад ҳунарманд шавад. Вақте ки духтар фаҳмид, ки ин изҳорот дурӯғ аст, ӯ аз мусиқӣ даст кашид ва ба театр рафт ва пас аз хатми донишгоҳи театрӣ Бурҷу Озбарқ ба [[Истанбул]] кӯчид ва дар филмҳо нақш бозид. == Фаъолият дар синамо == Ҳангоми таҳсил дар донишгоҳ Бурҷу бо ҳунарманди турк ва саррежиссёри театри «Татбикат» [[Эрдал Бешикчиоғлу]] вохӯрд ва тарҷумаи ҳоли эҷодии Бурҷу Озбарқ аз саҳнаи театр оғоз ёфт. Бешикчиоғлу ҳунарманди ҷавонро дар намоиши "Қалам аз маркиз де Сад" ҷалб кард. Духтар дар беморхонаи рӯҳие, ки Маркиз ҷойгир шуда буд, ҷомашӯй Мадлен Ле Клеркро бозид. Нахустиҷро Бурҷуро ба дурустии роҳи интихобкардааш боварӣ бахшид: дар саҳнаи театри «Татбикат» асрори актёрӣ ва реинкарнатсияро кашф кард. Пас аз таҳияи «Маркиз де Сад» ба Озбарқ нақши асосиро дар намоишномаи "Афсонаҳои Войтсех" пешниҳод карданд. Эрдал роҳнамои Бурҷу шуда ҳам ба саҳна ва ҳам ба соҳаи синамо роҳ кушод. Коргардон ӯро бо оҷонсии Icon Talent Management Communication муаррифӣ кард, ки ба шарофати он ӯ дар силсилафилми "Асри муҳташам" нақш гирифт. Дар кастинг, духтарак барои нақши Ҳуриҷихон Султон дар як лоиҳаи бузург пешниҳод карда шуд. Ҳуриҷихон духтари марҳум Хадиҷа Султон (хоҳари Сулаймони Бузург) ва Иброҳим Пошо мебошад. Тамошобинон бо такя ба таҳияи достони ишқи Султони ҷавон ва шаҳзода Баёзидро, ки [[Арас Булут Ийнемлӣ]] бозидааст, тамошо карданд. Бурҷу Озбарқ дар бист қисми силсилафилм баромад карда, ҳамчун як ҳунарпешаи машҳур ва дархостӣ шуд. Баъди итмоми наворбардории силсилафилм ба Бурҷу Озбарқ пешниҳодҳои зиёде барои лоиҳаҳои телевизионӣ шуд, аммо ҳунарпеша дар паси саҳна дилгир шуд ва таҳти назорати [[Эрдал Бешикчиоғлу]] кор кард, бинобар ин вай аз наворбардорӣ саркашӣ кард. Бурҷу пешниҳод барои нақш дар мелодрамаи "Духтарони Гунеш"-ро қабул намуд. Филм дар бораи як муаллимаи адабиёт нақл мекунад, ки ба хотири ояндаи дурахшони духтаронаш ба [[Истанбул]] мекӯчад. Силсилафилм соли 2015 баромад ва Бурҷуро ба марҳилаи нави фаъолияти худ бурд. Ҳунарпешаи 25-сола ҳамчун духтари 17-сола Назлиро, ки қавӣ ва тобон аст, иҷро намуд. Силсилафилм солҳои 2015 ва 2016 пахш шуд, шарики Бурҷу дар филм ҳунарпеша [[Барқ Атан]] буд. Нақшҳои дигари асосиро [[Ханда Эрчел]] ва [[Толга Саритош]] иҷро намудаанд. Худи ҳамон сол ба Бурҷу нақши Маликаро дар силсилафилми "Домоди аҷоиб" супоранд, ки дар он ҷо бо тануманд бо Али Эрсан Дуру ҳамҷуфтро бозӣ кардааст. Аммо аз сабаби баҳои паст, лоиҳа пас аз қисми 8 баста шуд. Аммо кор дар театр ба ҳунарпеша лаззати воқеӣ меорад ва нокомиҳоро дар соҳаи синамо ҷуброн мекунад. Бурҷу Озбарқ орзу дорад, ки дар синамо занони қавиро бозӣ кунад. Вай дар интизори нақшҳо маҳорати худро дар саҳнаи театрӣ сайқал медиҳад. Моҳи майи соли 2016 Бурҷу Озбарқ дар аксбардории маҷаллаи Elele нақш офарид ва ба саволҳои рӯзноманигорони нашрия посух дод. Ҳунарпеша иқрор шуд, ки таҳсинро дӯст медорад ва аз шунидани зеботарин ҳунарпешаи Туркия хушҳол аст. Аммо меъёри зебоӣ дар фаҳмиши ӯ нури ботинӣ дар инсон, ҷаззобӣ ва дурахдар чашм аст. Соли 2017 ӯ нақши Бурҷу Олгунро дар силсилафилми "Aslan Ailem" бозид, ки [[Акин Акинозӯ]] ҳамҷуфти ӯро бозидааст. Солҳои 2018-2019 дар силсилафилмҳои Direniş Karatay ва Afili Aşk нақшҳои асосиро бозидааст. Соли 2020 дар силсилафилми Çocukluk бо роҳнамои худ [[Эрдал Бешикчиоғлу]] нақш бозидааст, ки мавзӯи силсилафилм барои кӯдакони интернат мебошад ва нақши асосиро [[Берен Гӯкйилдиз]] бозидааст. == Ҳаёти шахсӣ == Бурҷу мегӯяд, ки барои зиндагии шахсӣ камбуди фалокатборе дорад. Бурҷу Озбарқ бо ҳамкасби худ [[Ханда Эрчел]] дӯст аст: дӯстон вақти холии худро дар тарабхонаҳо ва қаҳвахонаҳои муқаррарии [[Истанбул]] мегузаронанд. == Филмнома == ;Телевизион {| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" |- align="center" bgcolor="#b0c4de" ! Сол ! Номгӯй ! Нақш ! Шарҳҳо |- |2013–14 |''[[Асри муҳташам]]'' | Султон Ҳуриҷаҳон | Нақши дуюмдараҷа |- |2015–16 |''Güneşin Kızları'' | Назлӣ Йилмаз | Нақши марказӣ |- |2016 | ''Şahane Damat'' | Малика Сағлам | Нақши асосӣ |- |2017–18 |''Aslan Ailem'' | Бурҷу Олгун | Нақши асосӣ |- |2019–20 |''Afili Aşk'' |Оиша Озкайалӣ/Қаҳрамон | Нақши асосӣ |- |2020 |''Çocukluk'' | Оишагул |Нақши марказӣ |- |} ;Синамо {| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" |- align="center" bgcolor="#b0c4de" ! Сол ! Номгӯй ! Нақш ! Шарҳҳо |- |2017 |''Badem Şekeri'' | Оиша | Нақши асосӣ, Филми ТВ |- |2017 |''Badem Şekeri 2'' | Оиша | Нақши асосӣ, Филми ТВ |- |2017 |''Badem Şekeri 3'' | Оиша | Нақши асосӣ, Филми ТВ |- |2017 |''Badem Şekeri 4'' | Оиша | Нақши асосӣ, Филми ТВ |- |2017 |''Badem Şekeri 5'' | Оиша | Нақши асосӣ, Филми ТВ |- |2018 |''Direniş Karatay'' | Туркон Хотун | Нақши асосӣ |- |} == Таблиғот == {| class="wikitable" !Ширкат !Сол |- |[[Coca-Cola]] |2015 |- |Yedigün |2015-2016 |- |Elele |2016 |- |[[Arko]] |2020 |} == Нигаред низ == [[Феҳристи ҳунарпешазанҳои Туркия]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == {{Authority control}} [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанҳои синамои Туркия]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанҳои телевизиони Туркия]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанони асри ХХI]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанҳои театри Туркия]] [[Гурӯҳ:Муделҳои Туркия]] i8m1w84a9hhi5fujympjcly8kf9fwrv Драмаи наврасон 0 281972 1308989 1288663 2022-08-04T07:49:56Z VASHGIRD 8035 /* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Драмаи наврасон''' ({{lang-en|Teen drama}}) — навъи силсилафилмиҳои драмавии телевизионӣ, ки маркази ҳикояташ ҳаёти персонажҳои наврас ё одамоне мебошад, ки ин синнро базӯр паси сар кардаанд. Ин жанр амалан дар 45 соли аввали таърихи телевизион вуҷуд надошт ва танҳо дар ибтидои солҳои навадум шуҳрат пайдо кард, алахусус пас аз муваффақияти силсилафилми "Беверли Ҳиллс, 90210", ки асосгузори ин самт ҳисобида мешавад. Пеш аз ӯ, бисёре аз силсилафилмҳо, ки дар марказ наврасон буданд, «[[ситкоми наврасон]]» мебошанд, дар ҳоле ки наврасон дар силсилафилмҳои драмавӣ танҳо як қисми ҳайати ансамбле мебошанд, ки кӯдакон ва калонсолонро низ дар бар мегиранд. Дар солҳои панҷоҳум, ситомаи "Падар беҳтар медонад" (1954-1960) ва "Донна Рид" (1958-1966) бо як ҳиссаи қаҳрамонони ҷавон муваффақ буданд, аммо бо вуҷуди ин, дар ин барномаҳо наврасон ҳеч гоҳ дар сари сужет набуданд ва аввалин намоиш дар бораи наврас "Gidget" (1965-1966) бо [[Саллӣ Филд]] буд. Аз солҳои навадум сар карда, ҳар сол дар телевизионҳои ИМА драмаҳои наврасӣ пайдо мешаванд, ки асосан ҳаёти хонандагони мактабҳои миёна, пеш аз ҳама синфҳои миёна ё болоии иҷтимоиро нишон медиҳанд. Мавзӯъи филмҳо асосан барои ҷавонон бо пастиву баландиҳои ҳаёти шахсӣ ва муносибат бо волидони худ, инчунин бо мушкилоти хоси наврасон сарукор доранд. Баъзе намояндагони жанр, аз қабили "Дилҳои танҳо" (2003-2007) ва "One Tree Hill" (2003-2012), аксар вақт барои иқдомҳои қолаби сюжетӣ, драмавии аз ҳад зиёд ва ҳикояҳои тӯлонӣ танқид мешуданд<ref>{{cite web|url=http://tv.popcrunch.com/the-25-worst-television-dramas-of-all-time/|title=The 25 Worst Television Dramas Of All Time|date=22 июня 2008|work=TV Crunch|accessdate=2013-01-04|archiveurl=https://www.webcitation.org/6DyVBcNKJ?url=http://tv.popcrunch.com/the-25-worst-television-dramas-of-all-time/|archivedate=2013-01-27|deadlink=yes}}</ref>, дар ҳоле ки силсилаи "My So-Called Life» (1994-1995) ва «Veronica Mars »(2004-2007) аз ҷониби мунаққидон дӯст пазируфта ва аксар вақт онҳоро беҳтарин намоишҳои аз ҳама эҷодшуда меномиданд. Фантастикаи илмии оммавӣ, тахайюлӣ ва сериалҳои бадеӣ-саёҳатӣ низ бароварда шуданд. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == [[Гурӯҳ:Жанрҳои телевизионӣ]] [[Гурӯҳ:Истилоҳоти телевизионӣ]] [[Гурӯҳ:Драмаҳои наврасон]] hs653fjh713f1sbj2f6ticwsii97tn2 Филмноманавис 0 282548 1308914 1267767 2022-08-04T07:39:26Z VASHGIRD 8035 /* Таърих */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Филмноманавис''' ё '''Нависандаи филм'''<ref>{{Cite web|url=http://www.ozhegov.com/words/35200.shtml|title=СЦЕНАРИСТ, СЦЕНАРИСТКА|author=|website=|date=|publisher=www.ozhegov.com|accessdate=2018-03-30|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180331040009/http://www.ozhegov.com/words/35200.shtml|archivedate=2018-03-31|deadlink=yes}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://ushakovdictionary.ru/word.php?wordid=75779|title=СЦЕНАРИСТ Словарь Ушакова|publisher=ushakovdictionary.ru|accessdate=2018-03-30}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://ushakovdictionary.ru/word.php?wordid=75780|title=СЦЕНАРИСТКА Словарь Ушакова|publisher=ushakovdictionary.ru|accessdate=2018-03-30}}</ref> — муаллифи [[сенария]]и [[филм]], [[силсилафилм|силсилафилмҳои телевизионӣ]], [[мултфилм|филмҳои тасвирӣ]], [[намоиш]]ҳо, [[бозиҳои компутарӣ|бозиҳои компютерӣ]] ва ғайра мебошад. Бисёре аз филмноманависон, ки баъдтар шуҳрат пайдо карданд, сенарияҳои худро аз [[сужет]] оғоз мекунанд<ref>{{Cite web|url=http://lifehacker.ru/2017/07/28/kak-stat-scenaristom/|title=Как стать сценаристом|publisher=Лайфхакер|accessdate=2017-07-28}}</ref>. Ин маънои онро дорад, ки онҳо бедуни ягон шартнома корӣ ё музд менавсанд. Яке аз дурахшонтарин намунаҳои асри гузашта филми бадеии илмӣ-оммавии "Бозгашт ба оянда" буд - сенарияи онро киностудияҳо 22 маротиба рад карда, боварӣ дошт, ки чунин қисса барои мухлисони синамои фантастикӣ ҷолиб нахоҳад буд. Филмноманавис метавонад як сюжети аслӣ эҷод кунад ва ё як асари мавҷударо барои наворбардорӣ мутобиқ кунад. Сенарияи мутобиқшуда барои филм ё телевизион пеш аз ҳама аз тарҷума ё [[шарҳ]]и осори адабӣ иборат аст. Филмноманавис барои ҳама филмҳо, аз ҷумла [[Филми мустанад|филмҳои мустанад]] ва [[Реалити шоу|реалити намоишҳо]] сенария менависад. Аксар вақт [[коргардони синамо]] муаллиф ё ҳаммуаллифи сенарияи филми банаворгирифтаистода мебошад. == Таърих == '''Беҳтарин филмноманависони амрикоӣ''' Соли 2006, аъзои Ассотсиатсияи филмноманависони [[ИМА]] аз байни зиёда аз 1400 филм 101 филмноманависони беҳтаринро интихоб карданд<ref name=bbc>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/portuguese/reporterbbc/story/2006/04/060408_casablancarankingml.shtml|title=«Касабланка» стал фильмом с лучшим сценарием всех времён|lang=pt|publisher=BBC Brasil|date=2006|accessdate=2020-11-16}}</ref>. Ва аз онҳо 10 филм бо беҳтарин [[филмнома]] интихоб шуданд: # [[Касабланка (филм)|Касабланка]] филмномаи мутобиқшуда аз ҷониби Юлий ва Филипп Эпштейн, соли 1942 # [[Падари рӯҳонӣ (филм)|Падари рӯҳонӣ]] [[Марио Пузо]] ва [[Фрэнсис Форд Коппола]] # [[Чайнатаун (филм)|Чайнатаун]] Роберта Таунӣ, соли 1974, коргардон [[Роман Поланскӣ]] # [[Шаҳрванд Кейн]] Ҳерман Ҷ. Манкевич ва [[Орсон Уелс]], соли 1941 # [[Ҳама барои Ҳаво]] [[Ҷозеф Лео Манкеевич]] # [[Эннӣ Ҳолл]] [[Вуди Аллен]] ва Маршалл Брикман, соли 1977 # [[Sunset Boulevard]] [[Чарлз Брэккет]], [[Биллӣ Уайлдер]] ва Д.М. Маршман, соли 1950 # [[Network]] Пэддӣ Чайефский, соли 1976 # [[Some Like It Hot]] саргузашти Роберт Турен ва Майкл Логан, аз ҷониби [[Биллӣ Вайлдер]] ва А.Л. Даймонд, соли 1959 навишта шудааст # [[Падари рӯҳонӣ 2]] [[Марио Пузо]] ва [[Фрэнсис Форд Коппола]] Филмноманависоне, ки аз ҳама бештар филмҳо интихоб шудаанд, [[Вуди Аллен]], [[Фрэнсис Форд Коппола]] ва [[Биллӣ Вайлдер]] буданд - аз ҳар кадоме 4 филм. Филмҳо бо сенарияи [[Чарли Кауфман]], [[Уилям Голдман]] ва [[Ҷон Ҳюстон]] дар се номинатсия ғолиб шуданд == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == {{Authority control}} [[Гурӯҳ:Касбҳои синамоӣ]] [[Гурӯҳ:Филмноманависон]] 39i3ne37wse5f8cxf0peih8zzpemsn5 Намоишгоҳи дастовардҳои хоҷагии халқ 0 283567 1309034 1222262 2022-08-04T07:56:07Z VASHGIRD 8035 /* Ҷолиб */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Қуттии универсалӣ}} '''Намоишгоҳи дастовардҳои хоҷагии халқ''' (русӣ: ''Выставка достижений народного хозяйства'') (ВДНХ) (солҳои 1939-1959 - Намоишгоҳи умумииттифоқии кишоварзӣ (ВСХВ), дар солҳои 1959-1991 — Намоишгоҳи дастовардҳои хоҷагии халқи СССР (ВДНХ СССР), дар солҳои 1992-2014 – маҷмааи намоишӣ дар ноҳияи Останкино, ноҳияи маъмурии Шимолу Шарқии Маскав, дуввумин маҷмааи намоишӣ дар шаҳри Маскав. Ба 50 маркази калонтарини намоишгоҳи ҷаҳон шомил карда шудааст. Ҳар сол ба ВДНХ 30 миллион меҳмон ташриф меоранд. 1 августи соли 2019 намоишгоҳ 80-солагии худро ҷашн гирифт. ВДНХ аз соли 2014 аз ҷиҳати ҷуғрофӣ бо боғи Останкино ва боғи асосии ботаникӣ муттаҳид шудааст, масоҳати умумии онҳо тақрибан 700 гектарро ташкил медиҳад: 240,2 гектар - майдони ВДНХ, 75,6 гектар - боғи Останкино, 361 гектар - Майдони ГБС, 9,5 гектар Осорхона ва маркази намоишгоҳи "Коргар ва Колхозчи" ва майдон дар назди аркаи даромадгоҳи асосӣ. Дар қаламрави намоишгоҳ шоҳкориҳои зиёди меъморӣ мавҷуданд - '''"49 иншооти ВДНХ ҳамчун ёдгории мероси фарҳангӣ эътироф карда шудаанд".''' Онҳо ёдгориҳои даврони шӯравӣ, намунаи ашёи меъморӣ мебошанд. Ёдгориҳои классикии ВДНХ барҷастатаринҳояшон ин муҷассамаи: "Коргар ва колхозчи"-и муҷассамасоз Вера Мухина ва меъмор Борис Иофан, фаввораҳои "Дӯстии халқҳои СССР", "Гулҳои сангин", павилонҳои "РСС Украина", "РСС Ӯзбекистон" ва "Космос" мебошанд. <ref>https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%BA%D0%B0_%D0%B4%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D1%85%D0%BE%D0%B7%D1%8F%D0%B9%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0</ref> ==Ҷолиб== Ин ҷо барои дастовардҳои хоҷагии халқи Тоҷикистон дар замони шӯравӣ намоишгоҳ бо номи «Таджикская ССР» буд, аммо дар соли 1966 вайрон карда шуд. Ҳоло дар ҳамон ҷо сохтмони намоишгоҳи "Атомная энергетика" рафта истодааст. {|class="standard sortable" width="100%" style="text-align:center;" |----- ! class="unsortable" align="center" width="15%"| Расм ! align="center" width="25%"| Ном ! class="unsortable" align="center" width="30%"| Санаи навсозӣ, бозсозӣ, муаллифон<ref>https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%BA_%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%D0%B8_%D1%81%D0%BE%D0%BE%D1%80%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%BD%D0%B0_%D0%92%D0%94%D0%9D%D0%A5</ref> ! align="center" width="15%"| Соли вайрон кардан ! align="center" width="15%"| Сабаби вайрон кардан |- |[[Акс:Stamp of USSR 1829.jpg|border|150px]] | «Таджикская ССР»<ref>[http://elib.shpl.ru/ru/nodes/43910-vsesoyuznaya-selskohozyaystvennaya-vystavka-1939-moskva-pavilon-tadzhikskaya-ssr-putevoditel-m-1939 Павильон «Таджикская ССР»: путеводитель] / Всесоюз. с.-х. выставка. — М.: ОГИЗ; Сельхозгиз, 1939. — 38 с.: ил.</ref> |1939, меъморҳо М. А. Захаров, А. Е. Антоненко; 1950, меъморҳо Е. Д. Капустян, А. Б. Карычев{{sfn|Зиновьев|2014|с=201—202}} |1966 |Намоишгоҳи дигар сохта шуд |} ==Пайвандҳо== ==Эзоҳ== [[Гурӯҳ:Боғҳои Русия]] 6ztj6v9jleqznizj8ubuhjrg4slwtxi Пиер Паоло Пазолинӣ 0 283679 1309008 1303366 2022-08-04T07:52:37Z VASHGIRD 8035 /* Зиндагинома */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Синамогар |ном = Пиер Паоло Пазолинӣ |номи аслӣ = {{lang-it|Pier Paolo Pasolini}} |тасвир = |бар = |тавсифи тасвир = |ном ҳангоми таваллуд = |таърихи таваллуд = 05.03.1922 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ|Болоня}}, [[Подшоҳии Итолиё]] |таърихи даргузашт = 02.11.1975 |маҳалли даргузашт = {{МаҳаллиМарг|Остия}}, [[Итолиё]] |шаҳрвандӣ = {{Парчамбандӣ|Итолиё}} |касб = [[шоир]], [[коргардони синамо]], [[наср]]навис, [[филмноманавис]] |солҳои фаъолият = 1957 — 1975 |самт = |ҷоизаҳои адабӣ = }} '''Пиер Паоло Пазолинӣ''' ({{lang-it|Pier Paolo Pasolini}}, {{ВД-Дебоча}}) — [[коргардони синамо]], [[шоир]] ва [[наср]]нависи [[итолиё]]ӣ. Дар дидгоҳҳои сиёсии худ, вай [[Марксизм|марксист]] ва [[Коммунизм|коммунист]] буд, ки дар асарҳои адабӣ ва синамои худ инъикос ёфта, дар мавзӯъҳои сиёсат, дин ва идеология аз мавқеи [[зиддибуржуазӣ]] баромад карда, мардумро бо хондани аслии афсонаҳои классикӣ ба ларза овард ва марксизмро бо таълимоти Масеҳ ва шаҳвонияти инсон дар зуҳуроти гуногун ва ғайричашмдошти он. == Зиндагинома == Пазолинӣ дар оилаи католикӣ ба воя расидааст, аммо худро [[Атеизм|атеист]] меномид ва аксар вақт калисои католикии [[Рим]]ро танқид мекард. Дар соли 1939 Пазолинӣ мактаби миёнаро хатм карда, ба коллеҷи адабии [[Донишгоҳи Булунё]] дохил шуд. Пазолинӣ хеле пеш аз оғози фаъолияти синамоӣ машҳур гаштааст. Вай аз 17-солагӣ ба навиштани шеър оғоз кард, бори аввал дар 19-солагӣ нашр шуд ва эътироф кард, ки шеър барои ишқи аввалини ӯст. Дар соли 1956 вай романи «Ragazzi di vita»-ро дар бораи ҷавонони лумпен-пролетарии Рум ба табъ расонд. Дар соли 1957 маҷмӯаи ашъори «Хокистари [[Антониё Грамшӣ|Грамшӣ]]» барандаи [[ҷоизаи Виарегҷо]] шуд. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == {{Authority control}} [[Гурӯҳ:Шоирон аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Филмноманависон аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Коргардонҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Шоирони асри XX]] [[Гурӯҳ:Шоирони Итолиё]] [[Гурӯҳ:Нависандагони Итолиё]] [[Гурӯҳ:Нависандагони асри XX]] [[Гурӯҳ:Коргардонҳои Итолиё]] [[Гурӯҳ:Коргардонҳои асри XX]] [[Гурӯҳ:Филмноманависони Итолиё]] [[Гурӯҳ:Филмноманависони асри XX]] dg6dj0kftf964zwnywaaiblubioqym0 Андреа Дуро 0 285037 1308990 1247375 2022-08-04T07:50:03Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Синамогар |ном = Андреа Дуро |номи аслӣ = {{lang-es|Andrea Duro}} |тасвир = |бар = |тавсифи тасвир = |ном ҳангоми таваллуд = Андреа Дуро Флорес |таърихи таваллуд = 14.10.1991 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ|Фуэнлабрада}}, [[Испания]] |таърихи даргузашт = |маҳалли даргузашт = |шаҳрвандӣ = {{Парчамбандӣ|Испания}} |касб = [[ҳунарпеша]] |солҳои фаъолият = 2007 — то ҳол |самт = |мукофотҳо = }} '''Андреа Дуро Флорес''' ({{lang-es|Andrea Duro Flores}}, тав. [[14 октябр]]и [[соли 1991]], [[Фуэнлабрада]], [[Испания]]) — ҳунарпешаи испанӣ, ки бо нақшҳои худ ҳамчун Йоланда "Ёли" Фрейр дар силсилафилми телевизионии "Физика ё химия" ва Мара дар филми "Tres metros sobre el cielo" ва идомаи он маъруф аст. == Фаъолият == Андреа фаъолияти телевизионии худро соли 2007, дар синни понздаҳсолагӣ, дар силсилафилми телевизионии "Саволҳо барои алоқаи ҷинсӣ", дар ду қисм, ҳамчун Берта, оғоз кард. Пас аз як сол дар соли 2008, вай дар силсилафилми "Физика ё химия" нақши Ёлиеро, ки маъруф намудааст мебозад, ки то соли 2011 дар тӯли ҳафт фасл нақш офарид. Дар соли 2010, ҳунарпеша дар мутобиқсозии "Tres metros sobre el cielo" бо [[Марио Касас]] ва [[Мария Валверде]] кор кардааст. Худи ҳамон сол, вай дар филми мустанади [[Canal+]] "Ҳунарпешазанҳо", барномаи "Лона" ва "Чие, ки мо ҳастем" баромад кардааст. Инчунин дар муқоваи маҷаллаҳои [[FHM]] ва Overlay ҷой дода шудааст. Дар соли 2011, пас аз ба итмом расонидани силсилафилми "Физика ё химия", ӯ фаъолияти худро дар филмҳо идома дод: "Juan de los muertes", ки дар [[Куба]] ба навор гирифта шудааст; "Саргузашти арвоҳ" ва идомаи "Tres metros sobre el cielo" - "Ман туро мехоҳам", ду филми охирини он соли 2012 ба навор гирифта шудааст. Худи ҳамон сол соли 2011, вай дар нақшофарии "Tres metros sobre el cielo" дар маросими Капитал дар бахши "Дебюти беҳтарин" мукофотонида шуд<ref>[http://lamontera.blogspot.com/2011/04/el-teatro-kapital-se-vistio-de-gala.html el Teatro Kapital]</ref>. Аз моҳи феврали соли 2011 вай дар силсилафилми "Асрори пули куҳна", шабакаи телевизионии [[Antena 3]], ки дар он духтари ҳушёр ва сабуки Энригеттаро бозидааст. Соли 2013 вай дар силсилафилми "The Grand Hotel" нақши Селия Веледурро бозӣ кардааст. == Филмнома == {| border="2" cellpadding="3" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" |- bgcolor="#CCCCCC" align="center" ! colspan="4" style="background: LightSteelBlue;" | Филмҳо |- bgcolor="#CCCCCC" align="center" ! Сол !! Номгӯй !! Нақш !! Шарҳҳо |- | 2010 | ''[[Three Steps Above Heaven]]'' | Мара | ''Tres metros sobre el cielo'' |- | 2011 | ''[[Juan of the Dead]]'' | Камила | ''Juan de los muertos'' |- | 2012 | ''[[Ghost Graduation]]'' | Маривӣ | ''Promoción fantásma'' |- | 2013 | ''Al final todos mueren'' | Диана | |- | 2013 | ''Pixel Theory'' | | |- | 2014 | ''Por un puñado de besos'' | Марта | |- | 2014 | ''Los amigos raros'' | Палома | |- | 2014 | ''En apatía'' | | |- | 2014 | ''Perdona si te llamo amor'' | Оливия "Олӣ" | |- | 2015 | ''Los miércoles no existen'' | Паула | |- | 2015 | ''The Solitude'' | Марта | Филми хурд |- | 2017 | ''[[Pasaje al amanecer]]'' | Клара | |} === Силсилафилм === {| border="2" cellpadding="3" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" |- bgcolor="#CCCCCC" align="center" ! colspan="4" style="background: LightSteelBlue;" | Телевизион |- bgcolor="#CCCCCC" align="center" ! Сол !! Номгӯй !! Нақш !! Шарҳҳо |- | 2007 | ''Cuestión de sexo'' | Берта | 2 қисм ("Independencia", "Las reglas del juego") |- | 2008–2011 | ''[[Física o química]]'' | Ёланла "Ёли" Фрейре | 77 қисм |- | 2012 | ''El secreto de Puente Viejo'' | Энрикета | 33 қисм |- | 2013 | ''Gran Hotel'' | Селия Веледур | 1 қисм ("Valtejar") |- | 2014 | ''Víctor Ros'' | Нурия | 1 қисм ("El misterio de la casa Aranda") |- | 2014 | ''El Rey'' | | 1 қисм ("1969-1993") |- | 2014–2015 | ''Amar es para siempre'' | Лусия Барбате | 72 қисм |- | 2015–present | ''[[Olmos y Robles]]'' | Нурия Атиза | |- | 2016 | ''Perdóname, Señor'' | Клаудия | |- | 2017 | ''La catedral del mar'' | Алидис Сабра | 6 қисм |- | 2018 | "Velvet Colección" | Мария | |} == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == {{Authority control}} [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанҳои синамои Испониё]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанҳои телевизиони Испониё]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанони асри ХХI]] 70zzex4xmi5sfhv6ci516oydreker4g Майкл Кейн 0 287082 1309044 1298377 2022-08-04T07:57:21Z VASHGIRD 8035 clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Синамогар |ном = Майкл Кейн |номи аслӣ = {{lang-en|Michael Caine}} |тасвир = |бар = |тавсифи тасвир = |ном ҳангоми таваллуд = Морис Ҷозеф Миклвайт |таърихи таваллуд = 14.03.1933 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ|Саутуорк}}, [[Лондони Бузург]], [[Инглистон]], [[Бритониё]] |таърихи даргузашт = |маҳалли даргузашт = |шаҳрвандӣ = {{Парчамбандӣ|Подшоҳии Муттаҳида}} |касб = [[ҳунарпеша]], [[продюсер]] |солҳои фаъолият = 1953 — то ҳол |самт = |мукофотҳо = }} [[Сэр]] '''Майкл Кейн''' ({{lang-en|Sir Michael Caine}}; ҳангоми таваллуд '''Морис Ҷозеф Майклвайт''' ({{lang-en|Maurice Joseph Micklewhite}}; тав. [[14 март]]и [[соли 1933]], [[Лондон]], [[Бритониё]]) — ҳунарпеша, продюсер ва нависандаи англис. Дорандаи лаҳни хотирмон [[Кокнӣ]], Кейн зиёда дар сад филми ҳунарӣ нақш офаридааст, ки дар тӯли фаъолияти тӯлониаш ду [[ҷоизаи Оскар]] ва се [[Глобуси тилоӣ]] ба даст овардааст. Вай яке аз танҳо ду актёр аст (дар якҷоягӣ бо [[Ҷек Николсон]]), ки дар чаҳор даҳсолаи мухталиф ба Оскар барои беҳтарин (асосӣ ё дастгирӣ) пешбарӣ шудааст: солҳои 1960, 1970, 1980 ва 2000. == Зиндагинома == === Кӯдакӣ ва ҷавонӣ === Морис Ҷозеф Миклвайт 14 марти 1933 дар беморхонаи Санкт Олав таваллуд шудааст, писари Морис Ҷозеф Миквайт (1899-1957), ҳаммол дар бозори моҳӣ ва Эллен Франсис Мэри Бурчелл, ошпаз ва фаррош (19 майи 1900 - декабр 1989)<ref>[http://www.allmovie.com/cg/avg.dll?p=avg&sql=2:10198~T1 Michael Caine — AllMovie]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Вай бародари хурд дошт Стенли Виктор Миклайт (11 феврали 1936 - 13 январи соли 2013), ки дар оянда низ ҳунарпеша шуд (ва инчунин насаби Кейнро гирифт). Пас аз марги Эллен 12 майи соли 1991 (Майкл он вақт филми Crazy Stage-ро ба навор мегирифт), бародарон тасодуфан аз хабарнигорон фаҳмиданд, ки онҳо бародари дигаре Дэвид Уилям Бурчелл (11 июли 1925 - марти 1992), доранд, ки Эллен бе издивоҷ таваллуд кардааст. Дэвид аз эпилепсияи шадид азият мекашид ва то дами маргаш дар беморхонаи рӯҳӣ буд - Майкл ва Стенли аз он ҳайрон шуданд, ки Эллен ҳар ҳафта ба он ҷо меомад ва падари онҳо ба таври возеҳ дар бораи Дэвид намедонист. Вай дар мактаб бад таҳсил мекард, дар синни 16-солагӣ мактабро тарк кард ва якчанд касбро иваз карда, бо шартнома барои хидмат дар артиш, дар нерӯҳои экспедитсионии Бритониё дар Корея қарор гирифт. Пас аз хидмати ҳарбӣ вай ба ҳайси ёвари маъмур дар яке аз ширкатҳои театрии вилояти Сусекс кор кардааст. Аз соли 1955, пас аз хатми курсҳои шабонаи актёрӣ, ӯ дар саҳнаҳои театрҳои музофотӣ баромад кард, аз соли 1957 дар намоишҳои телевизионӣ нақш офарид, ки дар охири солҳои 1960-ум дар он зиёда аз 100 нақш иҷро кард. Дар оғози фаъолияти ҳунарии худ, ӯ номи саҳнавияшро Майкл Скотт истифода бурд, аммо баъдтар онро ба Майкл Кейн иваз кард. Дар яке аз китобҳои худ Кейн менависад, ки ин тахаллусро ӯ комилан тасодуфан интихоб кардааст. Дар вақти гуфтугӯ бо як агент дар қутти телефонӣ аз ӯ хоҳиш кардааст, ки тахаллус диҳад. Ба қафо тоб хӯрда, ӯ плакати филми "Шӯриш дар Кейн" -ро дид ва аз гуфтани ин ном дареғ надошт<ref>{{cite web|url=http://www.guardian.co.uk/film/1998/nov/06/1 |author=Barry Norman |title=Michael Caine |date=1998-11-06 |work=Interview |publisher=[[The Guardian]] |lang=en |accessdate=2016-05-07}}</ref>. Берун аз саҳна, актёр ҳамеша номи воқеии худро истифода мебурд. == Фаъолият == === Солҳои 1960-ум === Дар синни 30-солагӣ, Кейн дар филми таърихии ҷангии соли 1964 "Zulu" дар нақши лейтенанти аристократӣ нақш офарида ба эътибори байналмилалӣ ноил гашт. Бо тавсияи [[Шон Коннерӣ]] дар филми "The Ipcress File" ҳунарнамоӣ кард, ки дар он Ҳаррӣ Палмер, ҷосуси зани экспентрикӣ, ки баъдан прототипи [[Остин Пауэрс]] шудааст, нақш бозидааст. Дар филми "Alfie " соли 1966 бинанда саҳнаи ошиқонаи ҷавони малламӯи кабудчашмро, ки нақши ӯро Кейн мебозад, мушоҳида мекунад. Барои ин нақш, ӯ аввалин маротиба ба [[ҷоизаи Оскар]] пешбарӣ шуда буд. Аввалин филми амрикоии Кейн "Gambit" буд, ки дар он ҳунарпешаи маъруфи амрикоӣ [[Ширлӣ Маклейн]] шарики ӯ гашт. === Солҳои 1970 ва 80-ум === Агар хусусияти асосии нақшҳои Кейн дар солҳои 60-ум бозидашуда ашрофи ботинӣ бошад, пас дар ибтидои солҳои ҳафтодум ӯ дар ду мазҳакаи хеле муваффақ нақш офаридааст: «Қуттии Пандора» ва «The Italian Job» (1969). Соли 1971, Кейн дар нақши ғоратгари зӯровар дар филми "Get Carter" аз рӯи романи [[Тед Люис]] пайдо шудааст ҳунарнамоӣ кардааст. Соли 1972, ӯ дар муқобили [[Лоренс Оливйе]] дар детективи муташанниҷи "Sleuth" (аслан Детектив) аз рӯи достони [[Энтонӣ Шаффер]] нақш офарид ва дубора ба [[ҷоизаи Оскар]] пешбарӣ шуд. Пас аз 35 сол, дар соли 2007, Кейн нақши худро дар азнавсозии "Sleuth" дар муқобили [[Ҷуд Лоу]] такрор мекунад, аммо ин дафъа ҳамчун нависандаи кӯҳансол Эндрю Вайк. Аз нимаи дуюми солҳои 1970-ум сар карда, Кейн аксар вақт дар интихоби нақшҳо ба фисқу фуҷур айбдор мешуд. Бисёр филмҳо бо иштироки ӯ бад ноком шуданд, аммо муваффақиятҳои инфиродӣ низ буданд: нақши профессори майзада дар "Тарбияи Рита" (1983) ва моҷароҷӯи касбӣ дар "Қаллобони ифлос" (1988) соҳиби [[Глобуси тилоӣ]] шуд ва нақши маблағгузор Эллиот дар филми [[Вудӣ Аллен]] "Ҳанна ва хоҳаронаш" (1986) ба ӯ барои нақши ёрирасонаш "Оскар" овард. Соли 1988, Кейн детектив [[Шерлок Ҳолмс]]ро (аниқтараш, актёри майзадаи миёнарав, ки Ҳолмсро барои кирояи Ватсон тасвир мекунад) дар филми "Without A Clue" бозид. === Солҳои 1990-ум === Соли 1992 ӯ нақши Эбенезер Скроҷро дар филми "The Muppet Christmas Carol", мутобиқсозии шакли ҳикояи [[Чарлз Диккенк|Диккенс]] бозид. Ба гуфтаи худи Кейн, ин нақши дӯстдоштаи ӯст. Дар солҳои 1990-ум истеъдоди ӯ бо мукофотҳо сарфароз гардонида шуд. Вай барои филми "Little Voice" (1998) бо Глобуси сеюми тилоӣ, барои нақшаш дар филми "The Cider House Rules" (1999) ба "Оскар" -и дуюм мукофотонида шудааст. Соли 1992 аввалин тарҷумаи ҳоли худ - "Ин ҳама барои чист?" -ро ба табъ расонд<ref name="РИА">{{cite web |url=http://weekend.ria.ru/cinema/20130314/808111640.html |title=My Name Is Michael Caine |author=Наталья Попова |publisher=[[РИА Новости]] |date=2013-03-14 |accessdate=2016-05-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130629021014/http://weekend.ria.ru/cinema/20130314/808111640.html |archivedate=2013-06-29 }}</ref>. Соли 1995 ба ҳунарпеша нақши филми амалии канадӣ "Bullet to Beijing" -ро овард, ки онро Кейн як замон "бадтарин таҷрибаи касбӣ дар фаъолияти худ" номида буд. === Солҳои 2000 - 2020ум === Боз барои нақши асосӣ дар драмаи "Der stille Amerikaner" (2002) барои ҷоизаи Оскар пешбарӣ шудааст. Дар силсилафилми блокбастер дар бораи [[Бэтмен]] коргардон [[Кристофер Нолан]] - "Batman Begins" (2005), "The Dark Knight" (2008) ва "The Dark Knight Rises" (2012) - Кейн нақши батлер [[Алфред Пенниуорт|Алфредро]] бозӣ кардааст. Инчунин, дар қатори охирин филмҳои Кейн - падари Остин Пауэрс Найҷел Пауэрс дар филми сеюм барои ҷосусӣ ("Austin Powers in Goldmember", 2002), наққоши бознишаста дар филми бадеии "Children of Men" (2006) ва муҳандиси солхӯрдаи хаёлҳо дар филми дигари Кристофер Нолан "The Prestige" (2006). Соли 2007 филми "Sleuth" ба намоиш баромад, ки дар он Кейн нақши нависандаи романҳои детективӣ Эндрю Уайкро бозад. Соли 2010 ӯ тарҷумаи ҳоли дуввуми худ - "Фил дар Ҳолливуд" -ро навиштааст. Пас аз ҷашни 80-солагии худ дар моҳи марти соли 2013, Кейн эълом дошт, ки фаъолияти актёрии худро дар синни 90-солагӣ хотима хоҳад дод. Дар тӯли ин даҳсола, ба гуфтаи ҳунарпеша, ӯ барои ба даст овардани ҳайкалчаи сеюми Оскар орзу мекунад. Дар солҳои 2010, 2014 ва 2017, Кейн боз ҳамроҳ бо Кристофер Нолан - мутаносибан дар [[триллер]]ҳои [[Фантастикаи илмӣ|фантастикаи илмии]] "Inception" ва "Interstellar" ва драмаи ҷангии "Dunkirk" нақш бозидааст. Солҳои 2013 ва 2016 актёрро дар филмҳои "Now You See Me" ва "Now You See Me 2" дидан мумкин буд. Илова бар ин, дар соли 2013, Кейн дар драмаи мазҳакавии "Mr. Morgan’s Last Love" нақш офарид, ки дар он [[Клеманс Поэзӣ]] шарики ӯ дар саҳна гардид. Инчунин соли 2014, Кейн нақши доктор Бенҷамин Солтро дар триллери [[Брэд Андерсон]] "Eliza Graves" ва дар соли 2015 - нақши Артур (роҳбари "Кингсман") -ро дар комедияи ҷосусии "Kingsman: The Service Secret" иҷро кардааст, дар асоси филми ҳаҷвии "The Secret Service" сохта шудааст. Дар соли 2015, филми [[Паоло Соррентино]] "Youth", ки дар он Майкл Кейн нақши асосиро бозидааст, дар 68-умин ҷашнвораи Канн нахустнамоиш ёфт. Филм ба Палмаи д'Ор пешбарӣ шуд ва ҷоизаи асосии Академияи филмҳои Аврупоро гирифт. Дар соли 2018, актёрро барои нақшофарӣ дар драмаи ҷиноии "Подшоҳи дуздон" ва соли 2020 дар филми афсонавии амалии «Аргумент» дидан мумкин буд, ки аллакай 8-умин филми Кристофер Нолан дар фаъолияти Кейн шудааст. Инчунин, моҳи январи соли 2020 нахустнамоиши фантазияи "Come Away" -и [[Бренда Чапман]], ки дар он Майкл Кейн нақши Чарлиро бозидааст, дар ҷашнвораи Санданс баргузор гардид. [[Анҷелина Ҷолӣ]] ва [[Дэвид Ойелоуо]] шарикони ӯ дар филм шуданд. == Ҳаёти шахсӣ == Майкл Кейн ду маротиба оиладор шудааст: * ба ҳунарпеша [[Патрисиё Ҳейнс]] (1955-1962; духтарашон Доминик дар ин издивоҷ таваллуд шудааст); * ба модел [[Шакира Бэкш]]. (аз соли 1973; духтарашон Наташа дар ин издивоҷ таваллуд шудааст). Ҳунарпеша дар шаҳраки хурди англисии [[Лезерҳед]] дар [[Суррей]] зиндагӣ мекунад. Илова бар ин, Кейн соҳиби як хона дар [[Амрико]] - дар шаҳраки курортии [[Майами Бич]] ([[Флорида]]) мебошад. Дар сиёсат, Кейн ҷонибдори муҳофизакорон аст. Дар соли 2010, вай дар назди мардум сарвазир [[Дэвид Кэмерон]]ро дастгирӣ кард, тавре ки қаблан пешгузаштаи худ [[Маргарет Татчер]]ро дастгирӣ карда буд. == Филмнома == *''[[A Hill in Korea]]'' (1956) *''[[Blind Spot (1958 film)|Blind Spot]]'' (1958) *''[[Zulu (1964 film)|Zulu]]'' (1964) *''[[The Ipcress File (film)|The Ipcress File]]'' (1965) *''[[Alfie (1966 film)|Alfie]]'' (1966) *''[[Funeral in Berlin (film)|Funeral in Berlin]]'' (1966) *''[[Gambit (1966 film)|Gambit]]'' (1966) *''[[Billion Dollar Brain]]'' (1967) *''[[Deadfall (1968 film)|Deadfall]]'' (1968) *''[[The Magus (film)|The Magus]]'' (1968) *''[[The Italian Job]]'' (1969) *''[[Battle of Britain (film)|Battle of Britain]]'' (1969) *''[[Get Carter]]'' (1971) *''[[Sleuth (1972 film)|Sleuth]]'' (1972) *''[[The Black Windmill]]'' (1974) *''[[The Man Who Would Be King (film)|The Man Who Would Be King]]'' (1975) *''[[The Eagle Has Landed (film)|The Eagle Has Landed]]'' (1976) *''[[A Bridge Too Far (film)|A Bridge Too Far]]'' (1977) *''[[The Swarm (film)|The Swarm]]'' (1978) *''[[California Suite (film)|California Suite]]'' (1978) *''[[Dressed to Kill (1980 film)|Dressed to Kill]]'' (1980) *''[[The Hand (1981 film)|The Hand]]'' (1981) *''[[Escape to Victory]]'' (1981) *''[[Educating Rita (film)|Educating Rita]]'' (1983) *''[[The Jigsaw Man (film)|The Jigsaw Man]]'' (1983) *''[[Blame It on Rio]]'' (1984) *''[[The Holcroft Covenant (film)|The Holcroft Covenant]]'' (1985) *''[[Hannah and Her Sisters]]'' (1986) *''[[Mona Lisa (1986 film)|Mona Lisa]]'' (1986) *''[[The Fourth Protocol (film)|The Fourth Protocol]]'' (1987) *''[[Dirty Rotten Scoundrels (film)|Dirty Rotten Scoundrels]]'' (1988) *''[[Mr. Destiny]]'' (1990) *''[[A Shock to the System (1990 film)|A Shock to the System]]'' (1990) *''[[The Muppet Christmas Carol]]'' (1992) *''[[On Deadly Ground]]'' (1994) *''[[The Cider House Rules (film)|The Cider House Rules]]'' (1999) *''[[Miss Congeniality (film)|Miss Congeniality]]'' (2000) *''[[The Quiet American (2002 film)|The Quiet American]]'' (2002) *''[[Austin Powers in Goldmember]]'' (2002) *''[[Secondhand Lions]]'' (2003) *''[[Batman Begins]]'' (2005) *''[[The Prestige (film)|The Prestige]]'' (2006) *''[[Sleuth (2007 film)|Sleuth]]'' (2007) *''[[The Dark Knight (film)|The Dark Knight]]'' (2008) *''[[Harry Brown (film)|Harry Brown]]'' (2009) *''[[Inception]]'' (2010) *''[[Cars 2]]'' (2011) *''[[The Dark Knight Rises]]'' (2012) *''[[Mr. Morgan's Last Love]]'' (2013) *''[[Now You See Me (film)|Now You See Me]]'' (2013) *''[[Interstellar (film)|Interstellar]]'' (2014) *''[[Kingsman: The Secret Service]]'' (2015) *''[[Youth (2015 film)|Youth]]'' (2015) *''[[Going in Style (2017 film)|Going in Style]]'' (2017) *''[[King of Thieves (2018 film)|King of Thieves]]'' (2018) *''[[Tenet (film)|Tenet]]'' (2020) *''[[Twist (2021 film)|Twist]]'' (2021) == Таъсир == Гурӯҳи мусиқавии бритониёии [[Madness]] соли 1984 суруди "Michael Caine"-ро ба ҳунарпеша бахшид, ки дар ҷадвалҳои миллӣ 8 ҳафта давом кард ва ба мақоми 11 расид<ref>{{cite web |url=http://www.officialcharts.com/artist/28003/madness/ |title=MADNESS {{!}} full Official Chart History |publisher=The Official UK Charts Company |lang=en |accessdate=2016-05-07}}</ref>. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == {{Authority control}} [[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳо аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешамардони синамои Британияи Кабир]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешамардони телевизиони Британияи Кабир]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешамардони театри Британияи Кабир]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои мард асри XX]] [[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои мард асри XXI]] [[Гурӯҳ:Продюсерони Британияи Кабир]] [[Гурӯҳ:Нависандагон аз рӯи алифбо]] [[Гурӯҳ:Нависандагони Британияи Кабир]] [[Гурӯҳ:Нависандагони асри XX]] [[Гурӯҳ:Нависандагони асри XXI]] cstadj0fwdy2e55n6tp06su5c7l1blu Леонид Кучма 0 289285 1308809 1297027 2022-08-03T13:18:27Z InternetArchiveBot 30618 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Ходими давлатӣ | вазифа = 2-юм [[Президенти Украина]] | парчам = Flag of the President of Ukraine.svg | парчам2 = Lesser Coat of Arms of Ukraine.svg | аввалдавр = 19 июли 1994 | охирдавр = 23 январи 2005 | пешгузашта = [[Леонид Кравчук]] | ҷонишин = [[Виктор Юшенко]] | нахуствазир = [[Виталий Масол]] <small>(1994—1995)</small><br>[[Евгений Марчук]] <small>(1995—1996)</small><br>[[Павел Лазаренко]] <small>(1996—1997)</small><br>[[Василий Дурдинетс]] <small>(1997, {{и. в.}})</small><br>[[Валерий Пустовойтенко]] <small>(1997—1999)</small><br>[[Виктор Юшенко]] <small>(1999—2001)</small><br>[[Анатолий Кинах]] <small>(2001—2002)</small><br>[[Виктор Янукович]] <small>(2002—2005)</small><br>[[Николай Азаров]] <small>(2005, {{и. в.}})</small> | вазифа_2 = Раиси [[:ru:Второе минское соглашение#Контактная группа по урегулированию ситуации на Донбассе|гурӯҳи тамос оид ба ҳалли масъалаи Донбасс]] | парчам_2 = Flag of Ukraine.svg | аввалдавр_2 = 3 июни 2019 | охирдавр_2 = 28 июли 2020 | пешгузашта_2 = [[Евгений Марчук]] | ҷонишин_2 = [[Леонид Кравчук]] | президент_2 = [[Володимир Зеленский]] | аввалдавр_3 = 5 феврали 2015 | охирдавр_3 = 2 октябри 2018 | пешгузашта_3 = <small>вазифа таъсис ёфт</small> | ҷонишин_3 = [[Евгений Марчук]] | президент_3 = [[Пётр Порошенко]] | вазифа_4 = Раиси [[Шӯрои раҳбарони кишварҳои ИДМ]] | парчам_4 = Flag of the CIS.svg | парчам2_4 = Emblem of CIS.svg | аввалдавр_4 = 29 январи 2003 | охирдавр_4 = 16 сентябри 2004 | пешгузашта_4 = [[Владимир Путин]] | ҷонишин_4 = [[Владимир Путин]] | вазифа_5 = [[Сарвазири Украина]] | парчам_5 = Flag of Ukraine.svg | парчам2_5 = | президент_5 = [[Леонид Кравчук]] | аввалдавр_5 = 13 октябри 1992 | охирдавр_5 = 21 сентябри 1993 | пешгузашта_5 = [[Витолд Фокин]]<br>[[Валентин Симоненко]] (и. в.) | ҷонишин_5 = [[Ефим Звягилский]] (и. в.)<br>[[Виталий Масол]] }} '''Леонид Данилович Кучма''' ({{Lang-uk|Леонід Данилович Кучма}}; тав. [[9 август]]и [[Соли 1938|1938]], [[Чайкино (ноҳияи Новгород-Северский)|Чайкино]], [[ноҳияи Новгород-Северский]], [[вилояти Чернигов]], [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Украина|ҶШС Украина]], [[Иттиҳоди Шӯравӣ]]) арбоби сиёсӣ ва давлатии [[Иттиҳоди Шӯравӣ|шӯравӣ]] ва [[Укроин|украинӣ]]. 1992-1993 — сарвазири 2-юми Украина, 1994-2005 — президенти 2-юми Украина. Академики Академияи байналмилалии астронавтика. Ягона президенти Украина, ки ду давра дар ин вазифа кор кардааст. Раиси гурӯҳи тамос оид ба ҳалли низоъ дар Донбасс дар солҳои 2015-2018 ва аз соли 2019-2020. == Зиндагинома == [[9 август|9 августи соли]] [[Соли 1938|1938]] дар кордони ҷангал дар оилаи ҷангалбон таваллуд ёфт <ref name="leonid-kuchma-vse-vremya">{{Cite web|url=https://fakty.ua/168495-leonid-kuchma-vse-vremya-borba-ni-odnogo-vazhnogo-resheniya-bez-borby-bez-protivostoyaniya-bez-soprotivleniya|title=Леонид Кучма: «Все время борьба. Ни одного важного решения без борьбы, без противостояния, без...|publisher=fakty.ua|lang=ru|accessdate=2019-06-05}}</ref>. Падар — Даниил Прокофиевич Кучма (1901-1942), ҳамчун ҷангалбон дар хоҷагии ҷангали Новгород-Северский кор кардааст <ref name="leonid-kuchma-vse-vremya"/>. Дар солҳои ҷанг ӯ сержанти калон буд, моҳи октябри соли 1941, дар соҳили чапи Волхов, дивизияи 111-уми пиёдагард иҳота карда шуд. Баталиони муҳандиси 560-ум барои аз дегдон берун кардани дивизия фиристода шуд. Ҳангоми убур ба ҷангиён, аз ҷумла Д.П.Кучма, лозим омад, ки зери оташи душман дар оби яхбаста кор кунанд. Барои ин корнамоии ҳарбӣ 27 декабри соли 1941 бо фармони [[Президиуми Совети Олии СССР|Президиуми Шӯрои Олии СССР]] сержанти калон Даниил Кучма бо [[ордени Ситораи Сурх]] сарфарозгардидааст<ref name=":0">{{Cite web|url=https://lb.ua/file/person/1406_kuchma_leonid_danilovich.html|title=Кучма Леонид Данилович|author=|website=|date=|publisher=lb.ua|accessdate=2019-06-05}}</ref>. Вай 7 феврали соли 1942 дар госпитали армияи No756 дар деҳаи Новоселитси вилояти Новгород аз илтиҳоби шуш ҳалок шуд , ки ҳангоми убур аз дарёи Волхов аз ҷониби сарбозони шӯравӣ гирифта шудааст. То соли 1996 Даниил Кучма гумшуда ҳисобида мешуд. Ҷои дафни ӯро мошинҳои ҷустуҷӯии новгородӣ кашф карданд <ref>{{Cite web|url=https://podrobnosti.ua/422022-kuchma-pobyval-na-mogile-ottsa-i-raskritikoval-juschenko-za-9-maja.html|title=Кучма побывал на могиле отца и раскритиковал Ющенко за 9 мая|date=2007-05-09|publisher=podrobnosti|accessdate=2019-06-05}}</ref>. Модар — Прасковя Трофимовна Кучма (8 августи 1906-1986, [[Днепр (шаҳр)|Днепропетровск]]) <ref name="leonid-kuchma-vse-vremya"/><ref name="maidan.org.ua">{{Cite web|url=https://maidan.org.ua/2012/06/lukanov-vidtsyfruvav-kuchmu-yuschenka-i-zaklyche-ne-vbyvaty-yanukovycha/|title=Луканов відцифрував Кучму, Ющенка і закличе «не вбивати Януковича»|author=|website=|date=2012-06-06|publisher=maidan.org.ua|lang=uk|accessdate=2019-06-05}}</ref>, дар [[колхоз]] кор карда, се фарзанд ба воя расонидааст <ref>[http://www.rian.ru/society/20020809/204930.html К 64-летию Леонида Кучмы — справка | Общество | Лента новостей «РИА Новости»]</ref><ref>[https://fakty.ua/20314-leonid-kuchma-sejchas-chasto-govoryat-danilych-prosti-ya-ochen-dorozhu-etim-ubezhden-chto-vremya-rasstavit-vse-neobhodimye-akcenty-i-v-ocenke-razvitiya-strany-v-gody-moego-prezidentstva?logout=1 Леонид кучма: "сейчас часто говорят: "данилыч, прости… " я очень дорожу этим. Убежден, что… — Газета «ФАКТЫ и комментарии»>]</ref><ref>{{Cite web|url=http://files.korrespondent.net/politics/kuchma/|title=Досье — Корреспондент|deadlink=yes|accessdate=2011-02-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110125004826/http://files.korrespondent.net/politics/kuchma|archivedate=2011-01-25}}</ref>. === Таҳсил === Вай дар мактаби миёнаи Костообровски ноҳияи Семёновски вилояти [[Вилояти Чернигов|Чернигов]] таҳсил кардааст. Соли 1960 факултаи физика ва техникаи [[Донишгоҳи Миллии Олес Хончар Днепр|Донишгоҳи давлатии Днепропетровскро]] бо ихтисоси муҳандис-механик хатм кардааст <ref name=":0"/>. Номзади илмҳои техникӣ, [[профессор]]и донишгоҳ <ref name=":1">{{Cite web|url=https://www.newsru.com/background/31oct2004/kuchmald.html|title=Леонид Кучма: биография уходящего президента|date=2004-10-31|publisher=NEWSru.com|accessdate=2019-06-05}}</ref>. === Карераи ракетчӣ === Баъд аз хатм ӯ дар соҳаи ракетаву кайҳонӣ дар бюрои конструктории Южное ([[Днепр (шаҳр)|Днепропетровск]]) кор кард<ref name=":0"/>. Дар синни 28-солагӣ вай пешвои техникии озмоишҳои ракетаи интиқолии Сиклон-2 дар космодроми [[Байконур]] гардид ва натиҷаи беназир ба даст овард: ҳамаи 106 партоб бомуваффақият анҷом ёфтанд. Ҳамчун тарроҳ вай дар таҳияи ҳам як қатор мушакҳои баллистикии ҳарбӣ ва лоиҳаҳои мулкӣ, аз ҷумла "Блоки Е" — системаи ҳаракатдиҳандаи модул барои ба сатҳи моҳ фуруд омадани кайҳоннавардон ширкат варзид. То он даме, ки барномаи сунъии сунъии советӣ дар соли 1969 бекор карда шуд, Блоки Е ягона ҷузъе буд, ки ҳамаи озмоишҳоро бомуваффақият гузашт ва барои истифода омода буд. Дар синни 38-солагӣ ӯ котиби кумитаи ҳизбии "Южмаш", узви Кумитаи Марказии Ҳизби Коммунисти Украина шуд. Вакили [[Съезди XXVII КПСС|съездҳои XXVII]] ва [[Съезди XXVIII КПСС|XXVIII]] [[Съезди КПСС|КПСС]] <ref name=":0"/>. Соли 1979 ӯ ҳамчун муҳандиси ракета [[Ҷоизаи Ленин]]иро ба даст овард <ref name=":0"/>. Аз соли 1982 — муовини якуми тарроҳи генералӣ, солҳои 1986-1992— директори генералии иттиҳодияи истеҳсолии «Заводи мошинсозии ҷанубӣ» <ref name=":0"/>. Соли 1991 ӯ яке аз асосгузорони [[Академияи илмҳои технологии Украина]] гардид <ref name=":0"/>. === Сиёсатмадорӣ === Соли 1990 вакили халқии Украина дар Радаи Олӣ даъвати 1 <ref name=":1"/>, яке аз роҳбарони дирексия <ref name=":0"/>, як гурӯҳ роҳбарони корхонаҳои калон дар Верховная Радаи Украина даъвати 1 интихоб шуд. Дар моҳи июли соли 1990 вай ба тарафдории [[Эъломия дар бораи соҳибихтиёрии давлатии Украина|Эъломияи соҳибихтиёрии давлатии Украина]] овоз дод. Путч августиро маҳкум кард. 24 августи соли 1991 ба тарафдории [[Эъломияи истиқлоли Украина]] овоз дод. Дар аввалин интихоботи президентии Украина дар соли 1991, ӯ аз номзадии демократ Игор Юхновский пуштибонӣ кард ва шахси боэътимоди ӯ буд. Моҳи октябри соли 1992 бо дастгирии Дирексияи корхонаҳои саноати вазнини Украина [[Сарвазирони Украина|сарвазири Украина]] шуд <ref name=":0"/> ва ин вазифаро то сентябри соли 1993 ба уҳда дошт. Кучма бо назардошти вазъи душвори иқтисодиёти кишвар розӣ шуд, ки сарвазир интихоб шавад. Пастравии ММД 10%, гиперинфлятсия 2000% ва касри буҷа 14% нисбат ба ММД буд. Системаҳои андоз ва молия фалаҷ шуда буданд. Ҳамчун шарти ба вазифаи сарвазирӣ гузаштан Кучма квитансияро барои шаш моҳи ваколатҳои бесобиқа васеъ, аз ҷумла, ҳуқуқи баровардани фармонҳои ба қонунҳо баробар ва таъйин кардани роҳбарони минтақа муқаррар кард. Ин талаботҳо бо қабули Қонуни № 2796-XII аз 18 ноябри соли 1992 иҷро шуданд. Пас аз ба охир расидани ин қонун Кучма ба тамдиди он исрор варзид, аммо Радаи Олӣ рад кард ва пас аз он истеъфо дод. Муроҷиати истеъфо 10 сентябри соли 1993 аз ҷониби Президенти Украина [[Леонид Кравчук]], 21 сентябри соли 1993 — аз ҷониби Радаи Олӣ Украина қабул карда шуд <ref name=":1"/>. Аз моҳи декабри соли 1993 — президенти Иттиҳоди саноатчиён ва соҳибкорони Украина <ref name=":0"/><ref name=":1"/>. Моҳи марти соли 1994 вай вакили халқии Украина даъвати II интихоб шуд <ref name=":0"/>. 10 июли соли 1994 дар интихобот президенти Украина интихоб шуд. 14 ноябри соли 1999 дар натиҷаи интихобот дубора ба ин мақом интихоб шуд. == Украина дар давраи раёсати Кучма == === Иқтисод === Пас аз пошхӯрии Шӯравӣ вазъи иқтисодӣ ва иҷтимоии Украина мунтазам бад шуд. Иқтисод нисфи ба Русия вобаста буд; танҳо 20% маҳсулоти саноатӣ сикли пӯшидаи дохилӣ доштанд. Дар соли 1993, таваррум (инфлятсия) аз 10000% зиёд шуд, дар соли 1994 — зиёда аз 400%. Соли 1994 коҳиши рекордии ММД ба қайд гирифта шуд — 22,9%. Қариб дар ҳама соҳаҳои иқтисодиёт истеҳсолот, аз ҷумла дар саноат — 27%, дар сохтмон — 35% коҳиш ёфт. Мувофиқи натиҷаҳои соли 1994 ММД-и Украина 54,4% нисбат ба соли 1990 буд. Украина дар назди Русия барои манбаъҳои энергетикӣ қарзҳои калон дошт. Украина пули комилҳуқуқи миллӣ, низоми бонкӣ, фондҳои иҷтимоӣ, озуқаворӣ, молиявӣ ва дигар бозорҳоро надошт. Дарвоқеъ, ягон синфи миёна набуд, тиҷорати миёна ва хурд дар давраи ибтидоӣ буданд. Мӯҳлати раёсати Леонид Кучмаро шартан метавон ба солҳои афтиши иқтисодӣ то соли 1998 тақсим кард, ки ММД ба 40,9% -и соли 1990 расидааст ва ба давраи рушди иқтисодӣ дар солҳои 2000-2004, ки ба Украина дар соли 2004 имкон дод, ки Нишондиҳандаи ММД ба сатҳи соли 1994 расонад. Солҳои бӯҳрон бо сатҳи пасти сармоягузорӣ, қарз аз аҳолӣ барои музди меҳнат ва нафақа ва мувофиқан қарзи аҳолӣ аз ҳаққи хидмати коммуналӣ ва [[бартер]]изатсияи иқтисодиёт қайд карда шуданд. [[Иқтисоди бозор|Ҳамзамон, муносибатҳои бозорӣ]] дар кишвар дар давраи раёсати Леонид Кучма ташаккул ёфтанд. Ба эътидол омадани вазъи иқтисодӣ имкон дод, ки соли 1996 [[Гривняи Украина|гривна]], пули миллии Украина ҷорӣ карда шавад. Хусусигардонии хурду миёна, замин, аграрӣ, пулӣ, молиявӣ, буҷетӣ, андоз ва бисёр ислоҳоти дигар гузаронида шуданд. Барои солҳои 1995-2004 музди миёнаи меҳнат бо ҳисоби доллар 2,5 маротиба, сармоягузориҳои хориҷӣ — 11 маротиба, захираҳои тило ва асъор — 14 маротиба зиёд шуданд. Қарзҳо дар назди аҳолӣ барои нафақа ва музди меҳнат пардохта шуданд. Қарзҳо барои манбаъҳои энергетикӣ (пеш аз ҳама барои газ) дар назди Русия ва Туркманистон тавассути мубодила ҳал карда шуданд. Дар аҳди Кучма, Украина нархи мӯътадили газро аз Федератсияи Русия таъмин кард; заводҳои нафткашонӣ бор карда шуданд; дар АЭС се агрегати энергетикӣ ба анҷом расид, баъзе иншооти роҳи оҳан аз нав сохта шуданд. Системаи ҳавасмандгардонии рушди соҳибкорӣ таъсис дода шуд. Бартер барҳам дода шуд, таваррум боздошта шуд, касри буҷа, сатҳи бори қарз, бори андоз ба иқтисодиёт ва аҳолӣ ба таври назаррас коҳиш ёфт, нишондиҳандаҳои савдои хориҷӣ ва тавозуни пардохт беҳтар шуданд, уҳдадориҳои қарз дар назди ХБА иҷро шуданд. Украина ҳамчун як кишвари дорои иқтисоди бозорӣ эътироф карда шуд. === Бинои давлатӣ === Ҳамчун президент, Кучма идеяи таҳия ва қабули Конститутсияи нави Украинаро ҳамчун давлати мустақил пешбарӣ карда, ташаббускори имзои Аҳдномаи конститутсионӣ дар 8 июни соли 1995 буд <ref>[http://zakon1.rada.gov.ua/laws/show/1к/95-вр Конституційний Договір між Верховною Радою України та… | від 08.06.1995 № 1к/95-ВР (Сторінка 1 з 2)]</ref>. Пас аз он ки раванди конститутсионӣ бо сабаби ба созиш наомада шудани қувваҳои мухталифи сиёсӣ ба мутаваққиф шудан оғоз кард, Кучма қарори худро дар бораи ба раъйпурсии умумихалқӣ расонидани матни Конститутсия эълон кард. Танҳо ин таҳдид Верховная Радаро маҷбур кард, ки раванди тасдиқи Конститутсияро суръат бахшад ва дар натиҷаи «шаби конститутсионӣ» 28 июни соли 1996 он қабул карда шуд <ref>https://www.bbc.com/ukrainian/ukraine_in_russian/2012/06/120628_ru_s_constitution_anniversary</ref><ref>[https://www.unian.net/politics/10167344-kak-prinimalas-konstituciya-ukrainy-vospominaniya-ochevidca.html День Конституции Украины - Как принималась Конституция Украины]</ref>. === Сиёсати хориҷӣ === Дар сиёсати хориҷӣ Кучма принсипи ҳамкории бисёрвекторӣ ва баробарҳуқуқи Украинаро ҳам бо давлатҳои Ғарб ва ҳам бо кишварҳои Осиё, Амрикои Лотинӣ, Русия ва аъзои ИДМ пазируфт. 31 майи соли 1997 вай ҳамроҳ бо президенти Русия [[Борис Елтсин]] " Шартномаи дӯстӣ, ҳамкорӣ ва шарикии Федератсияи Русия ва Украинаро " имзо кард. Ва аллакай 9 июли соли 1997, ӯ "Оинномаи шарикии махсуси Украина ва НАТО" -ро имзо кард. 23 майи соли 2002 Шӯрои Амнияти Миллӣ ва Дифои Украина таҳти раёсати Кучма қарор кард, ки пайвастан ба [[НАТО]] ҳадафи стратегӣ барои ин кишвар аст. Кучма яке аз ташаббускорони асосии таъсиси созмони ГУАМ дар соли 1997 буд. Ба гуфтаи аксари коршиносон, ин сохтор, ки Гурҷистон, Озарбойҷон, Молдова (ва баъдан Ӯзбекистонро) таҳти роҳбарии воқеии ғайрирасмии Украина муттаҳид кард, кӯшиши ташкили маркази алтернативии ҷозиба дар ИДМ ва муқовимат бо бартарияти ин фазои геополитикӣ бо Федератсияи Россия шуд <ref>{{Cite web|url=https://comments.ua/world/429903-vneshnepoliticheskiy-startap-kuchmi-taki.html|title=Внешнеполитический стартап Кучмы таки сработал|author=|website=comments.ua|date=2013-10-11|publisher=Comments.UA}}</ref>. Дар моҳи июни соли 2001, бо даъвати Кучма, Попи Рум Иоанни Павел II <ref>{{Cite web|url=http://www.newsru.com/religy/23jun2001/vizit76.html|title=Иоанн Павел II прибыл в Киев|author=|website=newsru.com|date=2001-06-23|publisher=Newsru.com}}</ref> ба Украина ташриф овард [1], ду маротиба Президенти ИМА Билл Клинтон бо даъвати Кучма бо сафари расмӣ ба Киев омад. Дар соли 2001, Верховная Рада нисбати Леонид Кучма импичментро оғоз карданӣ шуд. Вай ба фурӯши ғайриқонунии силоҳ, ташкили лату кӯби вакил Аляксандр Эляшкевич айбдор карда шуд <ref>Второй президент. — Дело, 09.08.2006. — № 192</ref><ref>[https://ria.ru/history/20050710/40878138.html День в истории — 10 июля]. — РИА Новости, 10.07.2005</ref>. Леонид Кучма маъруфиятро аз даст медод. Рейтинги эътимоди ӯ 20%, нобоварӣ — 60% буд. Интихоби муҳлати сеюм барои ӯ камтар ва камтар воқеӣ мешуд. == Оила == [[Акс:Kuchma_and_Pinchuk,_12_September_2014.jpg|мини|Леонид Кучма бо домодаш, соҳибкор Виктор Пинчук]] * Бародари калонӣ Александр Данилович Кучма (1928-1984), шахтёр, бар асари саратони шуш вафот кард <ref name="maidan.org.ua"/>. ** Ҷиян Владимир Александрович Кучма — соҳибкор <ref>[http://www.segodnya.ua/news/12050423.html Селяне ходят к Кучме домой, а на его 70-летие споет Элтон Джон | Новости Украины | Накануне юбилея бывшего президента мы побывали на месте будущего праздника и в его родном селе]</ref>. * Хоҳар Вера Даниловна Тимошенко (Кучма), ки ба ҳайси ронандаи тепловоз кор мекард, дар синни 48-солагӣ аз сактаи мағзӣ даргузашт. * Зан Людмила Николаевна Кучма (1940) (зод. Талалаева). Людмила духтари ба фарзандӣ қабулшудаи Геннадий Туманов, муовини саринженери Южмаш (1952-1966), сармуҳандиси Саридораи техникии Вазорати мошинсозии умумии СССР (1966-1976) мебошад. ** Духтар Елена Леонидовна Пинчук (1970), асосгузори Бунёди АНТИСПИД ва роҳбари шӯрои нозирони медиа-гурӯҳи StarLightMedia, ки ба он STB, ICTV, Novy, QTV, M1, M2 ва як қатор дигар ширкатҳои медиавӣ дохиланд. Вай бо як соҳибкори маъруф ва арбоби ҷамъиятӣ Виктор Пинчук издивоҷ кард <ref>{{Cite web |url=https://ru.tsn.ua/ukrayina/doch-kuchmy-smenila-familiyu.html |title=Дочь Кучмы сменила фамилию — Украина — ТСН.ua |accessdate=2021-05-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180125015313/https://ru.tsn.ua/ukrayina/doch-kuchmy-smenila-familiyu.html |archivedate=2018-01-25 }}</ref> ; қаблан бо Игор Франчук издивоҷ карда буд. *** Роман Игоревич Пинчук <ref>{{Cite web|url=https://interfax.com.ua/news/economic/457338.html|title=Внук Кучмы в составе команды "Интерпайпа" восстанавливает Хьюстон после урагана|author=|website=Интерфакс-Украина|date=2017-10-26|publisher=}}</ref> (3 апрели 1991) <ref>[http://www.pravda.com.ua/rus/news/2003/12/22/4376066/ Игорь Франчук: Я не обращаю внимания на характеристики «держатель наследства внука президента» | Украинская правда]</ref>. *** Екатерина Викторовна Пинчук (4 июни соли 2003) <ref>[https://fakty.ua/140609-doch-leonida-kuchmy-rodila-devochku Елена Пинчук родила дочь — Газета «ФАКТЫ и комментарии»]</ref>. *** Вероника Викторовна Пинчук (28 сентябри 2011) <ref>[https://www.unian.net/common/547642-u-kuchmyi-rodilas-vnuchka.html У Кучмы родилась внучка]</ref>. == Ҷоизаҳо == * Ордени Байраки Сурхи Меҳнат (1976) * Ҷоизаи Ленинӣ ([[Соли 1979|1979]]) * Ордени Нишони фахрӣ барои Ватан, дараҷаи 1 ([[Русия|Россия]], 20 апрели 2004) — ''барои саҳми бузурги шахсӣ дар таҳкими дӯстӣ ва ҳамкории байни халқҳои Россия ва Украина'' <ref>[http://www.kremlin.ru/acts/bank/20852 Указ Президента Российской Федерации от 20 апреля 2004 года № 556 «О награждении орденом „За заслуги перед Отечеством“ I степени Кучмы Л. Д.»]</ref> (орденро президенти Леонид Кучма тақдим кард Федератсияи Россия [[Дмитрий Медведев]] дар [[Кремли Москва|Кремл]], 28 июли соли 2011)) <ref>{{Cite web |url=https://ru.tsn.ua/ukrayina/medvedev-nagradil-kuchmu-ordenom-za-zaslugi-pered-rossiey.html |title=В Кремле Медведев вручил Кучме орден «За заслуги перед Отечеством» I степени |accessdate=2021-05-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180125015343/https://ru.tsn.ua/ukrayina/medvedev-nagradil-kuchmu-ordenom-za-zaslugi-pered-rossiey.html |archivedate=2018-01-25 }}</ref> * Фармони Ҷумҳурии [[Молдова]] (8 августи 2003) — ''ҳамчун нишони сипосгузории амиқ барои саҳми махсус дар рушди муносибатҳои дӯстӣ ва ҳамкории Украина ва Ҷумҳурии Молдова'' <ref>[http://lex.justice.md/viewdoc.php?action=view&view=doc&id=288352&lang=2 Указ Президента Республики Молдова от 8 августа 2003 года № 1437 «О награждении Его Превосходительства господина Леонида Кучмы орденом «Ordinul Republicii»]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.tvc21.md/prn_news.php?id=3926&par=0 |title=''Владимир Воронин наградил Леонида Кучму «Орденом Республики»'' |accessdate=2021-05-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071218191951/http://www.tvc21.md/prn_news.php?id=3926&par=0 |archivedate=2007-12-18 }}</ref> * Ордени Истиқлолият ([[Озарбойҷон]], 6 августи 1999) — ''барои хидматҳои бузург дар рушди дӯстӣ ва ҳамкории Украина ва Озарбойҷон, корҳои арзанда дар тавсеаи шарикии стратегии кишварҳо'' <ref>[http://www.e-qanun.az/framework/3878 Указ Президента Азербайджанской Республики от 6 августа 1999 года № 177 «О награждении орденом „Независимость“ президента Украины Леонида Даниловича Кучмы»]</ref> * Ордени Вахтанг Горгазал дараҷаи I ([[Гурҷистон]], 2013) <ref>{{Cite web|url=https://idfi.ge:443/en/state-prices-awarded-by-the-president-of-georgia-in-2003-2015|title=State Awards Issued by Georgian Presidents in 2003-2015|author=|website=|date=|publisher=IDFI|lang=en|accessdate=2019-05-12}}</ref> * Ордени Уқоби тилоӣ ([[Қазоқистон]], 7 сентябри 1999) — ''барои саҳми барҷастаи шахсӣ дар таҳкими муносибатҳои анъанавии дӯстӣ ва бародарии байни халқҳои Қазоқистон ва Украина, хоҳиши бепоёни густариши ҳамкориҳои ҳамаҷониба ва мутақобилан судманди Қазоқистон'' <ref>[http://karaganda.pmicro.kz/DB/Busn/Govern/Laws/Ukase/Kuchma.htm Указ Президента Республики Казахстан о награждении орденом «Золотого орла» (Золотой Орел) Л. Д. Кучмы] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20080308035428/http://karaganda.pmicro.kz/DB/Busn/Govern/Laws/Ukase/Kuchma.htm |date=2008-03-08 }}{{недоступная ссылка|число=14|месяц=06|год=2018}}</ref> * Орден барои хидмати шоиста ([[Ӯзбекистон]], 16 феврали 1998) — ''барои хидматҳои барҷаста дар таҳкими дӯстии байни халқҳои Узбекистон ва Украина, рушди муносибатҳои дуҷонибаи байнидавлатӣ, инчунин барои саҳми назаррас дар ҳифзи сулҳ ва субот, афзоиши нуфузи байналмилалии кишвар'' <ref>[http://db.natlib.uz/ru/editions/14567 Указ Президента Республики Узбекистан от 16 февраля 1998 года "О награждении Президента Украины Кучмы Леонида Даниловича орденом «Буюк хизматлари учун»] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20210510143832/http://db.natlib.uz/ru/editions/14567 |date=2021-05-10 }} // Народное слово выпуск № 33-34 (1817—1818)</ref> * Дорандаи Салиби калони ордени Витаутаси Бузург ([[Литва]], 20 сентябри 1996) — ''барои хидматҳояш дар рушди муносибатҳои наздисарҳадии Украина ва Ҷумҳурии Литва ва ҳамкории дӯстонаи байни халқҳо'' <ref>[https://e-seimas.lrs.lt/portal/legalAct/lt/TAD/TAIS.31055?positionInSearchResults=19&searchModelUUID=748b101f-3fc8-4087-b6d6-1a4da06a7f02 Dėl L.Kučmos apdovanojimo Vytauto Didžiojo 1-ojo laipsnio ordinu]</ref> * Дорандаи Салиби калони ордени Герсогии Гедиминас ([[Литва]], 1998) <ref>{{Cite web |url=http://paulauskas.president.lt/ordinai/table_e.phtml |title=Сайт Президента Литвы |accessdate=2021-05-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060103174259/http://paulauskas.president.lt/ordinai/table_e.phtml |archivedate=2006-01-03 }}</ref> * Салиби Бузург бо ситораи ордени Гули Сафед ([[Финланд|Финляндия]], 1995) * Ордени Серафим ([[Суэд|Шветсия]], 23 марти 1999) <ref>[[:sv:Lista över mottagare av Serafimerorden#Carl XVI Gustaf (1973–)|Lista över mottagare av Serafimerorden]]</ref> * Дорандаи Салиби калони ордени Нишони Ҷумҳурии Итолиё ([[Итолиё|Италия]], 3 майи соли 1995) <ref>[https://www.quirinale.it/onorificenze/insigniti/11366 Le onorificenze della Repubblica Italiana]</ref> * Занҷираи ордени Ордени Шоистаи шаҳрвандӣ ([[Испания]], 4 октябри 1996) <ref>[https://www.boe.es/diario_boe/txt.php?id=BOE-A-1996-22150 Bollettino Ufficiale di Stato]</ref> * Занҷири бузурги ордени Инфанта дон Энрике ([[Пуртуғол|Португалия]], 16 апрели 1998) <ref>[http://www.ordens.presidencia.pt/?idc=154&list=1 Информация на сайте Президента Португалии]{{ref-pt}}{{недоступная ссылка|число=14|месяц=06|год=2018}}</ref> * Ордени Уқоби Сафед ([[Лаҳистон]], 16 майи 1997) * Ситораи калони фахрӣ "Барои хидматҳо дар Ҷумҳурии Австрия" ([[Австрия]], 1998) * Занҷири ордени Ситораи Руминия ([[Руминия]], 2000) <ref>[http://canord.presidency.ro/Ord.St.Rom..xls Tabella degli insigniti]</ref> * Ордени Мугунхва ([[Ҷумҳурии Корея]], 1996) * Ордени Оилаи Шоҳонаи Бруней, дараҷаи 1 ([[Бруней]], 2004) <ref>[http://www.umoloda.kiev.ua/number/136/113/4451/ ''Кучма в гостях ӯ султана'']</ref> * Ордени Инқилоби Бузурги Сентябр ([[Либиё|Либия]], 2003) <ref>[https://www.pravda.com.ua/rus/news/2003/10/12/4374776/ Кучма получил орден из рук диктатора-пособника террористов]</ref> * Медали "Байтулмуқаддас 2000" (Мақомоти Миллии Фаластин, 2000) <ref>[http://www.omsa.org/files/jomsa_arch/Splits/2004/60087_JOMSA_Vol55_3_13.pdf Medal of Bethlehem, 2000]{{ref-en}}</ref>. * Медали солгарди "25 соли истиқлоли Украина" (19 августи 2016) — ''барои хидматҳои назарраси шахсӣ дар ташаккули Украинаи мустақил, тасдиқи соҳибихтиёрии он ва таҳкими нуфузи байналмилалӣ, саҳми назаррас дар сохтмони давлатӣ, иҷтимоӣ-иқтисодӣ, рушди фарҳангию маърифатӣ, фаъолияти фаъоли ҷамъиятӣ-сиёсӣ, хидмати софдилона ва бенуқсон ба халқи украин'' * Нишони фахрии [[Иттиҳоди давлатҳои муштаракулманофеъ|Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил]] (16 сентябри 2004) — ''барои саҳми калон дар рушди дӯстӣ, ҳамсоягии нек, ҳамдигарфаҳмӣ ва ҳамкории мутақобилан судманд дар доираи Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ҳамчун Раиси Шӯрои Сарони давлатҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил'' <ref>[http://www.cis.minsk.by/reestr/ru/index.html#reestr/view/text?doc=1631 Протокольное Решение Совета глав государств СНГ «О награждении Почётным знаком Содружества Независимых Государств» (Совершено в Астане 16 сентября 2004 года)]</ref> * Занҷири ордени қабри муқаддас ([[Уршалим|Патриархи Православии Ерусалим]], 2000) * Ордени шоҳзодаи муқаддас Владимир, баробар ба ҳаввориён, дараҷаи I (UOC (MP), 1999) * Ордени Роҳиб Иля аз Муромец дараҷаи I (UOC (MP), 2004) <ref>[http://www.interfax-religion.ru/print.php?act=archive&id=12652 В Севастополе освящён восстановленный храм святого равноапостольного князя Владимира]</ref> * Ҷоизаи давлатии Украина дар соҳаи илм ва технология дар соли 1993 (31 декабри соли 1993) — ''барои таҳияи тарроҳӣ, технологияи истеҳсолот ва рушди истеҳсоли силсилавии [[Троллейбус|троллейбусҳои мусофиркаши]] сершумори силсилаи YuMZ-T'' (ҳамчун қисми як даста) <ref>[https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/617/93 Указ Президента України № 617/93 від 31 грудня 1993 року «Про присудження Державних премій України в галузі науки і техніки 1993 року»]{{ref-uk}}</ref> * Шаҳрванди фахрии вилояти Донетск (2002) <ref name="novosti.dn.ua">{{Cite web|url=http://novosti.dn.ua/details/2644/|title=Бубка стал Почетным гражданином Донецкой области|deadlink=yes|accessdate=2008-01-22|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CW00kUEB?url=http://novosti.dn.ua/details/2644/|archivedate=2012-11-28}}</ref> * Шаҳрванди фахрии Севастопол (2002) * Шаҳрванди фахрии Кривой Рог (22 октябри 1999) <ref>{{Cite web |url=http://kryvyirih.dp.ua/ua/st/pg/141209854288387_s/ |title=Кучма Леонид Данилович — Почётный гражданин Кривого Рога |accessdate=2021-05-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150402150552/http://kryvyirih.dp.ua/ua/st/pg/141209854288387_s/ |archivedate=2015-04-02 }}</ref> * Гражданини фахрии Днепр * Гражданини фахрии Белгород-Днестровский * Шаҳрванди фахрии Полтава * Шаҳрванди фахрии Ереван (2002) * Унвони академики Академияи байналмилалии астронавтика <ref>{{Cite web|url=https://tass.ru/kosmos/6264245|title=Кучма получил звание академика Международной академии астронавтики|publisher=[[ТАСС]]|lang=ru|accessdate=2020-03-16}}</ref> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} {{Президентҳои Украина}} [[Гурӯҳ:Президентҳои Украина]] [[Гурӯҳ:Сарварони Украина]] [[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони Укроин]] [[Гурӯҳ:Сарварони Аврупо дар асри XXI]] [[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XXI]] [[Гурӯҳ:Барандагони Мукофоти ленинӣ]] [[Гурӯҳ:Дорандагони ордени Байрақи Сурхи Меҳнат]] [[Гурӯҳ:Номзадҳои улуми техникӣ]] [[Гурӯҳ:Википедиа:Зиндагиномаи муосирон]] [[Гурӯҳ:Википедия:Мақолаҳои бо сарчашма аз Викидода]] [[Гурӯҳ:Зодагони соли 1938]] [[Гурӯҳ:Зодагони рӯзи 9 август]] [[Гурӯҳ:Pages with unreviewed translations]] o1go9nf05gmog1yqtp5vi4ih5plcl98 Мэрилин Монро 0 289925 1308833 1294539 2022-08-04T05:15:38Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Синамогар }} '''Мэрилин Монро'''<ref>{{БРЭ|МОНРО}} {{проверено|27|11|2018}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.cmgww.com/stars/monroe/about/facts.html|title=Marilyn Monroe: Fast Facts|publisher=cmgww.com|lang=en|deadlink=yes|accessdate=2012-09-06|archiveurl=https://www.webcitation.org/6BTGMPgcm?url=http://www.cmgww.com/stars/monroe/about/facts.html|archivedate=2012-10-17}}</ref> ({{lang-en|Marilyn Monroe}}), '''Норма Ҷин Мортенсон ('''{{lang-en|Norma Jeane Mortenson}}), ҳангоми ғусли таъмид '''Норма Ҷин Бейкер''' ({{lang-en|Norma Jeane Baker}}; {{ВД-Дебоча}}) — [[ҳунарпеша]], [[намоди ҷаззобият]]и солҳои 50-ум, [[овозхон]] ва [[Мудел (шахс)|мудели]] [[ИМА|амрикоӣ]] мебошад. Он ба яке аз тасвирҳои барҷастаи [[Синамои ИМА|синамои амрикоӣ]] ва тамоми фарҳанги ҷаҳонӣ табдил ёфтааст {{Sfn|Chapman|2001|страницы=468}}. Бист филм бо иштироки ӯ аз касса беш аз 200 миллион доллар даромад овард<ref>{{Cite news|url=http://www.latimes.com/local/obituaries/archives/la-me-marilyn-monroe-19620806-story.html|title=Marilyn Monroe Dies; Pills Blamed|work=[[Los Angeles Times]]|publisher=Tribune Publishing|date=1962-08-06|accessdate=2015-09-23|language=en}}</ref>. Дар доираи [[системаи студия]]вӣ Монро бо студиёфилми [[20th Century Fox]] шартнома баст, ва яке аз ҳунарпешазанони серталабтарини солҳои 1950-ум буда, яке аз ҳунарпешаҳои каме бо маоши зиёди [[Ҳолливуд]] буд{{Sfn|Vogel|2014|страницы=11}}. Вай бо нақшҳояш дар филмҳои «[[Ниагара (филм, 1953)|Ниагара]]» (1953), «[[Ҷанобон малламӯйҳоро бартарӣ медиҳанд]]», («Джентльмены предпочитают блондинок», 1953) ва «[[Хориши рӯзи ҳафтум (1955)|Хориши рӯзи ҳафтум]]» («Зуд седьмого дня») шуҳрат пайдо кардааст. Муносибати мунаққидон ба осори Монро баҳсбарангез буд. Актриса ба тамошобин ошиқ шуда, образҳои малламуйҳои аблаҳона, вале ҷаззобро мебозад. Монро барои нақши асосӣ дар филми «[[Дар ҷаз танҳо духтарон ҳастанд]]» («В джазе только девушки»)(1959), Монро бо номинатсияи «[[Ҷоизаи Глобуси тилоӣ барои беҳтарин бозигари нақш — мусиқӣ ё мазҳака|Беҳтарин нақши зан — мазҳака ё мусиқӣ]]»-и «[[Глобуси тилоӣ]]»<ref name="IMDb">{{Cite web|url=http://www.imdb.com/title/tt0053291/awards|title=B джазе только девушки. Awards|publisher=[[IMDb]]|lang=en|accessdate=2015-08-31}}</ref> сарфароз шуда буд. == Зиндагинома == === 1926—1944: Кӯдакӣ ва аввалин издивоҷ === [[Акс:Marilyn Monroe Birth Certificate original.jpg|мини|Шаҳодатномаи таваллуди Норма Ҷин Мартенсон]] [[Акс:Marilyn monroe as an infant brightened.jpg|мини|Мэрилин Монро дар кӯдакӣ]] [[Акс:Monroe and James Dougherty.jpg|мини|Мэрилин Монро бо шавҳари аввалини худ Ҷеймс Догертӣ дар соли 1943 ё 1944]] Мэрилин Монро (ҳанг. тав. Норма Ҷин Мортенсон) тахминан соати 9:30 субҳи 1 июни 1926 дар Лос-Анҷелес таваллуд шудааст ва фарзанди сеюми муҳаррири филми RKO Pictures Глэдис Перл Бейкер (дар духтарӣ Монро, 27 майи 1902 — 11 марти 1984). Вақте ки Глэдис понздаҳсола буд, вай бо Ҷон Нютон Бейкер, ки нуҳ сол аз ӯ калонтар буд, издивоҷ кард ва ду фарзанд дошт: Роберт (1917—1933) ва Вернисе (соли таваллудаш 1919—?). Дар соли 1921, Глэдис барои талоқ ариза дод ва Бейкер кӯдаконро дар [[Кентуккӣ]] ба наздаш бурд (Мэрилин дар бораи мавҷудияти хоҳари калонӣ танҳо дар синни дувоздаҳсолагӣ фаҳмид). Дар соли 1924, Глэдис Мартин Эдвард Мортенсенро ба занӣ гирифт, аммо ҳатто пеш аз он ки ӯ аз Норма Ҷейн ҳомиладор шуд, онҳо аз ҳам ҷудо шуданд (танҳо билохира соли 1928 ҷудо шуд). Шахсияти падари духтар номаълум боқӣ монд — дар шаҳодатномаи таваллуд Мортенсен ҳамчун падар сабт шудааст (гарчанде ки насаби ӯ дар он ҷо бо номи Мортенсон навишта шудааст) ва вақте ки Глэдис духтарашро таъмид дод, вайро бо номи Бейкер сабт кард. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} ta7ot46uewcrh8ji5oo6m5f6d498s9g Шартнома ба фарқияти нархҳо 0 289968 1308983 1251243 2022-08-04T07:49:08Z VASHGIRD 8035 /* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Шартнома ба фарқияти нархҳо''' ('''CFD''') — ин шартнома байни ду ҷонибҳо — фурӯшанда ва харидор барои додани фарқият байни арзиши ҷории дороӣ ба лаҳзаи баста шудани шартнома (мавқеъи кушода) ва қимати он дар анҷоми амали шартнома (мавқеъи пӯшида) мебошад.<ref>{{cite web |url=https://www.contracts-for-difference.com/risks/Counterparty-risk.html|title=Counterparty Risk when Trading CFDs|accessdate=2021-06-01 |lingua=en-US|website=contracts-for-difference.com}}</ref> Дар CFD бо [[саҳм]]ияҳо, [[Вомбарг|облигатсияҳо]], фючерсҳо, молҳо, индексҳо, асъор ва криптоасъор савдо кардан мумкин аст. CFD дар як қатор кишварҳо, масалан, дар Иёлоти Муттаҳида иҷозат дода нашудаанд.<ref>{{cite web |ultimo=Sampson |primeiro=Annette |url=https://www.smh.com.au/business/its-a-gamble-either-way-20090902-gdtpge.html |title=It's a gamble either way|accessdate=2021-06-01 |website=The Sydney Morning Herald |lingua=en}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.investor.gov/introduction-investing/investing-basics/role-sec/laws-govern-securities-industry#secexact1934 |title=The Laws That Govern the Securities Industry |accessdate=2021-06-01 |website=www.investor.gov |lingua=en-US}}</ref> Чӣ тавре ки доштани CFD доштани дороӣ намебошад, дар баъзе кишварҳо, масалан, дар Британияи Бузург ҳангоми харид ё ки фурӯш андоз супоридан лозим нест.<ref>{{cite web |ultimo=Andrew Blumer |url=https://comparebrokers.co/compare/cfd-brokers/|title=15 Best CFD Brokers & trading Platforms for 2021 |accessdate=2021-06-01|website=Comparebrokers.co |lingua=en-US}}</ref> ==Таърих== CFD дар Англия дар солҳои 1950-ум аз ҷониби хеҷ-хазинаҳо, барои доштани дастрасӣ ба амалиётҳои савдо бо китфи баланди қарзӣ офарида шудаанд. Аввалан CFD танҳо ба инвестори институтсионалӣ дастрас буданд. Имрӯз онҳо асбоби хеле машҳури савдоӣ байни инвесторҳои хурд дар тамоми ҷаҳон мебошанд. ==Мисоли оддӣ== [[Инвестор]] фикр мекунад, ки арзиши саҳмияҳои ширкати N меафзояд. Нархи саҳмияи ширкат 100$ аст. Инвестор 1000$ дорад. Варианти 1 (бевосита): ӯ метавонад 10 саҳмия харад (1000$/100$) Варианти 2 (CFD): китфи қарзии брокер 1:10 ба шумо барои содир кардани қарордод ба бештар аз 10 маротибаи депозити шумо имкон медиҳад, яъне ба $10 000 ($1000 * 10), ки ба 100 саҳмияҳо баробар аст.<ref>{{cite web |url=https://www.investopedia.com/terms/c/contractfordifferences.asp |title=How Contract for Differences (CFD) Work |accessdate=2021-06-01|website=Investopedia |lingua=en}}</ref> '''Агар саҳмия то 101$ афзояд''': Дар варианти 1 инвестор 10$ фоида мегирад (10 саҳмия * 1$) Дар варианти 2 инвестор 100$ фоида мегирад (100 саҳмия * 1$) '''Агар саҳмияҳо то 99$ коҳиш ёбанд''': Дар варианти 1 инвестор 10$ гум мекунад (10 саҳмия * 1$) Дар варианти 2 инвестор 100$ гум мекунад (100 саҳмия * 1$) '''Агар саҳмияҳо то 90$ коҳиш ёбанд''': Дар варианти 1 инвестор 100$ аз 1000$-и худ гум мекунад ва савдоро давом медиҳад Дар варианти 2 бошад, инвестор ҳамаи 1000$-худро гум мекунад. Ҳангоми поён рафтани нархи саҳмияҳо пасттар аз 90$, инвестор ба брокер қарздор мешавад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Молия]] [[Гурӯҳ:Мафҳумҳои иқтисодӣ]] aisi53vcjvej4j7lfdvu8iffwepjmzr Усмонҷон Мирзомуродов 0 291383 1308912 1305202 2022-08-04T07:39:07Z VASHGIRD 8035 /* Андозбандӣ нисбати фаъолияти блогерӣ дар Тоҷикистон */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Мусиқидон |замина = |ном = '''Усмон''' |номи аслӣ = Усмонҷон Мирзомуродов |тасвир = Usmonjon Mirzomurodov.jpg |бар = |тавсифи тасвир = |ном ҳангоми таваллуд = Усмонҷон |номи пурра = Мирзомуродов Усмонҷон Маҳмадуллоевич |таърихи таваллуд = 17.01.1991 |зодгоҳ = {{Зодгоҳ|Душанбе|шаҳри Душанбе}}, [[Тоҷикистон]] |таърихи даргузашт = |маҳалли даргузашт = |солҳои фаъолият = 2015 - {{Т. ҳ.}} |кишвар = {{парчамбандӣ|Тоҷикистон}} |касб = блогер, вайнер, рэпсаро |навъи садо = |асбоб = |сабк = |номи мустаъор = |гурӯҳ = |ҳамкорӣ = |ношир = |ҷоизаҳо = |викианбор = |викитека = |вебгоҳ = }} '''Усмонҷон Мирзомуродов''' ({{lang-tg|Мирзомуродов Усмонҷон Маҳмадуллоевич}}; бештар маъруф ба '''Усмон''' ва '''Tojikonshow''' тав. [[17 январ]]и [[1991]], [[Душанбе]], [[Тоҷикистон]]) - блогер, вайнер ва рэпсарои маъруфи тоҷик. == Зиндагинома == Усмонҷон Мирзомуродов [[17 январ|17-уми январ]]и соли 1991 дар шаҳри [[Душанбе]] ба дунё омадааст. Ӯ фаъолияти блогерии худро аз соли 2015 то инҷониб пеш мебарад ва яке аз сермухлистарин блогерони тоҷик дар сомонаи Инстаграм мебошад. == Блогерӣ == Аввалин қадамҳои ҷиддиро дар соҳаи блогерӣ аз соли 2015 оғоз карда то ба имрӯз зиёда аз 500 ҳазор истифодабарандагони шабакаи Инстаграм дар саҳифаи '''Tojikonshow''' ки ба Усмонҷон Мирзомуродов тааллуқ дорад ӯро пайгирӣ мекунанд<ref>{{cite web |url = https://www.asiaplustj.info/ru/news/tajikistan/society/20210119/tadzhikskih-blogerov-obyazivayut-platit-nalogi-s-dohoda-na-youtube-facebook-instagram |title = Таджикских блогеров обязывают платить налоги с дохода на YouTube, Facebook, Instagram |lang=ru |publisher = Asia-Plus |accessdate = 2021-01-19 }}</ref>. == Андозбандӣ нисбати фаъолияти блогерӣ дар Тоҷикистон == 26-уми январи соли 2021 [[Андоз|Кумитаи Андози]] Ҷумҳурии Тоҷикистон қонуни нав, барои андоз бастани блогероне, ки дар ҳудуди Тоҷикистон фаъолият мекунанд ба расмият даровард. Усмонҷон Мирзомуродов дар ин хусус дар саҳифаи [[Instagram|Инстаграми]] худ ки '''Tojikonshow''' ном дорад наворе пешкаш намуд, ки аз норозигии ӯ барои ин қарори Кумитаи Андоз дарак медиҳад<ref>{{cite web |url = https://rus.azattyq.org/a/v-tadzhikistane-pridumali-novyy-sposob-popolneniya-kazny-i-borby-s-kontentom/31124845.html |title = Налог на блог. В Таджикистане придумали новый способ пополнения казны и борьбы с контентом? |lang=ru |publisher = Радио Азаттык |accessdate = 2021-02-27 }}</ref>. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * {{Instagram|Tojikonshow}} * {{Facebook id|XDmonskiy/}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Овозхонҳои Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Блогерони Тоҷикистон]] sv2s2n8i08h1ub63oxq4qgz0jyo8oir Вожаҷӯ 0 293906 1308880 1276757 2022-08-04T06:52:26Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Вебгоҳ}} «'''Вожаҷӯ'''» ({{lang-fa|واژه‌جو}}) — вожаномаи бархатти форсии тоҷикӣ. == Таърих == Вожаҷӯ нахустин фарҳанги интернетии забони форсии тоҷикӣ аст, ки дар соли 2017 барои ҳама гӯишварону алоқамандони забони форсии тоҷикӣ падид оварда шудааст<ref>{{Cite web|url=https://vazhaju.tj/about|title=Дар бораи мо|website=vazhaju.tj|publisher=Вожаҷӯ|lang=tg|accessdate=2021-11-23}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://sputnik-tj.com/20180221/vazhaju-1024816571.html|title=Вожаҷӯ – нахустин фарҳанги интернетии форсии тоҷикӣ роҳандозӣ шуд|author=|website=Sputnik Тоҷикистон|date=2018-02-21|lang=tg|accessdate=2021-11-23}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.fergananews.com/news/28547|title=В сети появился первый толковый онлайн-словарь таджикского языка|website=Фергана - международное агентство новостей|accessdate=2022-08-04}}</ref>. Сар аз моҳи июли 2018 гурӯҳи кории Вожаҷӯ ба воридсозии вожаҳо ва ибороти китоби «[[Фарҳанги забони тоҷикӣ]]» буда шурӯъ карданд ва ин кор моҳи марти соли 2019 ба анҷом расид. == Нигаред низ == * [[Фарҳанги забони тоҷикӣ]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Донишномаҳои тоҷикӣ]] [[Гурӯҳ:Фарҳанги тафсирии забони тоҷикӣ]] easu9xvsj04oo3pxth69xqhugfbx7am 1308886 1308880 2022-08-04T07:03:38Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Вебгоҳ}} «'''Вожаҷӯ'''» ({{lang-fa|واژه‌جو}}) — вожаномаи бархатти форсии тоҷикӣ. == Таърих == Вожаҷӯ нахустин фарҳанги интернетии забони форсии тоҷикӣ аст, ки дар соли 2017 барои ҳама гӯишварону алоқамандони забони форсии тоҷикӣ падид оварда шудааст<ref>{{Cite web|url=https://vazhaju.tj/about|title=Дар бораи мо|website=vazhaju.tj|publisher=Вожаҷӯ|lang=tg|accessdate=2021-11-23}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://sputnik-tj.com/20180221/vazhaju-1024816571.html|title=Вожаҷӯ – нахустин фарҳанги интернетии форсии тоҷикӣ роҳандозӣ шуд|author=|website=Sputnik Тоҷикистон|date=2018-02-21|lang=tg|accessdate=2021-11-23}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.fergananews.com/news/28547|title=В сети появился первый толковый онлайн-словарь таджикского языка|website=Фергана - международное агентство новостей|accessdate=2022-08-04}}</ref>. Сар аз моҳи июли 2018 гурӯҳи кории Вожаҷӯ ба воридсозии вожаҳо ва ибороти китоби «[[Фарҳанги забони тоҷикӣ]]» буда шурӯъ карданд ва ин кор моҳи марти соли 2019 ба анҷом расид<ref>{{Cite web|url=https://asiaplustj.info/ru/node/271956|title=Основатель таджикского словаря «Вожаджу» рассказал, как его создавал|website=asiaplustj.info|date=2019-09-10|publisher=ASIA-Plus|accessdate=2022-08-04}}</ref>. == Нигаред низ == * [[Фарҳанги забони тоҷикӣ]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Донишномаҳои тоҷикӣ]] [[Гурӯҳ:Фарҳанги тафсирии забони тоҷикӣ]] 8e7rmq91i9ne8t0h5pdr8h8nby1fg81 1308892 1308886 2022-08-04T07:15:37Z VASHGIRD 8035 /* Эзоҳ */ wikitext text/x-wiki {{Вебгоҳ}} «'''Вожаҷӯ'''» ({{lang-fa|واژه‌جو}}) — вожаномаи бархатти форсии тоҷикӣ. == Таърих == Вожаҷӯ нахустин фарҳанги интернетии забони форсии тоҷикӣ аст, ки дар соли 2017 барои ҳама гӯишварону алоқамандони забони форсии тоҷикӣ падид оварда шудааст<ref>{{Cite web|url=https://vazhaju.tj/about|title=Дар бораи мо|website=vazhaju.tj|publisher=Вожаҷӯ|lang=tg|accessdate=2021-11-23}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://sputnik-tj.com/20180221/vazhaju-1024816571.html|title=Вожаҷӯ – нахустин фарҳанги интернетии форсии тоҷикӣ роҳандозӣ шуд|author=|website=Sputnik Тоҷикистон|date=2018-02-21|lang=tg|accessdate=2021-11-23}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.fergananews.com/news/28547|title=В сети появился первый толковый онлайн-словарь таджикского языка|website=Фергана - международное агентство новостей|accessdate=2022-08-04}}</ref>. Сар аз моҳи июли 2018 гурӯҳи кории Вожаҷӯ ба воридсозии вожаҳо ва ибороти китоби «[[Фарҳанги забони тоҷикӣ]]» буда шурӯъ карданд ва ин кор моҳи марти соли 2019 ба анҷом расид<ref>{{Cite web|url=https://asiaplustj.info/ru/node/271956|title=Основатель таджикского словаря «Вожаджу» рассказал, как его создавал|website=asiaplustj.info|date=2019-09-10|publisher=ASIA-Plus|accessdate=2022-08-04}}</ref>. == Нигаред низ == * [[Фарҳанги забони тоҷикӣ]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Донишномаҳои тоҷикӣ]] [[Гурӯҳ:Фарҳанги тафсирии забони тоҷикӣ]] g2spvmewdhbs4gspemdhfqd8ymqz4ei 1308893 1308892 2022-08-04T07:18:47Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Вебгоҳ}} «'''Вожаҷӯ'''» ({{lang-fa|واژه‌جو}}) — вожаномаи бархатти форсии тоҷикӣ. == Таърих == Вожаҷӯ нахустин фарҳанги интернетии забони форсии тоҷикӣ аст, ки дар соли 2017 барои ҳама гӯишварону алоқамандони забони форсии тоҷикӣ падид оварда шудааст<ref>{{Cite web|url=https://vazhaju.tj/about|title=Дар бораи мо|website=vazhaju.tj|publisher=Вожаҷӯ|lang=tg|accessdate=2021-11-23}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://sputnik-tj.com/20180221/vazhaju-1024816571.html|title=Вожаҷӯ – нахустин фарҳанги интернетии форсии тоҷикӣ роҳандозӣ шуд|author=|website=Sputnik Тоҷикистон|date=2018-02-21|lang=tg|accessdate=2021-11-23}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.fergananews.com/news/28547|title=В сети появился первый толковый онлайн-словарь таджикского языка|website=Фергана - международное агентство новостей|accessdate=2022-08-04}}</ref>. Сар аз моҳи июли 2018 гурӯҳи кории Вожаҷӯ ба воридсозии вожаҳо ва ибороти китоби «[[Фарҳанги забони тоҷикӣ]]» буда шурӯъ карданд ва ин кор моҳи марти соли 2019 ба анҷом расид<ref>{{Cite web|url=https://asiaplustj.info/ru/node/271956|title=Основатель таджикского словаря «Вожаджу» рассказал, как его создавал|website=asiaplustj.info|date=2019-09-10|publisher=ASIA-Plus|accessdate=2022-08-04}}</ref>. == Нигаред низ == * [[Фарҳанги забони тоҷикӣ]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * <ref>{{Cite web|url=https://companies.rbc.ru/trademark/718889/vozhachu/|title=Торговая марка №718889&nbsp;&ndash;&nbsp;ВОЖАЧУ: владелец торгового знака и другие данные|website=companies.rbc.ru|date=2019-07-08|publisher=РБК Компании|lang=ru|accessdate=2022-08-04}}</ref> {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Донишномаҳои тоҷикӣ]] [[Гурӯҳ:Фарҳанги тафсирии забони тоҷикӣ]] 2j72yvtetnfgtfr5gjhzdoam60o3bsk 1308894 1308893 2022-08-04T07:19:31Z VASHGIRD 8035 /* Пайвандҳо */ wikitext text/x-wiki {{Вебгоҳ}} «'''Вожаҷӯ'''» ({{lang-fa|واژه‌جو}}) — вожаномаи бархатти форсии тоҷикӣ. == Таърих == Вожаҷӯ нахустин фарҳанги интернетии забони форсии тоҷикӣ аст, ки дар соли 2017 барои ҳама гӯишварону алоқамандони забони форсии тоҷикӣ падид оварда шудааст<ref>{{Cite web|url=https://vazhaju.tj/about|title=Дар бораи мо|website=vazhaju.tj|publisher=Вожаҷӯ|lang=tg|accessdate=2021-11-23}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://sputnik-tj.com/20180221/vazhaju-1024816571.html|title=Вожаҷӯ – нахустин фарҳанги интернетии форсии тоҷикӣ роҳандозӣ шуд|author=|website=Sputnik Тоҷикистон|date=2018-02-21|lang=tg|accessdate=2021-11-23}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.fergananews.com/news/28547|title=В сети появился первый толковый онлайн-словарь таджикского языка|website=Фергана - международное агентство новостей|accessdate=2022-08-04}}</ref>. Сар аз моҳи июли 2018 гурӯҳи кории Вожаҷӯ ба воридсозии вожаҳо ва ибороти китоби «[[Фарҳанги забони тоҷикӣ]]» буда шурӯъ карданд ва ин кор моҳи марти соли 2019 ба анҷом расид<ref>{{Cite web|url=https://asiaplustj.info/ru/node/271956|title=Основатель таджикского словаря «Вожаджу» рассказал, как его создавал|website=asiaplustj.info|date=2019-09-10|publisher=ASIA-Plus|accessdate=2022-08-04}}</ref>. == Нигаред низ == * [[Фарҳанги забони тоҷикӣ]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * {{Вебгоҳи расмӣ|vazhaju.tj}} * {{Cite web|url=https://companies.rbc.ru/trademark/718889/vozhachu/|title=Торговая марка №718889&nbsp;&ndash;&nbsp;ВОЖАЧУ: владелец торгового знака и другие данные|website=companies.rbc.ru|date=2019-07-08|publisher=РБК Компании|lang=ru|accessdate=2022-08-04}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Донишномаҳои тоҷикӣ]] [[Гурӯҳ:Фарҳанги тафсирии забони тоҷикӣ]] f6c4haf77w7amoz7m05qsei45pcfz7w Хосе Луис Сапатеро 0 295406 1308829 1284906 2022-08-04T05:11:14Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Ходими давлатӣ}} '''Хосе Луис Родригес Сапатеро''' ({{Lang-es|José Luis Rodríguez Zapatero}}; [[4 август]]и [[Соли 1960|1960]], [[Валядолид]], Кастилия ва Леон, [[Испания]]) — сиёсатмадори ипониёӣ, сарвазири Испониё аз [[соли 2004]] то [[Соли 2011|2011]]. == Зиндагинома == Ӯ [[4 август]]и [[соли 1960]] дар шаҳри [[Валядолид]] (Кастилия ва Леон) таваллуд шудааст. Бо таъсири волидайнаш, сотсиалистҳои содиқ, ӯ ба зудӣ ба ақидаҳои сотсиалистӣ мафтун шуд ва дар [[соли 1976]] ба Ҳизби сотсиалистии коргарии Испания (ҲСКИ) пайваст. [[Соли 1982]] факултети ҳуқуқшиносии Донишгоҳи Леонро хатм карда то [[соли 1986]] дар он ҷо омӯзгор буд. Соли [[Соли 1986|1986]] ба хаёти фаъолонаи сиёсй шуруъ намуд. Вай ба Конгресси вакилони музофоти Леон интихоб шуда, дар асл ҷавонтарин вакили он гардид. Вай чор маротиба паи ҳам ба конгресс интихоб шуд. Аз [[соли 1988]] то [[соли 2000]] Сапатеро ба созмони минтақавии сотсиалистҳо дар Леон сарварӣ мекард ва дар моҳи июли [[соли 2000]] дар Анҷумани XXXV Ҳизби сотсиалистии коргарии Испания (ҲСКИ) котиби генералии ҳизб интихоб шуд. Вай баъд аз ғалаба дар интихоботи парлумонии Ҳизби сотсиалистии коргарии Испания ба хукумат сарварӣ кард. Бо пуштибонии артиши ИМА дар [[Ироқ]] ва ҳамчунин ҳамлаҳои террористии 11 марти соли 2004 Ҳизби халқи Испания нуфузи худро дар ҷомеа қисман аз даст дод. [[14 март]]и [[соли 2004]] Ҳизби сотсиалистии коргарии Испания бо раҳбарии Родригес Сапатеро дар интихоботи миллӣ пирӯз шуд. Дар моҳи апрели [[соли 2004]] Сапатеро девони вазиронро ташкил дод. Баъд аз ғалабаи сотсиалистон, Испания сиёсати берунии худро андаке тағйир дода, аз тамоили пештараи яктарафаи худ ба [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]] даст кашида роҳи сиёсати наздикшавиро бо [[Иттиҳоди Аврупо]]ро интихоб кард. Дар интихоботи парлумонии [[9 март]]и [[соли 2008]] Ҳизби сотсиалистӣ аксарияти нисбӣ дар порлумонро ба даст овард ва тавонист қудратро дар кишвар нигоҳ дорад. [[11 апрел]]и [[соли 2008]] вай бори дуюм ба мансаби сарвазир таъйид шуд ва то [[21 декабр]]и [[соли 2011]] дар ин вазифа буд. == Оила == Ӯ бо Сонсолес Эспиноза, омӯзгори мусиқӣ издивоҷ кардааст ва соҳиби ду духтар аст — Лаура ва Алба. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * [http://www.echo.msk.ru/programs/48minut/500679-echo Акси садои Москва. 48 дақиқа.] * [http://www.echo.msk.ru/programs/48minut/500679-echo Хосе Луис Родригес Сапатеро] * [http://news.bbc.co.uk/hi/russian/international/newsid_7344000/7344755.stm Би-би-си дар бораи хайати хукумати Сапатеро] {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Сарвазирони Испания]] [[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XXI]] [[Гурӯҳ:Сиёсатмадорон аз рӯи алифбо]] h6d2kf4bpyj8yp1i77za9z6dok4j3kk Луълуъ ва марҷон 0 296042 1309022 1289648 2022-08-04T07:54:24Z VASHGIRD 8035 /* top */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Асар}} «'''Луълуъ ва марҷон'''» ({{lang-ar|اللؤلؤ و المرجان}}), «'''ал-Луълуъ ва-л-марҷон фима-ттафақа ъалайҳи-ш-шайхон'''» ({{lang-ar|اللؤلؤ والمرجان فيما اتفق عليه الشيخان}}) — китоби муҳим ва машҳур дар ҳадис; таълифи муҳаққиқ ва феҳристнигор ‒ [[Муҳаммадфуод Абдулбоқӣ]]. «Луълуъ ва марҷон» аз ду муқаддима, 54 китоб, 1293 боби фарогири 1906 ҳадис ва тавзеҳоти мухтасар иборат аст. Муаллиф дар муқаддимаи якум барои ривиши таснифи асар ва дар муқаддимаи дуввум бобати «тағлиз (сухани дурушт) бар зидди касе, ки бар Паёмбар (с) дурӯғ мебандад», маълумот додааст. «Луълуъ ва марҷон» аз «Китобу-л-имон» оғоз ва бо «Китобу-т-тафсир» хотима ёфтаааст. Дар китоб аҳодисе гирдоварӣ шудааст, ки имомон ‒ Бухорӣ ва Муслим дар «Саҳеҳайн» дар мавриди матну санади онҳо иттифоқи назар доранд. Муаллиф дар асар алфози аҳодиси «Саҳеҳ»-и Бухориро интихоб карда, сипас номи китоб, боб ва рақамҳои аҳодиси «Саҳеҳ»-и Муслимро, ки бо аҳодиси интихобшуда аз рӯи матну маъно наздикӣ доранд, мураттаб сохтааст. Ҳамчунин номи китоб, боб ва рақами аҳодиси «Саҳеҳ»-и Бухориро дар зери ҳар як ҳадис оварда шудааст. Муаллиф дар «Луълуъ ва марҷон» зимни шарҳи истилоҳи ҳадиси «муттафақунъалайҳ» қавли Ибни Ҳаҷари Асқалониро меорад: «Манзур аз иттифоқи Муслим бо Бухорӣ ин аст, ки ин ду имом дар тахриҷи асли ҳадис аз саҳобае, ки ин ҳадисро аз паёмбар (с) ривоят карда, бо ҳам дар маъно ва матни он ҳамраъй бошанд, ҳарчанд баъзеи тарзи ҷумлабандиҳои аҳодис бо ҳам мутафовит будааст». Инчунин ӯ ҷойгоҳи аҳодиси муттафақунъалайҳро дар миёни аҳодиси дигар нишон дода, аҳаммияти дар як китоб фароҳам овардани онҳоро кори судманд арзёбӣ кардааст. «Луълуъ ва марҷон» бо дархости чопхонаи «Дору эҳёи-л-кутуби-л-арабия» дар як ҷилд ва ҳафсад саҳифа, замони зиндагии муаллиф чоп шуд. Китоб аз рӯзи интишор инҷониб мавриди қабули хонандагону соҳибназарон гардида, дар баъзеи кишварҳои арабӣ ва исломӣ ҳамчун дастури таълимӣ истифода мешавад. Он ба даҳҳо забонҳо, аз ҷумла, тоҷикӣ тарҷума ва нашр шудааст. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * ''Луълӯъ ва марҷон''. Д., 2010; * اللؤلؤ و المرجان فیما اتفق علیه الشیخان. القاهرة، ۲۰۱۲ [[Гурӯҳ:Китобҳо аз рӯи алифбо]] q7p78sag9dkw93oyfyijasb4itl0tcu Ғиёсуддин Муҳаммад 0 298706 1308813 1303499 2022-08-03T17:14:41Z Based sogdian 34522 /* Преамбула */ wikitext text/x-wiki '''Ғиёсуддин Абулфатҳ Муҳаммад''' ({{Lang-fa|{{Nastaliq|غیاث‌ الدین محمد بن سام}}}}) — аз соли 1163 то 1202 [[Султон|султони]] сулолаи [[Ғуриён]] буд. Дар давраи хукмронии у Ғуриён аз [[Гургон]] то [[Бангола]] ба давлати ҷахон табдил ёфт. {{Ходими давлатӣ|ном=Ғиёсуддин Муҳаммад|давраи ҳукмронӣ=1163 – 1203|таърихи таваллуд=1137|зодгоҳ=[[Фирӯзкӯҳ]], [[Вилояти Ғур]]|таърихи даргузашт=1203|маҳалли даргузашт=[[Ҳирот]]|падар=[[Баҳоуддин Соми I]]|вазифа=Подшоҳи хонадони [[Ғуриён]]|фарзандон=Ғиёсуддин Маҳмуд|сулола=[[Ғуриён]]|дин=[[Ислом]] ва [[Суннӣ]]|тасвир=Ghiyath al-Din Muhammad.jpg|тавсифи тасвир=Муҷассамаи Гиёсуддин Муҳаммад дар [[Душанбе]]|номи аслӣ={{lang-fa|{{Nastaliq|غیاث‌ الدین محمد بن سام}}}}}} Дар давраи ҳукмронии аввали худ ӯ даъвогаронро ба тахти Ғуриён шикаст дод ва бо [[Хоразмшоҳ|Хоразмшоҳо]] барои ҳукмронӣ дар [[Хуросони Бузург|Хуросон]] мубориза бурд. Ӯ дар соли 1176 [[Ҳирот|Ҳиротро]] ишғол кард ва то соли 1200 бар қисми зиёди қаламрави [[Афғонистон]] ва манотиқи атрофи он, инчунин дар ғарб то [[Бастом]] ва [[Гургон]] назоратро барқарор кард. Бародараш Муизуддин Муҳаммад дар идора ва густариши қисмати шарқии давлат (дар [[Бангола]]) кӯмак карда, бо садокат ва эҳтироми беандоза ба Ғиёсуддин хизмат мекард. Ғиёсуддин соли 1202 вафот кард ва ба чои бародараш Муизуддин нишаст. == Зиндагии пешина == Ғиёсуддин соли 1139 таваллуд шудааст; ӯ писари [[Баҳоуддин Соми I]] буд, ки дар соли 1149 ба муддати кӯтоҳ ба ҳайси подшоҳи сулолаи Гуриён ҳукмронӣ кард. Ғиёсуддин як бародари хурдӣ бо номи Муизуддин низ дошт. Ғиёсуддин дар ҷавонӣ ҳамроҳи Муизуддин аз ҷониби амакаш [[Алоуддин Ҳусейн|Алоуддин Ҳусайн]] зиндонӣ шуда буд, вале баъдтар писари Сайфуддин Муҳаммад ӯро озод кард.<ref> History of Civilizations of Central Asia, C.E. Bosworth, M.S. Asimov, p. 186.</ref> Вақте ки Сайфуддин дар соли 1163 даргузашт, ашрофони Ғурӣен Ғиёсуддинро дастгирӣ намуда, барои ба тахт баромадани ӯ кумак карданд. == Карераи ҳарбӣ == Вақте ки Ғиёсуддин ба тахт нишаст, бародараш Муизуддин ба ӯ барои куштани рақиб, сарвари ғуриён бо номи Абул-Аббос кӯмак кард. Аммо бахсу мунозирахои оилавии гуридхо бо хамин тамом нашуд. Дере нагузашта Ғиёсро амакаш Фахруддин Масъуд (? - 1163), ки даъвои тахт шуда, бо Тоҷуддинини Юлдуз, волии [[Салҷуқиён|Салҷуқиҳои]] [[Ҳирот|Ҳироту]] [[Балх]] иттифоқ меафтад, ба баҳс кашид. Ғиёсуддин дар ин ҷанг ҳокими Салҷуқиёнро шикаст дода кушта, сипас ба забт кардани [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Zamindawar Заминдавор], [[Вилояти Бодғис|Бодғис]], [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Gharchistan Гарҷистон] ва [[Вилояти Ҷӯзҷон|Ҷӯзчон]] меравад. Фахруддинро бахшида, уро ба вазифаи волии [[Бомиён (шаҳр)|Бомиён]] баркарор намуд. Баъдтар Фахруддин вафот кард ва ба чои писараш Шамсуддин Муҳаммад ибни Масъуд (1163—1192) тахти фармонравои шуд, ки ба зуди [[Балх]], [[Чағониён]], [[Вахш]], Ҷарум, [[Бадахшон]] ва [[Ноҳияи Шуғнон|Шуғнонро]] аз давлати хонии [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Qara_Khitai Қароқитой] забт кард. Ва ба ин васила аз Ғиёсуддин унвони султон гирифт.<ref> History of Civilizations of Central Asia, C.E. Bosworth, M.S. Asimov, p. 189.</ref> Соли 1173 Ғиёсуддин ба [[Ғазнӣ]] ҳамла кард ва [[Оғузҳо|туркҳои оғузро]], ки шаҳри Ғазнавиёнро ишғол карданд, шикаст дод. Пас аз он бародараш Муизуддинро ҳокими Ғазнӣ таъин кард<ref> The Iranian World, C.E. Bosworth, The Cambridge History of Iran, Vol. 5, ed. J. A. Boyle, John Andrew Boyle, (Cambridge University Press, 1968), 161—170</ref>. Дар давоми ду сол он аз тарафи [[Ҳирот]] ва [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Pushang Пушанг] аз ҷониби ҳокими Салҷуқӣ Баҳоуддин Туғрул забт карда шуд. Дере нагузашта ҳокими [[Сиистон]] Тоҷуддини Ҳарб ибни Муҳаммад ва туркҳои оғуз, ки [[Кирмон|Кирмонро]] дар ихтиёр доштанд, ҳокимияти Ғиёсуддинро эътироф карданд.<ref>Encyclopedia Iranica, Ghaznavids, Edmund Bosworth, Online Edition 2007,</ref> Соли 1186 Ғиёсуддин ҳамроҳи Муизуддин Муҳаммад сулолаи [[Ғазнавиён|Ғазнавиёнро]] несту нобуд карда, [[Лоҳур|Лоҳурро]] забт кард ва дар он ҷо ҳокими Ғазнавиён [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Khusrau_Malik Хусрав Малик] ба ќатл расид<ref> The Iranian World, C.E. Bosworth, The Cambridge History of Iran, Vol. 5, ed. J. A. Boyle, John Andrew Boyle, (Cambridge University Press, 1968), 161—170.</ref><ref> electricpulp.com GHAZNAVIDS – Encyclopaedia Iranica. www.iranicaonline.org.</ref>. Ғиёсуддин дар соли 1190 бо кумаки ҳокимони [[Бомиён (шаҳр)|Бомиён]], [[Сиистон]] ва бародараш Муизуддин лашкари Султоншоҳро дар Марв торумор кард. Ӯ инчунин қисми зиёди қаламравҳои охиринро дар Хуросон ба худ даровардааст. Дере нагузашта дар байни Хоразмшоҳхо ва Гуриён ҷанг cap шуд. [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Ala_al-Din_Tekish Такаш] ба [[Ҳирот]], Қароқитойҳо ба [[Гузгон]] ҳамла карданд. Вале хар ду аз Ғиёсуддин маглуб шуданд. == Марг == 11 феврали соли 1202 Ғиёсуддин Абулфатҳ Муҳаммад дар [[Ҳирот]] вафот кард. Ҷонишини ӯ бародараш Муизуддин, ки зуд аз Ҳиндустон ба [[Вилояти Ғур|Ғур]] баргашт ва ба пуштибонии ашрофзодаҳои Ғуриён муроҷиат кард. Ӯ дар [[Фирӯзкӯҳ]] ба унвони Султони Императори Ғуриён тоҷ бардошт. == Эзоҳ == <references /> <references /> == Пайвандҳо == * C. Edmund, Bosworth (2001), GHURIDS, Encyclopaedia Iranica, Online Edition, <<nowiki>http://www.iranicaonline.org/articles/ghurids</nowiki>>. Проверено 5 января 2014.. * Bosworth, C. E. The Political and Dynastic History of the Iranian World (A.D. 1000–1217) // The Cambridge History of Iran, Volume 5: The Saljuq and Mongol periods. — Cambridge : Cambridge University Press, 1968. — P. 1–202. — 8bx6rp6wlr7tn9dahyg1o87dxwe5bn3 1308815 1308813 2022-08-03T17:21:25Z Based sogdian 34522 wikitext text/x-wiki '''Ғиёсуддин Абулфатҳ Муҳаммад''' ({{Lang-fa|{{Nastaliq|غیاث‌ الدین محمد بن سام}}}}) — аз соли 1163 то 1202 [[Султон|султони]] сулолаи [[Ғуриён]] буд. Дар давраи хукмронии у Ғуриён аз [[Гургон]] то [[Бангола]] ба давлати ҷахон табдил ёфт. {{Ходими давлатӣ|ном=Ғиёсуддин Муҳаммад|давраи ҳукмронӣ=1163 – 1203|таърихи таваллуд=1137|зодгоҳ=[[Фирӯзкӯҳ]], [[Вилояти Ғур]]|таърихи даргузашт=1203|маҳалли даргузашт=[[Ҳирот]]|падар=[[Баҳоуддин Соми I]]|вазифа=Подшоҳи хонадони [[Ғуриён]]|фарзандон=Ғиёсуддин Маҳмуд|сулола=[[Ғуриён]]|дин=[[Ислом]] ва [[Суннӣ]]|тасвир=Ghiyath al-Din Muhammad.jpg|тавсифи тасвир=Муҷассамаи Гиёсуддин Муҳаммад дар [[Душанбе]]|номи аслӣ={{lang-fa|{{Nastaliq|غیاث‌ الدین محمد بن سام}}}}}} Дар давраи ҳукмронии аввали худ ӯ даъвогаронро ба тахти Ғуриён шикаст дод ва бо [[Хоразмшоҳ|Хоразмшоҳо]] барои ҳукмронӣ дар [[Хуросони Бузург|Хуросон]] мубориза бурд. Ӯ дар соли 1176 [[Ҳирот|Ҳиротро]] ишғол кард ва то соли 1200 бар қисми зиёди қаламрави [[Афғонистон]] ва манотиқи атрофи он, инчунин дар ғарб то [[Бастом]] ва [[Гургон]] назоратро барқарор кард. Бародараш Муизуддин Муҳаммад дар идора ва густариши қисмати шарқии давлат (дар [[Бангола]]) кӯмак карда, бо садокат ва эҳтироми беандоза ба Ғиёсуддин хизмат мекард. Ғиёсуддин соли 1202 вафот кард ва ба чои бародараш Муизуддин нишаст. == Зиндагии пешина == Ғиёсуддин соли 1139 таваллуд шудааст; ӯ писари [[Баҳоуддин Соми I]] буд, ки дар соли 1149 ба муддати кӯтоҳ ба ҳайси подшоҳи сулолаи Гуриён ҳукмронӣ кард. Ғиёсуддин як бародари хурдӣ бо номи Муизуддин низ дошт. Ғиёсуддин дар ҷавонӣ ҳамроҳи Муизуддин аз ҷониби амакаш [[Алоуддин Ҳусейн|Алоуддин Ҳусайн]] зиндонӣ шуда буд, вале баъдтар писари Сайфуддин Муҳаммад ӯро озод кард.<ref> History of Civilizations of Central Asia, C.E. Bosworth, M.S. Asimov, p. 186.</ref> Вақте ки Сайфуддин дар соли 1163 даргузашт, ашрофони Ғурӣен Ғиёсуддинро дастгирӣ намуда, барои ба тахт баромадани ӯ кумак карданд. == Карераи ҳарбӣ == Вақте ки Ғиёсуддин ба тахт нишаст, бародараш Муизуддин ба ӯ барои куштани рақиб, сарвари ғуриён бо номи Абул-Аббос кӯмак кард. Аммо бахсу мунозирахои оилавии гуридхо бо хамин тамом нашуд. Дере нагузашта Ғиёсро амакаш Фахруддин Масъуд (? - 1163), ки даъвои тахт шуда, бо Тоҷуддинини Юлдуз, волии [[Салҷуқиён|Салҷуқиҳои]] [[Ҳирот|Ҳироту]] [[Балх]] иттифоқ меафтад, ба баҳс кашид. Ғиёсуддин дар ин ҷанг ҳокими Салҷуқиёнро шикаст дода кушта, сипас ба забт кардани [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Zamindawar Заминдавор], [[Вилояти Бодғис|Бодғис]], [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Gharchistan Гарҷистон] ва [[Вилояти Ҷӯзҷон|Ҷӯзчон]] меравад. Фахруддинро бахшида, уро ба вазифаи волии [[Бомиён (шаҳр)|Бомиён]] баркарор намуд. Баъдтар Фахруддин вафот кард ва ба чои писараш Шамсуддин Муҳаммад ибни Масъуд (1163—1192) тахти фармонравои шуд, ки ба зуди [[Балх]], [[Чағониён]], [[Вахш]], Ҷарум, [[Бадахшон]] ва [[Ноҳияи Шуғнон|Шуғнонро]] аз давлати хонии [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Qara_Khitai Қароқитой] забт кард. Ва ба ин васила аз Ғиёсуддин унвони султон гирифт.<ref> History of Civilizations of Central Asia, C.E. Bosworth, M.S. Asimov, p. 189.</ref> Соли 1173 Ғиёсуддин ба [[Ғазнӣ]] ҳамла кард ва [[Оғузҳо|туркҳои оғузро]], ки шаҳри Ғазнавиёнро ишғол карданд, шикаст дод. Пас аз он бародараш Муизуддинро ҳокими Ғазнӣ таъин кард<ref> The Iranian World, C.E. Bosworth, The Cambridge History of Iran, Vol. 5, ed. J. A. Boyle, John Andrew Boyle, (Cambridge University Press, 1968), 161—170</ref>. Дар давоми ду сол он аз тарафи [[Ҳирот]] ва [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Pushang Пушанг] аз ҷониби ҳокими Салҷуқӣ Баҳоуддин Туғрул забт карда шуд. Дере нагузашта ҳокими [[Сиистон]] Тоҷуддини Ҳарб ибни Муҳаммад ва туркҳои оғуз, ки [[Кирмон|Кирмонро]] дар ихтиёр доштанд, ҳокимияти Ғиёсуддинро эътироф карданд.<ref>Encyclopedia Iranica, Ghaznavids, Edmund Bosworth, Online Edition 2007,</ref> Соли 1186 Ғиёсуддин ҳамроҳи Муизуддин Муҳаммад сулолаи [[Ғазнавиён|Ғазнавиёнро]] несту нобуд карда, [[Лоҳур|Лоҳурро]] забт кард ва дар он ҷо ҳокими Ғазнавиён [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Khusrau_Malik Хусрав Малик] ба ќатл расид<ref> The Iranian World, C.E. Bosworth, The Cambridge History of Iran, Vol. 5, ed. J. A. Boyle, John Andrew Boyle, (Cambridge University Press, 1968), 161—170.</ref><ref> electricpulp.com GHAZNAVIDS – Encyclopaedia Iranica. www.iranicaonline.org.</ref>. Ғиёсуддин дар соли 1190 бо кумаки ҳокимони [[Бомиён (шаҳр)|Бомиён]], [[Сиистон]] ва бародараш Муизуддин лашкари Султоншоҳро дар Марв торумор кард. Ӯ инчунин қисми зиёди қаламравҳои охиринро дар Хуросон ба худ даровардааст. Дере нагузашта дар байни Хоразмшоҳхо ва Гуриён ҷанг cap шуд. [https://en.m.wikipedia.org/wiki/Ala_al-Din_Tekish Такаш] ба [[Ҳирот]], Қароқитойҳо ба [[Гузгон]] ҳамла карданд. Вале хар ду аз Ғиёсуддин маглуб шуданд. == Марг == 11 феврали соли 1202 Ғиёсуддин Абулфатҳ Муҳаммад дар [[Ҳирот]] вафот кард. Ҷонишини ӯ бародараш Муизуддин, ки зуд аз Ҳиндустон ба [[Вилояти Ғур|Ғур]] баргашт ва ба пуштибонии ашрофзодаҳои Ғуриён муроҷиат кард. Ӯ дар [[Фирӯзкӯҳ]] ба унвони Султони Императори Ғуриён тоҷ бардошт. == Эзоҳ == <references /> <references /> == Пайвандҳо == * C. Edmund, Bosworth (2001), GHURIDS, Encyclopaedia Iranica, Online Edition, <<nowiki>http://www.iranicaonline.org/articles/ghurids</nowiki>>. Проверено 5 января 2014.. * Bosworth, C. E. The Political and Dynastic History of the Iranian World (A.D. 1000–1217) // The Cambridge History of Iran, Volume 5: The Saljuq and Mongol periods. — Cambridge : Cambridge University Press, 1968. — P. 1–202. — [[Гурӯҳ:Ғуриён]] buclkwqrqe3ormxwrb75b2sgi57svg0 Ҳорӣ 0 298932 1309147 1302173 2022-08-04T09:16:06Z VASHGIRD 8035 /* Адабиёт */clean up using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Беморӣ |Name = Ҳорӣ |Image = Rabies Virus EM PHIL 1876.JPG |Caption = |DiseasesDB = 11148 |ICD10 = {{ICD10|A|82}} |ICD9 = {{ICD9|071}} |ICDO = |OMIM = |MedlinePlus = 001334 |eMedicineSubj = med |eMedicineTopic = 1374 |eMedicine_mult = }} '''Ҳорӣ''' (дигар номҳо — '''рабиес''' аз {{lang-la|rabies}}), '''обтарсӣ''', '''ҳидрофобия''' (аз {{lang-grc|ὕδωρ}} «об» и {{lang-grc2|φόβος}} «ҳарос») — [[Бемориҳои сироятӣ|бемории сироятиест]], ки боиси иллати сахти системаи асабҳо, [[рагкашӣ]], [[фалаҷ]], инчунин ташаннуҷи мушакҳои гулӯ ва нафаскашӣ мегардад. Бо ин маризӣ одам ва ҳайвон гирифтор мешавад. Дар мавриди беморӣ силсилаи марказии асаб иллат меёбад (энсефалит), ки баҳри одам марговар аст. == Ангезаи беморӣ == Ангезаи ҳорӣ мансуби рабдовирусҳо (оилаи Rabodoviridae, ҷинси Lyssavirus) аст. Вай дорои вириони шаклаш тирмонанд ва ҷилди берунии липопротеидӣ мебошад. КРН (кислотаи рибонуклеат) дорад. Вируси ҳорӣ ду навъ – «дайду» («ваҳшӣ») ва беҳаракат аст. Вируси аввалӣ барои ҷонварони ширхор (пистондорҳо) хеле зиёновар буда, мағзи сарро хароб месозад ва ҳаргуна унсурҳои ситоплазмавӣ – ҷисмчаҳои Бабеш-Негри ҳосил менамояд. Вируси дуюм барои харгӯшҳо бемориовар нестанд. Ҷисмчаҳои Бабеш-Негри ҳосил намекунанд ва тавассути оби даҳон ихроҷ намешаванд. Вируси ҳорӣ дар глитсерин то 3 моҳ маҳфуз монда, ҳини ба 60<sup>0</sup>С расидани ҳарорат дар тӯли 5 – 10 дақ. маҳв мегардад. Дар мавриди ҷӯшондан пас аз 2 дақ. нобуд мешавад. Вай хусусан ба таъсири нурҳои ултрабунафш ва моддаҳои гуногуни гандзудо (эфир, лизол, осиди карбол, хлорамин, сулема) ҳассос мебошад. Манбаъи сироят ҳайвоноти ҳомили вирусҳои ҳорӣ (саг, рӯбоҳ, гурба, гург, қашқалдоқ, ҷонварони алафхор) мебошанд. Мувофиқи баъзе маълумот солиёни охир дар ҷамоҳири собиқ Иттиҳоди Шӯравӣ манбаи 60 фоизи ин беморӣ саг, 24 фоиз рӯбоҳ, 10 фоиз гурба, 3 фоиз гург ва 3 фоиз ҳайвоноти дигар будаанд. Одам асосан баҳору тобистон сироят меёбад. Ангезаи ҳорӣ дар натиҷаи газидани ҳайвонот ва ба ҷои захм расидани оби даҳони онҳо сироят мекунад. Ҳорӣ баъзан дар натиҷаи ба пӯст расидани оби даҳони ҳайвони касал низ ба вуҷуд меояд. Хусусан аз рӯй ва панҷаи даст газидани ҷонварон хавфнок аст. Ҳайвони сироятёфта вирусҳоро дар охири давраи ниҳонӣ, 7 – 8 рӯз қабл аз зуҳуроти аломатҳои сарири (клиники)-и беморӣ ихроҷ менамояд. Баъди аз пӯсти осебёфта ба организм ворид шудан вируси ҳорӣ тавассути танаи асабҳо ба мағзи сар ва ҳароммағз меравад. Вай дар ин ҷо афзоиш карда зиёд мешавад. Минбаъд вирусҳо ба ғадуди оби даҳон гузашта, ба воситаи луоби даҳон хориҷ мегарданд. Ҳини дар бофтаҳои асаб афзоиш бинмудани вирус , тағйироти гуногуни махсус (варам, хунрезӣ, тағйироти таназзуловари ҳуҷайраҳои асаб) рух менамояд. Дар ситоплазмаи ҳуҷайраҳои майнаи иллатёфта (бештар дар нейронҳои шохаи Аммон ё худ аспаки обӣ) унсурҳои окси-филӣ (ҷисмчаҳои Бабеш-Негри) ҳосил мешаванд, ки дорои подгун (подген)-и махсус мебошанд. Дар давру бари ҳуҷайраҳои осебёфта инфилтратҳои лимфотситӣ (ғуддаҳои ҳорӣ) пайдо мешаванд. Давраи ниҳонии беморӣ бисёр вақт 1 – 3 моҳ (баъзан аз 10 рӯз то 1 сол) аст. Маризӣ се давраи инкишоф дорад: пешхабар (депрессия), ошуфтагӣ (пурҳаяҷонӣ) ва фалаҷ. Дар давраи пешхабар ҷои газидаи ҳайвон сӯзишу хориш мекунад, пӯст ангезишпазир мешавад, ҳол он ки ҷои захм кайҳо карахш бастааст. Мариз ошуфтахотир, андӯҳгин мегардад, бехобӣ мекашад. Ин давра 1 – 3 рӯз тӯл мекашад. Дар давраи ошуфтагӣ  дар бемор  хислатҳои обтарсӣ (ҳидрофобия), ҳавотарсӣ (аэрофобия), тундмизоҷӣ ба вуҷуд меоянд. Мариз дар вақти об хостан ва ба лаб бурдани пиёлаи об бехуд мешавад, мушакҳои гулӯ ва ҳалқ кашиш мехӯранд, нафаскашӣ хирросӣ ва ҳатто андаке қатъ мегардад. Минбаъд чунин ҳолат аз садои рехтани об ва шунидани номи «об» низ ба вуҷуд меояд. Мариз доду фарёд карда сарашро ба пушт хам мекунад, бо дастони ларзон зарфи обдорро қафо тела медиҳад. Аз қиёфаи ӯ нишонаи ваҳм бармеояд, гавҳараки чашм васеъ мешавад, зориву тавалло мекунад, ки мадад расонанд. Баъзан ӯ қай менамояд. Хурӯҷи беморӣ чанд сония идома меёбад. Ташаннуҷ мумкин аст ҳини ба рӯй расидани мавҷи ҳаво (аэрофобия) низ сар занад. Ва ҳатто рӯшноии тез (фотофобия), садои шурӯ мағал (акустикофобия), даст расондан ба пӯст, сурфидан, тоб додани сар, таранҷиши мушакҳо ҳам боиси хурӯҷи ҳорӣ мешаванд. Бисёр вақт мариз арақ карда, оби даҳонаш мешорад; ӯ оби даҳонашро фурӯ бурда наметавонад ва ҳамеша туф мекунад. Бемор сахт ошуфта мешавад, ба гӯшаш ҳаргуна садоҳои ваҳмангез ва таҳдидӣ мерасанд, дар пеши назараш симоҳои гуногун намудор мешаванд. Ӯ ба дигарон дарафтода сару рӯи онҳоро мехарошад, газидан мехоҳад, чизҳои дар наздаш бударо зада мешиканад; қувваи вай ғайритабиӣ – «девонавор» аст. Вай гоҳо аз ҳад зиёд пурхашм ва бадҷаҳл мегардад. Пас аз 2 – 3 рӯз мушакҳои дасту по, забон, рӯй фалаҷ мешаванд. Марг дар натиҷаи фалаҷи му-шакҳои нафаскашӣ ва қатъи фаъолияти дил, ки баъди 12 – 20 соат рух менамоянд, фаро мерасад. Беморӣ 3 – 7 рӯз тӯл мекашад. Давраи ниҳонии ҳорӣ дар кӯдакон кӯтоҳ аст. Мариз баъди як шаборӯзи оғози беморӣ мефавтад. == Ташхис == Ҳориро дар асоси маълумоти анамнезӣ (газидани ҳайвоноти аз касалӣ гумонбар, дуру дароз будани давраи ниҳонӣ), зуҳуроти ҳидрофобия, аэрофобия, фалаҷ ташхис мекунанд. Баъди фавти мариз майнаи ӯ таҳқиқ карда мешавад. Аз қисмҳои гуногуни майна (қишри нимкураҳои калон, мағзча, мағзи дарозрӯя, шохчаи Аммон) порчаҳо (0,5 – 1 см) мегиранд. Ёфт шудани унсурҳои махсус – ҷисмчаи Бабеш-Негри, ки дар дохил ва беруни ҳуҷайраҳо ба назар расиданашон мумкин аст, далолат бар мавҷудияти ҳорӣ хоҳад буд. Бо мақсади зудтар муқаррар кардани маризӣ аз усули подтанҳои флюорессенсиявӣ истифода менамоянд, ки барои дар бофтаи майна ё ғадудҳои оби даҳони зери ҷоғ дарёфтани подгун (антиген)-и вируси ҳорӣ мадад мерасонанд. Ҳини бо маводи сироятнок сарукор доштан, эҳтиёт шуда қоидаҳои муносибат бо ангезаҳои хеле хавфнокро набояд фаромӯш сохт. Ҳориро аз кузоз, энсефалит, фалаҷи Ландри, полиомиелит, интероневроз фарқ кардан лозим аст. Дар вақти рух намудани нишонаҳои саририи беморӣ маризро аз марг наҷот додан имконнопазир аст. Муолиҷаи алоимиро бо мақсади камтар кардани ранҷи бемор мегузаронанд. Мариз дар хонаи торики ором ҷой дода мешавад. Ба миқдори зиёд ҳидрохлориди морфин, амнопон, аминазин, димедрол, хлоралгидрат (бо ҳуқна) фиристода хоҳад шуд. Истифодаи доруҳои шабеҳи кураре ва додани нафаси сунъӣ ум-ри беморро мумкин қадре дароз бикунад. Анҷоми беморӣ ҳамеша нохуш аст. Марг дар тӯли 1 – 3 рӯзи ба вуҷуд омадани хурӯҷи ҳидрофобия фаро мерасад. Барои пешгирии ҳорӣ нест кардани ҳайвоноти дайду, роҳ надодан ба касалии ҷонварон, ба низом даровардани саршумори рӯбоҳ, гург ва ҳайвоноти дигар муҳим аст. Сагҳои солим бояд моякӯбӣ карда шаванд. Ҷои газидаи ҳайвонро бо собун шуста, йод молидан лозим аст. Рӯзҳои аввал буридани атрофи захм ё дӯхтани он манъ мебошад. Моякӯбии ҳорӣ ғайришартӣ ва шартӣ мешавад. Аз рӯи аломатҳои ғайришартӣ одам ҳангоми газидани ҳайвони ҳақиқатан девона ё маълум набудани касалии он моякӯбӣ карда мешавад. Моякӯбӣ аз рӯи аломатҳои шартиро ҳангоми газидани ҳайвоне, ки дар вай нишонаҳои ҳорӣ дида намешаванд, ҳамчунин дар муддати то 10 рӯз нигоҳ доштани он ҳайвон амалӣ мегардонанд. Подтан (антитела) баъди 12 – 14 рӯзи моягузаронӣ ба вуҷуд омада, пас аз 30 рӯз ба ҳадди бештарин мерасад. Бинобар ҳамин, дар он ҷое ки давраи ниҳонии маризӣ кӯтоҳ аст (газидани сар, рӯй, ангушти даст, бисёр хоидан) иммуноглобулини зидди ҳорӣ кор фармуда хоҳад шуд (аз рӯи аломатҳои ғайришартӣ – 0,5 мл/кг; аз рӯи аломатҳои шартӣ – 0,25 мл/кг). Як қисми иммуноглобулинро метавон ба зери пӯсти атрофи захм фиристод. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * Энсиклопедияи мухтасари тиб. — Душанбе, 2012. — Ҷ.5. — 487 с. {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Бемориҳои сироятӣ]] kftkh73fvfoqgc4mcqwz0bn87jz2f37 Кӯҳи дилҳо 0 299543 1308807 1307236 2022-08-03T12:56:56Z InternetArchiveBot 30618 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Телесериал}} «'''Кӯҳи дилҳо'''» — як [[Филми мазҳакавӣ|маҷмӯъаи телевизиюнии мазҳакавии]] [[Туркия|туркӣ]] дар жанри хонавода, [[ишқ]], мазҳака ва [[Комедия|драма]] буда [[Драма|,]] аз [[17 октябр|17 октябри соли]] [[Соли 2020|2020]] дар шабакаи телевизионии ТРТ 1 пахш мешавад. Ин силсила аз рӯи ҳикояҳои чопнашудаи нависанда Мустафо Чифтчӣ таҳия шудааст. Продюсери ин сериал Фарҳод Ашксиз мебошад. Дар курсии коргардон Яҳё Саманҷӣ, коргардони сериали «Баҳри сабз», ки қаблан ба тамошобинон расида буд, нишастааст. Дар ин сериал Берк Отан, Эдем Ӯзкая, Фардӣ Санҷар, Ҷиҳат Сувариоғлу ва Самӣ Эртурк нақш бастаанд. == Тавлид == Силсила дар ноҳияи Сивриҳисари [[Эскишаҳр]] ба навор гирифта шудааст.<ref name="akit">{{Cite web|url=https://www.trthaber.com/haber/kultur-sanat/gonul-dagi-turizmi-canlandirdi-603260.html/amp|title="Könül dağı" turizmi canlandırdı|website=www.trthaber.com|lang=tr|accessdate=23 iyun 2022|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210916072553/https://www.trthaber.com/haber/kultur-sanat/gonul-dagi-turizmi-canlandirdi-603260.html/amp|archivedate=2021-09-16}}</ref><ref name="akit2">{{Cite web|url=https://www.cnnturk.com/magazin/son-dakika-gonul-dagi-nerede-gonul-dagi-gercekte-var-mi-gonul-dagi-nerenin-ilcesi|title=Könül dağı harada yerləşir? Belə bir dağ varmı?|website=CNN TÜRK|lang=tr|accessdate=23 iyun 2022|archiveurl=https://web.archive.org/web/20211211190144/https://www.cnnturk.com/magazin/son-dakika-gonul-dagi-nerede-gonul-dagi-gercekte-var-mi-gonul-dagi-nerenin-ilcesi|archivedate=2021-12-11}}</ref> Деҳаи Геделли, ки дар он тамоми рӯйдодҳои силсила сурат мегирад ва қаҳрамони асосӣ дар он ҷо зиндагӣ мекунад, дар ноҳияи Улуғишлаи вилояти Нигде ҷойгир аст. == Достони филм == Танер, Рамазон ва Вейсел 3 амакбачаанд. Онҳо дар Геделли зиндагӣ мекунанд. Дар шаҳри Геделли кӯҳе ҳаст. Онро «Кӯҳи дилҳо» меноманд. Ана, ҳар кӣ аз ишқ ранҷ мекашад, аз он кӯҳ меғеладу меафтад. Падари Таннер зуд мурд. Падарони Рамазон ва Вейсал бошанд, аз чизе, ки намедонанд ва ё фаромӯш намекунанд, ба ҳамдигар шикоят мекунанд ва нухбагон бо ҳамдигар пинҳонӣ суҳбат мекунанд. Амакбачаҳо қарор медиҳанд, ки ҳавопаймо созанд. Ин буд, ки Танер ба муҳандисони ҳавопаймо занг зад. Аммо инженерони авиационй дар рох мемонанд. Онҳо гумон мекунанд, ки аввалин инженерҳои геологиеро, ки мебинанд, самолётхо мебошанд ва ба посёлка меоранд. Аммо, баъд маълум мешавад, ки инженерон он инженер нестанд. Дар ин вақт Танер Дилиро, ки аз кӯдакӣ дӯсташ медошт, ҳамчун муҳандиси геолог мебинад. Ин ҳодиса, ки пас аз чанд сол ба вуқӯъ пайваст, рӯйдодҳои дигарро пайгирӣ мекунанд. == Пахши филм == Силсила [[17 октябр|17 октябри соли]] [[Соли 2020|2020]] дар шабакаи TRT 1 пахш шуд. Он ба ангезаҳои ҳикояҳои чопнашудаи Мустафо Чифтчӣ асос ёфтааст. Берк Атан ва Гулсим Алӣ, ки дар [[Ҷанги дуюми Қарабоғи Кӯҳӣ|ҷанги дуввуми Қарабоғ]], ки [[27 сентябр|27 сентябри соли]] [[Соли 2020|2020]] оғоз шуд, нақши асосиро бозиданд, аз артиши Озарбойҷон пуштибонӣ карданд. == Гуруҳи филмбардорӣ == * Директор: Яҳё Саманҷӣ * Муаллифи асар: Мустафо Чифтчӣ * Сценарий муаллифи: Алӣ Асаф Элмас, Мустафо Бечит * Продюсер: Фарҳод Ашксиз === Бозигарон === * [[:tr:Berk Atan|Берк Атан]] — Танер * Гулсим Али — Дилек * Ферди Санчар — Долмушчу Сефер * [[:tr:Ali Düşenkalkar|Али]] Душенкалкар — Тойчу Муаммер<br />[[:tr:Gülhan Tekin|Гулхон Текин]] — Гюншил * Фейза Ишик — Бозгашт * [[:tr:Ege Aydan|Эге Айдан]] — Мунир Коркмаз * Эсер Эйюбоғлу — Селами Ферсой * Чихат Сувариоглу — Рамазон * Семих Эртурк — Вейсел * Назли Пинар Кая — Чамила * [[:tr:Şebnem Dilligil|Шебнем Диллигил]] — Халима * [[:tr:Yavuz Sepetçi|Явуз Сепетчи]] — Абдулло * [[:tr:Nuri Gökaşan|Нури Гөкашан]] — Мусо * Huseyin Sevimli — Руфат Туран * Чигдем Айгун — Кериман Явру == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} 4r88f8b2648i0ny0h8rqsimmy78nu65 Шаблон:Забонҳои Тоҷикистон 10 300069 1308924 1307340 2022-08-04T07:40:36Z Farorud 26988 wikitext text/x-wiki {{Ҷадвали новбарӣ | ном = Забони Тоҷикистон | сарлавҳа = [[Забонҳои Тоҷикистон]] | state = {{{state|autocollapse}}} | listclass = hlist | group1 = Забони расмӣ | list1 = *[[забони тоҷикӣ|тоҷикӣ]] (давлвтӣ) *[[забони русӣ|русӣ]] (байнихалқӣ) |group2 = Забонҳои ақаллиятҳои<br/>бумӣ |list2 = * [[Забони ӯзбекӣ|ӯзбекии шимолӣ]] * [[Забони ӯзбекии ҷанубӣ|ӯзбекии ҷанубӣ]] |group3 = Забонҳои дар зери хатари нестшавӣ |list3 =* [[Забонҳои бадахшонӣ|бадахшӣ]] *[[забони аймоқӣ|аймоқӣ]] *[[забони бартангӣ|бартангӣ]] *[[лаҳҷаи бухорӣ|яҳудии тоҷикӣ]] *[[забони ишкошимӣ|ишкошимӣ]] *[[забони ховарӣ|ховарӣ]] *[[забони хуфӣ|хуфӣ]] *[[забони рошорвӣ|рошорвӣ]] *[[забони паря|паря]] *[[забони пашту|пашту]] *[[забони рӯшонӣ|рӯшонӣ]] *[[забони сангличӣ|сангличӣ]] *[[забони шуғнонӣ|шуғнонӣ]] *[[забони вахонӣ|вахонӣ]] *[[забони яғнобӣ|яғнобӣ]] *[[забони язғуломӣ|язғуломӣ]] | group4 = Забонҳои минтақавӣ/ақаллиятҳо | list4 = *[[забони беларусӣ|беларусӣ]] *[[забони арабии Осиёи Миёна]] *[[забони чинӣ|чинӣ]] *[[забони қримтоторӣ|қрим-тоторӣ]] *[[забони дунғонӣ|дунғонӣ]] *[[забони ҳазорагӣ|ҳазорагӣ]] *[[забони қирғизӣ]] *[[забони паря|забони паря]] *[[забони пашту|пашту]] *[[забони тоторӣ|тоторӣ]] *[[забони туркманӣ|туркманӣ]] *[[забони украинӣ|украинӣ]] | group5 = Оилаи забонҳо | list5 = * [[Забонҳои славянии шарқӣ]] * [[Забонҳо семитӣ]] * [[Забонҳои эронӣ]] * [[Забонҳои туркӣ]] | group6 = Лаҳҷаи омехта | list6 = * Сабки эронӣ-дарӣ ва эронӣ-форсӣ * Сабки кӯчагӣ * Омехтаи русӣ-тоҷикӣ * Омехтаи тоҷикӣ-ӯзбекӣ * Омехтаи ӯзбекӣ-русӣ * Омехтаи тоҷикӣ-қирғизӣ * Омехтаи помирӣ-тоҷикӣ * Омехтаи помирӣ-қирғизӣ * Омехтаи помирӣ-русӣ | group7 = [[забонҳои ишоравӣ|ишоравӣ]] | list7 = * [[забони ишоравии русӣ]] | group8 = Забонҳои хориҷӣ | list8 = *[[Забони форсӣ|форсӣ]] *[[забони чинӣ|чинӣ]] *[[забони арабӣ|арабӣ]] *[[забони англисӣ|англисӣ]] *[[забони фаронсавӣ|фаронсавӣ]] *[[забони олмонӣ|олмонӣ]] *[[забони туркӣ|туркӣ]] }}<noinclude> [[Гурӯҳ:Шаблонҳо:Тоҷикистон]] </noinclude> f74smt5lhykjc7rl6j85fnl6g6nn0q3 1308930 1308924 2022-08-04T07:41:19Z Farorud 26988 wikitext text/x-wiki {{Ҷадвали новбарӣ | ном = Забони Тоҷикистон | сарлавҳа = [[Забонҳои Тоҷикистон]] | state = {{{state|autocollapse}}} | listclass = hlist | group1 = Забони расмӣ | list1 = *[[забони тоҷикӣ|тоҷикӣ]] (давлвтӣ) *[[забони русӣ|русӣ]] (байнихалқӣ) |group2 = Забонҳои ақаллиятҳои<br/>бузургтарин |list2 = * [[Забони ӯзбекӣ|ӯзбекии шимолӣ]] * [[Забони ӯзбекии ҷанубӣ|ӯзбекии ҷанубӣ]] |group3 = Забонҳои ақаллиятҳои бумӣ |list3 =* [[Забонҳои бадахшонӣ|бадахшӣ]] *[[забони аймоқӣ|аймоқӣ]] *[[забони бартангӣ|бартангӣ]] *[[лаҳҷаи бухорӣ|яҳудии тоҷикӣ]] *[[забони ишкошимӣ|ишкошимӣ]] *[[забони ховарӣ|ховарӣ]] *[[забони хуфӣ|хуфӣ]] *[[забони рошорвӣ|рошорвӣ]] *[[забони паря|паря]] *[[забони пашту|пашту]] *[[забони рӯшонӣ|рӯшонӣ]] *[[забони сангличӣ|сангличӣ]] *[[забони шуғнонӣ|шуғнонӣ]] *[[забони вахонӣ|вахонӣ]] *[[забони яғнобӣ|яғнобӣ]] *[[забони язғуломӣ|язғуломӣ]] | group4 = Забонҳои минтақавӣ/ақаллиятҳо | list4 = *[[забони беларусӣ|беларусӣ]] *[[забони арабии Осиёи Миёна]] *[[забони чинӣ|чинӣ]] *[[забони қримтоторӣ|қрим-тоторӣ]] *[[забони дунғонӣ|дунғонӣ]] *[[забони ҳазорагӣ|ҳазорагӣ]] *[[забони қирғизӣ]] *[[забони паря|забони паря]] *[[забони пашту|пашту]] *[[забони тоторӣ|тоторӣ]] *[[забони туркманӣ|туркманӣ]] *[[забони украинӣ|украинӣ]] | group5 = Оилаи забонҳо | list5 = * [[Забонҳои славянии шарқӣ]] * [[Забонҳо семитӣ]] * [[Забонҳои эронӣ]] * [[Забонҳои туркӣ]] | group6 = Лаҳҷаи омехта | list6 = * Сабки эронӣ-дарӣ ва эронӣ-форсӣ * Сабки кӯчагӣ * Омехтаи русӣ-тоҷикӣ * Омехтаи тоҷикӣ-ӯзбекӣ * Омехтаи ӯзбекӣ-русӣ * Омехтаи тоҷикӣ-қирғизӣ * Омехтаи помирӣ-тоҷикӣ * Омехтаи помирӣ-қирғизӣ * Омехтаи помирӣ-русӣ | group7 = [[забонҳои ишоравӣ|ишоравӣ]] | list7 = * [[забони ишоравии русӣ]] | group8 = Забонҳои хориҷӣ | list8 = *[[Забони форсӣ|форсӣ]] *[[забони чинӣ|чинӣ]] *[[забони арабӣ|арабӣ]] *[[забони англисӣ|англисӣ]] *[[забони фаронсавӣ|фаронсавӣ]] *[[забони олмонӣ|олмонӣ]] *[[забони туркӣ|туркӣ]] }}<noinclude> [[Гурӯҳ:Шаблонҳо:Тоҷикистон]] </noinclude> 3euux1bmnokpgayqcn6ulx22rjdifiq 1308942 1308930 2022-08-04T07:42:36Z Farorud 26988 wikitext text/x-wiki {{Ҷадвали новбарӣ | ном = Забони Тоҷикистон | сарлавҳа = [[Забонҳои Тоҷикистон]] | state = {{{state|autocollapse}}} | listclass = hlist | group1 = Забони расмӣ | list1 = *[[забони тоҷикӣ|тоҷикӣ]] (давлвтӣ) *[[забони русӣ|русӣ]] (байнихалқӣ) |group2 = Забонҳои ақаллиятҳои<br/>бузургтарин |list2 = * [[Забони ӯзбекӣ|ӯзбекии шимолӣ]] * [[Забони ӯзбекии ҷанубӣ|ӯзбекии ҷанубӣ]] |group3 = Забонҳои ақаллиятҳои бумӣ |list3 =* [[Забонҳои бадахшонӣ|бадахшӣ]] *[[забони аймоқӣ|аймоқӣ]] *[[забони бартангӣ|бартангӣ]] *[[лаҳҷаи бухорӣ|яҳудии тоҷикӣ]] *[[забони ишкошимӣ|ишкошимӣ]] *[[забони ховарӣ|ховарӣ]] *[[забони хуфӣ|хуфӣ]] *[[забони рошорвӣ|рошорвӣ]] *[[забони паря|паря]] *[[забони пашту|пашту]] *[[забони рӯшонӣ|рӯшонӣ]] *[[забони сангличӣ|сангличӣ]] *[[забони шуғнонӣ|шуғнонӣ]] *[[забони вахонӣ|вахонӣ]] *[[забони яғнобӣ|яғнобӣ]] *[[забони язғуломӣ|язғуломӣ]] | group4 = Забонҳои минтақавӣ/ақаллиятҳо | list4 = *[[забони беларусӣ|беларусӣ]] *[[забони арабии Осиёи Миёна]] *[[забони чинӣ|чинӣ]] *[[забони қримтоторӣ|қрим-тоторӣ]] *[[забони дунғонӣ|дунғонӣ]] *[[забони ҳазорагӣ|ҳазорагӣ]] *[[забони қирғизӣ]] *[[забони паря|забони паря]] *[[забони пашту|пашту]] *[[забони тоторӣ|тоторӣ]] *[[забони туркманӣ|туркманӣ]] *[[забони украинӣ|украинӣ]] | group5 = Оилаи забонҳо | list5 = * [[Забонҳои славянии шарқӣ]] * [[Забонҳо семитӣ]] * [[Забонҳои эронӣ]] * [[Забонҳои туркӣ]] | group6 = Лаҳҷаи омехта | list6 = * Сабки эронӣ-дарӣ ва эронӣ-форсӣ * Сабки кӯчагӣ * '''Омехтаҳо''': * русӣ-тоҷикӣ * тоҷикӣ-ӯзбекӣ * ӯзбекӣ-русӣ * тоҷикӣ-қирғизӣ * помирӣ-тоҷикӣ * помирӣ-қирғизӣ * помирӣ-русӣ | group7 = [[забонҳои ишоравӣ|ишоравӣ]] | list7 = * [[забони ишоравии русӣ]] | group8 = Забонҳои хориҷӣ | list8 = *[[Забони форсӣ|форсӣ]] *[[забони чинӣ|чинӣ]] *[[забони арабӣ|арабӣ]] *[[забони англисӣ|англисӣ]] *[[забони фаронсавӣ|фаронсавӣ]] *[[забони олмонӣ|олмонӣ]] *[[забони туркӣ|туркӣ]] }}<noinclude> [[Гурӯҳ:Шаблонҳо:Тоҷикистон]] </noinclude> 9zoglb7equzj1d3n9om00zuyajjvyn6 Разм 0 300175 1309191 1307932 2022-08-04T10:38:12Z Omid Jeyhani 1522 /* Вожашиносӣ */ ислоҳ wikitext text/x-wiki '''Разм''' ({{lang-fa|'''رزم'''}}) — бахше аз [[набард]] миёни [[нерӯҳои мусаллаҳ]]и ду [[кишвар]] аст<ref>{{Cite web |url=http://www.mtrd.ir/sites/default/files/journals-files/%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84%20%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%20%D8%AA%D8%B5%D8%AD%DB%8C%D8%AD%20%D8%B4%D8%AF%D9%87.pdf |title=''Фарҳанги ҳазорвожаи низомӣ''. — Теҳрон: Фарҳангистони забону адаби форсӣ, Дафтари вожагузинии низомии Ситоди кулли Нерӯҳои мусаллаҳи Эрон, 1392. – с. 115|accessdate=2022-07-26 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181222163608/http://www.mtrd.ir/sites/default/files/journals-files/%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84%20%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%20%D8%AA%D8%B5%D8%AD%DB%8C%D8%AD%20%D8%B4%D8%AF%D9%87.pdf |archivedate=2018-12-22 }}</ref>. == Вожашиносӣ == Разм ‘''ҷанг'', ''набард'', ''пайкор''’<ref>[https://archive.org/details/FarhangEZabanETajikiJildEDuvumTajikFarsi/page/n115/mode/2up?q=%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%BC ''Фарҳанги забони тоҷикӣ''. Зери таҳрири М. Ш. Шукуров, В. А. Капранов, Р. Ҳошим, Н. А. Маъсумӣ — М., «Советская Энциклопедия», 1969. ҷ. 2, с. 116]</ref> яке аз куҳантарин истилоҳоти низомии форсӣ аст ва реша дар забонҳои бостонӣ дорад: {{lang-fa|'''رزم'''}} < {{lang-pal|''razm''}} < {{lang-peo|''*razma-''}} < [[Забони эронии бостон|эронии бостон]]: ''*raźman-'' “''ороиши ҷангӣ'', ''[[рада]]''” аз √''*raź-'' “''оростан''; ''тартиб додан'', ''идора кардан''” > {{lang-ae|''rasman-''}} ‘ороиши ҷангӣ’ (< *''raz-man-''), ''arəza-'' ‘разм, набард’ (аслан: ороиши ҷангӣ), ''arəzah-'' ‘майдони набард’, ''arəzyā-'' ‘разм’.)<ref>''Ҳасандӯст, Муҳаммад''. Фарҳанги решашинохтии забони форсӣ. Теҳрон: Фарҳангистони забону адаби форсӣ, Нашри осор, 1393. — ҷ. 3, с. 1441. — ISBN 978-600-6143-57-6.</ref>. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} 5a2tmlbqkrpilhlr4ux4ekoppna4hwf Муртазо Гударзӣ 0 300401 1308812 1308696 2022-08-03T16:05:25Z InternetArchiveBot 30618 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Мусиқидон}} '''Муртазо Гударзӣ''' ({{lang-fa|مرتضی گودرزی}}<ref>{{Cite web|url=http://jamejamonline.ir/nava/artist/103|title=مرتضی گودرزی|website=web.archive.org|date=2017-09-05|accessdate=2022-08-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170905052709/http://jamejamonline.ir/nava/artist/103|archivedate=2017-09-05}}</ref>; {{ВД-Дебоча}}) — [[оҳангсоз]]<ref>{{Cite web|url=https://www.navayab.com/morteza-goodarzi.html|title=نوایاب : مرتضی گودرزی|website=نوایاب : نوا یاب : آرشیو موسیقی سنتی ایران|lang=fa|accessdate=2022-08-02}}</ref>, муҳаққиқ, навозандаи дутори Хуросон ва хонандаи мусиқии суннати эронӣ, ки бештар бар рӯйи мусиқии маҳаллии шимоли Хуросон тамаркуз дорад. Ӯ тарроҳ ва созандаи «дутори муосир» аст ва ҳамакунун дар Теҳрон ва Караҷ ба омӯзишт дутор ва овозт хуросонӣ машғул аст. == Зиндагинома == Гударзӣ аз маҳзари устодон бузурге назири Ҳоҷҷ Қурбон Сулаймонӣ, Ҳоҷҷ Ҳусайни Ягона, марҳум Исмоил Сатторзода, Муҳаммади Ягона, Ҳасан Қудратӣ баҳра бурдааст. Токунун аз вай олбуми мусиқии маҳаллии «Қучон» (1369), олбуми «Шохтоӣ» (1380), олбуми «Абрешими тараб» (1385), олбуми «Раҳгузор» (1388), олбуми «Пайванд» (1388) ва олбуми «Сабурӣ» (1396) мунташир шудааст. == Ҷоизаҳо ва фаъолиятҳои ҳунарӣ == * дарёфти унвони навозандаи бартар аз Ҷашнвораи байналмилалии мусиқии Фаҷр[ * дарёфти диплом ифтихор аз фестивали румӣ дар кишвари Нурвеж * дарёфти дипломи ифтихор ва лавҳи тақдир дар Фестивали фалаки Тоҷикистон * иҷрои кунсерт дар қораҳои Осиё, Аврупо ва Амрико * ҳузур дар сиву якумин Ҷашнвораи байналмилалии мусиқии Фаҷр ба унвони яке аз аъзои ҳайати доварон * устодёри Консерваторияи мусиқии Тоҷикистон ва узви ифтихории Кумитаи миллии родию ва телевизиюни Тоҷикистон * мудири тавлид ва оҳангсози мустанади «Дур машав» бар асоси зиндагии устод [[Давлатманд Холов]]. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} kojifscb1uaam890z2gcg0oqnyygwkz Шаблон:Urban-stub 10 300427 1308794 1308778 2022-08-03T12:01:51Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Stub-meta | article = дар бораи [[шаҳрсозӣ]] | category = дар бораи шаҳрсозӣ | image = L'Enfant plan.svg | size = 50px | alt = Шаҳрсозӣ }}<noinclude>[[Гурӯҳ:Шаблонҳо:Мақолаҳои хурд дар бораи меъморӣ]]</noinclude> 5e8ys17oedhfg5yj92mltly69v5b76i Chevrolet Spark 0 300430 1308795 2022-08-03T12:14:12Z VASHGIRD 8035 Created by translating the page "[[:ru:Special:Redirect/revision/123617109|Chevrolet Spark]]" wikitext text/x-wiki {{Худрав}} '''Chevrolet Spark''' — як худрави хурди шаҳрӣ, ки аз соли 2005 аз ҷониби General Motors бароварда шудааст. То соли 2015 он дар баъзе бозорҳо ҳамчун '''[[Daewoo Matiz]]''' маъруф буд. Дар айни замон, ҳар се насли мошин дар тавлидот боқӣ мемонанд, аммо дар бозорҳои гуногун. == Таърих == Тавлиди Daewoo Matiz дар соли 1998 оғоз шуд, аммо баъдтар дар баъзе бозорҳо ин мошин ба Chevrolet Matiz номгузорӣ шуд. Аз соли 2005 номи Chevrolet Spark дар ИДМ ва Chevrolet Matiz дар Аврупо (то соли 2010) корбурд мешавад. Номи Daewoo Matiz барои ИДМ (мудели M150) ва Кореяи Ҷанубӣ (то соли 2011) нигоҳ дошта шудааст. == Насли аввал (M200/M250) == {{Худрав}} === Нигористон === <gallery widths="200" heights="150"> Акс:Файл:2007 Chevrolet Matiz SE 1.0 Rear.jpg|Намо аз қафо Акс:Файл:Chevrolet Spark Lite 1.0 LS 2013 (11825095544).jpg|alt=Chevrolet Spark Lite (М250)|Chevrolet Spark Lite (M250) Акс:Файл:20100812 daewoo matiz 0001.jpg|Daewoo Matiz M250 Акс:Файл:Pontiac G2 Matiz -- Front.jpg|Pontiac G2 Matiz </gallery> == Насли дувум (M300) == {{Худрав}} <gallery widths="200" heights="150"> Акс:Файл:Chevrolet Spark rear 20100601.jpg|Намо аз қафо Акс:Файл:20100823 daewoo matiz creative 1.jpg|Daewoo Matiz Creative Акс:Файл:2011 Holden Barina Spark (MJ MY11) CDX hatchback (2018-10-30).jpg|alt=Holden Barina Spark CDX|Ҳолден Барина Spark CDX Акс:Файл:Ravon R2.jpg|alt=Ravon R2 на Московском автосалоне 2016|Ravon R2 дар мошинбозори Маскав 2016 Акс:Файл:2011 Holden Barina Spark (MJ MY11) CDX hatchback (2011-03-31).jpg|alt=Дохил (Holden Barina Spark)|Дохил (Holden Barina Spark) Акс:Файл:Chevrolet Spark LS fører.jpg|Панели абзорҳои худрав рӯйи сутуни фармон собит шудааст </gallery> j95wnte4s4sode6ghcg0xw2aob4oc9d 1308796 1308795 2022-08-03T12:14:28Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Худрав}} '''Chevrolet Spark''' — як худрави хурди шаҳрӣ, ки аз соли 2005 аз ҷониби General Motors бароварда шудааст. То соли 2015 он дар баъзе бозорҳо ҳамчун '''[[Daewoo Matiz]]''' маъруф буд. Дар айни замон, ҳар се насли мошин дар тавлидот боқӣ мемонанд, аммо дар бозорҳои гуногун. == Таърих == Тавлиди Daewoo Matiz дар соли 1998 оғоз шуд, аммо баъдтар дар баъзе бозорҳо ин мошин ба Chevrolet Matiz номгузорӣ шуд. Аз соли 2005 номи Chevrolet Spark дар ИДМ ва Chevrolet Matiz дар Аврупо (то соли 2010) корбурд мешавад. Номи Daewoo Matiz барои ИДМ (мудели M150) ва Кореяи Ҷанубӣ (то соли 2011) нигоҳ дошта шудааст. == Насли аввал (M200/M250) == {{Худрав}} === Нигористон === <gallery widths="200" heights="150"> Акс:Файл:2007 Chevrolet Matiz SE 1.0 Rear.jpg|Намо аз қафо Акс:Файл:Chevrolet Spark Lite 1.0 LS 2013 (11825095544).jpg|alt=Chevrolet Spark Lite (М250)|Chevrolet Spark Lite (M250) Акс:Файл:20100812 daewoo matiz 0001.jpg|Daewoo Matiz M250 Акс:Файл:Pontiac G2 Matiz -- Front.jpg|Pontiac G2 Matiz </gallery> == Насли дувум (M300) == {{Худрав}} <gallery widths="200" heights="150"> Акс:Файл:Chevrolet Spark rear 20100601.jpg|Намо аз қафо Акс:Файл:20100823 daewoo matiz creative 1.jpg|Daewoo Matiz Creative Акс:Файл:2011 Holden Barina Spark (MJ MY11) CDX hatchback (2018-10-30).jpg|alt=Holden Barina Spark CDX|Ҳолден Барина Spark CDX Акс:Файл:Ravon R2.jpg|alt=Ravon R2 на Московском автосалоне 2016|Ravon R2 дар мошинбозори Маскав 2016 Акс:Файл:2011 Holden Barina Spark (MJ MY11) CDX hatchback (2011-03-31).jpg|alt=Дохил (Holden Barina Spark)|Дохил (Holden Barina Spark) Акс:Файл:Chevrolet Spark LS fører.jpg|Панели абзорҳои худрав рӯйи сутуни фармон собит шудааст </gallery> 86rwhxq0rfj4vzcopgbi37ezp0vtiwf 1308797 1308796 2022-08-03T12:14:45Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Худрав}} '''Chevrolet Spark''' — як худрави хурди шаҳрӣ, ки аз соли 2005 аз ҷониби General Motors бароварда шудааст. То соли 2015 он дар баъзе бозорҳо ҳамчун '''[[Daewoo Matiz]]''' маъруф буд. Дар айни замон, ҳар се насли мошин дар тавлидот боқӣ мемонанд, аммо дар бозорҳои гуногун. == Таърих == Тавлиди Daewoo Matiz дар соли 1998 оғоз шуд, аммо баъдтар дар баъзе бозорҳо ин мошин ба Chevrolet Matiz номгузорӣ шуд. Аз соли 2005 номи Chevrolet Spark дар ИДМ ва Chevrolet Matiz дар Аврупо (то соли 2010) корбурд мешавад. Номи Daewoo Matiz барои ИДМ (мудели M150) ва Кореяи Ҷанубӣ (то соли 2011) нигоҳ дошта шудааст. == Насли аввал (M200/M250) == === Нигористон === <gallery widths="200" heights="150"> Акс:Файл:2007 Chevrolet Matiz SE 1.0 Rear.jpg|Намо аз қафо Акс:Файл:Chevrolet Spark Lite 1.0 LS 2013 (11825095544).jpg|alt=Chevrolet Spark Lite (М250)|Chevrolet Spark Lite (M250) Акс:Файл:20100812 daewoo matiz 0001.jpg|Daewoo Matiz M250 Акс:Файл:Pontiac G2 Matiz -- Front.jpg|Pontiac G2 Matiz </gallery> == Насли дувум (M300) == <gallery widths="200" heights="150"> Акс:Файл:Chevrolet Spark rear 20100601.jpg|Намо аз қафо Акс:Файл:20100823 daewoo matiz creative 1.jpg|Daewoo Matiz Creative Акс:Файл:2011 Holden Barina Spark (MJ MY11) CDX hatchback (2018-10-30).jpg|alt=Holden Barina Spark CDX|Ҳолден Барина Spark CDX Акс:Файл:Ravon R2.jpg|alt=Ravon R2 на Московском автосалоне 2016|Ravon R2 дар мошинбозори Маскав 2016 Акс:Файл:2011 Holden Barina Spark (MJ MY11) CDX hatchback (2011-03-31).jpg|alt=Дохил (Holden Barina Spark)|Дохил (Holden Barina Spark) Акс:Файл:Chevrolet Spark LS fører.jpg|Панели абзорҳои худрав рӯйи сутуни фармон собит шудааст </gallery> t35g4kwnf3a94pg6dlei340t0l1ap2l 1308798 1308797 2022-08-03T12:15:07Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Худрав}} '''Chevrolet Spark''' — як худрави хурди шаҳрӣ, ки аз соли 2005 аз ҷониби General Motors бароварда шудааст. То соли 2015 он дар баъзе бозорҳо ҳамчун '''[[Daewoo Matiz]]''' маъруф буд. Дар айни замон, ҳар се насли мошин дар тавлидот боқӣ мемонанд, аммо дар бозорҳои гуногун. == Таърих == Тавлиди Daewoo Matiz дар соли 1998 оғоз шуд, аммо баъдтар дар баъзе бозорҳо ин мошин ба Chevrolet Matiz номгузорӣ шуд. Аз соли 2005 номи Chevrolet Spark дар ИДМ ва Chevrolet Matiz дар Аврупо (то соли 2010) корбурд мешавад. Номи Daewoo Matiz барои ИДМ (мудели M150) ва Кореяи Ҷанубӣ (то соли 2011) нигоҳ дошта шудааст. == Насли аввал (M200/M250) == === Нигористон === <gallery widths="200" heights="150"> Акс:2007 Chevrolet Matiz SE 1.0 Rear.jpg|Намо аз қафо Акс:Chevrolet Spark Lite 1.0 LS 2013 (11825095544).jpg|alt=Chevrolet Spark Lite (М250)|Chevrolet Spark Lite (M250) Акс:20100812 daewoo matiz 0001.jpg|Daewoo Matiz M250 Акс:Pontiac G2 Matiz -- Front.jpg|Pontiac G2 Matiz </gallery> == Насли дувум (M300) == <gallery widths="200" heights="150"> Акс:Chevrolet Spark rear 20100601.jpg|Намо аз қафо Акс:20100823 daewoo matiz creative 1.jpg|Daewoo Matiz Creative Акс:2011 Holden Barina Spark (MJ MY11) CDX hatchback (2018-10-30).jpg|alt=Holden Barina Spark CDX|Ҳолден Барина Spark CDX Акс:Ravon R2.jpg|alt=Ravon R2 на Московском автосалоне 2016|Ravon R2 дар мошинбозори Маскав 2016 Акс:2011 Holden Barina Spark (MJ MY11) CDX hatchback (2011-03-31).jpg|alt=Дохил (Holden Barina Spark)|Дохил (Holden Barina Spark) Акс:Chevrolet Spark LS fører.jpg|Панели абзорҳои худрав рӯйи сутуни фармон собит шудааст </gallery> qpg5exc17plpeptiitphn6fre7wqpi5 1308800 1308798 2022-08-03T12:15:25Z VASHGIRD 8035 /* Насли дувум (M300) */ wikitext text/x-wiki {{Худрав}} '''Chevrolet Spark''' — як худрави хурди шаҳрӣ, ки аз соли 2005 аз ҷониби General Motors бароварда шудааст. То соли 2015 он дар баъзе бозорҳо ҳамчун '''[[Daewoo Matiz]]''' маъруф буд. Дар айни замон, ҳар се насли мошин дар тавлидот боқӣ мемонанд, аммо дар бозорҳои гуногун. == Таърих == Тавлиди Daewoo Matiz дар соли 1998 оғоз шуд, аммо баъдтар дар баъзе бозорҳо ин мошин ба Chevrolet Matiz номгузорӣ шуд. Аз соли 2005 номи Chevrolet Spark дар ИДМ ва Chevrolet Matiz дар Аврупо (то соли 2010) корбурд мешавад. Номи Daewoo Matiz барои ИДМ (мудели M150) ва Кореяи Ҷанубӣ (то соли 2011) нигоҳ дошта шудааст. == Насли аввал (M200/M250) == === Нигористон === <gallery widths="200" heights="150"> Акс:2007 Chevrolet Matiz SE 1.0 Rear.jpg|Намо аз қафо Акс:Chevrolet Spark Lite 1.0 LS 2013 (11825095544).jpg|alt=Chevrolet Spark Lite (М250)|Chevrolet Spark Lite (M250) Акс:20100812 daewoo matiz 0001.jpg|Daewoo Matiz M250 Акс:Pontiac G2 Matiz -- Front.jpg|Pontiac G2 Matiz </gallery> == Насли дувум (M300) == <gallery widths="200" heights="150"> Акс:Chevrolet Spark rear 20100601.jpg|Намо аз қафо Акс:20100823 daewoo matiz creative 1.jpg|Daewoo Matiz Creative Акс:2011 Holden Barina Spark (MJ MY11) CDX hatchback (2018-10-30).jpg|alt=Holden Barina Spark CDX|Ҳолден Барина Spark CDX Акс:Ravon R2.jpg|alt=Ravon R2 на Московском автосалоне 2016|Ravon R2 дар мошинбозори Маскав 2016 Акс:2011 Holden Barina Spark (MJ MY11) CDX hatchback (2011-03-31).jpg|alt=Дохил (Holden Barina Spark)|Дохил (Holden Barina Spark) Акс:Chevrolet Spark LS fører.jpg|Панели абзорҳои худрав рӯйи сутуни фармон собит шудааст </gallery> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} 2mkws1mj13i5lgzkm4ncsmb3vwm7zl6 1308801 1308800 2022-08-03T12:15:48Z VASHGIRD 8035 иловаи [[Гурӯҳ:Худравҳо аз рӯи алифбо]] бо ёрии [[Википедиа:HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Худрав}} '''Chevrolet Spark''' — як худрави хурди шаҳрӣ, ки аз соли 2005 аз ҷониби General Motors бароварда шудааст. То соли 2015 он дар баъзе бозорҳо ҳамчун '''[[Daewoo Matiz]]''' маъруф буд. Дар айни замон, ҳар се насли мошин дар тавлидот боқӣ мемонанд, аммо дар бозорҳои гуногун. == Таърих == Тавлиди Daewoo Matiz дар соли 1998 оғоз шуд, аммо баъдтар дар баъзе бозорҳо ин мошин ба Chevrolet Matiz номгузорӣ шуд. Аз соли 2005 номи Chevrolet Spark дар ИДМ ва Chevrolet Matiz дар Аврупо (то соли 2010) корбурд мешавад. Номи Daewoo Matiz барои ИДМ (мудели M150) ва Кореяи Ҷанубӣ (то соли 2011) нигоҳ дошта шудааст. == Насли аввал (M200/M250) == === Нигористон === <gallery widths="200" heights="150"> Акс:2007 Chevrolet Matiz SE 1.0 Rear.jpg|Намо аз қафо Акс:Chevrolet Spark Lite 1.0 LS 2013 (11825095544).jpg|alt=Chevrolet Spark Lite (М250)|Chevrolet Spark Lite (M250) Акс:20100812 daewoo matiz 0001.jpg|Daewoo Matiz M250 Акс:Pontiac G2 Matiz -- Front.jpg|Pontiac G2 Matiz </gallery> == Насли дувум (M300) == <gallery widths="200" heights="150"> Акс:Chevrolet Spark rear 20100601.jpg|Намо аз қафо Акс:20100823 daewoo matiz creative 1.jpg|Daewoo Matiz Creative Акс:2011 Holden Barina Spark (MJ MY11) CDX hatchback (2018-10-30).jpg|alt=Holden Barina Spark CDX|Ҳолден Барина Spark CDX Акс:Ravon R2.jpg|alt=Ravon R2 на Московском автосалоне 2016|Ravon R2 дар мошинбозори Маскав 2016 Акс:2011 Holden Barina Spark (MJ MY11) CDX hatchback (2011-03-31).jpg|alt=Дохил (Holden Barina Spark)|Дохил (Holden Barina Spark) Акс:Chevrolet Spark LS fører.jpg|Панели абзорҳои худрав рӯйи сутуни фармон собит шудааст </gallery> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Худравҳо аз рӯи алифбо]] r1tm5tr1y5zjbofx9a5zeywn5drimwv Душанбе Сити Бонк 0 300431 1308806 2022-08-03T12:32:24Z VASHGIRD 8035 Саҳифаи нав: {{Ҷаъбаи бонк | номи бонк = «Душанбе Сити Бонк» | логотипи бонк = | шакли шахси ҳуқуқӣ = [[Ҷамъияти саҳҳомӣ]] | иҷозатнома = | фаъолият = Бонки умумӣ | соли таъсис = [[2007]] | номҳои пешина = Сомонаи пардохтии «Express Pay» <br> ТАҚХ «Душанбе Сити» | макон... wikitext text/x-wiki {{Ҷаъбаи бонк | номи бонк = «Душанбе Сити Бонк» | логотипи бонк = | шакли шахси ҳуқуқӣ = [[Ҷамъияти саҳҳомӣ]] | иҷозатнома = | фаъолият = Бонки умумӣ | соли таъсис = [[2007]] | номҳои пешина = Сомонаи пардохтии «Express Pay» <br> ТАҚХ «Душанбе Сити» | макон = {{Парчамбандӣ|Тоҷикистон}}: [[Душанбе]] | афроди калидӣ = | соҳа = | сармояи аввалия = | сармояи худӣ = | дороиҳо = | фоидаи холис = | шумораи кормандон = | аудитор = | сарчашмаҳо = | вебгоҳ = {{URL|http://www.dc.tj}} }} '''Душанбе Сити Бонк''' (номи пурра '''Ҷамъияти саҳомии кушодаи «Душанбе Сити Бонк»''''';'' пешина '''ТАҚХ «Душанбе Сити Бонк»''') — яке аз бонкҳои [[Тоҷикистон]]. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * {{сайти расмӣ|http://www.dc.tj}} {{Бонкҳои Тоҷикистон}} [[Гурӯҳ:Бонкҳои Тоҷикистон]] 8iv0r6y4o003elwxp62uoe2150slbjn Вилояти Душанбе 0 300432 1308818 2022-08-03T18:49:26Z Farorud 26988 мақолаи нав wikitext text/x-wiki {{ВМ | Номи тоҷикӣ = Вилояти Душанбе | Номи аслӣ = Дюшамбинский вилайет | Кишвар = {{Парчам|СССР}} | Тобеъи = [[ҶХШ Бухоро]], [[ҶМШС Тоҷикистон]] | Шомили = 6-7 тумон | Пойтахт = [[Душанбе]] | Шаҳри бузургтарин = [[Ваҳдат|Янгибозор]], [[Ҳисор]] ва ғ. | Таъсис = 1920 | Барҳамхӯрӣ = 1929 }} '''Вилояти Душанбе''' ({{lang-ru|Дюшамбинский вилайет}}) — воҳиди марзию маъмурӣ дар [[Ҷумҳурии Халқии Шӯравии Бухоро|ҶХШ Бухоро]] ва [[Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон|ҶАШС Тоҷикистон]], ки дар солҳои 1920—1929 вуҷуд дошт. Вилояти Душанбе соли 1920 дар қисми ҶХШ Бухоро ташкил карда шуд. Ба қаламрави вилояти навташкил бекигарии Ҳисори гузашта дохил шуд. Дар соли 1924 вилояти Душанбе ба Ҷумҳурии навташкили МШС Тоҷикистон гузашт. Дар он вақт он ба 6 тумон тақсим мешуд: Ҳисор, Душанбе, Файзобод, Ёвон, Янгибозор (Кофарниҳон). Дар соли 1925 ба он тумони Қаратоғ пайваст шуд. Дар соли 1926 вилояти Душанбе ба '''вилояти Ҳисор''' тағйири ном кард. Дар соли 1927 ба вилояти Ҳисор тумонҳои Дурмен-Тоҷик (Лақай-Тоҷик), Душанбе, Қаратоғ, Пакработ, Файзобод, Ёвон ва Янгибозор дохил буданд. Дар соли 1929 вилояти Ҳисор ба округи Ҳисор тағйир дода шуд. == Манбаъ == * {{книга|автор=А. И. Кошелева, П. А. Васильев|заглавие=Административно-территориальное деление Таджикистана (исторический очерк)|место=Сталинабад|год=1948|страниц=48}} [[Гурӯҳ:Вилоятҳои ҶМШС Тоҷикистон]] {{DEFAULTSORT:Душанбе}} 2n3d3advktv43shyynpxk5g8yta0xv9 Вилояти Ҳисор 0 300433 1308819 2022-08-03T18:52:34Z Farorud 26988 Тағйири масир ба [[Вилояти Душанбе]] wikitext text/x-wiki #равона [[Вилояти Душанбе ]] bxog0rhxnsq4g1n8aqey0nnpdt6ouv7 Евгени Дурнев 0 300434 1308841 2022-08-04T05:22:44Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Евгени Дурнев]] to [[Евгений Дурнев]] wikitext text/x-wiki #равона [[Евгений Дурнев]] bhc6u7b5a2n24g7tfsnzi90q9gxfk99 Волос, Андрей Германович 0 300435 1308843 2022-08-04T05:22:58Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Волос, Андрей Германович]] to [[Андрей Волос]] wikitext text/x-wiki #равона [[Андрей Волос]] lj96fl0gvsmh7ukgkkxr1pu61j4adhy Евгений Фала 0 300436 1308850 2022-08-04T05:33:26Z VASHGIRD 8035 Саҳифаи нав: {{Мусиқидон}} '''Евгений Александрович Фала''' (4 августи1913, Минск — 1988, ҳамон ҷо) — роҳбари оркестр, [[Ҳунарпешаи хидматнишондодаи ҶШС Тоҷикистон]] (1946). == Зинадгинома == Омӯзишгоҳи мусиқии ш. Киевро соли 1934 ба итмом расонда, дар оркестри низомии Округи ҳарбии Кие... wikitext text/x-wiki {{Мусиқидон}} '''Евгений Александрович Фала''' (4 августи1913, Минск — 1988, ҳамон ҷо) — роҳбари оркестр, [[Ҳунарпешаи хидматнишондодаи ҶШС Тоҷикистон]] (1946). == Зинадгинома == Омӯзишгоҳи мусиқии ш. Киевро соли 1934 ба итмом расонда, дар оркестри низомии Округи ҳарбии Киев ба сифати солист кор кардааст. Аз соли 1940 аввал солист ва баъдан роҳбари оркестри нерӯҳои сарҳадии Комиссариати халқии корҳои дохилии Тоҷикистон (аз соли 1946 Вазорати корҳои дохилӣ) буд. Ин оркестр солҳои Ҷанги Бузурги Ватанӣ (1941—1945) ба мардуми ҷумҳурӣ хизмати маданӣ расонда, дар баланд рафтани рӯҳияи ватандӯстии одамон саҳм гузоштааст. Нақши номбурда дар беҳбуди фаъолият ва барномаи оркестр калон буд. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * Арбобони фарҳанги тоҷик. Донишнома / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ. — Душанбе, 2016. — 863 с. sg9i6zht99h6qah121lbsu7iil4qeeb 1308852 1308850 2022-08-04T05:34:26Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Мусиқидон}} '''Евгений Александрович Фала''' (4 августи 1913, [[Минск ]]— 1988, ҳамон ҷо) — роҳбари оркестр, [[Ҳунарпешаи хидматнишондодаи ҶШС Тоҷикистон]] (1946). == Зинадгинома == Омӯзишгоҳи мусиқии ш. Киевро соли 1934 ба итмом расонда, дар оркестри низомии Округи ҳарбии Киев ба сифати солист кор кардааст. Аз соли 1940 аввал солист ва баъдан роҳбари оркестри нерӯҳои сарҳадии Комиссариати халқии корҳои дохилии Тоҷикистон (аз соли 1946 Вазорати корҳои дохилӣ) буд. Ин оркестр солҳои Ҷанги Бузурги Ватанӣ (1941—1945) ба мардуми ҷумҳурӣ хизмати маданӣ расонда, дар баланд рафтани рӯҳияи ватандӯстии одамон саҳм гузоштааст. Нақши номбурда дар беҳбуди фаъолият ва барномаи оркестр калон буд. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Адабиёт == * Арбобони фарҳанги тоҷик. Донишнома / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ. — Душанбе, 2016. — 863 с. 33zum7j0513q2ezuv4yl98a01wkmw0x Ҳунарпешаи хидматнишондодаи ҶШС Тоҷикистон 0 300437 1308851 2022-08-04T05:33:48Z VASHGIRD 8035 Тағйири масир ба [[Ҳунарпешаи хизматнишондодаи ҶШС Тоҷикистон]] wikitext text/x-wiki #равона [[Ҳунарпешаи хизматнишондодаи ҶШС Тоҷикистон]] al0btg22xaljh1nctf0xajznxrqwvil Низом Вафо 0 300438 1308854 2022-08-04T05:38:19Z VASHGIRD 8035 Саҳифаи нав: {{Адиб}} '''Низом Вафо Оронӣ''' ({{lang-fa|نظام وفا آرانی}}; {{ВД-Дебоча}}) — {{шоир}} ва {{нависанда}}и эронӣ буд. == Зиндагинома == Низом Вафо дар соли 1266 хуршедӣ дар Орон ва Бедгул ба дунё омад. Падараш Мирзо Маҳмуд Имомҷумъа (шоир ва фақеҳу имоми ҷумъа ва модараш Минур Орон... wikitext text/x-wiki {{Адиб}} '''Низом Вафо Оронӣ''' ({{lang-fa|نظام وفا آرانی}}; {{ВД-Дебоча}}) — {{шоир}} ва {{нависанда}}и эронӣ буд. == Зиндагинома == Низом Вафо дар соли 1266 хуршедӣ дар Орон ва Бедгул ба дунё омад. Падараш Мирзо Маҳмуд Имомҷумъа (шоир ва фақеҳу имоми ҷумъа ва модараш Минур Оронӣ (шоир ва хушнавис) мутахаллис ба Ҳаё ва духтари Вафои Кошонӣ буд. Ӯ аз шашсолагӣ ба мактаб рафт ва хондану навиштан омӯхт.[1] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} 8um4x2hfmjl56it32lnont1h7dfvnxm 1308855 1308854 2022-08-04T05:39:47Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Адиб}} '''Низом Вафо Оронӣ''' ({{lang-fa|نظام وفا آرانی}}; {{ВД-Дебоча}}) — {{шоир}} ва {{нависанда}}и эронӣ буд. == Зиндагинома == Низом Вафо дар соли 1266 хуршедӣ дар Орон ва Бедгул ба дунё омад. Падараш Мирзо Маҳмуд Имомҷумъа (шоир ва фақеҳу имоми ҷумъа ва модараш Минур Оронӣ (шоир ва хушнавис) мутахаллис ба Ҳаё ва духтари Вафои Кошонӣ буд. Ӯ аз шашсолагӣ ба мактаб рафт ва хондану навиштан омӯхт.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20180603192038/http://abnews.ir/fa/news/231/%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85-%D9%88%D9%81%D8%A7-%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C|title=یادنامه ای از استاد نظام وفا آرانی|website=web.archive.org|date=2018-06-03|accessdate=2022-08-04}}</ref> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} 499nzr9eyon6idpmjqldf85yvcrl1zy 1308859 1308855 2022-08-04T05:42:11Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Адиб}} '''Низом Вафо Оронӣ''' ({{lang-fa|نظام وفا آرانی}}; {{ВД-Дебоча}}) — {{шоир}} ва {{нависанда}}и эронӣ буд. == Зиндагинома == Низом Вафо дар соли 1266 хуршедӣ дар [[Орон ва Бедгул]] ба дунё омад. Падараш Мирзо Маҳмуд Имомҷумъа (шоир ва фақеҳу имоми ҷумъа ва модараш Минур Оронӣ (шоир ва хушнавис) мутахаллис ба Ҳаё ва духтари Вафои Кошонӣ буд. Ӯ аз шашсолагӣ ба мактаб рафт ва хондану навиштан омӯхт.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20180603192038/http://abnews.ir/fa/news/231/%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85-%D9%88%D9%81%D8%A7-%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C|title=یادنامه ای از استاد نظام وفا آرانی|website=web.archive.org|date=2018-06-03|accessdate=2022-08-04}}</ref> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} fdrdk4ax2h931qw3feksxaenmwi4fgw 1308860 1308859 2022-08-04T05:44:08Z VASHGIRD 8035 /* Эзоҳ */ wikitext text/x-wiki {{Адиб}} '''Низом Вафо Оронӣ''' ({{lang-fa|نظام وفا آرانی}}; {{ВД-Дебоча}}) — {{шоир}} ва {{нависанда}}и эронӣ буд. == Зиндагинома == Низом Вафо дар соли 1266 хуршедӣ дар [[Орон ва Бедгул]] ба дунё омад. Падараш Мирзо Маҳмуд Имомҷумъа (шоир ва фақеҳу имоми ҷумъа ва модараш Минур Оронӣ (шоир ва хушнавис) мутахаллис ба Ҳаё ва духтари Вафои Кошонӣ буд. Ӯ аз шашсолагӣ ба мактаб рафт ва хондану навиштан омӯхт.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20180603192038/http://abnews.ir/fa/news/231/%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85-%D9%88%D9%81%D8%A7-%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C|title=یادنامه ای از استاد نظام وفا آرانی|website=web.archive.org|date=2018-06-03|accessdate=2022-08-04}}</ref> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} {{хурд}} n17apcxeaftlisu54abbwbqufa77yr6 1308861 1308860 2022-08-04T05:44:24Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Адиб}} '''Низом Вафо Оронӣ''' ({{lang-fa|نظام وفا آرانی}}; {{ВД-Дебоча}}) — {{шоир}} ва {{нависанда}}<nowiki/>и эронӣ. == Зиндагинома == Низом Вафо дар соли 1266 хуршедӣ дар [[Орон ва Бедгул]] ба дунё омад. Падараш Мирзо Маҳмуд Имомҷумъа (шоир ва фақеҳу имоми ҷумъа ва модараш Минур Оронӣ (шоир ва хушнавис) мутахаллис ба Ҳаё ва духтари Вафои Кошонӣ буд. Ӯ аз шашсолагӣ ба мактаб рафт ва хондану навиштан омӯхт.<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20180603192038/http://abnews.ir/fa/news/231/%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85-%D9%88%D9%81%D8%A7-%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C|title=یادنامه ای از استاد نظام وفا آرانی|website=web.archive.org|date=2018-06-03|accessdate=2022-08-04}}</ref> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} {{хурд}} luf2sag8oqf3z7ay4c7y37euijuhsxb Орон ва Бидгул 0 300439 1308857 2022-08-04T05:40:28Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Орон ва Бидгул]] to [[Орон ва Бедгул]] wikitext text/x-wiki #равона [[Орон ва Бедгул]] pduh72sldvhu3prpxure3juox3aqb87 Бурҳонов, Қурбонбой Турсунраҷабович 0 300440 1308862 2022-08-04T05:46:04Z VASHGIRD 8035 Тағйири масир ба [[Қурбонбой Бурҳонов]] wikitext text/x-wiki #равона [[Қурбонбой Бурҳонов]] b5bujm7xqi7ai3o6wf56w7t3cx51yay Қурбонбой Бурҳонов 0 300441 1308863 2022-08-04T05:50:26Z VASHGIRD 8035 Саҳифаи нав: {{Олим}} '''Қурбонбой Бурҳонов''' (''Бурҳонов Қурбонбой Турсунраҷабович; ''4 августи 1953, ҶШС Узбакистон) — омӯзгори тоҷик, номзади илмҳои педагогӣ. == Зиндагинома == Соли 1975 Университети давлатии Тоҷикистон ба номи В. И. Ленинро бо ихтисост омӯзгори фанни математи... wikitext text/x-wiki {{Олим}} '''Қурбонбой Бурҳонов''' (''Бурҳонов Қурбонбой Турсунраҷабович; ''4 августи 1953, ҶШС Узбакистон) — омӯзгори тоҷик, номзади илмҳои педагогӣ. == Зиндагинома == Соли 1975 Университети давлатии Тоҷикистон ба номи В. И. Ленинро бо ихтисост омӯзгори фанни математика хатм кардааст == Корнома == * 1975-1978-Омӯзгори фанни математикаи мактаби миёнаи № 42-и ш. Қӯрғонтеппа * 1978—1989 — Омӯзгори кафедраи педагогика ва методикаи таълими ибтидоии ИДПЛ ба номи С. М. Киров * 1989—1994 — Саромӯзгори кафедраи педагогика ва методикаи таълими ибтидоии ДДХ ба номи академик Б. Ғафуров * 1994—2002 — Дотсенти кафедраи педагогика ва методикаи таълими ибтидоии Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Б. Ғафуров * 2002—2012 — Муовини декан оид ба корҳои ғоибонаи факултети Педагогии ДДХ ба номи академик Б. Ғафуров * 2012—2016 — Мудири кафедраи методикаи таълими ибтидоиифакултети Педагогии ДДХ ба номи академик Б. Ғафуров * 2016—2017 — Дотсенти кафедраи Назария ва методикаи таълими фанҳои тахассусии факултети Педагогии ДДХ ба номи академик Б. Ғафуров Аз августи соли 2017 то ҳоло Дотсенти кафедраи табиӣ-риёзӣ, тарбияи эстетикӣ ва методикаи таълими онҳо дар факултети Педагогии ДДХ ба номи академик Бобоҷон Ғафуров == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]] ipxhx2db9sjfg4veeu7hzp6e24u7rw1 1308864 1308863 2022-08-04T05:52:19Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Олим}} '''Қурбонбой Бурҳонов''' (''Бурҳонов Қурбонбой Турсунраҷабович; ''4 августи 1953, ҶШС Узбакистон) — омӯзгори тоҷик, номзади илмҳои педагогӣ. == Зиндагинома == Соли 1975 Университети давлатии Тоҷикистон ба номи В. И. Ленинро бо ихтисост омӯзгори фанни математика хатм кардааст == Корнома == * 1975—1978 — омӯзгори фанни математикаи мактаби миёнаи № 42-и шаҳги Қӯрғонтеппа; * 1978—1989 — омӯзгори кафедраи педагогика ва методикаи таълими ибтидоии ИДПЛ ба номи С. М. Киров; * 1989—1994 — саромӯзгори кафедраи педагогика ва методикаи таълими ибтидоии Донишгоҳи давлатии Хуҷанд; * 1994—2002 — дотсенти кафедраи педагогика ва методикаи таълими ибтидоии Донишгоҳи давлатии Хуҷанд; * 2002—2012 — муовини декан оид ба корҳои ғоибонаи факултети педагогии Донишгоҳи давлатии Хуҷанд; * 2012—2016 — мудири кафедраи методикаи таълими ибтидоиифакултети педагогии Донишгоҳи давлатии Хуҷанд; * 2016—2017 — дотсенти кафедраи Назария ва методикаи таълими фанҳои тахассусии факултети педагогии Донишгоҳи давлатии Хуҷанд; Аз августи соли 2017 то ҳоло дотсенти кафедраи табиӣ-риёзӣ, тарбияи эстетикӣ ва методикаи таълими онҳо дар факултети педагогии Донишгоҳи давлатии Хуҷанд.<ref>{{Cite web|url=https://hgu.tj/personlist/viewperson/420.html|title=Бурҳонов Қурбонбой Турсунраҷабович|website=hgu.tj|accessdate=2022-08-04}}</ref> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]] cw44ztq1ufjwkt4n04ye9df3s81tbuy 1308865 1308864 2022-08-04T05:52:52Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Олим}} '''Қурбонбой Бурҳонов''' (''Бурҳонов Қурбонбой Турсунраҷабович; ''[[4 август|4 августи]] [[1953]], [[ҶШС Узбакистон]]) — [[Омӯзгор|омӯзгори]] тоҷик, номзади илмҳои педагогӣ. == Зиндагинома == Соли 1975 Университети давлатии Тоҷикистон ба номи В. И. Ленинро бо ихтисост омӯзгори фанни математика хатм кардааст == Корнома == * 1975—1978 — омӯзгори фанни математикаи мактаби миёнаи № 42-и шаҳги Қӯрғонтеппа; * 1978—1989 — омӯзгори кафедраи педагогика ва методикаи таълими ибтидоии ИДПЛ ба номи С. М. Киров; * 1989—1994 — саромӯзгори кафедраи педагогика ва методикаи таълими ибтидоии Донишгоҳи давлатии Хуҷанд; * 1994—2002 — дотсенти кафедраи педагогика ва методикаи таълими ибтидоии Донишгоҳи давлатии Хуҷанд; * 2002—2012 — муовини декан оид ба корҳои ғоибонаи факултети педагогии Донишгоҳи давлатии Хуҷанд; * 2012—2016 — мудири кафедраи методикаи таълими ибтидоиифакултети педагогии Донишгоҳи давлатии Хуҷанд; * 2016—2017 — дотсенти кафедраи Назария ва методикаи таълими фанҳои тахассусии факултети педагогии Донишгоҳи давлатии Хуҷанд; Аз августи соли 2017 то ҳоло дотсенти кафедраи табиӣ-риёзӣ, тарбияи эстетикӣ ва методикаи таълими онҳо дар факултети педагогии Донишгоҳи давлатии Хуҷанд.<ref>{{Cite web|url=https://hgu.tj/personlist/viewperson/420.html|title=Бурҳонов Қурбонбой Турсунраҷабович|website=hgu.tj|accessdate=2022-08-04}}</ref> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]] [[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]] 7o3q7jb1hpwnqihwqz09yi467oz1gt2 Нишонгузории гӯш 0 300442 1308868 2022-08-04T06:39:08Z VASHGIRD 8035 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1058667847|Earmark (agriculture)]]" wikitext text/x-wiki [[Акс:Earmarking_pliers.JPG|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Earmarking_pliers.JPG/250px-Earmarking_pliers.JPG|мини|270x270пкс| Абзор барои нишонгузории гӯш]] [[File:Electric_cattle_branding_and_earmarking.jpg|мини| Чорвое, ки дар назар гирифта шуда ва ба сурати электирикӣ нишонгузорӣ мешаванд]] [[Акс:Mr._Burro,_earmarked_for_victory.jpg|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Mr._Burro%2C_earmarked_for_victory.jpg/220px-Mr._Burro%2C_earmarked_for_victory.jpg|мини| Хари гӯшнишонгузоришуда]] '''Нишонгузории гӯш''' ё тамға дар гӯши ҳайвоноти чорводорӣ, аз қабили [[гов]], [[Гавазн|оҳу]], хук, [[буз]], [[шутур]] ё [[гӯсфанд]] аст, ки барои нишон додани моликият, соли таваллуд ё ҷинс сохта шудааст. 6nzaqhftk4qany0nwra433bzpk9ls3r 1308869 1308868 2022-08-04T06:40:10Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki [[Акс:Earmarking_pliers.JPG|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Earmarking_pliers.JPG/250px-Earmarking_pliers.JPG|мини|270x270пкс| Абзор барои нишонгузории гӯш]] [[Акс:Electric_cattle_branding_and_earmarking.jpg|мини| Чорвое, ки дар назар гирифта шуда ва ба сурати электирикӣ нишонгузорӣ мешаванд]] [[Акс:Mr._Burro,_earmarked_for_victory.jpg|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Mr._Burro%2C_earmarked_for_victory.jpg/220px-Mr._Burro%2C_earmarked_for_victory.jpg|мини| Хари гӯшнишонгузоришуда]] '''Нишонгузории гӯш''' ё '''нишонгузорӣ''' — эҷоди буриш ё сӯрох дар гӯши ҳайвонот барои шиносоии онҳо мебошад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Чорводорӣ]] swfv1q6t6rs4v7gj7m23lhrflmpnfub 1308871 1308869 2022-08-04T06:40:29Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki [[Акс:Earmarking_pliers.JPG|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Earmarking_pliers.JPG/250px-Earmarking_pliers.JPG|мини|270x270пкс| Абзор барои нишонгузории гӯш]] [[Акс:Mr._Burro,_earmarked_for_victory.jpg|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Mr._Burro%2C_earmarked_for_victory.jpg/220px-Mr._Burro%2C_earmarked_for_victory.jpg|мини| Хари гӯшнишонгузоришуда]] '''Нишонгузории гӯш''' ё '''нишонгузорӣ''' — эҷоди буриш ё сӯрох дар гӯши ҳайвонот барои шиносоии онҳо мебошад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Чорводорӣ]] c6kpri096c8e4nu7437gnwlyevu259d 1308872 1308871 2022-08-04T06:41:14Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki [[Акс:Earmarking_pliers.JPG|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Earmarking_pliers.JPG/250px-Earmarking_pliers.JPG|мини|270x270пкс| Абзор барои нишонгузории гӯш]] [[Акс:Mr._Burro,_earmarked_for_victory.jpg|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Mr._Burro%2C_earmarked_for_victory.jpg/220px-Mr._Burro%2C_earmarked_for_victory.jpg|мини| Хари гӯшнишонгузоришуда]] '''Нишонгузории гӯш''' ({{lang-en|earmark}}) ё '''нишонгузорӣ''' — эҷоди буриш ё сӯрох дар гӯши ҳайвонот барои шиносоии онҳо мебошад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Чорводорӣ]] 23jqvx0lqa9syz0rgdnprzp9amh2nmu 1308874 1308872 2022-08-04T06:43:22Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki [[Акс:Earmarking_pliers.JPG|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Earmarking_pliers.JPG/250px-Earmarking_pliers.JPG|мини|270x270пкс| Нишонгузори гӯш]] [[Акс:Mr._Burro,_earmarked_for_victory.jpg|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Mr._Burro%2C_earmarked_for_victory.jpg/220px-Mr._Burro%2C_earmarked_for_victory.jpg|мини| Хари гӯшнишонгузоришуда]] '''Нишонгузории гӯш''' ({{lang-en|earmark}}) ё '''нишонгузорӣ''' — эҷоди буриш ё сӯрох дар гӯши ҳайвонот барои шиносоии онҳо мебошад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Чорводорӣ]] dhqmb1xiaalwx7f6q1r5awan9y0z5ni 1308876 1308874 2022-08-04T06:44:47Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki [[Акс:Earmarking_pliers.JPG|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Earmarking_pliers.JPG/250px-Earmarking_pliers.JPG|мини|270x270пкс| Нишонгузори гӯш]] [[Акс:Mr._Burro,_earmarked_for_victory.jpg|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Mr._Burro%2C_earmarked_for_victory.jpg/220px-Mr._Burro%2C_earmarked_for_victory.jpg|мини| Хари гӯшнишонгузоришуда]] '''Нишонгузории гӯш'''<ref>{{Cite web|url=https://vazhaju.tj/word/%D0%BD%D0%B8%D1%88%D0%BE%D0%BD%D0%B3%D1%83%D0%B7%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B8%20%D0%B3%D3%AF%D1%88/2eZn2etm|title=Нишонгузории гӯш чист? Маънии нишонгузории гӯш|author=Вожаҳои мусавваби Фарҳангистони забону адаби форсӣ|website=vazhaju.tj|publisher=[[Вожаҷӯ]]|lang=tg|accessdate=2022-08-04}}</ref> ({{lang-en|earmark}}) ё '''нишонгузорӣ''' — эҷоди буриш ё сӯрох дар гӯши ҳайвонот барои шиносоии онҳо мебошад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Чорводорӣ]] 6w0z97iyvzvsjazkmzlu25cmoy58shd Аристондӣ 0 300443 1308870 2022-08-04T06:40:25Z Farorud 26988 мақолаи нав wikitext text/x-wiki {{МА | мақом = [[Авул|Деҳа]] | номи тоҷикӣ = Аристондӣ | номи аслӣ = Арыстанды | тасвир = | тавсифи тасвир = | кишвар = Қазоқистон | тобеият = | нишон = Coat of arms of Ordabasy.png | парчам = | тавсифи нишон = | тавсифи парчам = | бари парчам = | бари нишон = | минтақа = | шакли минтақа = Вилоятҳои Қазоқистон{{!}}Вилоят | минтақа дар ҷадвал = Вилояти Туркистон{{!}}Туркистон | ноҳия = ноҳияи Ордабосӣ{{!}}Ордабосӣ | шакли ноҳия = | ноҳия дар ҷадвал = | ҳавзаи ҷомеа = | шакли ҳавзаи ҷомеа = | ҳавзаи ҷомеа дар ҷадвал = | ҷомеа = | шакли ҷомеа = | ҷомеа дар ҷадвал = | lat_deg = | lon_deg = | lat_min = | lat_sec = | lat_dir = | lon_min = | lon_sec = | lon_dir = | CoordAddon = | CoordScale = | тақсимоти дохилӣ = | роҳбар = | шакли роҳбарӣ = | замони таъсис = | аввалин номбарӣ = | номҳои пешина = | мақом аз = | масоҳат = | баландии маркази МА = | шакли баландӣ = | иқлим = | забони расмӣ = забони қазоқӣ{{!}}қазоқӣ | аҳолӣ = 587<ref name="stat">{{cite web|url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/Население%20рус%201%20том.pdf|title=Итоги Национальной переписи населения Республики Казахстан 2009 года|publisher=Агентство Республики Казахстан по статистике|archiveurl=https://www.webcitation.org/6EkePwOI3?url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf|archivedate=2013-02-27}}</ref> | соли барӯйхатгирӣ = 2009 | зичӣ = | агломератсия = | ҳайати миллӣ = [[қазоқҳо]] ва ғ. | ҳайати динӣ = [[мусулмонон]] ва ғ. | этнохороним = | вақти минтақавӣ = +6:00 | DST = | коди телефон = +7 | нишонаи почта = | нишонаҳои почта = | коди мошинҳо = X, 13, 17 | шиносаи ададӣ = | шакли шиноса = | сайт = | забони сайт = | харитаи минтақа = ХМ Қазоқистон вилояти Туркистон | гурӯҳ дар Commons = }} '''Аристондӣ''' ({{lang-kz|Арыстанды}}) — деҳа (''[[авул|ауыл]]'') дар [[вилояти Туркистон]]и [[Қазоқистон]]. Дар [[ноҳияи Ордабосӣ]] ҷойгир аст. Дар соли 2009 587 нафар аҳолӣ дошт. == Эзоҳ == {{Эзоҳ}} {{ноҳияи Ордабосӣ}}{{Қазоқистон-ҷуғ-хурд}} [[Гурӯҳ:Маҳалҳои аҳолинишини ноҳияи Ордабосӣ]] kf5glpczl8vpwc3l27wkjg6z8od8nmp Бодом (ноҳияи Ордабосӣ) 0 300444 1308873 2022-08-04T06:42:11Z Farorud 26988 мақолаи нав wikitext text/x-wiki {{МА | мақом = [[Авул|Деҳа]] | номи тоҷикӣ = Бодом | номи аслӣ = Бадам | тасвир = | тавсифи тасвир = | кишвар = Қазоқистон | тобеият = | нишон = Coat of arms of Ordabasy.png | парчам = | тавсифи нишон = | тавсифи парчам = | бари парчам = | бари нишон = | минтақа = | шакли минтақа = Вилоятҳои Қазоқистон{{!}}Вилоят | минтақа дар ҷадвал = Вилояти Туркистон{{!}}Туркистон | ноҳия = ноҳияи Ордабосӣ{{!}}Ордабосӣ | шакли ноҳия = | ноҳия дар ҷадвал = | ҳавзаи ҷомеа = | шакли ҳавзаи ҷомеа = | ҳавзаи ҷомеа дар ҷадвал = | ҷомеа = | шакли ҷомеа = | ҷомеа дар ҷадвал = | lat_deg = | lon_deg = | lat_min = | lat_sec = | lat_dir = | lon_min = | lon_sec = | lon_dir = | CoordAddon = | CoordScale = | тақсимоти дохилӣ = | роҳбар = | шакли роҳбарӣ = | замони таъсис = | аввалин номбарӣ = | номҳои пешина = | мақом аз = | масоҳат = | баландии маркази МА = | шакли баландӣ = | иқлим = | забони расмӣ = забони қазоқӣ{{!}}қазоқӣ | аҳолӣ =6709 <ref name="stat">{{cite web|url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/Население%20рус%201%20том.pdf|title=Итоги Национальной переписи населения Республики Казахстан 2009 года|publisher=Агентство Республики Казахстан по статистике|archiveurl=https://www.webcitation.org/6EkePwOI3?url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf|archivedate=2013-02-27}}</ref> | соли барӯйхатгирӣ = 2009 | зичӣ = | агломератсия = | ҳайати миллӣ = [[қазоқҳо]] ва ғ. | ҳайати динӣ = [[мусулмонон]] ва ғ. | этнохороним = | вақти минтақавӣ = +6:00 | DST = | коди телефон = +7 | нишонаи почта = | нишонаҳои почта = | коди мошинҳо = X, 13, 17 | шиносаи ададӣ = | шакли шиноса = | сайт = | забони сайт = | харитаи минтақа = ХМ Қазоқистон вилояти Туркистон | гурӯҳ дар Commons = }} '''Бодом ''' ({{lang-kz|Бадам}}) — деҳа (''[[авул|ауыл]]'') дар [[вилояти Туркистон]]и [[Қазоқистон]]. Дар [[ноҳияи Ордабосӣ]] ҷойгир аст. Дар соли 2009 6709 нафар аҳолӣ дошт. == Эзоҳ == {{Эзоҳ}} {{ноҳияи Ордабосӣ}}{{Қазоқистон-ҷуғ-хурд}} [[Гурӯҳ:Маҳалҳои аҳолинишини ноҳияи Ордабосӣ]] oy67zwm7j3fmdkk61gih0itfxrh17nv Ботир-Ота 0 300445 1308875 2022-08-04T06:44:03Z Farorud 26988 мақолаи нав wikitext text/x-wiki {{МА | мақом = [[Авул|Деҳа]] | номи тоҷикӣ = Ботир-Ота | номи аслӣ =Батыр Ата | тасвир = | тавсифи тасвир = | кишвар = Қазоқистон | тобеият = | нишон = Coat of arms of Ordabasy.png | парчам = | тавсифи нишон = | тавсифи парчам = | бари парчам = | бари нишон = | минтақа = | шакли минтақа = Вилоятҳои Қазоқистон{{!}}Вилоят | минтақа дар ҷадвал = Вилояти Туркистон{{!}}Туркистон | ноҳия = ноҳияи Ордабосӣ{{!}}Ордабосӣ | шакли ноҳия = | ноҳия дар ҷадвал = | ҳавзаи ҷомеа = | шакли ҳавзаи ҷомеа = | ҳавзаи ҷомеа дар ҷадвал = | ҷомеа = | шакли ҷомеа = | ҷомеа дар ҷадвал = | lat_deg = | lon_deg = | lat_min = | lat_sec = | lat_dir = | lon_min = | lon_sec = | lon_dir = | CoordAddon = | CoordScale = | тақсимоти дохилӣ = | роҳбар = | шакли роҳбарӣ = | замони таъсис = | аввалин номбарӣ = | номҳои пешина = Майариқ, Карл Маркс, Қараспан | мақом аз = | масоҳат = | баландии маркази МА = | шакли баландӣ = | иқлим = | забони расмӣ = забони қазоқӣ{{!}}қазоқӣ | аҳолӣ = 1182<ref name="stat">{{cite web|url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/Население%20рус%201%20том.pdf|title=Итоги Национальной переписи населения Республики Казахстан 2009 года|publisher=Агентство Республики Казахстан по статистике|archiveurl=https://www.webcitation.org/6EkePwOI3?url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf|archivedate=2013-02-27}}</ref> | соли барӯйхатгирӣ = 2009 | зичӣ = | агломератсия = | ҳайати миллӣ = [[қазоқҳо]] ва ғ. | ҳайати динӣ = [[мусулмонон]] ва ғ. | этнохороним = | вақти минтақавӣ = +6:00 | DST = | коди телефон = +7 | нишонаи почта = | нишонаҳои почта = | коди мошинҳо = X, 13, 17 | шиносаи ададӣ = | шакли шиноса = | сайт = | забони сайт = | харитаи минтақа = ХМ Қазоқистон вилояти Туркистон | гурӯҳ дар Commons = }} '''Ботир-Ота''' ({{lang-kz|Батыр Ата}}) — деҳа (''[[авул|ауыл]]'') дар [[вилояти Туркистон]]и [[Қазоқистон]]. Дар [[ноҳияи Ордабосӣ]] ҷойгир аст. Дар соли 2009 1182 нафар аҳолӣ дошт. == Эзоҳ == {{Эзоҳ}} {{ноҳияи Ордабосӣ}}{{Қазоқистон-ҷуғ-хурд}} [[Гурӯҳ:Маҳалҳои аҳолинишини ноҳияи Ордабосӣ]] 9invlr3534lg8zsxe4bgaa46vnrqw5f Бейсен Онтаев 0 300446 1308877 2022-08-04T06:46:37Z Farorud 26988 мақолаи нав wikitext text/x-wiki {{МА | мақом = [[Авул|Деҳа]] | номи тоҷикӣ =Бейсен Онтаев | номи аслӣ = Бейсен Оңтаев | тасвир = | тавсифи тасвир = | кишвар = Қазоқистон | тобеият = | нишон = Coat of arms of Ordabasy.png | парчам = | тавсифи нишон = | тавсифи парчам = | бари парчам = | бари нишон = | минтақа = | шакли минтақа = Вилоятҳои Қазоқистон{{!}}Вилоят | минтақа дар ҷадвал = Вилояти Туркистон{{!}}Туркистон | ноҳия = ноҳияи Ордабосӣ{{!}}Ордабосӣ | шакли ноҳия = | ноҳия дар ҷадвал = | ҳавзаи ҷомеа = | шакли ҳавзаи ҷомеа = | ҳавзаи ҷомеа дар ҷадвал = | ҷомеа = | шакли ҷомеа = | ҷомеа дар ҷадвал = | lat_deg = | lon_deg = | lat_min = | lat_sec = | lat_dir = | lon_min = | lon_sec = | lon_dir = | CoordAddon = | CoordScale = | тақсимоти дохилӣ = | роҳбар = | шакли роҳбарӣ = | замони таъсис = | аввалин номбарӣ = | номҳои пешина = Торткул, Бейсен | мақом аз = | масоҳат = | баландии маркази МА = | шакли баландӣ = | иқлим = | забони расмӣ = забони қазоқӣ{{!}}қазоқӣ | аҳолӣ = 337<ref name="stat">{{cite web|url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/Население%20рус%201%20том.pdf|title=Итоги Национальной переписи населения Республики Казахстан 2009 года|publisher=Агентство Республики Казахстан по статистике|archiveurl=https://www.webcitation.org/6EkePwOI3?url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf|archivedate=2013-02-27}}</ref> | соли барӯйхатгирӣ = 2009 | зичӣ = | агломератсия = | ҳайати миллӣ = [[қазоқҳо]] ва ғ. | ҳайати динӣ = [[мусулмонон]] ва ғ. | этнохороним = | вақти минтақавӣ = +6:00 | DST = | коди телефон = +7 | нишонаи почта = | нишонаҳои почта = | коди мошинҳо = X, 13, 17 | шиносаи ададӣ = | шакли шиноса = | сайт = | забони сайт = | харитаи минтақа = ХМ Қазоқистон вилояти Туркистон | гурӯҳ дар Commons = }} '''Бейсен Онтаев ''' ({{lang-kz|Бейсен Оңтаев}}) — деҳа (''[[авул|ауыл]]'') дар [[вилояти Туркистон]]и [[Қазоқистон]]. Дар [[ноҳияи Ордабосӣ]] ҷойгир аст. Дар соли 2009 337 нафар аҳолӣ дошт. == Эзоҳ == {{Эзоҳ}} {{ноҳияи Ордабосӣ}}{{Қазоқистон-ҷуғ-хурд}} [[Гурӯҳ:Маҳалҳои аҳолинишини ноҳияи Ордабосӣ]] 3g8xzlj4q9sv5uy9471rmeiutmtekgw Берген Исохонов 0 300447 1308878 2022-08-04T06:48:52Z Farorud 26988 мақолаи нав wikitext text/x-wiki {{МА | мақом = [[Авул|Деҳа]] | номи тоҷикӣ = Берген Исохонов | номи аслӣ = Берген Исаханов | тасвир = | тавсифи тасвир = | кишвар = Қазоқистон | тобеият = | нишон = Coat of arms of Ordabasy.png | парчам = | тавсифи нишон = | тавсифи парчам = | бари парчам = | бари нишон = | минтақа = | шакли минтақа = Вилоятҳои Қазоқистон{{!}}Вилоят | минтақа дар ҷадвал = Вилояти Туркистон{{!}}Туркистон | ноҳия = ноҳияи Ордабосӣ{{!}}Ордабосӣ | шакли ноҳия = | ноҳия дар ҷадвал = | ҳавзаи ҷомеа = | шакли ҳавзаи ҷомеа = | ҳавзаи ҷомеа дар ҷадвал = | ҷомеа = | шакли ҷомеа = | ҷомеа дар ҷадвал = | lat_deg = | lon_deg = | lat_min = | lat_sec = | lat_dir = | lon_min = | lon_sec = | lon_dir = | CoordAddon = | CoordScale = | тақсимоти дохилӣ = | роҳбар = | шакли роҳбарӣ = | замони таъсис = | аввалин номбарӣ = | номҳои пешина = Ермоловка | мақом аз = | масоҳат = | баландии маркази МА = | шакли баландӣ = | иқлим = | забони расмӣ = забони қазоқӣ{{!}}қазоқӣ | аҳолӣ =1410 <ref name="stat">{{cite web|url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/Население%20рус%201%20том.pdf|title=Итоги Национальной переписи населения Республики Казахстан 2009 года|publisher=Агентство Республики Казахстан по статистике|archiveurl=https://www.webcitation.org/6EkePwOI3?url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%20%D1%80%D1%83%D1%81%201%20%D1%82%D0%BE%D0%BC.pdf|archivedate=2013-02-27}}</ref> | соли барӯйхатгирӣ = 2009 | зичӣ = | агломератсия = | ҳайати миллӣ = [[қазоқҳо]] ва ғ. | ҳайати динӣ = [[мусулмонон]] ва ғ. | этнохороним = | вақти минтақавӣ = +6:00 | DST = | коди телефон = +7 72543 | нишонаи почта = | нишонаҳои почта = | коди мошинҳо = X, 13, 17 | шиносаи ададӣ = | шакли шиноса = | сайт = | забони сайт = | харитаи минтақа = ХМ Қазоқистон вилояти Туркистон | гурӯҳ дар Commons = }} '''Берген Исохонов''' ({{lang-kz|}}) — деҳа (''[[авул|ауыл]]'') дар [[вилояти Туркистон]]и [[Қазоқистон]]. Дар [[ноҳияи Ордабосӣ]] ҷойгир аст. Дар соли 2009 1410 нафар аҳолӣ дошт. == Эзоҳ == {{Эзоҳ}} {{ноҳияи Ордабосӣ}}{{Қазоқистон-ҷуғ-хурд}} [[Гурӯҳ:Маҳалҳои аҳолинишини ноҳияи Ордабосӣ]] 243xc2s8yfhxd6iv87rh3v0mjw0g6ij Гурӯҳ:Маҳалҳои аҳолинишини ноҳияи Ордабосӣ 14 300448 1308879 2022-08-04T06:51:09Z Farorud 26988 Саҳифаи нав: [[Гурӯҳ:Маҳалҳои аҳолинишини вилояти Туркистон|Ордабосӣ]] [[Гурӯҳ:Ноҳияи Ордабосӣ]] wikitext text/x-wiki [[Гурӯҳ:Маҳалҳои аҳолинишини вилояти Туркистон|Ордабосӣ]] [[Гурӯҳ:Ноҳияи Ордабосӣ]] rjfa6v1vgb1s6sobmvwwklhcjbgbs38 Гурӯҳ:Маҳалҳои аҳолинишини Тайван 14 300449 1308883 2022-08-04T06:57:17Z Farorud 26988 Саҳифаи нав: [[Гурӯҳ:Маҳалҳои аҳолинишин аз рӯи давлатҳо|Тайван]] [[Гурӯҳ:Аҳолии Тайван]] [[Гурӯҳ:Ҷуғрофияи Тайван]] wikitext text/x-wiki [[Гурӯҳ:Маҳалҳои аҳолинишин аз рӯи давлатҳо|Тайван]] [[Гурӯҳ:Аҳолии Тайван]] [[Гурӯҳ:Ҷуғрофияи Тайван]] hktnqjf3pjwu7f4l72ifvtq19uvt9oj Гурӯҳ:Маҳалҳои аҳолинишини ноҳияи Панфилов (Қазоқистон) 14 300450 1308885 2022-08-04T07:02:02Z Farorud 26988 Саҳифаи нав: [[Гурӯҳ:Маҳалҳои аҳолинишини вилояти Алматӣ аз рӯи ноҳияҳо|Панфилов_(Қазоқистон)]] [[Гурӯҳ:Ноҳияи Панфилов (Қазоқистон)]] wikitext text/x-wiki [[Гурӯҳ:Маҳалҳои аҳолинишини вилояти Алматӣ аз рӯи ноҳияҳо|Панфилов_(Қазоқистон)]] [[Гурӯҳ:Ноҳияи Панфилов (Қазоқистон)]] tryjhzbw3fzsrgxf3u0gq25dm2r7fsk Бешкент (в. Қашқадарё) 0 300451 1308889 2022-08-04T07:10:09Z Farorud 26988 Farorud moved page [[Бешкент (в. Қашқадарё)]] to [[Бешкент (вилояти Қашқадарё)]] wikitext text/x-wiki #равона [[Бешкент (вилояти Қашқадарё)]] i1eqnr4qdxbrdmrslbas424j9fiptyy Систерн 0 300453 1309011 2022-08-04T07:53:05Z VASHGIRD 8035 Created by translating the page "[[:ru:Special:Redirect/revision/123450046|Цистерна]]" wikitext text/x-wiki [[Акс:El_Jadida_cistern.jpg|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/El_Jadida_cistern.jpg/130px-El_Jadida_cistern.jpg|мини| Систерни Пуртуғолӣ, Ал Ҷадида, [[Марокаш]]]] [[Акс:Basilica_Cistern,_Constantinople.jpg|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Basilica_Cistern%2C_Constantinople.jpg/170px-Basilica_Cistern%2C_Constantinople.jpg|мини| Систерни Базилика, Истанбул, 138 м х 65 м, 80.000 <sup>м3</sup>, Юстиниан I, 523-542]] '''Систерн''' ( {{Lang-la|cisterna}}, аз [[Забони лотинӣ|дигар лат.]] ''cista — қуттӣ'', инчунин [[Забони юнонии бостон|юнонӣ]] ''κίστη [Kiste] — сабад'' ) ''—'' навъе обанбор буд, ки барои захираи оби борон сохта мешуд. Систернҳо дар меъмории қуруни миёнии Аврупо, Ховари Миёна ва шимоли Африқо маъмул буданд. 4o1zj0qp6e5pgczvwk7vt4e36cwhmlj 1309014 1309011 2022-08-04T07:53:17Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Систерна]] to [[Систерн]] wikitext text/x-wiki [[Акс:El_Jadida_cistern.jpg|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/El_Jadida_cistern.jpg/130px-El_Jadida_cistern.jpg|мини| Систерни Пуртуғолӣ, Ал Ҷадида, [[Марокаш]]]] [[Акс:Basilica_Cistern,_Constantinople.jpg|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Basilica_Cistern%2C_Constantinople.jpg/170px-Basilica_Cistern%2C_Constantinople.jpg|мини| Систерни Базилика, Истанбул, 138 м х 65 м, 80.000 <sup>м3</sup>, Юстиниан I, 523-542]] '''Систерн''' ( {{Lang-la|cisterna}}, аз [[Забони лотинӣ|дигар лат.]] ''cista — қуттӣ'', инчунин [[Забони юнонии бостон|юнонӣ]] ''κίστη [Kiste] — сабад'' ) ''—'' навъе обанбор буд, ки барои захираи оби борон сохта мешуд. Систернҳо дар меъмории қуруни миёнии Аврупо, Ховари Миёна ва шимоли Африқо маъмул буданд. 4o1zj0qp6e5pgczvwk7vt4e36cwhmlj 1309024 1309014 2022-08-04T07:54:36Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki [[Акс:El_Jadida_cistern.jpg|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/El_Jadida_cistern.jpg/130px-El_Jadida_cistern.jpg|мини| Систерни Пуртуғолӣ, Ал Ҷадида, [[Марокаш]]]] [[Акс:Basilica_Cistern,_Constantinople.jpg|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Basilica_Cistern%2C_Constantinople.jpg/170px-Basilica_Cistern%2C_Constantinople.jpg|мини| Систерни Базилика, Истанбул, 138 м х 65 м, 80.000 <sup>м3</sup>, Юстиниан I, 523—542]] '''Систерн''' ({{Lang-la|cisterna}}, аз [[Забони лотинӣ|дигар лат.]] ''cista — қуттӣ'', инчунин [[Забони юнонии бостон|юнонӣ]] ''κίστη [Kiste] — сабад'') ''—'' навъе обанбор буд, ки барои захираи оби борон сохта мешуд. Систернҳо дар меъмории қуруни миёнии Аврупо, Ховари Миёна ва шимоли Африқо маъмул буданд. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Таъмини об]] hh4a9t11qlvjsk3vehm67fcsfn22hpy 1309043 1309024 2022-08-04T07:57:21Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki [[Акс:El_Jadida_cistern.jpg|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/El_Jadida_cistern.jpg/130px-El_Jadida_cistern.jpg|мини| Систерни Пуртуғолӣ, Ал Ҷадида, [[Марокаш]]]] [[Акс:Basilica_Cistern,_Constantinople.jpg|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Basilica_Cistern%2C_Constantinople.jpg/170px-Basilica_Cistern%2C_Constantinople.jpg|мини| Систерни Базилика, Истанбул, 138 м х 65 м, 80.000 <sup>м3</sup>, Юстиниан I, 523—542]] '''Систерн''' ({{Lang-la|cisterna}}, аз [[Забони лотинӣ|дигар лат.]] ''cista — қуттӣ'', инчунин [[Забони юнонии бостон|юнонии бостон:]] ''κίστη [Kiste] — сабад'') ''—'' навъе обанбор буд, ки барои захираи оби борон сохта мешуд. Систернҳо дар меъмории қуруни миёнии Аврупо, Ховари Миёна ва шимоли Африқо маъмул буданд. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Таъмини об]] k695niw1q0cnqr98x0mn2yrh9ghxsqm 1309046 1309043 2022-08-04T07:57:36Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki [[Акс:El_Jadida_cistern.jpg|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/El_Jadida_cistern.jpg/130px-El_Jadida_cistern.jpg|мини| Систерни Пуртуғолӣ, Ал Ҷадида, [[Марокаш]]]] [[Акс:Basilica_Cistern,_Constantinople.jpg|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Basilica_Cistern%2C_Constantinople.jpg/170px-Basilica_Cistern%2C_Constantinople.jpg|мини| Систерни Базилика, Истанбул, 138 м х 65 м, 80.000 <sup>м3</sup>, Юстиниан I, 523—542]] '''Систерн''' ({{Lang-la|cisterna}}, аз [[Забони лотинӣ|дигар лат.]] ''cista — қуттӣ'', инчунин [[Забони юнонии бостон|юнонии бостон:]] ''κίστη [Kiste] — сабад'') ''—'' навъе [[обанбор]] буд, ки барои захираи оби борон сохта мешуд. Систернҳо дар меъмории қуруни миёнии Аврупо, Ховари Миёна ва шимоли Африқо маъмул буданд. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Таъмини об]] l5dw2x8ewxqim1ttune2a4ndslsqhu2 Систерна 0 300454 1309015 2022-08-04T07:53:17Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Систерна]] to [[Систерн]] wikitext text/x-wiki #равона [[Систерн]] m58yncc2ld032sznozcsafx4s3i78do Эсра Билгич 0 300455 1309067 2022-08-04T08:00:43Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Эсра Билгич]] to [[Исро Билгич]] wikitext text/x-wiki #равона [[Исро Билгич]] 2x4c9tshqgkg4ed6s2z5np186hn03cf Системаи ахбории географӣ 0 300458 1309087 2022-08-04T08:04:31Z VASHGIRD 8035 Тағйири масир ба [[Сомонаи иттилоъоти ҷуғрофиёӣ]] wikitext text/x-wiki #равона [[Сомонаи иттилоъоти ҷуғрофиёӣ]] 5aq43d7kt2597pivsneahnk0rncc153 Системаҳои ахбори географӣ 0 300459 1309088 2022-08-04T08:04:34Z VASHGIRD 8035 Тағйири масир ба [[Сомонаи иттилоъоти ҷуғрофиёӣ]] wikitext text/x-wiki #равона [[Сомонаи иттилоъоти ҷуғрофиёӣ]] 5aq43d7kt2597pivsneahnk0rncc153 Системаи иттилоотии ҷуғрофӣ 0 300460 1309089 2022-08-04T08:05:19Z VASHGIRD 8035 Тағйири масир ба [[Сомонаи иттилоъоти ҷуғрофиёӣ]] wikitext text/x-wiki #равона [[Сомонаи иттилоъоти ҷуғрофиёӣ]] 5aq43d7kt2597pivsneahnk0rncc153 Системаи иттилоотӣ-географӣ 0 300461 1309090 2022-08-04T08:06:34Z VASHGIRD 8035 Тағйири масир ба [[Сомонаи иттилоъоти ҷуғрофиёӣ]] wikitext text/x-wiki #равона [[Сомонаи иттилоъоти ҷуғрофиёӣ]] 5aq43d7kt2597pivsneahnk0rncc153 СИҶ 0 300462 1309095 2022-08-04T08:14:59Z VASHGIRD 8035 Тағйири масир ба [[Сомонаи иттилоъоти ҷуғрофиёӣ]] wikitext text/x-wiki #равона [[Сомонаи иттилоъоти ҷуғрофиёӣ]] 5aq43d7kt2597pivsneahnk0rncc153 Қувайт (шаҳр) 0 300463 1309099 2022-08-04T08:18:30Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Қувайт (шаҳр)]] to [[Кувайт (шаҳр)]] over redirect wikitext text/x-wiki #равона [[Кувайт (шаҳр)]] pbn6v0neypa45xtlmzqjmop903q4jk0 Абдул-Рашид Дустум 0 300464 1309100 2022-08-04T08:19:02Z Farorud 26988 Тағйири масир ба [[Абдуррашид Дӯстум]] wikitext text/x-wiki #равона [[Абдуррашид Дӯстум]] kksiqvsh8c4vsfwiwfolahb1904xbb0 Ҳуруфи тоҷикӣ 0 300465 1309106 2022-08-04T08:30:04Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Ҳуруфи тоҷикӣ]] to [[Алифбои тоҷикӣ]] over redirect wikitext text/x-wiki #равона [[Алифбои тоҷикӣ]] 3f1n2rqxewydwiyafajl6ob2exjezo6 Баҳс:Ҳуруфи тоҷикӣ 1 300466 1309108 2022-08-04T08:30:04Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Баҳс:Ҳуруфи тоҷикӣ]] to [[Баҳс:Алифбои тоҷикӣ]] over redirect wikitext text/x-wiki #равона [[Баҳс:Алифбои тоҷикӣ]] o9bdihxbzmxo27y5cgycpgirx8suf5j Феҳристи кишварҳо аз рӯи шумораи миллиардерҳо 0 300467 1309114 2022-08-04T08:41:45Z Шухрат Саъдиев 5132 Created by translating the page "[[:en:Special:Redirect/revision/1083762846|List of countries by number of billionaires]]" wikitext text/x-wiki [[Акс:Global_billionaires.png|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Global_billionaires.png/440px-Global_billionaires.png|мини|440x440пкс| Кишварҳо аз рӯи шумораи миллиардерҳо аз рӯи дороии соф (доллари ИМА) дар соли 2017 {{Сутунҳо}} {{Сутун}} {{Legend|#b3b3b3|<small>No data or 0</small>}} {{Legend|#FF6666|<small>1–5</small>}} {{Legend|#CC3333|<small>6–10</small>}} {{Legend|#990033|<small>11–50</small>}} {{Сутун}} {{Legend|#660000|<small>51–100</small>}} {{Legend|#330000|<small>101–500</small>}} {{Legend|#000000|<small>501+</small>}} {{Col-end}}]] Ин '''феҳристи кишварҳо аз рӯи шумораи сокинони миллиардер''' , ки бар асоси арзёбии солонаи сарвати софи [[доллари ИМА]] бо шахсони сарватманд дар саросари ҷаҳон. == ''Форбс'' == {| class="wikitable sortable" style="margin-left:auto; margin-right:auto; margin-top:0;" |+дар [[Forbes]] (март 2022)<ref name="Forbes">{{Cite web|url=https://www.forbes.com/billionaires/|title=Forbes Billionaires 2021|website=Forbes|accessdate=13 April 2021}}</ref> !№ !Кишвар/Қаламрав ! data-sort-type="“number”" |Шумораи<br />миллиардерҳо ! data-sort-type="“number”" |Шумораи<br />миллиардерҳо<br /><br />ба миллион нафар |- ! |World | align="center" |2,668 | align="center" |0.35 |- !1 |{{Парчам|ИМА}} | align="center" |735 | align="center" |1.853 |- !2 |{{Парчам|Чин}} | align="center" |539 | align="center" |0.276 |- !3 |{{Парчам|Ҳиндустон}} | align="center" |166 | align="center" |0.101 |- !4 |{{Парчам|Олмон}} | align="center" |134 | align="center" |1.553 |- !5 |{{Парчам|Русия}} | align="center" |83 | align="center" |0.677 |- !6 |{{Парчам|Ҳонг Конг}} | align="center" |67 | align="center" |8.830 |- !7 |{{Парчам|Канада}} | align="center" |64 | align="center" |1.147 |- !8 |{{Парчам|Бразилия}} | align="center" |62 | align="center" |0.211 |- !9 |{{Парчам|Италия}} | align="center" |52 | align="center" |0.607 |- !10 |{{Парчам|Тайван}} | align="center" |51 | align="center" |1.529 |- !11 |{{Парчам| Подшоҳии Муттаҳида}} | align="center" |49 | align="center" |0.674 |- !12 |{{Парчам|Австралия}} | align="center" |46 | align="center" |1.203 |- !13 |{{Парчам|Шветсия}} | align="center" |45 | align="center" |2.987 |- !14 |{{Парчам|Фаронса}} | align="center" |43 | align="center" |0.579 |- ! rowspan="2" |15 |{{Парчам|Швейтсария}} | align="center" |41 | align="center" |4.044 |- |{{Парчам|Кореяи Ҷанубӣ}} | align="center" |41 | align="center" |0.540 |- !17 |{{Парчам|Ҷопон}} | align="center" |40 | align="center" |0.207 |- ! rowspan="2" |18 |{{Парчам|Индонезия}} | align="center" |30 | align="center" |0.056 |- |{{Парчам|Исроил}} | align="center" |30 | align="center" |3.158 |- !20 |{{Парчам|Таиланд}} | align="center" |28 | align="center" |0.300 |- !21 |{{Парчам|Испания}} | align="center" |27 | align="center" |0.507 |- !22 |{{Парчам|Сингапур}} | align="center" |26 | align="center" |4.573 |- !23 |{{Парчам|Туркия}} | align="center" |24 | align="center" |0.275 |- !24 |{{Парчам|Филиппин}} | align="center" |20 | align="center" |0.136 |- !25 |{{Парчам|Малайзия}} | align="center" |17 | align="center" |0.366 |- !26 |{{Парчам|Мексика}} | align="center" |15 | align="center" |0.095 |- !27 |{{Парчам|Норвегия}} | align="center" |13 | align="center" |2.226 |- ! rowspan="2" |28 |{{Парчам|Австрия}} | align="center" |11 | align="center" |1.007 |- |{{Парчам|Нидерланд}} | align="center" |11 | align="center" |0.626 |- ! rowspan="3" |30 |{{Парчам|Ҷумҳурии Чех}} | align="center" |9 | align="center" |0.747 |- |{{Парчам|Ирландия}} | align="center" |9 | align="center" |1.808 |- |{{Парчам|Дания}} | align="center" |9 | align="center" |1.370 |- !33 |{{Парчам|Чили}} | align="center" |7 | align="center" |0.356 |- ! rowspan="5" |34 |{{Парчам|Миср}} | align="center" |6 | align="center" |0.059 |- |{{Парчам|Финляндия}} | align="center" |6 | align="center" |1.090 |- |{{Парчам|Украина}} | align="center" |6 | align="center" |0.144 |- |{{Парчам|Лубнон}} | align="center" |6 | align="center" |0.886 |- |{{Парчам|Полша}} | align="center" |6 | align="center" |0.157 |- !35 |{{Парчам|Португалия}} | align="center" |5 | align="center" |0.097 |- ! rowspan="5" |40 |{{Парчам|Қазоқистон}} | align="center" |4 | align="center" |0.212 |- |{{Парчам|South Africa}} | align="center" |4 | align="center" |0.067 |- |{{Парчам|Аргентина}} | align="center" |4 | align="center" |0.087 |- |{{Nobr|Аморати Муттаҳидаи Араб}} | align="center" |4 | align="center" |0.427 |- |{{Парчам|Ветнам}} | align="center" |4 | align="center" |0.041 |- ! rowspan="5" |44 |{{Парчам|Колумбия}} | align="center" |3 | align="center" |0.059 |- |{{Парчам|Кипр}} | align="center" |3 | align="center" |3.378 |- |{{Парчам|Юнон}} | align="center" |3 | align="center" |0.280 |- |{{Парчам|Монако}} | align="center" |3 | align="center" |78.740 |- |{{Парчам|Нигерия}} | align="center" |3 | align="center" |0.014 |- ! rowspan="7" |49 |{{Парчам|Булғористон}} | align="center" |2 | align="center" | |- |{{Парчам|Перу}} | align="center" |2 | align="center" |0.061 |- |{{Парчам|Зеландияи Нав}} | align="center" |2 | align="center" |0.391 |- |{{Nobr|Киттс ва Невис}} | align="center" |2 | align="center" |37.037 |- |{{Парчам|Руминия}} | align="center" |2 | align="center" |0.104 |- |{{Парчам|Словакия}} | align="center" |2 | align="center" |0.366 |- |{{Парчам|Уругвай}} | align="center" |2 | align="center" | |- ! rowspan="20" |56 |{{Парчам|Барбадос}} | align="center" |1 | align="center" | |- |{{Парчам|Эстония}} | align="center" |1 | align="center" | |- |{{Парчам|Непал}} | align="center" |1 | align="center" |0.033 |- |{{Парчам|Марокаш}} | align="center" |1 | align="center" |0.028 |- |{{Парчам|Умон}} | align="center" |1 | align="center" |0.223 |- |{{Парчам|Белгия}} | align="center" |1 | align="center" |0.087 |- |{{Nobr|{{flag|Venezuela}}}} | align="center" |1 | align="center" |0.035 |- |{{Парчам|Алҷазоир}} | align="center" |1 | align="center" |0.022 |- |{{Парчам|Ангола}} | align="center" |1 | align="center" |0.031 |- |{{Парчам|Eswatini|name=Eswatini (Swaziland)}} | align="center" |1 | align="center" |0.915 |- |{{Парчам|Гурҷистон}} | align="center" |1 | align="center" |0.269 |- |{{Парчам|Гернси}} | align="center" |1 | align="center" |15.834 |- |{{Парчам|Венгрия}} | align="center" |1 | align="center" |0.103 |- |{{Парчам|Исландия}} | align="center" |1 | align="center" |2.713 |- |{{Парчам|Лихтенштейн}} | align="center" |1 | align="center" |25.710 |- |{{Парчам|Макао}} ({{Парчам|Хитой}}) | align="center" |1 | align="center" |1.464 |- |{{Парчам|Кувайт}} | align="center" |1 | align="center" |0.224 |- |{{Парчам|Танзания}} | align="center" |1 | align="center" |0.017 |- |{{Парчам|Зимбабве}} | align="center" |1 | align="center" |0.063 |- |{{Парчам|Қатар}} | align="center" |1 | align="center" |0.368 |} == ''Ҳисобот дар бораи сарватмандони ҷаҳон дар Найт Фрэнк'' == {| class="wikitable sortable" style="margin-left:auto; margin-right:auto; margin-top:0;" |+Ҳисобот дар бораи ''сарватмандони ҷаҳон дар'' Найт Фрэнк (2018) <ref>{{Cite web|url=https://latonas.com/where-the-worlds-wealthliest-live/|title=Knight Frank Wealth report|website=latonas.com|date=2020-11-23}}</ref> <ref name="Business Insider">{{Cite web|url=https://www.businessinsider.com/these-are-the-15-countries-with-the-most-billionaires-ranked-2020-2|title=The 15 top countries for billionaires, ranked by how many live there|author=Ankel|first=Sophia|website=Business Insider|accessdate=26 May 2020}}</ref> ! № ! Кишвар/Қаламрав ! data-sort-type="“number”" | Шумораи<br />миллиардерхо |- ! | Ҷаҳон | align="center" | 3,381 |- ! 1 |{{Парчам|ИМА}} | align="center" | 585 |- ! 2 |{{Парчам|Чин}} | align="center" | 373 |- ! 3 |{{Парчам|Олмон}} | align="center" | 123 |- ! 4 |{{Парчам|Ҳиндустон}}Ҳиндустон | align="center" | 119 |- ! 5 |{{Парчам|Русия}} | align="center" | 101 |- ! 6 |{{Парчам|Ҳонг Конг}} | align="center" | 64 |- ! 7 |{{Парчам| Подшоҳии Муттаҳида}} | align="center" | 54 |- ! 8 |{{Парчам|Канада}} | align="center" | 46 |- ! 9 |{{Парчам| Кореяи Ҷанубӣ}} | align="center" | 44 |- ! 10 |{{Парчам|Италия}} | align="center" | 43 |- ! 11 |{{Парчам|Фаронса}} | align="center" | 40 |- ! 12 |{{Парчам|  Швейтсария}} | align="center" | 36 |- ! rowspan="2" | 13 |{{Парчам|Japan}} | align="center" | 35 |- |{{Парчам| Тайван}}Тайван | align="center" | 35 |- ! 14 |{{Парчам|Австралия}} | align="center" | 34 |- |} == ''Рӯихати сарватмандони ҷаҳон Ҳурун'' == {| class="wikitable sortable" style="margin-left:auto; margin-right:auto; margin-top:0;" |+Рӯихати сарватмандони ҷаҳон дар Hurun (2022) <ref>{{Cite web|url=https://www.hurun.net/zh-CN/Info/Detail?num=JRR6VNQE6I8R|title=Hurun Report - Info - Hurun Global Rich List 2022|website=www.hurun.net|accessdate=2022-03-25}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.hurun.net/en-US/Info/Detail?num=EAR425P9JVTE|title=Hurun Global Rich List 2022|website=www.hurun.net|accessdate=2022-03-27}}</ref> ! № ! Кишвар/Қаламрав ! data-sort-type="“number”" | Шумораи<br />миллиардерхо ! Шаҳрҳои асосии сокинон |- ! 1 |{{Парчам|Чин}} | align="center" | 1002 | {{Nobr|[[Beijing]], [[Shanghai]], [[Shenzhen]], [[Hangzhou]], [[Guangzhou]], [[Foshan]], [[Suzhou]], [[Ningbo]]}}, [[Чанша]], [[Нанкин]] |- ! 2 |{{Парчам|ИМА}} | align="center" | 716 | [[Ню-Йорк|Ню Йорк]], [[Сан-Франсиско]], [[Лос Анҷелес|Лос-Анҷелес]], Пало Алто, [[Даллас, Техас|Даллас]], [[Чикаго]] |- ! 3 |{{Парчам|Ҳиндустон}} | align="center" | 215 | [[Мумбай]], [[Ню-Деҳлӣ|Деҳлии Нав]], [[Бангалор]] |- ! 4 |{{Nobr|{{flag|United Kingdom}}}} | align="center" | 150 | [[Лондон]], Манчестер, [[Ливерпул (шаҳр)|Ливерпул]] |- ! 5 |{{Парчам|Олмон}} | align="center" | 145 | [[Мюнхен]], [[Ҳамбург|Гамбург]] |- ! 6 |{{Парчам|Швейтсария}} | align="center" | 107 | [[Женева]], [[Тсюрих|Цюрих]] |- ! 7 |{{Парчам|Ҳонг Конг}} | align="center" | 85 | [[Ҳонгконг|Гонконг]] |- ! 8 |{{Парчам|Фаронса}} | align="center" | 73 | [[Порис]] |- ! 9 |{{Парчам|Русия}} | align="center" | 72 | [[Маскав|Москва]] |- ! 10 |{{Парчам|Бразилия}} | align="center" | 54 | [[Сан-Паулу]] |- ! 11 |{{Парчам|Италия}} | align="center" | 52 | [[Милан]] |- ! 12 |{{Парчам|Канада}} | align="center" | 46 | |- ! 12 |{{Парчам|Тайван}} | align="center" | 46 | [[Тайпей|Тайбэй]] |- ! 14 |{{Парчам|Таиланд}} | align="center" | 44 | [[Бангкок]] |- ! 15 |{{Парчам|Австралия}} | align="center" | 43 | [[Сидней]] |- ! 16 |{{Парчам|Ҷопон}} | align="center" | 41 | [[Токио]] |- ! 17 |{{Парчам|Индонезия}} | align="center" | 40 | [[Ҷакарта]] |- ! 18 |{{Парчам|Сингапур}} | align="center" | 36 | [[Сингапур]] |- ! 19 |{{Парчам|Шветсия}} | align="center" | 31 | [[Стокҳолм]] |- ! 20 |{{Парчам| Кореяи Ҷанубӣ}} | align="center" | 30 | [[Сеул]] |- ! 21 |{{Парчам|Испания}} | align="center" | 29 | |- ! 22 |{{Парчам| Туркия}} | align="center" | 26 | [[Истанбул]] |- |} == Ҳамчунин нигаред == * Феҳристи шаҳрҳо аз рӯи шумораи миллиардерҳо * Феҳристи кишварҳо аз рӯи шумораи миллионерҳо * Феҳристи кишварҳо аз рӯи ҳиссаи даромади сарватмандтарин як фоиз * ''Миллиардерҳои ҷаҳон'' * [[Миллионер]] * Феҳристи оилаҳои сарватманд == Эзоҳ == {{Эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Феҳристи кишварҳо аз рӯи нишондиҳандаҳои иқтисодӣ]] [[Гурӯҳ:Феҳристи шахсиятҳо аз рӯи сарват]] r7ygsrwjri4m3txop39l1btbqkicdyl 1309115 1309114 2022-08-04T08:48:03Z Шухрат Саъдиев 5132 /* Ҳамчунин нигаред */ илова wikitext text/x-wiki [[Акс:Global_billionaires.png|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Global_billionaires.png/440px-Global_billionaires.png|мини|440x440пкс| Кишварҳо аз рӯи шумораи миллиардерҳо аз рӯи дороии соф (доллари ИМА) дар соли 2017 {{Сутунҳо}} {{Сутун}} {{Legend|#b3b3b3|<small>No data or 0</small>}} {{Legend|#FF6666|<small>1–5</small>}} {{Legend|#CC3333|<small>6–10</small>}} {{Legend|#990033|<small>11–50</small>}} {{Сутун}} {{Legend|#660000|<small>51–100</small>}} {{Legend|#330000|<small>101–500</small>}} {{Legend|#000000|<small>501+</small>}} {{Col-end}}]] Ин '''феҳристи кишварҳо аз рӯи шумораи сокинони миллиардер''' , ки бар асоси арзёбии солонаи сарвати софи [[доллари ИМА]] бо шахсони сарватманд дар саросари ҷаҳон. == ''Форбс'' == {| class="wikitable sortable" style="margin-left:auto; margin-right:auto; margin-top:0;" |+дар [[Forbes]] (март 2022)<ref name="Forbes">{{Cite web|url=https://www.forbes.com/billionaires/|title=Forbes Billionaires 2021|website=Forbes|accessdate=13 April 2021}}</ref> !№ !Кишвар/Қаламрав ! data-sort-type="“number”" |Шумораи<br />миллиардерҳо ! data-sort-type="“number”" |Шумораи<br />миллиардерҳо<br /><br />ба миллион нафар |- ! |World | align="center" |2,668 | align="center" |0.35 |- !1 |{{Парчам|ИМА}} | align="center" |735 | align="center" |1.853 |- !2 |{{Парчам|Чин}} | align="center" |539 | align="center" |0.276 |- !3 |{{Парчам|Ҳиндустон}} | align="center" |166 | align="center" |0.101 |- !4 |{{Парчам|Олмон}} | align="center" |134 | align="center" |1.553 |- !5 |{{Парчам|Русия}} | align="center" |83 | align="center" |0.677 |- !6 |{{Парчам|Ҳонг Конг}} | align="center" |67 | align="center" |8.830 |- !7 |{{Парчам|Канада}} | align="center" |64 | align="center" |1.147 |- !8 |{{Парчам|Бразилия}} | align="center" |62 | align="center" |0.211 |- !9 |{{Парчам|Италия}} | align="center" |52 | align="center" |0.607 |- !10 |{{Парчам|Тайван}} | align="center" |51 | align="center" |1.529 |- !11 |{{Парчам| Подшоҳии Муттаҳида}} | align="center" |49 | align="center" |0.674 |- !12 |{{Парчам|Австралия}} | align="center" |46 | align="center" |1.203 |- !13 |{{Парчам|Шветсия}} | align="center" |45 | align="center" |2.987 |- !14 |{{Парчам|Фаронса}} | align="center" |43 | align="center" |0.579 |- ! rowspan="2" |15 |{{Парчам|Швейтсария}} | align="center" |41 | align="center" |4.044 |- |{{Парчам|Кореяи Ҷанубӣ}} | align="center" |41 | align="center" |0.540 |- !17 |{{Парчам|Ҷопон}} | align="center" |40 | align="center" |0.207 |- ! rowspan="2" |18 |{{Парчам|Индонезия}} | align="center" |30 | align="center" |0.056 |- |{{Парчам|Исроил}} | align="center" |30 | align="center" |3.158 |- !20 |{{Парчам|Таиланд}} | align="center" |28 | align="center" |0.300 |- !21 |{{Парчам|Испания}} | align="center" |27 | align="center" |0.507 |- !22 |{{Парчам|Сингапур}} | align="center" |26 | align="center" |4.573 |- !23 |{{Парчам|Туркия}} | align="center" |24 | align="center" |0.275 |- !24 |{{Парчам|Филиппин}} | align="center" |20 | align="center" |0.136 |- !25 |{{Парчам|Малайзия}} | align="center" |17 | align="center" |0.366 |- !26 |{{Парчам|Мексика}} | align="center" |15 | align="center" |0.095 |- !27 |{{Парчам|Норвегия}} | align="center" |13 | align="center" |2.226 |- ! rowspan="2" |28 |{{Парчам|Австрия}} | align="center" |11 | align="center" |1.007 |- |{{Парчам|Нидерланд}} | align="center" |11 | align="center" |0.626 |- ! rowspan="3" |30 |{{Парчам|Ҷумҳурии Чех}} | align="center" |9 | align="center" |0.747 |- |{{Парчам|Ирландия}} | align="center" |9 | align="center" |1.808 |- |{{Парчам|Дания}} | align="center" |9 | align="center" |1.370 |- !33 |{{Парчам|Чили}} | align="center" |7 | align="center" |0.356 |- ! rowspan="5" |34 |{{Парчам|Миср}} | align="center" |6 | align="center" |0.059 |- |{{Парчам|Финляндия}} | align="center" |6 | align="center" |1.090 |- |{{Парчам|Украина}} | align="center" |6 | align="center" |0.144 |- |{{Парчам|Лубнон}} | align="center" |6 | align="center" |0.886 |- |{{Парчам|Полша}} | align="center" |6 | align="center" |0.157 |- !35 |{{Парчам|Португалия}} | align="center" |5 | align="center" |0.097 |- ! rowspan="5" |40 |{{Парчам|Қазоқистон}} | align="center" |4 | align="center" |0.212 |- |{{Парчам|South Africa}} | align="center" |4 | align="center" |0.067 |- |{{Парчам|Аргентина}} | align="center" |4 | align="center" |0.087 |- |{{Nobr|Аморати Муттаҳидаи Араб}} | align="center" |4 | align="center" |0.427 |- |{{Парчам|Ветнам}} | align="center" |4 | align="center" |0.041 |- ! rowspan="5" |44 |{{Парчам|Колумбия}} | align="center" |3 | align="center" |0.059 |- |{{Парчам|Кипр}} | align="center" |3 | align="center" |3.378 |- |{{Парчам|Юнон}} | align="center" |3 | align="center" |0.280 |- |{{Парчам|Монако}} | align="center" |3 | align="center" |78.740 |- |{{Парчам|Нигерия}} | align="center" |3 | align="center" |0.014 |- ! rowspan="7" |49 |{{Парчам|Булғористон}} | align="center" |2 | align="center" | |- |{{Парчам|Перу}} | align="center" |2 | align="center" |0.061 |- |{{Парчам|Зеландияи Нав}} | align="center" |2 | align="center" |0.391 |- |{{Nobr|Киттс ва Невис}} | align="center" |2 | align="center" |37.037 |- |{{Парчам|Руминия}} | align="center" |2 | align="center" |0.104 |- |{{Парчам|Словакия}} | align="center" |2 | align="center" |0.366 |- |{{Парчам|Уругвай}} | align="center" |2 | align="center" | |- ! rowspan="20" |56 |{{Парчам|Барбадос}} | align="center" |1 | align="center" | |- |{{Парчам|Эстония}} | align="center" |1 | align="center" | |- |{{Парчам|Непал}} | align="center" |1 | align="center" |0.033 |- |{{Парчам|Марокаш}} | align="center" |1 | align="center" |0.028 |- |{{Парчам|Умон}} | align="center" |1 | align="center" |0.223 |- |{{Парчам|Белгия}} | align="center" |1 | align="center" |0.087 |- |{{Nobr|{{flag|Venezuela}}}} | align="center" |1 | align="center" |0.035 |- |{{Парчам|Алҷазоир}} | align="center" |1 | align="center" |0.022 |- |{{Парчам|Ангола}} | align="center" |1 | align="center" |0.031 |- |{{Парчам|Eswatini|name=Eswatini (Swaziland)}} | align="center" |1 | align="center" |0.915 |- |{{Парчам|Гурҷистон}} | align="center" |1 | align="center" |0.269 |- |{{Парчам|Гернси}} | align="center" |1 | align="center" |15.834 |- |{{Парчам|Венгрия}} | align="center" |1 | align="center" |0.103 |- |{{Парчам|Исландия}} | align="center" |1 | align="center" |2.713 |- |{{Парчам|Лихтенштейн}} | align="center" |1 | align="center" |25.710 |- |{{Парчам|Макао}} ({{Парчам|Хитой}}) | align="center" |1 | align="center" |1.464 |- |{{Парчам|Кувайт}} | align="center" |1 | align="center" |0.224 |- |{{Парчам|Танзания}} | align="center" |1 | align="center" |0.017 |- |{{Парчам|Зимбабве}} | align="center" |1 | align="center" |0.063 |- |{{Парчам|Қатар}} | align="center" |1 | align="center" |0.368 |} == ''Ҳисобот дар бораи сарватмандони ҷаҳон дар Найт Фрэнк'' == {| class="wikitable sortable" style="margin-left:auto; margin-right:auto; margin-top:0;" |+Ҳисобот дар бораи ''сарватмандони ҷаҳон дар'' Найт Фрэнк (2018) <ref>{{Cite web|url=https://latonas.com/where-the-worlds-wealthliest-live/|title=Knight Frank Wealth report|website=latonas.com|date=2020-11-23}}</ref> <ref name="Business Insider">{{Cite web|url=https://www.businessinsider.com/these-are-the-15-countries-with-the-most-billionaires-ranked-2020-2|title=The 15 top countries for billionaires, ranked by how many live there|author=Ankel|first=Sophia|website=Business Insider|accessdate=26 May 2020}}</ref> ! № ! Кишвар/Қаламрав ! data-sort-type="“number”" | Шумораи<br />миллиардерхо |- ! | Ҷаҳон | align="center" | 3,381 |- ! 1 |{{Парчам|ИМА}} | align="center" | 585 |- ! 2 |{{Парчам|Чин}} | align="center" | 373 |- ! 3 |{{Парчам|Олмон}} | align="center" | 123 |- ! 4 |{{Парчам|Ҳиндустон}}Ҳиндустон | align="center" | 119 |- ! 5 |{{Парчам|Русия}} | align="center" | 101 |- ! 6 |{{Парчам|Ҳонг Конг}} | align="center" | 64 |- ! 7 |{{Парчам| Подшоҳии Муттаҳида}} | align="center" | 54 |- ! 8 |{{Парчам|Канада}} | align="center" | 46 |- ! 9 |{{Парчам| Кореяи Ҷанубӣ}} | align="center" | 44 |- ! 10 |{{Парчам|Италия}} | align="center" | 43 |- ! 11 |{{Парчам|Фаронса}} | align="center" | 40 |- ! 12 |{{Парчам|  Швейтсария}} | align="center" | 36 |- ! rowspan="2" | 13 |{{Парчам|Japan}} | align="center" | 35 |- |{{Парчам| Тайван}}Тайван | align="center" | 35 |- ! 14 |{{Парчам|Австралия}} | align="center" | 34 |- |} == ''Рӯихати сарватмандони ҷаҳон Ҳурун'' == {| class="wikitable sortable" style="margin-left:auto; margin-right:auto; margin-top:0;" |+Рӯихати сарватмандони ҷаҳон дар Hurun (2022) <ref>{{Cite web|url=https://www.hurun.net/zh-CN/Info/Detail?num=JRR6VNQE6I8R|title=Hurun Report - Info - Hurun Global Rich List 2022|website=www.hurun.net|accessdate=2022-03-25}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.hurun.net/en-US/Info/Detail?num=EAR425P9JVTE|title=Hurun Global Rich List 2022|website=www.hurun.net|accessdate=2022-03-27}}</ref> ! № ! Кишвар/Қаламрав ! data-sort-type="“number”" | Шумораи<br />миллиардерхо ! Шаҳрҳои асосии сокинон |- ! 1 |{{Парчам|Чин}} | align="center" | 1002 | {{Nobr|[[Beijing]], [[Shanghai]], [[Shenzhen]], [[Hangzhou]], [[Guangzhou]], [[Foshan]], [[Suzhou]], [[Ningbo]]}}, [[Чанша]], [[Нанкин]] |- ! 2 |{{Парчам|ИМА}} | align="center" | 716 | [[Ню-Йорк|Ню Йорк]], [[Сан-Франсиско]], [[Лос Анҷелес|Лос-Анҷелес]], Пало Алто, [[Даллас, Техас|Даллас]], [[Чикаго]] |- ! 3 |{{Парчам|Ҳиндустон}} | align="center" | 215 | [[Мумбай]], [[Ню-Деҳлӣ|Деҳлии Нав]], [[Бангалор]] |- ! 4 |{{Nobr|{{flag|United Kingdom}}}} | align="center" | 150 | [[Лондон]], Манчестер, [[Ливерпул (шаҳр)|Ливерпул]] |- ! 5 |{{Парчам|Олмон}} | align="center" | 145 | [[Мюнхен]], [[Ҳамбург|Гамбург]] |- ! 6 |{{Парчам|Швейтсария}} | align="center" | 107 | [[Женева]], [[Тсюрих|Цюрих]] |- ! 7 |{{Парчам|Ҳонг Конг}} | align="center" | 85 | [[Ҳонгконг|Гонконг]] |- ! 8 |{{Парчам|Фаронса}} | align="center" | 73 | [[Порис]] |- ! 9 |{{Парчам|Русия}} | align="center" | 72 | [[Маскав|Москва]] |- ! 10 |{{Парчам|Бразилия}} | align="center" | 54 | [[Сан-Паулу]] |- ! 11 |{{Парчам|Италия}} | align="center" | 52 | [[Милан]] |- ! 12 |{{Парчам|Канада}} | align="center" | 46 | |- ! 12 |{{Парчам|Тайван}} | align="center" | 46 | [[Тайпей|Тайбэй]] |- ! 14 |{{Парчам|Таиланд}} | align="center" | 44 | [[Бангкок]] |- ! 15 |{{Парчам|Австралия}} | align="center" | 43 | [[Сидней]] |- ! 16 |{{Парчам|Ҷопон}} | align="center" | 41 | [[Токио]] |- ! 17 |{{Парчам|Индонезия}} | align="center" | 40 | [[Ҷакарта]] |- ! 18 |{{Парчам|Сингапур}} | align="center" | 36 | [[Сингапур]] |- ! 19 |{{Парчам|Шветсия}} | align="center" | 31 | [[Стокҳолм]] |- ! 20 |{{Парчам| Кореяи Ҷанубӣ}} | align="center" | 30 | [[Сеул]] |- ! 21 |{{Парчам|Испания}} | align="center" | 29 | |- ! 22 |{{Парчам| Туркия}} | align="center" | 26 | [[Истанбул]] |- |} == Ҳамчунин нигаред == * [[Феҳристи шаҳрҳо аз рӯи шумораи миллиардерҳо]] * [[Феҳристи кишварҳо аз рӯи шумораи миллионерҳо]] * [[Миллиардерҳои ҷаҳон]] * [[Миллионер]] * [[Феҳристи оилаҳои сарватманд]] * [[Феҳристи миллиардерҳои Туркия]] == Эзоҳ == {{Эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Феҳристи кишварҳо аз рӯи нишондиҳандаҳои иқтисодӣ]] [[Гурӯҳ:Феҳристи шахсиятҳо аз рӯи сарват]] ing5r58wzh4fvta4yt0gnsvpibboq8o Анастомоз 0 300468 1309120 2022-08-04T08:53:07Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Анастомоз]] to [[Бозпайвандӣ]] wikitext text/x-wiki #равона [[Бозпайвандӣ]] nhan2ldnzel6ak82kzb5ntv9my01ul0 Баҳс:Анастомоз 1 300469 1309122 2022-08-04T08:53:07Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Баҳс:Анастомоз]] to [[Баҳс:Бозпайвандӣ]] wikitext text/x-wiki #равона [[Баҳс:Бозпайвандӣ]] s488kargtp5ytkcjs6spprq688z6fru Лептоспирозҳо 0 300470 1309128 2022-08-04T09:06:10Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Лептоспирозҳо]] to [[Лептоспироз]] wikitext text/x-wiki #равона [[Лептоспироз]] 0qc74eeqkipj07hcw5ef4tpuqgwxvra Гурӯҳ:Бемориҳои сирояткунанда 14 300471 1309131 2022-08-04T09:11:23Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Гурӯҳ:Бемориҳои сирояткунанда]] to [[Гурӯҳ:Бемориҳои вирусӣ]] wikitext text/x-wiki #равона [[:Гурӯҳ:Бемориҳои вирусӣ]] s80a8pui3e56calai8446trlsez4f2n Ҳепатити Си 0 300473 1309151 2022-08-04T09:17:31Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Ҳепатити Си]] to [[Ҳепотити C]] wikitext text/x-wiki #равона [[Ҳепотити C]] 1rtxb28c54lkjsmzjuu0ssu776okr1o Герпеси узвҳои таносул 0 300474 1309157 2022-08-04T09:26:06Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Герпеси узвҳои таносул]] to [[Табхоли узвҳои таносул]] wikitext text/x-wiki #равона [[Табхоли узвҳои таносул]] r8dessp45m9o6tcxydv575g18v0l5n4 Бемориҳои сурхакон ва гул 0 300475 1309161 2022-08-04T09:31:53Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Бемориҳои сурхакон ва гул]] to [[Сурхак]] wikitext text/x-wiki #равона [[Сурхак]] qlv4erq5kj20ljkdyafyivyof4kqei0 Рӯйхати оилаҳои забонҳо 0 300476 1309168 2022-08-04T09:40:15Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Рӯйхати оилаҳои забонҳо]] to [[Феҳристи хонаводаҳои забонӣ]] wikitext text/x-wiki #равона [[Феҳристи хонаводаҳои забонӣ]] p9hofpb726na64kuedxnpjazo4hf373 Маданияти Вахш 0 300477 1309171 2022-08-04T09:47:43Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Маданияти Вахш]] to [[Фарҳанги Вахш]] wikitext text/x-wiki #равона [[Фарҳанги Вахш]] 5owumc4y70wzrq0q5xnhcdh8qhw3jcb Баҳс:Маданияти Вахш 1 300478 1309173 2022-08-04T09:47:43Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Баҳс:Маданияти Вахш]] to [[Баҳс:Фарҳанги Вахш]] wikitext text/x-wiki #равона [[Баҳс:Фарҳанги Вахш]] jwrsrc8tdmqia7yc4v8km84x8oev3m7 Шаблон:Infobox archaeological culture 10 300479 1309176 2022-08-04T09:53:06Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Шаблон:Infobox archaeological culture]] to [[Шаблон:Тамаддун]] wikitext text/x-wiki #равона [[Шаблон:Тамаддун]] ta6c89uu7f1372piv8i8jz0nvoe6k4n Гурӯҳ:Фарҳангҳои бостоншинохтӣ дар Тоҷикистон 14 300482 1309188 2022-08-04T10:02:22Z VASHGIRD 8035 Саҳифаи нав: [[Гурӯҳ:Бостоншиносӣ дар Тоҷикистон]] wikitext text/x-wiki [[Гурӯҳ:Бостоншиносӣ дар Тоҷикистон]] 0up9r728zi9xsju89v1a4z0sriqgujo Гурӯҳ:Бостоншиносӣ дар Тоҷикистон 14 300483 1309189 2022-08-04T10:03:29Z VASHGIRD 8035 Саҳифаи нав: [[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]] wikitext text/x-wiki [[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]] 9gvzy98vh1qll43e22rvj8rdw425dv5 Гулҳои хонагӣ 0 300484 1309196 2022-08-04T11:05:22Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Гулҳои хонагӣ]] to [[Рустаниҳои хонагӣ]] wikitext text/x-wiki #равона [[Рустаниҳои хонагӣ]] l51kiu2pckgzvzrjhzavob3lgxkf4kr Гурӯҳ:Рустаниҳои хонагӣ 14 300485 1309200 2022-08-04T11:16:36Z VASHGIRD 8035 Саҳифаи нав: {{Новбарӣ}} {{Мақолаи асосӣ}} [[Гурӯҳ:Рустаниҳои ороишӣ]] wikitext text/x-wiki {{Новбарӣ}} {{Мақолаи асосӣ}} [[Гурӯҳ:Рустаниҳои ороишӣ]] a4wqoujici47hytxu77f0d3eek35ou3 1309201 1309200 2022-08-04T11:17:45Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Новбарӣ}} {{Мақолаи асосӣ|}} [[Гурӯҳ:Рустаниҳои ороишӣ]] 6ohdihqcd1rash44h36qldtqhc1g8q8 1309202 1309201 2022-08-04T11:18:09Z VASHGIRD 8035 wikitext text/x-wiki {{Новбарӣ}} {{Мақолаи асосии гурӯҳ|Рустаниҳои хонагӣ}} [[Гурӯҳ:Рустаниҳои ороишӣ]] 2uysl209b6yknqbf61or25jl83loqnq Сарватҳои табиии Тоҷикистон 0 300486 1309206 2022-08-04T11:28:46Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Сарватҳои табиии Тоҷикистон]] to [[Захираҳои табиъии Тоҷикистон]] wikitext text/x-wiki #равона [[Захираҳои табиъии Тоҷикистон]] mbluepzxd0stifvmv8vc58blnxw1cfr Баҳс:Сарватҳои табиии Тоҷикистон 1 300487 1309208 2022-08-04T11:28:46Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Баҳс:Сарватҳои табиии Тоҷикистон]] to [[Баҳс:Захираҳои табиъии Тоҷикистон]] wikitext text/x-wiki #равона [[Баҳс:Захираҳои табиъии Тоҷикистон]] ljtw0h3qo3bzne69rfvqqr1eubbzppe Рӯзи дави миллӣ 0 300488 1309213 2022-08-04T11:40:13Z VASHGIRD 8035 VASHGIRD moved page [[Рӯзи дави миллӣ]] to [[Рӯзи миллии дав]] wikitext text/x-wiki #равона [[Рӯзи миллии дав]] 9wmmttw8ud6zipigp3xprm4w6zfvbcp