Википедиа
tgwiki
https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D2%B3%D0%B8%D1%84%D0%B0%D0%B8_%D0%B0%D1%81%D0%BB%D3%A3
MediaWiki 1.39.0-wmf.23
first-letter
Медиа
Вижа
Баҳс
Корбар
Баҳси корбар
Википедиа
Баҳси Википедиа
Акс
Баҳси акс
Медиавики
Баҳси медиавики
Шаблон
Баҳси шаблон
Роҳнамо
Баҳси роҳнамо
Гурӯҳ
Баҳси гурӯҳ
Портал
Баҳси портал
Лоиҳа
Баҳси Лоиҳа
TimedText
TimedText talk
Модул
Баҳси Модул
Gadget
Gadget talk
Gadget definition
Gadget definition talk
Албания
0
3124
1309393
1307742
2022-08-07T11:01:43Z
Based sogdian
34522
/* Преамбула */
wikitext
text/x-wiki
{{Кишвар
|common_name=Albania
|Парчам =Flag of Albania.svg
|Номи тоҷикӣ=Албания
|Номи аслӣ=Republika e Shqipërisë
|Нишон=Albania state emblem.svg
|Шиор=Ti, Shqipëri, më jep nder, më jep emrin Shqiptar<br /> Ту эй Албания ба ман бузургворӣ бахш, ба ман номи албанӣ бахш
|Номи суруди миллӣ=Hymni i Flamurit [[File:Hymni i Flamurit instrumental.ogg|centre]]
|Сохтори давлат=Ҷумҳурии парламентӣ
|Дар харита=LocationAlbania.png
|Забон=[[Забони албанӣ|албанӣ]]
|Рӯзи истиқлол=28 ноябри 1912
|Соҳибистиқлол аз=Империяи Усмонӣ
|Пойтахт=[[Тирана]]
|Шаҳри калонтарин=Тирана, Шкодер, Влёра, Дуррес, Элбасан
|Вазифаи сарварон=Президент
|Сарварон=Буяр Нишани
|Ҷой аз рӯи масоҳат=139
|Масоҳат=28 748
|Фоизи об=4.7%
|Ҷой аз рӯи аҳолӣ=130
|Аҳолӣ=2 831 741
|Соли ба шумор гирифтани аҳолӣ=2011
|Зичии аҳолӣ=98,4
|ММД=31 млрд
|Соли ҳисоби ММД=2014
|Ҷой дар ҷаҳон аз рӯи ММД=115
|ММД ба сари аҳолӣ=11400
|Пули миллӣ=лек (ALB)
|Домен=[[.al]]
|Коди телефон=355
|Соат=+1
|Эзоҳот={{commons|Albania}}
}}
'''Алба́ния''' ({{забон-сқ|''Shqipëria''}}), номи пурраи расмӣ — '''Ҷумҳу́рии Алба́ния''' ({{забон-сқ|''Republika e Shqipërisë'' [ɾɛpuˈblika ɛ ʃcipəˈɾiːs]}}) — давлат дар [[Аврупо]], дар қисми ғарбии [[Балкан|нимҷазираи Балкан]] ва қисми ҷанубии Аврупо. Албания дар шимолу шарқ бо [[Ҷумҳурии Косово|Косово]] ва [[Сербия]], дар шимолу ғарб бо [[Черногория]], дар шарқ бо [[Мақдунияи Шимолӣ]], дар ҷанубу шарқ бо [[Юнон]] ҳамсарҳад буда, соҳилҳои қисми ғарбӣ ва ҷан. ғарбии онро баҳрҳои Адриатика ва Ион фаро гирифтаанд. Масоҳаташ 28748 км<sup>2</sup>. Аҳолиаш 3,64 млн нафар (июли 2009). Пойтахташ – шаҳри [[Тирана]] (360 ҳазор нафар). Шаҳрҳои калонтарин – Дуррес, Элбасан, Шкодер. Аз ҷиҳати маъмурӣ ба 12 ретӣ (вилоят) ва 36 округ тақсим шудааст. Воҳиди пулӣ – [[Леки Албания|лек]].
== Сохти давлатӣ ==
Албания – ҷумҳурии парламентӣ. Мақоми олии ҳокимияти давлатӣ – Ассамблеяи Халқӣ (Кувенд)-и якпалатагӣ (онро аҳолӣ ба муҳлати 4 сол интихоб мекунад). Сарвари давлат – Президентро Ассамблеяи Халқӣ ба муддати 5 сол интихоб мекунад. Мақоми олии иҷроия – Шӯрои вазирон бо сарварии сарвазир буда, онро Президент таъйин менамояд. Ҳокимияти судӣ: Суди олӣ, раиси онро парламент ба муддати 4 сол интихоб мекунад. Ҳизбҳои маъруф: Ҳизби сотсиалистии Алба-ния ва Ҳизби демократии Албания. Албания – узви СММ, Иттиҳоди Европа, НАТО (2009), САҲА (ОБСЕ), Ташкилоти ҳамкории иқтисодии Баҳри Сиёҳ.
== Табиат ==
Бо вуҷуди кам будани масоҳаташ ҳудуди Албания ландшафт ва табиати гуногун дорад. Релйефи онро ба қисматҳои ҳамвории аккумулятивии наздисоҳилӣ, кӯҳҳои ҷанубии Албания, кӯҳҳои дохилӣ ва шимолӣ бо номи Алпҳои Албания ҷудо мекунанд. Ҳамвории наздисоҳилӣ сертеппа буда, ба масофаи 200 км – аз кӯли Шкодер ба самти шимол то халиҷи Влёра тӯл кашидааст, ки аз 20 то 30 км паҳноӣ дорад. Ҳамворӣ аз ҷануб, шарқ. ва шимол бо қаторкӯҳҳои начандон баланди (2000 – 2400 м) чиндори алпӣ ва массивҳои Алпи Шимолии Албания (Проклетие), Томорӣ, Корабӣ (нуқтаи баландтаринаш 2764 м) иҳота шудааст. Ин кӯҳҳо аз ҳам ҷудо буда, хамиҳои бисёре доранд. Дар ин ноҳияи кӯҳсор ҳодисаҳои карстӣ хеле ривоҷ дошта, заминҷунбӣ низ ҳамеша такрор меёбад. Сарватҳои асосии зеризаминӣ: хромит, маъдани оҳану никел, боксит, нефт, гази табиӣ, битуми табиӣ ва ангишти сиёҳтоб. Аз масолеҳи сохтмонӣ оҳаксанг, маргел, мармар ва регҳои сохтмонӣ хеле зиёд буда, дар ноҳияҳои дохилӣ ва ҷанубии Албания чашмаҳои зиёди оби маъданӣ мавҷуданд.
== Иқлим ==
Иқлими Албания субтропикии баҳримиёназаминӣ мебошад. Соҳилҳои баҳрӣ аз анбӯҳи ҳавои сарди шимол ғарбӣ бо кӯҳҳои Алп ҳимоя мешаванд. Ҳарорати миёнаи моҳи январӣ дар водиҳои наздисоҳилӣ 8 – 9°С (дар кӯҳистон нисбатан сард), ҳарорати миёнаи июл 22 – 25°С. Албания дар ҳудуди Европа сербориштарин мебошад. Бориши солона дар ноҳияҳои наздисоҳилӣ ба 800 – 1000 мм, дар доманакӯҳҳо ба 1500 – 2000 мм ва дар водиҳои байникӯҳӣ ба 650 – 750 мм мерасад. Бештари бориш дар охири тирамоҳ ва аввари зимистон (боронҳои сел) ба амал омада, тобистонаш аксаран хушк аст. Дарёҳои кӯҳии Албания (калонтаринашон Дрин, Семанӣ, Вйоса, Шкумбинӣ ва Матӣ) дорои захираи калони энергетикӣ буда, барои киштигардӣ мувофиқ нестанд. Кӯлҳои калони Шкодер, Охрид, Прес па қисман ба Албания тааллуқ доранд. Мурдобҳо низ бисёранд.
== Хок ва олами наботот ==
Хок ва олами набототи Албания ба чунин минтақаҳои табиӣ тақсим мешаванд:
* минтақаи дашт ва нимбиёбон (то баландии 600 м), аз рустаниҳои гармидӯст таркиб ёфтаанд; б) минтақаи бешаҳои кӯҳӣ (то баландии 2000 м), ки аз дарахтони сӯзанбаргу паҳнбарг – шамшод, булут, кастона, коҷи баргрез, санавбар иборатанд;
* минтақаи марғзорҳои кӯҳӣ (дар баландии 2000 – 2500 м). Аз ҳайвонот дар ин ҷо бештар хирс, гург, шағол, хуки ваҳшӣ ва дар баландиҳо бузи кӯҳӣ дучор меояд. Парандагони мавсимӣ бисёранд. Дар Албания 6 боғи миллӣ, 24 мамнӯъгоҳ ва ёдгориҳои табиӣ ба қайд гирифта шу-даанд. Масъалаи ҷиддии экологӣ дар Албания нобудшавии бешазор, олудашавии обҳои дохилӣ аз ҷониби корхонаҳои саноатӣ ва хидмати маишӣ мебошад.
== Аҳолӣ ==
[[Акс:Marche Charlie Hebdo Paris 02.jpg|alt=Роҳбарони чор фирқаҳои асосии динии Албания дар Париж, Фаронса баъд аз ҳамлаи Шарли Небду, 2015. Аз чап ба рост: суннӣ, православӣ, бектошӣ ва католикӣ.|left|thumb|Роҳбарони чор фирқаҳои асосии динии Албания дар [[Париж]], [[Фаронса]] баъд аз ҳамлаи Шарли Небду, 2015. Аз чап ба рост: [[суннӣ]], [[православӣ]], [[бектошӣ]] ва [[католикӣ]].]]
Дар Албания албаниҳо 95%, юнониҳо 3% ва дигар миллатҳо (валахҳо, сербҳо, лӯлиҳо, македониҳо) 2%-ро ташкил медиҳанд. Забони давлатӣ – албанӣ. Забони юнонӣ низ мавриди истифода аст. 70 фоизи аҳолӣ мусулмонони суннимазҳабанд, 20% мӯътақиди православие ва 10% эътиқодмандони дини католикӣ мебошанд. Афзоиши солонаи аҳолӣ 0,55% буда, муҳоҷирати аҳолӣ ба хориҷи мамлакат зиёд аст. Аҳолии шаҳр – 47%. Ҳисоби миёнаи дарозумрӣ – 77 сол (занҳо – 80, мардҳо – 74,4). Зичии миёнаи аҳолӣ 123 нафар дар 1 км2, қисми зиёди аҳолии мамлакат дар соҳилҳои наздибаҳрӣ маскан гирифтаанд.
== Таърих ==
Аввалин бошандагони Албания пеласгҳо (давраи неолит), сипас иллириҳо (аз ҳазораи 2 то милод, давраи ба ном «Маданияти Малик») буданд. Дар асрҳои 7 – 3 то милод юнониён дар ин сарзамин якчанд колония барпо намуданд. Асрҳои 1 – 2 то милод ҳудуди ҳозираи Албанияро Рум истило кард. Дар ин давра муносибатҳои ғуломдорӣ равнақ ёфт. Баъди ҳуҷуми готҳо ва гуннҳо ба Рум ва барҳам хӯрдани империя Албания соли 395 ба ҳайати Византия дохил шуд. Аз охири садаи VI дар хоки Албания қабилаҳои славянӣ сокин шуданд. Аз садаи X то садаи XIII Албания бо навбат ба Булғория, Византия, давлати Норманҳо ва шоҳигарии Эпир тобеъ шуд. Дар охири садаи XIII – нимаи аввали садаи XIV қисми ғарбии Албания ба ҳайати шоҳигарии Неапол ва қисми шимолиаш ба ҳайати давлати Сербия дохил буд. Солҳои 1346 – 1355 Албанияро шоҳи Сербия Стефан Душан забт кард. Шаҳрҳои Дуррес, Шкодер, Дришти, Влёра, Берит ва Лежа муҳимтарин марказҳои ҳунар ва тиҷорат гардиданд. Баъди барҳам хӯрдани давлати Душан ҷангҳои байнихудӣ сар зада, Албанияро суст карданд ва ин боис шуд, ки онро туркҳо истило намоянд. Соли 1443 муборизаи албаниҳоро зидди туркҳо Георгий Кастриоти – мулаққаб ба Скандербег сарварӣ кард. Ба ӯ муяссар шуд, ки низои байни феодалҳои албанро фурӯ нишонда онҳоро муттафиқ кунад. Давлати Скандербег дар давоми 25 сол фишори қӯшунҳои туркро дафъ намуд, аммо баъди вафоти ӯ туркҳо албаниҳоро шикаст дода, то соли 1479 қариб тамоми Албанияро ишғол карданд (он то нимаи садаи XIX дар ҳайати [[Имперотурии Усмонӣ|Империяи Усмониён]] буд). Танҳо кӯҳистони Албания мухторияти муайян дошта, ҳокимиятро дар онҳо шӯроҳои калонсолон таҳти сарварии «байрактар»-ҳо (байрақдорон) идора мекарданд. Дар ин давра зӯран исломро ҷорӣ мекарданд ва аз нисф зиёди аҳолӣ ба ин дин гаравиданд. Зидди ин зӯроварӣ ва зулми туркҳо деҳқонон шӯришҳо мебардоштанд (1481, 1537, 1571, 1708 – 1711, 1716 ва ғайра), вале бебарор буд.
Охири Албания 18 – аввали садаи XIX баробари заъиф гардидани [[Имперотурии Усмонӣ|Империяи Усмониён]] таъсири феодалҳои таҷзияталаби албан афзуд. Ибтидои садаи XIX хонадони пошшо Бушати дар шимол ва маркази мамлакат, Алипошшо Тепелен (вафот 1822) дар ҷануби Албания, инчунин Эпир ва ғарби Македония давлатҳои ниммустақили худро таъсис доданд. Аз солҳои 40 садаи XIX то солҳои 1912, замони фаро расидани бедории миллӣ аввалин намояндагони давраи Эҳёи Албания – Н. Вехилкарҷӣ, И. Де Рада, К. Кристофоридӣ, Т. Митко, Я. Врето, М. Фрашерӣ ва дигарон ба майдон омаданд. Аввалин мактабҳо, рӯзномаҳо, алифбои лотиниасоси албанӣ пайдо шуданд. Ҳаракати озодихоҳии дар нимҷазираи Балкан зуҳуркарда Албанияро ҳам фаро гирифт. Баъди муборизаи дуру дароз 10 июни 1877 дар Призрен ташкилоте бо номи Лигаи албан таъсис ёфт, аммо вақте, ки Лига аз ҳукумати [[Туркия]] алоқаро канда, талаби мухторияти Албанияро ба миён гузошт ва худ ро ҳукумати муваққатӣ ва мухтори албан эълон кард, ҳукуматдорони Туркия онро торумор намуданд (1881). Дар аввалҳои садаи XX Албания, чун музофотҳои дигари Туркия, манбаи рақобати Австрия, Италия, Юнон ва дигар давлатҳои манфиатҷӯ қарор гирифт.
Соли 1912 ҳангоми ҷанги якуми Балкан хоки Албания аз ҷониби қӯшунҳои Черногория, Сербия ва Юнон ишғол гардид. 28 ноябри 1912 Албания мустақил эълон шуд ва Ҳукумати муваққатӣ ташкил ёфт. Соли 1920 Албания бо дастгирии Британияи Кабир узви Лигаи миллатҳо шуд, аммо вазъи ноором дар мамлакат идома дошт. Сербия ва Юнон даъвогари ҳудуди худ дар Албания буданд (қӯшунҳояшон аз Албания солҳои 1922 ва 1924 бароварда шуданд). Дар миёнаи солҳои 20 Албания 20 Албания муборизаи байни либералҳо ва миллатчиёнро ба сар мебурд. Баъди инқилоби июнии соли 1924 пешвои либералҳо епископ Феофан Нолӣ сари қудрат омад ва як қатор ислоҳот гузаронд. Аммо декабри ҳамон сол пешвои миллатчиёни мусулмон Албания Зоғу аз хориҷи кишвар кӯшун дароварда, дар Албания табаддулот ба амал овард, либералҳоро аз сари қудрат дур кард. 21 январи 1925 Албания ҷумҳурӣ эълон шуда, баъди 10 рӯз Маҷлиси Миллӣ Зоғуро президент интихоб намуд. Конститутсияи нав (7 марти 1925) ба Зоғу имкониятҳои беҳудуд дод ва 1 сентябри 1928 Маҷлиси муассисон ӯро «шоҳи албаниҳо» эълон кард. Зоғу гарчанде бо либералҳо зоҳиран созиш мекард, дар асл бо Италияи фашистӣ паймон баста, мамлакатро ба манбаи «ашёи хоми» он табдил дод: қисми бештари иқтисоди Албания дар дасти ширкатҳои италиявӣ буд. 7 апрели 1939 Албанияро Италияи фашистӣ забт карда, ба ҳайати худ даровард. Зоғу аз мамлакат фирор кард. Конститутсияи ҷорӣ бекор карда шуда, шоҳи Италия Виктор Эммануил ҳамзамон шоҳи Албания эълон гардид. Ҳизби фашистии маҳаллӣ, гвардияи шоҳӣ, 4 легиони фашистии милитсия таъсис ёфтанд.
<center><gallery>
File:Gjergj Kastrioti.jpg|[[Скандербег]] <br />(1405–1468)
File:Ismail Qemali.jpg|[[Исмоил Қимолӣ]], қаҳрамони истиқлоли Албания (1912–1914)
File:Kingzog.jpg|[[Аҳмад Зоғу]], <br /> Президент (1924–1928)<br /> ва шоҳ (1928–1939)
File:HODŽA druhá míza.jpg|[[Анвар Хоҷа]] <br />(1944–1985)
</gallery></center>
[[Акс:Partia e Punës e Shqipërisë.svg|alt=Рамзи Ҳизби Комунистии Албания|left|thumb|Рамзи Ҳизби Комунистии Албания]]
Баъди шикасти Югославия ва Юнон соли 1941 Албания ба [[Косово]] ва баъзе ноҳияҳои ғарби Македония (ки моли Югославия буд) ва округи Чамерия (моли Юнон) соҳиб гашт. Соли 1941 ҳаракати Муқобилат таъсис ёфт ва зуд нерӯ гирифт. Ҷавҳари онро коммунистони СССР ва албанӣ (ноябри 1941 Ҳизби коммунистии Албания – ҲКА-ро таъсис дод) ташкил мекард ва он аз ҷониби Коминтерн дастгирӣ меёфт. ҲКА-ро Э. Хоҷа сарварӣ мекард. Баъдтар Фронти миллии озодихоҳӣ (1943), Шӯрои зиддифашистии миллии озодихоҳӣ (1944) ташкил ёфта, 17 ноябри 1944 Тирана ва 29 ноябр тамоми Албания озод карда шуд (20 ноябр дар Албания Рӯзи иди миллӣ аст). Мамлакат минбаъд бо роҳи сотсиализм рафтанашро изҳор кард. 11 январи 1946 Албания Республикаи халқӣ эълон шуда, ҲКА номи Ҳизби меҳнати Албания (ҲМА)-ро гирифт ва он тамоми иқтисоди кишварро дар даст медошт. Э. Хоҷа ва тарафдоронаш зидди та моюли ғарбгароӣ, аз ҷумла самтгирӣ сӯи Югославия буданд. Феврали 1949 Албания узви Шӯрои Ҳамкории Иқтисодӣ ва Ташкилоти Аҳдномаи Варшава (майи 1955) гардид. Соли 1962 Албания аз ҳайати ташкилотҳои иқтисодии зикршуда баромад, муносибатҳои иқтисодиашро бо СССР (1960) ва бо ҶХХ (охири солҳои 70) барканд ва ин ҳама иқтисоди Албанияро дар солҳои 80 садаи XX хеле суст гардонд. Э. Хоҷа ба террори зидди роҳбарияти давлатию ҳизбӣ шурӯъ кард. Сарвазир Шехуро, ки ба худкушӣ даст зад, расман ҷосуси Югославия эълон карда, чандин ҳамсафон ва тарафдорони ӯро ба қатл расонд. Охири соли 1982 Рамиз Алия президенти Албания интихоб шуд. Ӯ баъди марги Хоҷа (апрели 1985) самти беҳ кардани муносибат бо давлатҳо, махсусан бо ҳамсоядавлатҳоро пеш гирифт.
[[Акс:Albanian army deploys T-59 tanks near Kosovo border, May 1999 (Robert Wright).jpg|alt=Артиши Албания бо танки T-59 дар наздикии марзи Косово, майи 1999 (Роберт Райт)|thumb|300x300px|Артиши Албания бо танки T-59 дар наздикии марзи [[Котово (ноҳияи Старооскол)|Косово]], майи 1999 (Роберт Райт)]]
Инқирози системаи сотсиалистӣ дар Европаи Марказӣ ва Шарқӣ дар охири солҳои 80 – ибтидои солҳои 90 садаи XX ба Албания низ бетаъсир намонд. Аз январи 1990 дар Албания ба муносибатҳои бозорӣ ва муҳоҷирати аҳолӣ ба кишварҳои дигар иҷозат дода шуд. Июли 1990 муносибат бо СССР барқарор гардид. Дар кишвар системаи бисёрҳизбӣ ҷорӣ шуд. Ниҳоди ҳукмравоии ҲКА дар ҳукумати кишвар суст шуда, оппозитсия Ҳизби демократиро (ҲД) таъсис дод ва гузарондани интихоботи парламентиро ба миён гузошт (марти 1991, ин аввалин интихоботи кушод буд баъди соли 1923). Мамлакат Ҷумҳурии Албания ном гирифт. Р. Алия боз Президент интихоб шуд. Соли 1991 ҲМА ва ҲДА, ки бо ҳам коалитсия (паймон) ташкил карда буданд, душвориҳои иқтисодиро таҳаммул карда натавонистанд. Алия истеъфо дод. Пешвои демократҳо Бериша Президент интихоб шуд, ӯ самти аз ҷудогузории беруна наҷот ёфтанро пеш гирифт. Соли 1991 Албания узви САҲА (ОБСЕ) ва 1995 узви Иттиҳоди Европа шуд. 97% фоизи заминҳои корам хусусӣ гардонда шуд. Дар шароити бӯҳрони молиявӣ, решаронии ришва, сар боло кардани гурӯҳҳои ҷиноӣ беҳ намудани вазъи иқтисодӣ душвор гардид. Ҳукумат маҷбур шуд ба маҳдуд кардани ҳуқуқҳои демократӣ, назорат аз болои ВАО ва ҳатто сохтакории натиҷаи интихобот (1996) рӯ оварад. Соли 1997 дар саросари мамлакат балвоҳо сар зада, дар маҳалҳо ҳокимиятро гурӯҳҳои мусаллаҳ идора мекарданд. Роҳбарияти Албания аз НАТО дархост кард, ки он ба мамлакат қувваҳои мусаллаҳи худ – контингенти ҳайати италиявиашро ворид кунад. Дар интихоботи соли 1997 ҲСА ғолиб омада, сотсиалистҳо сарвазир Ф. Нано ва президент Р. Мейданиро сари қудрат оварданд. Соли 1998 Қонуни нав қабул шуда, Албания ҷумҳурии парламентӣ гашт. Албания соли 2009 узви НАТО гардид. Масъалаи Косово ва гурезагони дар Албания ҷойгирифтаи он мушкили имрӯзаи мамлакат аст.
{| class="wikitable"
|-
! [[Акс:Flag of Albania.svg|50x55px]] <br /><small>Истиқлолият</small>
! [[Акс:Flag of Albanian Provisional Government (1912-1914).svg|50x55px]]<br /><small>Ҳукумати вилоятӣ</small>
! [[Акс:Flag of Albania (1914-1920).svg|50x55px]]<br /><small>Князгарии Албания</small>
! [[Акс:Flag of Albania 1926.svg|50x55px]]<br /><small>Ҷумҳурии Албания</small>
! [[Акс:Flag of Albania (1934-1939).svg|50x55px]]<br /><small>Шоҳигарии Албания</small>
! [[Акс:Flag of Albania (1939-1943).svg|50x55px]]<br /><small>Истилои Албания аз ҷониби Италия</small>
! [[Акс:Flag of German occupied Albania.svg|65x65px]]<br /><small>Албания дар зери идораи Германия</small>
! [[Акс:Flag of Albania 1946.svg|50x55px]]<br /><small>Ҷумҳурии Халқии Сотсиалистии Албания</small>
! [[Акс:Flag of Albania.svg|50x55px]]<br /><small>Ҷумҳурии Албания</small>
|- align=center
|1912
|1912-1914
|1914-1925
|1925-1928
|1928-1939
|1939-1943
|1943-1944
|1944-1992
|Оғоз аз соли 1992
|}
== Иқтисодиёт ==
[[Акс:Cement factory in Fushë-Krujë, Albania (10759257413).jpg|alt=Корхонаи истеҳсоли семент дар Фруше-Круҷе|thumb|300x300px|Корхонаи истеҳсоли семент дар Фруше-Круҷе]]
Албания мамлакати индустриявӣ-аграрӣ буда, ҳоло низ яке аз давлатҳои аз ҷиҳати иқтисодӣ қафомондаи Европа ба ҳисоб меравад. Дар Албания соҳаи сӯзишворию энергетикӣ мавқеи асосиро ишғол менамояд. Қариб 97 фоизи қувваи барқ (6 млрд квт/соат дар як сол) дар нерӯгоҳҳои обӣ истеҳсол карда мешавад (калонтарин нерӯгоҳҳои Албания «Фиерза» ва «Команӣ» дар дарёи Дрин). Корхонаҳои калонтарини саноатии Албания: комбинати металлургӣ дар Элбасан, корхонаи мисгудозӣ дар Лячи, заводи прокати мис дар Шкодер, комб. истеҳсоли нуриҳои минералӣ дар Лячӣ ва Фиерӣ, комплекси химиявӣ дар Влёра, заводҳои асфалту битум дар қисми ҷанубу ғарбӣ, фабрикаи коркарди чӯб ва мебел дар Элбасан; фабрикаҳои саноати бофандагӣ дар маркази мамлакат ва ғайра.
=== Кишоварзӣ ===
[[Акс:Albania pasture.jpg|alt=Чорводорӣ. Манзара аз деҳоти Албания|thumb|300x300px|Чорводорӣ. Манзара аз деҳоти Албания]]
Кишоварзӣ соҳаи асосии Албания буда, зиёда аз 30 фоизи даромади миллиро медиҳад. Ҳоло (2010) 49 фоизи қаламрави Албанияро заминҳои кишоварзӣ банд намудаанд. Қисми зиёди заминҳои корам дар ҳамвориҳои наздисоҳилӣ ва пастии Корча ҷойгир шудаанд. Ҳиссаи заминҳои обёришаванда хеле зиёд буда, 55 фоизи майдони киштро дар бар мегиранд. Зироатҳои муҳими киштшаванда: ғалладона (гандум, ҷуворимакка), зироатҳои техникӣ (пахта, тамоку, лаблабуи қанд), сабзавоту хӯроки чорво (пастии Корча). Боғу токзорҳо (себ, нок, олу, ангур, анҷир, афлесун, бодом ва ғайра) солҳои охир хеле зиёд шуда, бештар дар ноҳияҳои кӯҳсор (Влёра, Корча) ҷойгиранд. Дар баландиҳои наздикӯҳӣ ва теппаҳо плантатсияҳои дарахтони зайтун ва тамокузорҳо масоҳати хеле зиёдро ишғол намуда анд. Қариб дар тамоми гӯшаҳои Албания чормағз, ғор вомехӯранд. Хоҷагии ҷангал асосан дар Шимол Албания инкишоф ёфтааст. Чорводорӣ дар Албания ба шакли анъанавӣ буда, чун дар дигар мавзеъҳои кӯҳистони ҷаҳон чорво тобистон дар баландкӯҳ ва зимистон дар водиҳо чаронида мешавад. Дар чорводории мамлакат моли майда (бузу гӯсфанд) бештар аст. Моҳипарварӣ дар кӯлҳои Шкодер, Охрида, Преспа ва кӯлҳои дигари наздисоҳилӣ ба роҳ монда шудааст.
=== Нақлиёт ===
[[Акс:Terminal jashte.jpg|alt=Тирана. Фурудгоҳи Байналмиллалии Модар Тереза|left|thumb|Тирана. Фурудгоҳи Байналмиллалии Модар Тереза]]
Дар Албания нақлиёти худрав бартарӣ дорад, шоҳроҳҳои асосии он: Шкодер – Дуррес – Влёра – Саранда аз соҳили дарёҳою қисми кӯҳистони мамлакат мегузарад. Дарозии умумии роҳҳои автомобилгард ба 18 ҳазор км ва роҳҳои оҳан ба 447 км мерасад. Дар Албания 8 аэропорт мавҷуд аст, аэропорти байналхалқӣ – Ринас. Дарозии роҳҳои нақлиёти обии дохилӣ 43 км. Равобити иқтисодии Албания бештар бо Италия, Юнон, Туркия ва Германия сурат мегирад. Қариб тамоми ҳаҷми савдои берунии Албания бо нақлиёти баҳрӣ ва ба воситаи бандарҳои Дуррес, Влёра, Сарандон, Шенгинӣ анҷом дода мешавад. Қубурҳои интиқоли нефт – 207 км, газ – 339 км. (2010). Албания маҳсулоти бофандагӣ, пойафзор, металлҳои гуногун, нефт, мева, сабзавот ва тамоку ва ғайраро содир, мошинаю таҷҳизот, маҳсулоти химиявӣ ва хӯроквориро ворид мекунад. Ба мамлакат аз ҳисоби муҳоҷирони меҳнатӣ маблағи зиёд ворид мешавад. Сатҳи зиндагии аҳолӣ паст аст.
== Тандурустӣ ==
Ба соҳаи тандурустӣ 4% ММД сарф мешавад.
== Варзиш ==
Дар Албания варзиш низ мақом дорад. Комитети олимпии Албания аз ҷониби Комитети олимпии байналхалқӣ соли 1959 эътироф шудааст, намудҳои тирандозӣ ва варзиши вазнин бештар маъмуланд.
== Илм ва маориф ==
[[Акс:Albanian children at school.jpg|alt=Мактаббачаҳои Албанӣ|thumb|Мактаббачаҳои Албанӣ]]
Дар тамоми мамлакат системаи таҳсилоти умумии ҳатмии 8-сола (синни 6 – 14-сола) ҷорӣ гардидааст. Соли 1957 донишгоҳ дар Тирана ва минбаъд донишгоҳҳои омӯзгорӣ дар Шкодер (1958), Гирокастр ва Элбасан (1971), донишгоҳҳои кишоварзӣ дар Тирана ва Корча ба кор шурӯъ намуданд. Соли 1973 дар Албания Академияи илмҳо таъсис ёфт.
Китобхонаҳои калонтарини Албания: Китобхонаи миллӣ (1922), Китобхонаи Донишгоҳи ТиранАлбания Осорхонаҳои АЛБАНИЯ асосан дар Тирана ҷой гирифтаанд: Музейи маданияти миллии албан, Нигористони саноеи нафиса, Музейи миллии археологияи назди Институти археологияи АИ (1948), Музейи таърихи миллӣ (1981), Музейи табиатшиносӣ; Музейи санъати меъморӣ, Музейи уқнуманигории «Онуфрий» (дар шаҳри Берат) ва ғайра. Дар аксари шаҳрҳои Албания музейҳои маҳаллии таърихӣ ва этнографӣ, хонамузейҳо фаъолият доранд.
== Матбуот, радио, телевизион ==
Аввалин рӯзнома ва маҷаллаҳо дар Албания солҳои 1920 – 1930 нашр мешуданд. Дар мамлакат наздики 100 рӯзнома (11 номгӯй дар Тирана) ва маҷалла ба табъ мерасад; калонтаринашон: «Ril-india Demokratike», «Republika», «Al-ternativa SO». Радиошунавонӣ ва намоишҳои телевизиониро як шабакаи давлатӣ ва 10 ширкати хусусӣ (асосан шабакаҳои иттилоотии ҳизб ҳо) ба амал мебароваранд.
== Адабиёт ==
[[Акс:Historia de vita et gestis Scanderbegi Epirotarum (color).jpg|alt=Саҳифаи аввали китоби "Достон дар бораи ҳаёт ва корнамоии Эпира Скандербеги". 1508|thumb|Саҳифаи аввали китоби "Достон дар бораи ҳаёт ва корнамоии Эпира Скандербеги". 1508]]
Дар адабиёти Албания манзума ва достонҳо бахшида ба паҳлавонҳо ва сурудҳои таърихӣ фаровонанд. Нахустин осори хаттии албанӣ, ки то имрӯз боқӣ мондааст, «Формулаи ғусли таъмид»-и епископ Палячи Энгели (1462) мебошад. Аввалин асари Гйон Бузуку ба забони албанӣ бо номи «Мэшарӣ» соли 1555 ба табъ расида буд. Асрҳои 16 – 17 давраи инкишофи адабиёти динист. Дар назми ин давра таъсири мавзӯъ ва образҳои адабиёти форсию туркӣ ба назар мерасад. Асри 18 дар Берат назми ба ном «бейтеҷӣ» интишор ёфт (ба забони албанӣ ва бо хати арабиасос), ки саршор аз ғояҳои маорифпарварӣ буд. Дар адабиёти Албания эҷодиёти абарешҳо – муҳоҷирони нимаи дуюми садаи XVI ба Италияи Ҷанубӣ (Колабрия, Ситсилия) ҳиҷраткарда мавқеи хос дорад, ки ҷавҳараш эҳсоси ватандӯстӣ ва романтизм аст. Ташаккули забони адабии муосир, адабиёт ва публитсистикаи Албания дар даврони бедорию худшиносӣ ва эҳёи миллӣ сурат гирифт. Асосгузори алифбои албанӣ маорифпарвар Наум Вехилкарҷӣ (1797 – 1866) мебо-шад. С. Фрашерӣ, К. Кристофоридӣ – тартибдиҳандагони грамматикаи забони албанӣ барои тоза кардани он аз аносири юнонӣ ва туркӣ кӯшиш кардаанд. Дар ин давра асари «Таърихи ҳаёт ва корнамоиҳои Скандербег»-ро нависандаҳои инсондӯст П. Будӣ, Ф. Барде, П. Богданӣ ва М. Барлети таъ-лиф намуданд. Муборизаи албаниҳо бар зидди зулми туркҳо шавқу рағбатро ба эҷодиёти халқ зиёд кард. Яке аз асосгузорони адабиёти нави Албания С. Фрашерӣ буд, ки асарҳои ӯ достони «Рама ва киштзор», «Саргузашти Скандербег» ва ғайра шуҳрати калон пайдо намудаанд. Дар байни нависандагони садаи XIX албан И. Де Рада мақоми намоён дорад. Шоирони барҷастаи реалисти Албания 20 А. Чаюпӣ ва Н. Мйедӣ тарафдори истиқлоли миллӣ ва муборизаи албанҳо бар зидди асоратгарон буданд. Бисёр асарҳои шоирону нависандагони албанӣ ба мавзӯи истиқлоли миллӣ ва муборизаи зидди истилогарони аҷнабӣ бахшида шудаанд (махсусан, асарҳои солҳои Ҷанги дуюми ҷаҳонӣ дар мавзӯи мубориза ба муқобили фашизм, корнамоиҳои партизанӣ; (романи Д. Шутеричӣ «Озодкунандагон», 1952 – 1955, П. Марко «Охирин шаҳр», 1960). Аз нависандагони замони охир Исмоил Кадаре (тавари 1935), муаллифи 15 роман (ба 40 забони дунё тарҷума шудааст) машҳур мебошад. Ӯ дар адабиёти Авупои муосир нақши арзанда дорад. Дар соҳаи нақди адабӣ ва тазкирасозӣ асарҳои олим ва мунаққид Роберт Эйфел «Таърихи адабиёти албан» (Нйю-Ёрк, 1995) ва «Таърихи мухтасари адабиёти албан» (2005, Германия), ки осори адибони бузургу ҷавони миллатро гирдоварӣ ва таҳлил кардааст, хидмати бузургест барои фарҳанг. Асарҳои солҳои охир аксар оид ба мавзӯи дигаргунсозии иҷтимоӣ, ҳифзи табиат, ҳаёти одамо-ни мамлакат баҳс мекунанд.
== Меъморӣ ва санъати тасвирӣ ==
[[Акс:Albanian Peasants costumes.jpg|alt=Албания. Либосҳои деҳқонон. Перси Андерсон, 1906.|thumb|Албания. Либосҳои деҳқонон. Перси Андерсон, 1906.]]
Аз замони антиқа то имрӯз намунаи мегалитҳо (сангҳои калонҳаҷм), ки осори меъмории иллириҳоро акс намудаанд, ёфт шуданд. Дар Албания аз садаи VII то милод бисёр истеҳкомҳои мудофиавӣ, биноҳои ҷамъиятӣ ва истиқоматӣ сохта шуда, аз колонияҳои юнонии Апполония, Бутротон, Диррахӣ (ҳоло Дуррес) муҷассамаҳо ва намунаҳои ашёи кулолӣ боқӣ мондаанд. Дар даврони ҳукмронии римиҳо шаҳрқалъаҳо, маъбадҳо (бо услуби византиягиву романӣ) сохта мешуданд. Баъди истилои туркҳо ба меъмории Албания шаклу ороишоти хоси услуби Шарқи Наздик ворид гашт, масҷиду қасрҳо пай-до шуданд. Дар шаҳрҳои ҳозираи Албания маҳаллаҳое ҳастанд, ки шакли асримиёнагии худро нигоҳ доштаанд. Охири садаи XVII маъбадҳои православӣ низ сохта мешуданд (дар онҳо уқнумнигорӣ ривоҷ ёфт). Дар аввали садаи XX баъди пешравии ғояҳои миллӣ санъати наққошӣ ва ҳайкалтарошӣ авҷ мегирад. Аз солҳои 20 садаи XX аввалин муҷассамаҳои гуногуни аз санг ва дигар масолеҳ сохташуда равнақ меёбад. Байни ду ҷанги ҷаҳонӣ якчанд мактабу равияҳои санъати меъморию тасвирӣ пайдо шуда то имрӯз рушд доранд (машҳуртаринаш зери роҳбарии Зеф Коломбӣ). Санъати ороиши амалии Албанияро бештар намунаи асбобу ашёи нуқрагӣ ва дигар ҳунарҳои халқии замонҳои пеш ва намунаҳои эҷоди ҳунармандони имрӯза инъикос менамоянд.
== Театр ва кино ==
Аввалин намоишҳои театрӣ дар мамлакат соли 1874 барпо гаштаанд. Драматургияи миллиро нависандагони маорифпарвар С. Фрашерӣ, М. Грамено, Ф. Нолӣ, Албания Чаюпӣ ва дигарон ривоҷ доданд. Дар солҳои Ҷанги дуюми ҷаҳонӣ (1939 – 1944) театрҳои партизанӣ вуҷуд дош танд. Соли 1944 дар асоси ҳамин театрҳо аввалин театри касбӣ – Театри халқӣ дар Тирана ташкил гардид. Театрҳои касбӣ дар шаҳрҳои Шкодер (1949), Корча (1950) ва Дуррес (1953) низ ташкил шудаанд. Аз солҳои 50 садаи XX киностудияи «Албанияи нав» (Тирана) кор мекунад. Филми «Сарбози бу-зурги Албания Скандербег» аввалин таҷриба буд дар соҳаи кинематографияи бадеӣ. Аз соли 1958 филмҳои пурраҳаҷми бадеӣ, ҳуҷҷатӣ ва илмию оммавӣ (хеле кам) бароварда мешаванд.<ref>[[Энсиклопедияи Миллии Тоҷик]], Ҷилди 1. А-АСОС – Душанбе: Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик, 2012, - соли 280-283 / Х. Муҳаббатов.</ref>
== Бознигаред ==
* [[Албаниягиҳо]]
== Адабиёт ==
* Валев Э. Б., Албания, Москва, 1960;
* Все страны мира (Энциклопедический справочник), Москва, 2004;
* Новая Российская Энциклопедия, ҷ. 2, Москва, 2005;
* Страны мира (современный справочник), Москва, 2008.
== Манбаъ ==
<references />
{{ПБ}}
{{Аврупо}}
[[Гурӯҳ:Албания]]
[[Гурӯҳ:Давлатҳо аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Давлатҳои Аврупо]]
[[Гурӯҳ:Энсиклопедияи Миллии Тоҷик]]
q0yl9fc6gk33ichlwzbr3caliv5dclz
1309394
1309393
2022-08-07T11:16:05Z
Based sogdian
34522
/* Таърих */
wikitext
text/x-wiki
{{Кишвар
|common_name=Albania
|Парчам =Flag of Albania.svg
|Номи тоҷикӣ=Албания
|Номи аслӣ=Republika e Shqipërisë
|Нишон=Albania state emblem.svg
|Шиор=Ti, Shqipëri, më jep nder, më jep emrin Shqiptar<br /> Ту эй Албания ба ман бузургворӣ бахш, ба ман номи албанӣ бахш
|Номи суруди миллӣ=Hymni i Flamurit [[File:Hymni i Flamurit instrumental.ogg|centre]]
|Сохтори давлат=Ҷумҳурии парламентӣ
|Дар харита=LocationAlbania.png
|Забон=[[Забони албанӣ|албанӣ]]
|Рӯзи истиқлол=28 ноябри 1912
|Соҳибистиқлол аз=Империяи Усмонӣ
|Пойтахт=[[Тирана]]
|Шаҳри калонтарин=Тирана, Шкодер, Влёра, Дуррес, Элбасан
|Вазифаи сарварон=Президент
|Сарварон=Буяр Нишани
|Ҷой аз рӯи масоҳат=139
|Масоҳат=28 748
|Фоизи об=4.7%
|Ҷой аз рӯи аҳолӣ=130
|Аҳолӣ=2 831 741
|Соли ба шумор гирифтани аҳолӣ=2011
|Зичии аҳолӣ=98,4
|ММД=31 млрд
|Соли ҳисоби ММД=2014
|Ҷой дар ҷаҳон аз рӯи ММД=115
|ММД ба сари аҳолӣ=11400
|Пули миллӣ=лек (ALB)
|Домен=[[.al]]
|Коди телефон=355
|Соат=+1
|Эзоҳот={{commons|Albania}}
}}
'''Алба́ния''' ({{забон-сқ|''Shqipëria''}}), номи пурраи расмӣ — '''Ҷумҳу́рии Алба́ния''' ({{забон-сқ|''Republika e Shqipërisë'' [ɾɛpuˈblika ɛ ʃcipəˈɾiːs]}}) — давлат дар [[Аврупо]], дар қисми ғарбии [[Балкан|нимҷазираи Балкан]] ва қисми ҷанубии Аврупо. Албания дар шимолу шарқ бо [[Ҷумҳурии Косово|Косово]] ва [[Сербия]], дар шимолу ғарб бо [[Черногория]], дар шарқ бо [[Мақдунияи Шимолӣ]], дар ҷанубу шарқ бо [[Юнон]] ҳамсарҳад буда, соҳилҳои қисми ғарбӣ ва ҷан. ғарбии онро баҳрҳои Адриатика ва Ион фаро гирифтаанд. Масоҳаташ 28748 км<sup>2</sup>. Аҳолиаш 3,64 млн нафар (июли 2009). Пойтахташ – шаҳри [[Тирана]] (360 ҳазор нафар). Шаҳрҳои калонтарин – Дуррес, Элбасан, Шкодер. Аз ҷиҳати маъмурӣ ба 12 ретӣ (вилоят) ва 36 округ тақсим шудааст. Воҳиди пулӣ – [[Леки Албания|лек]].
== Сохти давлатӣ ==
Албания – ҷумҳурии парламентӣ. Мақоми олии ҳокимияти давлатӣ – Ассамблеяи Халқӣ (Кувенд)-и якпалатагӣ (онро аҳолӣ ба муҳлати 4 сол интихоб мекунад). Сарвари давлат – Президентро Ассамблеяи Халқӣ ба муддати 5 сол интихоб мекунад. Мақоми олии иҷроия – Шӯрои вазирон бо сарварии сарвазир буда, онро Президент таъйин менамояд. Ҳокимияти судӣ: Суди олӣ, раиси онро парламент ба муддати 4 сол интихоб мекунад. Ҳизбҳои маъруф: Ҳизби сотсиалистии Алба-ния ва Ҳизби демократии Албания. Албания – узви СММ, Иттиҳоди Европа, НАТО (2009), САҲА (ОБСЕ), Ташкилоти ҳамкории иқтисодии Баҳри Сиёҳ.
== Табиат ==
Бо вуҷуди кам будани масоҳаташ ҳудуди Албания ландшафт ва табиати гуногун дорад. Релйефи онро ба қисматҳои ҳамвории аккумулятивии наздисоҳилӣ, кӯҳҳои ҷанубии Албания, кӯҳҳои дохилӣ ва шимолӣ бо номи Алпҳои Албания ҷудо мекунанд. Ҳамвории наздисоҳилӣ сертеппа буда, ба масофаи 200 км – аз кӯли Шкодер ба самти шимол то халиҷи Влёра тӯл кашидааст, ки аз 20 то 30 км паҳноӣ дорад. Ҳамворӣ аз ҷануб, шарқ. ва шимол бо қаторкӯҳҳои начандон баланди (2000 – 2400 м) чиндори алпӣ ва массивҳои Алпи Шимолии Албания (Проклетие), Томорӣ, Корабӣ (нуқтаи баландтаринаш 2764 м) иҳота шудааст. Ин кӯҳҳо аз ҳам ҷудо буда, хамиҳои бисёре доранд. Дар ин ноҳияи кӯҳсор ҳодисаҳои карстӣ хеле ривоҷ дошта, заминҷунбӣ низ ҳамеша такрор меёбад. Сарватҳои асосии зеризаминӣ: хромит, маъдани оҳану никел, боксит, нефт, гази табиӣ, битуми табиӣ ва ангишти сиёҳтоб. Аз масолеҳи сохтмонӣ оҳаксанг, маргел, мармар ва регҳои сохтмонӣ хеле зиёд буда, дар ноҳияҳои дохилӣ ва ҷанубии Албания чашмаҳои зиёди оби маъданӣ мавҷуданд.
== Иқлим ==
Иқлими Албания субтропикии баҳримиёназаминӣ мебошад. Соҳилҳои баҳрӣ аз анбӯҳи ҳавои сарди шимол ғарбӣ бо кӯҳҳои Алп ҳимоя мешаванд. Ҳарорати миёнаи моҳи январӣ дар водиҳои наздисоҳилӣ 8 – 9°С (дар кӯҳистон нисбатан сард), ҳарорати миёнаи июл 22 – 25°С. Албания дар ҳудуди Европа сербориштарин мебошад. Бориши солона дар ноҳияҳои наздисоҳилӣ ба 800 – 1000 мм, дар доманакӯҳҳо ба 1500 – 2000 мм ва дар водиҳои байникӯҳӣ ба 650 – 750 мм мерасад. Бештари бориш дар охири тирамоҳ ва аввари зимистон (боронҳои сел) ба амал омада, тобистонаш аксаран хушк аст. Дарёҳои кӯҳии Албания (калонтаринашон Дрин, Семанӣ, Вйоса, Шкумбинӣ ва Матӣ) дорои захираи калони энергетикӣ буда, барои киштигардӣ мувофиқ нестанд. Кӯлҳои калони Шкодер, Охрид, Прес па қисман ба Албания тааллуқ доранд. Мурдобҳо низ бисёранд.
== Хок ва олами наботот ==
Хок ва олами набототи Албания ба чунин минтақаҳои табиӣ тақсим мешаванд:
* минтақаи дашт ва нимбиёбон (то баландии 600 м), аз рустаниҳои гармидӯст таркиб ёфтаанд; б) минтақаи бешаҳои кӯҳӣ (то баландии 2000 м), ки аз дарахтони сӯзанбаргу паҳнбарг – шамшод, булут, кастона, коҷи баргрез, санавбар иборатанд;
* минтақаи марғзорҳои кӯҳӣ (дар баландии 2000 – 2500 м). Аз ҳайвонот дар ин ҷо бештар хирс, гург, шағол, хуки ваҳшӣ ва дар баландиҳо бузи кӯҳӣ дучор меояд. Парандагони мавсимӣ бисёранд. Дар Албания 6 боғи миллӣ, 24 мамнӯъгоҳ ва ёдгориҳои табиӣ ба қайд гирифта шу-даанд. Масъалаи ҷиддии экологӣ дар Албания нобудшавии бешазор, олудашавии обҳои дохилӣ аз ҷониби корхонаҳои саноатӣ ва хидмати маишӣ мебошад.
== Аҳолӣ ==
[[Акс:Marche Charlie Hebdo Paris 02.jpg|alt=Роҳбарони чор фирқаҳои асосии динии Албания дар Париж, Фаронса баъд аз ҳамлаи Шарли Небду, 2015. Аз чап ба рост: суннӣ, православӣ, бектошӣ ва католикӣ.|left|thumb|Роҳбарони чор фирқаҳои асосии динии Албания дар [[Париж]], [[Фаронса]] баъд аз ҳамлаи Шарли Небду, 2015. Аз чап ба рост: [[суннӣ]], [[православӣ]], [[бектошӣ]] ва [[католикӣ]].]]
Дар Албания албаниҳо 95%, юнониҳо 3% ва дигар миллатҳо (валахҳо, сербҳо, лӯлиҳо, македониҳо) 2%-ро ташкил медиҳанд. Забони давлатӣ – албанӣ. Забони юнонӣ низ мавриди истифода аст. 70 фоизи аҳолӣ мусулмонони суннимазҳабанд, 20% мӯътақиди православие ва 10% эътиқодмандони дини католикӣ мебошанд. Афзоиши солонаи аҳолӣ 0,55% буда, муҳоҷирати аҳолӣ ба хориҷи мамлакат зиёд аст. Аҳолии шаҳр – 47%. Ҳисоби миёнаи дарозумрӣ – 77 сол (занҳо – 80, мардҳо – 74,4). Зичии миёнаи аҳолӣ 123 нафар дар 1 км2, қисми зиёди аҳолии мамлакат дар соҳилҳои наздибаҳрӣ маскан гирифтаанд.
== Таърих ==
Аввалин бошандагони Албания пеласгҳо (давраи неолит), сипас иллириҳо (аз ҳазораи 2 то милод, давраи ба ном «Маданияти Малик») буданд. Дар асрҳои 7 – 3 то милод юнониён дар ин сарзамин якчанд колония барпо намуданд. Асрҳои 1 – 2 то милод ҳудуди ҳозираи Албанияро [[Руми Бостон|Рум]] истило кард. Дар ин давра муносибатҳои ғуломдорӣ равнақ ёфт. Баъди ҳуҷуми готҳо ва гуннҳо ба Рум ва барҳам хӯрдани империя Албания соли 395 ба ҳайати [[Византия]] дохил шуд. Аз охири садаи VI дар хоки Албания қабилаҳои славянӣ сокин шуданд. Аз садаи X то садаи XIII Албания бо навбат ба Булғория, Византия, давлати Норманҳо ва шоҳигарии Эпир тобеъ шуд. Дар охири садаи XIII – нимаи аввали садаи XIV қисми ғарбии Албания ба ҳайати шоҳигарии [[Неапол]] ва қисми шимолиаш ба ҳайати давлати [[Сербия]] дохил буд. Солҳои 1346 – 1355 Албанияро шоҳи Сербия Стефан Душан забт кард. Шаҳрҳои Дуррес, Шкодер, Дришти, Влёра, Берит ва Лежа муҳимтарин марказҳои ҳунар ва тиҷорат гардиданд. Баъди барҳам хӯрдани давлати Душан ҷангҳои байнихудӣ сар зада, Албанияро суст карданд ва ин боис шуд, ки онро туркҳо истило намоянд. Соли 1443 муборизаи албаниҳоро зидди туркҳо Георгий Кастриоти – мулаққаб ба Искандар бек сарварӣ кард. Ба ӯ муяссар шуд, ки низои байни феодалҳои албанро фурӯ нишонда онҳоро муттафиқ кунад. Давлати Искандар бек дар давоми 25 сол фишори қӯшунҳои [[Турко|туркро]] дафъ намуд, аммо баъди вафоти ӯ туркҳо албаниҳоро шикаст дода, то соли 1479 қариб тамоми Албанияро ишғол карданд (он то нимаи садаи XIX дар ҳайати [[Имперотурии Усмонӣ|Империяи Усмониён]] буд). Танҳо кӯҳистони Албания мухторияти муайян дошта, ҳокимиятро дар онҳо шӯроҳои калонсолон таҳти сарварии «байрактар»-ҳо (байрақдорон) идора мекарданд. Дар ин давра зӯран исломро ҷорӣ мекарданд ва аз нисф зиёди аҳолӣ ба ин дин гаравиданд. Зидди ин зӯроварӣ ва зулми туркҳо деҳқонон шӯришҳо мебардоштанд (1481, 1537, 1571, 1708 – 1711, 1716 ва ғайра), вале бебарор буд.
Охири Албания 18 – аввали садаи XIX баробари заъиф гардидани [[Имперотурии Усмонӣ|Империяи Усмониён]] таъсири феодалҳои таҷзияталаби албан афзуд. Ибтидои садаи XIX хонадони пошшо Бушати дар шимол ва маркази мамлакат, Алипошшо Тепелен (вафот 1822) дар ҷануби Албания, инчунин Эпир ва ғарби Македония давлатҳои ниммустақили худро таъсис доданд. Аз солҳои 40 садаи XIX то солҳои 1912, замони фаро расидани бедории миллӣ аввалин намояндагони давраи Эҳёи Албания – Н. Вехилкарҷӣ, И. Де Рада, К. Кристофоридӣ, Т. Митко, Я. Врето, М. Фрашерӣ ва дигарон ба майдон омаданд. Аввалин мактабҳо, рӯзномаҳо, алифбои лотиниасоси албанӣ пайдо шуданд. Ҳаракати озодихоҳии дар нимҷазираи Балкан зуҳуркарда Албанияро ҳам фаро гирифт. Баъди муборизаи дуру дароз 10 июни 1877 дар Призрен ташкилоте бо номи Лигаи албан таъсис ёфт, аммо вақте, ки Лига аз ҳукумати [[Туркия]] алоқаро канда, талаби мухторияти Албанияро ба миён гузошт ва худ ро ҳукумати муваққатӣ ва мухтори албан эълон кард, ҳукуматдорони Туркия онро торумор намуданд (1881). Дар аввалҳои садаи XX Албания, чун музофотҳои дигари Туркия, манбаи рақобати Австрия, Италия, Юнон ва дигар давлатҳои манфиатҷӯ қарор гирифт.
Соли 1912 ҳангоми ҷанги якуми Балкан хоки Албания аз ҷониби қӯшунҳои Черногория, Сербия ва Юнон ишғол гардид. 28 ноябри 1912 Албания мустақил эълон шуд ва Ҳукумати муваққатӣ ташкил ёфт. Соли 1920 Албания бо дастгирии [[Бритониёи Кабир]] узви Лигаи миллатҳо шуд, аммо вазъи ноором дар мамлакат идома дошт. Сербия ва Юнон даъвогари ҳудуди худ дар Албания буданд (қӯшунҳояшон аз Албания солҳои 1922 ва 1924 бароварда шуданд). Дар миёнаи солҳои 20 Албания 20 Албания муборизаи байни либералҳо ва миллатчиёнро ба сар мебурд. Баъди инқилоби июнии соли 1924 пешвои либералҳо епископ Феофан Нолӣ сари қудрат омад ва як қатор ислоҳот гузаронд. Аммо декабри ҳамон сол пешвои миллатчиёни мусулмон Албания Зоғу аз хориҷи кишвар кӯшун дароварда, дар Албания табаддулот ба амал овард, либералҳоро аз сари қудрат дур кард. 21 январи 1925 Албания ҷумҳурӣ эълон шуда, баъди 10 рӯз Маҷлиси Миллӣ Зоғуро президент интихоб намуд. Конститутсияи нав (7 марти 1925) ба Зоғу имкониятҳои беҳудуд дод ва 1 сентябри 1928 Маҷлиси муассисон ӯро «шоҳи албаниҳо» эълон кард. Зоғу гарчанде бо либералҳо зоҳиран созиш мекард, дар асл бо Италияи фашистӣ паймон баста, мамлакатро ба манбаи «ашёи хоми» он табдил дод: қисми бештари иқтисоди Албания дар дасти ширкатҳои италиявӣ буд. 7 апрели 1939 Албанияро Италияи фашистӣ забт карда, ба ҳайати худ даровард. Зоғу аз мамлакат фирор кард. Конститутсияи ҷорӣ бекор карда шуда, шоҳи Италия Виктор Эммануил ҳамзамон шоҳи Албания эълон гардид. Ҳизби фашистии маҳаллӣ, гвардияи шоҳӣ, 4 легиони фашистии милитсия таъсис ёфтанд.
<center><gallery>
Акс:Gjergj Kastrioti.jpg|[[Скандербег]] <br />(1405–1468)
Акс:Ismail Qemali.jpg|[[Исмоил Қимолӣ]], қаҳрамони истиқлоли Албания (1912–1914)
Акс:Kingzog.jpg|[[Аҳмад Зоғу]], <br /> Президент (1924–1928)<br /> ва шоҳ (1928–1939)
Акс:HODŽA druhá míza.jpg|[[Анвар Хоҷа]] <br />(1944–1985)
Акс:Flag of Party of Labour of Albania.svg|Рамзи Ҳизби Комунистии Албания
</gallery></center>
Баъди шикасти [[Югославия]] ва Юнон соли 1941 Албания ба [[Ҷумҳурии Косово|Косово]] ва баъзе ноҳияҳои ғарби Македония (ки моли Югославия буд) ва округи Чамерия (моли Юнон) соҳиб гашт. Соли 1941 ҳаракати Муқобилат таъсис ёфт ва зуд нерӯ гирифт. Ҷавҳари онро [[Коммунизм|коммунистони]] [[Иттиҳоди Шӯравӣ|СССР]] ва албанӣ (ноябри 1941 Ҳизби коммунистии Албания – ҲКА-ро таъсис дод) ташкил мекард ва он аз ҷониби Коминтерн дастгирӣ меёфт. ҲКА-ро Э. Хоҷа сарварӣ мекард. Баъдтар Фронти миллии озодихоҳӣ (1943), Шӯрои зиддифашистии миллии озодихоҳӣ (1944) ташкил ёфта, 17 ноябри 1944 Тирана ва 29 ноябр тамоми Албания озод карда шуд (20 ноябр дар Албания Рӯзи иди миллӣ аст). Мамлакат минбаъд бо роҳи сотсиализм рафтанашро изҳор кард. 11 январи 1946 Албания Республикаи халқӣ эълон шуда, ҲКА номи Ҳизби меҳнати Албания (ҲМА)-ро гирифт ва он тамоми иқтисоди кишварро дар даст медошт. Э. Хоҷа ва тарафдоронаш зидди та моюли ғарбгароӣ, аз ҷумла самтгирӣ сӯи Югославия буданд. Феврали 1949 Албания узви Шӯрои Ҳамкории Иқтисодӣ ва Ташкилоти Аҳдномаи Варшава (майи 1955) гардид. Соли 1962 Албания аз ҳайати ташкилотҳои иқтисодии зикршуда баромад, муносибатҳои иқтисодиашро бо СССР (1960) ва бо ҶХХ (охири солҳои 70) барканд ва ин ҳама иқтисоди Албанияро дар солҳои 80 садаи XX хеле суст гардонд. Э. Хоҷа ба террори зидди роҳбарияти давлатию ҳизбӣ шурӯъ кард. Сарвазир Шехуро, ки ба худкушӣ даст зад, расман ҷосуси Югославия эълон карда, чандин ҳамсафон ва тарафдорони ӯро ба қатл расонд. Охири соли 1982 Рамиз Алия президенти Албания интихоб шуд. Ӯ баъди марги Хоҷа (апрели 1985) самти беҳ кардани муносибат бо давлатҳо, махсусан бо ҳамсоядавлатҳоро пеш гирифт.
[[Акс:Albanian army deploys T-59 tanks near Kosovo border, May 1999 (Robert Wright).jpg|alt=Артиши Албания бо танки T-59 дар наздикии марзи Косово, майи 1999 (Роберт Райт)|thumb|300x300px|Артиши Албания бо танки T-59 дар наздикии марзи [[Котово (ноҳияи Старооскол)|Косово]], майи 1999 (Роберт Райт)]]
Инқирози системаи сотсиалистӣ дар Европаи Марказӣ ва Шарқӣ дар охири солҳои 80 – ибтидои солҳои 90 садаи XX ба Албания низ бетаъсир намонд. Аз январи 1990 дар Албания ба муносибатҳои бозорӣ ва муҳоҷирати аҳолӣ ба кишварҳои дигар иҷозат дода шуд. Июли 1990 муносибат бо СССР барқарор гардид. Дар кишвар системаи бисёрҳизбӣ ҷорӣ шуд. Ниҳоди ҳукмравоии ҲКА дар ҳукумати кишвар суст шуда, оппозитсия Ҳизби демократиро (ҲД) таъсис дод ва гузарондани интихоботи парламентиро ба миён гузошт (марти 1991, ин аввалин интихоботи кушод буд баъди соли 1923). Мамлакат Ҷумҳурии Албания ном гирифт. Р. Алия боз Президент интихоб шуд. Соли 1991 ҲМА ва ҲДА, ки бо ҳам коалитсия (паймон) ташкил карда буданд, душвориҳои иқтисодиро таҳаммул карда натавонистанд. Алия истеъфо дод. Пешвои демократҳо Бериша Президент интихоб шуд, ӯ самти аз ҷудогузории беруна наҷот ёфтанро пеш гирифт. Соли 1991 Албания узви САҲА (ОБСЕ) ва 1995 узви Иттиҳоди Европа шуд. 97% фоизи заминҳои корам хусусӣ гардонда шуд. Дар шароити бӯҳрони молиявӣ, решаронии ришва, сар боло кардани гурӯҳҳои ҷиноӣ беҳ намудани вазъи иқтисодӣ душвор гардид. Ҳукумат маҷбур шуд ба маҳдуд кардани ҳуқуқҳои демократӣ, назорат аз болои ВАО ва ҳатто сохтакории натиҷаи интихобот (1996) рӯ оварад. Соли 1997 дар саросари мамлакат балвоҳо сар зада, дар маҳалҳо ҳокимиятро гурӯҳҳои мусаллаҳ идора мекарданд. Роҳбарияти Албания аз НАТО дархост кард, ки он ба мамлакат қувваҳои мусаллаҳи худ – контингенти ҳайати италиявиашро ворид кунад. Дар интихоботи соли 1997 ҲСА ғолиб омада, сотсиалистҳо сарвазир Ф. Нано ва президент Р. Мейданиро сари қудрат оварданд. Соли 1998 Қонуни нав қабул шуда, Албания ҷумҳурии парламентӣ гашт. Албания соли 2009 узви НАТО гардид. Масъалаи Косово ва гурезагони дар Албания ҷойгирифтаи он мушкили имрӯзаи мамлакат аст.
{| class="wikitable"
|-
! [[Акс:Flag of Albania.svg|50x55px]] <br /><small>Истиқлолият</small>
! [[Акс:Flag of Albanian Provisional Government (1912-1914).svg|50x55px]]<br /><small>Ҳукумати вилоятӣ</small>
! [[Акс:Flag of Albania (1914-1920).svg|50x55px]]<br /><small>Князгарии Албания</small>
! [[Акс:Flag of Albania 1926.svg|50x55px]]<br /><small>Ҷумҳурии Албания</small>
! [[Акс:Flag of Albania (1934-1939).svg|50x55px]]<br /><small>Шоҳигарии Албания</small>
! [[Акс:Flag of Albania (1939-1943).svg|50x55px]]<br /><small>Истилои Албания аз ҷониби Италия</small>
! [[Акс:Flag of German occupied Albania.svg|65x65px]]<br /><small>Албания дар зери идораи Германия</small>
! [[Акс:Flag of Albania 1946.svg|50x55px]]<br /><small>Ҷумҳурии Халқии Сотсиалистии Албания</small>
! [[Акс:Flag of Albania.svg|50x55px]]<br /><small>Ҷумҳурии Албания</small>
|- align=center
|1912
|1912-1914
|1914-1925
|1925-1928
|1928-1939
|1939-1943
|1943-1944
|1944-1992
|Оғоз аз соли 1992
|}
== Иқтисодиёт ==
[[Акс:Cement factory in Fushë-Krujë, Albania (10759257413).jpg|alt=Корхонаи истеҳсоли семент дар Фруше-Круҷе|thumb|300x300px|Корхонаи истеҳсоли семент дар Фруше-Круҷе]]
Албания мамлакати индустриявӣ-аграрӣ буда, ҳоло низ яке аз давлатҳои аз ҷиҳати иқтисодӣ қафомондаи Европа ба ҳисоб меравад. Дар Албания соҳаи сӯзишворию энергетикӣ мавқеи асосиро ишғол менамояд. Қариб 97 фоизи қувваи барқ (6 млрд квт/соат дар як сол) дар нерӯгоҳҳои обӣ истеҳсол карда мешавад (калонтарин нерӯгоҳҳои Албания «Фиерза» ва «Команӣ» дар дарёи Дрин). Корхонаҳои калонтарини саноатии Албания: комбинати металлургӣ дар Элбасан, корхонаи мисгудозӣ дар Лячи, заводи прокати мис дар Шкодер, комб. истеҳсоли нуриҳои минералӣ дар Лячӣ ва Фиерӣ, комплекси химиявӣ дар Влёра, заводҳои асфалту битум дар қисми ҷанубу ғарбӣ, фабрикаи коркарди чӯб ва мебел дар Элбасан; фабрикаҳои саноати бофандагӣ дар маркази мамлакат ва ғайра.
=== Кишоварзӣ ===
[[Акс:Albania pasture.jpg|alt=Чорводорӣ. Манзара аз деҳоти Албания|thumb|300x300px|Чорводорӣ. Манзара аз деҳоти Албания]]
Кишоварзӣ соҳаи асосии Албания буда, зиёда аз 30 фоизи даромади миллиро медиҳад. Ҳоло (2010) 49 фоизи қаламрави Албанияро заминҳои кишоварзӣ банд намудаанд. Қисми зиёди заминҳои корам дар ҳамвориҳои наздисоҳилӣ ва пастии Корча ҷойгир шудаанд. Ҳиссаи заминҳои обёришаванда хеле зиёд буда, 55 фоизи майдони киштро дар бар мегиранд. Зироатҳои муҳими киштшаванда: ғалладона (гандум, ҷуворимакка), зироатҳои техникӣ (пахта, тамоку, лаблабуи қанд), сабзавоту хӯроки чорво (пастии Корча). Боғу токзорҳо (себ, нок, олу, ангур, анҷир, афлесун, бодом ва ғайра) солҳои охир хеле зиёд шуда, бештар дар ноҳияҳои кӯҳсор (Влёра, Корча) ҷойгиранд. Дар баландиҳои наздикӯҳӣ ва теппаҳо плантатсияҳои дарахтони зайтун ва тамокузорҳо масоҳати хеле зиёдро ишғол намуда анд. Қариб дар тамоми гӯшаҳои Албания чормағз, ғор вомехӯранд. Хоҷагии ҷангал асосан дар Шимол Албания инкишоф ёфтааст. Чорводорӣ дар Албания ба шакли анъанавӣ буда, чун дар дигар мавзеъҳои кӯҳистони ҷаҳон чорво тобистон дар баландкӯҳ ва зимистон дар водиҳо чаронида мешавад. Дар чорводории мамлакат моли майда (бузу гӯсфанд) бештар аст. Моҳипарварӣ дар кӯлҳои Шкодер, Охрида, Преспа ва кӯлҳои дигари наздисоҳилӣ ба роҳ монда шудааст.
=== Нақлиёт ===
[[Акс:Terminal jashte.jpg|alt=Тирана. Фурудгоҳи Байналмиллалии Модар Тереза|left|thumb|Тирана. Фурудгоҳи Байналмиллалии Модар Тереза]]
Дар Албания нақлиёти худрав бартарӣ дорад, шоҳроҳҳои асосии он: Шкодер – Дуррес – Влёра – Саранда аз соҳили дарёҳою қисми кӯҳистони мамлакат мегузарад. Дарозии умумии роҳҳои автомобилгард ба 18 ҳазор км ва роҳҳои оҳан ба 447 км мерасад. Дар Албания 8 аэропорт мавҷуд аст, аэропорти байналхалқӣ – Ринас. Дарозии роҳҳои нақлиёти обии дохилӣ 43 км. Равобити иқтисодии Албания бештар бо Италия, Юнон, Туркия ва Германия сурат мегирад. Қариб тамоми ҳаҷми савдои берунии Албания бо нақлиёти баҳрӣ ва ба воситаи бандарҳои Дуррес, Влёра, Сарандон, Шенгинӣ анҷом дода мешавад. Қубурҳои интиқоли нефт – 207 км, газ – 339 км. (2010). Албания маҳсулоти бофандагӣ, пойафзор, металлҳои гуногун, нефт, мева, сабзавот ва тамоку ва ғайраро содир, мошинаю таҷҳизот, маҳсулоти химиявӣ ва хӯроквориро ворид мекунад. Ба мамлакат аз ҳисоби муҳоҷирони меҳнатӣ маблағи зиёд ворид мешавад. Сатҳи зиндагии аҳолӣ паст аст.
== Тандурустӣ ==
Ба соҳаи тандурустӣ 4% ММД сарф мешавад.
== Варзиш ==
Дар Албания варзиш низ мақом дорад. Комитети олимпии Албания аз ҷониби Комитети олимпии байналхалқӣ соли 1959 эътироф шудааст, намудҳои тирандозӣ ва варзиши вазнин бештар маъмуланд.
== Илм ва маориф ==
[[Акс:Albanian children at school.jpg|alt=Мактаббачаҳои Албанӣ|thumb|Мактаббачаҳои Албанӣ]]
Дар тамоми мамлакат системаи таҳсилоти умумии ҳатмии 8-сола (синни 6 – 14-сола) ҷорӣ гардидааст. Соли 1957 донишгоҳ дар Тирана ва минбаъд донишгоҳҳои омӯзгорӣ дар Шкодер (1958), Гирокастр ва Элбасан (1971), донишгоҳҳои кишоварзӣ дар Тирана ва Корча ба кор шурӯъ намуданд. Соли 1973 дар Албания Академияи илмҳо таъсис ёфт.
Китобхонаҳои калонтарини Албания: Китобхонаи миллӣ (1922), Китобхонаи Донишгоҳи ТиранАлбания Осорхонаҳои АЛБАНИЯ асосан дар Тирана ҷой гирифтаанд: Музейи маданияти миллии албан, Нигористони саноеи нафиса, Музейи миллии археологияи назди Институти археологияи АИ (1948), Музейи таърихи миллӣ (1981), Музейи табиатшиносӣ; Музейи санъати меъморӣ, Музейи уқнуманигории «Онуфрий» (дар шаҳри Берат) ва ғайра. Дар аксари шаҳрҳои Албания музейҳои маҳаллии таърихӣ ва этнографӣ, хонамузейҳо фаъолият доранд.
== Матбуот, радио, телевизион ==
Аввалин рӯзнома ва маҷаллаҳо дар Албания солҳои 1920 – 1930 нашр мешуданд. Дар мамлакат наздики 100 рӯзнома (11 номгӯй дар Тирана) ва маҷалла ба табъ мерасад; калонтаринашон: «Ril-india Demokratike», «Republika», «Al-ternativa SO». Радиошунавонӣ ва намоишҳои телевизиониро як шабакаи давлатӣ ва 10 ширкати хусусӣ (асосан шабакаҳои иттилоотии ҳизб ҳо) ба амал мебароваранд.
== Адабиёт ==
[[Акс:Historia de vita et gestis Scanderbegi Epirotarum (color).jpg|alt=Саҳифаи аввали китоби "Достон дар бораи ҳаёт ва корнамоии Эпира Скандербеги". 1508|thumb|Саҳифаи аввали китоби "Достон дар бораи ҳаёт ва корнамоии Эпира Скандербеги". 1508]]
Дар адабиёти Албания манзума ва достонҳо бахшида ба паҳлавонҳо ва сурудҳои таърихӣ фаровонанд. Нахустин осори хаттии албанӣ, ки то имрӯз боқӣ мондааст, «Формулаи ғусли таъмид»-и епископ Палячи Энгели (1462) мебошад. Аввалин асари Гйон Бузуку ба забони албанӣ бо номи «Мэшарӣ» соли 1555 ба табъ расида буд. Асрҳои 16 – 17 давраи инкишофи адабиёти динист. Дар назми ин давра таъсири мавзӯъ ва образҳои адабиёти форсию туркӣ ба назар мерасад. Асри 18 дар Берат назми ба ном «бейтеҷӣ» интишор ёфт (ба забони албанӣ ва бо хати арабиасос), ки саршор аз ғояҳои маорифпарварӣ буд. Дар адабиёти Албания эҷодиёти абарешҳо – муҳоҷирони нимаи дуюми садаи XVI ба Италияи Ҷанубӣ (Колабрия, Ситсилия) ҳиҷраткарда мавқеи хос дорад, ки ҷавҳараш эҳсоси ватандӯстӣ ва романтизм аст. Ташаккули забони адабии муосир, адабиёт ва публитсистикаи Албания дар даврони бедорию худшиносӣ ва эҳёи миллӣ сурат гирифт. Асосгузори алифбои албанӣ маорифпарвар Наум Вехилкарҷӣ (1797 – 1866) мебо-шад. С. Фрашерӣ, К. Кристофоридӣ – тартибдиҳандагони грамматикаи забони албанӣ барои тоза кардани он аз аносири юнонӣ ва туркӣ кӯшиш кардаанд. Дар ин давра асари «Таърихи ҳаёт ва корнамоиҳои Скандербег»-ро нависандаҳои инсондӯст П. Будӣ, Ф. Барде, П. Богданӣ ва М. Барлети таъ-лиф намуданд. Муборизаи албаниҳо бар зидди зулми туркҳо шавқу рағбатро ба эҷодиёти халқ зиёд кард. Яке аз асосгузорони адабиёти нави Албания С. Фрашерӣ буд, ки асарҳои ӯ достони «Рама ва киштзор», «Саргузашти Скандербег» ва ғайра шуҳрати калон пайдо намудаанд. Дар байни нависандагони садаи XIX албан И. Де Рада мақоми намоён дорад. Шоирони барҷастаи реалисти Албания 20 А. Чаюпӣ ва Н. Мйедӣ тарафдори истиқлоли миллӣ ва муборизаи албанҳо бар зидди асоратгарон буданд. Бисёр асарҳои шоирону нависандагони албанӣ ба мавзӯи истиқлоли миллӣ ва муборизаи зидди истилогарони аҷнабӣ бахшида шудаанд (махсусан, асарҳои солҳои Ҷанги дуюми ҷаҳонӣ дар мавзӯи мубориза ба муқобили фашизм, корнамоиҳои партизанӣ; (романи Д. Шутеричӣ «Озодкунандагон», 1952 – 1955, П. Марко «Охирин шаҳр», 1960). Аз нависандагони замони охир Исмоил Кадаре (тавари 1935), муаллифи 15 роман (ба 40 забони дунё тарҷума шудааст) машҳур мебошад. Ӯ дар адабиёти Авупои муосир нақши арзанда дорад. Дар соҳаи нақди адабӣ ва тазкирасозӣ асарҳои олим ва мунаққид Роберт Эйфел «Таърихи адабиёти албан» (Нйю-Ёрк, 1995) ва «Таърихи мухтасари адабиёти албан» (2005, Германия), ки осори адибони бузургу ҷавони миллатро гирдоварӣ ва таҳлил кардааст, хидмати бузургест барои фарҳанг. Асарҳои солҳои охир аксар оид ба мавзӯи дигаргунсозии иҷтимоӣ, ҳифзи табиат, ҳаёти одамо-ни мамлакат баҳс мекунанд.
== Меъморӣ ва санъати тасвирӣ ==
[[Акс:Albanian Peasants costumes.jpg|alt=Албания. Либосҳои деҳқонон. Перси Андерсон, 1906.|thumb|Албания. Либосҳои деҳқонон. Перси Андерсон, 1906.]]
Аз замони антиқа то имрӯз намунаи мегалитҳо (сангҳои калонҳаҷм), ки осори меъмории иллириҳоро акс намудаанд, ёфт шуданд. Дар Албания аз садаи VII то милод бисёр истеҳкомҳои мудофиавӣ, биноҳои ҷамъиятӣ ва истиқоматӣ сохта шуда, аз колонияҳои юнонии Апполония, Бутротон, Диррахӣ (ҳоло Дуррес) муҷассамаҳо ва намунаҳои ашёи кулолӣ боқӣ мондаанд. Дар даврони ҳукмронии римиҳо шаҳрқалъаҳо, маъбадҳо (бо услуби византиягиву романӣ) сохта мешуданд. Баъди истилои туркҳо ба меъмории Албания шаклу ороишоти хоси услуби Шарқи Наздик ворид гашт, масҷиду қасрҳо пай-до шуданд. Дар шаҳрҳои ҳозираи Албания маҳаллаҳое ҳастанд, ки шакли асримиёнагии худро нигоҳ доштаанд. Охири садаи XVII маъбадҳои православӣ низ сохта мешуданд (дар онҳо уқнумнигорӣ ривоҷ ёфт). Дар аввали садаи XX баъди пешравии ғояҳои миллӣ санъати наққошӣ ва ҳайкалтарошӣ авҷ мегирад. Аз солҳои 20 садаи XX аввалин муҷассамаҳои гуногуни аз санг ва дигар масолеҳ сохташуда равнақ меёбад. Байни ду ҷанги ҷаҳонӣ якчанд мактабу равияҳои санъати меъморию тасвирӣ пайдо шуда то имрӯз рушд доранд (машҳуртаринаш зери роҳбарии Зеф Коломбӣ). Санъати ороиши амалии Албанияро бештар намунаи асбобу ашёи нуқрагӣ ва дигар ҳунарҳои халқии замонҳои пеш ва намунаҳои эҷоди ҳунармандони имрӯза инъикос менамоянд.
== Театр ва кино ==
Аввалин намоишҳои театрӣ дар мамлакат соли 1874 барпо гаштаанд. Драматургияи миллиро нависандагони маорифпарвар С. Фрашерӣ, М. Грамено, Ф. Нолӣ, Албания Чаюпӣ ва дигарон ривоҷ доданд. Дар солҳои Ҷанги дуюми ҷаҳонӣ (1939 – 1944) театрҳои партизанӣ вуҷуд дош танд. Соли 1944 дар асоси ҳамин театрҳо аввалин театри касбӣ – Театри халқӣ дар Тирана ташкил гардид. Театрҳои касбӣ дар шаҳрҳои Шкодер (1949), Корча (1950) ва Дуррес (1953) низ ташкил шудаанд. Аз солҳои 50 садаи XX киностудияи «Албанияи нав» (Тирана) кор мекунад. Филми «Сарбози бу-зурги Албания Скандербег» аввалин таҷриба буд дар соҳаи кинематографияи бадеӣ. Аз соли 1958 филмҳои пурраҳаҷми бадеӣ, ҳуҷҷатӣ ва илмию оммавӣ (хеле кам) бароварда мешаванд.<ref>[[Энсиклопедияи Миллии Тоҷик]], Ҷилди 1. А-АСОС – Душанбе: Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик, 2012, - соли 280-283 / Х. Муҳаббатов.</ref>
== Бознигаред ==
* [[Албаниягиҳо]]
== Адабиёт ==
* Валев Э. Б., Албания, Москва, 1960;
* Все страны мира (Энциклопедический справочник), Москва, 2004;
* Новая Российская Энциклопедия, ҷ. 2, Москва, 2005;
* Страны мира (современный справочник), Москва, 2008.
== Манбаъ ==
<references />
{{ПБ}}
{{Аврупо}}
[[Гурӯҳ:Албания]]
[[Гурӯҳ:Давлатҳо аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Давлатҳои Аврупо]]
[[Гурӯҳ:Энсиклопедияи Миллии Тоҷик]]
k5neatvope1cpvjvdmclz9ej7c1ryhp
Қалам
0
7826
1309369
1309345
2022-08-06T14:02:01Z
Шухрат Саъдиев
5132
ислоҳ
wikitext
text/x-wiki
[[Акс:Selection of colored pencils.jpg|right|thumb|Қаламҳои ранга]]
'''Қалам''' ({{lang-ar|قلم}}) ''Мадод'' ([[порсӣ]]:مداد) — найи тарошидаро гӯянд, ки бо он [[Хат (навиштор)|хат]] менависанд. Ба маънои васеъаш қалам гуфта милаеро меноманд, ки аз [[ангишт]], [[қӯрғошим]], [[графит]] ва [[ранг]]и хушк тайёр карда мешавад.
== Таърихи қалам ==
Намунаҳои он, ки аз штифтҳои филизӣ, қӯрғошим ва нуқрагин иборатанд, дар асрҳои XII—XVI истифода мешуданд. Дар асри XIV ба истилоҳ қалами италиявӣ пайдо шуд, ки аз гили сиёҳи варақсанг сохта шуда буд.
Аз садаи XVI қаламҳои графитӣ ва қаламҳое, ки аз хокаи устухони сӯхта ва ширеши рустанӣ сохта шуда буданд, маъмул гардиданд. Соли 1790 қаламҳои чӯбинро олими франсавӣ Н. Кант ихтироъ кард. Дар айни замон ихтироъкори чех Й. Гартмурт милаҳои аз омехтаи граффити кӯфта ва гил тайёркардаро пешниҳод намуд, ки он асоси истеҳсоли технологияи қалами механикӣ ё автоматӣ дар нимаи асри XIX ба вуҷуд омада, дар асри XX васеъ паҳн гардид.
Аз рӯйи хусусияти навишт ва технологияи истеҳсол қаламҳоро ба графитӣ (сиёҳ), ранга, нусхабардорӣ ва ғайра; аз рӯйи таъйиноташ мактабӣ, канселярӣ, нақшакашӣ, расмкашӣ, дуредгарӣ, пардозӣ, ретушӣ (бо қалам ислоҳ кардани суратҳои фотографӣ) ва нишонагузор ҷудо мекунанд.
Қаламҳои графитии нақшакашии дараҷаи сахтиашон гуногун истеҳсол мешаванд; дараҷаи дуруштӣ бо ҳарфи М — (мягкий) нарм, Т — (твердый) сахт ва МТ (средней твёрдости) нимсахт ва бо рақами пеш аз ҳарф омада ишора мешавад. Рақами калон дараҷаи калони сахтӣ ё нармиро ифода мекунад. Қаламҳои автоматии дучор ё якчандмила низ истеҳсол карда мешаванд.<ref>Донишномаи Ҳисор. — Душанбе: «Ирфон», 2015, — с. 312</ref>
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
== Пайвандҳо ==
* [http://xarhive.narod.ru/Online/subst/vvk.html «Возьмите в руки карандаш», автор Л. Стрельникова] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070320032259/http://xarhive.narod.ru/Online/subst/vvk.html |date=2007-03-20 }}, [[Химия и Жизнь]] № 7, [[1982]] г., с. 38-43.
* [https://web.archive.org/web/20010430030149/http://divlor.chat.ru/2b.html Коллекция карандашей (экс)СССР.]{{ref-ru}}
* [http://www.pencilpages.com/main.htm «The Pencil Pages»]{{ref-en}} — Сайт дар бораи қаламҳо.
{{commons|Pencil}}
[[Гурӯҳ:Навиштафзор]]
[[Гурӯҳ:Қалам| ]]
n13ru4t99xt6n2v1lttrfs6ea9v7j5x
Факулта
0
13424
1309366
1309346
2022-08-06T13:55:37Z
Шухрат Саъдиев
5132
ҳазф
wikitext
text/x-wiki
'''Факулта''' ({{lang-de|'''Fakultät'''}}, аз {{lang-la|'''facultas'''}} «имконият, истеъдод») — қисми таълимӣ-илмӣ ва маъмурӣ дар муассисаи [[таҳсилоти олии касбӣ]] аст, ки фаъолияташ барои тайёр намудани [[донишҷӯ]]ён ва [[аспирант]]он барои дарёфти [[тахассус]]и муайян, такмили [[Ихтисос (мазмунҳо)|ихтисос]]и [[мутахассис]]он ва роҳбарӣ ба фаъолияти илмӣ-тадқиқотии кафедраҳои тобеъ мебошад.
== Нигаред ==
{{commons|University}}
* [[Донишгоҳ]]
* [[Муассисаи олии касбии таълимии давлатӣ]]
* [[Муассисаи олии касбии таълимии ғайридавлатӣ]]
[[Гурӯҳ:Таҳсилоти олӣ]]
[[Гурӯҳ:Мактабҳои олӣ]]
[[Гурӯҳ:Донишгоҳ| ]]
cc5flu4db0xot2hjjecxwgfzjru3poq
Донишкада
0
21183
1309367
1206767
2022-08-06T13:57:48Z
Шухрат Саъдиев
5132
навсозӣ
wikitext
text/x-wiki
'''Донишкада''' ([[порсӣ]]:دانشکده) — яке аз намудҳои мактабҳои [[таҳсилоти олии касбӣ]] дар [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] мебошад. Донишкада аз рӯи низомнома таъсис дода мешавад. Донишкада дар асоси Низомномаи дохилӣ,ки дар Вазорати маорифи [[Тоҷикистон]] тасдиқ шудааст, амал мекунад.
==Нигаред==
[[Феҳристи донишгоҳҳо дар Тоҷикистон]]
{{хурд}}
[[Гурӯҳ:Таҳсилоти олӣ]]
[[Гурӯҳ:Донишгоҳҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Мактабҳои олӣ]]
1uxo46u4t6wycwoy2mtz1uuuwysjotg
1309368
1309367
2022-08-06T13:58:13Z
Шухрат Саъдиев
5132
/* Нигаред */
wikitext
text/x-wiki
'''Донишкада''' ([[порсӣ]]:دانشکده) — яке аз намудҳои мактабҳои [[таҳсилоти олии касбӣ]] дар [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] мебошад. Донишкада аз рӯи низомнома таъсис дода мешавад. Донишкада дар асоси Низомномаи дохилӣ,ки дар Вазорати маорифи [[Тоҷикистон]] тасдиқ шудааст, амал мекунад.
==Нигаред==
* [[Феҳристи донишгоҳҳо дар Тоҷикистон]]
{{хурд}}
[[Гурӯҳ:Таҳсилоти олӣ]]
[[Гурӯҳ:Донишгоҳҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Мактабҳои олӣ]]
i4oaxmwaebxz70b227rrndlz1elfgis
Тахти Сангин
0
21708
1309383
1294004
2022-08-07T04:52:22Z
Шухрат Саъдиев
5132
навсозӣ, илова
wikitext
text/x-wiki
{{Ёдмон}}
[[Акс:Ҳафриёти Тахти Сангин.jpg |рост|250px|мини|Пораи Ҳайкали мард. Ҳафриёти Тахти Сангин]]
'''Тахти Сангин''' ({{lang-fa|تختِ سنگین}}) — бозмондаи шаҳре дар соҳили рости Амударё, поёнтар аз маҳалли ҳамроҳшавии дарёҳои Панҷ ва Вахш, дар [[ноҳияи Қабодиён]]и [[вилояти Хатлон]] воқеъ мебошад. Тахти сангин ба номгӯи [[Феҳристи мероси фарҳангии умумибашарии ЮНЕСКО]] аз ҷониби [[Тоҷикистон]] пешниҳод гардидааст ва соли 2015 ба [[Феҳристи мероси умумиҷаҳонии ЮНЕСКО дар Тоҷикистон|феҳристи Мероси фарҳангии умумибашарии ЮНЕСКО]] сабт шудааст.
== Санагузорӣ ==
Маскани Тахти сангин ба асрҳои IV то мелод — III мелодӣ мансуб аст.
== Таърихи «Хазинаи Амударё» ==
Маскани Тахти сангин бештар ҳамчун «Хазинаи Амударё», ё «Ҷавоҳироти Окс» иборат аз коллексияи ҷавоҳироту тангаҳои тилоӣ ва нуқрагин (1300 номгӯй) маълум аст, ки соли 1877 аз ҷониби тоҷирони бухороӣ дар [[ноҳияи Қабодиён]] (собиқ Тахти Қубод) харидорӣ шудааст. Тоҷирон аз сокинон дар бораи ин бозёфт хабардор шуда онро харидорӣ намудаанд. Минбаъд, тоҷирони бухороӣ, ки барои тиҷорат сӯи [[Ҳиндустон]] равона буданд, ният доштанд, ки ба заргарони ҳинду «Хазинаи Амударё» -ро фурӯхта даромад мекунанд. Ва ҳамин тавр ҳам шудааст. Дар [[Ҳиндустон]] аксарияти ҷавоҳироту тангаҳои хазина аз ҷониби амалдорони бритониёгӣ харидорӣ шуда, баъд аз чандин сол моли [[Осорхонаи миллии Британиё]], ки дар ш. [[Лондон]] воқеъ аст, гардидаанд. Номи «Хазинаи Амударё» -ро ба бозёфтҳои маскани Тахти сангин муҳаққиқи инглис О. М. Далтон гузоштааст. Ба пиндошти ӯ, дар давраи баъди харидорӣ намудани моли «Хазинаи Амударё» дар Қабодиён ва то моли музейи Британия гардидани ин бозёфтҳо шояд, дар байни он инчунин молҳои дигар низ бошанд. Бо вуҷуди ҳамин, аксарияти ҷавоҳироту тангаҳои тилоӣ ва нуқрагин аст. Коллексияи хазина ба бозёфтҳои Бохтари Шимолӣ таалуқ доранд. Инчунин, мувофиқи тадқиқотҳои таърихшинос И. Р. Пичкина «Хазинаи Амударё» аз ганҷинаҳои «Маъбади Окс», ки дар охири [[асри IV то мелод]] бунёд шудааст, иборат аст. Ганҷинаҳои «Маъбади Окс» (Окс — номи қадимаи Амударё) аз инъому бахшишҳои сокинон ба маъбаду худованди Окс (Вахшу) ба вуҷуд омадааст. Дар ин ганҷинаҳо инъому бахшишҳои бохтариҳои қадим, юнониён (маданияти эллинҳо) ва давраи [[кушониён]] маҳфузанд. Чунки, «Маъбади Окс» муддати дер, тахминан то асри I мелодӣ вуҷуд дошт.<ref>История таджикского народа. Том I. — Душанбе, 1998, с. 277</ref>
«Хазинаи Амударё», ё «Ҷавоҳироти Окс» дар [[Осорхонаи миллии Бритониё]] ва осорхонаи Виктория ва Алберти [[Англия]] маҳфуз аст.
== Ҳафриёт ==
Кофтукови ҳафриёт аз ҷониби бостоншиносони рус И. Р. Пичикян ва Б. А. Литвинский солҳои 1976—1991 гузаронида шудаанд.<ref>{{Cite web|url=https://ancient.ivran.ru/tahti-sangin|title= Городище Тахти-Сангин и храм Окса|author=|website=www.ancient.ivran.ru|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-01-16}}</ref> Аз тарафи ғарбӣ димна бо доманаи қаторкӯҳи Тешиктош пайваст мешавад. Димна аз арк ва иморатҳое, ки аз шимол ба ҷануб ба масофаи 1 км тӯл кашидааст, иборат мебошад. Аркро асосан Маъбади Окс (51 ба 51) фаро гирифтааст.
== 2500-солагии Тахти Сангин ба рӯзҳои муҳими ЮНЕСКО дар солҳои 2022-2023 ворид шуд ==
Пешниҳоди Тоҷикистон ба 2500-солагии шаҳраки бостонии Тахти Сангин ба Рӯйхати рӯзҳои муҳим ва хотирмоне, ки [[ЮНЕСКО]] дар солҳои 2022-2023 таҷлил мекунад, ворид шудааст. Ҳамзамон ба ин рӯйхат 1050-солагии олими барҷастаи Шарқ [[Абурайҳони Берунӣ]] ворид шуд.<ref>{{Cite web|url=https://sputnik-tj.com/20211112/peshnihod-takhti-sangin-unesko-1043497632.html|title= Пешниҳоди 2500-солагии шаҳраки Тахти Сангин ба феҳристи ЮНЕСКО ворид шуд|author=|website=www.sputnik-tj.com|date=|publisher=2021-12-11|lang=tg|accessdate=2022-07-08}}</ref>
Ин мавзуъро се кишвар - Тоҷикистон, Ӯзбекистон ва Эрон пешниҳод кардаанд. Ёдгориҳои бостонӣ дар ҷаласаи 41 Конфронси генералии ЮНЕСКО ба Рӯйхат дохил карда шуданд.
== Экспонатҳои [[Хазинаи Амударё]] ==
(Коллексияи экспонатҳо дар [[Осорхонаи миллии Бритониё|осорхонаи Бритониё]]) маҳфузанд.
* [http://www.thebritishmuseum.ac.uk/explore/highlights/highlight_objects/me/g/gold_griffin-headed_armlet.aspx Браслет]{{ref-ru}}.
* [http://www.thebritishmuseum.ac.uk/explore/highlights/highlight_objects/me/g/gold_head_from_the_oxus_treasu.aspx Золотая голова]{{ref-ru}}.
* [http://www.thebritishmuseum.ac.uk/explore/highlights/highlight_objects/me/g/gold_jug_from_the_oxus_treasur.aspx Золотой кувшин]{{ref-ru}}.
* [http://www.thebritishmuseum.ac.uk/explore/highlights/highlight_objects/me/e/embossed_ornament_in_the_form.aspx Лев-грифон]{{ref-ru}}.
* [http://www.thebritishmuseum.ac.uk/explore/highlights/highlight_objects/me/g/gold_plaque_from_the_oxus_trea.aspx Золотая пластина]{{ref-ru}}.
* [http://www.thebritishmuseum.ac.uk/explore/highlights/highlight_objects/me/c/ceremonial_gold_scabbard_from.aspx Золотые ножны]{{ref-ru}}.
* [http://www.thebritishmuseum.ac.uk/explore/highlights/highlight_objects/me/c/cast_silver_statuette_from_the.aspx Серебряная статуэтка]{{ref-ru}}.
* [http://www.thebritishmuseum.ac.uk/explore/highlights/highlight_objects/me/c/cast_silver_statuette_of_a_bea.aspx Серебряная статуэтка]{{ref-ru}}.
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
{{ПБ}}
[[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ёдгориҳои Тоҷикистон]]
qlse0ohx394vbs9u84kw0wfv9qe03oz
Хазинаи Амударё
0
21709
1309381
1238576
2022-08-07T04:24:15Z
Шухрат Саъдиев
5132
wikitext
text/x-wiki
[[Акс:Ars Summum Tesoro Oxus brazalete.JPG|thumbnail|Хазинаи Амударё]]
[[Акс:Gold and Silver objects from the Oxus Treasure by Nickmard Khoey.jpg|thumbnail|Сари тилои, Хазинаи Амударё]]
'''Хазинаи Амударё''' - коллексияи ҷавоҳироту тангаҳои тилоӣ ва нуқрагин аст (1300 номгӯй), ки
дар осорхонаи Бритониёи Кабир ва осорхонаи Виктория ва Алберти [[Англия]] маҳфуз аст. Бозёфтҳои нодир ба асрҳои IV то мелод – III мелодӣ мансуб аст.
==Таърих ==
«Хазинаи Амударё», ё «Маъбади Окс» иборат аз коллексияи ҷавоҳироту тангаҳои тиллоӣ ва нуқрагин аст ( 1300 номгӯй) , ки соли 1877 аз ҷониби тоҷирони бухороӣ дар Қабодиён (Тахти Қубод) харидорӣ шудааст. Тоҷирон аз сокинон дар бораи ин бозёфт хабардор шуда онро харидорӣ намудаанд. Минбаъд, тоҷирони бухороӣ, ки барои тиҷорат сӯи [[Ҳиндустон]] равона буданд, ният доштанд, ки ба заргарони ҳинду «Хазинаи Амударё» -ро фурӯхта даромад мекунанд. Ва ҳамин тавр ҳам шудааст. Дар [[Ҳиндустон]] аксарияти ҷавоҳироту тангаҳои хазина аз ҷониби амалдорони бритониёгӣ харидорӣ шуда, баъд аз чандин сол моли [[музейи Британия]], ки дар ш. [[Лондон]] воқеъ аст, гардидаанд.
Номи «Хазинаи Амударё» - ро (ки ба бозёфтҳои [[Шаҳркадаи Тахти сангин]] мансуб медонанд, муҳақиқи англис О.М. Далтон гузоштааст. Ба пиндошти ӯ, дар давраи баъди харидорӣ намудани моли «Хазинаи Амударё» дар Қабодиён ва то моли музейи Британия гардидани ин бозёфтҳо шояд, дар байни он инчунин молҳои дигар низ бошанд. Бо вуҷуди ҳамин, аксарияти ҷавоҳироту тангаҳои тиллоӣ ва нуқрагин аст (1300 номгӯй) коллексияи хазина ба бозёфтҳои Бохтари Шимолӣ тааллуқ доранд. Инчунин, мувофиқи тадқиқотҳои таърихшинос И.Р. Пичкина «Хазинаи Амударё» аз ганҷинаҳои «Маъбади Окс», ки дар охири асри IV то мелод бунёд шудааст, иборат аст. Ганҷинаҳои «Маъбади Окс» аз инъому бахшишҳои сокинон ба маъбаду худованди Окс (Вахшу) ба вуҷуд омадааст. Дар ин ганҷинаҳо инъому бахшишҳои бохтариҳои қадим, юнониён ( маданияти эллинҳо) ва давраи [[кушониён]] маҳфузанд. Чунки, «Маъбади Окс» муддати дер, тахминан то асри I мелодӣ вуҷуд дошт.<ref>История таджикского народа. Том I. – Душанбе, 1998, с. 277</ref>
«Хазинаи Амударё», ё «Маъбади Окс» дар дар осорхонаи Бритониёи Кабир ва осорхонаи Виктория ва Алберти [[Англия]] маҳфуз аст. [[Ҳукумати Тоҷикистон]] бо Ҳукумати Англия доир ба баргардонидани коллексияи «Маъбади Окс» якчанд муддат гуфтушунид гузаронида истодааст.
== Нигористон ==
<gallery>
File:Oxus treasure statuette.jpg|Oxus treasure statuette.
File:Model of a chariot from the Oxus Treasure by Nickmard Khoey.jpg|Gold chariot
File:Gold artifacts from the Oxus Treasure by Nickmard Khoey.jpg|Gold artifacts from the Oxus Treasure
File:Chopped gold pieces from the Oxus Treasure by Nickmard Khoey.jpg|Chopped gold pieces
File:Gold statuettes from the Oxus Treasure by Nickmard Khoey.jpg|Gold statuette
File:Gold and Silver objects from the Oxus Treasure by Nickmard Khoey.jpg|Gold and Silver objects from the Oxus Treasure
File:Gold fish shaped vessel from the Oxus Treasure by Nickmard Khoey.jpg|Fish shaped gold vessel
File:The Oxus Treasure by Nickmard Khoey (BM)1.jpg|Collection of gold objects from the Oxus treasure
File:Gold vessels from the Oxus treasure by Nickmard Khoey.jpg|Achaemenid gold vessels
File:Oxus chariot model.jpg
File:Gold statuettes from the Oxus Treasure by Nickmard Khoey.jpg
File:Chopped gold pieces from the Oxus Treasure by Nickmard Khoey.jpg
</gallery>
== Экспонатҳои хазинаи «Маъбади Окс» ==
(Экспонатҳои зерин дар [[Осорхонаи Британия]] махфузанд)
* [http://www.thebritishmuseum.ac.uk/explore/highlights/highlight_objects/me/g/gold_griffin-headed_armlet.aspx Браслет]
* [http://www.thebritishmuseum.ac.uk/explore/highlights/highlight_objects/me/g/gold_head_from_the_oxus_treasu.aspx Золотая голова]
* [http://www.thebritishmuseum.ac.uk/explore/highlights/highlight_objects/me/g/gold_jug_from_the_oxus_treasur.aspx Золотой кувшин]
* [http://www.thebritishmuseum.ac.uk/explore/highlights/highlight_objects/me/e/embossed_ornament_in_the_form.aspx Лев-грифон]
* [http://www.thebritishmuseum.ac.uk/explore/highlights/highlight_objects/me/g/gold_plaque_from_the_oxus_trea.aspx Золотая пластина]
* [http://www.thebritishmuseum.ac.uk/explore/highlights/highlight_objects/me/c/ceremonial_gold_scabbard_from.aspx Золотые ножны]
* [http://www.thebritishmuseum.ac.uk/explore/highlights/highlight_objects/me/c/cast_silver_statuette_from_the.aspx Серебряная статуэтка]
* [http://www.thebritishmuseum.ac.uk/explore/highlights/highlight_objects/me/c/cast_silver_statuette_of_a_bea.aspx Серебряная статуэтка]
== Пайвандҳо ==
* [http://www.ozodi.org/content/article/24925116.html Тақдими нусхаҳои 6 нигораи "Хазинаи Амударё" ба Тоҷикистон ] - [[Радиои Озодӣ]]
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
{{ПБ}}
[[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ёдгориҳои Тоҷикистон]]
qlofhxjfx4r3cnssqhlrudy5th9akop
1309382
1309381
2022-08-07T04:30:44Z
Шухрат Саъдиев
5132
/* Таърих */ илова, сарчашмаҳо
wikitext
text/x-wiki
[[Акс:Ars Summum Tesoro Oxus brazalete.JPG|thumbnail|Хазинаи Амударё]]
[[Акс:Gold and Silver objects from the Oxus Treasure by Nickmard Khoey.jpg|thumbnail|Сари тилои, Хазинаи Амударё]]
'''Хазинаи Амударё''' - коллексияи ҷавоҳироту тангаҳои тилоӣ ва нуқрагин аст (1300 номгӯй), ки
дар осорхонаи Бритониёи Кабир ва осорхонаи Виктория ва Алберти [[Англия]] маҳфуз аст. Бозёфтҳои нодир ба асрҳои IV то мелод – III мелодӣ мансуб аст.
==Таърих ==
«Хазинаи Амударё», ё «Маъбади Окс» иборат аз коллексияи ҷавоҳироту тангаҳои тиллоӣ ва нуқрагин аст ( 1300 номгӯй) , ки соли 1877 аз ҷониби тоҷирони бухороӣ дар Қабодиён (Тахти Қубод) харидорӣ шудааст. Тоҷирон аз сокинон дар бораи ин бозёфт хабардор шуда онро харидорӣ намудаанд. Минбаъд, тоҷирони бухороӣ, ки барои тиҷорат сӯи [[Ҳиндустон]] равона буданд, ният доштанд, ки ба заргарони ҳинду «Хазинаи Амударё» -ро фурӯхта даромад мекунанд. Ва ҳамин тавр ҳам шудааст. Дар [[Ҳиндустон]] аксарияти ҷавоҳироту тангаҳои хазина аз ҷониби амалдорони бритониёгӣ харидорӣ шуда, баъд аз чандин сол моли осорхонаҳои Бритониё, ки дар ш. [[Лондон]] воқеъ аст, гардидаанд.
Номи «Хазинаи Амударё» - ро (ки ба бозёфтҳои [[Шаҳркадаи Тахти сангин]] мансуб медонанд.Кофтукоби ҳафриёт аз ҷониби бостоншиносони рус И. Р. Пичикян ва Б. А. Литвинский солҳои 1976—1991 гузаронида шудаанд.<ref>{{Cite web|url=https://ancient.ivran.ru/tahti-sangin|title= Городище Тахти-Сангин и храм Окса|author=|website=www.ancient.ivran.ru|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-01-16}}</ref> ), муҳаққиқи инглис О.М. Далтон гузоштааст. Ба пиндошти ӯ, дар давраи баъди харидорӣ намудани моли «Хазинаи Амударё» дар Қабодиён ва то моли музейи Британия гардидани ин бозёфтҳо шояд, дар байни он инчунин молҳои дигар низ бошанд. Бо вуҷуди ҳамин, аксарияти ҷавоҳироту тангаҳои тиллоӣ ва нуқрагин аст (1300 номгӯй) коллексияи хазина ба бозёфтҳои Бохтари Шимолӣ тааллуқ доранд. Инчунин, мувофиқи тадқиқотҳои таърихшинос И. Р. Пичикян «Хазинаи Амударё» аз ганҷинаҳои «Маъбади Окс», ки дар охири асри IV то мелод бунёд шудааст, иборат аст<ref>{{Cite web|url=https://ancient.ivran.ru/tahti-sangin|title= Городище Тахти-Сангин и храм Окса|author=|website=www.ancient.ivran.ru|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-01-16}}</ref> ). Ганҷинаҳои «Маъбади Окс» аз инъому бахшишҳои сокинон ба маъбаду худованди Окс (Вахшу) ба вуҷуд омадааст. Дар ин ганҷинаҳо инъому бахшишҳои бохтариҳои қадим, юнониён ( маданияти эллинҳо) ва давраи [[кушониён]] маҳфузанд. Чунки, «Маъбади Окс» муддати дер, тахминан то асри I мелодӣ вуҷуд дошт.<ref>История таджикского народа. Том I. – Душанбе, 1998, с. 277</ref>
«Хазинаи Амударё», ё «Маъбади Окс» дар дар осорхонаи Бритониёи Кабир ва осорхонаи Виктория ва Алберти [[Англия]] маҳфуз аст. [[Ҳукумати Тоҷикистон]] бо Ҳукумати Англия доир ба баргардонидани коллексияи «Маъбади Окс» якчанд муддат гуфтушунид гузаронида истодааст.
== Нигористон ==
<gallery>
File:Oxus treasure statuette.jpg|Oxus treasure statuette.
File:Model of a chariot from the Oxus Treasure by Nickmard Khoey.jpg|Gold chariot
File:Gold artifacts from the Oxus Treasure by Nickmard Khoey.jpg|Gold artifacts from the Oxus Treasure
File:Chopped gold pieces from the Oxus Treasure by Nickmard Khoey.jpg|Chopped gold pieces
File:Gold statuettes from the Oxus Treasure by Nickmard Khoey.jpg|Gold statuette
File:Gold and Silver objects from the Oxus Treasure by Nickmard Khoey.jpg|Gold and Silver objects from the Oxus Treasure
File:Gold fish shaped vessel from the Oxus Treasure by Nickmard Khoey.jpg|Fish shaped gold vessel
File:The Oxus Treasure by Nickmard Khoey (BM)1.jpg|Collection of gold objects from the Oxus treasure
File:Gold vessels from the Oxus treasure by Nickmard Khoey.jpg|Achaemenid gold vessels
File:Oxus chariot model.jpg
File:Gold statuettes from the Oxus Treasure by Nickmard Khoey.jpg
File:Chopped gold pieces from the Oxus Treasure by Nickmard Khoey.jpg
</gallery>
== Экспонатҳои хазинаи «Маъбади Окс» ==
(Экспонатҳои зерин дар [[Осорхонаи Британия]] махфузанд)
* [http://www.thebritishmuseum.ac.uk/explore/highlights/highlight_objects/me/g/gold_griffin-headed_armlet.aspx Браслет]
* [http://www.thebritishmuseum.ac.uk/explore/highlights/highlight_objects/me/g/gold_head_from_the_oxus_treasu.aspx Золотая голова]
* [http://www.thebritishmuseum.ac.uk/explore/highlights/highlight_objects/me/g/gold_jug_from_the_oxus_treasur.aspx Золотой кувшин]
* [http://www.thebritishmuseum.ac.uk/explore/highlights/highlight_objects/me/e/embossed_ornament_in_the_form.aspx Лев-грифон]
* [http://www.thebritishmuseum.ac.uk/explore/highlights/highlight_objects/me/g/gold_plaque_from_the_oxus_trea.aspx Золотая пластина]
* [http://www.thebritishmuseum.ac.uk/explore/highlights/highlight_objects/me/c/ceremonial_gold_scabbard_from.aspx Золотые ножны]
* [http://www.thebritishmuseum.ac.uk/explore/highlights/highlight_objects/me/c/cast_silver_statuette_from_the.aspx Серебряная статуэтка]
* [http://www.thebritishmuseum.ac.uk/explore/highlights/highlight_objects/me/c/cast_silver_statuette_of_a_bea.aspx Серебряная статуэтка]
== Пайвандҳо ==
* [http://www.ozodi.org/content/article/24925116.html Тақдими нусхаҳои 6 нигораи "Хазинаи Амударё" ба Тоҷикистон ] - [[Радиои Озодӣ]]
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
{{ПБ}}
[[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ёдгориҳои Тоҷикистон]]
9wc3ew5f6e1622zh6xyjjgksy8ii1cl
Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон
0
21815
1309378
1292802
2022-08-07T01:39:26Z
2601:986:8002:2270:BCD8:55B1:706A:7B79
wikitext
text/x-wiki
{{Ҷаъбаи созмони илмӣ
|ном = Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон
|ихтисора =
|рамз = [[Акс:Логотипи Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон.png]]
|тасвир = Академия наук Таджикистана.JPG
|аслӣ = Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон
|номбайнал = {{lang-en|Academy of Sciences of the Republic of Tajikistan}}
|пешина = Пойгоҳи илмӣ-таҳқиқотии Тоҷикистонии АИ СССР (1932—1941) → Филиали Тоҷикистонии АИ ИҶШС (1941—1951) → Академияи илмҳои ҶШС Тоҷикистон (1951—1991) → Академияи илмҳои Тоҷикистон(1991—2020)
|шиор =
|таъсис = 1951
|пӯшида =
|бозтаъсис =
|соли бозтаъсис =
|навъ =
|номи вазифа =
|соҳиби вазифа =
|президент = [[Фарҳод Раҳимӣ]] (аз 2013)
|роҳбари илмӣ =
|директор =
|кормандон =
|научные кормандон =
|барандагони нобелӣ =
|академикҳо = 37
|аъзои вобаста = 62
|докторони илм =
|номзадони илм =
|макон = {{парчамбандӣ|Тоҷикистон}}: [[Душанбе]]
|метро =
|нишонӣ = 734025, [[хиёбони Рӯдакӣ]], 33
|сайт = http://anrt.tj
|ҷоизаҳо =
|lat_dir = N |lat_deg =38 |lat_min =34 |lat_sec =08
|lon_dir = E |lon_deg = 68 |lon_min = 47 |lon_sec = 27
|CoordScale =
|edu_region =
|Commons =
|Commons-text =
}}
'''Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон''' (''Фарҳангистони миллии улуми Тоҷикистон'') — муассисаи олии илмии [[Ҷумҳурии Тоҷикистон]] мебошад, ки дар пойтахти [[Тоҷикистон]] шаҳри [[Душанбе]] воқеъ аст.
=== Таърих ===
[[Акс:С. Айнӣ ва Б. Ғафуров.jpg|thumb|400px|С. Айнӣ ва Б. Ғафуров]]
Дар асоси Филиали Тоҷикистонии Академияи илмҳои [[ИҶШС]] соли [[1951]] ҳамчун Академияи илмҳои [[ҶШС Тоҷикистон]] таъсис дода шудааст.
Аввалин аъзоёни комилҳуқуқи Академияи илмҳои [[ҶШС Тоҷикистон]] — [[Садриддин Айнӣ]], [[Мирзо Турсунзода]], [[Иван Николаевич Антипов-Каратаев]], [[Бобоҷон Ғафуров]], [[Бобоҷон Ниёзмуҳаммадов]], [[Плешко Семён Иванович]], [[Александр Александрович Семёнов]], [[Смольский Николай Владиславович]], [[Сороҷон Юсуфова|Юсупова Сороҷон Михайловна]], [[Ҳикмат Юлдошев|Ҳикмат Абдуллоевич Юлдошев]], [[Александр Юрьевич Якубовский]] шуданд.<ref>[http://www.ras.ru/publishing/rasherald/rasherald_articleinfo.aspx?articleid=c087ac25-c581-44c5-86ec-007d973280c6 Первая сессия Академии Наук Таджикской ССР.] // Вестник АН СССР, 1951, № 6, стр. 41—42</ref>
== Академия дар солҳои 1951—1990 ==
[[Акс:Science dushanbe.JPG|thumb|Институти шарқшиносӣ ва мероси хаттӣ]]
Бо Қарори Шӯрои Вазирони Иттиҳодди Шӯравӣ аз [[9 октябр]]и [[соли 1950]] дар асоси Қарори Раёсати Шӯрои Олии ҶШС Тоҷикистон, Шӯрои Вазирони [[ҶШС Тоҷикистон]] ва Кумитаи Марказии Ҳизби коммунисти Тоҷикистон аз [[14 апрел]]и [[соли 1951]] Академияи илмҳои ҶШС Тоҷикистон таъсис дода шуд. Президенти аввалини Академияи илмҳои ҶШС Тоҷикистон, олим, нависанда ва адабиётшиноси тоҷик [[Садриддин Айнӣ]] таъйин гардид. Ба ҳайати Академияи илмҳои ҶШС Тоҷикистон муассисаҳои илмии зерин дохил карда шуданд: Институти геология, Институти химия, Институти сейсмология, Институти ботаника, Институти зоология ва паразитология, Институти хокшиносӣ, мелиоратсия ва ирригатсия, Институти зотпарварӣ, Институти таърих бостоншиносӣ ва мардумшиносӣ, [[Институти забон ва адабиёт ба номи А. Рӯдакии|Институти забон ва адабиёт]], Расадхонаи астрономӣ, Шуъбаи пахтапарварӣ, Шуъбаи фалсафа ва Шуъбаи иқтисодиёт. Тайи солҳои минбаъда воҳидҳои нави илмии зерин дар АИ ҶШС Тоҷикистон таъсис дода шуданд: Институти масъалаҳои об, Институти астрофизика, Институти шарқшиносӣ ва мероси хаттӣ, Пойгоҳи дар Помир будаи Академияи илмҳои ҶШС Тоҷикистон, Кумитаи истилоҳоти Академияи илмҳои ҶШС Тоҷикистон, Институти физикаю техникаи ба номи С. У. Умаров, Институти физиология ва биофизикаи рустаниҳо, Институти иқтисодиёт, Институти гастроэнтерология, Шуъбаи ҳифз ва истифодаи оқилонаи захираҳи табиӣ, Институти шарқшиносӣ, Институти математика бо Маркази ҳисоббарорӣ.<ref name="anrt.tj">{{Cite web |url=http://anrt.tj/index.php/tj/dar-borai-akademiya/ma-lumoti-ta-rikh |title=нусхаи бойгонӣ |accessdate=2014-07-14 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305000322/http://anrt.tj/index.php/tj/dar-borai-akademiya/ma-lumoti-ta-rikh |archivedate=2016-03-05 }}</ref>
== Академия дар солҳои 1991—2011 ==
Тайи ин солҳо воҳидҳои нави илмии зерин таъсис дода шуданд: Институти фалсафа ва ҳуқуқ, Инстиути илмҳои гуманитарӣ, Маркази илмии Хуҷанд, Филиали дар Помир будаи Академияи илмҳои ҶТ, Шуъбаи маводшиносӣ, Шуъбаи масъалаҳои иҷтимоии инсон.
Пас аз пошхӯрии Иттиҳоди Шӯравӣ (1991) қатъи назар аз душвориҳои ҷиддии дар Тоҷикистон пайдошуда, бо кӯшиши ҳукумат ва олимон муяссар гардид, ки нерӯи илмӣ ва Академияи илмҳо- маркази асосии илми мамлакат ҳифз ва тараққӣ дода шавад. Рушди илм ва маориф дар Тоҷикистон яке аз самтҳои афзалиятдошта эътироф гардид. Дар ин давра Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи илм ва сиёсати давлатӣ оид ба илму техника» қабул карда шуд.
Дар ин давра воҳидҳои нави илмии зерин таъсис дода шуданд: Институти масъалаҳои об, гидроэнергетика ва экология, Институти демография, Институти давлат ва ҳуқуқи ба номи А.Баҳоваддинов, Агентии амнияти ядроӣ ва радиатсионӣ, Маркази илмии Хатлон.
Моҳи майи соли [[2002]] Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон» қабул гардид.
Ҳамчунин воҳидҳои нави илмии зерин таъсис дода шуданд: Маркази синошиносии назди Институти фалсафаи ба номи А.Баҳоваддинови АИ ҶТ, Маркази таҳқиқ ва татбиқи манбаъҳои барқароршавандаи энергияи назди Институти физикаю техникаи ба номи С. У. Умарови АИ ҶТ, Маркази инноватсионӣ оид ба биология ва тиб, Маркази инноватсионии рушди илм ва технологияҳои нав.
Дар соли [[2011]] дар Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон бештар аз 2000 кормандон кор мекарданд, ки аз онҳо 35 нафар аъзои пайваста (академикҳо) ва 43 нафар аъзои вобаста, 190 нафар доктори илм ва 360 нафар номзади илм мебошанд. Дар ҳайати Академияи илмҳо 18 аъзои хориҷӣ ҳастанд.
Ҳоло Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон 14 институти илмиву тадқиқотӣ, филиал дар Помир, ки 2 институтро дар бар мегирад, Маркази илмии Хуҷанд, Маркази илмии Хатлон, Маркази байналмилалии илмию таҳқиқотии «Помир-Чакалтой» ва як қатор муассисаҳои дигари илмиро, ки дар соҳаҳои илмҳои табиатшиносӣ, техникӣ ва ҷамъиятшиносӣ таҳқиқот мебаранд, муттаҳид менамояд.
Муассисаҳои Академияи миллии илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон дар 3 шуъба муттаҳид шудаанд:
* Шуъбаи илмҳои физикаву математика, химия, геология ва техникӣ Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон (ноиби президент — раиси шуъба академики АМИТ [[Абдусаттор Cаидов]]);<ref>[https://www.anrt.tj/tj/dar-borai-akademiya/sh-ba-oi-ai-t/sh-bai-ilm-oi-fizikayu-matematika-khimiya-geologiya-va-tekhnik]</ref>
* Шуъбаи илмҳои биология ва тибби Академияи илмҳои Тоҷикистон (ноиби президент — раиси шуъба академики АМИТ [[Ҳикмат Муминов]]) <ref name="anrt.tj"/>
* Шуъбаи илмҳои ҷамъиятшиносӣ (ноиби президент — раиси шуъба, доктори илмҳои сиёсӣ [[Муҳаммад Абдураҳмон Наврӯз]]).<ref name="anrt.tj"/>
== Ҷоизаҳои Академия ==
Барои дарёфти '''«Ҷоизаҳои Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ба номи олимони барҷаста дар соҳаи илму техника»''' Академияи илмҳои Тоҷикистон доимо дар байни олимон озмун мегузаронад.
Академияи илмҳои ҶТ барои дарёфти чунин '''ҷоизаҳои ба номи олимони барҷастаи Академияи илмҳои Тоҷикистон''' озмун эълон мекунад:
* академик С. У. Умаров — дар соҳаи илмҳои физикаву математика, химия, геология ва техникӣ;
*
* академик Е. Н. Павловский — дар соҳаи илмҳои биологӣ, тиббӣ ва кишоварзӣ;
*
* академик М. С. Осимӣ — дар соҳаи илмҳои ҷамъиятшиносӣ ва гуманитарӣ.
озмуни шаффоф барои олимони кишвар эълон мекунад.
Ҷоизаҳо ба олимони мамлакат барои корҳои ҷудогонаи илмӣ, ихтироот, инчунин барои силсилаи корҳои илмӣ дар як мавзӯъ дода мешавад.
=== Президентҳои АИ Тоҷикистон (раисони Фарҳангистони улуми Тоҷикистон) ===
<ref name="anrt">{{Cite web |url=http://anrt.tj/index.php/tj/dar-borai-akademiya/ma-lumoti-ta-rikh |title=ПРЕЗИДЕНТОНИ АКАДЕМИЯИ ИЛМҲОИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН |accessdate=2014-07-14 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305000322/http://anrt.tj/index.php/tj/dar-borai-akademiya/ma-lumoti-ta-rikh |archivedate=2016-03-05 }}</ref>
* (1951—1954) — [[Садриддин Айнӣ]]
* (1957—1964) — [[Султон Умарович Умаров]]
* (1965—1988) — [[Муҳаммад Осимӣ|Муҳаммад Сайфитдинович Осимов (Осимӣ)]]
* (1988—1995) — [[Собит Ҳабибуллоевич Неъматуллоев]]
* (16.06.1995 — 3.02.2005) — [[Ӯлмас Мирсаидович Мирсаидов]]
* (аз соли [[2005]]) — [[Илолов Мамадшо|Мамадшо Илолович Илолов]]
* (аз соли [[2013]]) — [[Фарҳод Раҳимов]]
== Раёсати Академияи илмҳо ==
# Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон — [[Фарҳод Раҳимов]], доктори илмҳои физика ва математика, профессор, Академики Академияи миллии илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон.
Ноибони президенти АМИ Тоҷикистон:
# [[Абдусаттор Cаидов|Абдусаттор Самадович Cаидов]], раиси Шуъбаи илмҳои биология ва тибби АИ ҶТ, узви вобастаи АМИ ҶТ, доктори илмҳои биологӣ;
# [[Ҳикмат Муминов|Ҳикмат Ҳалимович Муминов]], раиси Шуъбаи илмҳои физикаю математика, химия, геология ва техникаи АМИ ҶТ, академики АМИ ҶТ, доктори илмҳои физика ва математика, профессор;
# [[Муҳаммад Абдураҳмон Наврӯз]], раиси Шуъбаи илмҳои ҷамъиятшиносии Академияи илмҳои Тоҷикистон, доктори илмҳои сиёсӣ, профессор.
== Олимони барҷастаи академия ==
[[Акс:Дискуссия (Академик АН РТ К. Айни).jpg|right|thumb|Баҳси академик Камол Айнӣ (ховаршинос)]]
[[Акс:Конференция физиков в АН РТ.JPG|right|thumb|Баъд аз конфронси илмии физикон (дар саҳни АИ Тоҷикистон)]]
=== Соҳаи астономия ===
* [[Пӯлод Бобоҷонов]] — астрономия
=== Соҳаи биология, генетика ва зоология ===
* [[Зувайдулло Иззатуллоев]] — биология
* [[Оғоназар Ақназаров]] — биология
* [[Муҳаммад Нарзиқулов]] — зоология
* [[Евгений Никанорович Павловский]] — зоология
* [[Юсуф Носиров]] — генетика
* [[Ғулом Алиев]] — генетика
* [[Пӯлод Усмонов]] — генетика
* [[Ислом Абдусаломов]] — зоология
=== Соҳаи математика ===
* [[Абдулҳамид Ҷӯраев]] — математика
* [[Камолиддин Бойматов]] — математика
* [[Зафар Усмонов]] — математика
* [[Леонид Григоревич Михайлов]] — математика
* [[Илолов Мамадшо]] — математика
=== Соҳаи физика ===
* [[Акобир Адҳамов]] — физика
* [[Фарҳод Раҳимов]] — физика
* [[Собит Ҳабибуллоевич Неъматуллоев]] — физика, сейсмологияи муҳандисӣ
* [[Султон Умарович Умаров]] — физика
* [[Исроил Исмоилов]] — физика
* [[Фотеҳ Ҳакимов]] — физика
* [[Ҳикмат Мӯминов]] — физика
=== Соҳаи кимиё ===
* [[Норинисо Юсупова]] — кимиё
* [[Ӯлмас Мирсаидович Мирсаидов]] — кимиё
* [[Ҳаким Ахмедов]] — кимиё
* [[Эшонхон Нӯъмонов]] — кимиё
* [[Изатулло Ғаниев]] — кимиё
* [[Ҷӯрабой Холиқов]] — кимиё
=== Соҳаи фалсафа ===
* [[Алоуддин Баҳоуддинов]] — фалсафа
* [[Муҳаммад Осимӣ]] — фалсафа
* [[Мусо Диноршоев]] — фалсафа
* [[Акбари Турсонзод]] — фалсафа
=== Соҳаи таърих, шарқшиносӣ ===
* [[Аҳрор Мухторов]] — таърих
* [[Баҳодур Искандарович Искандаров]] — таърих
* [[Бобоҷон Ғафуров]] — таърих, шарқшиносӣ
* [[Борис Анатолевич Литвинский]] — таърих, шарқшиносӣ
* [[Зариф Раҷабов]] — таърих
* [[Нӯъмон Неъматов]] — таърих
* [[Раҳим Масов]] — таърих
=== Соҳаи филология, шарқшиносӣ ===
* [[Абдулғанӣ Мирзоев]] — филология
* [[Айнӣ Камол]] — филология, шарқшиносӣ
* [[Раззоқ Ғаффоров]] — филология
* [[Бобоҷон Ниёзмуҳаммадов]] — филология
* [[Носирҷон Маъсумӣ]] — филология
* [[Мирзо Турсунзода]] — филология
* [[Раҷаб Амонов]] — филология
* [[Муҳаммадюсуф Имомов]] — филология
* [[Муҳаммадҷон Шакурӣ]] — филология
=== Соҳаи тиб ===
* [[Неъматулло Усмонов]] — тиб
* [[Ҳамид Мансуров]] — тиб
* [[Комил Тоҷиев]] — тиб
* [[Исҳоқӣ Юсуф Баширхонович]] — тиб
* [[Карим Ҳайдаров]] — тиб
=== Соҳаи геология ва минералогия ===
* [[Рауф Баротов]] — геология
* [[Сороҷон Юсуфова]] — геология ва минералогия
* [[Манзур Ҷалилов]] — геология ва минералогия
=== Соҳаи иқтисодиёт ===
* [[Ҳабибулло Саидмуродов]] — иқтисодиёт
* [[Талбак Назаров]] — иқтисодиёт
* [[Рашид Раҳимов]] — иқтисодиёт
=== Соҳаи илмҳои техникӣ ===
* [[Раҳим Марупов]] — илмҳои техникӣ
=== Соҳаи ҳуқуқшиносӣ ===
* [[Солеҳ Раҷабов]] — ҳуқуқшиносӣ
* [[Фозил Тоҳиров]] — ҳуқуқшиносӣ
== Нигаред низ ==
* [[Раёсати АИ Тоҷикистон]]
* [[Академикҳои АИ Тоҷикистон]]
* [[Аъзои вобастаи АИ Тоҷикистон]]
* [[Аъзои хориҷии АИ Тоҷикистон]]
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
== Пайвандҳо ==
* {{сайти расмӣ|http://www.ant.tj/}}
* H. Borjian, TAJIKISTAN ACADEMY OF SCIENCES, Encyclopedia Iranica, http://www.iranicaonline.org/articles/tajikistan-academy-of-sciences
{{навигатсия
|Викианбор = Category:National Academy of Sciences of Tajikistan
}}
[[Гурӯҳ:Академияи илмҳои Тоҷикистон|*]]
[[Гурӯҳ:Академияҳои миллӣ]]
[[Гурӯҳ:Олимони Фарҳангистони улуми Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Муассисаҳои илмии Тоҷикистон]]
in22q0fzemkhymox8owdsdcghei4bih
Ҳошимии Рафсанҷонӣ
0
73793
1309380
1282863
2022-08-07T01:50:37Z
2601:986:8002:2270:BCD8:55B1:706A:7B79
wikitext
text/x-wiki
{{Ходими давлатӣ}}
'''Ҳошимии Рафсанҷонӣ''' ({{lang-fa|علی اکبر هاشمی رفسنجانی}}; тав. [[25 август]]и [[1934]], деҳаи Нуг, [[Эрон]] — [[8 январ]]и [[2017]], [[Теҳрон]]) — ходими давлатии Эрон. Раиси Ҷумҳурии Исломии Эрон (1989—1997). Раиси Шӯрои маслиҳати низоми Ҷумҳурии Исломии Эрон ([[2000]]—[[2017]]).
== Зиндагинома ==
Самти асосии фаъолият: сиёсатшиносӣ. Раиси Шӯрои нухбагони Эрон (1980—1989).
Аввалин сухангӯи Маҷлиси исломии Эрон (1980—1989). Раиси Ҷумҳурии Исломии Эрон (1989—1997). Намояндаи Маҷлиси Ҷумҳурии Исломии Эрон (2000—2005). Узви Шӯрои нозирон аз Теҳрон (2006).<ref>[http://iimes.ru/rus/stat/2011/12-03-11d.htm Владимир Месамед. ''Иран: почему «ушли» Хашеми-Рафсанджани'' // Институт Ближнего Востока]</ref> Солҳои минбаъда дар бораи ӯ, дар расонаҳои хабарӣ маълумоти саҳеҳ оварда нашудааст. Ҳошимии Рафсанҷонӣ [[8 январ]]и [[соли 2017]] аз олам даргузашт.</ref>.<ref>[http://www.interfax.ru/world/544478 Бывший лидер Ирана Рафсанджани скончался на 83-м году жизни]</ref>.
Узви хориҷии [[Академияи илмҳои Тоҷикистон|Академияи илмҳои ҶТ]] ([[1997]]).
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
{{зиндагинома-нопурра}}
{{Президентҳои Эрон}}
{{ПБ}}
[[Гурӯҳ:Президентҳои Эрон]]
[[Гурӯҳ:Ҳукуматдорони Эрон]]
[[Гурӯҳ:Сарварони давлатҳо]]
[[Гурӯҳ:Сарварони асри XX]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XX]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони Эрон]]
[[Гурӯҳ:Википедия:Мақолаҳои бо сарчашма аз Викидода]]
[[Гурӯҳ:Википедиа:Зиндагиномаи муосирон]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони унвонҳои фахрӣ]]
[[Гурӯҳ:Аъзои хориҷии АИ Тоҷикистон]]
ljonkbvi89ed84y033b9oqhyrdew0ax
Маъсуд Миршоҳӣ
0
73809
1309379
1280314
2022-08-07T01:49:45Z
2601:986:8002:2270:BCD8:55B1:706A:7B79
wikitext
text/x-wiki
{{Олим
|ном = Маъсуд Миршоҳӣ
|номи аслӣ = معسود میرشاهی
|тасвир =
|бар =
|тавсифи тасвир =
|таърихи таваллуд = 1954
|зодгоҳ = [[Эрон]]
|таърихи даргузашт =
|маҳалли даргузашт =
|шаҳрвандӣ =
|фазои илмӣ = олим
|ҷойҳои кор =
|дараҷаи илмӣ =
|унвонҳои илмӣ =
|алма-матер =
|роҳбари илмӣ =
|шогирдони маъруф =
|маъруф ба =
|мукофоту ҷоизаҳо =
|имзо =
|бари имзо =
|сайт =
|викитека =
|викианбор = }}
'''Маъсуд Миршоҳӣ''' - ({{lang-fa| معسود میرشاهی }}; зод. [[1954]] [[Эрон]]) Доктори илми тиб (1984), профессор (1986). Узви хориҷии [[Академияи илмҳои Тоҷикистон]] (2003). Профессори ифтихории ДДТТ ба номи Абӯалӣ ибни Сино (2000).
==Зиндагинома==
Донишгоҳи тиббии Машҳадро ба поён расондааст (1979), дар Донишкадаи тиббии Париж мадраки пизишкӣ духтури иммунологро гирифтааст (1982).
Самтҳои асосии фаъолияти илмӣ: онкология, иммунология, токсикология, бемориҳои чашм.
Профессори донишкадаи тиббии Донишгоҳи Париж (1986 – то имрӯз).
== Ҷоизаҳо ==
* Дорандаи чандин ҷоизаҳои байналмилалӣ дар соҳаҳои иммунология, биологияи молекулавӣ, онкология ва муҳандисии генӣ мебошад.
* Дорандаи Ҷоизаи байналмилалӣ дар соҳаи офталмологӣ ба номи Ипсен (2007).
<ref>Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон.Ҳайати шахсӣ. –Душанбе: Дониш, 2011. -216 с.</ref>
== Пайвандҳо ==
<references/>
{{ПБ}}
{{Зиндагинома-хурд}}
[[Гурӯҳ:Олимони Фаронса]]
[[Гурӯҳ:Олимони асри XX]]
[[Гурӯҳ:Аъзои хориҷии АИ Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Дорандагони унвонҳои фахрӣ]]
[[Гурӯҳ:FootBot:FBT002A]]
owo4sw042vwo5oyzb3xeapqrec1pe3u
2x2 (шабакаи телевизионӣ)
0
142121
1309357
1269169
2022-08-06T12:02:24Z
2001:4451:110A:9200:75B8:2CDC:CD6C:2736
wikitext
text/x-wiki
{{Шабакаи телевизионӣ
|ном = Шабакаи телевизионии 2x2
|номи пурра = «Телерадиокомпания „2X2“»
|логотип = 2x2 logo 2021.svg
|логоном = Логотипи 2х2
|бар = 50px
|кишвар ={{Парчами СССР|20px}}
{{Парчами Русия|20px}} [[Россия]]
|минтақаи пахш = {{Парчами Русия|20px}} [[Русия]], {{Парчами Белоруссия|20px}} [[Белорусия]]
|замони пахш = '''1990-1997''': 07:00-18:00; 23:00-02:00;<br>'''1997''': 11:00-19:00<br>'''2002-2007''': 06:00 - 03:00<br>'''аз 2007'''- 24-соата
|забон = [[забони русӣ|русӣ]] [[забони англисӣ|англисӣ]]
|марказ = {{Парчами Русия|20px}} [[Москва]] Вершавское шоссе, д. 9 стр. 1
|формат = [[576¡]] ([[SDTV]])
|мавзӯъ = мултсериал, телесериал, пародия
|оғоз = 1 ноябри 1989<br>11 ноябри 2002<br>19 марти 2007
|анҷом = 9 июни 1997 (3 ТВК)<br>14 августи 1997 (51 ТВК)<br>1 январи 2016 (60 ТВК)
|ҷойгузиншуда = {{Парчами Русия|20px}} [[ТВ Центр]] ва [[Московия]] (3 ТВК)<br>{{Парчами Русия|20px}} [[Муз-ТВ]] (51 ТВК)<br>{{Парчами Русия|20px}} [[ТНТ4]] (60 ТВК)
|иҷозатнома = ЭЛ № ФС 77 - 62351 аз 14 июни 2015
|роҳбарон = [[Денис Всевядский]] — директор
|овози канал = Руслан Габидуллин
|шиор = '''аз 19 март - 1 апрели 2007''': Включи мозг, включи 2x2!<br>'''2011-2012''': аСоциальная сеть!<br>'''2013''': 2x2 первый совершенно летний!<br>'''аз 1 марти 2014''': 2x2 - первый пушистый!<br>'''аз 1 июни 2014''': 2x2 первый хитрожелтый!<br>'''аз 1 декабри 2015''': 2x2 - первый обогощающий!<br>'''аз 1 апрели 2016''': 2x2 бренд '''№''' 1 на вашем теле!<br>'''аз 1 июни 2016''': 2х2 бренд '''№''' на вашем лете!
|сайт = [https://2x2tv.ru 2x2tv.ru]
}}
'''2х2''' ({{lang-ru|Дважды два}}, тарҷума: Ду карат ду ё ду зарби ду) — шабакаи телевизионии [[СССР|ИҶШС]] ва [[Русия]]. Барномаҳояш барои бинандагони тамоми синну сол (асосан аз 16-сола - як чанд вақт худро чун "аз ҳафтсола то ҳафтодсола" номгузорӣ карда буд). Аз 1-уми апрели 2007 - шабаки федералии Русия, барои тамошои бинандагони ҷавон пешбинӣ шуда буд. Шабака мултфилмҳо ва барномаҳои худро ба бинандагон пешкаш намудааст.
Бахши [[ПрофМедиаТВ]], ки бахши [[Газпром-Медиа]] аст.
Шабака барои ҷойгир шудан ба [[дуюмин мултиплекси сифравии пахши телевизиони Русия]] талош кард, аммо ба рӯйхати асосӣ наафтид.
==Ширкаткунандагон==
===Директорҳои генералӣ===
* Владимир Троеполский (199?-1997)
* Кирилл Лыско (2002-2006)
* Наталя Вашко (2006-2008)
* Роман Саркисов (2008-2012)
* Лев Макаров (2012-2016)
===Директорҳо===
* Денис Всевядский (аз 23 сентябри 2016)
==Таърих==
===Вақти санҷишӣ (июл - ноябри 1989)===
Шабака бо [[Гостелерадио СССР]] чун қисм дар таркиби Дирексияи генаралии барномаҳо (ДГБ) таъсис ёфта буд. Дар шабака аввал чор нафар кор мекарданд: Сергей Александрович Алексей (директор), Олга Смирново, Олег Шур (режисёр), Олга Лукасик (администратор), дар август, Сергей Лавров чун администратори коллектив шомил шуд. Пахши санҷишӣ аз июли соли 1989 бо номгузории "Комерческий телеканал" оғоз шуд. Пахш рӯзона иҷро мешуд, чунки шабона "Московия программа" дар ҳамон частота пахш мешуд. Дар вақтҳои рекламаҳо байдҳо нишон дода мешуданд. Ширкаткунандагон дар утоқчаи хурд кор мекарданд
==Эзоҳ==
{{эзоҳ}}
== Пайвандҳо ==
* [https://www.2x2tv.ru 2x2tv.ru - Сайти расмии шабакаи 2x2] {{ref-ru}}
[[Гурӯҳ:Шабакаҳои телевизионии Русия]]
[[Гурӯҳ:Шабакаҳои телевизионии русизабон]]
[[Гурӯҳ:Шабакаҳои телевизионии Белорус]]
7dcum3lbe05pkzbrldxpeb8nx9x6gmq
Владимир Путин
0
144764
1309372
1305898
2022-08-06T16:26:23Z
46.204.76.64
wikitext
text/x-wiki
{{Ходими давлатӣ
| ном = Владимир Владимирович Путин
| номи аслӣ =
| акс =
|вазифа = [[Президенти Федератсияи Русия]]
| парчам = Flag of Germany (1935–1945).svg
| аввалдавр = 7 майи 2012
| охирдавр =
| премьер = [[Виктор Зубков]] (и. в.)<br>[[Дмитрий Медведев]]
| пешгузашта = [[Дмитрий Медведев]]
| ҷонишин =
| аввалдавр_2 = 7 майи 2000
| охирдавр_2 = 7 майи 2008<br><small>(и. в. аз 31 декабри 1999)</small>
| премьер_2 = [[Касьянов, Михаил Михайлович|Михаил Михайлович Касьянов]]<br>[[Христенко, Виктор Борисович|Виктор Борисович Христенко]] (и. о.)<br>[[Фрадков, Михаил Ефимович|Михаил Ефимович Фрадков]]<br>[[Виктор Зубков]]
| пешгузашта_2 = [[Борис Ельцин]]
| ҷонишин_2 = [[Дмитрий Медведев]]
| вазифа_3 = [[Раиси Ҳукумати Федератсияи Русия]]
| парчам_3 = Flag of Germany (1935–1945).svg
| аввалдавр_3 = 8 майи 2008
| охирдавр_3 = 7 майи 2012
| президент_3 = [[Дмитрий Медведев]]
| пешгузашта_3 = [[Виктор Зубков]]<ref>[https://lenta.ru/news/2007/09/14/zubkov/ Lenta.ru, «Виктор Зубков утвержден премьер-министром России», 14 сентября 2007]</ref>
| ҷонишин_3 = [[Виктор Зубков]] (и. в.)<br>[[Дмитрий Медведев]]
| парчам_4 = Flag of Russia.svg
| аввалдавр_4 = 16 августи 1999
| охирдавр_4 = 7 майи 2000<br><small>(и. в. аз 9 августи 1999)</small>
| президент_4 = [[Борис Ельцин]] (до 31 декабря 1999)
| пешгузашта_4 = [[Степашин, Сергей Вадимович|Сергей Вадимович Степашин]]
| ҷонишин_4 = [[Касьянов, Михаил Михайлович|Михаил Михайлович Касьянов]]
| вазифа_5 = [[Шӯрои бехатарии Федератсияи Русия|Котиби Шӯрои бехатарии Федератсияи Русия]]
| парчам_5 = Emblem Security Council of Russia.svg
| аввалдавр_5 = 29 март
| охирдавр_5 = 9 августи 1999
| президент_5 = [[Борис Ельцин]]
| пешгузашта_5 = [[Бордюжа, Николай Николаевич|Николай Николаевич Бордюжа]]
| ҷонишин_5 = [[Иванов, Сергей Борисович|Сергей Борисович Иванов]]
| вазифа_6 = Раиси Шӯрои вазирони [[Давлатҳои иттифоқ]]
| парчам_6 = Flag of Russia.svg
| парчам2_6 = Flag of Belarus.svg
| аввалдавр_6 = 27 майи 2008
| охирдавр_6 = 18 июли 2012
| пешгузашта_6 = [[Виктор Зубков]]
| ҷонишин_6 = [[Дмитрий Медведев]]
| вазифа_7 = [[Хадамоти федеролии Федератсияи Русия|Директори ФСБ Русия]]
| парчам_7 = FSB Emblem.png
| аввалдавр_7 = 25 июли 1998
| охирдавр_7 = 9 августи 1999
| президент_7 = [[Борис Ельцин]]
| пешгузашта_7 = [[Ковалёв, Николай Дмитриевич|Николай Дмитриевич Ковалёв]]
| ҷонишин_7 = [[Патрушев, Николай Платонович|Николай Платонович Патрушев]]
| вазифа_8 = [[Единая Россия|Раиси ҳизби «Единая Россия»]]
| парчам_8 = United_Russia_Logos.svg
| аввалдавр_8 = 7 майи 2008
| охирдавр_8 = 26 майи 2012
| пешгузашта_8 = [[Грызлов, Борис Вячеславович|Борис Вячеславович Грызлов]]
| ҷонишин_8 = [[Дмитрий Медведев]]
| вазифа_9 = Раиси [[Шӯрои сарони давлатҳои ИДМ]]
| парчам_9 = Flag of the CIS.svg
| парчам2_9 = Emblem of CIS.svg
| аввалдавр_9 =
| охирдавр_9 =
| пешгузашта_9 =
| ҷонишин_9 =
|зодгоҳ =
| шаҳрвандӣ = {{USSR}}→<br>{{RUS}}
| ҳамсар =
| фарзандон =
| рутбаи ҳарбӣ = ҚМ ФР, полковник
| солҳои хидмат = 1975—1991
| мансубият =
| намуди қушун = [[Комитети бехатарии давлатии СССР|КГБ СССР]]
| ҳизб =
| маълумот =
| дараҷаи илмӣ = {{Дараҷаи илмӣ|номзад|илмҳои иқтисод}}
| касб = [[сиёсатмадор]]
| фаъолият = [[президенти Федератсияи Русия]]
| эътиқод =
| награды =
{{(!}} style="background: transparent;"
{{!}}{{Орден Почёта|1996}}{{!!}}{{Медаль За безупречную службу 2 степени}}{{!!}}{{Медаль За безупречную службу 3 степени}}
{{!}}-
{{!}}{{Медаль Босния-Косово}}{{!!}}{{Орден За заслуги перед Республикой Дагестан}}
{{!)}}
{{(!}}style="background: transparent;"
{{!}} {{Кавалер Большого Креста ордена Почётного легиона}} {{!!}}{{Орден Золотого орла}}{{!!}}{{Орден За выдающиеся заслуги (Узбекистан)}}
{{!}}-
{{!}} {{Орден Исмоили Самони}}{{!!}}{{Орден Освободителя 1 класса (Венесуэла)}}{{!!}} {{Большой крест ордена святого Карла}}
{{!}}-
{{!}}{{Орден короля Абдель-Азиза}}{{!!}}{{Орден Хо Ши Мина}}{{!!}}{{Орден Хосе Марти}}
{{!}}-
{{!}}{{Большая цепь ордена Республики Сербия}}{{!!}}{{Орден Заида}}{{!!}}{{Золотой Олимпийский орден}}
{{!)}}
{{(!}} style="background: transparent;"
{{!}}{{Орден Дружбы народов (Белоруссия)}}{{!!}}{{Медаль За заслуги Национальной Народный Армии III степени}}
{{!)}}
{{(!}}style="background: transparent;"
{{!)}}
{{(!}}style="background: transparent;"
{{!}}{{Орден Славы и Чести}}{{!!}} {{Орден святого князя Владимира 1 степени}}{{!!}}{{Орден Сергия Радонежского 1 степени}}{{!!}}{{Почётный гражданин Санкт-Петербурга}}{{!!}}{{Почётный гражданин Республики Крым}}{{!!}}{{Мастер спорта СССР}}{{!!}}{{Заслуженный тренер России}}
{{!)}}
{{(!}}style="background: transparent;"
{{!}} {{Именное огнестрельное оружие (Украина)}}
{{!}}[[Акс:Военно-морской палаш.png|40пкс|Именной морской палаш от командующего ЧФ РФ адмирала Владимира Комоедова и командующего Военно-морскими силами Украины Михаила Ежеля|link=Именное оружие]]<ref>{{публикация|статья|автор=Владимиров|автор имя=Д.|заглавие=Созвездие стрельцов|подзаголовок=Что в личном оружейном арсенале российских политиков|ссылка=https://rg.ru/anons/arc_2001/1025/1.shtm|архив=|архив дата=|издание=[[Российская газета]]|-язык=ru|год=2001|месяц=10|день=25|номер=208 [2820]}}{{v|12|04|2015}}</ref>{{!!}}{{Орден Шейх-уль-ислама}}
{{!)}}
|сайт = [[kremlin.ru]]
}}
'''Влади́мир Влади́мирович Пу́тин''' (тав. [[7 октябр]]и [[соли 1952|1952]], [[Санкт-Петербург|Ленинград]], РСФСР, [[ИҶШС]]) — [[ходими давлатӣ|ходими давлатии]] [[Русия]], [[Президенти Федератсияи Русия|президенти амалкунандаи Федератсияи Русия]] аз [[7 май]]и [[соли 2012]]. Аз соли 2000 то 2008 — президенти дуюми [[Федератсияи Русия]]. Дар солҳои 1999—2000 ва солҳои 2008 то 2012 — раиси Ҳукумати Федератсияи Русия. Вазифаҳои директори [[:ru:Федеральная служба безопасности Российской Федерации|Хадамоти федеролии амниятӣ]] аз соли 1998 то 1999, котиби [[:ru:Совет безопасности Российской Федерации|Шӯрои амнияти ФР-ро]] дар соли 1999 ба уҳда дошт.
== Зиндагинома ==
{{васеъкунии фасл}}
Влади́мир Влади́мирович Пу́тин [[7 октябр]]и [[соли 1952]] дар [[Санкт-Петербург|Ленинград]] таваллуд шудааст. Владимир дар оила писари сеюм буд — ӯ ду бародари калон дошт, ки то таваллуди вай мурда буданд: Виктор (1940—1942) ва Альберт (то [[Ҷанги Бузурги Ватанӣ]]).
=== Хизмат дар КГБ ===
Соли 1975 факултети ҳуқуқшиносии Донишгоҳи давлатии Ленинградро хатм кардааст. Мувофиқи тақсимот барои кор ба Кумитаи бехатарии давлатӣ фиристода мешавад.<ref name="аз шахси аввал">{{книга |автор = Геворкян Н., Тимакова Н., Колесников А. |заглавие = От первого лица. Разговоры с Владимиром Путиным |издательство = Вагриус |год = 2000 |ссылка = http://kremlin.ru/articles/bookintro1.shtml |isbn = 5-264-00257-6}}</ref><ref name="bio">{{cite web|url=https://rg.ru/2008/11/18/putin-biografiya.html|title=Биография Владимира Путина}}</ref>.
Соли 1975 «Курси омодагии ҳайати фаврӣ»-ро дар [[Охта (ноҳия таърихӣ)|Охта]] («401-ум мактаб») хатм намуда, афсари хурди (лейтенанти калони адлия) низоми мақомоти ҳудудии КГБ-и СССР мегардад.<ref name="bio" />.
[[File:Vladimir_Putin_in_KGB_uniform.jpg|left|thumb|236x236px|Сурат аз парвандаи шахсии корманди КГБ]]
Баъди соли дар самти [[зиддиҷосусӣ]] дар шуъбаи тафтишотии идораи [[КГБ]]-и [[Санкт-Петербург|Ленинград]] кор кардааст.<ref name="aif_putin">{{cite web|url=http://www.sz.aif.ru/politic/news/56269|title=АИФ: Владимир Путин объяснил свои амбиции на президентство|archiveurl=https://www.webcitation.org/67yb7mhHo?url=http://www.sz.aif.ru/politic/news/56269|archivedate=2012-05-27|accessdate=2017-01-26}}</ref>.
Дар соли 1979 омӯзишро дар курси шашмоҳаи бозомӯзӣ дар Мактаби олии КГБ-и [[Москва|Маскав]] хатм карда ва аз нав ба Ленинград бармегардад.
== Адабиёт ==
=== Осори Путин ===
* ''Путин В. В.'' [http://rubin.do.am/load/nauka/putin_v_v_strategicheskoe_planirovanie_vosproizvodstva_mineralno_syrevoj_bazy_regiona_v_uslovijakh_formirovanija_rynochnykh_otnoshenij/6-1-0-301 Стратегическое планирование воспроизводства минерально-сырьевой базы региона в условиях формирования рыночных отношений (Санкт-Петербург и Ленинградская область)] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20121207131734/http://rubin.do.am/load/nauka/putin_v_v_strategicheskoe_planirovanie_vosproizvodstva_mineralno_syrevoj_bazy_regiona_v_uslovijakh_formirovanija_rynochnykh_otnoshenij/6-1-0-301 |date=2012-12-07 }}: дисс. … канд. экон. наук. — Санкт-Петербург, 1997. — 218 с.
* ''Путин В. В.'' [http://www.ng.ru/politics/1999-12-30/4_millenium.html Россия на рубеже тысячелетий] // [[Независимая газета]]. — 1999. — 30 декабря.
* ''Путин В. В.'' [http://www.izvestia.ru/news/511884 Россия сосредотачивается — вызовы, на которые мы должны ответить] // [[Известия]]. — 2012. — 16 января.
* ''Путин В. В.'' [http://www.ng.ru/politics/2012-01-23/1_national.html Россия: национальный вопрос] // [[Независимая газета]]. — 2012. — 23 января.
* ''Путин В. В.'' [http://www.vedomosti.ru/politics/news/1488145/o_nashih_ekonomicheskih_zadachah О наших экономических задачах] // [[Ведомости]]. — 2012. — 30 января. — № 15(3029)
* ''Путин В. В.'' [http://www.kommersant.ru/doc/1866753 Демократия и качество государства] // [[Коммерсантъ]]. — 2012. — 6 февраля. — № 20/П (4805)
* ''Путин В. В.'' [http://kp.ru/daily/3759/2807793/ Строительство справедливости. Социальная политика для России] // [[Комсомольская правда]]. — 2012. — 13 февраля.
* ''Путин В. В.'' [http://www.rg.ru/2012/02/20/putin-armiya.html Быть сильными: гарантии национальной безопасности для России] // [[Российская газета]]. — 2012. — 20 февраля. — № 35(5708)
* ''Putin V.'' [http://www.nytimes.com/2013/09/12/opinion/putin-plea-for-caution-from-russia-on-syria.html A Plea for Caution From Russia] // [[The New York Times]]. — 2013. — September 11.
=== Адабиёт дар бораи Путин ===
* {{книга|автор= Акулов В. Л. |заглавие= Перестройка-2: Что нам готовит Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство=[[Алгоритм (издательство)|Алгоритм]]|год= 2013|том= |страниц= 224|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0413-2|тираж= 2500}}
* {{книга|автор= Алкснис В. И. |заглавие= Прощай, империя! Спасибо Путину|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство=[[Алгоритм (издательство)|Алгоритм]]|год= 2013|том= |страниц= 224|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0513-9|тираж= 2500}}
* {{книга|автор= Белковский С. А.|заглавие= Новейший Путин: Что ждёт Россию?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 224|серия= Власть в тротиловом эквиваленте |isbn= 978-5-4438-0011-0|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Блоцкий О. М.|заглавие= Владимир Путин|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= ОСМОС ПРЕСС|год= 2003|том= |страниц= 335|серия= |isbn= 5-98327-001-X|тираж=}}
* {{книга|автор= Большаков В. В. |заглавие= Путин навсегда: Кому это надо и к чему приведёт?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 400|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0400-2|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Большаков В. В. |заглавие= Сердюков и женский батальон: Куда смотрит Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 416|серия= Всех воров на кол!|isbn= 978-5-4438-0399-9|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Буковский В. К.|заглавие= Наследники Лаврентия Берии. Путин и его команда|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 240|серия= Власть в тротиловом эквиваленте|isbn= 978-5-4438-0337-1|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Бушин В. С.|заглавие= Цирк Владимира Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 240|серия= Политические тайны XX века|isbn= 978-5-4438-0273-2|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Верхотуров Д. Н.|заглавие= Путин, учись ӯ Сталина! Как спасти Россию|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Яуза-пресс|год= 2013|том= |страниц= 256|серия= Сталин слезам не верит|isbn= 978-5-9955-0530-3|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Гореславская Н. Б.|заглавие= Неизвестный Путин: Тайны личной жизни|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 224|серия= Гении и злодеи|isbn= 978-5-4438-0059-2|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Гуревич В. Д.|заглавие= Владимир Путин. Родители. Друзья. Учителя|ответственный= |ссылка= |место= СПб.|издательство= Изд-во Юрид. ин-та|год= 2004|том= |страниц= 173|серия= |isbn= 5-86247-068-9|тираж= }}
* {{книга|автор= Дегоев В. В., Ибрагимов Р. Ю.|заглавие= Россия при Путине: обретения, тревоги, надежды|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Империум XXI век|год= 2007|том= |страниц= 237|серия= |isbn= 978-5-91317-005-7|тираж= }}
* {{книга|автор= Дроздов Ю. И., Фартышев В. И.|заглавие= Юрий Андропов и Владимир Путин. На пути к возрождению|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= ОЛМА-Пресс|год= 2001|том= |страниц= 349|серия= Досье|isbn= 5-224-01933-8 |тираж= }}
* {{книга|автор= Дугин А. Г.|заглавие= Путин против Путина: бывший будущий президент|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Яуза-пресс|год= 2012|том= |страниц= 320|серия= «Грязное бельё» Кремля|isbn= 978-5-9955-0386-6|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Ежков Д. Г.|заглавие= Путин: почему он стал таким?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 256|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0144-5|тираж= 5000}}
* {{книга|автор= Ермолов Г. В.|заглавие= Путин, Россия: О чём молчит Би-Би-Си?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2003|том= |страниц= 240|серия= Политические расследования|isbn= 978-5-4438-0300-5|тираж= 2500}}
* {{книга|автор= Зубков Н. П. |заглавие= Путин на мировой арене|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= [[Алгоритм (издательство)|Алгоритм]]|год= 2014|том= |страниц= 224|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0657-0|тираж= 1500}}
* {{книга|автор= Калашников М.|заглавие= Крах путинской России. Тьма в конце туннеля|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Яуза-пресс|год= 2013|том= |страниц= 320|серия= Информационная война|isbn= 978-5-9955-0687-4|тираж= 2100}}
* {{книга|автор= Калашников М.|заглавие= Путин Инкорпорейтед|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 400|серия= Как Путину обустроить Россию|isbn= 978-5-4438-0289-3|тираж= 2500}}
* {{книга|автор= Калашников М.|заглавие= Станет ли Путин новым Сталиным?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 240|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0202-2|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Кашин О. В.|заглавие= Реакция Путина: Что такое хорошо и что такое плохо|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2003|том= |страниц= 224|серия= Политические расследования|isbn= 978-5-4438-0517-7|тираж= 2000}}
* ''Кара-Мурза С. Г.'' Оппозиция, или Как противостоять Путину? М.: Алгоритм. — (Политический бестселлер). — ISBN 978-5-432-00061-3, 3000 экз., 304 с.
* {{книга|автор= Кирпичёв В.|заглавие= Путин против либерального болота: Как сохранить Россию|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Книжный мир|год= 2013|том= |страниц= 320|серия= Как Путину обустроить Россию|isbn= 978-580418-0634-9|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Ключников Б. Ф.|заглавие= Большая Европа Владимира Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Звонница-МГ|год= 2013|том= |страниц= 208|серия= XX век: История, лики, лица и личины|isbn= 978-5-88093-235-1|тираж= 1000}}
* {{книга|автор= Колесников А. И.|заглавие= Владимир Путин. На войне как на войне|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Эксмо|год= 2005|том= |страниц= 286|серия= Кремлёвские хроники|isbn= 5-699-12570-1|тираж= }}
* {{книга|автор= Колесников А. И.|заглавие= Меня Путин видел!|nodot=1|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Эксмо|год= |том= |страниц= |серия= |isbn= |тираж= }}
* {{книга|автор= Колесников А. И.|заглавие= Я Путина видел! |nodot=1|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Эксмо|год= 2005|том= |страниц= 480|серия= |isbn= 5-699-08721-4|тираж= 13000}} изд. 2-е, испр. и доп., ил.
* {{книга|автор= Кононенко М. В.|заглавие= Владимир Владимирович |ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 240|серия= Власть в тротиловом эквиваленте|isbn= 978-5-4438-0028-8|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Кофанов А. |заглавие= Россия: Путь к Победе. Горбачёв — Ельцин — Путин — ?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Центрполиграф|год= 2014|том= |страниц= 349|серия= |isbn= 978-5-227-05166-0|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Кремлёв С. |заглавие= Украденная Россия: Использует ли Путин опыт Сталина и Берии?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 224|серия= Политические расследования|isbn= 978-5-4438-0208-4|тираж= 2500}}
* {{книга|автор= Крылов К.|заглавие= Русские вопреки Путину |ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 304|серия= Национальный бестселлер|isbn= 978-5-4320-0079-8|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Кунгуров А. А.|заглавие= Вертикаль: Как работает система Путина |ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= КоЛибри|год= 2005|том= |страниц= XXVIII с., 673|серия= |isbn= 5-98720-008-3|тираж= }}
* {{книга|автор= Леонов Н. С.|заглавие= Что ещё может Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 256|серия= Как Путину обустроить Россию|isbn= 978-5-4438-0251-0|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Леонтьев М. В. |заглавие= За Путина, за Победу!|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 224|серия= Протоколы кремлёвских мудрецов|isbn= 978-5-4438-0409-5|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Лузянин С. Г.|заглавие= Восточная политика Владимира Путина : возвращение России на «Большой Восток» (2004-2008 гг.)|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= АСТ|год= 2007|том= |страниц= 446|серия= |isbn= 5-17-041020-4|тираж= }}
* {{книга|автор= Леонов Н. С.|заглавие= Что ещё может Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 256|серия= Политическое расследование|isbn= 978-5-4438-0051-6|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Медведев Р. А.|заглавие= Владимир Путин|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Молодая гвардия|год= 2007|страниц= 685|серия= Жизнь замечательяыж людей|isbn= 978-5-235-03059-6|ref= Медведев}}
* {{книга|автор= Медведев Р. А.|заглавие= Владимир Путин. Продолжение следует|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Время|год= 2010|страниц= 301|серия= Диалог|isbn= 978-5-9691-0498-3}}
* {{книга|автор= Медведев Р. А.|заглавие= Владимир Путин: четыре года в Кремле|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Время|год= 2005|страниц= 654|серия= Диалог|isbn= 5-9691-0022-6}}
* {{книга|автор= Морозов С. С.|заглавие= Дипломатия В. В. Путина: внешняя политика России 1999-2004 гг|ответственный= |ссылка= |место= СПб.|издательство= Измайловский|год= 2004|том= |страниц= 250|серия= |isbn= 5-93998-012-0|тираж= }}
* {{книга|автор= Мухин А. А.|заглавие= На грани срыва: Что будет делать Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 208|серия= Власть в тротиловом эквиваленте|isbn= 978-5-4438-0138-4|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Немцов Б. Е., Мартынюк Л. |заглавие= Олимпийские игры Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= [[Алгоритм (издательство)|Алгоритм]]|год= 2014|том= |страниц= 208|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0650-1|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Немцов Б. Е., Милов В. С.|заглавие= Путин. Итоги. 10 лет. Независимый экспертный доклад|ответственный= |ссылка= http://files.putin-itogi.ru/Putin-Itogi-10let.pdf|место= М.|издательство= Солидарность|год= 2010|страниц= 48|isbn= }}
* {{книга|заглавие= От первого лица. Разговоры с Владимиром Путиным|ссылка= http://lib.ru/MEMUARY/PUTIN/razgowor.txt|ответственный= Сост. Н. Геворкян, А. Колесников, Н. Тимакова|место= М.|издательство= Вагриус|год= 2000|страниц= 192|isbn= 5-264-00257-6|ref= От первого лица}}
* {{книга|автор= Пионтковский А.|заглавие= Искушение Владимира Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 240|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0329-6|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Пионтковский А. А.|заглавие= Третий путь к рабству|ссылка= |место= М.|издательство= |год= 2010|страницы= |isbn= 978-1-934881-42-2}}
* {{книга|автор= Платонов С. В.|заглавие= Путин — «приёмный сын Ельцина»|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Центрполиграф|год= 2014|том= |страниц= 318|серия= Дорога в Кремль|isbn= 978-5-227-05089-2|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Прибыловский В. В.|заглавие= Кооператив «Озеро» и другие проекты Владимира Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 240|серия= Проект «Путин»|isbn= 5978-5-4438-0015-8|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Прибыловский В.В.|заглавие= Чистка Владимира Путина: Кто выбывает, а кто остаётся?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 256|серия= Всех воров на кол!|isbn= 978-5-4438-0333-3|тираж= 32500}}
* {{книга|автор= Проханов А.А. |заглавие= Четыре цвета Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 304|серия= Как Путину обустроить Россию|isbn= 978-5-4438-0398-2|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Пушков А. К.|заглавие= Постскриптум: Поможет ли России Путин? |nodot=1|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 416|серия= Подлинная история|isbn= 978-5-699-054579-7|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Рар А.|заглавие= Владимир Путин: «Немец» в Кремле|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= ОЛМА-Пресс|год= 2001|том= |страниц= 318|серия= Проект «Путин»|isbn= 5-224-02143-X|тираж= }}
* {{книга|автор= Рар А.|заглавие= Владимир Путин. Лучший немец в Кремле|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 237|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4320-0039-2|тираж= }}
* {{книга|автор= Рар А.|заглавие= Куда пойдёт Путин?: Россия между Китаем и Европой (Почему Западу нужна Россия: Экспертный анализ)|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= ОЛМА Медиа Групп|год= 2012|том= |страниц= 352|серия= |isbn= 978-5-373-04735-7|тираж= 4000}}
* {{книга|автор= Роксборо А.|заглавие= Железный Путин: Взгляд с Запада. Пер. с англ|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Альпина бизнес букс|год= 2012|том= |страниц= 360|серия= |isbn= 978-5-91657-359-6|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Салуцкий А. С.|заглавие= Путин и Четвёртая Россия. Хватит ли президенту твёрдости для «мягкой силы»?| ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Книжный клуб Книговек|год= 2012|том= |страниц= 256|серия= |isbn= 978-5-4224-0580-0|тираж= }}
* {{книга|автор=Сирин Л.|заглавие= Зачем возвращается Путин?: Всё, что вы хотели знать о ВВП, но боялись спросить| ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Яуза-пресс|год= 2012|том= |страниц= 256|серия= «Грязное бельё» Кремля|isbn= 978-5-9955-0367-5|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Сирин Л.|заглавие= Когда уйдёт Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Яуза-Пресс|год= 2012|том= |страниц= 224|серия= «Грязное бельё» Кремля|isbn= 978-5-9955-0419-1|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Скуратов Ю. И.|заглавие= Путин — исполнитель злой воли|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 256|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4320-0059-0|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Стратиевски Д., Гонсаленс К.|заглавие= Путин, водка и казаки: Представления о России на Западе|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2014|том= |страниц= 208|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-699-71816-0, 978-5-4438-0770-6|тираж= 2500}}
* {{книга|автор= Таланов В. Л.|заглавие= Психологический портрет Владимира Путина|ответственный= |ссылка= |место= СПб.|издательство= Б&К|год= 2000|том= |страниц= 61|серия= |isbn= 5-93414-018-3|тираж= }}
* {{книга|автор= Тимченко В. В.|заглавие= Путин и новая Россия = Putin und das neue Russland|ответственный= |ссылка= |место= Ростов-на-Дону |издательство= Феникс|год= 2005|том= |страниц= 411|серия= |isbn= 5-222-06257-0|тираж= }}
* {{книга|автор= Удальцов С. С.|заглавие= Путину — бой!|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 240|серия= Марш миллионов|isbn= 978-5-4438-0209-1|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Усольцев В.|заглавие= Сослуживец: неизвестные страницы жизни Президента|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Эксмо|год= |том= 2004|страниц= 286|серия= |isbn= 5-699-03998-8|тираж=}}
* {{книга|автор=Федоренко А. С.|заглавие= Путин — главный бренд России|место= Донецк|издательство= Издательство А. С. Федоренко|год= 2011|том= 1|страниц= 940|isbn= 978-966-2485-03-5|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Федоренко А. С.|заглавие= Путин — главный бренд России|место= Донецк|издательство= Издательство А. С. Федоренко|год= 2011|том= 2|страниц= 940|isbn= 978-966-2485-01-1|тираж= 3000}}
* {{книга|автор=Федоренко А. С.|заглавие=Путин главный|место=Донецк|издательство=издательство А. С. Федоренко|год=2014|страниц=254|isbn=978-966-2485-10-3|тираж=2000}}
* {{книга|автор=Федоренко А. С.|заглавие=Путин. Узор на заиндевевшем окне Украины|место=Донецк|издательство=Библиограф|год=2014|isbn=978-966-2485-14-1|страниц=300|тираж=1000}}
* {{книга|автор=Федоренко А. С.|заглавие=Путин. Узор на заиндевевшем окне Украины. Что дальше?|место=Донецк|издательство=Библиограф|год=2014|страниц=428|isbn=978-966-2485-15-8|тираж=1000}}
* {{книга|автор=Федоренко А. С.|заглавие=Путин — главный бренд России|место=Донецк|издательство=Библиограф|год=2015|страниц=428|isbn=978-966-2485-16-5}}
* {{книга|автор= Форд Э.|заглавие= Масонский след Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 208|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0133-9|тираж= 3000}}
издана также
* {{книга|автор= Форд Э.|заглавие= Масонский след Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 208|серия= Политический бестселлер|isbn= 978-5-4438-0352-4|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Форд Э.|заглавие= Путины в Германии: Слухи и факты|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 208|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0461-3|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Хазов С.|заглавие= Список Магнитского. Чего боится Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= |том= 2013|страниц= 240|серия= Власть в тротиловом эквиваленте|isbn= 978-5--4438-0446-0|тираж= 3500}}
* {{книга|автор= Хатчинс К., Коробко А.|заглавие= Путин / Пер. с англ|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= ОЛМА Медиа Групп|год= 2012|том= |страниц= 432|серия= |isbn= 978-5-373-04767-8|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Чадаев А. В.|заглавие= Путин. Его идеология|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Европа|год= 2006|том= |страниц= 230|серия= Идеологии|isbn= 5-9739-0040-1 |тираж=}}
* {{книга|автор= Юрьев Д.|заглавие= Режим Путина. Постдемократия|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Европа|год= 2005|том= |страниц= 256|серия= Формы правления|isbn= 5-902048-23-7|тираж=}}
* ''Mascha Gessen''. Der Mann ohne Gesicht. Wladimur Putin. Eine Enthüllung (на немецком языке)
== Сарчашма ==
* [http://putin.kremlin.ru/ Владимир Путин — личный сайт]
* [http://kremlin.ru/ Официальный сайт Президента России]
* [http://premier.gov.ru/ Архив сайта Председателя Правительства РФ В. В. Путина (2008—2012)]
* [http://www.putinaostavit.ru/ Сайт Владимира Владимировича Путина] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20120609221157/http://putinaostavit.ru/ |date=2012-06-09 }} Общественный сайт в поддержку В. В. Путина
* [http://www.putin-itogi.ru/ Путин. Итоги] Независимые экспертные доклады оппозиции
* [http://rln.fm/2011/06/putin-vladimir-vladimirovich-prezident-rf-premer-ministr/ Взгляд на правление Путина с правой точки зрения на RLN.FM]
* [https://web.archive.org/web/20080620082912/http://www.levada.ru/premyer.html Рейтинг доверия Путина по версии Левада-Центра]
* ''[[Рой Медведев]]''. [http://www.2000.net.ua/f/46385 Владимир Путин. Восемь лет спустя] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20080211175644/http://www.2000.net.ua/f/46385 |date=2008-02-11 }}
* [http://novayagazeta.ru/data/2008/03/35.html ''Сирены современной России. Изобличаю и обвиняю''.] [[Афанасьев, Юрий Николаевич|Юрий Афанасьев]] ''[[Новая газета]]'' № 03 от [[17 января]] [[2008]] г.
* [http://grani.ru/Politics/Russia/President/m.132110.html ''Будет ли оттепель?''] [[Пионтковский, Андрей Андреевич (политолог)|Андрей Пионтковский]] 8 января [[2008]] г.
* [http://ru.rodovid.org/wk/Запись:22637 Генеалогия В. В. Путина в Родоводе]
* [http://cuamckuykot.ru/whos-behind-putin-arrest-3828.html Кто стоит за «арестом Владимира Путина»?] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20141219052324/http://cuamckuykot.ru/whos-behind-putin-arrest-3828.html |date=2014-12-19 }}
* [http://www.obeschania.ru/persons/putin-vladimir Обещания В. В. Путина на сайте «Обещания. Ru»] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20161208125039/http://obeschania.ru/persons/putin-vladimir |date=2016-12-08 }}
* [http://ria.ru/spravka/20131007/968182407.html Биография Владимира Путина на новостном портале РИА Новости]
== Пайвандҳо ==
* [http://putin.kremlin.ru/ Сомонаи расмӣ]
* [http://www.ozodi.org/content/wsj-on-what-putin-afraid-of/25318237.html Путин аз чӣ метарсад?]
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
{{Президентҳои Федератсия Русия}}
{{Сарварони мамлакатҳои ИДМ}}
{{ПБ}}
[[Гурӯҳ:Президентҳои Русия]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони Русия]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XX]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XXI]]
[[Гурӯҳ:Сарварони асри XXI]]
[[Гурӯҳ:Роҳбарони кунунии кишварҳо]]
ssw0w0qt46bxeyel3h110xfj6m8d6m5
1309373
1309372
2022-08-06T16:29:39Z
46.204.68.10
wikitext
text/x-wiki
{{Ходими давлатӣ
| ном = Владимир Детоубийца Путин
| номи аслӣ =
| акс =
|вазифа = [[Президенти Федератсияи Русия]]
| парчам = Flag of Germany (1935–1945).svg
| аввалдавр = 7 майи 2012
| охирдавр =
| премьер = [[Виктор Зубков]] (и. в.)<br>[[Дмитрий Медведев]]
| пешгузашта = [[Дмитрий Медведев]]
| ҷонишин =
| аввалдавр_2 = 7 майи 2000
| охирдавр_2 = 7 майи 2008<br><small>(и. в. аз 31 декабри 1999)</small>
| премьер_2 = [[Касьянов, Михаил Михайлович|Михаил Михайлович Касьянов]]<br>[[Христенко, Виктор Борисович|Виктор Борисович Христенко]] (и. о.)<br>[[Фрадков, Михаил Ефимович|Михаил Ефимович Фрадков]]<br>[[Виктор Зубков]]
| пешгузашта_2 = [[Борис Ельцин]]
| ҷонишин_2 = [[Дмитрий Медведев]]
| вазифа_3 = [[Раиси Ҳукумати Федератсияи Русия]]
| парчам_3 = Flag of Germany (1935–1945).svg
| аввалдавр_3 = 8 майи 2008
| охирдавр_3 = 7 майи 2012
| президент_3 = [[Дмитрий Медведев]]
| пешгузашта_3 = [[Виктор Зубков]]<ref>[https://lenta.ru/news/2007/09/14/zubkov/ Lenta.ru, «Виктор Зубков утвержден премьер-министром России», 14 сентября 2007]</ref>
| ҷонишин_3 = [[Виктор Зубков]] (и. в.)<br>[[Дмитрий Медведев]]
| парчам_4 = Flag of Russia.svg
| аввалдавр_4 = 16 августи 1999
| охирдавр_4 = 7 майи 2000<br><small>(и. в. аз 9 августи 1999)</small>
| президент_4 = [[Борис Ельцин]] (до 31 декабря 1999)
| пешгузашта_4 = [[Степашин, Сергей Вадимович|Сергей Вадимович Степашин]]
| ҷонишин_4 = [[Касьянов, Михаил Михайлович|Михаил Михайлович Касьянов]]
| вазифа_5 = [[Шӯрои бехатарии Федератсияи Русия|Котиби Шӯрои бехатарии Федератсияи Русия]]
| парчам_5 = Emblem Security Council of Russia.svg
| аввалдавр_5 = 29 март
| охирдавр_5 = 9 августи 1999
| президент_5 = [[Борис Ельцин]]
| пешгузашта_5 = [[Бордюжа, Николай Николаевич|Николай Николаевич Бордюжа]]
| ҷонишин_5 = [[Иванов, Сергей Борисович|Сергей Борисович Иванов]]
| вазифа_6 = Раиси Шӯрои вазирони [[Давлатҳои иттифоқ]]
| парчам_6 = Flag of Russia.svg
| парчам2_6 = Flag of Belarus.svg
| аввалдавр_6 = 27 майи 2008
| охирдавр_6 = 18 июли 2012
| пешгузашта_6 = [[Виктор Зубков]]
| ҷонишин_6 = [[Дмитрий Медведев]]
| вазифа_7 = [[Хадамоти федеролии Федератсияи Русия|Директори ФСБ Русия]]
| парчам_7 = FSB Emblem.png
| аввалдавр_7 = 25 июли 1998
| охирдавр_7 = 9 августи 1999
| президент_7 = [[Борис Ельцин]]
| пешгузашта_7 = [[Ковалёв, Николай Дмитриевич|Николай Дмитриевич Ковалёв]]
| ҷонишин_7 = [[Патрушев, Николай Платонович|Николай Платонович Патрушев]]
| вазифа_8 = [[Единая Россия|Раиси ҳизби «Единая Россия»]]
| парчам_8 = United_Russia_Logos.svg
| аввалдавр_8 = 7 майи 2008
| охирдавр_8 = 26 майи 2012
| пешгузашта_8 = [[Грызлов, Борис Вячеславович|Борис Вячеславович Грызлов]]
| ҷонишин_8 = [[Дмитрий Медведев]]
| вазифа_9 = Раиси [[Шӯрои сарони давлатҳои ИДМ]]
| парчам_9 = Flag of the CIS.svg
| парчам2_9 = Emblem of CIS.svg
| аввалдавр_9 =
| охирдавр_9 =
| пешгузашта_9 =
| ҷонишин_9 =
|зодгоҳ =
| шаҳрвандӣ = {{USSR}}→<br>{{RUS}}
| ҳамсар =
| фарзандон =
| рутбаи ҳарбӣ = ҚМ ФР, полковник
| солҳои хидмат = 1975—1991
| мансубият =
| намуди қушун = [[Комитети бехатарии давлатии СССР|КГБ СССР]]
| ҳизб =
| маълумот =
| дараҷаи илмӣ = {{Дараҷаи илмӣ|номзад|илмҳои иқтисод}}
| касб = [[сиёсатмадор]]
| фаъолият = [[президенти Федератсияи Русия]]
| эътиқод =
| награды =
{{(!}} style="background: transparent;"
{{!}}{{Орден Почёта|1996}}{{!!}}{{Медаль За безупречную службу 2 степени}}{{!!}}{{Медаль За безупречную службу 3 степени}}
{{!}}-
{{!}}{{Медаль Босния-Косово}}{{!!}}{{Орден За заслуги перед Республикой Дагестан}}
{{!)}}
{{(!}}style="background: transparent;"
{{!}} {{Кавалер Большого Креста ордена Почётного легиона}} {{!!}}{{Орден Золотого орла}}{{!!}}{{Орден За выдающиеся заслуги (Узбекистан)}}
{{!}}-
{{!}} {{Орден Исмоили Самони}}{{!!}}{{Орден Освободителя 1 класса (Венесуэла)}}{{!!}} {{Большой крест ордена святого Карла}}
{{!}}-
{{!}}{{Орден короля Абдель-Азиза}}{{!!}}{{Орден Хо Ши Мина}}{{!!}}{{Орден Хосе Марти}}
{{!}}-
{{!}}{{Большая цепь ордена Республики Сербия}}{{!!}}{{Орден Заида}}{{!!}}{{Золотой Олимпийский орден}}
{{!)}}
{{(!}} style="background: transparent;"
{{!}}{{Орден Дружбы народов (Белоруссия)}}{{!!}}{{Медаль За заслуги Национальной Народный Армии III степени}}
{{!)}}
{{(!}}style="background: transparent;"
{{!)}}
{{(!}}style="background: transparent;"
{{!}}{{Орден Славы и Чести}}{{!!}} {{Орден святого князя Владимира 1 степени}}{{!!}}{{Орден Сергия Радонежского 1 степени}}{{!!}}{{Почётный гражданин Санкт-Петербурга}}{{!!}}{{Почётный гражданин Республики Крым}}{{!!}}{{Мастер спорта СССР}}{{!!}}{{Заслуженный тренер России}}
{{!)}}
{{(!}}style="background: transparent;"
{{!}} {{Именное огнестрельное оружие (Украина)}}
{{!}}[[Акс:Военно-морской палаш.png|40пкс|Именной морской палаш от командующего ЧФ РФ адмирала Владимира Комоедова и командующего Военно-морскими силами Украины Михаила Ежеля|link=Именное оружие]]<ref>{{публикация|статья|автор=Владимиров|автор имя=Д.|заглавие=Созвездие стрельцов|подзаголовок=Что в личном оружейном арсенале российских политиков|ссылка=https://rg.ru/anons/arc_2001/1025/1.shtm|архив=|архив дата=|издание=[[Российская газета]]|-язык=ru|год=2001|месяц=10|день=25|номер=208 [2820]}}{{v|12|04|2015}}</ref>{{!!}}{{Орден Шейх-уль-ислама}}
{{!)}}
|сайт = [[kremlin.ru]]
}}
'''Влади́мир Детоубийца Пу́тин''' (тав. [[7 октябр]]и [[соли 1952|1952]], [[Санкт-Петербург|Ленинград]], РСФСР, [[ИҶШС]]) — [[ходими давлатӣ|ходими давлатии]] [[Русия]], [[Президенти Федератсияи Русия|президенти амалкунандаи Федератсияи Русия]] аз [[7 май]]и [[соли 2012]]. Аз соли 2000 то 2008 — президенти дуюми [[Федератсияи Русия]]. Дар солҳои 1999—2000 ва солҳои 2008 то 2012 — раиси Ҳукумати Федератсияи Русия. Вазифаҳои директори [[:ru:Федеральная служба безопасности Российской Федерации|Хадамоти федеролии амниятӣ]] аз соли 1998 то 1999, котиби [[:ru:Совет безопасности Российской Федерации|Шӯрои амнияти ФР-ро]] дар соли 1999 ба уҳда дошт.
== Зиндагинома ==
{{васеъкунии фасл}}
Влади́мир Влади́мирович Пу́тин [[7 октябр]]и [[соли 1952]] дар [[Санкт-Петербург|Ленинград]] таваллуд шудааст. Владимир дар оила писари сеюм буд — ӯ ду бародари калон дошт, ки то таваллуди вай мурда буданд: Виктор (1940—1942) ва Альберт (то [[Ҷанги Бузурги Ватанӣ]]).
=== Хизмат дар КГБ ===
Соли 1975 факултети ҳуқуқшиносии Донишгоҳи давлатии Ленинградро хатм кардааст. Мувофиқи тақсимот барои кор ба Кумитаи бехатарии давлатӣ фиристода мешавад.<ref name="аз шахси аввал">{{книга |автор = Геворкян Н., Тимакова Н., Колесников А. |заглавие = От первого лица. Разговоры с Владимиром Путиным |издательство = Вагриус |год = 2000 |ссылка = http://kremlin.ru/articles/bookintro1.shtml |isbn = 5-264-00257-6}}</ref><ref name="bio">{{cite web|url=https://rg.ru/2008/11/18/putin-biografiya.html|title=Биография Владимира Путина}}</ref>.
Соли 1975 «Курси омодагии ҳайати фаврӣ»-ро дар [[Охта (ноҳия таърихӣ)|Охта]] («401-ум мактаб») хатм намуда, афсари хурди (лейтенанти калони адлия) низоми мақомоти ҳудудии КГБ-и СССР мегардад.<ref name="bio" />.
[[File:Vladimir_Putin_in_KGB_uniform.jpg|left|thumb|236x236px|Сурат аз парвандаи шахсии корманди КГБ]]
Баъди соли дар самти [[зиддиҷосусӣ]] дар шуъбаи тафтишотии идораи [[КГБ]]-и [[Санкт-Петербург|Ленинград]] кор кардааст.<ref name="aif_putin">{{cite web|url=http://www.sz.aif.ru/politic/news/56269|title=АИФ: Владимир Путин объяснил свои амбиции на президентство|archiveurl=https://www.webcitation.org/67yb7mhHo?url=http://www.sz.aif.ru/politic/news/56269|archivedate=2012-05-27|accessdate=2017-01-26}}</ref>.
Дар соли 1979 омӯзишро дар курси шашмоҳаи бозомӯзӣ дар Мактаби олии КГБ-и [[Москва|Маскав]] хатм карда ва аз нав ба Ленинград бармегардад.
== Адабиёт ==
=== Осори Путин ===
* ''Путин В. В.'' [http://rubin.do.am/load/nauka/putin_v_v_strategicheskoe_planirovanie_vosproizvodstva_mineralno_syrevoj_bazy_regiona_v_uslovijakh_formirovanija_rynochnykh_otnoshenij/6-1-0-301 Стратегическое планирование воспроизводства минерально-сырьевой базы региона в условиях формирования рыночных отношений (Санкт-Петербург и Ленинградская область)] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20121207131734/http://rubin.do.am/load/nauka/putin_v_v_strategicheskoe_planirovanie_vosproizvodstva_mineralno_syrevoj_bazy_regiona_v_uslovijakh_formirovanija_rynochnykh_otnoshenij/6-1-0-301 |date=2012-12-07 }}: дисс. … канд. экон. наук. — Санкт-Петербург, 1997. — 218 с.
* ''Путин В. В.'' [http://www.ng.ru/politics/1999-12-30/4_millenium.html Россия на рубеже тысячелетий] // [[Независимая газета]]. — 1999. — 30 декабря.
* ''Путин В. В.'' [http://www.izvestia.ru/news/511884 Россия сосредотачивается — вызовы, на которые мы должны ответить] // [[Известия]]. — 2012. — 16 января.
* ''Путин В. В.'' [http://www.ng.ru/politics/2012-01-23/1_national.html Россия: национальный вопрос] // [[Независимая газета]]. — 2012. — 23 января.
* ''Путин В. В.'' [http://www.vedomosti.ru/politics/news/1488145/o_nashih_ekonomicheskih_zadachah О наших экономических задачах] // [[Ведомости]]. — 2012. — 30 января. — № 15(3029)
* ''Путин В. В.'' [http://www.kommersant.ru/doc/1866753 Демократия и качество государства] // [[Коммерсантъ]]. — 2012. — 6 февраля. — № 20/П (4805)
* ''Путин В. В.'' [http://kp.ru/daily/3759/2807793/ Строительство справедливости. Социальная политика для России] // [[Комсомольская правда]]. — 2012. — 13 февраля.
* ''Путин В. В.'' [http://www.rg.ru/2012/02/20/putin-armiya.html Быть сильными: гарантии национальной безопасности для России] // [[Российская газета]]. — 2012. — 20 февраля. — № 35(5708)
* ''Putin V.'' [http://www.nytimes.com/2013/09/12/opinion/putin-plea-for-caution-from-russia-on-syria.html A Plea for Caution From Russia] // [[The New York Times]]. — 2013. — September 11.
=== Адабиёт дар бораи Путин ===
* {{книга|автор= Акулов В. Л. |заглавие= Перестройка-2: Что нам готовит Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство=[[Алгоритм (издательство)|Алгоритм]]|год= 2013|том= |страниц= 224|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0413-2|тираж= 2500}}
* {{книга|автор= Алкснис В. И. |заглавие= Прощай, империя! Спасибо Путину|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство=[[Алгоритм (издательство)|Алгоритм]]|год= 2013|том= |страниц= 224|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0513-9|тираж= 2500}}
* {{книга|автор= Белковский С. А.|заглавие= Новейший Путин: Что ждёт Россию?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 224|серия= Власть в тротиловом эквиваленте |isbn= 978-5-4438-0011-0|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Блоцкий О. М.|заглавие= Владимир Путин|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= ОСМОС ПРЕСС|год= 2003|том= |страниц= 335|серия= |isbn= 5-98327-001-X|тираж=}}
* {{книга|автор= Большаков В. В. |заглавие= Путин навсегда: Кому это надо и к чему приведёт?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 400|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0400-2|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Большаков В. В. |заглавие= Сердюков и женский батальон: Куда смотрит Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 416|серия= Всех воров на кол!|isbn= 978-5-4438-0399-9|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Буковский В. К.|заглавие= Наследники Лаврентия Берии. Путин и его команда|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 240|серия= Власть в тротиловом эквиваленте|isbn= 978-5-4438-0337-1|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Бушин В. С.|заглавие= Цирк Владимира Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 240|серия= Политические тайны XX века|isbn= 978-5-4438-0273-2|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Верхотуров Д. Н.|заглавие= Путин, учись ӯ Сталина! Как спасти Россию|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Яуза-пресс|год= 2013|том= |страниц= 256|серия= Сталин слезам не верит|isbn= 978-5-9955-0530-3|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Гореславская Н. Б.|заглавие= Неизвестный Путин: Тайны личной жизни|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 224|серия= Гении и злодеи|isbn= 978-5-4438-0059-2|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Гуревич В. Д.|заглавие= Владимир Путин. Родители. Друзья. Учителя|ответственный= |ссылка= |место= СПб.|издательство= Изд-во Юрид. ин-та|год= 2004|том= |страниц= 173|серия= |isbn= 5-86247-068-9|тираж= }}
* {{книга|автор= Дегоев В. В., Ибрагимов Р. Ю.|заглавие= Россия при Путине: обретения, тревоги, надежды|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Империум XXI век|год= 2007|том= |страниц= 237|серия= |isbn= 978-5-91317-005-7|тираж= }}
* {{книга|автор= Дроздов Ю. И., Фартышев В. И.|заглавие= Юрий Андропов и Владимир Путин. На пути к возрождению|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= ОЛМА-Пресс|год= 2001|том= |страниц= 349|серия= Досье|isbn= 5-224-01933-8 |тираж= }}
* {{книга|автор= Дугин А. Г.|заглавие= Путин против Путина: бывший будущий президент|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Яуза-пресс|год= 2012|том= |страниц= 320|серия= «Грязное бельё» Кремля|isbn= 978-5-9955-0386-6|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Ежков Д. Г.|заглавие= Путин: почему он стал таким?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 256|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0144-5|тираж= 5000}}
* {{книга|автор= Ермолов Г. В.|заглавие= Путин, Россия: О чём молчит Би-Би-Си?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2003|том= |страниц= 240|серия= Политические расследования|isbn= 978-5-4438-0300-5|тираж= 2500}}
* {{книга|автор= Зубков Н. П. |заглавие= Путин на мировой арене|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= [[Алгоритм (издательство)|Алгоритм]]|год= 2014|том= |страниц= 224|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0657-0|тираж= 1500}}
* {{книга|автор= Калашников М.|заглавие= Крах путинской России. Тьма в конце туннеля|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Яуза-пресс|год= 2013|том= |страниц= 320|серия= Информационная война|isbn= 978-5-9955-0687-4|тираж= 2100}}
* {{книга|автор= Калашников М.|заглавие= Путин Инкорпорейтед|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 400|серия= Как Путину обустроить Россию|isbn= 978-5-4438-0289-3|тираж= 2500}}
* {{книга|автор= Калашников М.|заглавие= Станет ли Путин новым Сталиным?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 240|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0202-2|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Кашин О. В.|заглавие= Реакция Путина: Что такое хорошо и что такое плохо|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2003|том= |страниц= 224|серия= Политические расследования|isbn= 978-5-4438-0517-7|тираж= 2000}}
* ''Кара-Мурза С. Г.'' Оппозиция, или Как противостоять Путину? М.: Алгоритм. — (Политический бестселлер). — ISBN 978-5-432-00061-3, 3000 экз., 304 с.
* {{книга|автор= Кирпичёв В.|заглавие= Путин против либерального болота: Как сохранить Россию|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Книжный мир|год= 2013|том= |страниц= 320|серия= Как Путину обустроить Россию|isbn= 978-580418-0634-9|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Ключников Б. Ф.|заглавие= Большая Европа Владимира Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Звонница-МГ|год= 2013|том= |страниц= 208|серия= XX век: История, лики, лица и личины|isbn= 978-5-88093-235-1|тираж= 1000}}
* {{книга|автор= Колесников А. И.|заглавие= Владимир Путин. На войне как на войне|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Эксмо|год= 2005|том= |страниц= 286|серия= Кремлёвские хроники|isbn= 5-699-12570-1|тираж= }}
* {{книга|автор= Колесников А. И.|заглавие= Меня Путин видел!|nodot=1|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Эксмо|год= |том= |страниц= |серия= |isbn= |тираж= }}
* {{книга|автор= Колесников А. И.|заглавие= Я Путина видел! |nodot=1|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Эксмо|год= 2005|том= |страниц= 480|серия= |isbn= 5-699-08721-4|тираж= 13000}} изд. 2-е, испр. и доп., ил.
* {{книга|автор= Кононенко М. В.|заглавие= Владимир Владимирович |ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 240|серия= Власть в тротиловом эквиваленте|isbn= 978-5-4438-0028-8|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Кофанов А. |заглавие= Россия: Путь к Победе. Горбачёв — Ельцин — Путин — ?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Центрполиграф|год= 2014|том= |страниц= 349|серия= |isbn= 978-5-227-05166-0|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Кремлёв С. |заглавие= Украденная Россия: Использует ли Путин опыт Сталина и Берии?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 224|серия= Политические расследования|isbn= 978-5-4438-0208-4|тираж= 2500}}
* {{книга|автор= Крылов К.|заглавие= Русские вопреки Путину |ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 304|серия= Национальный бестселлер|isbn= 978-5-4320-0079-8|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Кунгуров А. А.|заглавие= Вертикаль: Как работает система Путина |ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= КоЛибри|год= 2005|том= |страниц= XXVIII с., 673|серия= |isbn= 5-98720-008-3|тираж= }}
* {{книга|автор= Леонов Н. С.|заглавие= Что ещё может Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 256|серия= Как Путину обустроить Россию|isbn= 978-5-4438-0251-0|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Леонтьев М. В. |заглавие= За Путина, за Победу!|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 224|серия= Протоколы кремлёвских мудрецов|isbn= 978-5-4438-0409-5|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Лузянин С. Г.|заглавие= Восточная политика Владимира Путина : возвращение России на «Большой Восток» (2004-2008 гг.)|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= АСТ|год= 2007|том= |страниц= 446|серия= |isbn= 5-17-041020-4|тираж= }}
* {{книга|автор= Леонов Н. С.|заглавие= Что ещё может Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 256|серия= Политическое расследование|isbn= 978-5-4438-0051-6|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Медведев Р. А.|заглавие= Владимир Путин|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Молодая гвардия|год= 2007|страниц= 685|серия= Жизнь замечательяыж людей|isbn= 978-5-235-03059-6|ref= Медведев}}
* {{книга|автор= Медведев Р. А.|заглавие= Владимир Путин. Продолжение следует|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Время|год= 2010|страниц= 301|серия= Диалог|isbn= 978-5-9691-0498-3}}
* {{книга|автор= Медведев Р. А.|заглавие= Владимир Путин: четыре года в Кремле|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Время|год= 2005|страниц= 654|серия= Диалог|isbn= 5-9691-0022-6}}
* {{книга|автор= Морозов С. С.|заглавие= Дипломатия В. В. Путина: внешняя политика России 1999-2004 гг|ответственный= |ссылка= |место= СПб.|издательство= Измайловский|год= 2004|том= |страниц= 250|серия= |isbn= 5-93998-012-0|тираж= }}
* {{книга|автор= Мухин А. А.|заглавие= На грани срыва: Что будет делать Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 208|серия= Власть в тротиловом эквиваленте|isbn= 978-5-4438-0138-4|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Немцов Б. Е., Мартынюк Л. |заглавие= Олимпийские игры Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= [[Алгоритм (издательство)|Алгоритм]]|год= 2014|том= |страниц= 208|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0650-1|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Немцов Б. Е., Милов В. С.|заглавие= Путин. Итоги. 10 лет. Независимый экспертный доклад|ответственный= |ссылка= http://files.putin-itogi.ru/Putin-Itogi-10let.pdf|место= М.|издательство= Солидарность|год= 2010|страниц= 48|isbn= }}
* {{книга|заглавие= От первого лица. Разговоры с Владимиром Путиным|ссылка= http://lib.ru/MEMUARY/PUTIN/razgowor.txt|ответственный= Сост. Н. Геворкян, А. Колесников, Н. Тимакова|место= М.|издательство= Вагриус|год= 2000|страниц= 192|isbn= 5-264-00257-6|ref= От первого лица}}
* {{книга|автор= Пионтковский А.|заглавие= Искушение Владимира Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 240|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0329-6|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Пионтковский А. А.|заглавие= Третий путь к рабству|ссылка= |место= М.|издательство= |год= 2010|страницы= |isbn= 978-1-934881-42-2}}
* {{книга|автор= Платонов С. В.|заглавие= Путин — «приёмный сын Ельцина»|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Центрполиграф|год= 2014|том= |страниц= 318|серия= Дорога в Кремль|isbn= 978-5-227-05089-2|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Прибыловский В. В.|заглавие= Кооператив «Озеро» и другие проекты Владимира Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 240|серия= Проект «Путин»|isbn= 5978-5-4438-0015-8|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Прибыловский В.В.|заглавие= Чистка Владимира Путина: Кто выбывает, а кто остаётся?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 256|серия= Всех воров на кол!|isbn= 978-5-4438-0333-3|тираж= 32500}}
* {{книга|автор= Проханов А.А. |заглавие= Четыре цвета Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 304|серия= Как Путину обустроить Россию|isbn= 978-5-4438-0398-2|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Пушков А. К.|заглавие= Постскриптум: Поможет ли России Путин? |nodot=1|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 416|серия= Подлинная история|isbn= 978-5-699-054579-7|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Рар А.|заглавие= Владимир Путин: «Немец» в Кремле|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= ОЛМА-Пресс|год= 2001|том= |страниц= 318|серия= Проект «Путин»|isbn= 5-224-02143-X|тираж= }}
* {{книга|автор= Рар А.|заглавие= Владимир Путин. Лучший немец в Кремле|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 237|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4320-0039-2|тираж= }}
* {{книга|автор= Рар А.|заглавие= Куда пойдёт Путин?: Россия между Китаем и Европой (Почему Западу нужна Россия: Экспертный анализ)|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= ОЛМА Медиа Групп|год= 2012|том= |страниц= 352|серия= |isbn= 978-5-373-04735-7|тираж= 4000}}
* {{книга|автор= Роксборо А.|заглавие= Железный Путин: Взгляд с Запада. Пер. с англ|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Альпина бизнес букс|год= 2012|том= |страниц= 360|серия= |isbn= 978-5-91657-359-6|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Салуцкий А. С.|заглавие= Путин и Четвёртая Россия. Хватит ли президенту твёрдости для «мягкой силы»?| ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Книжный клуб Книговек|год= 2012|том= |страниц= 256|серия= |isbn= 978-5-4224-0580-0|тираж= }}
* {{книга|автор=Сирин Л.|заглавие= Зачем возвращается Путин?: Всё, что вы хотели знать о ВВП, но боялись спросить| ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Яуза-пресс|год= 2012|том= |страниц= 256|серия= «Грязное бельё» Кремля|isbn= 978-5-9955-0367-5|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Сирин Л.|заглавие= Когда уйдёт Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Яуза-Пресс|год= 2012|том= |страниц= 224|серия= «Грязное бельё» Кремля|isbn= 978-5-9955-0419-1|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Скуратов Ю. И.|заглавие= Путин — исполнитель злой воли|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 256|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4320-0059-0|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Стратиевски Д., Гонсаленс К.|заглавие= Путин, водка и казаки: Представления о России на Западе|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2014|том= |страниц= 208|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-699-71816-0, 978-5-4438-0770-6|тираж= 2500}}
* {{книга|автор= Таланов В. Л.|заглавие= Психологический портрет Владимира Путина|ответственный= |ссылка= |место= СПб.|издательство= Б&К|год= 2000|том= |страниц= 61|серия= |isbn= 5-93414-018-3|тираж= }}
* {{книга|автор= Тимченко В. В.|заглавие= Путин и новая Россия = Putin und das neue Russland|ответственный= |ссылка= |место= Ростов-на-Дону |издательство= Феникс|год= 2005|том= |страниц= 411|серия= |isbn= 5-222-06257-0|тираж= }}
* {{книга|автор= Удальцов С. С.|заглавие= Путину — бой!|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 240|серия= Марш миллионов|isbn= 978-5-4438-0209-1|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Усольцев В.|заглавие= Сослуживец: неизвестные страницы жизни Президента|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Эксмо|год= |том= 2004|страниц= 286|серия= |isbn= 5-699-03998-8|тираж=}}
* {{книга|автор=Федоренко А. С.|заглавие= Путин — главный бренд России|место= Донецк|издательство= Издательство А. С. Федоренко|год= 2011|том= 1|страниц= 940|isbn= 978-966-2485-03-5|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Федоренко А. С.|заглавие= Путин — главный бренд России|место= Донецк|издательство= Издательство А. С. Федоренко|год= 2011|том= 2|страниц= 940|isbn= 978-966-2485-01-1|тираж= 3000}}
* {{книга|автор=Федоренко А. С.|заглавие=Путин главный|место=Донецк|издательство=издательство А. С. Федоренко|год=2014|страниц=254|isbn=978-966-2485-10-3|тираж=2000}}
* {{книга|автор=Федоренко А. С.|заглавие=Путин. Узор на заиндевевшем окне Украины|место=Донецк|издательство=Библиограф|год=2014|isbn=978-966-2485-14-1|страниц=300|тираж=1000}}
* {{книга|автор=Федоренко А. С.|заглавие=Путин. Узор на заиндевевшем окне Украины. Что дальше?|место=Донецк|издательство=Библиограф|год=2014|страниц=428|isbn=978-966-2485-15-8|тираж=1000}}
* {{книга|автор=Федоренко А. С.|заглавие=Путин — главный бренд России|место=Донецк|издательство=Библиограф|год=2015|страниц=428|isbn=978-966-2485-16-5}}
* {{книга|автор= Форд Э.|заглавие= Масонский след Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 208|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0133-9|тираж= 3000}}
издана также
* {{книга|автор= Форд Э.|заглавие= Масонский след Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 208|серия= Политический бестселлер|isbn= 978-5-4438-0352-4|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Форд Э.|заглавие= Путины в Германии: Слухи и факты|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 208|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0461-3|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Хазов С.|заглавие= Список Магнитского. Чего боится Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= |том= 2013|страниц= 240|серия= Власть в тротиловом эквиваленте|isbn= 978-5--4438-0446-0|тираж= 3500}}
* {{книга|автор= Хатчинс К., Коробко А.|заглавие= Путин / Пер. с англ|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= ОЛМА Медиа Групп|год= 2012|том= |страниц= 432|серия= |isbn= 978-5-373-04767-8|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Чадаев А. В.|заглавие= Путин. Его идеология|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Европа|год= 2006|том= |страниц= 230|серия= Идеологии|isbn= 5-9739-0040-1 |тираж=}}
* {{книга|автор= Юрьев Д.|заглавие= Режим Путина. Постдемократия|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Европа|год= 2005|том= |страниц= 256|серия= Формы правления|isbn= 5-902048-23-7|тираж=}}
* ''Mascha Gessen''. Der Mann ohne Gesicht. Wladimur Putin. Eine Enthüllung (на немецком языке)
== Сарчашма ==
* [http://putin.kremlin.ru/ Владимир Путин — личный сайт]
* [http://kremlin.ru/ Официальный сайт Президента России]
* [http://premier.gov.ru/ Архив сайта Председателя Правительства РФ В. В. Путина (2008—2012)]
* [http://www.putinaostavit.ru/ Сайт Владимира Владимировича Путина] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20120609221157/http://putinaostavit.ru/ |date=2012-06-09 }} Общественный сайт в поддержку В. В. Путина
* [http://www.putin-itogi.ru/ Путин. Итоги] Независимые экспертные доклады оппозиции
* [http://rln.fm/2011/06/putin-vladimir-vladimirovich-prezident-rf-premer-ministr/ Взгляд на правление Путина с правой точки зрения на RLN.FM]
* [https://web.archive.org/web/20080620082912/http://www.levada.ru/premyer.html Рейтинг доверия Путина по версии Левада-Центра]
* ''[[Рой Медведев]]''. [http://www.2000.net.ua/f/46385 Владимир Путин. Восемь лет спустя] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20080211175644/http://www.2000.net.ua/f/46385 |date=2008-02-11 }}
* [http://novayagazeta.ru/data/2008/03/35.html ''Сирены современной России. Изобличаю и обвиняю''.] [[Афанасьев, Юрий Николаевич|Юрий Афанасьев]] ''[[Новая газета]]'' № 03 от [[17 января]] [[2008]] г.
* [http://grani.ru/Politics/Russia/President/m.132110.html ''Будет ли оттепель?''] [[Пионтковский, Андрей Андреевич (политолог)|Андрей Пионтковский]] 8 января [[2008]] г.
* [http://ru.rodovid.org/wk/Запись:22637 Генеалогия В. В. Путина в Родоводе]
* [http://cuamckuykot.ru/whos-behind-putin-arrest-3828.html Кто стоит за «арестом Владимира Путина»?] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20141219052324/http://cuamckuykot.ru/whos-behind-putin-arrest-3828.html |date=2014-12-19 }}
* [http://www.obeschania.ru/persons/putin-vladimir Обещания В. В. Путина на сайте «Обещания. Ru»] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20161208125039/http://obeschania.ru/persons/putin-vladimir |date=2016-12-08 }}
* [http://ria.ru/spravka/20131007/968182407.html Биография Владимира Путина на новостном портале РИА Новости]
== Пайвандҳо ==
* [http://putin.kremlin.ru/ Сомонаи расмӣ]
* [http://www.ozodi.org/content/wsj-on-what-putin-afraid-of/25318237.html Путин аз чӣ метарсад?]
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
{{Президентҳои Федератсия Русия}}
{{Сарварони мамлакатҳои ИДМ}}
{{ПБ}}
[[Гурӯҳ:Президентҳои Русия]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони Русия]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XX]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XXI]]
[[Гурӯҳ:Сарварони асри XXI]]
[[Гурӯҳ:Роҳбарони кунунии кишварҳо]]
c58hcf9s0nob2r0lka1tavzz0f44zhn
1309384
1309373
2022-08-07T04:56:05Z
Шухрат Саъдиев
5132
Вироиши [[Special:Contributions/46.204.68.10|46.204.68.10]] ([[User talk:46.204.68.10|Баҳс]]) вогардонида шуд ба охирин тағйире, ки [[User:46.204.76.64|46.204.76.64]] анҷом дода буд
wikitext
text/x-wiki
{{Ходими давлатӣ
| ном = Владимир Владимирович Путин
| номи аслӣ =
| акс =
|вазифа = [[Президенти Федератсияи Русия]]
| парчам = Flag of Germany (1935–1945).svg
| аввалдавр = 7 майи 2012
| охирдавр =
| премьер = [[Виктор Зубков]] (и. в.)<br>[[Дмитрий Медведев]]
| пешгузашта = [[Дмитрий Медведев]]
| ҷонишин =
| аввалдавр_2 = 7 майи 2000
| охирдавр_2 = 7 майи 2008<br><small>(и. в. аз 31 декабри 1999)</small>
| премьер_2 = [[Касьянов, Михаил Михайлович|Михаил Михайлович Касьянов]]<br>[[Христенко, Виктор Борисович|Виктор Борисович Христенко]] (и. о.)<br>[[Фрадков, Михаил Ефимович|Михаил Ефимович Фрадков]]<br>[[Виктор Зубков]]
| пешгузашта_2 = [[Борис Ельцин]]
| ҷонишин_2 = [[Дмитрий Медведев]]
| вазифа_3 = [[Раиси Ҳукумати Федератсияи Русия]]
| парчам_3 = Flag of Germany (1935–1945).svg
| аввалдавр_3 = 8 майи 2008
| охирдавр_3 = 7 майи 2012
| президент_3 = [[Дмитрий Медведев]]
| пешгузашта_3 = [[Виктор Зубков]]<ref>[https://lenta.ru/news/2007/09/14/zubkov/ Lenta.ru, «Виктор Зубков утвержден премьер-министром России», 14 сентября 2007]</ref>
| ҷонишин_3 = [[Виктор Зубков]] (и. в.)<br>[[Дмитрий Медведев]]
| парчам_4 = Flag of Russia.svg
| аввалдавр_4 = 16 августи 1999
| охирдавр_4 = 7 майи 2000<br><small>(и. в. аз 9 августи 1999)</small>
| президент_4 = [[Борис Ельцин]] (до 31 декабря 1999)
| пешгузашта_4 = [[Степашин, Сергей Вадимович|Сергей Вадимович Степашин]]
| ҷонишин_4 = [[Касьянов, Михаил Михайлович|Михаил Михайлович Касьянов]]
| вазифа_5 = [[Шӯрои бехатарии Федератсияи Русия|Котиби Шӯрои бехатарии Федератсияи Русия]]
| парчам_5 = Emblem Security Council of Russia.svg
| аввалдавр_5 = 29 март
| охирдавр_5 = 9 августи 1999
| президент_5 = [[Борис Ельцин]]
| пешгузашта_5 = [[Бордюжа, Николай Николаевич|Николай Николаевич Бордюжа]]
| ҷонишин_5 = [[Иванов, Сергей Борисович|Сергей Борисович Иванов]]
| вазифа_6 = Раиси Шӯрои вазирони [[Давлатҳои иттифоқ]]
| парчам_6 = Flag of Russia.svg
| парчам2_6 = Flag of Belarus.svg
| аввалдавр_6 = 27 майи 2008
| охирдавр_6 = 18 июли 2012
| пешгузашта_6 = [[Виктор Зубков]]
| ҷонишин_6 = [[Дмитрий Медведев]]
| вазифа_7 = [[Хадамоти федеролии Федератсияи Русия|Директори ФСБ Русия]]
| парчам_7 = FSB Emblem.png
| аввалдавр_7 = 25 июли 1998
| охирдавр_7 = 9 августи 1999
| президент_7 = [[Борис Ельцин]]
| пешгузашта_7 = [[Ковалёв, Николай Дмитриевич|Николай Дмитриевич Ковалёв]]
| ҷонишин_7 = [[Патрушев, Николай Платонович|Николай Платонович Патрушев]]
| вазифа_8 = [[Единая Россия|Раиси ҳизби «Единая Россия»]]
| парчам_8 = United_Russia_Logos.svg
| аввалдавр_8 = 7 майи 2008
| охирдавр_8 = 26 майи 2012
| пешгузашта_8 = [[Грызлов, Борис Вячеславович|Борис Вячеславович Грызлов]]
| ҷонишин_8 = [[Дмитрий Медведев]]
| вазифа_9 = Раиси [[Шӯрои сарони давлатҳои ИДМ]]
| парчам_9 = Flag of the CIS.svg
| парчам2_9 = Emblem of CIS.svg
| аввалдавр_9 =
| охирдавр_9 =
| пешгузашта_9 =
| ҷонишин_9 =
|зодгоҳ =
| шаҳрвандӣ = {{USSR}}→<br>{{RUS}}
| ҳамсар =
| фарзандон =
| рутбаи ҳарбӣ = ҚМ ФР, полковник
| солҳои хидмат = 1975—1991
| мансубият =
| намуди қушун = [[Комитети бехатарии давлатии СССР|КГБ СССР]]
| ҳизб =
| маълумот =
| дараҷаи илмӣ = {{Дараҷаи илмӣ|номзад|илмҳои иқтисод}}
| касб = [[сиёсатмадор]]
| фаъолият = [[президенти Федератсияи Русия]]
| эътиқод =
| награды =
{{(!}} style="background: transparent;"
{{!}}{{Орден Почёта|1996}}{{!!}}{{Медаль За безупречную службу 2 степени}}{{!!}}{{Медаль За безупречную службу 3 степени}}
{{!}}-
{{!}}{{Медаль Босния-Косово}}{{!!}}{{Орден За заслуги перед Республикой Дагестан}}
{{!)}}
{{(!}}style="background: transparent;"
{{!}} {{Кавалер Большого Креста ордена Почётного легиона}} {{!!}}{{Орден Золотого орла}}{{!!}}{{Орден За выдающиеся заслуги (Узбекистан)}}
{{!}}-
{{!}} {{Орден Исмоили Самони}}{{!!}}{{Орден Освободителя 1 класса (Венесуэла)}}{{!!}} {{Большой крест ордена святого Карла}}
{{!}}-
{{!}}{{Орден короля Абдель-Азиза}}{{!!}}{{Орден Хо Ши Мина}}{{!!}}{{Орден Хосе Марти}}
{{!}}-
{{!}}{{Большая цепь ордена Республики Сербия}}{{!!}}{{Орден Заида}}{{!!}}{{Золотой Олимпийский орден}}
{{!)}}
{{(!}} style="background: transparent;"
{{!}}{{Орден Дружбы народов (Белоруссия)}}{{!!}}{{Медаль За заслуги Национальной Народный Армии III степени}}
{{!)}}
{{(!}}style="background: transparent;"
{{!)}}
{{(!}}style="background: transparent;"
{{!}}{{Орден Славы и Чести}}{{!!}} {{Орден святого князя Владимира 1 степени}}{{!!}}{{Орден Сергия Радонежского 1 степени}}{{!!}}{{Почётный гражданин Санкт-Петербурга}}{{!!}}{{Почётный гражданин Республики Крым}}{{!!}}{{Мастер спорта СССР}}{{!!}}{{Заслуженный тренер России}}
{{!)}}
{{(!}}style="background: transparent;"
{{!}} {{Именное огнестрельное оружие (Украина)}}
{{!}}[[Акс:Военно-морской палаш.png|40пкс|Именной морской палаш от командующего ЧФ РФ адмирала Владимира Комоедова и командующего Военно-морскими силами Украины Михаила Ежеля|link=Именное оружие]]<ref>{{публикация|статья|автор=Владимиров|автор имя=Д.|заглавие=Созвездие стрельцов|подзаголовок=Что в личном оружейном арсенале российских политиков|ссылка=https://rg.ru/anons/arc_2001/1025/1.shtm|архив=|архив дата=|издание=[[Российская газета]]|-язык=ru|год=2001|месяц=10|день=25|номер=208 [2820]}}{{v|12|04|2015}}</ref>{{!!}}{{Орден Шейх-уль-ислама}}
{{!)}}
|сайт = [[kremlin.ru]]
}}
'''Влади́мир Влади́мирович Пу́тин''' (тав. [[7 октябр]]и [[соли 1952|1952]], [[Санкт-Петербург|Ленинград]], РСФСР, [[ИҶШС]]) — [[ходими давлатӣ|ходими давлатии]] [[Русия]], [[Президенти Федератсияи Русия|президенти амалкунандаи Федератсияи Русия]] аз [[7 май]]и [[соли 2012]]. Аз соли 2000 то 2008 — президенти дуюми [[Федератсияи Русия]]. Дар солҳои 1999—2000 ва солҳои 2008 то 2012 — раиси Ҳукумати Федератсияи Русия. Вазифаҳои директори [[:ru:Федеральная служба безопасности Российской Федерации|Хадамоти федеролии амниятӣ]] аз соли 1998 то 1999, котиби [[:ru:Совет безопасности Российской Федерации|Шӯрои амнияти ФР-ро]] дар соли 1999 ба уҳда дошт.
== Зиндагинома ==
{{васеъкунии фасл}}
Влади́мир Влади́мирович Пу́тин [[7 октябр]]и [[соли 1952]] дар [[Санкт-Петербург|Ленинград]] таваллуд шудааст. Владимир дар оила писари сеюм буд — ӯ ду бародари калон дошт, ки то таваллуди вай мурда буданд: Виктор (1940—1942) ва Альберт (то [[Ҷанги Бузурги Ватанӣ]]).
=== Хизмат дар КГБ ===
Соли 1975 факултети ҳуқуқшиносии Донишгоҳи давлатии Ленинградро хатм кардааст. Мувофиқи тақсимот барои кор ба Кумитаи бехатарии давлатӣ фиристода мешавад.<ref name="аз шахси аввал">{{книга |автор = Геворкян Н., Тимакова Н., Колесников А. |заглавие = От первого лица. Разговоры с Владимиром Путиным |издательство = Вагриус |год = 2000 |ссылка = http://kremlin.ru/articles/bookintro1.shtml |isbn = 5-264-00257-6}}</ref><ref name="bio">{{cite web|url=https://rg.ru/2008/11/18/putin-biografiya.html|title=Биография Владимира Путина}}</ref>.
Соли 1975 «Курси омодагии ҳайати фаврӣ»-ро дар [[Охта (ноҳия таърихӣ)|Охта]] («401-ум мактаб») хатм намуда, афсари хурди (лейтенанти калони адлия) низоми мақомоти ҳудудии КГБ-и СССР мегардад.<ref name="bio" />.
[[File:Vladimir_Putin_in_KGB_uniform.jpg|left|thumb|236x236px|Сурат аз парвандаи шахсии корманди КГБ]]
Баъди соли дар самти [[зиддиҷосусӣ]] дар шуъбаи тафтишотии идораи [[КГБ]]-и [[Санкт-Петербург|Ленинград]] кор кардааст.<ref name="aif_putin">{{cite web|url=http://www.sz.aif.ru/politic/news/56269|title=АИФ: Владимир Путин объяснил свои амбиции на президентство|archiveurl=https://www.webcitation.org/67yb7mhHo?url=http://www.sz.aif.ru/politic/news/56269|archivedate=2012-05-27|accessdate=2017-01-26}}</ref>.
Дар соли 1979 омӯзишро дар курси шашмоҳаи бозомӯзӣ дар Мактаби олии КГБ-и [[Москва|Маскав]] хатм карда ва аз нав ба Ленинград бармегардад.
== Адабиёт ==
=== Осори Путин ===
* ''Путин В. В.'' [http://rubin.do.am/load/nauka/putin_v_v_strategicheskoe_planirovanie_vosproizvodstva_mineralno_syrevoj_bazy_regiona_v_uslovijakh_formirovanija_rynochnykh_otnoshenij/6-1-0-301 Стратегическое планирование воспроизводства минерально-сырьевой базы региона в условиях формирования рыночных отношений (Санкт-Петербург и Ленинградская область)] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20121207131734/http://rubin.do.am/load/nauka/putin_v_v_strategicheskoe_planirovanie_vosproizvodstva_mineralno_syrevoj_bazy_regiona_v_uslovijakh_formirovanija_rynochnykh_otnoshenij/6-1-0-301 |date=2012-12-07 }}: дисс. … канд. экон. наук. — Санкт-Петербург, 1997. — 218 с.
* ''Путин В. В.'' [http://www.ng.ru/politics/1999-12-30/4_millenium.html Россия на рубеже тысячелетий] // [[Независимая газета]]. — 1999. — 30 декабря.
* ''Путин В. В.'' [http://www.izvestia.ru/news/511884 Россия сосредотачивается — вызовы, на которые мы должны ответить] // [[Известия]]. — 2012. — 16 января.
* ''Путин В. В.'' [http://www.ng.ru/politics/2012-01-23/1_national.html Россия: национальный вопрос] // [[Независимая газета]]. — 2012. — 23 января.
* ''Путин В. В.'' [http://www.vedomosti.ru/politics/news/1488145/o_nashih_ekonomicheskih_zadachah О наших экономических задачах] // [[Ведомости]]. — 2012. — 30 января. — № 15(3029)
* ''Путин В. В.'' [http://www.kommersant.ru/doc/1866753 Демократия и качество государства] // [[Коммерсантъ]]. — 2012. — 6 февраля. — № 20/П (4805)
* ''Путин В. В.'' [http://kp.ru/daily/3759/2807793/ Строительство справедливости. Социальная политика для России] // [[Комсомольская правда]]. — 2012. — 13 февраля.
* ''Путин В. В.'' [http://www.rg.ru/2012/02/20/putin-armiya.html Быть сильными: гарантии национальной безопасности для России] // [[Российская газета]]. — 2012. — 20 февраля. — № 35(5708)
* ''Putin V.'' [http://www.nytimes.com/2013/09/12/opinion/putin-plea-for-caution-from-russia-on-syria.html A Plea for Caution From Russia] // [[The New York Times]]. — 2013. — September 11.
=== Адабиёт дар бораи Путин ===
* {{книга|автор= Акулов В. Л. |заглавие= Перестройка-2: Что нам готовит Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство=[[Алгоритм (издательство)|Алгоритм]]|год= 2013|том= |страниц= 224|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0413-2|тираж= 2500}}
* {{книга|автор= Алкснис В. И. |заглавие= Прощай, империя! Спасибо Путину|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство=[[Алгоритм (издательство)|Алгоритм]]|год= 2013|том= |страниц= 224|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0513-9|тираж= 2500}}
* {{книга|автор= Белковский С. А.|заглавие= Новейший Путин: Что ждёт Россию?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 224|серия= Власть в тротиловом эквиваленте |isbn= 978-5-4438-0011-0|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Блоцкий О. М.|заглавие= Владимир Путин|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= ОСМОС ПРЕСС|год= 2003|том= |страниц= 335|серия= |isbn= 5-98327-001-X|тираж=}}
* {{книга|автор= Большаков В. В. |заглавие= Путин навсегда: Кому это надо и к чему приведёт?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 400|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0400-2|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Большаков В. В. |заглавие= Сердюков и женский батальон: Куда смотрит Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 416|серия= Всех воров на кол!|isbn= 978-5-4438-0399-9|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Буковский В. К.|заглавие= Наследники Лаврентия Берии. Путин и его команда|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 240|серия= Власть в тротиловом эквиваленте|isbn= 978-5-4438-0337-1|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Бушин В. С.|заглавие= Цирк Владимира Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 240|серия= Политические тайны XX века|isbn= 978-5-4438-0273-2|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Верхотуров Д. Н.|заглавие= Путин, учись ӯ Сталина! Как спасти Россию|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Яуза-пресс|год= 2013|том= |страниц= 256|серия= Сталин слезам не верит|isbn= 978-5-9955-0530-3|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Гореславская Н. Б.|заглавие= Неизвестный Путин: Тайны личной жизни|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 224|серия= Гении и злодеи|isbn= 978-5-4438-0059-2|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Гуревич В. Д.|заглавие= Владимир Путин. Родители. Друзья. Учителя|ответственный= |ссылка= |место= СПб.|издательство= Изд-во Юрид. ин-та|год= 2004|том= |страниц= 173|серия= |isbn= 5-86247-068-9|тираж= }}
* {{книга|автор= Дегоев В. В., Ибрагимов Р. Ю.|заглавие= Россия при Путине: обретения, тревоги, надежды|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Империум XXI век|год= 2007|том= |страниц= 237|серия= |isbn= 978-5-91317-005-7|тираж= }}
* {{книга|автор= Дроздов Ю. И., Фартышев В. И.|заглавие= Юрий Андропов и Владимир Путин. На пути к возрождению|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= ОЛМА-Пресс|год= 2001|том= |страниц= 349|серия= Досье|isbn= 5-224-01933-8 |тираж= }}
* {{книга|автор= Дугин А. Г.|заглавие= Путин против Путина: бывший будущий президент|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Яуза-пресс|год= 2012|том= |страниц= 320|серия= «Грязное бельё» Кремля|isbn= 978-5-9955-0386-6|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Ежков Д. Г.|заглавие= Путин: почему он стал таким?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 256|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0144-5|тираж= 5000}}
* {{книга|автор= Ермолов Г. В.|заглавие= Путин, Россия: О чём молчит Би-Би-Си?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2003|том= |страниц= 240|серия= Политические расследования|isbn= 978-5-4438-0300-5|тираж= 2500}}
* {{книга|автор= Зубков Н. П. |заглавие= Путин на мировой арене|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= [[Алгоритм (издательство)|Алгоритм]]|год= 2014|том= |страниц= 224|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0657-0|тираж= 1500}}
* {{книга|автор= Калашников М.|заглавие= Крах путинской России. Тьма в конце туннеля|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Яуза-пресс|год= 2013|том= |страниц= 320|серия= Информационная война|isbn= 978-5-9955-0687-4|тираж= 2100}}
* {{книга|автор= Калашников М.|заглавие= Путин Инкорпорейтед|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 400|серия= Как Путину обустроить Россию|isbn= 978-5-4438-0289-3|тираж= 2500}}
* {{книга|автор= Калашников М.|заглавие= Станет ли Путин новым Сталиным?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 240|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0202-2|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Кашин О. В.|заглавие= Реакция Путина: Что такое хорошо и что такое плохо|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2003|том= |страниц= 224|серия= Политические расследования|isbn= 978-5-4438-0517-7|тираж= 2000}}
* ''Кара-Мурза С. Г.'' Оппозиция, или Как противостоять Путину? М.: Алгоритм. — (Политический бестселлер). — ISBN 978-5-432-00061-3, 3000 экз., 304 с.
* {{книга|автор= Кирпичёв В.|заглавие= Путин против либерального болота: Как сохранить Россию|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Книжный мир|год= 2013|том= |страниц= 320|серия= Как Путину обустроить Россию|isbn= 978-580418-0634-9|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Ключников Б. Ф.|заглавие= Большая Европа Владимира Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Звонница-МГ|год= 2013|том= |страниц= 208|серия= XX век: История, лики, лица и личины|isbn= 978-5-88093-235-1|тираж= 1000}}
* {{книга|автор= Колесников А. И.|заглавие= Владимир Путин. На войне как на войне|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Эксмо|год= 2005|том= |страниц= 286|серия= Кремлёвские хроники|isbn= 5-699-12570-1|тираж= }}
* {{книга|автор= Колесников А. И.|заглавие= Меня Путин видел!|nodot=1|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Эксмо|год= |том= |страниц= |серия= |isbn= |тираж= }}
* {{книга|автор= Колесников А. И.|заглавие= Я Путина видел! |nodot=1|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Эксмо|год= 2005|том= |страниц= 480|серия= |isbn= 5-699-08721-4|тираж= 13000}} изд. 2-е, испр. и доп., ил.
* {{книга|автор= Кононенко М. В.|заглавие= Владимир Владимирович |ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 240|серия= Власть в тротиловом эквиваленте|isbn= 978-5-4438-0028-8|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Кофанов А. |заглавие= Россия: Путь к Победе. Горбачёв — Ельцин — Путин — ?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Центрполиграф|год= 2014|том= |страниц= 349|серия= |isbn= 978-5-227-05166-0|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Кремлёв С. |заглавие= Украденная Россия: Использует ли Путин опыт Сталина и Берии?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 224|серия= Политические расследования|isbn= 978-5-4438-0208-4|тираж= 2500}}
* {{книга|автор= Крылов К.|заглавие= Русские вопреки Путину |ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 304|серия= Национальный бестселлер|isbn= 978-5-4320-0079-8|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Кунгуров А. А.|заглавие= Вертикаль: Как работает система Путина |ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= КоЛибри|год= 2005|том= |страниц= XXVIII с., 673|серия= |isbn= 5-98720-008-3|тираж= }}
* {{книга|автор= Леонов Н. С.|заглавие= Что ещё может Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 256|серия= Как Путину обустроить Россию|isbn= 978-5-4438-0251-0|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Леонтьев М. В. |заглавие= За Путина, за Победу!|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 224|серия= Протоколы кремлёвских мудрецов|isbn= 978-5-4438-0409-5|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Лузянин С. Г.|заглавие= Восточная политика Владимира Путина : возвращение России на «Большой Восток» (2004-2008 гг.)|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= АСТ|год= 2007|том= |страниц= 446|серия= |isbn= 5-17-041020-4|тираж= }}
* {{книга|автор= Леонов Н. С.|заглавие= Что ещё может Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 256|серия= Политическое расследование|isbn= 978-5-4438-0051-6|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Медведев Р. А.|заглавие= Владимир Путин|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Молодая гвардия|год= 2007|страниц= 685|серия= Жизнь замечательяыж людей|isbn= 978-5-235-03059-6|ref= Медведев}}
* {{книга|автор= Медведев Р. А.|заглавие= Владимир Путин. Продолжение следует|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Время|год= 2010|страниц= 301|серия= Диалог|isbn= 978-5-9691-0498-3}}
* {{книга|автор= Медведев Р. А.|заглавие= Владимир Путин: четыре года в Кремле|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Время|год= 2005|страниц= 654|серия= Диалог|isbn= 5-9691-0022-6}}
* {{книга|автор= Морозов С. С.|заглавие= Дипломатия В. В. Путина: внешняя политика России 1999-2004 гг|ответственный= |ссылка= |место= СПб.|издательство= Измайловский|год= 2004|том= |страниц= 250|серия= |isbn= 5-93998-012-0|тираж= }}
* {{книга|автор= Мухин А. А.|заглавие= На грани срыва: Что будет делать Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 208|серия= Власть в тротиловом эквиваленте|isbn= 978-5-4438-0138-4|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Немцов Б. Е., Мартынюк Л. |заглавие= Олимпийские игры Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= [[Алгоритм (издательство)|Алгоритм]]|год= 2014|том= |страниц= 208|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0650-1|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Немцов Б. Е., Милов В. С.|заглавие= Путин. Итоги. 10 лет. Независимый экспертный доклад|ответственный= |ссылка= http://files.putin-itogi.ru/Putin-Itogi-10let.pdf|место= М.|издательство= Солидарность|год= 2010|страниц= 48|isbn= }}
* {{книга|заглавие= От первого лица. Разговоры с Владимиром Путиным|ссылка= http://lib.ru/MEMUARY/PUTIN/razgowor.txt|ответственный= Сост. Н. Геворкян, А. Колесников, Н. Тимакова|место= М.|издательство= Вагриус|год= 2000|страниц= 192|isbn= 5-264-00257-6|ref= От первого лица}}
* {{книга|автор= Пионтковский А.|заглавие= Искушение Владимира Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 240|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0329-6|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Пионтковский А. А.|заглавие= Третий путь к рабству|ссылка= |место= М.|издательство= |год= 2010|страницы= |isbn= 978-1-934881-42-2}}
* {{книга|автор= Платонов С. В.|заглавие= Путин — «приёмный сын Ельцина»|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Центрполиграф|год= 2014|том= |страниц= 318|серия= Дорога в Кремль|isbn= 978-5-227-05089-2|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Прибыловский В. В.|заглавие= Кооператив «Озеро» и другие проекты Владимира Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 240|серия= Проект «Путин»|isbn= 5978-5-4438-0015-8|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Прибыловский В.В.|заглавие= Чистка Владимира Путина: Кто выбывает, а кто остаётся?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 256|серия= Всех воров на кол!|isbn= 978-5-4438-0333-3|тираж= 32500}}
* {{книга|автор= Проханов А.А. |заглавие= Четыре цвета Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 304|серия= Как Путину обустроить Россию|isbn= 978-5-4438-0398-2|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Пушков А. К.|заглавие= Постскриптум: Поможет ли России Путин? |nodot=1|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 416|серия= Подлинная история|isbn= 978-5-699-054579-7|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Рар А.|заглавие= Владимир Путин: «Немец» в Кремле|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= ОЛМА-Пресс|год= 2001|том= |страниц= 318|серия= Проект «Путин»|isbn= 5-224-02143-X|тираж= }}
* {{книга|автор= Рар А.|заглавие= Владимир Путин. Лучший немец в Кремле|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 237|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4320-0039-2|тираж= }}
* {{книга|автор= Рар А.|заглавие= Куда пойдёт Путин?: Россия между Китаем и Европой (Почему Западу нужна Россия: Экспертный анализ)|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= ОЛМА Медиа Групп|год= 2012|том= |страниц= 352|серия= |isbn= 978-5-373-04735-7|тираж= 4000}}
* {{книга|автор= Роксборо А.|заглавие= Железный Путин: Взгляд с Запада. Пер. с англ|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Альпина бизнес букс|год= 2012|том= |страниц= 360|серия= |isbn= 978-5-91657-359-6|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Салуцкий А. С.|заглавие= Путин и Четвёртая Россия. Хватит ли президенту твёрдости для «мягкой силы»?| ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Книжный клуб Книговек|год= 2012|том= |страниц= 256|серия= |isbn= 978-5-4224-0580-0|тираж= }}
* {{книга|автор=Сирин Л.|заглавие= Зачем возвращается Путин?: Всё, что вы хотели знать о ВВП, но боялись спросить| ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Яуза-пресс|год= 2012|том= |страниц= 256|серия= «Грязное бельё» Кремля|isbn= 978-5-9955-0367-5|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Сирин Л.|заглавие= Когда уйдёт Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Яуза-Пресс|год= 2012|том= |страниц= 224|серия= «Грязное бельё» Кремля|isbn= 978-5-9955-0419-1|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Скуратов Ю. И.|заглавие= Путин — исполнитель злой воли|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 256|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4320-0059-0|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Стратиевски Д., Гонсаленс К.|заглавие= Путин, водка и казаки: Представления о России на Западе|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2014|том= |страниц= 208|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-699-71816-0, 978-5-4438-0770-6|тираж= 2500}}
* {{книга|автор= Таланов В. Л.|заглавие= Психологический портрет Владимира Путина|ответственный= |ссылка= |место= СПб.|издательство= Б&К|год= 2000|том= |страниц= 61|серия= |isbn= 5-93414-018-3|тираж= }}
* {{книга|автор= Тимченко В. В.|заглавие= Путин и новая Россия = Putin und das neue Russland|ответственный= |ссылка= |место= Ростов-на-Дону |издательство= Феникс|год= 2005|том= |страниц= 411|серия= |isbn= 5-222-06257-0|тираж= }}
* {{книга|автор= Удальцов С. С.|заглавие= Путину — бой!|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 240|серия= Марш миллионов|isbn= 978-5-4438-0209-1|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Усольцев В.|заглавие= Сослуживец: неизвестные страницы жизни Президента|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Эксмо|год= |том= 2004|страниц= 286|серия= |isbn= 5-699-03998-8|тираж=}}
* {{книга|автор=Федоренко А. С.|заглавие= Путин — главный бренд России|место= Донецк|издательство= Издательство А. С. Федоренко|год= 2011|том= 1|страниц= 940|isbn= 978-966-2485-03-5|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Федоренко А. С.|заглавие= Путин — главный бренд России|место= Донецк|издательство= Издательство А. С. Федоренко|год= 2011|том= 2|страниц= 940|isbn= 978-966-2485-01-1|тираж= 3000}}
* {{книга|автор=Федоренко А. С.|заглавие=Путин главный|место=Донецк|издательство=издательство А. С. Федоренко|год=2014|страниц=254|isbn=978-966-2485-10-3|тираж=2000}}
* {{книга|автор=Федоренко А. С.|заглавие=Путин. Узор на заиндевевшем окне Украины|место=Донецк|издательство=Библиограф|год=2014|isbn=978-966-2485-14-1|страниц=300|тираж=1000}}
* {{книга|автор=Федоренко А. С.|заглавие=Путин. Узор на заиндевевшем окне Украины. Что дальше?|место=Донецк|издательство=Библиограф|год=2014|страниц=428|isbn=978-966-2485-15-8|тираж=1000}}
* {{книга|автор=Федоренко А. С.|заглавие=Путин — главный бренд России|место=Донецк|издательство=Библиограф|год=2015|страниц=428|isbn=978-966-2485-16-5}}
* {{книга|автор= Форд Э.|заглавие= Масонский след Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 208|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0133-9|тираж= 3000}}
издана также
* {{книга|автор= Форд Э.|заглавие= Масонский след Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 208|серия= Политический бестселлер|isbn= 978-5-4438-0352-4|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Форд Э.|заглавие= Путины в Германии: Слухи и факты|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 208|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0461-3|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Хазов С.|заглавие= Список Магнитского. Чего боится Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= |том= 2013|страниц= 240|серия= Власть в тротиловом эквиваленте|isbn= 978-5--4438-0446-0|тираж= 3500}}
* {{книга|автор= Хатчинс К., Коробко А.|заглавие= Путин / Пер. с англ|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= ОЛМА Медиа Групп|год= 2012|том= |страниц= 432|серия= |isbn= 978-5-373-04767-8|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Чадаев А. В.|заглавие= Путин. Его идеология|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Европа|год= 2006|том= |страниц= 230|серия= Идеологии|isbn= 5-9739-0040-1 |тираж=}}
* {{книга|автор= Юрьев Д.|заглавие= Режим Путина. Постдемократия|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Европа|год= 2005|том= |страниц= 256|серия= Формы правления|isbn= 5-902048-23-7|тираж=}}
* ''Mascha Gessen''. Der Mann ohne Gesicht. Wladimur Putin. Eine Enthüllung (на немецком языке)
== Сарчашма ==
* [http://putin.kremlin.ru/ Владимир Путин — личный сайт]
* [http://kremlin.ru/ Официальный сайт Президента России]
* [http://premier.gov.ru/ Архив сайта Председателя Правительства РФ В. В. Путина (2008—2012)]
* [http://www.putinaostavit.ru/ Сайт Владимира Владимировича Путина] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20120609221157/http://putinaostavit.ru/ |date=2012-06-09 }} Общественный сайт в поддержку В. В. Путина
* [http://www.putin-itogi.ru/ Путин. Итоги] Независимые экспертные доклады оппозиции
* [http://rln.fm/2011/06/putin-vladimir-vladimirovich-prezident-rf-premer-ministr/ Взгляд на правление Путина с правой точки зрения на RLN.FM]
* [https://web.archive.org/web/20080620082912/http://www.levada.ru/premyer.html Рейтинг доверия Путина по версии Левада-Центра]
* ''[[Рой Медведев]]''. [http://www.2000.net.ua/f/46385 Владимир Путин. Восемь лет спустя] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20080211175644/http://www.2000.net.ua/f/46385 |date=2008-02-11 }}
* [http://novayagazeta.ru/data/2008/03/35.html ''Сирены современной России. Изобличаю и обвиняю''.] [[Афанасьев, Юрий Николаевич|Юрий Афанасьев]] ''[[Новая газета]]'' № 03 от [[17 января]] [[2008]] г.
* [http://grani.ru/Politics/Russia/President/m.132110.html ''Будет ли оттепель?''] [[Пионтковский, Андрей Андреевич (политолог)|Андрей Пионтковский]] 8 января [[2008]] г.
* [http://ru.rodovid.org/wk/Запись:22637 Генеалогия В. В. Путина в Родоводе]
* [http://cuamckuykot.ru/whos-behind-putin-arrest-3828.html Кто стоит за «арестом Владимира Путина»?] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20141219052324/http://cuamckuykot.ru/whos-behind-putin-arrest-3828.html |date=2014-12-19 }}
* [http://www.obeschania.ru/persons/putin-vladimir Обещания В. В. Путина на сайте «Обещания. Ru»] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20161208125039/http://obeschania.ru/persons/putin-vladimir |date=2016-12-08 }}
* [http://ria.ru/spravka/20131007/968182407.html Биография Владимира Путина на новостном портале РИА Новости]
== Пайвандҳо ==
* [http://putin.kremlin.ru/ Сомонаи расмӣ]
* [http://www.ozodi.org/content/wsj-on-what-putin-afraid-of/25318237.html Путин аз чӣ метарсад?]
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
{{Президентҳои Федератсия Русия}}
{{Сарварони мамлакатҳои ИДМ}}
{{ПБ}}
[[Гурӯҳ:Президентҳои Русия]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони Русия]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XX]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XXI]]
[[Гурӯҳ:Сарварони асри XXI]]
[[Гурӯҳ:Роҳбарони кунунии кишварҳо]]
ssw0w0qt46bxeyel3h110xfj6m8d6m5
1309385
1309384
2022-08-07T04:59:00Z
Шухрат Саъдиев
5132
Ботили нусхаи 1309372 аз тарафи [[Special:Contributions/46.204.76.64|46.204.76.64]] ([[User talk:46.204.76.64|Баҳс]])
wikitext
text/x-wiki
{{Ходими давлатӣ
| ном = Владимир Владимирович Путин
| номи аслӣ =
| акс =
|вазифа = [[Президенти Федератсияи Русия]]
| парчам = Standard of the President of the Russian Federation.svg
| аввалдавр = 7 майи 2012
| охирдавр =
| премьер = [[Виктор Зубков]] (и. в.)<br>[[Дмитрий Медведев]]
| пешгузашта = [[Дмитрий Медведев]]
| ҷонишин =
| аввалдавр_2 = 7 майи 2000
| охирдавр_2 = 7 майи 2008<br><small>(и. в. аз 31 декабри 1999)</small>
| премьер_2 = [[Касьянов, Михаил Михайлович|Михаил Михайлович Касьянов]]<br>[[Христенко, Виктор Борисович|Виктор Борисович Христенко]] (и. о.)<br>[[Фрадков, Михаил Ефимович|Михаил Ефимович Фрадков]]<br>[[Виктор Зубков]]
| пешгузашта_2 = [[Борис Ельцин]]
| ҷонишин_2 = [[Дмитрий Медведев]]
| вазифа_3 = [[Раиси Ҳукумати Федератсияи Русия]]
| парчам_3 = Flag of Russia.svg
| аввалдавр_3 = 8 майи 2008
| охирдавр_3 = 7 майи 2012
| президент_3 = [[Дмитрий Медведев]]
| пешгузашта_3 = [[Виктор Зубков]]<ref>[https://lenta.ru/news/2007/09/14/zubkov/ Lenta.ru, «Виктор Зубков утвержден премьер-министром России», 14 сентября 2007]</ref>
| ҷонишин_3 = [[Виктор Зубков]] (и. в.)<br>[[Дмитрий Медведев]]
| парчам_4 = Flag of Russia.svg
| аввалдавр_4 = 16 августи 1999
| охирдавр_4 = 7 майи 2000<br><small>(и. в. аз 9 августи 1999)</small>
| президент_4 = [[Борис Ельцин]] (до 31 декабря 1999)
| пешгузашта_4 = [[Степашин, Сергей Вадимович|Сергей Вадимович Степашин]]
| ҷонишин_4 = [[Касьянов, Михаил Михайлович|Михаил Михайлович Касьянов]]
| вазифа_5 = [[Шӯрои бехатарии Федератсияи Русия|Котиби Шӯрои бехатарии Федератсияи Русия]]
| парчам_5 = Emblem Security Council of Russia.svg
| аввалдавр_5 = 29 март
| охирдавр_5 = 9 августи 1999
| президент_5 = [[Борис Ельцин]]
| пешгузашта_5 = [[Бордюжа, Николай Николаевич|Николай Николаевич Бордюжа]]
| ҷонишин_5 = [[Иванов, Сергей Борисович|Сергей Борисович Иванов]]
| вазифа_6 = Раиси Шӯрои вазирони [[Давлатҳои иттифоқ]]
| парчам_6 = Flag of Russia.svg
| парчам2_6 = Flag of Belarus.svg
| аввалдавр_6 = 27 майи 2008
| охирдавр_6 = 18 июли 2012
| пешгузашта_6 = [[Виктор Зубков]]
| ҷонишин_6 = [[Дмитрий Медведев]]
| вазифа_7 = [[Хадамоти федеролии Федератсияи Русия|Директори ФСБ Русия]]
| парчам_7 = FSB Emblem.png
| аввалдавр_7 = 25 июли 1998
| охирдавр_7 = 9 августи 1999
| президент_7 = [[Борис Ельцин]]
| пешгузашта_7 = [[Ковалёв, Николай Дмитриевич|Николай Дмитриевич Ковалёв]]
| ҷонишин_7 = [[Патрушев, Николай Платонович|Николай Платонович Патрушев]]
| вазифа_8 = [[Единая Россия|Раиси ҳизби «Единая Россия»]]
| парчам_8 = United_Russia_Logos.svg
| аввалдавр_8 = 7 майи 2008
| охирдавр_8 = 26 майи 2012
| пешгузашта_8 = [[Грызлов, Борис Вячеславович|Борис Вячеславович Грызлов]]
| ҷонишин_8 = [[Дмитрий Медведев]]
| вазифа_9 = Раиси [[Шӯрои сарони давлатҳои ИДМ]]
| парчам_9 = Flag of the CIS.svg
| парчам2_9 = Emblem of CIS.svg
| аввалдавр_9 =
| охирдавр_9 =
| пешгузашта_9 =
| ҷонишин_9 =
|зодгоҳ =
| шаҳрвандӣ = {{USSR}}→<br>{{RUS}}
| ҳамсар =
| фарзандон =
| рутбаи ҳарбӣ = ҚМ ФР, полковник
| солҳои хидмат = 1975—1991
| мансубият =
| намуди қушун = [[Комитети бехатарии давлатии СССР|КГБ СССР]]
| ҳизб =
| маълумот =
| дараҷаи илмӣ = {{Дараҷаи илмӣ|номзад|илмҳои иқтисод}}
| касб = [[сиёсатмадор]]
| фаъолият = [[президенти Федератсияи Русия]]
| эътиқод =
| награды =
{{(!}} style="background: transparent;"
{{!}}{{Орден Почёта|1996}}{{!!}}{{Медаль За безупречную службу 2 степени}}{{!!}}{{Медаль За безупречную службу 3 степени}}
{{!}}-
{{!}}{{Медаль Босния-Косово}}{{!!}}{{Орден За заслуги перед Республикой Дагестан}}
{{!)}}
{{(!}}style="background: transparent;"
{{!}} {{Кавалер Большого Креста ордена Почётного легиона}} {{!!}}{{Орден Золотого орла}}{{!!}}{{Орден За выдающиеся заслуги (Узбекистан)}}
{{!}}-
{{!}} {{Орден Исмоили Самони}}{{!!}}{{Орден Освободителя 1 класса (Венесуэла)}}{{!!}} {{Большой крест ордена святого Карла}}
{{!}}-
{{!}}{{Орден короля Абдель-Азиза}}{{!!}}{{Орден Хо Ши Мина}}{{!!}}{{Орден Хосе Марти}}
{{!}}-
{{!}}{{Большая цепь ордена Республики Сербия}}{{!!}}{{Орден Заида}}{{!!}}{{Золотой Олимпийский орден}}
{{!)}}
{{(!}} style="background: transparent;"
{{!}}{{Орден Дружбы народов (Белоруссия)}}{{!!}}{{Медаль За заслуги Национальной Народный Армии III степени}}
{{!)}}
{{(!}}style="background: transparent;"
{{!)}}
{{(!}}style="background: transparent;"
{{!}}{{Орден Славы и Чести}}{{!!}} {{Орден святого князя Владимира 1 степени}}{{!!}}{{Орден Сергия Радонежского 1 степени}}{{!!}}{{Почётный гражданин Санкт-Петербурга}}{{!!}}{{Почётный гражданин Республики Крым}}{{!!}}{{Мастер спорта СССР}}{{!!}}{{Заслуженный тренер России}}
{{!)}}
{{(!}}style="background: transparent;"
{{!}} {{Именное огнестрельное оружие (Украина)}}
{{!}}[[Акс:Военно-морской палаш.png|40пкс|Именной морской палаш от командующего ЧФ РФ адмирала Владимира Комоедова и командующего Военно-морскими силами Украины Михаила Ежеля|link=Именное оружие]]<ref>{{публикация|статья|автор=Владимиров|автор имя=Д.|заглавие=Созвездие стрельцов|подзаголовок=Что в личном оружейном арсенале российских политиков|ссылка=https://rg.ru/anons/arc_2001/1025/1.shtm|архив=|архив дата=|издание=[[Российская газета]]|-язык=ru|год=2001|месяц=10|день=25|номер=208 [2820]}}{{v|12|04|2015}}</ref>{{!!}}{{Орден Шейх-уль-ислама}}
{{!)}}
|сайт = [[kremlin.ru]]
}}
'''Влади́мир Влади́мирович Пу́тин''' (тав. [[7 октябр]]и [[соли 1952|1952]], [[Санкт-Петербург|Ленинград]], РСФСР, [[ИҶШС]]) — [[ходими давлатӣ|ходими давлатии]] [[Русия]], [[Президенти Федератсияи Русия|президенти амалкунандаи Федератсияи Русия]] аз [[7 май]]и [[соли 2012]]. Аз соли 2000 то 2008 — президенти дуюми [[Федератсияи Русия]]. Дар солҳои 1999—2000 ва солҳои 2008 то 2012 — раиси Ҳукумати Федератсияи Русия. Вазифаҳои директори [[:ru:Федеральная служба безопасности Российской Федерации|Хадамоти федеролии амниятӣ]] аз соли 1998 то 1999, котиби [[:ru:Совет безопасности Российской Федерации|Шӯрои амнияти ФР-ро]] дар соли 1999 ба уҳда дошт.
== Зиндагинома ==
{{васеъкунии фасл}}
Влади́мир Влади́мирович Пу́тин [[7 октябр]]и [[соли 1952]] дар [[Санкт-Петербург|Ленинград]] таваллуд шудааст. Владимир дар оила писари сеюм буд — ӯ ду бародари калон дошт, ки то таваллуди вай мурда буданд: Виктор (1940—1942) ва Альберт (то [[Ҷанги Бузурги Ватанӣ]]).
=== Хизмат дар КГБ ===
Соли 1975 факултети ҳуқуқшиносии Донишгоҳи давлатии Ленинградро хатм кардааст. Мувофиқи тақсимот барои кор ба Кумитаи бехатарии давлатӣ фиристода мешавад.<ref name="аз шахси аввал">{{книга |автор = Геворкян Н., Тимакова Н., Колесников А. |заглавие = От первого лица. Разговоры с Владимиром Путиным |издательство = Вагриус |год = 2000 |ссылка = http://kremlin.ru/articles/bookintro1.shtml |isbn = 5-264-00257-6}}</ref><ref name="bio">{{cite web|url=https://rg.ru/2008/11/18/putin-biografiya.html|title=Биография Владимира Путина}}</ref>.
Соли 1975 «Курси омодагии ҳайати фаврӣ»-ро дар [[Охта (ноҳия таърихӣ)|Охта]] («401-ум мактаб») хатм намуда, афсари хурди (лейтенанти калони адлия) низоми мақомоти ҳудудии КГБ-и СССР мегардад.<ref name="bio" />.
[[File:Vladimir_Putin_in_KGB_uniform.jpg|left|thumb|236x236px|Сурат аз парвандаи шахсии корманди КГБ]]
Баъди соли дар самти [[зиддиҷосусӣ]] дар шуъбаи тафтишотии идораи [[КГБ]]-и [[Санкт-Петербург|Ленинград]] кор кардааст.<ref name="aif_putin">{{cite web|url=http://www.sz.aif.ru/politic/news/56269|title=АИФ: Владимир Путин объяснил свои амбиции на президентство|archiveurl=https://www.webcitation.org/67yb7mhHo?url=http://www.sz.aif.ru/politic/news/56269|archivedate=2012-05-27|accessdate=2017-01-26}}</ref>.
Дар соли 1979 омӯзишро дар курси шашмоҳаи бозомӯзӣ дар Мактаби олии КГБ-и [[Москва|Маскав]] хатм карда ва аз нав ба Ленинград бармегардад.
== Адабиёт ==
=== Осори Путин ===
* ''Путин В. В.'' [http://rubin.do.am/load/nauka/putin_v_v_strategicheskoe_planirovanie_vosproizvodstva_mineralno_syrevoj_bazy_regiona_v_uslovijakh_formirovanija_rynochnykh_otnoshenij/6-1-0-301 Стратегическое планирование воспроизводства минерально-сырьевой базы региона в условиях формирования рыночных отношений (Санкт-Петербург и Ленинградская область)] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20121207131734/http://rubin.do.am/load/nauka/putin_v_v_strategicheskoe_planirovanie_vosproizvodstva_mineralno_syrevoj_bazy_regiona_v_uslovijakh_formirovanija_rynochnykh_otnoshenij/6-1-0-301 |date=2012-12-07 }}: дисс. … канд. экон. наук. — Санкт-Петербург, 1997. — 218 с.
* ''Путин В. В.'' [http://www.ng.ru/politics/1999-12-30/4_millenium.html Россия на рубеже тысячелетий] // [[Независимая газета]]. — 1999. — 30 декабря.
* ''Путин В. В.'' [http://www.izvestia.ru/news/511884 Россия сосредотачивается — вызовы, на которые мы должны ответить] // [[Известия]]. — 2012. — 16 января.
* ''Путин В. В.'' [http://www.ng.ru/politics/2012-01-23/1_national.html Россия: национальный вопрос] // [[Независимая газета]]. — 2012. — 23 января.
* ''Путин В. В.'' [http://www.vedomosti.ru/politics/news/1488145/o_nashih_ekonomicheskih_zadachah О наших экономических задачах] // [[Ведомости]]. — 2012. — 30 января. — № 15(3029)
* ''Путин В. В.'' [http://www.kommersant.ru/doc/1866753 Демократия и качество государства] // [[Коммерсантъ]]. — 2012. — 6 февраля. — № 20/П (4805)
* ''Путин В. В.'' [http://kp.ru/daily/3759/2807793/ Строительство справедливости. Социальная политика для России] // [[Комсомольская правда]]. — 2012. — 13 февраля.
* ''Путин В. В.'' [http://www.rg.ru/2012/02/20/putin-armiya.html Быть сильными: гарантии национальной безопасности для России] // [[Российская газета]]. — 2012. — 20 февраля. — № 35(5708)
* ''Putin V.'' [http://www.nytimes.com/2013/09/12/opinion/putin-plea-for-caution-from-russia-on-syria.html A Plea for Caution From Russia] // [[The New York Times]]. — 2013. — September 11.
=== Адабиёт дар бораи Путин ===
* {{книга|автор= Акулов В. Л. |заглавие= Перестройка-2: Что нам готовит Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство=[[Алгоритм (издательство)|Алгоритм]]|год= 2013|том= |страниц= 224|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0413-2|тираж= 2500}}
* {{книга|автор= Алкснис В. И. |заглавие= Прощай, империя! Спасибо Путину|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство=[[Алгоритм (издательство)|Алгоритм]]|год= 2013|том= |страниц= 224|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0513-9|тираж= 2500}}
* {{книга|автор= Белковский С. А.|заглавие= Новейший Путин: Что ждёт Россию?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 224|серия= Власть в тротиловом эквиваленте |isbn= 978-5-4438-0011-0|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Блоцкий О. М.|заглавие= Владимир Путин|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= ОСМОС ПРЕСС|год= 2003|том= |страниц= 335|серия= |isbn= 5-98327-001-X|тираж=}}
* {{книга|автор= Большаков В. В. |заглавие= Путин навсегда: Кому это надо и к чему приведёт?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 400|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0400-2|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Большаков В. В. |заглавие= Сердюков и женский батальон: Куда смотрит Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 416|серия= Всех воров на кол!|isbn= 978-5-4438-0399-9|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Буковский В. К.|заглавие= Наследники Лаврентия Берии. Путин и его команда|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 240|серия= Власть в тротиловом эквиваленте|isbn= 978-5-4438-0337-1|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Бушин В. С.|заглавие= Цирк Владимира Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 240|серия= Политические тайны XX века|isbn= 978-5-4438-0273-2|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Верхотуров Д. Н.|заглавие= Путин, учись ӯ Сталина! Как спасти Россию|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Яуза-пресс|год= 2013|том= |страниц= 256|серия= Сталин слезам не верит|isbn= 978-5-9955-0530-3|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Гореславская Н. Б.|заглавие= Неизвестный Путин: Тайны личной жизни|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 224|серия= Гении и злодеи|isbn= 978-5-4438-0059-2|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Гуревич В. Д.|заглавие= Владимир Путин. Родители. Друзья. Учителя|ответственный= |ссылка= |место= СПб.|издательство= Изд-во Юрид. ин-та|год= 2004|том= |страниц= 173|серия= |isbn= 5-86247-068-9|тираж= }}
* {{книга|автор= Дегоев В. В., Ибрагимов Р. Ю.|заглавие= Россия при Путине: обретения, тревоги, надежды|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Империум XXI век|год= 2007|том= |страниц= 237|серия= |isbn= 978-5-91317-005-7|тираж= }}
* {{книга|автор= Дроздов Ю. И., Фартышев В. И.|заглавие= Юрий Андропов и Владимир Путин. На пути к возрождению|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= ОЛМА-Пресс|год= 2001|том= |страниц= 349|серия= Досье|isbn= 5-224-01933-8 |тираж= }}
* {{книга|автор= Дугин А. Г.|заглавие= Путин против Путина: бывший будущий президент|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Яуза-пресс|год= 2012|том= |страниц= 320|серия= «Грязное бельё» Кремля|isbn= 978-5-9955-0386-6|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Ежков Д. Г.|заглавие= Путин: почему он стал таким?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 256|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0144-5|тираж= 5000}}
* {{книга|автор= Ермолов Г. В.|заглавие= Путин, Россия: О чём молчит Би-Би-Си?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2003|том= |страниц= 240|серия= Политические расследования|isbn= 978-5-4438-0300-5|тираж= 2500}}
* {{книга|автор= Зубков Н. П. |заглавие= Путин на мировой арене|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= [[Алгоритм (издательство)|Алгоритм]]|год= 2014|том= |страниц= 224|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0657-0|тираж= 1500}}
* {{книга|автор= Калашников М.|заглавие= Крах путинской России. Тьма в конце туннеля|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Яуза-пресс|год= 2013|том= |страниц= 320|серия= Информационная война|isbn= 978-5-9955-0687-4|тираж= 2100}}
* {{книга|автор= Калашников М.|заглавие= Путин Инкорпорейтед|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 400|серия= Как Путину обустроить Россию|isbn= 978-5-4438-0289-3|тираж= 2500}}
* {{книга|автор= Калашников М.|заглавие= Станет ли Путин новым Сталиным?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 240|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0202-2|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Кашин О. В.|заглавие= Реакция Путина: Что такое хорошо и что такое плохо|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2003|том= |страниц= 224|серия= Политические расследования|isbn= 978-5-4438-0517-7|тираж= 2000}}
* ''Кара-Мурза С. Г.'' Оппозиция, или Как противостоять Путину? М.: Алгоритм. — (Политический бестселлер). — ISBN 978-5-432-00061-3, 3000 экз., 304 с.
* {{книга|автор= Кирпичёв В.|заглавие= Путин против либерального болота: Как сохранить Россию|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Книжный мир|год= 2013|том= |страниц= 320|серия= Как Путину обустроить Россию|isbn= 978-580418-0634-9|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Ключников Б. Ф.|заглавие= Большая Европа Владимира Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Звонница-МГ|год= 2013|том= |страниц= 208|серия= XX век: История, лики, лица и личины|isbn= 978-5-88093-235-1|тираж= 1000}}
* {{книга|автор= Колесников А. И.|заглавие= Владимир Путин. На войне как на войне|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Эксмо|год= 2005|том= |страниц= 286|серия= Кремлёвские хроники|isbn= 5-699-12570-1|тираж= }}
* {{книга|автор= Колесников А. И.|заглавие= Меня Путин видел!|nodot=1|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Эксмо|год= |том= |страниц= |серия= |isbn= |тираж= }}
* {{книга|автор= Колесников А. И.|заглавие= Я Путина видел! |nodot=1|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Эксмо|год= 2005|том= |страниц= 480|серия= |isbn= 5-699-08721-4|тираж= 13000}} изд. 2-е, испр. и доп., ил.
* {{книга|автор= Кононенко М. В.|заглавие= Владимир Владимирович |ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 240|серия= Власть в тротиловом эквиваленте|isbn= 978-5-4438-0028-8|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Кофанов А. |заглавие= Россия: Путь к Победе. Горбачёв — Ельцин — Путин — ?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Центрполиграф|год= 2014|том= |страниц= 349|серия= |isbn= 978-5-227-05166-0|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Кремлёв С. |заглавие= Украденная Россия: Использует ли Путин опыт Сталина и Берии?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 224|серия= Политические расследования|isbn= 978-5-4438-0208-4|тираж= 2500}}
* {{книга|автор= Крылов К.|заглавие= Русские вопреки Путину |ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 304|серия= Национальный бестселлер|isbn= 978-5-4320-0079-8|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Кунгуров А. А.|заглавие= Вертикаль: Как работает система Путина |ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= КоЛибри|год= 2005|том= |страниц= XXVIII с., 673|серия= |isbn= 5-98720-008-3|тираж= }}
* {{книга|автор= Леонов Н. С.|заглавие= Что ещё может Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 256|серия= Как Путину обустроить Россию|isbn= 978-5-4438-0251-0|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Леонтьев М. В. |заглавие= За Путина, за Победу!|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 224|серия= Протоколы кремлёвских мудрецов|isbn= 978-5-4438-0409-5|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Лузянин С. Г.|заглавие= Восточная политика Владимира Путина : возвращение России на «Большой Восток» (2004-2008 гг.)|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= АСТ|год= 2007|том= |страниц= 446|серия= |isbn= 5-17-041020-4|тираж= }}
* {{книга|автор= Леонов Н. С.|заглавие= Что ещё может Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 256|серия= Политическое расследование|isbn= 978-5-4438-0051-6|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Медведев Р. А.|заглавие= Владимир Путин|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Молодая гвардия|год= 2007|страниц= 685|серия= Жизнь замечательяыж людей|isbn= 978-5-235-03059-6|ref= Медведев}}
* {{книга|автор= Медведев Р. А.|заглавие= Владимир Путин. Продолжение следует|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Время|год= 2010|страниц= 301|серия= Диалог|isbn= 978-5-9691-0498-3}}
* {{книга|автор= Медведев Р. А.|заглавие= Владимир Путин: четыре года в Кремле|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Время|год= 2005|страниц= 654|серия= Диалог|isbn= 5-9691-0022-6}}
* {{книга|автор= Морозов С. С.|заглавие= Дипломатия В. В. Путина: внешняя политика России 1999-2004 гг|ответственный= |ссылка= |место= СПб.|издательство= Измайловский|год= 2004|том= |страниц= 250|серия= |isbn= 5-93998-012-0|тираж= }}
* {{книга|автор= Мухин А. А.|заглавие= На грани срыва: Что будет делать Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 208|серия= Власть в тротиловом эквиваленте|isbn= 978-5-4438-0138-4|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Немцов Б. Е., Мартынюк Л. |заглавие= Олимпийские игры Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= [[Алгоритм (издательство)|Алгоритм]]|год= 2014|том= |страниц= 208|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0650-1|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Немцов Б. Е., Милов В. С.|заглавие= Путин. Итоги. 10 лет. Независимый экспертный доклад|ответственный= |ссылка= http://files.putin-itogi.ru/Putin-Itogi-10let.pdf|место= М.|издательство= Солидарность|год= 2010|страниц= 48|isbn= }}
* {{книга|заглавие= От первого лица. Разговоры с Владимиром Путиным|ссылка= http://lib.ru/MEMUARY/PUTIN/razgowor.txt|ответственный= Сост. Н. Геворкян, А. Колесников, Н. Тимакова|место= М.|издательство= Вагриус|год= 2000|страниц= 192|isbn= 5-264-00257-6|ref= От первого лица}}
* {{книга|автор= Пионтковский А.|заглавие= Искушение Владимира Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 240|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0329-6|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Пионтковский А. А.|заглавие= Третий путь к рабству|ссылка= |место= М.|издательство= |год= 2010|страницы= |isbn= 978-1-934881-42-2}}
* {{книга|автор= Платонов С. В.|заглавие= Путин — «приёмный сын Ельцина»|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Центрполиграф|год= 2014|том= |страниц= 318|серия= Дорога в Кремль|isbn= 978-5-227-05089-2|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Прибыловский В. В.|заглавие= Кооператив «Озеро» и другие проекты Владимира Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 240|серия= Проект «Путин»|isbn= 5978-5-4438-0015-8|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Прибыловский В.В.|заглавие= Чистка Владимира Путина: Кто выбывает, а кто остаётся?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 256|серия= Всех воров на кол!|isbn= 978-5-4438-0333-3|тираж= 32500}}
* {{книга|автор= Проханов А.А. |заглавие= Четыре цвета Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 304|серия= Как Путину обустроить Россию|isbn= 978-5-4438-0398-2|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Пушков А. К.|заглавие= Постскриптум: Поможет ли России Путин? |nodot=1|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 416|серия= Подлинная история|isbn= 978-5-699-054579-7|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Рар А.|заглавие= Владимир Путин: «Немец» в Кремле|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= ОЛМА-Пресс|год= 2001|том= |страниц= 318|серия= Проект «Путин»|isbn= 5-224-02143-X|тираж= }}
* {{книга|автор= Рар А.|заглавие= Владимир Путин. Лучший немец в Кремле|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 237|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4320-0039-2|тираж= }}
* {{книга|автор= Рар А.|заглавие= Куда пойдёт Путин?: Россия между Китаем и Европой (Почему Западу нужна Россия: Экспертный анализ)|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= ОЛМА Медиа Групп|год= 2012|том= |страниц= 352|серия= |isbn= 978-5-373-04735-7|тираж= 4000}}
* {{книга|автор= Роксборо А.|заглавие= Железный Путин: Взгляд с Запада. Пер. с англ|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Альпина бизнес букс|год= 2012|том= |страниц= 360|серия= |isbn= 978-5-91657-359-6|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Салуцкий А. С.|заглавие= Путин и Четвёртая Россия. Хватит ли президенту твёрдости для «мягкой силы»?| ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Книжный клуб Книговек|год= 2012|том= |страниц= 256|серия= |isbn= 978-5-4224-0580-0|тираж= }}
* {{книга|автор=Сирин Л.|заглавие= Зачем возвращается Путин?: Всё, что вы хотели знать о ВВП, но боялись спросить| ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Яуза-пресс|год= 2012|том= |страниц= 256|серия= «Грязное бельё» Кремля|isbn= 978-5-9955-0367-5|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Сирин Л.|заглавие= Когда уйдёт Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Яуза-Пресс|год= 2012|том= |страниц= 224|серия= «Грязное бельё» Кремля|isbn= 978-5-9955-0419-1|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Скуратов Ю. И.|заглавие= Путин — исполнитель злой воли|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 256|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4320-0059-0|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Стратиевски Д., Гонсаленс К.|заглавие= Путин, водка и казаки: Представления о России на Западе|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2014|том= |страниц= 208|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-699-71816-0, 978-5-4438-0770-6|тираж= 2500}}
* {{книга|автор= Таланов В. Л.|заглавие= Психологический портрет Владимира Путина|ответственный= |ссылка= |место= СПб.|издательство= Б&К|год= 2000|том= |страниц= 61|серия= |isbn= 5-93414-018-3|тираж= }}
* {{книга|автор= Тимченко В. В.|заглавие= Путин и новая Россия = Putin und das neue Russland|ответственный= |ссылка= |место= Ростов-на-Дону |издательство= Феникс|год= 2005|том= |страниц= 411|серия= |isbn= 5-222-06257-0|тираж= }}
* {{книга|автор= Удальцов С. С.|заглавие= Путину — бой!|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 240|серия= Марш миллионов|isbn= 978-5-4438-0209-1|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Усольцев В.|заглавие= Сослуживец: неизвестные страницы жизни Президента|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Эксмо|год= |том= 2004|страниц= 286|серия= |isbn= 5-699-03998-8|тираж=}}
* {{книга|автор=Федоренко А. С.|заглавие= Путин — главный бренд России|место= Донецк|издательство= Издательство А. С. Федоренко|год= 2011|том= 1|страниц= 940|isbn= 978-966-2485-03-5|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Федоренко А. С.|заглавие= Путин — главный бренд России|место= Донецк|издательство= Издательство А. С. Федоренко|год= 2011|том= 2|страниц= 940|isbn= 978-966-2485-01-1|тираж= 3000}}
* {{книга|автор=Федоренко А. С.|заглавие=Путин главный|место=Донецк|издательство=издательство А. С. Федоренко|год=2014|страниц=254|isbn=978-966-2485-10-3|тираж=2000}}
* {{книга|автор=Федоренко А. С.|заглавие=Путин. Узор на заиндевевшем окне Украины|место=Донецк|издательство=Библиограф|год=2014|isbn=978-966-2485-14-1|страниц=300|тираж=1000}}
* {{книга|автор=Федоренко А. С.|заглавие=Путин. Узор на заиндевевшем окне Украины. Что дальше?|место=Донецк|издательство=Библиограф|год=2014|страниц=428|isbn=978-966-2485-15-8|тираж=1000}}
* {{книга|автор=Федоренко А. С.|заглавие=Путин — главный бренд России|место=Донецк|издательство=Библиограф|год=2015|страниц=428|isbn=978-966-2485-16-5}}
* {{книга|автор= Форд Э.|заглавие= Масонский след Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 208|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0133-9|тираж= 3000}}
издана также
* {{книга|автор= Форд Э.|заглавие= Масонский след Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 208|серия= Политический бестселлер|isbn= 978-5-4438-0352-4|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Форд Э.|заглавие= Путины в Германии: Слухи и факты|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 208|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0461-3|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Хазов С.|заглавие= Список Магнитского. Чего боится Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= |том= 2013|страниц= 240|серия= Власть в тротиловом эквиваленте|isbn= 978-5--4438-0446-0|тираж= 3500}}
* {{книга|автор= Хатчинс К., Коробко А.|заглавие= Путин / Пер. с англ|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= ОЛМА Медиа Групп|год= 2012|том= |страниц= 432|серия= |isbn= 978-5-373-04767-8|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Чадаев А. В.|заглавие= Путин. Его идеология|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Европа|год= 2006|том= |страниц= 230|серия= Идеологии|isbn= 5-9739-0040-1 |тираж=}}
* {{книга|автор= Юрьев Д.|заглавие= Режим Путина. Постдемократия|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Европа|год= 2005|том= |страниц= 256|серия= Формы правления|isbn= 5-902048-23-7|тираж=}}
* ''Mascha Gessen''. Der Mann ohne Gesicht. Wladimur Putin. Eine Enthüllung (на немецком языке)
== Сарчашма ==
* [http://putin.kremlin.ru/ Владимир Путин — личный сайт]
* [http://kremlin.ru/ Официальный сайт Президента России]
* [http://premier.gov.ru/ Архив сайта Председателя Правительства РФ В. В. Путина (2008—2012)]
* [http://www.putinaostavit.ru/ Сайт Владимира Владимировича Путина] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20120609221157/http://putinaostavit.ru/ |date=2012-06-09 }} Общественный сайт в поддержку В. В. Путина
* [http://www.putin-itogi.ru/ Путин. Итоги] Независимые экспертные доклады оппозиции
* [http://rln.fm/2011/06/putin-vladimir-vladimirovich-prezident-rf-premer-ministr/ Взгляд на правление Путина с правой точки зрения на RLN.FM]
* [https://web.archive.org/web/20080620082912/http://www.levada.ru/premyer.html Рейтинг доверия Путина по версии Левада-Центра]
* ''[[Рой Медведев]]''. [http://www.2000.net.ua/f/46385 Владимир Путин. Восемь лет спустя] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20080211175644/http://www.2000.net.ua/f/46385 |date=2008-02-11 }}
* [http://novayagazeta.ru/data/2008/03/35.html ''Сирены современной России. Изобличаю и обвиняю''.] [[Афанасьев, Юрий Николаевич|Юрий Афанасьев]] ''[[Новая газета]]'' № 03 от [[17 января]] [[2008]] г.
* [http://grani.ru/Politics/Russia/President/m.132110.html ''Будет ли оттепель?''] [[Пионтковский, Андрей Андреевич (политолог)|Андрей Пионтковский]] 8 января [[2008]] г.
* [http://ru.rodovid.org/wk/Запись:22637 Генеалогия В. В. Путина в Родоводе]
* [http://cuamckuykot.ru/whos-behind-putin-arrest-3828.html Кто стоит за «арестом Владимира Путина»?] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20141219052324/http://cuamckuykot.ru/whos-behind-putin-arrest-3828.html |date=2014-12-19 }}
* [http://www.obeschania.ru/persons/putin-vladimir Обещания В. В. Путина на сайте «Обещания. Ru»] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20161208125039/http://obeschania.ru/persons/putin-vladimir |date=2016-12-08 }}
* [http://ria.ru/spravka/20131007/968182407.html Биография Владимира Путина на новостном портале РИА Новости]
== Пайвандҳо ==
* [http://putin.kremlin.ru/ Сомонаи расмӣ]
* [http://www.ozodi.org/content/wsj-on-what-putin-afraid-of/25318237.html Путин аз чӣ метарсад?]
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
{{Президентҳои Федератсия Русия}}
{{Сарварони мамлакатҳои ИДМ}}
{{ПБ}}
[[Гурӯҳ:Президентҳои Русия]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони Русия]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XX]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XXI]]
[[Гурӯҳ:Сарварони асри XXI]]
[[Гурӯҳ:Роҳбарони кунунии кишварҳо]]
h3kr3y5fs9baognpfcgw7dx823vvkb9
1309386
1309385
2022-08-07T05:56:15Z
Шухрат Саъдиев
5132
Ҳизф кард: "[[Владимир Путин]]" ([Вироиш=Иҷозати танҳо мудирон] (номуайян) [Кӯчонидан=Иҷозати танҳо мудирон] (номуайян)) [обшорӣ]
wikitext
text/x-wiki
{{Ходими давлатӣ
| ном = Владимир Владимирович Путин
| номи аслӣ =
| акс =
|вазифа = [[Президенти Федератсияи Русия]]
| парчам = Standard of the President of the Russian Federation.svg
| аввалдавр = 7 майи 2012
| охирдавр =
| премьер = [[Виктор Зубков]] (и. в.)<br>[[Дмитрий Медведев]]
| пешгузашта = [[Дмитрий Медведев]]
| ҷонишин =
| аввалдавр_2 = 7 майи 2000
| охирдавр_2 = 7 майи 2008<br><small>(и. в. аз 31 декабри 1999)</small>
| премьер_2 = [[Касьянов, Михаил Михайлович|Михаил Михайлович Касьянов]]<br>[[Христенко, Виктор Борисович|Виктор Борисович Христенко]] (и. о.)<br>[[Фрадков, Михаил Ефимович|Михаил Ефимович Фрадков]]<br>[[Виктор Зубков]]
| пешгузашта_2 = [[Борис Ельцин]]
| ҷонишин_2 = [[Дмитрий Медведев]]
| вазифа_3 = [[Раиси Ҳукумати Федератсияи Русия]]
| парчам_3 = Flag of Russia.svg
| аввалдавр_3 = 8 майи 2008
| охирдавр_3 = 7 майи 2012
| президент_3 = [[Дмитрий Медведев]]
| пешгузашта_3 = [[Виктор Зубков]]<ref>[https://lenta.ru/news/2007/09/14/zubkov/ Lenta.ru, «Виктор Зубков утвержден премьер-министром России», 14 сентября 2007]</ref>
| ҷонишин_3 = [[Виктор Зубков]] (и. в.)<br>[[Дмитрий Медведев]]
| парчам_4 = Flag of Russia.svg
| аввалдавр_4 = 16 августи 1999
| охирдавр_4 = 7 майи 2000<br><small>(и. в. аз 9 августи 1999)</small>
| президент_4 = [[Борис Ельцин]] (до 31 декабря 1999)
| пешгузашта_4 = [[Степашин, Сергей Вадимович|Сергей Вадимович Степашин]]
| ҷонишин_4 = [[Касьянов, Михаил Михайлович|Михаил Михайлович Касьянов]]
| вазифа_5 = [[Шӯрои бехатарии Федератсияи Русия|Котиби Шӯрои бехатарии Федератсияи Русия]]
| парчам_5 = Emblem Security Council of Russia.svg
| аввалдавр_5 = 29 март
| охирдавр_5 = 9 августи 1999
| президент_5 = [[Борис Ельцин]]
| пешгузашта_5 = [[Бордюжа, Николай Николаевич|Николай Николаевич Бордюжа]]
| ҷонишин_5 = [[Иванов, Сергей Борисович|Сергей Борисович Иванов]]
| вазифа_6 = Раиси Шӯрои вазирони [[Давлатҳои иттифоқ]]
| парчам_6 = Flag of Russia.svg
| парчам2_6 = Flag of Belarus.svg
| аввалдавр_6 = 27 майи 2008
| охирдавр_6 = 18 июли 2012
| пешгузашта_6 = [[Виктор Зубков]]
| ҷонишин_6 = [[Дмитрий Медведев]]
| вазифа_7 = [[Хадамоти федеролии Федератсияи Русия|Директори ФСБ Русия]]
| парчам_7 = FSB Emblem.png
| аввалдавр_7 = 25 июли 1998
| охирдавр_7 = 9 августи 1999
| президент_7 = [[Борис Ельцин]]
| пешгузашта_7 = [[Ковалёв, Николай Дмитриевич|Николай Дмитриевич Ковалёв]]
| ҷонишин_7 = [[Патрушев, Николай Платонович|Николай Платонович Патрушев]]
| вазифа_8 = [[Единая Россия|Раиси ҳизби «Единая Россия»]]
| парчам_8 = United_Russia_Logos.svg
| аввалдавр_8 = 7 майи 2008
| охирдавр_8 = 26 майи 2012
| пешгузашта_8 = [[Грызлов, Борис Вячеславович|Борис Вячеславович Грызлов]]
| ҷонишин_8 = [[Дмитрий Медведев]]
| вазифа_9 = Раиси [[Шӯрои сарони давлатҳои ИДМ]]
| парчам_9 = Flag of the CIS.svg
| парчам2_9 = Emblem of CIS.svg
| аввалдавр_9 =
| охирдавр_9 =
| пешгузашта_9 =
| ҷонишин_9 =
|зодгоҳ =
| шаҳрвандӣ = {{USSR}}→<br>{{RUS}}
| ҳамсар =
| фарзандон =
| рутбаи ҳарбӣ = ҚМ ФР, полковник
| солҳои хидмат = 1975—1991
| мансубият =
| намуди қушун = [[Комитети бехатарии давлатии СССР|КГБ СССР]]
| ҳизб =
| маълумот =
| дараҷаи илмӣ = {{Дараҷаи илмӣ|номзад|илмҳои иқтисод}}
| касб = [[сиёсатмадор]]
| фаъолият = [[президенти Федератсияи Русия]]
| эътиқод =
| награды =
{{(!}} style="background: transparent;"
{{!}}{{Орден Почёта|1996}}{{!!}}{{Медаль За безупречную службу 2 степени}}{{!!}}{{Медаль За безупречную службу 3 степени}}
{{!}}-
{{!}}{{Медаль Босния-Косово}}{{!!}}{{Орден За заслуги перед Республикой Дагестан}}
{{!)}}
{{(!}}style="background: transparent;"
{{!}} {{Кавалер Большого Креста ордена Почётного легиона}} {{!!}}{{Орден Золотого орла}}{{!!}}{{Орден За выдающиеся заслуги (Узбекистан)}}
{{!}}-
{{!}} {{Орден Исмоили Самони}}{{!!}}{{Орден Освободителя 1 класса (Венесуэла)}}{{!!}} {{Большой крест ордена святого Карла}}
{{!}}-
{{!}}{{Орден короля Абдель-Азиза}}{{!!}}{{Орден Хо Ши Мина}}{{!!}}{{Орден Хосе Марти}}
{{!}}-
{{!}}{{Большая цепь ордена Республики Сербия}}{{!!}}{{Орден Заида}}{{!!}}{{Золотой Олимпийский орден}}
{{!)}}
{{(!}} style="background: transparent;"
{{!}}{{Орден Дружбы народов (Белоруссия)}}{{!!}}{{Медаль За заслуги Национальной Народный Армии III степени}}
{{!)}}
{{(!}}style="background: transparent;"
{{!)}}
{{(!}}style="background: transparent;"
{{!}}{{Орден Славы и Чести}}{{!!}} {{Орден святого князя Владимира 1 степени}}{{!!}}{{Орден Сергия Радонежского 1 степени}}{{!!}}{{Почётный гражданин Санкт-Петербурга}}{{!!}}{{Почётный гражданин Республики Крым}}{{!!}}{{Мастер спорта СССР}}{{!!}}{{Заслуженный тренер России}}
{{!)}}
{{(!}}style="background: transparent;"
{{!}} {{Именное огнестрельное оружие (Украина)}}
{{!}}[[Акс:Военно-морской палаш.png|40пкс|Именной морской палаш от командующего ЧФ РФ адмирала Владимира Комоедова и командующего Военно-морскими силами Украины Михаила Ежеля|link=Именное оружие]]<ref>{{публикация|статья|автор=Владимиров|автор имя=Д.|заглавие=Созвездие стрельцов|подзаголовок=Что в личном оружейном арсенале российских политиков|ссылка=https://rg.ru/anons/arc_2001/1025/1.shtm|архив=|архив дата=|издание=[[Российская газета]]|-язык=ru|год=2001|месяц=10|день=25|номер=208 [2820]}}{{v|12|04|2015}}</ref>{{!!}}{{Орден Шейх-уль-ислама}}
{{!)}}
|сайт = [[kremlin.ru]]
}}
'''Влади́мир Влади́мирович Пу́тин''' (тав. [[7 октябр]]и [[соли 1952|1952]], [[Санкт-Петербург|Ленинград]], РСФСР, [[ИҶШС]]) — [[ходими давлатӣ|ходими давлатии]] [[Русия]], [[Президенти Федератсияи Русия|президенти амалкунандаи Федератсияи Русия]] аз [[7 май]]и [[соли 2012]]. Аз соли 2000 то 2008 — президенти дуюми [[Федератсияи Русия]]. Дар солҳои 1999—2000 ва солҳои 2008 то 2012 — раиси Ҳукумати Федератсияи Русия. Вазифаҳои директори [[:ru:Федеральная служба безопасности Российской Федерации|Хадамоти федеролии амниятӣ]] аз соли 1998 то 1999, котиби [[:ru:Совет безопасности Российской Федерации|Шӯрои амнияти ФР-ро]] дар соли 1999 ба уҳда дошт.
== Зиндагинома ==
{{васеъкунии фасл}}
Влади́мир Влади́мирович Пу́тин [[7 октябр]]и [[соли 1952]] дар [[Санкт-Петербург|Ленинград]] таваллуд шудааст. Владимир дар оила писари сеюм буд — ӯ ду бародари калон дошт, ки то таваллуди вай мурда буданд: Виктор (1940—1942) ва Альберт (то [[Ҷанги Бузурги Ватанӣ]]).
=== Хизмат дар КГБ ===
Соли 1975 факултети ҳуқуқшиносии Донишгоҳи давлатии Ленинградро хатм кардааст. Мувофиқи тақсимот барои кор ба Кумитаи бехатарии давлатӣ фиристода мешавад.<ref name="аз шахси аввал">{{книга |автор = Геворкян Н., Тимакова Н., Колесников А. |заглавие = От первого лица. Разговоры с Владимиром Путиным |издательство = Вагриус |год = 2000 |ссылка = http://kremlin.ru/articles/bookintro1.shtml |isbn = 5-264-00257-6}}</ref><ref name="bio">{{cite web|url=https://rg.ru/2008/11/18/putin-biografiya.html|title=Биография Владимира Путина}}</ref>.
Соли 1975 «Курси омодагии ҳайати фаврӣ»-ро дар [[Охта (ноҳия таърихӣ)|Охта]] («401-ум мактаб») хатм намуда, афсари хурди (лейтенанти калони адлия) низоми мақомоти ҳудудии КГБ-и СССР мегардад.<ref name="bio" />.
[[File:Vladimir_Putin_in_KGB_uniform.jpg|left|thumb|236x236px|Сурат аз парвандаи шахсии корманди КГБ]]
Баъди соли дар самти [[зиддиҷосусӣ]] дар шуъбаи тафтишотии идораи [[КГБ]]-и [[Санкт-Петербург|Ленинград]] кор кардааст.<ref name="aif_putin">{{cite web|url=http://www.sz.aif.ru/politic/news/56269|title=АИФ: Владимир Путин объяснил свои амбиции на президентство|archiveurl=https://www.webcitation.org/67yb7mhHo?url=http://www.sz.aif.ru/politic/news/56269|archivedate=2012-05-27|accessdate=2017-01-26}}</ref>.
Дар соли 1979 омӯзишро дар курси шашмоҳаи бозомӯзӣ дар Мактаби олии КГБ-и [[Москва|Маскав]] хатм карда ва аз нав ба Ленинград бармегардад.
== Адабиёт ==
=== Осори Путин ===
* ''Путин В. В.'' [http://rubin.do.am/load/nauka/putin_v_v_strategicheskoe_planirovanie_vosproizvodstva_mineralno_syrevoj_bazy_regiona_v_uslovijakh_formirovanija_rynochnykh_otnoshenij/6-1-0-301 Стратегическое планирование воспроизводства минерально-сырьевой базы региона в условиях формирования рыночных отношений (Санкт-Петербург и Ленинградская область)] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20121207131734/http://rubin.do.am/load/nauka/putin_v_v_strategicheskoe_planirovanie_vosproizvodstva_mineralno_syrevoj_bazy_regiona_v_uslovijakh_formirovanija_rynochnykh_otnoshenij/6-1-0-301 |date=2012-12-07 }}: дисс. … канд. экон. наук. — Санкт-Петербург, 1997. — 218 с.
* ''Путин В. В.'' [http://www.ng.ru/politics/1999-12-30/4_millenium.html Россия на рубеже тысячелетий] // [[Независимая газета]]. — 1999. — 30 декабря.
* ''Путин В. В.'' [http://www.izvestia.ru/news/511884 Россия сосредотачивается — вызовы, на которые мы должны ответить] // [[Известия]]. — 2012. — 16 января.
* ''Путин В. В.'' [http://www.ng.ru/politics/2012-01-23/1_national.html Россия: национальный вопрос] // [[Независимая газета]]. — 2012. — 23 января.
* ''Путин В. В.'' [http://www.vedomosti.ru/politics/news/1488145/o_nashih_ekonomicheskih_zadachah О наших экономических задачах] // [[Ведомости]]. — 2012. — 30 января. — № 15(3029)
* ''Путин В. В.'' [http://www.kommersant.ru/doc/1866753 Демократия и качество государства] // [[Коммерсантъ]]. — 2012. — 6 февраля. — № 20/П (4805)
* ''Путин В. В.'' [http://kp.ru/daily/3759/2807793/ Строительство справедливости. Социальная политика для России] // [[Комсомольская правда]]. — 2012. — 13 февраля.
* ''Путин В. В.'' [http://www.rg.ru/2012/02/20/putin-armiya.html Быть сильными: гарантии национальной безопасности для России] // [[Российская газета]]. — 2012. — 20 февраля. — № 35(5708)
* ''Putin V.'' [http://www.nytimes.com/2013/09/12/opinion/putin-plea-for-caution-from-russia-on-syria.html A Plea for Caution From Russia] // [[The New York Times]]. — 2013. — September 11.
=== Адабиёт дар бораи Путин ===
* {{книга|автор= Акулов В. Л. |заглавие= Перестройка-2: Что нам готовит Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство=[[Алгоритм (издательство)|Алгоритм]]|год= 2013|том= |страниц= 224|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0413-2|тираж= 2500}}
* {{книга|автор= Алкснис В. И. |заглавие= Прощай, империя! Спасибо Путину|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство=[[Алгоритм (издательство)|Алгоритм]]|год= 2013|том= |страниц= 224|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0513-9|тираж= 2500}}
* {{книга|автор= Белковский С. А.|заглавие= Новейший Путин: Что ждёт Россию?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 224|серия= Власть в тротиловом эквиваленте |isbn= 978-5-4438-0011-0|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Блоцкий О. М.|заглавие= Владимир Путин|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= ОСМОС ПРЕСС|год= 2003|том= |страниц= 335|серия= |isbn= 5-98327-001-X|тираж=}}
* {{книга|автор= Большаков В. В. |заглавие= Путин навсегда: Кому это надо и к чему приведёт?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 400|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0400-2|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Большаков В. В. |заглавие= Сердюков и женский батальон: Куда смотрит Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 416|серия= Всех воров на кол!|isbn= 978-5-4438-0399-9|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Буковский В. К.|заглавие= Наследники Лаврентия Берии. Путин и его команда|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 240|серия= Власть в тротиловом эквиваленте|isbn= 978-5-4438-0337-1|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Бушин В. С.|заглавие= Цирк Владимира Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 240|серия= Политические тайны XX века|isbn= 978-5-4438-0273-2|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Верхотуров Д. Н.|заглавие= Путин, учись ӯ Сталина! Как спасти Россию|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Яуза-пресс|год= 2013|том= |страниц= 256|серия= Сталин слезам не верит|isbn= 978-5-9955-0530-3|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Гореславская Н. Б.|заглавие= Неизвестный Путин: Тайны личной жизни|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 224|серия= Гении и злодеи|isbn= 978-5-4438-0059-2|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Гуревич В. Д.|заглавие= Владимир Путин. Родители. Друзья. Учителя|ответственный= |ссылка= |место= СПб.|издательство= Изд-во Юрид. ин-та|год= 2004|том= |страниц= 173|серия= |isbn= 5-86247-068-9|тираж= }}
* {{книга|автор= Дегоев В. В., Ибрагимов Р. Ю.|заглавие= Россия при Путине: обретения, тревоги, надежды|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Империум XXI век|год= 2007|том= |страниц= 237|серия= |isbn= 978-5-91317-005-7|тираж= }}
* {{книга|автор= Дроздов Ю. И., Фартышев В. И.|заглавие= Юрий Андропов и Владимир Путин. На пути к возрождению|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= ОЛМА-Пресс|год= 2001|том= |страниц= 349|серия= Досье|isbn= 5-224-01933-8 |тираж= }}
* {{книга|автор= Дугин А. Г.|заглавие= Путин против Путина: бывший будущий президент|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Яуза-пресс|год= 2012|том= |страниц= 320|серия= «Грязное бельё» Кремля|isbn= 978-5-9955-0386-6|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Ежков Д. Г.|заглавие= Путин: почему он стал таким?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 256|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0144-5|тираж= 5000}}
* {{книга|автор= Ермолов Г. В.|заглавие= Путин, Россия: О чём молчит Би-Би-Си?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2003|том= |страниц= 240|серия= Политические расследования|isbn= 978-5-4438-0300-5|тираж= 2500}}
* {{книга|автор= Зубков Н. П. |заглавие= Путин на мировой арене|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= [[Алгоритм (издательство)|Алгоритм]]|год= 2014|том= |страниц= 224|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0657-0|тираж= 1500}}
* {{книга|автор= Калашников М.|заглавие= Крах путинской России. Тьма в конце туннеля|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Яуза-пресс|год= 2013|том= |страниц= 320|серия= Информационная война|isbn= 978-5-9955-0687-4|тираж= 2100}}
* {{книга|автор= Калашников М.|заглавие= Путин Инкорпорейтед|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 400|серия= Как Путину обустроить Россию|isbn= 978-5-4438-0289-3|тираж= 2500}}
* {{книга|автор= Калашников М.|заглавие= Станет ли Путин новым Сталиным?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 240|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0202-2|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Кашин О. В.|заглавие= Реакция Путина: Что такое хорошо и что такое плохо|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2003|том= |страниц= 224|серия= Политические расследования|isbn= 978-5-4438-0517-7|тираж= 2000}}
* ''Кара-Мурза С. Г.'' Оппозиция, или Как противостоять Путину? М.: Алгоритм. — (Политический бестселлер). — ISBN 978-5-432-00061-3, 3000 экз., 304 с.
* {{книга|автор= Кирпичёв В.|заглавие= Путин против либерального болота: Как сохранить Россию|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Книжный мир|год= 2013|том= |страниц= 320|серия= Как Путину обустроить Россию|isbn= 978-580418-0634-9|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Ключников Б. Ф.|заглавие= Большая Европа Владимира Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Звонница-МГ|год= 2013|том= |страниц= 208|серия= XX век: История, лики, лица и личины|isbn= 978-5-88093-235-1|тираж= 1000}}
* {{книга|автор= Колесников А. И.|заглавие= Владимир Путин. На войне как на войне|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Эксмо|год= 2005|том= |страниц= 286|серия= Кремлёвские хроники|isbn= 5-699-12570-1|тираж= }}
* {{книга|автор= Колесников А. И.|заглавие= Меня Путин видел!|nodot=1|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Эксмо|год= |том= |страниц= |серия= |isbn= |тираж= }}
* {{книга|автор= Колесников А. И.|заглавие= Я Путина видел! |nodot=1|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Эксмо|год= 2005|том= |страниц= 480|серия= |isbn= 5-699-08721-4|тираж= 13000}} изд. 2-е, испр. и доп., ил.
* {{книга|автор= Кононенко М. В.|заглавие= Владимир Владимирович |ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 240|серия= Власть в тротиловом эквиваленте|isbn= 978-5-4438-0028-8|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Кофанов А. |заглавие= Россия: Путь к Победе. Горбачёв — Ельцин — Путин — ?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Центрполиграф|год= 2014|том= |страниц= 349|серия= |isbn= 978-5-227-05166-0|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Кремлёв С. |заглавие= Украденная Россия: Использует ли Путин опыт Сталина и Берии?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 224|серия= Политические расследования|isbn= 978-5-4438-0208-4|тираж= 2500}}
* {{книга|автор= Крылов К.|заглавие= Русские вопреки Путину |ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 304|серия= Национальный бестселлер|isbn= 978-5-4320-0079-8|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Кунгуров А. А.|заглавие= Вертикаль: Как работает система Путина |ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= КоЛибри|год= 2005|том= |страниц= XXVIII с., 673|серия= |isbn= 5-98720-008-3|тираж= }}
* {{книга|автор= Леонов Н. С.|заглавие= Что ещё может Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 256|серия= Как Путину обустроить Россию|isbn= 978-5-4438-0251-0|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Леонтьев М. В. |заглавие= За Путина, за Победу!|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 224|серия= Протоколы кремлёвских мудрецов|isbn= 978-5-4438-0409-5|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Лузянин С. Г.|заглавие= Восточная политика Владимира Путина : возвращение России на «Большой Восток» (2004-2008 гг.)|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= АСТ|год= 2007|том= |страниц= 446|серия= |isbn= 5-17-041020-4|тираж= }}
* {{книга|автор= Леонов Н. С.|заглавие= Что ещё может Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 256|серия= Политическое расследование|isbn= 978-5-4438-0051-6|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Медведев Р. А.|заглавие= Владимир Путин|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Молодая гвардия|год= 2007|страниц= 685|серия= Жизнь замечательяыж людей|isbn= 978-5-235-03059-6|ref= Медведев}}
* {{книга|автор= Медведев Р. А.|заглавие= Владимир Путин. Продолжение следует|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Время|год= 2010|страниц= 301|серия= Диалог|isbn= 978-5-9691-0498-3}}
* {{книга|автор= Медведев Р. А.|заглавие= Владимир Путин: четыре года в Кремле|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Время|год= 2005|страниц= 654|серия= Диалог|isbn= 5-9691-0022-6}}
* {{книга|автор= Морозов С. С.|заглавие= Дипломатия В. В. Путина: внешняя политика России 1999-2004 гг|ответственный= |ссылка= |место= СПб.|издательство= Измайловский|год= 2004|том= |страниц= 250|серия= |isbn= 5-93998-012-0|тираж= }}
* {{книга|автор= Мухин А. А.|заглавие= На грани срыва: Что будет делать Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 208|серия= Власть в тротиловом эквиваленте|isbn= 978-5-4438-0138-4|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Немцов Б. Е., Мартынюк Л. |заглавие= Олимпийские игры Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= [[Алгоритм (издательство)|Алгоритм]]|год= 2014|том= |страниц= 208|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0650-1|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Немцов Б. Е., Милов В. С.|заглавие= Путин. Итоги. 10 лет. Независимый экспертный доклад|ответственный= |ссылка= http://files.putin-itogi.ru/Putin-Itogi-10let.pdf|место= М.|издательство= Солидарность|год= 2010|страниц= 48|isbn= }}
* {{книга|заглавие= От первого лица. Разговоры с Владимиром Путиным|ссылка= http://lib.ru/MEMUARY/PUTIN/razgowor.txt|ответственный= Сост. Н. Геворкян, А. Колесников, Н. Тимакова|место= М.|издательство= Вагриус|год= 2000|страниц= 192|isbn= 5-264-00257-6|ref= От первого лица}}
* {{книга|автор= Пионтковский А.|заглавие= Искушение Владимира Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 240|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0329-6|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Пионтковский А. А.|заглавие= Третий путь к рабству|ссылка= |место= М.|издательство= |год= 2010|страницы= |isbn= 978-1-934881-42-2}}
* {{книга|автор= Платонов С. В.|заглавие= Путин — «приёмный сын Ельцина»|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Центрполиграф|год= 2014|том= |страниц= 318|серия= Дорога в Кремль|isbn= 978-5-227-05089-2|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Прибыловский В. В.|заглавие= Кооператив «Озеро» и другие проекты Владимира Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 240|серия= Проект «Путин»|isbn= 5978-5-4438-0015-8|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Прибыловский В.В.|заглавие= Чистка Владимира Путина: Кто выбывает, а кто остаётся?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 256|серия= Всех воров на кол!|isbn= 978-5-4438-0333-3|тираж= 32500}}
* {{книга|автор= Проханов А.А. |заглавие= Четыре цвета Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 304|серия= Как Путину обустроить Россию|isbn= 978-5-4438-0398-2|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Пушков А. К.|заглавие= Постскриптум: Поможет ли России Путин? |nodot=1|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 416|серия= Подлинная история|isbn= 978-5-699-054579-7|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Рар А.|заглавие= Владимир Путин: «Немец» в Кремле|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= ОЛМА-Пресс|год= 2001|том= |страниц= 318|серия= Проект «Путин»|isbn= 5-224-02143-X|тираж= }}
* {{книга|автор= Рар А.|заглавие= Владимир Путин. Лучший немец в Кремле|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 237|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4320-0039-2|тираж= }}
* {{книга|автор= Рар А.|заглавие= Куда пойдёт Путин?: Россия между Китаем и Европой (Почему Западу нужна Россия: Экспертный анализ)|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= ОЛМА Медиа Групп|год= 2012|том= |страниц= 352|серия= |isbn= 978-5-373-04735-7|тираж= 4000}}
* {{книга|автор= Роксборо А.|заглавие= Железный Путин: Взгляд с Запада. Пер. с англ|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Альпина бизнес букс|год= 2012|том= |страниц= 360|серия= |isbn= 978-5-91657-359-6|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Салуцкий А. С.|заглавие= Путин и Четвёртая Россия. Хватит ли президенту твёрдости для «мягкой силы»?| ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Книжный клуб Книговек|год= 2012|том= |страниц= 256|серия= |isbn= 978-5-4224-0580-0|тираж= }}
* {{книга|автор=Сирин Л.|заглавие= Зачем возвращается Путин?: Всё, что вы хотели знать о ВВП, но боялись спросить| ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Яуза-пресс|год= 2012|том= |страниц= 256|серия= «Грязное бельё» Кремля|isbn= 978-5-9955-0367-5|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Сирин Л.|заглавие= Когда уйдёт Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Яуза-Пресс|год= 2012|том= |страниц= 224|серия= «Грязное бельё» Кремля|isbn= 978-5-9955-0419-1|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Скуратов Ю. И.|заглавие= Путин — исполнитель злой воли|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 256|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4320-0059-0|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Стратиевски Д., Гонсаленс К.|заглавие= Путин, водка и казаки: Представления о России на Западе|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2014|том= |страниц= 208|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-699-71816-0, 978-5-4438-0770-6|тираж= 2500}}
* {{книга|автор= Таланов В. Л.|заглавие= Психологический портрет Владимира Путина|ответственный= |ссылка= |место= СПб.|издательство= Б&К|год= 2000|том= |страниц= 61|серия= |isbn= 5-93414-018-3|тираж= }}
* {{книга|автор= Тимченко В. В.|заглавие= Путин и новая Россия = Putin und das neue Russland|ответственный= |ссылка= |место= Ростов-на-Дону |издательство= Феникс|год= 2005|том= |страниц= 411|серия= |isbn= 5-222-06257-0|тираж= }}
* {{книга|автор= Удальцов С. С.|заглавие= Путину — бой!|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 240|серия= Марш миллионов|isbn= 978-5-4438-0209-1|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Усольцев В.|заглавие= Сослуживец: неизвестные страницы жизни Президента|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Эксмо|год= |том= 2004|страниц= 286|серия= |isbn= 5-699-03998-8|тираж=}}
* {{книга|автор=Федоренко А. С.|заглавие= Путин — главный бренд России|место= Донецк|издательство= Издательство А. С. Федоренко|год= 2011|том= 1|страниц= 940|isbn= 978-966-2485-03-5|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Федоренко А. С.|заглавие= Путин — главный бренд России|место= Донецк|издательство= Издательство А. С. Федоренко|год= 2011|том= 2|страниц= 940|isbn= 978-966-2485-01-1|тираж= 3000}}
* {{книга|автор=Федоренко А. С.|заглавие=Путин главный|место=Донецк|издательство=издательство А. С. Федоренко|год=2014|страниц=254|isbn=978-966-2485-10-3|тираж=2000}}
* {{книга|автор=Федоренко А. С.|заглавие=Путин. Узор на заиндевевшем окне Украины|место=Донецк|издательство=Библиограф|год=2014|isbn=978-966-2485-14-1|страниц=300|тираж=1000}}
* {{книга|автор=Федоренко А. С.|заглавие=Путин. Узор на заиндевевшем окне Украины. Что дальше?|место=Донецк|издательство=Библиограф|год=2014|страниц=428|isbn=978-966-2485-15-8|тираж=1000}}
* {{книга|автор=Федоренко А. С.|заглавие=Путин — главный бренд России|место=Донецк|издательство=Библиограф|год=2015|страниц=428|isbn=978-966-2485-16-5}}
* {{книга|автор= Форд Э.|заглавие= Масонский след Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2012|том= |страниц= 208|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0133-9|тираж= 3000}}
издана также
* {{книга|автор= Форд Э.|заглавие= Масонский след Путина|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 208|серия= Политический бестселлер|isbn= 978-5-4438-0352-4|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Форд Э.|заглавие= Путины в Германии: Слухи и факты|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= 2013|том= |страниц= 208|серия= Проект «Путин»|isbn= 978-5-4438-0461-3|тираж= 2000}}
* {{книга|автор= Хазов С.|заглавие= Список Магнитского. Чего боится Путин?|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Алгоритм|год= |том= 2013|страниц= 240|серия= Власть в тротиловом эквиваленте|isbn= 978-5--4438-0446-0|тираж= 3500}}
* {{книга|автор= Хатчинс К., Коробко А.|заглавие= Путин / Пер. с англ|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= ОЛМА Медиа Групп|год= 2012|том= |страниц= 432|серия= |isbn= 978-5-373-04767-8|тираж= 3000}}
* {{книга|автор= Чадаев А. В.|заглавие= Путин. Его идеология|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Европа|год= 2006|том= |страниц= 230|серия= Идеологии|isbn= 5-9739-0040-1 |тираж=}}
* {{книга|автор= Юрьев Д.|заглавие= Режим Путина. Постдемократия|ответственный= |ссылка= |место= М.|издательство= Европа|год= 2005|том= |страниц= 256|серия= Формы правления|isbn= 5-902048-23-7|тираж=}}
* ''Mascha Gessen''. Der Mann ohne Gesicht. Wladimur Putin. Eine Enthüllung (на немецком языке)
== Сарчашма ==
* [http://putin.kremlin.ru/ Владимир Путин — личный сайт]
* [http://kremlin.ru/ Официальный сайт Президента России]
* [http://premier.gov.ru/ Архив сайта Председателя Правительства РФ В. В. Путина (2008—2012)]
* [http://www.putinaostavit.ru/ Сайт Владимира Владимировича Путина] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20120609221157/http://putinaostavit.ru/ |date=2012-06-09 }} Общественный сайт в поддержку В. В. Путина
* [http://www.putin-itogi.ru/ Путин. Итоги] Независимые экспертные доклады оппозиции
* [http://rln.fm/2011/06/putin-vladimir-vladimirovich-prezident-rf-premer-ministr/ Взгляд на правление Путина с правой точки зрения на RLN.FM]
* [https://web.archive.org/web/20080620082912/http://www.levada.ru/premyer.html Рейтинг доверия Путина по версии Левада-Центра]
* ''[[Рой Медведев]]''. [http://www.2000.net.ua/f/46385 Владимир Путин. Восемь лет спустя] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20080211175644/http://www.2000.net.ua/f/46385 |date=2008-02-11 }}
* [http://novayagazeta.ru/data/2008/03/35.html ''Сирены современной России. Изобличаю и обвиняю''.] [[Афанасьев, Юрий Николаевич|Юрий Афанасьев]] ''[[Новая газета]]'' № 03 от [[17 января]] [[2008]] г.
* [http://grani.ru/Politics/Russia/President/m.132110.html ''Будет ли оттепель?''] [[Пионтковский, Андрей Андреевич (политолог)|Андрей Пионтковский]] 8 января [[2008]] г.
* [http://ru.rodovid.org/wk/Запись:22637 Генеалогия В. В. Путина в Родоводе]
* [http://cuamckuykot.ru/whos-behind-putin-arrest-3828.html Кто стоит за «арестом Владимира Путина»?] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20141219052324/http://cuamckuykot.ru/whos-behind-putin-arrest-3828.html |date=2014-12-19 }}
* [http://www.obeschania.ru/persons/putin-vladimir Обещания В. В. Путина на сайте «Обещания. Ru»] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20161208125039/http://obeschania.ru/persons/putin-vladimir |date=2016-12-08 }}
* [http://ria.ru/spravka/20131007/968182407.html Биография Владимира Путина на новостном портале РИА Новости]
== Пайвандҳо ==
* [http://putin.kremlin.ru/ Сомонаи расмӣ]
* [http://www.ozodi.org/content/wsj-on-what-putin-afraid-of/25318237.html Путин аз чӣ метарсад?]
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
{{Президентҳои Федератсия Русия}}
{{Сарварони мамлакатҳои ИДМ}}
{{ПБ}}
[[Гурӯҳ:Президентҳои Русия]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони Русия]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XX]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XXI]]
[[Гурӯҳ:Сарварони асри XXI]]
[[Гурӯҳ:Роҳбарони кунунии кишварҳо]]
h3kr3y5fs9baognpfcgw7dx823vvkb9
Албаниягиҳо
0
200723
1309392
1211571
2022-08-07T10:59:34Z
Based sogdian
34522
/* Преамбула */
wikitext
text/x-wiki
'''Албаниягиҳо''' (худашон шкиптар, шчиптар мегӯянд, аз шчип – гуфтори фасеҳ) — [[халқият]], аҳолии асосии [[Албания]]. Дар ибтидои садаи XXI шумораи Албаниягиҳо дар Албания беш 3250 ҳазор нафар мебошад. Ҳамчунин дар [[Югославия]] (асосан дар [[Ҷумҳурии Косово|Косово]] 1985 ҳазор нафар), [[Македония]] (500 ҳазор нафар), [[Юнон]] (80 ҳазор нафар), [[Италия]] ва ҷазира [[Ситсилия]] 130 ҳазор нафар), [[Туркия]] (15 ҳазор нафар), [[Булғория]], [[Руминия]], [[Украина]], [[ШМА]] (115 ҳазор нафар) зиндагӣ доранд. Ҷамъи Албаниягиҳо беш аз 5 млн нафаранд. Забонашон [[Забони албанӣ|албаниявӣ]] (гурӯҳи алоҳидаи оилаи забонҳои ҳиндуаврупоӣ). Хаташон [[Лотинӣ|лотинист]].
== Таърих ==
Иллирийҳо ва фракийҳо қабилаҳои аҷдодии Албаниягиҳо маҳсуб мешаванд. Ҳукуматдории римиҳо (асри 2 то м. – садаи IV то м.), истеъмори славянҳо (асрҳои 6 – 7), нуфузи Юнон ва муборизаи оштинопазири байни калисоҳои католикию православӣ ба фарҳангу забон ва симои этникии Албаниягиҳо таъсири бориз гузошта буд. Аз ибтидои садаи XI этноними Албаниягиҳо («арберҳо») ҳамаи сокинони Албанияро фаро гирифт.
== Давлатдории туркҳои Усмонӣ ==
Давлатдории туркҳои Усмонӣ (охири садаи XV – 1912) Албаниягиҳоро ба муҳоҷирати иҷборӣ (ба навоҳии гуногуни империяи Усмонӣ, Италия, Россия) мувоҷеҳ кард, ки ба иҷтимоиёт, хоҷагидорӣ, фарҳанг, маишат ва дигар ҷабҳаҳои зиндагии Албаниягиҳо таъсири манфӣ расонд. Дар асрҳои 17 – 18 дар натиҷаи ҳуқуқпоймолкунии шадид аз тарафи аҳолии мутаассиби масеҳӣ аксари Албаниягиҳо ба Ислом гаравиданд. Минбаъд этноними «арберҳо» тадриҷан ба этноними нав – «шкиптар» табдил ёфт, ки мутобиқи он «фасеҳгуфторон» (яъне Албаниягиҳо) аз истисморгарон (туркҳо) бо гуфтори худ фарқ мекарданд. Аз миёнаҳои садаи XIX равандҳои муттаҳидшавии этникӣ тақвият ёфта худшиносии миллии Албаниягиҳо равнақ гирифт. Охирҳои садаи XIX забони адабӣ дар асоси лаҳҷаи (тоскийӣ) (дар Албания аслан ду шеваи гуфтор аз қадим мавҷуд буд, яке тоскийӣ, ки ба он аҳолии вилояти Тоскэрия дар ҷануб ва дигаре гетӣ, ба он мардуми вилояти Тегэрияи Шимол гуфтугӯ мекунанд) шакл гирифт.
== Муборизаи албаниягиҳо ба муқобили туркҳо ==
Муборизаи миллӣ-озодихоҳонаи албаниягиҳо муқобили истибдоди туркҳо (соли 1912 соҳибистиқлол шуданд) ва баъдҳо алайҳи ишғолгарони италиявию германиявӣ (1939 – 1944) раванди муттаҳидшавии миллиро суръат бахшид. Хоҷагидории маъмулии Албаниягиҳо аз заминдорӣ (тамоку, гандум, ҷуворимакка, шоликорӣ, парвариши меваҳои ситрусӣ) ва чорводорӣ (бузу гӯсфанд) иборат буда, саноати сабук, корхонаҳои маъданкоркунӣ, нефтистеҳсолкунанда низ мӯътадил амал мекунанд. Оид ба дигар бахшҳои зиндагии Албаниягиҳо нигар Албания.
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
== Адабиёт ==
Брокгаузъ Ф. А. и Ефронъ И. А., Энциклопедический словарь, С.-Пб., 1890; ЭСТ, ҷ. 1, Д., 1978; Советский Энциклопедический словарь, М., 1985; Новая Российская Энциклопедия, т. 2, М., 2005; Страны мира (современный справочник), М., 2008;
== Сарчашма ==
* {{ЭМТ||1}}
[[Гурӯҳ:Албаниҳо]]
[[Гурӯҳ:Ақвом ва миллатҳо аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Халқҳои Албания]]
55msr7fuf7ecszga9k9dpd0xad60irk
Рутбаҳои ҳарбии Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон
0
209074
1309376
1309293
2022-08-06T20:31:15Z
Omid Jeyhani
1522
/* Тоҷикисозии дараҷаҳои низомии Тоҷикистон */ ислоҳ
wikitext
text/x-wiki
'''Рутбаҳои ҳарбӣ дар [[Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон]]''' бо Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи уҳдадории умумии ҳарбӣ ва хизмати ҳарбӣ» муқаррар карда мешаванд<ref name="Қонун">[http://majmilli.tj/қонуни-ҷумҳурии-тоҷикистон-дар-бораи-35/ Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи уҳдадории умумии ҳарбӣ ва хидмати ҳарбӣ»]</ref>.
= Сохтори рутбаҳои ҳарбӣ =
Дар Қувваҳои Мусаллаҳ, дигар қӯшунҳо ва сохтори ҳарбӣ чунин ҳайати хизматчиёни ҳарбӣ муайян карда шуда, мувофиқан рутбаҳои ҳарбии зерин аз тарафи Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад<ref name="Қонун" />:
{| width="100%" style="border:1px solid #8888aa; background-color:#FFFFFF; padding:5px; font-size:95%; margin: 0px 12px 12px 0px;"
|- bgcolor="#CCCCCC"
! colspan="24" | [[Афсар]]он
|- bgcolor="#dadada"
!{{flagicon|Tajikistan}} '''[[Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон|Нерӯҳои мусаллаҳи Тоҷикистон]]'''
! colspan="10" | [[Солор]]он
! colspan="6" | [[Сардор]]он
! colspan="8" | [[Саркарда]]гон
|- align="center"
|- style="text-align:center;"
|rowspan=2|[[File:Roundel_of_Tajikistan.svg|100px]]
| colspan=2 rowspan=2|
| colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OF-9e.png|50px]]
| colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OF-8.png|50px]]
| colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OF-7.png|50px]]
| colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OF-6.png|50px]]
| colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OF-5.png|50px]]
| colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OF-4.png|50px]]
| colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OF-3.png|50px]]
| colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OF-2.png|50px]]
| colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OF-1c.png|50px]]
| colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OF-1b.png|50px]]
| colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OF-1a.png|50px]]
|- style="text-align:center;"
| colspan=2| '''Генерали артиш'''
| colspan=2| '''Генерал-полковник'''
| colspan=2| '''Генерал-лейтенант'''
| colspan=2| '''Генерал-майор'''
| colspan=2| '''Полковник'''
| colspan=2| '''Подполковник'''
| colspan=2| '''Майор'''
| colspan=2| '''Капитан'''
| colspan=2| '''Лейтенанти калон'''
| colspan=2| '''Лейтенант'''
| colspan=2| '''Лейтенанти хурд'''
|- style="background-color:#CCCCCC; width: 100%"
!'''Дараҷаҳои пешниҳодӣ'''<ref name="Джайхани">[http://asiaplustj.info/ru/news/tajikistan/society/20181110/umed-dzhaihani-v-natsionalnoi-armii-i-terminologiya-dolzhna-bit-maksimalno-natsionalnoi Умед Джайхани: В национальной армии и терминология должна быть максимально национальной]</ref> !! colspan=4 | [[Артишсолор]] !! colspan=2 | [[Сипаҳсолор]] !! colspan=2 | [[Лашкарсолор]] !! colspan=2 | [[Гундсолор]] !! colspan=2 | [[Сарҳанг]] !! colspan=2 | [[Сарҳангёр]]!! colspan=2 | [[Саргурд]] !! colspan=2 | [[Сарвон]] !! colspan=2 | [[Таҳморо]] !! colspan=2 | [[Таҳмдор]] !! colspan=2 | [[Таҳмовар]]
</noinclude>
|-
|}
<noinclude>
{| width="100%" style="border:1px solid #8888aa; background-color:#FFFFFF; padding:5px; font-size:95%; margin: 0px 12px 12px 0px;"
|- bgcolor="#CCCCCC"
! colspan="16" | Дараҷадорон ва сарбозон
|- bgcolor="#dadada"
!'''{{flagicon|Tajikistan}} [[Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон|Нерӯҳои мусаллаҳи Тоҷикистон]]'''
! colspan="4" | [[Размсоз]]он
! colspan="8" | [[Размовар]]он
! colspan="4" | [[Сарбоз]]он
|- align="center"
|-
</noinclude>
|- style="text-align:center;"
| rowspan=2 | [[File:Roundel_of_Tajikistan.svg|100px]]
| colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OR-9b.png|50px]]
| colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OR-9a.png|50px]]
| colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OR-8.png|50px]]
| colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OR-7.png|50px]]
| colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OR-6.png|50px]]
| colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OR-5.png|50px]]
| colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OR-4.png|50px]]
| colspan=2| [[File:Tajikistan-Army-OR-1.png|50px]]
|- style="text-align:center;"
| colspan=2| ''' Прапоршики калон'''
| colspan=2| '''Прапоршик'''
| colspan=2| '''Старшина'''
| colspan=2| '''Сержанти калон'''
| colspan=2| '''Сержант'''
| colspan=2| '''Сержанти хурд'''
| colspan=2| '''Ефрейтор'''
| colspan=2| '''Аскар'''
|- style="background-color:#CCCCCC; width: 100%"
!'''Дараҷаҳои пешниҳодӣ'''<ref name="Ҷайҳонӣ">[https://asiaplustj.info/tj/news/tajikistan/20220223/umed-aion-agar-raisumur-tasmim-giradu-dastur-diad-rutbaoi-nizom-bechunucharo-mill-meshavand Умед Ҷайҳонӣ: Агар раисҷумҳур тасмим гираду дастур диҳад, рутбаҳои низомӣ бечунучаро миллӣ мешаванд]</ref>||colspan=2| [[Размсоз]] ||colspan=2| [[Размпардоз]] ||colspan=2| [[Размозмо]] ||colspan=2| [[Разморо]] ||colspan=2| [[Размдор]] ||colspan=2| [[Размовар]] ||colspan=2| [[Размюз]] ||colspan=2| [[Сарбоз]]
|-
|}
Пас аз рутбаи ҳарбии хизматчии ҳарбие, ки дар қисми ҳарбии гвардия ё ҷузъу томи гвардиявӣ хидмат мекунанд, калимаи «гвардия» илова карда мешавад. Ба рутбаи ҳарбии хизматчии ҳарбие, ки ихтисоси қайди ҳарбии ҳуқуқӣ, тиббӣ дорад, мутобиқан калимаҳои «адлия», «хидмати тиббӣ», илова карда мешавад. Ба рутбаи ҳарбии шаҳванде, ки дар эҳтиёт ё дар истеъфо мебошад, мутобиқан калимаи «эҳтиёт» ё «мустаъфӣ» илова карда мешавад. Ҷорӣ намудани рутбаҳои хизматӣ, махсус ё дараҷаи ихтисосии ба рутбаҳои ҳарбӣ монанд барои шахсони мансабдор, кормандон ва хизматчиёни вазорату идораҳо, корхонаҳо, ташкилоту муассисаҳо ва иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ манъ аст<ref name="Қонун" />.
== Тоҷикисозии дараҷаҳои низомии Тоҷикистон ==
[[Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон|Вазорати дифоъи Тоҷикистон]] дар [[соли 2018]] хостори тоҷикисозии дараҷаҳои низомии Нерӯҳои мусаллаҳи ин кишвар шуд ва аз Кумитаи забону истилоҳоти Тоҷикистон дархост кард, ки баробарҳои тоҷикӣ барои дараҷаҳои низомии русӣ пешниҳод кунад. Умед Ҷайҳонӣ, узви коргурӯҳи муштараки вожагузинии Кумитаи забону истилоҳот ва Вазорати дифоъи Тоҷикистон, бо пайравӣ аз усули таърихгароӣ, пайвастагӣ, ҳамгунсозӣ ва стандартисозии истилоҳоти низомӣ дар миёни кишварҳои форсизабон, вожаҳои [[артиш]], [[сипоҳ]], [[лашкар]], [[гунд]], [[ҳанг]], [[гурдон]], [[вашт]], [[таҳм]], [[гурӯҳ]] ва [[рада]]ро ба тартиб ба ҷои истилоҳоти русии ''армия'', ''корпус'', ''дивизия'', ''бригада'', ''полк'', ''баталион'', ''рота'', ''взвод'', ''отделение'' ва ''звено'' пешниҳод кард.
Вай ҳамчунин аз ин вожаҳо барои фармондеҳони ин ягонҳои артишӣ, ба тартиб, дараҷаҳои [[артишсолор]], [[сипаҳсолор]], [[лашкарсолор]], [[гундсолор]], [[сарҳанг]], [[саргурд]], [[сарвашт]], [[таҳмбон]], [[гурӯҳбон]] ва [[радабон]]ро пешниҳод кард, ки аз истилоҳоту алқоб ва маносиби низомии даврони [[Ашкониён]], [[Сосониён]], [[Сомониён]] ва [[дараҷаҳои Нерӯҳои мусаллаҳи Эрон]] баргирифта ва ё аз рӯи онҳо сохта шудаанд<ref>[https://www.ozodi.org/a/proposal-for-changing-military-ranks-in-tajikistan/29233584.html Полк-ҳанг, полковник - сарҳанг ва генерал-майор – гундсолор?]</ref>. Кумитаи забону истилоҳот ин вожаҳоро барои ҷойгузин кардани рутбаҳои русӣ ба гурӯҳи кории Шурои амнияти миллӣ ва Вазорати дифоъ пешниҳод кардааст<ref>[https://www.ozodi.org/a/tajik-army-translation-asia/30085281.html Дар ниҳоят "генерал" - "солор" ва "дивизия" - "лашкар" мешаванд?]</ref>.
{| class="wikitable"
|+Вожаҳои пешниҳодӣ барои ҷойгузинии номи русии ягонҳо ва дараҷаҳо<ref name="Ҷайҳонӣ" />
! colspan="2" |номи ягонҳо
! rowspan="2" |баргирифта аз
! colspan="2" |номи дараҷаҳо
! rowspan="2" |баргирифта аз
|-
|-align="center"
|<small>кунунӣ</small>
|<small>пешниҳодӣ</small>
|<small>кунунӣ</small>
|<small>пешниҳодӣ</small>
|-
|
|
|
| ''қаторӣ''
| [[сарбоз]]
|
|-
|
|
|
| ''ефрейтор''
| ''[[размюз]]''
| <small>«[[Шоҳнома]]»</small>
|-
| ''отделение''
| ''[[рада]]''
| <small>сипоҳи Ашкониён ва [[Сипоҳи Сосониён|Сосониён]]; «[[Шоҳнома]]»</small>
| ''сержанти хурд''
| ''[[размовар]]''
| <small>«Шоҳнома»; [[Сипоҳи посдорони Инқилоби исломӣ|Сипоҳи посдорон]]</small>
|-
|
|
|
| ''сержант''
| ''[[размдор]]''
| <small>Сипоҳи посдорон</small>
|-
|
|
|
| ''сержанти калон''
| ''[[разморо]]''
| <small>барсохта аз рӯи «''лашкароро''» дар «Шоҳнома»</small>
|-
|
|
|
| ''старшина''
| ''[[размозмо]]''
| <small>«Шоҳнома»</small>
|-
|
|
|
| ''прапоршик''
| ''[[размпардоз]]''
| <small>«Тафсири Ҳусайнӣ» аз [[Ҳусайн Воизи Кошифӣ]]</small>
|-
|
|
|
| ''прапоршики калон''
| ''[[размсоз]]''
| <small>«Шоҳнома»</small>
|-
| ''взвод''
| ''[[таҳм]]''
| <small>сипоҳи Ашкониён ва Сосониён</small>
| ''лейтенанти хурд''
| ''[[таҳмовар]]''
| <small>навсохта аз рӯи «''размовар''»</small>
|-
|
|
|
| ''лейтенант''
| ''[[таҳмдор]]''
| <small>сипоҳи Ашкониён ва Сосониён</small>
|-
|
|
|
| ''лейтенанти калон''
| ''[[таҳморо]]''
| <small>барсохта аз рӯи «''лашкароро''» дар «Шоҳнома»</small>
|-
| ''рота''
| ''[[вашт]]''
| <small>сипоҳи Ашкониён ва Сосониён</small>
| ''капитан''
| ''[[сарвон]]''
| <small>[[Нерӯҳои мусаллаҳи Ҷумҳурии Исломии Эрон|Неруҳои мусаллаҳи Эрон]]</small>
|-
| ''баталион''
| ''[[гурдон]]''
| <small>Неруҳои мусаллаҳи Эрон</small>
| ''майор''
| ''[[саргурд]]''
| <small>«[[Фарҳанги забони тоҷикӣ]]» ва Неруҳои мусаллаҳи Эрон</small>
|-
|
|
|
| ''подполковник''
| ''[[сарҳангёр]]''
| <small>навсохта аз рӯи «''сарҳангшумор''» дар сипоҳи Сомониён</small>
|-
| ''полк''
| ''[[ҳанг]]''
| <small>Неруҳои мусаллаҳи Эрон</small>
| ''полковник''
| ''[[сарҳанг]]''
| <small>«[[Шоҳнома]]»; сипоҳи Сомониён ва Неруҳои мусаллаҳи Эрон</small>
|-
| ''бригада''
| ''[[гунд]]''
| <small>сипоҳи Ашкониён ва Сосониён</small>
| ''генерал-майор''
| ''[[гундсолор]]''
| <small>сипоҳи Ашкониён ва Сосониён</small>
|-
| ''дивизия''
| ''[[лашкар]]''
| <small>сипоҳи Ашкониён, Сосониён, Сомониён ва Неруҳои мусаллаҳи Эрон</small>
| ''генерал-лейтенант''
| ''[[лашкарсолор]]''
| <small>навсохта аз рӯи «''гундсолор''» ва «''сипаҳсолор''»</small>
|-
| ''корпус''
| ''[[сипоҳ]]''
| <small>сипоҳи Ҳахоманишиён, Ашкониён, Сосониён, Сомониён ва Неруҳои мусаллаҳи Эрон</small>
| ''генерал-полковник''
| ''[[сипаҳсолор]]''
| <small>сипоҳи Сомониён</small>
|-
| ''артиш''
| ''[[артиш]]''
| <small>Неруҳои мусаллаҳи Эрон</small>
| ''генерали артиш''
| ''[[артишсолор]]''
| <small>навсохта аз рӯи «''артишдорон солор''» дар сипоҳи Сосониён</small>
|}
= Таърихчаи дараҷаҳои низомии тоҷикӣ =
Деринатарин ёдкард аз нерӯҳои размии ниёкони тоҷикон дар «[[Авесто]]» ва сангнавиштаҳои шоҳаншоҳони [[Ҳахоманишиён|Ҳахоманишӣ]] боз монда, ки ''*kāra-'' ‘''мардум-сипоҳ''’ (< ҳиндуурупоӣ: ''*koro-s'', ''*kori̯o-s'' ‘[[ҷанг]]; [[сипоҳ]], [[лашкар]]’ < {{lang-de|''Heer''}} ‘[[артиш]]; [[нерӯи заминӣ]]’; {{lang-en|''Here''}} ‘артиш’)<ref>[[Эдельман, Джой Иосифовна|''Эдельман Д. И.'']] [[Этимологический словарь иранских языков]] / [[Институт языкознания РАН]]. — М.: Издательская фирма «Восточная литература» РАН, 2011. — Т. 4 (i—k). — 416 с. — 800 экз. — ISBN 5-02-018124-2, ISBN 978-5-02-036478-3. (в пер.). — стр. 389—391</ref> ва *''spāda-'' ‘сипоҳ’ хонда шудаанд.
Дар нерӯҳои размии Эрони бостон нақши вижаеро [[гардуна]]саворон доштанд, ки дар «[[Авесто]]» ''raθaē-štar-'' (аз ''raθa-'' ‘''гардуна''’ + ''štar-'' ‘''истода''’) номида шудаанд<ref name="Tafazzoli">[https://ia800301.us.archive.org/23/items/AsanianSocietyI.WarriorsIi.ScribesIii.Dehqans/Tafazzoli2000SasanianSocietyI.WarriorsIi.ScribesIii.Dehqans.pdf ''Tafazzoli A.'' Sasanian Society. I. Warriors. II. Scribes. III. Dehqāns. N.Y., 2000.]</ref>. Ҳамин вожа дар забони {{lang-pal|''artēštār''}} шуда ва «''[[артиш]]''» аз он гирифта шудааст<ref>''Ҳасандӯст, Муҳаммад''. Фарҳанги решашинохтии забони форсӣ. Теҳрон: Фарҳангистони забону адаби форсӣ, Нашри осор, 1393. ISBN 978-600-6143-55-2.</ref>.
=== Сипоҳи Ҳахоманишиён ===
{| class="infobox bordered" style="width: 24em"
!colspan='3' style="text-align:center; background:#cce" |'''Сипоҳи Ҳахоманишиён'''
|-
|colspan='3'|
|-
! [[Ягон]]ҳо
! Шумори нерӯҳо
! Фармондеҳ
|-
| [[Рада|''*daθa-'']]
| 10 сарбоз
| [[Размовар|''*daθapati-'']]
|-
| [[Вашт|''*θata-'']]
| 100 сарбоз
| [[Сарвон|''*θatapati-'']]
|-
| [[Ҳанг|''*hazāra-'']]
| 1 000 сарбоз
| [[Сарҳанг|''*hazārapati-'']]
|-
|[[Гунд|''*baivara-'']]
| 10 000 сарбоз
|[[Гундсолор|''*baivarapati-'']]
|-
| [[Сипоҳ|''*spāda-'']]
| 60 000 сарбоз
| [[Сипаҳсолор|''*spādapati-'']]
|}
Нерӯҳои мусаллаҳи Ҳахоманишиён (550 – 330 то милод) бар пояи радабандии даҳ-даҳӣ созмон ёфтаву ба забони {{lang-peo|''*spāda-''}} [''сипоҳ''] хонда мешудаанд. Дар сипоҳи Ҳахоманишиён аз 10 [[сарбоз]] як [[рада|''*daθa-'']] [''даҳа''] ташкил мешуда ва сардораш [[Размовар|''*daθapati-'']] [''даҳбад''] хонда мешудааст<ref name="Hinz">''W. Hinz'', Altiranisches Sprachgut der Nebenüberlieferungen, Wiesbaden, 1975.</ref>. Аз 10 ''даҳа'' як [[вашт|''*θata-'']] [''сада''] ташкил мешуда ва фармондеҳаш [[Сарвашт|''*θatapati-'']] [''садбад''] номида мешудааст<ref name="Hinz" />. Аз 10 ''сада'' як [[ҳанг|''*hazāra-'']] [''ҳазора''] ташкил мешуда ва фармондеҳаш [[Сарҳанг|''*hazārapati-'']] [''ҳазорбад''] хонда мешудааст<ref name="Marquart">''J. Marquart'', Untersuchungen zur Geschichte von Eran I, Göttingen, 1896.</ref>. Аз 10 ''ҳазора'' як [[лашкар|''*baivara-'']] [''бевара''] ташкил мешуда, ки фармондеҳаш [[Лашкарсолор|''*baivarapati-'']] [''беварабад''] номида мешудааст<ref name="Marquart" />. Сарфармондеҳи сипоҳи Ҳахоманишиён [[Сипаҳсолор|''*spādapati-'']] [''сипаҳбад''] хонда мешуд<ref>''Шаҳбозӣ, Алиризо Шопур''. Ҷанг дар Эрони бостон // Ҷусторҳои эроншиносӣ. Теҳрон: Китоби марҷаъ, 1391.</ref>.
Агар шумори нерӯҳои ин ягонҳоро бо воҳидҳои низомии артишҳои имрӯзӣ ҳамсанҷӣ кунем, ''даҳа'' бо [[Рада|''отделение'']], ''сада'' бо [[Вашт|''рота'']], ''ҳазора'' бо [[Ҳанг|''полк'']], ''бевара'' бо [[Лашкар|''дивизия'']] ва ''сипоҳ'' бо [[Артиш|''армия'']] баробар мешаванд. Бо ҳамин қиёс, ''даҳбад'' бо ''сержант'' ё ''старшина'', ''садбад'' бо ''лейтенант'' ё ''капитан'', [[Сарҳанг|''ҳазорбад'']] бо ''майор'' ё ''полковник'', [[Гундсолор|''беварабад'']] бо ''генерал-майор'' ё ''генерал-лейтенант'' ва ''сипаҳбад'' бо ''генерал-полковник'' ё ''генерали артиш'' баробар мешаванд.
=== Сипоҳи Ашкониён ===
{{Сипоҳи Ашкониён}}
Дудмони паҳлавии [[Шоҳаншоҳии Ашконӣ|Ашкониён]] ([[Соли 250 п.м.]] — [[224]]), ки ҷойгузини дудмони юнонии [[Давлати Селевкиён|Селевкиён]] ([[Соли 312 п.м.|312]] — [[Соли 64 п.м.|64 п.м.]]) шуд, созмони радабандии даҳдаҳии сипоҳи Ҳахоманишиёнро ба кор гирифт<ref name="Никоноров" />. Радабандии сипоҳи Ашкониён чунин будааст<ref>[http://www.ihism.uph.edu.pl/images/PDFs/DRUK_HIS_6/DRUK-SYVNNE.pdf ''Ilkka SYVÄNNE'' * (University of Haifa, Israel) Parthian Cataphract vs. the Roman Army 53 BC-AD 224]</ref>:
Дар [[сипоҳи Ашкониён]] ''даҳаҳо'' ба [[забони паҳлавӣ]] [[Рада|''*radag'']] [''рада''], ''садаҳо'' — [[Вашт|''wast'']] [''васт''], ''ҳазораҳо'' — [[Ҳанг|''drafš'']] [''дирафш''], ''бевараҳо'' — [[Гунд|''gund'']] [''гунд''] номида мешуданд<ref>''Farrokh, Kaveh''. Sassanian Elite Cavalry AD 224-642. Oxford: Osprey, 2005. ISBN 1841767131. — с. 6—7</ref>. Фармондеҳони ин ягонҳо мутаносибан [[Сарвон|''wast-sālār'']] [''васт-солор''], [[Сарҳанг|''drafš-sālār'']] [''дирафш-солор''] ва [[Гундсолор|''gund-sālār'']] [''гунд-солор''] хонда мешуданд<ref>''Ҷалолӣ'', ''Эраҷ''. Артиши Эрон дар асри Сосониён. Теҳрон: Вадиъат, 1384. – 170 с. ISBN 964-7805-48-9.</ref>. Нерӯҳои мусаллаҳи Ашкониён низ чун замони Ҳахоманишиён [[Сипоҳ|''spāδ'']] [''сипоҳ''] ва фармондеҳашон [[Сипаҳсолор|''spāδpat'' ё ''spāδbad'']] [''сипаҳбад''] номида мешуд<ref name="Shahbazi">[http://www.iranicaonline.org/articles/army-i ''A. Sh. Shahbazi'', “ARMY i. Pre-Islamic Iran,” Encyclopædia Iranica, II/5, pp. 489-499]</ref>.
Бояд гуфт, ки сипоҳи подшоҳии [[Арманистон]], ки фармонбардори Эрон буд, низ ҳамчун сипоҳи Ашкониён ба «''гунд''», «''дрош''» ва «''вашт''» бахшбандӣ мешуд<ref name="Айвазян">[https://www.academia.edu/35927114/Терминология_организационной_структуры_Армянской_Армии_в_IV_V_вв._The_Terminology_of_the_Organizational_Structure_of_the_Armenian_Army_in_the_4-5th_centuries_А._Айвазян._Армяно-персидская_война_449_451_гг._Кампании_и_сражения._Eреван_Воскан_Ереванци_2016_СПб._Алетейя_2017._С._360-464 ''Айвазян А.'' Терминология организационной структуры Армянской Армии в IV—V вв. // А. Айвазян. Армяно-персидская война 449–451 гг. Кампании и сражения.– Eреван: Воскан Ереванци, 2016; СПб.: Алетейя, 2017. С. 360-464.]</ref>. Ҳануз ҳам дар Нерӯҳои мусаллаҳи Арманистон [[вашт|рота]] ба забони {{lang-hy|«Վաշտ»}} [''вашт''], [[ҳанг]] — «''գունդ''» [''гунд''] ё «''Զորագունդ''» [''зӯрагунд''], [[сарҳанг]] — «''Գնդապետ''» [''гндапет''] ва [[генерал-полковник]] — «''գեներալ—գնդապետ''» [''general-gndapet''] номида мешаванд.
=== Сипоҳи Сосониён ===
{{Main|Сипоҳи Сосониён}}{{Сипоҳи Сосониён}}
Нерӯҳои мусаллаҳи Сосониёнро ''spāh'' (''[[сипоҳ]]'') меномиданд, ки ба ду [[Шохаи низомӣ|шоха]] ҷудо мешуд: [[пиёдагон]] ({{lang-pal|''payādagān''}}) ба фармондеҳии ''пиёдагонсолор'' (''payādagān sālār'') ва [[саворон]] ({{lang-pal|''aswārān''}}) ба фармондеҳии ''саворонсолор'' (''aswārān sālār'')<ref>{{cite book |last1=Maksymiuk |first1=Katarzyna |last2=Syvanne |first2=Ilkka |title=The Military History of the Third Century Iran |date=2018 |publisher=Archeobooks |isbn=978-83-7051-894-3 |page=55-59 |language=en}}</ref>. Бузургтарин ягони сипоҳ дар он замон ''gund'' (''[[гунд]]'')<ref name="Tafazzoli"/> будаву 5 000 сарбозро дар бар мегирифта ва фармондеҳашро ''gund-sālār'' (''[[гундсолор]]'') мехонданд<ref name="Synopsis">[https://www.researchgate.net/profile/Katarzyna_Maksymiuk/publication/323545353_Kaveh_Farrokh_Gholamreza_Karamian_Katarzyna_Maksymiuk_A_Synopsis_of_Sasanian_Military_Organization_and_Combat_Units_Siedlce-Tehran_2018/links/5a9b94b0a6fdcc3cbacb690d/Kaveh-Farrokh-Gholamreza-Karamian-Katarzyna-Maksymiuk-A-Synopsis-of-Sasanian-Military-Organization-and-Combat-Units-Siedlce-Tehran-2018.pdf ''Kaveh Farrokh'', ''Gholamreza Karamian'', ''Katarzyna Maksymiuk''. A Synopsis of Sasanian Military Organization and Combat Units, Siedlce-Tehran 2018. — ISBN 978-83-62447-22-0. — c. 13]</ref>. Ҳар ''гунде'' аз чанд ''drafš'' ([[ҳанг|''дирафш'']]) ташкил мешуд, ки ҳар кадоме 1 000 сарбоз дошт. Ҳар дирафше аз ду ''wašt'' (''[[вашт]]'') ташкил мешуд, ки ҳар кадоме 500 сарбоз дошт. Ҳар ''ваште'' аз чанд ''tahm'' (''[[таҳм]]'')<ref name="Asha">[http://www.rahamasha.net/uploads/2/3/2/8/2328777/the_dates_in_the_pahlavg_and_prsg.pdf ''Asha R.'' The Dates in the Pahlavīg and Pārsīg Inscriptions of Durā (Europos)]</ref> созмон меёфт, ки ҳар кадоме 100 сарбоз доштанд. Ҳар ''таҳме'' аз чанд ''radag'' (''[[рада]]'')<ref>[https://cyberleninka.ru/article/n/voennaya-razvedka-v-sasanidskom-irane-organizatsiya-deyatelnosti-i-istochniki-informatsii ''Дмитриев В.А.'' Военная разведка в сасанидском Иране: организация деятельности и источники информации // Вестник Нижегородского университета им. Н.И. Лобачевского. 2016. № 1. С. 9–22.]{{oq|ru|... Впрочем, из среднеперсидских эпиграфических источников середины III в. н.э. (граффити в Дура-Европосе, датируемые 253 г.) известно о существовании армейских писцов (видимо, более низкого ранга, нежели ''dabīr-i sipāh''), называвших себя ''dibīr-ī tahm'' и ''dibīr-ī radag'' [24, c. 244; 25].}}</ref> ташкил мешуд, ки ҳар кадоме 10 сарбозро дар бар мегирифт. Фармондеҳи ''дирафш'' ''drafš-sālār'' ([[сарҳанг|''дирафшсолор'']])<ref name="Synopsis" />, фармондеҳи ''вашт'' ''wašt-sālār'' ([[сарвон|''ваштсолор'']])<ref name="Synopsis" />, сардори ''таҳм'' ''tahmdār'' (''[[таҳмдор]]'')<ref name="Никоноров">[https://www.academia.edu/1264468/К_вопросу_о_парфянском_наследии_в_сасанидском_Иране_военное_дело_On_the_Parthian_Legacy_in_Sasanian_Iran_the_Case_of_Warfare_ ''Никоноров В. П.'' К вопросу о парфянском наследии в сасанидском Иране: военное дело // Центральная Азия от Ахеменидов до Тимуридов: археология, история, этнология, культура. Материалы международной научной конференции, посвященной 100-летию со дня рождения Александра Марковича Беленицкого (Санкт-Петербург, 2–5 ноября 2004 года) / Отв. ред. В. П. Никоноров. СПб., 2005. С. 145.]{{oq|ru|В документе Nov 280 из архива Старой Нисы фигурируют два лица, носящие звание ''tgmdr'' («начальник тагмы»), состоящее из двух частей – греч. «''τάγμα''» («''легион''») и парф. ''dār'' («начальствующий»). Предполагается, что это звание – калька с римского военного термина в греческой передаче «τάγματάρχος» ‘начальник легиона’, появившееся в парфянском военном лексиконе как раз в связи с депортацией воинов Красса в восточные районы Парфии, где они были организованы в отряды под началом парфянских тагмадаров и, в том числе, трудились на сельскохозяйственных работах [Дьяконов, Ливщиц 1966: 148 – 152]. Кстати, слово «тагма» в пехлевийской форме ''tḥmy'' как обозначение воинского подразделения зафиксировано в надписи, оставленной сасанидскими солдатами в синагоге Дура-Европос [Луконин 1987: 266, примеч. 62].}}</ref> ва ''фармондеҳи рада'' эҳтимолан ''*radagbān'' (''[[Размдор|радабон]]'') номида мешуд.
Фармондеҳи сипоҳ ''spāhbed'' ([[сипаҳсолор|''сипаҳбад'']]) хонда мешуд<ref name="Daryaee">[https://ia802707.us.archive.org/2/items/SasanianPersia/tourajsasanianPersia.pdf ''Daryaee, Touraj''. Sasanian Persia: The Rise and Fall of an Empire. — ISBN 978 1 85043 898 4]</ref>. Дар шоҳаншоҳии Сосонӣ баландпоятарин мақоми низомӣ пас аз шоҳаншоҳ ''artēštārān-sālār'' ([[Артишсолор|''артишдоронсолор'']]) буд<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/artestaran-salar-chief-of-the-warriors-a-high-ranking-title-in-sasanian-times-see-artestar- ''W. Sundermann''. ARTĒŠTĀRĀN SĀLĀR, Encyclopædia Iranica. Vol. II, Fasc. 6, p. 662]</ref><ref>''Дьяконов М. М.'' Очерк истории древнего Ирана. М., 1961. С. 291</ref>, ки бино бар қаринаҳо, унвони дигаре барои ''Эрон сипоҳбед'' ({{lang-pal|''Ērān spāhbēd''}}) аст, ки то замони подшоҳии Хусрав [[Анӯшервон]] болотарин мақоми низомӣ дар шоҳаншоҳии Сосониён буд<ref>{{Cite web |url=http://www.cgie.org.ir/shavadn.asp?id=391 |title=Artēštārān-sālār // ''Донишномаи Эрон'', ҷ. 2, 2503 |accessdate=2012-10-23 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6BcugL8gH?url=http://www.cgie.org.ir/shavadn.asp?id=391 |archivedate=2012-10-23 }}</ref>.
Бо таваҷҷуҳ ба ҳамномии ягонҳои размии сипоҳи Арманистон бо Эрон дар замони Сосониён, метавон гуфт, ки шумори нерӯҳо дар ягонҳои размии сипоҳи Сосониён низ бо сипоҳи Арманистон ҳамсону баробар будааст. Чунончи, дар сипоҳи Арманистон ҳар гунд аз ду ё се дирафш ташкил меёфт ва дирафш низ, агар онро бо коҳорт (ягони размии сипоҳи Рум, ки маъмулан аз 500 – 600 сарбоз ташкил мешуд) ҳамсанҷӣ кунем, аз ду вашт созмон меёфтааст. Дар садаҳои IV — V милодӣ нерӯҳои размии подшоҳии Арманистон аз сипоҳҳо (ҳар кадоме 10 ҳазор сарбоз доштаанд), гундҳо (2 000 – 3 000 сарбоз), дирафшҳо (1 000 сарбоз), ваштҳо (500 сарбоз) ва ҳамчунин ягонҳои хурдтар – садаҳо ва даҳаҳо ташкил мешудаанд. Ин сохтори созмонии сипоҳи Арманистон ҳамсониҳои бисёре бо сипоҳи Рум ва бештар аз он бо сипоҳи Эрон дар замони подшоҳии Сосониён дошт<ref name="Айвазян" />. Аз деворнивиштаҳои сипоҳиёни Сосонӣ дар куништи яҳудиёни шаҳри Дура-Европос метавон донист, ки садаҳо таҳм ва даҳаҳо рада номида мешудаанд<ref name="Asha" />.
Чуноне ки аз ҷадвали радабандии сипоҳи Сосониён дида мешавад, сохтори сипоҳи Сосониён ба сохтори артишҳои имрӯзӣ наздиктар аст. Чунончи, аз рӯи шумори нерӯҳо [[рада]] бо ''отделение'', [[таҳм]] бо ''рота'', [[вашт]] бо ''батальон'', [[Ҳанг|дирафш]] бо ''полк'', [[гунд]] бо ''бригада'' ва [[сипоҳ]] бо ''дивизия'' баробар аст. Бо ҳамин қиёс, [[радабон]] бо ''сержант'' ё ''старшина'', [[таҳмдор]] бо ''лейтенант'', [[Сарвон|ваштсолор]] бо ''капитан'' ё ''майор'', [[Сарҳанг|дирафшсолор]] бо ''полковник'', [[гундсолор]] бо ''генерал-майор'' ё ''генерал-лейтенант'' ва [[Сипаҳсолор|сипаҳбад]] бо ''генерал-полковник'' ё ''генерали артиш'' баробар будаанд.
== Пайвандҳо ==
* [[Дараҷаи низомӣ]]
== Манобеъ ==
{{эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Артиш]]
[[Гурӯҳ:Дараҷаҳои низомӣ]]
kbwd0fqshhtunvrdonlpx2cirwhb0wo
Видя Балан
0
218883
1309358
1304953
2022-08-06T12:58:00Z
InternetArchiveBot
30618
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9
wikitext
text/x-wiki
{{Синамогар
|ном = Видя Балан
|номи аслӣ = Vidya Balan
|ном ҳангоми таваллуд = Vidya Balan
|тасвир =
|бар =
|тавсифи тасвир =
|таърихи таваллуд = 01.01.1979
|зодгоҳ = {{Зодгоҳ|Мумбай}}, [[Маҳороштра]], [[Ҳиндустон]]
|шаҳрвандӣ = {{IND|}}
|табаият =
|таърихи даргузашт =
|маҳалли даргузашт =
|падар = П. Р. Балан
|модар = Сарасватӣ Балан
|ҳамсар = [[Сиддҳарт Рой Капур]] (аз 2012)
|завҷа =
|фарзандон =
|навъи фаъолият = [[ҳунарпеша]]
|солҳои фаъолият = 1995, 2003 - то ҳол
|ҷоизаҳо = [[Filmfare Awards]]
|соядаст =
|сайт =
|викианбор =
}}
'''Видя Балан''' ({{lang-ta|வித்யா பாலன்}}, {{lang-hi|विद्या बालन}}, {{МФА2|ʋ|ɪ|d̪|j|a|ː|пробел|b|a|ː|l|ə|n}}; тав. [[1 январ]] соли [[1978]], [[Бомбай]], [[Маҳороштра]], [[Ҳиндустон]]) - ҳунарпешаи синамо ва модели ҳинд, барандаи чандин номинатсия ва беш аз панҷоҳ ҷоизаи гуногуни синамои ҳиндӣ, асосан дар бахши "Ҳунарпешаи беҳтарин". Соли 2014 вай барои саҳмгузорӣ дар синамои ҳинд ҷоизаи ҳукуматии [[Падма Шрӣ|Падма Шриро]] дарёфт кард<ref>[http://www.newstrackindia.com/newsdetails/2014/01/25/340-127-personalities-selected-for-Padma-Awards-2013.html 127 personalities selected for Padma Awards 2013] на сайте ''Newstrack India''</ref><ref>{{cite web |title=Padma Awards Announced |publisher=Press Information Bureau, Ministry of Home Affairs| url = http://www.pib.nic.in/newsite/erelease.aspx?relid=102735 |date=2014-01-25|accessdate=2014-01-26}}</ref>.
== Зиндагинома ==
Видя Балан 1 январи соли 1978 дар Оттапалам ([[Керала]])<ref>{{cite news|title=Vidya Balan celebrates her 31st birthday|url=http://www.hindustantimes.com/News-Feed/Entertainment/Vidya-Balan-celebrates-her-31st-birthday/Article1-492473.aspx|date=2009-12-31|work=Hindustan Times|accessdate=2010-08-25|archivedate=2012-10-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121018221537/http://www.hindustantimes.com/News-Feed/Entertainment/Vidya-Balan-celebrates-her-31st-birthday/Article1-492473.aspx}}</ref> дар оилаи соҳибкор П.Р.Балан (ҳоло Ноиби президенти захираҳои инсонии ширкати телекоммуникатсионии Digicable) ва ҳамсараш Сарасватӣ Балан<ref name="something"/><ref>{{cite news|url=http://www.hindustantimes.com/Entertainment/Bollywood/OVER-THE-YEARS-Vidya-Balan-goes-from-geek-to-haute/Article1-934078.aspx|title=Over the years: Vidya Balan from geek to haute!|author=Bansal, Robin|date=2012-09-22|work=Hindustan Times|accessdate=2012-09-25|archivedate=2012-09-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120923193813/http://www.hindustantimes.com/Entertainment/Bollywood/OVER-THE-YEARS-Vidya-Balan-goes-from-geek-to-haute/Article1-934078.aspx}}</ref> таваллуд шудааст<ref>{{cite web|url=http://www.digicable.in/index.php/about-us/management-team|title=Management team, Digicable|publisher=Digicable|accessdate=2013-02-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130531084316/http://digicable.in/index.php/about-us/management-team|archivedate=2013-05-31|deadlink=yes}}</ref>. Ба гуфтаи худи Видя, хонаводааш бо омехтаи [[Забони томилӣ|томилӣ]] ва [[малаялам]] ҳарф мезананд, дар ҳоле ки худаш бо забонҳои [[ҳиндӣ]], [[маратҳӣ]], [[Забони банголӣ|банголӣ]] ва [[англисӣ]] ҳарф мезанад<ref>{{cite news|work=The Hindu|url=http://www.hindu.com/fr/2007/02/16/stories/2007021600410100.htm|date=2007-02-16|accessdate=2011-08-09|author=Siddiqui, Rana|title=`It's a dream come true'|archivedate=2013-10-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131029200341/http://www.hindu.com/fr/2007/02/16/stories/2007021600410100.htm}}</ref>. Хоҳари Видя, Прия Балан, дар соҳаи таблиғ кор мекунад<ref name="something">{{cite news|title=There's something about Vidya|url=http://www.highbeam.com/doc/1P3-1168964461.html|work=Hindustan Times|accessdate=2012-09-23|date=2006-11-25|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131011162727/http://www.highbeam.com/doc/1P3-1168964461.html|archivedate=2013-10-11}}</ref>.
== Эҷодиёт дар синамо ==
Видя дар канори Бомбай (ё "Бомбайи бузург/Мумбай") Чембур ба воя расидааст ва дар он ҷо Мактаби миёнаи духтаронаи Сент-Энтониро хатм кардааст<ref>{{cite news|title=Celeb diary: Vidya Balan|url=http://www.mid-day.com/entertainment/2010/feb/040210-Celeb-Dairy-Vidya-Balan.htm|accessdate=2012-05-24|work=Mid Day|date=2010-02-04}}</ref><ref>{{cite news|last=Davane|first=Mrugaya|title=Chembur will always be our home|url=http://www.mid-day.com/metro/2006/jun/139591.htm|accessdate=2012-05-24|work=Mid Day|date=2006-06-16}}</ref>. Духтар аз овони ҷавонӣ орзуи ҳунарнамоӣ дар синаморо дошт, ки аз кори ҳунарпешаҳо [[Шабана Азмӣ]] ва [[Мадҳурӣ Диксит]] илҳом гирифтааст<ref>{{cite web|title=Madhuri is my inspiration in life: Vidya Balan|publisher=IBNLive|url=http://ibnlive.in.com/news/madhuri-was-my-inspiration-in-life-vidya-balan/218414-8-66.html|date=2012-01-06|accessdate=2012-10-13|archive-date=2012-04-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20120420044855/http://ibnlive.in.com/news/madhuri-was-my-inspiration-in-life-vidya-balan/218414-8-66.html|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120420044855/http://ibnlive.in.com/news/madhuri-was-my-inspiration-in-life-vidya-balan/218414-8-66.html|archivedate=2012-04-20}}</ref>.
Дар синни 16-солагӣ ӯ аввалин шӯҳрати худро дар соҳаи актёрӣ [[ситком]]и машҳури [[Экта Капур]] "Hum Paanch" яке аз нақшҳои марказӣ - Радҳика Маттурии оқил, вале кӯтоҳандеш ва карро иҷро мекунад. Коргардон [[Анураг Басу]] ба ӯ нақш дар [[операи собунӣ]] пешниҳод кард, аммо духтар ин пешниҳодро рад кард ва мехост дар [[синамо]] касб кунад. Волидонаш хоҳиши ӯро дастгирӣ карданд, аммо исрор карданд, ки ӯ маълумоти олӣ низ гирад. Бо маслиҳати волидонаш, ӯ дараҷаи бакалаврро дар Коллеҷи Сент Ксавиер ва баъдан дараҷаи магистри [[Ҷомеашиносӣ|ҷомеашиносиро]] аз [[Донишгоҳи Мумбай]] гирифт.
=== Кӯшишҳои бебарор ва муваффақияти аввалин дар синамо (2000-2003) ===
Ҳангоми таҳсил дар донишгоҳ Видя барои нақш дар филми малаялам "Chakram" интихоб шуд ва каме баъд ӯ барои кор дар 12 филми дигар "имзо" гузошт<ref name="beginning">{{cite web|accessdate=2007-10-23 |first=Ronjita |last=Kulkarni|url=http://specials.rediff.com/movies/2005/jun/08vidya2.htm |title=Meet the new girl in Saif's life|publisher=Rediff}}</ref>. Аммо вақте ки лоиҳа ба далели мушкилоти мухталиф боздошта шуд, продюсерҳои филм, ки бо [[Муҳанлал]]и маъруф дар нақши мардона инро интизор набуданд, ҳунарпешаи ҷавонро ба овардани "кармаи бад" муттаҳам карда дар дигар филмҳои пешбинишуда ӯро бо дигар ҳунарпешаҳо иваз карданд.
Кӯшишҳои навбатии Видя ин буд, ки ба [[забони томилӣ]], забони дуюмаш филмбардорӣ кунад. Дар соли 2001, вай барои нақш дар филми "Run"-и Н.Лингусами (соли 2002 бароварда шудааст) интихоб шуд, аммо пас аз наворбардории саҳнаҳои аввал, ӯро бо Мира Жасмин иваз карданд; Айнан ҳамин чиз дар филми «Manasellam»-и Равичандран (2002-2003) рӯй дод, ки дар он ҷо ӯро [[Триша Кришнан]] иваз кард<ref>{{cite news|title=When Vidya Balan was kicked out|work=The Times of India|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-03-13/did-you-know-/31160200_1_vidya-balan-hindi-films-south-filmmakers|accessdate=2012-03-23|date=2005-07-07|archiveurl=https://www.webcitation.org/6CnhbNlEY?url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-07-13/did-you-know-/31160200_1_vidya-balan-hindi-films-south-filmmakers|archivedate=2012-12-10}}</ref>. Филми дигар, ки барои он шартнома бастааст, дар сурати аз наздик дида баромадани он як мазҳакаи ишқӣ шуд ва ҳунарпеша, ки дар зиндагӣ хеле хоксор аст, худаш шартномаро вайрон кард. Ва филми малаяламии "Kalari Vikraman" аз ҷониби Дипак Моҳан, ки вай дар он нақш бозидааст, бо сабаби мушкилоти молиявии студия намоиш нашуд<ref>{{статья |заглавие=Kalari Vikraman from Jail |издание=[[:en:Vellinakshatram (magazine)|:en:Vellinakshatram (magazine)|Vellinakshatram]] |язык=ml |число=5 |месяц=1 |год=2003}}</ref>.
Дар ҳоле ки, дар ин марҳила, Видя Балан касби актёриро инкишоф надод, вай тақрибан дар даҳҳо таблиғот ва клипҳо аз ҷумла, бо гурӯҳи Euphoria ва сароянда Субҳа Мудгал нақш бозидааст<ref>{{cite news|title=Stand-out act four not-so-new newcomers have found critical acclaim in breakthrough roles this year. Now all they need is stardom|url=http://www.highbeam.com/doc/1P2-10956992.html|work=India Today|accessdate=2012-09-23|date=2005-07-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131105232954/http://www.highbeam.com/doc/1P2-10956992.html|archivedate=2013-11-05}}</ref>. Ниҳоят, соли 2003, вай дар драмаи банголии "Bhalo Theko"- Готам Ҳолдер нақш бозид ва ин аввалин филми вай буд, ки ба фурӯш баромад<ref>{{cite news|title=Love for Bengal: A mystery in Vidya Balan's life|url=http://www.indianexpress.com/news/love-for-bengal-a-mystery-in-vidya-balans-life/819021/|work=The Indian Express|accessdate=2013-10-24|date=2011-07-18|archivedate=2020-03-08|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200308143219/http://archive.indianexpress.com/news/love-for-bengal-a-mystery-in-vidya-balans-life/819021}}</ref>. Намоиши ӯ ҳамчун нақши асосии зани ҷавон, Анандӣ, бо ёдоварӣ дар бораи гузаштаи худ, Видя ҷоизаи аввалини худро дар Anandalok Awards барои беҳтарин ҳунарпеша гирифт<ref>{{cite news|title=I feel I was Bengali in my last life: Vidya Balan|url=http://www.hindustantimes.com/News-Feed/Entertainment/I-feel-I-was-Bengali-in-my-last-life-Vidya-Balan/Article1-273183.aspx|work=Hindustan Times|accessdate=2012-03-23|date=2008-02-01|archivedate=2013-10-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131024124729/http://www.hindustantimes.com/News-Feed/Entertainment/I-feel-I-was-Bengali-in-my-last-life-Vidya-Balan/Article1-273183.aspx}}</ref>.
=== Фаъолият ва пешравӣ дар Болливуд (2005–2008) ===
Нахустнамоиши филми ҳиндии ӯ соли 2005 дар драмаи мусиқии Прадип Саркар "Фариштаи ишқ" (мутобиқсозии романи [[Саратчандра Чаттопадхя]] дар бораи ишқи Лалитаи идеалист ва писари худхоҳи соҳиби корхона Шекҳар мебошад) буд, ки ҳунарпеша ба иҷрои нақши асосӣ дар натиҷаи кастинги шашмоҳа интихоб карда шуд. Намоиши ӯ дар нақши Лалита баҳои баланд гирифт ва дар маҷаллаи "[[Variety]]" Дерек Эллӣ тасвири Видяро "дил ва ҷони филм" номид. Дар маросими ҷоизаҳои солонаи [[Bollywood Filmfare]], ӯ унвони "беҳтарин дебюти занона" ва номинатсияи "беҳтарин нақши зан"-ро ба даст овард. Соли дигар, Видя инчунин дар баробари [[Санҷай Датт]] дар комедияи [[Раҷкумар Ҳиранӣ]] "[[Бродар Мунна 2]]" нақши барандаи радио Ҷанвиро, ки дӯстдоштаи қаҳрамони асосӣ аст, бозидааст. Ҳангоми омодагӣ ба наворбардорӣ, вай бо роҳбарони якчанд радиостансияҳои фароғатӣ мулоқот карда, кори онҳоро омӯхт. Ин кори ӯ ҳам аз ҷониби мунаққидон ва ҳам тамошобинон баҳои мусбӣ гирифт, ки арзиши филми блокбастери тақрибан 1,18 миллиард рупия (тақрибан 18 миллион [[доллари ИМА]]) ба даст овард.
Соли 2007, Видя фаъолона кор карда, ҳадди аққал дар панҷ филм нақш бозидааст, ки вокуниши назарраси тамошобинон ва ё мунаққидони касбии филмро ба бор овард. Дар драмаи [[Манӣ Ратнам]] "Гуру" (қисман ба тарҷумаи ҳоли магнат [[Дҳирубҳай Амбанӣ]] асос ёфтааст) нақши дуюмдараҷаи зани мубталои [[склероз]]ро бозидааст. Нақшҳои асосиро ситораҳо ба мисли [[Митҳун Чакрабортӣ]], [[Абҳишек Баччан]], [[Айшвария Рай]] ва [[Мадҳаван]] бозӣ кардаанд, маблағи хуб ҷамъоварӣ кардааст, дар ҳоле ки мунаққидон аз ҳунарнамоии Видя Баланро ҳамчун "истеъдод барои нақши ночиз сарф шудааст" мегуфтанд.
Кори навбатии ӯ мазҳакаи шашқисми ошиқонаи Никҳил Адванӣ "Салом ишқ!" мебошад. Видя дар он нақши Таҳзиб Ҳусайн хабарнигорзани телевизионро бозидааст, ки баъд захмӣ шуданаш хотираашро аз даст додааст. [[Ҷон Абраҳам]] дар ин филм ҷуфти ӯро бозидааст. Филм буҷавӣ ноком шуд ва аз ҷониби мунаққидон низ хуб қабул нашуд аммо мунаққидони синамо ба бозии худи Видя вокуниши мусбӣ доданд.
Триллери Видҳу Винод Чопра "Eklavya: The Royal Guard", ки дар он нақши дуюмдараҷаро бозидааст, аз нигоҳи тиҷоратӣ бебарор буд, аммо аз ҷониби мунаққидон мусбат пазируфта шуд ва ҳамчун номзад аз Ҳиндустон барои [[Ҷоизаи Оскар|Оскар]] соли 2008 барои беҳтарин филм бо забони хориҷӣ интихоб шуд. Ҳамзамон филми [[Соҷид Хон]] "Heyy Babyy!", ки дар он Видя нақши модари танҳоро бозидааст, даромади хуб гирифт, аммо баррасиҳои манфии интиқодӣ ҳам дар маҷмӯъ ва иштироки Видя Баланро танқид карданд; Роҷив Масанд аз [[CNN-IBN]] либос ва ороиши ӯро танқид кард ва ӯро "пошнаи Ахиллес"-и филм номид.
Филми панҷум ва ниҳоии ҳунарпеша дар соли 2007 триллери равонии "Печдарпечӣ"-и коргардон Приядаршан буда ремейки ҳиндии филми "Қалъаи шикаста" (1993)-и малаяламӣ (инчунин филм ду ремейки дигар бо забонҳои гуногун дорад, «Aaptamitra» ба забони [[каннада]] ва «Chandramukhi» ба забони томилӣ) мебошад. Видя нақши Аванӣ Чатурведиро бозидааст, ки аз шахсияти ҷудошуда ранҷ мекашад, ки дар филми аслӣ онро ҳамватани Видя аз Керала, актриса ва раққоса [[Шобана]] бозидааст. Филм муваффақияти тиҷоратӣ буд ва дар саросари ҷаҳон тақрибан 830 миллион рупий (13 миллион доллар) ба даст овард. Мунаққидон ин филмро писандиданд, ҳарчанд онҳо ба ҳунарнамоии ҳунарпеша бештар вокуниш нишон дода, онро бо эпитетҳои “мақбул” ва “хушоянд” то “аъло” арзёбӣ карданд. Филм ба ӯ ҷоизаи дуюми [[Filmfare Awards]] дар категорияи беҳтарин актрисаро овард.
=== Гузариш ба муваффақияти устувор (аз соли 2009) ===
Дар соли 2009, Видя дар филми Р. Балакришнан "Paa" зани гинекологи муҷаррад, ки бо писари навраси худ бо бемории [[прогерия]] зиндагӣ мекард, нақши асосиро бозидааст. Дар филм, ки падар ва писари Баччанҳо низ нақш ([[Абҳишек Баччан]] нақши навраси бемор Ауро, падари ӯ [[Амитабҳ Баччан]] - падари Ауроро бозидааст) бозидаанд аз ҷониби мунаққидон хуб пазируфта шуда, дар маҷмӯъ беш аз 40 номинатсия ва ҷоизаҳои аз ҷониби муассисаҳои гуногун, ба худаш Видя Балан 7 ҷоиза барои беҳтарин нақши занро овард (ба ҳисоби номзадҳои ғолибнашуда) ва ба гуфтаи мунаққидон, як гардиши ҷиддӣ дар касбаш гардид. Суканя Верма аз Rediff.com, ки дар гузашта тасдиқи худро изҳор карда буд, бозии Видяро бо [[Димпл Кападия]] муқоиса кард. Никҳат Казмӣ, шореҳи рӯзномаи "[[The Times of India]]" низ таъкид кардааст, ки "ба имиҷи модар дар [[Болливуд]] муяссар шуд, ки шаъну шарафи нодиреро бидиҳад."
Муваффақияти ин филм мазҳакаи сиёҳи "Ishqiya" (2010, дебюти коргардонии Абҳишек Чаубей) буд, ки дар он [[Носируддин Шоҳ]], [[Аршад Варсӣ]] ва [[Салмон Шаҳид]] ҳамроҳи Видя бозӣ карданд. Қаҳрамони Видя дар ин филм Кришна Верма ҳам ҷӯяндаи адолат ва ҳам зани золим аст, ки тавассути васваса мардонро идора мекунад. Худи ҳунарпеша хислати худро дурии ҷиддӣ аз тасвири анъанавии занон дар синамо тавсиф кардааст. Филм, инчунин иҷрои ӯ (барои ин филм махсусан лаҳҷаи маҳаллии [[Уттар Прадеш|уттар-прадеширо]] омӯхтааст) баҳои интиқодӣ гирифт. Кормандони [[NDTV|телевизиони Деҳлӣ]], мунаққиди синамо Анупама Чопра чунин шарҳ дод: “Нигоҳҳои сӯзони Видя Балан метавонанд дар экран сӯзонанд, дар ҳоле ки дар чашмони ӯ фоҷиа дида мешавад. Вай нишон дод, ки метавонад ба ҳама барбиҳои мӯҳрдоре, ки ҳоло Болливудро зери об мондаанд, сарлавҳаи бузурге бахшад, ҳассосият бо либоси ночиз ҳеҷ иртиботе надорад. Барои кораш дар ин филм, ҳунарпеша барои унвони беҳтарин ҳунарпешаи ҷоизаи Filmfare Awards "Ҷоизаи интихоби мардум" пешбарӣ шуда, соҳиби ҳамон ҷоиза "Ҷоизаи интихоби мунаққидон" ва дар баробари гирифтани ҷоизаи дуюми беҳтарин нақши зани пешсаф аз маҷаллаи Screen шуд.
2011 дар филмографияи актриса бо якчанд нақшҳои назаррас қайд карда шуд. Нахустинаш триллери нимбиографии Раҷкумар Гупта "Ҳеҷ кас Ҷессикаро накушт" буд, ки 7 январи соли ҷорӣ бар асоси қазияи воқеии куштори модел ва пешхизмати тарабхонаи VIP Ҷессика Лал аз ҷониби писари парламента ва вазир Ману Шарма, ки дар он Видя нақши хоҳари ҷабрдида Сабрина Лалро бозид, ки сарфи назар аз фишори сершумори ҳукумати иёлот ва миллӣ ба додгоҳ кашидани парванда ва маҳкум кардани ҷинояткор нақши муҳим дошт. Бо даъвати режиссёр, ки ҳис мекард, ки «Сабрина... аз худаш 10 сол пеш, ки хамааш сар шуда буд, фарк мекунад», Видя бо прототипи характераш вомехурад, худаш онро инкишоф медиҳад. Филм аз ҷониби мунаққидон баррасиҳои омехта гирифт, аммо бисёре аз баррасиҳо дар баррасиҳои ҷолиб дар бораи иҷрои ҳунарпешаи асосӣ бо ҳамдигар мувофиқат карданд; ин кор ба Видя Балан боз як номинатсия барои ҷоизаи Filmfare барои беҳтарин нақши занро овард. Филм тақрибан 490 миллион рупий (тақрибан 10,8 миллион доллари ИМА бо қурби миёнаи асъор дар соли 2011) даромад ба даст овард, ки бо дарназардошти набудани нақши мардона дар ин филм дар матбуот таъкид шуд.
Моҳи марти соли 2011, кори ӯ аз ҷониби руҷӯи филмҳои ӯ дар [[Австралия]] ҳамчун як қисми фестивали '''Bollywood and Beyond''' аз он эътироф карда шуд.
Кори навбатии барҷастаи Видя Балан нақши асосии ӯ дар филми "Синамои ифлос"-и Экта Капур буд, ки ба достони ҳаёт ва марги актриса Силк Смита асос ёфтааст, ки (ба ибораи иҷрогар) бо "беҳаёӣ ва иғвоангезӣ" маъруф аст". Видя ин нақшро ҷасораттарин нақшаш дар фаъолияти худ тавсиф карда, афзуд, ки ин нақш аз ӯ талаб мекунад, ки ҳам ба рӯҳияи ҷиддӣ ноил шавад ва ҳам 12 кило вазни иловагӣ гирад. Филм бо таассуфҳои зиёд, аз ҷумла якдилона ба тасвири Видя, ки аз ҷониби як қатор мунаққидон беҳтарин ҳунарнамоии актриса истиқбол карда шуд. Ин нақш ба ҳунарпеша ҷоизаи миллии филм ва ҷоизаи Filmfare барои беҳтарин нақши занро овард.
Соли 2015, вай боз бо [[Эмрон Ҳашмӣ]] дар филми "Достони нотамом" ҷуфт шуд. Пас аз як сол, вай дар филми "Te3n" нақш бозид ва аввалин худро дар [[синамои маратҳӣ]] "Ekk Albela" нақши Гита Балиро бозид.
Дар аввали соли 2017 филми "Begum Jaan" ба намоиш гузошта шуд, ки дар онҷо ӯ ҳамчун соҳиби фоҳишахона зоҳир шуда, баҳои баланд гирифт. Худи ҳамон сол, "Tumhari Sulu" нахустнамоиши худро баргузор кард, ки дар он диҷейи радиоро бозӣ мекард. Филм муваффақияти тиҷоратӣ дошт ва ба ӯ чаҳорумин ҷоизаи Filmfare барои беҳтарин нақши занро овард.
== Корҳои дигар ==
Илова ба ҳунарнамоӣ, Видя маҳорати навозандагии [[Карнатака (Ҳиндустон)|Карнатака]]и анъанавии ҳиндӣ дорад ва инчунин шаклҳои рақси [[бҳарататям]] ва [[катҳак]]ро омӯхтааст.
Видя Балан майли динии худро чунин баён кард: «Ман як одами амиқ диндор ҳастам, пайваста бо худо муошират мекунам, аммо дар «маъноӣ» муташаккили анъанавӣ махсусан диндор нестам. Вай гиёҳхорӣ (вегатерианӣ) мекунад, гарчанде ки вазни номунтазами ӯ, дар матбуот бисёр баҳс мешавад.
Илова ба ҳунарнамӣ дар филмҳо, Видя як ходими маъруфи ҷамъиятӣ мебошад, ки арзишҳои башардӯстонаро тарғиб мекунад ва дар фаъолияти созмонҳои хайрия иштирок мекунад. Моҳи марти соли 2011, Видя Балан барои иштирок дар "[[Соати Замин]]" аз ҷониби [[Хазинаи Ҷаҳонии Табиати ваҳшӣ]] таблиғ кард. Вай инчунин дар маъракаи созмони [[Калкутта|калкуттӣ]] CINI (Институти кӯдакони ниёзманд) бар зидди гуруснагии кӯдакон ширкат дошт ва моҳи сентябри соли 2012 ба деҳаи [[Мирзопур]] ([[Уттар Прадеш]]) ҳамчун як қисми амал барои мусоидат ба таҳсилоти кӯдакон ва мубориза барои тавонмандсозии занон дидан кард. Барои иштирокаш дар мубориза барои ҳуқуқи занон, Видя соли 2012 бо Ҷоизаи Палатаи савдои Калкутта Прабҳа Хайтан (Prabha Khaitan Puraskar) сарфароз гардонида шуд ва ҷавонтарин барандаи ҷоиза гардид. Баъдтар, хизматҳои шоистаи Видя Баланро [[ҳукумати Ҳиндустон]] низ қайд кард, ки ба ӯ ваколати намояндаи худро дар ҳаракати беҳтар кардани шароити санитарӣ дар кишвар дод<ref>{{cite news|last=Chakravorty|first=Vinayak|url=http://www.dailymail.co.uk/indiahome/indianews/article-2140168/Celebs-cause-Vidya-Balan-latest-long-line-Bollywood-stars-getting-involved-philanthropy.html |title=Celebs with a cause: Vidya Balan is only the latest in a long line of Bollywood stars getting involved in philanthropy|work=Daily Mail|accessdate=2012-09-24|date=2012-05-06}}</ref>. Ниҳоят, моҳи августи соли 2013 вай ҳамчун "маршал"-и раҳпаймоии [[Рӯзи истиқлолияти Ҳиндустон]] дар [[Ню Йорк]] баромад кард<ref>{{cite news|url=http://economictimes.indiatimes.com/news/news-by-industry/et-cetera/anna-hazare-vidya-balan-lead-biggest-india-day-parade-in-united-states/articleshow/21910154.cms|title=Anna Hazare, Vidya Balan lead biggest India Day parade in United States|work=The Economic Times|accessdate=2013-09-19|date=2013-08-19}}</ref> ва моҳи сентябри соли ҷорӣ дар деҳаи Тҳанапури Уттар Прадеш як платформаи таълимии баландтехнологиро барои кӯдакони камбизоат боз кард<ref>{{cite web|url=http://zeenews.india.com/entertainment/and-more/vidya-balan-launches-tech-based-learning-system_143258.html|title=Vidya Balan launches tech-based learning system|publisher=Zee News|accessdate=2013-09-23|date=2013-09-23}}</ref>.
== Ҳаёти шахсӣ ==
[[Акс:Vidya Siddharth cropped.jpg|thumb|left|Видя ва {{нп5|Сиддҳартҳ Рой Капур|||Siddharth Roy Kapur}} дар туяшон моҳи декабри соли 2012]]
[[ВАО]]-и Ҳиндустон борҳо дар бораи муносибати ошиқонаи Видя Балан бо шарикони саҳнавии ӯ тахмин мезананд, аммо худи актриса ин овозаҳоро рад кардааст. Бо вуҷуди ин, соли 2009, Видя аз муносибате ёдовар шуд, ки он вақт онҳо ҷудо шуда буданд. Ба ибораи худаш: «Агар касе барои шумо муҳим шуморо хор кунад, ин метавонад шуморо шиканад. Касе, ки андешааш барои ман ҳамеша муҳим буд, пайваста дар ман айб меҷуст. Бо мурури замон зарурати канда шудани ин робита пайдо шуд. Ҳарчанд ӯ ном набурд, таблоидҳо тахмин мезананд, ки ин [[Шаҳид Капур]], шарики синамоии Видя аст, аммо ӯ инро рад кард.
Дар мусоҳиба бо "Press Trust of India" моҳи майи соли 2012, Видя Балан эълон кард, ки вай бо продюсер ва роҳбари UTV Motion Pictures (Истеҳсоли ҳиндии [[The Walt Disney Company]]) Сиддҳарт Рой Капур мулоқот мекунад. 14 декабри соли 2012, Видя ва Сиддҳарт дар канори [[Бандра]] издивоҷ карданд.
== Филмнома ==
=== Филмҳо ===
{| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;"
|-
! scope="col" | Сол
! scope="col" | Номгӯй
! scope="col" | Нақш
! scope="col" class="unsortable" | Шарҳҳо
! scope="col" class="unsortable" | Иқт.
|-
| 2003
!scope="row"| ''[[Bhalo Theko]]''
| Анандӣ
| [[Синамои Бенгалистони Ғарбӣ|Филми банголӣ]]
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite news |last=Devnath |first=Arun |date=24 October 2004 |title=Bhalo Theko: A film symbolising nature, tradition and love |work=[[The Daily Star (Bangladesh)|The Daily Star]] |url=http://archive.thedailystar.net/2004/10/24/d41024140395.htm |url-status=live |access-date=11 January 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150114081951/http://archive.thedailystar.net/2004/10/24/d41024140395.htm |archive-date=14 January 2015}}</ref>
|-
|2005
!scope="row"| ''[[Parineeta]]''
| Лалита
| [[Filmfare Award for Best Female Debut]]<br />Номзад —[[Filmfare Award for Best Actress]]
| style="text-align: center;"|<ref name="oldawards">{{Cite web |title=Vidya Balan: Awards & nominations |url=http://oldbh.bollywoodhungama.com/celebrities/awards/13469/index.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20100409130237/http://www.bollywoodhungama.com/celebrities/awards/13469/index.html |archive-date=9 April 2010 |access-date=23 July 2010 |website=[[Bollywood Hungama]]}}</ref><br /><ref>{{Cite news |last=Elley |first=Derek |date=7 February 2006 |title=Parineeta: Film review |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |url=https://variety.com/2006/film/reviews/parineeta-1200518683/ |url-status=live |access-date=27 October 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130731184532/http://variety.com/2006/film/reviews/parineeta-1200518683/ |archive-date=31 July 2013}}</ref>
|-
|2006
!scope="row"| ''[[Lage Raho Munna Bhai]]''
| Ҷанвӣ Саҳнӣ
|
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite web |last=Joshi |first=Poonam |date=19 August 2006 |title=Lage Raho Munna Bhai (2006) |url=https://www.bbc.co.uk/films/2006/08/29/lage_raho_munna_bhai_2006_review.shtml |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150925051549/http://www.bbc.co.uk/films/2006/08/29/lage_raho_munna_bhai_2006_review.shtml |archive-date=25 September 2015 |access-date=11 January 2015 |website=BBC}}</ref>
|-
| rowspan="6" |2007
!scope="row"| ''[[Guru]]''
| Минакшӣ "Мину" Саксена (баъд Гупта)}}
|
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite web |last=Sen |first=Raja |date=12 January 2007 |title=Watch Guru for the actors |url=http://www.rediff.com/movies/2007/jan/12guru.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110123022904/http://www.rediff.com/movies/2007/jan/12guru.htm |archive-date=23 January 2011 |access-date=6 July 2011 |website=Rediff.com}}</ref><br /><ref>{{Cite web |title=Guru (2007) |url=https://www.rottentomatoes.com/m/guru/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150211213629/http://www.rottentomatoes.com/m/guru/ |archive-date=11 February 2015 |access-date=22 January 2015 |website=[[Rotten Tomatoes]]}}</ref>
|-
!scope="row"| ''[[Salaam-e-Ishq]]''
| Теҳзеб Ҳусайн
|
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite news |last=Uniyal |first=Parmita |date=27 February 2014 |title=From Parineeta to SKSE: five shades of Vidya Balan, the wife on screen |work=Hindustan Times |url=http://www.hindustantimes.com/bollywood/shaadi-ke-side-effects-five-shades-of-vidya-balan-the-wife-on-screen/article1-1188853.aspx |url-status=dead |access-date=22 January 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150125120754/http://www.hindustantimes.com/bollywood/shaadi-ke-side-effects-five-shades-of-vidya-balan-the-wife-on-screen/article1-1188853.aspx |archive-date=25 January 2015}}</ref>
|-
!scope="row"| ''[[Eklavya: The Royal Guard]]''
| Раҷҷо Сингҳ
|
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite web |title=Eklavya — The Royal Guard (2007) |url=http://www.bollywoodhungama.com/moviemicro/cast/id/201735 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150114082108/http://www.bollywoodhungama.com/moviemicro/cast/id/201735 |archive-date=14 January 2015 |access-date=10 January 2015 |website=Bollywood Hungama}}</ref>
|-
!scope="row"| ''[[Heyy Babyy]]''
|Иша Б. Саҳнӣ
|
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite web |title=Heyy Babyy (2007) |url=http://www.bollywoodhungama.com/moviemicro/cast/id/54366 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140518172401/http://www.bollywoodhungama.com/moviemicro/cast/id/54366 |archive-date=18 May 2014 |access-date=10 January 2015 |website=Bollywood Hungama}}</ref>
|-
!scope="row"| ''[[Bhool Bhulaiyaa]]''
| Авнӣ Чатурведӣ / Манҷулика
| Номзад—Filmfare Award for Best Actress
| style="text-align: center;"|<ref name="oldawards" /><br /><ref>{{Cite news |last=Holden |first=Stephen |date=12 October 2007 |title=Bollywood Spectacle |work=[[The New York Times]] |url=https://www.nytimes.com/2007/10/12/movies/12bhoo.html?_r=0 |url-status=live |access-date=15 October 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150114082147/http://www.nytimes.com/2007/10/12/movies/12bhoo.html?_r=0 |archive-date=14 January 2015}}</ref>
|-
!scope="row"| ''[[Om Shanti Om]]''
| Худаш
| Намоиши махсус дар суруди "Deewangi Deewangi"
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite web |title=Om Shanti Om (2007) |url=http://www.bollywoodhungama.com/moviemicro/cast/id/54373 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141025045139/http://www.bollywoodhungama.com/moviemicro/cast/id/54373 |archive-date=25 October 2014 |access-date=27 February 2014 |website=Bollywood Hungama}}</ref><br /><ref>{{Cite news |last=Gupta |first=Pratim D. |date=4 November 2007 |title=Six packs vs puppy love |work=The Telegraph |url=http://www.telegraphindia.com/1071104/asp/entertainment/story_8507627.asp |url-status=live |access-date=21 January 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150121060321/http://www.telegraphindia.com/1071104/asp/entertainment/story_8507627.asp |archive-date=21 January 2015}}</ref>
|-
| rowspan="2" |2008
!scope="row"| ''[[Halla Bol]]''
| Снеҳа Хон
|
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite web |title=Halla Bol (2008) |url=http://www.bollywoodhungama.com/moviemicro/cast/id/54395 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140831182123/http://www.bollywoodhungama.com/moviemicro/cast/id/54395 |archive-date=31 August 2014 |access-date=10 January 2015 |website=Bollywood Hungama}}</ref>
|-
!scope="row"| ''[[Kismat Konnection]]''
| Прия Салуҷа
|
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite web |last=Malani |first=Gaurav |date=18 July 2008 |title=Review 2: Kismat Konnection |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/media/entertainment/kismat-konnection-movie-review/articleshow/3249927.cms |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20190916071103/https://economictimes.indiatimes.com/industry/media/entertainment/kismat-konnection-movie-review/articleshow/3249927.cms |archive-date=16 September 2019 |access-date=16 September 2019 |website=[[The Economic Times]]}}</ref>
|-
|2009
!scope="row"| ''[[Paa]]''
| Доктор Видя
| Filmfare Award for Best Actress
| style="text-align: center;"|<br /><ref>{{Cite news |last=Kazmi, Nikhat |date=3 December 2009 |title=Review: Paa |work=The Times of India |url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/movie-reviews/hindi/Paa/movie-review/5297226.cms |url-status=dead |access-date=25 August 2010 |archive-url=https://www.webcitation.org/6CnigPsrF?url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/movie-reviews/hindi/Paa/movie-review/5297226.cms |archive-date=10 December 2012}}</ref>
|-
|2010
!scope="row"| ''[[Ishqiya]]''
| Кришна Верма
| [[Filmfare Critics Award for Best Actress]]<br />Номзад—Filmfare Award for Best Actress
| style="text-align: center;"|<ref name="awards" /><br /><ref name="ishqff">{{Cite news |date=30 January 2011 |title='My Name is Khan', 'Dabangg' shine at Filmfare Awards |work=Daily News and Analysis |url=http://www.dnaindia.com/entertainment/report_my-name-is-khan-dabangg-shine-at-filmfare-awards_1500857 |url-status=live |access-date=5 January 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130128120039/http://www.dnaindia.com/entertainment/report_my-name-is-khan-dabangg-shine-at-filmfare-awards_1500857 |archive-date=28 January 2013}}</ref><br /><ref>{{Cite web |last=Chopra, Anupama |date=29 January 2010 |title=Review : Ishqiya |url=http://movies.ndtv.com/movie-reviews/ishqiya-473 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140110090129/http://movies.ndtv.com/movie-reviews/ishqiya-473 |archive-date=10 January 2014 |access-date=9 January 2011 |website=[[NDTV]] |accessdate=2022-06-13 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226121403/http://movies.ndtv.com/movie-reviews/ishqiya-473 |archivedate=2018-12-26 }}</ref><br /><ref>{{Cite news |date=14 January 2014 |title=Film Review: 'Dedh Ishqiya' |work=[[Variety (magazine)|Variety]] |url=https://variety.com/2014/film/reviews/film-review-dedh-ishqiya-1201055750/ |url-status=live |access-date=14 January 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150426065916/http://variety.com/2014/film/reviews/film-review-dedh-ishqiya-1201055750/ |archive-date=26 April 2015}}</ref>
|-
| rowspan="5" |2011
!scope="row"| ''[[No One Killed Jessica]]''
| Сабрина Лал
| Номзад—Filmfare Award for Best Actress
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite web |date=11 January 2011 |title=Nominations for 57th Idea Filmfare Awards 2011 |url=http://www.bollywoodhungama.com/celebrities/features/type/view/id/2974/2974 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120113194825/http://www.bollywoodhungama.com/celebrities/features/type/view/id/2974/2974 |archive-date=13 January 2012 |access-date=11 January 2011 |website=Bollywood Hungama}}</ref>
|-
!scope="row"| ''[[Urumi]]''
| Макком / Бҳуммӣ
| [[Синамои Малаялам|Филми малаялам]]; нақши меҳмонӣ
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite news |last=Saraswathi |first=Nagarajan |date=3 October 2010 |title=Saga of romance and revenge |work=The Hindu |url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-cinemaplus/saga-of-romance-and-revenge/article809707.ece |url-status=live |access-date=11 January 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161124223001/http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-cinemaplus/saga-of-romance-and-revenge/article809707.ece |archive-date=24 November 2016}}</ref>
|-
!scope="row"| ''[[Thank You]]''
| Дивя Хурана
| Камео
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite web |title=Thank You (2011) |url=http://www.bollywoodhungama.com/moviemicro/cast/id/546888 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141214190415/http://www.bollywoodhungama.com/moviemicro/cast/id/546888 |archive-date=14 December 2014 |access-date=10 January 2015 |website=Bollywood Hungama}}</ref>
|-
!scope="row"| ''[[Dum Maaro Dum]]''
| Хонуми Каматҳ
| Камео
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite web |last=Masand |first=Rajeev |date=29 April 2011 |title=Masand: 'Dum Maaro Dum' is very haphazard |url=http://ibnlive.in.com/news/masand-dum-maaro-dum-is-very-haphazard/149953-47-66.html |archive-url=https://archive.today/20150118223502/http://ibnlive.in.com/news/masand-dum-maaro-dum-is-very-haphazard/149953-47-66.html |url-status=dead |archive-date=18 January 2015 |access-date=10 January 2015 |website=CNN-IBN |accessdate=2022-06-13 |archiveurl=https://archive.today/20150118223502/http://ibnlive.in.com/news/masand-dum-maaro-dum-is-very-haphazard/149953-47-66.html |archivedate=2015-01-18 }}</ref>
|-
!scope="row"| {{Sort|Dirty Picture, The|''[[The Dirty Picture]]''}}
| Решма (Силк Смита)
| [[National Film Award for Best Actress]]<br />Filmfare Award for Best Actress
| style="text-align: center;"|<ref name="National">{{Cite news |last=Jebaraj |first=Priscilla |date=7 March 2012 |title=Byari, a winning debut; Vidya Balan best actress |work=The Hindu |url=http://www.thehindu.com/features/cinema/article2969914.ece |url-status=live |access-date=25 October 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131031020847/http://www.thehindu.com/features/cinema/article2969914.ece |archive-date=31 October 2013}}</ref><br /><ref name="awards">{{Cite web |title=Vidya Balan – Awards |url=http://www.bollywoodhungama.com/celebritymicro/awards/id/8098 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120129143424/http://www.bollywoodhungama.com/celebritymicro/awards/id/8098 |archive-date=29 January 2012 |access-date=25 August 2010 |website=Bollywood Hungama}}</ref><br /><ref>{{Cite web |title=The Dirty Picture (2012) |url=http://www.bollywoodhungama.com/moviemicro/cast/id/537915 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20141214100433/http://www.bollywoodhungama.com/moviemicro/cast/id/537915 |archive-date=14 December 2014 |access-date=10 January 2015 |website=Bollywood Hungama}}</ref>
|-
| rowspan="2" |2012
!scope="row"| ''[[Kahaani]]''
| Видя Венкатисон
| Filmfare Award for Best Actress
| style="text-align: center;"|<ref name="kahaaniff">{{Cite web |date=21 January 2013 |title=Filmfare Awards: All the action from the awards night |url=http://ibnlive.in.com/news/filmfare-awards-live-all-the-action-from-the-awards-night/316815-8-66.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130121023308/http://ibnlive.in.com/news/filmfare-awards-live-all-the-action-from-the-awards-night/316815-8-66.html |archive-date=21 January 2013 |access-date=21 January 2013 |website=CNN-IBN |accessdate=2022-06-13 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130121023308/http://ibnlive.in.com/news/filmfare-awards-live-all-the-action-from-the-awards-night/316815-8-66.html |archivedate=2013-01-21 }}</ref><br /><ref>{{Cite news |last=Gupta |first=Pratim D. |date=10 March 2012 |title=What a ''Kahaani'' |work=The Telegraph |url=http://www.telegraphindia.com/1120310/jsp/entertainment/story_15231247.jsp#.T3F0dEoQgrU |url-status=live |access-date=27 March 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120313013944/http://www.telegraphindia.com/1120310/jsp/entertainment/story_15231247.jsp |archive-date=13 March 2012}}</ref><br /><ref>{{Cite web |last=Verma |first=Sukanya |date=9 March 2012 |title=Review: Vidya Balan rocks in Kahaani |url=http://www.rediff.com/movies/review/review-vidya-balan-rocks-in-kahaani/20120309.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120311222230/http://www.rediff.com/movies/review/review-vidya-balan-rocks-in-kahaani/20120309.htm |archive-date=11 March 2012 |access-date=9 January 2015 |website=Rediff.com}}</ref>
|-
!scope="row"| ''[[Ferrari Ki Sawaari]]''
| Номаълум
| Ҳунарнамоии махсус дар сурудаи "Mala Jau De"
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite news |date=18 May 2012 |title=Watch: Vidya Balan in Ferrari Ki Sawaari |work=Hindustan Times |url=http://www.hindustantimes.com/entertainment/bollywood/watch-vidya-balan-in-ferrari-ki-sawaari/article1-857687.aspx |url-status=dead |access-date=10 January 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150114152240/http://www.hindustantimes.com/entertainment/bollywood/watch-vidya-balan-in-ferrari-ki-sawaari/article1-857687.aspx |archive-date=14 January 2015}}</ref>
|-
| rowspan="4" |2013
!scope="row"| ''[[Bombay Talkies]]''
| Худаш
| Ҳунарнамоии махсус дар суруди "Apna Bombay Talkies"
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite web |date=26 April 2013 |title=Sridevi, Shah Rukh, Aamir and a galaxy of stars in Bombay Talkies song |url=http://movies.ndtv.com/bollywood/sridevi-shah-rukh-aamir-and-a-galaxy-of-stars-in-bombay-talkies-song-632949 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150114081915/http://movies.ndtv.com/bollywood/sridevi-shah-rukh-aamir-and-a-galaxy-of-stars-in-bombay-talkies-song-632949 |archive-date=14 January 2015 |access-date=10 January 2015 |website=NDTV}}</ref>
|-
!scope="row"| ''[[Ghanchakkar]]''
| Ниту Атрай
|
| style="text-align: center;"|<ref name="ghan">{{Cite news |last=Kulkarni |first=Onkar |date=29 June 2013 |title=Vidya Balan on ''Ghanchakkar'' and her first Cannes outing |work=The Indian Express |url=http://archive.indianexpress.com/news/vidya-balan-on-ghanchakkar-and-her-first-cannes-outing/1134594/0 |url-status=live |access-date=1 July 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305151936/http://archive.indianexpress.com/news/vidya-balan-on-ghanchakkar-and-her-first-cannes-outing/1134594/0 |archive-date=5 March 2016}}</ref><br /><ref>{{Cite news |date=23 March 2013 |title=Ghanchakkar: Meet the characters of Emraan Hashmi and Vidya Balan |work=The Times of India |url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/Ghanchakkar-Meet-the-characters-of-Emraan-Hashmi-and-Vidya-Balan/articleshow/19125141.cms |url-status=live |access-date=21 January 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171203172637/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/Ghanchakkar-Meet-the-characters-of-Emraan-Hashmi-and-Vidya-Balan/articleshow/19125141.cms |archive-date=3 December 2017}}</ref>
|-
!scope="row"| ''[[Once Upon ay Time in Mumbai Dobaara!]]''
| Номаълум
| Камео
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite news |date=16 August 2013 |title=Vidya Balan charms in Once Upon A Time in Mumbai Dobaara surprise cameo |work=India Today |url=http://indiatoday.intoday.in/story/vidya-balan-in-a-cameo-in-once-upon-a-time-in-mumbaai-dobaara/1/299735.html |url-status=live |access-date=10 January 2015 |archive-url=https://archive.today/20131223131108/http://indiatoday.intoday.in/story/vidya-balan-in-a-cameo-in-once-upon-a-time-in-mumbaai-dobaara/1/299735.html |archive-date=23 December 2013}}</ref>
|-
!scope="row"| ''[[Mahabharat]]''
| [[Драупадӣ]] (овоз)
| Филми тасвирӣ
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite news |date=26 December 2013 |title=Plan your weekend: movies releasing this Friday |work=Hindustan Times |url=http://www.hindustantimes.com/entertainment/movies/plan-your-weekend-movies-releasing-this-friday/article1-1166634.aspx |url-status=dead |access-date=28 December 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131228014504/http://www.hindustantimes.com/entertainment/movies/plan-your-weekend-movies-releasing-this-friday/article1-1166634.aspx |archive-date=28 December 2013}}</ref>
|-
| rowspan="2" |2014
!scope="row"| ''[[Shaadi Ke Side Effects]]''
| Триша Малик
|
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite news |last=Gupta |first=Rachit |date=28 February 2014 |title=Movie Review: Shaadi Ke Side Effects |work=[[Filmfare]] |url=http://www.filmfare.com/reviews/movie-review-shaadi-ke-side-effects-5499.html |url-status=live |access-date=1 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140305095949/http://www.filmfare.com/reviews/movie-review-shaadi-ke-side-effects-5499.html |archive-date=5 March 2014}}</ref>
|-
!scope="row"| ''[[Bobby Jasoos]]''
| Билкис "Боббӣ" Аҳмад}}
|
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite web |title=Bobby Jasoos (2014) |url=http://www.bollywoodhungama.com/moviemicro/cast/id/674568 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150116063054/http://www.bollywoodhungama.com/moviemicro/cast/id/674568 |archive-date=16 January 2015 |access-date=10 January 2015 |website=Bollywood Hungama}}</ref>
|-
|2015
! scope="row"| ''[[Hamari Adhuri Kahani]]''
| Васудҳа Прасад
|
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite news |last=Sahgal |first=Geety |date=19 December 2014 |title=Vidya Balan plays a floral designer |work=The Indian Express |url=http://indianexpress.com/article/entertainment/screen/vidya-balan-plays-a-floral-designer/ |url-status=live |access-date=20 December 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141219171851/http://indianexpress.com/article/entertainment/screen/vidya-balan-plays-a-floral-designer/ |archive-date=19 December 2014}}</ref>
|-
| rowspan="3" |2016
! scope="row" | ''[[Te3n]]''
| Сарита Саркор
|
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite web |date=8 June 2016 |title=TE3N Review |url=http://www.bollywoodhungama.com/moviemicro/criticreview/id/6652736 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160609113130/http://www.bollywoodhungama.com/moviemicro/criticreview/id/6652736 |archive-date=9 June 2016 |access-date=9 June 2016 |website=Bollywood Hungama}}</ref>
|-
! scope="row"|''[[Ekk Albela]]''
| Гита Балӣ
| [[Синамои Маротҳӣ|Синамои маротҳӣ]]; намоиши махсус
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite news |last=Chatterjee |first=Alakananda |date=7 June 2016 |title=Constantly on the move |work=The Hindu |url=http://www.thehindu.com/news/cities/mumbai/entertainment/constantly-on-the-move/article8699167.ece |access-date=8 June 2016}}</ref>
|-
! scope="row"| ''[[Kahaani 2: Durga Rani Singh]]''
| Видя Синҳа / Дурга Ранӣ Сингҳ
| Номзад—Filmfare Award for Best Actress
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite news |last=Gupta |first=Shubhra |date=3 December 2016 |title=Kahaani 2 movie review: Vidya Balan's performance is the saving grace of this predictable thriller |work=The Indian Express |url=http://indianexpress.com/article/entertainment/movie-review/kahaani-2-movie-review-vidya-balan-arjun-rampal-sujoy-ghosh-star-rating-4405229/ |url-status=live |access-date=10 December 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161210013355/http://indianexpress.com/article/entertainment/movie-review/kahaani-2-movie-review-vidya-balan-arjun-rampal-sujoy-ghosh-star-rating-4405229/ |archive-date=10 December 2016}}</ref><br /><ref>{{Cite web |date=2 December 2016 |title='Kahaani 2' reveals the truth about Vidya Sinha and Durga Rani Singh |url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/Kahaani-2-reveals-the-truth-about-Vidya-Sinha-and-Durga-Rani-Singh/articleshow/55725957.cms |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20161205071312/http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/Kahaani-2-reveals-the-truth-about-Vidya-Sinha-and-Durga-Rani-Singh/articleshow/55725957.cms |archive-date=5 December 2016 |access-date=12 January 2017 |website=The Times of India}}</ref><br /><ref>{{Cite news |date=9 January 2017 |title=62nd Jio Filmfare Awards 2017 Nominations |work=Filmfare |url=http://www.filmfare.com/news/nominations-for-the-62nd-jio-filmfare-awards-17987.html |url-status=live |access-date=13 January 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170113122217/http://www.filmfare.com/news/nominations-for-the-62nd-jio-filmfare-awards-17987.html?utm_source=website&utm_medium=desktop&utm_campaign=topfeatured&utm_content=News&utm_term=1 |archive-date=13 January 2017}}</ref>
|-
| rowspan="2" |2017
! scope="row"| ''[[Begum Jaan]]''
| Бегум Ҷон
|
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite web |last=Vetticad |first=Anna MM |date=14 April 2017 |title=Begum Jaan movie review: Vidya Balan and feminism deserve better than this soulless film |url=http://www.firstpost.com/entertainment/begum-jaan-movie-review-vidya-balan-and-feminism-deserve-better-than-this-soulless-film-3383716.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170414232602/http://www.firstpost.com/entertainment/begum-jaan-movie-review-vidya-balan-and-feminism-deserve-better-than-this-soulless-film-3383716.html |archive-date=14 April 2017 |access-date=15 April 2017 |website=[[Firstpost]]}}</ref>
|-
! scope="row" | ''[[Tumhari Sulu]]''
| Сулочана "Сулу" Дабӣ}}
| Filmfare Award for Best Actress<br />Nominated—Filmfare Critics Award for Best Actress
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite news |last=Gupta |first=Shubhra |date=17 November 2017 |title=Tumhari Sulu Movie Review |work=The Indian Express |url=http://indianexpress.com/article/entertainment/movie-review/tumhari-sulu-movie-review-vidya-balan-manav-kaul-film-4940289/ |url-status=live |access-date=17 November 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171117174759/http://indianexpress.com/article/entertainment/movie-review/tumhari-sulu-movie-review-vidya-balan-manav-kaul-film-4940289/ |archive-date=17 November 2017}}</ref>
|-
|2018
! scope="row" | ''[[Amoli]]''
| Нақлкунанда (Версияи англисӣ)
| Ҳуҷҷатӣ
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite web |date=7 May 2018 |title=Amoli: Kamal Haasan, Vidya Balan, Rajkummar Rao lend voice to documentary on sexual exploitation |url=https://www.firstpost.com/entertainment/amoli-kamal-haasan-vidya-balan-rajkummar-rao-lend-voice-to-documentary-on-sexual-exploitation-4458819.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180508121752/https://www.firstpost.com/entertainment/amoli-kamal-haasan-vidya-balan-rajkummar-rao-lend-voice-to-documentary-on-sexual-exploitation-4458819.html |archive-date=8 May 2018 |access-date=8 May 2018 |website=Firstpost}}</ref>
|-
| rowspan="4" |2019
! scope="row" | ''[[NTR: Kathanayakudu]]''
|Басаватаракам
|[[Синамои Телугу|Филми телугу]]
| style="text-align: center;"|<ref name="ntr">{{Cite web |date=4 October 2018 |title=NTR biopic, starring Nandamuri Balakrishna, Vidya Balan, Rana Daggubati, to release on 9 January, 2019 |url=https://www.firstpost.com/entertainment/ntr-biopic-starring-nandamuri-balakrishna-vidya-balan-rana-daggubati-to-release-on-9-january-2019-5316621.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181011174427/https://www.firstpost.com/entertainment/ntr-biopic-starring-nandamuri-balakrishna-vidya-balan-rana-daggubati-to-release-on-9-january-2019-5316621.html |archive-date=11 October 2018 |access-date=11 October 2018 |website=Firstpost}}</ref>
|-
! scope="row" | ''[[NTR: Mahanayakudu]]''
|Басаватаракам
|Филми телугу
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite news |date=19 December 2018 |title=Release date of NTR Mahanayakudu confirmed |work=The Times of India |url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/telugu/movies/news/release-date-of-ntr-mahanayakudu-confirmed/articleshow/67160842.cms |url-status=live |access-date=4 January 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190109010520/https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/telugu/movies/news/release-date-of-ntr-mahanayakudu-confirmed/articleshow/67160842.cms |archive-date=9 January 2019}}</ref>
|-
! scope="row" | ''[[Nerkonda Paarvai]]''
| Калянӣ Бҳаратҳ
| [[Синамои Томилӣ|Филми томилӣ]]; Меҳмон
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite news |date=4 March 2019 |title=Pink remake starring Ajith named Nerkonda Paarvai, first look out |work=The New Indian Express |url=http://www.newindianexpress.com/entertainment/tamil/2019/mar/04/ajiths-pink-remake-named-nerkonda-paarvai-first-look-out-1946667.html |url-status=live |access-date=5 March 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190306043121/http://www.newindianexpress.com/entertainment/tamil/2019/mar/04/ajiths-pink-remake-named-nerkonda-paarvai-first-look-out-1946667.html |archive-date=6 March 2019}}</ref>
|-
! scope="row" | ''[[Mission Mangal]]''
| Тара Шинде
|Номзад—Filmfare Award for Best Actress
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite news |date=24 November 2018 |title=Akshay Kumar, Vidya Balan kick off Mission Mangal |work=Mumbai Mirror |url=https://mumbaimirror.indiatimes.com/entertainment/bollywood/akshay-kumar-vidya-balan-kick-off-mission-mangal/articleshow/66780147.cms |url-status=live |access-date=24 November 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181124074015/https://mumbaimirror.indiatimes.com/entertainment/bollywood/akshay-kumar-vidya-balan-kick-off-mission-mangal/articleshow/66780147.cms |archive-date=24 November 2018}}</ref><br /><ref>{{Cite news |title=Nominations for Filmfare Awards 2020 |work=Filmfare |url=https://www.filmfare.com/awards/filmfare-awards-2020/nominations |access-date=3 February 2020}}</ref>
|-
| rowspan="2" | 2020
! scope="row" | ''[[Natkhat]]''
| Сурекҳа
| Филми хурд; инчунин продюсер
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite news |date=23 July 2019 |title=Vidya Balan turns producer with 'Natkhat' |work=Daily News and Analysis |url=https://www.dnaindia.com/bollywood/report-vidya-balan-turns-producer-with-natkhat-2774914 |url-status=live |access-date=23 July 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190723073940/https://www.dnaindia.com/bollywood/report-vidya-balan-turns-producer-with-natkhat-2774914 |archive-date=23 July 2019}}</ref>
|-
! scope="row" | ''[[Shakuntala Devi]]''
| Шакунтала Девӣ
|Номзад—Filmfare Award for Best Actress<br/>Nominated—Filmfare Critics Award for Best Actress
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite news |date=16 September 2019 |title=Shakuntala Devi first look poster: Vidya Balan is unrecognisable as Human Computer |work=India Today |url=https://www.indiatoday.in/movies/bollywood/story/shakuntala-devi-first-look-poster-vidya-balan-is-unrecognisable-as-human-computer-1599594-2019-09-16 |url-status=live |access-date=16 September 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190917105902/https://www.indiatoday.in/movies/bollywood/story/shakuntala-devi-first-look-poster-vidya-balan-is-unrecognisable-as-human-computer-1599594-2019-09-16 |archive-date=17 September 2019}}</ref>
|-
| 2021
! scope="row" | ''[[Sherni]]''
| Видя Винсент
|
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite web |date=3 March 2020 |title=Vidya Balan starts shooting for Sherni in the middle of a forest on World Wildlife Day |url=https://www.bollywoodhungama.com/news/bollywood/vidya-balan-starts-shooting-sherni-middle-forest-world-wildlife-day/ |access-date=3 March 2020 |website=Bollywood Hungama}}</ref>
|-
| rowspan="3" | 2022
! scope="row" | ''[[Jalsa]]''
| Мая Менон
|
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite web |date=12 August 2021 |title=Suresh Triveni’s Jalsa starring Vidya Balan and Shefali Shah commences filming|url=https://www.bollywoodhungama.com/news/bollywood/suresh-trivenis-jalsa-starring-vidya-balan-shefali-shah-commences-filming/|access-date=12 August 2021 |work=Bollywood Hungama}}</ref>
|}
=== Телевизион ===
{| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;"
|-
!scope="col"| Сол
!scope="col"| Номгӯй
!scope="col"| Нақш
!scope="col"| Шабака
!scope="col" class="unsortable"| Шарҳҳо
! scope="col" class="unsortable" | Иқт.
|-
|1995
!scope="row"| ''[[Hum Paanch]]''
| Радҳика Мадҳур
| [[Zee TV]]
| Қисмҳои 52- 148
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite news |last=Chowdhry |first=Seema |date=11 October 2014 |title=Book Review: Kingdom Of The Soap Queen |work=[[Mint (newspaper)|Mint]] |url=http://www.livemint.com/Leisure/Bp3hJC0mSeChSAgA6HW3mI/Book-Review--Kingdom-Of-The-Soap-Queen.html |url-status=live |access-date=11 January 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304072916/http://www.livemint.com/Leisure/Bp3hJC0mSeChSAgA6HW3mI/Book-Review--Kingdom-Of-The-Soap-Queen.html?utm_source=copy |archive-date=4 March 2016}}</ref>
|-
|2014
!scope="row"| ''No More Kamzor''
| Ровӣ
| [[Star Plus]]
| Махсуси ТВ
| style="text-align: center;"|<ref>{{Cite news |date=4 March 2014 |title=Vidya Balan hosts women's day special 'No More Kamzor' |work=[[Deccan Herald]] |url=http://www.deccanherald.com/content/389708/vidya-balan-hosts-women039s-day.html |url-status=live |access-date=6 March 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140306130936/http://www.deccanherald.com/content/389708/vidya-balan-hosts-women039s-day.html |archive-date=6 March 2014}}</ref>
|}
=== Ҳунарнамоӣ дар видеоклипҳо ===
{| class="wikitable plainrowheaders sortable" style="margin-right: 0;"
|-
! scope="col"| Сол
! scope="col"| Номгӯй
! scope="col"| Нақш
! scope="col"| Иҷрокунанда
! scope="col" class="unsortable" | Иқт.
|-
| 2002
! scope="row"| "Aana Meri Gully"
| Bengali bride
| [[Эйфория]]
| style="text-align: center;"|<ref name="video">{{Cite news |last=Chatterjee |first=Anindya |date=9 February 2011 |title=Ode to a woman |work=The Telegraph |url=http://www.telegraphindia.com/1110209/jsp/entertainment/story_13554549.jsp |url-status=dead |access-date=11 January 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141210080400/http://www.telegraphindia.com/1110209/jsp/entertainment/story_13554549.jsp |archive-date=2014-12-10}}</ref><br /><ref>{{Cite news |last=Chatterjee |first=Arindam |date=15 July 2013 |title=The sentimental bores me |work=The Telegraph |url=http://www.telegraphindia.com/1130715/jsp/t2/story_17117710.jsp#.VLFe73uXR9o |url-status=live |access-date=11 January 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150110191650/http://www.telegraphindia.com/1130715/jsp/t2/story_17117710.jsp |archive-date=10 January 2015}}</ref><br /><ref>{{Cite web |title=Aana Meri Gully |url=http://www.saavn.com/s/song/hindi/Euphoria-Gully/Aana-Meri-Gully/PBsaWTVJZHk_ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305092640/http://www.saavn.com/s/song/hindi/euphoria-gully/aana-meri-gully/pbsawtvjzhk_ |archive-date=5 March 2016 |access-date=16 January 2015 |website=[[Saavn]] |accessdate=2022-06-13 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181226121510/https://www.jiosaavn.com/song/aana-meri-gully/PBsaWTVJZHk_ |archivedate=2018-12-26 }}</ref>
|-
| 2002
! scope="row"| "Main Nashe Mein Hoon"
| Духтари банголӣ
| Панкаҷ Удас
| style="text-align: center;"|<ref name="video" />
|-
| 2003
! scope="row"| "Kisson Ki Chadar"
| Номаълум
| Субҳа Мудгал
| style="text-align: center;"|<ref name="video" /><br /><ref>{{Cite web |title=Shubha Mudgal — Kisson Ki Chadar |url=http://www.saavn.com/p/album/hindi/Shubha-Mudgal---Kisson-Ki-Chadar-2003/PjubINuO-pE_ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160306183440/http://www.saavn.com/p/album/hindi/Shubha-Mudgal---Kisson-Ki-Chadar-2003/PjubINuO-pE_ |archive-date=6 March 2016 |access-date=16 January 2015 |website=Saavn}}</ref>
|-
| 2011
! scope="row"| "Jaani Na"
| Ҳамсари банголӣ
| [[Чандрабинду]]
| style="text-align: center;"|<ref name="video" />
|}
== Нигаред низ ==
* [[Феҳристи ҳунарпешазанҳои Ҳиндустон]]
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
{{Authority control}}
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳо аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои синамои Ҳиндустон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанони асри ХХI]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанҳои синамои Ҳиндустон]]
[[Гурӯҳ:Муделҳои Ҳиндустон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанҳои синамои ҳиндӣ]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанҳои синамои томилӣ]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанҳои синамои телугу]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанҳои синамои банголӣ]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешазанҳои синамои маротҳӣ]]
215db5e6b9276u5rtqmmvdf8rapbzy0
Баҳси корбар:PiotrMisa
3
222551
1309370
1054772
2022-08-06T14:08:20Z
QueerEcofeminist
21563
QueerEcofeminist moved page [[Баҳси корбар:ProdesignerPL]] to [[Баҳси корбар:PiotrMisa]]: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/ProdesignerPL|ProdesignerPL]]" to "[[Special:CentralAuth/PiotrMisa|PiotrMisa]]"
wikitext
text/x-wiki
{{Хуш омадед/чаҳорчӯба
|welcomeHeader=Хуш омадед ба Википедиаи Тоҷикӣ, {{#if: | {{{1}}} | {{BASEPAGENAME}} }}!
|firstStepsTitle=Роҳнамои қадамҳои аввалин
|firstStepsText=[[Image:Heckert GNU white.svg|left|60px|thumb|]]
Акнун Шумо метавонед на фақат мақолаҳоро дар Википедиа хонед, боз Шумо метавонед мақолаҳоро вироиш кунед ва ё мақолаи худро ба Википедиа ирсол кунед. Барои дар Википедиа чӣ тавр мақола навиштан аз [[Википедиа:Барои_навкорон|ин ҷо]] бинед.
Муҳтавои Википедиа таҳти иҷозаномаи [http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/ Creative Commons Attribution-ShareAlike] (CC-BY-SA) ва иҷозаномаи [http://69.246.228.115/tajikngo/www/CBT/TAJIKTEXTBOOKS/license.html GFDL] дастрас аст.
Шумо метавонед бо литсензияи GFDL дар [http://69.246.228.115/tajikngo/www/CBT/TAJIKTEXTBOOKS/license.html инҷо] ва [http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/ Creative Commons Attribution-ShareAlike] (CC-BY-SA) шинос шавед.
* [[Википедиа:Роҳнамои намуд]]
* [[Википедиа:Ҳуқуқи муаллиф]]
|helpTitle=Ёрӣ
|helpText=Иттилооти бештарро метавонед дар [[Википедиа:Вуруди корбарон|вуруди корбарон]] пайдо намоед. Шумо боз метавонед саволҳои худро дар ин ҷо нависед '''[[Роҳнамо:Мундариҷа|Роҳнамо]]''' ё дар канали [[w:Wikipedia:IRC tutorial|IRC]] [[irc:wikipedia-tg|#wikipedia-tg]] ([http://java.freenode.net//index.php?channel=wikipedia-tg бевосита аз дигарон бипурсед]). Инчунин шумо метавонед бо яке аз [[Википедиа:Мудирон|мудирон]] дар тамос бошед ё дар саҳифаи баҳси яке аз онҳо саволи худро нависед.
|tipsTitle=Чизҳои хуб ва роҳнамоиҳо
|tipsText=<div></div><!--empty div is to make sure bullets work-->
* Ба саҳифаи корбарии худ қуттиҳо забонҳоро гузоред ва сатҳи дониши забондонии худро ба дигарон муайян кунед.
* Дар вақти дар саҳифаи баҳси корбарон саволеро навишта бо илова кардани ~~~~ дар охири савол имзои худро гузоред.
* Бисёр мақолаҳои Википедиа нопурра мебошад, агар мақолаи нопурраеро дарёфт кардед, пайванди вироишро дар болои он мақола пахш кунед, баъд як аз ин рамзҳои зеринро <nowiki>{{stub}}</nowiki> ё <nowiki>{{ҷавона}}</nowiki> ба матн илова карда, саҳифаро захира кунед.
|mistakeTitle=Ба хатогие роҳ додед ё дучор шудед?
|mistakeText=<div></div><!--empty div is to make sure bullets work-->
* Агар ягон хатогиеро дар мақолае пайдо кардед, метавонед дар боло пайванди Вироишро пахш карда хатогиро бартараф кунед ва саҳифаро захира кунед.
* Агар ба ягон хатогие роҳ додед ва ё унвони ягон мақоларо хато навиштед. Бо яке аз мудирон дар тамос шавед.
* Агар ду мақолаи монандеро пайдо кардед, лутфан яке аз онҳоро холи карда масири онро ба дигар тағйир диҳед.
* Агар мақолае бо забони ғайри тоҷикиро дарёфт кардед, лутфан вироишро пахш карда дар боло <nowiki>{{тарҷума}}</nowiki> нависед ва саҳифаро захира кунед.
* Агар мақолаи бемазмунро дарёфт кардед, лутфан вироишро дар боло пахш карда дар болои саҳифа <nowiki>{{delete}}</nowiki> нависед ва саҳифаро захира кунед. Баъд яке аз мудирон он мақоларо баррасӣ карда дар ҳолати зарури онро ҳазв ё вироиш хоҳанд кард.
|feedbackText=(P.S. Барои ин паём мехоҳед [[Википедиа баҳс:Гузориши Хуш омадед|пешниҳоди]] худро нависед?)
|lang=en
}} --[[File:Robot icon.svg|26px]] [[User:SamakBot|'''<span style="color:#ff5722">Samak</span><span style="color:#666565">Bot</span>''']] <sup>[[Баҳси_корбар:SamakBot|'''Talk''']]</sup> 18:44, 21 Декабри 2019 (UTC)
gvqnlf3ujnh17juo0xq7x887qkah5lu
Ана Брнабич
0
287453
1309377
1288788
2022-08-06T22:04:56Z
Εὐθυμένης
19758
([[c:GR|GR]]) [[File:Vlada Srbije logo.png]] → [[File:Government of Serbia logo.svg]]
wikitext
text/x-wiki
{{Ходими давлатӣ
| вазифа = [[Сарвазири Сербия]]
| парчам = Government of Serbia logo.svg
| парчам2 = Coat_of_arms_of_Serbia.svg
| аввалдавр = 29 июни 2017
| охирдавр =
| пешгузашта = [[Ивитса Дачич]] <small>({{и.в.}})</small><br>[[Александр Вучич]]
| ҷонишин =
| президент = [[Александр Вучич]]
| вазифа_2 = Вазири идораи давлатӣ ва маҳаллӣ
| парчам_2 = Flag of Serbia.svg
| аввалдавр_2 = 11 августи 2016
| охирдавр_2 = 29 июни 2017
| пешгузашта_2 = [[Корӣ Удовичкӣ]]
| ҷонишин_2 = [[Бранко Ружич]]
| нахуствазир_2 = [[Александр Вучич]]<br>[[Ивитса Дачич]] (и. в.)
}}
'''Ана Брнабич''' ({{Lang-sr|Ana Brnabić, Ана Брнабић}}; тав. {{ТаърихиТаваллуд|28|9|1975}} , {{Зодгоҳ|Белград|в Белграде}} [[Ҷумҳурии Сотсиалисти Федеративии Югославия|Югославия]]) — зани сиёсатмадор, менеҷер ва [[Иқтисоддон|иқтисодшиноси]] [[Сербия|серб]] мебошад. [[Сарвазири Сербия]] аз 29 июни соли 2017 <ref>{{Cite web|url=https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/4376245|title=Ана Брнабич избрана премьер-министром Сербии|date=2017-06-27|publisher=[[ТАСС]]|accessdate=2020-06-25}}</ref>. Пештар [[Вазорати давлатӣ ва худидоракунии маҳаллии Сербия|вазири давлатӣ ва худидоракунии маҳаллӣ]] дар [[Ҳукумати Сербия (2016)|ҳукумати]] [[Вучич, Александр|Александр Вучич]] дар [[Соли 2016|солҳои 2016]]—[[2017]] буд.
== Зиндагинома ==
[[Акс:Dmitry_Medvedev_and_Ana_Brnabić_(2019-1019).jpg|чап|мини| Ана Брнабич ва [[Дмитрий Медведев]], 19 октябри 2019]]
Соли 1994 мактаби миёнаи рақами 5-и Белградро хатм кардааст. Вай маълумоти олии худро дар хориҷа гирифтааст. То [[соли 1998]] дар {{Тарҷума нашудааст 3|Донишгоҳи Нортвуд|||Northwood University}} дар [[Мичиган|иёлати Мичиган]] дар [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|Иёлоти Муттаҳида]] таҳсил кардааст, ки дар он ҷо бакалаври маъмурияти тиҷоратӣ (BBA)-ро ҳимоя кардааст. Баъдтар вай дар [[Донишгоҳи Ҳул]]ли [[Бритониё]] таҳсил карда, дар он ҷо магистри маъмурияти тиҷоратӣ (MBA) гирифт.
Соли 2001 ӯ ба Сербия баргашт, дар он ҷо дар Барномаи рушди аграрии Сербия (таҳти сарпарастии [[Иттиҳоди Аврупо]]) ва сипас дар соҳаи машварат кор кардааст. Аз соли 2002 то 2011 — кор дар [[Намояндагии Иёлоти Муттаҳидаи Амрико барои Инкишофи Байналмиллалӣ|Агентии ИМА оид ба рушди байналмилалӣ]]. Аз соли 2011 вай дар ширкати амрикоии Continental Wind Serbia кор мекунад, аз моҳи январи соли 2013 директори он мебошад. Дар соли 2006, вай дар ташкили Эътилофи Миллии Рушди Иқтисоди Маҳаллӣ (NALED) ширкат варзид, аз соли 2013 ноиби президент буд ва дар соли 2016 президенти ин созмон шуд.
Дар соли 2007, Ана Брнабич мушовири директори дар Ҳайати ҳамоҳангсозии Ҳукумати Ҷумҳурии Сербия барои ҷамоати Прешево, Буяновас ва Медведҷа, баъди низоъ дар водии Прешево ва [[Ҷанги Косово|Косово]] гардид <ref name="рг">{{Статья|автор=Александр Борисов.|заглавие=Премьером Сербии станет женщина|ссылка=https://rg.ru/2017/06/16/premerom-serbii-stanet-zhenshchina-netradicionnoj-seksualnoj-orientacii.html|издание=[[Российская газета]]|тип=газета|место=М.|год=2017|месяц=июня|число=16}}</ref>. 11 августи соли 2016 сарвазир [[Вучич, Александр|Александр Вучич]] вайро [[Вазорати давлатӣ ва худидоракунии маҳаллии Сербия|вазири давлатӣ ва ҳукумати маҳаллӣ]] таъйин кард.
Пас [[Интихоботи президентӣ дар Сербия (2017)|аз интихоботи президентии соли 2017]], ки дар он [[Сарвазири Сербия|сарвазири]] кунунӣ Александр Вучич пирӯз шуд, Ана Брнабич аз ҷониби ӯ ба вазифаи сарвазири Сербия пешбарӣ карда шуд. [[15 июн|15 июни соли]] [[Соли 2017|2017,]] [[Президенти Сербия]] [[Вучич, Александр|Александр Вучич]] Брнабичро сарвазири Сербия таъйин кард <ref>{{Cite news|title=Вучич предложил на пост премьера Сербии кандидатуру прозападного политика|url=https://ria.ru/world/20170615/1496605270.html|work=[[РИА Новости]]|date=2017-06-15|accessdate=2017-06-15|language=ru}}</ref>.
Ана Брнабич ҳеч гоҳ узви ягон ҳизб набуд. Ҳамзамон, вай узви ассотсиатсияи Белград "East West Bridge" (EWB) мебошад, ки узви [[Комиссияи сеҷониба|Комиссияи сеҷониба аст]] <ref name="рг"/>.
Ана Брнабич аввалин зане буд, ки ба ҳукумати Сербия сарварӣ кард, инчунин аввалин [[Лесбианизм|лесбиянка]] (ҳамҷинсгарозан)-и ошкоро дар ин вазифа буд <ref>{{Cite web|url=http://www.b92.net/eng/news/politics.php?yyyy=2016&mm=08&dd=08&nav_id=98844|title=Serbia to get first openly gay cabinet minister|website=b92.net|date=August 8, 2016|lang=en}}</ref>.
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
== Пайвандҳо ==
* {{Cite web|url=http://www.srbija.gov.rs/vlada/ministri.php|title=Потпредседници и министри|publisher=|lang=sr|accessdate=2017-06-16}} [[Вазорати давлатӣ ва худидоракунии маҳаллии Сербия|Министерство государственного и локального самоуправления Сербии]].
* {{Cite web|url=http://www.mduls.gov.rs/ministarstvo-ministar.php|title=Министар|publisher=|lang=sr|deadlink=yes|accessdate=2016-08-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160905103509/http://www.mduls.gov.rs/ministarstvo-ministar.php|archivedate=2016-09-05}}
[[Гурӯҳ:Аввалин бонувон дар касбҳо]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XXI]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Шахсиятҳо аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Олимон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Википедия:Мақолаҳои бо сарчашма аз Викидода]]
[[Гурӯҳ:Википедиа:Зиндагиномаи муосирон]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1975]]
[[Гурӯҳ:Сарвазироне, ки соли 2017 ба кор шурӯъ кардаанд]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадор-бонувони Сербия]]
[[Гурӯҳ:Сарвазирони Сербия]]
[[Гурӯҳ:ЛГБТ дар Сербия]]
[[Гурӯҳ:Вазирони Сербия]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони Сербия]]
[[Гурӯҳ:Менеҷерҳои асри XXI]]
[[Гурӯҳ:Менеҷерҳо аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Иқтисоддонҳо аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Иқтисоддонҳои асри XXI]]
[[Гурӯҳ:Иқтисоддонҳои Сербия]]
[[Гурӯҳ:Зодагони 28 сентябр]]
[[Гурӯҳ:Зодагони Белград]]
nh9a84xpoybz3zooc7st1fr85leueys
Феҳристи кишварҳо аз рӯи шумораи миллиардерҳо
0
300467
1309389
1309304
2022-08-07T06:53:30Z
Шухрат Саъдиев
5132
/* Ҳисобот дар бораи сарватмандони ҷаҳон дар Найт Фрэнк */ ислоҳ
wikitext
text/x-wiki
[[Акс:Global_billionaires.png|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Global_billionaires.png/440px-Global_billionaires.png|мини|440x440пкс| Кишварҳо аз рӯи шумораи миллиардерҳо аз рӯи дороии соф (доллари ИМА) дар соли 2017 {{Сутунҳо}}
{{Сутун}}
{{Legend|#b3b3b3|<small>No data or 0</small>}}
{{Legend|#FF6666|<small>1–5</small>}}
{{Legend|#CC3333|<small>6–10</small>}}
{{Legend|#990033|<small>11–50</small>}}
{{Сутун}}
{{Legend|#660000|<small>51–100</small>}}
{{Legend|#330000|<small>101–500</small>}}
{{Legend|#000000|<small>501+</small>}}
{{Col-end}}]]
Ин '''феҳристи кишварҳо аз рӯи шумораи сокинони миллиардер''' , ки бар асоси арзёбии солонаи сарвати софи [[доллари ИМА]] бо шахсони сарватманд дар саросари ҷаҳон.
== ''Форбс'' ==
{| class="wikitable sortable" style="margin-left:auto; margin-right:auto; margin-top:0;"
|+дар [[Forbes]] (март 2022)<ref name="Forbes">{{Cite web|url=https://www.forbes.com/billionaires/|title=Forbes Billionaires 2021|website=Forbes|accessdate=13 April 2021}}</ref>
!№
!Кишвар/Қаламрав
! data-sort-type="“number”" |Шумораи<br />миллиардерҳо
! data-sort-type="“number”" |Шумораи<br />миллиардерҳо<br /><br />ба миллион нафар
|-
!
|World
| align="center" |2,668
| align="center" |0.35
|-
!1
|{{Парчам|ИМА}}
| align="center" |735
| align="center" |1.853
|-
!2
|{{Парчам|Чин}}
| align="center" |539
| align="center" |0.276
|-
!3
|{{Парчам|Ҳиндустон}}
| align="center" |166
| align="center" |0.101
|-
!4
|{{Парчам|Олмон}}
| align="center" |134
| align="center" |1.553
|-
!5
|{{Парчам|Русия}}
| align="center" |83
| align="center" |0.677
|-
!6
|{{Парчам|Ҳонг Конг}}
| align="center" |67
| align="center" |8.830
|-
!7
|{{Парчам|Канада}}
| align="center" |64
| align="center" |1.147
|-
!8
|{{Парчам|Бразилия}}
| align="center" |62
| align="center" |0.211
|-
!9
|{{Парчам|Италия}}
| align="center" |52
| align="center" |0.607
|-
!10
|{{Парчам|Тайван}}
| align="center" |51
| align="center" |1.529
|-
!11
|{{Парчам| Подшоҳии Муттаҳида}}
| align="center" |49
| align="center" |0.674
|-
!12
|{{Парчам|Австралия}}
| align="center" |46
| align="center" |1.203
|-
!13
|{{Парчам|Шветсия}}
| align="center" |45
| align="center" |2.987
|-
!14
|{{Парчам|Фаронса}}
| align="center" |43
| align="center" |0.579
|-
! rowspan="2" |15
|{{Парчам|Швейтсария}}
| align="center" |41
| align="center" |4.044
|-
|{{Парчам|Кореяи Ҷанубӣ}}
| align="center" |41
| align="center" |0.540
|-
!17
|{{Парчам|Ҷопон}}
| align="center" |40
| align="center" |0.207
|-
! rowspan="2" |18
|{{Парчам|Индонезия}}
| align="center" |30
| align="center" |0.056
|-
|{{Парчам|Исроил}}
| align="center" |30
| align="center" |3.158
|-
!20
|{{Парчам|Таиланд}}
| align="center" |28
| align="center" |0.300
|-
!21
|{{Парчам|Испания}}
| align="center" |27
| align="center" |0.507
|-
!22
|{{Парчам|Сингапур}}
| align="center" |26
| align="center" |4.573
|-
!23
|{{Парчам|Туркия}}
| align="center" |24
| align="center" |0.275
|-
!24
|{{Парчам|Филиппин}}
| align="center" |20
| align="center" |0.136
|-
!25
|{{Парчам|Малайзия}}
| align="center" |17
| align="center" |0.366
|-
!26
|{{Парчам|Мексика}}
| align="center" |15
| align="center" |0.095
|-
!27
|{{Парчам|Норвегия}}
| align="center" |13
| align="center" |2.226
|-
! rowspan="2" |28
|{{Парчам|Австрия}}
| align="center" |11
| align="center" |1.007
|-
|{{Парчам|Нидерланд}}
| align="center" |11
| align="center" |0.626
|-
! rowspan="3" |30
|{{Парчам|Ҷумҳурии Чех}}
| align="center" |9
| align="center" |0.747
|-
|{{Парчам|Ирландия}}
| align="center" |9
| align="center" |1.808
|-
|{{Парчам|Дания}}
| align="center" |9
| align="center" |1.370
|-
!33
|{{Парчам|Чили}}
| align="center" |7
| align="center" |0.356
|-
! rowspan="5" |34
|{{Парчам|Миср}}
| align="center" |6
| align="center" |0.059
|-
|{{Парчам|Финляндия}}
| align="center" |6
| align="center" |1.090
|-
|{{Парчам|Украина}}
| align="center" |6
| align="center" |0.144
|-
|{{Парчам|Лубнон}}
| align="center" |6
| align="center" |0.886
|-
|{{Парчам|Полша}}
| align="center" |6
| align="center" |0.157
|-
!35
|{{Парчам|Португалия}}
| align="center" |5
| align="center" |0.097
|-
! rowspan="5" |40
|{{Парчам|Қазоқистон}}
| align="center" |4
| align="center" |0.212
|-
|{{Парчам|South Africa}}
| align="center" |4
| align="center" |0.067
|-
|{{Парчам|Аргентина}}
| align="center" |4
| align="center" |0.087
|-
|{{Nobr|Аморати Муттаҳидаи Араб}}
| align="center" |4
| align="center" |0.427
|-
|{{Парчам|Ветнам}}
| align="center" |4
| align="center" |0.041
|-
! rowspan="5" |44
|{{Парчам|Колумбия}}
| align="center" |3
| align="center" |0.059
|-
|{{Парчам|Кипр}}
| align="center" |3
| align="center" |3.378
|-
|{{Парчам|Юнон}}
| align="center" |3
| align="center" |0.280
|-
|{{Парчам|Монако}}
| align="center" |3
| align="center" |78.740
|-
|{{Парчам|Нигерия}}
| align="center" |3
| align="center" |0.014
|-
! rowspan="7" |49
|{{Парчам|Булғористон}}
| align="center" |2
| align="center" |
|-
|{{Парчам|Перу}}
| align="center" |2
| align="center" |0.061
|-
|{{Парчам|Зеландияи Нав}}
| align="center" |2
| align="center" |0.391
|-
|{{Nobr|Киттс ва Невис}}
| align="center" |2
| align="center" |37.037
|-
|{{Парчам|Руминия}}
| align="center" |2
| align="center" |0.104
|-
|{{Парчам|Словакия}}
| align="center" |2
| align="center" |0.366
|-
|{{Парчам|Уругвай}}
| align="center" |2
| align="center" |
|-
! rowspan="20" |56
|{{Парчам|Барбадос}}
| align="center" |1
| align="center" |
|-
|{{Парчам|Эстония}}
| align="center" |1
| align="center" |
|-
|{{Парчам|Непал}}
| align="center" |1
| align="center" |0.033
|-
|{{Парчам|Марокаш}}
| align="center" |1
| align="center" |0.028
|-
|{{Парчам|Умон}}
| align="center" |1
| align="center" |0.223
|-
|{{Парчам|Белгия}}
| align="center" |1
| align="center" |0.087
|-
|{{Nobr|{{flag|Venezuela}}}}
| align="center" |1
| align="center" |0.035
|-
|{{Парчам|Алҷазоир}}
| align="center" |1
| align="center" |0.022
|-
|{{Парчам|Ангола}}
| align="center" |1
| align="center" |0.031
|-
|{{Парчам|Eswatini|name=Eswatini (Swaziland)}}
| align="center" |1
| align="center" |0.915
|-
|{{Парчам|Гурҷистон}}
| align="center" |1
| align="center" |0.269
|-
|{{Парчам|Гернси}}
| align="center" |1
| align="center" |15.834
|-
|{{Парчам|Венгрия}}
| align="center" |1
| align="center" |0.103
|-
|{{Парчам|Исландия}}
| align="center" |1
| align="center" |2.713
|-
|{{Парчам|Лихтенштейн}}
| align="center" |1
| align="center" |25.710
|-
|{{Парчам|Макао}} ({{Парчам|Хитой}})
| align="center" |1
| align="center" |1.464
|-
|{{Парчам|Кувайт}}
| align="center" |1
| align="center" |0.224
|-
|{{Парчам|Танзания}}
| align="center" |1
| align="center" |0.017
|-
|{{Парчам|Зимбабве}}
| align="center" |1
| align="center" |0.063
|-
|{{Парчам|Қатар}}
| align="center" |1
| align="center" |0.368
|}
== ''Ҳисобот дар бораи сарватмандони ҷаҳон дар Найт Фрэнк'' ==
{| class="wikitable sortable" style="margin-left:auto; margin-right:auto; margin-top:0;"
|+Ҳисобот дар бораи ''сарватмандони ҷаҳон дар'' Найт Фрэнк (2018) <ref>{{Cite web|url=https://latonas.com/where-the-worlds-wealthliest-live/|title=Knight Frank Wealth report|website=latonas.com|date=2020-11-23}}</ref> <ref name="Business Insider">{{Cite web|url=https://www.businessinsider.com/these-are-the-15-countries-with-the-most-billionaires-ranked-2020-2|title=The 15 top countries for billionaires, ranked by how many live there|author=Ankel|first=Sophia|website=Business Insider|accessdate=26 May 2020}}</ref>
! №
! Кишвар/Қаламрав
! data-sort-type="“number”" | Шумораи<br />миллиардерхо
|-
!
| Ҷаҳон
| align="center" | 3,381
|-
! 1
|{{Парчам|ИМА}}
| align="center" | 585
|-
! 2
|{{Парчам|Чин}}
| align="center" | 373
|-
! 3
|{{Парчам|Олмон}}
| align="center" | 123
|-
! 4
|{{Парчам|Ҳиндустон}}
| align="center" | 119
|-
! 5
|{{Парчам|Русия}}
| align="center" | 101
|-
! 6
|{{Парчам|Ҳонг Конг}}
| align="center" | 64
|-
! 7
|{{Парчам| Подшоҳии Муттаҳида}}
| align="center" | 54
|-
! 8
|{{Парчам|Канада}}
| align="center" | 46
|-
! 9
|{{Парчам| Кореяи Ҷанубӣ}}
| align="center" | 44
|-
! 10
|{{Парчам|Италия}}
| align="center" | 43
|-
! 11
|{{Парчам|Фаронса}}
| align="center" | 40
|-
! 12
|{{Парчам| Швейтсария}}
| align="center" | 36
|-
! rowspan="2" | 13
|{{Парчам|Japan}}
| align="center" | 35
|-
|{{Парчам| Тайван}}Тайван
| align="center" | 35
|-
! 14
|{{Парчам|Австралия}}
| align="center" | 34
|-
|}
== ''Рӯихати сарватмандони ҷаҳон Ҳурун'' ==
{| class="wikitable sortable" style="margin-left:auto; margin-right:auto; margin-top:0;"
|+Рӯихати сарватмандони ҷаҳон дар Hurun (2022) <ref>{{Cite web|url=https://www.hurun.net/zh-CN/Info/Detail?num=JRR6VNQE6I8R|title=Hurun Report - Info - Hurun Global Rich List 2022|website=www.hurun.net|accessdate=2022-03-25}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.hurun.net/en-US/Info/Detail?num=EAR425P9JVTE|title=Hurun Global Rich List 2022|website=www.hurun.net|accessdate=2022-03-27}}</ref>
! №
! Кишвар/Қаламрав
! data-sort-type="“number”" | Шумораи<br />миллиардерхо
! Шаҳрҳои асосӣ
|-
! 1
|{{Парчам|Чин}}
| align="center" | 1002
| {{Nobr|[[Beijing]], [[Shanghai]], [[Shenzhen]], [[Hangzhou]], [[Guangzhou]], [[Foshan]], [[Suzhou]], [[Ningbo]]}}, [[Чанша]], [[Нанкин]]
|-
! 2
|{{Парчам|ИМА}}
| align="center" | 716
| [[Ню-Йорк|Ню-Йорк]], [[Сан-Франсиско]], [[Лос Анҷелес|Лос-Анҷелес]], Пало Алто, [[Даллас, Техас|Даллас]], [[Чикаго]]
|-
! 3
|{{Парчам|Ҳиндустон}}
| align="center" | 215
| [[Мумбай]], [[Деҳлии Нав]], [[Бангалор]]
|-
! 4
|{{Nobr|{{flag|United Kingdom}}}}
| align="center" | 150
| [[Лондон]], Манчестер, [[Ливерпул (шаҳр)|Ливерпул]]
|-
! 5
|{{Парчам|Олмон}}
| align="center" | 145
| [[Мюнхен]], [[Ҳамбург]]
|-
! 6
|{{Парчам|Швейтсария}}
| align="center" | 107
| [[Женева]], [[Тсюрих]]
|-
! 7
|{{Парчам|Ҳонг Конг}}
| align="center" | 85
| [[Ҳонгконг]]
|-
! 8
|{{Парчам|Фаронса}}
| align="center" | 73
| [[Порис]]
|-
! 9
|{{Парчам|Русия}}
| align="center" | 72
| [[Маскав|Москва]]
|-
! 10
|{{Парчам|Бразилия}}
| align="center" | 54
| [[Сан-Паулу]]
|-
! 11
|{{Парчам|Италия}}
| align="center" | 52
| [[Милан]]
|-
! 12
|{{Парчам|Канада}}
| align="center" | 46
|
|-
! 12
|{{Парчам|Тайван}}
| align="center" | 46
| [[Тайпей|Тайбэй]]
|-
! 14
|{{Парчам|Таиланд}}
| align="center" | 44
| [[Бангкок]]
|-
! 15
|{{Парчам|Австралия}}
| align="center" | 43
| [[Сидней]]
|-
! 16
|{{Парчам|Ҷопон}}
| align="center" | 41
| [[Токио]]
|-
! 17
|{{Парчам|Индонезия}}
| align="center" | 40
| [[Ҷакарта]]
|-
! 18
|{{Парчам|Сингапур}}
| align="center" | 36
| [[Сингапур]]
|-
! 19
|{{Парчам|Шветсия}}
| align="center" | 31
| [[Стокҳолм]]
|-
! 20
|{{Парчам| Кореяи Ҷанубӣ}}
| align="center" | 30
| [[Сеул]]
|-
! 21
|{{Парчам|Испания}}
| align="center" | 29
|
|-
! 22
|{{Парчам| Туркия}}
| align="center" | 26
| [[Истанбул]]
|-
|}
== Ҳамчунин нигаред ==
* [[Феҳристи шаҳрҳо аз рӯи шумораи миллиардерҳо]]
* [[Феҳристи кишварҳо аз рӯи шумораи миллионерҳо]]
* [[Миллионер]]
* [[Сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон]]
* [[Феҳристи миллиардерҳои Туркия]]
== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Феҳристи кишварҳо аз рӯи нишондиҳандаҳои иқтисодӣ]]
[[Гурӯҳ:Феҳристи шахсиятҳо аз рӯи сарват]]
bvd144s00vzznj4ylt8ygqsn0zodjsv
1309390
1309389
2022-08-07T06:54:18Z
Шухрат Саъдиев
5132
/* Ҳисобот дар бораи сарватмандони ҷаҳон дар Найт Фрэнк */ ислоҳ
wikitext
text/x-wiki
[[Акс:Global_billionaires.png|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Global_billionaires.png/440px-Global_billionaires.png|мини|440x440пкс| Кишварҳо аз рӯи шумораи миллиардерҳо аз рӯи дороии соф (доллари ИМА) дар соли 2017 {{Сутунҳо}}
{{Сутун}}
{{Legend|#b3b3b3|<small>No data or 0</small>}}
{{Legend|#FF6666|<small>1–5</small>}}
{{Legend|#CC3333|<small>6–10</small>}}
{{Legend|#990033|<small>11–50</small>}}
{{Сутун}}
{{Legend|#660000|<small>51–100</small>}}
{{Legend|#330000|<small>101–500</small>}}
{{Legend|#000000|<small>501+</small>}}
{{Col-end}}]]
Ин '''феҳристи кишварҳо аз рӯи шумораи сокинони миллиардер''' , ки бар асоси арзёбии солонаи сарвати софи [[доллари ИМА]] бо шахсони сарватманд дар саросари ҷаҳон.
== ''Форбс'' ==
{| class="wikitable sortable" style="margin-left:auto; margin-right:auto; margin-top:0;"
|+дар [[Forbes]] (март 2022)<ref name="Forbes">{{Cite web|url=https://www.forbes.com/billionaires/|title=Forbes Billionaires 2021|website=Forbes|accessdate=13 April 2021}}</ref>
!№
!Кишвар/Қаламрав
! data-sort-type="“number”" |Шумораи<br />миллиардерҳо
! data-sort-type="“number”" |Шумораи<br />миллиардерҳо<br /><br />ба миллион нафар
|-
!
|World
| align="center" |2,668
| align="center" |0.35
|-
!1
|{{Парчам|ИМА}}
| align="center" |735
| align="center" |1.853
|-
!2
|{{Парчам|Чин}}
| align="center" |539
| align="center" |0.276
|-
!3
|{{Парчам|Ҳиндустон}}
| align="center" |166
| align="center" |0.101
|-
!4
|{{Парчам|Олмон}}
| align="center" |134
| align="center" |1.553
|-
!5
|{{Парчам|Русия}}
| align="center" |83
| align="center" |0.677
|-
!6
|{{Парчам|Ҳонг Конг}}
| align="center" |67
| align="center" |8.830
|-
!7
|{{Парчам|Канада}}
| align="center" |64
| align="center" |1.147
|-
!8
|{{Парчам|Бразилия}}
| align="center" |62
| align="center" |0.211
|-
!9
|{{Парчам|Италия}}
| align="center" |52
| align="center" |0.607
|-
!10
|{{Парчам|Тайван}}
| align="center" |51
| align="center" |1.529
|-
!11
|{{Парчам| Подшоҳии Муттаҳида}}
| align="center" |49
| align="center" |0.674
|-
!12
|{{Парчам|Австралия}}
| align="center" |46
| align="center" |1.203
|-
!13
|{{Парчам|Шветсия}}
| align="center" |45
| align="center" |2.987
|-
!14
|{{Парчам|Фаронса}}
| align="center" |43
| align="center" |0.579
|-
! rowspan="2" |15
|{{Парчам|Швейтсария}}
| align="center" |41
| align="center" |4.044
|-
|{{Парчам|Кореяи Ҷанубӣ}}
| align="center" |41
| align="center" |0.540
|-
!17
|{{Парчам|Ҷопон}}
| align="center" |40
| align="center" |0.207
|-
! rowspan="2" |18
|{{Парчам|Индонезия}}
| align="center" |30
| align="center" |0.056
|-
|{{Парчам|Исроил}}
| align="center" |30
| align="center" |3.158
|-
!20
|{{Парчам|Таиланд}}
| align="center" |28
| align="center" |0.300
|-
!21
|{{Парчам|Испания}}
| align="center" |27
| align="center" |0.507
|-
!22
|{{Парчам|Сингапур}}
| align="center" |26
| align="center" |4.573
|-
!23
|{{Парчам|Туркия}}
| align="center" |24
| align="center" |0.275
|-
!24
|{{Парчам|Филиппин}}
| align="center" |20
| align="center" |0.136
|-
!25
|{{Парчам|Малайзия}}
| align="center" |17
| align="center" |0.366
|-
!26
|{{Парчам|Мексика}}
| align="center" |15
| align="center" |0.095
|-
!27
|{{Парчам|Норвегия}}
| align="center" |13
| align="center" |2.226
|-
! rowspan="2" |28
|{{Парчам|Австрия}}
| align="center" |11
| align="center" |1.007
|-
|{{Парчам|Нидерланд}}
| align="center" |11
| align="center" |0.626
|-
! rowspan="3" |30
|{{Парчам|Ҷумҳурии Чех}}
| align="center" |9
| align="center" |0.747
|-
|{{Парчам|Ирландия}}
| align="center" |9
| align="center" |1.808
|-
|{{Парчам|Дания}}
| align="center" |9
| align="center" |1.370
|-
!33
|{{Парчам|Чили}}
| align="center" |7
| align="center" |0.356
|-
! rowspan="5" |34
|{{Парчам|Миср}}
| align="center" |6
| align="center" |0.059
|-
|{{Парчам|Финляндия}}
| align="center" |6
| align="center" |1.090
|-
|{{Парчам|Украина}}
| align="center" |6
| align="center" |0.144
|-
|{{Парчам|Лубнон}}
| align="center" |6
| align="center" |0.886
|-
|{{Парчам|Полша}}
| align="center" |6
| align="center" |0.157
|-
!35
|{{Парчам|Португалия}}
| align="center" |5
| align="center" |0.097
|-
! rowspan="5" |40
|{{Парчам|Қазоқистон}}
| align="center" |4
| align="center" |0.212
|-
|{{Парчам|South Africa}}
| align="center" |4
| align="center" |0.067
|-
|{{Парчам|Аргентина}}
| align="center" |4
| align="center" |0.087
|-
|{{Nobr|Аморати Муттаҳидаи Араб}}
| align="center" |4
| align="center" |0.427
|-
|{{Парчам|Ветнам}}
| align="center" |4
| align="center" |0.041
|-
! rowspan="5" |44
|{{Парчам|Колумбия}}
| align="center" |3
| align="center" |0.059
|-
|{{Парчам|Кипр}}
| align="center" |3
| align="center" |3.378
|-
|{{Парчам|Юнон}}
| align="center" |3
| align="center" |0.280
|-
|{{Парчам|Монако}}
| align="center" |3
| align="center" |78.740
|-
|{{Парчам|Нигерия}}
| align="center" |3
| align="center" |0.014
|-
! rowspan="7" |49
|{{Парчам|Булғористон}}
| align="center" |2
| align="center" |
|-
|{{Парчам|Перу}}
| align="center" |2
| align="center" |0.061
|-
|{{Парчам|Зеландияи Нав}}
| align="center" |2
| align="center" |0.391
|-
|{{Nobr|Киттс ва Невис}}
| align="center" |2
| align="center" |37.037
|-
|{{Парчам|Руминия}}
| align="center" |2
| align="center" |0.104
|-
|{{Парчам|Словакия}}
| align="center" |2
| align="center" |0.366
|-
|{{Парчам|Уругвай}}
| align="center" |2
| align="center" |
|-
! rowspan="20" |56
|{{Парчам|Барбадос}}
| align="center" |1
| align="center" |
|-
|{{Парчам|Эстония}}
| align="center" |1
| align="center" |
|-
|{{Парчам|Непал}}
| align="center" |1
| align="center" |0.033
|-
|{{Парчам|Марокаш}}
| align="center" |1
| align="center" |0.028
|-
|{{Парчам|Умон}}
| align="center" |1
| align="center" |0.223
|-
|{{Парчам|Белгия}}
| align="center" |1
| align="center" |0.087
|-
|{{Nobr|{{flag|Venezuela}}}}
| align="center" |1
| align="center" |0.035
|-
|{{Парчам|Алҷазоир}}
| align="center" |1
| align="center" |0.022
|-
|{{Парчам|Ангола}}
| align="center" |1
| align="center" |0.031
|-
|{{Парчам|Eswatini|name=Eswatini (Swaziland)}}
| align="center" |1
| align="center" |0.915
|-
|{{Парчам|Гурҷистон}}
| align="center" |1
| align="center" |0.269
|-
|{{Парчам|Гернси}}
| align="center" |1
| align="center" |15.834
|-
|{{Парчам|Венгрия}}
| align="center" |1
| align="center" |0.103
|-
|{{Парчам|Исландия}}
| align="center" |1
| align="center" |2.713
|-
|{{Парчам|Лихтенштейн}}
| align="center" |1
| align="center" |25.710
|-
|{{Парчам|Макао}} ({{Парчам|Хитой}})
| align="center" |1
| align="center" |1.464
|-
|{{Парчам|Кувайт}}
| align="center" |1
| align="center" |0.224
|-
|{{Парчам|Танзания}}
| align="center" |1
| align="center" |0.017
|-
|{{Парчам|Зимбабве}}
| align="center" |1
| align="center" |0.063
|-
|{{Парчам|Қатар}}
| align="center" |1
| align="center" |0.368
|}
== ''Ҳисобот дар бораи сарватмандони ҷаҳон дар Найт Фрэнк'' ==
{| class="wikitable sortable" style="margin-left:auto; margin-right:auto; margin-top:0;"
|+Ҳисобот дар бораи ''сарватмандони ҷаҳон дар'' Найт Фрэнк (2018) <ref>{{Cite web|url=https://latonas.com/where-the-worlds-wealthliest-live/|title=Knight Frank Wealth report|website=latonas.com|date=2020-11-23}}</ref> <ref name="Business Insider">{{Cite web|url=https://www.businessinsider.com/these-are-the-15-countries-with-the-most-billionaires-ranked-2020-2|title=The 15 top countries for billionaires, ranked by how many live there|author=Ankel|first=Sophia|website=Business Insider|accessdate=26 May 2020}}</ref>
! №
! Кишвар/Қаламрав
! data-sort-type="“number”" | Шумораи<br />миллиардерхо
|-
!
| Ҷаҳон
| align="center" | 3,381
|-
! 1
|{{Парчам|ИМА}}
| align="center" | 585
|-
! 2
|{{Парчам|Чин}}
| align="center" | 373
|-
! 3
|{{Парчам|Олмон}}
| align="center" | 123
|-
! 4
|{{Парчам|Ҳиндустон}}
| align="center" | 119
|-
! 5
|{{Парчам|Русия}}
| align="center" | 101
|-
! 6
|{{Парчам|Ҳонг Конг}}
| align="center" | 64
|-
! 7
|{{Парчам| Подшоҳии Муттаҳида}}
| align="center" | 54
|-
! 8
|{{Парчам|Канада}}
| align="center" | 46
|-
! 9
|{{Парчам| Кореяи Ҷанубӣ}}
| align="center" | 44
|-
! 10
|{{Парчам|Италия}}
| align="center" | 43
|-
! 11
|{{Парчам|Фаронса}}
| align="center" | 40
|-
! 12
|{{Парчам| Швейтсария}}
| align="center" | 36
|-
! rowspan="2" | 13
|{{Парчам|Ҷопон}}
| align="center" | 35
|-
|{{Парчам| Тайван}}
| align="center" | 35
|-
! 14
|{{Парчам|Австралия}}
| align="center" | 34
|-
|}
== ''Рӯихати сарватмандони ҷаҳон Ҳурун'' ==
{| class="wikitable sortable" style="margin-left:auto; margin-right:auto; margin-top:0;"
|+Рӯихати сарватмандони ҷаҳон дар Hurun (2022) <ref>{{Cite web|url=https://www.hurun.net/zh-CN/Info/Detail?num=JRR6VNQE6I8R|title=Hurun Report - Info - Hurun Global Rich List 2022|website=www.hurun.net|accessdate=2022-03-25}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.hurun.net/en-US/Info/Detail?num=EAR425P9JVTE|title=Hurun Global Rich List 2022|website=www.hurun.net|accessdate=2022-03-27}}</ref>
! №
! Кишвар/Қаламрав
! data-sort-type="“number”" | Шумораи<br />миллиардерхо
! Шаҳрҳои асосӣ
|-
! 1
|{{Парчам|Чин}}
| align="center" | 1002
| {{Nobr|[[Beijing]], [[Shanghai]], [[Shenzhen]], [[Hangzhou]], [[Guangzhou]], [[Foshan]], [[Suzhou]], [[Ningbo]]}}, [[Чанша]], [[Нанкин]]
|-
! 2
|{{Парчам|ИМА}}
| align="center" | 716
| [[Ню-Йорк|Ню-Йорк]], [[Сан-Франсиско]], [[Лос Анҷелес|Лос-Анҷелес]], Пало Алто, [[Даллас, Техас|Даллас]], [[Чикаго]]
|-
! 3
|{{Парчам|Ҳиндустон}}
| align="center" | 215
| [[Мумбай]], [[Деҳлии Нав]], [[Бангалор]]
|-
! 4
|{{Nobr|{{flag|United Kingdom}}}}
| align="center" | 150
| [[Лондон]], Манчестер, [[Ливерпул (шаҳр)|Ливерпул]]
|-
! 5
|{{Парчам|Олмон}}
| align="center" | 145
| [[Мюнхен]], [[Ҳамбург]]
|-
! 6
|{{Парчам|Швейтсария}}
| align="center" | 107
| [[Женева]], [[Тсюрих]]
|-
! 7
|{{Парчам|Ҳонг Конг}}
| align="center" | 85
| [[Ҳонгконг]]
|-
! 8
|{{Парчам|Фаронса}}
| align="center" | 73
| [[Порис]]
|-
! 9
|{{Парчам|Русия}}
| align="center" | 72
| [[Маскав|Москва]]
|-
! 10
|{{Парчам|Бразилия}}
| align="center" | 54
| [[Сан-Паулу]]
|-
! 11
|{{Парчам|Италия}}
| align="center" | 52
| [[Милан]]
|-
! 12
|{{Парчам|Канада}}
| align="center" | 46
|
|-
! 12
|{{Парчам|Тайван}}
| align="center" | 46
| [[Тайпей|Тайбэй]]
|-
! 14
|{{Парчам|Таиланд}}
| align="center" | 44
| [[Бангкок]]
|-
! 15
|{{Парчам|Австралия}}
| align="center" | 43
| [[Сидней]]
|-
! 16
|{{Парчам|Ҷопон}}
| align="center" | 41
| [[Токио]]
|-
! 17
|{{Парчам|Индонезия}}
| align="center" | 40
| [[Ҷакарта]]
|-
! 18
|{{Парчам|Сингапур}}
| align="center" | 36
| [[Сингапур]]
|-
! 19
|{{Парчам|Шветсия}}
| align="center" | 31
| [[Стокҳолм]]
|-
! 20
|{{Парчам| Кореяи Ҷанубӣ}}
| align="center" | 30
| [[Сеул]]
|-
! 21
|{{Парчам|Испания}}
| align="center" | 29
|
|-
! 22
|{{Парчам| Туркия}}
| align="center" | 26
| [[Истанбул]]
|-
|}
== Ҳамчунин нигаред ==
* [[Феҳристи шаҳрҳо аз рӯи шумораи миллиардерҳо]]
* [[Феҳристи кишварҳо аз рӯи шумораи миллионерҳо]]
* [[Миллионер]]
* [[Сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон]]
* [[Феҳристи миллиардерҳои Туркия]]
== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Феҳристи кишварҳо аз рӯи нишондиҳандаҳои иқтисодӣ]]
[[Гурӯҳ:Феҳристи шахсиятҳо аз рӯи сарват]]
nhb02q970wn312lalvwyvhf33kf0see
1309391
1309390
2022-08-07T06:56:03Z
Шухрат Саъдиев
5132
/* Рӯихати сарватмандони ҷаҳон Ҳурун */ ислоҳ
wikitext
text/x-wiki
[[Акс:Global_billionaires.png|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Global_billionaires.png/440px-Global_billionaires.png|мини|440x440пкс| Кишварҳо аз рӯи шумораи миллиардерҳо аз рӯи дороии соф (доллари ИМА) дар соли 2017 {{Сутунҳо}}
{{Сутун}}
{{Legend|#b3b3b3|<small>No data or 0</small>}}
{{Legend|#FF6666|<small>1–5</small>}}
{{Legend|#CC3333|<small>6–10</small>}}
{{Legend|#990033|<small>11–50</small>}}
{{Сутун}}
{{Legend|#660000|<small>51–100</small>}}
{{Legend|#330000|<small>101–500</small>}}
{{Legend|#000000|<small>501+</small>}}
{{Col-end}}]]
Ин '''феҳристи кишварҳо аз рӯи шумораи сокинони миллиардер''' , ки бар асоси арзёбии солонаи сарвати софи [[доллари ИМА]] бо шахсони сарватманд дар саросари ҷаҳон.
== ''Форбс'' ==
{| class="wikitable sortable" style="margin-left:auto; margin-right:auto; margin-top:0;"
|+дар [[Forbes]] (март 2022)<ref name="Forbes">{{Cite web|url=https://www.forbes.com/billionaires/|title=Forbes Billionaires 2021|website=Forbes|accessdate=13 April 2021}}</ref>
!№
!Кишвар/Қаламрав
! data-sort-type="“number”" |Шумораи<br />миллиардерҳо
! data-sort-type="“number”" |Шумораи<br />миллиардерҳо<br /><br />ба миллион нафар
|-
!
|World
| align="center" |2,668
| align="center" |0.35
|-
!1
|{{Парчам|ИМА}}
| align="center" |735
| align="center" |1.853
|-
!2
|{{Парчам|Чин}}
| align="center" |539
| align="center" |0.276
|-
!3
|{{Парчам|Ҳиндустон}}
| align="center" |166
| align="center" |0.101
|-
!4
|{{Парчам|Олмон}}
| align="center" |134
| align="center" |1.553
|-
!5
|{{Парчам|Русия}}
| align="center" |83
| align="center" |0.677
|-
!6
|{{Парчам|Ҳонг Конг}}
| align="center" |67
| align="center" |8.830
|-
!7
|{{Парчам|Канада}}
| align="center" |64
| align="center" |1.147
|-
!8
|{{Парчам|Бразилия}}
| align="center" |62
| align="center" |0.211
|-
!9
|{{Парчам|Италия}}
| align="center" |52
| align="center" |0.607
|-
!10
|{{Парчам|Тайван}}
| align="center" |51
| align="center" |1.529
|-
!11
|{{Парчам| Подшоҳии Муттаҳида}}
| align="center" |49
| align="center" |0.674
|-
!12
|{{Парчам|Австралия}}
| align="center" |46
| align="center" |1.203
|-
!13
|{{Парчам|Шветсия}}
| align="center" |45
| align="center" |2.987
|-
!14
|{{Парчам|Фаронса}}
| align="center" |43
| align="center" |0.579
|-
! rowspan="2" |15
|{{Парчам|Швейтсария}}
| align="center" |41
| align="center" |4.044
|-
|{{Парчам|Кореяи Ҷанубӣ}}
| align="center" |41
| align="center" |0.540
|-
!17
|{{Парчам|Ҷопон}}
| align="center" |40
| align="center" |0.207
|-
! rowspan="2" |18
|{{Парчам|Индонезия}}
| align="center" |30
| align="center" |0.056
|-
|{{Парчам|Исроил}}
| align="center" |30
| align="center" |3.158
|-
!20
|{{Парчам|Таиланд}}
| align="center" |28
| align="center" |0.300
|-
!21
|{{Парчам|Испания}}
| align="center" |27
| align="center" |0.507
|-
!22
|{{Парчам|Сингапур}}
| align="center" |26
| align="center" |4.573
|-
!23
|{{Парчам|Туркия}}
| align="center" |24
| align="center" |0.275
|-
!24
|{{Парчам|Филиппин}}
| align="center" |20
| align="center" |0.136
|-
!25
|{{Парчам|Малайзия}}
| align="center" |17
| align="center" |0.366
|-
!26
|{{Парчам|Мексика}}
| align="center" |15
| align="center" |0.095
|-
!27
|{{Парчам|Норвегия}}
| align="center" |13
| align="center" |2.226
|-
! rowspan="2" |28
|{{Парчам|Австрия}}
| align="center" |11
| align="center" |1.007
|-
|{{Парчам|Нидерланд}}
| align="center" |11
| align="center" |0.626
|-
! rowspan="3" |30
|{{Парчам|Ҷумҳурии Чех}}
| align="center" |9
| align="center" |0.747
|-
|{{Парчам|Ирландия}}
| align="center" |9
| align="center" |1.808
|-
|{{Парчам|Дания}}
| align="center" |9
| align="center" |1.370
|-
!33
|{{Парчам|Чили}}
| align="center" |7
| align="center" |0.356
|-
! rowspan="5" |34
|{{Парчам|Миср}}
| align="center" |6
| align="center" |0.059
|-
|{{Парчам|Финляндия}}
| align="center" |6
| align="center" |1.090
|-
|{{Парчам|Украина}}
| align="center" |6
| align="center" |0.144
|-
|{{Парчам|Лубнон}}
| align="center" |6
| align="center" |0.886
|-
|{{Парчам|Полша}}
| align="center" |6
| align="center" |0.157
|-
!35
|{{Парчам|Португалия}}
| align="center" |5
| align="center" |0.097
|-
! rowspan="5" |40
|{{Парчам|Қазоқистон}}
| align="center" |4
| align="center" |0.212
|-
|{{Парчам|South Africa}}
| align="center" |4
| align="center" |0.067
|-
|{{Парчам|Аргентина}}
| align="center" |4
| align="center" |0.087
|-
|{{Nobr|Аморати Муттаҳидаи Араб}}
| align="center" |4
| align="center" |0.427
|-
|{{Парчам|Ветнам}}
| align="center" |4
| align="center" |0.041
|-
! rowspan="5" |44
|{{Парчам|Колумбия}}
| align="center" |3
| align="center" |0.059
|-
|{{Парчам|Кипр}}
| align="center" |3
| align="center" |3.378
|-
|{{Парчам|Юнон}}
| align="center" |3
| align="center" |0.280
|-
|{{Парчам|Монако}}
| align="center" |3
| align="center" |78.740
|-
|{{Парчам|Нигерия}}
| align="center" |3
| align="center" |0.014
|-
! rowspan="7" |49
|{{Парчам|Булғористон}}
| align="center" |2
| align="center" |
|-
|{{Парчам|Перу}}
| align="center" |2
| align="center" |0.061
|-
|{{Парчам|Зеландияи Нав}}
| align="center" |2
| align="center" |0.391
|-
|{{Nobr|Киттс ва Невис}}
| align="center" |2
| align="center" |37.037
|-
|{{Парчам|Руминия}}
| align="center" |2
| align="center" |0.104
|-
|{{Парчам|Словакия}}
| align="center" |2
| align="center" |0.366
|-
|{{Парчам|Уругвай}}
| align="center" |2
| align="center" |
|-
! rowspan="20" |56
|{{Парчам|Барбадос}}
| align="center" |1
| align="center" |
|-
|{{Парчам|Эстония}}
| align="center" |1
| align="center" |
|-
|{{Парчам|Непал}}
| align="center" |1
| align="center" |0.033
|-
|{{Парчам|Марокаш}}
| align="center" |1
| align="center" |0.028
|-
|{{Парчам|Умон}}
| align="center" |1
| align="center" |0.223
|-
|{{Парчам|Белгия}}
| align="center" |1
| align="center" |0.087
|-
|{{Nobr|{{flag|Venezuela}}}}
| align="center" |1
| align="center" |0.035
|-
|{{Парчам|Алҷазоир}}
| align="center" |1
| align="center" |0.022
|-
|{{Парчам|Ангола}}
| align="center" |1
| align="center" |0.031
|-
|{{Парчам|Eswatini|name=Eswatini (Swaziland)}}
| align="center" |1
| align="center" |0.915
|-
|{{Парчам|Гурҷистон}}
| align="center" |1
| align="center" |0.269
|-
|{{Парчам|Гернси}}
| align="center" |1
| align="center" |15.834
|-
|{{Парчам|Венгрия}}
| align="center" |1
| align="center" |0.103
|-
|{{Парчам|Исландия}}
| align="center" |1
| align="center" |2.713
|-
|{{Парчам|Лихтенштейн}}
| align="center" |1
| align="center" |25.710
|-
|{{Парчам|Макао}} ({{Парчам|Хитой}})
| align="center" |1
| align="center" |1.464
|-
|{{Парчам|Кувайт}}
| align="center" |1
| align="center" |0.224
|-
|{{Парчам|Танзания}}
| align="center" |1
| align="center" |0.017
|-
|{{Парчам|Зимбабве}}
| align="center" |1
| align="center" |0.063
|-
|{{Парчам|Қатар}}
| align="center" |1
| align="center" |0.368
|}
== ''Ҳисобот дар бораи сарватмандони ҷаҳон дар Найт Фрэнк'' ==
{| class="wikitable sortable" style="margin-left:auto; margin-right:auto; margin-top:0;"
|+Ҳисобот дар бораи ''сарватмандони ҷаҳон дар'' Найт Фрэнк (2018) <ref>{{Cite web|url=https://latonas.com/where-the-worlds-wealthliest-live/|title=Knight Frank Wealth report|website=latonas.com|date=2020-11-23}}</ref> <ref name="Business Insider">{{Cite web|url=https://www.businessinsider.com/these-are-the-15-countries-with-the-most-billionaires-ranked-2020-2|title=The 15 top countries for billionaires, ranked by how many live there|author=Ankel|first=Sophia|website=Business Insider|accessdate=26 May 2020}}</ref>
! №
! Кишвар/Қаламрав
! data-sort-type="“number”" | Шумораи<br />миллиардерхо
|-
!
| Ҷаҳон
| align="center" | 3,381
|-
! 1
|{{Парчам|ИМА}}
| align="center" | 585
|-
! 2
|{{Парчам|Чин}}
| align="center" | 373
|-
! 3
|{{Парчам|Олмон}}
| align="center" | 123
|-
! 4
|{{Парчам|Ҳиндустон}}
| align="center" | 119
|-
! 5
|{{Парчам|Русия}}
| align="center" | 101
|-
! 6
|{{Парчам|Ҳонг Конг}}
| align="center" | 64
|-
! 7
|{{Парчам| Подшоҳии Муттаҳида}}
| align="center" | 54
|-
! 8
|{{Парчам|Канада}}
| align="center" | 46
|-
! 9
|{{Парчам| Кореяи Ҷанубӣ}}
| align="center" | 44
|-
! 10
|{{Парчам|Италия}}
| align="center" | 43
|-
! 11
|{{Парчам|Фаронса}}
| align="center" | 40
|-
! 12
|{{Парчам| Швейтсария}}
| align="center" | 36
|-
! rowspan="2" | 13
|{{Парчам|Ҷопон}}
| align="center" | 35
|-
|{{Парчам| Тайван}}
| align="center" | 35
|-
! 14
|{{Парчам|Австралия}}
| align="center" | 34
|-
|}
== ''Рӯихати сарватмандони ҷаҳон Ҳурун'' ==
{| class="wikitable sortable" style="margin-left:auto; margin-right:auto; margin-top:0;"
|+Рӯихати сарватмандони ҷаҳон дар Hurun (2022) <ref>{{Cite web|url=https://www.hurun.net/zh-CN/Info/Detail?num=JRR6VNQE6I8R|title=Hurun Report - Info - Hurun Global Rich List 2022|website=www.hurun.net|accessdate=2022-03-25}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.hurun.net/en-US/Info/Detail?num=EAR425P9JVTE|title=Hurun Global Rich List 2022|website=www.hurun.net|accessdate=2022-03-27}}</ref>
! №
! Кишвар/Қаламрав
! data-sort-type="“number”" | Шумораи<br />миллиардерхо
! Шаҳрҳои асосӣ
|-
! 1
|{{Парчам|Чин}}
| align="center" | 1002
| {{Nobr|[[Beijing]], [[Shanghai]], [[Shenzhen]], [[Hangzhou]], [[Guangzhou]], [[Foshan]], [[Suzhou]], [[Ningbo]]}}, [[Чанша]], [[Нанкин]]
|-
! 2
|{{Парчам|ИМА}}
| align="center" | 716
| [[Ню-Йорк|Ню-Йорк]], [[Сан-Франсиско]], [[Лос Анҷелес|Лос-Анҷелес]], Пало Алто, [[Даллас, Техас|Даллас]], [[Чикаго]]
|-
! 3
|{{Парчам|Ҳиндустон}}
| align="center" | 215
| [[Мумбай]], [[Деҳлии Нав]], [[Бангалор]]
|-
! 4
|{{Парчам|Подшоҳии Муттаҳида}}
| align="center" | 150
| [[Лондон]], Манчестер, [[Ливерпул (шаҳр)|Ливерпул]]
|-
! 5
|{{Парчам|Олмон}}
| align="center" | 145
| [[Мюнхен]], [[Ҳамбург]]
|-
! 6
|{{Парчам|Швейтсария}}
| align="center" | 107
| [[Женева]], [[Тсюрих]]
|-
! 7
|{{Парчам|Ҳонг Конг}}
| align="center" | 85
| [[Ҳонгконг]]
|-
! 8
|{{Парчам|Фаронса}}
| align="center" | 73
| [[Порис]]
|-
! 9
|{{Парчам|Русия}}
| align="center" | 72
| [[Маскав|Москва]]
|-
! 10
|{{Парчам|Бразилия}}
| align="center" | 54
| [[Сан-Паулу]]
|-
! 11
|{{Парчам|Италия}}
| align="center" | 52
| [[Милан]]
|-
! 12
|{{Парчам|Канада}}
| align="center" | 46
|
|-
! 12
|{{Парчам|Тайван}}
| align="center" | 46
| [[Тайпей|Тайбэй]]
|-
! 14
|{{Парчам|Таиланд}}
| align="center" | 44
| [[Бангкок]]
|-
! 15
|{{Парчам|Австралия}}
| align="center" | 43
| [[Сидней]]
|-
! 16
|{{Парчам|Ҷопон}}
| align="center" | 41
| [[Токио]]
|-
! 17
|{{Парчам|Индонезия}}
| align="center" | 40
| [[Ҷакарта]]
|-
! 18
|{{Парчам|Сингапур}}
| align="center" | 36
| [[Сингапур]]
|-
! 19
|{{Парчам|Шветсия}}
| align="center" | 31
| [[Стокҳолм]]
|-
! 20
|{{Парчам| Кореяи Ҷанубӣ}}
| align="center" | 30
| [[Сеул]]
|-
! 21
|{{Парчам|Испания}}
| align="center" | 29
|
|-
! 22
|{{Парчам| Туркия}}
| align="center" | 26
| [[Истанбул]]
|-
|}
== Ҳамчунин нигаред ==
* [[Феҳристи шаҳрҳо аз рӯи шумораи миллиардерҳо]]
* [[Феҳристи кишварҳо аз рӯи шумораи миллионерҳо]]
* [[Миллионер]]
* [[Сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон]]
* [[Феҳристи миллиардерҳои Туркия]]
== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Феҳристи кишварҳо аз рӯи нишондиҳандаҳои иқтисодӣ]]
[[Гурӯҳ:Феҳристи шахсиятҳо аз рӯи сарват]]
8d3uhjpbhdp9pmpdwt2s9olmu9deyw1
Сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон
0
300495
1309387
1309315
2022-08-07T06:22:44Z
Шухрат Саъдиев
5132
/* Тақсимоти ҷуғрофӣ */ ислоҳ
wikitext
text/x-wiki
[[Акс:John-D-Rockefeller-sen.jpg|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/John-D-Rockefeller-sen.jpg/220px-John-D-Rockefeller-sen.jpg|рост|мини| Ҷон Дэвисон Рокфеллер — аввалин миллиардери доллардор дар рӯи замин]]
[[Акс:Billionaire's_net_worth_2000-2015.png|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Billionaire%27s_net_worth_2000-2015.png/200px-Billionaire%27s_net_worth_2000-2015.png|рост|мини|200x200пкс| Сарвати софи миллиардерҳои ҷаҳон камтар аз 1 триллион доллар дар соли 2000 ба беш аз 7 триллион доллар дар соли 2015 афзоиш ёфт.]]
Шахсоне, ки сарваташон аз 1 миллиард, аксаран [[доллари ИМА]] ($) зиёд аст, '''миллиардер''' номида мешавад.
Феҳристҳои зерин бар асоси маълумоти маҷаллаи молиявии амрикоии [[:uk:Forbes_(журнал)|«Forbes»]], ки аз соли [[Соли 1987|1987]] инҷониб рӯихати солонаи сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳонро нашр мекунад, асос ёфтааст. Ба рӯихат шахсони дорои пайдоиши сармояи "норавшан", инчунин диктаторҳо, аъзои оилаи онҳо ва аъзоёни оилаҳои [[Подшоҳӣ|подшоҳ]]<nowiki/>он шомил нестанд. <ref>{{Cite web|url=http://www.al.com/business/index.ssf/2014/03/youngest_oldest_and_one_who_ca.html|title=Youngest, oldest and one who can body slam you: More on Forbes list of the ultra-rich|author=|first=|website=|date=|publisher=|lang=англ|accessdate=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180628233402/https://www.al.com/business/index.ssf/2014/03/youngest_oldest_and_one_who_ca.html|archivedate=28 червня 2018}}</ref>
[[29 сентябр|29 сентябри соли]] [[Соли 1916|1916]] Ҷон Рокфеллер, асосгузори ширкати Standard Oil, аввалин миллиардери ҷаҳон ( $ ) шуд.
Дар [[соли 2010]] дар ҷаҳон 1200 миллиардер мавҷуд буд, ки дороии онҳо 4,5 триллион доллар буд.
Дар байни солҳои 1996 ва 2013 шумораи миллиардерҳо дар ҷаҳон аз 423 ба 1342 нафар расид.
Шумораи зиёди миллиардерҳо дар давраи пеш аз бӯҳрон — [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]] (459), дар ҷойи 2 — [[Русия]] (87) буд.
Дар соли 2010 шумораи зиёди миллиардерҳо дар [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]] (402), дар ҷойи 2 — [[Ҷумҳурии Халқии Чин|ҶХХ]] (69), дар ҷойи 3 — [[Русия]] (62).
[[Маскав]] дар тӯли чанд сол ба пойтахти ҷаҳонии миллиардерҳо табдил ёфт <ref>{{Cite web|url=http://www.forbes.com/wealth/billionaires|title=мільярдери світу — Forbes.com|accessdate=2 червня 2013|archiveurl=https://archive.today/20120525/http://www.forbes.com/wealth/billionaires|archivedate=25 травня 2012}}</ref> ва аз [[Ню-Йорк|Ню Йорк]] пеш гузашт.
17 январи соли 2017 дар арафаи форуми иқтисодӣ дар Давос, [[:uk:Оксфам|Оксфам]] - иттиҳодияи байналмилалӣ, ки бо мушкилоти камбизоатӣ сарукор дорад, гузоришеро нашр кард <ref>{{Cite web|url=http://www.oxfam.org.uk/media-centre/press-releases/2017/01/eight-people-own-same-wealth-as-half-the-world|title=Eight people own same wealth as half the world|author=|first=|website=|date=|publisher=|lang=|accessdate=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170118031628/http://www.oxfam.org.uk/media-centre/press-releases/2017/01/eight-people-own-same-wealth-as-half-the-world|archivedate=18 січня 2017}}</ref>, ки тибқи он ҳашт сарватманди ҷаҳон дорои дороиҳои 3,6 миллиард нафар сокинони ҷаҳон аст ( нисфи аҳолии камбизоаттарини рӯи замин). <ref>{{Cite web|url=http://ua.euronews.com/2017/01/16/oxfam-eight-men-own-as-much-wealth-as-poorest-half-of-world-s-population|title=8 багатіїв володіють статками половини населення світу|author=|first=|website=|date=|publisher=|lang=|accessdate=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170117124911/http://ua.euronews.com/2017/01/16/oxfam-eight-men-own-as-much-wealth-as-poorest-half-of-world-s-population|archivedate=17 січня 2017}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.bbc.com/news/business-38613488|title=Eight billionaires 'as rich as world's poorest half'|author=Hope|first=Katie|website=BBC|date=|publisher=|lang=англ|accessdate=16.01.2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200414114630/https://www.bbc.com/news/business-38613488|archivedate=14 квітня 2020}}</ref>
То соли 2018 дар ҷаҳон ҳудуди 2210 миллиардер мавҷуд будааст ва ин шумора ҳамасола ҳудуди 100 нафар афзоиш меёбад. Шумораи зиёди миллиардерҳо аз [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]] аст, ҷойи 2 — [[Ҷумҳурии Халқии Чин|Хитой]], ҷойи 3 — [[Олмон]] ва чорум — [[Ҳиндустон]] . Шаҳре, ки шумораи бештари миллиардерҳо дар соли 2018, [[Ню-Йорк|Ню Йорк]] ва баъд аз он [[Ҳонгконг]] мебошад .
== 2020 ==
Даҳ нафар сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон
{| class="wikitable sortable"
!Ҷойгир
! Ном
! Сармоя ( [[доллари ИМА]])
(Марти 2020) <ref name=":0">{{Cite news|url=https://www.forbes.com/млрдaires/list/#version:static|title=The World's млрдaires|language=en|work=Forbes|accessdate=18 червня 2018}}{{Пайванди мурда}}</ref>
! Синну сол
! Кишвар
! Манбаъхои асосии даромад
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|1}} ▬
| [[Ҷефф Безос]]
| style="text-align: center;" | $113,8 миллиард {{Коҳиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1964|1|12}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| Amazon.com
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|2}} ▬
| [[Билл Гейтс]]
| style="text-align: center;" | $98 миллиард
{{Коҳиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1955|10|28}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| [[Microsoft]]
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|3}} {{Афзоиш}}
| [[Бернар Арно|Бернард Арно]]
| style="text-align: center;" | $76,5 миллиард
▬
| style="text-align: center;" | {{Age|1949|3|5}}
|[[Фаронса]]
| LVMH
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|4}} {{Коҳиш}}
| [[Воррен Баффет|Уоррен Баффет]]
| style="text-align: center;" | $76 миллиард
{{Коҳиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1930|8|30}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| Berkshire Hathaway
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|5}} ▬
| Карлос Слим
| style="text-align: center;" | $64 миллиард
▬
| style="text-align: center;" | {{Age|1940|1|28}}
|[[Мексика]]
| América Movil, Grupo Carso
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|6}} ▬
| Амансио Ортега
| style="text-align: center;" | $62,7 миллиард
▬
| style="text-align: center;" | {{Age|1936|3|28}}
|[[Испания]]
| Inditex, Zara
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|7}} ▬
| [[Ларри Элисон|Ларри Эллисон]]
| style="text-align: center;" | $62,5 миллиард
▬
| style="text-align: center;" | {{Age|1944|8|17}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| Корпоратсияи Oracle
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|8}} ▬
| [[Марк Зукерберг]]
| style="text-align: center;" | $62,3 миллиард
▬
| style="text-align: center;" | {{Age|1984|5|14}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| [[Фейсбук|Facebook]]
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|9}} ▬
| Майкл Блумберг
| style="text-align: center;" | $55,5 миллиард
▬
| style="text-align: center;" | {{Age|1942|2|14}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| Блумберг
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|10}} ▬
| [[Ларри Пейҷ]]
| style="text-align: center;" | $50,8 миллиард
▬
| style="text-align: center;" | {{Age|1973|3|26}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| Alphabet Inc.
|}
== 2019 ==
Даҳ нафар сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон
{| class="wikitable sortable"
!№
! Ном
! Сармоя ( [[доллари ИМА]])
(Марти 2019) <ref name=":0">{{Cite news|url=https://www.forbes.com/млрдaires/list/#version:static|title=The World's млрдaires|language=en|work=Forbes|accessdate=18 червня 2018}}{{Пайванди мурда}}</ref>
! Синну сол
! Кишвар
! Манбаъхои асосии даромад
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|1}} ▬
| [[Ҷефф Безос]]
| style="text-align: center;" | $144,8 миллиард {{Афзоиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1964|1|12}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| Amazon.com
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|2}} ▬
| [[Билл Гейтс]]
| style="text-align: center;" | $138 миллиард {{Афзоиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1955|10|28}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| [[Microsoft]]
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|3}} ▬
| [[Воррен Баффет|Уоррен Баффет]]
| style="text-align: center;" | $82,5 миллиард {{Коҳиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1930|8|30}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| Berkshire Hathaway
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|4}} ▬
| [[Бернар Арно|Бернард Арно]]
| style="text-align: center;" | $76 миллиард {{Афзоиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1949|3|5}}
|[[Фаронса]]
| LVMH
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|5}} {{Афзоиш}}
| Карлос Слим
| style="text-align: center;" | $64 миллиард {{Коҳиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1940|1|28}}
|[[Мексика]]
| América Movil, Grupo Carso
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|6}} ▬
| Амансио Ортега
| style="text-align: center;" | $62,7 миллиард {{Коҳиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1936|3|28}}
|[[Испания]]
| Inditex, Zara
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|7}} {{Афзоиш}}
| [[Ларри Элисон|Ларри Эллисон]]
| style="text-align: center;" | $62,5 миллиард {{Афзоиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1944|8|17}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| Корпоратсияи Oracle
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|8}} {{Коҳиш}}
| [[Марк Зукерберг]]
| style="text-align: center;" | $62,3 миллиард {{Коҳиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1984|5|14}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| [[Фейсбук|Facebook]]
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|9}} {{Афзоиш}}
| Майкл Блумберг
| style="text-align: center;" | $55,5 миллиард {{Афзоиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1942|2|14}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| Блумберг
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|10}} {{Афзоиш}}
| [[Ларри Пейҷ]]
| style="text-align: center;" | $50,8 миллиард {{Афзоиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1973|3|26}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| Alphabet Inc.
|}
== 2018 ==
Даҳ нафар сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон
{| class="wikitable sortable"
!№
! Ном
! Сармоя ( [[доллари ИМА]] )
(Марти 2018) <ref>{{Cite news|url=https://www.forbes.com/billionaires/list/#version:static|title=The World's Billionaires|language=en|work=Forbes|accessdate=18 червня 2018|archivedate=2 серпня 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110802223425/http://www.forbes.com/wealth/billionaires/list#version:static}}</ref>
! Синну сол
! Кишвар
! Манбаъхои асосии даромад
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|1}} {{Афзоиш}}
| [[Ҷефф Безос]]
| style="text-align: center;" | $112 миллиард {{Афзоиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1964|1|12}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| Амазонка
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|2}} {{Коҳиш}}
| [[Билл Гейтс]]
| style="text-align: center;" | $90 миллиард {{Афзоиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1955|10|28}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| [[Microsoft]]
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|3}} {{Коҳиш}}
| [[Воррен Баффет|Уоррен Баффет]]
| style="text-align: center;" | $84 миллиард {{Афзоиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1930|8|30}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| Berkshire Hathaway
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|4}} {{Афзоиш}}
| [[Бернар Арно|Бернард Арно]]
| style="text-align: center;" | $72 миллиард {{Афзоиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1949|3|5}}
|[[Фаронса]]
| LVMH
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|5}} ▬
| [[Марк Зукерберг]]
| style="text-align: center;" | 71 миллиард доллар {{Афзоиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1984|5|14}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| [[Фейсбук|Facebook]]
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|6}} {{Коҳиш}}
| Амансио Ортега
| style="text-align: center;" | $70 миллиард {{Коҳиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1936|3|28}}
|[[Испания]]
| Inditex, Zara
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|7}} {{Коҳиш}}
| Карлос Слим
| style="text-align: center;" | $67,1 миллиард {{Афзоиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1940|1|28}}
|[[Мексика]]
| América Movil, Grupo Carso
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|8}} ▬
| Чарлз Кох
| style="text-align: center;" | $60 миллиард {{Афзоиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1935|11|1}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| Koch Industries
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|9}} ▬
| Дэвид Кох
| style="text-align: center;" | $60 миллиард {{Афзоиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1940|5|3}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| Koch Industries
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|10}} {{Коҳиш}}
| [[Ларри Элисон|Ларри Эллисон]]
| style="text-align: center;" | $58,5 миллиард {{Афзоиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1944|8|17}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| Корпоратсияи Oracle
|}
== 2017 ==
'''Панҷ нафар сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон'''<gallery perrow="5">
Акс:Dts news bill gates wikipedia.JPG|alt=1 - Билл Гейтс ИМА , 86 млрд дол.|<center> 1 <sup> </sup> - [[Билл Гейтс]] <br /><br /> <small> [[ИМА]]</small> 86 млрд дол.<ref name="24тв">{{cite web|url=https://24tv.ua/forbez_nazvav_naybagatshih_lyudey_planeti_n795991|title=Forbes назвав найбагатших людей планети|accessdate=30 листопада 2017|archive-date=1 вересня 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170901101342/http://24tv.ua/forbez_nazvav_naybagatshih_lyudey_planeti_n795991}}</ref> </center>
Акс:Warren Buffett KU Visit.jpg|alt=2 - Воррен Баффетт ИМА , 75,6 млрд дол.|<center> 2 <sup> </sup> - [[Воррен Баффет|Воррен Баффет]] <br /><br /> <small> [[ИМА]] </small>, 75,6 млрд дол.<ref name="24тв" /></center>
Акс:Jeff Bezos' iconic laugh.jpg|alt=3 - Ҷефф Безос ИМА , 72,8 млрд дол.|<center> 3 <sup> </sup> - [[Ҷефф Безос]] <br /><br /> <small> [[ИМА]] </small>, 72,8 млрд дол.<ref name="24тв" /></center>
Акс:Replace this image male.svg|alt=4 - Амансио Ортега Испания, 71,3 млрд дол.|<center> 4 <sup> </sup> - [[Амансио Ортега]] <br /><br /> <small> [[Испания]] </small>, 71,3 млрд дол.<ref name="24тв" /></center>
Акс:Mark Zuckerberg em setembro de 2014.jpg|alt=5 - Марк Зукерберг ИМА , 56 млрд дол.|<center> 5 <sup> </sup> - [[Марк Зукерберг]] <br /><br /> <small> [[ИМА]] </small>, 56 млрд дол.<ref name="24тв" /></center>
</gallery>
Ҷавонтарин миллиардер вориси 19-солаи норвегӣ Александра Андресен буд <ref>{{Cite web|url=https://24tv.ua/forbez_nazvav_naybagatshih_lyudey_planeti_n795991|title=Forbes назвав найбагатших людей планети|accessdate=30 листопада 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170901101342/http://24tv.ua/forbez_nazvav_naybagatshih_lyudey_planeti_n795991|archivedate=1 вересня 2017}}</ref>. Ба рӯихати миллиардерҳо 6 украинӣ шомил шуданд. <ref>{{Cite web|url=https://hromadske.ua/posts/forbes-2017-do-spysku-naibahatshykh-liudei-svitu-potrapyly-6-ukraintsiv|title=Forbes-2017: До списку найбагатших людей світу потрапили 6 українців|publisher=Громадське|accessdate=30 листопада 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171201044336/https://hromadske.ua/posts/forbes-2017-do-spysku-naibahatshykh-liudei-svitu-potrapyly-6-ukraintsiv|archivedate=1 грудня 2017}}</ref>
Моҳи октябри соли 2017 [[Ҷефф Безос]] ба далели боло рафтани нархи саҳмияҳояш муваққатан сарватмандтарин марди рӯи замин шуд. <ref>[https://ua.korrespondent.net/business/3900976-Forbes-nazvav-naibahatshykh-luidei-planety Forbes назвав найбагатших людей планети] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20171201033730/https://ua.korrespondent.net/business/3900976-Forbes-nazvav-naibahatshykh-luidei-planety|date=1 грудня 2017}}, Корреспондент.biz, 28 жовтня 2017</ref> <ref>[https://www.forbes.com/sites/katevinton/2017/10/27/amazon-ceo-jeff-bezos-is-the-richest-person-in-the-world-again/#612f2a201948 Amazon CEO Jeff Bezos Is The Richest Person In The World — Again] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20180311082026/https://www.forbes.com/sites/katevinton/2017/10/27/amazon-ceo-jeff-bezos-is-the-richest-person-in-the-world-again/#612f2a201948|date=11 березня 2018}}, Forbes, OCT 27, 2017</ref>
== 2016 ==
'''Панҷ нафар сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон'''<gallery perrow="5">
Dts_news_bill_gates_wikipedia.JPG| <center> 1 <sup> й </sup> - [[Білл Гейтс]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
Replace this image male.svg| <center> 2 <sup> й </sup> - [[Амансіо Ортега]] <br /> <small> [[Іспанія]] </small> </center>
Warren Buffett KU Visit.jpg| <center> 3 <sup> й </sup> - [[Воррен Баффетт]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
Carlos Slim Helú.jpg| <center> 4 <sup> й </sup> -[[Карлос Слім Елу]] <br /> <small> [[Мексика]] </small> </center>
Jeff Bezos' iconic laugh.jpg| <center> 5 <sup> й </sup> - [[Джефф Безос]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
</gallery>
== 2015 ==
'''Панҷ нафар сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон'''<gallery perrow="5">
Акс:Dts_news_bill_gates_wikipedia.JPG| <center> 1 <sup> й </sup> - [[Білл Гейтс]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
Акс:Carlos Slim Helú.jpg| <center> 2 <sup> й </sup> -[[Карлос Слім Елу]] <br /> <small> [[Мексика]] </small> </center>
Акс:Warren Buffett KU Visit.jpg| <center> 3 <sup> й </sup> - [[Воррен Баффетт]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
Акс:Replace this image male.svg| <center> 4 <sup> й </sup> - [[Амансіо Ортега]] <br /> <small> [[Іспанія]] </small> </center>
Акс:Larry Ellison on stage.jpg| <center> 5 <sup> й </sup> - [[Ларрі Еллісон]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
</gallery>
== 2014 ==
'''Панҷ нафар сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон'''<gallery perrow="5">
Акс:Dts_news_bill_gates_wikipedia.JPG| <center> 1 <sup> й </sup> - [[Білл Гейтс]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
Акс:Carlos Slim Helú.jpg| <center> 2 <sup> й </sup> -[[Карлос Слім Елу]] <br /> <small> [[Мексика]] </small> </center>
Акс:Replace this image male.svg| <center> 3 <sup> й </sup> - [[Амансіо Ортега]] <br /> <small> [[Іспанія]] </small> </center>
Акс:Warren Buffett KU Visit.jpg| <center> 4 <sup> й </sup> - [[Воррен Баффетт]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
Акс:Larry Ellison on stage.jpg| <center> 5 <sup> й </sup> - [[Ларрі Еллісон]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
</gallery>
== 2013 ==
'''Панҷ нафар сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон'''<gallery perrow="5">
Акс:Carlos Slim Helú.jpg| <center> 1 <sup> й </sup> -[[Карлос Слім Елу]] <br /> <small> [[Мексика]] </small> </center>
Акс:Dts_news_bill_gates_wikipedia.JPG| <center> 2 <sup> й </sup> - [[Білл Гейтс]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
Акс:Replace this image male.svg| <center> 3 <sup> й </sup> - [[Амансіо Ортега]] <br /> <small> [[Іспанія]] </small> </center>
Акс:Warren Buffett KU Visit.jpg| <center> 4 <sup> й </sup> - [[Воррен Баффетт]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
Акс:Larry Ellison on stage.jpg| <center> 5 <sup> й </sup> - [[Ларрі Еллісон]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
</gallery>
== 2012 ==
'''Панҷ нафар сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон'''<gallery perrow="5">
Акс: Carlos_Slim_moustache.jpg | <center> 1 <sup> й </sup> -[[Карлос Слім Елу]] <br /> <small> [[Мексика]] </small> </center>
Акс: Bill_Gates_in_Poland_cropped.jpg | <center> 2 <sup> й </sup> - [[Білл Гейтс]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center >
Акс: Warren Buffett KU Visit.jpg | <center> 3 <sup> й </sup> - [[Воррен Баффетт]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
Акс: Bernard Arnault.jpg | <center> 4 <sup> й </sup> - [[Бернар Арно]] <br /> <small> [[Франція]] </small> </center >
Акс:Replace this image male.svg| <center> 5 <sup> й </sup> - [[Амансіо Ортега]] <br /> <small> [[Іспанія]] </small> </center>
</gallery>
== 2011 ==
'''Панҷ нафар сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон'''<gallery perrow="5">
Акс: Carlos_Slim_moustache.jpg | <center> 1 <sup> й </sup> - [[Карлос Слім Елу]] <br /> <small> [[Мексика]] </small> </center>
Акс: Bill_Gates_in_Poland_cropped.jpg | <center> 2 <sup> й </sup> - [[Білл Гейтс]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center >
Акс: Warren Buffett KU Visit.jpg | <center> 3 <sup> й </sup> - [[Воррен Баффетт]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
Акс: Bernard Arnault.jpg | <center> 4 <sup> й </sup> - [[Бернар Арно]] <br /> <small> [[Франція]] </small> </center >
Акс: Larry Ellison on stage.jpg | <center> 5 <sup> й </sup> - [[Ларрі Еллісон]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
</gallery>
== 2010 ==
'''Панҷ нафар сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон'''<gallery perrow="5">
Акс: Carlos_Slim_moustache.jpg | <center> 1 <sup> й </sup> - [[Карлос Слім Елу]] <br /> <small> [[Мексика]] </small> </center>
Акс: Bill_Gates_in_Poland_cropped.jpg | <center> 2 <sup> й </sup> - [[Білл Гейтс]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center >
Акс: Warren Buffett KU Visit.jpg | <center> 3 <sup> й </sup> - [[Воррен Баффетт]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
Акс: Mukesh Ambani.jpg | <center> 4 <sup> й </sup> - [[Мукеш Амбані]] <br /> <small> [[Індія]] </small> </center >
Акс: Lakshmi Mittal simple.jpg | <center> 5 <sup> й </sup> - [[Міттал Лакшмі]] <br /> <small> [[Індія]] </small> </center>
</gallery>
== 2009 ==
'''Панҷ нафар сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон'''<gallery perrow="5">
Акс: Carlos_Slim_moustache.jpg | <center> 1 <sup> й </sup> - [[Карлос Слім Елу]] <br /> <small> [[Мексика]] </small> </center>
Акс: Bill_Gates_in_Poland_cropped.jpg | <center> 2 <sup> й </sup> - [[Білл Гейтс]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center >
Акс: Warren Buffett KU Visit.jpg | <center> 3 <sup> й </sup> - [[Воррен Баффетт]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
Акс: Larry Ellison on stage.jpg | <center> 4 <sup> й </sup> - [[Ларрі Еллісон]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
Акс: Kampradlectur.jpg | <center> 5 <sup> й </sup> - [[Кампрад Інґвар]] <br /> <small> [[Швеція]] </small> </center>
</gallery>
== 2008 ==
'''Панҷ нафар сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон'''<gallery perrow="5">
Акс: Warren Buffett KU Visit.jpg | <center> 1 <sup> й </sup> - [[Воррен Баффетт]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
Акс: Carlos_Slim_moustache.jpg | <center> 2 <sup> й </sup> - [[Карлос Слім Елу]] <br /> <small> [[Мексика]] </small> </center>
Акс: Bill_Gates_in_Poland_cropped.jpg | <center> 3 <sup> й </sup> - [[Білл Гейтс]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center >
Акс: Lakshmi Mittal simple.jpg | <center> 4 <sup> й </sup> - [[Міттал Лакшмі]] <br /> <small> [[Індія]] </small> </center>
Акс: Mukesh Ambani.jpg | <center> 5 <sup> й </sup> - [[Мукеш Амбані]] <br /> <small> [[Індія]] </small> </center >
</gallery>
== 2007 ==
'''Панҷ нафар сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон'''<gallery perrow="5">
Акс: Bill_Gates_in_Poland_cropped.jpg | <center> 1 <sup> й </sup> - [[Білл Гейтс]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center >
Акс: Warren Buffett KU Visit.jpg | <center> 2 <sup> й </sup> - [[Воррен Баффетт]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
Акс: Carlos_Slim_moustache.jpg | <center> 3 <sup> й </sup> - [[Карлос Слім Елу]] <br /> <small> [[Мексика]] </small> </center>
Акс: Kampradlectur.jpg | <center> 4 <sup> й </sup> - [[Інгвар Кампрад]] <br /> <small> [[Швеція]] </small> </center>
Акс: Lakshmi Mittal simple.jpg | <center> 5 <sup> й </sup> - [[Міттал Лакшмі]] <br /> <small> [[Індія]] </small> </center>
</gallery>
== Омор ==
{| class="wikitable sortable"
!Соли
! Шумораи миллиардерҳо
! Сарвати умумии миллиардерҳо
|-
| align="center" | 2014
| align="center" | 1,645
| align="center" | 6,4 триллион доллар
|-
| align="center" | 2013
| align="center" | 1,426
| align="center" | 5,4 триллион доллар
|-
| align="center" | 2012
| align="center" | 1,226
| align="center" | 4,6 триллион доллар
|-
| align="center" | 2011
| align="center" | 1,210
| align="center" | 4,5 триллион доллар
|-
| align="center" | 2010
| align="center" | 1,011
| align="center" | 3,6 триллион доллар
|-
| align="center" | 2009
| align="center" | 793
| align="center" | 2,4 триллион доллар
|-
| align="center" | 2008
| align="center" | 1.125
| align="center" | 4,4 триллион доллар
|-
| align="center" | 2007
| align="center" | 946
| align="center" | 3,5 триллион доллар
|-
| align="center" | 2006
| align="center" | 793
| align="center" | 2,6 триллион доллар
|-
| align="center" | 2005
| align="center" | 691
| align="center" | 2,2 триллион доллар
|-
| align="center" | 2004
| align="center" | 587
| align="center" | 1,9 триллион доллар
|-
| align="center" | 2003
| align="center" | 476
| align="center" | 1,4 триллион доллар
|-
| align="center" | 2002
| align="center" | 497
| align="center" | 1,5 триллион доллар
|-
| align="center" | 2001
| align="center" | 538
| align="center" | 1,8 триллион доллар
|-
| align="center" | 2000
| align="center" | 470
| align="center" | $0.9 триллион 898 миллиард доллар
|}
== Тақсимоти ҷуғрофӣ ==
10 кишвари пешсафи дорои шумораи бештари миллиардерҳо тибқи ''Forbes'' <ref>{{Cite web|url=https://www.forbes.com/billionaires|title=The World's Billionaires 2017|publisher=Forbes|accessdate=2017-06-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121123030319/http://www.forbes.com/billionaires/|archivedate=23 листопада 2012}}</ref> :
{| class="wikitable"
!Не
! кишвар
! Шумораи миллиардерҳо
! Сарваттарин
|-
| 1
|{{Парчам|ИМА}}
| 565
| [[Билл Гейтс]]
|-
| 2
|{{Парчам|Чин}}
| 319
| [[Ван Тзянлин]]
|-
| 3
|{{Парчам|Олмон}}
| 114
| Ҳайстер ва Карл Албрехт Ҷр
|-
| 4
|{{Парчами Ҳиндустон}} [[Ҳиндустон]]
| 101
| Мукеш Амбани
|-
| 5
|{{Парчам|Русия}}
| 96
| [[Леонид Михелсон]]
|-
| 6
|{{Парчам|Ҳонг Конг}}
| 67
| Ли Кашин
|-
| 7
|{{Парчам| Подшоҳии Муттаҳида}}
| 54
| Шри ва Гопи Ҳиндуҷа
|-
| 8
|{{Парчам|Бразилия}}
| 43
| Ҷорҷ Пол Леман
|-
| 9
|{{Парчам|Италия}}
| 42
| Мария Франка Фисоло
|-
| 10
|{{Парчам|Канада}}
| 39
| Дэвид Томсон
|}
== Ҳамчунин нигаред ==
* [[Феҳристи кишварҳо аз рӯи шумораи миллиардерҳо]]
* [[Феҳристи миллиардерҳои Туркия]]
* [[Миллиардер]]
* [[Миллионер]]
== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ|2}}
== Пайвандҳо ==
* [http://www.forbes.com/2009/03/11/worlds-richest-people-billionaires-2009-billionaires_land.html Миллиардерҳои ҷаҳон] ''[[Forbes|"Forbes"]]''
[[Гурӯҳ:Миллиардерҳои ҷаҳон]]
[[Гурӯҳ:Pages with unreviewed translations]]
hextq0bmev5p5fwmb7rd4iikt6bqkyb
1309388
1309387
2022-08-07T06:40:30Z
Шухрат Саъдиев
5132
/* 2020 */
wikitext
text/x-wiki
[[Акс:John-D-Rockefeller-sen.jpg|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/John-D-Rockefeller-sen.jpg/220px-John-D-Rockefeller-sen.jpg|рост|мини| Ҷон Дэвисон Рокфеллер — аввалин миллиардери доллардор дар рӯи замин]]
[[Акс:Billionaire's_net_worth_2000-2015.png|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Billionaire%27s_net_worth_2000-2015.png/200px-Billionaire%27s_net_worth_2000-2015.png|рост|мини|200x200пкс| Сарвати софи миллиардерҳои ҷаҳон камтар аз 1 триллион доллар дар соли 2000 ба беш аз 7 триллион доллар дар соли 2015 афзоиш ёфт.]]
Шахсоне, ки сарваташон аз 1 миллиард, аксаран [[доллари ИМА]] ($) зиёд аст, '''миллиардер''' номида мешавад.
Феҳристҳои зерин бар асоси маълумоти маҷаллаи молиявии амрикоии [[:uk:Forbes_(журнал)|«Forbes»]], ки аз соли [[Соли 1987|1987]] инҷониб рӯихати солонаи сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳонро нашр мекунад, асос ёфтааст. Ба рӯихат шахсони дорои пайдоиши сармояи "норавшан", инчунин диктаторҳо, аъзои оилаи онҳо ва аъзоёни оилаҳои [[Подшоҳӣ|подшоҳ]]<nowiki/>он шомил нестанд. <ref>{{Cite web|url=http://www.al.com/business/index.ssf/2014/03/youngest_oldest_and_one_who_ca.html|title=Youngest, oldest and one who can body slam you: More on Forbes list of the ultra-rich|author=|first=|website=|date=|publisher=|lang=англ|accessdate=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180628233402/https://www.al.com/business/index.ssf/2014/03/youngest_oldest_and_one_who_ca.html|archivedate=28 червня 2018}}</ref>
[[29 сентябр|29 сентябри соли]] [[Соли 1916|1916]] Ҷон Рокфеллер, асосгузори ширкати Standard Oil, аввалин миллиардери ҷаҳон ( $ ) шуд.
Дар [[соли 2010]] дар ҷаҳон 1200 миллиардер мавҷуд буд, ки дороии онҳо 4,5 триллион доллар буд.
Дар байни солҳои 1996 ва 2013 шумораи миллиардерҳо дар ҷаҳон аз 423 ба 1342 нафар расид.
Шумораи зиёди миллиардерҳо дар давраи пеш аз бӯҳрон — [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]] (459), дар ҷойи 2 — [[Русия]] (87) буд.
Дар соли 2010 шумораи зиёди миллиардерҳо дар [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]] (402), дар ҷойи 2 — [[Ҷумҳурии Халқии Чин|ҶХХ]] (69), дар ҷойи 3 — [[Русия]] (62).
[[Маскав]] дар тӯли чанд сол ба пойтахти ҷаҳонии миллиардерҳо табдил ёфт <ref>{{Cite web|url=http://www.forbes.com/wealth/billionaires|title=мільярдери світу — Forbes.com|accessdate=2 червня 2013|archiveurl=https://archive.today/20120525/http://www.forbes.com/wealth/billionaires|archivedate=25 травня 2012}}</ref> ва аз [[Ню-Йорк|Ню Йорк]] пеш гузашт.
17 январи соли 2017 дар арафаи форуми иқтисодӣ дар Давос, [[:uk:Оксфам|Оксфам]] - иттиҳодияи байналмилалӣ, ки бо мушкилоти камбизоатӣ сарукор дорад, гузоришеро нашр кард <ref>{{Cite web|url=http://www.oxfam.org.uk/media-centre/press-releases/2017/01/eight-people-own-same-wealth-as-half-the-world|title=Eight people own same wealth as half the world|author=|first=|website=|date=|publisher=|lang=|accessdate=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170118031628/http://www.oxfam.org.uk/media-centre/press-releases/2017/01/eight-people-own-same-wealth-as-half-the-world|archivedate=18 січня 2017}}</ref>, ки тибқи он ҳашт сарватманди ҷаҳон дорои дороиҳои 3,6 миллиард нафар сокинони ҷаҳон аст ( нисфи аҳолии камбизоаттарини рӯи замин). <ref>{{Cite web|url=http://ua.euronews.com/2017/01/16/oxfam-eight-men-own-as-much-wealth-as-poorest-half-of-world-s-population|title=8 багатіїв володіють статками половини населення світу|author=|first=|website=|date=|publisher=|lang=|accessdate=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170117124911/http://ua.euronews.com/2017/01/16/oxfam-eight-men-own-as-much-wealth-as-poorest-half-of-world-s-population|archivedate=17 січня 2017}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.bbc.com/news/business-38613488|title=Eight billionaires 'as rich as world's poorest half'|author=Hope|first=Katie|website=BBC|date=|publisher=|lang=англ|accessdate=16.01.2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200414114630/https://www.bbc.com/news/business-38613488|archivedate=14 квітня 2020}}</ref>
То соли 2018 дар ҷаҳон ҳудуди 2210 миллиардер мавҷуд будааст ва ин шумора ҳамасола ҳудуди 100 нафар афзоиш меёбад. Шумораи зиёди миллиардерҳо аз [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]] аст, ҷойи 2 — [[Ҷумҳурии Халқии Чин|Хитой]], ҷойи 3 — [[Олмон]] ва чорум — [[Ҳиндустон]] . Шаҳре, ки шумораи бештари миллиардерҳо дар соли 2018, [[Ню-Йорк|Ню Йорк]] ва баъд аз он [[Ҳонгконг]] мебошад .
== 2020 ==
Даҳ нафар сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон
{| class="wikitable sortable"
!Ҷойгир
! Ном
! Сармоя ( [[доллари ИМА]])
(Марти 2020) <ref name=":0">{{Cite news|url=https://www.forbes.com/млрдaires/list/#version:static|title=The World's млрдaires|language=en|work=Forbes|accessdate=18 червня 2018}}{{Пайванди мурда}}</ref>
! Синну сол
! Кишвар
! Манбаъҳои асосии даромад
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|1}} ▬
| [[Ҷефф Безос]]
| style="text-align: center;" | $113,8 миллиард {{Коҳиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1964|1|12}}
|{{Парчам|ИМА}}
| Amazon.com
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|2}} ▬
| [[Билл Гейтс]]
| style="text-align: center;" | $98 миллиард
{{Коҳиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1955|10|28}}
|{{Парчам|ИМА}}
| [[Microsoft]]
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|3}} {{Афзоиш}}
| [[Бернар Арно|Бернард Арно]]
| style="text-align: center;" | $76,5 миллиард
▬
| style="text-align: center;" | {{Age|1949|3|5}}
|{{Парчам|Фаронса}}
| LVMH
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|4}} {{Коҳиш}}
| [[Воррен Баффет|Уоррен Баффет]]
| style="text-align: center;" | $76 миллиард
{{Коҳиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1930|8|30}}
|{{Парчам|ИМА}}
| Berkshire Hathaway
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|5}} ▬
| [[Карлос Слим]]
| style="text-align: center;" | $64 миллиард
▬
| style="text-align: center;" | {{Age|1940|1|28}}
|{{Парчам|Мексика}}
| América Movil, Grupo Carso
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|6}} ▬
| [[Амансио Ортега]]
| style="text-align: center;" | $62,7 миллиард
▬
| style="text-align: center;" | {{Age|1936|3|28}}
|{{Парчам|Испания}}
| Inditex, Zara
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|7}} ▬
| [[Ларри Элисон|Ларри Эллисон]]
| style="text-align: center;" | $62,5 миллиард
▬
| style="text-align: center;" | {{Age|1944|8|17}}
|{{Парчам|ИМА}}
| Корпоратсияи Oracle
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|8}} ▬
| [[Марк Зукерберг]]
| style="text-align: center;" | $62,3 миллиард
▬
| style="text-align: center;" | {{Age|1984|5|14}}
|{{Парчам|ИМА}}
| [[Фейсбук|Facebook]]
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|9}} ▬
| [[Майкл Блумберг]]
| style="text-align: center;" | $55,5 миллиард
▬
| style="text-align: center;" | {{Age|1942|2|14}}
|{{Парчам|ИМА}}
| [[Блумберг]]
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|10}} ▬
| [[Ларри Пейҷ]]
| style="text-align: center;" | $50,8 миллиард
▬
| style="text-align: center;" | {{Age|1973|3|26}}
|{{Парчам|ИМА}}
| Alphabet Inc.
|}
== 2019 ==
Даҳ нафар сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон
{| class="wikitable sortable"
!№
! Ном
! Сармоя ( [[доллари ИМА]])
(Марти 2019) <ref name=":0">{{Cite news|url=https://www.forbes.com/млрдaires/list/#version:static|title=The World's млрдaires|language=en|work=Forbes|accessdate=18 червня 2018}}{{Пайванди мурда}}</ref>
! Синну сол
! Кишвар
! Манбаъхои асосии даромад
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|1}} ▬
| [[Ҷефф Безос]]
| style="text-align: center;" | $144,8 миллиард {{Афзоиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1964|1|12}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| Amazon.com
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|2}} ▬
| [[Билл Гейтс]]
| style="text-align: center;" | $138 миллиард {{Афзоиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1955|10|28}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| [[Microsoft]]
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|3}} ▬
| [[Воррен Баффет|Уоррен Баффет]]
| style="text-align: center;" | $82,5 миллиард {{Коҳиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1930|8|30}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| Berkshire Hathaway
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|4}} ▬
| [[Бернар Арно|Бернард Арно]]
| style="text-align: center;" | $76 миллиард {{Афзоиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1949|3|5}}
|[[Фаронса]]
| LVMH
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|5}} {{Афзоиш}}
| Карлос Слим
| style="text-align: center;" | $64 миллиард {{Коҳиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1940|1|28}}
|[[Мексика]]
| América Movil, Grupo Carso
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|6}} ▬
| Амансио Ортега
| style="text-align: center;" | $62,7 миллиард {{Коҳиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1936|3|28}}
|[[Испания]]
| Inditex, Zara
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|7}} {{Афзоиш}}
| [[Ларри Элисон|Ларри Эллисон]]
| style="text-align: center;" | $62,5 миллиард {{Афзоиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1944|8|17}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| Корпоратсияи Oracle
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|8}} {{Коҳиш}}
| [[Марк Зукерберг]]
| style="text-align: center;" | $62,3 миллиард {{Коҳиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1984|5|14}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| [[Фейсбук|Facebook]]
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|9}} {{Афзоиш}}
| Майкл Блумберг
| style="text-align: center;" | $55,5 миллиард {{Афзоиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1942|2|14}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| Блумберг
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|10}} {{Афзоиш}}
| [[Ларри Пейҷ]]
| style="text-align: center;" | $50,8 миллиард {{Афзоиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1973|3|26}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| Alphabet Inc.
|}
== 2018 ==
Даҳ нафар сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон
{| class="wikitable sortable"
!№
! Ном
! Сармоя ( [[доллари ИМА]] )
(Марти 2018) <ref>{{Cite news|url=https://www.forbes.com/billionaires/list/#version:static|title=The World's Billionaires|language=en|work=Forbes|accessdate=18 червня 2018|archivedate=2 серпня 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110802223425/http://www.forbes.com/wealth/billionaires/list#version:static}}</ref>
! Синну сол
! Кишвар
! Манбаъхои асосии даромад
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|1}} {{Афзоиш}}
| [[Ҷефф Безос]]
| style="text-align: center;" | $112 миллиард {{Афзоиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1964|1|12}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| Амазонка
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|2}} {{Коҳиш}}
| [[Билл Гейтс]]
| style="text-align: center;" | $90 миллиард {{Афзоиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1955|10|28}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| [[Microsoft]]
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|3}} {{Коҳиш}}
| [[Воррен Баффет|Уоррен Баффет]]
| style="text-align: center;" | $84 миллиард {{Афзоиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1930|8|30}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| Berkshire Hathaway
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|4}} {{Афзоиш}}
| [[Бернар Арно|Бернард Арно]]
| style="text-align: center;" | $72 миллиард {{Афзоиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1949|3|5}}
|[[Фаронса]]
| LVMH
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|5}} ▬
| [[Марк Зукерберг]]
| style="text-align: center;" | 71 миллиард доллар {{Афзоиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1984|5|14}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| [[Фейсбук|Facebook]]
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|6}} {{Коҳиш}}
| Амансио Ортега
| style="text-align: center;" | $70 миллиард {{Коҳиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1936|3|28}}
|[[Испания]]
| Inditex, Zara
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|7}} {{Коҳиш}}
| Карлос Слим
| style="text-align: center;" | $67,1 миллиард {{Афзоиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1940|1|28}}
|[[Мексика]]
| América Movil, Grupo Carso
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|8}} ▬
| Чарлз Кох
| style="text-align: center;" | $60 миллиард {{Афзоиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1935|11|1}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| Koch Industries
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|9}} ▬
| Дэвид Кох
| style="text-align: center;" | $60 миллиард {{Афзоиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1940|5|3}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| Koch Industries
|-
| style="text-align: center;" | {{Number table sorting|10}} {{Коҳиш}}
| [[Ларри Элисон|Ларри Эллисон]]
| style="text-align: center;" | $58,5 миллиард {{Афзоиш}}
| style="text-align: center;" | {{Age|1944|8|17}}
|[[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]]
| Корпоратсияи Oracle
|}
== 2017 ==
'''Панҷ нафар сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон'''<gallery perrow="5">
Акс:Dts news bill gates wikipedia.JPG|alt=1 - Билл Гейтс ИМА , 86 млрд дол.|<center> 1 <sup> </sup> - [[Билл Гейтс]] <br /><br /> <small> [[ИМА]]</small> 86 млрд дол.<ref name="24тв">{{cite web|url=https://24tv.ua/forbez_nazvav_naybagatshih_lyudey_planeti_n795991|title=Forbes назвав найбагатших людей планети|accessdate=30 листопада 2017|archive-date=1 вересня 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170901101342/http://24tv.ua/forbez_nazvav_naybagatshih_lyudey_planeti_n795991}}</ref> </center>
Акс:Warren Buffett KU Visit.jpg|alt=2 - Воррен Баффетт ИМА , 75,6 млрд дол.|<center> 2 <sup> </sup> - [[Воррен Баффет|Воррен Баффет]] <br /><br /> <small> [[ИМА]] </small>, 75,6 млрд дол.<ref name="24тв" /></center>
Акс:Jeff Bezos' iconic laugh.jpg|alt=3 - Ҷефф Безос ИМА , 72,8 млрд дол.|<center> 3 <sup> </sup> - [[Ҷефф Безос]] <br /><br /> <small> [[ИМА]] </small>, 72,8 млрд дол.<ref name="24тв" /></center>
Акс:Replace this image male.svg|alt=4 - Амансио Ортега Испания, 71,3 млрд дол.|<center> 4 <sup> </sup> - [[Амансио Ортега]] <br /><br /> <small> [[Испания]] </small>, 71,3 млрд дол.<ref name="24тв" /></center>
Акс:Mark Zuckerberg em setembro de 2014.jpg|alt=5 - Марк Зукерберг ИМА , 56 млрд дол.|<center> 5 <sup> </sup> - [[Марк Зукерберг]] <br /><br /> <small> [[ИМА]] </small>, 56 млрд дол.<ref name="24тв" /></center>
</gallery>
Ҷавонтарин миллиардер вориси 19-солаи норвегӣ Александра Андресен буд <ref>{{Cite web|url=https://24tv.ua/forbez_nazvav_naybagatshih_lyudey_planeti_n795991|title=Forbes назвав найбагатших людей планети|accessdate=30 листопада 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170901101342/http://24tv.ua/forbez_nazvav_naybagatshih_lyudey_planeti_n795991|archivedate=1 вересня 2017}}</ref>. Ба рӯихати миллиардерҳо 6 украинӣ шомил шуданд. <ref>{{Cite web|url=https://hromadske.ua/posts/forbes-2017-do-spysku-naibahatshykh-liudei-svitu-potrapyly-6-ukraintsiv|title=Forbes-2017: До списку найбагатших людей світу потрапили 6 українців|publisher=Громадське|accessdate=30 листопада 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171201044336/https://hromadske.ua/posts/forbes-2017-do-spysku-naibahatshykh-liudei-svitu-potrapyly-6-ukraintsiv|archivedate=1 грудня 2017}}</ref>
Моҳи октябри соли 2017 [[Ҷефф Безос]] ба далели боло рафтани нархи саҳмияҳояш муваққатан сарватмандтарин марди рӯи замин шуд. <ref>[https://ua.korrespondent.net/business/3900976-Forbes-nazvav-naibahatshykh-luidei-planety Forbes назвав найбагатших людей планети] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20171201033730/https://ua.korrespondent.net/business/3900976-Forbes-nazvav-naibahatshykh-luidei-planety|date=1 грудня 2017}}, Корреспондент.biz, 28 жовтня 2017</ref> <ref>[https://www.forbes.com/sites/katevinton/2017/10/27/amazon-ceo-jeff-bezos-is-the-richest-person-in-the-world-again/#612f2a201948 Amazon CEO Jeff Bezos Is The Richest Person In The World — Again] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20180311082026/https://www.forbes.com/sites/katevinton/2017/10/27/amazon-ceo-jeff-bezos-is-the-richest-person-in-the-world-again/#612f2a201948|date=11 березня 2018}}, Forbes, OCT 27, 2017</ref>
== 2016 ==
'''Панҷ нафар сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон'''<gallery perrow="5">
Dts_news_bill_gates_wikipedia.JPG| <center> 1 <sup> й </sup> - [[Білл Гейтс]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
Replace this image male.svg| <center> 2 <sup> й </sup> - [[Амансіо Ортега]] <br /> <small> [[Іспанія]] </small> </center>
Warren Buffett KU Visit.jpg| <center> 3 <sup> й </sup> - [[Воррен Баффетт]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
Carlos Slim Helú.jpg| <center> 4 <sup> й </sup> -[[Карлос Слім Елу]] <br /> <small> [[Мексика]] </small> </center>
Jeff Bezos' iconic laugh.jpg| <center> 5 <sup> й </sup> - [[Джефф Безос]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
</gallery>
== 2015 ==
'''Панҷ нафар сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон'''<gallery perrow="5">
Акс:Dts_news_bill_gates_wikipedia.JPG| <center> 1 <sup> й </sup> - [[Білл Гейтс]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
Акс:Carlos Slim Helú.jpg| <center> 2 <sup> й </sup> -[[Карлос Слім Елу]] <br /> <small> [[Мексика]] </small> </center>
Акс:Warren Buffett KU Visit.jpg| <center> 3 <sup> й </sup> - [[Воррен Баффетт]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
Акс:Replace this image male.svg| <center> 4 <sup> й </sup> - [[Амансіо Ортега]] <br /> <small> [[Іспанія]] </small> </center>
Акс:Larry Ellison on stage.jpg| <center> 5 <sup> й </sup> - [[Ларрі Еллісон]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
</gallery>
== 2014 ==
'''Панҷ нафар сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон'''<gallery perrow="5">
Акс:Dts_news_bill_gates_wikipedia.JPG| <center> 1 <sup> й </sup> - [[Білл Гейтс]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
Акс:Carlos Slim Helú.jpg| <center> 2 <sup> й </sup> -[[Карлос Слім Елу]] <br /> <small> [[Мексика]] </small> </center>
Акс:Replace this image male.svg| <center> 3 <sup> й </sup> - [[Амансіо Ортега]] <br /> <small> [[Іспанія]] </small> </center>
Акс:Warren Buffett KU Visit.jpg| <center> 4 <sup> й </sup> - [[Воррен Баффетт]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
Акс:Larry Ellison on stage.jpg| <center> 5 <sup> й </sup> - [[Ларрі Еллісон]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
</gallery>
== 2013 ==
'''Панҷ нафар сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон'''<gallery perrow="5">
Акс:Carlos Slim Helú.jpg| <center> 1 <sup> й </sup> -[[Карлос Слім Елу]] <br /> <small> [[Мексика]] </small> </center>
Акс:Dts_news_bill_gates_wikipedia.JPG| <center> 2 <sup> й </sup> - [[Білл Гейтс]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
Акс:Replace this image male.svg| <center> 3 <sup> й </sup> - [[Амансіо Ортега]] <br /> <small> [[Іспанія]] </small> </center>
Акс:Warren Buffett KU Visit.jpg| <center> 4 <sup> й </sup> - [[Воррен Баффетт]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
Акс:Larry Ellison on stage.jpg| <center> 5 <sup> й </sup> - [[Ларрі Еллісон]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
</gallery>
== 2012 ==
'''Панҷ нафар сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон'''<gallery perrow="5">
Акс: Carlos_Slim_moustache.jpg | <center> 1 <sup> й </sup> -[[Карлос Слім Елу]] <br /> <small> [[Мексика]] </small> </center>
Акс: Bill_Gates_in_Poland_cropped.jpg | <center> 2 <sup> й </sup> - [[Білл Гейтс]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center >
Акс: Warren Buffett KU Visit.jpg | <center> 3 <sup> й </sup> - [[Воррен Баффетт]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
Акс: Bernard Arnault.jpg | <center> 4 <sup> й </sup> - [[Бернар Арно]] <br /> <small> [[Франція]] </small> </center >
Акс:Replace this image male.svg| <center> 5 <sup> й </sup> - [[Амансіо Ортега]] <br /> <small> [[Іспанія]] </small> </center>
</gallery>
== 2011 ==
'''Панҷ нафар сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон'''<gallery perrow="5">
Акс: Carlos_Slim_moustache.jpg | <center> 1 <sup> й </sup> - [[Карлос Слім Елу]] <br /> <small> [[Мексика]] </small> </center>
Акс: Bill_Gates_in_Poland_cropped.jpg | <center> 2 <sup> й </sup> - [[Білл Гейтс]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center >
Акс: Warren Buffett KU Visit.jpg | <center> 3 <sup> й </sup> - [[Воррен Баффетт]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
Акс: Bernard Arnault.jpg | <center> 4 <sup> й </sup> - [[Бернар Арно]] <br /> <small> [[Франція]] </small> </center >
Акс: Larry Ellison on stage.jpg | <center> 5 <sup> й </sup> - [[Ларрі Еллісон]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
</gallery>
== 2010 ==
'''Панҷ нафар сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон'''<gallery perrow="5">
Акс: Carlos_Slim_moustache.jpg | <center> 1 <sup> й </sup> - [[Карлос Слім Елу]] <br /> <small> [[Мексика]] </small> </center>
Акс: Bill_Gates_in_Poland_cropped.jpg | <center> 2 <sup> й </sup> - [[Білл Гейтс]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center >
Акс: Warren Buffett KU Visit.jpg | <center> 3 <sup> й </sup> - [[Воррен Баффетт]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
Акс: Mukesh Ambani.jpg | <center> 4 <sup> й </sup> - [[Мукеш Амбані]] <br /> <small> [[Індія]] </small> </center >
Акс: Lakshmi Mittal simple.jpg | <center> 5 <sup> й </sup> - [[Міттал Лакшмі]] <br /> <small> [[Індія]] </small> </center>
</gallery>
== 2009 ==
'''Панҷ нафар сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон'''<gallery perrow="5">
Акс: Carlos_Slim_moustache.jpg | <center> 1 <sup> й </sup> - [[Карлос Слім Елу]] <br /> <small> [[Мексика]] </small> </center>
Акс: Bill_Gates_in_Poland_cropped.jpg | <center> 2 <sup> й </sup> - [[Білл Гейтс]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center >
Акс: Warren Buffett KU Visit.jpg | <center> 3 <sup> й </sup> - [[Воррен Баффетт]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
Акс: Larry Ellison on stage.jpg | <center> 4 <sup> й </sup> - [[Ларрі Еллісон]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
Акс: Kampradlectur.jpg | <center> 5 <sup> й </sup> - [[Кампрад Інґвар]] <br /> <small> [[Швеція]] </small> </center>
</gallery>
== 2008 ==
'''Панҷ нафар сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон'''<gallery perrow="5">
Акс: Warren Buffett KU Visit.jpg | <center> 1 <sup> й </sup> - [[Воррен Баффетт]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
Акс: Carlos_Slim_moustache.jpg | <center> 2 <sup> й </sup> - [[Карлос Слім Елу]] <br /> <small> [[Мексика]] </small> </center>
Акс: Bill_Gates_in_Poland_cropped.jpg | <center> 3 <sup> й </sup> - [[Білл Гейтс]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center >
Акс: Lakshmi Mittal simple.jpg | <center> 4 <sup> й </sup> - [[Міттал Лакшмі]] <br /> <small> [[Індія]] </small> </center>
Акс: Mukesh Ambani.jpg | <center> 5 <sup> й </sup> - [[Мукеш Амбані]] <br /> <small> [[Індія]] </small> </center >
</gallery>
== 2007 ==
'''Панҷ нафар сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон'''<gallery perrow="5">
Акс: Bill_Gates_in_Poland_cropped.jpg | <center> 1 <sup> й </sup> - [[Білл Гейтс]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center >
Акс: Warren Buffett KU Visit.jpg | <center> 2 <sup> й </sup> - [[Воррен Баффетт]] <br /> <small> [[Сполучені Штати Америки|США]] </small> </center>
Акс: Carlos_Slim_moustache.jpg | <center> 3 <sup> й </sup> - [[Карлос Слім Елу]] <br /> <small> [[Мексика]] </small> </center>
Акс: Kampradlectur.jpg | <center> 4 <sup> й </sup> - [[Інгвар Кампрад]] <br /> <small> [[Швеція]] </small> </center>
Акс: Lakshmi Mittal simple.jpg | <center> 5 <sup> й </sup> - [[Міттал Лакшмі]] <br /> <small> [[Індія]] </small> </center>
</gallery>
== Омор ==
{| class="wikitable sortable"
!Соли
! Шумораи миллиардерҳо
! Сарвати умумии миллиардерҳо
|-
| align="center" | 2014
| align="center" | 1,645
| align="center" | 6,4 триллион доллар
|-
| align="center" | 2013
| align="center" | 1,426
| align="center" | 5,4 триллион доллар
|-
| align="center" | 2012
| align="center" | 1,226
| align="center" | 4,6 триллион доллар
|-
| align="center" | 2011
| align="center" | 1,210
| align="center" | 4,5 триллион доллар
|-
| align="center" | 2010
| align="center" | 1,011
| align="center" | 3,6 триллион доллар
|-
| align="center" | 2009
| align="center" | 793
| align="center" | 2,4 триллион доллар
|-
| align="center" | 2008
| align="center" | 1.125
| align="center" | 4,4 триллион доллар
|-
| align="center" | 2007
| align="center" | 946
| align="center" | 3,5 триллион доллар
|-
| align="center" | 2006
| align="center" | 793
| align="center" | 2,6 триллион доллар
|-
| align="center" | 2005
| align="center" | 691
| align="center" | 2,2 триллион доллар
|-
| align="center" | 2004
| align="center" | 587
| align="center" | 1,9 триллион доллар
|-
| align="center" | 2003
| align="center" | 476
| align="center" | 1,4 триллион доллар
|-
| align="center" | 2002
| align="center" | 497
| align="center" | 1,5 триллион доллар
|-
| align="center" | 2001
| align="center" | 538
| align="center" | 1,8 триллион доллар
|-
| align="center" | 2000
| align="center" | 470
| align="center" | $0.9 триллион 898 миллиард доллар
|}
== Тақсимоти ҷуғрофӣ ==
10 кишвари пешсафи дорои шумораи бештари миллиардерҳо тибқи ''Forbes'' <ref>{{Cite web|url=https://www.forbes.com/billionaires|title=The World's Billionaires 2017|publisher=Forbes|accessdate=2017-06-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121123030319/http://www.forbes.com/billionaires/|archivedate=23 листопада 2012}}</ref> :
{| class="wikitable"
!Не
! кишвар
! Шумораи миллиардерҳо
! Сарваттарин
|-
| 1
|{{Парчам|ИМА}}
| 565
| [[Билл Гейтс]]
|-
| 2
|{{Парчам|Чин}}
| 319
| [[Ван Тзянлин]]
|-
| 3
|{{Парчам|Олмон}}
| 114
| Ҳайстер ва Карл Албрехт Ҷр
|-
| 4
|{{Парчами Ҳиндустон}} [[Ҳиндустон]]
| 101
| Мукеш Амбани
|-
| 5
|{{Парчам|Русия}}
| 96
| [[Леонид Михелсон]]
|-
| 6
|{{Парчам|Ҳонг Конг}}
| 67
| Ли Кашин
|-
| 7
|{{Парчам| Подшоҳии Муттаҳида}}
| 54
| Шри ва Гопи Ҳиндуҷа
|-
| 8
|{{Парчам|Бразилия}}
| 43
| Ҷорҷ Пол Леман
|-
| 9
|{{Парчам|Италия}}
| 42
| Мария Франка Фисоло
|-
| 10
|{{Парчам|Канада}}
| 39
| Дэвид Томсон
|}
== Ҳамчунин нигаред ==
* [[Феҳристи кишварҳо аз рӯи шумораи миллиардерҳо]]
* [[Феҳристи миллиардерҳои Туркия]]
* [[Миллиардер]]
* [[Миллионер]]
== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ|2}}
== Пайвандҳо ==
* [http://www.forbes.com/2009/03/11/worlds-richest-people-billionaires-2009-billionaires_land.html Миллиардерҳои ҷаҳон] ''[[Forbes|"Forbes"]]''
[[Гурӯҳ:Миллиардерҳои ҷаҳон]]
[[Гурӯҳ:Pages with unreviewed translations]]
fn9aa314oiv3k19mxzahlxlwrq7588t
Миллиардер
0
300508
1309395
1309316
2022-08-07T11:24:50Z
Based sogdian
34522
/* Миллиардерҳои кунунӣ */
wikitext
text/x-wiki
'''Миллиардер''' шахсест, ки ҳадди ақал дороии на камтар аз як миллиард ( 1,000,000,000, яъне ҳазор миллион) воҳиди асъори мазкур, маъмулан асъори асосӣ ба монанди [[доллари ИМА]], [[евро]] ё [[Фунт Стерлинг|фунт стерлинг]] мебошад. Маҷаллаи тиҷоратии амрикоии ''[[:en:Forbes|Forbes]][[Forbes|Форбс]]'' ҳар сол [[Сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон|феҳристи ҷаҳонии миллиардерҳои маъруфи доллари амрикоиро]] таҳия мекунад ва намунаи интернетии ин феҳристро дар вақти воқеӣ нав мекунад. <ref>{{Cite web|url=https://www.forbes.com/2010/03/09/worlds-richest-people-slim-gates-buffett-billionaires-2010-intro.html|title=Bill Gates No Longer World's Richest Man|author=Miller|first=Matthew|website=[[Forbes]]|date=10 March 2010|accessdate=7 June 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110926014457/http://www.forbes.com/2010/03/09/worlds-richest-people-slim-gates-buffett-billionaires-2010-intro.html|archivedate=26 September 2011}}</ref> Магнати нафти амрикоӣ Ҷон Рокфеллер дар соли 1916 аввалин миллиардери тасдиқшудаи доллари амрикоӣ дар ҷаҳон гардид <ref>{{Cite journal|author=O'Donnell|first=Carl|date=11 July 2014|accessdate=7 January 2014|title=The Rockefellers: The Legacy Of History's Richest Man|journal=Forbes|url=https://www.forbes.com/sites/carlodonnell/2014/07/11/the-rockefellers-the-legacy-of-historys-richest-man/}}</ref>
То соли 2018, дар саросари ҷаҳон зиёда аз 2,200 миллиардерҳои доллари ИМА мавҷуд буданд, ки дороии умумии онҳо зиёда аз 9,1 US$ триллион долларро ташкил мекард, <ref name="guardian">{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/business/2018/may/15/number-of-billionaires-worldwide-wealth-x-census|title=Number of billionaires worldwide surged to 2,754 in 2017|work=The Guardian|accessdate=18 May 2018|language=en|archivedate=18 May 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180518011705/https://www.theguardian.com/business/2018/may/15/number-of-billionaires-worldwide-wealth-x-census}}</ref> 7.67 US$ триллион дар соли 2017 <ref name="Forbes2018">{{Cite web|url=https://www.forbes.com/sites/luisakroll/2018/03/06/forbes-billionaires-2018-meet-the-richest-people-on-the-planet/|title=Forbes Billionaires 2018: Meet The Richest People On The Planet|author=Kroll|first=Luisa|website=Forbes|date=March 6, 2018|accessdate=March 6, 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180308165924/https://www.forbes.com/sites/luisakroll/2018/03/06/forbes-billionaires-2018-meet-the-richest-people-on-the-planet/|archivedate=8 March 2018}}</ref> <ref name="Forbes-2017">{{Cite news|url=https://www.forbes.com/sites/kerryadolan/2017/03/20/forbes-2017-billionaires-list-meet-the-richest-people-on-the-planet/#156b0fe262ff|title=Forbes 2017 billionaires list: Meet the richest people on the planet|author=Kroll|first=Luisa|work=[[Forbes]]|accessdate=12 March 2018|archivedate=13 March 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180313094520/https://www.forbes.com/sites/kerryadolan/2017/03/20/forbes-2017-billionaires-list-meet-the-richest-people-on-the-planet/#156b0fe262ff}}</ref> Тибқи гузориши Оксфам дар соли 2017, [[Сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон|ҳашт сарватмандтарин миллиардерҳо]] ҳадди ақал дороии муштараки “нисфи насли башар”-ро соҳиб карда буданд. <ref name="OXF-20170116">{{Cite news|author=Ratcliff|first=Anna|title=Just 8 men own same wealth as half the world|url=https://www.oxfam.org/en/pressroom/pressreleases/2017-01-16/just-8-men-own-same-wealth-half-world|date=16 January 2017|work=[[Oxfam]]|accessdate=16 January 2017|archivedate=16 January 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170116191825/https://www.oxfam.org/en/pressroom/pressreleases/2017-01-16/just-8-men-own-same-wealth-half-world}}</ref> <ref name="NYT-20170116">{{Cite news|author=Mullany|first=Gerry|title=World's 8 Richest Have as Much Wealth as Bottom Half of Global Population|url=https://www.nytimes.com/2017/01/16/world/eight-richest-wealth-oxfam.html|date=16 January 2017|work=[[The New York Times]]|accessdate=17 January 2017|archivedate=16 January 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170116211255/https://www.nytimes.com/2017/01/16/world/eight-richest-wealth-oxfam.html}}</ref> То моҳи октябри соли 2021, даҳ нафар ба мақоми гектобиллионерҳои долларӣ расидаанд, ба маънои, ҳар яки онҳо ҳадди аққал 100 миллиард доллари амрикоӣ дорои доранд. Ҳама ба ҷуз як нафар ( [[Бернар Арно]] ӯ аз Фаронса аст) шаҳрвандони [[Иёлоти Муттаҳида]] мебошанд. <ref>{{Cite news|author=Lee|first=Yoojung|date=12 April 2021|title=Elite $100 Billion Club Gets Two New Members via Tech Boom|work=Bloomberg|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2021-04-12/elite-100-billion-club-gets-two-new-members-via-tech-boom|accessdate=24 June 2021|archivedate=25 June 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210625010229/https://www.bloomberg.com/news/articles/2021-04-12/elite-100-billion-club-gets-two-new-members-via-tech-boom}}</ref>
== Миллиардерҳои кунунӣ ==
[[Акс:Global_Wealth_Distribution_2020_(Property).svg|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e4/Global_Wealth_Distribution_2020_%28Property%29.svg/250px-Global_Wealth_Distribution_2020_%28Property%29.svg.png|мини|250x250пкс| Ҳиссаи ҷаҳонии сарват аз рӯи гурӯҳи сарватдорон, Credit Suisse, 2021]]
[[Акс:Global-share-of-wealth-by-wealth-group-768x409.png|пайванд=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/Global-share-of-wealth-by-wealth-group-768x409.png/250px-Global-share-of-wealth-by-wealth-group-768x409.png|мини|250x250пкс| Ҳиссаи ҷаҳонии сарват аз рӯи гурӯҳи сарватдорон, Credit Suisse, 2017]]
Тибқи гузориши ''UBS/PwC Billionaires Report 2019'', ки моҳи ноябри соли 2019 нашр шуд, дар ҳоли ҳозир дар саросари ҷаҳон 2101 миллиардерҳои [[Доллари ИМА|доллари амрикоӣ]] аз 66 кишвари ҷаҳон ҳастанд, ки дороии умумии онҳо 8,5 триллион долларро ташкил медиҳад. <ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.ubs.com/global/en/media/display-page-ndp/en-20191108-ubs-pwc-billionaires-report-2019.html|title=UBS/PwC Billionaires Report 2019|website=UBS.com|lang=en|accessdate=2019-12-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191207161630/https://www.ubs.com/global/en/media/display-page-ndp/en-20191108-ubs-pwc-billionaires-report-2019.html|archivedate=7 December 2019}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.ubs.com/global/en/wealth-management/uhnw/billionaires-report.html|title=Billionaires insights 2018|website=Billionaires insights|lang=en|accessdate=2019-12-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191220235153/https://www.ubs.com/global/en/wealth-management/uhnw/billionaires-report.html|archivedate=20 December 2019}}</ref> Аксарияти миллиардерҳоро мардон ташкил медиҳанд, зеро камтар аз 11% (197 аз 1826 нафар) дар феҳристи соли 2015 миллиардерҳо-занҳо буданд. <ref name="BehindNumbers" /> [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]] шумораи бештари миллиардерҳоро, нисбат ба ҳамаи кишварҳоро дорад, 2015 - 536 нафар, <ref name="BehindNumbers">{{Cite web|url=https://www.usnews.com/news/blogs/data-mine/2015/03/02/behind-the-numbers-in-forbes-billionaires-list|title=Behind the Numbers in Forbes' Billionaires List|website=[[U.S. News & World Report]]|date=2 March 2015|accessdate=12 March 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180726235455/https://www.usnews.com/news/blogs/data-mine/2015/03/02/behind-the-numbers-in-forbes-billionaires-list|archivedate=26 July 2018}}</ref> дар ҳоле ки [[Ҷумҳурии Халқии Чин|Чин]], [[Ҳиндустон]] ва [[Русия]] мутаносибан 213, 90 ва 88 миллиардер доранд. <ref name="Forbes2015">{{Cite web|url=https://www.forbes.com/sites/kerryadolan/2015/03/02/inside-the-2015-forbes-billionaires-list-facts-and-figures/|title=Inside The 2015 Forbes Billionaires List: Facts And Figures|website=[[Forbes]]|date=2 March 2015|accessdate=3 March 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180628205305/https://www.forbes.com/sites/kerryadolan/2015/03/02/inside-the-2015-forbes-billionaires-list-facts-and-figures/|archivedate=28 June 2018}}</ref> <ref name="IndiaBillionaires2015">{{Cite web|url=https://www.forbes.com/sites/naazneenkarmali/2015/03/03/a-record-90-indians-on-forbes-billionaires-list-2015/|title=A Record 90 Indians On Forbes Billionaires List 2015|website=[[Forbes]]|date=3 March 2015|accessdate=9 August 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150802075653/http://www.forbes.com/sites/naazneenkarmali/2015/03/03/a-record-90-indians-on-forbes-billionaires-list-2015/|archivedate=2 August 2015}}</ref> Дар соли 2015 , танҳо 46 миллиардер дар синни 40-сола буданд, <ref name="BehindNumbers" /> дар ҳоле ки дар феҳристи миллиардерҳои амрикоӣ то соли 2010 синни миёнаи онҳо 66-ро ташкил медод. <ref>{{Cite news|author=Rappeport|first=Alan|title=Brics becoming billionaire factory|url=http://www.ft.com/intl/cms/s/0/bc9b6d80-4a8d-11e0-82ab-00144feab49a.html#axzz1MvizGKiW|accessdate=20 May 2011|work=[[Financial Times]]|date=9 March 2011|archivedate=9 June 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200609103013/https://www.ft.com/content/bc9b6d80-4a8d-11e0-82ab-00144feab49a#axzz1MvizGKiW}}</ref>
Мақомотҳои гуногун барои муайян кардани арзиши соф ва рутбабандии онҳо методологияҳои гуногунро истифода мебаранд ва на ҳама маълумот дар бораи дороии шахсӣ дастраси умум аст. Дар соли 2019, Forbes 607 нафар миллиардерро дар ИМА рекордӣ ҳисоб кардааст. <ref>{{Cite web|url=https://www.forbes.com/real-time-billionaires/|title=Real Time Billionaires|website=Forbes|lang=en|accessdate=2020-09-08|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120425042103/https://www.forbes.com/real-time-billionaires/|archivedate=25 April 2012}}</ref> Дар тӯли солҳои 2020, вобаста ба манбаъ ва сол, [[сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон]] - [[Ҷефф Безос]], [[Бернар Арно|Бернард Арно]] ва оила, инчунин [[Илон Маск]] ҳисобида мешуд.
== Таҳсилот ва таҷрибаи корӣ ==
Миллиардерҳо аз миллатҳои хеле гуногун мебошанд. Баррасии таърихи таҳсил ва кори 400 миллиардери беҳтарин нишон медиҳад, ки байни таҳсил ва муваффақият иртиботи каме дорад. Тақрибан 30% миллиардерҳо дараҷаи таҳсилоти коллеҷро надоранд, ки аз ҳама таҳсилоти дигар хеле зиёдтар аст. Соҳаи маъмултарини таҳсилоти донишгоҳӣ ихтисоси молия ва иқтисод буд, ки танҳо ба 15,5% таҳсилоти миллиардерҳо саҳм гузоштааст. <ref>{{Cite web|url=https://fortune.com/2016/08/08/billionaires-no-degree/|title=You'd be Surprised How Many Billionaires Don't Have a College Degree|author=Shen|first=Lucinda|website=fortune.com|date=8 August 2016|accessdate=12 May 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210516003645/https://fortune.com/2016/08/08/billionaires-no-degree/|archivedate=16 May 2021}}</ref> <ref name="TechRepublic">{{Cite web|url=https://www.techrepublic.com/article/these-10-college-majors-have-created-more-billionaires-than-any-other-fields-of-study/|title=These 10 college majors have created more billionaires than any other fields of study|author=Forrest|first=Conner|website=TechRepublic|date=23 October 2018|accessdate=12 May 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210516003646/https://www.techrepublic.com/article/these-10-college-majors-have-created-more-billionaires-than-any-other-fields-of-study/|archivedate=16 May 2021}}</ref> Байни тафовути таҳсилоти донишгоҳ ва миллиардер шудан робитаи начандон калон мавҷуд аст. Дар 10 донишгоҳи беҳтарин аз 400 миллиардер дар маҷмӯъ танҳо 99-тои онҳоро ҷудо кардаанд, ки ин назар ба шумораи умумии миллиардерҳое, ки дар коллеҷ таҳсил накардаанд, хеле камтар аст. Хизмати ҳарбӣ бошад танҳо 21 миллиардерро ба вуҷуд овардааст, ки ин аз ҳама донишгоҳҳои алоҳида зиёдтар аст. <ref name="TechRepublic" />
Теъдоди ками миллиардерҳои таҳсилкардаи коллеҷ, ба истиснои ихтисосҳои илмҳои компютерӣ, дар соҳаи таҳсилот манфиатҳои тиҷоратӣ доштанд. Ҳамаи дувоздаҳ нафар аз дувоздаҳ миллиардери асосии илми информатика дар соҳаи илмҳои компютерӣ кор мекарданд, дар ҳоле ки танҳо нисфи тахассуси муҳандисон дар соҳаи муҳандисӣ кор мекарданд ва камтар аз чоряки дорандагони ихтисосҳои молия ва иқтисод ҳамеша дар соҳаи молия ё иқтисод кор мекарданд. Соҳаи маъмултарин барои ворид шудан ба миллиардерҳо маркетинг ва хидмати низомӣ буд. <ref name="TechRepublic">{{Cite web|url=https://www.techrepublic.com/article/these-10-college-majors-have-created-more-billionaires-than-any-other-fields-of-study/|title=These 10 college majors have created more billionaires than any other fields of study|author=Forrest|first=Conner|website=TechRepublic|date=23 October 2018|accessdate=12 May 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210516003646/https://www.techrepublic.com/article/these-10-college-majors-have-created-more-billionaires-than-any-other-fields-of-study/|archivedate=16 May 2021}}</ref>
== Нобаробарӣ ==
[[File:Billionaires_who_own_the_same_wealth_as_half_the_world.png|мини|250x250пкс| Теъдоди миллиардерҳое, ки бо ҷамъи дороиҳо ба андозаи нисфи аҳолии ҷаҳон маблағ доранд ва дар байни солҳои 2010 то 2016 онҳо дар кадом намуди нақлиёт менишастанд <ref name="Oxfam">{{Cite web|url=http://www.oxfam.org.uk/media-centre/press-releases/2016/01/62-people-own-same-as-half-world-says-oxfam-inequality-report-davos-world-economic-forum|title=62 people own same as half world – Oxfam|publisher=[[Oxfam]]|accessdate=30 June 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181029083422/https://www.oxfam.org.uk/media-centre/press-releases/2016/01/62-people-own-same-as-half-world-says-oxfam-inequality-report-davos-world-economic-forum|archivedate=29 October 2018}}</ref>]]
Тибқи гузориши [[:en:Oxfam|Oxfam]] (Оксфам) дар соли 2016, сарвати 95% камбизоаттарин дар байни солҳои 2010 ва 2015 ба далели афзоиши [[Аҳолии Замин|аҳолии замин]] 400 миллион нафар 38% коҳиш ёфтааст. <ref name="Oxfam">{{Cite web|url=http://www.oxfam.org.uk/media-centre/press-releases/2016/01/62-people-own-same-as-half-world-says-oxfam-inequality-report-davos-world-economic-forum|title=62 people own same as half world – Oxfam|publisher=[[Oxfam]]|accessdate=30 June 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181029083422/https://www.oxfam.org.uk/media-centre/press-releases/2016/01/62-people-own-same-as-half-world-says-oxfam-inequality-report-davos-world-economic-forum|archivedate=29 October 2018}}</ref> Дар ҳамин давра дороии сарватмандтарин 62 нафар [[Сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон|миллиардерҳои ҷаҳон]] 500 миллиард доллар (350 миллиард фунт стерлинг) афзуда, ба 1 миллиарду 760 миллион доллар расид. Ба наздикӣ, дар соли 2017 гузориши Оксфам қайд кард, ки ҳамагӣ ҳашт миллиардер дорои арзиши софи "нисфи насли инсонӣ" дорост. <ref name="OXF-20170116">{{Cite news|author=Ratcliff|first=Anna|title=Just 8 men own same wealth as half the world|url=https://www.oxfam.org/en/pressroom/pressreleases/2017-01-16/just-8-men-own-same-wealth-half-world|date=16 January 2017|work=[[Oxfam]]|accessdate=16 January 2017|archivedate=16 January 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170116191825/https://www.oxfam.org/en/pressroom/pressreleases/2017-01-16/just-8-men-own-same-wealth-half-world}}</ref> <ref name="NYT-20170116">{{Cite news|author=Mullany|first=Gerry|title=World's 8 Richest Have as Much Wealth as Bottom Half of Global Population|url=https://www.nytimes.com/2017/01/16/world/eight-richest-wealth-oxfam.html|date=16 January 2017|work=[[The New York Times]]|accessdate=17 January 2017|archivedate=16 January 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170116211255/https://www.nytimes.com/2017/01/16/world/eight-richest-wealth-oxfam.html}}</ref> Бо вуҷуди ин, гузориши Оксфам барои баррасии қарз ҳамчун сарвати манфӣ интиқод шудааст, ки боиси он мебошад, ки афроди сарватманд, ки миқдори зиёди қарз доранд, фақир ё сарватманд нестанд. <ref name="Vox">{{Cite web|url=https://www.vox.com/future-perfect/2019/1/22/18192774/oxfam-inequality-report-2019-davos-wealth|title=Are 26 billionaires worth more than half the planet? The debate, explained.|website=vox.com|date=22 January 2019|accessdate=8 November 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191108093033/https://www.vox.com/future-perfect/2019/1/22/18192774/oxfam-inequality-report-2019-davos-wealth|archivedate=8 November 2019}}</ref>
== Афзоиши аъзоёни нав ==
Дар соли 2019 19 нафар миллиардер шуданд. Чаҳор аъзо дар натиҷаи марг ё талоқ ҳамроҳ шуданд, аз ҷумла Ҷулия Кох ва ҳамсари собиқи [[Ҷефф Безос]] Маккензи Скотт . <ref>{{Cite news|url=https://www.forbes.com/sites/denizcam/2019/10/02/2019-forbes-400-newcomers/|title=Newcomers: These 19 Billionaires Join the Forbes 400 List in 2019|work=[[Forbes]]|date=3 October 2019|accessdate=2019-09-15|archivedate=24 January 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210124152835/https://www.forbes.com/sites/denizcam/2019/10/02/2019-forbes-400-newcomers/}}</ref>
Ба аъзоёни нав акнун занон низ дохил мешаванд. Дар панҷ соли охир шумораи миллиардерҳои зан 46 дарсад афзоиш ёфтааст, ки назар ба шумораи миллиардерҳои мард дар ҳамин давра (39 дарсад) бештар аст. Ҳоло дар ҷаҳон 233 миллиардер - зан ҳастанд, ки ин рақам дар муқоиса бо 160 нафар дар соли 2013 хеле зиёд аст. <ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.ubs.com/global/en/media/display-page-ndp/en-20191108-ubs-pwc-billionaires-report-2019.html|title=UBS/PwC Billionaires Report 2019|website=UBS.com|lang=en|accessdate=2019-12-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191207161630/https://www.ubs.com/global/en/media/display-page-ndp/en-20191108-ubs-pwc-billionaires-report-2019.html|archivedate=7 December 2019}}</ref>
== Омор ==
Ин омори маҷмӯӣ барои миллиардерҳо шумораи умумии миллиардерҳои маъруф ва дороии софи [[сарватмандтарин фардҳои ҷаҳон]]<nowiki/>ро барои ҳар сол аз соли 2008 дар бар мегирад. Маълумот барои ҳар сол аз рӯихати солонаи миллиардерҳои ''Forbes'' бо рақамҳои асъорӣ бо [[доллари ИМА]] оварда шудааст. Маълумот аз соли 2018 инчунин барӯйхатгирии миллиардерҳои ''Wealth-X''-ро дар бар мегирад, ки маъмулан рақамҳои зиёдтарро аз ''Forbes'' пайдо мекунад.
{| class="wikitable sortable"
! rowspan="2" |Сол
!Шумораи умумии<br /><br />миллиардерҳо
! rowspan="2" |Combined wealth of<br /><br />known billionaires
! colspan="4" |Шумораи миллиардерҳо
! rowspan="2" |Сарватмандтарин фардҳои ҷаҳон<br /><br />инфиродӣ <br />
! rowspan="2" |Сарват<br /><br />инфиродӣ<br /><br />маблағи соф
|-
!
!ИМА
!Чин
!Русия
!Ҳиндустон
|-
|2020<ref>{{Cite web|url=https://www.investopedia.com/articles/investing/012715/5-richest-people-world.asp|title=A Look at the 10 Richest People in the World|author=Moskowitz|first=Dan|website=Investopedia|date=13 July 2021|lang=en|accessdate=2021-07-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150130172139/http://www.investopedia.com:80/articles/investing/012715/5-richest-people-world.asp|archivedate=30 January 2015}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.forbes.com/stories/billionaires/the-countries-with-the-most-billionaires-2020/|title=The Countries with the Most Billionaires 2020|website=www.forbes.com|accessdate=2021-07-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210720110059/https://www.forbes.com/stories/billionaires/the-countries-with-the-most-billionaires-2020/|archivedate=20 July 2021}}</ref>
|2,095
|$10.2 триллион
|614
|389
|99
|102
|[[Ҷефф Безос]]
|$188 миллиард
|-
|2019<ref name="Forbes2019">{{Cite web|url=https://www.forbes.com/billionaires/#698401a8251c|title=Billionaires 2019|website=Forbes|date=5 March 2019|accessdate=13 March 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190104180124/https://www.forbes.com/billionaires/list/3/#698401a8251c|archivedate=4 January 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.businessinsider.com/countries-with-the-most-billionaires-2019-5|title=Top 15 countries with the most billionaires, ranked|author=Dhiraj|first=Amarendra|date=2019-05-16|publisher=Business Insider|accessdate=2019-11-25|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190602221426/https://www.businessinsider.com/countries-with-the-most-billionaires-2019-5|archivedate=2 June 2019}}</ref>
|2,153-2,604
|$8.6-$8.7 триллион
|609-705
|285-324
|98-102
|82-106
|[[Ҷефф Безос]]
|$131 миллиард
|-
|2018<ref name="Forbes2018">{{Cite web|url=https://www.forbes.com/sites/luisakroll/2018/03/06/forbes-billionaires-2018-meet-the-richest-people-on-the-planet/|title=Forbes Billionaires 2018: Meet The Richest People On The Planet|author=Kroll|first=Luisa|website=Forbes|date=March 6, 2018|accessdate=March 6, 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180308165924/https://www.forbes.com/sites/luisakroll/2018/03/06/forbes-billionaires-2018-meet-the-richest-people-on-the-planet/|archivedate=8 March 2018}}</ref><ref name="guardian">{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/business/2018/may/15/number-of-billionaires-worldwide-wealth-x-census|title=Number of billionaires worldwide surged to 2,754 in 2017|work=The Guardian|accessdate=18 May 2018|language=en|archivedate=18 May 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180518011705/https://www.theguardian.com/business/2018/may/15/number-of-billionaires-worldwide-wealth-x-census}}</ref>
|2,208-2,754
|$9.1-$9.2 триллион
|585-680
|338-372
|96-111
|117-119
|[[Ҷефф Безос]]
|$133 миллиард
|-
|2017<ref name="Forbes-2017">{{Cite news|url=https://www.forbes.com/sites/kerryadolan/2017/03/20/forbes-2017-billionaires-list-meet-the-richest-people-on-the-planet/#156b0fe262ff|title=Forbes 2017 billionaires list: Meet the richest people on the planet|author=Kroll|first=Luisa|work=[[Forbes]]|accessdate=12 March 2018|archivedate=13 March 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180313094520/https://www.forbes.com/sites/kerryadolan/2017/03/20/forbes-2017-billionaires-list-meet-the-richest-people-on-the-planet/#156b0fe262ff}}</ref>
|2,043
|$7.71 триллион
|565
|319
|106
|101
|[[Ҷефф Безос]]
|$99.6 миллиард
|-
|2016
|1,810
|$6.48 триллион
|540
|251
|75
|90
|[[Билл Гейтс]]
|$75 миллиард
|-
|2015<ref name="Forbes2015">{{Cite web|url=https://www.forbes.com/sites/kerryadolan/2015/03/02/inside-the-2015-forbes-billionaires-list-facts-and-figures/|title=Inside The 2015 Forbes Billionaires List: Facts And Figures|website=[[Forbes]]|date=2 March 2015|accessdate=3 March 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180628205305/https://www.forbes.com/sites/kerryadolan/2015/03/02/inside-the-2015-forbes-billionaires-list-facts-and-figures/|archivedate=28 June 2018}}</ref>
|1,826
|$7.05 триллион
|536
|213
|88
|88
|[[Билл Гейтс]]
|$79.2 миллиард
|-
|2014<ref name="Forbes2014">{{Cite web|url=https://www.forbes.com/sites/forbespr/2014/03/03/forbes-releases-28th-annual-worlds-billionaires-issue/|title=Billionaires|website=[[Forbes]]|date=3 March 2014|accessdate=17 March 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140314095852/http://www.forbes.com/sites/forbespr/2014/03/03/forbes-releases-28th-annual-worlds-billionaires-issue/|archivedate=14 March 2014}}</ref>
|1,645
|$6.4 триллион
|492
|152
|111
|56<ref>{{Cite web|url=https://www.forbes.com/sites/naazneenkarmali/2014/03/03/indian-billionaires-2014big-winners-big-losers/|title=Indian Billionaires 2014: Big Winners, Big Losers|website=[[Forbes]]|date=3 March 2014|accessdate=9 August 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150912182247/http://www.forbes.com/sites/naazneenkarmali/2014/03/03/indian-billionaires-2014big-winners-big-losers/|archivedate=12 September 2015}}</ref>
|[[Билл Гейтс]]
|$78 миллиард
|-
|2013<ref name="Forbes2013">{{Cite web|url=https://www.forbes.com/sites/luisakroll/2013/03/04/inside-the-2013-billionaires-list-facts-and-figures/|title=Inside The 2013 Billionaires List|website=[[Forbes]]|date=25 March 2013|accessdate=20 October 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180713175059/https://www.forbes.com/sites/luisakroll/2013/03/04/inside-the-2013-billionaires-list-facts-and-figures/|archivedate=13 July 2018}}</ref>
|1,426
|$5.4 триллион
|442
|122
|110
|–
|Карлос Слим
|$73 миллиард
|-
|2012<ref name="Forbes2012">{{Cite web|url=https://www.forbes.com/sites/luisakroll/2012/03/07/forbes-worlds-billionaires-2012/|title=Forbes World's Billionaires 2012|website=[[Forbes]]|date=7 March 2012|accessdate=20 October 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120308052054/http://www.forbes.com/sites/luisakroll/2012/03/07/forbes-worlds-billionaires-2012/|archivedate=8 March 2012}}</ref>
|1,226
|$4.6 триллион
|425
|95
|96
|–
|Карлос Слим
|$73 миллиард
|-
|2011<ref>{{Cite web|url=https://www.forbes.com/2011/03/08/world-billionaires-2011-intro.html|title=World's Billionaires 2011: A Record Year In Numbers, Money And Impact|website=[[Forbes]]|date=9 March 2011|accessdate=1 April 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120415053549/http://www.forbes.com/2011/03/08/world-billionaires-2011-intro.html|archivedate=15 April 2012}}</ref>
|1,210
|$4.5 триллион
|413
|115
|101
|–
|Карлос Слим
|$74 миллиард
|-
|2010<ref>{{Cite web|url=https://www.forbes.com/2010/03/09/worlds-richest-people-slim-gates-buffett-billionaires-2010-intro.html|title=Bill Gates No Longer World's Richest Man|website=[[Forbes]]|date=10 March 2010|accessdate=1 April 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110926014457/http://www.forbes.com/2010/03/09/worlds-richest-people-slim-gates-buffett-billionaires-2010-intro.html|archivedate=26 September 2011}}</ref>
|1,011
|$3.6 триллион
|404
|89
|62
|–
|Карлос Слим
|$53.5 миллиард
|-
|2009<ref>{{Cite web|url=https://www.forbes.com/2009/03/11/worlds-richest-people-billionaires-2009-billionaires-intro.html|title=The World's Billionaires|website=[[Forbes]]|date=11 March 2009|accessdate=1 April 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110427122524/http://www.forbes.com/2009/03/11/worlds-richest-people-billionaires-2009-billionaires-intro.html|archivedate=27 April 2011}}</ref>
|793
|$2.4 триллион
|359
|28
|32
|–
|[[Билл Гейтс]]
|$40 миллиард
|-
|2008<ref>{{Cite web|url=https://www.forbes.com/2008/03/05/richest-billionaires-people-billionaires08-cx_lk_0305intro.html|title=World's Billionaires|website=[[Forbes]]|date=5 March 2008|accessdate=1 April 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120606201349/http://www.forbes.com/2008/03/05/richest-billionaires-people-billionaires08-cx_lk_0305intro.html|archivedate=6 June 2012}}</ref>
|1,125
|$4.4 триллион
|470
|–
|87
|–
|[[Воррен Баффет]]
|$62 миллиард
|}
== Ҳамчунин нигаред ==
* [[Сарватмандтарин шахсиятҳои ҷаҳон]]
* [[Феҳристи кишварҳо аз рӯи шумораи миллиардерҳо]]
* [[Феҳристи шаҳрҳо аз рӯи шумораи миллиардерҳо]]
== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ|33em}}
=== Хониши минбаъда ===
* Ritholtz, Barry (26 декабри 2016). " [http://ritholtz.com/2016/12/map-world-billionaires-country-origin/ Харитаи миллиардерҳои ҷаҳон аз рӯи кишвар ва пайдоиши сарват] ". Сурати калон.
[[Гурӯҳ:Миллиардерҳои ҷаҳон]]
2lnwi7tqs27q0yl48hmmb3wwer3ep1j
Гурӯҳ:Феҳристи кишварҳо аз рӯи нишондиҳандаҳои иқтисодӣ
14
300515
1309359
2022-08-06T13:05:13Z
Шухрат Саъдиев
5132
гурӯҳбандӣ
wikitext
text/x-wiki
[[Гурӯҳ:Феҳристи кишварҳо|Нишондиҳандаҳои иқтисодӣ]]
[[Гурӯҳ:Феҳристи нишондиҳандаҳои иқтисодӣ|Кишвар]]
[[Гурӯҳ:Феҳристи робитаҳои байналмилалии иқтисодӣ|Кишвар]]
hnujsvteus1h2wfkfsbuinh74sqcfoz
Гурӯҳ:Феҳристи нишондиҳандаҳои иқтисодӣ
14
300516
1309360
2022-08-06T13:13:43Z
Шухрат Саъдиев
5132
гурӯҳбандӣ
wikitext
text/x-wiki
[[Гурӯҳ:Нишондиҳандаҳои иқтисодӣ| ]]
[[Category:Иқтисодиёти-марбута феҳристҳо|Нишондиҳандаҳо]]
l84gcot52gbh63oay3kxllt10g2hdd9
1309362
1309360
2022-08-06T13:30:45Z
Шухрат Саъдиев
5132
гурӯҳбандӣ
wikitext
text/x-wiki
[[Гурӯҳ:Нишондиҳандаҳои иқтисодӣ| ]]
[[Гурӯҳ:Феҳрист:Иқтисодиёт]]
[[Гурӯҳ:Иқтисодиёти-марбута феҳристҳо|Нишондиҳандаҳо]]
sksjhcn7fr7rv0q4tynettc0bgj2hmo
1309363
1309362
2022-08-06T13:35:00Z
Шухрат Саъдиев
5132
гурӯҳбандӣ, навсозӣ
wikitext
text/x-wiki
[[Гурӯҳ:Нишондиҳандаҳои иқтисодӣ| ]]
[[Гурӯҳ:Феҳрист:Иқтисод]]
[[Гурӯҳ:Иқтисодиёти-марбута феҳристҳо|Нишондиҳандаҳо]]
m71nwohtmncfi8hd5gs88kqlwelm67r
Гурӯҳ:Нишондиҳандаҳои иқтисодӣ
14
300517
1309361
2022-08-06T13:25:17Z
Шухрат Саъдиев
5132
Гурӯҳ
wikitext
text/x-wiki
[[Гурӯҳ:Феҳрист:Иқтисодиет|* ]]
[[Гурӯҳ:Нишондиҳандаҳои иқтисодӣ]]
enf27j9pf1vpfdg03nb9s1rx6rry73y
1309365
1309361
2022-08-06T13:45:07Z
Шухрат Саъдиев
5132
ислоҳ, гурӯҳбандӣ
wikitext
text/x-wiki
[[Гурӯҳ:Феҳрист:Иқтисод|* ]]
[[Гурӯҳ:Нишондиҳандаҳои иқтисодӣ]]
g0tir3ucrkoboeqq6ufdpz3sna2ife4
Гурӯҳ:Феҳрист:Иқтисод
14
300518
1309364
2022-08-06T13:35:27Z
Шухрат Саъдиев
5132
гурӯҳбандӣ
wikitext
text/x-wiki
[[Гурӯҳ:Иқтисод | ]]
[[Гурӯҳ:Феҳрист:Ҷамъият]]
t63zdt6smer1vxhzdyl47vg29as7hfv
Баҳси корбар:ProdesignerPL
3
300519
1309371
2022-08-06T14:08:20Z
QueerEcofeminist
21563
QueerEcofeminist moved page [[Баҳси корбар:ProdesignerPL]] to [[Баҳси корбар:PiotrMisa]]: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/ProdesignerPL|ProdesignerPL]]" to "[[Special:CentralAuth/PiotrMisa|PiotrMisa]]"
wikitext
text/x-wiki
#равона [[Баҳси корбар:PiotrMisa]]
6p2xklrn7oe7bfdefhg4d54l4esjb33
Баҳси корбар:MdsShakil/header
3
300520
1309374
2022-08-06T16:45:54Z
Pathoschild
1253
create header for talk page ([[m:Synchbot|requested by MdsShakil]])
wikitext
text/x-wiki
<div style="display: flex; flex-wrap: wrap; justify-content: center; align-items: center; margin: 16px 0; border: 1px solid #aaaaaa;">
<div style="padding: 12px;">[[File:Circle-icons-megaphone.svg|75px|link=[[m:User_talk:MdsShakil]]]]</div>
<div style="flex: 1; padding: 12px; background-color: #dddddd; color: #555555;">
<div style="font-weight: bold; font-size: 150%; color: red; font-family: 'Comic Sans MS'">Welcome to my talk page!</div>
<div style="max-width: 700px">Hey! I am Shakil Hosen. I patrol many projects, and where I don't know the language I only act in cases of serious vandalism. If you think I have done anything wrong, feel free to [[m:User talk:MdsShakil|message me]] on Meta wiki. If you don't like that you can leave me messages here too, but since I do not watch all of my talk pages, your message might not get a timely response. Thanks! [[File:Face-smile.svg|18px|link=[[m:User:MdsShakil]]]]</div>
</div>
</div>
6ns6eellkw7iqc4yteyjnszfjmo2yio
Баҳси корбар:MdsShakil
3
300521
1309375
2022-08-06T18:14:58Z
Pathoschild
1253
add talk page header ([[m:Synchbot|requested by MdsShakil]])
wikitext
text/x-wiki
{{User talk:MdsShakil/header}}
tbo8m2n1p4y1shpmyu07h1k0g9pq65d