Носири Хусрав

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="tg">
  <siteinfo>
    <sitename>Википедиа</sitename>
    <dbname>tgwiki</dbname>
    <base>https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D2%B3%D0%B8%D1%84%D0%B0%D0%B8_%D0%B0%D1%81%D0%BB%D3%A3</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.23</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Медиа</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Вижа</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Баҳс</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Корбар</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Баҳси корбар</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Википедиа</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Баҳси Википедиа</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Акс</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Баҳси акс</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">Медиавики</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Баҳси медиавики</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Шаблон</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Баҳси шаблон</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Роҳнамо</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Баҳси роҳнамо</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Гурӯҳ</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Баҳси гурӯҳ</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Портал</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Баҳси портал</namespace>
      <namespace key="102" case="first-letter">Лоиҳа</namespace>
      <namespace key="103" case="first-letter">Баҳси Лоиҳа</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Модул</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Баҳси Модул</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Gadget</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Gadget talk</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Gadget definition</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Gadget definition talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Носири Хусрав</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2193</id>
    <revision>
      <id>1309968</id>
      <parentid>1301387</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:42:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <comment>/* Преамбула */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18419" xml:space="preserve">{{Адиб
 |ном                  = Носири Хусрав
 |тасвир               = Nosiri Khusrav.jpg
 |номи аслӣ            = Nasir Khusraw
 |ном ҳангоми таваллуд     =  Abu Mo’in Hamid ad-Din Nasir ibn Khusraw al-Qubadiani or Nāsir Khusraw Qubādiyānī Balkhi
|шаҳрвандӣ=[[Давлати Ғазнавиён]]
[[Ғуриён]]}}
'''Носири Хусрав''' ({{lang-fa|'''ابومعین ناصر بن خسرو بن حارث قبادیانی بلخی'''، معروف به '''ناصرخسرو'''}}) — [[нависанда]], [[файласуф]], [[шоир]], [[адиб]] ва мутафаккири барҷастаи [[Тоҷикон|тоҷик]].

== Зиндагинома ==
Носири Хусрав соли 1004 дар шаҳри Қубодиён, ки дар қисми ҷанубии Тоҷикистони имрӯза ҷойгир аст, дар хонаводаи [[деҳқон]] ба дунё омадааст. Номи пурраи ӯ чунин аст: Абумуиниддин Носири Хусрави Қубодиёнӣ. Аён аст, ки номаш Носир, номи падараш Хусрав, тахаллусаш Абумуиниддин ва Қубодиёнӣ нисбааш мебошад. Падараш деҳқон буд ва Носири Хусрав баробари ёд гирифтани кори деҳқонӣ, хату савод ҳам баровард. Қайд кардан лозим аст, ки дар он замонҳо шахси бадавлату молдорро деҳқон мегуфтанд ва онҳо дар назди дигар табақаҳои ҷомеа обрӯи калон доштанд. Баъд аз ин Носир дар мактаб маълумоти ибтидоиро гирифта, пас аз он таҳсилро дар мадрасаи Балх давом дод. Дар давоми таҳсил махсусан ба омӯзиши илмҳои [[фалсафа]], [[мантиқ]] ва табиатшиносӣ бештар майл зоҳир мекард. Носири Хусрав солҳои 30-юми асри XI ҳамчун [[шоир]] ва олими забардаст ном баровард. Муддате дар даргоҳи Султон [[Маҳмуди Ғазнавӣ]] дар корҳои маъмурии молиявӣ хидмат кардааст. Соли 1037 дар Хуросон табаддулоти давлатӣ оғоз ёфт. Носири Хусрав муддате дар девони молиёти [[Салҷуқиён]] хидмат намудааст. Носири Хусрав бар замми хидмати дарбор, бо корҳои деҳқонӣ низ машғул буд. Оҳиста — оҳиста хидмати дарборӣ ба дилаш зад, чунки дар хидмат тазъиқу фишор ва аз фосидон бадӣ медид. Дӯсти ҳақиқии беғаразро надошт, касеро ки медид, хушомадгӯю риёкор буда, барои худ баҳрае меҷуст. Носири Хусрав ин гуна дӯстони риёкорро чашми дидан надошт ва аз онҳо худро дур медошт. Ҳамаи ин сабаб шуданд, ки ӯ тарки хидмати дарбор намуда, ба сафар тайёрӣ дид. Мақсади сафар карданаш шинос шудан бо ҳаёт ва зисту зиндагонии мардум, табиати кишварҳо, шаҳрҳо буд ва инчунин ӯ мехост бо мундариҷа ва таълимоти мазҳаби исмоилия дар минтақаҳои гуногун шинос шавад. Исмоилиён як шохаи машҳури шииён дар асрҳои X—XII буданд. Носири Хисрав ба ин мазҳаб аз он сабаб майл дошт, ки онҳо ба ривоҷи илму дониш диққат медоданд ва тарафдори озодфикрӣ буданд. Носири Хусрав молу мулкашро ба бечорагон тақсим карда, соли [[1045]] бо бародараш Абусаид ба сафар баромад. Ин сафараш 7 сол давом карда, ӯ аз Эрони Ғарбӣ, [[Ироқ]] ва [[Арабистони Саудӣ|Арабистону]] [[Миср]]&lt;nowiki/&gt;дидан кард. Дар ин муддат Носири Хисрав [[исмоилия|ҷараёни исмоилияро]] бештар омӯхта, худ тарғибгари ин ҷараён шуд. Соли [[1052]]Носири Хусрав ба [[Хуросон]] баргашт. Вай боз кори деҳқониашро ба роҳ монда, акнун пайваста дар байни мардум [[исмоилия|мазҳаби исмоилияро]] ташвиқу тарғиб мекард, ки ин қаҳру ғазаби суннипарастонро ба амал овард. Носири Хусрав ба таъқиб дучор шуд ва дар Хуросон зистани ӯ хавфнок гардид. Вай дар чанд ҷойгоҳ паноҳ бурда ва оқибат ба кӯҳистони дурдасти Бадахшон, дараи Юмгон, дар паноҳи мардуми олиҳиммати Бадахшон боқимондаи умрашро гузаронид. Носири Хусрав дар ғарибӣ ва дур аз ватани аҷдодӣ худро нороҳат ҳис мекард, мулки [[Хуросон]]ро ёд мекард, бар замми он дар ин ҷо имконияти шуғли деҳқонӣ ҳам набуд. Носири Хусрав дигар ба Хуросон баргашта натавонист. Вай қариб ҳамаи асарҳояшро дар ҳамин ҷо навишта, онҳоро ба мулкҳои дигар равон кардааст. Соли [[1088]] Носири Хусрав дар Юмгон аз олам чашм пӯшид.

== Эҷодиёт ==
Китоби [[Сафарнома]] мушоҳидаҳои нависандаро аз сафари ҳафтсола бо насри равону сода инъикос кардааст. Ин асар аҳамияти бадеию таърихӣ дорад, ҳодисаҳои он вокеӣ мебошанд. Нависанда ҳар он чизеро, ки дар сафар дидааст ва таассуроте, ки ҳосил кардааст, ҳамон хел айнан баён намудааст. Масалан, дар сифати шаҳри Байтулмуқаддас (Иерусалим) менависад: «Шаҳрест бар сари кӯҳе ниҳода ва об нест, магар аз борон ва дар рустоҳо об аст, аммо ба шаҳр нест. Ин шаҳр бар сари санг ниҳодааст ва шаҳри бузург аст, он вақт ки дидам, бист ҳазор мардум дар вай буданд. Ва бозорҳои неку ва биноҳои олӣ дорад ва ҳама замини шаҳр бар тахтасангҳое фарш андохта ва ҳар куҷо кӯҳ будааст ва баландӣ буридаанд ва ҳамвор карда чунон ки борон борад, ҳама замин покиза шуста шавад».
Дар Сафарнома Носири Хусрав манзараҳои табиати кишварҳои гуногун, анъанаҳои мардум, ободии шаҳрҳоро ба таври муфассал нақл кардааст.

Девони ашъори Носири Хусрав аз қасидаҳои мазҳабӣ, фалсафавӣ ва иҷтимоӣ, ғазалхо, рубоиҳо ва қитъаҳо иборат буда, 11000 байтро ташкил медиҳад.

«Рӯшноинома» маснавиест иборат аз 592 байт ва он дар муддати як ҳафта эҷод шудааст. Дар ин асар масъалаҳои ахлоқию фалсафӣ инъикос гардидаанд.

«Саодатнома» аз 300 байт иборат буда, қисман такрор ва қисман давоми «Рӯшноинома» мебошад. Дар он ақидаҳои панду ахлоқӣ, дар бораи муносибати байни одамон, дар бораи меҳнат ва аҳли кор, авлиё ва ҳукамо, ақл ва имон, дар бораи танҳоӣ, тарки дунё ва қаноат, мазаммати синфи ҳоким ва муфтхӯрон ақидаҳои арзишманд изҳор шудаанд.

Дар эҷодиёти Носири Хисрав панду насиҳат бисёр вомехӯрад:

: '''Дар мавриди баёни аҳамияти панду андарз:'''
&lt;center&gt;
: Насиҳат бишнав ар талх ояд аз ёр,
: Ки дар охир ба ширинӣ расад кор.
&lt;/center&gt;
: '''Дар бораи айби худро дидан ва дигаронро айб накардан:'''
&lt;center&gt;
: Макун айби касон, гар метавонӣ,
: Ки ту, эй дӯст, айби худ надонӣ.
&lt;/center&gt;
: '''Оиди некиро фаромӯш накардан:'''
&lt;center&gt;
: Касе, к-ӯ бо ту некӣ кард як бор, 
: Ҳамеша он накуӣ ёд медор. 
&lt;/center&gt;
: '''Оиди донишомӯзӣ:'''
&lt;center&gt;
: Сар андар ҷустани дониш ниҳодам, 
: Накардам рӯзгори хеш бебар
: Намонд аз ҳеч гун дониш, ки ман з-он
: Накардам истифодат бешу камтар.
&lt;/center&gt;
: '''Андар сифоти касбу ҳунар:'''
&lt;center&gt;
: Беҳ аз саннои олам деҳкон аст,
: Ки вахшу тайрро роҳатрасон аст.
: Ҷаҳонро хуррамӣ аз деҳқон аст,
: Ки вахшу тайрро роҳатрасон аст.
&lt;/center&gt;

== Ҳакими бузург ==
&lt;center&gt;
:: Носири Хусрави шоҳи банда навоз,
:: Искандараму саги туям аз дарвоз
:: Ҳар кас, ки ба даргоҳи ту ояд ба ниёз.
:: Навмед зи даргоҳи ту кай гардад боз.
(эҷодиёти даҳонии халқ)
&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;
:: Ба пирӣ хидмати модар падар кун,
:: Ҷавонию ҷунун аз сар бадар кун.
:: Мазан таъна бар эшон аз дили сер,
:: Ки то ёбӣ замон гардӣ ту ҳам пир.
&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;
:: Зи паси Фотимиён рав, ки ба фармони Худо,
:: Умматонро зи паси ҷаду падар раҳбаранд.
:: Эй писар, дини Муҳаммад ба масал чун ҷасадест,
:: Ки ба ин шуҳра ҷасад Фотимиён ҳамчу саранд.
&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;
Носири Хусрав
&lt;/center&gt;
:: Фузун хоҳӣ бақо, дилҳо маёзор,
:: Ки доим дерзӣ бошад камозор…
:: Ҳамша некхоҳи мардумон бош,
:: Ба некӣ кӯш в-он гаҳ дар амон бош.
:: Мурувват нест, ар афтодагоне,
:: Ба раҳ биниву худ маркаб биронӣ.
:: Зи некон бош, андар некӯӣ кӯш,
:: Макун некии кас аз дил фаромӯш.
:: Ба некон умри созу барг хоҳад,
:: Бадонро халқи олам марг хоҳад.

                                
:: Рӯзе зи сари санг уқобе ба ҳаво хост,
:: Аз баҳри тамаъ болу пари хеш биёрост.
:: Ба ростии бол назар карду чунин гуфт:
:: «Имрӯз ҳама рӯйи замин зери пари мост!»
:: Гар авҷ бигарам бипарам аз назари шед,
:: Мебинам агар заррае андар таги дарёст.
:: Гар бар сари хошок яке паша биҷунбад,
:: Ҷунбидани он паша аён дар назари мост.
:: Бисёр манӣ карду зи тақдир натарсид,
:: Бингар, ки аз ин чархи ҷафопеша чӣ бархост.
:: Ногаҳ зи камингоҳ яке сахткамоне,
:: Тире зи қазову қадар андохт бар ӯ рост.
:: Бар боли уқоб омада он тири ҷигарсӯз,
:: В-аз абр мар-ӯро ба сӯйи хок фурӯ кост.
:: Бар хок биафтоду биғалтид чу моҳӣ,
:: В-он гоҳ пари хеш кашид аз чапу аз рост.
:: Гуфто: «Аҷаб аст ин, ки зи чӯб асту зи оҳан,
:: Ин тезиву тундиву паридан-ш куҷо хост».
:: Бар тир нигоҳ карду пари хеш бар ӯ дид,
:: Гуфто: «Зи кӣ нолем, ки аз мост, ки бар мост».
:: Ҳуҷҷат ту маниро зи сари хеш бадар кун,
:: Бингар ба уқобе, ки манӣ карду чиҳо хост.

== Корҳои илмӣ ва мақолаҳо дар бораи Носири Хусрав ==
Олими шӯравии тоҷик Холиқ Мирзозода дар китоби худ «Таърихи адабиёти тоҷик» эҷодиёти Носири Хусравро ҳаматарафа таҳлил намуда, ақидаву назарияҳо ва ҷаҳонбинии бой доштани ӯро қайд кардааст. Мирзозода оид ба эҷодиёти Носири Хусрав чунин хулосаҳо баровардааст:
*** 1. Носири Хусрав аввал подшоҳпараст бошад ҳам, баъд ба мавқеи халқии зиддифеодалӣ гузаштааст…
*** 2. Ҷаҳонбинии назариявӣ ва ғояҳои ӯ хеле мураккаб ва зиддиятнок аст…
*** 3. Бадбахтии ҷамъиятро аз як тараф аз нобаробарии иқтисодӣ донад, аз дигар тараф онро аз таъсири ҳаракати сеҳрангези сайёраҳо — фалак медонад.
*** 4. Ҷаҳонбинии шоир асоси зуҳди мистикӣ ва таркидунёӣ дорад, вале ба мазҳаби исмоилия такя дорад.
*** 5. Дар эҷодиёти Носири Хусрав панду ҳикматҳо дар шакли тезис ифода шуда, мақоми асосиро ишғол мекунанд.
*** 6. Дар эҷодиёти Носири Хусрав насри илмӣ, фалсафӣ, мазҳабӣ, таърихӣ ва этнографӣ мақоми баландро соҳиб бошанд хам, вале назм дар эҷодиёти ӯ мавқеи намоён дорад. 
*** 7. Дар масъалаи мазҳабӣ, нафрат ба ҳоким ва уламои мазҳаби суннат пайрави ақидаи Кисоии Марвазӣ мебошад.

== Руйхати мақолаҳо ва осори илмии олимон оид ба эҷодиёти Носири Хусрав ==
*** [[Айнӣ Камол]]: Носири Хусрави Қабодиёнӣ «Сарсухан ба Гулчине аз ашъор», Сталинобод, 1957.
*** [[Бертелс, Андрей Евгеневич|А. Е. Бертельс]] «Носир Хисрав и исмаилизм», Москва, 1959
*** Г. А. Ашуров «Решение основного вопроса философии Носири Хисравом», Известия АН Тадж. ССР, № 1, Отделение общественных наук, Душанбе, 1963
*** Г. А. Ашуров «Об отношении Носири Хисрав к Абубакру-ар-Рози», Известия АН Тадж. ССР, № 2, Душанбе, 1963.
*** Додихудоев Х. «Очерки философии исмаилизма», Душанбе, «Дониш», 1976.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
*[[Шамсуддин Могадаси]]

== Адабиёт ==
* Абулафсор Алимуҳаммади Балхӣ. Шуъарои Балх. Балх, 1413 ҳиҷрии қамарӣ
* [[Муҳаммадиқболи Садриддин]]. « Суханварони Балх».-Душанбе, 2010.- С.108-116
* Забебуллоҳ Сафо. Таърихи адабиёт дар Эрон.-ҷ.2, Теҳрон, 1371.- с.443-476
* Фозили Абдуррашид, Қуввати Дод, Қиёмиддин Сатторӣ. Қубодиён — зодгоҳи Носири Хусрав. Ба ифтихори ҳазорумин солгарди зодрӯзи шоир ва мутафаккир Носири Хусрави Қубодиёнӣ. Душанбе: Ому, 2003
* Назариев Рамазон. Социальная философия &quot;Ихван ас-сафа&quot; и Насира Хусрава (сравнительный анализ), Душанбе, 2011. - 350 с.
* Назариев Рамазон, Назарамонов Шаҳбоз. Фарҳанги забони Носири Хусрав. Душанбе, 2017. - 780 с.
* Нозир Арабзода. Ҷаҳони андешаи Носири Хусрав. «Нодир», Душанбе, 2003. 258 с.
* Нозир Арабзода. Мир идей и размышлений Носира Хусрава. Душанбе, «Нодир», 2003. 264 с.

{{Шоирони порсигӯй}}
{{Бузургони адаби форсӣ}}

[[Гурӯҳ:Шоирон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Шоирони форсу тоҷик]]
[[Гурӯҳ:Адабиёти форсу тоҷик]]
[[Гурӯҳ:Шоирон аз рӯи сада]]
[[Гурӯҳ:Шоирони порсигӯ]]
[[Гурӯҳ:Файласуфони асри XI]]


{{poet-stub}}</text>
      <sha1>6en613uwp83xxdj95nlzcsi2f2eguq5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309969</id>
      <parentid>1309968</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:44:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18479" xml:space="preserve">{{Адиб
 |ном                  = Носири Хусрав
 |тасвир               = Stamps of Tajikistan, 030-03.jpg
 |номи аслӣ            = {{lang-fa|{{Nastaliq|ناصر خسرو قبادیانی}}}}
 |ном ҳангоми таваллуд     =  Abu Mo’in Hamid ad-Din Nasir ibn Khusraw al-Qubadiani or Nāsir Khusraw Qubādiyānī Balkhi
|шаҳрвандӣ=[[Давлати Ғазнавиён]]
[[Ғуриён]]}}
'''Носири Хусрав''' ({{lang-fa|'''ابومعین ناصر بن خسرو بن حارث قبادیانی بلخی'''، معروف به '''ناصرخسرو'''}}) — [[нависанда]], [[файласуф]], [[шоир]], [[адиб]] ва мутафаккири барҷастаи [[Тоҷикон|тоҷик]].

== Зиндагинома ==
Носири Хусрав соли 1004 дар шаҳри Қубодиён, ки дар қисми ҷанубии Тоҷикистони имрӯза ҷойгир аст, дар хонаводаи [[деҳқон]] ба дунё омадааст. Номи пурраи ӯ чунин аст: Абумуиниддин Носири Хусрави Қубодиёнӣ. Аён аст, ки номаш Носир, номи падараш Хусрав, тахаллусаш Абумуиниддин ва Қубодиёнӣ нисбааш мебошад. Падараш деҳқон буд ва Носири Хусрав баробари ёд гирифтани кори деҳқонӣ, хату савод ҳам баровард. Қайд кардан лозим аст, ки дар он замонҳо шахси бадавлату молдорро деҳқон мегуфтанд ва онҳо дар назди дигар табақаҳои ҷомеа обрӯи калон доштанд. Баъд аз ин Носир дар мактаб маълумоти ибтидоиро гирифта, пас аз он таҳсилро дар мадрасаи Балх давом дод. Дар давоми таҳсил махсусан ба омӯзиши илмҳои [[фалсафа]], [[мантиқ]] ва табиатшиносӣ бештар майл зоҳир мекард. Носири Хусрав солҳои 30-юми асри XI ҳамчун [[шоир]] ва олими забардаст ном баровард. Муддате дар даргоҳи Султон [[Маҳмуди Ғазнавӣ]] дар корҳои маъмурии молиявӣ хидмат кардааст. Соли 1037 дар Хуросон табаддулоти давлатӣ оғоз ёфт. Носири Хусрав муддате дар девони молиёти [[Салҷуқиён]] хидмат намудааст. Носири Хусрав бар замми хидмати дарбор, бо корҳои деҳқонӣ низ машғул буд. Оҳиста — оҳиста хидмати дарборӣ ба дилаш зад, чунки дар хидмат тазъиқу фишор ва аз фосидон бадӣ медид. Дӯсти ҳақиқии беғаразро надошт, касеро ки медид, хушомадгӯю риёкор буда, барои худ баҳрае меҷуст. Носири Хусрав ин гуна дӯстони риёкорро чашми дидан надошт ва аз онҳо худро дур медошт. Ҳамаи ин сабаб шуданд, ки ӯ тарки хидмати дарбор намуда, ба сафар тайёрӣ дид. Мақсади сафар карданаш шинос шудан бо ҳаёт ва зисту зиндагонии мардум, табиати кишварҳо, шаҳрҳо буд ва инчунин ӯ мехост бо мундариҷа ва таълимоти мазҳаби исмоилия дар минтақаҳои гуногун шинос шавад. Исмоилиён як шохаи машҳури шииён дар асрҳои X—XII буданд. Носири Хисрав ба ин мазҳаб аз он сабаб майл дошт, ки онҳо ба ривоҷи илму дониш диққат медоданд ва тарафдори озодфикрӣ буданд. Носири Хусрав молу мулкашро ба бечорагон тақсим карда, соли [[1045]] бо бародараш Абусаид ба сафар баромад. Ин сафараш 7 сол давом карда, ӯ аз Эрони Ғарбӣ, [[Ироқ]] ва [[Арабистони Саудӣ|Арабистону]] [[Миср]]&lt;nowiki/&gt;дидан кард. Дар ин муддат Носири Хисрав [[исмоилия|ҷараёни исмоилияро]] бештар омӯхта, худ тарғибгари ин ҷараён шуд. Соли [[1052]]Носири Хусрав ба [[Хуросон]] баргашт. Вай боз кори деҳқониашро ба роҳ монда, акнун пайваста дар байни мардум [[исмоилия|мазҳаби исмоилияро]] ташвиқу тарғиб мекард, ки ин қаҳру ғазаби суннипарастонро ба амал овард. Носири Хусрав ба таъқиб дучор шуд ва дар Хуросон зистани ӯ хавфнок гардид. Вай дар чанд ҷойгоҳ паноҳ бурда ва оқибат ба кӯҳистони дурдасти Бадахшон, дараи Юмгон, дар паноҳи мардуми олиҳиммати Бадахшон боқимондаи умрашро гузаронид. Носири Хусрав дар ғарибӣ ва дур аз ватани аҷдодӣ худро нороҳат ҳис мекард, мулки [[Хуросон]]ро ёд мекард, бар замми он дар ин ҷо имконияти шуғли деҳқонӣ ҳам набуд. Носири Хусрав дигар ба Хуросон баргашта натавонист. Вай қариб ҳамаи асарҳояшро дар ҳамин ҷо навишта, онҳоро ба мулкҳои дигар равон кардааст. Соли [[1088]] Носири Хусрав дар Юмгон аз олам чашм пӯшид.

== Эҷодиёт ==
Китоби [[Сафарнома]] мушоҳидаҳои нависандаро аз сафари ҳафтсола бо насри равону сода инъикос кардааст. Ин асар аҳамияти бадеию таърихӣ дорад, ҳодисаҳои он вокеӣ мебошанд. Нависанда ҳар он чизеро, ки дар сафар дидааст ва таассуроте, ки ҳосил кардааст, ҳамон хел айнан баён намудааст. Масалан, дар сифати шаҳри Байтулмуқаддас (Иерусалим) менависад: «Шаҳрест бар сари кӯҳе ниҳода ва об нест, магар аз борон ва дар рустоҳо об аст, аммо ба шаҳр нест. Ин шаҳр бар сари санг ниҳодааст ва шаҳри бузург аст, он вақт ки дидам, бист ҳазор мардум дар вай буданд. Ва бозорҳои неку ва биноҳои олӣ дорад ва ҳама замини шаҳр бар тахтасангҳое фарш андохта ва ҳар куҷо кӯҳ будааст ва баландӣ буридаанд ва ҳамвор карда чунон ки борон борад, ҳама замин покиза шуста шавад».
Дар Сафарнома Носири Хусрав манзараҳои табиати кишварҳои гуногун, анъанаҳои мардум, ободии шаҳрҳоро ба таври муфассал нақл кардааст.

Девони ашъори Носири Хусрав аз қасидаҳои мазҳабӣ, фалсафавӣ ва иҷтимоӣ, ғазалхо, рубоиҳо ва қитъаҳо иборат буда, 11000 байтро ташкил медиҳад.

«Рӯшноинома» маснавиест иборат аз 592 байт ва он дар муддати як ҳафта эҷод шудааст. Дар ин асар масъалаҳои ахлоқию фалсафӣ инъикос гардидаанд.

«Саодатнома» аз 300 байт иборат буда, қисман такрор ва қисман давоми «Рӯшноинома» мебошад. Дар он ақидаҳои панду ахлоқӣ, дар бораи муносибати байни одамон, дар бораи меҳнат ва аҳли кор, авлиё ва ҳукамо, ақл ва имон, дар бораи танҳоӣ, тарки дунё ва қаноат, мазаммати синфи ҳоким ва муфтхӯрон ақидаҳои арзишманд изҳор шудаанд.

Дар эҷодиёти Носири Хисрав панду насиҳат бисёр вомехӯрад:

: '''Дар мавриди баёни аҳамияти панду андарз:'''
&lt;center&gt;
: Насиҳат бишнав ар талх ояд аз ёр,
: Ки дар охир ба ширинӣ расад кор.
&lt;/center&gt;
: '''Дар бораи айби худро дидан ва дигаронро айб накардан:'''
&lt;center&gt;
: Макун айби касон, гар метавонӣ,
: Ки ту, эй дӯст, айби худ надонӣ.
&lt;/center&gt;
: '''Оиди некиро фаромӯш накардан:'''
&lt;center&gt;
: Касе, к-ӯ бо ту некӣ кард як бор, 
: Ҳамеша он накуӣ ёд медор. 
&lt;/center&gt;
: '''Оиди донишомӯзӣ:'''
&lt;center&gt;
: Сар андар ҷустани дониш ниҳодам, 
: Накардам рӯзгори хеш бебар
: Намонд аз ҳеч гун дониш, ки ман з-он
: Накардам истифодат бешу камтар.
&lt;/center&gt;
: '''Андар сифоти касбу ҳунар:'''
&lt;center&gt;
: Беҳ аз саннои олам деҳкон аст,
: Ки вахшу тайрро роҳатрасон аст.
: Ҷаҳонро хуррамӣ аз деҳқон аст,
: Ки вахшу тайрро роҳатрасон аст.
&lt;/center&gt;

== Ҳакими бузург ==
&lt;center&gt;
:: Носири Хусрави шоҳи банда навоз,
:: Искандараму саги туям аз дарвоз
:: Ҳар кас, ки ба даргоҳи ту ояд ба ниёз.
:: Навмед зи даргоҳи ту кай гардад боз.
(эҷодиёти даҳонии халқ)
&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;
:: Ба пирӣ хидмати модар падар кун,
:: Ҷавонию ҷунун аз сар бадар кун.
:: Мазан таъна бар эшон аз дили сер,
:: Ки то ёбӣ замон гардӣ ту ҳам пир.
&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;
:: Зи паси Фотимиён рав, ки ба фармони Худо,
:: Умматонро зи паси ҷаду падар раҳбаранд.
:: Эй писар, дини Муҳаммад ба масал чун ҷасадест,
:: Ки ба ин шуҳра ҷасад Фотимиён ҳамчу саранд.
&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;
Носири Хусрав
&lt;/center&gt;
:: Фузун хоҳӣ бақо, дилҳо маёзор,
:: Ки доим дерзӣ бошад камозор…
:: Ҳамша некхоҳи мардумон бош,
:: Ба некӣ кӯш в-он гаҳ дар амон бош.
:: Мурувват нест, ар афтодагоне,
:: Ба раҳ биниву худ маркаб биронӣ.
:: Зи некон бош, андар некӯӣ кӯш,
:: Макун некии кас аз дил фаромӯш.
:: Ба некон умри созу барг хоҳад,
:: Бадонро халқи олам марг хоҳад.

                                
:: Рӯзе зи сари санг уқобе ба ҳаво хост,
:: Аз баҳри тамаъ болу пари хеш биёрост.
:: Ба ростии бол назар карду чунин гуфт:
:: «Имрӯз ҳама рӯйи замин зери пари мост!»
:: Гар авҷ бигарам бипарам аз назари шед,
:: Мебинам агар заррае андар таги дарёст.
:: Гар бар сари хошок яке паша биҷунбад,
:: Ҷунбидани он паша аён дар назари мост.
:: Бисёр манӣ карду зи тақдир натарсид,
:: Бингар, ки аз ин чархи ҷафопеша чӣ бархост.
:: Ногаҳ зи камингоҳ яке сахткамоне,
:: Тире зи қазову қадар андохт бар ӯ рост.
:: Бар боли уқоб омада он тири ҷигарсӯз,
:: В-аз абр мар-ӯро ба сӯйи хок фурӯ кост.
:: Бар хок биафтоду биғалтид чу моҳӣ,
:: В-он гоҳ пари хеш кашид аз чапу аз рост.
:: Гуфто: «Аҷаб аст ин, ки зи чӯб асту зи оҳан,
:: Ин тезиву тундиву паридан-ш куҷо хост».
:: Бар тир нигоҳ карду пари хеш бар ӯ дид,
:: Гуфто: «Зи кӣ нолем, ки аз мост, ки бар мост».
:: Ҳуҷҷат ту маниро зи сари хеш бадар кун,
:: Бингар ба уқобе, ки манӣ карду чиҳо хост.

== Корҳои илмӣ ва мақолаҳо дар бораи Носири Хусрав ==
Олими шӯравии тоҷик Холиқ Мирзозода дар китоби худ «Таърихи адабиёти тоҷик» эҷодиёти Носири Хусравро ҳаматарафа таҳлил намуда, ақидаву назарияҳо ва ҷаҳонбинии бой доштани ӯро қайд кардааст. Мирзозода оид ба эҷодиёти Носири Хусрав чунин хулосаҳо баровардааст:
*** 1. Носири Хусрав аввал подшоҳпараст бошад ҳам, баъд ба мавқеи халқии зиддифеодалӣ гузаштааст…
*** 2. Ҷаҳонбинии назариявӣ ва ғояҳои ӯ хеле мураккаб ва зиддиятнок аст…
*** 3. Бадбахтии ҷамъиятро аз як тараф аз нобаробарии иқтисодӣ донад, аз дигар тараф онро аз таъсири ҳаракати сеҳрангези сайёраҳо — фалак медонад.
*** 4. Ҷаҳонбинии шоир асоси зуҳди мистикӣ ва таркидунёӣ дорад, вале ба мазҳаби исмоилия такя дорад.
*** 5. Дар эҷодиёти Носири Хусрав панду ҳикматҳо дар шакли тезис ифода шуда, мақоми асосиро ишғол мекунанд.
*** 6. Дар эҷодиёти Носири Хусрав насри илмӣ, фалсафӣ, мазҳабӣ, таърихӣ ва этнографӣ мақоми баландро соҳиб бошанд хам, вале назм дар эҷодиёти ӯ мавқеи намоён дорад. 
*** 7. Дар масъалаи мазҳабӣ, нафрат ба ҳоким ва уламои мазҳаби суннат пайрави ақидаи Кисоии Марвазӣ мебошад.

== Руйхати мақолаҳо ва осори илмии олимон оид ба эҷодиёти Носири Хусрав ==
*** [[Айнӣ Камол]]: Носири Хусрави Қабодиёнӣ «Сарсухан ба Гулчине аз ашъор», Сталинобод, 1957.
*** [[Бертелс, Андрей Евгеневич|А. Е. Бертельс]] «Носир Хисрав и исмаилизм», Москва, 1959
*** Г. А. Ашуров «Решение основного вопроса философии Носири Хисравом», Известия АН Тадж. ССР, № 1, Отделение общественных наук, Душанбе, 1963
*** Г. А. Ашуров «Об отношении Носири Хисрав к Абубакру-ар-Рози», Известия АН Тадж. ССР, № 2, Душанбе, 1963.
*** Додихудоев Х. «Очерки философии исмаилизма», Душанбе, «Дониш», 1976.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
*[[Шамсуддин Могадаси]]

== Адабиёт ==
* Абулафсор Алимуҳаммади Балхӣ. Шуъарои Балх. Балх, 1413 ҳиҷрии қамарӣ
* [[Муҳаммадиқболи Садриддин]]. « Суханварони Балх».-Душанбе, 2010.- С.108-116
* Забебуллоҳ Сафо. Таърихи адабиёт дар Эрон.-ҷ.2, Теҳрон, 1371.- с.443-476
* Фозили Абдуррашид, Қуввати Дод, Қиёмиддин Сатторӣ. Қубодиён — зодгоҳи Носири Хусрав. Ба ифтихори ҳазорумин солгарди зодрӯзи шоир ва мутафаккир Носири Хусрави Қубодиёнӣ. Душанбе: Ому, 2003
* Назариев Рамазон. Социальная философия &quot;Ихван ас-сафа&quot; и Насира Хусрава (сравнительный анализ), Душанбе, 2011. - 350 с.
* Назариев Рамазон, Назарамонов Шаҳбоз. Фарҳанги забони Носири Хусрав. Душанбе, 2017. - 780 с.
* Нозир Арабзода. Ҷаҳони андешаи Носири Хусрав. «Нодир», Душанбе, 2003. 258 с.
* Нозир Арабзода. Мир идей и размышлений Носира Хусрава. Душанбе, «Нодир», 2003. 264 с.

{{Шоирони порсигӯй}}
{{Бузургони адаби форсӣ}}

[[Гурӯҳ:Шоирон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Шоирони форсу тоҷик]]
[[Гурӯҳ:Адабиёти форсу тоҷик]]
[[Гурӯҳ:Шоирон аз рӯи сада]]
[[Гурӯҳ:Шоирони порсигӯ]]
[[Гурӯҳ:Файласуфони асри XI]]


{{poet-stub}}</text>
      <sha1>dylgledsv9a6z31mm10d7s23fhmhyve</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309970</id>
      <parentid>1309969</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:48:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <comment>/* Преамбула */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18535" xml:space="preserve">{{Адиб
 |ном                  = Носири Хусрав
 |тасвир               = Stamps of Tajikistan, 030-03.jpg
 |номи аслӣ            = {{lang-fa|{{Nastaliq|ناصر خسرو قبادیانی}}}}
 |ном ҳангоми таваллуд     =  Абу Муиз Ҳомидуддин Носир ибнӣ Хусрав ал-Қабодиёнӣ ё Носир Хусрав Қабодиёнӣ Балхӣ
|шаҳрвандӣ=[[Давлати Ғазнавиён]]
[[Ғуриён]]}}
'''Носири Хусрав''' ({{lang-fa|'''ابومعین ناصر بن خسرو بن حارث قبادیانی بلخی'''، معروف به '''ناصرخسرو'''}}) — [[нависанда]], [[файласуф]], [[шоир]], [[адиб]] ва мутафаккири барҷастаи [[Тоҷикон|тоҷик]].

== Зиндагинома ==
Носири Хусрав соли 1004 дар шаҳри Қубодиён, ки дар қисми ҷанубии Тоҷикистони имрӯза ҷойгир аст, дар хонаводаи [[деҳқон]] ба дунё омадааст. Номи пурраи ӯ чунин аст: Абумуиниддин Носири Хусрави Қубодиёнӣ. Аён аст, ки номаш Носир, номи падараш Хусрав, тахаллусаш Абумуиниддин ва Қубодиёнӣ нисбааш мебошад. Падараш деҳқон буд ва Носири Хусрав баробари ёд гирифтани кори деҳқонӣ, хату савод ҳам баровард. Қайд кардан лозим аст, ки дар он замонҳо шахси бадавлату молдорро деҳқон мегуфтанд ва онҳо дар назди дигар табақаҳои ҷомеа обрӯи калон доштанд. Баъд аз ин Носир дар мактаб маълумоти ибтидоиро гирифта, пас аз он таҳсилро дар мадрасаи Балх давом дод. Дар давоми таҳсил махсусан ба омӯзиши илмҳои [[фалсафа]], [[мантиқ]] ва табиатшиносӣ бештар майл зоҳир мекард. Носири Хусрав солҳои 30-юми асри XI ҳамчун [[шоир]] ва олими забардаст ном баровард. Муддате дар даргоҳи Султон [[Маҳмуди Ғазнавӣ]] дар корҳои маъмурии молиявӣ хидмат кардааст. Соли 1037 дар Хуросон табаддулоти давлатӣ оғоз ёфт. Носири Хусрав муддате дар девони молиёти [[Салҷуқиён]] хидмат намудааст. Носири Хусрав бар замми хидмати дарбор, бо корҳои деҳқонӣ низ машғул буд. Оҳиста — оҳиста хидмати дарборӣ ба дилаш зад, чунки дар хидмат тазъиқу фишор ва аз фосидон бадӣ медид. Дӯсти ҳақиқии беғаразро надошт, касеро ки медид, хушомадгӯю риёкор буда, барои худ баҳрае меҷуст. Носири Хусрав ин гуна дӯстони риёкорро чашми дидан надошт ва аз онҳо худро дур медошт. Ҳамаи ин сабаб шуданд, ки ӯ тарки хидмати дарбор намуда, ба сафар тайёрӣ дид. Мақсади сафар карданаш шинос шудан бо ҳаёт ва зисту зиндагонии мардум, табиати кишварҳо, шаҳрҳо буд ва инчунин ӯ мехост бо мундариҷа ва таълимоти мазҳаби исмоилия дар минтақаҳои гуногун шинос шавад. Исмоилиён як шохаи машҳури шииён дар асрҳои X—XII буданд. Носири Хисрав ба ин мазҳаб аз он сабаб майл дошт, ки онҳо ба ривоҷи илму дониш диққат медоданд ва тарафдори озодфикрӣ буданд. Носири Хусрав молу мулкашро ба бечорагон тақсим карда, соли [[1045]] бо бародараш Абусаид ба сафар баромад. Ин сафараш 7 сол давом карда, ӯ аз Эрони Ғарбӣ, [[Ироқ]] ва [[Арабистони Саудӣ|Арабистону]] [[Миср]]&lt;nowiki/&gt;дидан кард. Дар ин муддат Носири Хисрав [[исмоилия|ҷараёни исмоилияро]] бештар омӯхта, худ тарғибгари ин ҷараён шуд. Соли [[1052]]Носири Хусрав ба [[Хуросон]] баргашт. Вай боз кори деҳқониашро ба роҳ монда, акнун пайваста дар байни мардум [[исмоилия|мазҳаби исмоилияро]] ташвиқу тарғиб мекард, ки ин қаҳру ғазаби суннипарастонро ба амал овард. Носири Хусрав ба таъқиб дучор шуд ва дар Хуросон зистани ӯ хавфнок гардид. Вай дар чанд ҷойгоҳ паноҳ бурда ва оқибат ба кӯҳистони дурдасти Бадахшон, дараи Юмгон, дар паноҳи мардуми олиҳиммати Бадахшон боқимондаи умрашро гузаронид. Носири Хусрав дар ғарибӣ ва дур аз ватани аҷдодӣ худро нороҳат ҳис мекард, мулки [[Хуросон]]ро ёд мекард, бар замми он дар ин ҷо имконияти шуғли деҳқонӣ ҳам набуд. Носири Хусрав дигар ба Хуросон баргашта натавонист. Вай қариб ҳамаи асарҳояшро дар ҳамин ҷо навишта, онҳоро ба мулкҳои дигар равон кардааст. Соли [[1088]] Носири Хусрав дар Юмгон аз олам чашм пӯшид.

== Эҷодиёт ==
Китоби [[Сафарнома]] мушоҳидаҳои нависандаро аз сафари ҳафтсола бо насри равону сода инъикос кардааст. Ин асар аҳамияти бадеию таърихӣ дорад, ҳодисаҳои он вокеӣ мебошанд. Нависанда ҳар он чизеро, ки дар сафар дидааст ва таассуроте, ки ҳосил кардааст, ҳамон хел айнан баён намудааст. Масалан, дар сифати шаҳри Байтулмуқаддас (Иерусалим) менависад: «Шаҳрест бар сари кӯҳе ниҳода ва об нест, магар аз борон ва дар рустоҳо об аст, аммо ба шаҳр нест. Ин шаҳр бар сари санг ниҳодааст ва шаҳри бузург аст, он вақт ки дидам, бист ҳазор мардум дар вай буданд. Ва бозорҳои неку ва биноҳои олӣ дорад ва ҳама замини шаҳр бар тахтасангҳое фарш андохта ва ҳар куҷо кӯҳ будааст ва баландӣ буридаанд ва ҳамвор карда чунон ки борон борад, ҳама замин покиза шуста шавад».
Дар Сафарнома Носири Хусрав манзараҳои табиати кишварҳои гуногун, анъанаҳои мардум, ободии шаҳрҳоро ба таври муфассал нақл кардааст.

Девони ашъори Носири Хусрав аз қасидаҳои мазҳабӣ, фалсафавӣ ва иҷтимоӣ, ғазалхо, рубоиҳо ва қитъаҳо иборат буда, 11000 байтро ташкил медиҳад.

«Рӯшноинома» маснавиест иборат аз 592 байт ва он дар муддати як ҳафта эҷод шудааст. Дар ин асар масъалаҳои ахлоқию фалсафӣ инъикос гардидаанд.

«Саодатнома» аз 300 байт иборат буда, қисман такрор ва қисман давоми «Рӯшноинома» мебошад. Дар он ақидаҳои панду ахлоқӣ, дар бораи муносибати байни одамон, дар бораи меҳнат ва аҳли кор, авлиё ва ҳукамо, ақл ва имон, дар бораи танҳоӣ, тарки дунё ва қаноат, мазаммати синфи ҳоким ва муфтхӯрон ақидаҳои арзишманд изҳор шудаанд.

Дар эҷодиёти Носири Хисрав панду насиҳат бисёр вомехӯрад:

: '''Дар мавриди баёни аҳамияти панду андарз:'''
&lt;center&gt;
: Насиҳат бишнав ар талх ояд аз ёр,
: Ки дар охир ба ширинӣ расад кор.
&lt;/center&gt;
: '''Дар бораи айби худро дидан ва дигаронро айб накардан:'''
&lt;center&gt;
: Макун айби касон, гар метавонӣ,
: Ки ту, эй дӯст, айби худ надонӣ.
&lt;/center&gt;
: '''Оиди некиро фаромӯш накардан:'''
&lt;center&gt;
: Касе, к-ӯ бо ту некӣ кард як бор, 
: Ҳамеша он накуӣ ёд медор. 
&lt;/center&gt;
: '''Оиди донишомӯзӣ:'''
&lt;center&gt;
: Сар андар ҷустани дониш ниҳодам, 
: Накардам рӯзгори хеш бебар
: Намонд аз ҳеч гун дониш, ки ман з-он
: Накардам истифодат бешу камтар.
&lt;/center&gt;
: '''Андар сифоти касбу ҳунар:'''
&lt;center&gt;
: Беҳ аз саннои олам деҳкон аст,
: Ки вахшу тайрро роҳатрасон аст.
: Ҷаҳонро хуррамӣ аз деҳқон аст,
: Ки вахшу тайрро роҳатрасон аст.
&lt;/center&gt;

== Ҳакими бузург ==
&lt;center&gt;
:: Носири Хусрави шоҳи банда навоз,
:: Искандараму саги туям аз дарвоз
:: Ҳар кас, ки ба даргоҳи ту ояд ба ниёз.
:: Навмед зи даргоҳи ту кай гардад боз.
(эҷодиёти даҳонии халқ)
&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;
:: Ба пирӣ хидмати модар падар кун,
:: Ҷавонию ҷунун аз сар бадар кун.
:: Мазан таъна бар эшон аз дили сер,
:: Ки то ёбӣ замон гардӣ ту ҳам пир.
&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;
:: Зи паси Фотимиён рав, ки ба фармони Худо,
:: Умматонро зи паси ҷаду падар раҳбаранд.
:: Эй писар, дини Муҳаммад ба масал чун ҷасадест,
:: Ки ба ин шуҳра ҷасад Фотимиён ҳамчу саранд.
&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;
Носири Хусрав
&lt;/center&gt;
:: Фузун хоҳӣ бақо, дилҳо маёзор,
:: Ки доим дерзӣ бошад камозор…
:: Ҳамша некхоҳи мардумон бош,
:: Ба некӣ кӯш в-он гаҳ дар амон бош.
:: Мурувват нест, ар афтодагоне,
:: Ба раҳ биниву худ маркаб биронӣ.
:: Зи некон бош, андар некӯӣ кӯш,
:: Макун некии кас аз дил фаромӯш.
:: Ба некон умри созу барг хоҳад,
:: Бадонро халқи олам марг хоҳад.

                                
:: Рӯзе зи сари санг уқобе ба ҳаво хост,
:: Аз баҳри тамаъ болу пари хеш биёрост.
:: Ба ростии бол назар карду чунин гуфт:
:: «Имрӯз ҳама рӯйи замин зери пари мост!»
:: Гар авҷ бигарам бипарам аз назари шед,
:: Мебинам агар заррае андар таги дарёст.
:: Гар бар сари хошок яке паша биҷунбад,
:: Ҷунбидани он паша аён дар назари мост.
:: Бисёр манӣ карду зи тақдир натарсид,
:: Бингар, ки аз ин чархи ҷафопеша чӣ бархост.
:: Ногаҳ зи камингоҳ яке сахткамоне,
:: Тире зи қазову қадар андохт бар ӯ рост.
:: Бар боли уқоб омада он тири ҷигарсӯз,
:: В-аз абр мар-ӯро ба сӯйи хок фурӯ кост.
:: Бар хок биафтоду биғалтид чу моҳӣ,
:: В-он гоҳ пари хеш кашид аз чапу аз рост.
:: Гуфто: «Аҷаб аст ин, ки зи чӯб асту зи оҳан,
:: Ин тезиву тундиву паридан-ш куҷо хост».
:: Бар тир нигоҳ карду пари хеш бар ӯ дид,
:: Гуфто: «Зи кӣ нолем, ки аз мост, ки бар мост».
:: Ҳуҷҷат ту маниро зи сари хеш бадар кун,
:: Бингар ба уқобе, ки манӣ карду чиҳо хост.

== Корҳои илмӣ ва мақолаҳо дар бораи Носири Хусрав ==
Олими шӯравии тоҷик Холиқ Мирзозода дар китоби худ «Таърихи адабиёти тоҷик» эҷодиёти Носири Хусравро ҳаматарафа таҳлил намуда, ақидаву назарияҳо ва ҷаҳонбинии бой доштани ӯро қайд кардааст. Мирзозода оид ба эҷодиёти Носири Хусрав чунин хулосаҳо баровардааст:
*** 1. Носири Хусрав аввал подшоҳпараст бошад ҳам, баъд ба мавқеи халқии зиддифеодалӣ гузаштааст…
*** 2. Ҷаҳонбинии назариявӣ ва ғояҳои ӯ хеле мураккаб ва зиддиятнок аст…
*** 3. Бадбахтии ҷамъиятро аз як тараф аз нобаробарии иқтисодӣ донад, аз дигар тараф онро аз таъсири ҳаракати сеҳрангези сайёраҳо — фалак медонад.
*** 4. Ҷаҳонбинии шоир асоси зуҳди мистикӣ ва таркидунёӣ дорад, вале ба мазҳаби исмоилия такя дорад.
*** 5. Дар эҷодиёти Носири Хусрав панду ҳикматҳо дар шакли тезис ифода шуда, мақоми асосиро ишғол мекунанд.
*** 6. Дар эҷодиёти Носири Хусрав насри илмӣ, фалсафӣ, мазҳабӣ, таърихӣ ва этнографӣ мақоми баландро соҳиб бошанд хам, вале назм дар эҷодиёти ӯ мавқеи намоён дорад. 
*** 7. Дар масъалаи мазҳабӣ, нафрат ба ҳоким ва уламои мазҳаби суннат пайрави ақидаи Кисоии Марвазӣ мебошад.

== Руйхати мақолаҳо ва осори илмии олимон оид ба эҷодиёти Носири Хусрав ==
*** [[Айнӣ Камол]]: Носири Хусрави Қабодиёнӣ «Сарсухан ба Гулчине аз ашъор», Сталинобод, 1957.
*** [[Бертелс, Андрей Евгеневич|А. Е. Бертельс]] «Носир Хисрав и исмаилизм», Москва, 1959
*** Г. А. Ашуров «Решение основного вопроса философии Носири Хисравом», Известия АН Тадж. ССР, № 1, Отделение общественных наук, Душанбе, 1963
*** Г. А. Ашуров «Об отношении Носири Хисрав к Абубакру-ар-Рози», Известия АН Тадж. ССР, № 2, Душанбе, 1963.
*** Додихудоев Х. «Очерки философии исмаилизма», Душанбе, «Дониш», 1976.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
*[[Шамсуддин Могадаси]]

== Адабиёт ==
* Абулафсор Алимуҳаммади Балхӣ. Шуъарои Балх. Балх, 1413 ҳиҷрии қамарӣ
* [[Муҳаммадиқболи Садриддин]]. « Суханварони Балх».-Душанбе, 2010.- С.108-116
* Забебуллоҳ Сафо. Таърихи адабиёт дар Эрон.-ҷ.2, Теҳрон, 1371.- с.443-476
* Фозили Абдуррашид, Қуввати Дод, Қиёмиддин Сатторӣ. Қубодиён — зодгоҳи Носири Хусрав. Ба ифтихори ҳазорумин солгарди зодрӯзи шоир ва мутафаккир Носири Хусрави Қубодиёнӣ. Душанбе: Ому, 2003
* Назариев Рамазон. Социальная философия &quot;Ихван ас-сафа&quot; и Насира Хусрава (сравнительный анализ), Душанбе, 2011. - 350 с.
* Назариев Рамазон, Назарамонов Шаҳбоз. Фарҳанги забони Носири Хусрав. Душанбе, 2017. - 780 с.
* Нозир Арабзода. Ҷаҳони андешаи Носири Хусрав. «Нодир», Душанбе, 2003. 258 с.
* Нозир Арабзода. Мир идей и размышлений Носира Хусрава. Душанбе, «Нодир», 2003. 264 с.

{{Шоирони порсигӯй}}
{{Бузургони адаби форсӣ}}

[[Гурӯҳ:Шоирон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Шоирони форсу тоҷик]]
[[Гурӯҳ:Адабиёти форсу тоҷик]]
[[Гурӯҳ:Шоирон аз рӯи сада]]
[[Гурӯҳ:Шоирони порсигӯ]]
[[Гурӯҳ:Файласуфони асри XI]]


{{poet-stub}}</text>
      <sha1>12jtvrvtqapu9hmw4n6hw3pqapxcsuh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309971</id>
      <parentid>1309970</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:49:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18535" xml:space="preserve">{{Адиб
 |ном                  = Носири Хусрав
 |тасвир               = Stamps of Tajikistan, 030-03.jpg
 |номи аслӣ            = {{lang-fa|{{Nastaliq|ناصر خسرو قبادیانی}}}}
 |ном ҳангоми таваллуд     =  Абу Муиз Ҳомидуддин Носир ибнӣ Хусрав ал-Қубодиёнӣ ё Носир Хусрав Қубодиёнӣ Балхӣ
|шаҳрвандӣ=[[Давлати Ғазнавиён]]
[[Ғуриён]]}}
'''Носири Хусрав''' ({{lang-fa|'''ابومعین ناصر بن خسرو بن حارث قبادیانی بلخی'''، معروف به '''ناصرخسرو'''}}) — [[нависанда]], [[файласуф]], [[шоир]], [[адиб]] ва мутафаккири барҷастаи [[Тоҷикон|тоҷик]].

== Зиндагинома ==
Носири Хусрав соли 1004 дар шаҳри Қубодиён, ки дар қисми ҷанубии Тоҷикистони имрӯза ҷойгир аст, дар хонаводаи [[деҳқон]] ба дунё омадааст. Номи пурраи ӯ чунин аст: Абумуиниддин Носири Хусрави Қубодиёнӣ. Аён аст, ки номаш Носир, номи падараш Хусрав, тахаллусаш Абумуиниддин ва Қубодиёнӣ нисбааш мебошад. Падараш деҳқон буд ва Носири Хусрав баробари ёд гирифтани кори деҳқонӣ, хату савод ҳам баровард. Қайд кардан лозим аст, ки дар он замонҳо шахси бадавлату молдорро деҳқон мегуфтанд ва онҳо дар назди дигар табақаҳои ҷомеа обрӯи калон доштанд. Баъд аз ин Носир дар мактаб маълумоти ибтидоиро гирифта, пас аз он таҳсилро дар мадрасаи Балх давом дод. Дар давоми таҳсил махсусан ба омӯзиши илмҳои [[фалсафа]], [[мантиқ]] ва табиатшиносӣ бештар майл зоҳир мекард. Носири Хусрав солҳои 30-юми асри XI ҳамчун [[шоир]] ва олими забардаст ном баровард. Муддате дар даргоҳи Султон [[Маҳмуди Ғазнавӣ]] дар корҳои маъмурии молиявӣ хидмат кардааст. Соли 1037 дар Хуросон табаддулоти давлатӣ оғоз ёфт. Носири Хусрав муддате дар девони молиёти [[Салҷуқиён]] хидмат намудааст. Носири Хусрав бар замми хидмати дарбор, бо корҳои деҳқонӣ низ машғул буд. Оҳиста — оҳиста хидмати дарборӣ ба дилаш зад, чунки дар хидмат тазъиқу фишор ва аз фосидон бадӣ медид. Дӯсти ҳақиқии беғаразро надошт, касеро ки медид, хушомадгӯю риёкор буда, барои худ баҳрае меҷуст. Носири Хусрав ин гуна дӯстони риёкорро чашми дидан надошт ва аз онҳо худро дур медошт. Ҳамаи ин сабаб шуданд, ки ӯ тарки хидмати дарбор намуда, ба сафар тайёрӣ дид. Мақсади сафар карданаш шинос шудан бо ҳаёт ва зисту зиндагонии мардум, табиати кишварҳо, шаҳрҳо буд ва инчунин ӯ мехост бо мундариҷа ва таълимоти мазҳаби исмоилия дар минтақаҳои гуногун шинос шавад. Исмоилиён як шохаи машҳури шииён дар асрҳои X—XII буданд. Носири Хисрав ба ин мазҳаб аз он сабаб майл дошт, ки онҳо ба ривоҷи илму дониш диққат медоданд ва тарафдори озодфикрӣ буданд. Носири Хусрав молу мулкашро ба бечорагон тақсим карда, соли [[1045]] бо бародараш Абусаид ба сафар баромад. Ин сафараш 7 сол давом карда, ӯ аз Эрони Ғарбӣ, [[Ироқ]] ва [[Арабистони Саудӣ|Арабистону]] [[Миср]]&lt;nowiki/&gt;дидан кард. Дар ин муддат Носири Хисрав [[исмоилия|ҷараёни исмоилияро]] бештар омӯхта, худ тарғибгари ин ҷараён шуд. Соли [[1052]]Носири Хусрав ба [[Хуросон]] баргашт. Вай боз кори деҳқониашро ба роҳ монда, акнун пайваста дар байни мардум [[исмоилия|мазҳаби исмоилияро]] ташвиқу тарғиб мекард, ки ин қаҳру ғазаби суннипарастонро ба амал овард. Носири Хусрав ба таъқиб дучор шуд ва дар Хуросон зистани ӯ хавфнок гардид. Вай дар чанд ҷойгоҳ паноҳ бурда ва оқибат ба кӯҳистони дурдасти Бадахшон, дараи Юмгон, дар паноҳи мардуми олиҳиммати Бадахшон боқимондаи умрашро гузаронид. Носири Хусрав дар ғарибӣ ва дур аз ватани аҷдодӣ худро нороҳат ҳис мекард, мулки [[Хуросон]]ро ёд мекард, бар замми он дар ин ҷо имконияти шуғли деҳқонӣ ҳам набуд. Носири Хусрав дигар ба Хуросон баргашта натавонист. Вай қариб ҳамаи асарҳояшро дар ҳамин ҷо навишта, онҳоро ба мулкҳои дигар равон кардааст. Соли [[1088]] Носири Хусрав дар Юмгон аз олам чашм пӯшид.

== Эҷодиёт ==
Китоби [[Сафарнома]] мушоҳидаҳои нависандаро аз сафари ҳафтсола бо насри равону сода инъикос кардааст. Ин асар аҳамияти бадеию таърихӣ дорад, ҳодисаҳои он вокеӣ мебошанд. Нависанда ҳар он чизеро, ки дар сафар дидааст ва таассуроте, ки ҳосил кардааст, ҳамон хел айнан баён намудааст. Масалан, дар сифати шаҳри Байтулмуқаддас (Иерусалим) менависад: «Шаҳрест бар сари кӯҳе ниҳода ва об нест, магар аз борон ва дар рустоҳо об аст, аммо ба шаҳр нест. Ин шаҳр бар сари санг ниҳодааст ва шаҳри бузург аст, он вақт ки дидам, бист ҳазор мардум дар вай буданд. Ва бозорҳои неку ва биноҳои олӣ дорад ва ҳама замини шаҳр бар тахтасангҳое фарш андохта ва ҳар куҷо кӯҳ будааст ва баландӣ буридаанд ва ҳамвор карда чунон ки борон борад, ҳама замин покиза шуста шавад».
Дар Сафарнома Носири Хусрав манзараҳои табиати кишварҳои гуногун, анъанаҳои мардум, ободии шаҳрҳоро ба таври муфассал нақл кардааст.

Девони ашъори Носири Хусрав аз қасидаҳои мазҳабӣ, фалсафавӣ ва иҷтимоӣ, ғазалхо, рубоиҳо ва қитъаҳо иборат буда, 11000 байтро ташкил медиҳад.

«Рӯшноинома» маснавиест иборат аз 592 байт ва он дар муддати як ҳафта эҷод шудааст. Дар ин асар масъалаҳои ахлоқию фалсафӣ инъикос гардидаанд.

«Саодатнома» аз 300 байт иборат буда, қисман такрор ва қисман давоми «Рӯшноинома» мебошад. Дар он ақидаҳои панду ахлоқӣ, дар бораи муносибати байни одамон, дар бораи меҳнат ва аҳли кор, авлиё ва ҳукамо, ақл ва имон, дар бораи танҳоӣ, тарки дунё ва қаноат, мазаммати синфи ҳоким ва муфтхӯрон ақидаҳои арзишманд изҳор шудаанд.

Дар эҷодиёти Носири Хисрав панду насиҳат бисёр вомехӯрад:

: '''Дар мавриди баёни аҳамияти панду андарз:'''
&lt;center&gt;
: Насиҳат бишнав ар талх ояд аз ёр,
: Ки дар охир ба ширинӣ расад кор.
&lt;/center&gt;
: '''Дар бораи айби худро дидан ва дигаронро айб накардан:'''
&lt;center&gt;
: Макун айби касон, гар метавонӣ,
: Ки ту, эй дӯст, айби худ надонӣ.
&lt;/center&gt;
: '''Оиди некиро фаромӯш накардан:'''
&lt;center&gt;
: Касе, к-ӯ бо ту некӣ кард як бор, 
: Ҳамеша он накуӣ ёд медор. 
&lt;/center&gt;
: '''Оиди донишомӯзӣ:'''
&lt;center&gt;
: Сар андар ҷустани дониш ниҳодам, 
: Накардам рӯзгори хеш бебар
: Намонд аз ҳеч гун дониш, ки ман з-он
: Накардам истифодат бешу камтар.
&lt;/center&gt;
: '''Андар сифоти касбу ҳунар:'''
&lt;center&gt;
: Беҳ аз саннои олам деҳкон аст,
: Ки вахшу тайрро роҳатрасон аст.
: Ҷаҳонро хуррамӣ аз деҳқон аст,
: Ки вахшу тайрро роҳатрасон аст.
&lt;/center&gt;

== Ҳакими бузург ==
&lt;center&gt;
:: Носири Хусрави шоҳи банда навоз,
:: Искандараму саги туям аз дарвоз
:: Ҳар кас, ки ба даргоҳи ту ояд ба ниёз.
:: Навмед зи даргоҳи ту кай гардад боз.
(эҷодиёти даҳонии халқ)
&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;
:: Ба пирӣ хидмати модар падар кун,
:: Ҷавонию ҷунун аз сар бадар кун.
:: Мазан таъна бар эшон аз дили сер,
:: Ки то ёбӣ замон гардӣ ту ҳам пир.
&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;
:: Зи паси Фотимиён рав, ки ба фармони Худо,
:: Умматонро зи паси ҷаду падар раҳбаранд.
:: Эй писар, дини Муҳаммад ба масал чун ҷасадест,
:: Ки ба ин шуҳра ҷасад Фотимиён ҳамчу саранд.
&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;
Носири Хусрав
&lt;/center&gt;
:: Фузун хоҳӣ бақо, дилҳо маёзор,
:: Ки доим дерзӣ бошад камозор…
:: Ҳамша некхоҳи мардумон бош,
:: Ба некӣ кӯш в-он гаҳ дар амон бош.
:: Мурувват нест, ар афтодагоне,
:: Ба раҳ биниву худ маркаб биронӣ.
:: Зи некон бош, андар некӯӣ кӯш,
:: Макун некии кас аз дил фаромӯш.
:: Ба некон умри созу барг хоҳад,
:: Бадонро халқи олам марг хоҳад.

                                
:: Рӯзе зи сари санг уқобе ба ҳаво хост,
:: Аз баҳри тамаъ болу пари хеш биёрост.
:: Ба ростии бол назар карду чунин гуфт:
:: «Имрӯз ҳама рӯйи замин зери пари мост!»
:: Гар авҷ бигарам бипарам аз назари шед,
:: Мебинам агар заррае андар таги дарёст.
:: Гар бар сари хошок яке паша биҷунбад,
:: Ҷунбидани он паша аён дар назари мост.
:: Бисёр манӣ карду зи тақдир натарсид,
:: Бингар, ки аз ин чархи ҷафопеша чӣ бархост.
:: Ногаҳ зи камингоҳ яке сахткамоне,
:: Тире зи қазову қадар андохт бар ӯ рост.
:: Бар боли уқоб омада он тири ҷигарсӯз,
:: В-аз абр мар-ӯро ба сӯйи хок фурӯ кост.
:: Бар хок биафтоду биғалтид чу моҳӣ,
:: В-он гоҳ пари хеш кашид аз чапу аз рост.
:: Гуфто: «Аҷаб аст ин, ки зи чӯб асту зи оҳан,
:: Ин тезиву тундиву паридан-ш куҷо хост».
:: Бар тир нигоҳ карду пари хеш бар ӯ дид,
:: Гуфто: «Зи кӣ нолем, ки аз мост, ки бар мост».
:: Ҳуҷҷат ту маниро зи сари хеш бадар кун,
:: Бингар ба уқобе, ки манӣ карду чиҳо хост.

== Корҳои илмӣ ва мақолаҳо дар бораи Носири Хусрав ==
Олими шӯравии тоҷик Холиқ Мирзозода дар китоби худ «Таърихи адабиёти тоҷик» эҷодиёти Носири Хусравро ҳаматарафа таҳлил намуда, ақидаву назарияҳо ва ҷаҳонбинии бой доштани ӯро қайд кардааст. Мирзозода оид ба эҷодиёти Носири Хусрав чунин хулосаҳо баровардааст:
*** 1. Носири Хусрав аввал подшоҳпараст бошад ҳам, баъд ба мавқеи халқии зиддифеодалӣ гузаштааст…
*** 2. Ҷаҳонбинии назариявӣ ва ғояҳои ӯ хеле мураккаб ва зиддиятнок аст…
*** 3. Бадбахтии ҷамъиятро аз як тараф аз нобаробарии иқтисодӣ донад, аз дигар тараф онро аз таъсири ҳаракати сеҳрангези сайёраҳо — фалак медонад.
*** 4. Ҷаҳонбинии шоир асоси зуҳди мистикӣ ва таркидунёӣ дорад, вале ба мазҳаби исмоилия такя дорад.
*** 5. Дар эҷодиёти Носири Хусрав панду ҳикматҳо дар шакли тезис ифода шуда, мақоми асосиро ишғол мекунанд.
*** 6. Дар эҷодиёти Носири Хусрав насри илмӣ, фалсафӣ, мазҳабӣ, таърихӣ ва этнографӣ мақоми баландро соҳиб бошанд хам, вале назм дар эҷодиёти ӯ мавқеи намоён дорад. 
*** 7. Дар масъалаи мазҳабӣ, нафрат ба ҳоким ва уламои мазҳаби суннат пайрави ақидаи Кисоии Марвазӣ мебошад.

== Руйхати мақолаҳо ва осори илмии олимон оид ба эҷодиёти Носири Хусрав ==
*** [[Айнӣ Камол]]: Носири Хусрави Қабодиёнӣ «Сарсухан ба Гулчине аз ашъор», Сталинобод, 1957.
*** [[Бертелс, Андрей Евгеневич|А. Е. Бертельс]] «Носир Хисрав и исмаилизм», Москва, 1959
*** Г. А. Ашуров «Решение основного вопроса философии Носири Хисравом», Известия АН Тадж. ССР, № 1, Отделение общественных наук, Душанбе, 1963
*** Г. А. Ашуров «Об отношении Носири Хисрав к Абубакру-ар-Рози», Известия АН Тадж. ССР, № 2, Душанбе, 1963.
*** Додихудоев Х. «Очерки философии исмаилизма», Душанбе, «Дониш», 1976.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
*[[Шамсуддин Могадаси]]

== Адабиёт ==
* Абулафсор Алимуҳаммади Балхӣ. Шуъарои Балх. Балх, 1413 ҳиҷрии қамарӣ
* [[Муҳаммадиқболи Садриддин]]. « Суханварони Балх».-Душанбе, 2010.- С.108-116
* Забебуллоҳ Сафо. Таърихи адабиёт дар Эрон.-ҷ.2, Теҳрон, 1371.- с.443-476
* Фозили Абдуррашид, Қуввати Дод, Қиёмиддин Сатторӣ. Қубодиён — зодгоҳи Носири Хусрав. Ба ифтихори ҳазорумин солгарди зодрӯзи шоир ва мутафаккир Носири Хусрави Қубодиёнӣ. Душанбе: Ому, 2003
* Назариев Рамазон. Социальная философия &quot;Ихван ас-сафа&quot; и Насира Хусрава (сравнительный анализ), Душанбе, 2011. - 350 с.
* Назариев Рамазон, Назарамонов Шаҳбоз. Фарҳанги забони Носири Хусрав. Душанбе, 2017. - 780 с.
* Нозир Арабзода. Ҷаҳони андешаи Носири Хусрав. «Нодир», Душанбе, 2003. 258 с.
* Нозир Арабзода. Мир идей и размышлений Носира Хусрава. Душанбе, «Нодир», 2003. 264 с.

{{Шоирони порсигӯй}}
{{Бузургони адаби форсӣ}}

[[Гурӯҳ:Шоирон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Шоирони форсу тоҷик]]
[[Гурӯҳ:Адабиёти форсу тоҷик]]
[[Гурӯҳ:Шоирон аз рӯи сада]]
[[Гурӯҳ:Шоирони порсигӯ]]
[[Гурӯҳ:Файласуфони асри XI]]


{{poet-stub}}</text>
      <sha1>jvz6jxpow8x2goevzzw3t2u0futilmb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309972</id>
      <parentid>1309971</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:53:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <comment>/* Зиндагинома */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18624" xml:space="preserve">{{Адиб
 |ном                  = Носири Хусрав
 |тасвир               = Stamps of Tajikistan, 030-03.jpg
 |номи аслӣ            = {{lang-fa|{{Nastaliq|ناصر خسرو قبادیانی}}}}
 |ном ҳангоми таваллуд     =  Абу Муиз Ҳомидуддин Носир ибнӣ Хусрав ал-Қубодиёнӣ ё Носир Хусрав Қубодиёнӣ Балхӣ
|шаҳрвандӣ=[[Давлати Ғазнавиён]]
[[Ғуриён]]}}
'''Носири Хусрав''' ({{lang-fa|'''ابومعین ناصر بن خسرو بن حارث قبادیانی بلخی'''، معروف به '''ناصرخسرو'''}}) — [[нависанда]], [[файласуф]], [[шоир]], [[адиб]] ва мутафаккири барҷастаи [[Тоҷикон|тоҷик]].

== Зиндагинома ==
Носири Хусрав соли 1004 дар шаҳри [[Қубодиён]], ки дар қисми ҷанубии [[Тоҷикистон|Тоҷикистони]] имрӯза ҷойгир аст, дар хонаводаи [[деҳқон]] ба дунё омадааст. Номи пурраи ӯ чунин аст: Абумуиниддин Носири Хусрави Қубодиёнӣ. Аён аст, ки номаш Носир, номи падараш Хусрав, тахаллусаш Абумуиниддин ва Қубодиёнӣ нисбааш мебошад. Падараш деҳқон буд ва Носири Хусрав баробари ёд гирифтани кори деҳқонӣ, хату савод ҳам баровард. Қайд кардан лозим аст, ки дар он замонҳо шахси бадавлату молдорро деҳқон мегуфтанд ва онҳо дар назди дигар табақаҳои ҷомеа обрӯи калон доштанд. Баъд аз ин Носир дар мактаб маълумоти ибтидоиро гирифта, пас аз он таҳсилро дар мадрасаи Балх давом дод.

Дар давоми таҳсил махсусан ба омӯзиши илмҳои [[фалсафа]], [[мантиқ]] ва табиатшиносӣ бештар майл зоҳир мекард. Носири Хусрав солҳои 30-юми асри XI ҳамчун [[шоир]] ва олими забардаст ном баровард. Муддате дар даргоҳи Султон [[Маҳмуди Ғазнавӣ]] дар корҳои маъмурии молиявӣ хидмат кардааст. Соли 1037 дар [[Хуросони Бузург|Хуросон]] табаддулоти давлатӣ оғоз ёфт. Носири Хусрав муддате дар девони молиёти [[Салҷуқиён]] хидмат намудааст. Носири Хусрав бар замми хидмати дарбор, бо корҳои деҳқонӣ низ машғул буд. Оҳиста — оҳиста хидмати дарборӣ ба дилаш зад, чунки дар хидмат тазъиқу фишор ва аз фосидон бадӣ медид. Дӯсти ҳақиқии беғаразро надошт, касеро ки медид, хушомадгӯю риёкор буда, барои худ баҳрае меҷуст. Носири Хусрав ин гуна дӯстони риёкорро чашми дидан надошт ва аз онҳо худро дур медошт. Ҳамаи ин сабаб шуданд, ки ӯ тарки хидмати дарбор намуда, ба сафар тайёрӣ дид. Мақсади сафар карданаш шинос шудан бо ҳаёт ва зисту зиндагонии мардум, табиати кишварҳо, шаҳрҳо буд ва инчунин ӯ мехост бо мундариҷа ва таълимоти мазҳаби [[исмоилия]] дар минтақаҳои гуногун шинос шавад.

Исмоилиён як шохаи машҳури [[Шиаҳо|ши’аён]] дар асрҳои X—XII буданд. Носири Хисрав ба ин мазҳаб аз он сабаб майл дошт, ки онҳо ба ривоҷи илму дониш диққат медоданд ва тарафдори озодфикрӣ буданд. Носири Хусрав молу мулкашро ба бечорагон тақсим карда, соли [[1045]] бо бародараш Абусаид ба сафар баромад. Ин сафараш 7 сол давом карда, ӯ аз Эрони Ғарбӣ, [[Ироқ]] ва [[Арабистони Саудӣ|Арабистону]] [[Миср]]&lt;nowiki/&gt;дидан кард. Дар ин муддат Носири Хисрав [[исмоилия|ҷараёни исмоилияро]] бештар омӯхта, худ тарғибгари ин ҷараён шуд. Соли [[1052]] Носири Хусрав ба [[Хуросон]] баргашт. Вай боз кори деҳқониашро ба роҳ монда, акнун пайваста дар байни мардум [[исмоилия|мазҳаби исмоилияро]] ташвиқу тарғиб мекард, ки ин қаҳру ғазаби суннипарастонро ба амал овард.

Носири Хусрав ба таъқиб дучор шуд ва дар Хуросон зистани ӯ хавфнок гардид. Вай дар чанд ҷойгоҳ паноҳ бурда ва оқибат ба кӯҳистони дурдасти [[Бадахшон]], дараи Ямғон, дар паноҳи мардуми олиҳиммати Бадахшон боқимондаи умрашро гузаронид. Носири Хусрав дар ғарибӣ ва дур аз ватани аҷдодӣ худро нороҳат ҳис мекард, мулки Хуросонро ёд мекард, бар замми он дар ин ҷо имконияти шуғли деҳқонӣ ҳам набуд. Носири Хусрав дигар ба Хуросон баргашта натавонист. Вай қариб ҳамаи асарҳояшро дар ҳамин ҷо навишта, онҳоро ба мулкҳои дигар равон кардааст. Соли [[1088]] Носири Хусрав дар Ямғон аз олам чашм пӯшид.

== Эҷодиёт ==
Китоби [[Сафарнома]] мушоҳидаҳои нависандаро аз сафари ҳафтсола бо насри равону сода инъикос кардааст. Ин асар аҳамияти бадеию таърихӣ дорад, ҳодисаҳои он вокеӣ мебошанд. Нависанда ҳар он чизеро, ки дар сафар дидааст ва таассуроте, ки ҳосил кардааст, ҳамон хел айнан баён намудааст. Масалан, дар сифати шаҳри Байтулмуқаддас (Иерусалим) менависад: «Шаҳрест бар сари кӯҳе ниҳода ва об нест, магар аз борон ва дар рустоҳо об аст, аммо ба шаҳр нест. Ин шаҳр бар сари санг ниҳодааст ва шаҳри бузург аст, он вақт ки дидам, бист ҳазор мардум дар вай буданд. Ва бозорҳои неку ва биноҳои олӣ дорад ва ҳама замини шаҳр бар тахтасангҳое фарш андохта ва ҳар куҷо кӯҳ будааст ва баландӣ буридаанд ва ҳамвор карда чунон ки борон борад, ҳама замин покиза шуста шавад».
Дар Сафарнома Носири Хусрав манзараҳои табиати кишварҳои гуногун, анъанаҳои мардум, ободии шаҳрҳоро ба таври муфассал нақл кардааст.

Девони ашъори Носири Хусрав аз қасидаҳои мазҳабӣ, фалсафавӣ ва иҷтимоӣ, ғазалхо, рубоиҳо ва қитъаҳо иборат буда, 11000 байтро ташкил медиҳад.

«Рӯшноинома» маснавиест иборат аз 592 байт ва он дар муддати як ҳафта эҷод шудааст. Дар ин асар масъалаҳои ахлоқию фалсафӣ инъикос гардидаанд.

«Саодатнома» аз 300 байт иборат буда, қисман такрор ва қисман давоми «Рӯшноинома» мебошад. Дар он ақидаҳои панду ахлоқӣ, дар бораи муносибати байни одамон, дар бораи меҳнат ва аҳли кор, авлиё ва ҳукамо, ақл ва имон, дар бораи танҳоӣ, тарки дунё ва қаноат, мазаммати синфи ҳоким ва муфтхӯрон ақидаҳои арзишманд изҳор шудаанд.

Дар эҷодиёти Носири Хисрав панду насиҳат бисёр вомехӯрад:

: '''Дар мавриди баёни аҳамияти панду андарз:'''
&lt;center&gt;
: Насиҳат бишнав ар талх ояд аз ёр,
: Ки дар охир ба ширинӣ расад кор.
&lt;/center&gt;
: '''Дар бораи айби худро дидан ва дигаронро айб накардан:'''
&lt;center&gt;
: Макун айби касон, гар метавонӣ,
: Ки ту, эй дӯст, айби худ надонӣ.
&lt;/center&gt;
: '''Оиди некиро фаромӯш накардан:'''
&lt;center&gt;
: Касе, к-ӯ бо ту некӣ кард як бор, 
: Ҳамеша он накуӣ ёд медор. 
&lt;/center&gt;
: '''Оиди донишомӯзӣ:'''
&lt;center&gt;
: Сар андар ҷустани дониш ниҳодам, 
: Накардам рӯзгори хеш бебар
: Намонд аз ҳеч гун дониш, ки ман з-он
: Накардам истифодат бешу камтар.
&lt;/center&gt;
: '''Андар сифоти касбу ҳунар:'''
&lt;center&gt;
: Беҳ аз саннои олам деҳкон аст,
: Ки вахшу тайрро роҳатрасон аст.
: Ҷаҳонро хуррамӣ аз деҳқон аст,
: Ки вахшу тайрро роҳатрасон аст.
&lt;/center&gt;

== Ҳакими бузург ==
&lt;center&gt;
:: Носири Хусрави шоҳи банда навоз,
:: Искандараму саги туям аз дарвоз
:: Ҳар кас, ки ба даргоҳи ту ояд ба ниёз.
:: Навмед зи даргоҳи ту кай гардад боз.
(эҷодиёти даҳонии халқ)
&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;
:: Ба пирӣ хидмати модар падар кун,
:: Ҷавонию ҷунун аз сар бадар кун.
:: Мазан таъна бар эшон аз дили сер,
:: Ки то ёбӣ замон гардӣ ту ҳам пир.
&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;
:: Зи паси Фотимиён рав, ки ба фармони Худо,
:: Умматонро зи паси ҷаду падар раҳбаранд.
:: Эй писар, дини Муҳаммад ба масал чун ҷасадест,
:: Ки ба ин шуҳра ҷасад Фотимиён ҳамчу саранд.
&lt;/center&gt;
&lt;center&gt;
Носири Хусрав
&lt;/center&gt;
:: Фузун хоҳӣ бақо, дилҳо маёзор,
:: Ки доим дерзӣ бошад камозор…
:: Ҳамша некхоҳи мардумон бош,
:: Ба некӣ кӯш в-он гаҳ дар амон бош.
:: Мурувват нест, ар афтодагоне,
:: Ба раҳ биниву худ маркаб биронӣ.
:: Зи некон бош, андар некӯӣ кӯш,
:: Макун некии кас аз дил фаромӯш.
:: Ба некон умри созу барг хоҳад,
:: Бадонро халқи олам марг хоҳад.

                                
:: Рӯзе зи сари санг уқобе ба ҳаво хост,
:: Аз баҳри тамаъ болу пари хеш биёрост.
:: Ба ростии бол назар карду чунин гуфт:
:: «Имрӯз ҳама рӯйи замин зери пари мост!»
:: Гар авҷ бигарам бипарам аз назари шед,
:: Мебинам агар заррае андар таги дарёст.
:: Гар бар сари хошок яке паша биҷунбад,
:: Ҷунбидани он паша аён дар назари мост.
:: Бисёр манӣ карду зи тақдир натарсид,
:: Бингар, ки аз ин чархи ҷафопеша чӣ бархост.
:: Ногаҳ зи камингоҳ яке сахткамоне,
:: Тире зи қазову қадар андохт бар ӯ рост.
:: Бар боли уқоб омада он тири ҷигарсӯз,
:: В-аз абр мар-ӯро ба сӯйи хок фурӯ кост.
:: Бар хок биафтоду биғалтид чу моҳӣ,
:: В-он гоҳ пари хеш кашид аз чапу аз рост.
:: Гуфто: «Аҷаб аст ин, ки зи чӯб асту зи оҳан,
:: Ин тезиву тундиву паридан-ш куҷо хост».
:: Бар тир нигоҳ карду пари хеш бар ӯ дид,
:: Гуфто: «Зи кӣ нолем, ки аз мост, ки бар мост».
:: Ҳуҷҷат ту маниро зи сари хеш бадар кун,
:: Бингар ба уқобе, ки манӣ карду чиҳо хост.

== Корҳои илмӣ ва мақолаҳо дар бораи Носири Хусрав ==
Олими шӯравии тоҷик Холиқ Мирзозода дар китоби худ «Таърихи адабиёти тоҷик» эҷодиёти Носири Хусравро ҳаматарафа таҳлил намуда, ақидаву назарияҳо ва ҷаҳонбинии бой доштани ӯро қайд кардааст. Мирзозода оид ба эҷодиёти Носири Хусрав чунин хулосаҳо баровардааст:
*** 1. Носири Хусрав аввал подшоҳпараст бошад ҳам, баъд ба мавқеи халқии зиддифеодалӣ гузаштааст…
*** 2. Ҷаҳонбинии назариявӣ ва ғояҳои ӯ хеле мураккаб ва зиддиятнок аст…
*** 3. Бадбахтии ҷамъиятро аз як тараф аз нобаробарии иқтисодӣ донад, аз дигар тараф онро аз таъсири ҳаракати сеҳрангези сайёраҳо — фалак медонад.
*** 4. Ҷаҳонбинии шоир асоси зуҳди мистикӣ ва таркидунёӣ дорад, вале ба мазҳаби исмоилия такя дорад.
*** 5. Дар эҷодиёти Носири Хусрав панду ҳикматҳо дар шакли тезис ифода шуда, мақоми асосиро ишғол мекунанд.
*** 6. Дар эҷодиёти Носири Хусрав насри илмӣ, фалсафӣ, мазҳабӣ, таърихӣ ва этнографӣ мақоми баландро соҳиб бошанд хам, вале назм дар эҷодиёти ӯ мавқеи намоён дорад. 
*** 7. Дар масъалаи мазҳабӣ, нафрат ба ҳоким ва уламои мазҳаби суннат пайрави ақидаи Кисоии Марвазӣ мебошад.

== Руйхати мақолаҳо ва осори илмии олимон оид ба эҷодиёти Носири Хусрав ==
*** [[Айнӣ Камол]]: Носири Хусрави Қабодиёнӣ «Сарсухан ба Гулчине аз ашъор», Сталинобод, 1957.
*** [[Бертелс, Андрей Евгеневич|А. Е. Бертельс]] «Носир Хисрав и исмаилизм», Москва, 1959
*** Г. А. Ашуров «Решение основного вопроса философии Носири Хисравом», Известия АН Тадж. ССР, № 1, Отделение общественных наук, Душанбе, 1963
*** Г. А. Ашуров «Об отношении Носири Хисрав к Абубакру-ар-Рози», Известия АН Тадж. ССР, № 2, Душанбе, 1963.
*** Додихудоев Х. «Очерки философии исмаилизма», Душанбе, «Дониш», 1976.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
*[[Шамсуддин Могадаси]]

== Адабиёт ==
* Абулафсор Алимуҳаммади Балхӣ. Шуъарои Балх. Балх, 1413 ҳиҷрии қамарӣ
* [[Муҳаммадиқболи Садриддин]]. « Суханварони Балх».-Душанбе, 2010.- С.108-116
* Забебуллоҳ Сафо. Таърихи адабиёт дар Эрон.-ҷ.2, Теҳрон, 1371.- с.443-476
* Фозили Абдуррашид, Қуввати Дод, Қиёмиддин Сатторӣ. Қубодиён — зодгоҳи Носири Хусрав. Ба ифтихори ҳазорумин солгарди зодрӯзи шоир ва мутафаккир Носири Хусрави Қубодиёнӣ. Душанбе: Ому, 2003
* Назариев Рамазон. Социальная философия &quot;Ихван ас-сафа&quot; и Насира Хусрава (сравнительный анализ), Душанбе, 2011. - 350 с.
* Назариев Рамазон, Назарамонов Шаҳбоз. Фарҳанги забони Носири Хусрав. Душанбе, 2017. - 780 с.
* Нозир Арабзода. Ҷаҳони андешаи Носири Хусрав. «Нодир», Душанбе, 2003. 258 с.
* Нозир Арабзода. Мир идей и размышлений Носира Хусрава. Душанбе, «Нодир», 2003. 264 с.

{{Шоирони порсигӯй}}
{{Бузургони адаби форсӣ}}

[[Гурӯҳ:Шоирон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Шоирони форсу тоҷик]]
[[Гурӯҳ:Адабиёти форсу тоҷик]]
[[Гурӯҳ:Шоирон аз рӯи сада]]
[[Гурӯҳ:Шоирони порсигӯ]]
[[Гурӯҳ:Файласуфони асри XI]]


{{poet-stub}}</text>
      <sha1>5g4y9283uwesdvd6ws96w734up0hb50</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Никола Тесла</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2346</id>
    <revision>
      <id>1309978</id>
      <parentid>1133528</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:46:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="473" xml:space="preserve">{{Олим}}
'''Никола Тесла''' ({{lang-en|Nikola Tesla}}; {{ВД-Дебоча}}) — ихтироъкор дар соҳаи [[электротехника]] ва [[Радиотехника|радио]], [[олим]], муҳандис, {{физикдон}}и сербитабор.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{зиндагинома-нопурра}}
{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Докторони илм]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони Ню-Йорк]]</text>
      <sha1>j6q17k6z4l41qb9wrmhy9nxpc3mxj0l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309979</id>
      <parentid>1309978</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:53:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1538" xml:space="preserve">{{Олим}}
'''Никола Тесла''' ({{lang-en|Nikola Tesla}}; {{ВД-Дебоча}}) — ихтироъкор, муҳандиси [[электротехника]] ва [[Радиотехника|радио]], {{физикдон}} ва ояндапажӯҳи сербитабори амрикоӣ. Вай бештар барои нақшаш дар тарроҳии системи навини барқрасонӣ бар асоси ҷараёни мутановиб шинохта мешавад.

== Зиндагинома ==
Тесла бидуни дарёфти мадраки таҳсилӣ дар риштаи муҳандисӣ ва физик таҳсил кард. Ӯ пеш аз муҳоҷират ба Амрико, дар мухобироти роҳи дӯр ва муҳандисии барқ таҷриба дошт. Вай дар соли 1884 ба ИМА муҳоҷират кардау шаҳрванди Амрико шуд. Ӯ муддати кӯтоҳе дар Ню-Йорк дар ширкати Томас Эдисон машғул ба кор шуд. Пас аз муддате кӯтоҳ бо кумаки ҳомиёни молӣ, фаъолияти мустақили худро оғоз ва бо эҳдоси озмоишгоҳҳо ва корхонаҳое, маҳсулоти электирикӣ тавлид кард.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{зиндагинома-нопурра}}
{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Докторони илм]]
[[Гурӯҳ:Даргузаштагони Ню-Йорк]]</text>
      <sha1>2gp6icrp5dlr19ctx57pqrk9traquej</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>17 август</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2364</id>
    <revision>
      <id>1310028</id>
      <parentid>1276798</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T05:40:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1867" xml:space="preserve">{{кулоҳи таърихи тақвимӣ}}

== Ҷашнҳо ==
''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Ҷашнҳои {{PAGENAME}}]]''

=== Миллӣ ===
Рӯзи истиқлол дар [[Индонезия]] ва [[Габон]].

=== Динӣ ===

== Рӯйдодҳо ==
''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Рӯйдодҳои 17 август]]''

== Зодрӯзҳо ==
''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Зодагони 17 август]]''
* [[1903]] — [[Яъқуб Калонтаров]], луғатшинос.
* [[1948]] — [[Ҳадя]] ([[Саломат Раҷабова]]), [[шоир]].&lt;ref&gt;Тақвими санаҳои ҷашнии Ҷумҳурии Тоҷикистон (барои соли 2018) / Мураттиб Ё. Сучонӣ; Зери таҳрири умумии А. Мирализода; Муҳаррирон Г. Маҳмудов, Ф. Аминов. — Душанбе, 2017. — 393 с.&lt;/ref&gt;

== Даргузаштҳо ==
''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Даргузаштагони 17 август]]''

== Тақвими мардумӣ ==
'''Асад''' ([[23 Июл]] — [[22 Август]]) — яке аз бурҷҳои дувоздаҳгона аст ва баробар бо [[моҳи Мурдод]] дар [[тақвими Эронӣ]] аст.
[[Акс:Leo.svg|40px|none|Асад]]

== Нигаред низ ==
{{дарахти гурӯҳҳо}}

== Пайвандҳо ==
* * http://days.peoples.ru/0817.html {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20060718184749/http://days.peoples.ru/0817.html |date=2006-07-18 }}
* http://www.calend.ru/day/8-17/ 
* [http://ru.science.wikia.com/wiki/17_%D0%B0%D0%B2%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%82%D0%B0 Наука, 17.08]
* [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/17/default.stm BBC On this day, 17.08]

{{хурд}}

[[Гурӯҳ:17 август| ]]</text>
      <sha1>82j4twxdhtqwyvmw2a9ads0zzhisb69</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310030</id>
      <parentid>1310028</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T05:45:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>/* Миллӣ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1948" xml:space="preserve">{{кулоҳи таърихи тақвимӣ}}

== Ҷашнҳо ==
''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Ҷашнҳои {{PAGENAME}}]]''

=== Миллӣ ===
* {{Парчамбандӣ|Габон}} — [[Рӯзи истиқлол]]
* {{Парчамбандӣ|Индонезия}} — [[Рӯзи истиқлол]]

=== Динӣ ===

== Рӯйдодҳо ==
''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Рӯйдодҳои 17 август]]''

== Зодрӯзҳо ==
''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Зодагони 17 август]]''
* [[1903]] — [[Яъқуб Калонтаров]], луғатшинос.
* [[1948]] — [[Ҳадя]] ([[Саломат Раҷабова]]), [[шоир]].&lt;ref&gt;Тақвими санаҳои ҷашнии Ҷумҳурии Тоҷикистон (барои соли 2018) / Мураттиб Ё. Сучонӣ; Зери таҳрири умумии А. Мирализода; Муҳаррирон Г. Маҳмудов, Ф. Аминов. — Душанбе, 2017. — 393 с.&lt;/ref&gt;

== Даргузаштҳо ==
''Бознигаред: [[:Гурӯҳ:Даргузаштагони 17 август]]''

== Тақвими мардумӣ ==
'''Асад''' ([[23 Июл]] — [[22 Август]]) — яке аз бурҷҳои дувоздаҳгона аст ва баробар бо [[моҳи Мурдод]] дар [[тақвими Эронӣ]] аст.
[[Акс:Leo.svg|40px|none|Асад]]

== Нигаред низ ==
{{дарахти гурӯҳҳо}}

== Пайвандҳо ==
* * http://days.peoples.ru/0817.html {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20060718184749/http://days.peoples.ru/0817.html |date=2006-07-18 }}
* http://www.calend.ru/day/8-17/ 
* [http://ru.science.wikia.com/wiki/17_%D0%B0%D0%B2%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%82%D0%B0 Наука, 17.08]
* [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/august/17/default.stm BBC On this day, 17.08]

{{хурд}}

[[Гурӯҳ:17 август| ]]</text>
      <sha1>9d5t2s3yl64biccf1ebwjvis7sve3vj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гулистон (шаҳр)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2382</id>
    <revision>
      <id>1310036</id>
      <parentid>1267953</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T07:48:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10006" xml:space="preserve">{{маъноҳои дигар|Гулистон (мазмунҳо)}}
{{МА
 |мақом                   = Шаҳр
 |номи тоҷикӣ             = Гулистон
 |номи аслӣ               = Гулистон
 |тасвир                  = DSC00013.jpg 
 |итоат                   = шаҳри тобеи вилоят
 |кишвар                  = Тоҷикистон
 |нишон                   = 
 |парчам                  = 
 |тавсифи нишон           = 
 |тавсифи парчам          = 
 |бари нишон              = 
 |бари парчам             = 
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 
 |шакли минтақа           =  
 |минтақа                 = Вилояти Суғд
 |ноҳия дар ҷадвал        = 
 |шакли ноҳия             = 
 |ноҳия                   = Ноҳияи Ғафуров
 |ноҳия дар ҷадвал        = 
 |шакли ҳавзаи ҷомеа      = 
 |ҳавзаи ҷомеа            =
 |ҳавзаи ҷомеа дар ҷадвал =
 |шакли ҷомеа             = 
 |ҷомеа                   = 
 |ҷомеа дар ҷадвал        = 
 |тақсимоти дохилӣ        = 
 |шакли роҳбарӣ           = 
 |роҳбарӣ                 = 
 |замони таъсис           =  
 |ёдоварии аввал          = ҳазорсолаи III-II пеш аз милод 
 |номҳои пешина           = Қайроқум
 |унвон аз                = 
 |масоҳат                 = 3,314 
 |шакли баландӣ           = 
 |баландии марказ МА      = 
 |иқлим                   = 
 |забони расмӣ            = тоҷикӣ
  |аҳолӣ                  = 43 400
  |соли барӯйхатгирӣ      = 2015
  |зичӣ                   = 
  |агломератсия           = 
  |ҳайати миллӣ           = [[Мардуми тоҷик|тоҷикҳо]], ӯзбекҳо
  |ҳайати динӣ            = [[мусулмон]]он
  |этнохороним            = 
 |вақти минтақавӣ         = +5
 |DST                     = 
 |коди телефон            = +992 3443 
 |нишонаи почта           = 735750
 |нишонаҳои почта         = 
 |коди мошинҳо            = 02TJ
 |шакли шиноса          = 
 |шакли шиносаи ададӣ   = 
 |гурӯҳ дар Commons       =  
 |сайт                    =
 |забони сайт             = 
 |забони сайт 2            = 
 |add1n                   = 
 |add1                    = 
 |add2n                   = 
 |add2                    = 
 |add3n                   = 
 |add3                    = 
}}
[[Акс:Sanatoriy shifo.jpg|right|250px|thumb|Истироҳатгоҳи &quot;Шифо&quot;]]
'''Гулистон''' (собиқ ш. Қайроқум) — [[шаҳр]] дар [[вилояти Суғд]]. Шаҳр дар соҳили дарёи Сир, дар масофаи 15 км аз шаҳри [[Хуҷанд]] вокеъ аст.

==Таърих==
Дар охири ҳазорсолаи III ва дар аввали ҳазорсолаи II то милод, дар соҳили рости дарёи Сир, дар тарафи ғарбии [[Хуҷанд]]и ҳозира, дар нимбиёбони Қайроққум қабилаҳои зиёде зиндагӣ мекарданд. Онҳо асосан ба чорводори, кишоварзи ва оҳангари машгул буданд.

Дар асрҳои VI ва V то милод ин кабилаҳо ба давлати Ҳахоманишиён вобастаги доштанд. Дар асри IV то милод бошад Искандари Макдунӣ ба Ҳахоманишиён ҳамла карда, онро забт карда гирифт. Дар асрҳои дигар низ ба ин замин, ки холо дар ончо шаҳри Кайроккум  ҷойгир аст, кабилаҳои Араб дар асрҳои VIII то милод, мугулҳо дар асри VIII ҳамла карданд.

Шаҳри Гулистон (Қайроққум) дар масофаи 15 км аз шаҳри [[Хуҷанд]] вокеъ аст. Бо номи Қайроққум ҳамчун шаҳр таърихи [[4 январ]]и соли [[1963]] таъсис ёфтааст. Бо қарори [[Маҷлиси миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон]] аз [[3 март]]и [[соли 2016]] номи шаҳр ба Гулистон иваз шудааст. Масоҳаташ 13525,6 га мебошад. Аҳолии шаҳр беш аз 41 700 нафарро ташкил медиҳад. Зичии он дар 1 км. мураббаъ 308,4 нафар аст.
== Мавқеи ҷойгиршавӣ==
Гулистон (Қайроққум) дар ҷое, ки табиаташ зебо, дар соҳили баҳри тоҷик ҷойгир шудааст. Аз қадим бо ҷойҳои истироҳатӣ ва осишгоҳҳои бачагонаи худ машҳур аст. Гулистон (Қайроққум) дар баландии 450м аз сатҳи баҳр ҷойгир шудааст. Ба ш. Гулистон (Қайроққум) инчунин шаҳракҳои Консой, Навгарзан, Адрасмон, Чоруқдаррон, Зарнисор ва Сирдарё, ки аз шаҳр дар масофаи то 260 км дуртар ҷойгир шудаанд, дохил мешаванд. Зимистонаш кутоҳи хунук, тобистонаш гарм аст. Соҳили обанбори «Баҳри тоҷик» манзараи бисёр ҳам зебо дорад, барои истироҳат ҷои хуб аст. Дар фасли зимистон барф кам меборад, ки баландии он 2-5 см ташкил медихад. Барф ба замин нарасида тез об мешавад.
Дар солҳои [[1951]] — [[1957]] дар ин шаҳр НБО &quot;Дустии халқҳо&quot; дар дарёи Сир сохта шуда буд, ва ин ба машҳур шудани шаҳр мусоидат кард.

== Истироҳатгоҳҳо ==
[[Акс:DSC00013.jpg|right|250px|thumb|Обанбори «Баҳри тоҷик»]]
Шаҳри Гулистон (Қайроққум)ро инчунин шаҳри туризм ва истироҳат низ меноманд. Зеро дар атрофи обанбори он – соҳили «Баҳри тоҷик»  минтақаи фароғатӣ-истироҳатӣ мавҷуд буда, дар он осоишгоҳу истироҳатгоҳҳои умумӣ, хусусӣ ва соҳавии мухталиф фаъолият доранд. Бо саршавии фасли тобистон одамон аз саросари кишвар ва дунё барои истироҳат ва табобат дар боду ҳавои тоза ба ин мавзеи хушманзараи табиӣ меоянд. 15 — истироҳатгоҳ ҳар тобистон дарҳои худро барои меҳмонон боз мекунанд, ки   ин истироҳатгоҳи “Шифо’’ ва осоишгоҳҳои &quot;Баҳористон&quot; ва &quot;Соҳил&quot; мебошанд. Дар онҷо одамон метавонанд табобат ва истироҳат кунанд.

== Иқтисод ==
[[Image:Kkk.jpg|Left|250px|thumb|Корхонаи &quot;Қолинҳои Гулистон&quot;]]
Корхонаи калонтарини шаҳри Гулистон (Қайроққум) ҶСШКТ &quot;Қолинҳои Гулистон&quot;, ки ба баровардани маҳсулоташ, яъне қолинҳо, аз соли 1959 шурӯъ карда буд, қолинҳои сифаташ олиро мебаровард. Соли 1974 қолинҳои корхона дар намоишгоҳи байналмилалӣ дар Олмон иштирок карда, сазовори медали тило гардидаст. 
Баъди бунёд кардани обанбор, аз охири солҳои 60-ум сар карда, шаҳри Гулистон (Қайроққум) бо истеҳсоли моҳӣ ва моҳипарварӣ шуҳратманд гардидааст. Имрӯзҳо кормандони ҷамъияти саҳҳомии шакли кушоди «Суғдмоҳӣ» дар давоми сол шикори моҳиро қариб то 110 тонна расондаанд. Зиёда аз 2 миллион моҳичаҳо дар обанборҳои махсус парвариш карда мешаванд.
 
Дар шаҳри Гулистон (Қайроққум) корхонаи мевабарорие сохта шуд, ки маблағгузораш корхонаи қолинҳои шаҳр мебошад. Корхона намудҳои гуногуни меваро парвариш ва истеҳсол мекунад: себ, шафтолу, анор, ангур, анчир ва ғайраҳо.

== Нигаред==
* [[Нерӯгоҳи барқи обии Қайроққум|Нерӯгоҳи барқи обии &quot;Дустии халқҳо&quot;]]
* [[Обанбори Қайроққум|«Баҳри тоҷик»]]

== Манобеъ ==
[http://www.kairokkum.tj/ Сомонаи шаҳри Қайроққум ] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20150911060416/http://www.kairokkum.tj/ |date=2015-09-11 }}
== Пайвандҳо == 
&lt;references/&gt;

{{commons|Guliston}} 
{{Шаҳрҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон}}

[[Гурӯҳ:Вилояти Суғд]]
[[Гурӯҳ:Шаҳрҳои вилояти Суғд]]
[[Гурӯҳ:Гулистон (шаҳр)]]</text>
      <sha1>mt1h3svn1lrsp9u977gqvztmppsyjch</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Самарқанд</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2695</id>
    <revision>
      <id>1309981</id>
      <parentid>1309873</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T18:32:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фарҳанги тоҷикӣ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="51889" xml:space="preserve">{{Маъноҳои дигар|2=Самарқанд}}
{{МА}}
[[Акс:MASamarkandTalIRassad2.jpg|thumb|Манзараи Самарқанд]]
'''Самарқанд''' — шаҳри қадима ва маркази [[вилояти Самарқанд]]и [[Ӯзбекистон]] аст ва қисмати зиёди мардуми ин шаҳри қадима [[тоҷик]] аст ([[суннӣ]], [[ҳанафӣ]]). Масоҳати шаҳр 120,1 км кв аст ва дар он 504,4 ҳазор нафар (соли 2015) шаҳрванд зиндагӣ мекунанд. Самарқанд — яке аз шаҳрҳои қадимтарини дунё мебошад, ки дар [[асри VIII]] пеш аз милод бунёд шудааст. Соли [[2001]] Самарқанд ба феҳристи мероси умумибашарии фарҳангии [[ЮНЕСКО]] дохил карда шудааст. Дар таърихи қадим Самарқанд пойтахти [[Давлати Суғди қадим]] буда, дар сарчашмаи хаттии «[[Авесто]]» номбар гардидааст.

== Номгузорӣ ==
[[Акс:Registan square2014.JPG|thumb|Майдони [[Регистон]]]]
[[Акс:Registan Sherdor madrassah2014.JPG|thumb|[[Мадрасаи Шердор]]]]
[[Акс:Samarqand.png|thumb|Мадрасаи Биби хонум ва хиёбони Самарқанд]]
[[Акс:Мемориальный комплекс Аль-Бухари 04.JPG|thumb|Масҷид ва мақбараи Ал-Бухори]]
[[Акс:Мечеть в Самарканде.JPG|thumb|[[Масҷиди Ҳазрати Хизр]]]]
[[Акс:Registan Ulugbek madrasah2014.JPG|thumb|[[Мадрасаи Улуғбек (Самарқанд)|Мадрасаи Улугбек]]]]
[[Акс:Storks samarkand.jpg|thumb|Мадраса дар Самарқанд]]
[[Акс:Ensemble Shakhi Zinda (2).JPG|thumb|Мақбараи Шоҳи Зинда]]
[[Акс:Mausoleum of Amir Temur (1).JPG|thumb|Мақбараи Гӯри Амир]]
Номгузории муосири — Самарқанд — аз калимаи [[Забони суғдӣ|суғдии]] ''Smʼrknδh'' бар меояд.&lt;ref&gt;''Лурье П. Б.'' [http://www.orientalstudies.ru/rus/images/pdf/dis_lurje_2004.pdf Историко-лингвистический анализ согдийской топонимики]. Дисс. на соиск. уч. ст. канд. фил. наук. {{СПб.}} 2004.— Стр. 39, 110&lt;/ref&gt; Забоншиносон маънои ''asmara'' — санг ва ''қанд'' — шаҳр, яъне Самарқанд — «шаҳри сангин» маънидод мекунанд.

== Таърих ==
Баъди заволи [[Суғд]] (асри VIII), Самарқанд дар асрҳои миёна пойтахти ҳукуматдории якчанд давлатҳои таърихӣ шуда буд.(Нигаред ба:[[Таърихи Тоҷикистон]])
Самарқанд аз замонҳои қадим яке аз марказҳои асосӣ ва муҳимтарини тамаддуни Осиёи Марказӣ ба шумор меравад. Аксар воқеаҳои иҷтимоию сиёсӣ, таърихӣ, илмию адабӣ ва фарҳангии халқи форси бо ин шаҳри тоҷикнишин алоқаи ногусастанӣ дорад. Бозёфтҳои бостоншиносӣ гувоҳӣ медиҳанд, ки ҳанӯз дар аҳди Кӯшониён (асрҳои I—IV мелод) Самарқанд шаҳри обод ва инкишофёфта будааст: осори биноҳои бошукӯҳ, устохонаҳои ҳунармандӣ, ҳайкалчаҳои гилин, зарфҳои сафол, порчаи зарф бо навиштаи суғдӣ инкишофи ҳунармандӣ ва мадании ин шаҳрро дар он замон тасдиқ мекунанд.
Дар охири асри VI Самарқандро Хоқонии турк ва баъдан арабҳо (соли 712) истило карданд. Мардуми шаҳрро лозим омад, ки ба муқобили аҷнабиён муқобилати сахт нишон диҳанд ва шӯриш намоянд. Яке аз ин шӯришҳои халқӣ дар таърих бо номи [[Исёни Муқаннаъ]] (солҳои 776—783) машҳур аст. Дар замони салтанати сулолаи [[Сомониён]] (солҳои 875—999) Самарқанд ба шаҳри тараққикарда, ободу зебо ва нашъунамоёфта табдил ёфт. Дар ин давра ҳунармандӣ, косибӣ, обчакорӣ, зироати полизӣ, тиҷорат, хусусан бофандагӣ тараққӣ кард. Дар Самарқанд ҳамчунин коғаз ва шиша истеҳсол мешуд, ки дар кишварҳои дуру наздик шуҳрат доштанд. Инчунин ҳунармандони Самарқанд рикоб, лаҷом, тасма, деги мис истеҳсол мекарданд. Аз ин лиҳоз дар бозорҳои кишварҳои Шарқу Ғарб савдогарон матоъи симгун, парча, газворҳои сурх (мумарҷол), газворҳои синизӣ, шоҳӣ, хайма, шиша, деги мис, чормағз, мавиз мебурданд.
Инкишофи ҳунармандӣ ба ривоҷи илму фарҳанг, адабиёт, забони форсии дарӣ ва форсии тоҷикӣ мусоидат кард. Илмҳои ҳисоб, нуҷум, ҷуғрофия, кимиё, тиб, таъриху фалсафа ва нақди шеър инкишоф ёфтанд. Инчунин дар Самарқанду [[Бухоро]] ҳунари шаҳрсозӣ, меъморӣ ва санъати ороишӣ тараққӣ кард. Кӯшку қасрҳо, корвонсаройҳо, бозорҳои тимдор, [[масҷид]]ҳои ҷомеъ, боғҳо бунёд гардиданд. Кандакории сутуни сақфи биноҳо, гаҷкорӣ, ороиши зарфҳои сафолӣ ва филиззӣ бо маҳорат ва ҳунармандона сохта шудаанд. Чунончӣ, [[мақбара]]и [[Исмоили Сомонӣ]] дар [[Бухоро]] имрӯз ҳам бинандаро ба ҳайрат меоварад.
Дар замони ҳукмронии [[Сомониён]] дар Самарқанд санъати мусиқӣ низ равнақ пайдо кард. Силсилаи оҳангу тарона ва сурудҳое эҷод шуданд, ки минбаъд бо номи «Дувоздаҳмақом»-у «[[Шашмақом]]» шуҳрат ёфтанд. Ҳамин тариқа, дар натиҷаи ҳуҷуми хоқони турк ва араб шаҳри Самарқанд ба харобазор табдил ёфта бошад ҳам, дар замони Сомониён яке аз шаҳрҳои ободу бузурги [[Осиёи Марказӣ]] маҳсуб мешуд. Дар ин шаҳр забону адабиёти форсии тоҷикӣ равнақ ёфт. Шоиру мутафаккирон ва табибони оламшумул тарбия ёфта ба воя расиданд ва аз худ осори ғании илмию адабии гаронмояе ба мерос гузоштанд. Аввалин шоироне, ки дар Самарқанд ба [[забони дарӣ]] шеър гуфтаанд, '''[[Абӯҳафси Суғдии Самарқандӣ]], Абӯлянбағӣ, [[Аббос ибни Тархони Самарқандӣ]] (Абу Тақӣ)''' мебошанд. Зиёда аз он, ба таъкиди муаллифи тазкираи «Оташкада» Лутфалибеки Озар, нахустин гӯяндаи «[[Шоҳнома]]» Абӯмансур Муҳаммад ибни Аҳмади [[Дақиқӣ]] зода ва тарбиятдидаи Самарқанд аст. Сипаҳсолори шеъри Аҷам Абӯабдуллоҳи [[Рӯдакӣ]] дар ҷавонӣ аз Панҷрӯди [[Панҷакент]] омада, дар Самарқанд тарбия дида, ба камол расидааст. Аз ин ҷост, ки Самарқанд ҳамчун шаҳри тамаддунофарини халқи тоҷик дар инкишофи илму фарҳанг, забону адабиёти форсии тоҷикӣ саҳми беназир дорад.
Аз асри XI қабилаҳои бодиянишини турк яке аз паси дигаре ба Самарқанд фурӯ рехтанд: қарахониён, туркони салҷуқӣ, дар миёнаи садаи XII қаракидониён. Истилогарон ба шаҳр зарари калон расониданд. Равнақи илму адаб ба дараҷае коста шуд. Бо вуҷуди он намояндагони аҳли илму адаб, аз қабили '''[[Рашидии Самарқандӣ]], [[Сӯзании Самарқандӣ]], [[Шатранҷии Самарқандӣ]], [[Низомии Арӯзии Самарқандӣ]], [[Заҳирии Самарқандӣ]]''' ва дигарон анъанаҳои илму фарҳангу адаби замони Сомониёнро идома дода, аз худ дар соҳаҳои мухталиф мероси пурарзише боқӣ гузоштанд. Дар ин давра қабл аз ҳама истеҳсоли маснуоти кулолӣ, шишагӣ ва фулузӣ инкишоф ёфт. Ба ин бозёфтҳои бостоншиносӣ, аз қабили зарфҳои сирдор ва косаву табақҳои бесири пурнақшунигор гувоҳ аст ва аз ривоҷи ҳунармандӣ дар Самарқанд дарак медиҳанд.
Соли 1220 истилогарони муғул бо сарварии [[Чингизхон]] Самарқандро забт намуданд. Аҷнабиён шаҳрро ба куллӣ хароб карда, аксари аҳолиро аз дами теғ гузарониданд. Шаҳри қадимаи [[Афросиёб]] ба харобазор мубаддал гашт ва аз байн рафт. Аллома [[Бобоҷон Ғафуров]] дар асари машҳури [[Тоҷикон (китоб)|«Тоҷикон»]] оид ба ҷангҳои шадиди мардуми шаҳр, қаҳрамонию ҷонфидоии онҳо сухан ронда, аз ҷумла навиштааст: «''Пас аз афтодани истеҳкомоти қалъаи Самарқанд ҳазорон диловарон ба масҷиди ҷомеъ паноҳ бурда, душманро ба наздик шудан намонданд. Муғулҳо бо роҳе масҷидро оташ заданд. Вале мудофиакунандагон аз ин наҳаросида, дар ҷои худ нишастанд ва сӯхта мурданро аз таслим шудан ба душман авлотар донистанд»''.&lt;ref&gt;Б.Ғафуров. Тоҷикон, — {{Душ.}}:&quot;Ирфон&quot;,1998, с.604&lt;/ref&gt;
Минбаъд низ муқобилат ва муборизаи мардуми шаҳр алайҳи ғосибони муғул заррае паст нашудааст, ки ба ин шӯриши бузурги халқии солҳои 1365—1366 гувоҳӣ медиҳад. Ва он дар таърих бо номи ҷунбиши [[Сарбадорон]] (бо сарвари толиби [[мадраса]] [[Мавлонозода]]) машҳур аст. Табиист, ки дар натиҷаи забткориҳои аҷнабиён ва бадбахтиҳои ба сари мардуми тоҷик овардаи муғулҳо оид ба равнақи илму адаби форсии тоҷикӣ дар садаи XIII сухан гуфтан ҷои гaп ҳам нест. Илму фарҳанг дар Самарқанд шикасти сахте дид. Аксар шоирону адибон, донишмандону мутафаккирон ба Туркия, Арабистону Ҳиндустон муҳоҷират намуданд.

Дар аҳди [[Темуриён]] (охири асри XIV ва асри XV) Самарқанд аз нав ба зеботарин ва ободтарин шаҳрҳои Шарқ ва бузургтарин маркази иқтисодӣ, сиёсӣ ва фарҳангии [[Вароруд]] табдил ёфт. Дар шаҳр корхонаҳои ҳунармандӣ, дӯконҳои савдо, тимҳо, чойхонаву ошхонаҳо, корвонсаройҳо, устохонаҳои яроқсозӣ, зарробхона ва маҳбас бунёд гардиданд. Саноеи нафиса, минётура, меъморӣ, кошинкорӣ, наққошӣ, кандакорӣ, маснуоти филиззӣ, саҳҳофӣ, лаввоҳӣ, истеҳсоли коғаз дар зинаи нави сифатӣ тараққӣ кард. Махсусан коғази самарқандӣ дар кишварҳои дуру наздик шуҳрат дошт. Илмҳои риёзиёт, нуҷум, ҳайат, ҳандаса, тиб пеш рафтанд. Бояд гуфт, ки охирин зичи нуҷумии муътабар маҳз дар Самарқанд эҷод шудааст. Ғайр аз ин асари таърихии Муҳаммад Абдураззоқи Самарқандӣ «Матлаъ-ус-саъдайн ва маҷмаъ-ул — баҳрайн» дар ҳамин давра ба забони форсии тоҷикӣ иншо шуд, ки воқеаҳои таърихии солҳои 1304 — 1469-ро фаро мегирад. Давлатшоҳи Самарқандӣ тазкираи машҳури худ «Тазкират-уш-шуаро»-ро эҷод кард. Муҳаққиқони барҷастаи форсу тоҷик '''Қозизодаи Румӣ, Хоҷаи Хурд, Содиқ, Мавлонои Хофӣ, Алоудавлаи Самарқандӣ, Ғиёсуддини Ҷамшид, Муини Кошонӣ, Салоҳуддини Мӯсавӣ, Алоуддини Қӯшчӣ''' ва чанде дигар дар Самарқанд зиндагӣ ва эҷод кардаанд. Классикони барҷастаи адабиёти форсии тоҷикӣ ва ӯзбекӣ '''Абдураҳмони Ҷомӣ ва Алишери Навоиӣ''' низ дар Самарқанд таҳсил ва такмили илм намудаанд. Ба ин маънӣ Самарқанд дар охири садаи XIV ва садаи XV аз марказҳои асосии илму фарҳанг ва забону адабиёти форсии тоҷикӣ ба шумор рафтааст. Дар бораи расадхонаи [[Улуғбек]], манзараву фарҳангу ҳунармандони Самарқанд ва таърихи забти шаҳр аз ҷониби лашкари Шайбонихон дар соли 1501 [[Заҳируддини Муҳаммад Бобур]] дар асараш [[Бобурнома]] маълумоти нодир овардааст.&lt;ref&gt;http://www.ziyouz.uz/ru/literatura/period-temuridov-xiv-xv-vv/109--14831530 Захириддин Мухаммад Бабур (1483—1530)/О произведении «Бабур-наме»&lt;/ref&gt;
Дар садаи XVI шайбониёни Ӯзбек ба [[Вароруд]] ҳуҷум намуданд. Дар натиҷаи ғоратгарию тохтутозҳои қабилаҳои кӯчии ӯзбек шаҳру вилоятҳо хароб гашта, ғаллаву чорвои мардум ба яғмо рафт. Гуруснагии гушношуниде рух дод ва аҳолии бисёре аз гуруснагӣ талаф ёфтанд. Бобоҷон Ғафуров дар «Тоҷикон» аз «Бадоеъ-ул-вақоеъ»-и [[Зайниддин Восифӣ]], ки дар Самарқанд сукунат дошт ва шоҳиди бевоситаи бедодгарӣ ва гуруснагӣ буд, дар ин хусус пораеро иқтибос меоварад: ''«Дар ин сол (яъне соли 1512 мелодӣ) дар Самарқанд қаҳтӣ ва гаронӣ ба дараҷае расид, ки халоиқ, ба ҷуз қурси моҳу офтоб, ки дар дастархони фалак буд, дар дигар ҷой сурати нонро намедиданд ва гуруснагони фақир шабҳо ба ҷои хӯшаи гандум дар хаёли худ аз хирмани Парвин хӯша мечиданд»''. Восифӣ дар як шеъраш низ ин қаҳтӣ ва гуруснагиро тасвир карда, ба мардуми одӣ ҳамдардӣ баён намуда, нисбат ба сарватмандони ҳарису хабис бо нафрату кароҳат сухан рондааст:
{{иқтибос|муаллиф= |
&lt;big&gt;'''Гандум зи ҳар кӣ кас талабад, орд мекунад, 
;Аз зарби мушт рустаи дандони вай тамом.'''&lt;/big&gt;}}

Садаи XVII низ асри тираву тор, асри инқирози илму адаб маҳсуб мешавад. Солҳои 1667—1687, яъне дар тӯли 20 сол зулму тааддии хон дар Самарқанд харобӣ ва қаҳтии даҳшатангезе рух дод ва ин қиматӣ, қаҳтӣ ба музофоту шаҳрҳои гирду атроф низ сироят намуд. [[Сайидои Насафӣ]] дар ин хусус мегӯяд:

{{иқтибос|муаллиф=Сайидои Насафӣ|
&lt;big&gt;'''Лаболаб шуд аз мурда бозору кӯй,
;Ҷаҳон пок гардид аз мурдашӯй.
;Бухоро тали Хоҷа Исҳоқ шуд, 
;Самарқанд як кӯчаи қоқ шуд.'''&lt;/big&gt;}}

Фоҷеаи мардуми Самарқанд дар тазкираи [[Малеҳои Самарқандӣ]] ин тавр тасвир шудааст: «Аз таърихи 1082 усрат (сахтӣ) ва тороҷ ва яғмое, ки дар Самарқанд воқеъ шуд, хусусан баъд аз мутасарриф шудани Анушахони Урганҷӣ Самарқандро ободияш ба вайронӣ, маъмурияш ба харобӣ мубаддал ва муқимонаш ҷилои ватан гардиданд, мусофират ихтиёр карданд ва асари бемурруватӣ ва беилтифотии Хоқони мансур (бо нусрат) Субҳонқулихон ба иттиҳоми он ки мурдуми Самарқанд Анушахонро бе ҷангу ҷидол ба Самарқанд дохил кардаанд, ҳукм ба қатли мардуми ӯ фармудаанд ва тоифае аз мардуми юзро гузошта аз паи ҷурме ҷурмонаҳо аз мардуми Самарқанд гирифтанд».&lt;ref&gt;Аслҳо ва наслҳо.-{{Душ.}},2013,- с.6ғ7&lt;/ref&gt;
Бо ин ҳама тороҷгарӣ, ҷангу ҷидолҳо, ки боиси гуруснагиву қиматӣ ва қаҳтӣ мегардид, раванди иқтисодӣ ва маданию фарҳангии мардуми Самарқанд ба тамом қатъ нагашт. Маҳз маҳсули дасти эъҷозофарини ҳунармандони шаҳр буд, ки маҳсулоташон дар аксар музофотҳои Вароруд ва берун аз он дар мамолики Шарқ паҳн мешуданд. Самарқанд то нимаи садаи XIX дуюмин ва бузургтарин маркази ҳунармандию тиҷоратӣ дар аморати Бухоро ба шумор мерафт. Дар қиёси садаи XV илму фарҳанг ва адабиёт дар садаҳои XVI—XVII нисбатан сусттар бошад ҳам, ба ҳар ҳол як дараҷа пешрафт эҳсос мешавад. Дар ин асрҳо мунаҷҷимон '''Маҳмуд ибни Муҳаммад, Наҷмуддини Бирҷандӣ, Мирим Ҷалабӣ, табиб ва шоир Боқии Ҷарроҳ, Малеҳои шоир ва тазкиранавис, Муҳаммад Дарвеш, Дӯстӣ, Кафшӣ, Мавлоно Саъдуллоҳ Шоҳӣ, шоирон Афгор, Имтиҳон, Мулло Бақои Тамошо, Мулло Самеӣ, Мулҳам, Фитрати Зардӯзии Самарқандӣ, Мумтоз, Махмур, таърихнигор Саид Роқим''' ва дигарон дар Самарқанд зиндагӣ ва эҷод кардаанд. Дар ин давра санъати хаттотӣ ва минётура низ инкишоф ёфтааст. Бо вуҷуди ин мухоҷирати адибону донишмандони Самарқанд аз садаи XVI ба мамолики мухталиф шурӯъ шуд. Ба таъкиди муаллифи «Хизонаи омира» Ғуломалии Озод, бештар дар садаи XVII адибон, аз қабили Завқӣ, Турдӣ, Обидхон Мавлоно Дӯстӣ ва даҳҳо дигарон ба Ҳиндустон ҳиҷрат кардаанд. Маҳсули ҳамин равобит буд, ки дар шеъри шоирони Варорӯд сабки ҳиндӣ таъсир кард ва нақши амиқ гузошт.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;Аслҳо ва наслҳо.-{{Душ.}},2013,- с.8&lt;/ref&gt;

Ф.Беневини дар бораи Самарқанд нигоштааст:{{аввали иқтибос}}''«Самарқанд низ шаҳри бузург аст, вале ҳоло ними он холӣ буда, бо тохтутози ӯзбекҳо вайрон шудааст». Бумиёни тоҷик, ки аз дасти ӯзбек ба дод омада буданд, фарёдрасе надоштанд. Беневини боз мегӯяд: ''«тоҷик ва ҳирӣ (ҳиротӣ) пайваста ба Худо илтиҷо дорад, ки ӯро аз юғи тоқатнопазири ӯзбек раҳоӣ бахшад»''.''' Бинобар ин тоҷикон ягона роҳи халосиро аз зулму ситам дар ҷилои ватан медиданд. Аҳволи шаҳри Бухоро низ аз ин беҳтар набуд. Дар тӯли се соле, ки Ф. Беневини дар Бухоро буд, «аз ин шаҳр бештар аз чаҳор ҳазор кас ба Ҳинд муҳоҷират кардааст»{{охири иқтибос}}'''. Чунин буд аҳволи Вароруд дар чоряки аввали садаи XVIII.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;/&gt;
Устод М. Шакурӣ оид ба вазъи фоҷеабори он замон андеша ронда, аз ҷумла навиштааст: {{аввали иқтибос}}'&quot;Ба замми ҳамаи инҳо биёбонгардҳо дар садаи XVIII ҳар тирамоҳ дар айни ҷамъоварии ҳосил чун мӯру малах омада, ҳама ҳосилро ба ғорат мебурданд ва нобуд мекарданд. Ин турктозии тирамоҳӣ боре ҳафт сол пайваста давом ёфт ва ба як ривоят, боре идомаи он бист сол буд. Яъне бист сл ҳар тирамоҳ омада, ҳосилро мебурданд! Хунрезӣ, қаҳтиву гуруснагии тӯлонӣ рӯй дод. Мардуми. бумӣ, яъне тоҷикон ҳазор-ҳазор талаф шуданд ва рӯй ба гурез ниҳоданд. Дар охири қарни XVIII дар Бухоро ду гузар одам монд. Дар Самарқанд касе намонд. Мадрасаҳои Регистони Самарқанд шағолхона шуданд. Дар бораи соли 1148 қамарӣ, яъне 1735 мелодӣ гуфтаанд:
'''«Ба соли ҳазору саду чиҳлу ҳашт Самарқанд гардид монанди дашт»''{{охири иқтибос}}'''
Устод Айнӣ низ дар «Таърихи амирони Манғитияи Бухоро» дар бораи воқеаҳои соли 1800 ишорае дорад: «Самарқанд дер боз хароб шуда, ба ҷуз се-чор хонавори шаҳрдарун ҷунбандае ва иморате дар он ҷо намонда буд».&lt;ref&gt;Муҳаммадҷони Шакурии Бухороӣ. Фитнаи инқилоб дар Бухоро. Аббос Алиев. — {{Душ.}}: Шуҷоиён, 2010, с. 65.&lt;/ref&gt;
Маълум мешавад, ки Самарқанд аз соли 1735 то 1880, яъне дар тӯли 65 сол ба худ наомада будааст. Минбаъд Самарқанд аз нав, ба таъбири М. Шакурӣ, ҷон тирифт, вале Марву Балх ба тамом аз байн рафтанд ва танҳо харобаҳои ин ду шаҳр боқӣ мондаасту бас. Табиист, ки дар ин давраи тираву тор касбу ҳунар, илму фарҳангу адаб дар Самарқанд аз инкишоф бозмонд. Ба гуфти Тӯрақул Зеҳнӣ, дар ин аҳд шоирони соҳибдевон кам низ гузаштаанд.

== Дар тасарруфи Русия ==
[[Акс:Samarkand naan at Siyob Bazaar.jpg|thumb|Бозори Сиёб]]
[[Акс:Needlework Artist (8145370623).jpg|thumb|Хунармандӣ дар Самарқанд]]
[[2 май]]и соли [[1868]] [[империяи Русия|Русияи шоҳӣ]] шаҳри Самарқандро ба тасарруфи худ даровард. Табиист, ки ба ҳайати [[империяи Русия|Русия]] дохил шудани [[Вароруд]] баъзе паҳлуҳои мусбат ҳам дошт. Аввалан, низоъу ҷангҳои байниқабилавие, ки аз он мардуми бумию заҳматкаш осеб медиданд, барҳам хӯрд. Сониян, дар шаҳру музофотҳое, ки дар тасарруфи русҳо қарор доштанд, ғуломдорӣ ва хариду фурӯши ғуломон қатъиян манъ карда шуд. Ва ҳол он ки дар аморати Бухоро ин амали нангин идома дошт. Баъди ба Русия ҳамроҳ карда шудани Самарқанд косибӣ, ҳунармандӣ, бофандагӣ хеле ривоҷ ёфт. Дар охири садаи XIX ва ибтидои садаи XX дар Самарқанд заводҳои пахта, пилла, чарм, шаробкашӣ ба кор шурӯъ карданд. Аз ҷониби Красноводск соли [[1888]] ба Самарқанд роҳи оҳан кашида шуд. Симои шаҳр низ тадриҷан тағйир меёфт. Дар ҷануби ғарбии он шаҳри нави ҳозиразамон, хиёбонҳои васеву рост, иморатҳои сохти аврупойӣ бунёд ёфтанд. Соли 1870 аввалин шифохона беморонро қабул кард. Дар шаҳр чандин литсейю, мактаб, китобхона (соли 1870), музеи таърих (соли 1874), барои занону кӯдакон беморхонаи махсус (соли 1885) кушода шуд. Дар муҳити адабӣ '''Сипандӣ, Ҳодӣ, Фикрӣ, Писандӣ, Туғрал, Ҷуръат, Саидаҳмади Васлӣ, Муҳаммад Абдураҳим''' ва дигарон фаъолият доштанд.
Соли 1904 дар Самарқанд нахустин рӯзномаи сотсиал-демократҳо бо унвони «Самарқанд» таъсис ёфт. Бо ин ҳама тағйироти иҷтимоию иқтисодӣ, маданию фарҳангӣ Самарқанд ба ҳар ҳол мустамликаи Русия буд. Сохтори шоҳии Русия заҳматкашонро пайваста дар шиканҷа нигоҳ медошт. Зеро Русия дар Варорӯд тартиботи мустамликавиро ҷорӣ менамуд. Бинобар ин мардуми бумӣ зулму тааддии дуҷонибаи истисморгарон — ҳам маҳаллӣ ва ҳам русро мекашиданд. Варорӯд ба манбаи моли хом табдил ёфт. Корбарӣ дар маҳкамаҳо мисли пешин аз рӯи шариат идома дошт. Хурдтарин эътирози мардум бераҳмона пахш карда мешуд. Дар Самарқанд аз рӯзҳои аввали истилои Русия алайҳи аҷнабиён шӯру ошӯбҳои халқӣ рух медод. Вале исёну ошӯбҳо махсусан дар солҳои инқилоби якуми рус (соли 1905) ва мардикоргирӣ барои корҳои ақибгоҳи Ҷанги якуми ҷаҳон авҷ гирифт: коргарон, косибон, ҳунармандони шаҳр ва ноҳияҳои гирду атрофи он корпартоӣ мекарданд, ба намоишҳои оммавӣ мебаромаданд. Дар айни авҷи шӯришу ошӯбҳо гумоштаи сиёсии Русияи шоҳӣ ба губернатори ҳарбии вилояти Сирдарё 27 июли соли 1906 навишта буд: ''«Мувофиқи баъзе овозаҳое, ки то ба мо расид, сартҳои Самарқанду Фарғонаву Тошкент аз Бухоро таппончаву милтиқ харида гирифта мерафтаанд. Дар Самарқанд ҳавлие набудааст, ки милтиқу [[таппонча]] надошта бошад»''.&lt;ref&gt;С. Айнӣ, Куллиёт. {{Душ.}}: «Ирфон»,1966,- ҷ. 10,-соли 19.&lt;/ref&gt;
Б.Ғафуров оид ба аҳволи вазнин ва тоқатфарсои мардикорон ва коргарони мавсимии заводу фабрикаҳои Самарқанду Фарғона ва сохтмони роҳи оҳан, ки корҳои вазнин бар дӯшашон буд, сухан ронда, як рубоии машҳури халқиро аз силсилаи шеърҳои ғарибӣ меоварад, ки ҳолати рӯҳонии тоҷиконро хеле муассир ва ба дарду алам баён месозад:

{{иқтибос|муаллиф= |
&lt;big&gt;'''Дар ғарибӣ гашта-гашта, ранги зард овардаам,
;Ранги зардамро ба пеши аҳли дард овардаам.
;Ранги зардамро бубину аз хазонам ёд кун!                                     
;Дар сари қабрам нишину як даме фарёд кун! &lt;ref&gt;Б.Ғафуров. Тоҷикон. Китоби дуюм. - {{Душ.}}: «Ирфон»,1998, с. 248.&lt;/ref&gt;'''&lt;/big&gt;}}

Ин буд аҳволи тоҷикони Самарқанд баъди тасарруфи Русия ва дар арафаи инқилоби болшевикӣ ва «инқилоби» Бухоро.
Ҳамин тариқа, аз даврони қадим дар тӯли таърих мардуми Самарқанд чандин бор ҷилои ватан карда, дар аксои олам паҳну парешон шудаанд, ки имрӯз ҳам аҷдоди онҳоро дар тамоми мамолики дунё вохоҳем хӯрд. Бо вуҷуди ин Самарқанд дар ҳар давру замон муҳимтарин маркази илму фарҳанг ва забону адабиёти форсии тоҷикӣ ба шумор рафтааст. Олими машҳури Эрон [[Сайид Нафисӣ]] дар ин хусус дар мақолаи «Сарзамини поки ниёконам» навиштааст: «Шуарои Туркистон маъруфтарин ашъори форсиро сурудаанд. Шаҳрҳои бузург ва ободи ин ноҳия, ки аз қадимтарин шаҳрҳои Эрон шумурда мешаванд, мисли Самарқанд ва Бухоро ва Балх ва ғайра то замоне, ки авлоди Тимур салтанат кардааст, ҳамеша дорулмуаллими Эрон буданд. Ҳанӯз бадеътарин ва зеботарин шоҳкориҳои меъморон ва кошисозони Эронро дар Бухоро ва Балху Самарқанд метавон ёфт. Бузургони Эрон ағлаб аз ин сарзамин бархостаанд. Ҳар китоби форсиро, ки мехонем, ҳамеша моро ба ёди ин водии ниёгон меандозад, чӣ қадар падарони мо дар он ҷо мадфун шудаанд! То авосити қарни дувоздаҳум сатре аз таърихи Эрон нест, ки як бор исми Бухоро ё Самарқанд ва ё Балх дар он бурда нашуда бошад.
Орзуи ман он аст, ки ин сарзамини поки ниёгони худро зиёрат кунам ва як бор дар умри хеш ин забони ширини порсиро аз даҳони самарқандиёну бухороиён бишунавам».&lt;ref&gt;Аслҳо ва наслҳо.-{{Душ.}}, 2013,- с.8&lt;/ref&gt;

== Замони муосир ==
[[Акс:Samarkand (3).JPG|thumb|Бинои ҳукумати вилояти Самарқанд]]
[[Акс:Samarkand 2015 (16).JPG|thumb|кучаҳои Самарқанд]]
[[Акс:Samarkand (5).JPG|thumb|фавораҳои Самарқанд]]
[[Акс:Мечеть Биби Ханум (4).JPG|thumb|хиёбони назди мақбараи Биби Хонум]]
[[Акс:Samarkand 2015 (27).JPG|thumb|фавораҳои Самарқанд]]
Самарқанд аз [[15 январ]]и соли [[1938]] маркази [[вилояти Самарқанд]] аст, ки дар қисми марказии [[Ӯзбекистон]] ҷойгир аст. Аксари аҳолиаш тоҷикзабон ҳастанд. Иқлими вилоят мӯътадили континенталӣ буда, қариб 300 рӯзи сол офтобӣ аст, дарозии рӯз дар тобистон 15 соат мебошад. Маркази маъмурӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии вилояти Самарқанд, шаҳри Самарқанд мебошад, ки аз шаҳри [[Тошканд]] 354 км дуртар ҷойгир шудааст.

== Фарҳанги тоҷикӣ ==
Нахустин шеърҳои поягузори адабиёти форс-тоҷик, Одамушшуаро Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ дар Самарқанд офарида шудаанд. Олимон то имрӯз рӯйи ҳунари шеъргӯии ӯ дар гӯшаҳои мухталифи дунё кор мебаранд. Ўдгориҳои меъмории ин шаҳри бостониву бӯстонӣ, махсусан қисмати Регистони он, беҳтарин намунаҳои ҳунари шаҳрсозии [[Осиёи Марказӣ]] маҳсуб меёбанд. Дар ин ҷо се мадраса — [[Мирзо Улуғбек|Улуғбек]] (солҳои 1417—1420), Шердор (1619—1636), Тилокорӣ (1647—1660) ва манораҳои пурнақшу нигор қомат афрохтаанд. Дасти Регистон пеши назари оламиён таърихи чандҳазорсоларо сафҳагардонӣ мекунад. Таассуф, ки на ҳама саҳифаҳои ин китоби бузург то ба мо хоно расидаанд. Ҳамаи роҳҳои Самарқанд рӯзгоре ба Регистон пайванди ногусастание доштанд. Аз ҷумла, шаш кӯчаи шаҳр ба «Тоқи телпакфурӯшон», ки дар асри XV бунёд гардидааст, мепайваст. Дар аҳди [[Амир Темур]] ва Мирзо Улуғбек Регистон ба майдони асосии тиҷоратӣ табдил ёфт. Имрӯз низ Регистон, ба сифати маркази тиҷорату ҳунармандӣ, аҳамияташро гум накардааст. Бо ташаббуси роҳбари мамлакат, баъди таҷдиду тармим ба ҷойи баргузории Ҷашнвораи байналхалқии мусиқии «Таронаҳои Шарқ» ва дигар чорабиниҳо табдил дода шудани Регистон, обрӯю эътибори майдон, шаҳри Самарқанд, мусиқии миллӣ ва Ӯзбекистонро дар сартосари олам густариш дод. Ба туфайли Ҷашнвора оламиён дар бораи мамлакати мо, мероси ғании фарҳангӣ, урфу одат ва арзишҳои миллии халқҳои он беш аз пеш ошноӣ пайдо карданд.
Мадрасаи Улуғбек, ки ҳангоми дар қайди ҳаёт будани олими бузург бунёд гардидааст, дар қарни XV муассисаи бузурги илмӣ ва таълимии Осиёи Марказӣ маҳсуб меёфт. Дар ин ҷо, дар баробари илмҳои динӣ, фанҳои дунявӣ, аз қабили математика, астрономия ва фалсафа таълим дода мешуданд. «Афлотуни сонӣ» — Қозизодаи Румӣ дар ин мадраса ба толибилмон аз илми фалакиёт сабақ додааст. Дар ин даргоҳ шоирон ва мутафаккирони бузург Мавлоно [[Абдураҳмони Ҷомӣ]] ва Мир [[Алишери Навоӣ]] таҳсил доштаанд. Дар таърих гоҳо ҳодисаҳои ҳайратангези мантиқӣ ба вуқӯъ мепайванданд. Дар нимаи дуюми қарни IX милодӣ поягузори адабиёти форс-тоҷик Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ аз Самарқанд ба Бухоро рафт ва ба шарофати ӯ дар Бухоро доираи адабии муқтадире ташаккул ёфт. Баъди ҳазор сол таърих чунин бори масъулиятро ба дӯши фарзанди Бухоро — поягузори адабиёти навини тоҷик Садриддин Айнӣ гузошт. Вақте ин марди фозил аз Бухоро ба Самарқанд омад, ба шарофати ӯ дар нимаи аввали садаи ХХ доираи адабӣ эҳё гардид. Аҳли адабу фарҳанги Самарқанд, дар баробари устод Садриддин Айнӣ, дар ташаккули адабиёт ва мактабу маорифи навини тоҷик саҳми арзанда гузоштанд.
Ҳам акнун аҳли адабу фарҳанги Самарқанд ба рушду таҳкими ҳавзаи ба худ хоси адабиёт ва мактабу маорифи тоҷикони ҷумҳурӣ саҳми босазо мегузоранд.
Адабиёти ҳавза имрӯз, бе эҷодиёти пурбори шоиру нависандагони самарқандӣ: [[Болта Ортиқзода]], [[Салим Кенҷа]], [[Адаш Истад]], [[Нор Остонзода]], [[Ҳаёт Неъмат]], Акбар Пирӯзӣ, [[Бахтиёр Ҷумъаев]], [[Солеҳ Саидмурод]], [[Нормурод Каримзода]], [[Ӯктами Иброҳим]], Зоҳир Ҳасанзода, [[Ҳазрат Сабоҳӣ]], [[Тошқул Азимов]], [[Маҳбуба Турсунова]], [[Маҳбуба Неъматзода]], [[Асадулло Шукуров]], Хоҷа, [[Шаҳзодаи Самарқандӣ|Шаҳзода Назарзода]], [[Парисо]], [[Дилшоди Фарҳодзод]] ва дигарон тасаввурнопазир аст.
Олимони Самарқанд [[Холиқ Мирзозода]], [[Раззоқ Ғаффоров]], [[Воҳид Абдулло]], [[Ботур Валихоҷаев]], [[Шавкат Шукуров]], [[Садрӣ Саъдиев]], [[Ҳоҷиқурбон Ҳамидзода]], [[Аслиддин Қамарзода]], [[Ҷумъа Ҳамроҳ]], [[Абдусалом Самадов]] ва дигарон тӯли даҳсолаҳои зиёд ба равшан намудани паҳлӯҳои ноаёни адабиёт, ташкили кори матбуот ва мактабу маорифи тоҷик бори заҳмат кашидаанд. Хоссатан, мақолаҳои доир ба адабиёти давраи истиқлол ва намояндагони он таълифнамудаи олимони адабиётшинос Садрӣ Саъдиев, Аслиддин Қамарзода, Ҷумъа Ҳамроҳ ва Абдусалом Самадов ба рушди адабиёти тоҷики ҳавза такони нав бахшиданд.
Маҷмӯаҳои дастҷамъии тӯли солҳои гуногун, ба сифати мураттиб, ба хонандагон пешниҳоднамудаи Турақул Зеҳнӣ, Садрӣ Саъдиев — «Суханварони сайқали рӯйи замин» (Душанбе, 1973), Аслиддин Қамарзода- «Гулдастаи Самарқанд» (Душанбе — Тошканд, соли 1989), «Гулшани адаб» (Ширкати саҳҳомии табъу нашри «Шарқ», Тошканд, 2007) ва «Мадҳи Самарқанд» («Муҳаррир», шаҳри Тошканд, с.2013) далели онанд, ки дар ин ҳавза адабиёти тоҷик бо қадамҳои ба худ хос пеш меравад. Бояд ёдрас намуд, ки имрӯз баъзе намояндагони ҳавзаи адабиёти тоҷики Ӯзбекистон панҷа ба панҷаи суханварони ҳамзабони хориҷии худ зада метавонанд.&lt;ref name=&quot;«Овози Самарқанд»&quot;&gt;{{Cite web |url=http://ovozisamarqandnews.uz/data/documents/2015-no31-1.pdf |title=«Овози Самарқанд» |accessdate=2015-04-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160309165320/http://ovozisamarqandnews.uz/data/documents/2015-no31-1.pdf |archivedate=2016-03-09 }}&lt;/ref&gt;
== Рӯзномаи тоҷикӣ ==
Дар вилояти Самарқанд нашрияи [[Овози Самарқанд (рӯзнома)]] мунтазам нашр мешавад. Дар саҳифаҳои рӯзнома мақолаҳои пурмӯҳтавои олимони шинохта, чакидаҳои хомаи шоиру нависандагону лавҳаю очеркҳои омӯзгорону шоирони пешқадам ва хабарнигорони ҷамоатии касбу корашон гуногун пайваста чоп мешаванд. Арбобони шоистаи илм [[Ботурхон Валихоҷаев]], [[Холиқ Мирзозода]], [[Абдураҳим Муқимов]], [[Акбар Адхамов]], [[Абдусалом Саидов]] эҷодкорони забардаст [[Болта Ортиқов|Болта Ортиқзода]] ва [[Ҳамроқули Даврон]] ҳамкори доимии рӯзнома буданд. Имрӯз ҳам ин анъана давом дорад. Олимони намоён [[Садрӣ Саъдиев]], [[Аслиддин Қамарзода]], [[Санъат Муҳаммадиев]], [[Хуршед Абдусамиев]], [[Ҷумъа Ҳамроҳ]], [[Ота Аҳроров]], [[Абдусалом Самадов]] бо мақолаҳои пурдолузарби худ дар байни муштариён маҳбубияти хоса доранд. Нависандаю шоирони шинохта [[Салим Кенҷа]], [[Адаш Истад]], [[Акбар Пирӯзӣ]], [[Нормурод Каримзода]], [[Худоназари Оқсоӣ]], [[Худойбердӣ Саидзода]], [[Ҳусейн Рашидӣ]], [[Маҳбуба Неъматзода]], [[Маҳбуба Турсунова]], [[Хоҷа (Норхоҷа Чоризода)]], [[Парисо]] бо шеъру ҳикояҳои худ саҳифаҳои адабии рӯзномаро хонданбоб менамоянд.

== Ёдгориҳои таърихии Самарқанд ==
Самарқанд ёдгориҳои бои таърихии 3 ҳазорсола дорад ва аксарияташон дар давраи сулолаи [[Темуриён]] сохта шудаанд. Самарқанди бостонӣ аз қади­мулайём бо меъмориҳои таърихиаш дар ҷаҳон маълуму машҳур аст. Имрӯз дар вилоят 31 осорхона ва 64 [[зиёратгоҳ]] мавҷуд буда, дар соли 2014 қариб 5 миллион нафар аҳолии мампакат ва бештар аз 200 ҳазор нафар шаҳрвандони хориҷӣ ин ҷойҳоро тамошо карданд.&lt;ref name=&quot;«Овози Самарқанд»&quot;/&gt;

Дар Самарқанд ёдгориҳои бостонии қадимие, мавҷуданд, ки монанди ёдгориҳои бостонии [[Миср]]и қадим, [[Хитой]], [[Ҳиндустон]],[[Юнон]]и қадим ва [[Рим]] машҳур ҳастанд.
* [[Расадхонаи Улуғбек]] (1428—1429)
* [[Манзилгоҳи қадимии Афросиёб]] (асри 8 п.а.м.)
* [[Шоҳи Зинда]]
* [[Масҷиди Ҳазрати Хизр]] (миёнаи садаи XIX)
* [[Масҷиди Биби-Хонум]] (1399—1404)
* [[Мадрасаи Улуғбек]] (1417—1420)
* [[Мадрасаи Шердор]] (1619—1635/36)
* [[Мадрасаи Тило Қорӣ]] (1647—1659)
* [[Бозори Чорсу]] (охири садаи XVIII)
* [[Мадрасаи Рухобод]] (солҳои 1380)
* [[Мақбараи Оқсарой]] (1470)
* [[Гӯри Амир]] (1404)
* [[Масҷиди Намозгоҳ]] (асри 17)
* [[Мақбараи Ишрат Хона]] (1464)
* [[Хоҷа Аҳрор]] (асрҳои 15-20)
* [[Мақбараи Чупон ота]] (1430—1440)
* [[Қабристонии Хӯҷа Абду Дорин]] (асрҳои 15-19)

== Шеърҳо дар васфи Самарқанд ==
{{иқтибос|муаллиф=[[Муҳаммад Холиқ]]|
&lt;big&gt;'''«Самарқанд сайқали рӯи замин аст,
:Ҳавояш фораму хокаш маҳин аст.
:Агар хоҳӣ бубинӣ ту биҳиште,
:Ҳамин асту ҳамин асту ҳамин аст.
:Ғазал гарчӣ арӯси шеър, аммо,
:Самарқанд аз ғазал ҳам нозанин аст.
:Ба олам чун Самарқанд офариданд,
:Нидои офаридгор: «Офарин!» аст».
:«Кам Афросиёб аз қасри Рум нест,
:Хуросон бо Самарқанд оҳанин аст.
:Хуросон, Балху Марву Рашту Хуҷанд,
:Сувайдо бар замин аз худ ҳамин аст.
:Ба сӯи Каҳкашон роҳ аз Самарқанд,
:Ба арш ӯро чӣ Хуршеди зарин аст.
:Ба мисли Оби раҳмат нест обе,
:Бубин оби Зарафшон ангубин аст.
:Зи роҳи Каҳкашон роҳ то ба Меъроҷ,
:Ба даври Каҳкашон чархи барин аст.
:Самарқанд устувори чархмеҳвар,
:Чу имон чархи меҳвар бар замин аст.
:Самарқандам дуо аз Ҳақ гирифтаст,
:Зарангушти Хуросонро нигин аст.
:Таҳамтан мисли он Испитамон кист,
:Ки Шоҳе Зинда дар марзаш яқин аст.
:Чароғи равшан аз партав Самарқанд,
:Ба Регистон ду тан Мавло қарин аст.
:Чӣ хуш нуре баланд аз марзи покаш,
:Самарқанд осмони Ҳинду Чин аст.
:Ба нони Осиё манзуру машҳур,
:Ки Қасри Хонум аз ӯ шаҳнишин аст.
:Ки чун Испитамон шерафкани гурд,
:Ҷилои партави Ҳақ бар ҷабин аст.
:Ба дӯш оташ гузашт аз Каҳкашон маҳ,
:Панаҳдижи Самарқанд оҳанин аст.
:Ба хун оғушта дар сангар гаҳе дил,
:Ба бун оғушта гар дар хун матин аст.
:Ба савдо рафту рафт аз каф Хуросон,
:Чу хуршед аз азал бар рағми кин аст.
:«Ба авҷи Кибриё паҳлӯи аҷз аст»,
:Биҳишти боғаш аз ангуру тин аст.
:Ба Тӯрон Рустаму Суҳроб огоҳ,
:Ба Рахши тездав Рустам ба зин аст.
:Зи аҳди Суғдшаҳр овори нақд аст,
:Ки аз ӯ қиссаҳои дилнишин аст.
:Танини сози овоз аз Хуросон,
:Раҳин аз Кибриё бар мо яқин аст…
:Хирад бар дӯши ирфони Самарқанд, 
:Самарқанд кӯҳнаву нав нозанин аст.'''&lt;/big&gt;}}

== Аҳолӣ ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Сол !! (ҳазор нафар)
|-
| [[1897]] || 55,1
|-
| [[1912]] || 83,2
|-
| [[1925]] || 115,0
|-
| [[1950]] || 180,0
|-
| [[2002]] || 380,7
|-
| [[2015]] || 504,4
|}

== Пайвандҳо ==
 &lt;references/&gt;
{{хурд}}

[[Гурӯҳ:Шаҳрҳои Ӯзбекистон]]
[[Гурӯҳ:Самарқанд]]
[[Гурӯҳ:Шаҳрҳои муқаддас]]</text>
      <sha1>0ksnwr39nbm401tr4s9zpign9ewo9th</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309982</id>
      <parentid>1309981</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T18:36:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52072" xml:space="preserve">{{Маъноҳои дигар|2=Самарқанд}}
{{МА
| мақом = Шаҳр
| номи тоҷикӣ = Самарқанд / سمرقند
| ҳайати миллӣ = [[тоҷикон]], [[ӯзбекҳо|узбакҳо]], [[русҳо]]
}}
[[Акс:MASamarkandTalIRassad2.jpg|thumb|Манзараи Самарқанд]]
'''Самарқанд''' — шаҳри қадима ва маркази [[вилояти Самарқанд]]и [[Ӯзбекистон]] аст ва қисмати зиёди мардуми ин шаҳри қадима [[тоҷик]] аст ([[суннӣ]], [[ҳанафӣ]]). Масоҳати шаҳр 120,1 км кв аст ва дар он 504,4 ҳазор нафар (соли 2015) шаҳрванд зиндагӣ мекунанд. Самарқанд — яке аз шаҳрҳои қадимтарини дунё мебошад, ки дар [[асри VIII]] пеш аз милод бунёд шудааст. Соли [[2001]] Самарқанд ба феҳристи мероси умумибашарии фарҳангии [[ЮНЕСКО]] дохил карда шудааст. Дар таърихи қадим Самарқанд пойтахти [[Давлати Суғди қадим]] буда, дар сарчашмаи хаттии «[[Авесто]]» номбар гардидааст.

== Номгузорӣ ==
[[Акс:Registan square2014.JPG|thumb|Майдони [[Регистон]]]]
[[Акс:Registan Sherdor madrassah2014.JPG|thumb|[[Мадрасаи Шердор]]]]
[[Акс:Samarqand.png|thumb|Мадрасаи Биби хонум ва хиёбони Самарқанд]]
[[Акс:Мемориальный комплекс Аль-Бухари 04.JPG|thumb|Масҷид ва мақбараи Ал-Бухори]]
[[Акс:Мечеть в Самарканде.JPG|thumb|[[Масҷиди Ҳазрати Хизр]]]]
[[Акс:Registan Ulugbek madrasah2014.JPG|thumb|[[Мадрасаи Улуғбек (Самарқанд)|Мадрасаи Улугбек]]]]
[[Акс:Storks samarkand.jpg|thumb|Мадраса дар Самарқанд]]
[[Акс:Ensemble Shakhi Zinda (2).JPG|thumb|Мақбараи Шоҳи Зинда]]
[[Акс:Mausoleum of Amir Temur (1).JPG|thumb|Мақбараи Гӯри Амир]]
Номгузории муосири — Самарқанд — аз калимаи [[Забони суғдӣ|суғдии]] ''Smʼrknδh'' бар меояд.&lt;ref&gt;''Лурье П. Б.'' [http://www.orientalstudies.ru/rus/images/pdf/dis_lurje_2004.pdf Историко-лингвистический анализ согдийской топонимики]. Дисс. на соиск. уч. ст. канд. фил. наук. {{СПб.}} 2004.— Стр. 39, 110&lt;/ref&gt; Забоншиносон маънои ''asmara'' — санг ва ''қанд'' — шаҳр, яъне Самарқанд — «шаҳри сангин» маънидод мекунанд.

== Таърих ==
Баъди заволи [[Суғд]] (асри VIII), Самарқанд дар асрҳои миёна пойтахти ҳукуматдории якчанд давлатҳои таърихӣ шуда буд.(Нигаред ба:[[Таърихи Тоҷикистон]])
Самарқанд аз замонҳои қадим яке аз марказҳои асосӣ ва муҳимтарини тамаддуни Осиёи Марказӣ ба шумор меравад. Аксар воқеаҳои иҷтимоию сиёсӣ, таърихӣ, илмию адабӣ ва фарҳангии халқи форси бо ин шаҳри тоҷикнишин алоқаи ногусастанӣ дорад. Бозёфтҳои бостоншиносӣ гувоҳӣ медиҳанд, ки ҳанӯз дар аҳди Кӯшониён (асрҳои I—IV мелод) Самарқанд шаҳри обод ва инкишофёфта будааст: осори биноҳои бошукӯҳ, устохонаҳои ҳунармандӣ, ҳайкалчаҳои гилин, зарфҳои сафол, порчаи зарф бо навиштаи суғдӣ инкишофи ҳунармандӣ ва мадании ин шаҳрро дар он замон тасдиқ мекунанд.
Дар охири асри VI Самарқандро Хоқонии турк ва баъдан арабҳо (соли 712) истило карданд. Мардуми шаҳрро лозим омад, ки ба муқобили аҷнабиён муқобилати сахт нишон диҳанд ва шӯриш намоянд. Яке аз ин шӯришҳои халқӣ дар таърих бо номи [[Исёни Муқаннаъ]] (солҳои 776—783) машҳур аст. Дар замони салтанати сулолаи [[Сомониён]] (солҳои 875—999) Самарқанд ба шаҳри тараққикарда, ободу зебо ва нашъунамоёфта табдил ёфт. Дар ин давра ҳунармандӣ, косибӣ, обчакорӣ, зироати полизӣ, тиҷорат, хусусан бофандагӣ тараққӣ кард. Дар Самарқанд ҳамчунин коғаз ва шиша истеҳсол мешуд, ки дар кишварҳои дуру наздик шуҳрат доштанд. Инчунин ҳунармандони Самарқанд рикоб, лаҷом, тасма, деги мис истеҳсол мекарданд. Аз ин лиҳоз дар бозорҳои кишварҳои Шарқу Ғарб савдогарон матоъи симгун, парча, газворҳои сурх (мумарҷол), газворҳои синизӣ, шоҳӣ, хайма, шиша, деги мис, чормағз, мавиз мебурданд.
Инкишофи ҳунармандӣ ба ривоҷи илму фарҳанг, адабиёт, забони форсии дарӣ ва форсии тоҷикӣ мусоидат кард. Илмҳои ҳисоб, нуҷум, ҷуғрофия, кимиё, тиб, таъриху фалсафа ва нақди шеър инкишоф ёфтанд. Инчунин дар Самарқанду [[Бухоро]] ҳунари шаҳрсозӣ, меъморӣ ва санъати ороишӣ тараққӣ кард. Кӯшку қасрҳо, корвонсаройҳо, бозорҳои тимдор, [[масҷид]]ҳои ҷомеъ, боғҳо бунёд гардиданд. Кандакории сутуни сақфи биноҳо, гаҷкорӣ, ороиши зарфҳои сафолӣ ва филиззӣ бо маҳорат ва ҳунармандона сохта шудаанд. Чунончӣ, [[мақбара]]и [[Исмоили Сомонӣ]] дар [[Бухоро]] имрӯз ҳам бинандаро ба ҳайрат меоварад.
Дар замони ҳукмронии [[Сомониён]] дар Самарқанд санъати мусиқӣ низ равнақ пайдо кард. Силсилаи оҳангу тарона ва сурудҳое эҷод шуданд, ки минбаъд бо номи «Дувоздаҳмақом»-у «[[Шашмақом]]» шуҳрат ёфтанд. Ҳамин тариқа, дар натиҷаи ҳуҷуми хоқони турк ва араб шаҳри Самарқанд ба харобазор табдил ёфта бошад ҳам, дар замони Сомониён яке аз шаҳрҳои ободу бузурги [[Осиёи Марказӣ]] маҳсуб мешуд. Дар ин шаҳр забону адабиёти форсии тоҷикӣ равнақ ёфт. Шоиру мутафаккирон ва табибони оламшумул тарбия ёфта ба воя расиданд ва аз худ осори ғании илмию адабии гаронмояе ба мерос гузоштанд. Аввалин шоироне, ки дар Самарқанд ба [[забони дарӣ]] шеър гуфтаанд, '''[[Абӯҳафси Суғдии Самарқандӣ]], Абӯлянбағӣ, [[Аббос ибни Тархони Самарқандӣ]] (Абу Тақӣ)''' мебошанд. Зиёда аз он, ба таъкиди муаллифи тазкираи «Оташкада» Лутфалибеки Озар, нахустин гӯяндаи «[[Шоҳнома]]» Абӯмансур Муҳаммад ибни Аҳмади [[Дақиқӣ]] зода ва тарбиятдидаи Самарқанд аст. Сипаҳсолори шеъри Аҷам Абӯабдуллоҳи [[Рӯдакӣ]] дар ҷавонӣ аз Панҷрӯди [[Панҷакент]] омада, дар Самарқанд тарбия дида, ба камол расидааст. Аз ин ҷост, ки Самарқанд ҳамчун шаҳри тамаддунофарини халқи тоҷик дар инкишофи илму фарҳанг, забону адабиёти форсии тоҷикӣ саҳми беназир дорад.
Аз асри XI қабилаҳои бодиянишини турк яке аз паси дигаре ба Самарқанд фурӯ рехтанд: қарахониён, туркони салҷуқӣ, дар миёнаи садаи XII қаракидониён. Истилогарон ба шаҳр зарари калон расониданд. Равнақи илму адаб ба дараҷае коста шуд. Бо вуҷуди он намояндагони аҳли илму адаб, аз қабили '''[[Рашидии Самарқандӣ]], [[Сӯзании Самарқандӣ]], [[Шатранҷии Самарқандӣ]], [[Низомии Арӯзии Самарқандӣ]], [[Заҳирии Самарқандӣ]]''' ва дигарон анъанаҳои илму фарҳангу адаби замони Сомониёнро идома дода, аз худ дар соҳаҳои мухталиф мероси пурарзише боқӣ гузоштанд. Дар ин давра қабл аз ҳама истеҳсоли маснуоти кулолӣ, шишагӣ ва фулузӣ инкишоф ёфт. Ба ин бозёфтҳои бостоншиносӣ, аз қабили зарфҳои сирдор ва косаву табақҳои бесири пурнақшунигор гувоҳ аст ва аз ривоҷи ҳунармандӣ дар Самарқанд дарак медиҳанд.
Соли 1220 истилогарони муғул бо сарварии [[Чингизхон]] Самарқандро забт намуданд. Аҷнабиён шаҳрро ба куллӣ хароб карда, аксари аҳолиро аз дами теғ гузарониданд. Шаҳри қадимаи [[Афросиёб]] ба харобазор мубаддал гашт ва аз байн рафт. Аллома [[Бобоҷон Ғафуров]] дар асари машҳури [[Тоҷикон (китоб)|«Тоҷикон»]] оид ба ҷангҳои шадиди мардуми шаҳр, қаҳрамонию ҷонфидоии онҳо сухан ронда, аз ҷумла навиштааст: «''Пас аз афтодани истеҳкомоти қалъаи Самарқанд ҳазорон диловарон ба масҷиди ҷомеъ паноҳ бурда, душманро ба наздик шудан намонданд. Муғулҳо бо роҳе масҷидро оташ заданд. Вале мудофиакунандагон аз ин наҳаросида, дар ҷои худ нишастанд ва сӯхта мурданро аз таслим шудан ба душман авлотар донистанд»''.&lt;ref&gt;Б.Ғафуров. Тоҷикон, — {{Душ.}}:&quot;Ирфон&quot;,1998, с.604&lt;/ref&gt;
Минбаъд низ муқобилат ва муборизаи мардуми шаҳр алайҳи ғосибони муғул заррае паст нашудааст, ки ба ин шӯриши бузурги халқии солҳои 1365—1366 гувоҳӣ медиҳад. Ва он дар таърих бо номи ҷунбиши [[Сарбадорон]] (бо сарвари толиби [[мадраса]] [[Мавлонозода]]) машҳур аст. Табиист, ки дар натиҷаи забткориҳои аҷнабиён ва бадбахтиҳои ба сари мардуми тоҷик овардаи муғулҳо оид ба равнақи илму адаби форсии тоҷикӣ дар садаи XIII сухан гуфтан ҷои гaп ҳам нест. Илму фарҳанг дар Самарқанд шикасти сахте дид. Аксар шоирону адибон, донишмандону мутафаккирон ба Туркия, Арабистону Ҳиндустон муҳоҷират намуданд.

Дар аҳди [[Темуриён]] (охири асри XIV ва асри XV) Самарқанд аз нав ба зеботарин ва ободтарин шаҳрҳои Шарқ ва бузургтарин маркази иқтисодӣ, сиёсӣ ва фарҳангии [[Вароруд]] табдил ёфт. Дар шаҳр корхонаҳои ҳунармандӣ, дӯконҳои савдо, тимҳо, чойхонаву ошхонаҳо, корвонсаройҳо, устохонаҳои яроқсозӣ, зарробхона ва маҳбас бунёд гардиданд. Саноеи нафиса, минётура, меъморӣ, кошинкорӣ, наққошӣ, кандакорӣ, маснуоти филиззӣ, саҳҳофӣ, лаввоҳӣ, истеҳсоли коғаз дар зинаи нави сифатӣ тараққӣ кард. Махсусан коғази самарқандӣ дар кишварҳои дуру наздик шуҳрат дошт. Илмҳои риёзиёт, нуҷум, ҳайат, ҳандаса, тиб пеш рафтанд. Бояд гуфт, ки охирин зичи нуҷумии муътабар маҳз дар Самарқанд эҷод шудааст. Ғайр аз ин асари таърихии Муҳаммад Абдураззоқи Самарқандӣ «Матлаъ-ус-саъдайн ва маҷмаъ-ул — баҳрайн» дар ҳамин давра ба забони форсии тоҷикӣ иншо шуд, ки воқеаҳои таърихии солҳои 1304 — 1469-ро фаро мегирад. Давлатшоҳи Самарқандӣ тазкираи машҳури худ «Тазкират-уш-шуаро»-ро эҷод кард. Муҳаққиқони барҷастаи форсу тоҷик '''Қозизодаи Румӣ, Хоҷаи Хурд, Содиқ, Мавлонои Хофӣ, Алоудавлаи Самарқандӣ, Ғиёсуддини Ҷамшид, Муини Кошонӣ, Салоҳуддини Мӯсавӣ, Алоуддини Қӯшчӣ''' ва чанде дигар дар Самарқанд зиндагӣ ва эҷод кардаанд. Классикони барҷастаи адабиёти форсии тоҷикӣ ва ӯзбекӣ '''Абдураҳмони Ҷомӣ ва Алишери Навоиӣ''' низ дар Самарқанд таҳсил ва такмили илм намудаанд. Ба ин маънӣ Самарқанд дар охири садаи XIV ва садаи XV аз марказҳои асосии илму фарҳанг ва забону адабиёти форсии тоҷикӣ ба шумор рафтааст. Дар бораи расадхонаи [[Улуғбек]], манзараву фарҳангу ҳунармандони Самарқанд ва таърихи забти шаҳр аз ҷониби лашкари Шайбонихон дар соли 1501 [[Заҳируддини Муҳаммад Бобур]] дар асараш [[Бобурнома]] маълумоти нодир овардааст.&lt;ref&gt;http://www.ziyouz.uz/ru/literatura/period-temuridov-xiv-xv-vv/109--14831530 Захириддин Мухаммад Бабур (1483—1530)/О произведении «Бабур-наме»&lt;/ref&gt;
Дар садаи XVI шайбониёни Ӯзбек ба [[Вароруд]] ҳуҷум намуданд. Дар натиҷаи ғоратгарию тохтутозҳои қабилаҳои кӯчии ӯзбек шаҳру вилоятҳо хароб гашта, ғаллаву чорвои мардум ба яғмо рафт. Гуруснагии гушношуниде рух дод ва аҳолии бисёре аз гуруснагӣ талаф ёфтанд. Бобоҷон Ғафуров дар «Тоҷикон» аз «Бадоеъ-ул-вақоеъ»-и [[Зайниддин Восифӣ]], ки дар Самарқанд сукунат дошт ва шоҳиди бевоситаи бедодгарӣ ва гуруснагӣ буд, дар ин хусус пораеро иқтибос меоварад: ''«Дар ин сол (яъне соли 1512 мелодӣ) дар Самарқанд қаҳтӣ ва гаронӣ ба дараҷае расид, ки халоиқ, ба ҷуз қурси моҳу офтоб, ки дар дастархони фалак буд, дар дигар ҷой сурати нонро намедиданд ва гуруснагони фақир шабҳо ба ҷои хӯшаи гандум дар хаёли худ аз хирмани Парвин хӯша мечиданд»''. Восифӣ дар як шеъраш низ ин қаҳтӣ ва гуруснагиро тасвир карда, ба мардуми одӣ ҳамдардӣ баён намуда, нисбат ба сарватмандони ҳарису хабис бо нафрату кароҳат сухан рондааст:
{{иқтибос|муаллиф= |
&lt;big&gt;'''Гандум зи ҳар кӣ кас талабад, орд мекунад, 
;Аз зарби мушт рустаи дандони вай тамом.'''&lt;/big&gt;}}

Садаи XVII низ асри тираву тор, асри инқирози илму адаб маҳсуб мешавад. Солҳои 1667—1687, яъне дар тӯли 20 сол зулму тааддии хон дар Самарқанд харобӣ ва қаҳтии даҳшатангезе рух дод ва ин қиматӣ, қаҳтӣ ба музофоту шаҳрҳои гирду атроф низ сироят намуд. [[Сайидои Насафӣ]] дар ин хусус мегӯяд:

{{иқтибос|муаллиф=Сайидои Насафӣ|
&lt;big&gt;'''Лаболаб шуд аз мурда бозору кӯй,
;Ҷаҳон пок гардид аз мурдашӯй.
;Бухоро тали Хоҷа Исҳоқ шуд, 
;Самарқанд як кӯчаи қоқ шуд.'''&lt;/big&gt;}}

Фоҷеаи мардуми Самарқанд дар тазкираи [[Малеҳои Самарқандӣ]] ин тавр тасвир шудааст: «Аз таърихи 1082 усрат (сахтӣ) ва тороҷ ва яғмое, ки дар Самарқанд воқеъ шуд, хусусан баъд аз мутасарриф шудани Анушахони Урганҷӣ Самарқандро ободияш ба вайронӣ, маъмурияш ба харобӣ мубаддал ва муқимонаш ҷилои ватан гардиданд, мусофират ихтиёр карданд ва асари бемурруватӣ ва беилтифотии Хоқони мансур (бо нусрат) Субҳонқулихон ба иттиҳоми он ки мурдуми Самарқанд Анушахонро бе ҷангу ҷидол ба Самарқанд дохил кардаанд, ҳукм ба қатли мардуми ӯ фармудаанд ва тоифае аз мардуми юзро гузошта аз паи ҷурме ҷурмонаҳо аз мардуми Самарқанд гирифтанд».&lt;ref&gt;Аслҳо ва наслҳо.-{{Душ.}},2013,- с.6ғ7&lt;/ref&gt;
Бо ин ҳама тороҷгарӣ, ҷангу ҷидолҳо, ки боиси гуруснагиву қиматӣ ва қаҳтӣ мегардид, раванди иқтисодӣ ва маданию фарҳангии мардуми Самарқанд ба тамом қатъ нагашт. Маҳз маҳсули дасти эъҷозофарини ҳунармандони шаҳр буд, ки маҳсулоташон дар аксар музофотҳои Вароруд ва берун аз он дар мамолики Шарқ паҳн мешуданд. Самарқанд то нимаи садаи XIX дуюмин ва бузургтарин маркази ҳунармандию тиҷоратӣ дар аморати Бухоро ба шумор мерафт. Дар қиёси садаи XV илму фарҳанг ва адабиёт дар садаҳои XVI—XVII нисбатан сусттар бошад ҳам, ба ҳар ҳол як дараҷа пешрафт эҳсос мешавад. Дар ин асрҳо мунаҷҷимон '''Маҳмуд ибни Муҳаммад, Наҷмуддини Бирҷандӣ, Мирим Ҷалабӣ, табиб ва шоир Боқии Ҷарроҳ, Малеҳои шоир ва тазкиранавис, Муҳаммад Дарвеш, Дӯстӣ, Кафшӣ, Мавлоно Саъдуллоҳ Шоҳӣ, шоирон Афгор, Имтиҳон, Мулло Бақои Тамошо, Мулло Самеӣ, Мулҳам, Фитрати Зардӯзии Самарқандӣ, Мумтоз, Махмур, таърихнигор Саид Роқим''' ва дигарон дар Самарқанд зиндагӣ ва эҷод кардаанд. Дар ин давра санъати хаттотӣ ва минётура низ инкишоф ёфтааст. Бо вуҷуди ин мухоҷирати адибону донишмандони Самарқанд аз садаи XVI ба мамолики мухталиф шурӯъ шуд. Ба таъкиди муаллифи «Хизонаи омира» Ғуломалии Озод, бештар дар садаи XVII адибон, аз қабили Завқӣ, Турдӣ, Обидхон Мавлоно Дӯстӣ ва даҳҳо дигарон ба Ҳиндустон ҳиҷрат кардаанд. Маҳсули ҳамин равобит буд, ки дар шеъри шоирони Варорӯд сабки ҳиндӣ таъсир кард ва нақши амиқ гузошт.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;Аслҳо ва наслҳо.-{{Душ.}},2013,- с.8&lt;/ref&gt;

Ф.Беневини дар бораи Самарқанд нигоштааст:{{аввали иқтибос}}''«Самарқанд низ шаҳри бузург аст, вале ҳоло ними он холӣ буда, бо тохтутози ӯзбекҳо вайрон шудааст». Бумиёни тоҷик, ки аз дасти ӯзбек ба дод омада буданд, фарёдрасе надоштанд. Беневини боз мегӯяд: ''«тоҷик ва ҳирӣ (ҳиротӣ) пайваста ба Худо илтиҷо дорад, ки ӯро аз юғи тоқатнопазири ӯзбек раҳоӣ бахшад»''.''' Бинобар ин тоҷикон ягона роҳи халосиро аз зулму ситам дар ҷилои ватан медиданд. Аҳволи шаҳри Бухоро низ аз ин беҳтар набуд. Дар тӯли се соле, ки Ф. Беневини дар Бухоро буд, «аз ин шаҳр бештар аз чаҳор ҳазор кас ба Ҳинд муҳоҷират кардааст»{{охири иқтибос}}'''. Чунин буд аҳволи Вароруд дар чоряки аввали садаи XVIII.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;/&gt;
Устод М. Шакурӣ оид ба вазъи фоҷеабори он замон андеша ронда, аз ҷумла навиштааст: {{аввали иқтибос}}'&quot;Ба замми ҳамаи инҳо биёбонгардҳо дар садаи XVIII ҳар тирамоҳ дар айни ҷамъоварии ҳосил чун мӯру малах омада, ҳама ҳосилро ба ғорат мебурданд ва нобуд мекарданд. Ин турктозии тирамоҳӣ боре ҳафт сол пайваста давом ёфт ва ба як ривоят, боре идомаи он бист сол буд. Яъне бист сл ҳар тирамоҳ омада, ҳосилро мебурданд! Хунрезӣ, қаҳтиву гуруснагии тӯлонӣ рӯй дод. Мардуми. бумӣ, яъне тоҷикон ҳазор-ҳазор талаф шуданд ва рӯй ба гурез ниҳоданд. Дар охири қарни XVIII дар Бухоро ду гузар одам монд. Дар Самарқанд касе намонд. Мадрасаҳои Регистони Самарқанд шағолхона шуданд. Дар бораи соли 1148 қамарӣ, яъне 1735 мелодӣ гуфтаанд:
'''«Ба соли ҳазору саду чиҳлу ҳашт Самарқанд гардид монанди дашт»''{{охири иқтибос}}'''
Устод Айнӣ низ дар «Таърихи амирони Манғитияи Бухоро» дар бораи воқеаҳои соли 1800 ишорае дорад: «Самарқанд дер боз хароб шуда, ба ҷуз се-чор хонавори шаҳрдарун ҷунбандае ва иморате дар он ҷо намонда буд».&lt;ref&gt;Муҳаммадҷони Шакурии Бухороӣ. Фитнаи инқилоб дар Бухоро. Аббос Алиев. — {{Душ.}}: Шуҷоиён, 2010, с. 65.&lt;/ref&gt;
Маълум мешавад, ки Самарқанд аз соли 1735 то 1880, яъне дар тӯли 65 сол ба худ наомада будааст. Минбаъд Самарқанд аз нав, ба таъбири М. Шакурӣ, ҷон тирифт, вале Марву Балх ба тамом аз байн рафтанд ва танҳо харобаҳои ин ду шаҳр боқӣ мондаасту бас. Табиист, ки дар ин давраи тираву тор касбу ҳунар, илму фарҳангу адаб дар Самарқанд аз инкишоф бозмонд. Ба гуфти Тӯрақул Зеҳнӣ, дар ин аҳд шоирони соҳибдевон кам низ гузаштаанд.

== Дар тасарруфи Русия ==
[[Акс:Samarkand naan at Siyob Bazaar.jpg|thumb|Бозори Сиёб]]
[[Акс:Needlework Artist (8145370623).jpg|thumb|Хунармандӣ дар Самарқанд]]
[[2 май]]и соли [[1868]] [[империяи Русия|Русияи шоҳӣ]] шаҳри Самарқандро ба тасарруфи худ даровард. Табиист, ки ба ҳайати [[империяи Русия|Русия]] дохил шудани [[Вароруд]] баъзе паҳлуҳои мусбат ҳам дошт. Аввалан, низоъу ҷангҳои байниқабилавие, ки аз он мардуми бумию заҳматкаш осеб медиданд, барҳам хӯрд. Сониян, дар шаҳру музофотҳое, ки дар тасарруфи русҳо қарор доштанд, ғуломдорӣ ва хариду фурӯши ғуломон қатъиян манъ карда шуд. Ва ҳол он ки дар аморати Бухоро ин амали нангин идома дошт. Баъди ба Русия ҳамроҳ карда шудани Самарқанд косибӣ, ҳунармандӣ, бофандагӣ хеле ривоҷ ёфт. Дар охири садаи XIX ва ибтидои садаи XX дар Самарқанд заводҳои пахта, пилла, чарм, шаробкашӣ ба кор шурӯъ карданд. Аз ҷониби Красноводск соли [[1888]] ба Самарқанд роҳи оҳан кашида шуд. Симои шаҳр низ тадриҷан тағйир меёфт. Дар ҷануби ғарбии он шаҳри нави ҳозиразамон, хиёбонҳои васеву рост, иморатҳои сохти аврупойӣ бунёд ёфтанд. Соли 1870 аввалин шифохона беморонро қабул кард. Дар шаҳр чандин литсейю, мактаб, китобхона (соли 1870), музеи таърих (соли 1874), барои занону кӯдакон беморхонаи махсус (соли 1885) кушода шуд. Дар муҳити адабӣ '''Сипандӣ, Ҳодӣ, Фикрӣ, Писандӣ, Туғрал, Ҷуръат, Саидаҳмади Васлӣ, Муҳаммад Абдураҳим''' ва дигарон фаъолият доштанд.
Соли 1904 дар Самарқанд нахустин рӯзномаи сотсиал-демократҳо бо унвони «Самарқанд» таъсис ёфт. Бо ин ҳама тағйироти иҷтимоию иқтисодӣ, маданию фарҳангӣ Самарқанд ба ҳар ҳол мустамликаи Русия буд. Сохтори шоҳии Русия заҳматкашонро пайваста дар шиканҷа нигоҳ медошт. Зеро Русия дар Варорӯд тартиботи мустамликавиро ҷорӣ менамуд. Бинобар ин мардуми бумӣ зулму тааддии дуҷонибаи истисморгарон — ҳам маҳаллӣ ва ҳам русро мекашиданд. Варорӯд ба манбаи моли хом табдил ёфт. Корбарӣ дар маҳкамаҳо мисли пешин аз рӯи шариат идома дошт. Хурдтарин эътирози мардум бераҳмона пахш карда мешуд. Дар Самарқанд аз рӯзҳои аввали истилои Русия алайҳи аҷнабиён шӯру ошӯбҳои халқӣ рух медод. Вале исёну ошӯбҳо махсусан дар солҳои инқилоби якуми рус (соли 1905) ва мардикоргирӣ барои корҳои ақибгоҳи Ҷанги якуми ҷаҳон авҷ гирифт: коргарон, косибон, ҳунармандони шаҳр ва ноҳияҳои гирду атрофи он корпартоӣ мекарданд, ба намоишҳои оммавӣ мебаромаданд. Дар айни авҷи шӯришу ошӯбҳо гумоштаи сиёсии Русияи шоҳӣ ба губернатори ҳарбии вилояти Сирдарё 27 июли соли 1906 навишта буд: ''«Мувофиқи баъзе овозаҳое, ки то ба мо расид, сартҳои Самарқанду Фарғонаву Тошкент аз Бухоро таппончаву милтиқ харида гирифта мерафтаанд. Дар Самарқанд ҳавлие набудааст, ки милтиқу [[таппонча]] надошта бошад»''.&lt;ref&gt;С. Айнӣ, Куллиёт. {{Душ.}}: «Ирфон»,1966,- ҷ. 10,-соли 19.&lt;/ref&gt;
Б.Ғафуров оид ба аҳволи вазнин ва тоқатфарсои мардикорон ва коргарони мавсимии заводу фабрикаҳои Самарқанду Фарғона ва сохтмони роҳи оҳан, ки корҳои вазнин бар дӯшашон буд, сухан ронда, як рубоии машҳури халқиро аз силсилаи шеърҳои ғарибӣ меоварад, ки ҳолати рӯҳонии тоҷиконро хеле муассир ва ба дарду алам баён месозад:

{{иқтибос|муаллиф= |
&lt;big&gt;'''Дар ғарибӣ гашта-гашта, ранги зард овардаам,
;Ранги зардамро ба пеши аҳли дард овардаам.
;Ранги зардамро бубину аз хазонам ёд кун!                                     
;Дар сари қабрам нишину як даме фарёд кун! &lt;ref&gt;Б.Ғафуров. Тоҷикон. Китоби дуюм. - {{Душ.}}: «Ирфон»,1998, с. 248.&lt;/ref&gt;'''&lt;/big&gt;}}

Ин буд аҳволи тоҷикони Самарқанд баъди тасарруфи Русия ва дар арафаи инқилоби болшевикӣ ва «инқилоби» Бухоро.
Ҳамин тариқа, аз даврони қадим дар тӯли таърих мардуми Самарқанд чандин бор ҷилои ватан карда, дар аксои олам паҳну парешон шудаанд, ки имрӯз ҳам аҷдоди онҳоро дар тамоми мамолики дунё вохоҳем хӯрд. Бо вуҷуди ин Самарқанд дар ҳар давру замон муҳимтарин маркази илму фарҳанг ва забону адабиёти форсии тоҷикӣ ба шумор рафтааст. Олими машҳури Эрон [[Сайид Нафисӣ]] дар ин хусус дар мақолаи «Сарзамини поки ниёконам» навиштааст: «Шуарои Туркистон маъруфтарин ашъори форсиро сурудаанд. Шаҳрҳои бузург ва ободи ин ноҳия, ки аз қадимтарин шаҳрҳои Эрон шумурда мешаванд, мисли Самарқанд ва Бухоро ва Балх ва ғайра то замоне, ки авлоди Тимур салтанат кардааст, ҳамеша дорулмуаллими Эрон буданд. Ҳанӯз бадеътарин ва зеботарин шоҳкориҳои меъморон ва кошисозони Эронро дар Бухоро ва Балху Самарқанд метавон ёфт. Бузургони Эрон ағлаб аз ин сарзамин бархостаанд. Ҳар китоби форсиро, ки мехонем, ҳамеша моро ба ёди ин водии ниёгон меандозад, чӣ қадар падарони мо дар он ҷо мадфун шудаанд! То авосити қарни дувоздаҳум сатре аз таърихи Эрон нест, ки як бор исми Бухоро ё Самарқанд ва ё Балх дар он бурда нашуда бошад.
Орзуи ман он аст, ки ин сарзамини поки ниёгони худро зиёрат кунам ва як бор дар умри хеш ин забони ширини порсиро аз даҳони самарқандиёну бухороиён бишунавам».&lt;ref&gt;Аслҳо ва наслҳо.-{{Душ.}}, 2013,- с.8&lt;/ref&gt;

== Замони муосир ==
[[Акс:Samarkand (3).JPG|thumb|Бинои ҳукумати вилояти Самарқанд]]
[[Акс:Samarkand 2015 (16).JPG|thumb|кучаҳои Самарқанд]]
[[Акс:Samarkand (5).JPG|thumb|фавораҳои Самарқанд]]
[[Акс:Мечеть Биби Ханум (4).JPG|thumb|хиёбони назди мақбараи Биби Хонум]]
[[Акс:Samarkand 2015 (27).JPG|thumb|фавораҳои Самарқанд]]
Самарқанд аз [[15 январ]]и соли [[1938]] маркази [[вилояти Самарқанд]] аст, ки дар қисми марказии [[Ӯзбекистон]] ҷойгир аст. Аксари аҳолиаш тоҷикзабон ҳастанд. Иқлими вилоят мӯътадили континенталӣ буда, қариб 300 рӯзи сол офтобӣ аст, дарозии рӯз дар тобистон 15 соат мебошад. Маркази маъмурӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии вилояти Самарқанд, шаҳри Самарқанд мебошад, ки аз шаҳри [[Тошканд]] 354 км дуртар ҷойгир шудааст.

== Фарҳанги тоҷикӣ ==
Нахустин шеърҳои поягузори адабиёти форс-тоҷик, Одамушшуаро Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ дар Самарқанд офарида шудаанд. Олимон то имрӯз рӯйи ҳунари шеъргӯии ӯ дар гӯшаҳои мухталифи дунё кор мебаранд. Ўдгориҳои меъмории ин шаҳри бостониву бӯстонӣ, махсусан қисмати Регистони он, беҳтарин намунаҳои ҳунари шаҳрсозии [[Осиёи Марказӣ]] маҳсуб меёбанд. Дар ин ҷо се мадраса — [[Мирзо Улуғбек|Улуғбек]] (солҳои 1417—1420), Шердор (1619—1636), Тилокорӣ (1647—1660) ва манораҳои пурнақшу нигор қомат афрохтаанд. Дасти Регистон пеши назари оламиён таърихи чандҳазорсоларо сафҳагардонӣ мекунад. Таассуф, ки на ҳама саҳифаҳои ин китоби бузург то ба мо хоно расидаанд. Ҳамаи роҳҳои Самарқанд рӯзгоре ба Регистон пайванди ногусастание доштанд. Аз ҷумла, шаш кӯчаи шаҳр ба «Тоқи телпакфурӯшон», ки дар асри XV бунёд гардидааст, мепайваст. Дар аҳди [[Амир Темур]] ва Мирзо Улуғбек Регистон ба майдони асосии тиҷоратӣ табдил ёфт. Имрӯз низ Регистон, ба сифати маркази тиҷорату ҳунармандӣ, аҳамияташро гум накардааст. Бо ташаббуси роҳбари мамлакат, баъди таҷдиду тармим ба ҷойи баргузории Ҷашнвораи байналхалқии мусиқии «Таронаҳои Шарқ» ва дигар чорабиниҳо табдил дода шудани Регистон, обрӯю эътибори майдон, шаҳри Самарқанд, мусиқии миллӣ ва Ӯзбекистонро дар сартосари олам густариш дод. Ба туфайли Ҷашнвора оламиён дар бораи мамлакати мо, мероси ғании фарҳангӣ, урфу одат ва арзишҳои миллии халқҳои он беш аз пеш ошноӣ пайдо карданд.
Мадрасаи Улуғбек, ки ҳангоми дар қайди ҳаёт будани олими бузург бунёд гардидааст, дар қарни XV муассисаи бузурги илмӣ ва таълимии Осиёи Марказӣ маҳсуб меёфт. Дар ин ҷо, дар баробари илмҳои динӣ, фанҳои дунявӣ, аз қабили математика, астрономия ва фалсафа таълим дода мешуданд. «Афлотуни сонӣ» — Қозизодаи Румӣ дар ин мадраса ба толибилмон аз илми фалакиёт сабақ додааст. Дар ин даргоҳ шоирон ва мутафаккирони бузург Мавлоно [[Абдураҳмони Ҷомӣ]] ва Мир [[Алишери Навоӣ]] таҳсил доштаанд. Дар таърих гоҳо ҳодисаҳои ҳайратангези мантиқӣ ба вуқӯъ мепайванданд. Дар нимаи дуюми қарни IX милодӣ поягузори адабиёти форс-тоҷик Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ аз Самарқанд ба Бухоро рафт ва ба шарофати ӯ дар Бухоро доираи адабии муқтадире ташаккул ёфт. Баъди ҳазор сол таърих чунин бори масъулиятро ба дӯши фарзанди Бухоро — поягузори адабиёти навини тоҷик Садриддин Айнӣ гузошт. Вақте ин марди фозил аз Бухоро ба Самарқанд омад, ба шарофати ӯ дар нимаи аввали садаи ХХ доираи адабӣ эҳё гардид. Аҳли адабу фарҳанги Самарқанд, дар баробари устод Садриддин Айнӣ, дар ташаккули адабиёт ва мактабу маорифи навини тоҷик саҳми арзанда гузоштанд.
Ҳам акнун аҳли адабу фарҳанги Самарқанд ба рушду таҳкими ҳавзаи ба худ хоси адабиёт ва мактабу маорифи тоҷикони ҷумҳурӣ саҳми босазо мегузоранд.
Адабиёти ҳавза имрӯз, бе эҷодиёти пурбори шоиру нависандагони самарқандӣ: [[Болта Ортиқзода]], [[Салим Кенҷа]], [[Адаш Истад]], [[Нор Остонзода]], [[Ҳаёт Неъмат]], Акбар Пирӯзӣ, [[Бахтиёр Ҷумъаев]], [[Солеҳ Саидмурод]], [[Нормурод Каримзода]], [[Ӯктами Иброҳим]], Зоҳир Ҳасанзода, [[Ҳазрат Сабоҳӣ]], [[Тошқул Азимов]], [[Маҳбуба Турсунова]], [[Маҳбуба Неъматзода]], [[Асадулло Шукуров]], Хоҷа, [[Шаҳзодаи Самарқандӣ|Шаҳзода Назарзода]], [[Парисо]], [[Дилшоди Фарҳодзод]] ва дигарон тасаввурнопазир аст.
Олимони Самарқанд [[Холиқ Мирзозода]], [[Раззоқ Ғаффоров]], [[Воҳид Абдулло]], [[Ботур Валихоҷаев]], [[Шавкат Шукуров]], [[Садрӣ Саъдиев]], [[Ҳоҷиқурбон Ҳамидзода]], [[Аслиддин Қамарзода]], [[Ҷумъа Ҳамроҳ]], [[Абдусалом Самадов]] ва дигарон тӯли даҳсолаҳои зиёд ба равшан намудани паҳлӯҳои ноаёни адабиёт, ташкили кори матбуот ва мактабу маорифи тоҷик бори заҳмат кашидаанд. Хоссатан, мақолаҳои доир ба адабиёти давраи истиқлол ва намояндагони он таълифнамудаи олимони адабиётшинос Садрӣ Саъдиев, Аслиддин Қамарзода, Ҷумъа Ҳамроҳ ва Абдусалом Самадов ба рушди адабиёти тоҷики ҳавза такони нав бахшиданд.
Маҷмӯаҳои дастҷамъии тӯли солҳои гуногун, ба сифати мураттиб, ба хонандагон пешниҳоднамудаи Турақул Зеҳнӣ, Садрӣ Саъдиев — «Суханварони сайқали рӯйи замин» (Душанбе, 1973), Аслиддин Қамарзода- «Гулдастаи Самарқанд» (Душанбе — Тошканд, соли 1989), «Гулшани адаб» (Ширкати саҳҳомии табъу нашри «Шарқ», Тошканд, 2007) ва «Мадҳи Самарқанд» («Муҳаррир», шаҳри Тошканд, с.2013) далели онанд, ки дар ин ҳавза адабиёти тоҷик бо қадамҳои ба худ хос пеш меравад. Бояд ёдрас намуд, ки имрӯз баъзе намояндагони ҳавзаи адабиёти тоҷики Ӯзбекистон панҷа ба панҷаи суханварони ҳамзабони хориҷии худ зада метавонанд.&lt;ref name=&quot;«Овози Самарқанд»&quot;&gt;{{Cite web |url=http://ovozisamarqandnews.uz/data/documents/2015-no31-1.pdf |title=«Овози Самарқанд» |accessdate=2015-04-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160309165320/http://ovozisamarqandnews.uz/data/documents/2015-no31-1.pdf |archivedate=2016-03-09 }}&lt;/ref&gt;
== Рӯзномаи тоҷикӣ ==
Дар вилояти Самарқанд нашрияи [[Овози Самарқанд (рӯзнома)]] мунтазам нашр мешавад. Дар саҳифаҳои рӯзнома мақолаҳои пурмӯҳтавои олимони шинохта, чакидаҳои хомаи шоиру нависандагону лавҳаю очеркҳои омӯзгорону шоирони пешқадам ва хабарнигорони ҷамоатии касбу корашон гуногун пайваста чоп мешаванд. Арбобони шоистаи илм [[Ботурхон Валихоҷаев]], [[Холиқ Мирзозода]], [[Абдураҳим Муқимов]], [[Акбар Адхамов]], [[Абдусалом Саидов]] эҷодкорони забардаст [[Болта Ортиқов|Болта Ортиқзода]] ва [[Ҳамроқули Даврон]] ҳамкори доимии рӯзнома буданд. Имрӯз ҳам ин анъана давом дорад. Олимони намоён [[Садрӣ Саъдиев]], [[Аслиддин Қамарзода]], [[Санъат Муҳаммадиев]], [[Хуршед Абдусамиев]], [[Ҷумъа Ҳамроҳ]], [[Ота Аҳроров]], [[Абдусалом Самадов]] бо мақолаҳои пурдолузарби худ дар байни муштариён маҳбубияти хоса доранд. Нависандаю шоирони шинохта [[Салим Кенҷа]], [[Адаш Истад]], [[Акбар Пирӯзӣ]], [[Нормурод Каримзода]], [[Худоназари Оқсоӣ]], [[Худойбердӣ Саидзода]], [[Ҳусейн Рашидӣ]], [[Маҳбуба Неъматзода]], [[Маҳбуба Турсунова]], [[Хоҷа (Норхоҷа Чоризода)]], [[Парисо]] бо шеъру ҳикояҳои худ саҳифаҳои адабии рӯзномаро хонданбоб менамоянд.

== Ёдгориҳои таърихии Самарқанд ==
Самарқанд ёдгориҳои бои таърихии 3 ҳазорсола дорад ва аксарияташон дар давраи сулолаи [[Темуриён]] сохта шудаанд. Самарқанди бостонӣ аз қади­мулайём бо меъмориҳои таърихиаш дар ҷаҳон маълуму машҳур аст. Имрӯз дар вилоят 31 осорхона ва 64 [[зиёратгоҳ]] мавҷуд буда, дар соли 2014 қариб 5 миллион нафар аҳолии мампакат ва бештар аз 200 ҳазор нафар шаҳрвандони хориҷӣ ин ҷойҳоро тамошо карданд.&lt;ref name=&quot;«Овози Самарқанд»&quot;/&gt;

Дар Самарқанд ёдгориҳои бостонии қадимие, мавҷуданд, ки монанди ёдгориҳои бостонии [[Миср]]и қадим, [[Хитой]], [[Ҳиндустон]],[[Юнон]]и қадим ва [[Рим]] машҳур ҳастанд.
* [[Расадхонаи Улуғбек]] (1428—1429)
* [[Манзилгоҳи қадимии Афросиёб]] (асри 8 п.а.м.)
* [[Шоҳи Зинда]]
* [[Масҷиди Ҳазрати Хизр]] (миёнаи садаи XIX)
* [[Масҷиди Биби-Хонум]] (1399—1404)
* [[Мадрасаи Улуғбек]] (1417—1420)
* [[Мадрасаи Шердор]] (1619—1635/36)
* [[Мадрасаи Тило Қорӣ]] (1647—1659)
* [[Бозори Чорсу]] (охири садаи XVIII)
* [[Мадрасаи Рухобод]] (солҳои 1380)
* [[Мақбараи Оқсарой]] (1470)
* [[Гӯри Амир]] (1404)
* [[Масҷиди Намозгоҳ]] (асри 17)
* [[Мақбараи Ишрат Хона]] (1464)
* [[Хоҷа Аҳрор]] (асрҳои 15-20)
* [[Мақбараи Чупон ота]] (1430—1440)
* [[Қабристонии Хӯҷа Абду Дорин]] (асрҳои 15-19)

== Шеърҳо дар васфи Самарқанд ==
{{иқтибос|муаллиф=[[Муҳаммад Холиқ]]|
&lt;big&gt;'''«Самарқанд сайқали рӯи замин аст,
:Ҳавояш фораму хокаш маҳин аст.
:Агар хоҳӣ бубинӣ ту биҳиште,
:Ҳамин асту ҳамин асту ҳамин аст.
:Ғазал гарчӣ арӯси шеър, аммо,
:Самарқанд аз ғазал ҳам нозанин аст.
:Ба олам чун Самарқанд офариданд,
:Нидои офаридгор: «Офарин!» аст».
:«Кам Афросиёб аз қасри Рум нест,
:Хуросон бо Самарқанд оҳанин аст.
:Хуросон, Балху Марву Рашту Хуҷанд,
:Сувайдо бар замин аз худ ҳамин аст.
:Ба сӯи Каҳкашон роҳ аз Самарқанд,
:Ба арш ӯро чӣ Хуршеди зарин аст.
:Ба мисли Оби раҳмат нест обе,
:Бубин оби Зарафшон ангубин аст.
:Зи роҳи Каҳкашон роҳ то ба Меъроҷ,
:Ба даври Каҳкашон чархи барин аст.
:Самарқанд устувори чархмеҳвар,
:Чу имон чархи меҳвар бар замин аст.
:Самарқандам дуо аз Ҳақ гирифтаст,
:Зарангушти Хуросонро нигин аст.
:Таҳамтан мисли он Испитамон кист,
:Ки Шоҳе Зинда дар марзаш яқин аст.
:Чароғи равшан аз партав Самарқанд,
:Ба Регистон ду тан Мавло қарин аст.
:Чӣ хуш нуре баланд аз марзи покаш,
:Самарқанд осмони Ҳинду Чин аст.
:Ба нони Осиё манзуру машҳур,
:Ки Қасри Хонум аз ӯ шаҳнишин аст.
:Ки чун Испитамон шерафкани гурд,
:Ҷилои партави Ҳақ бар ҷабин аст.
:Ба дӯш оташ гузашт аз Каҳкашон маҳ,
:Панаҳдижи Самарқанд оҳанин аст.
:Ба хун оғушта дар сангар гаҳе дил,
:Ба бун оғушта гар дар хун матин аст.
:Ба савдо рафту рафт аз каф Хуросон,
:Чу хуршед аз азал бар рағми кин аст.
:«Ба авҷи Кибриё паҳлӯи аҷз аст»,
:Биҳишти боғаш аз ангуру тин аст.
:Ба Тӯрон Рустаму Суҳроб огоҳ,
:Ба Рахши тездав Рустам ба зин аст.
:Зи аҳди Суғдшаҳр овори нақд аст,
:Ки аз ӯ қиссаҳои дилнишин аст.
:Танини сози овоз аз Хуросон,
:Раҳин аз Кибриё бар мо яқин аст…
:Хирад бар дӯши ирфони Самарқанд, 
:Самарқанд кӯҳнаву нав нозанин аст.'''&lt;/big&gt;}}

== Аҳолӣ ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Сол !! (ҳазор нафар)
|-
| [[1897]] || 55,1
|-
| [[1912]] || 83,2
|-
| [[1925]] || 115,0
|-
| [[1950]] || 180,0
|-
| [[2002]] || 380,7
|-
| [[2015]] || 504,4
|}

== Пайвандҳо ==
 &lt;references/&gt;
{{хурд}}

[[Гурӯҳ:Шаҳрҳои Ӯзбекистон]]
[[Гурӯҳ:Самарқанд]]
[[Гурӯҳ:Шаҳрҳои муқаддас]]</text>
      <sha1>o8eqavyrlchy0vs3wc105tsmalk522f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309983</id>
      <parentid>1309982</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T18:39:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52125" xml:space="preserve">{{Маъноҳои дигар|2=Самарқанд}}
{{МА
| мақом = Шаҳр
| номи тоҷикӣ = Самарқанд / سمرقند
| минтақа = Вилояти Самарқанд
| ҳайати миллӣ = [[тоҷикон]], [[ӯзбекҳо|узбакҳо]], [[русҳо]]
}}
[[Акс:MASamarkandTalIRassad2.jpg|thumb|Манзараи Самарқанд]]
'''Самарқанд''' — шаҳри қадима ва маркази [[вилояти Самарқанд]]и [[Ӯзбекистон]] аст ва қисмати зиёди мардуми ин шаҳри қадима [[тоҷик]] аст ([[суннӣ]], [[ҳанафӣ]]). Масоҳати шаҳр 120,1 км кв аст ва дар он 504,4 ҳазор нафар (соли 2015) шаҳрванд зиндагӣ мекунанд. Самарқанд — яке аз шаҳрҳои қадимтарини дунё мебошад, ки дар [[асри VIII]] пеш аз милод бунёд шудааст. Соли [[2001]] Самарқанд ба феҳристи мероси умумибашарии фарҳангии [[ЮНЕСКО]] дохил карда шудааст. Дар таърихи қадим Самарқанд пойтахти [[Давлати Суғди қадим]] буда, дар сарчашмаи хаттии «[[Авесто]]» номбар гардидааст.

== Номгузорӣ ==
[[Акс:Registan square2014.JPG|thumb|Майдони [[Регистон]]]]
[[Акс:Registan Sherdor madrassah2014.JPG|thumb|[[Мадрасаи Шердор]]]]
[[Акс:Samarqand.png|thumb|Мадрасаи Биби хонум ва хиёбони Самарқанд]]
[[Акс:Мемориальный комплекс Аль-Бухари 04.JPG|thumb|Масҷид ва мақбараи Ал-Бухори]]
[[Акс:Мечеть в Самарканде.JPG|thumb|[[Масҷиди Ҳазрати Хизр]]]]
[[Акс:Registan Ulugbek madrasah2014.JPG|thumb|[[Мадрасаи Улуғбек (Самарқанд)|Мадрасаи Улугбек]]]]
[[Акс:Storks samarkand.jpg|thumb|Мадраса дар Самарқанд]]
[[Акс:Ensemble Shakhi Zinda (2).JPG|thumb|Мақбараи Шоҳи Зинда]]
[[Акс:Mausoleum of Amir Temur (1).JPG|thumb|Мақбараи Гӯри Амир]]
Номгузории муосири — Самарқанд — аз калимаи [[Забони суғдӣ|суғдии]] ''Smʼrknδh'' бар меояд.&lt;ref&gt;''Лурье П. Б.'' [http://www.orientalstudies.ru/rus/images/pdf/dis_lurje_2004.pdf Историко-лингвистический анализ согдийской топонимики]. Дисс. на соиск. уч. ст. канд. фил. наук. {{СПб.}} 2004.— Стр. 39, 110&lt;/ref&gt; Забоншиносон маънои ''asmara'' — санг ва ''қанд'' — шаҳр, яъне Самарқанд — «шаҳри сангин» маънидод мекунанд.

== Таърих ==
Баъди заволи [[Суғд]] (асри VIII), Самарқанд дар асрҳои миёна пойтахти ҳукуматдории якчанд давлатҳои таърихӣ шуда буд.(Нигаред ба:[[Таърихи Тоҷикистон]])
Самарқанд аз замонҳои қадим яке аз марказҳои асосӣ ва муҳимтарини тамаддуни Осиёи Марказӣ ба шумор меравад. Аксар воқеаҳои иҷтимоию сиёсӣ, таърихӣ, илмию адабӣ ва фарҳангии халқи форси бо ин шаҳри тоҷикнишин алоқаи ногусастанӣ дорад. Бозёфтҳои бостоншиносӣ гувоҳӣ медиҳанд, ки ҳанӯз дар аҳди Кӯшониён (асрҳои I—IV мелод) Самарқанд шаҳри обод ва инкишофёфта будааст: осори биноҳои бошукӯҳ, устохонаҳои ҳунармандӣ, ҳайкалчаҳои гилин, зарфҳои сафол, порчаи зарф бо навиштаи суғдӣ инкишофи ҳунармандӣ ва мадании ин шаҳрро дар он замон тасдиқ мекунанд.
Дар охири асри VI Самарқандро Хоқонии турк ва баъдан арабҳо (соли 712) истило карданд. Мардуми шаҳрро лозим омад, ки ба муқобили аҷнабиён муқобилати сахт нишон диҳанд ва шӯриш намоянд. Яке аз ин шӯришҳои халқӣ дар таърих бо номи [[Исёни Муқаннаъ]] (солҳои 776—783) машҳур аст. Дар замони салтанати сулолаи [[Сомониён]] (солҳои 875—999) Самарқанд ба шаҳри тараққикарда, ободу зебо ва нашъунамоёфта табдил ёфт. Дар ин давра ҳунармандӣ, косибӣ, обчакорӣ, зироати полизӣ, тиҷорат, хусусан бофандагӣ тараққӣ кард. Дар Самарқанд ҳамчунин коғаз ва шиша истеҳсол мешуд, ки дар кишварҳои дуру наздик шуҳрат доштанд. Инчунин ҳунармандони Самарқанд рикоб, лаҷом, тасма, деги мис истеҳсол мекарданд. Аз ин лиҳоз дар бозорҳои кишварҳои Шарқу Ғарб савдогарон матоъи симгун, парча, газворҳои сурх (мумарҷол), газворҳои синизӣ, шоҳӣ, хайма, шиша, деги мис, чормағз, мавиз мебурданд.
Инкишофи ҳунармандӣ ба ривоҷи илму фарҳанг, адабиёт, забони форсии дарӣ ва форсии тоҷикӣ мусоидат кард. Илмҳои ҳисоб, нуҷум, ҷуғрофия, кимиё, тиб, таъриху фалсафа ва нақди шеър инкишоф ёфтанд. Инчунин дар Самарқанду [[Бухоро]] ҳунари шаҳрсозӣ, меъморӣ ва санъати ороишӣ тараққӣ кард. Кӯшку қасрҳо, корвонсаройҳо, бозорҳои тимдор, [[масҷид]]ҳои ҷомеъ, боғҳо бунёд гардиданд. Кандакории сутуни сақфи биноҳо, гаҷкорӣ, ороиши зарфҳои сафолӣ ва филиззӣ бо маҳорат ва ҳунармандона сохта шудаанд. Чунончӣ, [[мақбара]]и [[Исмоили Сомонӣ]] дар [[Бухоро]] имрӯз ҳам бинандаро ба ҳайрат меоварад.
Дар замони ҳукмронии [[Сомониён]] дар Самарқанд санъати мусиқӣ низ равнақ пайдо кард. Силсилаи оҳангу тарона ва сурудҳое эҷод шуданд, ки минбаъд бо номи «Дувоздаҳмақом»-у «[[Шашмақом]]» шуҳрат ёфтанд. Ҳамин тариқа, дар натиҷаи ҳуҷуми хоқони турк ва араб шаҳри Самарқанд ба харобазор табдил ёфта бошад ҳам, дар замони Сомониён яке аз шаҳрҳои ободу бузурги [[Осиёи Марказӣ]] маҳсуб мешуд. Дар ин шаҳр забону адабиёти форсии тоҷикӣ равнақ ёфт. Шоиру мутафаккирон ва табибони оламшумул тарбия ёфта ба воя расиданд ва аз худ осори ғании илмию адабии гаронмояе ба мерос гузоштанд. Аввалин шоироне, ки дар Самарқанд ба [[забони дарӣ]] шеър гуфтаанд, '''[[Абӯҳафси Суғдии Самарқандӣ]], Абӯлянбағӣ, [[Аббос ибни Тархони Самарқандӣ]] (Абу Тақӣ)''' мебошанд. Зиёда аз он, ба таъкиди муаллифи тазкираи «Оташкада» Лутфалибеки Озар, нахустин гӯяндаи «[[Шоҳнома]]» Абӯмансур Муҳаммад ибни Аҳмади [[Дақиқӣ]] зода ва тарбиятдидаи Самарқанд аст. Сипаҳсолори шеъри Аҷам Абӯабдуллоҳи [[Рӯдакӣ]] дар ҷавонӣ аз Панҷрӯди [[Панҷакент]] омада, дар Самарқанд тарбия дида, ба камол расидааст. Аз ин ҷост, ки Самарқанд ҳамчун шаҳри тамаддунофарини халқи тоҷик дар инкишофи илму фарҳанг, забону адабиёти форсии тоҷикӣ саҳми беназир дорад.
Аз асри XI қабилаҳои бодиянишини турк яке аз паси дигаре ба Самарқанд фурӯ рехтанд: қарахониён, туркони салҷуқӣ, дар миёнаи садаи XII қаракидониён. Истилогарон ба шаҳр зарари калон расониданд. Равнақи илму адаб ба дараҷае коста шуд. Бо вуҷуди он намояндагони аҳли илму адаб, аз қабили '''[[Рашидии Самарқандӣ]], [[Сӯзании Самарқандӣ]], [[Шатранҷии Самарқандӣ]], [[Низомии Арӯзии Самарқандӣ]], [[Заҳирии Самарқандӣ]]''' ва дигарон анъанаҳои илму фарҳангу адаби замони Сомониёнро идома дода, аз худ дар соҳаҳои мухталиф мероси пурарзише боқӣ гузоштанд. Дар ин давра қабл аз ҳама истеҳсоли маснуоти кулолӣ, шишагӣ ва фулузӣ инкишоф ёфт. Ба ин бозёфтҳои бостоншиносӣ, аз қабили зарфҳои сирдор ва косаву табақҳои бесири пурнақшунигор гувоҳ аст ва аз ривоҷи ҳунармандӣ дар Самарқанд дарак медиҳанд.
Соли 1220 истилогарони муғул бо сарварии [[Чингизхон]] Самарқандро забт намуданд. Аҷнабиён шаҳрро ба куллӣ хароб карда, аксари аҳолиро аз дами теғ гузарониданд. Шаҳри қадимаи [[Афросиёб]] ба харобазор мубаддал гашт ва аз байн рафт. Аллома [[Бобоҷон Ғафуров]] дар асари машҳури [[Тоҷикон (китоб)|«Тоҷикон»]] оид ба ҷангҳои шадиди мардуми шаҳр, қаҳрамонию ҷонфидоии онҳо сухан ронда, аз ҷумла навиштааст: «''Пас аз афтодани истеҳкомоти қалъаи Самарқанд ҳазорон диловарон ба масҷиди ҷомеъ паноҳ бурда, душманро ба наздик шудан намонданд. Муғулҳо бо роҳе масҷидро оташ заданд. Вале мудофиакунандагон аз ин наҳаросида, дар ҷои худ нишастанд ва сӯхта мурданро аз таслим шудан ба душман авлотар донистанд»''.&lt;ref&gt;Б.Ғафуров. Тоҷикон, — {{Душ.}}:&quot;Ирфон&quot;,1998, с.604&lt;/ref&gt;
Минбаъд низ муқобилат ва муборизаи мардуми шаҳр алайҳи ғосибони муғул заррае паст нашудааст, ки ба ин шӯриши бузурги халқии солҳои 1365—1366 гувоҳӣ медиҳад. Ва он дар таърих бо номи ҷунбиши [[Сарбадорон]] (бо сарвари толиби [[мадраса]] [[Мавлонозода]]) машҳур аст. Табиист, ки дар натиҷаи забткориҳои аҷнабиён ва бадбахтиҳои ба сари мардуми тоҷик овардаи муғулҳо оид ба равнақи илму адаби форсии тоҷикӣ дар садаи XIII сухан гуфтан ҷои гaп ҳам нест. Илму фарҳанг дар Самарқанд шикасти сахте дид. Аксар шоирону адибон, донишмандону мутафаккирон ба Туркия, Арабистону Ҳиндустон муҳоҷират намуданд.

Дар аҳди [[Темуриён]] (охири асри XIV ва асри XV) Самарқанд аз нав ба зеботарин ва ободтарин шаҳрҳои Шарқ ва бузургтарин маркази иқтисодӣ, сиёсӣ ва фарҳангии [[Вароруд]] табдил ёфт. Дар шаҳр корхонаҳои ҳунармандӣ, дӯконҳои савдо, тимҳо, чойхонаву ошхонаҳо, корвонсаройҳо, устохонаҳои яроқсозӣ, зарробхона ва маҳбас бунёд гардиданд. Саноеи нафиса, минётура, меъморӣ, кошинкорӣ, наққошӣ, кандакорӣ, маснуоти филиззӣ, саҳҳофӣ, лаввоҳӣ, истеҳсоли коғаз дар зинаи нави сифатӣ тараққӣ кард. Махсусан коғази самарқандӣ дар кишварҳои дуру наздик шуҳрат дошт. Илмҳои риёзиёт, нуҷум, ҳайат, ҳандаса, тиб пеш рафтанд. Бояд гуфт, ки охирин зичи нуҷумии муътабар маҳз дар Самарқанд эҷод шудааст. Ғайр аз ин асари таърихии Муҳаммад Абдураззоқи Самарқандӣ «Матлаъ-ус-саъдайн ва маҷмаъ-ул — баҳрайн» дар ҳамин давра ба забони форсии тоҷикӣ иншо шуд, ки воқеаҳои таърихии солҳои 1304 — 1469-ро фаро мегирад. Давлатшоҳи Самарқандӣ тазкираи машҳури худ «Тазкират-уш-шуаро»-ро эҷод кард. Муҳаққиқони барҷастаи форсу тоҷик '''Қозизодаи Румӣ, Хоҷаи Хурд, Содиқ, Мавлонои Хофӣ, Алоудавлаи Самарқандӣ, Ғиёсуддини Ҷамшид, Муини Кошонӣ, Салоҳуддини Мӯсавӣ, Алоуддини Қӯшчӣ''' ва чанде дигар дар Самарқанд зиндагӣ ва эҷод кардаанд. Классикони барҷастаи адабиёти форсии тоҷикӣ ва ӯзбекӣ '''Абдураҳмони Ҷомӣ ва Алишери Навоиӣ''' низ дар Самарқанд таҳсил ва такмили илм намудаанд. Ба ин маънӣ Самарқанд дар охири садаи XIV ва садаи XV аз марказҳои асосии илму фарҳанг ва забону адабиёти форсии тоҷикӣ ба шумор рафтааст. Дар бораи расадхонаи [[Улуғбек]], манзараву фарҳангу ҳунармандони Самарқанд ва таърихи забти шаҳр аз ҷониби лашкари Шайбонихон дар соли 1501 [[Заҳируддини Муҳаммад Бобур]] дар асараш [[Бобурнома]] маълумоти нодир овардааст.&lt;ref&gt;http://www.ziyouz.uz/ru/literatura/period-temuridov-xiv-xv-vv/109--14831530 Захириддин Мухаммад Бабур (1483—1530)/О произведении «Бабур-наме»&lt;/ref&gt;
Дар садаи XVI шайбониёни Ӯзбек ба [[Вароруд]] ҳуҷум намуданд. Дар натиҷаи ғоратгарию тохтутозҳои қабилаҳои кӯчии ӯзбек шаҳру вилоятҳо хароб гашта, ғаллаву чорвои мардум ба яғмо рафт. Гуруснагии гушношуниде рух дод ва аҳолии бисёре аз гуруснагӣ талаф ёфтанд. Бобоҷон Ғафуров дар «Тоҷикон» аз «Бадоеъ-ул-вақоеъ»-и [[Зайниддин Восифӣ]], ки дар Самарқанд сукунат дошт ва шоҳиди бевоситаи бедодгарӣ ва гуруснагӣ буд, дар ин хусус пораеро иқтибос меоварад: ''«Дар ин сол (яъне соли 1512 мелодӣ) дар Самарқанд қаҳтӣ ва гаронӣ ба дараҷае расид, ки халоиқ, ба ҷуз қурси моҳу офтоб, ки дар дастархони фалак буд, дар дигар ҷой сурати нонро намедиданд ва гуруснагони фақир шабҳо ба ҷои хӯшаи гандум дар хаёли худ аз хирмани Парвин хӯша мечиданд»''. Восифӣ дар як шеъраш низ ин қаҳтӣ ва гуруснагиро тасвир карда, ба мардуми одӣ ҳамдардӣ баён намуда, нисбат ба сарватмандони ҳарису хабис бо нафрату кароҳат сухан рондааст:
{{иқтибос|муаллиф= |
&lt;big&gt;'''Гандум зи ҳар кӣ кас талабад, орд мекунад, 
;Аз зарби мушт рустаи дандони вай тамом.'''&lt;/big&gt;}}

Садаи XVII низ асри тираву тор, асри инқирози илму адаб маҳсуб мешавад. Солҳои 1667—1687, яъне дар тӯли 20 сол зулму тааддии хон дар Самарқанд харобӣ ва қаҳтии даҳшатангезе рух дод ва ин қиматӣ, қаҳтӣ ба музофоту шаҳрҳои гирду атроф низ сироят намуд. [[Сайидои Насафӣ]] дар ин хусус мегӯяд:

{{иқтибос|муаллиф=Сайидои Насафӣ|
&lt;big&gt;'''Лаболаб шуд аз мурда бозору кӯй,
;Ҷаҳон пок гардид аз мурдашӯй.
;Бухоро тали Хоҷа Исҳоқ шуд, 
;Самарқанд як кӯчаи қоқ шуд.'''&lt;/big&gt;}}

Фоҷеаи мардуми Самарқанд дар тазкираи [[Малеҳои Самарқандӣ]] ин тавр тасвир шудааст: «Аз таърихи 1082 усрат (сахтӣ) ва тороҷ ва яғмое, ки дар Самарқанд воқеъ шуд, хусусан баъд аз мутасарриф шудани Анушахони Урганҷӣ Самарқандро ободияш ба вайронӣ, маъмурияш ба харобӣ мубаддал ва муқимонаш ҷилои ватан гардиданд, мусофират ихтиёр карданд ва асари бемурруватӣ ва беилтифотии Хоқони мансур (бо нусрат) Субҳонқулихон ба иттиҳоми он ки мурдуми Самарқанд Анушахонро бе ҷангу ҷидол ба Самарқанд дохил кардаанд, ҳукм ба қатли мардуми ӯ фармудаанд ва тоифае аз мардуми юзро гузошта аз паи ҷурме ҷурмонаҳо аз мардуми Самарқанд гирифтанд».&lt;ref&gt;Аслҳо ва наслҳо.-{{Душ.}},2013,- с.6ғ7&lt;/ref&gt;
Бо ин ҳама тороҷгарӣ, ҷангу ҷидолҳо, ки боиси гуруснагиву қиматӣ ва қаҳтӣ мегардид, раванди иқтисодӣ ва маданию фарҳангии мардуми Самарқанд ба тамом қатъ нагашт. Маҳз маҳсули дасти эъҷозофарини ҳунармандони шаҳр буд, ки маҳсулоташон дар аксар музофотҳои Вароруд ва берун аз он дар мамолики Шарқ паҳн мешуданд. Самарқанд то нимаи садаи XIX дуюмин ва бузургтарин маркази ҳунармандию тиҷоратӣ дар аморати Бухоро ба шумор мерафт. Дар қиёси садаи XV илму фарҳанг ва адабиёт дар садаҳои XVI—XVII нисбатан сусттар бошад ҳам, ба ҳар ҳол як дараҷа пешрафт эҳсос мешавад. Дар ин асрҳо мунаҷҷимон '''Маҳмуд ибни Муҳаммад, Наҷмуддини Бирҷандӣ, Мирим Ҷалабӣ, табиб ва шоир Боқии Ҷарроҳ, Малеҳои шоир ва тазкиранавис, Муҳаммад Дарвеш, Дӯстӣ, Кафшӣ, Мавлоно Саъдуллоҳ Шоҳӣ, шоирон Афгор, Имтиҳон, Мулло Бақои Тамошо, Мулло Самеӣ, Мулҳам, Фитрати Зардӯзии Самарқандӣ, Мумтоз, Махмур, таърихнигор Саид Роқим''' ва дигарон дар Самарқанд зиндагӣ ва эҷод кардаанд. Дар ин давра санъати хаттотӣ ва минётура низ инкишоф ёфтааст. Бо вуҷуди ин мухоҷирати адибону донишмандони Самарқанд аз садаи XVI ба мамолики мухталиф шурӯъ шуд. Ба таъкиди муаллифи «Хизонаи омира» Ғуломалии Озод, бештар дар садаи XVII адибон, аз қабили Завқӣ, Турдӣ, Обидхон Мавлоно Дӯстӣ ва даҳҳо дигарон ба Ҳиндустон ҳиҷрат кардаанд. Маҳсули ҳамин равобит буд, ки дар шеъри шоирони Варорӯд сабки ҳиндӣ таъсир кард ва нақши амиқ гузошт.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;Аслҳо ва наслҳо.-{{Душ.}},2013,- с.8&lt;/ref&gt;

Ф.Беневини дар бораи Самарқанд нигоштааст:{{аввали иқтибос}}''«Самарқанд низ шаҳри бузург аст, вале ҳоло ними он холӣ буда, бо тохтутози ӯзбекҳо вайрон шудааст». Бумиёни тоҷик, ки аз дасти ӯзбек ба дод омада буданд, фарёдрасе надоштанд. Беневини боз мегӯяд: ''«тоҷик ва ҳирӣ (ҳиротӣ) пайваста ба Худо илтиҷо дорад, ки ӯро аз юғи тоқатнопазири ӯзбек раҳоӣ бахшад»''.''' Бинобар ин тоҷикон ягона роҳи халосиро аз зулму ситам дар ҷилои ватан медиданд. Аҳволи шаҳри Бухоро низ аз ин беҳтар набуд. Дар тӯли се соле, ки Ф. Беневини дар Бухоро буд, «аз ин шаҳр бештар аз чаҳор ҳазор кас ба Ҳинд муҳоҷират кардааст»{{охири иқтибос}}'''. Чунин буд аҳволи Вароруд дар чоряки аввали садаи XVIII.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;/&gt;
Устод М. Шакурӣ оид ба вазъи фоҷеабори он замон андеша ронда, аз ҷумла навиштааст: {{аввали иқтибос}}'&quot;Ба замми ҳамаи инҳо биёбонгардҳо дар садаи XVIII ҳар тирамоҳ дар айни ҷамъоварии ҳосил чун мӯру малах омада, ҳама ҳосилро ба ғорат мебурданд ва нобуд мекарданд. Ин турктозии тирамоҳӣ боре ҳафт сол пайваста давом ёфт ва ба як ривоят, боре идомаи он бист сол буд. Яъне бист сл ҳар тирамоҳ омада, ҳосилро мебурданд! Хунрезӣ, қаҳтиву гуруснагии тӯлонӣ рӯй дод. Мардуми. бумӣ, яъне тоҷикон ҳазор-ҳазор талаф шуданд ва рӯй ба гурез ниҳоданд. Дар охири қарни XVIII дар Бухоро ду гузар одам монд. Дар Самарқанд касе намонд. Мадрасаҳои Регистони Самарқанд шағолхона шуданд. Дар бораи соли 1148 қамарӣ, яъне 1735 мелодӣ гуфтаанд:
'''«Ба соли ҳазору саду чиҳлу ҳашт Самарқанд гардид монанди дашт»''{{охири иқтибос}}'''
Устод Айнӣ низ дар «Таърихи амирони Манғитияи Бухоро» дар бораи воқеаҳои соли 1800 ишорае дорад: «Самарқанд дер боз хароб шуда, ба ҷуз се-чор хонавори шаҳрдарун ҷунбандае ва иморате дар он ҷо намонда буд».&lt;ref&gt;Муҳаммадҷони Шакурии Бухороӣ. Фитнаи инқилоб дар Бухоро. Аббос Алиев. — {{Душ.}}: Шуҷоиён, 2010, с. 65.&lt;/ref&gt;
Маълум мешавад, ки Самарқанд аз соли 1735 то 1880, яъне дар тӯли 65 сол ба худ наомада будааст. Минбаъд Самарқанд аз нав, ба таъбири М. Шакурӣ, ҷон тирифт, вале Марву Балх ба тамом аз байн рафтанд ва танҳо харобаҳои ин ду шаҳр боқӣ мондаасту бас. Табиист, ки дар ин давраи тираву тор касбу ҳунар, илму фарҳангу адаб дар Самарқанд аз инкишоф бозмонд. Ба гуфти Тӯрақул Зеҳнӣ, дар ин аҳд шоирони соҳибдевон кам низ гузаштаанд.

== Дар тасарруфи Русия ==
[[Акс:Samarkand naan at Siyob Bazaar.jpg|thumb|Бозори Сиёб]]
[[Акс:Needlework Artist (8145370623).jpg|thumb|Хунармандӣ дар Самарқанд]]
[[2 май]]и соли [[1868]] [[империяи Русия|Русияи шоҳӣ]] шаҳри Самарқандро ба тасарруфи худ даровард. Табиист, ки ба ҳайати [[империяи Русия|Русия]] дохил шудани [[Вароруд]] баъзе паҳлуҳои мусбат ҳам дошт. Аввалан, низоъу ҷангҳои байниқабилавие, ки аз он мардуми бумию заҳматкаш осеб медиданд, барҳам хӯрд. Сониян, дар шаҳру музофотҳое, ки дар тасарруфи русҳо қарор доштанд, ғуломдорӣ ва хариду фурӯши ғуломон қатъиян манъ карда шуд. Ва ҳол он ки дар аморати Бухоро ин амали нангин идома дошт. Баъди ба Русия ҳамроҳ карда шудани Самарқанд косибӣ, ҳунармандӣ, бофандагӣ хеле ривоҷ ёфт. Дар охири садаи XIX ва ибтидои садаи XX дар Самарқанд заводҳои пахта, пилла, чарм, шаробкашӣ ба кор шурӯъ карданд. Аз ҷониби Красноводск соли [[1888]] ба Самарқанд роҳи оҳан кашида шуд. Симои шаҳр низ тадриҷан тағйир меёфт. Дар ҷануби ғарбии он шаҳри нави ҳозиразамон, хиёбонҳои васеву рост, иморатҳои сохти аврупойӣ бунёд ёфтанд. Соли 1870 аввалин шифохона беморонро қабул кард. Дар шаҳр чандин литсейю, мактаб, китобхона (соли 1870), музеи таърих (соли 1874), барои занону кӯдакон беморхонаи махсус (соли 1885) кушода шуд. Дар муҳити адабӣ '''Сипандӣ, Ҳодӣ, Фикрӣ, Писандӣ, Туғрал, Ҷуръат, Саидаҳмади Васлӣ, Муҳаммад Абдураҳим''' ва дигарон фаъолият доштанд.
Соли 1904 дар Самарқанд нахустин рӯзномаи сотсиал-демократҳо бо унвони «Самарқанд» таъсис ёфт. Бо ин ҳама тағйироти иҷтимоию иқтисодӣ, маданию фарҳангӣ Самарқанд ба ҳар ҳол мустамликаи Русия буд. Сохтори шоҳии Русия заҳматкашонро пайваста дар шиканҷа нигоҳ медошт. Зеро Русия дар Варорӯд тартиботи мустамликавиро ҷорӣ менамуд. Бинобар ин мардуми бумӣ зулму тааддии дуҷонибаи истисморгарон — ҳам маҳаллӣ ва ҳам русро мекашиданд. Варорӯд ба манбаи моли хом табдил ёфт. Корбарӣ дар маҳкамаҳо мисли пешин аз рӯи шариат идома дошт. Хурдтарин эътирози мардум бераҳмона пахш карда мешуд. Дар Самарқанд аз рӯзҳои аввали истилои Русия алайҳи аҷнабиён шӯру ошӯбҳои халқӣ рух медод. Вале исёну ошӯбҳо махсусан дар солҳои инқилоби якуми рус (соли 1905) ва мардикоргирӣ барои корҳои ақибгоҳи Ҷанги якуми ҷаҳон авҷ гирифт: коргарон, косибон, ҳунармандони шаҳр ва ноҳияҳои гирду атрофи он корпартоӣ мекарданд, ба намоишҳои оммавӣ мебаромаданд. Дар айни авҷи шӯришу ошӯбҳо гумоштаи сиёсии Русияи шоҳӣ ба губернатори ҳарбии вилояти Сирдарё 27 июли соли 1906 навишта буд: ''«Мувофиқи баъзе овозаҳое, ки то ба мо расид, сартҳои Самарқанду Фарғонаву Тошкент аз Бухоро таппончаву милтиқ харида гирифта мерафтаанд. Дар Самарқанд ҳавлие набудааст, ки милтиқу [[таппонча]] надошта бошад»''.&lt;ref&gt;С. Айнӣ, Куллиёт. {{Душ.}}: «Ирфон»,1966,- ҷ. 10,-соли 19.&lt;/ref&gt;
Б.Ғафуров оид ба аҳволи вазнин ва тоқатфарсои мардикорон ва коргарони мавсимии заводу фабрикаҳои Самарқанду Фарғона ва сохтмони роҳи оҳан, ки корҳои вазнин бар дӯшашон буд, сухан ронда, як рубоии машҳури халқиро аз силсилаи шеърҳои ғарибӣ меоварад, ки ҳолати рӯҳонии тоҷиконро хеле муассир ва ба дарду алам баён месозад:

{{иқтибос|муаллиф= |
&lt;big&gt;'''Дар ғарибӣ гашта-гашта, ранги зард овардаам,
;Ранги зардамро ба пеши аҳли дард овардаам.
;Ранги зардамро бубину аз хазонам ёд кун!                                     
;Дар сари қабрам нишину як даме фарёд кун! &lt;ref&gt;Б.Ғафуров. Тоҷикон. Китоби дуюм. - {{Душ.}}: «Ирфон»,1998, с. 248.&lt;/ref&gt;'''&lt;/big&gt;}}

Ин буд аҳволи тоҷикони Самарқанд баъди тасарруфи Русия ва дар арафаи инқилоби болшевикӣ ва «инқилоби» Бухоро.
Ҳамин тариқа, аз даврони қадим дар тӯли таърих мардуми Самарқанд чандин бор ҷилои ватан карда, дар аксои олам паҳну парешон шудаанд, ки имрӯз ҳам аҷдоди онҳоро дар тамоми мамолики дунё вохоҳем хӯрд. Бо вуҷуди ин Самарқанд дар ҳар давру замон муҳимтарин маркази илму фарҳанг ва забону адабиёти форсии тоҷикӣ ба шумор рафтааст. Олими машҳури Эрон [[Сайид Нафисӣ]] дар ин хусус дар мақолаи «Сарзамини поки ниёконам» навиштааст: «Шуарои Туркистон маъруфтарин ашъори форсиро сурудаанд. Шаҳрҳои бузург ва ободи ин ноҳия, ки аз қадимтарин шаҳрҳои Эрон шумурда мешаванд, мисли Самарқанд ва Бухоро ва Балх ва ғайра то замоне, ки авлоди Тимур салтанат кардааст, ҳамеша дорулмуаллими Эрон буданд. Ҳанӯз бадеътарин ва зеботарин шоҳкориҳои меъморон ва кошисозони Эронро дар Бухоро ва Балху Самарқанд метавон ёфт. Бузургони Эрон ағлаб аз ин сарзамин бархостаанд. Ҳар китоби форсиро, ки мехонем, ҳамеша моро ба ёди ин водии ниёгон меандозад, чӣ қадар падарони мо дар он ҷо мадфун шудаанд! То авосити қарни дувоздаҳум сатре аз таърихи Эрон нест, ки як бор исми Бухоро ё Самарқанд ва ё Балх дар он бурда нашуда бошад.
Орзуи ман он аст, ки ин сарзамини поки ниёгони худро зиёрат кунам ва як бор дар умри хеш ин забони ширини порсиро аз даҳони самарқандиёну бухороиён бишунавам».&lt;ref&gt;Аслҳо ва наслҳо.-{{Душ.}}, 2013,- с.8&lt;/ref&gt;

== Замони муосир ==
[[Акс:Samarkand (3).JPG|thumb|Бинои ҳукумати вилояти Самарқанд]]
[[Акс:Samarkand 2015 (16).JPG|thumb|кучаҳои Самарқанд]]
[[Акс:Samarkand (5).JPG|thumb|фавораҳои Самарқанд]]
[[Акс:Мечеть Биби Ханум (4).JPG|thumb|хиёбони назди мақбараи Биби Хонум]]
[[Акс:Samarkand 2015 (27).JPG|thumb|фавораҳои Самарқанд]]
Самарқанд аз [[15 январ]]и соли [[1938]] маркази [[вилояти Самарқанд]] аст, ки дар қисми марказии [[Ӯзбекистон]] ҷойгир аст. Аксари аҳолиаш тоҷикзабон ҳастанд. Иқлими вилоят мӯътадили континенталӣ буда, қариб 300 рӯзи сол офтобӣ аст, дарозии рӯз дар тобистон 15 соат мебошад. Маркази маъмурӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии вилояти Самарқанд, шаҳри Самарқанд мебошад, ки аз шаҳри [[Тошканд]] 354 км дуртар ҷойгир шудааст.

== Фарҳанги тоҷикӣ ==
Нахустин шеърҳои поягузори адабиёти форс-тоҷик, Одамушшуаро Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ дар Самарқанд офарида шудаанд. Олимон то имрӯз рӯйи ҳунари шеъргӯии ӯ дар гӯшаҳои мухталифи дунё кор мебаранд. Ўдгориҳои меъмории ин шаҳри бостониву бӯстонӣ, махсусан қисмати Регистони он, беҳтарин намунаҳои ҳунари шаҳрсозии [[Осиёи Марказӣ]] маҳсуб меёбанд. Дар ин ҷо се мадраса — [[Мирзо Улуғбек|Улуғбек]] (солҳои 1417—1420), Шердор (1619—1636), Тилокорӣ (1647—1660) ва манораҳои пурнақшу нигор қомат афрохтаанд. Дасти Регистон пеши назари оламиён таърихи чандҳазорсоларо сафҳагардонӣ мекунад. Таассуф, ки на ҳама саҳифаҳои ин китоби бузург то ба мо хоно расидаанд. Ҳамаи роҳҳои Самарқанд рӯзгоре ба Регистон пайванди ногусастание доштанд. Аз ҷумла, шаш кӯчаи шаҳр ба «Тоқи телпакфурӯшон», ки дар асри XV бунёд гардидааст, мепайваст. Дар аҳди [[Амир Темур]] ва Мирзо Улуғбек Регистон ба майдони асосии тиҷоратӣ табдил ёфт. Имрӯз низ Регистон, ба сифати маркази тиҷорату ҳунармандӣ, аҳамияташро гум накардааст. Бо ташаббуси роҳбари мамлакат, баъди таҷдиду тармим ба ҷойи баргузории Ҷашнвораи байналхалқии мусиқии «Таронаҳои Шарқ» ва дигар чорабиниҳо табдил дода шудани Регистон, обрӯю эътибори майдон, шаҳри Самарқанд, мусиқии миллӣ ва Ӯзбекистонро дар сартосари олам густариш дод. Ба туфайли Ҷашнвора оламиён дар бораи мамлакати мо, мероси ғании фарҳангӣ, урфу одат ва арзишҳои миллии халқҳои он беш аз пеш ошноӣ пайдо карданд.
Мадрасаи Улуғбек, ки ҳангоми дар қайди ҳаёт будани олими бузург бунёд гардидааст, дар қарни XV муассисаи бузурги илмӣ ва таълимии Осиёи Марказӣ маҳсуб меёфт. Дар ин ҷо, дар баробари илмҳои динӣ, фанҳои дунявӣ, аз қабили математика, астрономия ва фалсафа таълим дода мешуданд. «Афлотуни сонӣ» — Қозизодаи Румӣ дар ин мадраса ба толибилмон аз илми фалакиёт сабақ додааст. Дар ин даргоҳ шоирон ва мутафаккирони бузург Мавлоно [[Абдураҳмони Ҷомӣ]] ва Мир [[Алишери Навоӣ]] таҳсил доштаанд. Дар таърих гоҳо ҳодисаҳои ҳайратангези мантиқӣ ба вуқӯъ мепайванданд. Дар нимаи дуюми қарни IX милодӣ поягузори адабиёти форс-тоҷик Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ аз Самарқанд ба Бухоро рафт ва ба шарофати ӯ дар Бухоро доираи адабии муқтадире ташаккул ёфт. Баъди ҳазор сол таърих чунин бори масъулиятро ба дӯши фарзанди Бухоро — поягузори адабиёти навини тоҷик Садриддин Айнӣ гузошт. Вақте ин марди фозил аз Бухоро ба Самарқанд омад, ба шарофати ӯ дар нимаи аввали садаи ХХ доираи адабӣ эҳё гардид. Аҳли адабу фарҳанги Самарқанд, дар баробари устод Садриддин Айнӣ, дар ташаккули адабиёт ва мактабу маорифи навини тоҷик саҳми арзанда гузоштанд.
Ҳам акнун аҳли адабу фарҳанги Самарқанд ба рушду таҳкими ҳавзаи ба худ хоси адабиёт ва мактабу маорифи тоҷикони ҷумҳурӣ саҳми босазо мегузоранд.
Адабиёти ҳавза имрӯз, бе эҷодиёти пурбори шоиру нависандагони самарқандӣ: [[Болта Ортиқзода]], [[Салим Кенҷа]], [[Адаш Истад]], [[Нор Остонзода]], [[Ҳаёт Неъмат]], Акбар Пирӯзӣ, [[Бахтиёр Ҷумъаев]], [[Солеҳ Саидмурод]], [[Нормурод Каримзода]], [[Ӯктами Иброҳим]], Зоҳир Ҳасанзода, [[Ҳазрат Сабоҳӣ]], [[Тошқул Азимов]], [[Маҳбуба Турсунова]], [[Маҳбуба Неъматзода]], [[Асадулло Шукуров]], Хоҷа, [[Шаҳзодаи Самарқандӣ|Шаҳзода Назарзода]], [[Парисо]], [[Дилшоди Фарҳодзод]] ва дигарон тасаввурнопазир аст.
Олимони Самарқанд [[Холиқ Мирзозода]], [[Раззоқ Ғаффоров]], [[Воҳид Абдулло]], [[Ботур Валихоҷаев]], [[Шавкат Шукуров]], [[Садрӣ Саъдиев]], [[Ҳоҷиқурбон Ҳамидзода]], [[Аслиддин Қамарзода]], [[Ҷумъа Ҳамроҳ]], [[Абдусалом Самадов]] ва дигарон тӯли даҳсолаҳои зиёд ба равшан намудани паҳлӯҳои ноаёни адабиёт, ташкили кори матбуот ва мактабу маорифи тоҷик бори заҳмат кашидаанд. Хоссатан, мақолаҳои доир ба адабиёти давраи истиқлол ва намояндагони он таълифнамудаи олимони адабиётшинос Садрӣ Саъдиев, Аслиддин Қамарзода, Ҷумъа Ҳамроҳ ва Абдусалом Самадов ба рушди адабиёти тоҷики ҳавза такони нав бахшиданд.
Маҷмӯаҳои дастҷамъии тӯли солҳои гуногун, ба сифати мураттиб, ба хонандагон пешниҳоднамудаи Турақул Зеҳнӣ, Садрӣ Саъдиев — «Суханварони сайқали рӯйи замин» (Душанбе, 1973), Аслиддин Қамарзода- «Гулдастаи Самарқанд» (Душанбе — Тошканд, соли 1989), «Гулшани адаб» (Ширкати саҳҳомии табъу нашри «Шарқ», Тошканд, 2007) ва «Мадҳи Самарқанд» («Муҳаррир», шаҳри Тошканд, с.2013) далели онанд, ки дар ин ҳавза адабиёти тоҷик бо қадамҳои ба худ хос пеш меравад. Бояд ёдрас намуд, ки имрӯз баъзе намояндагони ҳавзаи адабиёти тоҷики Ӯзбекистон панҷа ба панҷаи суханварони ҳамзабони хориҷии худ зада метавонанд.&lt;ref name=&quot;«Овози Самарқанд»&quot;&gt;{{Cite web |url=http://ovozisamarqandnews.uz/data/documents/2015-no31-1.pdf |title=«Овози Самарқанд» |accessdate=2015-04-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160309165320/http://ovozisamarqandnews.uz/data/documents/2015-no31-1.pdf |archivedate=2016-03-09 }}&lt;/ref&gt;
== Рӯзномаи тоҷикӣ ==
Дар вилояти Самарқанд нашрияи [[Овози Самарқанд (рӯзнома)]] мунтазам нашр мешавад. Дар саҳифаҳои рӯзнома мақолаҳои пурмӯҳтавои олимони шинохта, чакидаҳои хомаи шоиру нависандагону лавҳаю очеркҳои омӯзгорону шоирони пешқадам ва хабарнигорони ҷамоатии касбу корашон гуногун пайваста чоп мешаванд. Арбобони шоистаи илм [[Ботурхон Валихоҷаев]], [[Холиқ Мирзозода]], [[Абдураҳим Муқимов]], [[Акбар Адхамов]], [[Абдусалом Саидов]] эҷодкорони забардаст [[Болта Ортиқов|Болта Ортиқзода]] ва [[Ҳамроқули Даврон]] ҳамкори доимии рӯзнома буданд. Имрӯз ҳам ин анъана давом дорад. Олимони намоён [[Садрӣ Саъдиев]], [[Аслиддин Қамарзода]], [[Санъат Муҳаммадиев]], [[Хуршед Абдусамиев]], [[Ҷумъа Ҳамроҳ]], [[Ота Аҳроров]], [[Абдусалом Самадов]] бо мақолаҳои пурдолузарби худ дар байни муштариён маҳбубияти хоса доранд. Нависандаю шоирони шинохта [[Салим Кенҷа]], [[Адаш Истад]], [[Акбар Пирӯзӣ]], [[Нормурод Каримзода]], [[Худоназари Оқсоӣ]], [[Худойбердӣ Саидзода]], [[Ҳусейн Рашидӣ]], [[Маҳбуба Неъматзода]], [[Маҳбуба Турсунова]], [[Хоҷа (Норхоҷа Чоризода)]], [[Парисо]] бо шеъру ҳикояҳои худ саҳифаҳои адабии рӯзномаро хонданбоб менамоянд.

== Ёдгориҳои таърихии Самарқанд ==
Самарқанд ёдгориҳои бои таърихии 3 ҳазорсола дорад ва аксарияташон дар давраи сулолаи [[Темуриён]] сохта шудаанд. Самарқанди бостонӣ аз қади­мулайём бо меъмориҳои таърихиаш дар ҷаҳон маълуму машҳур аст. Имрӯз дар вилоят 31 осорхона ва 64 [[зиёратгоҳ]] мавҷуд буда, дар соли 2014 қариб 5 миллион нафар аҳолии мампакат ва бештар аз 200 ҳазор нафар шаҳрвандони хориҷӣ ин ҷойҳоро тамошо карданд.&lt;ref name=&quot;«Овози Самарқанд»&quot;/&gt;

Дар Самарқанд ёдгориҳои бостонии қадимие, мавҷуданд, ки монанди ёдгориҳои бостонии [[Миср]]и қадим, [[Хитой]], [[Ҳиндустон]],[[Юнон]]и қадим ва [[Рим]] машҳур ҳастанд.
* [[Расадхонаи Улуғбек]] (1428—1429)
* [[Манзилгоҳи қадимии Афросиёб]] (асри 8 п.а.м.)
* [[Шоҳи Зинда]]
* [[Масҷиди Ҳазрати Хизр]] (миёнаи садаи XIX)
* [[Масҷиди Биби-Хонум]] (1399—1404)
* [[Мадрасаи Улуғбек]] (1417—1420)
* [[Мадрасаи Шердор]] (1619—1635/36)
* [[Мадрасаи Тило Қорӣ]] (1647—1659)
* [[Бозори Чорсу]] (охири садаи XVIII)
* [[Мадрасаи Рухобод]] (солҳои 1380)
* [[Мақбараи Оқсарой]] (1470)
* [[Гӯри Амир]] (1404)
* [[Масҷиди Намозгоҳ]] (асри 17)
* [[Мақбараи Ишрат Хона]] (1464)
* [[Хоҷа Аҳрор]] (асрҳои 15-20)
* [[Мақбараи Чупон ота]] (1430—1440)
* [[Қабристонии Хӯҷа Абду Дорин]] (асрҳои 15-19)

== Шеърҳо дар васфи Самарқанд ==
{{иқтибос|муаллиф=[[Муҳаммад Холиқ]]|
&lt;big&gt;'''«Самарқанд сайқали рӯи замин аст,
:Ҳавояш фораму хокаш маҳин аст.
:Агар хоҳӣ бубинӣ ту биҳиште,
:Ҳамин асту ҳамин асту ҳамин аст.
:Ғазал гарчӣ арӯси шеър, аммо,
:Самарқанд аз ғазал ҳам нозанин аст.
:Ба олам чун Самарқанд офариданд,
:Нидои офаридгор: «Офарин!» аст».
:«Кам Афросиёб аз қасри Рум нест,
:Хуросон бо Самарқанд оҳанин аст.
:Хуросон, Балху Марву Рашту Хуҷанд,
:Сувайдо бар замин аз худ ҳамин аст.
:Ба сӯи Каҳкашон роҳ аз Самарқанд,
:Ба арш ӯро чӣ Хуршеди зарин аст.
:Ба мисли Оби раҳмат нест обе,
:Бубин оби Зарафшон ангубин аст.
:Зи роҳи Каҳкашон роҳ то ба Меъроҷ,
:Ба даври Каҳкашон чархи барин аст.
:Самарқанд устувори чархмеҳвар,
:Чу имон чархи меҳвар бар замин аст.
:Самарқандам дуо аз Ҳақ гирифтаст,
:Зарангушти Хуросонро нигин аст.
:Таҳамтан мисли он Испитамон кист,
:Ки Шоҳе Зинда дар марзаш яқин аст.
:Чароғи равшан аз партав Самарқанд,
:Ба Регистон ду тан Мавло қарин аст.
:Чӣ хуш нуре баланд аз марзи покаш,
:Самарқанд осмони Ҳинду Чин аст.
:Ба нони Осиё манзуру машҳур,
:Ки Қасри Хонум аз ӯ шаҳнишин аст.
:Ки чун Испитамон шерафкани гурд,
:Ҷилои партави Ҳақ бар ҷабин аст.
:Ба дӯш оташ гузашт аз Каҳкашон маҳ,
:Панаҳдижи Самарқанд оҳанин аст.
:Ба хун оғушта дар сангар гаҳе дил,
:Ба бун оғушта гар дар хун матин аст.
:Ба савдо рафту рафт аз каф Хуросон,
:Чу хуршед аз азал бар рағми кин аст.
:«Ба авҷи Кибриё паҳлӯи аҷз аст»,
:Биҳишти боғаш аз ангуру тин аст.
:Ба Тӯрон Рустаму Суҳроб огоҳ,
:Ба Рахши тездав Рустам ба зин аст.
:Зи аҳди Суғдшаҳр овори нақд аст,
:Ки аз ӯ қиссаҳои дилнишин аст.
:Танини сози овоз аз Хуросон,
:Раҳин аз Кибриё бар мо яқин аст…
:Хирад бар дӯши ирфони Самарқанд, 
:Самарқанд кӯҳнаву нав нозанин аст.'''&lt;/big&gt;}}

== Аҳолӣ ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Сол !! (ҳазор нафар)
|-
| [[1897]] || 55,1
|-
| [[1912]] || 83,2
|-
| [[1925]] || 115,0
|-
| [[1950]] || 180,0
|-
| [[2002]] || 380,7
|-
| [[2015]] || 504,4
|}

== Пайвандҳо ==
 &lt;references/&gt;
{{хурд}}

[[Гурӯҳ:Шаҳрҳои Ӯзбекистон]]
[[Гурӯҳ:Самарқанд]]
[[Гурӯҳ:Шаҳрҳои муқаддас]]</text>
      <sha1>k7fchiz7nhz93q17pkezza3jfyj6u1p</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309984</id>
      <parentid>1309983</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T18:43:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52202" xml:space="preserve">{{Маъноҳои дигар|2=Самарқанд}}
{{МА
| мақом = Шаҳр
| номи тоҷикӣ = Самарқанд / سمرقند
| минтақа = Вилояти Самарқанд
| ҳайати миллӣ = [[тоҷикон]], [[ӯзбекҳо|узбакҳо]], [[русҳо]]
| add2n = Замони таъсис
| add2 = садаи VIII то милод
}}
[[Акс:MASamarkandTalIRassad2.jpg|thumb|Манзараи Самарқанд]]
'''Самарқанд''' — шаҳри қадима ва маркази [[вилояти Самарқанд]]и [[Ӯзбекистон]] аст ва қисмати зиёди мардуми ин шаҳри қадима [[тоҷик]] аст ([[суннӣ]], [[ҳанафӣ]]). Масоҳати шаҳр 120,1 км кв аст ва дар он 504,4 ҳазор нафар (соли 2015) шаҳрванд зиндагӣ мекунанд. Самарқанд — яке аз шаҳрҳои қадимтарини дунё мебошад, ки дар [[асри VIII]] пеш аз милод бунёд шудааст. Соли [[2001]] Самарқанд ба феҳристи мероси умумибашарии фарҳангии [[ЮНЕСКО]] дохил карда шудааст. Дар таърихи қадим Самарқанд пойтахти [[Давлати Суғди қадим]] буда, дар сарчашмаи хаттии «[[Авесто]]» номбар гардидааст.

== Номгузорӣ ==
[[Акс:Registan square2014.JPG|thumb|Майдони [[Регистон]]]]
[[Акс:Registan Sherdor madrassah2014.JPG|thumb|[[Мадрасаи Шердор]]]]
[[Акс:Samarqand.png|thumb|Мадрасаи Биби хонум ва хиёбони Самарқанд]]
[[Акс:Мемориальный комплекс Аль-Бухари 04.JPG|thumb|Масҷид ва мақбараи Ал-Бухори]]
[[Акс:Мечеть в Самарканде.JPG|thumb|[[Масҷиди Ҳазрати Хизр]]]]
[[Акс:Registan Ulugbek madrasah2014.JPG|thumb|[[Мадрасаи Улуғбек (Самарқанд)|Мадрасаи Улугбек]]]]
[[Акс:Storks samarkand.jpg|thumb|Мадраса дар Самарқанд]]
[[Акс:Ensemble Shakhi Zinda (2).JPG|thumb|Мақбараи Шоҳи Зинда]]
[[Акс:Mausoleum of Amir Temur (1).JPG|thumb|Мақбараи Гӯри Амир]]
Номгузории муосири — Самарқанд — аз калимаи [[Забони суғдӣ|суғдии]] ''Smʼrknδh'' бар меояд.&lt;ref&gt;''Лурье П. Б.'' [http://www.orientalstudies.ru/rus/images/pdf/dis_lurje_2004.pdf Историко-лингвистический анализ согдийской топонимики]. Дисс. на соиск. уч. ст. канд. фил. наук. {{СПб.}} 2004.— Стр. 39, 110&lt;/ref&gt; Забоншиносон маънои ''asmara'' — санг ва ''қанд'' — шаҳр, яъне Самарқанд — «шаҳри сангин» маънидод мекунанд.

== Таърих ==
Баъди заволи [[Суғд]] (асри VIII), Самарқанд дар асрҳои миёна пойтахти ҳукуматдории якчанд давлатҳои таърихӣ шуда буд.(Нигаред ба:[[Таърихи Тоҷикистон]])
Самарқанд аз замонҳои қадим яке аз марказҳои асосӣ ва муҳимтарини тамаддуни Осиёи Марказӣ ба шумор меравад. Аксар воқеаҳои иҷтимоию сиёсӣ, таърихӣ, илмию адабӣ ва фарҳангии халқи форси бо ин шаҳри тоҷикнишин алоқаи ногусастанӣ дорад. Бозёфтҳои бостоншиносӣ гувоҳӣ медиҳанд, ки ҳанӯз дар аҳди Кӯшониён (асрҳои I—IV мелод) Самарқанд шаҳри обод ва инкишофёфта будааст: осори биноҳои бошукӯҳ, устохонаҳои ҳунармандӣ, ҳайкалчаҳои гилин, зарфҳои сафол, порчаи зарф бо навиштаи суғдӣ инкишофи ҳунармандӣ ва мадании ин шаҳрро дар он замон тасдиқ мекунанд.
Дар охири асри VI Самарқандро Хоқонии турк ва баъдан арабҳо (соли 712) истило карданд. Мардуми шаҳрро лозим омад, ки ба муқобили аҷнабиён муқобилати сахт нишон диҳанд ва шӯриш намоянд. Яке аз ин шӯришҳои халқӣ дар таърих бо номи [[Исёни Муқаннаъ]] (солҳои 776—783) машҳур аст. Дар замони салтанати сулолаи [[Сомониён]] (солҳои 875—999) Самарқанд ба шаҳри тараққикарда, ободу зебо ва нашъунамоёфта табдил ёфт. Дар ин давра ҳунармандӣ, косибӣ, обчакорӣ, зироати полизӣ, тиҷорат, хусусан бофандагӣ тараққӣ кард. Дар Самарқанд ҳамчунин коғаз ва шиша истеҳсол мешуд, ки дар кишварҳои дуру наздик шуҳрат доштанд. Инчунин ҳунармандони Самарқанд рикоб, лаҷом, тасма, деги мис истеҳсол мекарданд. Аз ин лиҳоз дар бозорҳои кишварҳои Шарқу Ғарб савдогарон матоъи симгун, парча, газворҳои сурх (мумарҷол), газворҳои синизӣ, шоҳӣ, хайма, шиша, деги мис, чормағз, мавиз мебурданд.
Инкишофи ҳунармандӣ ба ривоҷи илму фарҳанг, адабиёт, забони форсии дарӣ ва форсии тоҷикӣ мусоидат кард. Илмҳои ҳисоб, нуҷум, ҷуғрофия, кимиё, тиб, таъриху фалсафа ва нақди шеър инкишоф ёфтанд. Инчунин дар Самарқанду [[Бухоро]] ҳунари шаҳрсозӣ, меъморӣ ва санъати ороишӣ тараққӣ кард. Кӯшку қасрҳо, корвонсаройҳо, бозорҳои тимдор, [[масҷид]]ҳои ҷомеъ, боғҳо бунёд гардиданд. Кандакории сутуни сақфи биноҳо, гаҷкорӣ, ороиши зарфҳои сафолӣ ва филиззӣ бо маҳорат ва ҳунармандона сохта шудаанд. Чунончӣ, [[мақбара]]и [[Исмоили Сомонӣ]] дар [[Бухоро]] имрӯз ҳам бинандаро ба ҳайрат меоварад.
Дар замони ҳукмронии [[Сомониён]] дар Самарқанд санъати мусиқӣ низ равнақ пайдо кард. Силсилаи оҳангу тарона ва сурудҳое эҷод шуданд, ки минбаъд бо номи «Дувоздаҳмақом»-у «[[Шашмақом]]» шуҳрат ёфтанд. Ҳамин тариқа, дар натиҷаи ҳуҷуми хоқони турк ва араб шаҳри Самарқанд ба харобазор табдил ёфта бошад ҳам, дар замони Сомониён яке аз шаҳрҳои ободу бузурги [[Осиёи Марказӣ]] маҳсуб мешуд. Дар ин шаҳр забону адабиёти форсии тоҷикӣ равнақ ёфт. Шоиру мутафаккирон ва табибони оламшумул тарбия ёфта ба воя расиданд ва аз худ осори ғании илмию адабии гаронмояе ба мерос гузоштанд. Аввалин шоироне, ки дар Самарқанд ба [[забони дарӣ]] шеър гуфтаанд, '''[[Абӯҳафси Суғдии Самарқандӣ]], Абӯлянбағӣ, [[Аббос ибни Тархони Самарқандӣ]] (Абу Тақӣ)''' мебошанд. Зиёда аз он, ба таъкиди муаллифи тазкираи «Оташкада» Лутфалибеки Озар, нахустин гӯяндаи «[[Шоҳнома]]» Абӯмансур Муҳаммад ибни Аҳмади [[Дақиқӣ]] зода ва тарбиятдидаи Самарқанд аст. Сипаҳсолори шеъри Аҷам Абӯабдуллоҳи [[Рӯдакӣ]] дар ҷавонӣ аз Панҷрӯди [[Панҷакент]] омада, дар Самарқанд тарбия дида, ба камол расидааст. Аз ин ҷост, ки Самарқанд ҳамчун шаҳри тамаддунофарини халқи тоҷик дар инкишофи илму фарҳанг, забону адабиёти форсии тоҷикӣ саҳми беназир дорад.
Аз асри XI қабилаҳои бодиянишини турк яке аз паси дигаре ба Самарқанд фурӯ рехтанд: қарахониён, туркони салҷуқӣ, дар миёнаи садаи XII қаракидониён. Истилогарон ба шаҳр зарари калон расониданд. Равнақи илму адаб ба дараҷае коста шуд. Бо вуҷуди он намояндагони аҳли илму адаб, аз қабили '''[[Рашидии Самарқандӣ]], [[Сӯзании Самарқандӣ]], [[Шатранҷии Самарқандӣ]], [[Низомии Арӯзии Самарқандӣ]], [[Заҳирии Самарқандӣ]]''' ва дигарон анъанаҳои илму фарҳангу адаби замони Сомониёнро идома дода, аз худ дар соҳаҳои мухталиф мероси пурарзише боқӣ гузоштанд. Дар ин давра қабл аз ҳама истеҳсоли маснуоти кулолӣ, шишагӣ ва фулузӣ инкишоф ёфт. Ба ин бозёфтҳои бостоншиносӣ, аз қабили зарфҳои сирдор ва косаву табақҳои бесири пурнақшунигор гувоҳ аст ва аз ривоҷи ҳунармандӣ дар Самарқанд дарак медиҳанд.
Соли 1220 истилогарони муғул бо сарварии [[Чингизхон]] Самарқандро забт намуданд. Аҷнабиён шаҳрро ба куллӣ хароб карда, аксари аҳолиро аз дами теғ гузарониданд. Шаҳри қадимаи [[Афросиёб]] ба харобазор мубаддал гашт ва аз байн рафт. Аллома [[Бобоҷон Ғафуров]] дар асари машҳури [[Тоҷикон (китоб)|«Тоҷикон»]] оид ба ҷангҳои шадиди мардуми шаҳр, қаҳрамонию ҷонфидоии онҳо сухан ронда, аз ҷумла навиштааст: «''Пас аз афтодани истеҳкомоти қалъаи Самарқанд ҳазорон диловарон ба масҷиди ҷомеъ паноҳ бурда, душманро ба наздик шудан намонданд. Муғулҳо бо роҳе масҷидро оташ заданд. Вале мудофиакунандагон аз ин наҳаросида, дар ҷои худ нишастанд ва сӯхта мурданро аз таслим шудан ба душман авлотар донистанд»''.&lt;ref&gt;Б.Ғафуров. Тоҷикон, — {{Душ.}}:&quot;Ирфон&quot;,1998, с.604&lt;/ref&gt;
Минбаъд низ муқобилат ва муборизаи мардуми шаҳр алайҳи ғосибони муғул заррае паст нашудааст, ки ба ин шӯриши бузурги халқии солҳои 1365—1366 гувоҳӣ медиҳад. Ва он дар таърих бо номи ҷунбиши [[Сарбадорон]] (бо сарвари толиби [[мадраса]] [[Мавлонозода]]) машҳур аст. Табиист, ки дар натиҷаи забткориҳои аҷнабиён ва бадбахтиҳои ба сари мардуми тоҷик овардаи муғулҳо оид ба равнақи илму адаби форсии тоҷикӣ дар садаи XIII сухан гуфтан ҷои гaп ҳам нест. Илму фарҳанг дар Самарқанд шикасти сахте дид. Аксар шоирону адибон, донишмандону мутафаккирон ба Туркия, Арабистону Ҳиндустон муҳоҷират намуданд.

Дар аҳди [[Темуриён]] (охири асри XIV ва асри XV) Самарқанд аз нав ба зеботарин ва ободтарин шаҳрҳои Шарқ ва бузургтарин маркази иқтисодӣ, сиёсӣ ва фарҳангии [[Вароруд]] табдил ёфт. Дар шаҳр корхонаҳои ҳунармандӣ, дӯконҳои савдо, тимҳо, чойхонаву ошхонаҳо, корвонсаройҳо, устохонаҳои яроқсозӣ, зарробхона ва маҳбас бунёд гардиданд. Саноеи нафиса, минётура, меъморӣ, кошинкорӣ, наққошӣ, кандакорӣ, маснуоти филиззӣ, саҳҳофӣ, лаввоҳӣ, истеҳсоли коғаз дар зинаи нави сифатӣ тараққӣ кард. Махсусан коғази самарқандӣ дар кишварҳои дуру наздик шуҳрат дошт. Илмҳои риёзиёт, нуҷум, ҳайат, ҳандаса, тиб пеш рафтанд. Бояд гуфт, ки охирин зичи нуҷумии муътабар маҳз дар Самарқанд эҷод шудааст. Ғайр аз ин асари таърихии Муҳаммад Абдураззоқи Самарқандӣ «Матлаъ-ус-саъдайн ва маҷмаъ-ул — баҳрайн» дар ҳамин давра ба забони форсии тоҷикӣ иншо шуд, ки воқеаҳои таърихии солҳои 1304 — 1469-ро фаро мегирад. Давлатшоҳи Самарқандӣ тазкираи машҳури худ «Тазкират-уш-шуаро»-ро эҷод кард. Муҳаққиқони барҷастаи форсу тоҷик '''Қозизодаи Румӣ, Хоҷаи Хурд, Содиқ, Мавлонои Хофӣ, Алоудавлаи Самарқандӣ, Ғиёсуддини Ҷамшид, Муини Кошонӣ, Салоҳуддини Мӯсавӣ, Алоуддини Қӯшчӣ''' ва чанде дигар дар Самарқанд зиндагӣ ва эҷод кардаанд. Классикони барҷастаи адабиёти форсии тоҷикӣ ва ӯзбекӣ '''Абдураҳмони Ҷомӣ ва Алишери Навоиӣ''' низ дар Самарқанд таҳсил ва такмили илм намудаанд. Ба ин маънӣ Самарқанд дар охири садаи XIV ва садаи XV аз марказҳои асосии илму фарҳанг ва забону адабиёти форсии тоҷикӣ ба шумор рафтааст. Дар бораи расадхонаи [[Улуғбек]], манзараву фарҳангу ҳунармандони Самарқанд ва таърихи забти шаҳр аз ҷониби лашкари Шайбонихон дар соли 1501 [[Заҳируддини Муҳаммад Бобур]] дар асараш [[Бобурнома]] маълумоти нодир овардааст.&lt;ref&gt;http://www.ziyouz.uz/ru/literatura/period-temuridov-xiv-xv-vv/109--14831530 Захириддин Мухаммад Бабур (1483—1530)/О произведении «Бабур-наме»&lt;/ref&gt;
Дар садаи XVI шайбониёни Ӯзбек ба [[Вароруд]] ҳуҷум намуданд. Дар натиҷаи ғоратгарию тохтутозҳои қабилаҳои кӯчии ӯзбек шаҳру вилоятҳо хароб гашта, ғаллаву чорвои мардум ба яғмо рафт. Гуруснагии гушношуниде рух дод ва аҳолии бисёре аз гуруснагӣ талаф ёфтанд. Бобоҷон Ғафуров дар «Тоҷикон» аз «Бадоеъ-ул-вақоеъ»-и [[Зайниддин Восифӣ]], ки дар Самарқанд сукунат дошт ва шоҳиди бевоситаи бедодгарӣ ва гуруснагӣ буд, дар ин хусус пораеро иқтибос меоварад: ''«Дар ин сол (яъне соли 1512 мелодӣ) дар Самарқанд қаҳтӣ ва гаронӣ ба дараҷае расид, ки халоиқ, ба ҷуз қурси моҳу офтоб, ки дар дастархони фалак буд, дар дигар ҷой сурати нонро намедиданд ва гуруснагони фақир шабҳо ба ҷои хӯшаи гандум дар хаёли худ аз хирмани Парвин хӯша мечиданд»''. Восифӣ дар як шеъраш низ ин қаҳтӣ ва гуруснагиро тасвир карда, ба мардуми одӣ ҳамдардӣ баён намуда, нисбат ба сарватмандони ҳарису хабис бо нафрату кароҳат сухан рондааст:
{{иқтибос|муаллиф= |
&lt;big&gt;'''Гандум зи ҳар кӣ кас талабад, орд мекунад, 
;Аз зарби мушт рустаи дандони вай тамом.'''&lt;/big&gt;}}

Садаи XVII низ асри тираву тор, асри инқирози илму адаб маҳсуб мешавад. Солҳои 1667—1687, яъне дар тӯли 20 сол зулму тааддии хон дар Самарқанд харобӣ ва қаҳтии даҳшатангезе рух дод ва ин қиматӣ, қаҳтӣ ба музофоту шаҳрҳои гирду атроф низ сироят намуд. [[Сайидои Насафӣ]] дар ин хусус мегӯяд:

{{иқтибос|муаллиф=Сайидои Насафӣ|
&lt;big&gt;'''Лаболаб шуд аз мурда бозору кӯй,
;Ҷаҳон пок гардид аз мурдашӯй.
;Бухоро тали Хоҷа Исҳоқ шуд, 
;Самарқанд як кӯчаи қоқ шуд.'''&lt;/big&gt;}}

Фоҷеаи мардуми Самарқанд дар тазкираи [[Малеҳои Самарқандӣ]] ин тавр тасвир шудааст: «Аз таърихи 1082 усрат (сахтӣ) ва тороҷ ва яғмое, ки дар Самарқанд воқеъ шуд, хусусан баъд аз мутасарриф шудани Анушахони Урганҷӣ Самарқандро ободияш ба вайронӣ, маъмурияш ба харобӣ мубаддал ва муқимонаш ҷилои ватан гардиданд, мусофират ихтиёр карданд ва асари бемурруватӣ ва беилтифотии Хоқони мансур (бо нусрат) Субҳонқулихон ба иттиҳоми он ки мурдуми Самарқанд Анушахонро бе ҷангу ҷидол ба Самарқанд дохил кардаанд, ҳукм ба қатли мардуми ӯ фармудаанд ва тоифае аз мардуми юзро гузошта аз паи ҷурме ҷурмонаҳо аз мардуми Самарқанд гирифтанд».&lt;ref&gt;Аслҳо ва наслҳо.-{{Душ.}},2013,- с.6ғ7&lt;/ref&gt;
Бо ин ҳама тороҷгарӣ, ҷангу ҷидолҳо, ки боиси гуруснагиву қиматӣ ва қаҳтӣ мегардид, раванди иқтисодӣ ва маданию фарҳангии мардуми Самарқанд ба тамом қатъ нагашт. Маҳз маҳсули дасти эъҷозофарини ҳунармандони шаҳр буд, ки маҳсулоташон дар аксар музофотҳои Вароруд ва берун аз он дар мамолики Шарқ паҳн мешуданд. Самарқанд то нимаи садаи XIX дуюмин ва бузургтарин маркази ҳунармандию тиҷоратӣ дар аморати Бухоро ба шумор мерафт. Дар қиёси садаи XV илму фарҳанг ва адабиёт дар садаҳои XVI—XVII нисбатан сусттар бошад ҳам, ба ҳар ҳол як дараҷа пешрафт эҳсос мешавад. Дар ин асрҳо мунаҷҷимон '''Маҳмуд ибни Муҳаммад, Наҷмуддини Бирҷандӣ, Мирим Ҷалабӣ, табиб ва шоир Боқии Ҷарроҳ, Малеҳои шоир ва тазкиранавис, Муҳаммад Дарвеш, Дӯстӣ, Кафшӣ, Мавлоно Саъдуллоҳ Шоҳӣ, шоирон Афгор, Имтиҳон, Мулло Бақои Тамошо, Мулло Самеӣ, Мулҳам, Фитрати Зардӯзии Самарқандӣ, Мумтоз, Махмур, таърихнигор Саид Роқим''' ва дигарон дар Самарқанд зиндагӣ ва эҷод кардаанд. Дар ин давра санъати хаттотӣ ва минётура низ инкишоф ёфтааст. Бо вуҷуди ин мухоҷирати адибону донишмандони Самарқанд аз садаи XVI ба мамолики мухталиф шурӯъ шуд. Ба таъкиди муаллифи «Хизонаи омира» Ғуломалии Озод, бештар дар садаи XVII адибон, аз қабили Завқӣ, Турдӣ, Обидхон Мавлоно Дӯстӣ ва даҳҳо дигарон ба Ҳиндустон ҳиҷрат кардаанд. Маҳсули ҳамин равобит буд, ки дар шеъри шоирони Варорӯд сабки ҳиндӣ таъсир кард ва нақши амиқ гузошт.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;Аслҳо ва наслҳо.-{{Душ.}},2013,- с.8&lt;/ref&gt;

Ф.Беневини дар бораи Самарқанд нигоштааст:{{аввали иқтибос}}''«Самарқанд низ шаҳри бузург аст, вале ҳоло ними он холӣ буда, бо тохтутози ӯзбекҳо вайрон шудааст». Бумиёни тоҷик, ки аз дасти ӯзбек ба дод омада буданд, фарёдрасе надоштанд. Беневини боз мегӯяд: ''«тоҷик ва ҳирӣ (ҳиротӣ) пайваста ба Худо илтиҷо дорад, ки ӯро аз юғи тоқатнопазири ӯзбек раҳоӣ бахшад»''.''' Бинобар ин тоҷикон ягона роҳи халосиро аз зулму ситам дар ҷилои ватан медиданд. Аҳволи шаҳри Бухоро низ аз ин беҳтар набуд. Дар тӯли се соле, ки Ф. Беневини дар Бухоро буд, «аз ин шаҳр бештар аз чаҳор ҳазор кас ба Ҳинд муҳоҷират кардааст»{{охири иқтибос}}'''. Чунин буд аҳволи Вароруд дар чоряки аввали садаи XVIII.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;/&gt;
Устод М. Шакурӣ оид ба вазъи фоҷеабори он замон андеша ронда, аз ҷумла навиштааст: {{аввали иқтибос}}'&quot;Ба замми ҳамаи инҳо биёбонгардҳо дар садаи XVIII ҳар тирамоҳ дар айни ҷамъоварии ҳосил чун мӯру малах омада, ҳама ҳосилро ба ғорат мебурданд ва нобуд мекарданд. Ин турктозии тирамоҳӣ боре ҳафт сол пайваста давом ёфт ва ба як ривоят, боре идомаи он бист сол буд. Яъне бист сл ҳар тирамоҳ омада, ҳосилро мебурданд! Хунрезӣ, қаҳтиву гуруснагии тӯлонӣ рӯй дод. Мардуми. бумӣ, яъне тоҷикон ҳазор-ҳазор талаф шуданд ва рӯй ба гурез ниҳоданд. Дар охири қарни XVIII дар Бухоро ду гузар одам монд. Дар Самарқанд касе намонд. Мадрасаҳои Регистони Самарқанд шағолхона шуданд. Дар бораи соли 1148 қамарӣ, яъне 1735 мелодӣ гуфтаанд:
'''«Ба соли ҳазору саду чиҳлу ҳашт Самарқанд гардид монанди дашт»''{{охири иқтибос}}'''
Устод Айнӣ низ дар «Таърихи амирони Манғитияи Бухоро» дар бораи воқеаҳои соли 1800 ишорае дорад: «Самарқанд дер боз хароб шуда, ба ҷуз се-чор хонавори шаҳрдарун ҷунбандае ва иморате дар он ҷо намонда буд».&lt;ref&gt;Муҳаммадҷони Шакурии Бухороӣ. Фитнаи инқилоб дар Бухоро. Аббос Алиев. — {{Душ.}}: Шуҷоиён, 2010, с. 65.&lt;/ref&gt;
Маълум мешавад, ки Самарқанд аз соли 1735 то 1880, яъне дар тӯли 65 сол ба худ наомада будааст. Минбаъд Самарқанд аз нав, ба таъбири М. Шакурӣ, ҷон тирифт, вале Марву Балх ба тамом аз байн рафтанд ва танҳо харобаҳои ин ду шаҳр боқӣ мондаасту бас. Табиист, ки дар ин давраи тираву тор касбу ҳунар, илму фарҳангу адаб дар Самарқанд аз инкишоф бозмонд. Ба гуфти Тӯрақул Зеҳнӣ, дар ин аҳд шоирони соҳибдевон кам низ гузаштаанд.

== Дар тасарруфи Русия ==
[[Акс:Samarkand naan at Siyob Bazaar.jpg|thumb|Бозори Сиёб]]
[[Акс:Needlework Artist (8145370623).jpg|thumb|Хунармандӣ дар Самарқанд]]
[[2 май]]и соли [[1868]] [[империяи Русия|Русияи шоҳӣ]] шаҳри Самарқандро ба тасарруфи худ даровард. Табиист, ки ба ҳайати [[империяи Русия|Русия]] дохил шудани [[Вароруд]] баъзе паҳлуҳои мусбат ҳам дошт. Аввалан, низоъу ҷангҳои байниқабилавие, ки аз он мардуми бумию заҳматкаш осеб медиданд, барҳам хӯрд. Сониян, дар шаҳру музофотҳое, ки дар тасарруфи русҳо қарор доштанд, ғуломдорӣ ва хариду фурӯши ғуломон қатъиян манъ карда шуд. Ва ҳол он ки дар аморати Бухоро ин амали нангин идома дошт. Баъди ба Русия ҳамроҳ карда шудани Самарқанд косибӣ, ҳунармандӣ, бофандагӣ хеле ривоҷ ёфт. Дар охири садаи XIX ва ибтидои садаи XX дар Самарқанд заводҳои пахта, пилла, чарм, шаробкашӣ ба кор шурӯъ карданд. Аз ҷониби Красноводск соли [[1888]] ба Самарқанд роҳи оҳан кашида шуд. Симои шаҳр низ тадриҷан тағйир меёфт. Дар ҷануби ғарбии он шаҳри нави ҳозиразамон, хиёбонҳои васеву рост, иморатҳои сохти аврупойӣ бунёд ёфтанд. Соли 1870 аввалин шифохона беморонро қабул кард. Дар шаҳр чандин литсейю, мактаб, китобхона (соли 1870), музеи таърих (соли 1874), барои занону кӯдакон беморхонаи махсус (соли 1885) кушода шуд. Дар муҳити адабӣ '''Сипандӣ, Ҳодӣ, Фикрӣ, Писандӣ, Туғрал, Ҷуръат, Саидаҳмади Васлӣ, Муҳаммад Абдураҳим''' ва дигарон фаъолият доштанд.
Соли 1904 дар Самарқанд нахустин рӯзномаи сотсиал-демократҳо бо унвони «Самарқанд» таъсис ёфт. Бо ин ҳама тағйироти иҷтимоию иқтисодӣ, маданию фарҳангӣ Самарқанд ба ҳар ҳол мустамликаи Русия буд. Сохтори шоҳии Русия заҳматкашонро пайваста дар шиканҷа нигоҳ медошт. Зеро Русия дар Варорӯд тартиботи мустамликавиро ҷорӣ менамуд. Бинобар ин мардуми бумӣ зулму тааддии дуҷонибаи истисморгарон — ҳам маҳаллӣ ва ҳам русро мекашиданд. Варорӯд ба манбаи моли хом табдил ёфт. Корбарӣ дар маҳкамаҳо мисли пешин аз рӯи шариат идома дошт. Хурдтарин эътирози мардум бераҳмона пахш карда мешуд. Дар Самарқанд аз рӯзҳои аввали истилои Русия алайҳи аҷнабиён шӯру ошӯбҳои халқӣ рух медод. Вале исёну ошӯбҳо махсусан дар солҳои инқилоби якуми рус (соли 1905) ва мардикоргирӣ барои корҳои ақибгоҳи Ҷанги якуми ҷаҳон авҷ гирифт: коргарон, косибон, ҳунармандони шаҳр ва ноҳияҳои гирду атрофи он корпартоӣ мекарданд, ба намоишҳои оммавӣ мебаромаданд. Дар айни авҷи шӯришу ошӯбҳо гумоштаи сиёсии Русияи шоҳӣ ба губернатори ҳарбии вилояти Сирдарё 27 июли соли 1906 навишта буд: ''«Мувофиқи баъзе овозаҳое, ки то ба мо расид, сартҳои Самарқанду Фарғонаву Тошкент аз Бухоро таппончаву милтиқ харида гирифта мерафтаанд. Дар Самарқанд ҳавлие набудааст, ки милтиқу [[таппонча]] надошта бошад»''.&lt;ref&gt;С. Айнӣ, Куллиёт. {{Душ.}}: «Ирфон»,1966,- ҷ. 10,-соли 19.&lt;/ref&gt;
Б.Ғафуров оид ба аҳволи вазнин ва тоқатфарсои мардикорон ва коргарони мавсимии заводу фабрикаҳои Самарқанду Фарғона ва сохтмони роҳи оҳан, ки корҳои вазнин бар дӯшашон буд, сухан ронда, як рубоии машҳури халқиро аз силсилаи шеърҳои ғарибӣ меоварад, ки ҳолати рӯҳонии тоҷиконро хеле муассир ва ба дарду алам баён месозад:

{{иқтибос|муаллиф= |
&lt;big&gt;'''Дар ғарибӣ гашта-гашта, ранги зард овардаам,
;Ранги зардамро ба пеши аҳли дард овардаам.
;Ранги зардамро бубину аз хазонам ёд кун!                                     
;Дар сари қабрам нишину як даме фарёд кун! &lt;ref&gt;Б.Ғафуров. Тоҷикон. Китоби дуюм. - {{Душ.}}: «Ирфон»,1998, с. 248.&lt;/ref&gt;'''&lt;/big&gt;}}

Ин буд аҳволи тоҷикони Самарқанд баъди тасарруфи Русия ва дар арафаи инқилоби болшевикӣ ва «инқилоби» Бухоро.
Ҳамин тариқа, аз даврони қадим дар тӯли таърих мардуми Самарқанд чандин бор ҷилои ватан карда, дар аксои олам паҳну парешон шудаанд, ки имрӯз ҳам аҷдоди онҳоро дар тамоми мамолики дунё вохоҳем хӯрд. Бо вуҷуди ин Самарқанд дар ҳар давру замон муҳимтарин маркази илму фарҳанг ва забону адабиёти форсии тоҷикӣ ба шумор рафтааст. Олими машҳури Эрон [[Сайид Нафисӣ]] дар ин хусус дар мақолаи «Сарзамини поки ниёконам» навиштааст: «Шуарои Туркистон маъруфтарин ашъори форсиро сурудаанд. Шаҳрҳои бузург ва ободи ин ноҳия, ки аз қадимтарин шаҳрҳои Эрон шумурда мешаванд, мисли Самарқанд ва Бухоро ва Балх ва ғайра то замоне, ки авлоди Тимур салтанат кардааст, ҳамеша дорулмуаллими Эрон буданд. Ҳанӯз бадеътарин ва зеботарин шоҳкориҳои меъморон ва кошисозони Эронро дар Бухоро ва Балху Самарқанд метавон ёфт. Бузургони Эрон ағлаб аз ин сарзамин бархостаанд. Ҳар китоби форсиро, ки мехонем, ҳамеша моро ба ёди ин водии ниёгон меандозад, чӣ қадар падарони мо дар он ҷо мадфун шудаанд! То авосити қарни дувоздаҳум сатре аз таърихи Эрон нест, ки як бор исми Бухоро ё Самарқанд ва ё Балх дар он бурда нашуда бошад.
Орзуи ман он аст, ки ин сарзамини поки ниёгони худро зиёрат кунам ва як бор дар умри хеш ин забони ширини порсиро аз даҳони самарқандиёну бухороиён бишунавам».&lt;ref&gt;Аслҳо ва наслҳо.-{{Душ.}}, 2013,- с.8&lt;/ref&gt;

== Замони муосир ==
[[Акс:Samarkand (3).JPG|thumb|Бинои ҳукумати вилояти Самарқанд]]
[[Акс:Samarkand 2015 (16).JPG|thumb|кучаҳои Самарқанд]]
[[Акс:Samarkand (5).JPG|thumb|фавораҳои Самарқанд]]
[[Акс:Мечеть Биби Ханум (4).JPG|thumb|хиёбони назди мақбараи Биби Хонум]]
[[Акс:Samarkand 2015 (27).JPG|thumb|фавораҳои Самарқанд]]
Самарқанд аз [[15 январ]]и соли [[1938]] маркази [[вилояти Самарқанд]] аст, ки дар қисми марказии [[Ӯзбекистон]] ҷойгир аст. Аксари аҳолиаш тоҷикзабон ҳастанд. Иқлими вилоят мӯътадили континенталӣ буда, қариб 300 рӯзи сол офтобӣ аст, дарозии рӯз дар тобистон 15 соат мебошад. Маркази маъмурӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии вилояти Самарқанд, шаҳри Самарқанд мебошад, ки аз шаҳри [[Тошканд]] 354 км дуртар ҷойгир шудааст.

== Фарҳанги тоҷикӣ ==
Нахустин шеърҳои поягузори адабиёти форс-тоҷик, Одамушшуаро Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ дар Самарқанд офарида шудаанд. Олимон то имрӯз рӯйи ҳунари шеъргӯии ӯ дар гӯшаҳои мухталифи дунё кор мебаранд. Ўдгориҳои меъмории ин шаҳри бостониву бӯстонӣ, махсусан қисмати Регистони он, беҳтарин намунаҳои ҳунари шаҳрсозии [[Осиёи Марказӣ]] маҳсуб меёбанд. Дар ин ҷо се мадраса — [[Мирзо Улуғбек|Улуғбек]] (солҳои 1417—1420), Шердор (1619—1636), Тилокорӣ (1647—1660) ва манораҳои пурнақшу нигор қомат афрохтаанд. Дасти Регистон пеши назари оламиён таърихи чандҳазорсоларо сафҳагардонӣ мекунад. Таассуф, ки на ҳама саҳифаҳои ин китоби бузург то ба мо хоно расидаанд. Ҳамаи роҳҳои Самарқанд рӯзгоре ба Регистон пайванди ногусастание доштанд. Аз ҷумла, шаш кӯчаи шаҳр ба «Тоқи телпакфурӯшон», ки дар асри XV бунёд гардидааст, мепайваст. Дар аҳди [[Амир Темур]] ва Мирзо Улуғбек Регистон ба майдони асосии тиҷоратӣ табдил ёфт. Имрӯз низ Регистон, ба сифати маркази тиҷорату ҳунармандӣ, аҳамияташро гум накардааст. Бо ташаббуси роҳбари мамлакат, баъди таҷдиду тармим ба ҷойи баргузории Ҷашнвораи байналхалқии мусиқии «Таронаҳои Шарқ» ва дигар чорабиниҳо табдил дода шудани Регистон, обрӯю эътибори майдон, шаҳри Самарқанд, мусиқии миллӣ ва Ӯзбекистонро дар сартосари олам густариш дод. Ба туфайли Ҷашнвора оламиён дар бораи мамлакати мо, мероси ғании фарҳангӣ, урфу одат ва арзишҳои миллии халқҳои он беш аз пеш ошноӣ пайдо карданд.
Мадрасаи Улуғбек, ки ҳангоми дар қайди ҳаёт будани олими бузург бунёд гардидааст, дар қарни XV муассисаи бузурги илмӣ ва таълимии Осиёи Марказӣ маҳсуб меёфт. Дар ин ҷо, дар баробари илмҳои динӣ, фанҳои дунявӣ, аз қабили математика, астрономия ва фалсафа таълим дода мешуданд. «Афлотуни сонӣ» — Қозизодаи Румӣ дар ин мадраса ба толибилмон аз илми фалакиёт сабақ додааст. Дар ин даргоҳ шоирон ва мутафаккирони бузург Мавлоно [[Абдураҳмони Ҷомӣ]] ва Мир [[Алишери Навоӣ]] таҳсил доштаанд. Дар таърих гоҳо ҳодисаҳои ҳайратангези мантиқӣ ба вуқӯъ мепайванданд. Дар нимаи дуюми қарни IX милодӣ поягузори адабиёти форс-тоҷик Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ аз Самарқанд ба Бухоро рафт ва ба шарофати ӯ дар Бухоро доираи адабии муқтадире ташаккул ёфт. Баъди ҳазор сол таърих чунин бори масъулиятро ба дӯши фарзанди Бухоро — поягузори адабиёти навини тоҷик Садриддин Айнӣ гузошт. Вақте ин марди фозил аз Бухоро ба Самарқанд омад, ба шарофати ӯ дар нимаи аввали садаи ХХ доираи адабӣ эҳё гардид. Аҳли адабу фарҳанги Самарқанд, дар баробари устод Садриддин Айнӣ, дар ташаккули адабиёт ва мактабу маорифи навини тоҷик саҳми арзанда гузоштанд.
Ҳам акнун аҳли адабу фарҳанги Самарқанд ба рушду таҳкими ҳавзаи ба худ хоси адабиёт ва мактабу маорифи тоҷикони ҷумҳурӣ саҳми босазо мегузоранд.
Адабиёти ҳавза имрӯз, бе эҷодиёти пурбори шоиру нависандагони самарқандӣ: [[Болта Ортиқзода]], [[Салим Кенҷа]], [[Адаш Истад]], [[Нор Остонзода]], [[Ҳаёт Неъмат]], Акбар Пирӯзӣ, [[Бахтиёр Ҷумъаев]], [[Солеҳ Саидмурод]], [[Нормурод Каримзода]], [[Ӯктами Иброҳим]], Зоҳир Ҳасанзода, [[Ҳазрат Сабоҳӣ]], [[Тошқул Азимов]], [[Маҳбуба Турсунова]], [[Маҳбуба Неъматзода]], [[Асадулло Шукуров]], Хоҷа, [[Шаҳзодаи Самарқандӣ|Шаҳзода Назарзода]], [[Парисо]], [[Дилшоди Фарҳодзод]] ва дигарон тасаввурнопазир аст.
Олимони Самарқанд [[Холиқ Мирзозода]], [[Раззоқ Ғаффоров]], [[Воҳид Абдулло]], [[Ботур Валихоҷаев]], [[Шавкат Шукуров]], [[Садрӣ Саъдиев]], [[Ҳоҷиқурбон Ҳамидзода]], [[Аслиддин Қамарзода]], [[Ҷумъа Ҳамроҳ]], [[Абдусалом Самадов]] ва дигарон тӯли даҳсолаҳои зиёд ба равшан намудани паҳлӯҳои ноаёни адабиёт, ташкили кори матбуот ва мактабу маорифи тоҷик бори заҳмат кашидаанд. Хоссатан, мақолаҳои доир ба адабиёти давраи истиқлол ва намояндагони он таълифнамудаи олимони адабиётшинос Садрӣ Саъдиев, Аслиддин Қамарзода, Ҷумъа Ҳамроҳ ва Абдусалом Самадов ба рушди адабиёти тоҷики ҳавза такони нав бахшиданд.
Маҷмӯаҳои дастҷамъии тӯли солҳои гуногун, ба сифати мураттиб, ба хонандагон пешниҳоднамудаи Турақул Зеҳнӣ, Садрӣ Саъдиев — «Суханварони сайқали рӯйи замин» (Душанбе, 1973), Аслиддин Қамарзода- «Гулдастаи Самарқанд» (Душанбе — Тошканд, соли 1989), «Гулшани адаб» (Ширкати саҳҳомии табъу нашри «Шарқ», Тошканд, 2007) ва «Мадҳи Самарқанд» («Муҳаррир», шаҳри Тошканд, с.2013) далели онанд, ки дар ин ҳавза адабиёти тоҷик бо қадамҳои ба худ хос пеш меравад. Бояд ёдрас намуд, ки имрӯз баъзе намояндагони ҳавзаи адабиёти тоҷики Ӯзбекистон панҷа ба панҷаи суханварони ҳамзабони хориҷии худ зада метавонанд.&lt;ref name=&quot;«Овози Самарқанд»&quot;&gt;{{Cite web |url=http://ovozisamarqandnews.uz/data/documents/2015-no31-1.pdf |title=«Овози Самарқанд» |accessdate=2015-04-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160309165320/http://ovozisamarqandnews.uz/data/documents/2015-no31-1.pdf |archivedate=2016-03-09 }}&lt;/ref&gt;
== Рӯзномаи тоҷикӣ ==
Дар вилояти Самарқанд нашрияи [[Овози Самарқанд (рӯзнома)]] мунтазам нашр мешавад. Дар саҳифаҳои рӯзнома мақолаҳои пурмӯҳтавои олимони шинохта, чакидаҳои хомаи шоиру нависандагону лавҳаю очеркҳои омӯзгорону шоирони пешқадам ва хабарнигорони ҷамоатии касбу корашон гуногун пайваста чоп мешаванд. Арбобони шоистаи илм [[Ботурхон Валихоҷаев]], [[Холиқ Мирзозода]], [[Абдураҳим Муқимов]], [[Акбар Адхамов]], [[Абдусалом Саидов]] эҷодкорони забардаст [[Болта Ортиқов|Болта Ортиқзода]] ва [[Ҳамроқули Даврон]] ҳамкори доимии рӯзнома буданд. Имрӯз ҳам ин анъана давом дорад. Олимони намоён [[Садрӣ Саъдиев]], [[Аслиддин Қамарзода]], [[Санъат Муҳаммадиев]], [[Хуршед Абдусамиев]], [[Ҷумъа Ҳамроҳ]], [[Ота Аҳроров]], [[Абдусалом Самадов]] бо мақолаҳои пурдолузарби худ дар байни муштариён маҳбубияти хоса доранд. Нависандаю шоирони шинохта [[Салим Кенҷа]], [[Адаш Истад]], [[Акбар Пирӯзӣ]], [[Нормурод Каримзода]], [[Худоназари Оқсоӣ]], [[Худойбердӣ Саидзода]], [[Ҳусейн Рашидӣ]], [[Маҳбуба Неъматзода]], [[Маҳбуба Турсунова]], [[Хоҷа (Норхоҷа Чоризода)]], [[Парисо]] бо шеъру ҳикояҳои худ саҳифаҳои адабии рӯзномаро хонданбоб менамоянд.

== Ёдгориҳои таърихии Самарқанд ==
Самарқанд ёдгориҳои бои таърихии 3 ҳазорсола дорад ва аксарияташон дар давраи сулолаи [[Темуриён]] сохта шудаанд. Самарқанди бостонӣ аз қади­мулайём бо меъмориҳои таърихиаш дар ҷаҳон маълуму машҳур аст. Имрӯз дар вилоят 31 осорхона ва 64 [[зиёратгоҳ]] мавҷуд буда, дар соли 2014 қариб 5 миллион нафар аҳолии мампакат ва бештар аз 200 ҳазор нафар шаҳрвандони хориҷӣ ин ҷойҳоро тамошо карданд.&lt;ref name=&quot;«Овози Самарқанд»&quot;/&gt;

Дар Самарқанд ёдгориҳои бостонии қадимие, мавҷуданд, ки монанди ёдгориҳои бостонии [[Миср]]и қадим, [[Хитой]], [[Ҳиндустон]],[[Юнон]]и қадим ва [[Рим]] машҳур ҳастанд.
* [[Расадхонаи Улуғбек]] (1428—1429)
* [[Манзилгоҳи қадимии Афросиёб]] (асри 8 п.а.м.)
* [[Шоҳи Зинда]]
* [[Масҷиди Ҳазрати Хизр]] (миёнаи садаи XIX)
* [[Масҷиди Биби-Хонум]] (1399—1404)
* [[Мадрасаи Улуғбек]] (1417—1420)
* [[Мадрасаи Шердор]] (1619—1635/36)
* [[Мадрасаи Тило Қорӣ]] (1647—1659)
* [[Бозори Чорсу]] (охири садаи XVIII)
* [[Мадрасаи Рухобод]] (солҳои 1380)
* [[Мақбараи Оқсарой]] (1470)
* [[Гӯри Амир]] (1404)
* [[Масҷиди Намозгоҳ]] (асри 17)
* [[Мақбараи Ишрат Хона]] (1464)
* [[Хоҷа Аҳрор]] (асрҳои 15-20)
* [[Мақбараи Чупон ота]] (1430—1440)
* [[Қабристонии Хӯҷа Абду Дорин]] (асрҳои 15-19)

== Шеърҳо дар васфи Самарқанд ==
{{иқтибос|муаллиф=[[Муҳаммад Холиқ]]|
&lt;big&gt;'''«Самарқанд сайқали рӯи замин аст,
:Ҳавояш фораму хокаш маҳин аст.
:Агар хоҳӣ бубинӣ ту биҳиште,
:Ҳамин асту ҳамин асту ҳамин аст.
:Ғазал гарчӣ арӯси шеър, аммо,
:Самарқанд аз ғазал ҳам нозанин аст.
:Ба олам чун Самарқанд офариданд,
:Нидои офаридгор: «Офарин!» аст».
:«Кам Афросиёб аз қасри Рум нест,
:Хуросон бо Самарқанд оҳанин аст.
:Хуросон, Балху Марву Рашту Хуҷанд,
:Сувайдо бар замин аз худ ҳамин аст.
:Ба сӯи Каҳкашон роҳ аз Самарқанд,
:Ба арш ӯро чӣ Хуршеди зарин аст.
:Ба мисли Оби раҳмат нест обе,
:Бубин оби Зарафшон ангубин аст.
:Зи роҳи Каҳкашон роҳ то ба Меъроҷ,
:Ба даври Каҳкашон чархи барин аст.
:Самарқанд устувори чархмеҳвар,
:Чу имон чархи меҳвар бар замин аст.
:Самарқандам дуо аз Ҳақ гирифтаст,
:Зарангушти Хуросонро нигин аст.
:Таҳамтан мисли он Испитамон кист,
:Ки Шоҳе Зинда дар марзаш яқин аст.
:Чароғи равшан аз партав Самарқанд,
:Ба Регистон ду тан Мавло қарин аст.
:Чӣ хуш нуре баланд аз марзи покаш,
:Самарқанд осмони Ҳинду Чин аст.
:Ба нони Осиё манзуру машҳур,
:Ки Қасри Хонум аз ӯ шаҳнишин аст.
:Ки чун Испитамон шерафкани гурд,
:Ҷилои партави Ҳақ бар ҷабин аст.
:Ба дӯш оташ гузашт аз Каҳкашон маҳ,
:Панаҳдижи Самарқанд оҳанин аст.
:Ба хун оғушта дар сангар гаҳе дил,
:Ба бун оғушта гар дар хун матин аст.
:Ба савдо рафту рафт аз каф Хуросон,
:Чу хуршед аз азал бар рағми кин аст.
:«Ба авҷи Кибриё паҳлӯи аҷз аст»,
:Биҳишти боғаш аз ангуру тин аст.
:Ба Тӯрон Рустаму Суҳроб огоҳ,
:Ба Рахши тездав Рустам ба зин аст.
:Зи аҳди Суғдшаҳр овори нақд аст,
:Ки аз ӯ қиссаҳои дилнишин аст.
:Танини сози овоз аз Хуросон,
:Раҳин аз Кибриё бар мо яқин аст…
:Хирад бар дӯши ирфони Самарқанд, 
:Самарқанд кӯҳнаву нав нозанин аст.'''&lt;/big&gt;}}

== Аҳолӣ ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Сол !! (ҳазор нафар)
|-
| [[1897]] || 55,1
|-
| [[1912]] || 83,2
|-
| [[1925]] || 115,0
|-
| [[1950]] || 180,0
|-
| [[2002]] || 380,7
|-
| [[2015]] || 504,4
|}

== Пайвандҳо ==
 &lt;references/&gt;
{{хурд}}

[[Гурӯҳ:Шаҳрҳои Ӯзбекистон]]
[[Гурӯҳ:Самарқанд]]
[[Гурӯҳ:Шаҳрҳои муқаддас]]</text>
      <sha1>rb2lcxhmksk6b56klzl2wnon2ycjwio</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309985</id>
      <parentid>1309984</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T18:47:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52249" xml:space="preserve">{{Маъноҳои дигар|2=Самарқанд}}
{{МА
| мақом = Шаҳр
| номи тоҷикӣ = Самарқанд / سمرقند
| тасвир = Registan square Samarkand.jpg
| минтақа = Вилояти Самарқанд
| ҳайати миллӣ = [[тоҷикон]], [[ӯзбекҳо|узбакҳо]], [[русҳо]]
| add2n = Замони таъсис
| add2 = садаи VIII то милод
}}
[[Акс:MASamarkandTalIRassad2.jpg|thumb|Манзараи Самарқанд]]
'''Самарқанд''' — шаҳри қадима ва маркази [[вилояти Самарқанд]]и [[Ӯзбекистон]] аст ва қисмати зиёди мардуми ин шаҳри қадима [[тоҷик]] аст ([[суннӣ]], [[ҳанафӣ]]). Масоҳати шаҳр 120,1 км кв аст ва дар он 504,4 ҳазор нафар (соли 2015) шаҳрванд зиндагӣ мекунанд. Самарқанд — яке аз шаҳрҳои қадимтарини дунё мебошад, ки дар [[асри VIII]] пеш аз милод бунёд шудааст. Соли [[2001]] Самарқанд ба феҳристи мероси умумибашарии фарҳангии [[ЮНЕСКО]] дохил карда шудааст. Дар таърихи қадим Самарқанд пойтахти [[Давлати Суғди қадим]] буда, дар сарчашмаи хаттии «[[Авесто]]» номбар гардидааст.

== Номгузорӣ ==
[[Акс:Registan square2014.JPG|thumb|Майдони [[Регистон]]]]
[[Акс:Registan Sherdor madrassah2014.JPG|thumb|[[Мадрасаи Шердор]]]]
[[Акс:Samarqand.png|thumb|Мадрасаи Биби хонум ва хиёбони Самарқанд]]
[[Акс:Мемориальный комплекс Аль-Бухари 04.JPG|thumb|Масҷид ва мақбараи Ал-Бухори]]
[[Акс:Мечеть в Самарканде.JPG|thumb|[[Масҷиди Ҳазрати Хизр]]]]
[[Акс:Registan Ulugbek madrasah2014.JPG|thumb|[[Мадрасаи Улуғбек (Самарқанд)|Мадрасаи Улугбек]]]]
[[Акс:Storks samarkand.jpg|thumb|Мадраса дар Самарқанд]]
[[Акс:Ensemble Shakhi Zinda (2).JPG|thumb|Мақбараи Шоҳи Зинда]]
[[Акс:Mausoleum of Amir Temur (1).JPG|thumb|Мақбараи Гӯри Амир]]
Номгузории муосири — Самарқанд — аз калимаи [[Забони суғдӣ|суғдии]] ''Smʼrknδh'' бар меояд.&lt;ref&gt;''Лурье П. Б.'' [http://www.orientalstudies.ru/rus/images/pdf/dis_lurje_2004.pdf Историко-лингвистический анализ согдийской топонимики]. Дисс. на соиск. уч. ст. канд. фил. наук. {{СПб.}} 2004.— Стр. 39, 110&lt;/ref&gt; Забоншиносон маънои ''asmara'' — санг ва ''қанд'' — шаҳр, яъне Самарқанд — «шаҳри сангин» маънидод мекунанд.

== Таърих ==
Баъди заволи [[Суғд]] (асри VIII), Самарқанд дар асрҳои миёна пойтахти ҳукуматдории якчанд давлатҳои таърихӣ шуда буд.(Нигаред ба:[[Таърихи Тоҷикистон]])
Самарқанд аз замонҳои қадим яке аз марказҳои асосӣ ва муҳимтарини тамаддуни Осиёи Марказӣ ба шумор меравад. Аксар воқеаҳои иҷтимоию сиёсӣ, таърихӣ, илмию адабӣ ва фарҳангии халқи форси бо ин шаҳри тоҷикнишин алоқаи ногусастанӣ дорад. Бозёфтҳои бостоншиносӣ гувоҳӣ медиҳанд, ки ҳанӯз дар аҳди Кӯшониён (асрҳои I—IV мелод) Самарқанд шаҳри обод ва инкишофёфта будааст: осори биноҳои бошукӯҳ, устохонаҳои ҳунармандӣ, ҳайкалчаҳои гилин, зарфҳои сафол, порчаи зарф бо навиштаи суғдӣ инкишофи ҳунармандӣ ва мадании ин шаҳрро дар он замон тасдиқ мекунанд.
Дар охири асри VI Самарқандро Хоқонии турк ва баъдан арабҳо (соли 712) истило карданд. Мардуми шаҳрро лозим омад, ки ба муқобили аҷнабиён муқобилати сахт нишон диҳанд ва шӯриш намоянд. Яке аз ин шӯришҳои халқӣ дар таърих бо номи [[Исёни Муқаннаъ]] (солҳои 776—783) машҳур аст. Дар замони салтанати сулолаи [[Сомониён]] (солҳои 875—999) Самарқанд ба шаҳри тараққикарда, ободу зебо ва нашъунамоёфта табдил ёфт. Дар ин давра ҳунармандӣ, косибӣ, обчакорӣ, зироати полизӣ, тиҷорат, хусусан бофандагӣ тараққӣ кард. Дар Самарқанд ҳамчунин коғаз ва шиша истеҳсол мешуд, ки дар кишварҳои дуру наздик шуҳрат доштанд. Инчунин ҳунармандони Самарқанд рикоб, лаҷом, тасма, деги мис истеҳсол мекарданд. Аз ин лиҳоз дар бозорҳои кишварҳои Шарқу Ғарб савдогарон матоъи симгун, парча, газворҳои сурх (мумарҷол), газворҳои синизӣ, шоҳӣ, хайма, шиша, деги мис, чормағз, мавиз мебурданд.
Инкишофи ҳунармандӣ ба ривоҷи илму фарҳанг, адабиёт, забони форсии дарӣ ва форсии тоҷикӣ мусоидат кард. Илмҳои ҳисоб, нуҷум, ҷуғрофия, кимиё, тиб, таъриху фалсафа ва нақди шеър инкишоф ёфтанд. Инчунин дар Самарқанду [[Бухоро]] ҳунари шаҳрсозӣ, меъморӣ ва санъати ороишӣ тараққӣ кард. Кӯшку қасрҳо, корвонсаройҳо, бозорҳои тимдор, [[масҷид]]ҳои ҷомеъ, боғҳо бунёд гардиданд. Кандакории сутуни сақфи биноҳо, гаҷкорӣ, ороиши зарфҳои сафолӣ ва филиззӣ бо маҳорат ва ҳунармандона сохта шудаанд. Чунончӣ, [[мақбара]]и [[Исмоили Сомонӣ]] дар [[Бухоро]] имрӯз ҳам бинандаро ба ҳайрат меоварад.
Дар замони ҳукмронии [[Сомониён]] дар Самарқанд санъати мусиқӣ низ равнақ пайдо кард. Силсилаи оҳангу тарона ва сурудҳое эҷод шуданд, ки минбаъд бо номи «Дувоздаҳмақом»-у «[[Шашмақом]]» шуҳрат ёфтанд. Ҳамин тариқа, дар натиҷаи ҳуҷуми хоқони турк ва араб шаҳри Самарқанд ба харобазор табдил ёфта бошад ҳам, дар замони Сомониён яке аз шаҳрҳои ободу бузурги [[Осиёи Марказӣ]] маҳсуб мешуд. Дар ин шаҳр забону адабиёти форсии тоҷикӣ равнақ ёфт. Шоиру мутафаккирон ва табибони оламшумул тарбия ёфта ба воя расиданд ва аз худ осори ғании илмию адабии гаронмояе ба мерос гузоштанд. Аввалин шоироне, ки дар Самарқанд ба [[забони дарӣ]] шеър гуфтаанд, '''[[Абӯҳафси Суғдии Самарқандӣ]], Абӯлянбағӣ, [[Аббос ибни Тархони Самарқандӣ]] (Абу Тақӣ)''' мебошанд. Зиёда аз он, ба таъкиди муаллифи тазкираи «Оташкада» Лутфалибеки Озар, нахустин гӯяндаи «[[Шоҳнома]]» Абӯмансур Муҳаммад ибни Аҳмади [[Дақиқӣ]] зода ва тарбиятдидаи Самарқанд аст. Сипаҳсолори шеъри Аҷам Абӯабдуллоҳи [[Рӯдакӣ]] дар ҷавонӣ аз Панҷрӯди [[Панҷакент]] омада, дар Самарқанд тарбия дида, ба камол расидааст. Аз ин ҷост, ки Самарқанд ҳамчун шаҳри тамаддунофарини халқи тоҷик дар инкишофи илму фарҳанг, забону адабиёти форсии тоҷикӣ саҳми беназир дорад.
Аз асри XI қабилаҳои бодиянишини турк яке аз паси дигаре ба Самарқанд фурӯ рехтанд: қарахониён, туркони салҷуқӣ, дар миёнаи садаи XII қаракидониён. Истилогарон ба шаҳр зарари калон расониданд. Равнақи илму адаб ба дараҷае коста шуд. Бо вуҷуди он намояндагони аҳли илму адаб, аз қабили '''[[Рашидии Самарқандӣ]], [[Сӯзании Самарқандӣ]], [[Шатранҷии Самарқандӣ]], [[Низомии Арӯзии Самарқандӣ]], [[Заҳирии Самарқандӣ]]''' ва дигарон анъанаҳои илму фарҳангу адаби замони Сомониёнро идома дода, аз худ дар соҳаҳои мухталиф мероси пурарзише боқӣ гузоштанд. Дар ин давра қабл аз ҳама истеҳсоли маснуоти кулолӣ, шишагӣ ва фулузӣ инкишоф ёфт. Ба ин бозёфтҳои бостоншиносӣ, аз қабили зарфҳои сирдор ва косаву табақҳои бесири пурнақшунигор гувоҳ аст ва аз ривоҷи ҳунармандӣ дар Самарқанд дарак медиҳанд.
Соли 1220 истилогарони муғул бо сарварии [[Чингизхон]] Самарқандро забт намуданд. Аҷнабиён шаҳрро ба куллӣ хароб карда, аксари аҳолиро аз дами теғ гузарониданд. Шаҳри қадимаи [[Афросиёб]] ба харобазор мубаддал гашт ва аз байн рафт. Аллома [[Бобоҷон Ғафуров]] дар асари машҳури [[Тоҷикон (китоб)|«Тоҷикон»]] оид ба ҷангҳои шадиди мардуми шаҳр, қаҳрамонию ҷонфидоии онҳо сухан ронда, аз ҷумла навиштааст: «''Пас аз афтодани истеҳкомоти қалъаи Самарқанд ҳазорон диловарон ба масҷиди ҷомеъ паноҳ бурда, душманро ба наздик шудан намонданд. Муғулҳо бо роҳе масҷидро оташ заданд. Вале мудофиакунандагон аз ин наҳаросида, дар ҷои худ нишастанд ва сӯхта мурданро аз таслим шудан ба душман авлотар донистанд»''.&lt;ref&gt;Б.Ғафуров. Тоҷикон, — {{Душ.}}:&quot;Ирфон&quot;,1998, с.604&lt;/ref&gt;
Минбаъд низ муқобилат ва муборизаи мардуми шаҳр алайҳи ғосибони муғул заррае паст нашудааст, ки ба ин шӯриши бузурги халқии солҳои 1365—1366 гувоҳӣ медиҳад. Ва он дар таърих бо номи ҷунбиши [[Сарбадорон]] (бо сарвари толиби [[мадраса]] [[Мавлонозода]]) машҳур аст. Табиист, ки дар натиҷаи забткориҳои аҷнабиён ва бадбахтиҳои ба сари мардуми тоҷик овардаи муғулҳо оид ба равнақи илму адаби форсии тоҷикӣ дар садаи XIII сухан гуфтан ҷои гaп ҳам нест. Илму фарҳанг дар Самарқанд шикасти сахте дид. Аксар шоирону адибон, донишмандону мутафаккирон ба Туркия, Арабистону Ҳиндустон муҳоҷират намуданд.

Дар аҳди [[Темуриён]] (охири асри XIV ва асри XV) Самарқанд аз нав ба зеботарин ва ободтарин шаҳрҳои Шарқ ва бузургтарин маркази иқтисодӣ, сиёсӣ ва фарҳангии [[Вароруд]] табдил ёфт. Дар шаҳр корхонаҳои ҳунармандӣ, дӯконҳои савдо, тимҳо, чойхонаву ошхонаҳо, корвонсаройҳо, устохонаҳои яроқсозӣ, зарробхона ва маҳбас бунёд гардиданд. Саноеи нафиса, минётура, меъморӣ, кошинкорӣ, наққошӣ, кандакорӣ, маснуоти филиззӣ, саҳҳофӣ, лаввоҳӣ, истеҳсоли коғаз дар зинаи нави сифатӣ тараққӣ кард. Махсусан коғази самарқандӣ дар кишварҳои дуру наздик шуҳрат дошт. Илмҳои риёзиёт, нуҷум, ҳайат, ҳандаса, тиб пеш рафтанд. Бояд гуфт, ки охирин зичи нуҷумии муътабар маҳз дар Самарқанд эҷод шудааст. Ғайр аз ин асари таърихии Муҳаммад Абдураззоқи Самарқандӣ «Матлаъ-ус-саъдайн ва маҷмаъ-ул — баҳрайн» дар ҳамин давра ба забони форсии тоҷикӣ иншо шуд, ки воқеаҳои таърихии солҳои 1304 — 1469-ро фаро мегирад. Давлатшоҳи Самарқандӣ тазкираи машҳури худ «Тазкират-уш-шуаро»-ро эҷод кард. Муҳаққиқони барҷастаи форсу тоҷик '''Қозизодаи Румӣ, Хоҷаи Хурд, Содиқ, Мавлонои Хофӣ, Алоудавлаи Самарқандӣ, Ғиёсуддини Ҷамшид, Муини Кошонӣ, Салоҳуддини Мӯсавӣ, Алоуддини Қӯшчӣ''' ва чанде дигар дар Самарқанд зиндагӣ ва эҷод кардаанд. Классикони барҷастаи адабиёти форсии тоҷикӣ ва ӯзбекӣ '''Абдураҳмони Ҷомӣ ва Алишери Навоиӣ''' низ дар Самарқанд таҳсил ва такмили илм намудаанд. Ба ин маънӣ Самарқанд дар охири садаи XIV ва садаи XV аз марказҳои асосии илму фарҳанг ва забону адабиёти форсии тоҷикӣ ба шумор рафтааст. Дар бораи расадхонаи [[Улуғбек]], манзараву фарҳангу ҳунармандони Самарқанд ва таърихи забти шаҳр аз ҷониби лашкари Шайбонихон дар соли 1501 [[Заҳируддини Муҳаммад Бобур]] дар асараш [[Бобурнома]] маълумоти нодир овардааст.&lt;ref&gt;http://www.ziyouz.uz/ru/literatura/period-temuridov-xiv-xv-vv/109--14831530 Захириддин Мухаммад Бабур (1483—1530)/О произведении «Бабур-наме»&lt;/ref&gt;
Дар садаи XVI шайбониёни Ӯзбек ба [[Вароруд]] ҳуҷум намуданд. Дар натиҷаи ғоратгарию тохтутозҳои қабилаҳои кӯчии ӯзбек шаҳру вилоятҳо хароб гашта, ғаллаву чорвои мардум ба яғмо рафт. Гуруснагии гушношуниде рух дод ва аҳолии бисёре аз гуруснагӣ талаф ёфтанд. Бобоҷон Ғафуров дар «Тоҷикон» аз «Бадоеъ-ул-вақоеъ»-и [[Зайниддин Восифӣ]], ки дар Самарқанд сукунат дошт ва шоҳиди бевоситаи бедодгарӣ ва гуруснагӣ буд, дар ин хусус пораеро иқтибос меоварад: ''«Дар ин сол (яъне соли 1512 мелодӣ) дар Самарқанд қаҳтӣ ва гаронӣ ба дараҷае расид, ки халоиқ, ба ҷуз қурси моҳу офтоб, ки дар дастархони фалак буд, дар дигар ҷой сурати нонро намедиданд ва гуруснагони фақир шабҳо ба ҷои хӯшаи гандум дар хаёли худ аз хирмани Парвин хӯша мечиданд»''. Восифӣ дар як шеъраш низ ин қаҳтӣ ва гуруснагиро тасвир карда, ба мардуми одӣ ҳамдардӣ баён намуда, нисбат ба сарватмандони ҳарису хабис бо нафрату кароҳат сухан рондааст:
{{иқтибос|муаллиф= |
&lt;big&gt;'''Гандум зи ҳар кӣ кас талабад, орд мекунад, 
;Аз зарби мушт рустаи дандони вай тамом.'''&lt;/big&gt;}}

Садаи XVII низ асри тираву тор, асри инқирози илму адаб маҳсуб мешавад. Солҳои 1667—1687, яъне дар тӯли 20 сол зулму тааддии хон дар Самарқанд харобӣ ва қаҳтии даҳшатангезе рух дод ва ин қиматӣ, қаҳтӣ ба музофоту шаҳрҳои гирду атроф низ сироят намуд. [[Сайидои Насафӣ]] дар ин хусус мегӯяд:

{{иқтибос|муаллиф=Сайидои Насафӣ|
&lt;big&gt;'''Лаболаб шуд аз мурда бозору кӯй,
;Ҷаҳон пок гардид аз мурдашӯй.
;Бухоро тали Хоҷа Исҳоқ шуд, 
;Самарқанд як кӯчаи қоқ шуд.'''&lt;/big&gt;}}

Фоҷеаи мардуми Самарқанд дар тазкираи [[Малеҳои Самарқандӣ]] ин тавр тасвир шудааст: «Аз таърихи 1082 усрат (сахтӣ) ва тороҷ ва яғмое, ки дар Самарқанд воқеъ шуд, хусусан баъд аз мутасарриф шудани Анушахони Урганҷӣ Самарқандро ободияш ба вайронӣ, маъмурияш ба харобӣ мубаддал ва муқимонаш ҷилои ватан гардиданд, мусофират ихтиёр карданд ва асари бемурруватӣ ва беилтифотии Хоқони мансур (бо нусрат) Субҳонқулихон ба иттиҳоми он ки мурдуми Самарқанд Анушахонро бе ҷангу ҷидол ба Самарқанд дохил кардаанд, ҳукм ба қатли мардуми ӯ фармудаанд ва тоифае аз мардуми юзро гузошта аз паи ҷурме ҷурмонаҳо аз мардуми Самарқанд гирифтанд».&lt;ref&gt;Аслҳо ва наслҳо.-{{Душ.}},2013,- с.6ғ7&lt;/ref&gt;
Бо ин ҳама тороҷгарӣ, ҷангу ҷидолҳо, ки боиси гуруснагиву қиматӣ ва қаҳтӣ мегардид, раванди иқтисодӣ ва маданию фарҳангии мардуми Самарқанд ба тамом қатъ нагашт. Маҳз маҳсули дасти эъҷозофарини ҳунармандони шаҳр буд, ки маҳсулоташон дар аксар музофотҳои Вароруд ва берун аз он дар мамолики Шарқ паҳн мешуданд. Самарқанд то нимаи садаи XIX дуюмин ва бузургтарин маркази ҳунармандию тиҷоратӣ дар аморати Бухоро ба шумор мерафт. Дар қиёси садаи XV илму фарҳанг ва адабиёт дар садаҳои XVI—XVII нисбатан сусттар бошад ҳам, ба ҳар ҳол як дараҷа пешрафт эҳсос мешавад. Дар ин асрҳо мунаҷҷимон '''Маҳмуд ибни Муҳаммад, Наҷмуддини Бирҷандӣ, Мирим Ҷалабӣ, табиб ва шоир Боқии Ҷарроҳ, Малеҳои шоир ва тазкиранавис, Муҳаммад Дарвеш, Дӯстӣ, Кафшӣ, Мавлоно Саъдуллоҳ Шоҳӣ, шоирон Афгор, Имтиҳон, Мулло Бақои Тамошо, Мулло Самеӣ, Мулҳам, Фитрати Зардӯзии Самарқандӣ, Мумтоз, Махмур, таърихнигор Саид Роқим''' ва дигарон дар Самарқанд зиндагӣ ва эҷод кардаанд. Дар ин давра санъати хаттотӣ ва минётура низ инкишоф ёфтааст. Бо вуҷуди ин мухоҷирати адибону донишмандони Самарқанд аз садаи XVI ба мамолики мухталиф шурӯъ шуд. Ба таъкиди муаллифи «Хизонаи омира» Ғуломалии Озод, бештар дар садаи XVII адибон, аз қабили Завқӣ, Турдӣ, Обидхон Мавлоно Дӯстӣ ва даҳҳо дигарон ба Ҳиндустон ҳиҷрат кардаанд. Маҳсули ҳамин равобит буд, ки дар шеъри шоирони Варорӯд сабки ҳиндӣ таъсир кард ва нақши амиқ гузошт.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;Аслҳо ва наслҳо.-{{Душ.}},2013,- с.8&lt;/ref&gt;

Ф.Беневини дар бораи Самарқанд нигоштааст:{{аввали иқтибос}}''«Самарқанд низ шаҳри бузург аст, вале ҳоло ними он холӣ буда, бо тохтутози ӯзбекҳо вайрон шудааст». Бумиёни тоҷик, ки аз дасти ӯзбек ба дод омада буданд, фарёдрасе надоштанд. Беневини боз мегӯяд: ''«тоҷик ва ҳирӣ (ҳиротӣ) пайваста ба Худо илтиҷо дорад, ки ӯро аз юғи тоқатнопазири ӯзбек раҳоӣ бахшад»''.''' Бинобар ин тоҷикон ягона роҳи халосиро аз зулму ситам дар ҷилои ватан медиданд. Аҳволи шаҳри Бухоро низ аз ин беҳтар набуд. Дар тӯли се соле, ки Ф. Беневини дар Бухоро буд, «аз ин шаҳр бештар аз чаҳор ҳазор кас ба Ҳинд муҳоҷират кардааст»{{охири иқтибос}}'''. Чунин буд аҳволи Вароруд дар чоряки аввали садаи XVIII.&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;/&gt;
Устод М. Шакурӣ оид ба вазъи фоҷеабори он замон андеша ронда, аз ҷумла навиштааст: {{аввали иқтибос}}'&quot;Ба замми ҳамаи инҳо биёбонгардҳо дар садаи XVIII ҳар тирамоҳ дар айни ҷамъоварии ҳосил чун мӯру малах омада, ҳама ҳосилро ба ғорат мебурданд ва нобуд мекарданд. Ин турктозии тирамоҳӣ боре ҳафт сол пайваста давом ёфт ва ба як ривоят, боре идомаи он бист сол буд. Яъне бист сл ҳар тирамоҳ омада, ҳосилро мебурданд! Хунрезӣ, қаҳтиву гуруснагии тӯлонӣ рӯй дод. Мардуми. бумӣ, яъне тоҷикон ҳазор-ҳазор талаф шуданд ва рӯй ба гурез ниҳоданд. Дар охири қарни XVIII дар Бухоро ду гузар одам монд. Дар Самарқанд касе намонд. Мадрасаҳои Регистони Самарқанд шағолхона шуданд. Дар бораи соли 1148 қамарӣ, яъне 1735 мелодӣ гуфтаанд:
'''«Ба соли ҳазору саду чиҳлу ҳашт Самарқанд гардид монанди дашт»''{{охири иқтибос}}'''
Устод Айнӣ низ дар «Таърихи амирони Манғитияи Бухоро» дар бораи воқеаҳои соли 1800 ишорае дорад: «Самарқанд дер боз хароб шуда, ба ҷуз се-чор хонавори шаҳрдарун ҷунбандае ва иморате дар он ҷо намонда буд».&lt;ref&gt;Муҳаммадҷони Шакурии Бухороӣ. Фитнаи инқилоб дар Бухоро. Аббос Алиев. — {{Душ.}}: Шуҷоиён, 2010, с. 65.&lt;/ref&gt;
Маълум мешавад, ки Самарқанд аз соли 1735 то 1880, яъне дар тӯли 65 сол ба худ наомада будааст. Минбаъд Самарқанд аз нав, ба таъбири М. Шакурӣ, ҷон тирифт, вале Марву Балх ба тамом аз байн рафтанд ва танҳо харобаҳои ин ду шаҳр боқӣ мондаасту бас. Табиист, ки дар ин давраи тираву тор касбу ҳунар, илму фарҳангу адаб дар Самарқанд аз инкишоф бозмонд. Ба гуфти Тӯрақул Зеҳнӣ, дар ин аҳд шоирони соҳибдевон кам низ гузаштаанд.

== Дар тасарруфи Русия ==
[[Акс:Samarkand naan at Siyob Bazaar.jpg|thumb|Бозори Сиёб]]
[[Акс:Needlework Artist (8145370623).jpg|thumb|Хунармандӣ дар Самарқанд]]
[[2 май]]и соли [[1868]] [[империяи Русия|Русияи шоҳӣ]] шаҳри Самарқандро ба тасарруфи худ даровард. Табиист, ки ба ҳайати [[империяи Русия|Русия]] дохил шудани [[Вароруд]] баъзе паҳлуҳои мусбат ҳам дошт. Аввалан, низоъу ҷангҳои байниқабилавие, ки аз он мардуми бумию заҳматкаш осеб медиданд, барҳам хӯрд. Сониян, дар шаҳру музофотҳое, ки дар тасарруфи русҳо қарор доштанд, ғуломдорӣ ва хариду фурӯши ғуломон қатъиян манъ карда шуд. Ва ҳол он ки дар аморати Бухоро ин амали нангин идома дошт. Баъди ба Русия ҳамроҳ карда шудани Самарқанд косибӣ, ҳунармандӣ, бофандагӣ хеле ривоҷ ёфт. Дар охири садаи XIX ва ибтидои садаи XX дар Самарқанд заводҳои пахта, пилла, чарм, шаробкашӣ ба кор шурӯъ карданд. Аз ҷониби Красноводск соли [[1888]] ба Самарқанд роҳи оҳан кашида шуд. Симои шаҳр низ тадриҷан тағйир меёфт. Дар ҷануби ғарбии он шаҳри нави ҳозиразамон, хиёбонҳои васеву рост, иморатҳои сохти аврупойӣ бунёд ёфтанд. Соли 1870 аввалин шифохона беморонро қабул кард. Дар шаҳр чандин литсейю, мактаб, китобхона (соли 1870), музеи таърих (соли 1874), барои занону кӯдакон беморхонаи махсус (соли 1885) кушода шуд. Дар муҳити адабӣ '''Сипандӣ, Ҳодӣ, Фикрӣ, Писандӣ, Туғрал, Ҷуръат, Саидаҳмади Васлӣ, Муҳаммад Абдураҳим''' ва дигарон фаъолият доштанд.
Соли 1904 дар Самарқанд нахустин рӯзномаи сотсиал-демократҳо бо унвони «Самарқанд» таъсис ёфт. Бо ин ҳама тағйироти иҷтимоию иқтисодӣ, маданию фарҳангӣ Самарқанд ба ҳар ҳол мустамликаи Русия буд. Сохтори шоҳии Русия заҳматкашонро пайваста дар шиканҷа нигоҳ медошт. Зеро Русия дар Варорӯд тартиботи мустамликавиро ҷорӣ менамуд. Бинобар ин мардуми бумӣ зулму тааддии дуҷонибаи истисморгарон — ҳам маҳаллӣ ва ҳам русро мекашиданд. Варорӯд ба манбаи моли хом табдил ёфт. Корбарӣ дар маҳкамаҳо мисли пешин аз рӯи шариат идома дошт. Хурдтарин эътирози мардум бераҳмона пахш карда мешуд. Дар Самарқанд аз рӯзҳои аввали истилои Русия алайҳи аҷнабиён шӯру ошӯбҳои халқӣ рух медод. Вале исёну ошӯбҳо махсусан дар солҳои инқилоби якуми рус (соли 1905) ва мардикоргирӣ барои корҳои ақибгоҳи Ҷанги якуми ҷаҳон авҷ гирифт: коргарон, косибон, ҳунармандони шаҳр ва ноҳияҳои гирду атрофи он корпартоӣ мекарданд, ба намоишҳои оммавӣ мебаромаданд. Дар айни авҷи шӯришу ошӯбҳо гумоштаи сиёсии Русияи шоҳӣ ба губернатори ҳарбии вилояти Сирдарё 27 июли соли 1906 навишта буд: ''«Мувофиқи баъзе овозаҳое, ки то ба мо расид, сартҳои Самарқанду Фарғонаву Тошкент аз Бухоро таппончаву милтиқ харида гирифта мерафтаанд. Дар Самарқанд ҳавлие набудааст, ки милтиқу [[таппонча]] надошта бошад»''.&lt;ref&gt;С. Айнӣ, Куллиёт. {{Душ.}}: «Ирфон»,1966,- ҷ. 10,-соли 19.&lt;/ref&gt;
Б.Ғафуров оид ба аҳволи вазнин ва тоқатфарсои мардикорон ва коргарони мавсимии заводу фабрикаҳои Самарқанду Фарғона ва сохтмони роҳи оҳан, ки корҳои вазнин бар дӯшашон буд, сухан ронда, як рубоии машҳури халқиро аз силсилаи шеърҳои ғарибӣ меоварад, ки ҳолати рӯҳонии тоҷиконро хеле муассир ва ба дарду алам баён месозад:

{{иқтибос|муаллиф= |
&lt;big&gt;'''Дар ғарибӣ гашта-гашта, ранги зард овардаам,
;Ранги зардамро ба пеши аҳли дард овардаам.
;Ранги зардамро бубину аз хазонам ёд кун!                                     
;Дар сари қабрам нишину як даме фарёд кун! &lt;ref&gt;Б.Ғафуров. Тоҷикон. Китоби дуюм. - {{Душ.}}: «Ирфон»,1998, с. 248.&lt;/ref&gt;'''&lt;/big&gt;}}

Ин буд аҳволи тоҷикони Самарқанд баъди тасарруфи Русия ва дар арафаи инқилоби болшевикӣ ва «инқилоби» Бухоро.
Ҳамин тариқа, аз даврони қадим дар тӯли таърих мардуми Самарқанд чандин бор ҷилои ватан карда, дар аксои олам паҳну парешон шудаанд, ки имрӯз ҳам аҷдоди онҳоро дар тамоми мамолики дунё вохоҳем хӯрд. Бо вуҷуди ин Самарқанд дар ҳар давру замон муҳимтарин маркази илму фарҳанг ва забону адабиёти форсии тоҷикӣ ба шумор рафтааст. Олими машҳури Эрон [[Сайид Нафисӣ]] дар ин хусус дар мақолаи «Сарзамини поки ниёконам» навиштааст: «Шуарои Туркистон маъруфтарин ашъори форсиро сурудаанд. Шаҳрҳои бузург ва ободи ин ноҳия, ки аз қадимтарин шаҳрҳои Эрон шумурда мешаванд, мисли Самарқанд ва Бухоро ва Балх ва ғайра то замоне, ки авлоди Тимур салтанат кардааст, ҳамеша дорулмуаллими Эрон буданд. Ҳанӯз бадеътарин ва зеботарин шоҳкориҳои меъморон ва кошисозони Эронро дар Бухоро ва Балху Самарқанд метавон ёфт. Бузургони Эрон ағлаб аз ин сарзамин бархостаанд. Ҳар китоби форсиро, ки мехонем, ҳамеша моро ба ёди ин водии ниёгон меандозад, чӣ қадар падарони мо дар он ҷо мадфун шудаанд! То авосити қарни дувоздаҳум сатре аз таърихи Эрон нест, ки як бор исми Бухоро ё Самарқанд ва ё Балх дар он бурда нашуда бошад.
Орзуи ман он аст, ки ин сарзамини поки ниёгони худро зиёрат кунам ва як бор дар умри хеш ин забони ширини порсиро аз даҳони самарқандиёну бухороиён бишунавам».&lt;ref&gt;Аслҳо ва наслҳо.-{{Душ.}}, 2013,- с.8&lt;/ref&gt;

== Замони муосир ==
[[Акс:Samarkand (3).JPG|thumb|Бинои ҳукумати вилояти Самарқанд]]
[[Акс:Samarkand 2015 (16).JPG|thumb|кучаҳои Самарқанд]]
[[Акс:Samarkand (5).JPG|thumb|фавораҳои Самарқанд]]
[[Акс:Мечеть Биби Ханум (4).JPG|thumb|хиёбони назди мақбараи Биби Хонум]]
[[Акс:Samarkand 2015 (27).JPG|thumb|фавораҳои Самарқанд]]
Самарқанд аз [[15 январ]]и соли [[1938]] маркази [[вилояти Самарқанд]] аст, ки дар қисми марказии [[Ӯзбекистон]] ҷойгир аст. Аксари аҳолиаш тоҷикзабон ҳастанд. Иқлими вилоят мӯътадили континенталӣ буда, қариб 300 рӯзи сол офтобӣ аст, дарозии рӯз дар тобистон 15 соат мебошад. Маркази маъмурӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии вилояти Самарқанд, шаҳри Самарқанд мебошад, ки аз шаҳри [[Тошканд]] 354 км дуртар ҷойгир шудааст.

== Фарҳанги тоҷикӣ ==
Нахустин шеърҳои поягузори адабиёти форс-тоҷик, Одамушшуаро Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ дар Самарқанд офарида шудаанд. Олимон то имрӯз рӯйи ҳунари шеъргӯии ӯ дар гӯшаҳои мухталифи дунё кор мебаранд. Ўдгориҳои меъмории ин шаҳри бостониву бӯстонӣ, махсусан қисмати Регистони он, беҳтарин намунаҳои ҳунари шаҳрсозии [[Осиёи Марказӣ]] маҳсуб меёбанд. Дар ин ҷо се мадраса — [[Мирзо Улуғбек|Улуғбек]] (солҳои 1417—1420), Шердор (1619—1636), Тилокорӣ (1647—1660) ва манораҳои пурнақшу нигор қомат афрохтаанд. Дасти Регистон пеши назари оламиён таърихи чандҳазорсоларо сафҳагардонӣ мекунад. Таассуф, ки на ҳама саҳифаҳои ин китоби бузург то ба мо хоно расидаанд. Ҳамаи роҳҳои Самарқанд рӯзгоре ба Регистон пайванди ногусастание доштанд. Аз ҷумла, шаш кӯчаи шаҳр ба «Тоқи телпакфурӯшон», ки дар асри XV бунёд гардидааст, мепайваст. Дар аҳди [[Амир Темур]] ва Мирзо Улуғбек Регистон ба майдони асосии тиҷоратӣ табдил ёфт. Имрӯз низ Регистон, ба сифати маркази тиҷорату ҳунармандӣ, аҳамияташро гум накардааст. Бо ташаббуси роҳбари мамлакат, баъди таҷдиду тармим ба ҷойи баргузории Ҷашнвораи байналхалқии мусиқии «Таронаҳои Шарқ» ва дигар чорабиниҳо табдил дода шудани Регистон, обрӯю эътибори майдон, шаҳри Самарқанд, мусиқии миллӣ ва Ӯзбекистонро дар сартосари олам густариш дод. Ба туфайли Ҷашнвора оламиён дар бораи мамлакати мо, мероси ғании фарҳангӣ, урфу одат ва арзишҳои миллии халқҳои он беш аз пеш ошноӣ пайдо карданд.
Мадрасаи Улуғбек, ки ҳангоми дар қайди ҳаёт будани олими бузург бунёд гардидааст, дар қарни XV муассисаи бузурги илмӣ ва таълимии Осиёи Марказӣ маҳсуб меёфт. Дар ин ҷо, дар баробари илмҳои динӣ, фанҳои дунявӣ, аз қабили математика, астрономия ва фалсафа таълим дода мешуданд. «Афлотуни сонӣ» — Қозизодаи Румӣ дар ин мадраса ба толибилмон аз илми фалакиёт сабақ додааст. Дар ин даргоҳ шоирон ва мутафаккирони бузург Мавлоно [[Абдураҳмони Ҷомӣ]] ва Мир [[Алишери Навоӣ]] таҳсил доштаанд. Дар таърих гоҳо ҳодисаҳои ҳайратангези мантиқӣ ба вуқӯъ мепайванданд. Дар нимаи дуюми қарни IX милодӣ поягузори адабиёти форс-тоҷик Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ аз Самарқанд ба Бухоро рафт ва ба шарофати ӯ дар Бухоро доираи адабии муқтадире ташаккул ёфт. Баъди ҳазор сол таърих чунин бори масъулиятро ба дӯши фарзанди Бухоро — поягузори адабиёти навини тоҷик Садриддин Айнӣ гузошт. Вақте ин марди фозил аз Бухоро ба Самарқанд омад, ба шарофати ӯ дар нимаи аввали садаи ХХ доираи адабӣ эҳё гардид. Аҳли адабу фарҳанги Самарқанд, дар баробари устод Садриддин Айнӣ, дар ташаккули адабиёт ва мактабу маорифи навини тоҷик саҳми арзанда гузоштанд.
Ҳам акнун аҳли адабу фарҳанги Самарқанд ба рушду таҳкими ҳавзаи ба худ хоси адабиёт ва мактабу маорифи тоҷикони ҷумҳурӣ саҳми босазо мегузоранд.
Адабиёти ҳавза имрӯз, бе эҷодиёти пурбори шоиру нависандагони самарқандӣ: [[Болта Ортиқзода]], [[Салим Кенҷа]], [[Адаш Истад]], [[Нор Остонзода]], [[Ҳаёт Неъмат]], Акбар Пирӯзӣ, [[Бахтиёр Ҷумъаев]], [[Солеҳ Саидмурод]], [[Нормурод Каримзода]], [[Ӯктами Иброҳим]], Зоҳир Ҳасанзода, [[Ҳазрат Сабоҳӣ]], [[Тошқул Азимов]], [[Маҳбуба Турсунова]], [[Маҳбуба Неъматзода]], [[Асадулло Шукуров]], Хоҷа, [[Шаҳзодаи Самарқандӣ|Шаҳзода Назарзода]], [[Парисо]], [[Дилшоди Фарҳодзод]] ва дигарон тасаввурнопазир аст.
Олимони Самарқанд [[Холиқ Мирзозода]], [[Раззоқ Ғаффоров]], [[Воҳид Абдулло]], [[Ботур Валихоҷаев]], [[Шавкат Шукуров]], [[Садрӣ Саъдиев]], [[Ҳоҷиқурбон Ҳамидзода]], [[Аслиддин Қамарзода]], [[Ҷумъа Ҳамроҳ]], [[Абдусалом Самадов]] ва дигарон тӯли даҳсолаҳои зиёд ба равшан намудани паҳлӯҳои ноаёни адабиёт, ташкили кори матбуот ва мактабу маорифи тоҷик бори заҳмат кашидаанд. Хоссатан, мақолаҳои доир ба адабиёти давраи истиқлол ва намояндагони он таълифнамудаи олимони адабиётшинос Садрӣ Саъдиев, Аслиддин Қамарзода, Ҷумъа Ҳамроҳ ва Абдусалом Самадов ба рушди адабиёти тоҷики ҳавза такони нав бахшиданд.
Маҷмӯаҳои дастҷамъии тӯли солҳои гуногун, ба сифати мураттиб, ба хонандагон пешниҳоднамудаи Турақул Зеҳнӣ, Садрӣ Саъдиев — «Суханварони сайқали рӯйи замин» (Душанбе, 1973), Аслиддин Қамарзода- «Гулдастаи Самарқанд» (Душанбе — Тошканд, соли 1989), «Гулшани адаб» (Ширкати саҳҳомии табъу нашри «Шарқ», Тошканд, 2007) ва «Мадҳи Самарқанд» («Муҳаррир», шаҳри Тошканд, с.2013) далели онанд, ки дар ин ҳавза адабиёти тоҷик бо қадамҳои ба худ хос пеш меравад. Бояд ёдрас намуд, ки имрӯз баъзе намояндагони ҳавзаи адабиёти тоҷики Ӯзбекистон панҷа ба панҷаи суханварони ҳамзабони хориҷии худ зада метавонанд.&lt;ref name=&quot;«Овози Самарқанд»&quot;&gt;{{Cite web |url=http://ovozisamarqandnews.uz/data/documents/2015-no31-1.pdf |title=«Овози Самарқанд» |accessdate=2015-04-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160309165320/http://ovozisamarqandnews.uz/data/documents/2015-no31-1.pdf |archivedate=2016-03-09 }}&lt;/ref&gt;
== Рӯзномаи тоҷикӣ ==
Дар вилояти Самарқанд нашрияи [[Овози Самарқанд (рӯзнома)]] мунтазам нашр мешавад. Дар саҳифаҳои рӯзнома мақолаҳои пурмӯҳтавои олимони шинохта, чакидаҳои хомаи шоиру нависандагону лавҳаю очеркҳои омӯзгорону шоирони пешқадам ва хабарнигорони ҷамоатии касбу корашон гуногун пайваста чоп мешаванд. Арбобони шоистаи илм [[Ботурхон Валихоҷаев]], [[Холиқ Мирзозода]], [[Абдураҳим Муқимов]], [[Акбар Адхамов]], [[Абдусалом Саидов]] эҷодкорони забардаст [[Болта Ортиқов|Болта Ортиқзода]] ва [[Ҳамроқули Даврон]] ҳамкори доимии рӯзнома буданд. Имрӯз ҳам ин анъана давом дорад. Олимони намоён [[Садрӣ Саъдиев]], [[Аслиддин Қамарзода]], [[Санъат Муҳаммадиев]], [[Хуршед Абдусамиев]], [[Ҷумъа Ҳамроҳ]], [[Ота Аҳроров]], [[Абдусалом Самадов]] бо мақолаҳои пурдолузарби худ дар байни муштариён маҳбубияти хоса доранд. Нависандаю шоирони шинохта [[Салим Кенҷа]], [[Адаш Истад]], [[Акбар Пирӯзӣ]], [[Нормурод Каримзода]], [[Худоназари Оқсоӣ]], [[Худойбердӣ Саидзода]], [[Ҳусейн Рашидӣ]], [[Маҳбуба Неъматзода]], [[Маҳбуба Турсунова]], [[Хоҷа (Норхоҷа Чоризода)]], [[Парисо]] бо шеъру ҳикояҳои худ саҳифаҳои адабии рӯзномаро хонданбоб менамоянд.

== Ёдгориҳои таърихии Самарқанд ==
Самарқанд ёдгориҳои бои таърихии 3 ҳазорсола дорад ва аксарияташон дар давраи сулолаи [[Темуриён]] сохта шудаанд. Самарқанди бостонӣ аз қади­мулайём бо меъмориҳои таърихиаш дар ҷаҳон маълуму машҳур аст. Имрӯз дар вилоят 31 осорхона ва 64 [[зиёратгоҳ]] мавҷуд буда, дар соли 2014 қариб 5 миллион нафар аҳолии мампакат ва бештар аз 200 ҳазор нафар шаҳрвандони хориҷӣ ин ҷойҳоро тамошо карданд.&lt;ref name=&quot;«Овози Самарқанд»&quot;/&gt;

Дар Самарқанд ёдгориҳои бостонии қадимие, мавҷуданд, ки монанди ёдгориҳои бостонии [[Миср]]и қадим, [[Хитой]], [[Ҳиндустон]],[[Юнон]]и қадим ва [[Рим]] машҳур ҳастанд.
* [[Расадхонаи Улуғбек]] (1428—1429)
* [[Манзилгоҳи қадимии Афросиёб]] (асри 8 п.а.м.)
* [[Шоҳи Зинда]]
* [[Масҷиди Ҳазрати Хизр]] (миёнаи садаи XIX)
* [[Масҷиди Биби-Хонум]] (1399—1404)
* [[Мадрасаи Улуғбек]] (1417—1420)
* [[Мадрасаи Шердор]] (1619—1635/36)
* [[Мадрасаи Тило Қорӣ]] (1647—1659)
* [[Бозори Чорсу]] (охири садаи XVIII)
* [[Мадрасаи Рухобод]] (солҳои 1380)
* [[Мақбараи Оқсарой]] (1470)
* [[Гӯри Амир]] (1404)
* [[Масҷиди Намозгоҳ]] (асри 17)
* [[Мақбараи Ишрат Хона]] (1464)
* [[Хоҷа Аҳрор]] (асрҳои 15-20)
* [[Мақбараи Чупон ота]] (1430—1440)
* [[Қабристонии Хӯҷа Абду Дорин]] (асрҳои 15-19)

== Шеърҳо дар васфи Самарқанд ==
{{иқтибос|муаллиф=[[Муҳаммад Холиқ]]|
&lt;big&gt;'''«Самарқанд сайқали рӯи замин аст,
:Ҳавояш фораму хокаш маҳин аст.
:Агар хоҳӣ бубинӣ ту биҳиште,
:Ҳамин асту ҳамин асту ҳамин аст.
:Ғазал гарчӣ арӯси шеър, аммо,
:Самарқанд аз ғазал ҳам нозанин аст.
:Ба олам чун Самарқанд офариданд,
:Нидои офаридгор: «Офарин!» аст».
:«Кам Афросиёб аз қасри Рум нест,
:Хуросон бо Самарқанд оҳанин аст.
:Хуросон, Балху Марву Рашту Хуҷанд,
:Сувайдо бар замин аз худ ҳамин аст.
:Ба сӯи Каҳкашон роҳ аз Самарқанд,
:Ба арш ӯро чӣ Хуршеди зарин аст.
:Ба мисли Оби раҳмат нест обе,
:Бубин оби Зарафшон ангубин аст.
:Зи роҳи Каҳкашон роҳ то ба Меъроҷ,
:Ба даври Каҳкашон чархи барин аст.
:Самарқанд устувори чархмеҳвар,
:Чу имон чархи меҳвар бар замин аст.
:Самарқандам дуо аз Ҳақ гирифтаст,
:Зарангушти Хуросонро нигин аст.
:Таҳамтан мисли он Испитамон кист,
:Ки Шоҳе Зинда дар марзаш яқин аст.
:Чароғи равшан аз партав Самарқанд,
:Ба Регистон ду тан Мавло қарин аст.
:Чӣ хуш нуре баланд аз марзи покаш,
:Самарқанд осмони Ҳинду Чин аст.
:Ба нони Осиё манзуру машҳур,
:Ки Қасри Хонум аз ӯ шаҳнишин аст.
:Ки чун Испитамон шерафкани гурд,
:Ҷилои партави Ҳақ бар ҷабин аст.
:Ба дӯш оташ гузашт аз Каҳкашон маҳ,
:Панаҳдижи Самарқанд оҳанин аст.
:Ба хун оғушта дар сангар гаҳе дил,
:Ба бун оғушта гар дар хун матин аст.
:Ба савдо рафту рафт аз каф Хуросон,
:Чу хуршед аз азал бар рағми кин аст.
:«Ба авҷи Кибриё паҳлӯи аҷз аст»,
:Биҳишти боғаш аз ангуру тин аст.
:Ба Тӯрон Рустаму Суҳроб огоҳ,
:Ба Рахши тездав Рустам ба зин аст.
:Зи аҳди Суғдшаҳр овори нақд аст,
:Ки аз ӯ қиссаҳои дилнишин аст.
:Танини сози овоз аз Хуросон,
:Раҳин аз Кибриё бар мо яқин аст…
:Хирад бар дӯши ирфони Самарқанд, 
:Самарқанд кӯҳнаву нав нозанин аст.'''&lt;/big&gt;}}

== Аҳолӣ ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Сол !! (ҳазор нафар)
|-
| [[1897]] || 55,1
|-
| [[1912]] || 83,2
|-
| [[1925]] || 115,0
|-
| [[1950]] || 180,0
|-
| [[2002]] || 380,7
|-
| [[2015]] || 504,4
|}

== Пайвандҳо ==
 &lt;references/&gt;
{{хурд}}

[[Гурӯҳ:Шаҳрҳои Ӯзбекистон]]
[[Гурӯҳ:Самарқанд]]
[[Гурӯҳ:Шаҳрҳои муқаддас]]</text>
      <sha1>5bui7mywbthe9gz1dc4t3fe25w1239k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Забони озарбойҷонӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2743</id>
    <revision>
      <id>1309997</id>
      <parentid>1220035</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T19:12:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3615" xml:space="preserve">{{Қуттии Забон
|ранги оила=Алтаик
|ном=озарбойҷонӣ
|номи аслӣ=Azərbaycan dili&lt;br /&gt;Азәрбајҹан дили&lt;br /&gt; آذربایجان دیلی 
|акс=
|талаффуз=/ɑzærbɑjˈʤɑn diˈli/
|давлатҳо=[[Эрон]], [[Озарбойҷон]], [[Гурҷистон]], [[Арманистон]] (пеш аз соли [[1991]]), [[Русия]], [[Туркия]] ва [[Ироқ]]
|шумораи аҳолӣ= 20 миллион
|оила1=[[забонҳои туркӣ]]
|оила2=[[забонҳои оғуз]]
|системаи навиштан=[[Алифбои озарбойҷонӣ]] ([[алифбои лотинӣ]])
|харита=[[Акс:Azeri_language.png|center|315px]]
|iso2b=az
|iso3=aze
}}
'''Забони туркии озарбойҷонӣ''' — забони давлатии Ҷумҳурии [[Озарбойҷон]] аст. Ба оилаи [[забонҳои туркӣ]] дохил мешавад. Бо ин забон дар [[кишвар]]ҳои [[Эрон]] (тақрибан 10 млн), [[Гурҷистон]], [[Арманистон]] (пеш аз [[соли 1991]]), [[Русия]], [[Туркия]] ва [[Ироқ]] мебошанд, гуфтугӯ мекунанд.
{{clear}}

== Таснифот ==
==Фонология==
=== Садонокҳо ===
Забони озарбойҷонӣ 9 садонок дорад.
[[Акс:Azeri vowel chart.svg|thumb|right|Vowels of Azeri&lt;ref&gt;Mokari, P. G.; Werner, S. (2016). &quot;An acoustic description of spectral and temporal characteristics of Azerbaijani vowels&quot;. ''Poznań Studies in Contemporary Linguistics'' '''52''' (3).&lt;/ref&gt;]]
&lt;br class=&quot;break&quot;/&gt;

=== Ҳамсадоҳо ===
{| border=&quot;2&quot; cellpadding=&quot;4&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-family: Arial Unicode MS, Lucida Sans Unicode&quot;
|+caption | Ҳамсадоҳо phonemes of Standard озарбойҷонӣ
|-
!
! colspan=&quot;2&quot; | [[Bilabial]]
! colspan=&quot;2&quot; | [[Labiodental|Labio-&lt;/br&gt;dental]]
! colspan=&quot;2&quot; | [[Dental consonant|Dental]]
! colspan=&quot;2&quot; | [[Alveolar consonant|Alveolar]]
! colspan=&quot;2&quot; | [[Postalveolar|Post-&lt;/br&gt;alveolar]]
! colspan=&quot;2&quot; | [[Palatal]]
! colspan=&quot;2&quot; | [[Velar consonant|Velar]]
! colspan=&quot;2&quot; | [[Glottal consonant|Glottal]]
|- align=center
|[[Plosive]]s and&lt;br /&gt;[[аффрикат]]ҳо
| p
| b
| colspan=&quot;2&quot; |
| t
| d
| colspan=&quot;2&quot; |
| ʧ
| ʤ
| c
| ɟ
| k
| ɡ
| colspan=&quot;2&quot; |
|- align=center
|[[Nasal consonant|Nasals]]
| colspan=&quot;2&quot; | m
| colspan=&quot;2&quot; |
| colspan=&quot;2&quot; | n
| colspan=&quot;2&quot; |
| colspan=&quot;2&quot; |
| colspan=&quot;2&quot; |
| colspan=&quot;2&quot; |
| colspan=&quot;2&quot; |
|- align=center
|[[фрикатив]]ҳо
| colspan=&quot;2&quot; |
| f
| v
| s
| z
| colspan=&quot;2&quot; |
| ʃ
| ʒ
| colspan=&quot;2&quot; |
| x
| ɣ
| h
|- align=center
|[[Аппроксимант]]ҳо
| colspan=&quot;2&quot; |
| colspan=&quot;2&quot; |
| colspan=&quot;2&quot; |
| colspan=&quot;2&quot; | l
| colspan=&quot;2&quot; | 
| colspan=&quot;2&quot; | j
| colspan=&quot;2&quot; |
| colspan=&quot;2&quot; |
|- align=center
|[[Tap consonant|Taps]]
| colspan=&quot;2&quot; |
| colspan=&quot;2&quot; |
| colspan=&quot;2&quot; |
| colspan=&quot;2&quot; | ɾ
| colspan=&quot;2&quot; |
| colspan=&quot;2&quot; |
| colspan=&quot;2&quot; |
| colspan=&quot;2&quot; |
|}

== Грамматика ==
=== Мор­фология ===
===Синтаксис===
== Луғат ==
==Системаи навиштан==
{{асос|Алифбои озарбойҷонӣ}}
== Таърих ==
==Мисолҳо==
== Инҷоро ҳам бингаред ==
==Сарчашмаҳо==

{{Умуми}}

{{Забон-нопурра}}

[[Гурӯҳ:Забони озарбойҷонӣ| ]]
[[Гурӯҳ:Забонҳо]]
[[Гурӯҳ:Забонҳои туркӣ]]</text>
      <sha1>m773tkv7myuluir7kpvfvph719ozi70</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мактаб</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6622</id>
    <revision>
      <id>1310001</id>
      <parentid>1247297</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T20:33:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pouria.cha</username>
        <id>35932</id>
      </contributor>
      <comment>/* Maktab */ Added links</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="777" xml:space="preserve">{{манбаъ}}

'''Мактаб''' - аз {{lang-ar|مكتب}} ё мадрасаи  - (дабистон, таълимгоҳ) 1) Муассисаи таълиму тарбия, ки дар он омӯзгор ба насли наврас таълим ва тарбия медиҳад.
[[Акс:IMG 0105.jpg|thumb|200px|Хонандагон]]
* [[Мактаби ибтидоӣ]]
* [[Мактаби миёна]]
* [[Мактаби маълумоти умумӣ]]
* [[Мактаби касбӣ]]
* [[Мактаби махсус]]
* [[Мактаби куҳна]]
* [[Гимназия]]
* [[Литсей]]

== Инҷоро ҳам бингаред ==
* [[Донишгоҳ]]
{{commons|School}}

{{Мактаб-нопурра}}

[[Гурӯҳ:Мактаб]]
[[Гурӯҳ:Маориф]]</text>
      <sha1>t60m7ij7aklhe7cbzgbtx9hwlacril5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Исмоили I</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7566</id>
    <revision>
      <id>1309990</id>
      <parentid>1304332</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T19:05:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Преамбула */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="964" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Исмоили I''' — асосгузорӣ [[сулола]] ва [[давлати Сафавиён]]. Арбоби давлатӣ ва сиёсӣ [[лашкаркаш]]. Солҳои [[1500]]—[[1501]] бо мадади Кизилбошҳо хокимияти худро дар [[Озорбойҷон]] пойдор кард: [[Табрез]]ро ишғол карда, худро [[шоҳ]]и [[давлати Сафавиён]] эълон намуд. Солҳои [[1503]]—[[1508]] кариб тамоми [[Эрон]], [[Арманистон]], [[Ироқ]]и [[Арабҳо|арабро]] тобеи худ кард. Барои ба [[Ғарб]] ҳаракат кардани Исмоили Сафавӣ давлати [[Имперотурии Усмонӣ|Усмония]] монеъ кард.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{таърих-нопурра}}

[[Гурӯҳ:Давлати Сафавиён]]


{{bio-stub}}</text>
      <sha1>e6bp5gmlyxk75p7eav92e1yob4x02qz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309998</id>
      <parentid>1309990</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T19:14:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <comment>/* Преамбула */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1016" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Исмоили I''' ({{Lang-fa|شاه اسماعیل اول صفوی}}) — асосгузорӣ [[сулола]] ва [[давлати Сафавиён]]. Арбоби давлатӣ ва сиёсӣ [[лашкаркаш]]. Солҳои [[1500]]—[[1501]] бо мадади Кизилбошҳо хокимияти худро дар [[Озорбойҷон]] пойдор кард: [[Табрез]]ро ишғол карда, худро [[шоҳ]]и [[давлати Сафавиён]] эълон намуд. Солҳои [[1503]]—[[1508]] кариб тамоми [[Эрон]], [[Арманистон]], [[Ироқ]]и [[Арабҳо|арабро]] тобеи худ кард. Барои ба [[Ғарб]] ҳаракат кардани Исмоили Сафавӣ давлати [[Имперотурии Усмонӣ|Усмония]] монеъ кард.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{таърих-нопурра}}

[[Гурӯҳ:Давлати Сафавиён]]


{{bio-stub}}</text>
      <sha1>1ebms92sbskxgovy3fcuvqjic31z1s2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Википедиа:Қаҳвахона</title>
    <ns>4</ns>
    <id>11133</id>
    <revision>
      <id>1310079</id>
      <parentid>1309296</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T10:26:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>AAkhmedova (WMF)</username>
        <id>33439</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="152994" xml:space="preserve">{{Қаҳвахона}}
== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Wikimedia Foundation Board of Trustees election 2022 - Call for Election Volunteers&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
The Movement Strategy and Governance team is looking for community members to serve as election volunteers in the upcoming Board of Trustees election.

The idea of the Election Volunteer Program came up during the 2021 Wikimedia Board of Trustees Election. This program turned out to be successful. With the help of Election Volunteers we were able to increase outreach and participation in the election by 1,753 voters over 2017.  Overall turnout was 10.13%, 1.1 percentage points more, and 214 wikis were represented in the election. 

There were a total of 74 wikis that did not participate in 2017 that produced voters in the 2021 election. Can you help increase the participation even more?

Election volunteers will help in the following areas:
* Translate short messages and announce the ongoing election process in community channels
* Optional: Monitor community channels for community comments and questions

Volunteers should:

* Maintain the friendly space policy during conversations and events
* Present the guidelines and voting information to the community in a neutral manner

Do you want to be an election volunteer and ensure your community is represented in the vote? Sign up [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|here]] to receive updates. You can use the [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|talk page]] for questions about translation.&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

=== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Выборы в Совет попечителей Фонда Викимедиа 2022. Приглашаем волонтёров&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ===
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Команда по Стратегии движения и управлению приглашает членов сообщества принять участие в качестве волонтёров на предстоящих выборах в Совет попечителей.

Идея программы &quot;Волонтёры на выборах&quot; возникла во время выборов в Совет попечителей Викимедиа в 2021 году. Программа была успешной. Благодаря помощи волонтёров на выборах мы смогли увеличить охват сообществ и участие в выборах на 1 753 избирателя по сравнению с 2017 годом. Общая явка составила 10,13%, что на 1,1 процентных пункта больше. Были представлены 214 википроектов. 

Но 74 вики, не участвовавших в 2017 году, дали голоса на выборах 2021 года. Хотите помочь изменить ситуацию с участием?

Волонтёры на выборах будут помогать в следующем:
* Переводить короткие сообщения и анонсировать текущий избирательный процесс на каналах сообщества
* По желанию: Мониторить каналы сообщества на предмет комментариев и вопросов

Волонтёры должны:

* Соблюдать политику дружественного пространства во время бесед и мероприятий
* Представлять руководящие принципы и информацию о голосовании сообществу в нейтральном ключе

Вы хотите стать волонтёром на выборах и обеспечить представительство вашего сообщества в голосовании? Подпишитесь [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|здесь]], чтобы получать обновления. Вы можете использовать [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|страницу обсуждения]] для вопросов о переводе.&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;  --[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 12:07, 6 май 2022 (UTC) 

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;2022 Board of Trustees Call for Candidates&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

The Board of Trustees seeks candidates for the 2022 Board of Trustees election. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Announcement/Call_for_Candidates|'''Read more on Meta-wiki.''']]

The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] is here! Please consider submitting your candidacy to serve on the Board of Trustees.

The Wikimedia Foundation Board of Trustees oversees the Wikimedia Foundation's operations. Community-and-affiliate selected trustees and Board-appointed trustees make up the Board of Trustees. Each trustee serves a three year term. The Wikimedia community has the opportunity to vote for community-and-affiliate selected trustees.

The Wikimedia community will vote to fill two seats on the Board in 2022. This is an opportunity to improve the representation, diversity, and expertise of the Board as a team.

Who are potential candidates? Are you a potential candidate? Find out more on the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Apply to be a Candidate page]].

Thank you for your support, 

Movement Strategy and Governance on behalf of the Elections Committee and the Board of Trustees&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 

===&lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Объявление о выдвижении кандидатур в Совет попечителей Фонда Викимедиа 2022&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ===
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Совет попечителей объявляет поиск кандидатов на участие в выборах в Совет 2022 года. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Announcement/Call_for_Candidates|'''Подробнее на Мета-вики''']].

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|Выборы в Совет попечителей 2022 года]] объявляются открытыми! Просим вас рассмотреть возможность выдвижения своей кандидатуры для службы в Совете попечителей.

Совет попечителей Фонда Викимедиа осуществляет контроль за деятельностью Фонда Викимедиа. В состав Совета входят попечители от сообществ и партнёрских организаций, а также назначенные попечители. Каждый попечитель служит три года. Сообщество Викимедиа имеет возможность голосовать за попечителей от сообществ и партнёрских организаций.

Участники_цы сообщества будут голосовать за два места в Совете попечителей в 2022 году. Это возможность улучшить представительство, разнообразие и компетентность Совета как команды.

Вы являетесь потенциальным кандидатом? Узнайте подробности на странице [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Подать заявку на выдвижение своей кандидатуры]].

Благодарим вас за поддержку,

Команда по Стратегии движения и управлению от лица Комитета по выборам и Совета попечителей&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 

--[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 18:09, 25 апрели 2022 (UTC) 

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Присоединяйтесь к обсуждению Годового плана Фонда Викимедиа с Марьяной Искандер&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|''Вы можете найти перевод этого сообщения на другие языки на Мета-вики''.]]
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Добрый день,

[[m:Special:MyLanguage/Movement Communications|Команды по Коммуникациям движения]] и по [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance|Стратегии движения и управлению]] приглашают вас обсудить  '''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft|Годовой план Фонда Викимедиа на 2022-23 годы]]'''.

Эти беседы являются продолжением [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Chief Executive Officer/Maryana’s Listening Tour|тура прослушиваний исполнительного директора Фонда Викимедиа]] [[m:User:MIskander-WMF|Марьяны Искандер]]. 

Беседы посвящены следующим вопросам:
* [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia 2030|Стратегия движения Викимедиа до 2030 года]] определяет направление «знание как услуга» и «равенство знаний». Фонд Викимедиа стремиться планировать свою деятельность в соответствии с этими двумя целями. Как, по вашему мнению, Фонд Викимедиа должен применить эти цели в своей работе?
* Фонд Викимедиа продолжает искать пути улучшения работы на региональном уровне. Мы усилили региональный подход в таких направлениях, как гранты, новые функции и беседы с сообществом. Что работает успешно? Что может быть улучшено?
* Каждый может внести свой вклад в процесс разработки Стратегии движения. Расскажите о своей деятельности, идеях, пожеланиях и извлечённых уроках. Как Фонд Викимедиа может лучше поддерживать волонтёров и партнёрских организаций, работающих в рамках Стратегии движения?

Вы можете найти [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft/Your Input|'''график встреч на Мета-вики''']].

Информация доступна на нескольких языках. На встречах могут принять участие все желающие. Синхронный перевод на русский язык будет доступен во встрече, которая состоится 23 апреля в [https://zonestamp.toolforge.org/1650722420 14.00 UTC].

С уважением,&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;    
--[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 10:02, 15 апрели 2022 (UTC)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Новости Стратегии Движения и Управления – Выпуск 6&lt;section end=&quot;announcement-header&quot;/&gt; == 

&lt;section begin=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt;
&lt;div style = &quot;line-height: 1.2&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Новости Стратегии Движения и Управления'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Выпуск 6, апрель 2022 года'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6|'''Читать полную версию информационного бюллетеня''']]&lt;/span&gt;
----

Добро пожаловать в шестой выпуск новостей Стратегии движения и управления! Обновлённый бюллетень содержит информацию, в частности, о новостях и событиях связанных с Уставом движения, Универсальным кодексом поведения, грантами на реализацию Стратегии движения, выборами в Совет попечителей.

Информационный бюллетень выходит ежеквартально, а обновления – еженедельно. Не забудьте [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|подписаться]], чтобы получать последующие выпуски.
&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt;

*'''Развитие лидерства -''' формируется Рабочая группа! - Приём заявок на участие в Рабочей группе по развитию лидерства завершился 10 апреля 2022 года. Для участия в рабочей группе будут отобраны до 12 членов сообщества. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A1|продолжить чтение]])
*'''Голосование по ратификации Универсального кодекса поведения -''' С 7 по 21 марта было проведено глобальное голосование по Руководству по обеспечению правоприменения УКП через SecurePoll. Более 2300 пользователей с правом голоса, по меньшей мере из 128 домашних вики-проектов поделились мнениями и комментариями. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A2|продолжить чтение]]) 
*'''Дискуссии движения о хабах -''' 12 марта провели глобальное обсуждение по вопросам региональных и тематических хабов. В нём приняли участие 84 викимедийцев со всего движения. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A3|продолжить чтение]]) 
*'''Гранты по Стратегии движения по-прежнему открыты! -''' С начала года было одобрено шесть проектных предложений общей суммой порядка 80 000 долларов США. У вас есть проектная идея по Стратегии движения? Свяжитесь с нами! ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A4|продолжить чтение]]) 
*'''Комитет по разработке Устава движения приступил к работе! -''' Комитет из пятнадцати членов, избранный в октябре 2021 года, согласовал основные ценности, методы работы, а также приступил к составлению плана работы над проектом Устава движения. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A5|продолжить чтение]])
*'''Еженедельные обновления по Стратегии движения -''' Участвуйте и подписывайтесь! - Команда по Стратегии движения и управлению запустила портал обновлений, где собраны все страницы Стратегии движения на Мета-вики. Подпишитесь и получайте последние новости о текущих проектах. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A6|продолжить чтение]]) 
*'''Блог «Diff» -''' Прочитайте последние публикации о Стратегии движения на Викимедиа Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A7|продолжить чтение]])
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt; 
--[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 12:04, 14 апрели 2022 (UTC)

=== О проекте Стратегия Движения/Инициативы &gt; === 
Смотрите:Стратегия Движения/Инициативы &gt; Movement_Strategy/Initiatives[[:m:https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Strategy/Initiatives|Продолжить чтение Movement_Strategy/Initiatives]]
:Это упрощённая версия списка инициатив (а именно: ключевых понятий, изменений и действий), включённых в рекомендации Фонда Викимедиа по Стратегии-2030. Инициативы из этого списка являются часть процесса применения Стратегии-2030.--[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|баҳс]]) 13:35, 20 июли 2022 (UTC)

== Приглашение на участие в Рабочей группе по развитию лидерства== 
:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate/Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Leadership Development Working Group/Participate/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Салом, 

Спасибо всем, кто принял участие в [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Working_Group/ru обсуждении инициативы Рабочей группы по развитию лидерства]. Отчёт по итогам полученных отзывов можете прочитать [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Working_Group/Participate/ru здесь]. 

Команда по развитию сообществ принимает заявки на участие в Рабочей группе по развитию лидерства до '''10 апреля 2022 года'''. Форму заявки на участие можно найти [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Working_Group/Participate/ru здесь]. Перед тем как подать заявку, ознакомьтесь с [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Working_Group/Purpose_and_Structure/ru информацией о рабочей группе]. Не забудьте поделиться информацией с заинтересованными членами сообщества.

Спасибо,

[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 19:29, 19 марти 2022 (UTC)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Invitation to Hubs event: Global Conversation on 2022-03-12 at 13:00 UTC&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; == 
:''[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Hubs/Global Conversations March 12, 2022/Invitation}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
----
Hello all, please see an invitation from my colleague about an upcoming Global Conversation about Hubs. [[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 18:43, 9 марти 2022 (UTC)
----
The Movement Strategy and Governance team of the Wikimedia Foundation would like to invite you to the next event about &quot;Regional and Thematic Hubs&quot;. The Wikimedia Movement is in the process of understanding what Regional and Thematic Hubs should be. Our workshop in November was a good start ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Documentation/27 November Workshop|read the report]]), but we're not finished yet. 

Over the last weeks we conducted about 16 interviews with groups working on establishing a Hub in their context ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Dialogue|see Hubs Dialogue]]). These interviews informed a report that will serve as a foundation for discussion on March 12. The report is planned to be published on March 9.

The event will take place on March 12, 13:00 to 16:00 UTC on Zoom. Interpretation will be provided in French, Spanish, Arabic, Russian, and Portuguese. Registration is open, and will close on March 10. Anyone interested in the topic is invited to join us. '''[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022|More information on the event on Meta-wiki]]'''.

Best regards,

[[m:User:KVaidla (WMF)|Kaarel Vaidla]]&lt;br /&gt;Movement Strategy
&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Universal Code of Conduct Enforcement guidelines ratification voting open from 7 to 21 March 2022&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hello everyone,

The ratification voting process for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|revised enforcement guidelines]] of the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) is now open! '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|Voting commenced on SecurePoll]]''' on 7 March 2022 and will conclude on 21 March 2022. Please [[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information|read more on the voter information and eligibility details]].

The Universal Code of Conduct (UCoC) provides a baseline of acceptable behavior for the entire movement. The revised enforcement guidelines were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the policy across the movement. You can [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|read more about the UCoC project]].

You can also comment on Meta-wiki talk pages in any language. You may also contact the team by email: ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org

Sincerely,

Movement Strategy and Governance

Wikimedia Foundation&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

--[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 11:51, 7 марти 2022 (UTC)

=== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Голосование завершено. Спасибо всем за участие! &lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ===

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information/Announcement|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

21 марта 2022 года завершилось голосование по ратификации [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|обновлённого Руководства по обеспечению правоприменения]] [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Универсального кодекса поведения]] (УКП). В голосовании приняли участие более {{#expr:2300}} викимедийцев из разных регионов нашего Движения. Группа по проверке итогов голосования приступила к работе. Потребуется примерно две недели, чтобы они завершили подсчет голосов.

Окончательные итоги голосования будут объявлены [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Results|здесь]] вместе с соответствующей статистикой и резюме комментариев, как только они будут доступны. 

[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 18:19, 22 марти 2022 (UTC)

=== Next steps: Universal Code of Conduct (UCoC) and UCoC Enforcement Guidelines === 
After reviewing vote results and accompanying comments, the Community Affairs Committee decided to launch a fresh round of community consultations. After that, the refined text of the Guidelines will be put for another vote.

The comments have shown that community members unequivocally support creating a safe and welcoming culture that stops hostile and toxic behaviour, supports victims of such actions, and encourages good-faith people to be productive on the Wikimedia projects.
While the results did show that support for the UCoC Guidelines exceeded the required 50%+1 vote, the comments highlighted that further revisions would be required to have strong community support to follow through with enforcement.

Therefore the Committee instructed the Foundation to:

Conduct another round of community consultations, and put the newly-refined Guidelines for a community vote.

The WMF team will seek feedback on four topics that stood out among the voter comments. You can learn more about the four topics and the Committee's findings on [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Board_noticeboard/April_2022_-_Board_of_Trustees_on_Next_steps:_Universal_Code_of_Conduct_(UCoC)_and_UCoC_Enforcement_Guidelines this Meta page]. 

Best regards, --[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 12:01, 23 апрели 2022 (UTC)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Report on Voter Feedback from Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines Ratification &lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt;==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Hello all,

The Universal Code of Conduct (UCoC) project team has completed the analysis of the feedback accompanying the ratification vote on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines. 

Following the completion of the UCoC Enforcement Guidelines Draft in 2022, the guidelines were voted on by the Wikimedian community. Voters cast votes from 137 communities, with the top 9 communities being: English, German, French, Russian, Polish, Spanish, Chinese, Japanese, Italian Wikipedias, and Meta-wiki. 

Those voting had the opportunity to provide comments on the contents of the Draft document. 658 participants left comments. 77% of the comments are written in English. Voters wrote comments in 24 languages with the largest numbers in English (508), German (34), Japanese (28), French (25), and Russian (12). 

A report will be sent to the Revision Drafting Committee who will refine the enforcement guidelines based on the community feedback received from the recently concluded vote. A public version of the report is [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report|'''published on Meta-wiki here''']].  The report is available in translated versions on Meta-wiki. {{int:please-translate}} 

Again, we thank all who participated in the vote and discussions. We invite everyone to contribute during the next community discussions. More information about the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines can be found [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|on Meta-wiki]].

On behalf of the Universal Code of Conduct project team&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
--[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 10:26, 26 май 2022 (UTC)

== Удаление статей по ЛГБТ-тематике ==
Коллега [[User:VASHGIRD]] несколько дней назад удалил группу статей по ЛГБТ-тематике, таких как [[Гей]] и [[ЛГБТ]], без описания причины удаления, и не отвечает на вопрос об этих причинах. Тема сложная, и есть опасения, что удаление было некорректным и статьи нужно восстановить - гугл-кеш показывает вполне нормальные заготовки. Также обращаю внимание администраторов [[User:Ibrahim]], [[User:Шухрат Саъдиев]], [[User:Darafsh]] и [[User:Илья Драконов]] на данную ситуацию. [[Вижа:Contributions/213.87.154.237|213.87.154.237]] 09:01، 29 июли 2018 (UTC)
:{{ПБ|VASHGIRD}} Оё ман метавонам пурсам, ки сабаби нобуд шудани ин мақолаҳо чист? Ин қобили қабул нест. [[Корбар:Darafsh|&lt;span style=&quot;color:Purple; text-shadow:grey 0.1em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;Дирафши Ковиёнӣ&lt;/span&gt;]] ([[Баҳси корбар:Darafsh|Баҳс]]) 20:03، 29 июли 2018 (UTC)
:: Сабаб ин ҳазф сохтан, ин надоштани гурӯҳҳои мавзуъотӣ, сарчашмаҳои муътабар ва риоят нашудани дигар талаботи ВТ, ҳамчунин ба назар нагирифтани огоҳии чандинкаратаи мудирон! --[[User:VASHGIRD|Дӯстмурод Саид]] 06:22، 30 июли 2018 (UTC)

== Сломанные интервики ==
Добрый день! На Викиданных есть сломанные интервики на таджикский раздел вроде [https://www.wikidata.org/w/index.php?title=Q19664602&amp;oldid=672198579 Walter Figueira]] - почему-то при удалении статей они не удалились. Обращаю внимание на всякий случай, чтобы в будущем не плодить. [[Корбар:Wikisaurus|Wikisaurus]] ([[Баҳси корбар:Wikisaurus|talk]]) 00:05، 21 май 2018 (UTC)
* Ой, я создал [[:Categor:Infobox importer templates]] вместо [[:Category:Infobox importer templates]] и не могу теперь переименовать - поможете? [[Корбар:Wikisaurus|Wikisaurus]] ([[Баҳси корбар:Wikisaurus|talk]]) 15:26, 4 октябри 2018 (UTC)

== Эҷоди мақолаҳо ба воситаи бот ==
Дӯстон, [[корбар:AryanBot|AryanBot]] [[Абрамовская (ноҳияи Онежск)|чунин]] мақолаҳоро, ки ба ҳама талаботи ба воситаи бот эҷод кардани мақолаҳо ҷавобгӯ аст, тобистони гузашта қариб 1000-то эҷод кард.

'''Талабот барои ботҳо аз рӯи дастурҳои бахши забони русӣ дар ҳисоби хуб:'''
#Дар узви худ на кам аз ду ҷумла иттилоот бояд дошта бошад.
#Шаблон-қуттӣ
#Шаблони новбарӣ барои ятим намондани мақолаҳо, ба ҳамдигар мепайвандад.
#Сарчашмаи боваринок.

Ягона камбудӣ, иҷозати ҷамоаи маҳаллӣ нест. Бинобар ин, хоҳишмандам беэтиноӣ накунед ва дар овоздҳӣ фаъолона ширкат варзеда овози додаатонро шарҳ диҳед ва хуб мешавад агар ин шарҳро бо 2 забон, инглисӣ ва тоҷикӣ бошад на вобаста аз овози мусбат ё манфӣ. Дар овоздиҳӣ яке аз ин шаблонҳо &lt;nowiki&gt;{{тарафдор}}, {{муқобил}} ва ё {{худдорӣ}}&lt;/nowiki&gt; истифода карда дар поёни баҳси ман ҷой кунед. 

Диққат! Агар 80%-и ҷамоат овози мусбат диҳад, ин саҳифаро, бот ҳамчун ҳуҷҷат дар қуттии шарҳи худ истифода мебарад. Барои диққат ташаккур. Бо эҳтиром,--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;AryanSogd&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] [[Баҳси корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;blue&quot;&gt;&lt;sup&gt;(t)&lt;/sup&gt;&lt;/font&gt;]] 18:29، 27 Феврал 2016 (UTC)
# {{Тарафдор}} мешавам. [[Корбар:Farsizabon|Farsizabon]] ([[Баҳси корбар:Farsizabon|talk]]) 05:15، 28 Феврал 2016 (UTC)
# {{тарафдор}} Ботҳои эҷодшуда бинобар зарурияти объективии босифат гардонидани вироишҳои Википедияи тоҷикӣ барои корбарон лозиманд.  Establish bots emerges from the objective need for a qualitative improvement of the Tajik Wikipedia articles by participants.--[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|talk]]) 06:35، 28 Феврал 2016 (UTC)
# {{Тарафдор}} [[Абрамовская (ноҳияи Онежск)|Кори нағз]]. Ба ВП тоҷикӣ чунин бот лозим аст. Excellent enterprise. The Tajik Wikipedia needs such work, no doubt about it. Best regards,  [[Корбар:Сергап|Сергап]] ([[Баҳси корбар:Сергап|talk]]) 13:34، 28 Феврал 2016 (UTC)
# {{тарафдор}}ам 100%. Эҷоди мақолаҳо бо ёрии бот дар бисёр викиҳои '''калон''' иҷозат аст. Дар викии хурд, ба фикрам лозим аст. Як корбари шведӣ дар ин кор бисёр машҳур аст. --[[Корбар:Химик1991|Химик1991]] ([[Баҳси корбар:Химик1991|talk]]) 16:18، 28 Феврал 2016 (UTC)
# {{тарафдор}} Ботҳо дар Википедиаи тоҷикӣ бисёр заруранд. Bots Tajik Wikipedia required.  --[[Корбар:VASHGIRD|Дустмурод Саид]] ([[Баҳси корбар:VASHGIRD|talk]]) 14:20، 1 Март 2016 (UTC)
# {{тарафдор}} Фикр мекунам, ки ботҳо барои пешрафти кор дар Википедиаи тоҷикӣ зарур ҳастанд.Bots are needed to improve and expend the work of Wikipedia.--[[Корбар:Фарогат Искандарова|Фарогат Искандарова]] ([[Баҳси корбар:Фарогат Искандарова|talk]]) 15:07، 1 Март 2016 (UTC)
# {{тарафдор}} Эҷоди мақолаҳо бо ёрии бот лозим аст.Чунки, вақтро сарфа мекунад.Барори кор ба Шумо.Bots are needed to improve and expend the work --[[Корбар:Гаффоров Б.|Гаффоров Б.]] ([[Баҳси корбар:Гаффоров Б.|talk]]) 13:54، 2 Март 2016 (UTC) 
# {{тарафдор}} лозим аст. --[[Корбар:Doostdar|Doostdar]] ([[Баҳси корбар:Doostdar|talk]]) 04:36، 5 Март 2016 (UTC)
# {{тарафдор}} Чанде бисёр эҷод кунад, ҳамон қадар хуб аст.--[[Корбар:Муроди Одина|Муроди Одина]] ([[Баҳси корбар:Муроди Одина|talk]]) 06:56، 5 Март 2016 (UTC)
# {{тарафдор}} Эҷоди бот манфат биёрад, хуб аст. --[[Корбар:Матлубахон|Матлубахон]] ([[Баҳси корбар:Матлубахон|talk]]) 08:51، 5 Март 2016 (UTC)
# {{тарафдор}} Албатта. [[Корбар:Hamid Hassani|Hamid Hassani]] ([[Баҳси корбар:Hamid Hassani|talk]]) 17:41، 5 Март 2016 (UTC)
#{{тарафдор}} Ботҳо кори ҳамаро даҳчанд сабук хоҳанд кард.Эҷоди ботҳо тақозои замон аст. Bots much facilitate our work.Creating a bot is a vital necessity.--[[Корбар:Aminjon A|Aminjon A]] ([[Баҳси корбар:Aminjon A|talk]]) 13:30، 10 Март 2016 (UTC)
# {{Тарафдор}} [[Корбар:درفش کاویانی|&lt;span style=&quot;color:Purple; text-shadow:grey 0.1em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;Дирафши Ковиёнӣ&lt;/span&gt;]] ([[Баҳси корбар:درفش کاویانی|Баҳс]]) 14:48، 10 Март 2016 (UTC)
# {{Тарафдор}} - [[Корбар:Prospector|Prospector]] ([[Баҳси корбар:Prospector|talk]]) 17:00، 10 Март 2016 (UTC)
# {{Тарафдор}} - Ҳамчун пешниҳодкунанда. Бо эҳтиром,--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;AryanSogd&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] [[Баҳси корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;blue&quot;&gt;&lt;sup&gt;(t)&lt;/sup&gt;&lt;/font&gt;]] 08:49، 14 Март 2016 (UTC)
=== Савол ===
Ман ҳайронам, ки барои чӣ ин овоздиҳӣ лозим аст? Боз дар ду забон {{Табассум}}? Агар шумо мехоҳед, ки мақолаҳоро ба воситаи бот эҷод кунед, марҳамат. Кӣ монеъи ин кор мешавад? Бо эҳтиром, {{Табассум}} --[[Корбар:Химик1991|Химик1991]] ([[Баҳси корбар:Химик1991|talk]]) 10:46، 28 Феврал 2016 (UTC)
:* {{re|Химик1991}}, барои саволатон раҳмат. &quot;Кӣ монеъи ин кор мешавад?&quot; Ман ҳам инро аз корбарон пурсиданӣ будам, аммо баъд омӯхтани &quot;ВП:Заливка статей&quot; ҷавоб ёфтам. Лекин ман фикр мекунам, ки боти AryanSogd аз санҷиш аллакай гузаштаст ва барои tgwiki аҳамияти муҳим дорад. Боташ [[Абрамовская (ноҳияи Онежск)|чунин корро]]  иҷро карда истода бошад, хеҷ кас халал намерасонад. Бо эҳтиром, [[Корбар:Сергап|Сергап]] ([[Баҳси корбар:Сергап|talk]]) 14:05، 28 Феврал 2016 (UTC)
::* {{re|Сергап}} ман ҳам фаҳмидам. --[[Корбар:Химик1991|Химик1991]] ([[Баҳси корбар:Химик1991|talk]]) 16:18، 28 Феврал 2016 (UTC)
* {{табассум}} Дӯстам, дар [https://tg.wikipedia.org/w/index.php?title=Абрамовская_(ноҳияи_Онежск)&amp;action=history инҷо] бот шарҳ додааст, ки мақола мувофиқи лоиҳаи Русия эҷод шуда ва ин дуруст аст, барои дур сохтани шубҳа аз ҷониби дигар корбарон. Шарҳ додани ҳар як вироиш ба корбарон-одамон тавсия дода мешавад, аммо барои бот ҳатмист ва ӯ бояд дар қуттии шарҳ равона ба яке аз дастурҳои Википедиа гузорад ё кори кардааш мувофиқи ягон лоиҳа бошад, бар он равона диҳад. Агар [[ВП:СОБ]]ро хуб омӯзед, мефаҳмед, ки бе иҷозати ҷамоаи маҳаллӣ ҳатто ботҳои саросарӣ на ҳаммаи ҳуқуқро доранд, бахусус ботҳои оддӣ. Масъалаи эҷод, фикр мекунам агар [[:ru:Википедия:Заливки статей]] -ро омӯзед, ба ҳамаи саволҳоятон ҷавоб меёбед. Бо эҳтиром,--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;AryanSogd&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] [[Баҳси корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;blue&quot;&gt;&lt;sup&gt;(t)&lt;/sup&gt;&lt;/font&gt;]] 12:35، 28 Феврал 2016 (UTC)
P.S. Бо ду забон тавсия аст на ҳатмӣ. Раваду як википедон хабар гирад, мефаҳмад, ки эҷод мувофиқи писанди ҷомеа шуда истодааст, чун ин ҳуҷҷатро ман дар ҳамаи лоиҳаҳо истифода мебарам. {{табассум}}Бо эҳтиром--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;AryanSogd&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] [[Баҳси корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;blue&quot;&gt;&lt;sup&gt;(t)&lt;/sup&gt;&lt;/font&gt;]] 12:49، 28 Феврал 2016 (UTC)
::* Банда фаҳмид. {{табассум}} --[[Корбар:Химик1991|Химик1991]] ([[Баҳси корбар:Химик1991|talk]]) 16:18، 28 Феврал 2016 (UTC)
* {{табассум}}--[[Корбар:Calak|Чолок]] ([[Баҳси корбар:Calak|talk]]) 09:52، 14 Март 2016 (UTC)
* {{табассум}} Ман ҳам як табассум кунам--[[Корбар:Муроди Одина|Муроди Одина]] ([[Баҳси корбар:Муроди Одина|talk]]) 12:49، 27 Март 2016 (UTC)

== [[:ru:Проект:Таджикистан|Проект:Таджикистан]] ==
Создан проект в Русской Википедии. Приглашаю всех кто владеет русским языком участвовать в данном проекте.--[[Корбар:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Баҳси корбар:Kaiyr|talk]]) 08:43، 28 Сентябр 2014 (UTC)

== Нужна помощь с переводом ==
Добрый день! Если есть силы и желание, хотел бы попросить общественность [http://translatewiki.net/w/i.php?title=Special:Translate&amp;language=tg-cyrl&amp;group=ext-zeroratedmobileaccess&amp;filter=&amp;action=translate помочь с переводом] MediaWiki extension для проекта [[:ru:Wikipedia Zero|Wikipedia Zero]]. Недавно [http://www.tcell.tj/ Tcell] сделал доступ к Википедии бесплатным, и нужно чтобы все сообщения показывались правильно для всех пользователей. Если вы знаете какие-нибудь другие языки, пожалуйста проверьте и их. Огромное спасибо от разработчиков! :) --[[Корбар:Yurik|Yurik]] ([[Баҳси корбар:Yurik|talk]]) 19:11، 27 Ноябр 2013 (UTC)

== Дархостҳо барои дигар кардани номи мақолаҳо ==
Дар куҷо вироиши (сабти) номи нави мақоларо дархост кардан мумкин аст? Нигаред ба ҳамин саҳифа [[:ru:Википедия:К переименованию]] ки дар Википедаи тоҷикӣ ҳаст? - [[Корбар:Prospector|Prospector]] 18:59، 14 марти 2011 (UTC)

== Ҷолиб ==
[http://news.yahoo.com/s/ap/wikipedia_alternative Ин] ро дидаед?--[[User:Soroush|&lt;font color=&quot;Navy&quot;&gt;'''سروش--Soroush'''&lt;/font&gt;]] &lt;sup&gt;[[User talk:Soroush|&lt;font color=&quot;Magenta&quot;&gt;☺Guftogu&lt;/font&gt;]] | [[Special:Contributions/Soroush|&lt;font color=&quot;grey&quot;&gt;☼Viroyeshha&lt;/font&gt;]]&lt;/sup&gt; 13:59, 1 Апрел 2007 (UTC)


== سلام ==
&lt;div style=&quot;direction:rtl; font-family:tahoma&quot;&gt;
با سلام به تمام دوستان تاجیک. ما می‌توانیم به یکدیگر در زمینهٔ مسائل زبانی کمک کنیم و سعی کنیم تا زبان‌هایمان به یکدیگر نزدیک شود. البته هر کشور باید فرهنگ و اصطلاحات زبانی خاص خود را داشته باشد. اما امیدوارم ارتباطات میان سه کشور همزبان تاجیکستان، افغانستان، و ایران بیشتر و بیشتر شود تا زبان این سه کشور به هم نزدیکتر شود و از توانایی‌ها و ویژگی‌های گویش‌های یکدیگر نیز سود ببرند.

امروزه که بیشتر کشورها و فرهنگ‌ها در جهت نزدیکی به یکدیگر حرکت می‌کنند، امیدوارم این سه کشور نیز در جهت نزدیکی به هم حرکت کنند و نه جدایی و تفرقه. نوع گویش این زبان در هر سه کشور ویژگی‌هایی دارد که باید حفظ شود و در عین حال مورد استفادهٔ گویش‌وران کشورهای دیگر هم قرار گیرد. برای مثال در ایران به کسی که فوتبال بازی می‌کند، «فوتبالیست» می‌گویند که کلمه‌ای روسی است، ولی در تاجیکستان به آن شخص «فوتبال‌باز» می‌گویند که دیگر کلمه‌ای کاملاً بیگانه نیست و بهتر است در ایران هم از کلمهٔ «فوتبال‌باز» استفاده شود و هزاران مثال دیگر. در هر صورت اگر ارتباطات میان ما بیشتر شود، دیگر تفاوت‌های زبانی ما بیشتر نخواهد شد و به اعتلا و گسترش این زبان کمک خواهیم کرد. از اینکه مطالبم طولانی شد، معذرت می‌خواهم. با آرزوی موفقیت برای شما تاجیک‌های گرامی. 
[[Корбар:نگونبانگونی|نگونبانگونی]] 13:50، 21 феврали 2009 (UTC)

:::--[[Корбар:مهدی جمشیدی|مهدی جمشیدی]] 07:38، 10 Ноябр 2010 (UTC)
&lt;/div&gt;

== Калимаҳои арабӣ ==
Дустони арҷманд ва алоқадорони адабиёту фарҳанги форсу тоҷик. Ман Бобур Курбонов магистранти Донишгохи давлатии Самарқанд , зодаи ноҳияи Шаҳрисабзи Ҷумхурии Ӯзбекистон мебошам. Рисолаи ҳатмии ман &quot;Тағйироти маънавии калимаҳои арабй дар забони форсй&quot; мебошад. Ман аз шумо дустони ҳамзабон хоҳиш мекунам ки дар ин ҷода  агар метавонед ба ман кумак букунед. 
Ман хеле ҷустуҷу кардам вале натавонистам ки роҷеъ ба ин мавзӯъ аз викепедия чизе пайдо кунам. бовари дорам ки эътибор ба забон ва адабиёти тоҷикиву форс дар  Кишвари Бародарии Точикистон зиёд аст ва итминон ба он дорем ки мавзуъоте ки роҷеъ ба ин забон аст дар Точикистон зиёдтар тадқиқ гардидааст. 
Мо дар Узбекистон барои пайдо кардани материалҳои зарури зиёд азоб мекашем, зеро пайдо кардани маводи зарури оиди масъалаҳои  болои дар ин ҷо кори сангин аст.
Бори дигар салом ба ҳамаи алоқадорони фарҳангу маърифат.
Хоҳиш мекунам агар ба ман раҳм кардеду чизе барои кумак пайдо кардед ба телефуни +998937037301 занг бзанед. 
Бобур.

== Small request ==
Hello! I am a Polish wikipedian and I would like to ask you for writing a new article about former Polish President who won the Nobel Peace Prize in 1983 – '''Lech Wałęsa'''. I have looked for his article in your Wikipedia but without success. Polish Wikipedians will be grateful for your help. Thank you so much in advance! PS article in English you can find '''[[w:en:Lech Wałęsa|here]]'''. Best wishes from Poland, [[Корбар:Patrol110|Patrol110]] 19:48، 25 сентябри 2009 (UTC)

== [[User:YurikBot|YurikBot]] ==
Hi, I would like to get back the bot status. At this point I will start with running [[:en:user:Yurik/CaseCheckerBot|Cyrillic/Latin case checker bot]] that will fix any link or page title that has characters identical in both (like A,B,C,E,H,K,M,O,...). I wrote this bot over five years ago.
Why would you want to trust me? I wrote MediaWiki API, improved many bots (as part of pywikibot framework) including interwiki bot, have over 3 million bot edits across all languages.

Also, please create a page [[ВП:КЛ]] or similar. All changes by the bot will have this link in the comments to explain the change to the user. Expand below to the example text.
Thanks! --[[Ҡатнашыусы:Yurik|Yurik]] ([[Ҡатнашыусы менән һөйләшеү:Yurik|әңгәмә]]) 06:06, 14 декабрь 2012 (UTC)

&lt;div class=&quot;NavFrame collapsed&quot;&gt;
  &lt;div class=&quot;NavHead&quot;&gt;Example explanation page&lt;/div&gt;
  &lt;div class=&quot;NavContent&quot;&gt;
&lt;nowiki&gt;
'''Attention administrators'''

This page needs to be translated, and can be moved to any place you like, as long as there is a redirect to it. English text does not need to be here.

A casechecker bot verifies that all articles and links use one type of letters in each word - either Cyrillic or Latin characters. Whenever it finds an article with the mix, and the letters look identical (such as 'C', 'O', 'P', and many other), it renames the article, or changes the link, even if it does not exist (red link).

The bot puts '''&lt;nowiki&gt;[[ВП:КЛ]]&lt;/nowiki&gt;''' in the comments, followed by the changes made.

Examples in [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%92%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%B4/YurikBot RU Wiki], [http://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B5%D1%86%D1%96%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0:%D0%92%D0%BD%D0%B5%D1%81%D0%BE%D0%BA/YurikBot UK Wiki]

Also, there are two additional subpages - one for all errors bot finds, and one for all names that have been checked to be ok. See examples on the [[:ru:ВП:КЛ|Russian ВП:КЛ]]

Please contact me at [[:en:User:Yurik]] or [[:ru:User:Yurik]] if you have any questions or concerns.

&lt;nowiki&gt;
[[ru:ВП:КЛ]]
[[be-x-old:ВП:КЛ]]
[[bg:ВП:КЛ]]
[[cv:ВП:КЛ]]
[[os:ВП:КЛ]]
[[sh:ВП:КЛ]]
[[sr:ВП:КЛ]]
[[uk:ВП:КЛ]]
&lt;/nowiki&gt;
&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;

==Викимедиоӣ Форсӣ==
Дурӯд. Викимедиоӣ Форсӣ эҷод шуд, лутфан [[:m:Wikimedia Persian/tg]] ро бубинед. [[Корбар:درفش کاویانی|&lt;span style=&quot;color:Purple; text-shadow:grey 0.1em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;Дирафши Ковиёнӣ&lt;/span&gt;]] ([[Баҳси корбар:درفش کاویانی|Баҳс]]) 15:53، 26 сентябри 2013 (UTC)

[[de:Wikipedia:Fragen zur Wikipedia]]

==Help for translate==
Hello and sorry for writing in English. Can anyone help me translate a small article (2 paragraphs) from English to your language and create the article in your wiki? Please, fell free to answer in my talk page in your wiki anytime. Thanks! [[Корбар:Xaris333|Xaris333]] ([[Баҳси корбар:Xaris333|talk]]) 00:42، 13 Август 2014 (UTC)

== Monuments of Spain Challenge ==
Excuse me for not speaking Tadjik yet.

[[:es:Wikimedia España|Wikimedia España]] invites you to join the Monuments of Spain Challenge. And what’s that? It’s a contest. You have to edit, translate or expand articles about the Spanish monuments and you will be granted points. So you’re not just writing about wonderful buildings: you can get prizes!

The time of the contest will include all October and any information you may need is [https://meta.wikimedia.org/wiki/Monuments_of_Spain_Challenge/en right here].

Join in and good luck!

PS: We would be grateful if you could translate this note into Tadjik.

[[:es:Usuario:B25es|B25es]] on behalf of Wikimedia España.
== [[:en:Languages in censuses|Languages in censuses]] ==
Hello, Dear wikipedians. I invite you to edit and improve this article and to add information about your and other country.--[[Корбар:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Баҳси корбар:Kaiyr|talk]]) 13:39، 31 Октябр 2014 (UTC)
== Вики-сабантуй ==
Приглашаю всех в [[:wmru:Вики-Сабантуй 2015|вики-сабантуй]] который пройдет 24-26 апреля 2015 года в Уфе. Регистрация [[:wmru:Вики-Сабантуй 2015/Международная конференция/Участники|тут]]. Срок подачи заявок: до 31 марта 2015 года включительно. --[[Корбар:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Баҳси корбар:Kaiyr|talk]]) 17:16، 2 Декабри 2014 (UTC)

== Please join the 2nd edition of the VisualEditor Translathon ==

&lt;div class=&quot;mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
[[File:VisualEditor-logo-pacifico.svg|right|200px]]
Hello! 

I'm pleased to announce the 2nd edition of the '''VisualEditor Translathon'''.

It is a translation rally, focused on interface messages and help pages related to [[:mw:VisualEditor|VisualEditor]].
In order to participate, you need to '''[[:betawiki:Project:VisualEditor/2015_Translathon|sign up on the Translathon page]]''' on TranslateWiki.

The top 3 contributors will each win a Wikipedia t-shirt of their choice from [//store.wikimedia.org/ the Wikipedia store]&lt;ref&gt;You can choose between any short-sleeve shirt, or other items for the same value.&lt;/ref&gt;. 
Translations made between '''July 15th and July 19th''' ([//www.timeanddate.com/time/zones/cdt CDT time zone]) qualify&lt;ref&gt;This means both new translations, and updates for messages in the &quot;Outdated&quot; tab of the translation interface.&lt;/ref&gt;. 

If you are at [//wikimania2015.wikimedia.org/wiki/Wikimania Wikimania Mexico] this year,  you are also welcome to join a related sprint during the hackathon in '''Workplace 1 - Don Américo, Thursday 16 July at 4pm (CDT)''' at the conference venue, so you can meet other fellow translators and [//wikimania2015.wikimedia.org/wiki/Hackathon#Hackathon_Day_2 get support if you need some].

Interface messages have the priority. You will need to create an account at translatewiki.net in order to work on them, if you don't have one. ''It is recommended to create the account ASAP'', so that it can be confirmed in time.

You can also help translate documentation pages about VisualEditor on mediawiki.org. You can use your Wikipedia account to work there.

You will find instructions, links and other details [[:betawiki:Project:VisualEditor/2015_Translathon|on the Translathon page]].

Thanks for your attention, and happy translating! &lt;br&gt;
[[:mw:User:Elitre (WMF)|Elitre (WMF)]] 21:00، 13 Июл 2015 (UTC)

&lt;references /&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Elitre (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=VisualEditor/Newsletter/Phase_7_wikis&amp;oldid=12595794 --&gt;

== 40 ҳазор мақола!==
:{{Посух би|Ibrahim|AryanSogd|Шухрат Саъдиев|Сергап|Rasoolaeg66|VASHGIRD|}}
:дурӯд ба дӯстони гиромӣ. ҳамонтавр ки медонед, Википедиаи Тоҷикӣ 32,823 мақола дорад ва роҳи зиёде то расидан ба 40 ҳазор мақола надорем. агар ҳама бо ҳам кӯмак кунем ва барномаи замонбандӣ танзим кунем, митавонем то поёни соли 2015 милодӣ ба 40 ҳазор мақола барасем. яънӣ фақат бояд 7300 мақола басозем. ман қавл медаҳам ки мақолотӣ дар бораи Бахшҳо ва шаҳрҳои Эрон бисозам, вале ин кофӣ нест ва ҳмояти дигар корбаронро ниёз дорад то битавонем дар ҳамаи мавзӯъот мақола дошта бошем. лутфан ҳаркас ки мувофиқ аст, дар Инҷо назари худро эълом кунад.
:[[Саҳифаи Аслӣ]] Википедиаи Тоҷикиро бар асоси Википедиаи форсӣ тағйир додам ва зоҳири беҳтар гирифта аст, агар касе вақт дорад ки аз форсӣ ба тоҷикӣ тарҷума кунад, барои ман паём бигузорад то [[Саҳифаи Аслӣ]]ро бо кӯмаки ҳам беҳбӯд диҳем. бо ташаккур! [[Корбар:درفش کاویانی|&lt;span style=&quot;color:Purple; text-shadow:grey 0.1em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;Дирафши Ковиёнӣ&lt;/span&gt;]] ([[Баҳси корбар:درفش کاویانی|Баҳс]]) 22:39، 8 Август 2015 (UTC)
:: Салом дӯсти азиз! Ман тарафдори нақшаи пешниҳод кардаатон мебошам ва ҳаракат мекунам, ки ба воситаи [[user:AryanBot|AryanBot]] кӯмак расонам, то ки ин нақша ҷомаи амал пушад. Бо эҳтиром,--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;Aryan&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] 01:01، 9 Август 2015 (UTC)
:Салом дӯсти гиромӣ! Ба кушиши Шумо дар расидан ба шумораи 40 ҳазор мақола дар Википедиаи Тоҷикӣ ташаккур гуфта, инчунин саҳми худро мегузорам. Доир ба тағйир додани Саҳифаи Аслӣ низ кумак мерасонам.  

Муҳтарам Дирафши Ковиёнӣ, инчунин, аз Шумо хоҳиш мекунам, ки барои тағйир додани саҳифаи [[Портал:Тоҷикистон]] кушиш намоед, чунки он саҳифаи АСОСИЕСТ дар бораи Тоҷикистон. Мавзуоти порталро доимо бо иттилооти ҷолиб пурра намудан лозим аст.

: '''Таваҷҷӯҳ ба википедиячиён''': Барои баргардонидани хат нигаред; 1) &quot;ба роҳнамои баргардони матни форсӣ ба тоҷикӣ&quot; - http://persian-tajik.ir/Farsitotajik.aspx ва 2) &quot;Баргардони мутуни навишта шуда ба форсӣ-тоҷикӣ (сириллик) ба хати  форсӣ&quot; - http://persian-tajik.ir/default.aspx

Бо эҳтиром, --[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|talk]]) 07:26، 9 Август 2015 (UTC)
:сипос аз ҳамкории дӯстон. {{Посух би|AryanSogd}} ҷон ман маитавонам бароятон теъдодӣ файл фиристам ки бо AryanBot мақола басозед. агар касе вақт дорад лутфан номҳоӣ [[Корбар:درفش کاویانی/Baksh]] ро ба тоҷикӣ тарҷума кунад. [[Корбар:درفش کاویانی|&lt;span style=&quot;color:Purple; text-shadow:grey 0.1em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;Дирафши Ковиёнӣ&lt;/span&gt;]] ([[Баҳси корбар:درفش کاویانی|Баҳс]]) 21:06، 9 Август 2015 (UTC)


: Бо салом, бисёр оли аст ин тарҳ.ман би далил мушкилотам намитавонам хили ҳозир бошам аммо ҳар чанд кам талош микунам нақш кучакӣ дар ин тарҳ пишнаҳодӣ дошта бошам. бо эҳтиром--[[Корбар:Rasoolaeg66|Rasoolaeg66]] ([[Баҳси корбар:Rasoolaeg66|talk]]) 06:11، 10 Август 2015 (UTC)

дурӯд бар дӯстони азиз. бисёр олӣ аст, ман ҳам бароӣ расӣдани Википедиаи Тоҷикӣ ба 40 ҳазор мақола кӯшиш хоҳам кард. тидодӣ аз баргардон унвонҳо ба тоҷикӣро бар ӯҳда хоҳам гирифт. сипос аз Дирафши Ковиёнӣ азез ва дигар дӯстон,--[[Корбар:آرش|&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.3em 0.3em 0.1em;&quot;&gt;Ораш&lt;/span&gt;]] [[Баҳси корбар:آرش|&lt;span style=&quot;background:yellow; border: 1px solid #EBEBEB; padding: 2px; padding-left: 3px;&quot;&gt;ツ&lt;/span&gt;]]&amp;rlm;   13:58، 10 Август 2015 (UTC)

=== Беҳтар сохтани шаблонҳо ===
[[Корбар:درفش کاویانی|Дирафши Ковиёнӣ]]и гиромӣ, барои беҳбуд бахшидани шаблонҳои тоҷикӣ кумаки худро дареғ надоред, чун шаблонҳо дар сатҳи ниҳоят пасти дизайн қарор доранд. 

Авввалиндараҷа бояд мо шаблони '''Зиндагинома'''ро мукаммал намоем... Албатта барои расидан ба 40 000 мақола мо кушиш менамоем!
Бо эҳтиром, [[Корбар:VASHGIRD|Дустмурод Саид]] 06:49، 10 Август 2015 (UTC)

:{{ПБ|VASHGIRD}} [[Шаблон:Infobox person]] тақдем ба шумо! [[Корбар:درفش کاویانی|&lt;span style=&quot;color:Purple; text-shadow:grey 0.1em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;Дирафши Ковиёнӣ&lt;/span&gt;]] ([[Баҳси корбар:درفش کاویانی|Баҳс]]) 15:31، 10 Август 2015 (UTC)

== дастрасӣ воридкунанда==
:{{Посух би|Ibrahim|AryanSogd|Шухрат Саъдиев|Сергап|Rasoolaeg66|VASHGIRD|آرش}}
:дурӯд ба дӯстони гиромӣ. бароӣ эҷоди шаблонҳоӣ муҳим ва корбурдӣ, ниёз аст то ин шаблонҳоро аз Википедиаҳоӣ дигар дарёфти кунем (Export) ва дар Википедиаи Тоҷикӣ Import кунеми. барои ин кор бояд дастрасӣ тозҳои дошта бошам ки ниёз ба раъии мувофиқи шумо дорад. ин дастрасӣ муваққат аст ва пас аз анҷоми кор онро пас хоҳам дод. лутфан бо навиштани '''мувофиқ''' аз ин дархост ҳмоят кунйд. сипос [[Корбар:درفش کاویانی|&lt;span style=&quot;color:Purple; text-shadow:grey 0.1em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;Дирафши Ковиёнӣ&lt;/span&gt;]] ([[Баҳси корбар:درفش کاویانی|Баҳс]]) 13:04، 11 Август 2015 (UTC)
*{{support}}  бисёри лозим ва зарурӣ аст .--[[Корбар:آرش|&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.3em 0.3em 0.1em;&quot;&gt;Ораш&lt;/span&gt;]] [[Баҳси корбар:آرش|&lt;span style=&quot;background:yellow; border: 1px solid #EBEBEB; padding: 2px; padding-left: 3px;&quot;&gt;ツ&lt;/span&gt;]]&amp;rlm;   14:52، 11 Август 2015 (UTC)

* {{мувофиқ}} '''ҳастам''' --[[Корбар:Rasoolaeg66|Rasoolaeg66]] ([[Баҳси корбар:Rasoolaeg66|talk]]) 14:59، 11 Август 2015 (UTC)
* {{мувофиқ}}, чун ба манфиати Википедиа аст. Бо эҳтиром,--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;Aryan&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] 16:00، 11 Август 2015 (UTC)
* {{мувофиқ}} '''ҳастам''' Бо эҳтиром,--[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|talk]]) 17:15، 11 Август 2015 (UTC)
* {{мувофиқ}} --[[Корбар:Ibrahim|ibrahim]] ([[Баҳси корбар:Ibrahim|talk]]) 13:39، 16 Сентябр 2015 (UTC)
:дурӯд! бо истифода аз дастрасӣ воридкунанда теъдоди 10,641 шаблонро эҷод кардам. лутфан дар тарҷумаи онҳо ҳамкорӣ кунйд. [[Корбар:درفش کاویانی|&lt;span style=&quot;color:Purple; text-shadow:grey 0.1em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;Дирафши Ковиёнӣ&lt;/span&gt;]] ([[Баҳси корбар:درفش کاویانی|Баҳс]]) 17:07، 17 Август 2015 (UTC)
* {{мувофиқ}} Албатта. [[Корбар:Hamid Hassani|Hamid Hassani]] ([[Баҳси корбар:Hamid Hassani|talk]]) 18:01، 5 Март 2016 (UTC)

== Иваз намудани номи акс==
Аз мудирон хоҳиш. Номгузории акси номбурдаро тағйир диҳед. Асос: айнан чунин номгузории акс File:Dilshod Nazarov.jpg дар Commons гузошта шудааст ва имконият намедиҳад, ки аксе, ки [[Дилшод Назаров]]ро дар меҳмонии малика Британияи Кабир аст, дар саҳифааш ҷойгир намоям.--[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|talk]]) 09:46، 30 Август 2015 (UTC)
:Салом устод. Файли гуфтаатонро дар инҷо нишон диҳед, то ки муқоиса кунам. Бо эҳтиром,--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;Aryan&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] 09:44، 3 Сентябр 2015 (UTC)
:: Акс дар Commons [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?search=Dilshod+Nazarov.jpg&amp;title=Special%3ASearch&amp;fulltext=1 Dilshod Nazarov] дар Википедиаи тоҷикӣ низ айнан бо ҳамин ном File:Dilshod Nazarov.jpg омадааст ва барои иваз намудан ба акси Commons монеъ мерасонад. Бинобар ин номи нусхаи акси WK tg иваз намудан лозим аст.--[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|talk]]) 13:50، 3 Сентябр 2015 (UTC)
::::{{Иҷро шуд}}. Бо эҳтиром,--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;Aryan&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] 10:21، 4 Сентябр 2015 (UTC)

== Ба таваҷҷуҳи мудирон ==
Корбари гумном 83.170.101.179 рӯзи 15 октябр боз  ба вайронкории мақолаҳои Википедиаи тоҷикӣ даст дароз кардааст (ин амал бори аввал нест). Назоратро нисбати вайронкорӣ дар Википедиаи тоҷикӣ ҷиддитар дар зери назорат гиред ва IP 83.170.101.179 манъ кунед. Бо эҳтиром --[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|talk]]) 16:08، 15 Октябр 2015 (UTC)
== Ба таваҷҷуҳи корбарон ==
Ниҳоят [[17 декабр]]и [[соли 2015]] шумораи мақолаҳои [[Википедиаи Тоҷикӣ]] аз 40 000 мақола зиёд шуд.

Tajik Wikipedia at a glance January 2016 - Википедиаи тоҷик дар як нигоҳ [http://stats.wikimedia.org/EN/SummaryTG.htm]
# Саҳифа дида шуд дар як моҳ - 250,859   
# Шумораи мақолаҳо - зиёда аз 40,461 +32%  
# Муҳаррирони фаъол - 11
# Муҳаррирони хеле фаъол - 3
Аз рӯи шумораи мақолаҳо [[Википедиаи Тоҷикӣ]] '''дар ҷойи 84-ӯм''' қарор гирифтааст. 

Ба ҳамаи корбарони саҳмгузошта Ташаккур! Бо сипос --[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|talk]]) 03:03، 12 Март 2016 (UTC)

== Амал ==
Hi, sorry for using English language. I saw the page [[Амал]], which is connected on Wikidata to [[:d:Q1204878|disambiguation pages]], but it is not a disambiguation page. With Google translate I can understand that it's something in the juridical field, isn't it? Could you please find the proper page to connect it to? Thank you :-) --[[Корбар:Superchilum|Superchilum]] ([[Баҳси корбар:Superchilum|talk]]) 09:17، 16 Март 2016 (UTC)
:Hi. Removed, but the article says that this word has not only a legal concept. Thank,--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;AryanSogd&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] [[Баҳси корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;blue&quot;&gt;&lt;sup&gt;(t)&lt;/sup&gt;&lt;/font&gt;]] 11:08، 16 Март 2016 (UTC)

== [[Википедиа:Овоздиҳӣ/Дастури интихоботи мудирон ва девонсолорон]] ==
Лутфан, бо ин [[Википедиа:Дастури интихоботи мудирон ва девонсолорон|лоиҳаи дастурамал]] шинос шуда дар қабул кардан, ки аз 10 то 17 апрели соли 2016 дар [[Википедиа:Овоздиҳӣ/Дастури интихоботи мудирон ва девонсолорон|инҷо]] мегузарад, ширкат варзида, дар зерсаҳифаи интихобкарда (тарафдор, муқобил ва ё худдорӣ) шарҳ диҳед. Агар ягон камбудӣ пайдо кардед, аз пешниҳоди ислоҳи онҳо дар овоздиҳӣ шарм накунед.--[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|talk]]) 18:38، 11 Апрел 2016 (UTC)
== FlaggedRevs ==
I suggest posting a Phabricator task for enabling Flagged revisions, on the analogy of the one in the Russian Wikipedia. --[[Вижа:Contributions/188.32.104.152|188.32.104.152]] 05:08، 2 май 2016 (UTC)
* {{Тарафдор}} Ман розиам. [[Корбар:Сергап|Сергап]] ([[Баҳси корбар:Сергап|talk]]) 06:08، 2 май 2016 (UTC)
{{Шарҳ}} Discussion moved to the page [[Википедиа:Қаҳвахона/Фанноварӣ#FlaggedRevs|Wikipedia:Forum (technical)]]. Бо эҳтиром,--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;AryanSogd&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] [[Баҳси корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;blue&quot;&gt;&lt;sup&gt;(t)&lt;/sup&gt;&lt;/font&gt;]] 10:43، 2 май 2016 (UTC)

== JavaScript ==

&lt;div class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Hi. I can see that this project has old JavaScript that needs to be updated. I would happily make the required updates myself, but I would have to – at least temporarily – become an admin here to do that (because the relevant pages are in the MediaWiki namespace). I have already made these updates on a number of other projects, so it would be very easy for me to do this. If no one does anything, some JavaScript-related tools will break later this year. If you want me to make these updates, you can grant me admin rights and I will make the updates as soon as I can. [[Корбар:Nirmos|Nirmos]] ([[Баҳси корбар:Nirmos|talk]]) 21:09، 8 Июн 2016 (UTC)&lt;/div&gt;
:Hi. Temporary access can be given only stewards &lt;u&gt;'''[[:m:Steward requests/Permissions#Administrator access|here]]'''&lt;/u&gt;. For continuous access, you must go through the standard procedure of voting &lt;u&gt;'''[[Википедиа:Дархост ба унвони мудир#Талабот барои гирифтани унвони мудир|here]]'''&lt;/u&gt;. I understand that without administrator status, you can not edit MediaWiki namespace, but you have to understand me, a large number of administrators in a small project, It looks at least ridiculous. It will be ideal if you go to the stewards on the page &lt;u&gt;'''[[:m:Steward requests/Global permissions#Requests for global sysop permissions|here]]'''&lt;/u&gt; because it is important for all language projects that use «JavaScript». I think the stewards are understanding and I am ready to support you. If they are denied access to the global, then please apply here and if no one will mind I provide permanent access administrator. Thank you!--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;AryanSogd&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] [[Баҳси корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;blue&quot;&gt;&lt;sup&gt;(t)&lt;/sup&gt;&lt;/font&gt;]] 12:18، 9 Июн 2016 (UTC)

==Wikipedia to the Moon working phase==

Dear Tajik Wikipedia language community,

First of all, I am sorry to write this in English. 

You may already have heard about [[:meta:Wikipdia_to_the_Moon|Wikipedia to the Moon]]: A team of scientists called the “PT Scientists” are going to send a space craft to the moon in 2017 and they want to take Wikipedia along with them. Because Wikipedia is so big, we cannot send all of it to the moon. That is why the international Wikipedia-community has voted to send all “Featured Articles and Featured Lists“ from all languages in Wikipedia.

[[:en:Wikipedia:Featured_articles|“Featured Articles“]] is a category in many language versions of Wikipedia that collects the very best articles in that language. Your community does not currently have a „Featured Articles“ category. Ideally, we want to take every language on Wikipedia to the moon and we also want to take the best articles in your language. That is why we would like ''you'' to tell us what the very best articles in your language are.

There are two ways you could do this:

:1) You could introduce the categories “Featured Article” and “Featured List” in your language version of Wikipedia and vote for the best articles and put them in the category. We will take every article that is tagged as a “Featured Article” or a “Featured List” to the moon

:2) You could vote for the best articles in your language version of Wikipedia and put them all on one a new Wikipedia page. If you let us know where we can find that list [[:meta:Wikipedia_to_the_Moon/Working|here]], we will also take the articles to the moon.

The deadline for Wikipedia to the Moon is 31 October 2016. After that date, we will put all the Featured Articles and Lists onto a special disc and give it to the “PT Scientists.” They will take the Wikipedia articles into space next year.

--[[Корбар:Denis Schroeder (WMDE)|Denis Schroeder (WMDE)]] ([[Баҳси корбар:Denis Schroeder (WMDE)|talk]]) 15:28، 17 Август 2016 (UTC)
Уважаемый язык таджикской общины Википедия,
== Тарҷума ба забони русӣ ==
Прежде всего, я извиняюсь, чтобы написать это на английском языке.

Возможно, вы уже слышали о Википедии на Луну: Команда ученых называют &quot;PT&quot; Ученые собираются отправить космический корабль на Луну в 2017 году, и они хотят взять Википедию вместе с ними. Поскольку Википедия является настолько большим, что мы не можем послать все это на Луну. Именно поэтому международное сообщество Википедии проголосовал отправить все &quot;Избранные статьи и Рекомендуемые списки&quot; из всех языков в Википедии.

&quot;Избранные статьи&quot; является категорией во многих языковых версиях Википедии, которая собирает самые лучшие статьи на этом языке. Ваше сообщество в настоящее время не имеют категорию &quot;Избранные статьи&quot;. В идеале, мы хотим, чтобы каждый язык в Википедии на Луну, и мы также хотим взять лучшие статьи на вашем языке. Именно поэтому мы хотели бы, чтобы вы рассказали нам, что самые лучшие статьи на ваш язык.

Есть два способа, которыми Вы могли бы сделать это:

1) Вы можете ввести категории &quot;Избранные статьи&quot; и &quot;Рекомендованный список&quot; в вашей языковой версии Википедии и проголосовать за лучшие статьи и поместить их в категорию. Мы будем принимать каждую статью, которая помечена как &quot;Избранные статьи&quot; или &quot;Рекомендованный список&quot; на Луну
2) Вы можете проголосовать за лучшие статьи в вашей языковой версии Википедии и поместить их всех на одну новую страницу Википедии. Если вы дайте нам знать, где мы можем найти этот список здесь, мы также будем принимать статьи на Луну.
Крайний срок для Википедии на Луну 31 октября 2016 г. После этой даты, мы приложим все Избранные статьи и списки на специальный диск и передать его на «РТ-ученых.&quot; Они будут принимать статьи Википедии в космос в следующем году

== Википедиа:Овоздиҳӣ/барои дастрасии унвони '''бот''' ==

Ба аҳли ҷомеъаи Википедиачиён [[Корбар:VASHGIRD|Дустмурод Саид]] барои дастрасии [[Корбар:TajBot]] дархост ба унвони '''бот''' додааст ва ман аз шумо хоҳиш дорам, ки дар [[Википедиа:Ботҳо#.D0.9A.D0.BE.D1.80.D0.B1.D0.B0.D1.80:TajBot|'''инҷо''']] тарафдор ва ё муқобил буданатонро баён мекардед. Бо эҳтиром,--[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|talk]]) 16:56، 16 Декабри 2016 (UTC)

== Не соответствие правилам ==
К сведению википедистов таджикской википедии, хочу напомнить (после чтения некоторых из статей), что публикации участников тадж. ВП таких как: [[Корбар:Абдулло-Довуд]], [[Корбар:Jaloliddin Madaminov]],[[Корбар:Munirjohn]],[[Корбар:Фарогат Искандарова]], у которых большое количество статей по сравнению с другими участниками, они во-многом, не соответствуют целям электронной энциклопедии. В-первых, автры статей не раскрывают значение темы публикаци, они имеют всего 1 печатный источник (на тадж.яз), или незавершённый перевод из русской википедии. Во-вторых, грешат краткостью изложения, как обыкновенный печатный словарь (хотя для этой цели существует другой проект &quot;Викисловарь&quot; (посмотреть)). В-третьих, они по своему содержанию (из-за недоработок по теме изложения на таджикском языке) не отвечают целям Википедии.

Видимо такие участники ВП, стремятся увеличивать только количество своих статей, которое снижает смысл и значение Википедии - электронной свободной ЭНЦИКЛОПЕДИИ. Краткое содержание терминов и слов имеется в различных словарях и сайтах. Не надо повторять известные материалы  и преподносить их краткое содержание таджикским читателям Википедии,а примеров для написания добротных статей достаточно, посмотрите русскоязычную ВП и др языки. С уважением --[[Корбар:RusianTg|RusianTg]] ([[Баҳси корбар:RusianTg|talk]]) 09:32، 8 январи 2017 (UTC)

:Благодарю за содержательное замечание. Пришло уведомление о благодарности от одного из выше перечисленных Вами участников, за созданный мною некогда шаблона и решил зайти. Хотелось бы отметить, что участники, которых Вы перечислили, являются новичками, да и подсказывать им некому, а посему и судить их строго не следует. Судя по комментарию, в правилах человек Вы сведущий, и было бы здорово, если Вы личным примером показали, как создавать добротные статьи. Ничего личного... С уважением,--[[Корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;#olive&quot; face=&quot;Monotype Corsiva&quot;&gt;&lt;big&gt;AryanSogd&lt;/big&gt;&lt;/font&gt;]] [[Баҳси корбар:AryanSogd|&lt;font color=&quot;blue&quot;&gt;&lt;sup&gt;(t)&lt;/sup&gt;&lt;/font&gt;]] 16:55، 8 январи 2017 (UTC)

== presenting the project Wikipedia Cultural Diversity Observatory and asking for a vounteer in Tajik Wikipedia ==

Hello everyone,
My name is Marc Miquel and I am a researcher from Barcelona (Universitat Pompeu Fabra). While I was doing my PhD I studied whether an identity-based motivation could be important for editor participation and I analyzed content representing the editors' cultural context in 40 Wikipedia language editions. Few months later, I propose creating the '''Wikipedia Cultural Diversity Observatory''' in order to raise awareness on Wikipedia’s current state of cultural diversity, providing datasets, visualizations and statistics, and pointing out solutions to improve intercultural coverage. 

I am presenting this project to a grant and I expect that the site becomes a useful tool to help communities create more multicultural encyclopaedias and bridge the content culture gap that exists across language editions (one particular type of systemic bias). For instance, this would help spreading cultural content local to Tajik Wikipedia into the rest of Wikipedia language editions, and viceversa, make Tajik Wikipedia much more multicultural.
Here is the link of the project proposal:
https://meta.wikimedia.org/wiki/Grants:Project/Wikipedia_Cultural_Diversity_Observatory_(WCDO)

I am searching for a volunteer in each language community: I still need one for the Tajik Wikipedia. If you feel like it, you can contact me at: marcmiquel *at* gmail.com I need a contact in your every community who can (1) check the quality of the cultural context article list I generate to be imported-exported to other language editions, (2) test the interface/data visualizations in their language, and (3) communicate the existance of the tool/site when ready to the language community and especially to those editors involved in projects which could use it or be aligned with it. Communicating it might not be a lot of work, but it will surely have a greater impact if done in native language! :). '''If you like the project, I'd ask you to endorse it in the page I provided.''' In any case, I will appreciate any feedback, comments,... Thanks in advance for your time! Best regards, --[[Корбар:Marcmiquel|Marcmiquel]] ([[Баҳси корбар:Marcmiquel|talk]]) 14:32، 10 октябри 2017 (UTC) Universitat Pompeu Fabra, Barcelona

== Новые требования к лексике и орфографии 2009 года? ==
В свете той новости про Комитет по языку Таджикистана:&lt;br
&gt;{{cite web
 |url         = http://news.tj/ru/news/tajikistan/society/20171004/komitet-po-yaziku-tadzhikistana-viyavil-oshibki-v-vikipedii-na-tadzhikskom-yazike-i-razozlilsya
 |title       = Комитет по языку Таджикистана выявил ошибки в Википедии на таджикском языке. И разозлился
 |date        = 2017-10-04
 |website     = ASIA-Plus
 |archiveurl  = https://web.archive.org/web/20171004142419/http://news.tj/ru/news/tajikistan/society/20171004/komitet-po-yaziku-tadzhikistana-viyavil-oshibki-v-vikipedii-na-tadzhikskom-yazike-i-razozlilsya
 |archivedate = 2017-10-04
}}&lt;br
&gt;— не мог бы кто внятно объяснить, в чём чуть претензий к написанию Мӯҳтаво, Саҳифаи аслӣ, Кумаки молӣ? С &lt;s&gt;Книгой знаний&lt;/s&gt; донишнома вместо энсиклопедия понятно (&quot;родное&quot; вместо &quot;чуждого&quot;), а вот с орфографией нет. Те новые требования 2009(?) где-то опубликованы?&lt;br&gt;
Вопрос не для выполнения требований Комитета (которые Русскую Википедию не касаются), но для уточнения и улучшения связанных статей (например, [[:ru:Таджикская письменность]]). --[[Корбар:Neolexx|Neolexx]] ([[Баҳси корбар:Neolexx|talk]]) 12:25، 11 октябри 2017 (UTC)

== Galicia 15 - 15 Challenge ==
&lt;center&gt;[[File:Mapa de Galiza con bandeira.svg|100px]]&lt;/center&gt;
'''[[:w:en:Wikipedia:Galicia 15 - 15 Challenge|Wikipedia:Galicia 15 - 15 Challenge]]''' is a public writing competition which will improve improve and translate this list of 15 really important articles into as many languages as possible. Everybody can help in any language to collaborate on writing and/or translating articles related to Galicia. To participate you just need to sign up [[:en:Wikipedia:Galicia 15 - 15 Challenge/Participants|here]]. Thank you very much.--[[Корбар:Breogan2008|Breogan2008]] ([[Баҳси корбар:Breogan2008|talk]]) 14:40، 12 марти 2018 (UTC)

== Proposal to close Tajik Wikibooks ==
There is now a proposal for the closure of Tajik Wikibooks, see [[meta:Proposals for closing projects/Closure of Tajik Wikibooks]]. --[[Корбар:Agusbou2015|Agusbou2015]] ([[Баҳси корбар:Agusbou2015|talk]]) 23:52, 27 Декабри 2018 (UTC)

== Шафтолу = peach? ==
Hello, sorry to write into English. I would like to be sure that [[шафтолу]] can be linked to [[w:en:Peach (fruit)]] on Wikidata. Could you confirm that &quot;шафтолу&quot; means &quot;peach&quot;, the fruit? [[Корбар:Pamputt|Pamputt]] ([[Баҳси корбар:Pamputt|баҳс]]) 10:04, 7 марти 2020 (UTC)

: {{re|Pamputt}} Yes, of course. There are a lot of pages without interwiki in tg-wiki. --[[Корбар:Сергап|Сергап]] ([[Баҳси корбар:Сергап|баҳс]]) 15:02, 7 марти 2020 (UTC)
::Thanks for the reply. I merged both items on Wikidata. [[Корбар:Pamputt|Pamputt]] ([[Баҳси корбар:Pamputt|баҳс]]) 15:09, 7 марти 2020 (UTC)
== [[:ru:Список_послов_в_Казахстане#Таджикистан]] ==

Прошу помочь с дополнением списка.--[[Корбар:Kaiyr|Kaiyr]] ([[Баҳси корбар:Kaiyr|баҳс]]) 09:34, 25 июни 2020 (UTC)

== Content Translation by default ==

{|
| scope=&quot;col&quot; width=&quot;50%&quot; style=&quot;border-right: solid 1px black;&quot; | Hi!
| scope=&quot;col&quot; width=&quot;50%&quot; | Здравствуйте!
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
| style=&quot;border-right: solid 1px black;&quot; | [[:mw:Content translation|Content translation]] has been successful in supporting the translation process on many Wikipedia communities, and we want to help additional wikis with potential to grow using translation as part of [[:mw:Content translation/Boost|a new initiative]]. || Расширение [[:mw:Content Translation|Перевод содержания]] (Content Translation) успешно поддерживает процесс перевода во многих сообществах Википедии, и в рамках [[:mw:Content translation/Boost|новой инициативы]] мы хотим помочь дополнительным вики-сайтам, у которых есть потенциал роста с использованием перевода.
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
| style=&quot;border-right: solid 1px black;&quot; | Content translation facilitates the creation of Wikipedia articles by translating content from other languages. It has been used already to create more than half a million articles. In addition, the tool provides [[:mw:Help:Content translation/Translating/Translation quality|mechanisms to encourage the creation of good quality content]], preventing the publication of lightly edited machine translations. In general, our analysis shows that the translations produced are [[:mw:Content_translation/Deletion_statistics_comparison|less likely to be deleted than the articles started from scratch]]. || Расширение Перевод содержания облегчает создание статей Википедии путём перевода статей с других языков. Оно уже было использовано для создания более полумиллиона статей на всех языках. Кроме того, инструмент предоставляет [[:mw:Help:Content translation/Translating/Translation quality| механизмы поощрения создания высококачественного содержания]], предотвращая публикацию лишь слегка отредактированных машинных переводов. В целом, наш анализ показывает, что [[:mw:Content_translation/Deletion_statistics_comparison|менее вероятно, что переводы будут удалены, чем статьи начатые с нуля]].
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
| style=&quot;border-right: solid 1px black;&quot; | Tajik Wikipedia editors have used Content translation to create [[Special:CXStats|more than 1500 articles]]. Given the size of the editing community, we think that there is potential to use translation to create more articles, expand existing ones, and attract new editors that learn how to make productive edits. Translation can help the community to reduce the language gap with other languages and grow the number of editors in a sustainable way. In order to achieve this goal, we want to collaborate with you to make Content translation more visible in the Tajik Wikipedia and support new ways to translate. || Участники Таджикской Википедии использовали Перевод содержания для создания [[Special:CXStats|более 1500 статей]]. Учитывая размер сообщества редакторов, мы считаем, что есть потенциал для использования перевода, чтобы создать ещё больше статей и расширить существующие, и привлечь новых редакторов, которые будут учиться, как сделать продуктивные изменения. Перевод может помочь сообществу сократить разрыв языка с другими языками и устойчиво увеличить число редакторов. Для достижения этой цели, мы хотим сотрудничать с вами, чтобы сделать Перевод содержания заметнее в Таджикской Википедии и поддержать новые способы переводить.
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
| style=&quot;border-right: solid 1px black;&quot; | As a first step, during the next weeks we plan to enable Content translation by default on the Tajik Wikipedia. That will make it easy for users to discover the tool [[:mw:Help:Content_translation/Starting|through several entry points]]. However, users not interested in translation will still be able to disable it from their preferences. || В качестве первого шага, в течение следующих недель мы планируем включить Перевод содержания по умолчанию в Таджикской Википедии. Это поможет пользователям открыть инструмент [[:mw:Help:Content_translation/Starting|через несколько точек входа]]. Тем не менее, пользователи, не заинтересованные в переводе, по-прежнему будут иметь возможность отключить его в своих настройках.
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
| style=&quot;border-right: solid 1px black;&quot; | Please feel free to share any comment in this conversation thread. || Пожалуйста, не стесняйтесь делиться какими-либо комментариями в этом обсуждении.
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
| style=&quot;border-right: solid 1px black;&quot; | Thanks! || Спасибо!
|}

--[[Корбар:Aaharoni-WMF|Амир Э. Аҳарони (WMF)]] ([[Баҳси корбар:Aaharoni-WMF|баҳс]]) 11:12, 8 Декабри 2020 (UTC)

== Фармоиши ном ==

Чи гуна дар Википедияи ва донишномаҳои дигари Тоҷикӣ рост аст? '''Ном, насаб''' ё '''Насаб, ном'''? Масалан, '''Зинаида Николаевна Гиппиус''' ё '''Гиппиус, Зинаида Николаевна'''?
То есть, какой порядок имени и фамилии правильный? Прошу извинить за мой таджикский!— Виктор
: Салом! Дар Википедияи Тоҷикӣ аввал '''Ном''' баъд '''Насаб''' навишта мешавад, барои мисол: '''Зинаида Гиппиус''' ва ин шакл '''[[Гиппиус, Зинаида Николаевна]]''' бошад равона мешавад ба '''[[Зинаида Гиппиус]]''' --[[Корбар:VASHGIRD|Дӯстмурод Саид]] ([[Баҳси корбар:VASHGIRD|баҳс]]) 18:58, 16 феврали 2021 (UTC)

== Proposal: Set two-letter project shortcuts as alias to project namespace globally ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
{{int:please-translate}}

Hello everyone,

I apologize for posting in English. I would like to inform everyone that I created a new global request for comment (GRFC) at Meta Wiki, which may affect your project: [[:m:Requests for comment/Set short project namespace aliases by default globally]].

In this GRFC, I propose that two-project shortcuts for project names will become a default alias for the project namespace. For instance, on all Wikipedias, WP will be an alias to the Wikipedia: namespace (and similar for other projects). Full list is available in the GRFC.

This is already the case for Wikivoyages, and many individual projects asked for this alias to be implemented. I believe this makes it easier to access the materials in the project namespace, as well as creating shortcuts like &lt;tt&gt;WP:NPOV&lt;/tt&gt;, as well as helps new projects to use this feature, without having to figure out how to request site configuration changes first.

As far as I can see, {{SITENAME}} currently does not have such an alias set. This means that such an alias will be set for you, if the GRFC is accepted by the global community.

I would like to ask all community members to participate in the request for comment at Meta-Wiki, see [[:m:Requests for comment/Set short project namespace aliases by default globally]].

Please feel free to [[:m:User talk:Martin Urbanec|ask me]] if you have any questions about this proposal.

Best regards,&lt;br /&gt;
--[[:m:User:Martin Urbanec|Martin Urbanec]] ([[:m:User talk:Martin Urbanec|talk]]) 14:13, 18 феврали 2021 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Martin Urbanec@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Martin_Urbanec/MassMessage&amp;oldid=21125035 --&gt;

== УКП - Обзор проекта руководства по обеспечению правоприменения ==

Привет,

[[:m:Universal Code of Conduct/Drafting committee#Phase 2|Редакционный Комитет 2-го этапа Универсального Кодекса Поведения]] хочет получить мнения [[:m:Universal Code of Conduct/Enforcement draft guidelines review/ru|по проекту руководства по обеспечения правоприменения]] [[:m:Universal Code of Conduct|Универсального Кодекса Поведения]] (УКП). Период обзора начнется 17 августа 2021 года.

Сообщество и сотрудники Фонда сотрудничали в разработке проекта этого руководства на основе [[:m:Universal Code of Conduct/Discussions|консультаций, обсуждений и исследований]]. Это руководство не является окончательным, но вы можете помочь продвинуть его вперед. Предоставьте отзывы и комментарии по руководству до 17 октября 2021 года. Комитет будет пересматривать руководство на основе вклада от сообщества.

Каждый может поделиться комментариями на разных местах. Посредники приветствуют комментарии на любом языке [[:m:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement draft guidelines review|на странице обсуждения проекта]] или по электронной почте. Комментариями также можете поделиться на страницах обсуждений переводов, в ходе локальных дискуссий или во время круглых столов и во время встреч.

Запланированы прямые обсуждения проекта руководтсва по обеспечения правоприменения УКП:

* [[:m:Universal Code of Conduct/2021 consultations/Roundtable discussions#Conversation hours|Во время встреч]] - 24 августа, 31 августа, 7 сентября @ 03:00 UTC &amp; 14:00 UTC
* [[:m:Universal Code of Conduct/2021 consultations/Roundtable discussions|Во время круглых столов]] - 18 сентября @ 03:00 UTC &amp; 15:00 UTC

Группа посредников, поддерживающая этот период обзора руководства, надеется охватить больше сообществ. Важно иметь общее понимание ситуации. Если вы не можете найти встречу в вашем сообществе, пожалуйста, организуйте обсуждение сами. Посредники могут помочь вам в организации встречи.

Все обсуждения будут обобщаться и будут представлены редакционному комитету, каждые две недели. Сводки будут опубликованы [[:m:Universal Code of Conduct/Drafting committee/Digests|здесь]].

Пожалуйста, дайте мне знать, если у вас возникнут какие-либо вопросы. --[[Корбар:Mehman (WMF)|Mehman (WMF)]] ([[Баҳси корбар:Mehman (WMF)|баҳс]]) 19:07, 25 августи 2021 (UTC)

== Голосование на выборах Совета Попечителей 2021 года началось ==

[[:m:Wikimedia Foundation elections/2021/Voting/ru|Голосование на выборах Совета Попечителей 2021 года началось]]. Кандидатам от сообществ было предложено представить свою кандидатуру. После трехнедельного приема заявок от кандидатов, на выборах 2021 года [[:m:Wikimedia Foundation elections/2021/Candidates#Candidate%20Table|участвуют 19 кандидатов]].

[[:m:Wikimedia Foundation Board of Trustees|Совет Попечителей Фонда Викимедиа]] осуществляет надзор за работой Фонда Викимедиа. Совет хочет повысить свою компетентность и разнообразие, как команды. Они поделились [[:m:Wikimedia Foundation elections/2021/Candidates#Skills|теми областями]], которых им в настоящее время не хватает, и надеются найти их у новых попечителей.

Движение Викимедиа имеет возможность проголосовать за попечителей от сообществ и организаций Викимедиа. Проголосовав, вы поможете определить тех лиц, которые обладают теми качествами, которые необходимы для наилучшего удовлетворения потребностей всего движения в течение следующих нескольких лет. Ожидается, что Совет выберет четырех кандидатов, которые набрали больше всего голов в качестве попечителей. Срок начнется в сентябре этого года и продлится три года. Узнайте больше о Совете Попечителей с помощью [[Commons:File:Wikimedia_Foundation_Board_of_Trustees.webm|этого видео]].

Голосуйте с сегодняшнего дня до 31 августа.

Ниже приведена некоторая полезная информация о выборах.

;Узнайте больше о кандидатах
Кандидаты со всего движения представили [[:m:Wikimedia Foundation elections/2021#Candidate%20Table|свои кандидатуры]]. Узнайте о каждом кандидате, чтобы проголосовать зная их. Сообщество задало [[:m:Wikimedia Foundation elections/2021/Candidates/CandidateQ&amp;A|кандидатам вопросы]], на которые они должны были ответить во время предвыборной кампании. Кандидаты ответили на список вопросов сообщества, собранных [[:m:Wikimedia Foundation elections committee|Избирательной Комиссией]] на Мета-Вики.

;Голосуй
Процесс голосования на выборах в Совет Попечителей 2021 года начнется 18 августа и завершится 31 августа 2021 года. Избирательный Комиссия выбрала для голосования систему [[:ru:Система единого передаваемого голоса|единого передаваемого голоса]]. Узнайте больше о [[:m:Wikimedia Foundation elections/2021/Voting#Voting_eligibility|требованиях для голосования]], о том, [[:m:Wikimedia Foundation elections/2021/Voting|как голосовать]] и ознакомьтесь с [[:m:Wikimedia Foundation elections/2021/Voting#Voting_FAQ|ЧаВо]].

Пожалуйста, помогите нам в выборе тех людей, которые наилучшим образом соответствуют потребностям всего движения в настоящее время.

Всего наилучшего,

Избирательная Комиссия. --[[Корбар:Mehman (WMF)|Mehman (WMF)]] ([[Баҳси корбар:Mehman (WMF)|баҳс]]) 19:08, 25 августи 2021 (UTC)

== Узнайте, как гранты на реализацию Стратегии движения могут поддержать ваши планы по Стратегии движения ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot;/&gt;Гранты по реализации Стратегии движения предоставляют более 2 000 долларов США на осуществление планов Стратегии движения. Узнайте больше о [[:m:Special:MyLanguage/Grants:MSIG/About|грантах на реализацию Стратегии движения, критериях и способах подачи заявок]].&lt;section end=&quot;annoumcent-content&quot;/&gt;

С уважением, [[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 12:54, 4 ноябри 2021 (UTC)

== Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections == 

:''You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback:2022 Board of Trustees election/Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback:2022 Board of Trustees election/Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

The Board of Trustees is preparing a call for feedback about the upcoming Board Elections, from January 7 - February 10, 2022. 
While details will be finalized the week before the call, we have confirmed at least two questions that will be asked during this call for feedback: 

* What is the best way to ensure fair representation of emerging communities among the Board? 
* What involvement should candidates have during the election? 

While additional questions may be added, the Movement Strategy and Governance team wants to provide time for community members and affiliates to consider and prepare ideas on the confirmed questions before the call opens. We apologize for not having a complete list of questions at this time. The list of questions should only grow by one or two questions. The intention is to not overwhelm the community with requests, but provide notice and welcome feedback on these important questions. 

'''Do you want to help organize local conversation during this Call?''' 

Contact the [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Strategy_and_Governance Movement Strategy and Governance team]  on Meta, on [https://t.me/wmboardgovernancechat Telegram], or via email at msg@wikimedia.org. 

Reach out if you have any questions or concerns. The Movement Strategy and Governance team will be minimally staffed until January 3. Please excuse any delayed response during this time. We also recognize some community members and affiliates are offline during the December holidays. We apologize if our message has reached you while you are on holiday. 

Best,

Movement Strategy and Governance 

[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 11:32, 27 Декабри 2021 (UTC)

== Муроҷиатнома ==
БА УЗВИ ҶОМЕАИ ВИКИПЕДИЯИ ТОҶИКӢ!

'''Дӯстони гиромӣ''' [[Корбар:Ibrahim|Ibrahim]], [[Корбар:VASHGIRD|Дӯстмурод Саид]],  [[Корбар:Tokyo Akademia|Tokyo Akademia]], [[Корбар:Akhemen|Akhemen]],  [[Корбар:Omid Jeyhani|Умед Джайхони]], [[Корбар:Ҷамшед Ғафуров|Ҷамшед Ғафуров]], [[Корбар:Сергап |Сергап]] ва инчунин, узви фаъоли ҷомеъаи корбарони Википедияи тоҷикӣ: 
 
Вазъи [[Википедияи Тоҷикӣ]] аз рӯи нишондоди омор:
 
* Шумораи мақолот: {{NUMBEROF|ARTICLES|tg|N}} &lt;ref&gt;[http://meta.wikimedia.org/wiki/List_of_Wikipedias#10_000.2B_articles List of Wikipedias/Феҳристи Википедияҳо мувофиқи тақвими соли ҷорӣ]&lt;/ref&gt;.
 
'''Ташаккур барои саҳми беғарази хеш дар Википедияи тоҷикӣ. Умедворам, ки дар соли 2022 саҳми корбариатон дар Википедияи тоҷикӣ давом хоҳад ёфт. Соли нави 2022 ба ҳамаатон муборак бошад!
'''

Бо камоли эҳтиром ----[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|баҳс]]) 17:18, 27 Декабри 2021 (UTC)

== Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open  ==
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''  
 
The Call for Feedback: Board of Trustees elections is now open and will close on &lt;s&gt;7&lt;/s&gt; 16 February 2022.

With this Call for Feedback, the Movement Strategy and Governance team is taking a different approach. This approach incorporates community feedback from 2021. Instead of leading with proposals, the Call is framed around key questions from the Board of Trustees. The key questions came from the feedback about the 2021 Board of Trustees election. The intention is to inspire collective conversation and collaborative proposal development about these key questions.
 
[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Board_of_Trustees/Call_for_feedback:_Board_of_Trustees_elections Join the conversation.]  

Best,

Movement Strategy and Governance

[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 16:42, 12 январи 2022 (UTC)

== Новости Стратегии движения и управления – Выпуск 5 ==
&lt;section begin=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt;
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
&lt;div style = &quot;line-height: 1.2&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Новости Стратегии движения и управления'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Выпуск 5 — Январь 2022'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5|'''Прочитайте полный текст информационного бюллетеня''']]&lt;/span&gt;
----
Добро пожаловать в пятый выпуск Новостей о Стратегии движения и управления (ранее именуемый как Новости Универсального кодекса поведения)! Этот обновлённый бюллетень содержит актуальные новости и события, касающиеся Устава Движения, Универсального кодекса поведения, грантов на реализацию Стратегии движения, выборов в Совет попечителей и других соответствующих тем по Стратегии движения и управлению.

Этот информационный бюллетень будет выпускаться ежеквартально. Дополнительные новости будут рассылаться подписчикам еженедельно или раз в две недели.  Пожалуйста, не забудьте подписаться [[:m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|здесь]], чтобы получать эти обновления.
&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt;

*'''Приглашение к обратной связи по поводу выборов в Совет попечителей''' - Мы приглашаем вас поделиться своим мнением о предстоящих выборах в Совет попечителей Фонда Викимедиа. Приём ваших отзывов по поводу этих выборов был объявлен 10 января 2022 года и завершится 7 февраля 2022 года. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Call for Feedback about the Board elections|продолжить чтение]])
*'''Ратификация Универсального кодекса поведения''' - В 2021 году Фонд Викимедиа обратился к сообществам с вопросом о том, как обеспечить соблюдение текста политики Универсального кодекса поведения. Пересмотренный проект руководства по обеспечению соблюдения будет готов для голосования сообществ в марте. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Universal Code of Conduct Ratification|продолжить чтение]])
*'''Гранты на реализацию Стратегии движения''' - Продолжая рассматривать ряд интересных проектных предложений, мы поощряем и приветствуем новые предложения и идеи, направленные на конкретную инициативу из рекомендаций Стратегии движения. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Movement Strategy Implementation Grants|продолжить чтение]])
*'''Преобразование информационного бюллетеня''' - В связи с преобразованием Информационного бюллетеня УКП в Информационный бюллетень Стратегии движения и управления, мы приглашаем вас присоединиться к команде фасилитаторов для разработки и определения новых направлений этого информационного бюллетеня. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#The New Direction for the Newsletter|продолжить чтение]])
*'''Блог «Diff»''' - Ознакомьтесь с самыми последними публикациями по Стратегии движения и управлению Фонда на Викимедиа Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Diff Blogs|продолжить чтение]])&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt;

[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 07:30, 24 январи 2022 (UTC)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Leadership Development Task Force: Your feedback is appreciated&lt;section end=&quot;annoncement-header&quot; /&gt; ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

The Community Development team at the Wikimedia Foundation is supporting the creation of a global, community-driven Leadership Development Task Force. The purpose of the task force is to advise leadership development work.

The team is looking for feedback about the responsibilities of the Leadership Development Task Force. This Meta page shares the proposal for a [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force|Leadership Development Task Force]] and how [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Participate|you can help.]] Feedback on the proposal will be collected from 7 to 25 February 2022.&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; --[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 17:58, 8 феврали 2022 (UTC)

== Updates on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines Review ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Hello everyone,

The '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]]''' were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the [[m:Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] across the movement. Comments about the guidelines can be shared here or [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|the Meta-wiki talk page]].

There will be conversations on Zoom on 25 February 2022 at 12:00 UTC, and 4 March 2022 at 15:00 UTC. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Conversations|Join the UCoC project team and drafting committee members to discuss the guidelines and voting process]].'''

The [[m:Universal Code of Conduct/Project#Timeline|timeline is available on Meta-wiki]]. The voting period is March 7 to 21. '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|See the voting information page for more details]].'''

Thank you to everyone who has participated so far.

Sincerely,

Movement Strategy and Governance&lt;br/&gt;
Wikimedia Foundation 

[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 18:22, 16 феврали 2022 (UTC) &lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

==Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines==

Hi all, 

After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Community_Affairs_Committee Community Affairs committee (CAC)] of the Board asked [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ that several areas of the guidelines be reviewed for improvements].

Having analysed the comments of community members who participated in the vote on the Guidelines for implementing the UCoC, the CAC decided to launch another round of community consultations. Upon completion of these consultations, the community will have an opportunity to vote on the revised UCoC Implementation Guidelines.

According to the analysis, the comments highlighted three critical groups of questions:

1. On (mandatory) training in the UCoC and its Guidelines;

2. On balancing privacy protection and due process;

3. On the requirement that certain groups of users affirm they will acknowledge and adhere to the Universal Code of Conduct.

The Revisions Committee kindly asks you to leave your answers and comments on [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions/en this Meta page]. (''[https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions/Announcement See full announcement]'').  

--[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 21:42, 2 июни 2022 (UTC)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt; Выдвижение предложений для Компаса избирателя 2022 года &lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Всем привет,

Приглашаем членов сообщества принять участие в [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|выборах в Совет попечителей 2022 года]] и выдвинуть [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass/ru свои предложения для Компаса избирателя].

Компас избирателя - это инструмент, помогающий голосующим выбрать тех кандидатов, которые в наибольшей степени соответствуют вашим убеждениям и взглядам. Члены сообщества предложат кандидатам свои предложения, на которые кандидаты ответят по шкале Ликерта (согласен/нейтрален/не согласен). Ответы кандидатов будут загружены в инструмент &quot;Компас избирателя&quot;. Голосующие смогут ввести свои ответы по предложениям (согласен/не согласен/нейтрален). В конце вы увидите тех кандидатов, которые в наибольшей степени соответствуют вашим убеждениям и взглядам.

Ниже приведена временная шкала по использованию Компаса избирателя:

* 8 - 20 июля: Члены сообщества выдвигают предложения для Компаса избирателя
* 
* 21 - 22 июля: Комитет по выборам рассматривает предложения на предмет ясности и удаляет предложения, не относящиеся к теме
* 
* 23 июля - 1 августа: Волонтеры голосуют по предложениям
* 
* 2 - 4 августа: Комитет по выборам отбирает 15 лучших предложений
* 
* 5 - 12 августа: кандидаты определяют свои позиции по предложениям
* 
* 15 августа: Компас избирателя открывается для голосующих, чтобы помочь им в принятии решения во время голосования.

Комитет по выборам отберет 15 лучших предложений в начале августа. Комитет по выборам будет наблюдать за процессом при поддержке команды по Стратегии движения и управлению. Команда по Стратегии движения и управлению проверит, чтобы вопросы были четкими, не было дубликатов, опечаток и так далее.

С уважением,

Команда по Стратегии движения и управлению

''Данное сообщение было отправлено от имени Целевой группы по отбору членов Совета и Комитета по выборам''.&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
--[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 05:39, 13 июли 2022 (UTC)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt; Объявление шести кандидатов на выборах в Совет попечителей 2022 года&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Всем привет,

По итогам голосования представителей партнёрских организаций были отобраны следующие кандидаты в Совет попечителей 2022 года:

* Tobechukwu Precious Friday ([[:m:User:Tochiprecious|Tochiprecious]])
* Farah Jack Mustaklem ([[:m:User:Fjmustak|Fjmustak]])
* Shani Evenstein Sigalov ([[:m:User:Esh77|Esh77]])
* Kunal Mehta ([[:m:User:Legoktm|Legoktm]])
* Michał Buczyński ([[:m:User:Aegis Maelstrom|Aegis Maelstrom]])
* Mike Peel ([[:m:User:Mike Peel|Mike Peel]])

Вы можете посмотреть дополнительную информацию о [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|результатах]] и [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Stats|статистике]] этих выборов.

Партнёрские организации выбрали своих представителей для голосования. Представители партнёрских организаций задали кандидатам вопросы, на которые кандидаты ответили в середине июня. Ответы кандидатов и информация, предоставленная Комитетом по анализу, послужили основой для представителей при принятии решений.

Пожалуйста, найдите минутку, чтобы поблагодарить представителей партнёрских организаций и членов Комитета по анализу за участие в этом процессе и содействие в расширении разнообразия Совета попечителей. Эти часы добровольной работы объединяют нас в понимании и перспективе. Благодарим вас за участие.

Выражаем благодарность также членам сообщества, которые выдвинули свою кандидатуру в Совет попечителей. Рассмотрение вопроса о вступлении в Совет попечителей — нелегкое решение. Время и преданность, которые кандидаты продемонстрировали к этому моменту, говорит об их приверженности этому движению. Поздравляем кандидатов, которые прошли на следующий этап. Выражаем огромную признательность и благодарность тем кандидатам, которые не были отобраны. Пожалуйста, продолжайте делиться своим лидерским потенциалом с Викимедиа.

Что теперь?

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|Ознакомьтесь с результатами процесса отбора представителями партнёрских организаций]].

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election|Узнайте о следующих шагах]].

С уважением,

Команда по Стратегии движения и управлению

''Данное сообщение было отправлено от имени Целевой группы по отбору членов Совета и Комитета по выборам''.&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;  --[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 20:01, 20 июли 2022 (UTC)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt;Новости Стратегии движения и управления – Выпуск 7&lt;section end=&quot;announcement-header&quot;/&gt; ==

&lt;section begin=&quot;msg-newsletter&quot;/&gt;
&lt;div style = &quot;line-height: 1.2&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Новости Стратегии движения и управления'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Выпуск 7 — Июль - сентябрь 2022 года'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7|'''Прочитайте полный текст''']]&lt;/span&gt; 
----
Информационный бюллетень знакомит с новостями и событиями о реализации [[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy/Initiatives|рекомендаций Стратегии движения]] Викимедиа. В бюллетене содержится информация об управлении Движением, а также о проектах и мероприятиях, поддерживаемых командой Фонда Викимедиа по Стратегии движения и управлению (MSG).  

Информационный бюллетень MSG выходит ежеквартально. Для желающих внимательнее следить за нашими процессами предлагается бюллетень «Еженедельные новости Стратегии движения»‎. Чтобы оставаться в курсе новостей, не забудьте подписаться на рассылку [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|здесь]].
&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt; 

* '''Устойчивость движения''': Опубликован ежегодный отчёт Фонда Викимедиа об устойчивом развитии. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A1|продолжить чтение]])
* '''Улучшение пользовательского опыта''': последние улучшения интерфейса настольной версии проектов Викимедиа. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A2|продолжить чтение]])
* '''Безопасность и инклюзивность''': последние новости о процессе пересмотра Руководства по обеспечению правоприменения Универсального кодекса поведения. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A3|продолжить чтение]])
* '''Обеспечение справедливости при принятии решений''': отчёты об обсуждениях по поводу пилотных хабов, последние достижения Комитета по разработке Устава движения и новое исследование по проектированию будущего участия в движении Викимедиа. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A4|продолжить чтение]])
* '''Координация между заинтересованными сторонами''': запуск службы поддержки для партнёрских организаций и волонтёрских сообществ, работающих над партнёрством в области контента. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A5|продолжить чтение]])
* '''Развитие лидерства''': обновления о проектах лидерства от организаторов движения Викимедиа в Бразилии и Кабо-Верде. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A6|продолжить чтение]])
* '''Управление внутренними знаниями''': запуск нового портала для технической документации и ресурсов сообщества. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A7|продолжить чтение]])
* '''Инновации в области свободных знаний''': высококачественные аудиовизуальные ресурсы для научных экспериментов и новый набор инструментов для транскрипции устных культур. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A8|продолжить чтение]])
* '''Оценка, итерация и адаптация''': результаты пилотного проекта Equity Landscape ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A9|продолжить чтение]])
* '''Другие новости и обновления''': новый форум для обсуждения реализации Стратегии движения, предстоящие выборы в Совет попечителей Фонда Викимедиа, новый подкаст для обсуждения Стратегии движения, а также кадровые изменения в команде Фонда по Стратегии движения и управлению. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A10|продолжить чтение]])
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;msg-newsletter&quot;/&gt; --[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 08:42, 25 июли 2022 (UTC)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt; Проголосуйте за утверждения для Компаса избирателя&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Всем привет,

Приглашаем членов сообщества [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass/Statements|проголосовать за утверждения для использования в Компасе избирателя]] на выборах в [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|Совет попечителей 2022 года.]] Вы можете проголосовать за те утверждения, которые вы хотите видеть в Компасе избирателя на Мета-вики.

Компас избирателя — это инструмент, который помогает голосующим выбрать кандидатов, которые в наибольшей степени соответствуют их убеждениям и взглядам. Члены сообщества предложат утверждения, в отношении которых кандидаты должны дать ответы, используя шкалу Лайкерта (соглашаюсь/нейтрально/не соглашаюсь). Ответы кандидатов будут добавлены в Компас избирателя. Затем участники голосования смогут пользоваться компасом, добавляя свои ответы относительно утверждений (соглашаюсь/нейтрально/не соглашаюсь). Как результат, компас покажет кандидатов, которые лучше всего отвечают убеждениям и взглядам участников голосования.

Ниже приведена временная шкала по использованию Компаса избирателя:

*&lt;s&gt;8 — 20 июля: Члены сообщества выдвигают утверждения для Компаса избирателя&lt;/s&gt;
*&lt;s&gt;21 — 22 июля: Комитет по выборам рассматривает утверждения на предмет ясности и удаляет те утверждения, которые не относятся к теме&lt;/s&gt;
*23 июля — 1 августа: [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia%20Foundation%20elections/2022/Community%20Voting/Election%20Compass/Statements/ru Члены сообщества голосуют за утверждения]
*2 — 4 августа: Комитет по выборам отбирает 15 лучших утверждений
*5 — 12 августа: Кандидаты позиционируют себя в отношении утверждений
*16 августа: Компас избирателя открывается для голосующих, чтобы помочь им в принятии решения во время голосования.

Комитет по выборам отберёт 15 лучших утверждений в начале августа.

С уважением, 

Команда по Стратегии движения и управлению.

''Данное сообщение было отправлено от имени Целевой группы по отбору членов Совета и Комитета по выборам''. &lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt; --[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 11:29, 27 июли 2022 (UTC)

== Community delegate registration for Wikimedia CEE Meeting 2022 ==

[[metawiki:Wikimedia CEE Meeting 2022|'''Wikimedia CEE Meeting 2022''']] will take place on October 14-16. It is determined that the ''Tadjik language community'' could be represented by 2 community delegates, who would have their expenses paid for participating in the events. The time for '''delegate registration''' is '''until August 15''' (2 weeks left).

P.S: Sorry for You, please, You translate to the local language. [[Корбар:Dušan Kreheľ|Dušan Kreheľ]] ([[Баҳси корбар:Dušan Kreheľ|баҳс]]) 19:58, 1 августи 2022 (UTC)

===Регистрация делегатов из таджикоязычного сообщества на участие во встрече Википедистов из Центральной и Восточной Европы 2022===

[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Meeting_2022 Встреча Википедистов из Центральной и Восточной Европы 2022] состоится 14-16 октября в городе Охрид, Македония. Два делегата из таджикоязычного сообщества могут принять участие в этой конференции. Расходы на участие в конференции будут оплачены. Регистрация продлится до 15 августа. (осталось 10 дней). 
Если у вас будут дополнительные вопросы, пожалуйста пишите мне на почту: Aakhmedova-ctr@wikimedia.org.

С уважением, 
--[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 09:40, 5 августи 2022 (UTC)

== &lt;section begin=&quot;announcement-header&quot; /&gt; Перенос сроков голосования на выборах в Совет попечителей Фонда Викимедиа в 2022 году&lt;section end=&quot;announcement-header&quot; /&gt; ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Delay of Board of Trustees election| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Delay of Board of Trustees election|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Delay of Board of Trustees election}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Всем привет,
 
Я пишу вам сегодня по поводу графика голосования на выборах в Совет попечителей. 
 
Как многие из вас уже знают, в этом году мы предлагаем [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass|Компас избирателя]], чтобы помочь голосующим определить позиции кандидатов по некоторым ключевым вопросам. Несколько кандидатов попросили увеличить количество символов в их ответах, чтобы они могли дать более развернутые ответы. Избирательная комиссия считает, что их аргументация соответствует целям справедливого и равноправного избирательного процесса.  
 
Чтобы к началу голосования обеспечить перевод более длинных заявлений, Избирательная комиссия и Целевая группа по отбору членов Совета решили отложить начало голосования на одну неделю. Это самое оптимальное время, предложенное сотрудниками, работающими над проведением выборов. 
 
Несмотря на то, что не все захотят использовать Компас избирателя для принятия решения в голосовании, Избирательная комиссия посчитала более уместным предоставить перевод заявлений для членов сообщества на разных языках.
 
Голосование начнется 23 августа в 00:00 UTC и завершится 6 сентября в 23:59 UTC.

С уважением,

Матанья, от имени Избирательной комиссии 
--[[Корбар:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Баҳси корбар:AAkhmedova (WMF)|баҳс]]) 10:26, 17 августи 2022 (UTC)</text>
      <sha1>g4e0656pvrkt0mdo8ve6vckp2s38wx3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фозил Тоҳиров</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13662</id>
    <revision>
      <id>1309954</id>
      <parentid>1275314</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T13:13:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3284" xml:space="preserve">{{Олим
 | ном             = Фозил Тоҳиров
 | номи аслӣ       = Тоҳиров Фозил Тоҳирович 
 | тасвир          = Фозил Тохиров.jpg 
 |бар              = 
 |тавсифи тасвир   = 
 |таърихи таваллуд = 10.6.1939
 |зодгоҳ           = {{Зодгоҳ|Конибодом|ноҳияи Конибодом}}
 |таърихи даргузашт= 
 |шаҳрвандӣ        = 
 |маҳалли даргузашт= {{МаҳаллиМарг|}}
 |фазои илмӣ       = [[ҳуқуқшиносӣ]]
 |ҷойҳои кор       = 
 |дараҷаи илмӣ     = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои ҳуқуқшиносӣ}}
 |унвонҳои илмӣ    = {{Унвонҳои илмӣ|АИҶТ|0}}
 |алма-матер       = [[УДТ ба номи В. И. Ленин]]
 |роҳбари илмӣ     = 
 |шогирдони маъруф = 
 |маъруф ба        = 
 |ҷоизаҳо          = 
 |имзо             = 
 |бари имзо        = 
 |сайт             = 
 |викитека         = 
 |викианбор        = 
}}
'''Фозил Тоҳиров''' (тав. [[1939]], [[Конибодом]]) — ҳуқуқшинос, Арбоби илму техника, узви пайвастаи [[Фарҳангистони улуми Тоҷикистон|Академияи илмҳои ҶТ]] (2008), доктори илмҳои ҳуқуқшиносӣ ([[1988]]), профессор ([[1990]]).

== Зиндагинома ==
Баъд аз хатми [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон|ДДТ ба номи В. И. Ленин]] аз соли 1966 то 1995 дар вазифаҳои гуногун дар ҳамин Донишгоҳ фаъолият намудааст. Солҳои [[1990]]—[[1995]] ректори [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон|ДДМТ]] буд. Сипас ба кори [[Фарҳангистони улуми Тоҷикистон|Академияи илмҳои ҶТ]] гузашт ва солҳои 1995−2006 саркотиби илмии Академияи илмҳои ҶТ ва аз соли [[2006]], директори Пажӯҳишгоҳи давлат ва ҳуқуқи [[Фарҳангистони улуми Тоҷикистон|Академияи илмҳои ҶТ]], раиси Ҷамъияти «Дониш»-и Ҷумҳурии Тоҷикистон аст.
Фозил Тоҳиров олими варзидаи илми ҳуқуқ мебошад.

== Таълифот ==
Муаллифи зиёда аз 150 асару китоби илмӣ ва таълимӣ аст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Сарчашма ==
* Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Ҳайати шахсӣ. — Душанбе: Дониш, 2011. — 216 с.

[[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳуқуқшиносони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Фарҳангистони улуми Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>a9nowf03dyt1e8j462u6ivw0m9k4sty</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309955</id>
      <parentid>1309954</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T13:27:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5692" xml:space="preserve">{{Олим
 | ном             = Фозил Тоҳиров
 | номи аслӣ       = Тоҳиров Фозил Тоҳирович 
 | тасвир          = Фозил Тохиров.jpg 
 |бар              = 
 |тавсифи тасвир   = 
 |таърихи таваллуд = 10.6.1939
 |зодгоҳ           = {{Зодгоҳ|Конибодом|ноҳияи Конибодом}}
 |таърихи даргузашт= 
 |шаҳрвандӣ        = 
 |маҳалли даргузашт= {{МаҳаллиМарг|}}
 |фазои илмӣ       = [[ҳуқуқшиносӣ]]
 |ҷойҳои кор       = 
 |дараҷаи илмӣ     = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои ҳуқуқшиносӣ}}
 |унвонҳои илмӣ    = {{Унвонҳои илмӣ|АИҶТ|0}}
 |алма-матер       = [[УДТ ба номи В. И. Ленин]]
 |роҳбари илмӣ     = 
 |шогирдони маъруф = 
 |маъруф ба        = 
 |ҷоизаҳо          = 
 |имзо             = 
 |бари имзо        = 
 |сайт             = 
 |викитека         = 
 |викианбор        = 
}}
'''Фозил Тоҳиров''' (тав. 10 июни [[1939]], [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]], [[ноҳияи Конибодом]]) — ҳуқуқшинос, доктори илми ҳуқуқ (1988), профессор (1990), академики АИ Тоҷикистон (2008), Арбоби илм ва техникаи Тоҷикистон (1998).

== Зиндагинома ==
Соли 1966 факултаи ҳуқуқшиносии Университети давлатии Тоҷикистонро ба охир расонда, дар ҳамин ҷо ба фаъолият пардохт. Вазифаҳои ассистент, муаллим, муаллими калон, дотсент ва мудири кафедраи назарияю таърихи давлат ва ҳуқуқ (1966-1986), ноиби ректор марбут ба муносиботи байналмилалӣ (1986-1990) ва ректорро (1990-1995) иҷро кардааст. Солҳои 1995-2006 саркотиби илмии АИ Тоҷикистон, 2006-2012 директори Пажӯҳишгоҳи давлат ва ҳуқуқи АИ Тоҷикистон ва  раиси Ҷамъияти «Дониш»-и Ҷумҳурии Тоҷикистон буд&lt;ref&gt;Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Ҳайати шахсӣ. — Душанбе: Дониш, 2011. — 216 с.&lt;/ref&gt;.

== Фаъолияти илмӣ ==
Перомуни таърихи давлату ҳуқуқи Тоҷикистон ва мамолики хориҷӣ, ҳуқуқи дунёи қадим, муносиботи ҳуқуқи оилавӣ ва шариат, назарияи давлату ҳуқуқ ва ғайра зиёда аз дусад асару мақола навиштааст&lt;ref&gt;Арбобони илми тоҷик (асри ХХ-аввали асри ХХI) / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ; Зери таҳрири Сайфидин Назарзода. – Душанбе, 2016. – 720 с.&lt;/ref&gt;.

== Ҷоизаҳо ==
Бо медали «Барои меҳнати шоён» қадр шудааст.

== Осор ==

* Высшие органы государственной власти Таджикской АССР: Дисс… канд. юрид. наук. – Д., 1971;
* Демократизм советского социалистического образа жизни. – Д., 1982;
* Октябри Кабир ва пойдор гардидани ҳуқуқи советӣ дар Тоҷикистон=Великий Октябрь и становление советского права в Таджикистане. – Д., 1984;
* Становление советского права в Таджикистане. – Д., 1987;
* Правовая система Таджикской АССР (1924-1929гг): Учебное пособие. – Д., 1988;
* Становление советского права в Таджикистане: Автореф. дис. д-ра юрид. наук. – М.. 1988;
* Инкишофи ҳуқуқ дар Тоҷикистон=Развитие права в Таджикистане. – Д., 1994;
* Пятнадцать вопросов и ответов по шариату. – Д., 1997;
* Правовая система дореволюционного Таджикистана. – Д., 1998;
* Шариат ва танзими муносибатҳои никоҳӣ ва оилавӣ=Шариат и регламентации брачно-семейных отношений. – Д., 1999;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи дунёи қадим. Китоби дарсӣ. – Д., 2003;
* История государства и права Республики Таджикистан. – Д., 2003;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи мамлакатҳои хориҷӣ. – Д., 2004.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Фазыл Тахирович Тахиров. Биобиблиография. – Д., 1999.

[[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳуқуқшиносони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Фарҳангистони улуми Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>n6h9r5huwbwe8rwe72rak3seuyccrja</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309956</id>
      <parentid>1309955</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T13:28:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5809" xml:space="preserve">{{Олим
 | ном             = Фозил Тоҳиров
 | номи аслӣ       = Тоҳиров Фозил Тоҳирович 
 | тасвир          = Фозил Тохиров.jpg 
 |бар              = 
 |тавсифи тасвир   = 
 |таърихи таваллуд = 10.6.1939
 |зодгоҳ           = [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]],{{Зодгоҳ|ноҳияи Конибодом}}
 |таърихи даргузашт= 
 |шаҳрвандӣ        = 
 |маҳалли даргузашт= {{МаҳаллиМарг|}}
 |фазои илмӣ       = [[ҳуқуқшиносӣ]]
 |ҷойҳои кор       = 
 |дараҷаи илмӣ     = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои ҳуқуқшиносӣ}}
 |унвонҳои илмӣ    = {{Унвонҳои илмӣ|АИҶТ|0}}
 |алма-матер       = [[Университети давлатии Тоҷикистон]] (1966)
 |роҳбари илмӣ     = 
 |шогирдони маъруф = 
 |маъруф ба        = 
 |ҷоизаҳо          = 
 |имзо             = 
 |бари имзо        = 
 |сайт             = 
 |викитека         = 
 |викианбор        = 
}}
'''Фозил Тоҳиров''' (тав. 10 июни [[1939]], [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]], [[ноҳияи Конибодом]]) — ҳуқуқшинос, доктори илми ҳуқуқ (1988), профессор (1990), академики АИ Тоҷикистон (2008), Арбоби илм ва техникаи Тоҷикистон (1998).

== Зиндагинома ==
Соли 1966 факултаи ҳуқуқшиносии Университети давлатии Тоҷикистонро ба охир расонда, дар ҳамин ҷо ба фаъолият пардохт. Вазифаҳои ассистент, муаллим, муаллими калон, дотсент ва мудири кафедраи назарияю таърихи давлат ва ҳуқуқ (1966—1986), ноиби ректор марбут ба муносиботи байналмилалӣ (1986—1990) ва ректорро (1990—1995) иҷро кардааст. Солҳои 1995—2006 саркотиби илмии АИ Тоҷикистон, 2006—2012 директори Пажӯҳишгоҳи давлат ва ҳуқуқи АИ Тоҷикистон ва раиси Ҷамъияти «Дониш»-и Ҷумҳурии Тоҷикистон буд&lt;ref&gt;Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Ҳайати шахсӣ. — Душанбе: Дониш, 2011. — 216 с.&lt;/ref&gt;.

== Фаъолияти илмӣ ==
Перомуни таърихи давлату ҳуқуқи Тоҷикистон ва мамолики хориҷӣ, ҳуқуқи дунёи қадим, муносиботи ҳуқуқи оилавӣ ва шариат, назарияи давлату ҳуқуқ ва ғайра зиёда аз дусад асару мақола навиштааст&lt;ref&gt;Арбобони илми тоҷик (асри ХХ-аввали асри ХХI) / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ; Зери таҳрири Сайфидин Назарзода. — Душанбе, 2016. — 720 с.&lt;/ref&gt;.

== Ҷоизаҳо ==
Бо медали «Барои меҳнати шоён» қадр шудааст.

== Осор ==
* Высшие органы государственной власти Таджикской АССР: Дисс… канд. юрид. наук. — Д., 1971;
* Демократизм советского социалистического образа жизни. — Д., 1982;
* Октябри Кабир ва пойдор гардидани ҳуқуқи советӣ дар Тоҷикистон=Великий Октябрь и становление советского права в Таджикистане. — Д., 1984;
* Становление советского права в Таджикистане. — Д., 1987;
* Правовая система Таджикской АССР (1924-1929гг): Учебное пособие. — Д., 1988;
* Становление советского права в Таджикистане: Автореф. дис. д-ра юрид. наук. — М.. 1988;
* Инкишофи ҳуқуқ дар Тоҷикистон=Развитие права в Таджикистане. — Д., 1994;
* Пятнадцать вопросов и ответов по шариату. — Д., 1997;
* Правовая система дореволюционного Таджикистана. — Д., 1998;
* Шариат ва танзими муносибатҳои никоҳӣ ва оилавӣ=Шариат и регламентации брачно-семейных отношений. — Д., 1999;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи дунёи қадим. Китоби дарсӣ. — Д., 2003;
* История государства и права Республики Таджикистан. — Д., 2003;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи мамлакатҳои хориҷӣ. — Д., 2004.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Фазыл Тахирович Тахиров. Биобиблиография. — Д., 1999.

[[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳуқуқшиносони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Фарҳангистони улуми Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>6iey5g0lz53c1i5hbff7k7mlvgmnsou</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309957</id>
      <parentid>1309956</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T13:38:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5997" xml:space="preserve">{{Олим
 | ном             = Фозил Тоҳиров
 | номи аслӣ       = Тоҳиров Фозил Тоҳирович 
 | тасвир          = Фозил Тохиров.jpg 
 |бар              = 
 |тавсифи тасвир   = 
 |таърихи таваллуд = 10.6.1939
 |зодгоҳ           = [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]],{{Зодгоҳ|ноҳияи Конибодом}}
 |таърихи даргузашт= 
 |шаҳрвандӣ        = 
 |маҳалли даргузашт= {{МаҳаллиМарг|}}
 |фазои илмӣ       = [[ҳуқуқшиносӣ]]
 |ҷойҳои кор       = 
 |дараҷаи илмӣ     = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои ҳуқуқшиносӣ}}
 |унвонҳои илмӣ    = {{Унвонҳои илмӣ|АИҶТ|0}}
 |алма-матер       = [[Университети давлатии Тоҷикистон]] (1966)
 |роҳбари илмӣ     = 
 |шогирдони маъруф = 
 |маъруф ба        = 
 |ҷоизаҳо          = 
 |имзо             = 
 |бари имзо        = 
 |сайт             = 
 |викитека         = 
 |викианбор        = 
}}
'''Фозил Тоҳиров''' ([[10 июн|10 июни]] [[Соли 1938|1938]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://prabook.com/web/fazil_takhirovich.takhirov/430313|title=Fazil Takhirovich Takhirov|website=prabook.com|lang=en|accessdate=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;, [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]], [[ноҳияи Конибодом]]) — ҳуқуқшинос, доктори илми ҳуқуқ (1988), профессор (1990), академики АИ Тоҷикистон (2008), Арбоби илм ва техникаи Тоҷикистон (1998).

== Зиндагинома ==
Соли 1966 факултаи ҳуқуқшиносии Университети давлатии Тоҷикистонро ба охир расонда, дар ҳамин ҷо ба фаъолият пардохт. Вазифаҳои ассистент, муаллим, муаллими калон, дотсент ва мудири кафедраи назарияю таърихи давлат ва ҳуқуқ (1966—1986), ноиби ректор марбут ба муносиботи байналмилалӣ (1986—1990) ва ректорро (1990—1995) иҷро кардааст. Солҳои 1995—2006 саркотиби илмии АИ Тоҷикистон, 2006—2012 директори Пажӯҳишгоҳи давлат ва ҳуқуқи АИ Тоҷикистон ва раиси Ҷамъияти «Дониш»-и Ҷумҳурии Тоҷикистон буд&lt;ref&gt;Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Ҳайати шахсӣ. — Душанбе: Дониш, 2011. — 216 с.&lt;/ref&gt;.

== Фаъолияти илмӣ ==
Перомуни таърихи давлату ҳуқуқи Тоҷикистон ва мамолики хориҷӣ, ҳуқуқи дунёи қадим, муносиботи ҳуқуқи оилавӣ ва шариат, назарияи давлату ҳуқуқ ва ғайра зиёда аз дусад асару мақола навиштааст&lt;ref&gt;Арбобони илми тоҷик (асри ХХ-аввали асри ХХI) / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ; Зери таҳрири Сайфидин Назарзода. — Душанбе, 2016. — 720 с.&lt;/ref&gt;.

== Ҷоизаҳо ==
Бо медали «Барои меҳнати шоён» қадр шудааст.

== Осор ==
* Высшие органы государственной власти Таджикской АССР: Дисс… канд. юрид. наук. — Д., 1971;
* Демократизм советского социалистического образа жизни. — Д., 1982;
* Октябри Кабир ва пойдор гардидани ҳуқуқи советӣ дар Тоҷикистон=Великий Октябрь и становление советского права в Таджикистане. — Д., 1984;
* Становление советского права в Таджикистане. — Д., 1987;
* Правовая система Таджикской АССР (1924-1929гг): Учебное пособие. — Д., 1988;
* Становление советского права в Таджикистане: Автореф. дис. д-ра юрид. наук. — М.. 1988;
* Инкишофи ҳуқуқ дар Тоҷикистон=Развитие права в Таджикистане. — Д., 1994;
* Пятнадцать вопросов и ответов по шариату. — Д., 1997;
* Правовая система дореволюционного Таджикистана. — Д., 1998;
* Шариат ва танзими муносибатҳои никоҳӣ ва оилавӣ=Шариат и регламентации брачно-семейных отношений. — Д., 1999;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи дунёи қадим. Китоби дарсӣ. — Д., 2003;
* История государства и права Республики Таджикистан. — Д., 2003;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи мамлакатҳои хориҷӣ. — Д., 2004.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Фазыл Тахирович Тахиров. Биобиблиография. — Д., 1999.

[[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳуқуқшиносони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Фарҳангистони улуми Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>cbpdgx5sgn5h5hqixua0sgd0dybkcgy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309958</id>
      <parentid>1309957</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T13:40:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6200" xml:space="preserve">{{Олим
 | ном             = Фозил Тоҳиров
 | номи аслӣ       = Тоҳиров Фозил Тоҳирович 
 | тасвир          = Фозил Тохиров.jpg 
 |бар              = 
 |тавсифи тасвир   = 
 |таърихи таваллуд = 10.6.1939
 |зодгоҳ           = [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]],{{Зодгоҳ|ноҳияи Конибодом}}
 |таърихи даргузашт= 
 |шаҳрвандӣ        = 
 |маҳалли даргузашт= {{МаҳаллиМарг|}}
 |фазои илмӣ       = [[ҳуқуқшиносӣ]]
 |ҷойҳои кор       = 
 |дараҷаи илмӣ     = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои ҳуқуқшиносӣ}}
 |унвонҳои илмӣ    = {{Унвонҳои илмӣ|АИҶТ|0}}
 |алма-матер       = [[Университети давлатии Тоҷикистон]] (1966)
 |роҳбари илмӣ     = 
 |шогирдони маъруф = 
 |маъруф ба        = 
 |ҷоизаҳо          = 
 |имзо             = 
 |бари имзо        = 
 |сайт             = 
 |викитека         = 
 |викианбор        = 
}}
'''Фозил Тоҳиров''' ([[10 июн|10 июни]] [[Соли 1938|1938]], [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]], [[ноҳияи Конибодом]]) — ҳуқуқшинос, доктори илми ҳуқуқ (1988), профессор (1990), академики АИ Тоҷикистон (2008), Арбоби илм ва техникаи Тоҷикистон (1998).

== Зиндагинома ==
Фозил Тоҳиров 10 июни соли 1938 дар Конибодом дар хонаводаи Тоҳир ва Азизбибӣ (Олимовна) Тоҳиров ба дунё омадааст&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://prabook.com/web/fazil_takhirovich.takhirov/430313|title=Fazil Takhirovich Takhirov|website=prabook.com|lang=en|accessdate=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;. Соли 1966 факултаи ҳуқуқшиносии Университети давлатии Тоҷикистонро ба охир расонда, дар ҳамин ҷо ба фаъолият пардохт. Вазифаҳои ассистент, муаллим, муаллими калон, дотсент ва мудири кафедраи назарияю таърихи давлат ва ҳуқуқ (1966—1986), ноиби ректор марбут ба муносиботи байналмилалӣ (1986—1990) ва ректорро (1990—1995) иҷро кардааст. Солҳои 1995—2006 саркотиби илмии АИ Тоҷикистон, 2006—2012 директори Пажӯҳишгоҳи давлат ва ҳуқуқи АИ Тоҷикистон ва раиси Ҷамъияти «Дониш»-и Ҷумҳурии Тоҷикистон буд&lt;ref&gt;Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Ҳайати шахсӣ. — Душанбе: Дониш, 2011. — 216 с.&lt;/ref&gt;.

== Фаъолияти илмӣ ==
Перомуни таърихи давлату ҳуқуқи Тоҷикистон ва мамолики хориҷӣ, ҳуқуқи дунёи қадим, муносиботи ҳуқуқи оилавӣ ва шариат, назарияи давлату ҳуқуқ ва ғайра зиёда аз дусад асару мақола навиштааст&lt;ref&gt;Арбобони илми тоҷик (асри ХХ-аввали асри ХХI) / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ; Зери таҳрири Сайфидин Назарзода. — Душанбе, 2016. — 720 с.&lt;/ref&gt;.

== Ҷоизаҳо ==
Бо медали «Барои меҳнати шоён» қадр шудааст.

== Осор ==
* Высшие органы государственной власти Таджикской АССР: Дисс… канд. юрид. наук. — Д., 1971;
* Демократизм советского социалистического образа жизни. — Д., 1982;
* Октябри Кабир ва пойдор гардидани ҳуқуқи советӣ дар Тоҷикистон=Великий Октябрь и становление советского права в Таджикистане. — Д., 1984;
* Становление советского права в Таджикистане. — Д., 1987;
* Правовая система Таджикской АССР (1924-1929гг): Учебное пособие. — Д., 1988;
* Становление советского права в Таджикистане: Автореф. дис. д-ра юрид. наук. — М.. 1988;
* Инкишофи ҳуқуқ дар Тоҷикистон=Развитие права в Таджикистане. — Д., 1994;
* Пятнадцать вопросов и ответов по шариату. — Д., 1997;
* Правовая система дореволюционного Таджикистана. — Д., 1998;
* Шариат ва танзими муносибатҳои никоҳӣ ва оилавӣ=Шариат и регламентации брачно-семейных отношений. — Д., 1999;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи дунёи қадим. Китоби дарсӣ. — Д., 2003;
* История государства и права Республики Таджикистан. — Д., 2003;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи мамлакатҳои хориҷӣ. — Д., 2004.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Фазыл Тахирович Тахиров. Биобиблиография. — Д., 1999.

[[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳуқуқшиносони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Фарҳангистони улуми Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>3x5q4aaufo5h49myldvulbxm7knoaj9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309959</id>
      <parentid>1309958</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T13:42:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>/* Адабиёт */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6209" xml:space="preserve">{{Олим
 | ном             = Фозил Тоҳиров
 | номи аслӣ       = Тоҳиров Фозил Тоҳирович 
 | тасвир          = Фозил Тохиров.jpg 
 |бар              = 
 |тавсифи тасвир   = 
 |таърихи таваллуд = 10.6.1939
 |зодгоҳ           = [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]],{{Зодгоҳ|ноҳияи Конибодом}}
 |таърихи даргузашт= 
 |шаҳрвандӣ        = 
 |маҳалли даргузашт= {{МаҳаллиМарг|}}
 |фазои илмӣ       = [[ҳуқуқшиносӣ]]
 |ҷойҳои кор       = 
 |дараҷаи илмӣ     = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои ҳуқуқшиносӣ}}
 |унвонҳои илмӣ    = {{Унвонҳои илмӣ|АИҶТ|0}}
 |алма-матер       = [[Университети давлатии Тоҷикистон]] (1966)
 |роҳбари илмӣ     = 
 |шогирдони маъруф = 
 |маъруф ба        = 
 |ҷоизаҳо          = 
 |имзо             = 
 |бари имзо        = 
 |сайт             = 
 |викитека         = 
 |викианбор        = 
}}
'''Фозил Тоҳиров''' ([[10 июн|10 июни]] [[Соли 1938|1938]], [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]], [[ноҳияи Конибодом]]) — ҳуқуқшинос, доктори илми ҳуқуқ (1988), профессор (1990), академики АИ Тоҷикистон (2008), Арбоби илм ва техникаи Тоҷикистон (1998).

== Зиндагинома ==
Фозил Тоҳиров 10 июни соли 1938 дар Конибодом дар хонаводаи Тоҳир ва Азизбибӣ (Олимовна) Тоҳиров ба дунё омадааст&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://prabook.com/web/fazil_takhirovich.takhirov/430313|title=Fazil Takhirovich Takhirov|website=prabook.com|lang=en|accessdate=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;. Соли 1966 факултаи ҳуқуқшиносии Университети давлатии Тоҷикистонро ба охир расонда, дар ҳамин ҷо ба фаъолият пардохт. Вазифаҳои ассистент, муаллим, муаллими калон, дотсент ва мудири кафедраи назарияю таърихи давлат ва ҳуқуқ (1966—1986), ноиби ректор марбут ба муносиботи байналмилалӣ (1986—1990) ва ректорро (1990—1995) иҷро кардааст. Солҳои 1995—2006 саркотиби илмии АИ Тоҷикистон, 2006—2012 директори Пажӯҳишгоҳи давлат ва ҳуқуқи АИ Тоҷикистон ва раиси Ҷамъияти «Дониш»-и Ҷумҳурии Тоҷикистон буд&lt;ref&gt;Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Ҳайати шахсӣ. — Душанбе: Дониш, 2011. — 216 с.&lt;/ref&gt;.

== Фаъолияти илмӣ ==
Перомуни таърихи давлату ҳуқуқи Тоҷикистон ва мамолики хориҷӣ, ҳуқуқи дунёи қадим, муносиботи ҳуқуқи оилавӣ ва шариат, назарияи давлату ҳуқуқ ва ғайра зиёда аз дусад асару мақола навиштааст&lt;ref&gt;Арбобони илми тоҷик (асри ХХ-аввали асри ХХI) / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ; Зери таҳрири Сайфидин Назарзода. — Душанбе, 2016. — 720 с.&lt;/ref&gt;.

== Ҷоизаҳо ==
Бо медали «Барои меҳнати шоён» қадр шудааст.

== Осор ==
* Высшие органы государственной власти Таджикской АССР: Дисс… канд. юрид. наук. — Д., 1971;
* Демократизм советского социалистического образа жизни. — Д., 1982;
* Октябри Кабир ва пойдор гардидани ҳуқуқи советӣ дар Тоҷикистон=Великий Октябрь и становление советского права в Таджикистане. — Д., 1984;
* Становление советского права в Таджикистане. — Д., 1987;
* Правовая система Таджикской АССР (1924-1929гг): Учебное пособие. — Д., 1988;
* Становление советского права в Таджикистане: Автореф. дис. д-ра юрид. наук. — М.. 1988;
* Инкишофи ҳуқуқ дар Тоҷикистон=Развитие права в Таджикистане. — Д., 1994;
* Пятнадцать вопросов и ответов по шариату. — Д., 1997;
* Правовая система дореволюционного Таджикистана. — Д., 1998;
* Шариат ва танзими муносибатҳои никоҳӣ ва оилавӣ=Шариат и регламентации брачно-семейных отношений. — Д., 1999;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи дунёи қадим. Китоби дарсӣ. — Д., 2003;
* История государства и права Республики Таджикистан. — Д., 2003;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи мамлакатҳои хориҷӣ. — Д., 2004.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Фазыл Тахирович Тахиров. Биобиблиография. — Д., 1999.

{{ПБ}}
[[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳуқуқшиносони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Фарҳангистони улуми Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>o21xkm1mgpj8s0eygg18cnmmjo7zxdx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309960</id>
      <parentid>1309959</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T13:47:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6200" xml:space="preserve">{{Олим
 | ном             = Фозил Тоҳиров
 | номи аслӣ       = Тоҳиров Фозил Тоҳирович 
 | тасвир          = Фозил Тохиров.jpg 
 |бар              = 
 |тавсифи тасвир   = 
 |таърихи таваллуд = 10.6.1939
 |зодгоҳ           = [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]], {{Зодгоҳ|ноҳияи Конибодом}}
 |таърихи даргузашт= 
 |шаҳрвандӣ        = 
 |маҳалли даргузашт= {{МаҳаллиМарг|}}
 |фазои илмӣ       = [[ҳуқуқшиносӣ]]
 |ҷойҳои кор       = 
 |дараҷаи илмӣ     = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои ҳуқуқшиносӣ}}
 |унвонҳои илмӣ    = {{Унвонҳои илмӣ|АИҶТ|0}}
 |алма-матер       = [[Университети давлатии Тоҷикистон]] (1966)
 |роҳбари илмӣ     = 
 |шогирдони маъруф = 
 |маъруф ба        = 
 |ҷоизаҳо          = 
 |имзо             = 
 |бари имзо        = 
 |сайт             = 
 |викитека         = 
 |викианбор        = 
}}
'''Фозил Тоҳиров''' ([[10 июн]]и [[Соли 1938|1938]], [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]], [[ноҳияи Конибодом]]) — ҳуқуқшинос, доктори илми ҳуқуқ (1988), профессор (1990), академики АИ Тоҷикистон (2008), Арбоби илм ва техникаи Тоҷикистон (1998).

== Зиндагинома ==
Фозил Тоҳиров 10 июни соли 1938 дар Конибодом дар хонаводаи Тоҳир ва Азизбибӣ (Олимовна) Тоҳиров ба дунё омадааст&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://prabook.com/web/fazil_takhirovich.takhirov/430313|title=Fazil Takhirovich Takhirov|website=prabook.com|lang=en|accessdate=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;. Соли 1966 факултаи ҳуқуқшиносии Университети давлатии Тоҷикистонро ба охир расонда, дар ҳамин ҷо ба фаъолият пардохт. Вазифаҳои ассистент, муаллим, муаллими калон, дотсент ва мудири кафедраи назарияю таърихи давлат ва ҳуқуқ (1966—1986), ноиби ректор марбут ба муносиботи байналмилалӣ (1986—1990) ва ректорро (1990—1995) иҷро кардааст. Солҳои 1995—2006 саркотиби илмии АИ Тоҷикистон, 2006—2012 директори Пажӯҳишгоҳи давлат ва ҳуқуқи АИ Тоҷикистон ва раиси Ҷамъияти «Дониш»-и Ҷумҳурии Тоҷикистон буд&lt;ref&gt;Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Ҳайати шахсӣ. — Душанбе: Дониш, 2011. — 216 с.&lt;/ref&gt;.

== Фаъолияти илмӣ ==
Перомуни таърихи давлату ҳуқуқи Тоҷикистон ва мамолики хориҷӣ, ҳуқуқи дунёи қадим, муносиботи ҳуқуқи оилавӣ ва шариат, назарияи давлату ҳуқуқ ва ғайра зиёда аз дусад асару мақола навиштааст&lt;ref&gt;Арбобони илми тоҷик (асри ХХ-аввали асри ХХI) / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ; Зери таҳрири Сайфидин Назарзода. — Душанбе, 2016. — 720 с.&lt;/ref&gt;.

== Ҷоизаҳо ==
Бо медали «Барои меҳнати шоён» қадр шудааст.

== Осор ==
* Высшие органы государственной власти Таджикской АССР: Дисс… канд. юрид. наук. — Д., 1971;
* Демократизм советского социалистического образа жизни. — Д., 1982;
* Октябри Кабир ва пойдор гардидани ҳуқуқи советӣ дар Тоҷикистон=Великий Октябрь и становление советского права в Таджикистане. — Д., 1984;
* Становление советского права в Таджикистане. — Д., 1987;
* Правовая система Таджикской АССР (1924-1929гг): Учебное пособие. — Д., 1988;
* Становление советского права в Таджикистане: Автореф. дис. д-ра юрид. наук. — М.. 1988;
* Инкишофи ҳуқуқ дар Тоҷикистон=Развитие права в Таджикистане. — Д., 1994;
* Пятнадцать вопросов и ответов по шариату. — Д., 1997;
* Правовая система дореволюционного Таджикистана. — Д., 1998;
* Шариат ва танзими муносибатҳои никоҳӣ ва оилавӣ=Шариат и регламентации брачно-семейных отношений. — Д., 1999;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи дунёи қадим. Китоби дарсӣ. — Д., 2003;
* История государства и права Республики Таджикистан. — Д., 2003;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи мамлакатҳои хориҷӣ. — Д., 2004.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Фазыл Тахирович Тахиров. Биобиблиография. — Д., 1999.

{{ПБ}}
[[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳуқуқшиносони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Фарҳангистони улуми Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>qs1rm64aiehx441o5e1czg3l18rqmjm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309963</id>
      <parentid>1309960</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T14:00:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6292" xml:space="preserve">{{Олим
 | ном             = Фозил Тоҳиров
 | номи аслӣ       = Тоҳиров Фозил Тоҳирович 
 | тасвир          = Фозил Тохиров.jpg 
 |бар              = 
 |тавсифи тасвир   = 
 |таърихи таваллуд = 10.6.1939
 |зодгоҳ           = [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]], {{Зодгоҳ|ноҳияи Конибодом}}
 |таърихи даргузашт= 16.08.2022
 |шаҳрвандӣ        = 
 |маҳалли даргузашт= {{МаҳаллиМарг|}}
 |фазои илмӣ       = [[ҳуқуқшиносӣ]]
 |ҷойҳои кор       = 
 |дараҷаи илмӣ     = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои ҳуқуқшиносӣ}}
 |унвонҳои илмӣ    = {{Унвонҳои илмӣ|АИҶТ|0}}
 |алма-матер       = [[Университети давлатии Тоҷикистон]] (1966)
 |роҳбари илмӣ     = 
 |шогирдони маъруф = 
 |маъруф ба        = 
 |ҷоизаҳо          = 
 |имзо             = 
 |бари имзо        = 
 |сайт             = 
 |викитека         = 
 |викианбор        = 
}}
'''Фозил Тоҳиров''' ([[10 июн]]и [[Соли 1938|1938]], [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]], [[ноҳияи Конибодом]] — [[16 август]]и [[2022]], [[Душанбе]], [[Тоҷикистон]]) — ҳуқуқшинос, доктори илми ҳуқуқ (1988), профессор (1990), академики АИ Тоҷикистон (2008), Арбоби илм ва техникаи Тоҷикистон (1998).

== Зиндагинома ==
Фозил Тоҳиров 10 июни соли 1938 дар Конибодом дар хонаводаи Тоҳир ва Азизбибӣ (Олимовна) Тоҳиров ба дунё омадааст&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://prabook.com/web/fazil_takhirovich.takhirov/430313|title=Fazil Takhirovich Takhirov|website=prabook.com|lang=en|accessdate=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;. Соли 1966 факултаи ҳуқуқшиносии Университети давлатии Тоҷикистонро ба охир расонда, дар ҳамин ҷо ба фаъолият пардохт. Вазифаҳои ассистент, муаллим, муаллими калон, дотсент ва мудири кафедраи назарияю таърихи давлат ва ҳуқуқ (1966—1986), ноиби ректор марбут ба муносиботи байналмилалӣ (1986—1990) ва ректорро (1990—1995) иҷро кардааст. Солҳои 1995—2006 саркотиби илмии АИ Тоҷикистон, 2006—2012 директори Пажӯҳишгоҳи давлат ва ҳуқуқи АИ Тоҷикистон ва раиси Ҷамъияти «Дониш»-и Ҷумҳурии Тоҷикистон буд&lt;ref&gt;Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Ҳайати шахсӣ. — Душанбе: Дониш, 2011. — 216 с.&lt;/ref&gt;.

== Фаъолияти илмӣ ==
Перомуни таърихи давлату ҳуқуқи Тоҷикистон ва мамолики хориҷӣ, ҳуқуқи дунёи қадим, муносиботи ҳуқуқи оилавӣ ва шариат, назарияи давлату ҳуқуқ ва ғайра зиёда аз дусад асару мақола навиштааст&lt;ref&gt;Арбобони илми тоҷик (асри ХХ-аввали асри ХХI) / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ; Зери таҳрири Сайфидин Назарзода. — Душанбе, 2016. — 720 с.&lt;/ref&gt;.

== Ҷоизаҳо ==
Бо медали «Барои меҳнати шоён» қадр шудааст.

== Осор ==
* Высшие органы государственной власти Таджикской АССР: Дисс… канд. юрид. наук. — Д., 1971;
* Демократизм советского социалистического образа жизни. — Д., 1982;
* Октябри Кабир ва пойдор гардидани ҳуқуқи советӣ дар Тоҷикистон=Великий Октябрь и становление советского права в Таджикистане. — Д., 1984;
* Становление советского права в Таджикистане. — Д., 1987;
* Правовая система Таджикской АССР (1924-1929гг): Учебное пособие. — Д., 1988;
* Становление советского права в Таджикистане: Автореф. дис. д-ра юрид. наук. — М.. 1988;
* Инкишофи ҳуқуқ дар Тоҷикистон=Развитие права в Таджикистане. — Д., 1994;
* Пятнадцать вопросов и ответов по шариату. — Д., 1997;
* Правовая система дореволюционного Таджикистана. — Д., 1998;
* Шариат ва танзими муносибатҳои никоҳӣ ва оилавӣ=Шариат и регламентации брачно-семейных отношений. — Д., 1999;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи дунёи қадим. Китоби дарсӣ. — Д., 2003;
* История государства и права Республики Таджикистан. — Д., 2003;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи мамлакатҳои хориҷӣ. — Д., 2004.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Фазыл Тахирович Тахиров. Биобиблиография. — Д., 1999.

{{ПБ}}
[[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳуқуқшиносони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Фарҳангистони улуми Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>4ugkf2nrtkatkhq5tmzcrryn1px3wxa</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309964</id>
      <parentid>1309963</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T14:00:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6278" xml:space="preserve">{{Олим
 | ном             = Фозил Тоҳиров
 | номи аслӣ       = Тоҳиров Фозил Тоҳирович 
 | тасвир          = Фозил Тохиров.jpg 
 |бар              = 
 |тавсифи тасвир   = 
 |таърихи таваллуд = 10.6.1939
 |зодгоҳ           = [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]], {{Зодгоҳ|ноҳияи Конибодом}}
 |таърихи даргузашт= 16.08.2022
 |шаҳрвандӣ        = 
 |маҳалли даргузашт= {{МаҳаллиМарг|}}
 |фазои илмӣ       = [[ҳуқуқшиносӣ]]
 |ҷойҳои кор       = 
 |дараҷаи илмӣ     = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои ҳуқуқшиносӣ}}
 |унвонҳои илмӣ    = {{Унвонҳои илмӣ|АИҶТ|0}}
 |алма-матер       = [[Университети давлатии Тоҷикистон]] (1966)
 |роҳбари илмӣ     = 
 |шогирдони маъруф = 
 |маъруф ба        = 
 |ҷоизаҳо          = 
 |имзо             = 
 |бари имзо        = 
 |сайт             = 
 |викитека         = 
 |викианбор        = 
}}
'''Фозил Тоҳиров''' ([[10 июн]]и [[1938]], [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]], [[ноҳияи Конибодом]] — [[16 август]]и [[2022]], [[Душанбе]], [[Тоҷикистон]]) — ҳуқуқшинос, доктори илми ҳуқуқ (1988), профессор (1990), академики АИ Тоҷикистон (2008), Арбоби илм ва техникаи Тоҷикистон (1998).

== Зиндагинома ==
Фозил Тоҳиров 10 июни соли 1938 дар Конибодом дар хонаводаи Тоҳир ва Азизбибӣ (Олимовна) Тоҳиров ба дунё омадааст&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://prabook.com/web/fazil_takhirovich.takhirov/430313|title=Fazil Takhirovich Takhirov|website=prabook.com|lang=en|accessdate=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;. Соли 1966 факултаи ҳуқуқшиносии Университети давлатии Тоҷикистонро ба охир расонда, дар ҳамин ҷо ба фаъолият пардохт. Вазифаҳои ассистент, муаллим, муаллими калон, дотсент ва мудири кафедраи назарияю таърихи давлат ва ҳуқуқ (1966—1986), ноиби ректор марбут ба муносиботи байналмилалӣ (1986—1990) ва ректорро (1990—1995) иҷро кардааст. Солҳои 1995—2006 саркотиби илмии АИ Тоҷикистон, 2006—2012 директори Пажӯҳишгоҳи давлат ва ҳуқуқи АИ Тоҷикистон ва раиси Ҷамъияти «Дониш»-и Ҷумҳурии Тоҷикистон буд&lt;ref&gt;Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Ҳайати шахсӣ. — Душанбе: Дониш, 2011. — 216 с.&lt;/ref&gt;.

== Фаъолияти илмӣ ==
Перомуни таърихи давлату ҳуқуқи Тоҷикистон ва мамолики хориҷӣ, ҳуқуқи дунёи қадим, муносиботи ҳуқуқи оилавӣ ва шариат, назарияи давлату ҳуқуқ ва ғайра зиёда аз дусад асару мақола навиштааст&lt;ref&gt;Арбобони илми тоҷик (асри ХХ-аввали асри ХХI) / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ; Зери таҳрири Сайфидин Назарзода. — Душанбе, 2016. — 720 с.&lt;/ref&gt;.

== Ҷоизаҳо ==
Бо медали «Барои меҳнати шоён» қадр шудааст.

== Осор ==
* Высшие органы государственной власти Таджикской АССР: Дисс… канд. юрид. наук. — Д., 1971;
* Демократизм советского социалистического образа жизни. — Д., 1982;
* Октябри Кабир ва пойдор гардидани ҳуқуқи советӣ дар Тоҷикистон=Великий Октябрь и становление советского права в Таджикистане. — Д., 1984;
* Становление советского права в Таджикистане. — Д., 1987;
* Правовая система Таджикской АССР (1924-1929гг): Учебное пособие. — Д., 1988;
* Становление советского права в Таджикистане: Автореф. дис. д-ра юрид. наук. — М.. 1988;
* Инкишофи ҳуқуқ дар Тоҷикистон=Развитие права в Таджикистане. — Д., 1994;
* Пятнадцать вопросов и ответов по шариату. — Д., 1997;
* Правовая система дореволюционного Таджикистана. — Д., 1998;
* Шариат ва танзими муносибатҳои никоҳӣ ва оилавӣ=Шариат и регламентации брачно-семейных отношений. — Д., 1999;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи дунёи қадим. Китоби дарсӣ. — Д., 2003;
* История государства и права Республики Таджикистан. — Д., 2003;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи мамлакатҳои хориҷӣ. — Д., 2004.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Фазыл Тахирович Тахиров. Биобиблиография. — Д., 1999.

{{ПБ}}
[[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳуқуқшиносони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Фарҳангистони улуми Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>oqh5y3g010qdvjmo0ri3bdof37njxxc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309965</id>
      <parentid>1309964</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T14:00:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6312" xml:space="preserve">{{Тоза даргузашта}}
{{Олим
 | ном             = Фозил Тоҳиров
 | номи аслӣ       = Тоҳиров Фозил Тоҳирович 
 | тасвир          = Фозил Тохиров.jpg 
 |бар              = 
 |тавсифи тасвир   = 
 |таърихи таваллуд = 10.6.1939
 |зодгоҳ           = [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]], {{Зодгоҳ|ноҳияи Конибодом}}
 |таърихи даргузашт= 16.08.2022
 |шаҳрвандӣ        = 
 |маҳалли даргузашт= {{МаҳаллиМарг|}}
 |фазои илмӣ       = [[ҳуқуқшиносӣ]]
 |ҷойҳои кор       = 
 |дараҷаи илмӣ     = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои ҳуқуқшиносӣ}}
 |унвонҳои илмӣ    = {{Унвонҳои илмӣ|АИҶТ|0}}
 |алма-матер       = [[Университети давлатии Тоҷикистон]] (1966)
 |роҳбари илмӣ     = 
 |шогирдони маъруф = 
 |маъруф ба        = 
 |ҷоизаҳо          = 
 |имзо             = 
 |бари имзо        = 
 |сайт             = 
 |викитека         = 
 |викианбор        = 
}}
'''Фозил Тоҳиров''' ([[10 июн]]и [[1938]], [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]], [[ноҳияи Конибодом]] — [[16 август]]и [[2022]], [[Душанбе]], [[Тоҷикистон]]) — ҳуқуқшинос, доктори илми ҳуқуқ (1988), профессор (1990), академики АИ Тоҷикистон (2008), Арбоби илм ва техникаи Тоҷикистон (1998).

== Зиндагинома ==
Фозил Тоҳиров 10 июни соли 1938 дар Конибодом дар хонаводаи Тоҳир ва Азизбибӣ (Олимовна) Тоҳиров ба дунё омадааст&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://prabook.com/web/fazil_takhirovich.takhirov/430313|title=Fazil Takhirovich Takhirov|website=prabook.com|lang=en|accessdate=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;. Соли 1966 факултаи ҳуқуқшиносии Университети давлатии Тоҷикистонро ба охир расонда, дар ҳамин ҷо ба фаъолият пардохт. Вазифаҳои ассистент, муаллим, муаллими калон, дотсент ва мудири кафедраи назарияю таърихи давлат ва ҳуқуқ (1966—1986), ноиби ректор марбут ба муносиботи байналмилалӣ (1986—1990) ва ректорро (1990—1995) иҷро кардааст. Солҳои 1995—2006 саркотиби илмии АИ Тоҷикистон, 2006—2012 директори Пажӯҳишгоҳи давлат ва ҳуқуқи АИ Тоҷикистон ва раиси Ҷамъияти «Дониш»-и Ҷумҳурии Тоҷикистон буд&lt;ref&gt;Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Ҳайати шахсӣ. — Душанбе: Дониш, 2011. — 216 с.&lt;/ref&gt;.

== Фаъолияти илмӣ ==
Перомуни таърихи давлату ҳуқуқи Тоҷикистон ва мамолики хориҷӣ, ҳуқуқи дунёи қадим, муносиботи ҳуқуқи оилавӣ ва шариат, назарияи давлату ҳуқуқ ва ғайра зиёда аз дусад асару мақола навиштааст&lt;ref&gt;Арбобони илми тоҷик (асри ХХ-аввали асри ХХI) / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ; Зери таҳрири Сайфидин Назарзода. — Душанбе, 2016. — 720 с.&lt;/ref&gt;.

== Ҷоизаҳо ==
Бо медали «Барои меҳнати шоён» қадр шудааст.

== Осор ==
* Высшие органы государственной власти Таджикской АССР: Дисс… канд. юрид. наук. — Д., 1971;
* Демократизм советского социалистического образа жизни. — Д., 1982;
* Октябри Кабир ва пойдор гардидани ҳуқуқи советӣ дар Тоҷикистон=Великий Октябрь и становление советского права в Таджикистане. — Д., 1984;
* Становление советского права в Таджикистане. — Д., 1987;
* Правовая система Таджикской АССР (1924-1929гг): Учебное пособие. — Д., 1988;
* Становление советского права в Таджикистане: Автореф. дис. д-ра юрид. наук. — М.. 1988;
* Инкишофи ҳуқуқ дар Тоҷикистон=Развитие права в Таджикистане. — Д., 1994;
* Пятнадцать вопросов и ответов по шариату. — Д., 1997;
* Правовая система дореволюционного Таджикистана. — Д., 1998;
* Шариат ва танзими муносибатҳои никоҳӣ ва оилавӣ=Шариат и регламентации брачно-семейных отношений. — Д., 1999;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи дунёи қадим. Китоби дарсӣ. — Д., 2003;
* История государства и права Республики Таджикистан. — Д., 2003;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи мамлакатҳои хориҷӣ. — Д., 2004.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Фазыл Тахирович Тахиров. Биобиблиография. — Д., 1999.

{{ПБ}}
[[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳуқуқшиносони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Фарҳангистони улуми Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>t361ww2agjhuxhccs590i5drwise1uu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309966</id>
      <parentid>1309965</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T14:09:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6444" xml:space="preserve">{{Тоза даргузашта}}
{{Олим
 | ном             = Фозил Тоҳиров
 | номи аслӣ       = Тоҳиров Фозил Тоҳирович 
 | тасвир          = Фозил Тохиров.jpg 
 |бар              = 
 |тавсифи тасвир   = 
 |таърихи таваллуд = 10.6.1939
 |зодгоҳ           = [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]], {{Зодгоҳ|ноҳияи Конибодом}}
 |таърихи даргузашт= 16.08.2022
 |шаҳрвандӣ        = 
 |маҳалли даргузашт= {{МаҳаллиМарг|}}
 |фазои илмӣ       = [[ҳуқуқшиносӣ]]
 |ҷойҳои кор       = 
 |дараҷаи илмӣ     = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои ҳуқуқшиносӣ}}
 |унвонҳои илмӣ    = {{Унвонҳои илмӣ|АИҶТ|0}}
 |алма-матер       = [[Университети давлатии Тоҷикистон]] (1966)
 |роҳбари илмӣ     = 
 |шогирдони маъруф = 
 |маъруф ба        = 
 |ҷоизаҳо          = 
 |имзо             = 
 |бари имзо        = 
 |сайт             = 
 |викитека         = 
 |викианбор        = 
}}
'''Фозил Тоҳиров''' ([[10 июн]]и [[1938]], [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]], [[ноҳияи Конибодом]] — [[16 август]]и [[2022]], [[Душанбе]], [[Тоҷикистон]]) — ҳуқуқшинос, доктори илми ҳуқуқ (1988), профессор (1990), академики АИ Тоҷикистон (2008), Арбоби илм ва техникаи Тоҷикистон (1998).

== Зиндагинома ==
Фозил Тоҳиров 10 июни соли 1938 дар Конибодом дар хонаводаи Тоҳир ва Азизбибӣ (Олимовна) Тоҳиров ба дунё омадааст&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://prabook.com/web/fazil_takhirovich.takhirov/430313|title=Fazil Takhirovich Takhirov|website=prabook.com|lang=en|accessdate=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;. Соли 1966 факултаи ҳуқуқшиносии Университети давлатии Тоҷикистонро ба охир расонда, дар ҳамин ҷо ба фаъолият пардохт. Вазифаҳои ассистент, муаллим, муаллими калон, дотсент ва мудири кафедраи назарияю таърихи давлат ва ҳуқуқ (1966—1986), ноиби ректор марбут ба муносиботи байналмилалӣ (1986—1990) ва ректорро (1990—1995)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://tnu.tj/index.php/tj/rektor-oi-dmt/|title=Ректорҳои ДМТ|lang=tg|accessdate=2022-08-16}}&lt;/ref&gt; иҷро кардааст. Солҳои 1995—2006 саркотиби илмии АИ Тоҷикистон, 2006—2012 директори Пажӯҳишгоҳи давлат ва ҳуқуқи АИ Тоҷикистон ва раиси Ҷамъияти «Дониш»-и Ҷумҳурии Тоҷикистон буд&lt;ref&gt;Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Ҳайати шахсӣ. — Душанбе: Дониш, 2011. — 216 с.&lt;/ref&gt;.

== Фаъолияти илмӣ ==
Перомуни таърихи давлату ҳуқуқи Тоҷикистон ва мамолики хориҷӣ, ҳуқуқи дунёи қадим, муносиботи ҳуқуқи оилавӣ ва шариат, назарияи давлату ҳуқуқ ва ғайра зиёда аз дусад асару мақола навиштааст&lt;ref&gt;Арбобони илми тоҷик (асри ХХ-аввали асри ХХI) / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ; Зери таҳрири Сайфидин Назарзода. — Душанбе, 2016. — 720 с.&lt;/ref&gt;.

== Ҷоизаҳо ==
Бо медали «Барои меҳнати шоён» қадр шудааст.

== Осор ==
* Высшие органы государственной власти Таджикской АССР: Дисс… канд. юрид. наук. — Д., 1971;
* Демократизм советского социалистического образа жизни. — Д., 1982;
* Октябри Кабир ва пойдор гардидани ҳуқуқи советӣ дар Тоҷикистон=Великий Октябрь и становление советского права в Таджикистане. — Д., 1984;
* Становление советского права в Таджикистане. — Д., 1987;
* Правовая система Таджикской АССР (1924-1929гг): Учебное пособие. — Д., 1988;
* Становление советского права в Таджикистане: Автореф. дис. д-ра юрид. наук. — М.. 1988;
* Инкишофи ҳуқуқ дар Тоҷикистон=Развитие права в Таджикистане. — Д., 1994;
* Пятнадцать вопросов и ответов по шариату. — Д., 1997;
* Правовая система дореволюционного Таджикистана. — Д., 1998;
* Шариат ва танзими муносибатҳои никоҳӣ ва оилавӣ=Шариат и регламентации брачно-семейных отношений. — Д., 1999;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи дунёи қадим. Китоби дарсӣ. — Д., 2003;
* История государства и права Республики Таджикистан. — Д., 2003;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи мамлакатҳои хориҷӣ. — Д., 2004.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Фазыл Тахирович Тахиров. Биобиблиография. — Д., 1999.

{{ПБ}}
[[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳуқуқшиносони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Фарҳангистони улуми Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>efzwfsa07t1glj17wiy7des417ol5mn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309967</id>
      <parentid>1309966</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T14:10:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6448" xml:space="preserve">{{Тоза даргузашта}}
{{Олим
 | ном             = Фозил Тоҳиров
 | номи аслӣ       = Тоҳиров Фозил Тоҳирович 
 | тасвир          = Фозил Тохиров.jpg 
 |бар              = 
 |тавсифи тасвир   = 
 |таърихи таваллуд = 10.6.1939
 |зодгоҳ           = [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]], {{Зодгоҳ|ноҳияи Конибодом}}
 |таърихи даргузашт= 16.08.2022
 |шаҳрвандӣ        = 
 |маҳалли даргузашт= {{МаҳаллиМарг|}}
 |фазои илмӣ       = [[ҳуқуқшиносӣ]]
 |ҷойҳои кор       = 
 |дараҷаи илмӣ     = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои ҳуқуқшиносӣ}}
 |унвонҳои илмӣ    = {{Унвонҳои илмӣ|АИҶТ|0}}
 |алма-матер       = [[Университети давлатии Тоҷикистон]] (1966)
 |роҳбари илмӣ     = 
 |шогирдони маъруф = 
 |маъруф ба        = 
 |ҷоизаҳо          = 
 |имзо             = 
 |бари имзо        = 
 |сайт             = 
 |викитека         = 
 |викианбор        = 
}}
'''Фозил Тоҳиров''' ([[10 июн]]и [[1938]], [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]], [[ноҳияи Конибодом]] — [[16 август]]и [[2022]], [[Душанбе]], [[Тоҷикистон]]) — [[ҳуқуқшинос]], доктори илми ҳуқуқ (1988), профессор (1990), академики АИ Тоҷикистон (2008), Арбоби илм ва техникаи Тоҷикистон (1998).

== Зиндагинома ==
Фозил Тоҳиров 10 июни соли 1938 дар Конибодом дар хонаводаи Тоҳир ва Азизбибӣ (Олимовна) Тоҳиров ба дунё омадааст&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://prabook.com/web/fazil_takhirovich.takhirov/430313|title=Fazil Takhirovich Takhirov|website=prabook.com|lang=en|accessdate=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;. Соли 1966 факултаи ҳуқуқшиносии Университети давлатии Тоҷикистонро ба охир расонда, дар ҳамин ҷо ба фаъолият пардохт. Вазифаҳои ассистент, муаллим, муаллими калон, дотсент ва мудири кафедраи назарияю таърихи давлат ва ҳуқуқ (1966—1986), ноиби ректор марбут ба муносиботи байналмилалӣ (1986—1990) ва ректорро (1990—1995)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://tnu.tj/index.php/tj/rektor-oi-dmt/|title=Ректорҳои ДМТ|lang=tg|accessdate=2022-08-16}}&lt;/ref&gt; иҷро кардааст. Солҳои 1995—2006 саркотиби илмии АИ Тоҷикистон, 2006—2012 директори Пажӯҳишгоҳи давлат ва ҳуқуқи АИ Тоҷикистон ва раиси Ҷамъияти «Дониш»-и Ҷумҳурии Тоҷикистон буд&lt;ref&gt;Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Ҳайати шахсӣ. — Душанбе: Дониш, 2011. — 216 с.&lt;/ref&gt;.

== Фаъолияти илмӣ ==
Перомуни таърихи давлату ҳуқуқи Тоҷикистон ва мамолики хориҷӣ, ҳуқуқи дунёи қадим, муносиботи ҳуқуқи оилавӣ ва шариат, назарияи давлату ҳуқуқ ва ғайра зиёда аз дусад асару мақола навиштааст&lt;ref&gt;Арбобони илми тоҷик (асри ХХ-аввали асри ХХI) / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ; Зери таҳрири Сайфидин Назарзода. — Душанбе, 2016. — 720 с.&lt;/ref&gt;.

== Ҷоизаҳо ==
Бо медали «Барои меҳнати шоён» қадр шудааст.

== Осор ==
* Высшие органы государственной власти Таджикской АССР: Дисс… канд. юрид. наук. — Д., 1971;
* Демократизм советского социалистического образа жизни. — Д., 1982;
* Октябри Кабир ва пойдор гардидани ҳуқуқи советӣ дар Тоҷикистон=Великий Октябрь и становление советского права в Таджикистане. — Д., 1984;
* Становление советского права в Таджикистане. — Д., 1987;
* Правовая система Таджикской АССР (1924-1929гг): Учебное пособие. — Д., 1988;
* Становление советского права в Таджикистане: Автореф. дис. д-ра юрид. наук. — М.. 1988;
* Инкишофи ҳуқуқ дар Тоҷикистон=Развитие права в Таджикистане. — Д., 1994;
* Пятнадцать вопросов и ответов по шариату. — Д., 1997;
* Правовая система дореволюционного Таджикистана. — Д., 1998;
* Шариат ва танзими муносибатҳои никоҳӣ ва оилавӣ=Шариат и регламентации брачно-семейных отношений. — Д., 1999;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи дунёи қадим. Китоби дарсӣ. — Д., 2003;
* История государства и права Республики Таджикистан. — Д., 2003;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи мамлакатҳои хориҷӣ. — Д., 2004.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Фазыл Тахирович Тахиров. Биобиблиография. — Д., 1999.

{{ПБ}}
[[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳуқуқшиносони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Фарҳангистони улуми Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>pjppl8rtm0t2zc8gsbibj5w778f0ejf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309974</id>
      <parentid>1309967</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:21:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7799" xml:space="preserve">{{Тоза даргузашта}}
{{Олим
 | ном             = Фозил Тоҳиров
 | номи аслӣ       = Тоҳиров Фозил Тоҳирович 
 | тасвир          = Фозил Тохиров.jpg 
 |бар              = 
 |тавсифи тасвир   = 
 |таърихи таваллуд = 10.6.1939
 |зодгоҳ           = [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]], {{Зодгоҳ|ноҳияи Конибодом}}
 |таърихи даргузашт= 16.08.2022
 |шаҳрвандӣ        = 
 |маҳалли даргузашт= {{МаҳаллиМарг|}}
 |фазои илмӣ       = [[ҳуқуқшиносӣ]]
 |ҷойҳои кор       = 
 |дараҷаи илмӣ     = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои ҳуқуқшиносӣ}}
 |унвонҳои илмӣ    = {{Унвонҳои илмӣ|АИҶТ|0}}
 |алма-матер       = [[Университети давлатии Тоҷикистон]] (1966)
 |роҳбари илмӣ     = 
 |шогирдони маъруф = 
 |маъруф ба        = 
 |ҷоизаҳо          = 
 |имзо             = 
 |бари имзо        = 
 |сайт             = 
 |викитека         = 
 |викианбор        = 
}}
'''Фозил Тоҳиров''' ([[10 июн]]и [[1938]], [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]], [[ноҳияи Конибодом]] — [[16 август]]и [[2022]], [[Душанбе]], [[Тоҷикистон]]) — [[ҳуқуқшинос]], доктори илми ҳуқуқ (1988), профессор (1990), академики АИ Тоҷикистон (2008), академики Академияи байналмилалии мактабҳои олӣ (1983), Арбоби илм ва техникаи Тоҷикистон (1998).


== Зиндагинома ==
Фозил Тоҳиров 10 июни соли 1938 дар Конибодом дар хонаводаи Тоҳир ва Азизбибӣ (Олимовна) Тоҳиров ба дунё омадааст&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://prabook.com/web/fazil_takhirovich.takhirov/430313|title=Fazil Takhirovich Takhirov|website=prabook.com|lang=en|accessdate=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;. Соли 1966 факултаи ҳуқуқшиносии Университети давлатии Тоҷикистонро ба охир расонда, дар ҳамин ҷо ба фаъолият пардохт. 

== Фаъолияти корӣ ==
Мудири кабинет, муаллими калон, дотсент, мудири кафедра (1966–86), проректор оид ба робитаҳои байналмилалӣ (1986–1990), ректори УДТ (1990–1995)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://tnu.tj/index.php/tj/rektor-oi-dmt/|title=Ректорҳои ДМТ|lang=tg|accessdate=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;, саркотиби илмӣ (1995–2000), академик-котиби Бахши илмҳои ҷамъиятшиносии Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон (2000–2005). Директор-муассис (2005–2006), директори Институти давлат ва ҳуқуқ (2006–2010), мудири шуъбаи ҳуқуқи исломӣ ва ҳамзамон мушовири илмии Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А. Баҳоваддинови Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон (аз соли 2011)&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;* [[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 605. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7.&lt;/ref&gt; ва раиси Ҷамъияти «Дониш»-и Ҷумҳурии Тоҷикистон буд&lt;ref&gt;Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Ҳайати шахсӣ. — Душанбе: Дониш, 2011. — 216 с.&lt;/ref&gt;.

== Фаъолияти илмӣ ==
Перомуни таърихи давлату ҳуқуқи Тоҷикистон ва мамолики хориҷӣ, ҳуқуқи дунёи қадим, муносиботи ҳуқуқи оилавӣ ва шариат, назарияи давлату ҳуқуқ ва ғайра зиёда аз дусад асару мақола навиштааст&lt;ref&gt;Арбобони илми тоҷик (асри ХХ-аввали асри ХХI) / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ; Зери таҳрири Сайфидин Назарзода. — Душанбе, 2016. — 720 с.&lt;/ref&gt;. Республики Таджикистан. Д., 2009. Таҳти роҳбарӣ ва бо машварати Фозил Тоҳиров 20 нафар рисолаи номзадӣ ва 5 нафар рисолаи докторӣ дифоъ кардаанд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

== Ҷоизаҳо ==
Бо медалҳои «Барои меҳнати шуҷоатнок. Ба муносибати 100-солагии рӯзи таваллуди В. И. Ленин», «10-солагии Иҷлосияи ХVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон», «20-солагии Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» сарфароз

гардидааст. қадр шудааст&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

== Осор ==
* Высшие органы государственной власти Таджикской АССР: Дисс… канд. юрид. наук. — Д., 1971;
* Демократизм советского социалистического образа жизни. — Д., 1982;
* Октябри Кабир ва пойдор гардидани ҳуқуқи советӣ дар Тоҷикистон=Великий Октябрь и становление советского права в Таджикистане. — Д., 1984;
* Становление советского права в Таджикистане. — Д., 1987;
* Правовая система Таджикской АССР (1924-1929гг): Учебное пособие. — Д., 1988;
* Становление советского права в Таджикистане: Автореф. дис. д-ра юрид. наук. — М.. 1988;
* Инкишофи ҳуқуқ дар Тоҷикистон=Развитие права в Таджикистане. — Д., 1994;
* Пятнадцать вопросов и ответов по шариату. — Д., 1997;
* Правовая система дореволюционного Таджикистана. — Д., 1998;
* Шариат ва танзими муносибатҳои никоҳӣ ва оилавӣ=Шариат и регламентации брачно-семейных отношений. — Д., 1999;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи дунёи қадим. Китоби дарсӣ. — Д., 2003;
* История государства и права Республики Таджикистан. — Д., 2003;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи мамлакатҳои хориҷӣ. — Д., 2004.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Фазыл Тахирович Тахиров. Биобиблиография. — Д., 1999.

{{ПБ}}
[[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳуқуқшиносони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Фарҳангистони улуми Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>m9tscgmwobyk8aks8ui9jz401g688m3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309975</id>
      <parentid>1309974</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:22:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7843" xml:space="preserve">{{Тоза даргузашта}}
{{Олим
 | ном             = Фозил Тоҳиров
 | номи аслӣ       = Тоҳиров Фозил Тоҳирович 
 | тасвир          = Фозил Тохиров.jpg 
 |бар              = 
 |тавсифи тасвир   = 
 |таърихи таваллуд = 10.6.1939
 |зодгоҳ           = [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]], {{Зодгоҳ|ноҳияи Конибодом}}
 |таърихи даргузашт= 16.08.2022
 |шаҳрвандӣ        = 
 |маҳалли даргузашт= {{МаҳаллиМарг|}}
 |фазои илмӣ       = [[ҳуқуқшиносӣ]]
 |ҷойҳои кор       = 
 |дараҷаи илмӣ     = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои ҳуқуқшиносӣ}}
 |унвонҳои илмӣ    = {{Унвонҳои илмӣ|АИҶТ|0}}
 |алма-матер       = [[Университети давлатии Тоҷикистон]] (1966)
 |роҳбари илмӣ     = 
 |шогирдони маъруф = 
 |маъруф ба        = 
 |ҷоизаҳо          = 
 |имзо             = 
 |бари имзо        = 
 |сайт             = 
 |викитека         = 
 |викианбор        = 
}}
'''Фозил Тоҳиров''' ([[10 июн]]и [[1938]], [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]], [[ноҳияи Конибодом]] — [[16 август]]и [[2022]], [[Душанбе]], [[Тоҷикистон]]) — [[ҳуқуқшинос]], доктори илми ҳуқуқ (1988), профессор (1990), академики [[Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон]] (2008), академики Академияи байналмилалии мактабҳои олӣ (1983), Арбоби илм ва техникаи Тоҷикистон (1998).

== Зиндагинома ==
Фозил Тоҳиров 10 июни соли 1938 дар Конибодом дар хонаводаи Тоҳир ва Азизбибӣ (Олимовна) Тоҳиров ба дунё омадааст&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://prabook.com/web/fazil_takhirovich.takhirov/430313|title=Fazil Takhirovich Takhirov|website=prabook.com|lang=en|accessdate=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;. Соли 1966 факултаи ҳуқуқшиносии Университети давлатии Тоҷикистонро ба охир расонда, дар ҳамин ҷо ба фаъолият пардохт.

== Фаъолияти корӣ ==
Мудири кабинет, муаллими калон, дотсент, мудири кафедра (1966-86), проректор оид ба робитаҳои байналмилалӣ (1986—1990), ректори УДТ (1990—1995)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://tnu.tj/index.php/tj/rektor-oi-dmt/|title=Ректорҳои ДМТ|lang=tg|accessdate=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;, саркотиби илмӣ (1995—2000), академик-котиби Бахши илмҳои ҷамъиятшиносии Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон (2000—2005). Директор-муассис (2005—2006), директори Институти давлат ва ҳуқуқ (2006—2010), мудири шуъбаи ҳуқуқи исломӣ ва ҳамзамон мушовири илмии Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А. Баҳоваддинови Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон (аз соли 2011)&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;* [[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 605. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7.&lt;/ref&gt; ва раиси Ҷамъияти «Дониш»-и Ҷумҳурии Тоҷикистон буд&lt;ref&gt;Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Ҳайати шахсӣ. — Душанбе: Дониш, 2011. — 216 с.&lt;/ref&gt;.

== Фаъолияти илмӣ ==
Перомуни таърихи давлату ҳуқуқи Тоҷикистон ва мамолики хориҷӣ, ҳуқуқи дунёи қадим, муносиботи ҳуқуқи оилавӣ ва шариат, назарияи давлату ҳуқуқ ва ғайра зиёда аз дусад асару мақола навиштааст&lt;ref&gt;Арбобони илми тоҷик (асри ХХ-аввали асри ХХI) / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ; Зери таҳрири Сайфидин Назарзода. — Душанбе, 2016. — 720 с.&lt;/ref&gt;. Республики Таджикистан. Д., 2009. Таҳти роҳбарӣ ва бо машварати Фозил Тоҳиров 20 нафар рисолаи номзадӣ ва 5 нафар рисолаи докторӣ дифоъ кардаанд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

== Ҷоизаҳо ==
Бо медалҳои «Барои меҳнати шуҷоатнок. Ба муносибати 100-солагии рӯзи таваллуди В. И. Ленин», «10-солагии Иҷлосияи ХVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон», «20-солагии Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» сарфароз

гардидааст. қадр шудааст&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

== Осор ==
* Высшие органы государственной власти Таджикской АССР: Дисс… канд. юрид. наук. — Д., 1971;
* Демократизм советского социалистического образа жизни. — Д., 1982;
* Октябри Кабир ва пойдор гардидани ҳуқуқи советӣ дар Тоҷикистон=Великий Октябрь и становление советского права в Таджикистане. — Д., 1984;
* Становление советского права в Таджикистане. — Д., 1987;
* Правовая система Таджикской АССР (1924-1929гг): Учебное пособие. — Д., 1988;
* Становление советского права в Таджикистане: Автореф. дис. д-ра юрид. наук. — М.. 1988;
* Инкишофи ҳуқуқ дар Тоҷикистон=Развитие права в Таджикистане. — Д., 1994;
* Пятнадцать вопросов и ответов по шариату. — Д., 1997;
* Правовая система дореволюционного Таджикистана. — Д., 1998;
* Шариат ва танзими муносибатҳои никоҳӣ ва оилавӣ=Шариат и регламентации брачно-семейных отношений. — Д., 1999;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи дунёи қадим. Китоби дарсӣ. — Д., 2003;
* История государства и права Республики Таджикистан. — Д., 2003;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи мамлакатҳои хориҷӣ. — Д., 2004.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Фазыл Тахирович Тахиров. Биобиблиография. — Д., 1999.

{{ПБ}}
[[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳуқуқшиносони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Фарҳангистони улуми Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>o7gc9c8sg514l9yvfiuh8vjc9i0qt14</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309976</id>
      <parentid>1309975</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:26:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7843" xml:space="preserve">{{Тоза даргузашта}}
{{Олим
 | ном             = Фозил Тоҳиров
 | номи аслӣ       = Тоҳиров Фозил Тоҳирович 
 | тасвир          = Фозил Тохиров.jpg 
 |бар              = 
 |тавсифи тасвир   = 
 |таърихи таваллуд = 10.6.1939
 |зодгоҳ           = [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]], {{Зодгоҳ|ноҳияи Конибодом}}
 |таърихи даргузашт= 16.08.2022
 |шаҳрвандӣ        = 
 |маҳалли даргузашт= {{МаҳаллиМарг|}}
 |фазои илмӣ       = [[ҳуқуқшиносӣ]]
 |ҷойҳои кор       = 
 |дараҷаи илмӣ     = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои ҳуқуқшиносӣ}}
 |унвонҳои илмӣ    = {{Унвонҳои илмӣ|АИҶТ|0}}
 |алма-матер       = [[Университети давлатии Тоҷикистон]] (1966)
 |роҳбари илмӣ     = 
 |шогирдони маъруф = 
 |маъруф ба        = 
 |ҷоизаҳо          = 
 |имзо             = 
 |бари имзо        = 
 |сайт             = 
 |викитека         = 
 |викианбор        = 
}}
'''Фозил Тоҳиров''' ([[10 июн]]и [[1938]], [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]], [[ноҳияи Конибодом]] — [[16 август]]и [[2022]], [[Душанбе]], [[Тоҷикистон]]) — [[ҳуқуқшинос]], доктори илми ҳуқуқ (1988), профессор (1990), академики [[Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон]] (2008), академики Академияи байналмилалии мактабҳои олӣ (1983), Арбоби шоистаи илм ва техникаи Тоҷикистон (1998).

== Зиндагинома ==
Фозил Тоҳиров 10 июни соли 1938 дар Конибодом дар хонаводаи Тоҳир ва Азизбибӣ (Олимовна) Тоҳиров ба дунё омадааст&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://prabook.com/web/fazil_takhirovich.takhirov/430313|title=Fazil Takhirovich Takhirov|website=prabook.com|lang=en|accessdate=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;. Соли 1966 факултаи ҳуқуқшиносии Университети давлатии Тоҷикистонро ба охир расонда, дар ҳамин ҷо ба фаъолият пардохт.

== Фаъолияти корӣ ==
Мудири кабинет, муаллими калон, дотсент, мудири кафедра (1966-86), проректор оид ба робитаҳои байналмилалӣ (1986—1990), ректори УДТ (1990—1995)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://tnu.tj/index.php/tj/rektor-oi-dmt/|title=Ректорҳои ДМТ|lang=tg|accessdate=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;, саркотиби илмӣ (1995—2000), академик-котиби Бахши илмҳои ҷамъиятшиносии Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон (2000—2005). Директор-муассис (2005—2006), директори Институти давлат ва ҳуқуқ (2006—2010), мудири шуъбаи ҳуқуқи исломӣ ва ҳамзамон мушовири илмии Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А. Баҳоваддинови Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон (аз соли 2011)&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;* [[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 605. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7.&lt;/ref&gt; ва раиси Ҷамъияти «Дониш»-и Ҷумҳурии Тоҷикистон буд&lt;ref&gt;Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Ҳайати шахсӣ. — Душанбе: Дониш, 2011. — 216 с.&lt;/ref&gt;.

== Фаъолияти илмӣ ==
Перомуни таърихи давлату ҳуқуқи Тоҷикистон ва мамолики хориҷӣ, ҳуқуқи дунёи қадим, муносиботи ҳуқуқи оилавӣ ва шариат, назарияи давлату ҳуқуқ ва ғайра зиёда аз дусад асару мақола навиштааст&lt;ref&gt;Арбобони илми тоҷик (асри ХХ-аввали асри ХХI) / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ; Зери таҳрири Сайфидин Назарзода. — Душанбе, 2016. — 720 с.&lt;/ref&gt;. Республики Таджикистан. Д., 2009. Таҳти роҳбарӣ ва бо машварати Фозил Тоҳиров 20 нафар рисолаи номзадӣ ва 5 нафар рисолаи докторӣ дифоъ кардаанд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

== Ҷоизаҳо ==
Бо медалҳои «Барои меҳнати шуҷоатнок. Ба муносибати 100-солагии рӯзи таваллуди В. И. Ленин», «10-солагии Иҷлосияи ХVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон», «20-солагии Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» сарфароз қадрдонӣ шудааст&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

== Осор ==
* Высшие органы государственной власти Таджикской АССР: Дисс… канд. юрид. наук. — Д., 1971;
* Демократизм советского социалистического образа жизни. — Д., 1982;
* Октябри Кабир ва пойдор гардидани ҳуқуқи советӣ дар Тоҷикистон=Великий Октябрь и становление советского права в Таджикистане. — Д., 1984;
* Становление советского права в Таджикистане. — Д., 1987;
* Правовая система Таджикской АССР (1924-1929гг): Учебное пособие. — Д., 1988;
* Становление советского права в Таджикистане: Автореф. дис. д-ра юрид. наук. — М.. 1988;
* Инкишофи ҳуқуқ дар Тоҷикистон=Развитие права в Таджикистане. — Д., 1994;
* Пятнадцать вопросов и ответов по шариату. — Д., 1997;
* Правовая система дореволюционного Таджикистана. — Д., 1998;
* Шариат ва танзими муносибатҳои никоҳӣ ва оилавӣ=Шариат и регламентации брачно-семейных отношений. — Д., 1999;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи дунёи қадим. Китоби дарсӣ. — Д., 2003;
* История государства и права Республики Таджикистан. — Д., 2003;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи мамлакатҳои хориҷӣ. — Д., 2004.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Фазыл Тахирович Тахиров. Биобиблиография. — Д., 1999.

{{ПБ}}
[[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳуқуқшиносони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Фарҳангистони улуми Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>rx8e7ko4ud2lvz77q18qakj5elneruf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309977</id>
      <parentid>1309976</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:28:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фаъолияти илмӣ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7787" xml:space="preserve">{{Тоза даргузашта}}
{{Олим
 | ном             = Фозил Тоҳиров
 | номи аслӣ       = Тоҳиров Фозил Тоҳирович 
 | тасвир          = Фозил Тохиров.jpg 
 |бар              = 
 |тавсифи тасвир   = 
 |таърихи таваллуд = 10.6.1939
 |зодгоҳ           = [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]], {{Зодгоҳ|ноҳияи Конибодом}}
 |таърихи даргузашт= 16.08.2022
 |шаҳрвандӣ        = 
 |маҳалли даргузашт= {{МаҳаллиМарг|}}
 |фазои илмӣ       = [[ҳуқуқшиносӣ]]
 |ҷойҳои кор       = 
 |дараҷаи илмӣ     = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои ҳуқуқшиносӣ}}
 |унвонҳои илмӣ    = {{Унвонҳои илмӣ|АИҶТ|0}}
 |алма-матер       = [[Университети давлатии Тоҷикистон]] (1966)
 |роҳбари илмӣ     = 
 |шогирдони маъруф = 
 |маъруф ба        = 
 |ҷоизаҳо          = 
 |имзо             = 
 |бари имзо        = 
 |сайт             = 
 |викитека         = 
 |викианбор        = 
}}
'''Фозил Тоҳиров''' ([[10 июн]]и [[1938]], [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]], [[ноҳияи Конибодом]] — [[16 август]]и [[2022]], [[Душанбе]], [[Тоҷикистон]]) — [[ҳуқуқшинос]], доктори илми ҳуқуқ (1988), профессор (1990), академики [[Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон]] (2008), академики Академияи байналмилалии мактабҳои олӣ (1983), Арбоби шоистаи илм ва техникаи Тоҷикистон (1998).

== Зиндагинома ==
Фозил Тоҳиров 10 июни соли 1938 дар Конибодом дар хонаводаи Тоҳир ва Азизбибӣ (Олимовна) Тоҳиров ба дунё омадааст&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://prabook.com/web/fazil_takhirovich.takhirov/430313|title=Fazil Takhirovich Takhirov|website=prabook.com|lang=en|accessdate=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;. Соли 1966 факултаи ҳуқуқшиносии Университети давлатии Тоҷикистонро ба охир расонда, дар ҳамин ҷо ба фаъолият пардохт.

== Фаъолияти корӣ ==
Мудири кабинет, муаллими калон, дотсент, мудири кафедра (1966-86), проректор оид ба робитаҳои байналмилалӣ (1986—1990), ректори УДТ (1990—1995)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://tnu.tj/index.php/tj/rektor-oi-dmt/|title=Ректорҳои ДМТ|lang=tg|accessdate=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;, саркотиби илмӣ (1995—2000), академик-котиби Бахши илмҳои ҷамъиятшиносии Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон (2000—2005). Директор-муассис (2005—2006), директори Институти давлат ва ҳуқуқ (2006—2010), мудири шуъбаи ҳуқуқи исломӣ ва ҳамзамон мушовири илмии Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А. Баҳоваддинови Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон (аз соли 2011)&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;* [[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 605. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7.&lt;/ref&gt; ва раиси Ҷамъияти «Дониш»-и Ҷумҳурии Тоҷикистон буд&lt;ref&gt;Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Ҳайати шахсӣ. — Душанбе: Дониш, 2011. — 216 с.&lt;/ref&gt;.

== Фаъолияти илмӣ ==
Перомуни таърихи давлату ҳуқуқи Тоҷикистон ва мамолики хориҷӣ, ҳуқуқи дунёи қадим, муносиботи ҳуқуқи оилавӣ ва шариат, назарияи давлату ҳуқуқ ва ғайра зиёда аз дусад асару мақола навиштааст&lt;ref&gt;Арбобони илми тоҷик (асри ХХ-аввали асри ХХI) / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ; Зери таҳрири Сайфидин Назарзода. — Душанбе, 2016. — 720 с.&lt;/ref&gt;. Таҳти роҳбарӣ ва бо машварати Фозил Тоҳиров 20 нафар рисолаи номзадӣ ва 5 нафар рисолаи докторӣ дифоъ кардаанд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

== Ҷоизаҳо ==
Бо медалҳои «Барои меҳнати шуҷоатнок. Ба муносибати 100-солагии рӯзи таваллуди В. И. Ленин», «10-солагии Иҷлосияи ХVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон», «20-солагии Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» сарфароз қадрдонӣ шудааст&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

== Осор ==
* Высшие органы государственной власти Таджикской АССР: Дисс… канд. юрид. наук. — Д., 1971;
* Демократизм советского социалистического образа жизни. — Д., 1982;
* Октябри Кабир ва пойдор гардидани ҳуқуқи советӣ дар Тоҷикистон=Великий Октябрь и становление советского права в Таджикистане. — Д., 1984;
* Становление советского права в Таджикистане. — Д., 1987;
* Правовая система Таджикской АССР (1924-1929гг): Учебное пособие. — Д., 1988;
* Становление советского права в Таджикистане: Автореф. дис. д-ра юрид. наук. — М.. 1988;
* Инкишофи ҳуқуқ дар Тоҷикистон=Развитие права в Таджикистане. — Д., 1994;
* Пятнадцать вопросов и ответов по шариату. — Д., 1997;
* Правовая система дореволюционного Таджикистана. — Д., 1998;
* Шариат ва танзими муносибатҳои никоҳӣ ва оилавӣ=Шариат и регламентации брачно-семейных отношений. — Д., 1999;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи дунёи қадим. Китоби дарсӣ. — Д., 2003;
* История государства и права Республики Таджикистан. — Д., 2003;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи мамлакатҳои хориҷӣ. — Д., 2004.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Фазыл Тахирович Тахиров. Биобиблиография. — Д., 1999.

{{ПБ}}
[[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳуқуқшиносони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Фарҳангистони улуми Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>mi83reio04k3vicgqxfyoazp0mna2l7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310053</id>
      <parentid>1309977</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T09:17:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8284" xml:space="preserve">{{Тоза даргузашта}}
{{Олим
 | ном             = Фозил Тоҳиров
 | номи аслӣ       = Тоҳиров Фозил Тоҳирович 
 | тасвир          = Фозил Тохиров.jpg 
 |бар              = 
 |тавсифи тасвир   = 
 |таърихи таваллуд = 10.6.1939
 |зодгоҳ           = [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]], {{Зодгоҳ|ноҳияи Конибодом}}
 |таърихи даргузашт= 16.08.2022
 |шаҳрвандӣ        = 
 |маҳалли даргузашт= {{МаҳаллиМарг|}}
 |фазои илмӣ       = [[ҳуқуқшиносӣ]]
 |ҷойҳои кор       = 
 |дараҷаи илмӣ     = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои ҳуқуқшиносӣ}}
 |унвонҳои илмӣ    = {{Унвонҳои илмӣ|АИҶТ|0}}
 |алма-матер       = [[Университети давлатии Тоҷикистон]] (1966)
 |роҳбари илмӣ     = 
 |шогирдони маъруф = 
 |маъруф ба        = 
 |ҷоизаҳо          = 
 |имзо             = 
 |бари имзо        = 
 |сайт             = 
 |викитека         = 
 |викианбор        = 
}}
'''Фозил Тоҳиров''' ([[10 июн]]и [[1938]], [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]], [[ноҳияи Конибодом]] — [[16 август]]и [[2022]], [[Душанбе]], [[Тоҷикистон]]) — [[ҳуқуқшинос]], доктори илми ҳуқуқ (1988), профессор (1990), академики [[Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон]] (2008), академики Академияи байналмилалии мактабҳои олӣ (1983), Арбоби шоистаи илм ва техникаи Тоҷикистон (1998).

== Зиндагинома ==
Фозил Тоҳиров 10 июни соли 1938 дар Конибодом дар хонаводаи Тоҳир ва Азизбибӣ (Олимовна) Тоҳиров ба дунё омадааст&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://prabook.com/web/fazil_takhirovich.takhirov/430313|title=Fazil Takhirovich Takhirov|website=prabook.com|lang=en|accessdate=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;. Соли 1966 факултаи ҳуқуқшиносии Университети давлатии Тоҷикистонро ба охир расонда, дар ҳамин ҷо ба фаъолият пардохт.

== Фаъолияти корӣ ==
Мудири кабинет, муаллими калон, дотсент, мудири кафедра (1966-86), проректор оид ба робитаҳои байналмилалӣ (1986—1990), ректори УДТ (1990—1995)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://tnu.tj/index.php/tj/rektor-oi-dmt/|title=Ректорҳои ДМТ|lang=tg|accessdate=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;, саркотиби илмӣ (1995—2000), академик-котиби Бахши илмҳои ҷамъиятшиносии Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон (2000—2005). Директор-муассис (2005—2006), директори Институти давлат ва ҳуқуқ (2006—2010), мудири шуъбаи ҳуқуқи исломӣ ва ҳамзамон мушовири илмии Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А. Баҳоваддинови Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон (аз соли 2011)&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;* [[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 605. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7.&lt;/ref&gt; ва раиси Ҷамъияти «Дониш»-и Ҷумҳурии Тоҷикистон буд&lt;ref&gt;Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Ҳайати шахсӣ. — Душанбе: Дониш, 2011. — 216 с.&lt;/ref&gt;.

== Фаъолияти илмӣ ==
Перомуни таърихи давлату ҳуқуқи Тоҷикистон ва мамолики хориҷӣ, ҳуқуқи дунёи қадим, муносиботи ҳуқуқи оилавӣ ва шариат, назарияи давлату ҳуқуқ ва ғайра зиёда аз дусад асару мақола навиштааст&lt;ref&gt;Арбобони илми тоҷик (асри ХХ-аввали асри ХХI) / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ; Зери таҳрири Сайфидин Назарзода. — Душанбе, 2016. — 720 с.&lt;/ref&gt;. Таҳти роҳбарӣ ва бо машварати Фозил Тоҳиров 20 нафар рисолаи номзадӣ ва 5 нафар рисолаи докторӣ дифоъ кардаанд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

== Ҷоизаҳо ==
Бо медалҳои «Барои меҳнати шуҷоатнок. Ба муносибати 100-солагии рӯзи таваллуди В. И. Ленин», «10-солагии Иҷлосияи ХVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон», «20-солагии Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» сарфароз қадрдонӣ шудааст&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

== Даргузашт ==
Фозил Тоҳиро 16 августи 2022 дар синни 83-солагӣ пас аз бемории тӯлонӣ даргузашт&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://pressa.tj/akademik-sobi%D2%9B-rektori-dmt-fozil-to%D2%B3irov-darguzasht/|title=Академик, собиқ ректори ДМТ Фозил Тоҳиров даргузашт|website=Pressa.tj|date=2022-08-16|publisher=Ҳафтаномаи «Тоҷикистон»|lang=tg|accessdate=2022-08-17}}&lt;/ref&gt;.

== Осор ==
* Высшие органы государственной власти Таджикской АССР: Дисс… канд. юрид. наук. — Д., 1971;
* Демократизм советского социалистического образа жизни. — Д., 1982;
* Октябри Кабир ва пойдор гардидани ҳуқуқи советӣ дар Тоҷикистон=Великий Октябрь и становление советского права в Таджикистане. — Д., 1984;
* Становление советского права в Таджикистане. — Д., 1987;
* Правовая система Таджикской АССР (1924-1929гг): Учебное пособие. — Д., 1988;
* Становление советского права в Таджикистане: Автореф. дис. д-ра юрид. наук. — М.. 1988;
* Инкишофи ҳуқуқ дар Тоҷикистон=Развитие права в Таджикистане. — Д., 1994;
* Пятнадцать вопросов и ответов по шариату. — Д., 1997;
* Правовая система дореволюционного Таджикистана. — Д., 1998;
* Шариат ва танзими муносибатҳои никоҳӣ ва оилавӣ=Шариат и регламентации брачно-семейных отношений. — Д., 1999;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи дунёи қадим. Китоби дарсӣ. — Д., 2003;
* История государства и права Республики Таджикистан. — Д., 2003;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи мамлакатҳои хориҷӣ. — Д., 2004.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Фазыл Тахирович Тахиров. Биобиблиография. — Д., 1999.

{{ПБ}}
[[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳуқуқшиносони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Фарҳангистони улуми Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>qw6867g73edu3p4ypiubqohrpkuqit1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310054</id>
      <parentid>1310053</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T09:17:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>/* Даргузашт */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8286" xml:space="preserve">{{Тоза даргузашта}}
{{Олим
 | ном             = Фозил Тоҳиров
 | номи аслӣ       = Тоҳиров Фозил Тоҳирович 
 | тасвир          = Фозил Тохиров.jpg 
 |бар              = 
 |тавсифи тасвир   = 
 |таърихи таваллуд = 10.6.1939
 |зодгоҳ           = [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]], {{Зодгоҳ|ноҳияи Конибодом}}
 |таърихи даргузашт= 16.08.2022
 |шаҳрвандӣ        = 
 |маҳалли даргузашт= {{МаҳаллиМарг|}}
 |фазои илмӣ       = [[ҳуқуқшиносӣ]]
 |ҷойҳои кор       = 
 |дараҷаи илмӣ     = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои ҳуқуқшиносӣ}}
 |унвонҳои илмӣ    = {{Унвонҳои илмӣ|АИҶТ|0}}
 |алма-матер       = [[Университети давлатии Тоҷикистон]] (1966)
 |роҳбари илмӣ     = 
 |шогирдони маъруф = 
 |маъруф ба        = 
 |ҷоизаҳо          = 
 |имзо             = 
 |бари имзо        = 
 |сайт             = 
 |викитека         = 
 |викианбор        = 
}}
'''Фозил Тоҳиров''' ([[10 июн]]и [[1938]], [[Пӯлотон (деҳа, н. Конибодом)|деҳаи Пӯлодон]], [[ноҳияи Конибодом]] — [[16 август]]и [[2022]], [[Душанбе]], [[Тоҷикистон]]) — [[ҳуқуқшинос]], доктори илми ҳуқуқ (1988), профессор (1990), академики [[Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон]] (2008), академики Академияи байналмилалии мактабҳои олӣ (1983), Арбоби шоистаи илм ва техникаи Тоҷикистон (1998).

== Зиндагинома ==
Фозил Тоҳиров 10 июни соли 1938 дар Конибодом дар хонаводаи Тоҳир ва Азизбибӣ (Олимовна) Тоҳиров ба дунё омадааст&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://prabook.com/web/fazil_takhirovich.takhirov/430313|title=Fazil Takhirovich Takhirov|website=prabook.com|lang=en|accessdate=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;. Соли 1966 факултаи ҳуқуқшиносии Университети давлатии Тоҷикистонро ба охир расонда, дар ҳамин ҷо ба фаъолият пардохт.

== Фаъолияти корӣ ==
Мудири кабинет, муаллими калон, дотсент, мудири кафедра (1966-86), проректор оид ба робитаҳои байналмилалӣ (1986—1990), ректори УДТ (1990—1995)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://tnu.tj/index.php/tj/rektor-oi-dmt/|title=Ректорҳои ДМТ|lang=tg|accessdate=2022-08-16}}&lt;/ref&gt;, саркотиби илмӣ (1995—2000), академик-котиби Бахши илмҳои ҷамъиятшиносии Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон (2000—2005). Директор-муассис (2005—2006), директори Институти давлат ва ҳуқуқ (2006—2010), мудири шуъбаи ҳуқуқи исломӣ ва ҳамзамон мушовири илмии Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А. Баҳоваддинови Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон (аз соли 2011)&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;* [[Донишномаи Душанбе]]. — {{Д.}}: [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭМТ]], 2016. — С. 605. — 732 с. — ISBN 978-99947-33-89-7.&lt;/ref&gt; ва раиси Ҷамъияти «Дониш»-и Ҷумҳурии Тоҷикистон буд&lt;ref&gt;Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Ҳайати шахсӣ. — Душанбе: Дониш, 2011. — 216 с.&lt;/ref&gt;.

== Фаъолияти илмӣ ==
Перомуни таърихи давлату ҳуқуқи Тоҷикистон ва мамолики хориҷӣ, ҳуқуқи дунёи қадим, муносиботи ҳуқуқи оилавӣ ва шариат, назарияи давлату ҳуқуқ ва ғайра зиёда аз дусад асару мақола навиштааст&lt;ref&gt;Арбобони илми тоҷик (асри ХХ-аввали асри ХХI) / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ; Зери таҳрири Сайфидин Назарзода. — Душанбе, 2016. — 720 с.&lt;/ref&gt;. Таҳти роҳбарӣ ва бо машварати Фозил Тоҳиров 20 нафар рисолаи номзадӣ ва 5 нафар рисолаи докторӣ дифоъ кардаанд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

== Ҷоизаҳо ==
Бо медалҳои «Барои меҳнати шуҷоатнок. Ба муносибати 100-солагии рӯзи таваллуди В. И. Ленин», «10-солагии Иҷлосияи ХVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон», «20-солагии Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» сарфароз қадрдонӣ шудааст&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

== Даргузашт ==
Фозил Тоҳиров 16 августи 2022 дар синни 83-солагӣ пас аз бемории тӯлонӣ даргузашт&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://pressa.tj/akademik-sobi%D2%9B-rektori-dmt-fozil-to%D2%B3irov-darguzasht/|title=Академик, собиқ ректори ДМТ Фозил Тоҳиров даргузашт|website=Pressa.tj|date=2022-08-16|publisher=Ҳафтаномаи «Тоҷикистон»|lang=tg|accessdate=2022-08-17}}&lt;/ref&gt;.

== Осор ==
* Высшие органы государственной власти Таджикской АССР: Дисс… канд. юрид. наук. — Д., 1971;
* Демократизм советского социалистического образа жизни. — Д., 1982;
* Октябри Кабир ва пойдор гардидани ҳуқуқи советӣ дар Тоҷикистон=Великий Октябрь и становление советского права в Таджикистане. — Д., 1984;
* Становление советского права в Таджикистане. — Д., 1987;
* Правовая система Таджикской АССР (1924-1929гг): Учебное пособие. — Д., 1988;
* Становление советского права в Таджикистане: Автореф. дис. д-ра юрид. наук. — М.. 1988;
* Инкишофи ҳуқуқ дар Тоҷикистон=Развитие права в Таджикистане. — Д., 1994;
* Пятнадцать вопросов и ответов по шариату. — Д., 1997;
* Правовая система дореволюционного Таджикистана. — Д., 1998;
* Шариат ва танзими муносибатҳои никоҳӣ ва оилавӣ=Шариат и регламентации брачно-семейных отношений. — Д., 1999;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи дунёи қадим. Китоби дарсӣ. — Д., 2003;
* История государства и права Республики Таджикистан. — Д., 2003;
* Таърихи давлат ва ҳуқуқи мамлакатҳои хориҷӣ. — Д., 2004.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Фазыл Тахирович Тахиров. Биобиблиография. — Д., 1999.

{{ПБ}}
[[Гурӯҳ:Омӯзгорон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳуқуқшиносони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Фарҳангистони улуми Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>n0fnj2xa22k8yfczqnt46ch5n05mt9z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Донишгоҳи миллии Тоҷикистон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>20863</id>
    <revision>
      <id>1309980</id>
      <parentid>1302174</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T18:07:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Ансамбли «Наврӯз» */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24755" xml:space="preserve">{{Қуттии донишгоҳ
 |ном               = Донишгоҳи миллии Тоҷикистон
 |ихтисора          = ДМТ
 |рамз              = [[Акс:Логотипи_нави_ДМТ.jpg|center|100px|Логотипи ДМТ]]
 |акс               = [[Акс:Праздник_возле_альма-матер.jpg|center|300px|Бинои асосии ДМТ]]
 |аслӣ              = 
 |номбайнал         = Tajik National University
 |қаблӣ             = 
 |шиор              = 
 |асос              = [[21 март]]и [[1947]]
 |баста             = 
 |бозтаъсис         = 
 |соли бозтаъсис    = 
 |навъ              = давлатӣ
 |сармояи бомақсад  = 
 |номи вазифа       = Ректор
 |соҳиби вазифа     = [[Қобилҷон Хушвахтзода]]
 |президент         = 
 |роҳбари илмӣ      = 
 |ректор            = 
 |донишҷӯён         = 25000
 |донишҷӯёни хориҷӣ = 
 |мутахассис        = 
 |бакалавриат       = 
 |магистратура      = 
 |аспирантура       = 
 |докторнтура       = 
 |доктор            = 
 |профессор         = 
 |омӯзгорон         = 1321
 |мавқеъ            = {{парчамбандӣ|Тоҷикистон}}: [[Душанбе]], {{s|[[хиёбони Рӯдакӣ]] ва Шаҳраки Донишҷӯён}}
 |метро             = 
 |шаҳраки донишҷӯён = Шаҳраки Донишҷӯён (Ҷазира)
 |нишонӣ            =ш. Душанбе, х. Рӯдакӣ 17 
 |сайт              = {{url|http://www.tnu.tj}}
 |ҷоизаҳо           = 
 |lat_dir =N  |lat_deg =38.5654  |lat_min =  |lat_sec =  
 |lon_dir =E  |lon_deg =68.7947  |lon_min =  |lon_sec =  
 |CoordScale        = 5000 
 |edu_region        = TJ
 |Commons           = 
 |Commons-text      = 
}}
''' Донишгоҳи миллии Тоҷикистон ''' яке аз донишгоҳҳои таҳсилоти олии касбии [[Ҷумҳурии Тоҷикистон|Тоҷикистон]] мебошад.

== Маълумоти мухтасар ==
[[Донишгоҳ]] соли [[1947|1947 '''(Қарори Совети Вазирони СССР аз 21.03.1947, № 643)''']] ҳамчун '''Университети давлатии Тоҷикистон ба номи В. И. Ленин''' [[Душанбе]] таъсис ёфтааст. Мақоми Донишгоҳ мактаби олии касбӣ буда, дорои иҷозатномаҳои (литсензияҳои) давлатии Вазорати маорифи [[Ҷумҳурии Тоҷикистон|Тоҷикистон]] дар бораи ҳуқуқи пешбурди фаъолияти таълимӣ дар соҳаи таҳсилоти олии касбӣ ва Шаҳодатнома дар бораи аккредитатсияи давлатӣ мебошад.
Аз соли [[2008]] Донишгоҳи миллии Тоҷикистон номгузорӣ шудааст.

== Таърих ==
* [[21 март]]и соли [[1947]] бо қарори Совети Вазирони ИҶШС ҳамчун '''Университети давлатии Тоҷикистон ба номи В. И. Ленин''' таъсис ёфтааст.
* Аз [[1 сентябр]]и соли [[1948]] ба фаъолият сар карда истодааст.

Соли нахустини таълим дар Университет дар бинои таълимии Институти омӯзгории ба номи Т. Г. Шевченко (ҳоло [[Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ]]) оғоз гашт. Баъд аз як сол — 1949 бинои собиқ Кумитаи ҳизбии вилояти Сталинобод воқеъ дар хиёбони марказии шаҳр ба ихтиёри Донишгоҳ дода шуд, ки он ҳоло чун бинои асосӣ маъруф аст.
Аз 1 августи соли 1948 дар Донишгоҳ 13 кафедра : кафедраи марксизм-ленинизм, кафедраи таърих, кафедраи забон ва адабиёти рус, кафедраи забон ва адабиёти тоҷик, кафедраи геологияи умумӣ, кафедраи математикаи умумӣ, кафедраи химияи умумӣ, кафедраи зоологияи умумӣ, кафедраи ботаникаи умумӣ, кафедраи физикаи умумӣ, кафедраи забонҳои хориҷӣ, кафедраи тайёрии ҳарбӣ ва инчунин кафедраи тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш ба фаъолият сар карданд.
 
Соли 1948 дар ҳайати университет се [[факултет]]: геологӣ-хокшиносӣ (декан профессор А. С. Раевский), биология (декан профессор В. А. Ратсиборский) ва таъриху филология (декан- Т. П. Маниулова) ташкил ёфтанд.
Дар байни 200 нафар шогирдони ба курси авввал дохилшуда, 110 нафарро ҷавонони тоҷик ташкил медоданд. Дар курси дуюми шуъбаи биология 50 нафар таълим мегирифтанд. Теъдоди устодон бошад, аз 17 кормандони доимӣ ва 19-нафар соатбаъйҳо иборат буд.
Таърихи Донишгоҳи давлатии Тољикистонро бе номи ректорони он, аз ҷумла аввалин ректори он [[Зариф Раҷабов|Зариф Шарифович Раҷабов]] (1906—1991) наметавон тасаввур кард.
[[Зариф Раҷабов]] дар вазифаи ректор (аз 27 феврали соли 1948 то 20 январи соли 1954) корщои зиёд ба анҷом расонида, тащкурсии боэътьимоди Донишгоҳро барои солҳои минбаъда гузошт.

Нахустин хатмкунандагони аълохони шуъбаи таърих — [[Рауф Дадабоев]], [[Ҳомидҷон Аҳмадов]], Элмурод Саидов, аз шуъбаи филологияи тоҷик — Кимиё Шукурова, [[Хуршеда Отахонова]], [[Муҳаммадвафо Бақоев]], [[Исмоил Саидов]]; аз шуъбаи геология — [[Наримон Мадалиев]], Эркин Тоҳиров ва бисёр дигарон барои кор дар Донишгоҳ пазируфта шуданд, Гурӯҳи дигари хатмкунандагони аълохон барои кор ба дигар мактабҳои олӣ ва муассисаҳои илмии ҷумҳурӣ роҳхат гирифтанд.

Талаботи рӯзафзуни хоҷагии халқи мамлакатро ба инобат гирифта, соли 1956 дар заминаи факултети табиатшиносӣ факултетҳои геология, биология, соли 1959 химия, соли 1965 факултети физика, механикаву математика ташкил шуданд.
Мувофиқи талаботи замон соли 1963 факултети забон ва адабиёти рус, соли 1966 дар заминаи факултети таъриху филология факултети таърих (декан М. Б. Бобохонов), филогогияи тоҷик (декан М. Н.Қосимова) ва соли 1970 факултети филологияи Шарқ (декан ҳ.К.Каримов) факултети иrтисодӣ (1976, декан Т. Н. Назаров), факултети баплангирии иrтисодӣ (1980, декан Г. Б. Бобосодиқова) ва факултети базисобгирии молиявӣ (1980, декан [Қ.Қурбонов) таъсис ёфтанд.
Дар ин муддат теъдоди муаллимони унвондор афзуд. Аз соли 1951 то соли 1997 дар нуҳ шӯроҳои дифои рисолаҳои диссертатсионии Донишгоҳ 1019 нафар рисолаҳои илмии худро барои дарёфти унвонҳои номзадиву докторӣ ҳимоя намуданд.

* Соли [[1997]] — '''Донишгоҳи давлатии миллии Тоҷикистон''' ва соли [[2008]] '''Донишгоҳи миллии Тоҷикистон (ДМТ)''' номгузорӣ шудааст.

'''Аз 1997 ба Донишгоҳи миллии Тоҷикистон''' '''бо''' '''Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 15.02.1997, таҳти №669 мақоми худмухторӣ дода шудааст.'''

Донишгоҳи миллии Тоҷикистон аз ибтидои фаъолияташ дар тайёр намудани кадрҳои баландихтисос барои соҳаҳои гуногуни хоҷагии халқи ҷумҳурӣ саҳми хешро гузоштааст. Ба донишҷӯёни донишгоҳ олимони намоёни ҷумҳурӣ таълиму тарбия медиҳанд. Биноҳои таълимии донишгоҳ, аввал дар маркази Душанбе, дар якчанд биноҳои алоҳида ҷойгир буданд. Дар нимаи дуюми солҳои 80-ум шаҳраки донишгоҳ дар мавзеи Бунни Ҳисорак қомат рост кард. Ҳоло аксарияти факултаҳо ва лабораторияҳои донишгоҳ дар ин мавзеъ фаъолият мебаранд.
Ба сохтори донишгоҳ — 19 факултет, нашриёт, китобхонаи илмӣ, Пажуҳишгоҳи илмӣ-тадқиқотӣ, боғи ботаникӣ дохил мешаванд (соли 2021). Шумораи донишҷӯён 25000 наф., кормандони илмӣ-омӯзгорӣ тахминан 1200 наф. аст.

Бо Қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз [[27 январ]]и [[соли 2020]], таҳти №52 ректори Донишгоҳи миллии Тоҷикистон
шахсияти варзидаву кордон доктори илми иқтисодӣ, профессор [[Қобилҷон Хушвахтзода|'''Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт''']] (Барфиев Қобилҷон Хушвахтович) таъйин карда шуд&lt;ref name=&quot;Президенти Тоҷикистон&quot;&gt;{{Cite web|url=http://president.tj/node/22339|title=Қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи ректори Донишгоҳи миллии Тоҷикистон таъйин намудани Хушвахтзода Қ.Х.|author=|website=president.tj|date=|publisher=Президенти Тоҷикистон|accessdate=2020-01-28}}&lt;/ref&gt;

== Профессорону омӯзгорон ==
Дастпарварон ва профессорону омӯзгорони (тахминан 1200 наф.) варзидаи донишгоҳ дар комёбиҳои илму маорифи Тоҷикистон саҳми хешро гузоштаанд.
 
Муфассал нигаред:
* [[Абдунабӣ Сатторзода]]
* [[Абдулҳаким Ғафуров]]
* [[Абдураҳмон Бухоризода]]
* [[Авзалшо Зарипов]]
* [[Ашурбой Солиев]]
* [[Баҳриддин Камолиддинов]]
* [[Воҳид Асрорӣ]]
* [[Гулсара Бобосодиқова]]
* [[Давлатбек Хоҷаев]]
* [[Зариф Раҷабов]]
* [[Ибодулло Нарзиқулов]]
* [[Иброҳим Усмонов]]
* [[Карим Сангинов]]
* [[Мадатбек Тоҷибеков]]
* [[Мадиброҳим Норматов]]
* [[Малика Зикриёева]]
* [[Мамадшо Илолов]]
* [[Маҳмадқул Каримов]]
* [[Маҳкам Маҳмудов]]
* [[Мисбоҳиддини Нарзиқул]]
* [[Моёншо Назаршоев]]
* [[Мукаррама Қосимова]]
* [[Муҳаммадюсуф Имомов]]
* [[Муҳиба Якубова]]
* [[Намоз Ҳотамов]]
* [[Нина Семёновна Назарова]]
* [[Нуриддин Муъминов]]
* [[Нуриддин Саидов]]
* [[Нусрат Раҷабов]]
* [[Отаҷoн Акрамов]]
* [[Пайванди Гулмуродзода]]
* [[Пӯлод Бобоҷонов]]
* [[Равшан Раҳмонӣ]]
* [[Раҳматулло Мирбобоев]]
* [[Раҳматшо Маҳмадшоев]]
* [[Роҳат Набиева]]
* [[Саидмуҳаммад Одинаев]]
* [[Саидқул Сабзаев]]
* [[Сироҷиддин Комилов]]
* [[Соҳиб Табаров]]
* [[Таваралӣ Ғаниев]]
* [[Талбак Назаров]]
* [[Фаёз Ҳакимов]]
* [[Файзи Зикриёев]]
* [[Файзуллоев Машраб Қурбоналиевич]]
* [[Фарҳод Раҳимов]]
* [[Фирдавс Ҳакимов]]
* [[Фозил Тоҳиров]]
* [[Фотеҳ Ҳакимов]]
* [[Худойназар Асозода]]
* [[Худоӣ Шарифзода (Шарифов)]]
* [[Хуршеда Иномовна Бобоҷонова]]
* [[Шарофиддин Тӯйчиев]]
* [[Шаҳбозбек Кабиров]]
* [[Эшонҳон Нӯъмонов]]
* [[Холаҳмад Самиев]]
* [[Ҳаёт Одинаев]]
* [[Ҳаким Қурбонов]]
* [[Ҳикмат Мӯминов]]
* [[Ҳасан Абдуллоев]]
* [[Ҳомид Маҷидов]]
* [[Ҳотам Аъзамқулов]]
* Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт
* Абдувалӣ Қушматов
* Аламхон Кучарзода
* Нарзулло Саидов
* Ҳаёт Одинаев

== Факултаҳо ==
# Факултети '''механикаю математика'''
# [[Факултети физикаи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон|Факултети '''физика''']]
# Факултети '''химия'''
# Факултети '''биология'''
# Факултети '''геология'''
# Факултети '''ҳуқуқшиносӣ'''
# Факултети '''таърих'''
# [[Факултети филологияи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон|Факултети '''филология''']]
# Факултети '''журналистика'''
# Факултети '''забонҳои Осиё ва Аврупо'''
# [[Факултети иқтисод ва идораи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон|Факултети '''иқтисод ва идора''']]
# Факултети '''молиявию иқтисодӣ'''
# Факултети '''баҳисобгирӣ ва иқтисоди рақамӣ'''
# Факултети '''филологияи рус'''
# Факултаи '''фалсафа'''
# Факултети '''муносибатҳои байналхалқӣ'''
# Факултети '''фарматсевтӣ'''
# Факултети '''тиббӣ'''
# Факултети '''муштараки ДМТ бо МТОК ҶБ'''

== Маркази биотехнологияи ДМТ ==
'''[[Маркази биотехнологии ДМТ|Маркази биотехнологияи ДМТ]]''' дар асоси қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 2.12.2009 № 667 «Дар бораи тадбирҳои татбиқи Фармони [[Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон]] аз [[15 сентябр]]и соли [[2009]], № 707» («Таъсиси маркази биотехнологӣ дар Донишгоҳи миллии Тоҷикистон») бо фармони ректори ДМТ аз 29.12.2009, дар назди Институти (Пажӯҳишгоҳи) илмию-тадқиқотии Донишгоҳи миллии Тоҷикистон таъсис дода шуд.
Сардори [[Маркази биотехнологии ДМТ]] — [[Хуршеда Иномовна Бобоҷонова]] н.и.б, дотсент, узви вобастаи Академияи муҳандисии Ҷумҳурии Тоҷикистон таъйин карда шуд. 
[[9 декабр]]и соли [[2011]] озмоишгоҳҳои [[Маркази биотехнологии ДМТ]] ба таври расмӣ ифтитоҳ гардид.
Мақсади фаъолияти Маркази биотехнологӣ — рушди тадқиқотҳои илмӣ дар соҳаи [[биотехнология]], коркарди самтҳои пажӯҳишҳои илмӣ дар асоси афзалиятҳои давлатии инкишофи илмӣ-техникӣ бо назардошти аҳамияти иҷтимоӣ-иқтисодии он мебошад.
Мавзӯи илмии [[Маркази биотехнологии ДМТ]] &quot;Коркарди тарзи тайёр намудан ва афзун гардондани маводи кӯчатии солимгардонидашудаи навъҳои маҳаллии [[ангур]] дар шароити «in vitro» аз тарафи Шӯрои ҳамоҳангсозии [[Академияи илмҳои Тоҷикистон]] барои солҳои 2013—2017 тасдиқ гардид. Коллексияи Маркази биотехнологӣ 70 навъи ангурро ташкил медиҳад.

=== Аксҳои Маркази биотехнологии ДМТ ===
&lt;gallery&gt;
Акс:Маросими кушодашавии Маркази биотехнологии ДМТ.png  
Акс:Лабораторияи Маркази биотехнологии ДМТ.png
Акс:Баргузории конференсияҳои илмӣ дар Маркази биотехнологии ДМТ.png
Акс:Маркази биотехнологии назди ДМТ..jpg
Акс:Экскурсия. jpg
Акс:Хуршеда Бобоҷонова.png.png  
&lt;/gallery&gt;

== Маъмурият ==
'''Ректорони ДМТ:'''
# [[Зариф Раҷабов|З. Ш. Раҷабов]] 1948—1954
# [[Ибодулло Нарзиқулов|И.К Нарзиқулов]] 1954—1956
# [[Солеҳ Раҷабов|С. А. Раҷабов]] 1956—1971
# [[Пӯлод Бобоҷонов|П. Б. Бобоҷонов]] 1971—1982
# [[Талбак Назаров|Т. Н. Назаров]] 1982—1988
# [[Исмоил Давлатов|И. Д. Давлатов]] 1988—1990
# [[Фозил Тоҳиров|Ф. Т. Тоҳиров]] 1990—1995
# Х. М. Сафаров 1995—2001
# [[Ҳайдар Сафиев|Ҳ.С. Сафиев]] 2001—2005
# [[Саидмуҳаммад Одинаев|С.Одинаев]] — 2005—2008
# [[Нуриддин Саидов|Н. С. Саид]] — 2008—2012
# [[Ҳаёт Одинаев|Ҳ.А. Одинаев]] — 10.01.2012 — 28.08.2012
# [[Муҳаммадюсуф Имомов|М. С. Имомзода]] — аз 27.08.2012 — 26.01.2020
# [[Қобилҷон Хушвахтзода|Қ.Х. Хушвахтзода]] — аз [[27 январ]]и [[соли 2020]]&lt;ref name=&quot;Президенти Тоҷикистон&quot;/&gt;

== Ансамбли «Наврӯз» ==
[[Ансамбли «Наврӯз»-и ДМТ|Ансамбли «Наврӯз»]] дар Донишгоҳи миллии Тоҷикистон (соли [[1965]]) бо ташаббуси [[Амонқул Холиқназаров]] таъсис ёфтааст. Cоли [[1966]] аввалин бор иди [[Наврӯз]] дар Донишгоҳи миллии Тоҷикистон бо ташаббуси ансамбли «Наврӯз» чун иди миллӣ ҷашн гирифта шуда то имрӯз ҷашн гирифта мешавад. Барномаҳои консертии ансамбли «Наврӯз» бо дар бисёр чорабиниҳо ва фестивалҳои дохили кишвар ва берун аз он, ба монанди: [[Германия]], [[Полша]],[[Туркия]], [[Юнон]], [[Малта]], [[Австрия]], [[Руминия]], [[Италия]], [[Испания]], [[Гана]], [[Того]], [[Бенин]], [[Нигерия]], [[Либиё]] ва [[ИҶШС]] сазовори баҳои баланд гаштааст.

== Нашрияҳои донишгоҳ ==
«[[Ба қуллаҳои дониш]]», нашрияи УДТ ба номи В. И. Ленин, сипас ДДМТ ва ҳоло Донишгоҳи миллии Тоҷикистон мебошад, ки [[7 октябр]]и соли [[1956]] бо ибтикори номзади илмҳои филология Абдулатиф Бухоризода, ки котиби кумитаи Ҳизби коммунисти Донишгоҳ буд, таъсис ёфт. Дар даврони шӯра­вӣ ҳафтае як маротиба ба ду забон — русӣ ва тоҷикӣ нашр мешуд. Аз [[соли 2009]] бо ибтикори Донишгоҳ дар ҳаҷми 16 саҳ., нахуст моҳе ду маротиба ва аз [[соли 2010]] ҳафтае як маротиба бо тасвирҳои рангин чоп мешавад.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.dmt.tj/ |title=Сомонаи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон |accessdate=2015-03-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141027024738/http://dmt.tj/ |archivedate=2014-10-27 }}&lt;/ref&gt;

[[Маҷаллаи «Паёми донишгоҳ»]] — маҷаллаи илмиву оммавӣ ва нашрияи расмии Донишгоҳи миллии Тоҷикистон мебошад.
* Ношир — редаксияи маҷаллаи «Паёми донишгоҳ»
* Муассис — Донишгоҳи миллии Тоҷикистон.
* Сармуҳаррир -
* Мавзӯъҳои маҷалла — нашри мақолаҳои илмӣ ва методӣ доир ба тадқиқотҳои илмии олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон мебошад.
* Маҷалла ба андозаи А — 4, 80 −100 саҳ ба забонҳои тоҷикӣ, русӣ нашр мешавад.
* Даврият — 4 шумора дар як сол.

== Аксҳои донишгоҳ ==
&lt;gallery&gt;
Донишгоҳи миллии Тоҷикистон (бинои маъмурӣ).jpg	  
Факултети иқтисод ва идора.jpeg
Профессори геология.jpg 
Хобгоҳи донишҷӯён дар ДМТ.jpg
Профессор Нусрат Раҷабов.jpg 
Китобхонаи ДМТ.jpg
Студенческий ансамбль.jpg
Праздник возле альма-матер.jpg 
Гастроли заграницей.jpg
С праздником Навруз!.jpg
Дойристы. Ансамбль &quot;Навруз&quot;.jpg
Гастроли заграницей.jpg
Танец девушек.ТНУ, Таджикистан.jpg
&lt;/gallery&gt;

== Боз нигаред ==
[https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%83%D1%80%D3%AF%D2%B3:%D0%9E%D0%BB%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%BD%D0%B8_%D0%94%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%88%D0%B3%D0%BE%D2%B3%D0%B8_%D0%BC%D0%B8%D0%BB%D0%BB%D0%B8%D0%B8_%D0%A2%D0%BE%D2%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD Олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]

== Пайвандҳо ==
* [http://www.dmt.tj/ Сомонаи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20141027024738/http://dmt.tj/ |date=2014-10-27 }}
* [http://www.tnu.tj/index.php/ru/ Сомонаи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон ба забони русӣ]

== Сарчашма ==
{{эзоҳ}}

{{хурд}}

[[Гурӯҳ:Маориф дар Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Донишгоҳҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Душанбе]]</text>
      <sha1>bd8szbegsbxjly8hg5njzn4fdpaw3x4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Энсиклопедияи насри форсу тоҷик</title>
    <ns>0</ns>
    <id>59113</id>
    <revision>
      <id>1310011</id>
      <parentid>1194687</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T04:35:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18048" xml:space="preserve">'''Энсиклопедияи насри тоҷику форс''' - донишномаест, ки аз 8 китоб иборат буда, намунаҳои барҷастаи насри классикии форсу тоҷикро фаро гирифтааст. Дар китобҳои 1‒2 қиссаи «Самаки айёр», ки аз 7 ҷилд иборат аст, ҷой дода шудаанд. Қиссаи мазкур ганҷинаи бузурги забони зиндаи гуфтугӯии асрҳои 11‒13 буда, нафосату зарофат, тарию тозагӣ ва рангу нақши забони халқро нигоҳ доштааст.

Гирдоварандаи «Самаки айёр» аз ибораҳои рехтаи халқӣ фаровон истифода бурдааст. Ин қисса дар таърихи такомули жанри насри ривоятии форсу тоҷик бо мундариҷа ва бадеияти худ мақоми алоҳида дорад. Барои аз хатти арабиасос ба кириллӣ баргардон кардани 4 ҷилди аввали «Самаки айёр» (аз Парвиз Нотили Хонларӣ) муҳаққиқи насри форсу тоҷик Ю. Салимов, ҷилдҳои 5‒7-и он донишмандон К. Чиллаев, А.Ҷалолов, Ҷ. Азизқулов (муҳаррир), М. Диловаров (муҳаррири масъул) ва дигарон саҳм гузоштаанд. «Самаки айёр» қиссаи размию базмист, вале дар он аз забони қаҳрамонон панду андарзҳое омадаанд, ки барои тарбияи ахлоқии хонандагон аҳаммияти калон доранд. Дар саҳифаҳои аввали он аз эҳтироми падару модар ва пирон сухан меравад. Баъзан ростӣ тавсиф мешавад («Бидон ва огоҳ бош, ки дар ҷаҳон ҳеч беҳ аз ростӣ нест.....»), дурӯғ гуфтан хислати ҷавонмардон нест («...ҷавонмардон дурӯғ нагӯянд, агар сари эшон ба он кор биравад«) ва ғ. Дар китоби 1-и «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» аз «Самаки айёр» қиссаҳоеро дар хусуси пойдорӣ ба савганд ва аҳду вафо, нигаҳдории амонат, мардӣ ва мардонагӣ, ситоиши хираду дониш ва дурӣ аз худситоӣ, васфи занон ва эҳтироми онҳо, дар хонадорӣ ‒ оиладорӣ босубот будан ва ғ-ро дарёфт кардан мумкин аст. Дар саҳифаҳои китоби 2 саъю талоши Самак бо ёрону ҳаммаслаконаш (Рӯзафзуну Абрак), бо ҷавонмардону айёрони шаҳру кишварҳои гуногун дар бораи барқарор сохтани ростиву адолат, ба висол расидани дилдодагон ва ғ. зикр шудааст. Дар ин қисса ба саҳнаи амалиёт қаҳрамонони нав, аз ҷумла шоҳони неку бад, адолатпарвару золим, паҳлавонони бузург, шахсиятҳои хайрхоҳу ҷавонмардон, мардуми одии бозорӣ, занони бовафо паҳлавону ҷанговар [монанди Мардондухт, Гурдофарид (аз «Шоҳнома»-и Фирдавсӣ)], париёну ҷодугарон ва дигарон мебароянд. Офарандагони достони «Самаки айёр» аз «Шоҳнома» ва қаҳрамонони он огоҳии комил дошта, паҳлавонони худро дар зӯру бозуи нерумандӣ ба онҳо ташбеҳ медиҳанд. Достони «Самаки айёр» бо сужети моҷароӣ ва мураккаб, композитсия, ривоҷи воқеаҳо, тасвири манзараҳои табиат, хусусиятҳои бадеиву забони шево ва тарзи баён, зарофати забони гуфтугӯии халқ суханони ҳикматомезе, ки қаҳрамонон ба забон меоранд барои хонандагон муфид ва арзишманд мебошад. Китоби 1-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» дар 884 саҳ. соли 2007 дар Комбинати полиграфии Душанбе ва китоби 2-юм дар 793 саҳ. соли 2008 дар матбааи «Матбуот» бо теъдоди 200 нусхаӣ ба табъ расидаанд.

Дар китоби 3-юми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» асари «Ёддоштҳо»-и С. Айнӣ, ки аз рӯи «Куллиёт»-и ӯ (ҷилдҳои 6‒7, ки соли 1962 ба табъ расидааст) рӯнавис шудааст, ҷой дода шудааст ва аз 4 қисм (дар саҳро; дар шаҳр) иборат аст. «Ёддоштҳо» аз ҷумлаи машҳуртарин асарҳои С. Айнӣ буда, ба бисёр забонҳои халқҳои ИҶШС ва мамлакатҳои хориҷӣ тарҷима шудааст. Охирин асари С. Айнӣ мебошад, ки нотамом мондааст. Қаҳрамони асар худи нависанда буда, воқеаҳои гуногуни замони хешро ба қалам додааст. «Ёддоштҳо» (680 саҳифа) соли 2009 дар Комбинати полиграфии Душанбе бо теъдоди 2000 нусха ба табъ расидааст.

Китоби 4-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» асарҳои «Ахлоқи Мӯҳсинӣ», «Саргузашти Ҳотам» ва «Тӯтинома»-ро дар бар мегирад. «Ахлоқи Мӯҳсинӣ»-и Ҳусайн Воизи Кошифӣ соли 1500 эҷод шуда, ба Абулмуҳсин Мирзо (писари Ҳусайни Бойқаро) бахшида шудааст. Китоб аз 40 боб иборат буда, мавзӯъҳои ибодат, ихлос, шукр, сабр, ризо, таваккул, адаб, ҳиммат, шавқат, саховат, эҳсон ва ғ-ро фаро гирифтааст. «Саргузашти Ҳотам» намунаи насри ривоятии тоҷик буда, бо номҳои «Қиссаи ҳафт сайри Ҳотами Той» ва «Ҳафт саргузашти Ҳотам» дар байни мардуми Осиёи Марказӣ маъруфият дорад. Дар асрҳои 18‒19 ба аксари забони Шарқи Наздик, Осиёи Марказӣ, (ҳиндӣ, урду, туркманӣ, ӯзбекӣ) ва дар Аврупо ба забони англисӣ, порчаҳои алоҳидаи он ба забони русӣ тарҷума шудаанд. «Тӯтинома»-и Муҳаммад Худованд Қодирӣ ба забони содда дар шакли ҳикояҳои хурд таълиф шудааст. Аз ибтидои асри 19 ба чандин забонҳои дунё (ҳиндӣ, урду, банголӣ, пушту, ӯзбекӣ, туркманӣ, англисӣ, фаронсавӣ, немисӣ, русӣ) тарҷума гардидааст. Китоби 4-и «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» аз 401 саҳ. иборат буда, соли 2009 дар матбааи «Шарқи Озод» бо теъдоди 2000 нусха ба табъ расидааст.

Китоби 5-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» асарҳои «Латоиф-ут-тавоиф»-и Алии Сафӣ, «Дастур-ул мулук»-и Самандари Тирмизӣ ва насру назми Убайди Зокониро дар бар гирифтааст. «Латоиф-ут-тавоиф» аз ҷиҳати ҳаҷм, мундариҷа, баёни афкори иҷтимоию сиёсӣ ва панду ахлоқӣ дар эҷодиёти Алии Сафӣ мавқеи намоён дорад. Аз 14 боб (ҳар боб аз чанд фасл) иборат буда, ҳар як воқеаи мушаххас, рафтору амалиёти фарди ҷудогона бо ҷамъбасти бадеӣ ба қалам дода шудааст. Мардуми одиро ҳамеша аз синфи ҳоким боло мегузорад. «Латоиф-ул-тавоиф» аҳаммияти калони илмӣ дошта, доир ба 80 шоиру насрнавис ва 20 санъати бадеӣ маълумот медиҳад. «Дастур-ул-мулук» асари панду ахлоқӣ буда, аз ҷиҳати мундариҷаи ғоявӣ ва санъати бадеӣ яке аз беҳтарин асарҳои асри 17 мебошад. Масъалаҳои тарбияиву ахлоқӣ (панду насиҳат ба мамлакатдорон, усул ва шарти мамлакатдорӣ, қадр намудани аҳли ҳунару дониш, мардонагӣ ва шуҷоат, сулҳ, мақоми тарбия, одоби сухан гуфтан, зарари ғазаб)-ро дар бар мегирад. Таҳти насру назми Убайди Зоконӣ рисолаҳои «Ахлоқ-ул-ашроф», «Дилкушо», «Таълифот», «Сад панд», «Ришнома», маснавиҳои «Ушшоқнома», «Муш ва гурба», қасидаҳо, қитъаҳо ва рубоиёти Убайди Зоконӣ дода шудаанд. Китоби 5-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» аз 468 саҳ. иборат буда, соли 2010 дар Комбинати полиграфии Душанбе бо теъдоди 1000 нусха ба табъ расидааст.

Китоби 6-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» асарҳои «Наводир-ул вақоеъ», «Рисола ё мухтасаре аз таърихи салтанати хонадони манғития»)-и А. Дониш ва ҷилди 5-и «Ёддоштҳо»-и С. Айниро дар бар мегирад. «Наводир-ул-вақоеъ»-и Аҳмади Дониш дар давоми солҳои 1875‒82 таълиф шудааст. Аз муқаддима (муаллиф мақсад ва вазифаи худро аз таълифи асар баён кардааст) ва 23 боб иборат аст. Дар асар масъалаҳои фалсафӣ, иҷтимоӣ, сиёсӣ ва маданию адабӣ таҳлилу таҳқиқ шудааст. Афкори маорифпарварӣ, ки ба ҳаёти маънавии он замон таъсири бузурге дошт, дар «Наводир-ул-вақоеъ» дарҷ гардидааст. Сабку услуби бадеии асар барои ба вуҷуд омадани насри реалистии он замон нақши муҳим бозидааст. «Рисола ё мухтасаре аз таърихи манғития» аз муқаддима оғоз гардида, фарогири мавзӯъҳои «Харобии назм дар замони амир Дониёл ва тарзи салтанати амир Шоҳмурод», «Баъзе аз воқеаҳои амир Ҳайдар», «Марги амир Хайдар ва замони салтанати амир Ҳусайн ва Умар», «Замони салтанати Амир Насруллоҳ ва тарзи мамлакатдории ӯ», «Баъзе аз воқеаҳои замони салтанати амир Музаффар, тарзи маишат ва мамлакатдории ӯ» ва ғ. мебошад. Рисолаи мазкур қисмати аввали асарест, ки Аҳмади Дониш онро тамом карда натавонист. Муҳаққиқон вобаста ба мазмуну мундариҷа ба он «Таърихча», «Рисола ё худ мухтасаре аз таърихи салтанати хонадони манғития», «Тарҷумаи ҳоли амирони манғития» ном мондаанд. Дар замони пиронсолии А. Дониш (баъди 10 соли таълифи «Наводир-ул-вақоеъ») навишта шудааст. Ҷилди 5-уми «Ёддошт»-и С. Айнӣ аз муқаддима («китобе, ки 70 сол зиндонӣ буд») оғоз мегардад. Баъдан мавзӯъҳои «Таърихи инқилоби фикрӣ дар Бухоро» (мактаби усули савтия), «Мактаби аввал ва усули савтия дар Бухоро», «Як назар ба аҳволи уламои Бухоро», «Мактаби тоторон», «Вафоти амир Абдулаҳад ва ҷулуси амир Олимхон», «Иҷмоли аҳволи таррақипарварон баъд аз инқилоб» ва мавзӯъҳои дигарро дар бар мегирад. Китоби 6-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» аз 327 саҳ. иборат буда, соли 2010 дар Комбинати полиграфии Душанбе бо теъдоди 1000 нусха ба табъ расидааст.

Китоби 7-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» асари «Бадоеъ-ул-вақоеъ»-и Зайниддин Маҳмуди Восифӣ фаро гирифтааст. «Бадоеъ-ул-вақоеъ» дар адабиётшиносии форсу тоҷик ҳамчун сарчашмаи илму адаб мақоми баланд дорад. Дар он Восифӣ доир ба ҳаёту фаъолияти як зумра шоирону адибони замони хеш (Абдурраҳмони Ҷомӣ, Алишер Навоӣ, Биноӣ, Дарвеши Деҳакӣ) маълумоти дақиқ додааст. Ин асар аз ҳикоёту қиссаҳои аҷиб ва баъзан моҷароӣ таркиб ёфта, дар онҳо ҳаёти иҷтимоӣ, сиёсӣ, илмиву адабӣ ва фарҳангии охири асри 15 ва нимаи аввали асри 16-и Хуросону Мовароҳуннаҳр бозтоб мешавад. «Бадоеъ-ул-вақоеъ» аз 734 саҳ. иборат буда, соли 2014 дар матбааи «Эр-граф» бо теъдоди 1000 нусха ба табъ расидааст.

Дар доираи «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» СИЭМТ ҳамчунин таҳти унвони «Қиссаҳо аз «Ҷавомеъ-ул-ҳикоёт»-и Муҳаммад Авфии Бухороӣ» ба табъ расонидааст. «Ҷавомеъ-ул-ҳикоёт» намунае аз осори Муҳаммад Авфии Бухороӣ буда, чун раҳнамои маънавӣ, маърифатӣ ва ахлоқӣ бо ҳикояҳо оро ёфтааст. Китоб фарогири ҳикояҳои «Шайтон ва Фиръавн», «Марде, ки бояд намирад», «Саги гумшуда», «Подоши некӣ», «Гавҳари гумшуда», «Ҳотами Той ва бародараш», «Чоҳ макан ба ҳар касе», «Арзиши қаноат», «Паёми марди олим» ва ғ. мебошад. Он аз 84 саҳифа иборат буда, соли 2015 дар матбааи «Андалеб-Р» бо теъдоди 1000 нусха ба табъ расидааст.

Силсилаи асарҳое, ки таҳти унвони «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» ба табъ расидаанд, аз нашрияҳои солҳои пеш дар Тоҷикистон чопшуда, рӯнавис гардида, дар дигар сохту андоза муқовабандию саҳифабандӣ шудаанд. Хатоҳои нашрияҳои қаблӣ тавассути муқоиса бо дигар нашрҳо (аз ҷумла нусхаҳои хаттиву чопии форсӣ) то ҳади имкон ислоҳ гардидаанд. Матни китобҳои «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» ба Имлои забони тоҷикӣ (1998) мутобиқ карда шуда, барои доираи васеи хонандагон тавсия шудааст. Дар тадвину таҳияи китобҳо муҳаррирони СИЭМТ М. Диловаров, А. Қурбонов, Ҷ. Азизқулов, Н. Шарипов, Б. Раҳматов ва дигарон саҳм гузоштаанд.

== Нигаред низ== 
* [[Энсиклопедияи миллии тоҷик]]

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Энсиклопедияи насри тоҷику форс [http://kmt.tj/?book_id=93]

{{хурд}}

[[Гурӯҳ:Донишномаҳои тоҷикӣ]]
[[Гурӯҳ:Донишномаҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Китобҳо аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Китобҳои Китобхонаи миллии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>fngt7s9s9pv6s5yw67nntgl1raufk8w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310012</id>
      <parentid>1310011</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T04:36:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18517" xml:space="preserve">'''Энсиклопедияи насри тоҷику форс''' - донишномаест, ки аз 8 китоб иборат буда, намунаҳои барҷастаи насри классикии форсу тоҷикро фаро гирифтааст&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://donishnoma.tj/%D0%BA%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B1%D2%B3%D0%BE/%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%88%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D2%B3%D0%BE/71-%D1%8D%D0%BD%D1%81%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F%D0%B8-%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%80%D0%B8-%D1%84%D0%BE%D1%80%D1%81%D1%83-%D1%82%D0%BE%D2%B7%D0%B8%D0%BA|title=Энсиклопедияи насри форсу тоҷик|website=donishnoma.tj|publisher=[[СИЭМТ]]|accessdate=2022-08-17}}&lt;/ref&gt;. Дар китобҳои 1‒2 қиссаи «Самаки айёр», ки аз 7 ҷилд иборат аст, ҷой дода шудаанд. Қиссаи мазкур ганҷинаи бузурги забони зиндаи гуфтугӯии асрҳои 11‒13 буда, нафосату зарофат, тарию тозагӣ ва рангу нақши забони халқро нигоҳ доштааст.

Гирдоварандаи «Самаки айёр» аз ибораҳои рехтаи халқӣ фаровон истифода бурдааст. Ин қисса дар таърихи такомули жанри насри ривоятии форсу тоҷик бо мундариҷа ва бадеияти худ мақоми алоҳида дорад. Барои аз хатти арабиасос ба кириллӣ баргардон кардани 4 ҷилди аввали «Самаки айёр» (аз Парвиз Нотили Хонларӣ) муҳаққиқи насри форсу тоҷик Ю. Салимов, ҷилдҳои 5‒7-и он донишмандон К. Чиллаев, А.Ҷалолов, Ҷ. Азизқулов (муҳаррир), М. Диловаров (муҳаррири масъул) ва дигарон саҳм гузоштаанд. «Самаки айёр» қиссаи размию базмист, вале дар он аз забони қаҳрамонон панду андарзҳое омадаанд, ки барои тарбияи ахлоқии хонандагон аҳаммияти калон доранд. Дар саҳифаҳои аввали он аз эҳтироми падару модар ва пирон сухан меравад. Баъзан ростӣ тавсиф мешавад («Бидон ва огоҳ бош, ки дар ҷаҳон ҳеч беҳ аз ростӣ нест.....»), дурӯғ гуфтан хислати ҷавонмардон нест («...ҷавонмардон дурӯғ нагӯянд, агар сари эшон ба он кор биравад«) ва ғ. Дар китоби 1-и «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» аз «Самаки айёр» қиссаҳоеро дар хусуси пойдорӣ ба савганд ва аҳду вафо, нигаҳдории амонат, мардӣ ва мардонагӣ, ситоиши хираду дониш ва дурӣ аз худситоӣ, васфи занон ва эҳтироми онҳо, дар хонадорӣ ‒ оиладорӣ босубот будан ва ғ-ро дарёфт кардан мумкин аст. Дар саҳифаҳои китоби 2 саъю талоши Самак бо ёрону ҳаммаслаконаш (Рӯзафзуну Абрак), бо ҷавонмардону айёрони шаҳру кишварҳои гуногун дар бораи барқарор сохтани ростиву адолат, ба висол расидани дилдодагон ва ғ. зикр шудааст. Дар ин қисса ба саҳнаи амалиёт қаҳрамонони нав, аз ҷумла шоҳони неку бад, адолатпарвару золим, паҳлавонони бузург, шахсиятҳои хайрхоҳу ҷавонмардон, мардуми одии бозорӣ, занони бовафо паҳлавону ҷанговар [монанди Мардондухт, Гурдофарид (аз «Шоҳнома»-и Фирдавсӣ)], париёну ҷодугарон ва дигарон мебароянд. Офарандагони достони «Самаки айёр» аз «Шоҳнома» ва қаҳрамонони он огоҳии комил дошта, паҳлавонони худро дар зӯру бозуи нерумандӣ ба онҳо ташбеҳ медиҳанд. Достони «Самаки айёр» бо сужети моҷароӣ ва мураккаб, композитсия, ривоҷи воқеаҳо, тасвири манзараҳои табиат, хусусиятҳои бадеиву забони шево ва тарзи баён, зарофати забони гуфтугӯии халқ суханони ҳикматомезе, ки қаҳрамонон ба забон меоранд барои хонандагон муфид ва арзишманд мебошад. Китоби 1-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» дар 884 саҳ. соли 2007 дар Комбинати полиграфии Душанбе ва китоби 2-юм дар 793 саҳ. соли 2008 дар матбааи «Матбуот» бо теъдоди 200 нусхаӣ ба табъ расидаанд.

Дар китоби 3-юми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» асари «Ёддоштҳо»-и С. Айнӣ, ки аз рӯи «Куллиёт»-и ӯ (ҷилдҳои 6‒7, ки соли 1962 ба табъ расидааст) рӯнавис шудааст, ҷой дода шудааст ва аз 4 қисм (дар саҳро; дар шаҳр) иборат аст. «Ёддоштҳо» аз ҷумлаи машҳуртарин асарҳои С. Айнӣ буда, ба бисёр забонҳои халқҳои ИҶШС ва мамлакатҳои хориҷӣ тарҷима шудааст. Охирин асари С. Айнӣ мебошад, ки нотамом мондааст. Қаҳрамони асар худи нависанда буда, воқеаҳои гуногуни замони хешро ба қалам додааст. «Ёддоштҳо» (680 саҳифа) соли 2009 дар Комбинати полиграфии Душанбе бо теъдоди 2000 нусха ба табъ расидааст.

Китоби 4-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» асарҳои «Ахлоқи Мӯҳсинӣ», «Саргузашти Ҳотам» ва «Тӯтинома»-ро дар бар мегирад. «Ахлоқи Мӯҳсинӣ»-и Ҳусайн Воизи Кошифӣ соли 1500 эҷод шуда, ба Абулмуҳсин Мирзо (писари Ҳусайни Бойқаро) бахшида шудааст. Китоб аз 40 боб иборат буда, мавзӯъҳои ибодат, ихлос, шукр, сабр, ризо, таваккул, адаб, ҳиммат, шавқат, саховат, эҳсон ва ғ-ро фаро гирифтааст. «Саргузашти Ҳотам» намунаи насри ривоятии тоҷик буда, бо номҳои «Қиссаи ҳафт сайри Ҳотами Той» ва «Ҳафт саргузашти Ҳотам» дар байни мардуми Осиёи Марказӣ маъруфият дорад. Дар асрҳои 18‒19 ба аксари забони Шарқи Наздик, Осиёи Марказӣ, (ҳиндӣ, урду, туркманӣ, ӯзбекӣ) ва дар Аврупо ба забони англисӣ, порчаҳои алоҳидаи он ба забони русӣ тарҷума шудаанд. «Тӯтинома»-и Муҳаммад Худованд Қодирӣ ба забони содда дар шакли ҳикояҳои хурд таълиф шудааст. Аз ибтидои асри 19 ба чандин забонҳои дунё (ҳиндӣ, урду, банголӣ, пушту, ӯзбекӣ, туркманӣ, англисӣ, фаронсавӣ, немисӣ, русӣ) тарҷума гардидааст. Китоби 4-и «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» аз 401 саҳ. иборат буда, соли 2009 дар матбааи «Шарқи Озод» бо теъдоди 2000 нусха ба табъ расидааст.

Китоби 5-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» асарҳои «Латоиф-ут-тавоиф»-и Алии Сафӣ, «Дастур-ул мулук»-и Самандари Тирмизӣ ва насру назми Убайди Зокониро дар бар гирифтааст. «Латоиф-ут-тавоиф» аз ҷиҳати ҳаҷм, мундариҷа, баёни афкори иҷтимоию сиёсӣ ва панду ахлоқӣ дар эҷодиёти Алии Сафӣ мавқеи намоён дорад. Аз 14 боб (ҳар боб аз чанд фасл) иборат буда, ҳар як воқеаи мушаххас, рафтору амалиёти фарди ҷудогона бо ҷамъбасти бадеӣ ба қалам дода шудааст. Мардуми одиро ҳамеша аз синфи ҳоким боло мегузорад. «Латоиф-ул-тавоиф» аҳаммияти калони илмӣ дошта, доир ба 80 шоиру насрнавис ва 20 санъати бадеӣ маълумот медиҳад. «Дастур-ул-мулук» асари панду ахлоқӣ буда, аз ҷиҳати мундариҷаи ғоявӣ ва санъати бадеӣ яке аз беҳтарин асарҳои асри 17 мебошад. Масъалаҳои тарбияиву ахлоқӣ (панду насиҳат ба мамлакатдорон, усул ва шарти мамлакатдорӣ, қадр намудани аҳли ҳунару дониш, мардонагӣ ва шуҷоат, сулҳ, мақоми тарбия, одоби сухан гуфтан, зарари ғазаб)-ро дар бар мегирад. Таҳти насру назми Убайди Зоконӣ рисолаҳои «Ахлоқ-ул-ашроф», «Дилкушо», «Таълифот», «Сад панд», «Ришнома», маснавиҳои «Ушшоқнома», «Муш ва гурба», қасидаҳо, қитъаҳо ва рубоиёти Убайди Зоконӣ дода шудаанд. Китоби 5-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» аз 468 саҳ. иборат буда, соли 2010 дар Комбинати полиграфии Душанбе бо теъдоди 1000 нусха ба табъ расидааст.

Китоби 6-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» асарҳои «Наводир-ул вақоеъ», «Рисола ё мухтасаре аз таърихи салтанати хонадони манғития»)-и А. Дониш ва ҷилди 5-и «Ёддоштҳо»-и С. Айниро дар бар мегирад. «Наводир-ул-вақоеъ»-и Аҳмади Дониш дар давоми солҳои 1875‒82 таълиф шудааст. Аз муқаддима (муаллиф мақсад ва вазифаи худро аз таълифи асар баён кардааст) ва 23 боб иборат аст. Дар асар масъалаҳои фалсафӣ, иҷтимоӣ, сиёсӣ ва маданию адабӣ таҳлилу таҳқиқ шудааст. Афкори маорифпарварӣ, ки ба ҳаёти маънавии он замон таъсири бузурге дошт, дар «Наводир-ул-вақоеъ» дарҷ гардидааст. Сабку услуби бадеии асар барои ба вуҷуд омадани насри реалистии он замон нақши муҳим бозидааст. «Рисола ё мухтасаре аз таърихи манғития» аз муқаддима оғоз гардида, фарогири мавзӯъҳои «Харобии назм дар замони амир Дониёл ва тарзи салтанати амир Шоҳмурод», «Баъзе аз воқеаҳои амир Ҳайдар», «Марги амир Хайдар ва замони салтанати амир Ҳусайн ва Умар», «Замони салтанати Амир Насруллоҳ ва тарзи мамлакатдории ӯ», «Баъзе аз воқеаҳои замони салтанати амир Музаффар, тарзи маишат ва мамлакатдории ӯ» ва ғ. мебошад. Рисолаи мазкур қисмати аввали асарест, ки Аҳмади Дониш онро тамом карда натавонист. Муҳаққиқон вобаста ба мазмуну мундариҷа ба он «Таърихча», «Рисола ё худ мухтасаре аз таърихи салтанати хонадони манғития», «Тарҷумаи ҳоли амирони манғития» ном мондаанд. Дар замони пиронсолии А. Дониш (баъди 10 соли таълифи «Наводир-ул-вақоеъ») навишта шудааст. Ҷилди 5-уми «Ёддошт»-и С. Айнӣ аз муқаддима («китобе, ки 70 сол зиндонӣ буд») оғоз мегардад. Баъдан мавзӯъҳои «Таърихи инқилоби фикрӣ дар Бухоро» (мактаби усули савтия), «Мактаби аввал ва усули савтия дар Бухоро», «Як назар ба аҳволи уламои Бухоро», «Мактаби тоторон», «Вафоти амир Абдулаҳад ва ҷулуси амир Олимхон», «Иҷмоли аҳволи таррақипарварон баъд аз инқилоб» ва мавзӯъҳои дигарро дар бар мегирад. Китоби 6-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» аз 327 саҳ. иборат буда, соли 2010 дар Комбинати полиграфии Душанбе бо теъдоди 1000 нусха ба табъ расидааст.

Китоби 7-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» асари «Бадоеъ-ул-вақоеъ»-и Зайниддин Маҳмуди Восифӣ фаро гирифтааст. «Бадоеъ-ул-вақоеъ» дар адабиётшиносии форсу тоҷик ҳамчун сарчашмаи илму адаб мақоми баланд дорад. Дар он Восифӣ доир ба ҳаёту фаъолияти як зумра шоирону адибони замони хеш (Абдурраҳмони Ҷомӣ, Алишер Навоӣ, Биноӣ, Дарвеши Деҳакӣ) маълумоти дақиқ додааст. Ин асар аз ҳикоёту қиссаҳои аҷиб ва баъзан моҷароӣ таркиб ёфта, дар онҳо ҳаёти иҷтимоӣ, сиёсӣ, илмиву адабӣ ва фарҳангии охири асри 15 ва нимаи аввали асри 16-и Хуросону Мовароҳуннаҳр бозтоб мешавад. «Бадоеъ-ул-вақоеъ» аз 734 саҳ. иборат буда, соли 2014 дар матбааи «Эр-граф» бо теъдоди 1000 нусха ба табъ расидааст.

Дар доираи «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» СИЭМТ ҳамчунин таҳти унвони «Қиссаҳо аз «Ҷавомеъ-ул-ҳикоёт»-и Муҳаммад Авфии Бухороӣ» ба табъ расонидааст. «Ҷавомеъ-ул-ҳикоёт» намунае аз осори Муҳаммад Авфии Бухороӣ буда, чун раҳнамои маънавӣ, маърифатӣ ва ахлоқӣ бо ҳикояҳо оро ёфтааст. Китоб фарогири ҳикояҳои «Шайтон ва Фиръавн», «Марде, ки бояд намирад», «Саги гумшуда», «Подоши некӣ», «Гавҳари гумшуда», «Ҳотами Той ва бародараш», «Чоҳ макан ба ҳар касе», «Арзиши қаноат», «Паёми марди олим» ва ғ. мебошад. Он аз 84 саҳифа иборат буда, соли 2015 дар матбааи «Андалеб-Р» бо теъдоди 1000 нусха ба табъ расидааст.

Силсилаи асарҳое, ки таҳти унвони «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» ба табъ расидаанд, аз нашрияҳои солҳои пеш дар Тоҷикистон чопшуда, рӯнавис гардида, дар дигар сохту андоза муқовабандию саҳифабандӣ шудаанд. Хатоҳои нашрияҳои қаблӣ тавассути муқоиса бо дигар нашрҳо (аз ҷумла нусхаҳои хаттиву чопии форсӣ) то ҳади имкон ислоҳ гардидаанд. Матни китобҳои «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» ба Имлои забони тоҷикӣ (1998) мутобиқ карда шуда, барои доираи васеи хонандагон тавсия шудааст. Дар тадвину таҳияи китобҳо муҳаррирони СИЭМТ М. Диловаров, А. Қурбонов, Ҷ. Азизқулов, Н. Шарипов, Б. Раҳматов ва дигарон саҳм гузоштаанд.

== Нигаред низ== 
* [[Энсиклопедияи миллии тоҷик]]

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Энсиклопедияи насри тоҷику форс [http://kmt.tj/?book_id=93]

{{хурд}}

[[Гурӯҳ:Донишномаҳои тоҷикӣ]]
[[Гурӯҳ:Донишномаҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Китобҳо аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Китобҳои Китобхонаи миллии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>3acmzq5wnmck0ezchr8cl25dmtwj5wx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310013</id>
      <parentid>1310012</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T04:37:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18384" xml:space="preserve">«'''Энсиклопедияи насри тоҷику форс'''» — [[донишнома]]ест, ки аз 8 китоб иборат буда, намунаҳои барҷастаи насри классикии форсу тоҷикро фаро гирифтааст&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://donishnoma.tj/%D0%BA%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B1%D2%B3%D0%BE/%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%88%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D2%B3%D0%BE/71-%D1%8D%D0%BD%D1%81%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F%D0%B8-%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%80%D0%B8-%D1%84%D0%BE%D1%80%D1%81%D1%83-%D1%82%D0%BE%D2%B7%D0%B8%D0%BA|title=Энсиклопедияи насри форсу тоҷик|website=donishnoma.tj|publisher=[[СИЭМТ]]|accessdate=2022-08-17}}&lt;/ref&gt;. Дар китобҳои 1‒2 қиссаи «Самаки айёр», ки аз 7 ҷилд иборат аст, ҷой дода шудаанд. Қиссаи мазкур ганҷинаи бузурги забони зиндаи гуфтугӯии асрҳои 11‒13 буда, нафосату зарофат, тарию тозагӣ ва рангу нақши забони халқро нигоҳ доштааст.

Гирдоварандаи «Самаки айёр» аз ибораҳои рехтаи халқӣ фаровон истифода бурдааст. Ин қисса дар таърихи такомули жанри насри ривоятии форсу тоҷик бо мундариҷа ва бадеияти худ мақоми алоҳида дорад. Барои аз хатти арабиасос ба кириллӣ баргардон кардани 4 ҷилди аввали «Самаки айёр» (аз Парвиз Нотили Хонларӣ) муҳаққиқи насри форсу тоҷик Ю. Салимов, ҷилдҳои 5‒7-и он донишмандон К. Чиллаев, А.Ҷалолов, Ҷ. Азизқулов (муҳаррир), М. Диловаров (муҳаррири масъул) ва дигарон саҳм гузоштаанд. «Самаки айёр» қиссаи размию базмист, вале дар он аз забони қаҳрамонон панду андарзҳое омадаанд, ки барои тарбияи ахлоқии хонандагон аҳаммияти калон доранд. Дар саҳифаҳои аввали он аз эҳтироми падару модар ва пирон сухан меравад. Баъзан ростӣ тавсиф мешавад («Бидон ва огоҳ бош, ки дар ҷаҳон ҳеч беҳ аз ростӣ нест…..»), дурӯғ гуфтан хислати ҷавонмардон нест («…ҷавонмардон дурӯғ нагӯянд, агар сари эшон ба он кор биравад») ва ғ. Дар китоби 1-и «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» аз «Самаки айёр» қиссаҳоеро дар хусуси пойдорӣ ба савганд ва аҳду вафо, нигаҳдории амонат, мардӣ ва мардонагӣ, ситоиши хираду дониш ва дурӣ аз худситоӣ, васфи занон ва эҳтироми онҳо, дар хонадорӣ ‒ оиладорӣ босубот будан ва ғ-ро дарёфт кардан мумкин аст. Дар саҳифаҳои китоби 2 саъю талоши Самак бо ёрону ҳаммаслаконаш (Рӯзафзуну Абрак), бо ҷавонмардону айёрони шаҳру кишварҳои гуногун дар бораи барқарор сохтани ростиву адолат, ба висол расидани дилдодагон ва ғ. зикр шудааст. Дар ин қисса ба саҳнаи амалиёт қаҳрамонони нав, аз ҷумла шоҳони неку бад, адолатпарвару золим, паҳлавонони бузург, шахсиятҳои хайрхоҳу ҷавонмардон, мардуми одии бозорӣ, занони бовафо паҳлавону ҷанговар [монанди Мардондухт, Гурдофарид (аз «Шоҳнома»-и Фирдавсӣ)], париёну ҷодугарон ва дигарон мебароянд. Офарандагони достони «Самаки айёр» аз «Шоҳнома» ва қаҳрамонони он огоҳии комил дошта, паҳлавонони худро дар зӯру бозуи нерумандӣ ба онҳо ташбеҳ медиҳанд. Достони «Самаки айёр» бо сужети моҷароӣ ва мураккаб, композитсия, ривоҷи воқеаҳо, тасвири манзараҳои табиат, хусусиятҳои бадеиву забони шево ва тарзи баён, зарофати забони гуфтугӯии халқ суханони ҳикматомезе, ки қаҳрамонон ба забон меоранд барои хонандагон муфид ва арзишманд мебошад. Китоби 1-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» дар 884 саҳ. соли 2007 дар Комбинати полиграфии Душанбе ва китоби 2-юм дар 793 саҳ. соли 2008 дар матбааи «Матбуот» бо теъдоди 200 нусхаӣ ба табъ расидаанд.

Дар китоби 3-юми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» асари «Ёддоштҳо»-и С. Айнӣ, ки аз рӯи «Куллиёт»-и ӯ (ҷилдҳои 6‒7, ки соли 1962 ба табъ расидааст) рӯнавис шудааст, ҷой дода шудааст ва аз 4 қисм (дар саҳро; дар шаҳр) иборат аст. «Ёддоштҳо» аз ҷумлаи машҳуртарин асарҳои С. Айнӣ буда, ба бисёр забонҳои халқҳои ИҶШС ва мамлакатҳои хориҷӣ тарҷима шудааст. Охирин асари С. Айнӣ мебошад, ки нотамом мондааст. Қаҳрамони асар худи нависанда буда, воқеаҳои гуногуни замони хешро ба қалам додааст. «Ёддоштҳо» (680 саҳифа) соли 2009 дар Комбинати полиграфии Душанбе бо теъдоди 2000 нусха ба табъ расидааст.

Китоби 4-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» асарҳои «Ахлоқи Мӯҳсинӣ», «Саргузашти Ҳотам» ва «Тӯтинома»-ро дар бар мегирад. «Ахлоқи Мӯҳсинӣ»-и Ҳусайн Воизи Кошифӣ соли 1500 эҷод шуда, ба Абулмуҳсин Мирзо (писари Ҳусайни Бойқаро) бахшида шудааст. Китоб аз 40 боб иборат буда, мавзӯъҳои ибодат, ихлос, шукр, сабр, ризо, таваккул, адаб, ҳиммат, шавқат, саховат, эҳсон ва ғ-ро фаро гирифтааст. «Саргузашти Ҳотам» намунаи насри ривоятии тоҷик буда, бо номҳои «Қиссаи ҳафт сайри Ҳотами Той» ва «Ҳафт саргузашти Ҳотам» дар байни мардуми Осиёи Марказӣ маъруфият дорад. Дар асрҳои 18‒19 ба аксари забони Шарқи Наздик, Осиёи Марказӣ, (ҳиндӣ, урду, туркманӣ, ӯзбекӣ) ва дар Аврупо ба забони англисӣ, порчаҳои алоҳидаи он ба забони русӣ тарҷума шудаанд. «Тӯтинома»-и Муҳаммад Худованд Қодирӣ ба забони содда дар шакли ҳикояҳои хурд таълиф шудааст. Аз ибтидои асри 19 ба чандин забонҳои дунё (ҳиндӣ, урду, банголӣ, пушту, ӯзбекӣ, туркманӣ, англисӣ, фаронсавӣ, немисӣ, русӣ) тарҷума гардидааст. Китоби 4-и «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» аз 401 саҳ. иборат буда, соли 2009 дар матбааи «Шарқи Озод» бо теъдоди 2000 нусха ба табъ расидааст.

Китоби 5-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» асарҳои «Латоиф-ут-тавоиф»-и Алии Сафӣ, «Дастур-ул мулук»-и Самандари Тирмизӣ ва насру назми Убайди Зокониро дар бар гирифтааст. «Латоиф-ут-тавоиф» аз ҷиҳати ҳаҷм, мундариҷа, баёни афкори иҷтимоию сиёсӣ ва панду ахлоқӣ дар эҷодиёти Алии Сафӣ мавқеи намоён дорад. Аз 14 боб (ҳар боб аз чанд фасл) иборат буда, ҳар як воқеаи мушаххас, рафтору амалиёти фарди ҷудогона бо ҷамъбасти бадеӣ ба қалам дода шудааст. Мардуми одиро ҳамеша аз синфи ҳоким боло мегузорад. «Латоиф-ул-тавоиф» аҳаммияти калони илмӣ дошта, доир ба 80 шоиру насрнавис ва 20 санъати бадеӣ маълумот медиҳад. «Дастур-ул-мулук» асари панду ахлоқӣ буда, аз ҷиҳати мундариҷаи ғоявӣ ва санъати бадеӣ яке аз беҳтарин асарҳои асри 17 мебошад. Масъалаҳои тарбияиву ахлоқӣ (панду насиҳат ба мамлакатдорон, усул ва шарти мамлакатдорӣ, қадр намудани аҳли ҳунару дониш, мардонагӣ ва шуҷоат, сулҳ, мақоми тарбия, одоби сухан гуфтан, зарари ғазаб)-ро дар бар мегирад. Таҳти насру назми Убайди Зоконӣ рисолаҳои «Ахлоқ-ул-ашроф», «Дилкушо», «Таълифот», «Сад панд», «Ришнома», маснавиҳои «Ушшоқнома», «Муш ва гурба», қасидаҳо, қитъаҳо ва рубоиёти Убайди Зоконӣ дода шудаанд. Китоби 5-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» аз 468 саҳ. иборат буда, соли 2010 дар Комбинати полиграфии Душанбе бо теъдоди 1000 нусха ба табъ расидааст.

Китоби 6-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» асарҳои «Наводир-ул вақоеъ», «Рисола ё мухтасаре аз таърихи салтанати хонадони манғития»)-и А. Дониш ва ҷилди 5-и «Ёддоштҳо»-и С. Айниро дар бар мегирад. «Наводир-ул-вақоеъ»-и Аҳмади Дониш дар давоми солҳои 1875‒82 таълиф шудааст. Аз муқаддима (муаллиф мақсад ва вазифаи худро аз таълифи асар баён кардааст) ва 23 боб иборат аст. Дар асар масъалаҳои фалсафӣ, иҷтимоӣ, сиёсӣ ва маданию адабӣ таҳлилу таҳқиқ шудааст. Афкори маорифпарварӣ, ки ба ҳаёти маънавии он замон таъсири бузурге дошт, дар «Наводир-ул-вақоеъ» дарҷ гардидааст. Сабку услуби бадеии асар барои ба вуҷуд омадани насри реалистии он замон нақши муҳим бозидааст. «Рисола ё мухтасаре аз таърихи манғития» аз муқаддима оғоз гардида, фарогири мавзӯъҳои «Харобии назм дар замони амир Дониёл ва тарзи салтанати амир Шоҳмурод», «Баъзе аз воқеаҳои амир Ҳайдар», «Марги амир Хайдар ва замони салтанати амир Ҳусайн ва Умар», «Замони салтанати Амир Насруллоҳ ва тарзи мамлакатдории ӯ», «Баъзе аз воқеаҳои замони салтанати амир Музаффар, тарзи маишат ва мамлакатдории ӯ» ва ғ. мебошад. Рисолаи мазкур қисмати аввали асарест, ки Аҳмади Дониш онро тамом карда натавонист. Муҳаққиқон вобаста ба мазмуну мундариҷа ба он «Таърихча», «Рисола ё худ мухтасаре аз таърихи салтанати хонадони манғития», «Тарҷумаи ҳоли амирони манғития» ном мондаанд. Дар замони пиронсолии А. Дониш (баъди 10 соли таълифи «Наводир-ул-вақоеъ») навишта шудааст. Ҷилди 5-уми «Ёддошт»-и С. Айнӣ аз муқаддима («китобе, ки 70 сол зиндонӣ буд») оғоз мегардад. Баъдан мавзӯъҳои «Таърихи инқилоби фикрӣ дар Бухоро» (мактаби усули савтия), «Мактаби аввал ва усули савтия дар Бухоро», «Як назар ба аҳволи уламои Бухоро», «Мактаби тоторон», «Вафоти амир Абдулаҳад ва ҷулуси амир Олимхон», «Иҷмоли аҳволи таррақипарварон баъд аз инқилоб» ва мавзӯъҳои дигарро дар бар мегирад. Китоби 6-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» аз 327 саҳ. иборат буда, соли 2010 дар Комбинати полиграфии Душанбе бо теъдоди 1000 нусха ба табъ расидааст.

Китоби 7-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» асари «Бадоеъ-ул-вақоеъ»-и Зайниддин Маҳмуди Восифӣ фаро гирифтааст. «Бадоеъ-ул-вақоеъ» дар адабиётшиносии форсу тоҷик ҳамчун сарчашмаи илму адаб мақоми баланд дорад. Дар он Восифӣ доир ба ҳаёту фаъолияти як зумра шоирону адибони замони хеш (Абдурраҳмони Ҷомӣ, Алишер Навоӣ, Биноӣ, Дарвеши Деҳакӣ) маълумоти дақиқ додааст. Ин асар аз ҳикоёту қиссаҳои аҷиб ва баъзан моҷароӣ таркиб ёфта, дар онҳо ҳаёти иҷтимоӣ, сиёсӣ, илмиву адабӣ ва фарҳангии охири асри 15 ва нимаи аввали асри 16-и Хуросону Мовароҳуннаҳр бозтоб мешавад. «Бадоеъ-ул-вақоеъ» аз 734 саҳ. иборат буда, соли 2014 дар матбааи «Эр-граф» бо теъдоди 1000 нусха ба табъ расидааст.

Дар доираи «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» СИЭМТ ҳамчунин таҳти унвони «Қиссаҳо аз „Ҷавомеъ-ул-ҳикоёт“-и Муҳаммад Авфии Бухороӣ» ба табъ расонидааст. «Ҷавомеъ-ул-ҳикоёт» намунае аз осори Муҳаммад Авфии Бухороӣ буда, чун раҳнамои маънавӣ, маърифатӣ ва ахлоқӣ бо ҳикояҳо оро ёфтааст. Китоб фарогири ҳикояҳои «Шайтон ва Фиръавн», «Марде, ки бояд намирад», «Саги гумшуда», «Подоши некӣ», «Гавҳари гумшуда», «Ҳотами Той ва бародараш», «Чоҳ макан ба ҳар касе», «Арзиши қаноат», «Паёми марди олим» ва ғ. мебошад. Он аз 84 саҳифа иборат буда, соли 2015 дар матбааи «Андалеб-Р» бо теъдоди 1000 нусха ба табъ расидааст.

Силсилаи асарҳое, ки таҳти унвони «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» ба табъ расидаанд, аз нашрияҳои солҳои пеш дар Тоҷикистон чопшуда, рӯнавис гардида, дар дигар сохту андоза муқовабандию саҳифабандӣ шудаанд. Хатоҳои нашрияҳои қаблӣ тавассути муқоиса бо дигар нашрҳо (аз ҷумла нусхаҳои хаттиву чопии форсӣ) то ҳади имкон ислоҳ гардидаанд. Матни китобҳои «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» ба Имлои забони тоҷикӣ (1998) мутобиқ карда шуда, барои доираи васеи хонандагон тавсия шудааст. Дар тадвину таҳияи китобҳо муҳаррирони СИЭМТ М. Диловаров, А. Қурбонов, Ҷ. Азизқулов, Н. Шарипов, Б. Раҳматов ва дигарон саҳм гузоштаанд.

== Нигаред низ ==
* [[Энсиклопедияи миллии тоҷик]]

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}


[[Гурӯҳ:Донишномаҳои тоҷикӣ]]
[[Гурӯҳ:Донишномаҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Китобҳо аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Энсиклопедияи Миллии Тоҷик]]</text>
      <sha1>e99dbarwxtbhrdhxwepul4d6isq6fly</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310014</id>
      <parentid>1310013</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T04:42:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18646" xml:space="preserve">«'''Энсиклопедияи насри тоҷику форс'''» — [[донишнома]]ест, ки аз 8 китоб иборат буда, намунаҳои барҷастаи насри классикии форсу тоҷикро фаро гирифтааст&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://donishnoma.tj/%D0%BA%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B1%D2%B3%D0%BE/%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%88%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D2%B3%D0%BE/71-%D1%8D%D0%BD%D1%81%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F%D0%B8-%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%80%D0%B8-%D1%84%D0%BE%D1%80%D1%81%D1%83-%D1%82%D0%BE%D2%B7%D0%B8%D0%BA|title=Энсиклопедияи насри форсу тоҷик|website=donishnoma.tj|publisher=[[СИЭМТ]]|accessdate=2022-08-17}}&lt;/ref&gt;. 

== Китобҳо ==

=== Китоби 1-2 ===
Дар китобҳои 1‒2 қиссаи «Самаки айёр», ки аз 7 ҷилд иборат аст, ҷой дода шудаанд. Қиссаи мазкур ганҷинаи бузурги забони зиндаи гуфтугӯии асрҳои 11‒13 буда, нафосату зарофат, тарию тозагӣ ва рангу нақши забони халқро нигоҳ доштааст.

Гирдоварандаи «Самаки айёр» аз ибораҳои рехтаи халқӣ фаровон истифода бурдааст. Ин қисса дар таърихи такомули жанри насри ривоятии форсу тоҷик бо мундариҷа ва бадеияти худ мақоми алоҳида дорад. Барои аз хатти арабиасос ба кириллӣ баргардон кардани 4 ҷилди аввали «Самаки айёр» (аз Парвиз Нотили Хонларӣ) муҳаққиқи насри форсу тоҷик Ю. Салимов, ҷилдҳои 5‒7-и он донишмандон К. Чиллаев, А.Ҷалолов, Ҷ. Азизқулов (муҳаррир), М. Диловаров (муҳаррири масъул) ва дигарон саҳм гузоштаанд. «Самаки айёр» қиссаи размию базмист, вале дар он аз забони қаҳрамонон панду андарзҳое омадаанд, ки барои тарбияи ахлоқии хонандагон аҳаммияти калон доранд. Дар саҳифаҳои аввали он аз эҳтироми падару модар ва пирон сухан меравад. Баъзан ростӣ тавсиф мешавад («Бидон ва огоҳ бош, ки дар ҷаҳон ҳеч беҳ аз ростӣ нест…..»), дурӯғ гуфтан хислати ҷавонмардон нест («…ҷавонмардон дурӯғ нагӯянд, агар сари эшон ба он кор биравад») ва ғ. Дар китоби 1-и «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» аз «Самаки айёр» қиссаҳоеро дар хусуси пойдорӣ ба савганд ва аҳду вафо, нигаҳдории амонат, мардӣ ва мардонагӣ, ситоиши хираду дониш ва дурӣ аз худситоӣ, васфи занон ва эҳтироми онҳо, дар хонадорӣ ‒ оиладорӣ босубот будан ва ғ-ро дарёфт кардан мумкин аст. Дар саҳифаҳои китоби 2 саъю талоши Самак бо ёрону ҳаммаслаконаш (Рӯзафзуну Абрак), бо ҷавонмардону айёрони шаҳру кишварҳои гуногун дар бораи барқарор сохтани ростиву адолат, ба висол расидани дилдодагон ва ғ. зикр шудааст. Дар ин қисса ба саҳнаи амалиёт қаҳрамонони нав, аз ҷумла шоҳони неку бад, адолатпарвару золим, паҳлавонони бузург, шахсиятҳои хайрхоҳу ҷавонмардон, мардуми одии бозорӣ, занони бовафо паҳлавону ҷанговар [монанди Мардондухт, Гурдофарид (аз «Шоҳнома»-и Фирдавсӣ)], париёну ҷодугарон ва дигарон мебароянд. Офарандагони достони «Самаки айёр» аз «Шоҳнома» ва қаҳрамонони он огоҳии комил дошта, паҳлавонони худро дар зӯру бозуи нерумандӣ ба онҳо ташбеҳ медиҳанд. Достони «Самаки айёр» бо сужети моҷароӣ ва мураккаб, композитсия, ривоҷи воқеаҳо, тасвири манзараҳои табиат, хусусиятҳои бадеиву забони шево ва тарзи баён, зарофати забони гуфтугӯии халқ суханони ҳикматомезе, ки қаҳрамонон ба забон меоранд барои хонандагон муфид ва арзишманд мебошад. Китоби 1-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» дар 884 саҳ. соли 2007 дар Комбинати полиграфии Душанбе ва китоби 2-юм дар 793 саҳ. соли 2008 дар матбааи «Матбуот» бо теъдоди 200 нусхаӣ ба табъ расидаанд.

=== Китоби 3 ===
Дар китоби 3-юми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» асари «Ёддоштҳо»-и С. Айнӣ, ки аз рӯи «Куллиёт»-и ӯ (ҷилдҳои 6‒7, ки соли 1962 ба табъ расидааст) рӯнавис шудааст, ҷой дода шудааст ва аз 4 қисм (дар саҳро; дар шаҳр) иборат аст. «Ёддоштҳо» аз ҷумлаи машҳуртарин асарҳои С. Айнӣ буда, ба бисёр забонҳои халқҳои ИҶШС ва мамлакатҳои хориҷӣ тарҷима шудааст. Охирин асари С. Айнӣ мебошад, ки нотамом мондааст. Қаҳрамони асар худи нависанда буда, воқеаҳои гуногуни замони хешро ба қалам додааст. «Ёддоштҳо» (680 саҳифа) соли 2009 дар Комбинати полиграфии Душанбе бо теъдоди 2000 нусха ба табъ расидааст.

=== Китоби 4 ===
Китоби 4-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» асарҳои «Ахлоқи Мӯҳсинӣ», «Саргузашти Ҳотам» ва Тӯтинома»-ро дар бар мегирад. «Ахлоқи Мӯҳсинӣ»-и Ҳусайн Воизи Кошифӣ соли 1500 эҷод шуда, ба Абулмуҳсин Мирзо (писари Ҳусайни Бойқаро) бахшида шудааст. Китоб аз 40 боб иборат буда, мавзӯъҳои ибодат, ихлос, шукр, сабр, ризо, таваккул, адаб, ҳиммат, шавқат, саховат, эҳсон ва ғ-ро фаро гирифтааст. «Саргузашти Ҳотам» намунаи насри ривоятии тоҷик буда, бо номҳои «Қиссаи ҳафт сайри Ҳотами Той» ва «Ҳафт саргузашти Ҳотам» дар байни мардуми Осиёи Марказӣ маъруфият дорад. Дар асрҳои 18‒19 ба аксари забони Шарқи Наздик, Осиёи Марказӣ, (ҳиндӣ, урду, туркманӣ, ӯзбекӣ) ва дар Аврупо ба забони англисӣ, порчаҳои алоҳидаи он ба забони русӣ тарҷума шудаанд. «Тӯтинома»-и Муҳаммад Худованд Қодирӣ ба забони содда дар шакли ҳикояҳои хурд таълиф шудааст. Аз ибтидои асри 19 ба чандин забонҳои дунё (ҳиндӣ, урду, банголӣ, пушту, ӯзбекӣ, туркманӣ, англисӣ, фаронсавӣ, немисӣ, русӣ) тарҷума гардидааст. Китоби 4-и «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» аз 401 саҳ. иборат буда, соли 2009 дар матбааи «Шарқи Озод» бо теъдоди 2000 нусха ба табъ расидааст.

=== Китоби 5 ===
Китоби 5-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» асарҳои «Латоиф-ут-тавоиф»-и Алии Сафӣ, «Дастур-ул мулук»-и Самандари Тирмизӣ ва насру назми Убайди Зокониро дар бар гирифтааст. «Латоиф-ут-тавоиф» аз ҷиҳати ҳаҷм, мундариҷа, баёни афкори иҷтимоию сиёсӣ ва панду ахлоқӣ дар эҷодиёти Алии Сафӣ мавқеи намоён дорад. Аз 14 боб (ҳар боб аз чанд фасл) иборат буда, ҳар як воқеаи мушаххас, рафтору амалиёти фарди ҷудогона бо ҷамъбасти бадеӣ ба қалам дода шудааст. Мардуми одиро ҳамеша аз синфи ҳоким боло мегузорад. «Латоиф-ул-тавоиф» аҳаммияти калони илмӣ дошта, доир ба 80 шоиру насрнавис ва 20 санъати бадеӣ маълумот медиҳад. «Дастур-ул-мулук» асари панду ахлоқӣ буда, аз ҷиҳати мундариҷаи ғоявӣ ва санъати бадеӣ яке аз беҳтарин асарҳои асри 17 мебошад. Масъалаҳои тарбияиву ахлоқӣ (панду насиҳат ба мамлакатдорон, усул ва шарти мамлакатдорӣ, қадр намудани аҳли ҳунару дониш, мардонагӣ ва шуҷоат, сулҳ, мақоми тарбия, одоби сухан гуфтан, зарари ғазаб)-ро дар бар мегирад. Таҳти насру назми Убайди Зоконӣ рисолаҳои «Ахлоқ-ул-ашроф», «Дилкушо», «Таълифот», «Сад панд», «Ришнома», маснавиҳои «Ушшоқнома», «Муш ва гурба», қасидаҳо, қитъаҳо ва рубоиёти Убайди Зоконӣ дода шудаанд. Китоби 5-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» аз 468 саҳ. иборат буда, соли 2010 дар Комбинати полиграфии Душанбе бо теъдоди 1000 нусха ба табъ расидааст.

=== Китоби 6 ===
Китоби 6-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» асарҳои «Наводир-ул вақоеъ», «Рисола ё мухтасаре аз таърихи салтанати хонадони манғития»)-и А. Дониш ва ҷилди 5-и «Ёддоштҳо»-и С. Айниро дар бар мегирад. «Наводир-ул-вақоеъ»-и Аҳмади Дониш дар давоми солҳои 1875‒82 таълиф шудааст. Аз муқаддима (муаллиф мақсад ва вазифаи худро аз таълифи асар баён кардааст) ва 23 боб иборат аст. Дар асар масъалаҳои фалсафӣ, иҷтимоӣ, сиёсӣ ва маданию адабӣ таҳлилу таҳқиқ шудааст. Афкори маорифпарварӣ, ки ба ҳаёти маънавии он замон таъсири бузурге дошт, дар «Наводир-ул-вақоеъ» дарҷ гардидааст. Сабку услуби бадеии асар барои ба вуҷуд омадани насри реалистии он замон нақши муҳим бозидааст. «Рисола ё мухтасаре аз таърихи манғития» аз муқаддима оғоз гардида, фарогири мавзӯъҳои «Харобии назм дар замони амир Дониёл ва тарзи салтанати амир Шоҳмурод», «Баъзе аз воқеаҳои амир Ҳайдар», «Марги амир Хайдар ва замони салтанати амир Ҳусайн ва Умар», «Замони салтанати Амир Насруллоҳ ва тарзи мамлакатдории ӯ», «Баъзе аз воқеаҳои замони салтанати амир Музаффар, тарзи маишат ва мамлакатдории ӯ» ва ғ. мебошад. Рисолаи мазкур қисмати аввали асарест, ки Аҳмади Дониш онро тамом карда натавонист. Муҳаққиқон вобаста ба мазмуну мундариҷа ба он «Таърихча», «Рисола ё худ мухтасаре аз таърихи салтанати хонадони манғития», «Тарҷумаи ҳоли амирони манғития» ном мондаанд. Дар замони пиронсолии А. Дониш (баъди 10 соли таълифи «Наводир-ул-вақоеъ») навишта шудааст. Ҷилди 5-уми «Ёддошт»-и С. Айнӣ аз муқаддима («китобе, ки 70 сол зиндонӣ буд») оғоз мегардад. Баъдан мавзӯъҳои «Таърихи инқилоби фикрӣ дар Бухоро» (мактаби усули савтия), «Мактаби аввал ва усули савтия дар Бухоро», «Як назар ба аҳволи уламои Бухоро», «Мактаби тоторон», «Вафоти амир Абдулаҳад ва ҷулуси амир Олимхон», «Иҷмоли аҳволи таррақипарварон баъд аз инқилоб» ва мавзӯъҳои дигарро дар бар мегирад. Китоби 6-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» аз 327 саҳ. иборат буда, соли 2010 дар Комбинати полиграфии Душанбе бо теъдоди 1000 нусха ба табъ расидааст.

=== Китоби 7 ===
Китоби 7-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» асари «Бадоеъу-л-вақоеъ»-и Зайниддин Маҳмуди Восифӣ фаро гирифтааст. «Бадоеъ-ул-вақоеъ» дар адабиётшиносии форсу тоҷик ҳамчун сарчашмаи илму адаб мақоми баланд дорад. Дар он Восифӣ доир ба ҳаёту фаъолияти як зумра шоирону адибони замони хеш (Абдурраҳмони Ҷомӣ, Алишер Навоӣ, Биноӣ, Дарвеши Деҳакӣ) маълумоти дақиқ додааст. Ин асар аз ҳикоёту қиссаҳои аҷиб ва баъзан моҷароӣ таркиб ёфта, дар онҳо ҳаёти иҷтимоӣ, сиёсӣ, илмиву адабӣ ва фарҳангии охири асри 15 ва нимаи аввали асри 16-и Хуросону Мовароҳуннаҳр бозтоб мешавад. «Бадоеъ-ул-вақоеъ» аз 734 саҳ. иборат буда, соли 2014 дар матбааи «Эр-граф» бо теъдоди 1000 нусха ба табъ расидааст.

=== Китоби 8 ===
Дар доираи «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» СИЭМТ ҳамчунин таҳти унвони «Қиссаҳо аз „Ҷавомеъ-ул-ҳикоёт“-и Муҳаммад Авфии Бухороӣ» ба табъ расонидааст. «Ҷавомеъ-ул-ҳикоёт» намунае аз осори Муҳаммад Авфии Бухороӣ буда, чун раҳнамои маънавӣ, маърифатӣ ва ахлоқӣ бо ҳикояҳо оро ёфтааст. Китоб фарогири ҳикояҳои «Шайтон ва Фиръавн», «Марде, ки бояд намирад», «Саги гумшуда», «Подоши некӣ», «Гавҳари гумшуда», «Ҳотами Той ва бародараш», «Чоҳ макан ба ҳар касе», «Арзиши қаноат», «Паёми марди олим» ва ғ. мебошад. Он аз 84 саҳифа иборат буда, соли 2015 дар матбааи «Андалеб-Р» бо теъдоди 1000 нусха ба табъ расидааст.

Силсилаи асарҳое, ки таҳти унвони «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» ба табъ расидаанд, аз нашрияҳои солҳои пеш дар Тоҷикистон чопшуда, рӯнавис гардида, дар дигар сохту андоза муқовабандию саҳифабандӣ шудаанд. Хатоҳои нашрияҳои қаблӣ тавассути муқоиса бо дигар нашрҳо (аз ҷумла нусхаҳои хаттиву чопии форсӣ) то ҳади имкон ислоҳ гардидаанд. Матни китобҳои «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» ба Имлои забони тоҷикӣ (1998) мутобиқ карда шуда, барои доираи васеи хонандагон тавсия шудааст. Дар тадвину таҳияи китобҳо муҳаррирони СИЭМТ [[Муаззам Диловаров]], [[Алибой Қурбонов]], [[Ҷумъабой Азизқулов]], [[Нуриддин Шарипов]], [[Баҳодур Раҳматов]] ва дигарон саҳм гузоштаанд.

== Нигаред низ ==
* [[Энсиклопедияи миллии тоҷик]]

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}


[[Гурӯҳ:Донишномаҳои тоҷикӣ]]
[[Гурӯҳ:Донишномаҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Китобҳо аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Энсиклопедияи Миллии Тоҷик]]</text>
      <sha1>jl6w3yf25g7ale3sjgyq8m1dwpciw4y</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310015</id>
      <parentid>1310014</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T04:43:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18646" xml:space="preserve">«'''Энсиклопедияи насри форсу тоҷик'''» — [[донишнома]]ест, ки аз 8 китоб иборат буда, намунаҳои барҷастаи насри классикии форсу тоҷикро фаро гирифтааст&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://donishnoma.tj/%D0%BA%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B1%D2%B3%D0%BE/%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%88%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D2%B3%D0%BE/71-%D1%8D%D0%BD%D1%81%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F%D0%B8-%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%80%D0%B8-%D1%84%D0%BE%D1%80%D1%81%D1%83-%D1%82%D0%BE%D2%B7%D0%B8%D0%BA|title=Энсиклопедияи насри форсу тоҷик|website=donishnoma.tj|publisher=[[СИЭМТ]]|accessdate=2022-08-17}}&lt;/ref&gt;. 

== Китобҳо ==

=== Китоби 1-2 ===
Дар китобҳои 1‒2 қиссаи «Самаки айёр», ки аз 7 ҷилд иборат аст, ҷой дода шудаанд. Қиссаи мазкур ганҷинаи бузурги забони зиндаи гуфтугӯии асрҳои 11‒13 буда, нафосату зарофат, тарию тозагӣ ва рангу нақши забони халқро нигоҳ доштааст.

Гирдоварандаи «Самаки айёр» аз ибораҳои рехтаи халқӣ фаровон истифода бурдааст. Ин қисса дар таърихи такомули жанри насри ривоятии форсу тоҷик бо мундариҷа ва бадеияти худ мақоми алоҳида дорад. Барои аз хатти арабиасос ба кириллӣ баргардон кардани 4 ҷилди аввали «Самаки айёр» (аз Парвиз Нотили Хонларӣ) муҳаққиқи насри форсу тоҷик Ю. Салимов, ҷилдҳои 5‒7-и он донишмандон К. Чиллаев, А.Ҷалолов, Ҷ. Азизқулов (муҳаррир), М. Диловаров (муҳаррири масъул) ва дигарон саҳм гузоштаанд. «Самаки айёр» қиссаи размию базмист, вале дар он аз забони қаҳрамонон панду андарзҳое омадаанд, ки барои тарбияи ахлоқии хонандагон аҳаммияти калон доранд. Дар саҳифаҳои аввали он аз эҳтироми падару модар ва пирон сухан меравад. Баъзан ростӣ тавсиф мешавад («Бидон ва огоҳ бош, ки дар ҷаҳон ҳеч беҳ аз ростӣ нест…..»), дурӯғ гуфтан хислати ҷавонмардон нест («…ҷавонмардон дурӯғ нагӯянд, агар сари эшон ба он кор биравад») ва ғ. Дар китоби 1-и «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» аз «Самаки айёр» қиссаҳоеро дар хусуси пойдорӣ ба савганд ва аҳду вафо, нигаҳдории амонат, мардӣ ва мардонагӣ, ситоиши хираду дониш ва дурӣ аз худситоӣ, васфи занон ва эҳтироми онҳо, дар хонадорӣ ‒ оиладорӣ босубот будан ва ғ-ро дарёфт кардан мумкин аст. Дар саҳифаҳои китоби 2 саъю талоши Самак бо ёрону ҳаммаслаконаш (Рӯзафзуну Абрак), бо ҷавонмардону айёрони шаҳру кишварҳои гуногун дар бораи барқарор сохтани ростиву адолат, ба висол расидани дилдодагон ва ғ. зикр шудааст. Дар ин қисса ба саҳнаи амалиёт қаҳрамонони нав, аз ҷумла шоҳони неку бад, адолатпарвару золим, паҳлавонони бузург, шахсиятҳои хайрхоҳу ҷавонмардон, мардуми одии бозорӣ, занони бовафо паҳлавону ҷанговар [монанди Мардондухт, Гурдофарид (аз «Шоҳнома»-и Фирдавсӣ)], париёну ҷодугарон ва дигарон мебароянд. Офарандагони достони «Самаки айёр» аз «Шоҳнома» ва қаҳрамонони он огоҳии комил дошта, паҳлавонони худро дар зӯру бозуи нерумандӣ ба онҳо ташбеҳ медиҳанд. Достони «Самаки айёр» бо сужети моҷароӣ ва мураккаб, композитсия, ривоҷи воқеаҳо, тасвири манзараҳои табиат, хусусиятҳои бадеиву забони шево ва тарзи баён, зарофати забони гуфтугӯии халқ суханони ҳикматомезе, ки қаҳрамонон ба забон меоранд барои хонандагон муфид ва арзишманд мебошад. Китоби 1-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» дар 884 саҳ. соли 2007 дар Комбинати полиграфии Душанбе ва китоби 2-юм дар 793 саҳ. соли 2008 дар матбааи «Матбуот» бо теъдоди 200 нусхаӣ ба табъ расидаанд.

=== Китоби 3 ===
Дар китоби 3-юми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» асари «Ёддоштҳо»-и С. Айнӣ, ки аз рӯи «Куллиёт»-и ӯ (ҷилдҳои 6‒7, ки соли 1962 ба табъ расидааст) рӯнавис шудааст, ҷой дода шудааст ва аз 4 қисм (дар саҳро; дар шаҳр) иборат аст. «Ёддоштҳо» аз ҷумлаи машҳуртарин асарҳои С. Айнӣ буда, ба бисёр забонҳои халқҳои ИҶШС ва мамлакатҳои хориҷӣ тарҷима шудааст. Охирин асари С. Айнӣ мебошад, ки нотамом мондааст. Қаҳрамони асар худи нависанда буда, воқеаҳои гуногуни замони хешро ба қалам додааст. «Ёддоштҳо» (680 саҳифа) соли 2009 дар Комбинати полиграфии Душанбе бо теъдоди 2000 нусха ба табъ расидааст.

=== Китоби 4 ===
Китоби 4-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» асарҳои «Ахлоқи Мӯҳсинӣ», «Саргузашти Ҳотам» ва Тӯтинома»-ро дар бар мегирад. «Ахлоқи Мӯҳсинӣ»-и Ҳусайн Воизи Кошифӣ соли 1500 эҷод шуда, ба Абулмуҳсин Мирзо (писари Ҳусайни Бойқаро) бахшида шудааст. Китоб аз 40 боб иборат буда, мавзӯъҳои ибодат, ихлос, шукр, сабр, ризо, таваккул, адаб, ҳиммат, шавқат, саховат, эҳсон ва ғ-ро фаро гирифтааст. «Саргузашти Ҳотам» намунаи насри ривоятии тоҷик буда, бо номҳои «Қиссаи ҳафт сайри Ҳотами Той» ва «Ҳафт саргузашти Ҳотам» дар байни мардуми Осиёи Марказӣ маъруфият дорад. Дар асрҳои 18‒19 ба аксари забони Шарқи Наздик, Осиёи Марказӣ, (ҳиндӣ, урду, туркманӣ, ӯзбекӣ) ва дар Аврупо ба забони англисӣ, порчаҳои алоҳидаи он ба забони русӣ тарҷума шудаанд. «Тӯтинома»-и Муҳаммад Худованд Қодирӣ ба забони содда дар шакли ҳикояҳои хурд таълиф шудааст. Аз ибтидои асри 19 ба чандин забонҳои дунё (ҳиндӣ, урду, банголӣ, пушту, ӯзбекӣ, туркманӣ, англисӣ, фаронсавӣ, немисӣ, русӣ) тарҷума гардидааст. Китоби 4-и «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» аз 401 саҳ. иборат буда, соли 2009 дар матбааи «Шарқи Озод» бо теъдоди 2000 нусха ба табъ расидааст.

=== Китоби 5 ===
Китоби 5-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» асарҳои «Латоиф-ут-тавоиф»-и Алии Сафӣ, «Дастур-ул мулук»-и Самандари Тирмизӣ ва насру назми Убайди Зокониро дар бар гирифтааст. «Латоиф-ут-тавоиф» аз ҷиҳати ҳаҷм, мундариҷа, баёни афкори иҷтимоию сиёсӣ ва панду ахлоқӣ дар эҷодиёти Алии Сафӣ мавқеи намоён дорад. Аз 14 боб (ҳар боб аз чанд фасл) иборат буда, ҳар як воқеаи мушаххас, рафтору амалиёти фарди ҷудогона бо ҷамъбасти бадеӣ ба қалам дода шудааст. Мардуми одиро ҳамеша аз синфи ҳоким боло мегузорад. «Латоиф-ул-тавоиф» аҳаммияти калони илмӣ дошта, доир ба 80 шоиру насрнавис ва 20 санъати бадеӣ маълумот медиҳад. «Дастур-ул-мулук» асари панду ахлоқӣ буда, аз ҷиҳати мундариҷаи ғоявӣ ва санъати бадеӣ яке аз беҳтарин асарҳои асри 17 мебошад. Масъалаҳои тарбияиву ахлоқӣ (панду насиҳат ба мамлакатдорон, усул ва шарти мамлакатдорӣ, қадр намудани аҳли ҳунару дониш, мардонагӣ ва шуҷоат, сулҳ, мақоми тарбия, одоби сухан гуфтан, зарари ғазаб)-ро дар бар мегирад. Таҳти насру назми Убайди Зоконӣ рисолаҳои «Ахлоқ-ул-ашроф», «Дилкушо», «Таълифот», «Сад панд», «Ришнома», маснавиҳои «Ушшоқнома», «Муш ва гурба», қасидаҳо, қитъаҳо ва рубоиёти Убайди Зоконӣ дода шудаанд. Китоби 5-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» аз 468 саҳ. иборат буда, соли 2010 дар Комбинати полиграфии Душанбе бо теъдоди 1000 нусха ба табъ расидааст.

=== Китоби 6 ===
Китоби 6-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» асарҳои «Наводир-ул вақоеъ», «Рисола ё мухтасаре аз таърихи салтанати хонадони манғития»)-и А. Дониш ва ҷилди 5-и «Ёддоштҳо»-и С. Айниро дар бар мегирад. «Наводир-ул-вақоеъ»-и Аҳмади Дониш дар давоми солҳои 1875‒82 таълиф шудааст. Аз муқаддима (муаллиф мақсад ва вазифаи худро аз таълифи асар баён кардааст) ва 23 боб иборат аст. Дар асар масъалаҳои фалсафӣ, иҷтимоӣ, сиёсӣ ва маданию адабӣ таҳлилу таҳқиқ шудааст. Афкори маорифпарварӣ, ки ба ҳаёти маънавии он замон таъсири бузурге дошт, дар «Наводир-ул-вақоеъ» дарҷ гардидааст. Сабку услуби бадеии асар барои ба вуҷуд омадани насри реалистии он замон нақши муҳим бозидааст. «Рисола ё мухтасаре аз таърихи манғития» аз муқаддима оғоз гардида, фарогири мавзӯъҳои «Харобии назм дар замони амир Дониёл ва тарзи салтанати амир Шоҳмурод», «Баъзе аз воқеаҳои амир Ҳайдар», «Марги амир Хайдар ва замони салтанати амир Ҳусайн ва Умар», «Замони салтанати Амир Насруллоҳ ва тарзи мамлакатдории ӯ», «Баъзе аз воқеаҳои замони салтанати амир Музаффар, тарзи маишат ва мамлакатдории ӯ» ва ғ. мебошад. Рисолаи мазкур қисмати аввали асарест, ки Аҳмади Дониш онро тамом карда натавонист. Муҳаққиқон вобаста ба мазмуну мундариҷа ба он «Таърихча», «Рисола ё худ мухтасаре аз таърихи салтанати хонадони манғития», «Тарҷумаи ҳоли амирони манғития» ном мондаанд. Дар замони пиронсолии А. Дониш (баъди 10 соли таълифи «Наводир-ул-вақоеъ») навишта шудааст. Ҷилди 5-уми «Ёддошт»-и С. Айнӣ аз муқаддима («китобе, ки 70 сол зиндонӣ буд») оғоз мегардад. Баъдан мавзӯъҳои «Таърихи инқилоби фикрӣ дар Бухоро» (мактаби усули савтия), «Мактаби аввал ва усули савтия дар Бухоро», «Як назар ба аҳволи уламои Бухоро», «Мактаби тоторон», «Вафоти амир Абдулаҳад ва ҷулуси амир Олимхон», «Иҷмоли аҳволи таррақипарварон баъд аз инқилоб» ва мавзӯъҳои дигарро дар бар мегирад. Китоби 6-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» аз 327 саҳ. иборат буда, соли 2010 дар Комбинати полиграфии Душанбе бо теъдоди 1000 нусха ба табъ расидааст.

=== Китоби 7 ===
Китоби 7-уми «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» асари «Бадоеъу-л-вақоеъ»-и Зайниддин Маҳмуди Восифӣ фаро гирифтааст. «Бадоеъ-ул-вақоеъ» дар адабиётшиносии форсу тоҷик ҳамчун сарчашмаи илму адаб мақоми баланд дорад. Дар он Восифӣ доир ба ҳаёту фаъолияти як зумра шоирону адибони замони хеш (Абдурраҳмони Ҷомӣ, Алишер Навоӣ, Биноӣ, Дарвеши Деҳакӣ) маълумоти дақиқ додааст. Ин асар аз ҳикоёту қиссаҳои аҷиб ва баъзан моҷароӣ таркиб ёфта, дар онҳо ҳаёти иҷтимоӣ, сиёсӣ, илмиву адабӣ ва фарҳангии охири асри 15 ва нимаи аввали асри 16-и Хуросону Мовароҳуннаҳр бозтоб мешавад. «Бадоеъ-ул-вақоеъ» аз 734 саҳ. иборат буда, соли 2014 дар матбааи «Эр-граф» бо теъдоди 1000 нусха ба табъ расидааст.

=== Китоби 8 ===
Дар доираи «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» СИЭМТ ҳамчунин таҳти унвони «Қиссаҳо аз „Ҷавомеъ-ул-ҳикоёт“-и Муҳаммад Авфии Бухороӣ» ба табъ расонидааст. «Ҷавомеъ-ул-ҳикоёт» намунае аз осори Муҳаммад Авфии Бухороӣ буда, чун раҳнамои маънавӣ, маърифатӣ ва ахлоқӣ бо ҳикояҳо оро ёфтааст. Китоб фарогири ҳикояҳои «Шайтон ва Фиръавн», «Марде, ки бояд намирад», «Саги гумшуда», «Подоши некӣ», «Гавҳари гумшуда», «Ҳотами Той ва бародараш», «Чоҳ макан ба ҳар касе», «Арзиши қаноат», «Паёми марди олим» ва ғ. мебошад. Он аз 84 саҳифа иборат буда, соли 2015 дар матбааи «Андалеб-Р» бо теъдоди 1000 нусха ба табъ расидааст.

Силсилаи асарҳое, ки таҳти унвони «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» ба табъ расидаанд, аз нашрияҳои солҳои пеш дар Тоҷикистон чопшуда, рӯнавис гардида, дар дигар сохту андоза муқовабандию саҳифабандӣ шудаанд. Хатоҳои нашрияҳои қаблӣ тавассути муқоиса бо дигар нашрҳо (аз ҷумла нусхаҳои хаттиву чопии форсӣ) то ҳади имкон ислоҳ гардидаанд. Матни китобҳои «Энсиклопедияи насри форсу тоҷик» ба Имлои забони тоҷикӣ (1998) мутобиқ карда шуда, барои доираи васеи хонандагон тавсия шудааст. Дар тадвину таҳияи китобҳо муҳаррирони СИЭМТ [[Муаззам Диловаров]], [[Алибой Қурбонов]], [[Ҷумъабой Азизқулов]], [[Нуриддин Шарипов]], [[Баҳодур Раҳматов]] ва дигарон саҳм гузоштаанд.

== Нигаред низ ==
* [[Энсиклопедияи миллии тоҷик]]

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}


[[Гурӯҳ:Донишномаҳои тоҷикӣ]]
[[Гурӯҳ:Донишномаҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Китобҳо аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Энсиклопедияи Миллии Тоҷик]]</text>
      <sha1>ajo0b8vvv7jpkl94xlxbd3yn53z06wi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Имперотурии Усмонӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63227</id>
    <revision>
      <id>1309991</id>
      <parentid>1303336</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T19:06:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23744" xml:space="preserve">{{Давлати таърихӣ
 |ном                              = Империяи Усмонӣ
 |номи қавмӣ                       = &lt;big&gt;دَوْلَتِ عَلِيّهٔ عُثمَانِيّه&lt;/big&gt;&lt;br&gt;Devlet-i Âliyye-i Osmâniyye
 |вазъ                             = Империя
 |гимн                             = {{не переведено 5|Гимн Османской империи||en|Imperial anthems of the Ottoman Empire}}
 |дирафш                           = Ottoman flag alternative 2.svg
 |описание_флага                   = [[Флаг Османской империи|Флаг]]
 |нишон                            = Osmanli armasi.svg
 |описание_герба                   = [[Герб Османской империи|Герб]]
 |харита                           = OttomanEmpireIn1683-ru.png
 |размер                           = 
 |описание                         = Османская империя в [[1683 год]]у
|p1 = Конийский султанат
|flag_p1 = 
|p2 = Византийская империя
|flag_p2 =
|p3 = Сербская деспотия
|flag_p3 = Supposed Flag of the House of Crnojevic.svg
|образовано = 1299
|ликвидировано = 1922
|s1 =Турция
|flag_s1 = Flag of Turkey.svg
|s2 = Султанат Египет
|flag_s2 = Egypt flag 1882.svg
|s3 =Хиджаз (королевство)
|flag_s3 = Flag of Hejaz 1917.svg
|s4 =Асир (эмират)
|flag_s4 = Sa asir1.png
|s5 = Йеменское Мутаваккилийское Королевство
|flag_s5 = Flag of the Mutawakkilite Kingdom of Yemen.svg
|s6 = Арабское Королевство Сирия
|flag_s6 = Flag of Kingdom of Syria (1920-03-08 to 1920-07-24).svg
|s7 =Месопотамия (мандатная территория)
|flag_s7 = Flag of Iraq (1924–1959).svg
|s8 = Администрация Западной Армении
|flag_s8 = Flag of Administration of Western Armenia.svg
|s9 = Понт (республика)
|flag_s9 = Tr ponto2.gif
|s10 = Британский мандат в Палестине
|flag_s10 = Palestine-Mandate-Ensign-1927-1948.svg
 |девиз  = {{lang-ota3|دولت ابد مدت|Devlet-i Ebed-müddet}}&lt;br&gt; «Вечное государство»&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.osmanlilar.gen.tr/makale.asp?id=27|title=Devlet-i ebed müddet|author=|authorlink=|coauthors=|quote=|date=|format=|work=|publisher=|accessdate=2013-10-19|lang=tr|description=|deadlink=|archiveurl=https://www.webcitation.org/6E76weO4i?url=http://www.osmanlilar.gen.tr/makale.asp?id=27|archivedate=2013-02-01}}&lt;/ref&gt;
|столица = [[Сёгют]] (1299—1329) &lt;br&gt;[[Бурса (город)|Бурса]] (1329—1365) &lt;br&gt;[[Эдирне]] (1365—1453) &lt;br&gt;[[Стамбул]] (1453—1922)
 |города                           = 
|язык = [[османский язык]] и др.
|площадь = {{число|22.000.000}}&lt;ref&gt;{{книга |автор= Peter Turchin, Jonathan M. Adams, Thomas D. Hall.|часть= |ссылка часть= |заглавие= |оригинал= East-West Orientation of Historical Empires and Modern States. In: Journal of World-Systems Research, Vol. XII, N. II, 2006, P.218–239; P.223.|ссылка= http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|викитека= |ответственный= |издание= |место= |издательство= |год= |volume= |pages= |allpages= |серия= |isbn= |тираж=}}&lt;/ref&gt; км² (1683 год)
|население = {{число|35350000}} чел. (1856 год)&lt;br&gt; (2,6 % [[Население Земли|населения Земли]])
|валюта = [[акче]], [[Куруш (монета)|куруш]], [[Османская лира|лира]]
|форма_правления = [[абсолютная монархия]] (до 1876; 1878—1908)&lt;br&gt;
[[дуалистическая монархия]] (1876—1878; с 1908)
|династия = [[Османы (династия)|Османы]]
 |титул_правителей                 = султан
 |правитель1                       = 
 |год_правителя1                   = 
 |титул_правителей2                = &lt;!--используется при изменении титула последующего правителя--&gt;
 |правитель2                       = 
 |год_правителя2                   = 
 |титул_правителей3                = 
 |правитель3                       = 
 |год_правителя3                   = 
 |титул_правителей4                = 
 |правитель4                       = 
 |год_правителя4                   = 
 |титул_правителей5                = 
 |правитель5                       = 
 |год_правителя5                   = 
 |титул_правителей6                = 
 |правитель6                       = 
 |год_правителя6                   = 
 | религия                         = [[ислам]] ([[Сунниты|суннитского толка]])
 |дополнительный_параметр1         = 
 |содержимое_параметра1            = 
 |Этап1                            = 
 |Дата1                            = 
 |Год1                             = 
 |Этап2                            = 
 |Дата2                            = 
 |Год2                             = 
 |Этап3                            = 
 |Дата3                            = 
 |Год3                             = 
 |Этап4                            = 
 |Дата4                            = 
 |Год4                             = 
 |Этап5                            = 
 |Дата5                            = 
 |Год5                             = 
 |Этап6                            = 
 |Дата6                            = 
 |Год6                             = 
 |Этап7                            = 
 |Дата7                            = 
 |Год7                             = 
 |Этап8                            = 
 |Дата8                            = 
 |Год8                             = 
 |Этап9                            = 
 |Дата9                            = 
 |Год9                             = 
 |Этап10                           = 
 |Дата10                           = 
 |Год10                            = 
 |Этап11                           = 
 |Дата11                           = 
 |Год11                            = 
 |дополнительный_параметр2         = 
 |содержимое_параметра2            = 
 |до                               = Конийский султанат
 |после                            = Турция
 |прим                             = 
}}
[[Акс:Osman Gazi2.jpg|thumb|[[Усмони Якум]], поягузори Имперотурии Усмонӣ]]

==Барҳамхӯрии султонии Рум== 
[[Салҷуқиён|Қабилаҳои туркҳои салҷуқӣ]] ба ғайр аз [[Эрон]] дар [[Осиёи Хурд]] ҳам сокин шуда, давлати Cултонии Румро таъсис намуданд. Давраи нисбатан пурзӯртарини ин давлат ба асри XII рост омадааст. Султонии Рум ба зарбаҳои пасиҳами лашкаркашиҳои салибдорон тоб оварда натавоннста, тахминан дар оғози асри XIII барҳам хӯрд ва дар ҳудудҳои он 10 [[аморат]] таъсис ёфт. Баъди барҳамхӯрии Султони Рум ҳар кадоми ин аморатҳо аз лашкаркашиҳои салибдорон худро мустақилона муҳофизат мекарданд. Дар нимаи дуюми асри XIII лашкаркашиҳои салибӣ ба Шарқ хотима ёфтанд. Баъди ин аморатҳои  мусулмонии [[Салҷуқиён|туркҳои салҷуқӣ]]  дар [[Осиёи Хурд]] ва [[Шарқи Наздик]] мулкҳои салибдорони масеҳиро ба тасарруфи хеш дароварданд.

==ТАЪСИСИ ДАВЛАТИ УСМОНИЁН== 
Дар асри XIII аз Осиёи Марказӣ ба Осиёи Хурд Қабилаҳои  дигари туркӣ - оғузхо кӯчида омада, сокин шуданд. Рафти ташкилёбии Султонии Усмониён дар ҷараёни омезиши ин ду қабилаи туркӣ дар нимаи дуюми асри XIII оғоз ёфта, дар нимаи аввали асри XIV анҷом пазируфтааст.
Дар таъсиси Султонии Усмониён оғузҳои бодиянишин мақоми бештар доштанд. Онҳо сарчамътар сукунат доштанд. сершумор ва аз ҷихати тайёрии ҳарбӣ муташаккилтар буданд.
Аввал пешвои оғузҳо Эртогрул буд. Ӯ дар водии дарёи Сакари - дар ҳамсоягии империяи Византия мулки начандон калоне дошт. Писари Эртогрул - Усмон, ки солҳои 1282-1326 ҳукмрони кардааст, лашкари пурзӯре ташкил намуда, бар зидди Византия ҷанг оғоз кард ва дар Осиёи Хурд аксарияти мулкҳои он, аз он ҷумла, Бурсуро ҳам ишғол намуда, онро пойтахти даалати худ эълон кард. Дар баробари ҷанг бар зидди империяи Византия Усмон ба муқобили аморатҳои дигари собиқ Султонии Рум мубориза бурда, онҳоро ҳам ба давлати ташкилкардааш ҳамроҳ намуд.
Обрӯю эътибори Усмон чунон баланд шуд, ки акиун тамоми туркҳоро &quot;усмониён&quot; ном мебурданд. &quot;Туркҳо&quot; ва &quot;усмониён&quot; як маъниро пайдо намуданд, яъне туркҳо усмонӣ ҳастанд ва усмониҳо турканд.

==ЛАШКАРИ УСМОНИЁН== 
Лашкари туркҳо дар рафти ҷангҳои сершумор таҷрибаи калон андӯхта, бар рақибони худ мунтазам ғалаба мекард. Дар воқеъ, ин вақт давлате вуҷуд надошт, ки бар лашкари муташаккили Туркҳои Усмонӣ ғолиб омада тавонад. Лашкари Усмониён махсусан дар давраи ҳукмронии Урхон - солҳои 1326-1359, ки вориси Усмон буд, боз ҳам пурзӯртар шуд. Ин вақт лашкари туркҳо аз яничарҳо ва сипоҳиён иборат буд. Яничарҳо он аскароне буданд, ки аз ҳисоби асирон ба ҷавонони маҷбуран ба дини ислом гардонадашуда ташкил шуда буданд. Туркҳо кӯдаконро аз падару модарашон ҷудо карда, баъд ба қатори яничарҳо дохил мекунонданд. Яничарҳо яккачин буда, сипоҳиён бошанд, ҷузъу томҳои савораи артиши туркҳоро ташкил менамуданд. Лашкари сипоҳиён касбӣ буда, барои хидмат дар артиш маош ва пораи замин, яъне иқта мегирифтанд.
Туркҳои Усмонӣ ба усулҳои ишғоли қалъаю қасрҳо ва шаҳрҳои истеҳкомдор диққати махсус медоданд. Дар ин кор яничарҳо ва сипоҳиён аз манҷаниқу манораҳои ишғолкунӣ васеъ истифода мебурданд. Дар охирҳои асри XIV артиши Усмониён аллакай дар ҷангҳо аз аслиҳаи оташфишон ҳам истифода мебурданд.

==ИСТИЛОГАРИҲОИ УСМОНИЁН ДАР АСРИ XIV== 
Дар асри XIV империяи [[Византия]] давраи рӯ ба таназзули худро аз сар мегузаронид. Ғайраз Византия дар Балкан давлатҳои  дигарн дар ҳолати парокандагӣ қарордошта бисёр буданд. Аз ин рӯ, султонҳои Туркҳои Усмонӣ баъди дар Осиёи Хурд боз ҳам васеътар кунонидани ҳудудҳои давлаташон ба нимҷазираи Балкан низ лашкар кашиданд. Давлатҳои заифи Балкан бар зидди артиши туркҳо муқобилияти сахт нишон дода наметавонистанд. Ин буд, ки шаҳри Галлиполи воқеъ дар соҳили гулӯгоҳи Дарданелро ишғол намуда, ба Фракия зада даромаданд. Ба Султон Урхон лозим омад, ки ба Фракия боз як маротибаи дигар лашкар кашад. Танҳо ба султони оянда - Муроди I муяссар шуд, ки Фракия ва шаҳри асосии он Адрианополро ишғол намояд.
 
Туркҳо лашкаркашии худро дар нимҷазираи Балкан давом доданд. Муҳорибаи калонтарин дар ин ҷо 15 июни соли 1389 дар майдони Косовои Сербияи Ҷанубӣ ба амал омад. Фармондеҳи лашкари Туркия Муроди I бо лашкари 80-ҳазорнафараи шоҳи Сербия - Лазар рӯ ба рӯ шуд. Як ватандӯсти серб ба хаймаи султони туркҳо роҳ ёфта, Муроди 1-ро қатл мекунад. Вале ин сӯиқасд аҳволи лашкари сербҳоро беҳтар накард. Писари Муроди I - Боязиди ҷавон султони нави Туркҳои Усмонӣ шуд. Боязид ба лашкарҳои Лазар шикаст дода, худи ӯро барои кушта шудани падараш ҳамчун қассос қатл кард. Дар натиҷаи ин ғалаба қисми зиёди Сербия ба Туркия ҳамроҳ карда шуд.

==СУЛТОНИИ ТУРКИЯ ДАР НИМАИ АВВАЛИ АСРИ XV== 
Ба васеъшавии  ҳудудҳои Султонии Туркҳои Усмонӣ Темур халал расонд. Ӯ дар Осиёи Марказӣ давлати бузург ташкил намуда ва баъд ба Эрону давлатҳои Шарқи Наздик лашкар кашида, онҳоро забт кард. Темур бо артиши қудратманди худ ба Осиёи Хурд зада даромад. Аз ҷиҳати шумораи лашкар ва таҷрибаи ҷангӣ султони Туркия Боязид аз Темур ҳеч монданӣ надошт. Лашкари Боязид 120-ҳазор нафарро ташкил медод. Дар арафаи муҳориба як қисми амирҳои Осиёи Хурд ба султон хиёнат карда, ба тарафи Темур гузаштанд. Муҳорибаи ҳалкунандаи лашкари Темур ва Боязид 28 июли соли 1402 дар наздикии Анқара ба амал омад, ки дар он туркҳо торумор карда шуда, худи Боязид асир афтод. Бо фармони Темур ӯро ба қафаси оҳанин андохтанд. Баъди чанде Султон Боязид дар асорати Темур вафот кард.
Вале Темур Султонии Туркҳои Усмониро барҳам надод. Бо самти Ғарб лашкаркашии худро давом ҳам надода, ба Самарқанд баргашт. 
Баъд аз шикаст дар Анкара мубориза барои тоҷу тахти Султонии Туркия тезу туид шуда, ба залухӯрдҳои мусаллахона табднл ёфт. Аз ҳамин сабаб дар Султонии Туркҳои Усмонӣ нн мудцати дуру дароз ҳокимияти ягонаи марказӣ вуҷуд надоигг. Яке аз Усмониён, ки Муроди II ном дошт, ниҳоят рақибони худро мағлуб карда, ба тахти Султонии Туркия менишинад. Ӯ ҳамон лаҳза ҷанги зидди Византияро оғоз карда, Солунро аз Византия кашида мегирад. Баъд аз ин ҳудудҳои Византия танҳо аз шаҳри Константинопол ва маҳалҳои гирду атрофи он иборат буд.
Барои расониданн ёрӣ ба императори Византия калисои ғарбӣ (католикӣ) ва шарқӣ (православӣ)-и дини масеҳӣ дар зери роҳбарии Папаи Рум иттифоқҳои (уния) бастанд. Соли 1444 ин иттифоқ бар зидди туркҳо лашкаркашии нави салибдоронро оғоз намуд. Дар муҳорибаи назди Варнай 10 ноябри ҳамон сол салибдорон сахт шикаст хӯрда, ақиб баргаштанд.

==Ишғоли Константинопол== 
Императори охирини Византия Константини XI буд. Фармондеҳи лашкари туркҳо шоҳи нав Султон Муҳаммад ё Маҳмади II барои ишғоли Константинопол камар баст. Таносуби қувваҳо ба куллӣ ба фоидаи султон буд. Византиягихо ҳамагӣ 10 ҳазор нафар ва туркҳо бештар аз 200 ҳазор нафар аскар доштанд, ки 15 ҳаэор нафари онҳо яничарҳои яккачин буданд.
Шаҳри [[Константинопол]] ҳаматарафа мустаҳкам карда шуда буд. Византиятиҳо пеши роҳн флоти туркҳоро занҷирбанд карда буданд. Аз ин рӯ, туркҳо барои ба шаҳри Константинопол ворид шудан танҳо як илоҷдоштанд. Онҳо аз тариқи хушкӣ &quot;роҳ&quot;-ро ба воситаи равғанмолӣ лағжонак карда, аз болои он киштиҳоро кашида бурда, ба об сар дода метавонистанд. Ин корро туркҳо бомуваффақият иҷро карда, киштиҳои худро вориди шоҳи Тилоӣ карданд. Ҳамин тариқ, артиш ва флоти туркҳо шаҳри Константинополро муҳосира кард, ки он ду моҳ идома ёфт.
Византиягиҳо тамоми имкониятҳояшонро истифода бурданд, вале шаҳри худро аз муҳосираи лашкарҳои туркҳо наҷот додалату кӯб кардаии туркҳо.
натавонистанд ва ночор 29 майи соли 1453 таслим шуданд. Бисер ҷойҳои шаҳри Константинопол аз тарафи голибон талаю тороҷ карда шуданд.
Вале Муҳаммади II нагузошт, ки аскарҳояш биноҳои шаҳрро ба хок яксон кунанд. Ибодатгоҳи машҳури масеҳии Софияи Муқаддас аз вайронкор эмин монд. Бо амри Муҳаммади II ин калисо бо номи &quot;Оя Суфия&quot; ба масҷиди асосии ҷомеъи султонӣ табдил дода шуд. Шаҳри Константинопол номи Истамбулро гирифт. Акнун султонҳои Усмониён Султонии Туркиярю аз пойтахти нав - Истамбул идора мекарданд.

==СУЛТОНИИ ТУРКИЯИ УСМОНӢ ДАР АСРИ XVI== 
Забткориҳои туркҳо дар замони ҳукмронии набераи Муҳаммади II - Салими I аз нав оғоз ёфтанд. Баъди ҷанги фотеҳонаи зидди Эрон Сулон Салими I [[Озарбойҷон]], [[Арманистон]], [[Гурҷистон]], [[Доғистон]] ва [[Курдистон]]ро ба даст даровард. Аз ҳамин вақт сар карда Салими I сохиби унвони халифаи тамоми мусулмонон мегардад.

Давраи нисбатан пуриқтидортарнни Султонии Туркияи Усмонӣ ба замони ҳукмронии Султон Сулаймони I рост омадааст. Ӯ чун усмонҳои дигар борхо ба давлатҳои  гуногун лашкар кашидааст. Вале бармегардем ба лашкаркашиҳои зафармандонаи Салими I. Ӯ Белград ва Родосро ишғол намуда, баъд дар Монач лашкарҳои мутгаҳидаи Чехияю Маҷористонро торумор кард. Дар натиҷаи ин қисми зиёди Маҷористон, Валахия ва Молдавия тобеъи Имперотурии Усмонӣ шуданд. 
Султон Сулаймони I кӯшиши гирифтани [[Вена]]ро ([[Австрия]]) кард, вале аз уҳдаи ин кор баромада натавонист. Баъд аз ин самти лашкаркашиашро тағйир дода, Байнаннаҳрайнро ишғол намуда, ба забти Африқои Шимолӣ оғоз кард. Дере нагузашта Триполи ва Алҷазоирро ба даст даровард. Дар замони ҳукмронии Сулаймони I Арабистон ҳам ба ҳудудҳои Султонии Туркияи Усмонӣ дохил карда шуд.

Дар асри XVI Имперотурии Усмонӣ қариб ҳамаи мулкҳои собиқи Византия ва Хилофати Арабро дар бар мегирифт.&lt;ref&gt;[http://tarikh.narod.ru/index_45.htm Султонии ТуркҲои Усмонӣ]&lt;/ref&gt;

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

==Пайвандҳои беруна == 
* [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D1%81%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F Османская империя]
{{хурд}}

[[Гурӯҳ:Давлатҳои таърихӣ]]</text>
      <sha1>qgiipgepwlqcla8v0ty8m5t3jcjhnyq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309992</id>
      <parentid>1309991</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T19:06:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23744" xml:space="preserve">{{Давлати таърихӣ
 |ном                              = Империяи Усмонӣ
 |номи қавмӣ                       = &lt;big&gt;دَوْلَتِ عَلِيّهٔ عُثمَانِيّه&lt;/big&gt;&lt;br&gt;Devlet-i Âliyye-i Osmâniyye
 |вазъ                             = Империя
 |гимн                             = {{не переведено 5|Гимн Османской империи||en|Imperial anthems of the Ottoman Empire}}
 |дирафш                           = Ottoman flag alternative 2.svg
 |описание_флага                   = [[Флаг Османской империи|Флаг]]
 |нишон                            = Osmanli armasi.svg
 |описание_герба                   = [[Герб Османской империи|Герб]]
 |харита                           = OttomanEmpireIn1683-ru.png
 |размер                           = 
 |описание                         = Османская империя в [[1683 год]]у
|p1 = Конийский султанат
|flag_p1 = 
|p2 = Византийская империя
|flag_p2 =
|p3 = Сербская деспотия
|flag_p3 = Supposed Flag of the House of Crnojevic.svg
|образовано = 1299
|ликвидировано = 1922
|s1 =Турция
|flag_s1 = Flag of Turkey.svg
|s2 = Султанат Египет
|flag_s2 = Egypt flag 1882.svg
|s3 =Хиджаз (королевство)
|flag_s3 = Flag of Hejaz 1917.svg
|s4 =Асир (эмират)
|flag_s4 = Sa asir1.png
|s5 = Йеменское Мутаваккилийское Королевство
|flag_s5 = Flag of the Mutawakkilite Kingdom of Yemen.svg
|s6 = Арабское Королевство Сирия
|flag_s6 = Flag of Kingdom of Syria (1920-03-08 to 1920-07-24).svg
|s7 =Месопотамия (мандатная территория)
|flag_s7 = Flag of Iraq (1924–1959).svg
|s8 = Администрация Западной Армении
|flag_s8 = Flag of Administration of Western Armenia.svg
|s9 = Понт (республика)
|flag_s9 = Tr ponto2.gif
|s10 = Британский мандат в Палестине
|flag_s10 = Palestine-Mandate-Ensign-1927-1948.svg
 |девиз  = {{lang-ota3|دولت ابد مدت|Devlet-i Ebed-müddet}}&lt;br&gt; «Вечное государство»&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.osmanlilar.gen.tr/makale.asp?id=27|title=Devlet-i ebed müddet|author=|authorlink=|coauthors=|quote=|date=|format=|work=|publisher=|accessdate=2013-10-19|lang=tr|description=|deadlink=|archiveurl=https://www.webcitation.org/6E76weO4i?url=http://www.osmanlilar.gen.tr/makale.asp?id=27|archivedate=2013-02-01}}&lt;/ref&gt;
|столица = [[Сёгют]] (1299—1329) &lt;br&gt;[[Бурса (город)|Бурса]] (1329—1365) &lt;br&gt;[[Эдирне]] (1365—1453) &lt;br&gt;[[Стамбул]] (1453—1922)
 |города                           = 
|язык = [[османский язык]] и др.
|площадь = {{число|22.000.000}}&lt;ref&gt;{{книга |автор= Peter Turchin, Jonathan M. Adams, Thomas D. Hall.|часть= |ссылка часть= |заглавие= |оригинал= East-West Orientation of Historical Empires and Modern States. In: Journal of World-Systems Research, Vol. XII, N. II, 2006, P.218–239; P.223.|ссылка= http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|викитека= |ответственный= |издание= |место= |издательство= |год= |volume= |pages= |allpages= |серия= |isbn= |тираж=}}&lt;/ref&gt; км² (1683 год)
|население = {{число|35350000}} чел. (1856 год)&lt;br&gt; (2,6 % [[Население Земли|населения Земли]])
|валюта = [[акче]], [[Куруш (монета)|куруш]], [[Османская лира|лира]]
|форма_правления = [[абсолютная монархия]] (до 1876; 1878—1908)&lt;br&gt;
[[дуалистическая монархия]] (1876—1878; с 1908)
|династия = [[Османы (династия)|Османы]]
 |титул_правителей                 = султан
 |правитель1                       = 
 |год_правителя1                   = 
 |титул_правителей2                = &lt;!--используется при изменении титула последующего правителя--&gt;
 |правитель2                       = 
 |год_правителя2                   = 
 |титул_правителей3                = 
 |правитель3                       = 
 |год_правителя3                   = 
 |титул_правителей4                = 
 |правитель4                       = 
 |год_правителя4                   = 
 |титул_правителей5                = 
 |правитель5                       = 
 |год_правителя5                   = 
 |титул_правителей6                = 
 |правитель6                       = 
 |год_правителя6                   = 
 | религия                         = [[ислам]] ([[Сунниты|суннитского толка]])
 |дополнительный_параметр1         = 
 |содержимое_параметра1            = 
 |Этап1                            = 
 |Дата1                            = 
 |Год1                             = 
 |Этап2                            = 
 |Дата2                            = 
 |Год2                             = 
 |Этап3                            = 
 |Дата3                            = 
 |Год3                             = 
 |Этап4                            = 
 |Дата4                            = 
 |Год4                             = 
 |Этап5                            = 
 |Дата5                            = 
 |Год5                             = 
 |Этап6                            = 
 |Дата6                            = 
 |Год6                             = 
 |Этап7                            = 
 |Дата7                            = 
 |Год7                             = 
 |Этап8                            = 
 |Дата8                            = 
 |Год8                             = 
 |Этап9                            = 
 |Дата9                            = 
 |Год9                             = 
 |Этап10                           = 
 |Дата10                           = 
 |Год10                            = 
 |Этап11                           = 
 |Дата11                           = 
 |Год11                            = 
 |дополнительный_параметр2         = 
 |содержимое_параметра2            = 
 |до                               = Конийский султанат
 |после                            = Турция
 |прим                             = 
}}
[[Акс:Osman Gazi2.jpg|thumb|[[Усмони Якум]], поягузори Имперотурии Усмонӣ]]

==Барҳамхӯрии султонии Рум== 
[[Салҷуқиён|Қабилаҳои туркҳои салҷуқӣ]] ба ғайр аз [[Эрон]] дар [[Осиёи Хурд]] ҳам сокин шуда, давлати Cултонии Румро таъсис намуданд. Давраи нисбатан пурзӯртарини ин давлат ба асри XII рост омадааст. Султонии Рум ба зарбаҳои пасиҳами лашкаркашиҳои салибдорон тоб оварда натавоннста, тахминан дар оғози асри XIII барҳам хӯрд ва дар ҳудудҳои он 10 [[аморат]] таъсис ёфт. Баъди барҳамхӯрии Султони Рум ҳар кадоми ин аморатҳо аз лашкаркашиҳои салибдорон худро мустақилона муҳофизат мекарданд. Дар нимаи дуюми асри XIII лашкаркашиҳои салибӣ ба Шарқ хотима ёфтанд. Баъди ин аморатҳои  мусулмонии [[Салҷуқиён|туркҳои салҷуқӣ]]  дар [[Осиёи Хурд]] ва [[Шарқи Наздик]] мулкҳои салибдорони масеҳиро ба тасарруфи хеш дароварданд.

==Таъсиси давлати Усмониён== 
Дар асри XIII аз Осиёи Марказӣ ба Осиёи Хурд Қабилаҳои  дигари туркӣ - оғузхо кӯчида омада, сокин шуданд. Рафти ташкилёбии Султонии Усмониён дар ҷараёни омезиши ин ду қабилаи туркӣ дар нимаи дуюми асри XIII оғоз ёфта, дар нимаи аввали асри XIV анҷом пазируфтааст.
Дар таъсиси Султонии Усмониён оғузҳои бодиянишин мақоми бештар доштанд. Онҳо сарчамътар сукунат доштанд. сершумор ва аз ҷихати тайёрии ҳарбӣ муташаккилтар буданд.
Аввал пешвои оғузҳо Эртогрул буд. Ӯ дар водии дарёи Сакари - дар ҳамсоягии империяи Византия мулки начандон калоне дошт. Писари Эртогрул - Усмон, ки солҳои 1282-1326 ҳукмрони кардааст, лашкари пурзӯре ташкил намуда, бар зидди Византия ҷанг оғоз кард ва дар Осиёи Хурд аксарияти мулкҳои он, аз он ҷумла, Бурсуро ҳам ишғол намуда, онро пойтахти даалати худ эълон кард. Дар баробари ҷанг бар зидди империяи Византия Усмон ба муқобили аморатҳои дигари собиқ Султонии Рум мубориза бурда, онҳоро ҳам ба давлати ташкилкардааш ҳамроҳ намуд.
Обрӯю эътибори Усмон чунон баланд шуд, ки акиун тамоми туркҳоро &quot;усмониён&quot; ном мебурданд. &quot;Туркҳо&quot; ва &quot;усмониён&quot; як маъниро пайдо намуданд, яъне туркҳо усмонӣ ҳастанд ва усмониҳо турканд.

==ЛАШКАРИ УСМОНИЁН== 
Лашкари туркҳо дар рафти ҷангҳои сершумор таҷрибаи калон андӯхта, бар рақибони худ мунтазам ғалаба мекард. Дар воқеъ, ин вақт давлате вуҷуд надошт, ки бар лашкари муташаккили Туркҳои Усмонӣ ғолиб омада тавонад. Лашкари Усмониён махсусан дар давраи ҳукмронии Урхон - солҳои 1326-1359, ки вориси Усмон буд, боз ҳам пурзӯртар шуд. Ин вақт лашкари туркҳо аз яничарҳо ва сипоҳиён иборат буд. Яничарҳо он аскароне буданд, ки аз ҳисоби асирон ба ҷавонони маҷбуран ба дини ислом гардонадашуда ташкил шуда буданд. Туркҳо кӯдаконро аз падару модарашон ҷудо карда, баъд ба қатори яничарҳо дохил мекунонданд. Яничарҳо яккачин буда, сипоҳиён бошанд, ҷузъу томҳои савораи артиши туркҳоро ташкил менамуданд. Лашкари сипоҳиён касбӣ буда, барои хидмат дар артиш маош ва пораи замин, яъне иқта мегирифтанд.
Туркҳои Усмонӣ ба усулҳои ишғоли қалъаю қасрҳо ва шаҳрҳои истеҳкомдор диққати махсус медоданд. Дар ин кор яничарҳо ва сипоҳиён аз манҷаниқу манораҳои ишғолкунӣ васеъ истифода мебурданд. Дар охирҳои асри XIV артиши Усмониён аллакай дар ҷангҳо аз аслиҳаи оташфишон ҳам истифода мебурданд.

==ИСТИЛОГАРИҲОИ УСМОНИЁН ДАР АСРИ XIV== 
Дар асри XIV империяи [[Византия]] давраи рӯ ба таназзули худро аз сар мегузаронид. Ғайраз Византия дар Балкан давлатҳои  дигарн дар ҳолати парокандагӣ қарордошта бисёр буданд. Аз ин рӯ, султонҳои Туркҳои Усмонӣ баъди дар Осиёи Хурд боз ҳам васеътар кунонидани ҳудудҳои давлаташон ба нимҷазираи Балкан низ лашкар кашиданд. Давлатҳои заифи Балкан бар зидди артиши туркҳо муқобилияти сахт нишон дода наметавонистанд. Ин буд, ки шаҳри Галлиполи воқеъ дар соҳили гулӯгоҳи Дарданелро ишғол намуда, ба Фракия зада даромаданд. Ба Султон Урхон лозим омад, ки ба Фракия боз як маротибаи дигар лашкар кашад. Танҳо ба султони оянда - Муроди I муяссар шуд, ки Фракия ва шаҳри асосии он Адрианополро ишғол намояд.
 
Туркҳо лашкаркашии худро дар нимҷазираи Балкан давом доданд. Муҳорибаи калонтарин дар ин ҷо 15 июни соли 1389 дар майдони Косовои Сербияи Ҷанубӣ ба амал омад. Фармондеҳи лашкари Туркия Муроди I бо лашкари 80-ҳазорнафараи шоҳи Сербия - Лазар рӯ ба рӯ шуд. Як ватандӯсти серб ба хаймаи султони туркҳо роҳ ёфта, Муроди 1-ро қатл мекунад. Вале ин сӯиқасд аҳволи лашкари сербҳоро беҳтар накард. Писари Муроди I - Боязиди ҷавон султони нави Туркҳои Усмонӣ шуд. Боязид ба лашкарҳои Лазар шикаст дода, худи ӯро барои кушта шудани падараш ҳамчун қассос қатл кард. Дар натиҷаи ин ғалаба қисми зиёди Сербия ба Туркия ҳамроҳ карда шуд.

==СУЛТОНИИ ТУРКИЯ ДАР НИМАИ АВВАЛИ АСРИ XV== 
Ба васеъшавии  ҳудудҳои Султонии Туркҳои Усмонӣ Темур халал расонд. Ӯ дар Осиёи Марказӣ давлати бузург ташкил намуда ва баъд ба Эрону давлатҳои Шарқи Наздик лашкар кашида, онҳоро забт кард. Темур бо артиши қудратманди худ ба Осиёи Хурд зада даромад. Аз ҷиҳати шумораи лашкар ва таҷрибаи ҷангӣ султони Туркия Боязид аз Темур ҳеч монданӣ надошт. Лашкари Боязид 120-ҳазор нафарро ташкил медод. Дар арафаи муҳориба як қисми амирҳои Осиёи Хурд ба султон хиёнат карда, ба тарафи Темур гузаштанд. Муҳорибаи ҳалкунандаи лашкари Темур ва Боязид 28 июли соли 1402 дар наздикии Анқара ба амал омад, ки дар он туркҳо торумор карда шуда, худи Боязид асир афтод. Бо фармони Темур ӯро ба қафаси оҳанин андохтанд. Баъди чанде Султон Боязид дар асорати Темур вафот кард.
Вале Темур Султонии Туркҳои Усмониро барҳам надод. Бо самти Ғарб лашкаркашии худро давом ҳам надода, ба Самарқанд баргашт. 
Баъд аз шикаст дар Анкара мубориза барои тоҷу тахти Султонии Туркия тезу туид шуда, ба залухӯрдҳои мусаллахона табднл ёфт. Аз ҳамин сабаб дар Султонии Туркҳои Усмонӣ нн мудцати дуру дароз ҳокимияти ягонаи марказӣ вуҷуд надоигг. Яке аз Усмониён, ки Муроди II ном дошт, ниҳоят рақибони худро мағлуб карда, ба тахти Султонии Туркия менишинад. Ӯ ҳамон лаҳза ҷанги зидди Византияро оғоз карда, Солунро аз Византия кашида мегирад. Баъд аз ин ҳудудҳои Византия танҳо аз шаҳри Константинопол ва маҳалҳои гирду атрофи он иборат буд.
Барои расониданн ёрӣ ба императори Византия калисои ғарбӣ (католикӣ) ва шарқӣ (православӣ)-и дини масеҳӣ дар зери роҳбарии Папаи Рум иттифоқҳои (уния) бастанд. Соли 1444 ин иттифоқ бар зидди туркҳо лашкаркашии нави салибдоронро оғоз намуд. Дар муҳорибаи назди Варнай 10 ноябри ҳамон сол салибдорон сахт шикаст хӯрда, ақиб баргаштанд.

==Ишғоли Константинопол== 
Императори охирини Византия Константини XI буд. Фармондеҳи лашкари туркҳо шоҳи нав Султон Муҳаммад ё Маҳмади II барои ишғоли Константинопол камар баст. Таносуби қувваҳо ба куллӣ ба фоидаи султон буд. Византиягихо ҳамагӣ 10 ҳазор нафар ва туркҳо бештар аз 200 ҳазор нафар аскар доштанд, ки 15 ҳаэор нафари онҳо яничарҳои яккачин буданд.
Шаҳри [[Константинопол]] ҳаматарафа мустаҳкам карда шуда буд. Византиятиҳо пеши роҳн флоти туркҳоро занҷирбанд карда буданд. Аз ин рӯ, туркҳо барои ба шаҳри Константинопол ворид шудан танҳо як илоҷдоштанд. Онҳо аз тариқи хушкӣ &quot;роҳ&quot;-ро ба воситаи равғанмолӣ лағжонак карда, аз болои он киштиҳоро кашида бурда, ба об сар дода метавонистанд. Ин корро туркҳо бомуваффақият иҷро карда, киштиҳои худро вориди шоҳи Тилоӣ карданд. Ҳамин тариқ, артиш ва флоти туркҳо шаҳри Константинополро муҳосира кард, ки он ду моҳ идома ёфт.
Византиягиҳо тамоми имкониятҳояшонро истифода бурданд, вале шаҳри худро аз муҳосираи лашкарҳои туркҳо наҷот додалату кӯб кардаии туркҳо.
натавонистанд ва ночор 29 майи соли 1453 таслим шуданд. Бисер ҷойҳои шаҳри Константинопол аз тарафи голибон талаю тороҷ карда шуданд.
Вале Муҳаммади II нагузошт, ки аскарҳояш биноҳои шаҳрро ба хок яксон кунанд. Ибодатгоҳи машҳури масеҳии Софияи Муқаддас аз вайронкор эмин монд. Бо амри Муҳаммади II ин калисо бо номи &quot;Оя Суфия&quot; ба масҷиди асосии ҷомеъи султонӣ табдил дода шуд. Шаҳри Константинопол номи Истамбулро гирифт. Акнун султонҳои Усмониён Султонии Туркиярю аз пойтахти нав - Истамбул идора мекарданд.

==СУЛТОНИИ ТУРКИЯИ УСМОНӢ ДАР АСРИ XVI== 
Забткориҳои туркҳо дар замони ҳукмронии набераи Муҳаммади II - Салими I аз нав оғоз ёфтанд. Баъди ҷанги фотеҳонаи зидди Эрон Сулон Салими I [[Озарбойҷон]], [[Арманистон]], [[Гурҷистон]], [[Доғистон]] ва [[Курдистон]]ро ба даст даровард. Аз ҳамин вақт сар карда Салими I сохиби унвони халифаи тамоми мусулмонон мегардад.

Давраи нисбатан пуриқтидортарнни Султонии Туркияи Усмонӣ ба замони ҳукмронии Султон Сулаймони I рост омадааст. Ӯ чун усмонҳои дигар борхо ба давлатҳои  гуногун лашкар кашидааст. Вале бармегардем ба лашкаркашиҳои зафармандонаи Салими I. Ӯ Белград ва Родосро ишғол намуда, баъд дар Монач лашкарҳои мутгаҳидаи Чехияю Маҷористонро торумор кард. Дар натиҷаи ин қисми зиёди Маҷористон, Валахия ва Молдавия тобеъи Имперотурии Усмонӣ шуданд. 
Султон Сулаймони I кӯшиши гирифтани [[Вена]]ро ([[Австрия]]) кард, вале аз уҳдаи ин кор баромада натавонист. Баъд аз ин самти лашкаркашиашро тағйир дода, Байнаннаҳрайнро ишғол намуда, ба забти Африқои Шимолӣ оғоз кард. Дере нагузашта Триполи ва Алҷазоирро ба даст даровард. Дар замони ҳукмронии Сулаймони I Арабистон ҳам ба ҳудудҳои Султонии Туркияи Усмонӣ дохил карда шуд.

Дар асри XVI Имперотурии Усмонӣ қариб ҳамаи мулкҳои собиқи Византия ва Хилофати Арабро дар бар мегирифт.&lt;ref&gt;[http://tarikh.narod.ru/index_45.htm Султонии ТуркҲои Усмонӣ]&lt;/ref&gt;

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

==Пайвандҳои беруна == 
* [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D1%81%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F Османская империя]
{{хурд}}

[[Гурӯҳ:Давлатҳои таърихӣ]]</text>
      <sha1>0ieylca070brfu5o87egr48gbpqovqb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309993</id>
      <parentid>1309992</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T19:07:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23744" xml:space="preserve">{{Давлати таърихӣ
 |ном                              = Империяи Усмонӣ
 |номи қавмӣ                       = &lt;big&gt;دَوْلَتِ عَلِيّهٔ عُثمَانِيّه&lt;/big&gt;&lt;br&gt;Devlet-i Âliyye-i Osmâniyye
 |вазъ                             = Империя
 |гимн                             = {{не переведено 5|Гимн Османской империи||en|Imperial anthems of the Ottoman Empire}}
 |дирафш                           = Ottoman flag alternative 2.svg
 |описание_флага                   = [[Флаг Османской империи|Флаг]]
 |нишон                            = Osmanli armasi.svg
 |описание_герба                   = [[Герб Османской империи|Герб]]
 |харита                           = OttomanEmpireIn1683-ru.png
 |размер                           = 
 |описание                         = Османская империя в [[1683 год]]у
|p1 = Конийский султанат
|flag_p1 = 
|p2 = Византийская империя
|flag_p2 =
|p3 = Сербская деспотия
|flag_p3 = Supposed Flag of the House of Crnojevic.svg
|образовано = 1299
|ликвидировано = 1922
|s1 =Турция
|flag_s1 = Flag of Turkey.svg
|s2 = Султанат Египет
|flag_s2 = Egypt flag 1882.svg
|s3 =Хиджаз (королевство)
|flag_s3 = Flag of Hejaz 1917.svg
|s4 =Асир (эмират)
|flag_s4 = Sa asir1.png
|s5 = Йеменское Мутаваккилийское Королевство
|flag_s5 = Flag of the Mutawakkilite Kingdom of Yemen.svg
|s6 = Арабское Королевство Сирия
|flag_s6 = Flag of Kingdom of Syria (1920-03-08 to 1920-07-24).svg
|s7 =Месопотамия (мандатная территория)
|flag_s7 = Flag of Iraq (1924–1959).svg
|s8 = Администрация Западной Армении
|flag_s8 = Flag of Administration of Western Armenia.svg
|s9 = Понт (республика)
|flag_s9 = Tr ponto2.gif
|s10 = Британский мандат в Палестине
|flag_s10 = Palestine-Mandate-Ensign-1927-1948.svg
 |девиз  = {{lang-ota3|دولت ابد مدت|Devlet-i Ebed-müddet}}&lt;br&gt; «Вечное государство»&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.osmanlilar.gen.tr/makale.asp?id=27|title=Devlet-i ebed müddet|author=|authorlink=|coauthors=|quote=|date=|format=|work=|publisher=|accessdate=2013-10-19|lang=tr|description=|deadlink=|archiveurl=https://www.webcitation.org/6E76weO4i?url=http://www.osmanlilar.gen.tr/makale.asp?id=27|archivedate=2013-02-01}}&lt;/ref&gt;
|столица = [[Сёгют]] (1299—1329) &lt;br&gt;[[Бурса (город)|Бурса]] (1329—1365) &lt;br&gt;[[Эдирне]] (1365—1453) &lt;br&gt;[[Стамбул]] (1453—1922)
 |города                           = 
|язык = [[османский язык]] и др.
|площадь = {{число|22.000.000}}&lt;ref&gt;{{книга |автор= Peter Turchin, Jonathan M. Adams, Thomas D. Hall.|часть= |ссылка часть= |заглавие= |оригинал= East-West Orientation of Historical Empires and Modern States. In: Journal of World-Systems Research, Vol. XII, N. II, 2006, P.218–239; P.223.|ссылка= http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|викитека= |ответственный= |издание= |место= |издательство= |год= |volume= |pages= |allpages= |серия= |isbn= |тираж=}}&lt;/ref&gt; км² (1683 год)
|население = {{число|35350000}} чел. (1856 год)&lt;br&gt; (2,6 % [[Население Земли|населения Земли]])
|валюта = [[акче]], [[Куруш (монета)|куруш]], [[Османская лира|лира]]
|форма_правления = [[абсолютная монархия]] (до 1876; 1878—1908)&lt;br&gt;
[[дуалистическая монархия]] (1876—1878; с 1908)
|династия = [[Османы (династия)|Османы]]
 |титул_правителей                 = султан
 |правитель1                       = 
 |год_правителя1                   = 
 |титул_правителей2                = &lt;!--используется при изменении титула последующего правителя--&gt;
 |правитель2                       = 
 |год_правителя2                   = 
 |титул_правителей3                = 
 |правитель3                       = 
 |год_правителя3                   = 
 |титул_правителей4                = 
 |правитель4                       = 
 |год_правителя4                   = 
 |титул_правителей5                = 
 |правитель5                       = 
 |год_правителя5                   = 
 |титул_правителей6                = 
 |правитель6                       = 
 |год_правителя6                   = 
 | религия                         = [[ислам]] ([[Сунниты|суннитского толка]])
 |дополнительный_параметр1         = 
 |содержимое_параметра1            = 
 |Этап1                            = 
 |Дата1                            = 
 |Год1                             = 
 |Этап2                            = 
 |Дата2                            = 
 |Год2                             = 
 |Этап3                            = 
 |Дата3                            = 
 |Год3                             = 
 |Этап4                            = 
 |Дата4                            = 
 |Год4                             = 
 |Этап5                            = 
 |Дата5                            = 
 |Год5                             = 
 |Этап6                            = 
 |Дата6                            = 
 |Год6                             = 
 |Этап7                            = 
 |Дата7                            = 
 |Год7                             = 
 |Этап8                            = 
 |Дата8                            = 
 |Год8                             = 
 |Этап9                            = 
 |Дата9                            = 
 |Год9                             = 
 |Этап10                           = 
 |Дата10                           = 
 |Год10                            = 
 |Этап11                           = 
 |Дата11                           = 
 |Год11                            = 
 |дополнительный_параметр2         = 
 |содержимое_параметра2            = 
 |до                               = Конийский султанат
 |после                            = Турция
 |прим                             = 
}}
[[Акс:Osman Gazi2.jpg|thumb|[[Усмони Якум]], поягузори Имперотурии Усмонӣ]]

==Барҳамхӯрии султонии Рум== 
[[Салҷуқиён|Қабилаҳои туркҳои салҷуқӣ]] ба ғайр аз [[Эрон]] дар [[Осиёи Хурд]] ҳам сокин шуда, давлати Cултонии Румро таъсис намуданд. Давраи нисбатан пурзӯртарини ин давлат ба асри XII рост омадааст. Султонии Рум ба зарбаҳои пасиҳами лашкаркашиҳои салибдорон тоб оварда натавоннста, тахминан дар оғози асри XIII барҳам хӯрд ва дар ҳудудҳои он 10 [[аморат]] таъсис ёфт. Баъди барҳамхӯрии Султони Рум ҳар кадоми ин аморатҳо аз лашкаркашиҳои салибдорон худро мустақилона муҳофизат мекарданд. Дар нимаи дуюми асри XIII лашкаркашиҳои салибӣ ба Шарқ хотима ёфтанд. Баъди ин аморатҳои  мусулмонии [[Салҷуқиён|туркҳои салҷуқӣ]]  дар [[Осиёи Хурд]] ва [[Шарқи Наздик]] мулкҳои салибдорони масеҳиро ба тасарруфи хеш дароварданд.

==Таъсиси давлати Усмониён== 
Дар асри XIII аз Осиёи Марказӣ ба Осиёи Хурд Қабилаҳои  дигари туркӣ - оғузхо кӯчида омада, сокин шуданд. Рафти ташкилёбии Султонии Усмониён дар ҷараёни омезиши ин ду қабилаи туркӣ дар нимаи дуюми асри XIII оғоз ёфта, дар нимаи аввали асри XIV анҷом пазируфтааст.
Дар таъсиси Султонии Усмониён оғузҳои бодиянишин мақоми бештар доштанд. Онҳо сарчамътар сукунат доштанд. сершумор ва аз ҷихати тайёрии ҳарбӣ муташаккилтар буданд.
Аввал пешвои оғузҳо Эртогрул буд. Ӯ дар водии дарёи Сакари - дар ҳамсоягии империяи Византия мулки начандон калоне дошт. Писари Эртогрул - Усмон, ки солҳои 1282-1326 ҳукмрони кардааст, лашкари пурзӯре ташкил намуда, бар зидди Византия ҷанг оғоз кард ва дар Осиёи Хурд аксарияти мулкҳои он, аз он ҷумла, Бурсуро ҳам ишғол намуда, онро пойтахти даалати худ эълон кард. Дар баробари ҷанг бар зидди империяи Византия Усмон ба муқобили аморатҳои дигари собиқ Султонии Рум мубориза бурда, онҳоро ҳам ба давлати ташкилкардааш ҳамроҳ намуд.
Обрӯю эътибори Усмон чунон баланд шуд, ки акиун тамоми туркҳоро &quot;усмониён&quot; ном мебурданд. &quot;Туркҳо&quot; ва &quot;усмониён&quot; як маъниро пайдо намуданд, яъне туркҳо усмонӣ ҳастанд ва усмониҳо турканд.

==Лашкари Усмониён== 
Лашкари туркҳо дар рафти ҷангҳои сершумор таҷрибаи калон андӯхта, бар рақибони худ мунтазам ғалаба мекард. Дар воқеъ, ин вақт давлате вуҷуд надошт, ки бар лашкари муташаккили Туркҳои Усмонӣ ғолиб омада тавонад. Лашкари Усмониён махсусан дар давраи ҳукмронии Урхон - солҳои 1326-1359, ки вориси Усмон буд, боз ҳам пурзӯртар шуд. Ин вақт лашкари туркҳо аз яничарҳо ва сипоҳиён иборат буд. Яничарҳо он аскароне буданд, ки аз ҳисоби асирон ба ҷавонони маҷбуран ба дини ислом гардонадашуда ташкил шуда буданд. Туркҳо кӯдаконро аз падару модарашон ҷудо карда, баъд ба қатори яничарҳо дохил мекунонданд. Яничарҳо яккачин буда, сипоҳиён бошанд, ҷузъу томҳои савораи артиши туркҳоро ташкил менамуданд. Лашкари сипоҳиён касбӣ буда, барои хидмат дар артиш маош ва пораи замин, яъне иқта мегирифтанд.
Туркҳои Усмонӣ ба усулҳои ишғоли қалъаю қасрҳо ва шаҳрҳои истеҳкомдор диққати махсус медоданд. Дар ин кор яничарҳо ва сипоҳиён аз манҷаниқу манораҳои ишғолкунӣ васеъ истифода мебурданд. Дар охирҳои асри XIV артиши Усмониён аллакай дар ҷангҳо аз аслиҳаи оташфишон ҳам истифода мебурданд.

==ИСТИЛОГАРИҲОИ УСМОНИЁН ДАР АСРИ XIV== 
Дар асри XIV империяи [[Византия]] давраи рӯ ба таназзули худро аз сар мегузаронид. Ғайраз Византия дар Балкан давлатҳои  дигарн дар ҳолати парокандагӣ қарордошта бисёр буданд. Аз ин рӯ, султонҳои Туркҳои Усмонӣ баъди дар Осиёи Хурд боз ҳам васеътар кунонидани ҳудудҳои давлаташон ба нимҷазираи Балкан низ лашкар кашиданд. Давлатҳои заифи Балкан бар зидди артиши туркҳо муқобилияти сахт нишон дода наметавонистанд. Ин буд, ки шаҳри Галлиполи воқеъ дар соҳили гулӯгоҳи Дарданелро ишғол намуда, ба Фракия зада даромаданд. Ба Султон Урхон лозим омад, ки ба Фракия боз як маротибаи дигар лашкар кашад. Танҳо ба султони оянда - Муроди I муяссар шуд, ки Фракия ва шаҳри асосии он Адрианополро ишғол намояд.
 
Туркҳо лашкаркашии худро дар нимҷазираи Балкан давом доданд. Муҳорибаи калонтарин дар ин ҷо 15 июни соли 1389 дар майдони Косовои Сербияи Ҷанубӣ ба амал омад. Фармондеҳи лашкари Туркия Муроди I бо лашкари 80-ҳазорнафараи шоҳи Сербия - Лазар рӯ ба рӯ шуд. Як ватандӯсти серб ба хаймаи султони туркҳо роҳ ёфта, Муроди 1-ро қатл мекунад. Вале ин сӯиқасд аҳволи лашкари сербҳоро беҳтар накард. Писари Муроди I - Боязиди ҷавон султони нави Туркҳои Усмонӣ шуд. Боязид ба лашкарҳои Лазар шикаст дода, худи ӯро барои кушта шудани падараш ҳамчун қассос қатл кард. Дар натиҷаи ин ғалаба қисми зиёди Сербия ба Туркия ҳамроҳ карда шуд.

==СУЛТОНИИ ТУРКИЯ ДАР НИМАИ АВВАЛИ АСРИ XV== 
Ба васеъшавии  ҳудудҳои Султонии Туркҳои Усмонӣ Темур халал расонд. Ӯ дар Осиёи Марказӣ давлати бузург ташкил намуда ва баъд ба Эрону давлатҳои Шарқи Наздик лашкар кашида, онҳоро забт кард. Темур бо артиши қудратманди худ ба Осиёи Хурд зада даромад. Аз ҷиҳати шумораи лашкар ва таҷрибаи ҷангӣ султони Туркия Боязид аз Темур ҳеч монданӣ надошт. Лашкари Боязид 120-ҳазор нафарро ташкил медод. Дар арафаи муҳориба як қисми амирҳои Осиёи Хурд ба султон хиёнат карда, ба тарафи Темур гузаштанд. Муҳорибаи ҳалкунандаи лашкари Темур ва Боязид 28 июли соли 1402 дар наздикии Анқара ба амал омад, ки дар он туркҳо торумор карда шуда, худи Боязид асир афтод. Бо фармони Темур ӯро ба қафаси оҳанин андохтанд. Баъди чанде Султон Боязид дар асорати Темур вафот кард.
Вале Темур Султонии Туркҳои Усмониро барҳам надод. Бо самти Ғарб лашкаркашии худро давом ҳам надода, ба Самарқанд баргашт. 
Баъд аз шикаст дар Анкара мубориза барои тоҷу тахти Султонии Туркия тезу туид шуда, ба залухӯрдҳои мусаллахона табднл ёфт. Аз ҳамин сабаб дар Султонии Туркҳои Усмонӣ нн мудцати дуру дароз ҳокимияти ягонаи марказӣ вуҷуд надоигг. Яке аз Усмониён, ки Муроди II ном дошт, ниҳоят рақибони худро мағлуб карда, ба тахти Султонии Туркия менишинад. Ӯ ҳамон лаҳза ҷанги зидди Византияро оғоз карда, Солунро аз Византия кашида мегирад. Баъд аз ин ҳудудҳои Византия танҳо аз шаҳри Константинопол ва маҳалҳои гирду атрофи он иборат буд.
Барои расониданн ёрӣ ба императори Византия калисои ғарбӣ (католикӣ) ва шарқӣ (православӣ)-и дини масеҳӣ дар зери роҳбарии Папаи Рум иттифоқҳои (уния) бастанд. Соли 1444 ин иттифоқ бар зидди туркҳо лашкаркашии нави салибдоронро оғоз намуд. Дар муҳорибаи назди Варнай 10 ноябри ҳамон сол салибдорон сахт шикаст хӯрда, ақиб баргаштанд.

==Ишғоли Константинопол== 
Императори охирини Византия Константини XI буд. Фармондеҳи лашкари туркҳо шоҳи нав Султон Муҳаммад ё Маҳмади II барои ишғоли Константинопол камар баст. Таносуби қувваҳо ба куллӣ ба фоидаи султон буд. Византиягихо ҳамагӣ 10 ҳазор нафар ва туркҳо бештар аз 200 ҳазор нафар аскар доштанд, ки 15 ҳаэор нафари онҳо яничарҳои яккачин буданд.
Шаҳри [[Константинопол]] ҳаматарафа мустаҳкам карда шуда буд. Византиятиҳо пеши роҳн флоти туркҳоро занҷирбанд карда буданд. Аз ин рӯ, туркҳо барои ба шаҳри Константинопол ворид шудан танҳо як илоҷдоштанд. Онҳо аз тариқи хушкӣ &quot;роҳ&quot;-ро ба воситаи равғанмолӣ лағжонак карда, аз болои он киштиҳоро кашида бурда, ба об сар дода метавонистанд. Ин корро туркҳо бомуваффақият иҷро карда, киштиҳои худро вориди шоҳи Тилоӣ карданд. Ҳамин тариқ, артиш ва флоти туркҳо шаҳри Константинополро муҳосира кард, ки он ду моҳ идома ёфт.
Византиягиҳо тамоми имкониятҳояшонро истифода бурданд, вале шаҳри худро аз муҳосираи лашкарҳои туркҳо наҷот додалату кӯб кардаии туркҳо.
натавонистанд ва ночор 29 майи соли 1453 таслим шуданд. Бисер ҷойҳои шаҳри Константинопол аз тарафи голибон талаю тороҷ карда шуданд.
Вале Муҳаммади II нагузошт, ки аскарҳояш биноҳои шаҳрро ба хок яксон кунанд. Ибодатгоҳи машҳури масеҳии Софияи Муқаддас аз вайронкор эмин монд. Бо амри Муҳаммади II ин калисо бо номи &quot;Оя Суфия&quot; ба масҷиди асосии ҷомеъи султонӣ табдил дода шуд. Шаҳри Константинопол номи Истамбулро гирифт. Акнун султонҳои Усмониён Султонии Туркиярю аз пойтахти нав - Истамбул идора мекарданд.

==СУЛТОНИИ ТУРКИЯИ УСМОНӢ ДАР АСРИ XVI== 
Забткориҳои туркҳо дар замони ҳукмронии набераи Муҳаммади II - Салими I аз нав оғоз ёфтанд. Баъди ҷанги фотеҳонаи зидди Эрон Сулон Салими I [[Озарбойҷон]], [[Арманистон]], [[Гурҷистон]], [[Доғистон]] ва [[Курдистон]]ро ба даст даровард. Аз ҳамин вақт сар карда Салими I сохиби унвони халифаи тамоми мусулмонон мегардад.

Давраи нисбатан пуриқтидортарнни Султонии Туркияи Усмонӣ ба замони ҳукмронии Султон Сулаймони I рост омадааст. Ӯ чун усмонҳои дигар борхо ба давлатҳои  гуногун лашкар кашидааст. Вале бармегардем ба лашкаркашиҳои зафармандонаи Салими I. Ӯ Белград ва Родосро ишғол намуда, баъд дар Монач лашкарҳои мутгаҳидаи Чехияю Маҷористонро торумор кард. Дар натиҷаи ин қисми зиёди Маҷористон, Валахия ва Молдавия тобеъи Имперотурии Усмонӣ шуданд. 
Султон Сулаймони I кӯшиши гирифтани [[Вена]]ро ([[Австрия]]) кард, вале аз уҳдаи ин кор баромада натавонист. Баъд аз ин самти лашкаркашиашро тағйир дода, Байнаннаҳрайнро ишғол намуда, ба забти Африқои Шимолӣ оғоз кард. Дере нагузашта Триполи ва Алҷазоирро ба даст даровард. Дар замони ҳукмронии Сулаймони I Арабистон ҳам ба ҳудудҳои Султонии Туркияи Усмонӣ дохил карда шуд.

Дар асри XVI Имперотурии Усмонӣ қариб ҳамаи мулкҳои собиқи Византия ва Хилофати Арабро дар бар мегирифт.&lt;ref&gt;[http://tarikh.narod.ru/index_45.htm Султонии ТуркҲои Усмонӣ]&lt;/ref&gt;

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

==Пайвандҳои беруна == 
* [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D1%81%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F Османская империя]
{{хурд}}

[[Гурӯҳ:Давлатҳои таърихӣ]]</text>
      <sha1>rmdfgmfp5fr1tp0ijs1fjum7nktb5fn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309994</id>
      <parentid>1309993</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T19:08:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23745" xml:space="preserve">{{Давлати таърихӣ
 |ном                              = Империяи Усмонӣ
 |номи қавмӣ                       = &lt;big&gt;دَوْلَتِ عَلِيّهٔ عُثمَانِيّه&lt;/big&gt;&lt;br&gt;Devlet-i Âliyye-i Osmâniyye
 |вазъ                             = Империя
 |гимн                             = {{не переведено 5|Гимн Османской империи||en|Imperial anthems of the Ottoman Empire}}
 |дирафш                           = Ottoman flag alternative 2.svg
 |описание_флага                   = [[Флаг Османской империи|Флаг]]
 |нишон                            = Osmanli armasi.svg
 |описание_герба                   = [[Герб Османской империи|Герб]]
 |харита                           = OttomanEmpireIn1683-ru.png
 |размер                           = 
 |описание                         = Османская империя в [[1683 год]]у
|p1 = Конийский султанат
|flag_p1 = 
|p2 = Византийская империя
|flag_p2 =
|p3 = Сербская деспотия
|flag_p3 = Supposed Flag of the House of Crnojevic.svg
|образовано = 1299
|ликвидировано = 1922
|s1 =Турция
|flag_s1 = Flag of Turkey.svg
|s2 = Султанат Египет
|flag_s2 = Egypt flag 1882.svg
|s3 =Хиджаз (королевство)
|flag_s3 = Flag of Hejaz 1917.svg
|s4 =Асир (эмират)
|flag_s4 = Sa asir1.png
|s5 = Йеменское Мутаваккилийское Королевство
|flag_s5 = Flag of the Mutawakkilite Kingdom of Yemen.svg
|s6 = Арабское Королевство Сирия
|flag_s6 = Flag of Kingdom of Syria (1920-03-08 to 1920-07-24).svg
|s7 =Месопотамия (мандатная территория)
|flag_s7 = Flag of Iraq (1924–1959).svg
|s8 = Администрация Западной Армении
|flag_s8 = Flag of Administration of Western Armenia.svg
|s9 = Понт (республика)
|flag_s9 = Tr ponto2.gif
|s10 = Британский мандат в Палестине
|flag_s10 = Palestine-Mandate-Ensign-1927-1948.svg
 |девиз  = {{lang-ota3|دولت ابد مدت|Devlet-i Ebed-müddet}}&lt;br&gt; «Вечное государство»&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.osmanlilar.gen.tr/makale.asp?id=27|title=Devlet-i ebed müddet|author=|authorlink=|coauthors=|quote=|date=|format=|work=|publisher=|accessdate=2013-10-19|lang=tr|description=|deadlink=|archiveurl=https://www.webcitation.org/6E76weO4i?url=http://www.osmanlilar.gen.tr/makale.asp?id=27|archivedate=2013-02-01}}&lt;/ref&gt;
|столица = [[Сёгют]] (1299—1329) &lt;br&gt;[[Бурса (город)|Бурса]] (1329—1365) &lt;br&gt;[[Эдирне]] (1365—1453) &lt;br&gt;[[Стамбул]] (1453—1922)
 |города                           = 
|язык = [[османский язык]] и др.
|площадь = {{число|22.000.000}}&lt;ref&gt;{{книга |автор= Peter Turchin, Jonathan M. Adams, Thomas D. Hall.|часть= |ссылка часть= |заглавие= |оригинал= East-West Orientation of Historical Empires and Modern States. In: Journal of World-Systems Research, Vol. XII, N. II, 2006, P.218–239; P.223.|ссылка= http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|викитека= |ответственный= |издание= |место= |издательство= |год= |volume= |pages= |allpages= |серия= |isbn= |тираж=}}&lt;/ref&gt; км² (1683 год)
|население = {{число|35350000}} чел. (1856 год)&lt;br&gt; (2,6 % [[Население Земли|населения Земли]])
|валюта = [[акче]], [[Куруш (монета)|куруш]], [[Османская лира|лира]]
|форма_правления = [[абсолютная монархия]] (до 1876; 1878—1908)&lt;br&gt;
[[дуалистическая монархия]] (1876—1878; с 1908)
|династия = [[Османы (династия)|Османы]]
 |титул_правителей                 = султан
 |правитель1                       = 
 |год_правителя1                   = 
 |титул_правителей2                = &lt;!--используется при изменении титула последующего правителя--&gt;
 |правитель2                       = 
 |год_правителя2                   = 
 |титул_правителей3                = 
 |правитель3                       = 
 |год_правителя3                   = 
 |титул_правителей4                = 
 |правитель4                       = 
 |год_правителя4                   = 
 |титул_правителей5                = 
 |правитель5                       = 
 |год_правителя5                   = 
 |титул_правителей6                = 
 |правитель6                       = 
 |год_правителя6                   = 
 | религия                         = [[ислам]] ([[Сунниты|суннитского толка]])
 |дополнительный_параметр1         = 
 |содержимое_параметра1            = 
 |Этап1                            = 
 |Дата1                            = 
 |Год1                             = 
 |Этап2                            = 
 |Дата2                            = 
 |Год2                             = 
 |Этап3                            = 
 |Дата3                            = 
 |Год3                             = 
 |Этап4                            = 
 |Дата4                            = 
 |Год4                             = 
 |Этап5                            = 
 |Дата5                            = 
 |Год5                             = 
 |Этап6                            = 
 |Дата6                            = 
 |Год6                             = 
 |Этап7                            = 
 |Дата7                            = 
 |Год7                             = 
 |Этап8                            = 
 |Дата8                            = 
 |Год8                             = 
 |Этап9                            = 
 |Дата9                            = 
 |Год9                             = 
 |Этап10                           = 
 |Дата10                           = 
 |Год10                            = 
 |Этап11                           = 
 |Дата11                           = 
 |Год11                            = 
 |дополнительный_параметр2         = 
 |содержимое_параметра2            = 
 |до                               = Конийский султанат
 |после                            = Турция
 |прим                             = 
}}
[[Акс:Osman Gazi2.jpg|thumb|[[Усмони Якум]], поягузори Имперотурии Усмонӣ]]

==Барҳамхӯрии султонии Рум== 
[[Салҷуқиён|Қабилаҳои туркҳои салҷуқӣ]] ба ғайр аз [[Эрон]] дар [[Осиёи Хурд]] ҳам сокин шуда, давлати Cултонии Румро таъсис намуданд. Давраи нисбатан пурзӯртарини ин давлат ба асри XII рост омадааст. Султонии Рум ба зарбаҳои пасиҳами лашкаркашиҳои салибдорон тоб оварда натавоннста, тахминан дар оғози асри XIII барҳам хӯрд ва дар ҳудудҳои он 10 [[аморат]] таъсис ёфт. Баъди барҳамхӯрии Султони Рум ҳар кадоми ин аморатҳо аз лашкаркашиҳои салибдорон худро мустақилона муҳофизат мекарданд. Дар нимаи дуюми асри XIII лашкаркашиҳои салибӣ ба Шарқ хотима ёфтанд. Баъди ин аморатҳои  мусулмонии [[Салҷуқиён|туркҳои салҷуқӣ]]  дар [[Осиёи Хурд]] ва [[Шарқи Наздик]] мулкҳои салибдорони масеҳиро ба тасарруфи хеш дароварданд.

==Таъсиси давлати Усмониён== 
Дар асри XIII аз Осиёи Марказӣ ба Осиёи Хурд Қабилаҳои  дигари туркӣ - оғузхо кӯчида омада, сокин шуданд. Рафти ташкилёбии Султонии Усмониён дар ҷараёни омезиши ин ду қабилаи туркӣ дар нимаи дуюми асри XIII оғоз ёфта, дар нимаи аввали асри XIV анҷом пазируфтааст.
Дар таъсиси Султонии Усмониён оғузҳои бодиянишин мақоми бештар доштанд. Онҳо сарчамътар сукунат доштанд. сершумор ва аз ҷихати тайёрии ҳарбӣ муташаккилтар буданд.
Аввал пешвои оғузҳо Эртогрул буд. Ӯ дар водии дарёи Сакари - дар ҳамсоягии империяи Византия мулки начандон калоне дошт. Писари Эртогрул - Усмон, ки солҳои 1282-1326 ҳукмрони кардааст, лашкари пурзӯре ташкил намуда, бар зидди Византия ҷанг оғоз кард ва дар Осиёи Хурд аксарияти мулкҳои он, аз он ҷумла, Бурсуро ҳам ишғол намуда, онро пойтахти даалати худ эълон кард. Дар баробари ҷанг бар зидди империяи Византия Усмон ба муқобили аморатҳои дигари собиқ Султонии Рум мубориза бурда, онҳоро ҳам ба давлати ташкилкардааш ҳамроҳ намуд.
Обрӯю эътибори Усмон чунон баланд шуд, ки акиун тамоми туркҳоро &quot;усмониён&quot; ном мебурданд. &quot;Туркҳо&quot; ва &quot;усмониён&quot; як маъниро пайдо намуданд, яъне туркҳо усмонӣ ҳастанд ва усмониҳо турканд.

==Лашкари Усмониён== 
Лашкари туркҳо дар рафти ҷангҳои сершумор таҷрибаи калон андӯхта, бар рақибони худ мунтазам ғалаба мекард. Дар воқеъ, ин вақт давлате вуҷуд надошт, ки бар лашкари муташаккили Туркҳои Усмонӣ ғолиб омада тавонад. Лашкари Усмониён махсусан дар давраи ҳукмронии Урхон - солҳои 1326-1359, ки вориси Усмон буд, боз ҳам пурзӯртар шуд. Ин вақт лашкари туркҳо аз яничарҳо ва сипоҳиён иборат буд. Яничарҳо он аскароне буданд, ки аз ҳисоби асирон ба ҷавонони маҷбуран ба дини ислом гардонадашуда ташкил шуда буданд. Туркҳо кӯдаконро аз падару модарашон ҷудо карда, баъд ба қатори яничарҳо дохил мекунонданд. Яничарҳо яккачин буда, сипоҳиён бошанд, ҷузъу томҳои савораи артиши туркҳоро ташкил менамуданд. Лашкари сипоҳиён касбӣ буда, барои хидмат дар артиш маош ва пораи замин, яъне иқта мегирифтанд.
Туркҳои Усмонӣ ба усулҳои ишғоли қалъаю қасрҳо ва шаҳрҳои истеҳкомдор диққати махсус медоданд. Дар ин кор яничарҳо ва сипоҳиён аз манҷаниқу манораҳои ишғолкунӣ васеъ истифода мебурданд. Дар охирҳои асри XIV артиши Усмониён аллакай дар ҷангҳо аз аслиҳаи оташфишон ҳам истифода мебурданд.

==Истилогариҳои Усмониён дар асри XIV == 
Дар асри XIV империяи [[Византия]] давраи рӯ ба таназзули худро аз сар мегузаронид. Ғайраз Византия дар Балкан давлатҳои  дигарн дар ҳолати парокандагӣ қарордошта бисёр буданд. Аз ин рӯ, султонҳои Туркҳои Усмонӣ баъди дар Осиёи Хурд боз ҳам васеътар кунонидани ҳудудҳои давлаташон ба нимҷазираи Балкан низ лашкар кашиданд. Давлатҳои заифи Балкан бар зидди артиши туркҳо муқобилияти сахт нишон дода наметавонистанд. Ин буд, ки шаҳри Галлиполи воқеъ дар соҳили гулӯгоҳи Дарданелро ишғол намуда, ба Фракия зада даромаданд. Ба Султон Урхон лозим омад, ки ба Фракия боз як маротибаи дигар лашкар кашад. Танҳо ба султони оянда - Муроди I муяссар шуд, ки Фракия ва шаҳри асосии он Адрианополро ишғол намояд.
 
Туркҳо лашкаркашии худро дар нимҷазираи Балкан давом доданд. Муҳорибаи калонтарин дар ин ҷо 15 июни соли 1389 дар майдони Косовои Сербияи Ҷанубӣ ба амал омад. Фармондеҳи лашкари Туркия Муроди I бо лашкари 80-ҳазорнафараи шоҳи Сербия - Лазар рӯ ба рӯ шуд. Як ватандӯсти серб ба хаймаи султони туркҳо роҳ ёфта, Муроди 1-ро қатл мекунад. Вале ин сӯиқасд аҳволи лашкари сербҳоро беҳтар накард. Писари Муроди I - Боязиди ҷавон султони нави Туркҳои Усмонӣ шуд. Боязид ба лашкарҳои Лазар шикаст дода, худи ӯро барои кушта шудани падараш ҳамчун қассос қатл кард. Дар натиҷаи ин ғалаба қисми зиёди Сербия ба Туркия ҳамроҳ карда шуд.

==СУЛТОНИИ ТУРКИЯ ДАР НИМАИ АВВАЛИ АСРИ XV== 
Ба васеъшавии  ҳудудҳои Султонии Туркҳои Усмонӣ Темур халал расонд. Ӯ дар Осиёи Марказӣ давлати бузург ташкил намуда ва баъд ба Эрону давлатҳои Шарқи Наздик лашкар кашида, онҳоро забт кард. Темур бо артиши қудратманди худ ба Осиёи Хурд зада даромад. Аз ҷиҳати шумораи лашкар ва таҷрибаи ҷангӣ султони Туркия Боязид аз Темур ҳеч монданӣ надошт. Лашкари Боязид 120-ҳазор нафарро ташкил медод. Дар арафаи муҳориба як қисми амирҳои Осиёи Хурд ба султон хиёнат карда, ба тарафи Темур гузаштанд. Муҳорибаи ҳалкунандаи лашкари Темур ва Боязид 28 июли соли 1402 дар наздикии Анқара ба амал омад, ки дар он туркҳо торумор карда шуда, худи Боязид асир афтод. Бо фармони Темур ӯро ба қафаси оҳанин андохтанд. Баъди чанде Султон Боязид дар асорати Темур вафот кард.
Вале Темур Султонии Туркҳои Усмониро барҳам надод. Бо самти Ғарб лашкаркашии худро давом ҳам надода, ба Самарқанд баргашт. 
Баъд аз шикаст дар Анкара мубориза барои тоҷу тахти Султонии Туркия тезу туид шуда, ба залухӯрдҳои мусаллахона табднл ёфт. Аз ҳамин сабаб дар Султонии Туркҳои Усмонӣ нн мудцати дуру дароз ҳокимияти ягонаи марказӣ вуҷуд надоигг. Яке аз Усмониён, ки Муроди II ном дошт, ниҳоят рақибони худро мағлуб карда, ба тахти Султонии Туркия менишинад. Ӯ ҳамон лаҳза ҷанги зидди Византияро оғоз карда, Солунро аз Византия кашида мегирад. Баъд аз ин ҳудудҳои Византия танҳо аз шаҳри Константинопол ва маҳалҳои гирду атрофи он иборат буд.
Барои расониданн ёрӣ ба императори Византия калисои ғарбӣ (католикӣ) ва шарқӣ (православӣ)-и дини масеҳӣ дар зери роҳбарии Папаи Рум иттифоқҳои (уния) бастанд. Соли 1444 ин иттифоқ бар зидди туркҳо лашкаркашии нави салибдоронро оғоз намуд. Дар муҳорибаи назди Варнай 10 ноябри ҳамон сол салибдорон сахт шикаст хӯрда, ақиб баргаштанд.

==Ишғоли Константинопол== 
Императори охирини Византия Константини XI буд. Фармондеҳи лашкари туркҳо шоҳи нав Султон Муҳаммад ё Маҳмади II барои ишғоли Константинопол камар баст. Таносуби қувваҳо ба куллӣ ба фоидаи султон буд. Византиягихо ҳамагӣ 10 ҳазор нафар ва туркҳо бештар аз 200 ҳазор нафар аскар доштанд, ки 15 ҳаэор нафари онҳо яничарҳои яккачин буданд.
Шаҳри [[Константинопол]] ҳаматарафа мустаҳкам карда шуда буд. Византиятиҳо пеши роҳн флоти туркҳоро занҷирбанд карда буданд. Аз ин рӯ, туркҳо барои ба шаҳри Константинопол ворид шудан танҳо як илоҷдоштанд. Онҳо аз тариқи хушкӣ &quot;роҳ&quot;-ро ба воситаи равғанмолӣ лағжонак карда, аз болои он киштиҳоро кашида бурда, ба об сар дода метавонистанд. Ин корро туркҳо бомуваффақият иҷро карда, киштиҳои худро вориди шоҳи Тилоӣ карданд. Ҳамин тариқ, артиш ва флоти туркҳо шаҳри Константинополро муҳосира кард, ки он ду моҳ идома ёфт.
Византиягиҳо тамоми имкониятҳояшонро истифода бурданд, вале шаҳри худро аз муҳосираи лашкарҳои туркҳо наҷот додалату кӯб кардаии туркҳо.
натавонистанд ва ночор 29 майи соли 1453 таслим шуданд. Бисер ҷойҳои шаҳри Константинопол аз тарафи голибон талаю тороҷ карда шуданд.
Вале Муҳаммади II нагузошт, ки аскарҳояш биноҳои шаҳрро ба хок яксон кунанд. Ибодатгоҳи машҳури масеҳии Софияи Муқаддас аз вайронкор эмин монд. Бо амри Муҳаммади II ин калисо бо номи &quot;Оя Суфия&quot; ба масҷиди асосии ҷомеъи султонӣ табдил дода шуд. Шаҳри Константинопол номи Истамбулро гирифт. Акнун султонҳои Усмониён Султонии Туркиярю аз пойтахти нав - Истамбул идора мекарданд.

==СУЛТОНИИ ТУРКИЯИ УСМОНӢ ДАР АСРИ XVI== 
Забткориҳои туркҳо дар замони ҳукмронии набераи Муҳаммади II - Салими I аз нав оғоз ёфтанд. Баъди ҷанги фотеҳонаи зидди Эрон Сулон Салими I [[Озарбойҷон]], [[Арманистон]], [[Гурҷистон]], [[Доғистон]] ва [[Курдистон]]ро ба даст даровард. Аз ҳамин вақт сар карда Салими I сохиби унвони халифаи тамоми мусулмонон мегардад.

Давраи нисбатан пуриқтидортарнни Султонии Туркияи Усмонӣ ба замони ҳукмронии Султон Сулаймони I рост омадааст. Ӯ чун усмонҳои дигар борхо ба давлатҳои  гуногун лашкар кашидааст. Вале бармегардем ба лашкаркашиҳои зафармандонаи Салими I. Ӯ Белград ва Родосро ишғол намуда, баъд дар Монач лашкарҳои мутгаҳидаи Чехияю Маҷористонро торумор кард. Дар натиҷаи ин қисми зиёди Маҷористон, Валахия ва Молдавия тобеъи Имперотурии Усмонӣ шуданд. 
Султон Сулаймони I кӯшиши гирифтани [[Вена]]ро ([[Австрия]]) кард, вале аз уҳдаи ин кор баромада натавонист. Баъд аз ин самти лашкаркашиашро тағйир дода, Байнаннаҳрайнро ишғол намуда, ба забти Африқои Шимолӣ оғоз кард. Дере нагузашта Триполи ва Алҷазоирро ба даст даровард. Дар замони ҳукмронии Сулаймони I Арабистон ҳам ба ҳудудҳои Султонии Туркияи Усмонӣ дохил карда шуд.

Дар асри XVI Имперотурии Усмонӣ қариб ҳамаи мулкҳои собиқи Византия ва Хилофати Арабро дар бар мегирифт.&lt;ref&gt;[http://tarikh.narod.ru/index_45.htm Султонии ТуркҲои Усмонӣ]&lt;/ref&gt;

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

==Пайвандҳои беруна == 
* [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D1%81%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F Османская империя]
{{хурд}}

[[Гурӯҳ:Давлатҳои таърихӣ]]</text>
      <sha1>i58ctjz1aa9r5uuj21jkljtf8oujqe9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309995</id>
      <parentid>1309994</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T19:08:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <comment>/* Султонии Туркия дар нимаи аввали асри XV */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23746" xml:space="preserve">{{Давлати таърихӣ
 |ном                              = Империяи Усмонӣ
 |номи қавмӣ                       = &lt;big&gt;دَوْلَتِ عَلِيّهٔ عُثمَانِيّه&lt;/big&gt;&lt;br&gt;Devlet-i Âliyye-i Osmâniyye
 |вазъ                             = Империя
 |гимн                             = {{не переведено 5|Гимн Османской империи||en|Imperial anthems of the Ottoman Empire}}
 |дирафш                           = Ottoman flag alternative 2.svg
 |описание_флага                   = [[Флаг Османской империи|Флаг]]
 |нишон                            = Osmanli armasi.svg
 |описание_герба                   = [[Герб Османской империи|Герб]]
 |харита                           = OttomanEmpireIn1683-ru.png
 |размер                           = 
 |описание                         = Османская империя в [[1683 год]]у
|p1 = Конийский султанат
|flag_p1 = 
|p2 = Византийская империя
|flag_p2 =
|p3 = Сербская деспотия
|flag_p3 = Supposed Flag of the House of Crnojevic.svg
|образовано = 1299
|ликвидировано = 1922
|s1 =Турция
|flag_s1 = Flag of Turkey.svg
|s2 = Султанат Египет
|flag_s2 = Egypt flag 1882.svg
|s3 =Хиджаз (королевство)
|flag_s3 = Flag of Hejaz 1917.svg
|s4 =Асир (эмират)
|flag_s4 = Sa asir1.png
|s5 = Йеменское Мутаваккилийское Королевство
|flag_s5 = Flag of the Mutawakkilite Kingdom of Yemen.svg
|s6 = Арабское Королевство Сирия
|flag_s6 = Flag of Kingdom of Syria (1920-03-08 to 1920-07-24).svg
|s7 =Месопотамия (мандатная территория)
|flag_s7 = Flag of Iraq (1924–1959).svg
|s8 = Администрация Западной Армении
|flag_s8 = Flag of Administration of Western Armenia.svg
|s9 = Понт (республика)
|flag_s9 = Tr ponto2.gif
|s10 = Британский мандат в Палестине
|flag_s10 = Palestine-Mandate-Ensign-1927-1948.svg
 |девиз  = {{lang-ota3|دولت ابد مدت|Devlet-i Ebed-müddet}}&lt;br&gt; «Вечное государство»&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.osmanlilar.gen.tr/makale.asp?id=27|title=Devlet-i ebed müddet|author=|authorlink=|coauthors=|quote=|date=|format=|work=|publisher=|accessdate=2013-10-19|lang=tr|description=|deadlink=|archiveurl=https://www.webcitation.org/6E76weO4i?url=http://www.osmanlilar.gen.tr/makale.asp?id=27|archivedate=2013-02-01}}&lt;/ref&gt;
|столица = [[Сёгют]] (1299—1329) &lt;br&gt;[[Бурса (город)|Бурса]] (1329—1365) &lt;br&gt;[[Эдирне]] (1365—1453) &lt;br&gt;[[Стамбул]] (1453—1922)
 |города                           = 
|язык = [[османский язык]] и др.
|площадь = {{число|22.000.000}}&lt;ref&gt;{{книга |автор= Peter Turchin, Jonathan M. Adams, Thomas D. Hall.|часть= |ссылка часть= |заглавие= |оригинал= East-West Orientation of Historical Empires and Modern States. In: Journal of World-Systems Research, Vol. XII, N. II, 2006, P.218–239; P.223.|ссылка= http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|викитека= |ответственный= |издание= |место= |издательство= |год= |volume= |pages= |allpages= |серия= |isbn= |тираж=}}&lt;/ref&gt; км² (1683 год)
|население = {{число|35350000}} чел. (1856 год)&lt;br&gt; (2,6 % [[Население Земли|населения Земли]])
|валюта = [[акче]], [[Куруш (монета)|куруш]], [[Османская лира|лира]]
|форма_правления = [[абсолютная монархия]] (до 1876; 1878—1908)&lt;br&gt;
[[дуалистическая монархия]] (1876—1878; с 1908)
|династия = [[Османы (династия)|Османы]]
 |титул_правителей                 = султан
 |правитель1                       = 
 |год_правителя1                   = 
 |титул_правителей2                = &lt;!--используется при изменении титула последующего правителя--&gt;
 |правитель2                       = 
 |год_правителя2                   = 
 |титул_правителей3                = 
 |правитель3                       = 
 |год_правителя3                   = 
 |титул_правителей4                = 
 |правитель4                       = 
 |год_правителя4                   = 
 |титул_правителей5                = 
 |правитель5                       = 
 |год_правителя5                   = 
 |титул_правителей6                = 
 |правитель6                       = 
 |год_правителя6                   = 
 | религия                         = [[ислам]] ([[Сунниты|суннитского толка]])
 |дополнительный_параметр1         = 
 |содержимое_параметра1            = 
 |Этап1                            = 
 |Дата1                            = 
 |Год1                             = 
 |Этап2                            = 
 |Дата2                            = 
 |Год2                             = 
 |Этап3                            = 
 |Дата3                            = 
 |Год3                             = 
 |Этап4                            = 
 |Дата4                            = 
 |Год4                             = 
 |Этап5                            = 
 |Дата5                            = 
 |Год5                             = 
 |Этап6                            = 
 |Дата6                            = 
 |Год6                             = 
 |Этап7                            = 
 |Дата7                            = 
 |Год7                             = 
 |Этап8                            = 
 |Дата8                            = 
 |Год8                             = 
 |Этап9                            = 
 |Дата9                            = 
 |Год9                             = 
 |Этап10                           = 
 |Дата10                           = 
 |Год10                            = 
 |Этап11                           = 
 |Дата11                           = 
 |Год11                            = 
 |дополнительный_параметр2         = 
 |содержимое_параметра2            = 
 |до                               = Конийский султанат
 |после                            = Турция
 |прим                             = 
}}
[[Акс:Osman Gazi2.jpg|thumb|[[Усмони Якум]], поягузори Имперотурии Усмонӣ]]

==Барҳамхӯрии султонии Рум== 
[[Салҷуқиён|Қабилаҳои туркҳои салҷуқӣ]] ба ғайр аз [[Эрон]] дар [[Осиёи Хурд]] ҳам сокин шуда, давлати Cултонии Румро таъсис намуданд. Давраи нисбатан пурзӯртарини ин давлат ба асри XII рост омадааст. Султонии Рум ба зарбаҳои пасиҳами лашкаркашиҳои салибдорон тоб оварда натавоннста, тахминан дар оғози асри XIII барҳам хӯрд ва дар ҳудудҳои он 10 [[аморат]] таъсис ёфт. Баъди барҳамхӯрии Султони Рум ҳар кадоми ин аморатҳо аз лашкаркашиҳои салибдорон худро мустақилона муҳофизат мекарданд. Дар нимаи дуюми асри XIII лашкаркашиҳои салибӣ ба Шарқ хотима ёфтанд. Баъди ин аморатҳои  мусулмонии [[Салҷуқиён|туркҳои салҷуқӣ]]  дар [[Осиёи Хурд]] ва [[Шарқи Наздик]] мулкҳои салибдорони масеҳиро ба тасарруфи хеш дароварданд.

==Таъсиси давлати Усмониён== 
Дар асри XIII аз Осиёи Марказӣ ба Осиёи Хурд Қабилаҳои  дигари туркӣ - оғузхо кӯчида омада, сокин шуданд. Рафти ташкилёбии Султонии Усмониён дар ҷараёни омезиши ин ду қабилаи туркӣ дар нимаи дуюми асри XIII оғоз ёфта, дар нимаи аввали асри XIV анҷом пазируфтааст.
Дар таъсиси Султонии Усмониён оғузҳои бодиянишин мақоми бештар доштанд. Онҳо сарчамътар сукунат доштанд. сершумор ва аз ҷихати тайёрии ҳарбӣ муташаккилтар буданд.
Аввал пешвои оғузҳо Эртогрул буд. Ӯ дар водии дарёи Сакари - дар ҳамсоягии империяи Византия мулки начандон калоне дошт. Писари Эртогрул - Усмон, ки солҳои 1282-1326 ҳукмрони кардааст, лашкари пурзӯре ташкил намуда, бар зидди Византия ҷанг оғоз кард ва дар Осиёи Хурд аксарияти мулкҳои он, аз он ҷумла, Бурсуро ҳам ишғол намуда, онро пойтахти даалати худ эълон кард. Дар баробари ҷанг бар зидди империяи Византия Усмон ба муқобили аморатҳои дигари собиқ Султонии Рум мубориза бурда, онҳоро ҳам ба давлати ташкилкардааш ҳамроҳ намуд.
Обрӯю эътибори Усмон чунон баланд шуд, ки акиун тамоми туркҳоро &quot;усмониён&quot; ном мебурданд. &quot;Туркҳо&quot; ва &quot;усмониён&quot; як маъниро пайдо намуданд, яъне туркҳо усмонӣ ҳастанд ва усмониҳо турканд.

==Лашкари Усмониён== 
Лашкари туркҳо дар рафти ҷангҳои сершумор таҷрибаи калон андӯхта, бар рақибони худ мунтазам ғалаба мекард. Дар воқеъ, ин вақт давлате вуҷуд надошт, ки бар лашкари муташаккили Туркҳои Усмонӣ ғолиб омада тавонад. Лашкари Усмониён махсусан дар давраи ҳукмронии Урхон - солҳои 1326-1359, ки вориси Усмон буд, боз ҳам пурзӯртар шуд. Ин вақт лашкари туркҳо аз яничарҳо ва сипоҳиён иборат буд. Яничарҳо он аскароне буданд, ки аз ҳисоби асирон ба ҷавонони маҷбуран ба дини ислом гардонадашуда ташкил шуда буданд. Туркҳо кӯдаконро аз падару модарашон ҷудо карда, баъд ба қатори яничарҳо дохил мекунонданд. Яничарҳо яккачин буда, сипоҳиён бошанд, ҷузъу томҳои савораи артиши туркҳоро ташкил менамуданд. Лашкари сипоҳиён касбӣ буда, барои хидмат дар артиш маош ва пораи замин, яъне иқта мегирифтанд.
Туркҳои Усмонӣ ба усулҳои ишғоли қалъаю қасрҳо ва шаҳрҳои истеҳкомдор диққати махсус медоданд. Дар ин кор яничарҳо ва сипоҳиён аз манҷаниқу манораҳои ишғолкунӣ васеъ истифода мебурданд. Дар охирҳои асри XIV артиши Усмониён аллакай дар ҷангҳо аз аслиҳаи оташфишон ҳам истифода мебурданд.

==Истилогариҳои Усмониён дар асри XIV == 
Дар асри XIV империяи [[Византия]] давраи рӯ ба таназзули худро аз сар мегузаронид. Ғайраз Византия дар Балкан давлатҳои  дигарн дар ҳолати парокандагӣ қарордошта бисёр буданд. Аз ин рӯ, султонҳои Туркҳои Усмонӣ баъди дар Осиёи Хурд боз ҳам васеътар кунонидани ҳудудҳои давлаташон ба нимҷазираи Балкан низ лашкар кашиданд. Давлатҳои заифи Балкан бар зидди артиши туркҳо муқобилияти сахт нишон дода наметавонистанд. Ин буд, ки шаҳри Галлиполи воқеъ дар соҳили гулӯгоҳи Дарданелро ишғол намуда, ба Фракия зада даромаданд. Ба Султон Урхон лозим омад, ки ба Фракия боз як маротибаи дигар лашкар кашад. Танҳо ба султони оянда - Муроди I муяссар шуд, ки Фракия ва шаҳри асосии он Адрианополро ишғол намояд.
 
Туркҳо лашкаркашии худро дар нимҷазираи Балкан давом доданд. Муҳорибаи калонтарин дар ин ҷо 15 июни соли 1389 дар майдони Косовои Сербияи Ҷанубӣ ба амал омад. Фармондеҳи лашкари Туркия Муроди I бо лашкари 80-ҳазорнафараи шоҳи Сербия - Лазар рӯ ба рӯ шуд. Як ватандӯсти серб ба хаймаи султони туркҳо роҳ ёфта, Муроди 1-ро қатл мекунад. Вале ин сӯиқасд аҳволи лашкари сербҳоро беҳтар накард. Писари Муроди I - Боязиди ҷавон султони нави Туркҳои Усмонӣ шуд. Боязид ба лашкарҳои Лазар шикаст дода, худи ӯро барои кушта шудани падараш ҳамчун қассос қатл кард. Дар натиҷаи ин ғалаба қисми зиёди Сербия ба Туркия ҳамроҳ карда шуд.

==Султонии Туркия дар нимаи аввали асри XV == 
Ба васеъшавии  ҳудудҳои Султонии Туркҳои Усмонӣ Темур халал расонд. Ӯ дар Осиёи Марказӣ давлати бузург ташкил намуда ва баъд ба Эрону давлатҳои Шарқи Наздик лашкар кашида, онҳоро забт кард. Темур бо артиши қудратманди худ ба Осиёи Хурд зада даромад. Аз ҷиҳати шумораи лашкар ва таҷрибаи ҷангӣ султони Туркия Боязид аз Темур ҳеч монданӣ надошт. Лашкари Боязид 120-ҳазор нафарро ташкил медод. Дар арафаи муҳориба як қисми амирҳои Осиёи Хурд ба султон хиёнат карда, ба тарафи Темур гузаштанд. Муҳорибаи ҳалкунандаи лашкари Темур ва Боязид 28 июли соли 1402 дар наздикии Анқара ба амал омад, ки дар он туркҳо торумор карда шуда, худи Боязид асир афтод. Бо фармони Темур ӯро ба қафаси оҳанин андохтанд. Баъди чанде Султон Боязид дар асорати Темур вафот кард.
Вале Темур Султонии Туркҳои Усмониро барҳам надод. Бо самти Ғарб лашкаркашии худро давом ҳам надода, ба Самарқанд баргашт. 
Баъд аз шикаст дар Анкара мубориза барои тоҷу тахти Султонии Туркия тезу туид шуда, ба залухӯрдҳои мусаллахона табднл ёфт. Аз ҳамин сабаб дар Султонии Туркҳои Усмонӣ нн мудцати дуру дароз ҳокимияти ягонаи марказӣ вуҷуд надоигг. Яке аз Усмониён, ки Муроди II ном дошт, ниҳоят рақибони худро мағлуб карда, ба тахти Султонии Туркия менишинад. Ӯ ҳамон лаҳза ҷанги зидди Византияро оғоз карда, Солунро аз Византия кашида мегирад. Баъд аз ин ҳудудҳои Византия танҳо аз шаҳри Константинопол ва маҳалҳои гирду атрофи он иборат буд.
Барои расониданн ёрӣ ба императори Византия калисои ғарбӣ (католикӣ) ва шарқӣ (православӣ)-и дини масеҳӣ дар зери роҳбарии Папаи Рум иттифоқҳои (уния) бастанд. Соли 1444 ин иттифоқ бар зидди туркҳо лашкаркашии нави салибдоронро оғоз намуд. Дар муҳорибаи назди Варнай 10 ноябри ҳамон сол салибдорон сахт шикаст хӯрда, ақиб баргаштанд.

==Ишғоли Константинопол== 
Императори охирини Византия Константини XI буд. Фармондеҳи лашкари туркҳо шоҳи нав Султон Муҳаммад ё Маҳмади II барои ишғоли Константинопол камар баст. Таносуби қувваҳо ба куллӣ ба фоидаи султон буд. Византиягихо ҳамагӣ 10 ҳазор нафар ва туркҳо бештар аз 200 ҳазор нафар аскар доштанд, ки 15 ҳаэор нафари онҳо яничарҳои яккачин буданд.
Шаҳри [[Константинопол]] ҳаматарафа мустаҳкам карда шуда буд. Византиятиҳо пеши роҳн флоти туркҳоро занҷирбанд карда буданд. Аз ин рӯ, туркҳо барои ба шаҳри Константинопол ворид шудан танҳо як илоҷдоштанд. Онҳо аз тариқи хушкӣ &quot;роҳ&quot;-ро ба воситаи равғанмолӣ лағжонак карда, аз болои он киштиҳоро кашида бурда, ба об сар дода метавонистанд. Ин корро туркҳо бомуваффақият иҷро карда, киштиҳои худро вориди шоҳи Тилоӣ карданд. Ҳамин тариқ, артиш ва флоти туркҳо шаҳри Константинополро муҳосира кард, ки он ду моҳ идома ёфт.
Византиягиҳо тамоми имкониятҳояшонро истифода бурданд, вале шаҳри худро аз муҳосираи лашкарҳои туркҳо наҷот додалату кӯб кардаии туркҳо.
натавонистанд ва ночор 29 майи соли 1453 таслим шуданд. Бисер ҷойҳои шаҳри Константинопол аз тарафи голибон талаю тороҷ карда шуданд.
Вале Муҳаммади II нагузошт, ки аскарҳояш биноҳои шаҳрро ба хок яксон кунанд. Ибодатгоҳи машҳури масеҳии Софияи Муқаддас аз вайронкор эмин монд. Бо амри Муҳаммади II ин калисо бо номи &quot;Оя Суфия&quot; ба масҷиди асосии ҷомеъи султонӣ табдил дода шуд. Шаҳри Константинопол номи Истамбулро гирифт. Акнун султонҳои Усмониён Султонии Туркиярю аз пойтахти нав - Истамбул идора мекарданд.

==СУЛТОНИИ ТУРКИЯИ УСМОНӢ ДАР АСРИ XVI== 
Забткориҳои туркҳо дар замони ҳукмронии набераи Муҳаммади II - Салими I аз нав оғоз ёфтанд. Баъди ҷанги фотеҳонаи зидди Эрон Сулон Салими I [[Озарбойҷон]], [[Арманистон]], [[Гурҷистон]], [[Доғистон]] ва [[Курдистон]]ро ба даст даровард. Аз ҳамин вақт сар карда Салими I сохиби унвони халифаи тамоми мусулмонон мегардад.

Давраи нисбатан пуриқтидортарнни Султонии Туркияи Усмонӣ ба замони ҳукмронии Султон Сулаймони I рост омадааст. Ӯ чун усмонҳои дигар борхо ба давлатҳои  гуногун лашкар кашидааст. Вале бармегардем ба лашкаркашиҳои зафармандонаи Салими I. Ӯ Белград ва Родосро ишғол намуда, баъд дар Монач лашкарҳои мутгаҳидаи Чехияю Маҷористонро торумор кард. Дар натиҷаи ин қисми зиёди Маҷористон, Валахия ва Молдавия тобеъи Имперотурии Усмонӣ шуданд. 
Султон Сулаймони I кӯшиши гирифтани [[Вена]]ро ([[Австрия]]) кард, вале аз уҳдаи ин кор баромада натавонист. Баъд аз ин самти лашкаркашиашро тағйир дода, Байнаннаҳрайнро ишғол намуда, ба забти Африқои Шимолӣ оғоз кард. Дере нагузашта Триполи ва Алҷазоирро ба даст даровард. Дар замони ҳукмронии Сулаймони I Арабистон ҳам ба ҳудудҳои Султонии Туркияи Усмонӣ дохил карда шуд.

Дар асри XVI Имперотурии Усмонӣ қариб ҳамаи мулкҳои собиқи Византия ва Хилофати Арабро дар бар мегирифт.&lt;ref&gt;[http://tarikh.narod.ru/index_45.htm Султонии ТуркҲои Усмонӣ]&lt;/ref&gt;

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

==Пайвандҳои беруна == 
* [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D1%81%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F Османская империя]
{{хурд}}

[[Гурӯҳ:Давлатҳои таърихӣ]]</text>
      <sha1>dfvm7nt5hwix46ouh73zspl4tvzk5q9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309996</id>
      <parentid>1309995</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T19:11:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <comment>/* Султонии Туркияи Усмонӣ дар асри XVI */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23749" xml:space="preserve">{{Давлати таърихӣ
 |ном                              = Империяи Усмонӣ
 |номи қавмӣ                       = &lt;big&gt;دَوْلَتِ عَلِيّهٔ عُثمَانِيّه&lt;/big&gt;&lt;br&gt;Devlet-i Âliyye-i Osmâniyye
 |вазъ                             = Империя
 |гимн                             = {{не переведено 5|Гимн Османской империи||en|Imperial anthems of the Ottoman Empire}}
 |дирафш                           = Ottoman flag alternative 2.svg
 |описание_флага                   = [[Флаг Османской империи|Флаг]]
 |нишон                            = Osmanli armasi.svg
 |описание_герба                   = [[Герб Османской империи|Герб]]
 |харита                           = OttomanEmpireIn1683-ru.png
 |размер                           = 
 |описание                         = Османская империя в [[1683 год]]у
|p1 = Конийский султанат
|flag_p1 = 
|p2 = Византийская империя
|flag_p2 =
|p3 = Сербская деспотия
|flag_p3 = Supposed Flag of the House of Crnojevic.svg
|образовано = 1299
|ликвидировано = 1922
|s1 =Турция
|flag_s1 = Flag of Turkey.svg
|s2 = Султанат Египет
|flag_s2 = Egypt flag 1882.svg
|s3 =Хиджаз (королевство)
|flag_s3 = Flag of Hejaz 1917.svg
|s4 =Асир (эмират)
|flag_s4 = Sa asir1.png
|s5 = Йеменское Мутаваккилийское Королевство
|flag_s5 = Flag of the Mutawakkilite Kingdom of Yemen.svg
|s6 = Арабское Королевство Сирия
|flag_s6 = Flag of Kingdom of Syria (1920-03-08 to 1920-07-24).svg
|s7 =Месопотамия (мандатная территория)
|flag_s7 = Flag of Iraq (1924–1959).svg
|s8 = Администрация Западной Армении
|flag_s8 = Flag of Administration of Western Armenia.svg
|s9 = Понт (республика)
|flag_s9 = Tr ponto2.gif
|s10 = Британский мандат в Палестине
|flag_s10 = Palestine-Mandate-Ensign-1927-1948.svg
 |девиз  = {{lang-ota3|دولت ابد مدت|Devlet-i Ebed-müddet}}&lt;br&gt; «Вечное государство»&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.osmanlilar.gen.tr/makale.asp?id=27|title=Devlet-i ebed müddet|author=|authorlink=|coauthors=|quote=|date=|format=|work=|publisher=|accessdate=2013-10-19|lang=tr|description=|deadlink=|archiveurl=https://www.webcitation.org/6E76weO4i?url=http://www.osmanlilar.gen.tr/makale.asp?id=27|archivedate=2013-02-01}}&lt;/ref&gt;
|столица = [[Сёгют]] (1299—1329) &lt;br&gt;[[Бурса (город)|Бурса]] (1329—1365) &lt;br&gt;[[Эдирне]] (1365—1453) &lt;br&gt;[[Стамбул]] (1453—1922)
 |города                           = 
|язык = [[османский язык]] и др.
|площадь = {{число|22.000.000}}&lt;ref&gt;{{книга |автор= Peter Turchin, Jonathan M. Adams, Thomas D. Hall.|часть= |ссылка часть= |заглавие= |оригинал= East-West Orientation of Historical Empires and Modern States. In: Journal of World-Systems Research, Vol. XII, N. II, 2006, P.218–239; P.223.|ссылка= http://jwsr.ucr.edu/archive/vol12/number2/pdf/jwsr-v12n2-tah.pdf|викитека= |ответственный= |издание= |место= |издательство= |год= |volume= |pages= |allpages= |серия= |isbn= |тираж=}}&lt;/ref&gt; км² (1683 год)
|население = {{число|35350000}} чел. (1856 год)&lt;br&gt; (2,6 % [[Население Земли|населения Земли]])
|валюта = [[акче]], [[Куруш (монета)|куруш]], [[Османская лира|лира]]
|форма_правления = [[абсолютная монархия]] (до 1876; 1878—1908)&lt;br&gt;
[[дуалистическая монархия]] (1876—1878; с 1908)
|династия = [[Османы (династия)|Османы]]
 |титул_правителей                 = султан
 |правитель1                       = 
 |год_правителя1                   = 
 |титул_правителей2                = &lt;!--используется при изменении титула последующего правителя--&gt;
 |правитель2                       = 
 |год_правителя2                   = 
 |титул_правителей3                = 
 |правитель3                       = 
 |год_правителя3                   = 
 |титул_правителей4                = 
 |правитель4                       = 
 |год_правителя4                   = 
 |титул_правителей5                = 
 |правитель5                       = 
 |год_правителя5                   = 
 |титул_правителей6                = 
 |правитель6                       = 
 |год_правителя6                   = 
 | религия                         = [[ислам]] ([[Сунниты|суннитского толка]])
 |дополнительный_параметр1         = 
 |содержимое_параметра1            = 
 |Этап1                            = 
 |Дата1                            = 
 |Год1                             = 
 |Этап2                            = 
 |Дата2                            = 
 |Год2                             = 
 |Этап3                            = 
 |Дата3                            = 
 |Год3                             = 
 |Этап4                            = 
 |Дата4                            = 
 |Год4                             = 
 |Этап5                            = 
 |Дата5                            = 
 |Год5                             = 
 |Этап6                            = 
 |Дата6                            = 
 |Год6                             = 
 |Этап7                            = 
 |Дата7                            = 
 |Год7                             = 
 |Этап8                            = 
 |Дата8                            = 
 |Год8                             = 
 |Этап9                            = 
 |Дата9                            = 
 |Год9                             = 
 |Этап10                           = 
 |Дата10                           = 
 |Год10                            = 
 |Этап11                           = 
 |Дата11                           = 
 |Год11                            = 
 |дополнительный_параметр2         = 
 |содержимое_параметра2            = 
 |до                               = Конийский султанат
 |после                            = Турция
 |прим                             = 
}}
[[Акс:Osman Gazi2.jpg|thumb|[[Усмони Якум]], поягузори Имперотурии Усмонӣ]]

==Барҳамхӯрии султонии Рум== 
[[Салҷуқиён|Қабилаҳои туркҳои салҷуқӣ]] ба ғайр аз [[Эрон]] дар [[Осиёи Хурд]] ҳам сокин шуда, давлати Cултонии Румро таъсис намуданд. Давраи нисбатан пурзӯртарини ин давлат ба асри XII рост омадааст. Султонии Рум ба зарбаҳои пасиҳами лашкаркашиҳои салибдорон тоб оварда натавоннста, тахминан дар оғози асри XIII барҳам хӯрд ва дар ҳудудҳои он 10 [[аморат]] таъсис ёфт. Баъди барҳамхӯрии Султони Рум ҳар кадоми ин аморатҳо аз лашкаркашиҳои салибдорон худро мустақилона муҳофизат мекарданд. Дар нимаи дуюми асри XIII лашкаркашиҳои салибӣ ба Шарқ хотима ёфтанд. Баъди ин аморатҳои  мусулмонии [[Салҷуқиён|туркҳои салҷуқӣ]]  дар [[Осиёи Хурд]] ва [[Шарқи Наздик]] мулкҳои салибдорони масеҳиро ба тасарруфи хеш дароварданд.

==Таъсиси давлати Усмониён== 
Дар асри XIII аз Осиёи Марказӣ ба Осиёи Хурд Қабилаҳои  дигари туркӣ - оғузхо кӯчида омада, сокин шуданд. Рафти ташкилёбии Султонии Усмониён дар ҷараёни омезиши ин ду қабилаи туркӣ дар нимаи дуюми асри XIII оғоз ёфта, дар нимаи аввали асри XIV анҷом пазируфтааст.
Дар таъсиси Султонии Усмониён оғузҳои бодиянишин мақоми бештар доштанд. Онҳо сарчамътар сукунат доштанд. сершумор ва аз ҷихати тайёрии ҳарбӣ муташаккилтар буданд.
Аввал пешвои оғузҳо Эртогрул буд. Ӯ дар водии дарёи Сакари - дар ҳамсоягии империяи Византия мулки начандон калоне дошт. Писари Эртогрул - Усмон, ки солҳои 1282-1326 ҳукмрони кардааст, лашкари пурзӯре ташкил намуда, бар зидди Византия ҷанг оғоз кард ва дар Осиёи Хурд аксарияти мулкҳои он, аз он ҷумла, Бурсуро ҳам ишғол намуда, онро пойтахти даалати худ эълон кард. Дар баробари ҷанг бар зидди империяи Византия Усмон ба муқобили аморатҳои дигари собиқ Султонии Рум мубориза бурда, онҳоро ҳам ба давлати ташкилкардааш ҳамроҳ намуд.
Обрӯю эътибори Усмон чунон баланд шуд, ки акиун тамоми туркҳоро &quot;усмониён&quot; ном мебурданд. &quot;Туркҳо&quot; ва &quot;усмониён&quot; як маъниро пайдо намуданд, яъне туркҳо усмонӣ ҳастанд ва усмониҳо турканд.

==Лашкари Усмониён== 
Лашкари туркҳо дар рафти ҷангҳои сершумор таҷрибаи калон андӯхта, бар рақибони худ мунтазам ғалаба мекард. Дар воқеъ, ин вақт давлате вуҷуд надошт, ки бар лашкари муташаккили Туркҳои Усмонӣ ғолиб омада тавонад. Лашкари Усмониён махсусан дар давраи ҳукмронии Урхон - солҳои 1326-1359, ки вориси Усмон буд, боз ҳам пурзӯртар шуд. Ин вақт лашкари туркҳо аз яничарҳо ва сипоҳиён иборат буд. Яничарҳо он аскароне буданд, ки аз ҳисоби асирон ба ҷавонони маҷбуран ба дини ислом гардонадашуда ташкил шуда буданд. Туркҳо кӯдаконро аз падару модарашон ҷудо карда, баъд ба қатори яничарҳо дохил мекунонданд. Яничарҳо яккачин буда, сипоҳиён бошанд, ҷузъу томҳои савораи артиши туркҳоро ташкил менамуданд. Лашкари сипоҳиён касбӣ буда, барои хидмат дар артиш маош ва пораи замин, яъне иқта мегирифтанд.
Туркҳои Усмонӣ ба усулҳои ишғоли қалъаю қасрҳо ва шаҳрҳои истеҳкомдор диққати махсус медоданд. Дар ин кор яничарҳо ва сипоҳиён аз манҷаниқу манораҳои ишғолкунӣ васеъ истифода мебурданд. Дар охирҳои асри XIV артиши Усмониён аллакай дар ҷангҳо аз аслиҳаи оташфишон ҳам истифода мебурданд.

==Истилогариҳои Усмониён дар асри XIV == 
Дар асри XIV империяи [[Византия]] давраи рӯ ба таназзули худро аз сар мегузаронид. Ғайраз Византия дар Балкан давлатҳои  дигарн дар ҳолати парокандагӣ қарордошта бисёр буданд. Аз ин рӯ, султонҳои Туркҳои Усмонӣ баъди дар Осиёи Хурд боз ҳам васеътар кунонидани ҳудудҳои давлаташон ба нимҷазираи Балкан низ лашкар кашиданд. Давлатҳои заифи Балкан бар зидди артиши туркҳо муқобилияти сахт нишон дода наметавонистанд. Ин буд, ки шаҳри Галлиполи воқеъ дар соҳили гулӯгоҳи Дарданелро ишғол намуда, ба Фракия зада даромаданд. Ба Султон Урхон лозим омад, ки ба Фракия боз як маротибаи дигар лашкар кашад. Танҳо ба султони оянда - Муроди I муяссар шуд, ки Фракия ва шаҳри асосии он Адрианополро ишғол намояд.
 
Туркҳо лашкаркашии худро дар нимҷазираи Балкан давом доданд. Муҳорибаи калонтарин дар ин ҷо 15 июни соли 1389 дар майдони Косовои Сербияи Ҷанубӣ ба амал омад. Фармондеҳи лашкари Туркия Муроди I бо лашкари 80-ҳазорнафараи шоҳи Сербия - Лазар рӯ ба рӯ шуд. Як ватандӯсти серб ба хаймаи султони туркҳо роҳ ёфта, Муроди 1-ро қатл мекунад. Вале ин сӯиқасд аҳволи лашкари сербҳоро беҳтар накард. Писари Муроди I - Боязиди ҷавон султони нави Туркҳои Усмонӣ шуд. Боязид ба лашкарҳои Лазар шикаст дода, худи ӯро барои кушта шудани падараш ҳамчун қассос қатл кард. Дар натиҷаи ин ғалаба қисми зиёди Сербия ба Туркия ҳамроҳ карда шуд.

==Султонии Туркия дар нимаи аввали асри XV == 
Ба васеъшавии  ҳудудҳои Султонии Туркҳои Усмонӣ Темур халал расонд. Ӯ дар Осиёи Марказӣ давлати бузург ташкил намуда ва баъд ба Эрону давлатҳои Шарқи Наздик лашкар кашида, онҳоро забт кард. Темур бо артиши қудратманди худ ба Осиёи Хурд зада даромад. Аз ҷиҳати шумораи лашкар ва таҷрибаи ҷангӣ султони Туркия Боязид аз Темур ҳеч монданӣ надошт. Лашкари Боязид 120-ҳазор нафарро ташкил медод. Дар арафаи муҳориба як қисми амирҳои Осиёи Хурд ба султон хиёнат карда, ба тарафи Темур гузаштанд. Муҳорибаи ҳалкунандаи лашкари Темур ва Боязид 28 июли соли 1402 дар наздикии Анқара ба амал омад, ки дар он туркҳо торумор карда шуда, худи Боязид асир афтод. Бо фармони Темур ӯро ба қафаси оҳанин андохтанд. Баъди чанде Султон Боязид дар асорати Темур вафот кард.
Вале Темур Султонии Туркҳои Усмониро барҳам надод. Бо самти Ғарб лашкаркашии худро давом ҳам надода, ба Самарқанд баргашт. 
Баъд аз шикаст дар Анкара мубориза барои тоҷу тахти Султонии Туркия тезу туид шуда, ба залухӯрдҳои мусаллахона табднл ёфт. Аз ҳамин сабаб дар Султонии Туркҳои Усмонӣ нн мудцати дуру дароз ҳокимияти ягонаи марказӣ вуҷуд надоигг. Яке аз Усмониён, ки Муроди II ном дошт, ниҳоят рақибони худро мағлуб карда, ба тахти Султонии Туркия менишинад. Ӯ ҳамон лаҳза ҷанги зидди Византияро оғоз карда, Солунро аз Византия кашида мегирад. Баъд аз ин ҳудудҳои Византия танҳо аз шаҳри Константинопол ва маҳалҳои гирду атрофи он иборат буд.
Барои расониданн ёрӣ ба императори Византия калисои ғарбӣ (католикӣ) ва шарқӣ (православӣ)-и дини масеҳӣ дар зери роҳбарии Папаи Рум иттифоқҳои (уния) бастанд. Соли 1444 ин иттифоқ бар зидди туркҳо лашкаркашии нави салибдоронро оғоз намуд. Дар муҳорибаи назди Варнай 10 ноябри ҳамон сол салибдорон сахт шикаст хӯрда, ақиб баргаштанд.

==Ишғоли Константинопол== 
Императори охирини Византия Константини XI буд. Фармондеҳи лашкари туркҳо шоҳи нав Султон Муҳаммад ё Маҳмади II барои ишғоли Константинопол камар баст. Таносуби қувваҳо ба куллӣ ба фоидаи султон буд. Византиягихо ҳамагӣ 10 ҳазор нафар ва туркҳо бештар аз 200 ҳазор нафар аскар доштанд, ки 15 ҳаэор нафари онҳо яничарҳои яккачин буданд.
Шаҳри [[Константинопол]] ҳаматарафа мустаҳкам карда шуда буд. Византиятиҳо пеши роҳн флоти туркҳоро занҷирбанд карда буданд. Аз ин рӯ, туркҳо барои ба шаҳри Константинопол ворид шудан танҳо як илоҷдоштанд. Онҳо аз тариқи хушкӣ &quot;роҳ&quot;-ро ба воситаи равғанмолӣ лағжонак карда, аз болои он киштиҳоро кашида бурда, ба об сар дода метавонистанд. Ин корро туркҳо бомуваффақият иҷро карда, киштиҳои худро вориди шоҳи Тилоӣ карданд. Ҳамин тариқ, артиш ва флоти туркҳо шаҳри Константинополро муҳосира кард, ки он ду моҳ идома ёфт.
Византиягиҳо тамоми имкониятҳояшонро истифода бурданд, вале шаҳри худро аз муҳосираи лашкарҳои туркҳо наҷот додалату кӯб кардаии туркҳо.
натавонистанд ва ночор 29 майи соли 1453 таслим шуданд. Бисер ҷойҳои шаҳри Константинопол аз тарафи голибон талаю тороҷ карда шуданд.
Вале Муҳаммади II нагузошт, ки аскарҳояш биноҳои шаҳрро ба хок яксон кунанд. Ибодатгоҳи машҳури масеҳии Софияи Муқаддас аз вайронкор эмин монд. Бо амри Муҳаммади II ин калисо бо номи &quot;Оя Суфия&quot; ба масҷиди асосии ҷомеъи султонӣ табдил дода шуд. Шаҳри Константинопол номи Истамбулро гирифт. Акнун султонҳои Усмониён Султонии Туркиярю аз пойтахти нав - Истамбул идора мекарданд.

==Султонии Туркияи Усмонӣ дар асри XVI  == 
Забткориҳои туркҳо дар замони ҳукмронии набераи Муҳаммади II — Салими I аз нав оғоз ёфтанд. Баъди ҷанги фотеҳонаи зидди Эрон Сулон Салими I [[Озарбойҷон]], [[Арманистон]], [[Гурҷистон]], [[Доғистон]] ва [[Курдистон]]ро ба даст даровард. Аз ҳамин вақт сар карда Салими I сохиби унвони халифаи тамоми мусалмонон мегардад.

Давраи нисбатан пуриқтидортарнни Султонии Туркияи Усмонӣ ба замони ҳукмронии Султон Сулаймони I рост омадааст. Ӯ чун усмонҳои дигар борхо ба давлатҳои  гуногун лашкар кашидааст. Вале бармегардем ба лашкаркашиҳои зафармандонаи Салими I. Ӯ Белград ва Родосро ишғол намуда, баъд дар Монач лашкарҳои мутгаҳидаи Чехияю Маҷористонро торумор кард. Дар натиҷаи ин қисми зиёди Маҷористон, Валахия ва Молдавия тобеъи Имперотурии Усмонӣ шуданд. Султон Сулаймони I кӯшиши гирифтани [[Вена]]ро ([[Австрия]]) кард, вале аз уҳдаи ин кор баромада натавонист. Баъд аз ин самти лашкаркашиашро тағйир дода, Байнаннаҳрайнро ишғол намуда, ба забти Африқои Шимолӣ оғоз кард. Дере нагузашта Триполи ва Алҷазоирро ба даст даровард. Дар замони ҳукмронии Сулаймони I Арабистон ҳам ба ҳудудҳои Султонии Туркияи Усмонӣ дохил карда шуд.

Дар асри XVI Имперотурии Усмонӣ қариб ҳамаи мулкҳои собиқи Византия ва Хилофати Арабро дар бар мегирифт.&lt;ref&gt;[http://tarikh.narod.ru/index_45.htm Султонии ТуркҲои Усмонӣ]&lt;/ref&gt;

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

==Пайвандҳои беруна == 
* [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D1%81%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F Османская империя]
{{хурд}}

[[Гурӯҳ:Давлатҳои таърихӣ]]</text>
      <sha1>d6ni0vh52gf3ku9lhdnorwhcpyruqkx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Лайло Шарифова</title>
    <ns>0</ns>
    <id>65105</id>
    <revision>
      <id>1310064</id>
      <parentid>1281363</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T09:51:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="532" xml:space="preserve">{{Мусиқидон}}
'''Лайло Шарифова''' ({{lang-az|Leyla Şəripova}}; {{ВД-Дебоча}}) — овозхон, [[Ҳунарпешаи халқии ҶШС Тоҷикистон]] ([[1965]])

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Ҳунарпешагони халқии ҶШС Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ]]
[[Гурӯҳ:Феҳристи ҳунарпешагон]]</text>
      <sha1>2wpfuktocvr08231e5v0rq071vjj1gv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310065</id>
      <parentid>1310064</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T09:51:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="533" xml:space="preserve">{{Мусиқидон}}
'''Лайло Шарифова''' ({{lang-az|Leyla Şəripova}}; {{ВД-Дебоча}}) — овозхон, [[Ҳунарпешаи халқии ҶШС Тоҷикистон]] ([[1965]]).

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Ҳунарпешагони халқии ҶШС Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ]]
[[Гурӯҳ:Феҳристи ҳунарпешагон]]</text>
      <sha1>mne3haj1lec0qe8do0iorh60a9srz9s</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310066</id>
      <parentid>1310065</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T09:54:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="921" xml:space="preserve">{{Мусиқидон}}
'''Лайло Шарифова''' ({{lang-az|Leyla Şəripova}}; {{ВД-Дебоча}}) — овозхони тоҷики озаритабор, яке аз бунёнгузорони Ансамбли эстрадии &quot;Гулшан&quot;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/history-of-legendary-music-group-/26714648.html|title=Лайло Шарифова: &quot;Гулшан&quot;-ро ман ташкил кардам (ВИДЕО)|website=Радиои Озодӣ|lang=tg|accessdate=2022-08-17}}&lt;/ref&gt;. [[Ҳунарпешаи халқии ҶШС Тоҷикистон]] ([[1965]]). 

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Ҳунарпешагони халқии ҶШС Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ]]
[[Гурӯҳ:Феҳристи ҳунарпешагон]]</text>
      <sha1>b1e60y0l2otvayjv4mxavivahp07o4g</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310067</id>
      <parentid>1310066</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T09:55:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="926" xml:space="preserve">{{Мусиқидон}}
'''Лайло Шарифова''' ({{lang-az|Leyla Şəripova}}; {{ВД-Дебоча}}) — овозхони тоҷики озаритабор, яке аз бунёнгузорони [[Ансамбли эстрадии «Гулшан»]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/history-of-legendary-music-group-/26714648.html|title=Лайло Шарифова: &quot;Гулшан&quot;-ро ман ташкил кардам (ВИДЕО)|website=Радиои Озодӣ|lang=tg|accessdate=2022-08-17}}&lt;/ref&gt;. [[Ҳунарпешаи халқии ҶШС Тоҷикистон]] ([[1965]]).

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Ҳунарпешагони халқии ҶШС Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ]]
[[Гурӯҳ:Феҳристи ҳунарпешагон]]</text>
      <sha1>5bpw4s9kc53s753uggo65u1n4u5rhtb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310068</id>
      <parentid>1310067</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T09:59:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2928" xml:space="preserve">{{Мусиқидон}}
'''Лайло Шарифова''' ({{lang-az|Leyla Şəripova}}, '''Шарифова Лайло Раҷабовна''';  {{ВД-Дебоча}}, Машҳад, Эрон) — овозхони тоҷики озаритабор, яке аз бунёнгузорони [[Ансамбли эстрадии «Гулшан»]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/history-of-legendary-music-group-/26714648.html|title=Лайло Шарифова: &quot;Гулшан&quot;-ро ман ташкил кардам (ВИДЕО)|website=Радиои Озодӣ|lang=tg|accessdate=2022-08-17}}&lt;/ref&gt;. Ҳунарпешаи шоистаи ҶШС Тоҷикистон (1960), [[Ҳунарпешаи халқии ҶШС Тоҷикистон]] (1965).

== Зиндагинома ==
Омӯзишгоҳи мусиқии ш. Душанберо (1959) хатм карда, дар дастаи ҳунарии Кумитаи телевизион ва радиои ҷумҳурӣ ба сифати сароянда ҳунар меозмуд ва ҳамзамон чун наттоқ барномаҳои радиои тоҷикро ба форсӣ қироат менамуд. Соли 1964 назди Кумита нахустин ансамбли эстрадӣ – «Гулшан» созмон дод ва роҳбари бадеии он гардид. Соли 1967 Тоҷикистонро тарк сохт ва фаъолияти минбаъдааш дар  Озарбойҷон ҷараён гирифтааст. 

Ба туркӣ, озарӣ, арабӣ, ҳиндӣ, русӣ ва дигар забонҳо таронаҳои зиёд хондааст. Дар хазинаи Радиои тоҷик «Ҷонона», «Моҳпайкари ман», «Эй шохи гул», «Чашми сиёҳ», «Дар хаёли ту», «Куҷоӣ», «Марямҷон», «Бевафоӣ», «Шоҳи парӣ», «Саҳаргоҳон», «Як шабе», «Райҳон», «Биё, эй ёр», «Ёри тоҷикам», «Алла», «Бе сурма ҳам зебоӣ», «Рафтем, рафтем», «Чашм во кун», «Париҷон», «Ҳадя», «Интизори ман», «Эй моҳи ҳинду», «Гули хандонам», «Халваҷӣ», «Кабутари сафеди ман» барин сурудҳояш маҳфузанд ва чун ёдгоре аз ин бонуи ҳунар боқӣ мондаанд.

== Ҷоизаҳо ==
Бо Грамотаи Фахрии Президиуми Совети Олии Тоҷикистон тақдир шудааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Ҳунарпешагони халқии ҶШС Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ]]
[[Гурӯҳ:Феҳристи ҳунарпешагон]]</text>
      <sha1>5k12cy30vyn9g677dze1yt18vv7ot0h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310069</id>
      <parentid>1310068</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T09:59:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3125" xml:space="preserve">{{Мусиқидон}}
'''Лайло Шарифова''' ({{lang-az|Leyla Şəripova}}, '''Шарифова Лайло Раҷабовна'''; {{ВД-Дебоча}}, Машҳад, Эрон) — овозхони тоҷики озаритабор, яке аз бунёнгузорони [[Ансамбли эстрадии «Гулшан»]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/history-of-legendary-music-group-/26714648.html|title=Лайло Шарифова: &quot;Гулшан&quot;-ро ман ташкил кардам (ВИДЕО)|website=Радиои Озодӣ|lang=tg|accessdate=2022-08-17}}&lt;/ref&gt;. Ҳунарпешаи шоистаи ҶШС Тоҷикистон (1960), [[Ҳунарпешаи халқии ҶШС Тоҷикистон]] (1965).

== Зиндагинома ==
Омӯзишгоҳи мусиқии ш. Душанберо (1959) хатм карда, дар дастаи ҳунарии Кумитаи телевизион ва радиои ҷумҳурӣ ба сифати сароянда ҳунар меозмуд ва ҳамзамон чун наттоқ барномаҳои радиои тоҷикро ба форсӣ қироат менамуд. Соли 1964 назди Кумита нахустин ансамбли эстрадӣ — «Гулшан» созмон дод ва роҳбари бадеии он гардид. Соли 1967 Тоҷикистонро тарк сохт ва фаъолияти минбаъдааш дар Озарбойҷон ҷараён гирифтааст.

Ба туркӣ, озарӣ, арабӣ, ҳиндӣ, русӣ ва дигар забонҳо таронаҳои зиёд хондааст. Дар хазинаи Радиои тоҷик «Ҷонона», «Моҳпайкари ман», «Эй шохи гул», «Чашми сиёҳ», «Дар хаёли ту», «Куҷоӣ», «Марямҷон», «Бевафоӣ», «Шоҳи парӣ», «Саҳаргоҳон», «Як шабе», «Райҳон», «Биё, эй ёр», «Ёри тоҷикам», «Алла», «Бе сурма ҳам зебоӣ», «Рафтем, рафтем», «Чашм во кун», «Париҷон», «Ҳадя», «Интизори ман», «Эй моҳи ҳинду», «Гули хандонам», «Халваҷӣ», «Кабутари сафеди ман» барин сурудҳояш маҳфузанд ва чун ёдгоре аз ин бонуи ҳунар боқӣ мондаанд.

== Ҷоизаҳо ==
Бо Грамотаи Фахрии Президиуми Совети Олии Тоҷикистон тақдир шудааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Арбобони фарҳанги тоҷик. Донишнома / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ. — Душанбе, 2016. — 863 с.

[[Гурӯҳ:Ҳунарпешагони халқии ҶШС Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ]]
[[Гурӯҳ:Феҳристи ҳунарпешагон]]</text>
      <sha1>5qk4adnftnigj41ko5yygxfc6py85y0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310071</id>
      <parentid>1310069</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T10:01:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3240" xml:space="preserve">{{Мусиқидон}}
'''Лайло Шарифова''' ({{lang-az|Leyla Şəripova}}, '''Шарифова Лайло Раҷабовна'''; {{ВД-Дебоча}}, Машҳад, Эрон) — овозхони тоҷики озаритабор, яке аз бунёнгузорони [[Ансамбли эстрадии «Гулшан»]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/history-of-legendary-music-group-/26714648.html|title=Лайло Шарифова: &quot;Гулшан&quot;-ро ман ташкил кардам (ВИДЕО)|website=Радиои Озодӣ|lang=tg|accessdate=2022-08-17}}&lt;/ref&gt;. Ҳунарпешаи шоистаи ҶШС Тоҷикистон (1960), [[Ҳунарпешаи халқии ҶШС Тоҷикистон]] (1965).

== Зиндагинома ==
Лайло Шарифова [[Омӯзишгоҳи мусиқии шаҳри Душанбе|Омӯзишгоҳи мусиқии шаҳри Душанберо]] дар соли 1959 хатм карда, дар дастаи ҳунарии Кумитаи телевизион ва радиои ҷумҳурӣ ба сифати сароянда ҳунар меозмуд ва ҳамзамон чун наттоқ барномаҳои радиои тоҷикро ба форсӣ қироат менамуд. Соли 1964 назди Кумита нахустин ансамбли эстрадӣ — «Гулшан» созмон дод ва роҳбари бадеии он гардид. Соли 1967 Тоҷикистонро тарк сохт ва фаъолияти минбаъдааш дар Озарбойҷон ҷараён гирифтааст.

Ба туркӣ, озарӣ, арабӣ, ҳиндӣ, русӣ ва дигар забонҳо таронаҳои зиёд хондааст. Дар хазинаи Радиои тоҷик «Ҷонона», «Моҳпайкари ман», «Эй шохи гул», «Чашми сиёҳ», «Дар хаёли ту», «Куҷоӣ», «Марямҷон», «Бевафоӣ», «Шоҳи парӣ», «Саҳаргоҳон», «Як шабе», «Райҳон», «Биё, эй ёр», «Ёри тоҷикам», «Алла», «Бе сурма ҳам зебоӣ», «Рафтем, рафтем», «Чашм во кун», «Париҷон», «Ҳадя», «Интизори ман», «Эй моҳи ҳинду», «Гули хандонам», «Халваҷӣ», «Кабутари сафеди ман» барин сурудҳояш маҳфузанд ва чун ёдгоре аз ин бонуи ҳунар боқӣ мондаанд.

== Ҷоизаҳо ==
Бо Грамотаи Фахрии Президиуми Совети Олии Тоҷикистон тақдир шудааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Арбобони фарҳанги тоҷик. Донишнома / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ. — Душанбе, 2016. — 863 с.

[[Гурӯҳ:Ҳунарпешагони халқии ҶШС Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ]]
[[Гурӯҳ:Феҳристи ҳунарпешагон]]</text>
      <sha1>q21ygvdsdtcy08n1gwevph2u6kbm21f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310074</id>
      <parentid>1310071</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T10:06:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3215" xml:space="preserve">{{Мусиқидон}}
'''Лайло Шарифова''' (''Шарифова Лайло Раҷабовна'', {{lang-az|Leyla Şəripova}}, '''Лайло Шарифӣ''' {{lang-fa|لیلا شریفی}}; {{ВД-Дебоча}}) — овозхони тоҷики озаритабор, яке аз бунёнгузорони [[Ансамбли эстрадии «Гулшан»]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/history-of-legendary-music-group-/26714648.html|title=Лайло Шарифова: &quot;Гулшан&quot;-ро ман ташкил кардам (ВИДЕО)|website=Радиои Озодӣ|lang=tg|accessdate=2022-08-17}}&lt;/ref&gt;. Ҳунарпешаи шоистаи ҶШС Тоҷикистон (1960), [[Ҳунарпешаи халқии ҶШС Тоҷикистон]] (1965).

== Зиндагинома ==
Лайло Шарифова [[Омӯзишгоҳи мусиқии шаҳри Душанбе]]ро дар соли 1959 хатм карда, дар дастаи ҳунарии Кумитаи телевизион ва радиои ҷумҳурӣ ба сифати сароянда ҳунар меозмуд ва ҳамзамон чун наттоқ барномаҳои радиои тоҷикро ба форсӣ қироат менамуд. Соли 1964 назди Кумита нахустин ансамбли эстрадӣ — «Гулшан» созмон дод ва роҳбари бадеии он гардид. Соли 1967 Тоҷикистонро тарк сохт ва фаъолияти минбаъдааш дар Озарбойҷон ҷараён гирифтааст.

Ба туркӣ, озарӣ, арабӣ, ҳиндӣ, русӣ ва дигар забонҳо таронаҳои зиёд хондааст. Дар хазинаи Радиои тоҷик «Ҷонона», «Моҳпайкари ман», «Эй шохи гул», «Чашми сиёҳ», «Дар хаёли ту», «Куҷоӣ», «Марямҷон», «Бевафоӣ», «Шоҳи парӣ», «Саҳаргоҳон», «Як шабе», «Райҳон», «Биё, эй ёр», «Ёри тоҷикам», «Алла», «Бе сурма ҳам зебоӣ», «Рафтем, рафтем», «Чашм во кун», «Париҷон», «Ҳадя», «Интизори ман», «Эй моҳи ҳинду», «Гули хандонам», «Халваҷӣ», «Кабутари сафеди ман» барин сурудҳояш маҳфузанд ва чун ёдгоре аз ин бонуи ҳунар боқӣ мондаанд.

== Ҷоизаҳо ==
Бо Грамотаи Фахрии Президиуми Совети Олии Тоҷикистон тақдир шудааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Арбобони фарҳанги тоҷик. Донишнома / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ. — Душанбе, 2016. — 863 с.

[[Гурӯҳ:Ҳунарпешагони халқии ҶШС Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ]]
[[Гурӯҳ:Феҳристи ҳунарпешагон]]</text>
      <sha1>3teac0vcujwl80c6746yep8sagsp91t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310077</id>
      <parentid>1310074</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T10:11:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3565" xml:space="preserve">{{Мусиқидон}}
'''Лайло Шарифова''' (''Шарифова Лайло Раҷабовна'', {{lang-az|Leyla Şəripova}}, '''Лайло Шарифӣ''' {{lang-fa|لیلا شریفی}}; {{ВД-Дебоча}}) — овозхони тоҷики озаритабор, яке аз бунёнгузорони [[Ансамбли эстрадии «Гулшан»]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/history-of-legendary-music-group-/26714648.html|title=Лайло Шарифова: &quot;Гулшан&quot;-ро ман ташкил кардам (ВИДЕО)|website=Радиои Озодӣ|lang=tg|accessdate=2022-08-17}}&lt;/ref&gt;. Ҳунарпешаи шоистаи ҶШС Тоҷикистон (1960), [[Ҳунарпешаи халқии ҶШС Тоҷикистон]] (1965).

== Зиндагинома ==
Лайло Шарифова [[Омӯзишгоҳи мусиқии шаҳри Душанбе]]ро дар соли 1959 хатм карда, дар дастаи ҳунарии Кумитаи телевизион ва радиои ҷумҳурӣ ба сифати сароянда ҳунар меозмуд ва ҳамзамон чун наттоқ барномаҳои радиои тоҷикро ба форсӣ қироат менамуд. Соли 1964 назди Кумита нахустин ансамбли эстрадӣ — «Гулшан» созмон дод ва роҳбари бадеии он гардид. Соли 1967 Тоҷикистонро тарк сохт ва фаъолияти минбаъдааш дар Озарбойҷон ҷараён гирифтааст. Беш аз 30 боз дар шаҳри Дюсселдорфи Олмон зиндагӣ мекунад&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/30376895.html|title=90 соли Лайло Шарифӣ -- “Уқоб”-и эстрадаи тоҷик. ВИДЕО|website=Радиои Озодӣ|lang=tg|accessdate=2022-08-17}}&lt;/ref&gt;.

== Эҷод ==
Ба туркӣ, озарӣ, арабӣ, ҳиндӣ, русӣ ва дигар забонҳо таронаҳои зиёд хондааст. Дар хазинаи Радиои тоҷик «Ҷонона», «Моҳпайкари ман», «Эй шохи гул», «Чашми сиёҳ», «Дар хаёли ту», «Куҷоӣ», «Марямҷон», «Бевафоӣ», «Шоҳи парӣ», «Саҳаргоҳон», «Як шабе», «Райҳон», «Биё, эй ёр», «Ёри тоҷикам», «Алла», «Бе сурма ҳам зебоӣ», «Рафтем, рафтем», «Чашм во кун», «Париҷон», «Ҳадя», «Интизори ман», «Эй моҳи ҳинду», «Гули хандонам», «Халваҷӣ», «Кабутари сафеди ман» барин сурудҳояш маҳфузанд ва чун ёдгоре аз ин бонуи ҳунар боқӣ мондаанд.

== Ҷоизаҳо ==
Бо Грамотаи Фахрии Президиуми Совети Олии Тоҷикистон тақдир шудааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Арбобони фарҳанги тоҷик. Донишнома / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ. — Душанбе, 2016. — 863 с.

[[Гурӯҳ:Ҳунарпешагони халқии ҶШС Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ]]
[[Гурӯҳ:Феҳристи ҳунарпешагон]]</text>
      <sha1>6tyii9z3st3smhiqt12f3fzx0l0z5wl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310078</id>
      <parentid>1310077</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T10:15:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>/* Адабиёт */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3574" xml:space="preserve">{{Мусиқидон}}
'''Лайло Шарифова''' (''Шарифова Лайло Раҷабовна'', {{lang-az|Leyla Şəripova}}, '''Лайло Шарифӣ''' {{lang-fa|لیلا شریفی}}; {{ВД-Дебоча}}) — овозхони тоҷики озаритабор, яке аз бунёнгузорони [[Ансамбли эстрадии «Гулшан»]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/history-of-legendary-music-group-/26714648.html|title=Лайло Шарифова: &quot;Гулшан&quot;-ро ман ташкил кардам (ВИДЕО)|website=Радиои Озодӣ|lang=tg|accessdate=2022-08-17}}&lt;/ref&gt;. Ҳунарпешаи шоистаи ҶШС Тоҷикистон (1960), [[Ҳунарпешаи халқии ҶШС Тоҷикистон]] (1965).

== Зиндагинома ==
Лайло Шарифова [[Омӯзишгоҳи мусиқии шаҳри Душанбе]]ро дар соли 1959 хатм карда, дар дастаи ҳунарии Кумитаи телевизион ва радиои ҷумҳурӣ ба сифати сароянда ҳунар меозмуд ва ҳамзамон чун наттоқ барномаҳои радиои тоҷикро ба форсӣ қироат менамуд. Соли 1964 назди Кумита нахустин ансамбли эстрадӣ — «Гулшан» созмон дод ва роҳбари бадеии он гардид. Соли 1967 Тоҷикистонро тарк сохт ва фаъолияти минбаъдааш дар Озарбойҷон ҷараён гирифтааст. Беш аз 30 боз дар шаҳри Дюсселдорфи Олмон зиндагӣ мекунад&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/30376895.html|title=90 соли Лайло Шарифӣ -- “Уқоб”-и эстрадаи тоҷик. ВИДЕО|website=Радиои Озодӣ|lang=tg|accessdate=2022-08-17}}&lt;/ref&gt;.

== Эҷод ==
Ба туркӣ, озарӣ, арабӣ, ҳиндӣ, русӣ ва дигар забонҳо таронаҳои зиёд хондааст. Дар хазинаи Радиои тоҷик «Ҷонона», «Моҳпайкари ман», «Эй шохи гул», «Чашми сиёҳ», «Дар хаёли ту», «Куҷоӣ», «Марямҷон», «Бевафоӣ», «Шоҳи парӣ», «Саҳаргоҳон», «Як шабе», «Райҳон», «Биё, эй ёр», «Ёри тоҷикам», «Алла», «Бе сурма ҳам зебоӣ», «Рафтем, рафтем», «Чашм во кун», «Париҷон», «Ҳадя», «Интизори ман», «Эй моҳи ҳинду», «Гули хандонам», «Халваҷӣ», «Кабутари сафеди ман» барин сурудҳояш маҳфузанд ва чун ёдгоре аз ин бонуи ҳунар боқӣ мондаанд.

== Ҷоизаҳо ==
Бо Грамотаи Фахрии Президиуми Совети Олии Тоҷикистон тақдир шудааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Арбобони фарҳанги тоҷик. Донишнома / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ. — Душанбе, 2016. — 863 с.
{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Ҳунарпешагони халқии ҶШС Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ]]
[[Гурӯҳ:Феҳристи ҳунарпешагон]]</text>
      <sha1>tlhn59qdyo1pssuu2uhvehuil0lz7i9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310080</id>
      <parentid>1310078</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T10:27:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5004" xml:space="preserve">{{Мусиқидон}}
'''Лайло Шарифова''' (''Шарифова Лайло Раҷабовна'', {{lang-az|Leyla Şəripova}}, '''Лайло Шарифӣ''' {{lang-fa|لیلا شریفی}}; {{ВД-Дебоча}}) — овозхони тоҷики озаритабор, яке аз бунёнгузорони [[Ансамбли эстрадии «Гулшан»]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/history-of-legendary-music-group-/26714648.html|title=Лайло Шарифова: &quot;Гулшан&quot;-ро ман ташкил кардам (ВИДЕО)|website=Радиои Озодӣ|lang=tg|accessdate=2022-08-17}}&lt;/ref&gt;. Ҳунарпешаи шоистаи ҶШС Тоҷикистон (1960), [[Ҳунарпешаи халқии ҶШС Тоҷикистон]] (1965).

== Зиндагинома ==
Лайло Шарифӣ дар хонаводаи падари турки зодаи Измир ва модари эронии озарбойҷонӣ чашм ба дунё кушодааст. Падараш то солҳои 1933, ба гуфтааш, як тоҷир буд ва ин пешааш ӯро то ба Озарбойҷони шӯравӣ ҳам бурдааст. Чун дар Озарбойҷон мавзеи зоймон хуб набуд, модарашро ба Маскав бурданд, вале дар Маскав гуфтанд, як моҳ зуд шудааст. Модараш вақте мехост ба Боу баргардад, дар байни Маскав ва Озарбойҷон Лайло дар дохили ҳавопаймо 28 январи соли 1930 таваллуд шуд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;. Баъди ин ба Машҳади Эрон баргаштанд ва ӯ ҳам дар он ҷо бузург шуда, дар мактаб таҳсил кард. 

Баъди муддати кӯтоҳе ва саркӯбҳои чапгароҳои ҷонибдори нахуствазири миллихоҳ шавҳари “мусаддиқиаш” ҳамроҳи ӯ дар нимаи дуюми солҳои 1950-ум Эронро тарк кард. Ҷуфти ҷавон дар Иттиҳоди Шӯравӣ паноҳандаи сиёсӣ шуданд&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;.

Лайло Шарифова [[Омӯзишгоҳи мусиқии шаҳри Душанбе]]ро дар соли 1959 хатм карда, дар дастаи ҳунарии Кумитаи телевизион ва радиои ҷумҳурӣ ба сифати сароянда ҳунар меозмуд ва ҳамзамон чун наттоқ барномаҳои радиои тоҷикро ба форсӣ қироат менамуд. Соли 1964 назди Кумита нахустин ансамбли эстрадӣ — «Гулшан» созмон дод ва роҳбари бадеии он гардид. Соли 1967 Тоҷикистонро тарк сохт ва фаъолияти минбаъдааш дар Озарбойҷон ҷараён гирифтааст. Беш аз 30 боз дар шаҳри Дюсселдорфи Олмон зиндагӣ мекунад&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.ozodi.org/a/30376895.html|title=90 соли Лайло Шарифӣ -- “Уқоб”-и эстрадаи тоҷик. ВИДЕО|website=Радиои Озодӣ|lang=tg|accessdate=2022-08-17}}&lt;/ref&gt;.

== Эҷод ==
Ба туркӣ, озарӣ, арабӣ, ҳиндӣ, русӣ ва дигар забонҳо таронаҳои зиёд хондааст. Дар хазинаи Радиои тоҷик «Ҷонона», «Моҳпайкари ман», «Эй шохи гул», «Чашми сиёҳ», «Дар хаёли ту», «Куҷоӣ», «Марямҷон», «Бевафоӣ», «Шоҳи парӣ», «Саҳаргоҳон», «Як шабе», «Райҳон», «Биё, эй ёр», «Ёри тоҷикам», «Алла», «Бе сурма ҳам зебоӣ», «Рафтем, рафтем», «Чашм во кун», «Париҷон», «Ҳадя», «Интизори ман», «Эй моҳи ҳинду», «Гули хандонам», «Халваҷӣ», «Кабутари сафеди ман» барин сурудҳояш маҳфузанд ва чун ёдгоре аз ин бонуи ҳунар боқӣ мондаанд.

== Ҷоизаҳо ==
Бо Грамотаи Фахрии Президиуми Совети Олии Тоҷикистон тақдир шудааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* Арбобони фарҳанги тоҷик. Донишнома / Муаллиф-мураттиб Ёрмуҳаммади Сучонӣ. — Душанбе, 2016. — 863 с.
{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Ҳунарпешагони халқии ҶШС Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаи театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ]]
[[Гурӯҳ:Феҳристи ҳунарпешагон]]</text>
      <sha1>mqfasz8j9aqea7nle7iiyo03313pist</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гулшан (ансамбли эстрадӣ)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>71156</id>
    <revision>
      <id>1310057</id>
      <parentid>1292265</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T09:28:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>VASHGIRD moved page [[Ансамбли эстрадии «Гулшан»]] to [[Гулшан (ансамбли эстрадӣ)]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6500" xml:space="preserve">[[Акс:Баҳодур Неъматов 1.jpg|thumb|Баҳодур Неъматов, соли 2016]]
'''Ансамбли эстрадии «Гулшан»''' — ҳайати эҷодӣ, ансамбли эстрадӣ, ки бо қарори Шӯрои вазирони ИҶШС моҳи майи [[соли 1964]] дар назди Кумитаи давлатии радиошунавонӣ ва телевизиони Тоҷикистон таъсис ёфта буд.&lt;ref&gt;[http://khovar.tj/culture/38098-gulshan-1207ashnashro-ta1207lil-mekunad.html «ГУЛШАН» ҶАШНАШРО ТАҶЛИЛ МЕКУНАД]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

== Таърих ==
Сароянда Лайло Шарифова нахустин роҳбари бадеии ансамбл буд (1964-65). Роҳбари мусиқӣ М. Муравин буд. Инчунин Ю. Лядов, Ю. Пӯлодов чандин сол роҳбари мусиқӣӣ ансамбл буданд. Минбаъд (солҳои 1965—2015) [[Орифшо Орифов]], М. Атоев, Д. Назаров, К. Қурбонов, У. Зиёев, Б. Неъматов, С. Саидов, Б. Тошев роҳбари бадеии А. «Гулшан» буданд. Аз соли 2015 ин вазифаро Б. Иброҳимов ба уҳда дорад. А. «Гулшан» жанри мусиқии эстрадиро дар Тоҷикистон поягузорӣ карда, равнақ дод. Дар барномаи ибтидоии А. бештар сурудҳои тоҷикӣ, озарӣ, русӣ, афғонӣ, эронӣ, ҳиндӣ дохил карда мешуданд. Дар ҳайати он ҳунарпешагони бомаҳорат М. Боҳирова, М. Гасанова, М. Каспарова, Н. Амонбеков ҳунарварӣ мекарданд. Солҳои 60-ум Дар ҳайати «Гулшан» [[сароянда]]ҳои ҷавон [[Тоҷиддин Муҳиддинов]], [[Мағфират Ҳамроқулова]], [[Муқаддас Набиева]], [[Хурмо Ширинова]], [[Раҳима Шалоэр]], [[Баҳодур Неъматов]], [[Умар Зиёев]] ба ансамбл ҳамроҳ шуда, ҳамчун ситорагони эстрадаи тоҷик шуҳрат ёфтанд. Ҳунарпешагон К. Қурбонов, С. Саидов, К. Ҷӯраева, Ҳ. Саидов, Ҳ. Равшан, З. Қадамова, С. Холов ва чанде дигар маҳз ба туфайли А. «Гулшан» машҳур шуданд. Роҳбарияти ансамбл бо композиторони маъруфи тоҷик мунтазам ҳамкорӣ доштанд. Композиторон Х. Абдуллоев, А. Одинаев, Д. Дустмуҳаммадов, Қ. Яҳёев, Ф. Баҳор, Т. Шаҳидӣ, Т. Сатторов, З. Нишонов, Ҷ. Обидпур, С.Ҳамроев, Ш. Ашӯров ва ғ. барои А. «Гулшан» суруду навоҳои рақсии дилнишин офаридаанд. Ансамбл бо ансамбли рақсии «Зебо» ҳамкорӣ дошт. Бо ҳавои суруду навоҳои ансамбл рақсҳои «Боди сабо», «Эй санам», «Рақси идона», «Занг», «Майда-майда мерақсӣ», «Рақси суриёӣ», «Бачагии хушбахтона», «Базми ҳосилот» ва ғ. таҳия шуданд, ки писанди умуми гардидаанд.&lt;ref&gt;[[Ҷӯрахон Обидпур]] Луғатномаи тафсирии мусиқӣ / зери назари Б.Қобилова. — Душанбе: Аржанг, 2019. — С. 32-33. — 480 с. ISBN 978-999-47-43-90-2&lt;/ref&gt;

Имрӯз Ансамбли эстрадии «Гулшан» ягона дастаи эстрадии давлатии Тоҷикистон буда, дар назди Муассисаи давлатии иттиҳодияи давлатии гурӯҳҳои эҷодию консертии Вазорати фарҳанги ҶТ фаъолит дорад. Имрӯз (2017) Б. Ироҳимов, С. Холов, Ҷ. Собиров, З. Абдуалимов, Ф. Бахтиёр, М. Баҳром аз ҷумлаи ҳунарпешагони умедбахши ансамбл мебошанд. Ансамбли эстрадии «Гулшан» дар фестивали умумиҷаҳонии ҷавонон ва донишҷӯён дар шаҳри Берлин (1973), даҳаҳои адабиёт ва санъати тоҷик дар Россия, Белорусия, Ӯзбекистон, Қирғизистон, Эстония, Латвия, Литва (солҳои 70-ум) иштирок ва ҳунарнамоӣ кардааст. Дорандаи Муокфоти комсомоли ҶШС Тоҷикистон (1976) ва ҷоизаи давлатии Ҷумҳурии ҶШС Тоҷикистон ба номи Рӯдакӣ (1981) мебошад. А. «Гулшан» ба чандин кишварҳои ҷаҳон (Афғонистон, Ҳиндустон, Ҷопон, Чин, Қазоқистон, Туркманистон ва ғайра) сафарҳои ҳунарӣ карда, бо грамотаҳои фахрии Президиуми Шӯрои Олии ИҶШС, ҷумҳуриҳои Ӯзбекистон, Қирғизистон, Литва ва ғ. сарфароз гардидааст.&lt;ref&gt;[[Ҷӯрахон Обидпур|Обидпур Ҷ.]] Луғатномаи тафсирии мусиқӣ / зери назари Б.Қобилова. — Душанбе: Аржанг, 2019. — С. 32-33. — 480 с. ISBN 978-999-47-43-90-2&lt;/ref&gt;

Барои хидмати шоиста сарояндагони дастаи эстрадии «Гулшан» бо унвони [[Ҳунарпешаи хизматнишондодаи ҶШС Тоҷикистон]] сарфароз гардиданд.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.kino-teatr.ru/kino/acter/w/star/47222/bio/|title=Махфират Хамракулова|publisher=Кино-Театр.РУ|accessdate=2017-07-19}}&lt;/ref&gt;

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
* [http://gulzebpam.blogspot.ru/«ГУЛЬШАН,ЗЕБО,ПАМИР»]

[[Гурӯҳ:Дастаҳои ҳунарии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>phz0et2urdhn9b9ixav8yfsun60npuu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310061</id>
      <parentid>1310057</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T09:49:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6451" xml:space="preserve">[[Акс:Баҳодур Неъматов 1.jpg|thumb|Баҳодур Неъматов, соли 2016]]
'''«Гулшан»''' (''Ансамбли эстрадии «Гулшан»'') — ҳайати эҷодӣ, ансамбли эстрадӣ, ки бо мақсади рушди эстрадаи миллӣ моҳи майи 1964 дар назди Кумитаи давлатии телевизион ва радиошунавонии ҶШС Тоҷикистон ба  ташкил шудааст.

== Роҳбарон ==
Нахустин роҳбари бадеияш сароянда [[Лайло Шарифова]] буд. Баъдан ҳунарпешагони номӣ [[Орифшо Орифов]], [[Миратулло Атоев]], [[Далер Назаров]], [[Кароматулло Қурбонов]], [[Умар Зиёев]], [[Баҳодур Неъматов]], [[Субҳон Саидов]], Б. Тошев, роҳбари бадеии «Гулшан» буданд. Ҳоло (2015) ин вазифаро [[Бахтиёр Иброҳимов]] ба уҳда дорад. 

«Гулшан» жанри мусиқии эстрадиро дар Тоҷикистон поягузорӣ карда, равнақ дод. Барномаи ибтидоии «Гулшан» аз сурудҳои тоҷикӣ, озарӣ, русӣ, афғонӣ, эронӣ, ҳиндӣ иборат буд. Дар ҳайати он ҳунарпешагони хушсалиқа М. Боҳирова, М. Гасанова, М. Каспарова, Н. Амонбеков ҳунарварӣ мекарданд. Баъдан (солҳои 1960) ҳунарпешагон Р. Шалоэр, М. Набиева, Т. Муҳиддинов, М. Ҳамроқулова, Х. Ширинова, Б. Неъматов, У. Зиёев ба «Гулшан» ҳамроҳ шуда, ҳамчун ситорагони эстрадаи тоҷик шуҳрат ёфтанд. Ҳунарпешагон К. Қурбонов, С. Саидов, К. Ҷӯраева, Ҳ. Саидов, Ҳ. Равшан, З. Қадамова, С. Холов ва чанде дигар маҳз ба туфайли «Гулшан» машҳур шуданд. «Гулшан» барои рангорангию ҷаззобияти барномаҳои консертиаш бо оҳангсозони маъруфи тоҷику рус пайваста ҳамкорӣ дошт. Оҳангсозон Х. Абдуллоев, А. Одинаев, Д. Дӯстмуҳаммадов, Қ. Яҳёев, Ф. Баҳор, Т. Шаҳидӣ, Т. Сатторов, З. Миршакар, Б. Пиговат, З. Нишонов, Ш. Сайфиддинов, М. Атоев, А. Мусоев, Қ. Ҳикматов, Ш. Ашӯров барои «Гулшан» суруду саҳнаҳои рақсии дилнишин офаридаанд. «Гулшан» бо дигар дастаҳои ҳунарӣ, бахусус ансамбли рақсии «Зебо» низ ҳамкорӣ дошт. Ба ҳавои суруду навоҳои «Гулшан» рақсҳои «Боди сабо», «Эй санам», «Рақси идона», «Занг», «Майда-майда мерақсӣ», «Рақси суриёӣ», «Бачагии хушбахтона», «Базми ҳосилот» ва ғ. таҳия шуданд, ки писанди умум гардидаанд. Дар солҳои гуногун ҳунарпешагон М. Муравин, Г. Аваков, Ю. Пулатов, И. Акрамов, С. Нозимов, Б. Тошев роҳбари мусиқии «Гулшан» будаанд. Имрӯз «Гулшан» ягона оркестри эстрадии давлатии Тоҷикистон буда, дар назди Муассисаи давлатии иттиҳодияи давлатии гурӯҳҳои эҷодию консертии Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон фаъолият дорад. Ҳадафи «Гулшан» дар байни ҷавонон тарғиб намудани оҳангҳои этникию мардумии куҳан дар равияи мусиқии муосири эстрадӣ мебошад. Ҳунарпешагони «Гулшан» дар тамоми тадбирҳои ҷашнию фарҳангии Тоҷикистон фаъолона ширкат меварзанд. Имрӯз (2015) Б. Иброҳимов, С. Холов, Ҷ. Соиров, З. Абдуалимов, Фаридаи Бахтиёр, Малоҳати Баҳром аз ҷумлаи ҳунарпешагони маъруфу умедбахши «Гулшан» мебошанд. Ҳайати ансамбли «Гулшан» аз ҳисоби ҳунарпешагони ҷавон пайваста пурра мегардад. «Гулшан» дар Фестивали умумиҷаҳонии ҷавонон ва донишҷӯён дар ш. Берлин (1973), даҳаҳои адабиёт ва санъати тоҷик дар Руссия, Белоруссия, Ӯзбекистон, Қирғизистон, Эстония, Латвия, Литва (солҳои 1970) иштирок ва ҳунарнамоӣ кардааст. 

== Ҷоизаҳо ==
Дорандаи Мукофоти комсомоли ҶШС Тоҷ. (1976) ва Ҷоизаи давлатии Ҷумҳурии ҶШС Тоҷ. ба номи Абуабдуллоҳ Рӯдакӣ дар соҳаи адабиёт, санъат ва меъморӣ (1981) мебошад. «Гулшан» ба чандин кишварҳои ҷаҳон (Афғонистон, Ҳиндустон, Ҷопон, Чин, Қазоқистон, Туркманистон ва ғ.) сафарҳои ҳунарӣ карда, бо грамотаҳои фахрии Президиуми Шӯрои Олии ИҶШС, ҷумҳуриҳои Ӯзбекистон, Қирғизистон, Литва ва ғ. қадрдонӣ шудааст&lt;ref&gt;[[Ҷӯрахон Обидпур|Обидпур Ҷ.]] Луғатномаи тафсирии мусиқӣ / зери назари Б.Қобилова. — Душанбе: Аржанг, 2019. — С. 32-33. — 480 с. ISBN 978-999-47-43-90-2&lt;/ref&gt;.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
* [http://gulzebpam.blogspot.ru/«ГУЛЬШАН,ЗЕБО,ПАМИР»]

[[Гурӯҳ:Дастаҳои ҳунарии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>2858qu6aat03715tejklchapzddug7z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310062</id>
      <parentid>1310061</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T09:50:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6389" xml:space="preserve">[[Акс:Баҳодур Неъматов 1.jpg|thumb|Баҳодур Неъматов, соли 2016]]
'''«Гулшан»''' (''Ансамбли эстрадии «Гулшан»'') — ҳайати эҷодӣ, ансамбли эстрадӣ, ки бо мақсади рушди эстрадаи миллӣ моҳи майи 1964 дар назди Кумитаи давлатии телевизион ва радиошунавонии ҶШС Тоҷикистон ба ташкил шудааст.

== Роҳбарон ==
Нахустин роҳбари бадеияш сароянда [[Лайло Шарифова]] буд. Баъдан ҳунарпешагони номӣ [[Орифшо Орифов]], [[Миратулло Атоев]], [[Далер Назаров]], [[Кароматулло Қурбонов]], [[Умар Зиёев]], [[Баҳодур Неъматов]], [[Субҳон Саидов]], Б. Тошев, роҳбари бадеии «Гулшан» буданд. Ҳоло (2015) ин вазифаро [[Бахтиёр Иброҳимов]] ба уҳда дорад.

«Гулшан» жанри мусиқии эстрадиро дар Тоҷикистон поягузорӣ карда, равнақ дод. Барномаи ибтидоии «Гулшан» аз сурудҳои тоҷикӣ, озарӣ, русӣ, афғонӣ, эронӣ, ҳиндӣ иборат буд. Дар ҳайати он ҳунарпешагони хушсалиқа М. Боҳирова, М. Гасанова, М. Каспарова, Н. Амонбеков ҳунарварӣ мекарданд. Баъдан (солҳои 1960) ҳунарпешагон Р. Шалоэр, М. Набиева, Т. Муҳиддинов, М. Ҳамроқулова, Х. Ширинова, Б. Неъматов, У. Зиёев ба «Гулшан» ҳамроҳ шуда, ҳамчун ситорагони эстрадаи тоҷик шуҳрат ёфтанд. Ҳунарпешагон К. Қурбонов, С. Саидов, К. Ҷӯраева, Ҳ. Саидов, Ҳ. Равшан, З. Қадамова, С. Холов ва чанде дигар маҳз ба туфайли «Гулшан» машҳур шуданд. «Гулшан» барои рангорангию ҷаззобияти барномаҳои консертиаш бо оҳангсозони маъруфи тоҷику рус пайваста ҳамкорӣ дошт. Оҳангсозон Х. Абдуллоев, А. Одинаев, Д. Дӯстмуҳаммадов, Қ. Яҳёев, Ф. Баҳор, Т. Шаҳидӣ, Т. Сатторов, З. Миршакар, Б. Пиговат, З. Нишонов, Ш. Сайфиддинов, М. Атоев, А. Мусоев, Қ. Ҳикматов, Ш. Ашӯров барои «Гулшан» суруду саҳнаҳои рақсии дилнишин офаридаанд. «Гулшан» бо дигар дастаҳои ҳунарӣ, бахусус ансамбли рақсии «Зебо» низ ҳамкорӣ дошт. Ба ҳавои суруду навоҳои «Гулшан» рақсҳои «Боди сабо», «Эй санам», «Рақси идона», «Занг», «Майда-майда мерақсӣ», «Рақси суриёӣ», «Бачагии хушбахтона», «Базми ҳосилот» ва ғ. таҳия шуданд, ки писанди умум гардидаанд. Дар солҳои гуногун ҳунарпешагон М. Муравин, Г. Аваков, Ю. Пулатов, И. Акрамов, С. Нозимов, Б. Тошев роҳбари мусиқии «Гулшан» будаанд. Имрӯз «Гулшан» ягона оркестри эстрадии давлатии Тоҷикистон буда, дар назди Муассисаи давлатии иттиҳодияи давлатии гурӯҳҳои эҷодию консертии Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон фаъолият дорад. Ҳадафи «Гулшан» дар байни ҷавонон тарғиб намудани оҳангҳои этникию мардумии куҳан дар равияи мусиқии муосири эстрадӣ мебошад. Ҳунарпешагони «Гулшан» дар тамоми тадбирҳои ҷашнию фарҳангии Тоҷикистон фаъолона ширкат меварзанд. Имрӯз (2015) Б. Иброҳимов, С. Холов, Ҷ. Соиров, З. Абдуалимов, Фаридаи Бахтиёр, Малоҳати Баҳром аз ҷумлаи ҳунарпешагони маъруфу умедбахши «Гулшан» мебошанд. Ҳайати ансамбли «Гулшан» аз ҳисоби ҳунарпешагони ҷавон пайваста пурра мегардад. «Гулшан» дар Фестивали умумиҷаҳонии ҷавонон ва донишҷӯён дар ш. Берлин (1973), даҳаҳои адабиёт ва санъати тоҷик дар Руссия, Белоруссия, Ӯзбекистон, Қирғизистон, Эстония, Латвия, Литва (солҳои 1970) иштирок ва ҳунарнамоӣ кардааст.

== Ҷоизаҳо ==
Дорандаи Мукофоти комсомоли ҶШС Тоҷ. (1976) ва Ҷоизаи давлатии Ҷумҳурии ҶШС Тоҷ. ба номи Абуабдуллоҳ Рӯдакӣ дар соҳаи адабиёт, санъат ва меъморӣ (1981) мебошад. «Гулшан» ба чандин кишварҳои ҷаҳон (Афғонистон, Ҳиндустон, Ҷопон, Чин, Қазоқистон, Туркманистон ва ғ.) сафарҳои ҳунарӣ карда, бо грамотаҳои фахрии Президиуми Шӯрои Олии ИҶШС, ҷумҳуриҳои Ӯзбекистон, Қирғизистон, Литва ва ғ. қадрдонӣ шудааст&lt;ref&gt;[[Ҷӯрахон Обидпур|Обидпур Ҷ.]] Луғатномаи тафсирии мусиқӣ / зери назари Б.Қобилова. — Душанбе: Аржанг, 2019. — С. 32-33. — 480 с. ISBN 978-999-47-43-90-2&lt;/ref&gt;.

== Адабиёт ==
* {{ЭМТ|Гулшан |4|муаллиф= }}

[[Гурӯҳ:Дастаҳои ҳунарии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>iumdt15kr9by3ls108lsrueyov8v870</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310063</id>
      <parentid>1310062</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T09:50:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>/* Адабиёт */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6418" xml:space="preserve">[[Акс:Баҳодур Неъматов 1.jpg|thumb|Баҳодур Неъматов, соли 2016]]
'''«Гулшан»''' (''Ансамбли эстрадии «Гулшан»'') — ҳайати эҷодӣ, ансамбли эстрадӣ, ки бо мақсади рушди эстрадаи миллӣ моҳи майи 1964 дар назди Кумитаи давлатии телевизион ва радиошунавонии ҶШС Тоҷикистон ба ташкил шудааст.

== Роҳбарон ==
Нахустин роҳбари бадеияш сароянда [[Лайло Шарифова]] буд. Баъдан ҳунарпешагони номӣ [[Орифшо Орифов]], [[Миратулло Атоев]], [[Далер Назаров]], [[Кароматулло Қурбонов]], [[Умар Зиёев]], [[Баҳодур Неъматов]], [[Субҳон Саидов]], Б. Тошев, роҳбари бадеии «Гулшан» буданд. Ҳоло (2015) ин вазифаро [[Бахтиёр Иброҳимов]] ба уҳда дорад.

«Гулшан» жанри мусиқии эстрадиро дар Тоҷикистон поягузорӣ карда, равнақ дод. Барномаи ибтидоии «Гулшан» аз сурудҳои тоҷикӣ, озарӣ, русӣ, афғонӣ, эронӣ, ҳиндӣ иборат буд. Дар ҳайати он ҳунарпешагони хушсалиқа М. Боҳирова, М. Гасанова, М. Каспарова, Н. Амонбеков ҳунарварӣ мекарданд. Баъдан (солҳои 1960) ҳунарпешагон Р. Шалоэр, М. Набиева, Т. Муҳиддинов, М. Ҳамроқулова, Х. Ширинова, Б. Неъматов, У. Зиёев ба «Гулшан» ҳамроҳ шуда, ҳамчун ситорагони эстрадаи тоҷик шуҳрат ёфтанд. Ҳунарпешагон К. Қурбонов, С. Саидов, К. Ҷӯраева, Ҳ. Саидов, Ҳ. Равшан, З. Қадамова, С. Холов ва чанде дигар маҳз ба туфайли «Гулшан» машҳур шуданд. «Гулшан» барои рангорангию ҷаззобияти барномаҳои консертиаш бо оҳангсозони маъруфи тоҷику рус пайваста ҳамкорӣ дошт. Оҳангсозон Х. Абдуллоев, А. Одинаев, Д. Дӯстмуҳаммадов, Қ. Яҳёев, Ф. Баҳор, Т. Шаҳидӣ, Т. Сатторов, З. Миршакар, Б. Пиговат, З. Нишонов, Ш. Сайфиддинов, М. Атоев, А. Мусоев, Қ. Ҳикматов, Ш. Ашӯров барои «Гулшан» суруду саҳнаҳои рақсии дилнишин офаридаанд. «Гулшан» бо дигар дастаҳои ҳунарӣ, бахусус ансамбли рақсии «Зебо» низ ҳамкорӣ дошт. Ба ҳавои суруду навоҳои «Гулшан» рақсҳои «Боди сабо», «Эй санам», «Рақси идона», «Занг», «Майда-майда мерақсӣ», «Рақси суриёӣ», «Бачагии хушбахтона», «Базми ҳосилот» ва ғ. таҳия шуданд, ки писанди умум гардидаанд. Дар солҳои гуногун ҳунарпешагон М. Муравин, Г. Аваков, Ю. Пулатов, И. Акрамов, С. Нозимов, Б. Тошев роҳбари мусиқии «Гулшан» будаанд. Имрӯз «Гулшан» ягона оркестри эстрадии давлатии Тоҷикистон буда, дар назди Муассисаи давлатии иттиҳодияи давлатии гурӯҳҳои эҷодию консертии Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон фаъолият дорад. Ҳадафи «Гулшан» дар байни ҷавонон тарғиб намудани оҳангҳои этникию мардумии куҳан дар равияи мусиқии муосири эстрадӣ мебошад. Ҳунарпешагони «Гулшан» дар тамоми тадбирҳои ҷашнию фарҳангии Тоҷикистон фаъолона ширкат меварзанд. Имрӯз (2015) Б. Иброҳимов, С. Холов, Ҷ. Соиров, З. Абдуалимов, Фаридаи Бахтиёр, Малоҳати Баҳром аз ҷумлаи ҳунарпешагони маъруфу умедбахши «Гулшан» мебошанд. Ҳайати ансамбли «Гулшан» аз ҳисоби ҳунарпешагони ҷавон пайваста пурра мегардад. «Гулшан» дар Фестивали умумиҷаҳонии ҷавонон ва донишҷӯён дар ш. Берлин (1973), даҳаҳои адабиёт ва санъати тоҷик дар Руссия, Белоруссия, Ӯзбекистон, Қирғизистон, Эстония, Латвия, Литва (солҳои 1970) иштирок ва ҳунарнамоӣ кардааст.

== Ҷоизаҳо ==
Дорандаи Мукофоти комсомоли ҶШС Тоҷ. (1976) ва Ҷоизаи давлатии Ҷумҳурии ҶШС Тоҷ. ба номи Абуабдуллоҳ Рӯдакӣ дар соҳаи адабиёт, санъат ва меъморӣ (1981) мебошад. «Гулшан» ба чандин кишварҳои ҷаҳон (Афғонистон, Ҳиндустон, Ҷопон, Чин, Қазоқистон, Туркманистон ва ғ.) сафарҳои ҳунарӣ карда, бо грамотаҳои фахрии Президиуми Шӯрои Олии ИҶШС, ҷумҳуриҳои Ӯзбекистон, Қирғизистон, Литва ва ғ. қадрдонӣ шудааст&lt;ref&gt;[[Ҷӯрахон Обидпур|Обидпур Ҷ.]] Луғатномаи тафсирии мусиқӣ / зери назари Б.Қобилова. — Душанбе: Аржанг, 2019. — С. 32-33. — 480 с. ISBN 978-999-47-43-90-2&lt;/ref&gt;.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* {{ЭМТ|Гулшан |4|муаллиф= }}

[[Гурӯҳ:Дастаҳои ҳунарии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>mgt2x44iwyv3qspetuaa7ggagtmarax</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310076</id>
      <parentid>1310063</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T10:09:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6346" xml:space="preserve">{{Гурӯҳи мусиқӣ}}
'''«Гулшан»''' (''Ансамбли эстрадии «Гулшан»'') — ҳайати эҷодӣ, ансамбли эстрадӣ, ки бо мақсади рушди эстрадаи миллӣ моҳи майи 1964 дар назди Кумитаи давлатии телевизион ва радиошунавонии ҶШС Тоҷикистон ба ташкил шудааст.

== Роҳбарон ==
Нахустин роҳбари бадеияш сароянда [[Лайло Шарифова]] буд. Баъдан ҳунарпешагони номӣ [[Орифшо Орифов]], [[Миратулло Атоев]], [[Далер Назаров]], [[Кароматулло Қурбонов]], [[Умар Зиёев]], [[Баҳодур Неъматов]], [[Субҳон Саидов]], Б. Тошев, роҳбари бадеии «Гулшан» буданд. Ҳоло (2015) ин вазифаро [[Бахтиёр Иброҳимов]] ба уҳда дорад.

«Гулшан» жанри мусиқии эстрадиро дар Тоҷикистон поягузорӣ карда, равнақ дод. Барномаи ибтидоии «Гулшан» аз сурудҳои тоҷикӣ, озарӣ, русӣ, афғонӣ, эронӣ, ҳиндӣ иборат буд. Дар ҳайати он ҳунарпешагони хушсалиқа М. Боҳирова, М. Гасанова, М. Каспарова, Н. Амонбеков ҳунарварӣ мекарданд. Баъдан (солҳои 1960) ҳунарпешагон Р. Шалоэр, М. Набиева, Т. Муҳиддинов, М. Ҳамроқулова, Х. Ширинова, Б. Неъматов, У. Зиёев ба «Гулшан» ҳамроҳ шуда, ҳамчун ситорагони эстрадаи тоҷик шуҳрат ёфтанд. Ҳунарпешагон К. Қурбонов, С. Саидов, К. Ҷӯраева, Ҳ. Саидов, Ҳ. Равшан, З. Қадамова, С. Холов ва чанде дигар маҳз ба туфайли «Гулшан» машҳур шуданд. «Гулшан» барои рангорангию ҷаззобияти барномаҳои консертиаш бо оҳангсозони маъруфи тоҷику рус пайваста ҳамкорӣ дошт. Оҳангсозон Х. Абдуллоев, А. Одинаев, Д. Дӯстмуҳаммадов, Қ. Яҳёев, Ф. Баҳор, Т. Шаҳидӣ, Т. Сатторов, З. Миршакар, Б. Пиговат, З. Нишонов, Ш. Сайфиддинов, М. Атоев, А. Мусоев, Қ. Ҳикматов, Ш. Ашӯров барои «Гулшан» суруду саҳнаҳои рақсии дилнишин офаридаанд. «Гулшан» бо дигар дастаҳои ҳунарӣ, бахусус ансамбли рақсии «Зебо» низ ҳамкорӣ дошт. Ба ҳавои суруду навоҳои «Гулшан» рақсҳои «Боди сабо», «Эй санам», «Рақси идона», «Занг», «Майда-майда мерақсӣ», «Рақси суриёӣ», «Бачагии хушбахтона», «Базми ҳосилот» ва ғ. таҳия шуданд, ки писанди умум гардидаанд. Дар солҳои гуногун ҳунарпешагон М. Муравин, Г. Аваков, Ю. Пулатов, И. Акрамов, С. Нозимов, Б. Тошев роҳбари мусиқии «Гулшан» будаанд. Имрӯз «Гулшан» ягона оркестри эстрадии давлатии Тоҷикистон буда, дар назди Муассисаи давлатии иттиҳодияи давлатии гурӯҳҳои эҷодию консертии Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон фаъолият дорад. Ҳадафи «Гулшан» дар байни ҷавонон тарғиб намудани оҳангҳои этникию мардумии куҳан дар равияи мусиқии муосири эстрадӣ мебошад. Ҳунарпешагони «Гулшан» дар тамоми тадбирҳои ҷашнию фарҳангии Тоҷикистон фаъолона ширкат меварзанд. Имрӯз (2015) Б. Иброҳимов, С. Холов, Ҷ. Соиров, З. Абдуалимов, Фаридаи Бахтиёр, Малоҳати Баҳром аз ҷумлаи ҳунарпешагони маъруфу умедбахши «Гулшан» мебошанд. Ҳайати ансамбли «Гулшан» аз ҳисоби ҳунарпешагони ҷавон пайваста пурра мегардад. «Гулшан» дар Фестивали умумиҷаҳонии ҷавонон ва донишҷӯён дар ш. Берлин (1973), даҳаҳои адабиёт ва санъати тоҷик дар Руссия, Белоруссия, Ӯзбекистон, Қирғизистон, Эстония, Латвия, Литва (солҳои 1970) иштирок ва ҳунарнамоӣ кардааст.

== Ҷоизаҳо ==
Дорандаи Мукофоти комсомоли ҶШС Тоҷ. (1976) ва Ҷоизаи давлатии Ҷумҳурии ҶШС Тоҷ. ба номи Абуабдуллоҳ Рӯдакӣ дар соҳаи адабиёт, санъат ва меъморӣ (1981) мебошад. «Гулшан» ба чандин кишварҳои ҷаҳон (Афғонистон, Ҳиндустон, Ҷопон, Чин, Қазоқистон, Туркманистон ва ғ.) сафарҳои ҳунарӣ карда, бо грамотаҳои фахрии Президиуми Шӯрои Олии ИҶШС, ҷумҳуриҳои Ӯзбекистон, Қирғизистон, Литва ва ғ. қадрдонӣ шудааст&lt;ref&gt;[[Ҷӯрахон Обидпур|Обидпур Ҷ.]] Луғатномаи тафсирии мусиқӣ / зери назари Б.Қобилова. — Душанбе: Аржанг, 2019. — С. 32-33. — 480 с. ISBN 978-999-47-43-90-2&lt;/ref&gt;.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* {{ЭМТ|Гулшан |4|муаллиф= }}

[[Гурӯҳ:Дастаҳои ҳунарии Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>tcv5c6q6540pe00axjh80ru5jmwgadc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Баҳс:Гулшан (ансамбли эстрадӣ)</title>
    <ns>1</ns>
    <id>71160</id>
    <revision>
      <id>1310059</id>
      <parentid>1136377</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T09:28:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>VASHGIRD moved page [[Баҳс:Ансамбли эстрадии «Гулшан»]] to [[Баҳс:Гулшан (ансамбли эстрадӣ)]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="92" xml:space="preserve">{{Мақола аз лоиҳа|project=Тоҷикистон|image=Emblem of Tajikistan.svg}}</text>
      <sha1>2vyft5d3pgqtll5qbpckjii7r950ifw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Насруллоҳ (амир)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>95163</id>
    <revision>
      <id>1310055</id>
      <parentid>1241750</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T09:21:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>VASHGIRD moved page [[Насруллоҳ (Амир)]] to [[Насруллоҳ (амир)]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5471" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Насруллоҳ (Амир)''' — амири [[Аморати Бухоро]] (1827-1860).

[[27 апрел]]и [[соли 1827]] Насруллоҳ (Ботурхон) ба тахти [[Аморати Бухоро]] нишаста, иҷрои ҳама корҳои ҳукуматиро ба қӯшбегӣ Ҳакимбий супурд. Пас аз ҷулус амир Насруллоҳ дар давоми 6-7 сол бародарон, ҳамаи хешу табор ва тарафдорони онҳоро ба қатл расонд. Дар солҳои аввали салтанаташ амир Насруллоҳ то 100  нафарро  қатл  намуда, дар байни халқ бо лақаби ''«амир  қассоб»'' («Ботурқассоб») ном баровард. Аҳолӣ аз тарс [[Бухоро]]ро тарк намуда ба [[Шаҳрисабз]] ё [[Урганҷ]] кӯч мебастанд.

Дар сиёсати берунӣ амир Насруллоҳ кӯшиш мекард, ки бо давлатҳои  ҳамсоя, аз қабили [[Эрон]], [[Туркия]] ва [[Русия]] алоқаҳои ҳасана барқарор намояд. Бо ин мақсад ӯ Қобилбекбийи қарлуқро ба назди шоҳи Эрон Муҳаммадшоҳи Қоҷор ба расми сафир фиристод. Пас аз 10 рӯз Болтақулбеки Чағатойбеки қирқро ба назди султон Абдулмаҷид, халифаи Туркия фиристод.

Насруллоҳ инчунин барои муттаҳидсозии мулкҳои ҷудогона мубориза мебурд. Яке аз чунин мулкҳо Шаҳрисабз буд ва Насруллоҳ соле ду маротиба кӯшиши бенатиҷаи забти Шаҳрисабз мекард. Ниҳоят дар соли 1856 дар ҳуҷуми 28-ум  ба ӯ муяссар шуд, ки Шаҳрисабзро фатҳ намояд. Барои мустаҳкам намудани нуфузаш ӯ духтари ҳокими Шаҳрисабз – Кенагасхонимро ба занӣ гирифт. Амир Насруллоҳ барои мустаҳкам намудани мавқеи худ инчунин бо [[хонии Хӯқанд]] мубориза мебурд. Сабаби оғози ҷанг забти шаҳрҳои [[Ҷиззах]], [[Хуҷанд]]. [[Истаравшан|Ӯротеппа]], [[Нов]] ва ғайраҳо аз ҷониби [[хонии Хӯқанд]] шуд. Пас аз якчанд юришҳои нобарори Насруллоҳ байни [[Аморати Бухоро]] ва [[хонии Хӯқанд]] сулҳи 10-сола баста шуд. Чанд сол ҷангҳо бо бартарии яке аз тарафҳо гузашта, танҳо с.1842 [[хонии Хӯқанд]] пурра забт  ва ҳокими он - Муҳаммадалихон қатл карда шуд. Кӯшишҳои амир Насруллоҳ дар бобати ба ҳайати [[Аморати Бухоро]]  баргардонидани мулкҳои соҳили чапи Амударё (Балх), ки ба тасарруфи амирони афғон даромада буданд, натиҷае набахшид. Пас аз он ба [[Ҳисор]]у [[Кӯлоб]] ҳуҷум намуда онҳоро гирифт. Соли 1837 амир Насруллоҳ ислоҳоти ҳарбӣ гузаронда, ба ташкил кардани қисми калони ҳарбии муназзам саъй намуд. Асоси он аз асирони рус, форсҳо ва дигарон фароҳам омада буд. Амир аз ин қисми ҳарбӣ, ки қувваи асосии зарбазанандаи қӯшуни Бухоро маҳсуб мешуд, дар вақти ҷанг васеъ истифода мекард. Насруллоҳ аз ҳар кас ва аз ҳар чиз хавф мебурд ва худаш ҳам зӯран ба ҳалокат расонда шуд. Мувофиқи баъзе ривоятҳо Кенагасхоним ҳангоми  хоби амир ба гӯшаш симоб рехтааст. Амир аз дарди ҷонкоҳ бедор шуда пеш аз марг фармудааст, ки он зан ва ҳамаи бачаҳои вайро кушта ба чоҳ партоянд &lt;ref&gt;Донишномаи Ҳисор. - Душанбе: &quot;Ирфон&quot;, 2015, - С. 126&lt;/ref&gt;.

==Адабиёт==    
* Искандаров Б. Аморати Бухоро, ЭСТ, ҷ. 1. - Душанбе, 1978;
* Аҳмад Махдуми Дониш. Рисола ё мухтасаре аз таърихи салтанати хонадони манғития. - Сталинобод,  1960;     
* Исмоилова Б.  История  Бухарского  эмирата. - Худжанд, 2005;    
* Ғафуров Б., Тоҷикон, Ҷ. 2. - Душанбе, 1985;    
* Ҳотамов Н. Таърихи халқи тоҷик. - Душанбе, 2007

==Эзоҳ==
{{Эзоҳ}}
 
{{таърих-нопурра}}
{{ПБ}}
[[Гурӯҳ:Таърихи Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҳукуматдорони Бухоро]]
[[Гурӯҳ:Шахсиятҳо:Бухоро]]
[[Гурӯҳ:Бухоро]]</text>
      <sha1>dguwf0d4wbozfzdihnn4t5y2hj7epts</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аббос Мирзо</title>
    <ns>0</ns>
    <id>147450</id>
    <revision>
      <id>1310042</id>
      <parentid>1260643</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T08:54:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фарзандон */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4018" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ
 |ном                = Аббос Мирзо
 |номи аслӣ          = {{lang-fa|شاهزاده عباس میرزا نایب‌السلطنه}}
 |тасвир             = AbbasMirza.png
 |вазифа             = [[Шоҳзода]]
 |давраи ҳокимият    = 1797-1833
 |пешгузашта         = [[Фатҳалишоҳ|Бобохон]]
 |ҷонишин            = [[Муҳаммадшоҳ Қоҷор|Муҳаммад Мирзо]]
 |ноибуссалтана1            = Сулаймонхон
 |ноибуссалтана1аввалдавр   = 1797
 |ноибуссалтана1аввалдавр   = тақрибан 1800
 |подшоҳ                    = Фатҳалишоҳ
}}
'''Аббо́с Мирзо́''' Ноибуссалтана ибни Фатҳалишоҳи Қоҷор ({{lang-fa|شاهزاده عباس میرزا نایب‌السلطنه}}; [[20 август]]и [[Соли 1789|1789]] — [[25 октябр|25 октябри соли]] [[Соли 1833|1833]]) — арбоби давлатии [[Эрон]], писари Фатҳалишоҳи Қоҷор, аз [[Соли 1816|1816]] — вориси тахт.

== Зиндагинома ==
[[Акс:Portrait_of_Abbas_Mirza_Qajar.jpg|left|thumb|166x166px|Аббос Мирзо]]
Ҳанӯз дар давраи ҳукмронии падар фармонфармои Озарбойҷони Эрон буд ва усулан идораи тамоми Эронро дар ихтиёр дошт.&lt;ref&gt;[http://dic.academic.ru/dic.nsf/sie/13 «Советская историческая энциклопедия».]&lt;/ref&gt; Бо мадади коршиносони англису франсуз ба усули аврупоӣ дар қӯшунҳои Эрон ислоҳот ворид намуд; дар Табрез истеҳсоли силоҳ ва муҳимот ба роҳ монда шуд; тарҷумаи адабиёти низомии Ғарб ба форсӣ шурӯъ гардид. Барои ғалаба бар таассуботи ҳамватанонаш ин шоҳзода либоси низомииаврупоӣ мепӯшид ва дар тамринҳои ҳаррӯза ширкат мекард. Дар давраи ҷангҳои русу форс (1804—1813 ва 1826—1828) ва турку форс (1821—1823) Аббос Мирзо фармондеҳи кулл буд. Аббос Мирзо марди ислоҳталаб, шуҷоъ, равшанфикр, худхоҳ ва мустабид буд.

== Фарзандон ==
* [[Муҳаммадшоҳ Қоҷор]]
* Хусрав Мирзо
* Қоҷор, Баҳман Мирзо

== Адабиёт ==
* [https://ru.wikisource.org/wiki/ВЭ/ВТ/Аббас-Мирза Аббас-Мирза] // Военная энциклопедия : [в 18 т.] / под ред. В. Ф. Новицкого [и др.]. — &lt;abbr title=&quot;Санкт-Петербург&quot;&gt;СПб.&lt;/abbr&gt; ; [&lt;abbr title=&quot;Москва&quot;&gt;М.&lt;/abbr&gt;] : Тип. т-ва И. Д. Сытина, 1911—1915.
* Lockhart, L. «Abbas Mirza.» Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2007
* Patrick Clawson and Michael Rubin. ''Eternal Iran''. Palgrave Macmillan. 2005. ISBN 1-4039-6276-6 p. 34
* ''The Persian Encyclopedia'', articles on ''Abbas Mirza'', ''Persia-Russia Wars'', ''Persia-Ottoman wars'', ''Golestan Treaty'', and ''Torkaman-Chay Treaty''.
* ''Modern Iran''. Keddie, Nikki.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
* [https://ru.wikisource.org/wiki/ЭСБЕ/Аббас-Мирза Аббас-Мирза] // [[Донишномаи Брокгауз ва Ефрон|Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона]] : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — &lt;abbr title=&quot;Санкт-Петербург&quot;&gt;СПб.&lt;/abbr&gt;, 1890—1907.

== Сарчашма ==
* {{ЭМТ|Аббос Мирзо|1}}
{{ПБ}}</text>
      <sha1>pqe5kktk85nj9podisdofkrfoczv7r2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Абдуррашид Ғазнавӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>199551</id>
    <revision>
      <id>1310044</id>
      <parentid>1007106</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T08:57:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2508" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ
| ном                   = Абдуррашид
| номи аслӣ             = Абдуррашид ибни Маҳмуд 
| тасвир                = 
| бар                   = 
| тавсифи тасвир        = 
| вазифа                = [[амир]]и [[Ғазнавиён]]
| парчам                = 
| аввалдавр             = 1050
| охирдавр              = 1058
| пешгузашта            = 
| ҷонишин               = 
| санаи таваллуд        = 
| зодгоҳ                = 
| санаи марг            = 1058
| маҳалли марг          = 
| сулола                = [[Ғазнавиён]]
| падар                 = 
| модар                 = 
| ҳамсар                =
| фарзандон             =  
| соядаст               =
}}

'''Абдуррашид ибни Маҳмуд''' (? — [[1058]]) — [[амир]]и [[Ғазнавиён]].

== Зиндагинома ==
Фармондеҳи сипоҳи [[Султон Масъуд]] буд. Рақибони аслии Ғазнавиён дар замони ҳукумати Абдуррашид дар Ғарб [[салҷуқиён]] ва дар Шарқ [[қарохониён]] буданд. Солҳои ҳукумати Абдуррашид ба ҷанг бо салҷуқиён барои тасарруфи [[Систон]] ва манотиқи ғарби [[Афғонистон]] гузашт. Сиёсати хориҷии Абдуррашид муваффақомез набуд, бинобар он нуфузи ғазнавиён дар [[Хуросон]] ва ҷанубии [[Мовароуннаҳр]] сахт коҳиш ёфт. Дар манбаъҳои таърихӣ Абдуррашидро подшоҳи истибдодгар ва дар бархе аз онҳо фозилу хирадманд васф кардаанд. Дар сиккаҳояш бо лақабҳои «Изуддавла» нақш шуда, ҳамзамононаш бар ӯ номҳои «Шамсуддавла», «Ҷамолуддавла», «Мазоҳири халифатуллоҳ»-ро гузошта буданд. Тибқи ривояти таърихӣ аз тарафи ғуломи турке бо номи Туғрул соли 1058 кушта шудааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Сарчашма ==
* {{ЭМТ|Абдуррашид|1}}

[[Гурӯҳ:Ғазнавиён]]</text>
      <sha1>d44d05qlx5zivnfacrh3gct4mrllqiy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310045</id>
      <parentid>1310044</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T08:59:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2480" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ
| ном                   = Абдуррашид
| номи аслӣ             = Абдуррашид ибни Маҳмуд 
| тасвир                = 
| бар                   = 
| тавсифи тасвир        = 
| вазифа                = [[амир]]и [[Ғазнавиён]]
| парчам                = 
| аввалдавр             = 1050
| охирдавр              = 1058
| пешгузашта            = 
| ҷонишин               = 
| санаи таваллуд        = 
| зодгоҳ                = 
| санаи марг            = 
| маҳалли марг          = 
| сулола                = 
| падар                 = 
| модар                 = 
| ҳамсар                =
| фарзандон             = 
| соядаст               =
}}
'''Абдуррашид ибни Маҳмуд''' (? — [[1058]]) — [[амир]]и [[Ғазнавиён]].

== Зиндагинома ==
Фармондеҳи сипоҳи [[Султон Масъуд]] буд. Рақибони аслии Ғазнавиён дар замони ҳукумати Абдуррашид дар Ғарб [[салҷуқиён]] ва дар Шарқ [[қарохониён]] буданд. Солҳои ҳукумати Абдуррашид ба ҷанг бо салҷуқиён барои тасарруфи [[Систон]] ва манотиқи ғарби [[Афғонистон]] гузашт. Сиёсати хориҷии Абдуррашид муваффақомез набуд, бинобар он нуфузи ғазнавиён дар [[Хуросон]] ва ҷанубии [[Мовароуннаҳр]] сахт коҳиш ёфт. Дар манбаъҳои таърихӣ Абдуррашидро подшоҳи истибдодгар ва дар бархе аз онҳо фозилу хирадманд васф кардаанд. Дар сиккаҳояш бо лақабҳои «Изуддавла» нақш шуда, ҳамзамононаш бар ӯ номҳои «Шамсуддавла», «Ҷамолуддавла», «Мазоҳири халифатуллоҳ»-ро гузошта буданд. Тибқи ривояти таърихӣ аз тарафи ғуломи турке бо номи Туғрул соли 1058 кушта шудааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Сарчашма ==
* {{ЭМТ|Абдуррашид|1}}

[[Гурӯҳ:Ғазнавиён]]</text>
      <sha1>nxttzbuaojaidpsxvi9mn7h9603innw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310046</id>
      <parentid>1310045</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T09:01:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>VASHGIRD moved page [[Абдуррашид]] to [[Абдуррашид Ғазнавӣ]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2480" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ
| ном                   = Абдуррашид
| номи аслӣ             = Абдуррашид ибни Маҳмуд 
| тасвир                = 
| бар                   = 
| тавсифи тасвир        = 
| вазифа                = [[амир]]и [[Ғазнавиён]]
| парчам                = 
| аввалдавр             = 1050
| охирдавр              = 1058
| пешгузашта            = 
| ҷонишин               = 
| санаи таваллуд        = 
| зодгоҳ                = 
| санаи марг            = 
| маҳалли марг          = 
| сулола                = 
| падар                 = 
| модар                 = 
| ҳамсар                =
| фарзандон             = 
| соядаст               =
}}
'''Абдуррашид ибни Маҳмуд''' (? — [[1058]]) — [[амир]]и [[Ғазнавиён]].

== Зиндагинома ==
Фармондеҳи сипоҳи [[Султон Масъуд]] буд. Рақибони аслии Ғазнавиён дар замони ҳукумати Абдуррашид дар Ғарб [[салҷуқиён]] ва дар Шарқ [[қарохониён]] буданд. Солҳои ҳукумати Абдуррашид ба ҷанг бо салҷуқиён барои тасарруфи [[Систон]] ва манотиқи ғарби [[Афғонистон]] гузашт. Сиёсати хориҷии Абдуррашид муваффақомез набуд, бинобар он нуфузи ғазнавиён дар [[Хуросон]] ва ҷанубии [[Мовароуннаҳр]] сахт коҳиш ёфт. Дар манбаъҳои таърихӣ Абдуррашидро подшоҳи истибдодгар ва дар бархе аз онҳо фозилу хирадманд васф кардаанд. Дар сиккаҳояш бо лақабҳои «Изуддавла» нақш шуда, ҳамзамононаш бар ӯ номҳои «Шамсуддавла», «Ҷамолуддавла», «Мазоҳири халифатуллоҳ»-ро гузошта буданд. Тибқи ривояти таърихӣ аз тарафи ғуломи турке бо номи Туғрул соли 1058 кушта шудааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Сарчашма ==
* {{ЭМТ|Абдуррашид|1}}

[[Гурӯҳ:Ғазнавиён]]</text>
      <sha1>nxttzbuaojaidpsxvi9mn7h9603innw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310050</id>
      <parentid>1310046</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T09:01:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2497" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ
| ном                   = Абдуррашид
| номи аслӣ             = Абдуррашид ибни Маҳмуди Ғазнавӣ 
| тасвир                = 
| бар                   = 
| тавсифи тасвир        = 
| вазифа                = [[амир]]и [[Ғазнавиён]]
| парчам                = 
| аввалдавр             = 1050
| охирдавр              = 1058
| пешгузашта            = 
| ҷонишин               = 
| санаи таваллуд        = 
| зодгоҳ                = 
| санаи марг            = 
| маҳалли марг          = 
| сулола                = 
| падар                 = 
| модар                 = 
| ҳамсар                =
| фарзандон             = 
| соядаст               =
}}
'''Абдуррашид ибни Маҳмуд''' (? — [[1058]]) — [[амир]]и [[Ғазнавиён]].

== Зиндагинома ==
Фармондеҳи сипоҳи [[Султон Масъуд]] буд. Рақибони аслии Ғазнавиён дар замони ҳукумати Абдуррашид дар Ғарб [[салҷуқиён]] ва дар Шарқ [[қарохониён]] буданд. Солҳои ҳукумати Абдуррашид ба ҷанг бо салҷуқиён барои тасарруфи [[Систон]] ва манотиқи ғарби [[Афғонистон]] гузашт. Сиёсати хориҷии Абдуррашид муваффақомез набуд, бинобар он нуфузи ғазнавиён дар [[Хуросон]] ва ҷанубии [[Мовароуннаҳр]] сахт коҳиш ёфт. Дар манбаъҳои таърихӣ Абдуррашидро подшоҳи истибдодгар ва дар бархе аз онҳо фозилу хирадманд васф кардаанд. Дар сиккаҳояш бо лақабҳои «Изуддавла» нақш шуда, ҳамзамононаш бар ӯ номҳои «Шамсуддавла», «Ҷамолуддавла», «Мазоҳири халифатуллоҳ»-ро гузошта буданд. Тибқи ривояти таърихӣ аз тарафи ғуломи турке бо номи Туғрул соли 1058 кушта шудааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Сарчашма ==
* {{ЭМТ|Абдуррашид|1}}

[[Гурӯҳ:Ғазнавиён]]</text>
      <sha1>4mey9zrsg0j268d9701a0geqp5241ov</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310052</id>
      <parentid>1310050</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T09:03:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2506" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ
| ном                   = Абдуррашид
| номи аслӣ             = Абдуррашид ибни Маҳмуди Ғазнавӣ 
| тасвир                = 
| бар                   = 
| тавсифи тасвир        = 
| вазифа                = [[амир]]и [[Ғазнавиён]]
| парчам                = 
| аввалдавр             = 1050
| охирдавр              = 1058
| пешгузашта            = 
| ҷонишин               = 
| санаи таваллуд        = 
| зодгоҳ                = 
| санаи марг            = 
| маҳалли марг          = 
| сулола                = 
| падар                 = 
| модар                 = 
| ҳамсар                =
| фарзандон             = 
| соядаст               =
}}
'''Абдуррашид ибни Маҳмуд''' (? — [[1058]]) — [[амир]]и [[Ғазнавиён]].

== Зиндагинома ==
Фармондеҳи сипоҳи [[Султон Масъуд]] буд. Рақибони аслии Ғазнавиён дар замони ҳукумати Абдуррашид дар Ғарб [[салҷуқиён]] ва дар Шарқ [[қарохониён]] буданд. Солҳои ҳукумати Абдуррашид ба ҷанг бо салҷуқиён барои тасарруфи [[Систон]] ва манотиқи ғарби [[Афғонистон]] гузашт. Сиёсати хориҷии Абдуррашид муваффақомез набуд, бинобар он нуфузи ғазнавиён дар [[Хуросон]] ва ҷанубии [[Мовароуннаҳр]] сахт коҳиш ёфт. Дар манбаъҳои таърихӣ Абдуррашидро подшоҳи истибдодгар ва дар бархе аз онҳо фозилу хирадманд васф кардаанд. Дар сиккаҳояш бо лақабҳои «Изуддавла» нақш шуда, ҳамзамононаш бар ӯ номҳои «Шамсуддавла», «Ҷамолуддавла», «Мазоҳири халифатуллоҳ»-ро гузошта буданд. Тибқи ривояти таърихӣ аз тарафи ғуломи турке бо номи Туғрул соли 1058 кушта шудааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Сарчашма ==
* {{ЭМТ|Абдуррашид|1}}
{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Ғазнавиён]]</text>
      <sha1>enjhkjvi3xo35vc0o0pd3y5t2aql46v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Омӯзишгоҳҳои касбҳои техникӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>200695</id>
    <revision>
      <id>1310000</id>
      <parentid>1266855</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T20:31:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pouria.cha</username>
        <id>35932</id>
      </contributor>
      <comment>/* Omūzişgohhoi kasbhoi texnikī */ Added links</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2935" xml:space="preserve">'''Омӯзишгоҳҳои касбҳои техникӣ''' ё '''хунаристон''' ([[порсӣ]]:هنرستان) — муассисаҳои ҳунаромӯзиест, ки аз тамомкунандагони синфҳои 8-ум ва мактабҳои миёна мутахассисони касбҳои техникӣ тай­ёр мекунанд. [[Соли 1958]] таъсис ёфтаанд.

Тамомкунандагони синфи 8 дар Омӯзишгоҳҳои касбҳои техникӣ маълумоти миёна мегиранд касбу ҳунар меомӯзанд ва баъд ба корхонаҳои саноатӣ рафта кор ме­кунанд. Омӯзишгоҳҳои касбҳои техникӣ шаҳрӣ (ГПТУ) ва қишлоқӣ (СПТУ) мешаванд. Омӯзишгоҳҳои касбҳои техникии шаҳрӣ барои корхонаҳои саноатӣ сохтмон, наклиёт, алоқа, хидмати маишӣ, Омӯзишгоҳҳои касбҳои техникии қишлоқ барои соҳаҳои хоҷагии қишлоқ кадр (механизатор, чорвопарвар, говҷӯш, занбӯри асалпарвар, сабзавоткор ва ғайра) тайёр мекунанд. Ба талабагоне, ки бо баҳои аъло хондаанд ва интизоми хуб доштанд, баъди хатми Омӯзишгоҳҳои касбҳои техникӣ дип­ломи аъло дода мешавад ва гирандаи ин диплом баробари онҳое, ки мактаби миёнаи маълумоти умумиро бо медали тило хатм намудаанд, имтиёз дорад.

Омӯзишгоҳҳои касбҳои техникӣ ба тамомкунандагон дараҷаи инхтисос (разряд, класс, катего­рия) медихад ва ин дараҷа барои кор дар тамоми корхона, муассиса ва ташкилотҳои ИҶШС ҳуҷҷат аст.

Дар СССР, аз ҷумла дар Республикаи Советии Сотсиалистии Тоҷикистон шумораи Омӯзишгоҳҳои касбҳои техникӣ сол то сол меафзояд. Соли таҳсили 1982—83 дар рес­публика 68 омӯзишгох, аз ҷумла 34 Омӯзишгоҳҳои касбҳои техникии шаҳрӣ, 24 Омӯзишгоҳҳои касбҳои техникии қшплоқӣ, 9 омӯзишгоҳи техникӣ ва ғайра вуҷуд дошта, дар онҳо 30260 нафар хонанда таҳсил мекард.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Сарчашма ==
* {{ЭСТ|||муаллиф=}}

[[Гурӯҳ:Омӯзишгоҳҳо]]
[[Гурӯҳ:Таҳсилоти миёнаи касбӣ]]</text>
      <sha1>fty77gnkrievvksbtkp9i4954vcyn8i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гулшан (деҳа, н. Фархор)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>215356</id>
    <revision>
      <id>1310038</id>
      <parentid>1030952</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T08:19:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4689" xml:space="preserve">{{МА
 |мақом                   = Деҳа
 |номи тоҷикӣ             = Гулшан
 |номи аслӣ               = 
 |тасвир                  = 
 |тавсифи тасвир          = 
 |тобеият                 = 
 |кишвар                  = Тоҷикистон
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 
 |шакли минтақа           = Вилоят
 |минтақа                 = Вилояти Хатлон
 |минтақа дар ҷадвал      = Вилояти Хатлон{{!}} Хатлон 
 |шакли ноҳия             = Ноҳия
 |ноҳия                   = ноҳияи Фархор
 |ноҳия дар ҷадвал        = ноҳияи Фархор {{!}} Фархор
 |шакли ҷомеа             = Ҷамоат
 |ҷомеа                   = Деҳоти Гулшан
 |ҷомеа дар ҷадвал        =  
 |тақсимоти дохилӣ        = 
 |шакли роҳбарӣ           = Раиси маҳалла
 |роҳбар                  = 
 |замони таъсис           = 
 |аввалин номбарӣ         = 
 |номҳои пешина           = 
 |мақом аз                = 
 |забони расмӣ            = тоҷикӣ
  |аҳолӣ                  = 5868
  |соли барӯйхатгирӣ      = 2017
  |зичӣ                   = 
  |агломератсия           = 
  |ҳайати миллӣ           = [[мардуми тоҷик|тоҷикон]]
  |ҳайати динӣ            = [[мусулмон]]они [[ҳанафӣ|ҳанафимазҳаб]]
  |этнохороним            = 
 |вақти минтақавӣ         = 
 |DST                     = 
 |коди телефон            = +992 3316  
 |нишонаи почта           = 735140 
 |нишонаҳои почта         = 
 |коди мошинҳо            = TJ03
 |шакли шиноса            = 
 |шиносаи ададӣ           = 
 |гурӯҳ дар Commons       = 
 |сайт                    = 
}}

'''Гулшан''' — [[деҳа]] дар [[Ҷамоати деҳот|ҷамоати]] [[деҳоти Гулшан]]и [[ноҳияи Фархор]]. Аз Гулшан то маркази ноҳия 7 км; роҳ‒асфалтпӯш. Аҳолиаш 5868 нафар ([[2017]]), тоҷикон.

== Мардум ==
Қисми зиёди аҳолиаш солҳои 1955-56 бо мақсади обод кардани заминҳои бекорхобида ва рушди пахтакорӣ аз ноҳияи Балҷувон ба ин деҳа кӯчонда шудаанд. 

== Иқтисод ==
Гулшан мактаби таҳсилоти миёнаи умумӣ, 16 нуқтаи савдои хусусӣ, қасри фарҳанг, толори кино, 2 сартарошхона, 2 дорухона, бунгоҳи тиббӣ, китобхона, бозор, 2 корхонаи дӯзандагӣ, дукони нонпазӣ, ҳаммоми замонавӣ, мағозаи китобфурӯшӣ, беморхона, 2 осиёби барқӣ ва масҷиди ҷомеъ дорад. Соҳаҳои асосии хоҷагӣ: чорводорӣ, ғаллакорӣ ва пахтакорӣ. Дар ҳудуди деҳа 231 хоҷагии хурди деҳқонӣ ва хоҷагиҳои деҳқонии «Комил», «Шаҳриёр», «Чилтан» ва «Дашти Ангора» мавҷуд аст. Заминҳо аз дарёи Панҷ тавассути пойгоҳи обкашӣ обёрӣ мешаванд.

== Шахсиятҳои маъруф ==
Шоир [[Гадомад Султонов]], сарвари бригадаи хидматнишондода [[Қудратулло Иззатуллоев]], собиқ вакили Шӯрои Олии ИҶШС, механизатори пешқадам ва қаҳрамонмодар [[Мевагул Ғозиева]], собиқадор ва аълочии маориф Одина Пирӣ дар ҳамин деҳа таваллуд шудаанд.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* {{ЭМТ|Гулшан|4|муаллиф= }}
* Тақсимоти маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон — {{Д.}}: [[СИЭМТ]], 2017. — 580 с. — ISBN 978-99947-33-68-2

{{Тоҷикистон-нопурра}}

{{ноҳияи Фархор}}

[[Гурӯҳ:Деҳаҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Деҳаҳои ноҳияи Фархор]]
[[Гурӯҳ:Ҷамоати Гулшан]]</text>
      <sha1>f4tx57ipkna81k2i72pd989bhyai33z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гулшан (шаҳрак, н. Ашт)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>222012</id>
    <revision>
      <id>1310033</id>
      <parentid>1054179</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T06:58:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4242" xml:space="preserve">{{МА
 |мақом                   = Шаҳрак
 |номи тоҷикӣ             = Гулшан
 |номи аслӣ               = 
 |тасвир                  = 
 |тавсифи тасвир          = 
 |тобеият                 = 
 |кишвар                  = Тоҷикистон
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 
 |шакли минтақа           = Вилоят
 |минтақа                 = Вилояти Суғд
 |минтақа дар ҷадвал      = Вилояти Суғд {{!}} Суғд 
 |шакли ноҳия             = Ноҳия
 |ноҳия                   = ноҳияи Ашт
 |ноҳия дар ҷадвал        = ноҳияи Ашт {{!}} Ашт
 |шакли ҷомеа             = Ҷамоат
 |ҷомеа                   = Деҳоти Шодоба
 |ҷомеа дар ҷадвал        = 
 |тақсимоти дохилӣ        = 
 |шакли роҳбарӣ           = Раиси шаҳрак
 |роҳбар                  = 
 |замони таъсис           = 
 |аввалин номбарӣ         = 
 |номҳои пешина           = 
 |мақом аз                = 
 |забони расмӣ            = тоҷикӣ
  |аҳолӣ                  = 6825
  |соли барӯйхатгирӣ      = 2017
  |зичӣ                   = 
  |агломератсия           = 
  |ҳайати миллӣ           = [[мардуми тоҷик|тоҷикон]]
  |ҳайати динӣ            = [[мусулмон]]они [[ҳанафӣ|ҳанафимазҳаб]]
  |этнохороним            = 
 |вақти минтақавӣ         = +5
 |DST                     = 
 |коди телефон            = +992 3453
 |нишонаи почта           = 735790
 |нишонаҳои почта         = 
 |коди мошинҳо            = TJ02
 |шакли шиноса            = 
 |шиносаи ададӣ           = 
 |гурӯҳ дар Commons       = 
 |сайт                    = 
}}
'''Гулшан''' — [[шаҳрак]] дар [[Ҷамоати деҳот|ҷамоати]] [[деҳоти Шодоба]]и [[ноҳияи Ашт]]. Аз Гулшан то маркази ҷамоат 8 км, маркази ноҳия 11 км. Аҳолиаш 8682 нафар ([[2014]]), тоҷикон.

== Иқтисод ==
Шаҳраки Гулшан ҶММ «Мӯъмин-Инвест-Коттон» (з-дҳои истеҳсоли равған ва коркарди пахта), чойхонаи миллии «Нурулло Ҳувайдуллоев», 2 мактаби таҳсилоти миёнаи умумӣ, литсейи касбӣ-техникӣ, дорухона, маркази саломатӣ, бунгоҳи тиббӣ, китобхона, қасри фарҳанг, нуқтаҳои хизмати маишӣ, боғчаи бачагон, 12 нуқтаи савдои хусусӣ, 5 мағоза (фурӯшгоҳ)-и ҷамъияти матлуботи ноҳия, 2 ошхона ва чойхона, 2 масҷиди панҷвақта (Салмони Форс ва Нури Ислом) дорад. Соҳаҳои асосии хоҷагӣ: пахтакорӣ, сабзавоткорӣ ва боғдорӣ. Заминҳо тавассути чоҳҳои амудӣ обёрӣ мешаванд. Дар ҳудуди Гулшан 110 хоҷагии хурди деҳқонии пахтакорӣ ва 127 хоҷагии хурди деҳқонии боғдорӣ мавҷуд аст. Г. соли 1983 бунёд шуда, як қисми аҳолиаш аз деҳаи Боштол ва деҳаҳои дигари ноҳия ба ин ҷо кӯчидаанд.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* {{ЭМТ|Гулшан|4|муаллиф= }}
* Тақсимоти маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон — {{Д.}}: [[СИЭМТ]], 2017. — 580 с. — ISBN 978-99947-33-68-2

{{Тоҷикистон-нопурра}}
{{ноҳияи Ашт}}

[[Гурӯҳ:Шаҳракҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҷамоати Шодоба]]</text>
      <sha1>jsaiztp1bwjdtvmlp2facv8im1au1cj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310034</id>
      <parentid>1310033</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T06:59:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>VASHGIRD moved page [[Гулшан (деҳа, н. Ашт)]] to [[Гулшан (шаҳрак, н. Ашт)]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4242" xml:space="preserve">{{МА
 |мақом                   = Шаҳрак
 |номи тоҷикӣ             = Гулшан
 |номи аслӣ               = 
 |тасвир                  = 
 |тавсифи тасвир          = 
 |тобеият                 = 
 |кишвар                  = Тоҷикистон
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 
 |шакли минтақа           = Вилоят
 |минтақа                 = Вилояти Суғд
 |минтақа дар ҷадвал      = Вилояти Суғд {{!}} Суғд 
 |шакли ноҳия             = Ноҳия
 |ноҳия                   = ноҳияи Ашт
 |ноҳия дар ҷадвал        = ноҳияи Ашт {{!}} Ашт
 |шакли ҷомеа             = Ҷамоат
 |ҷомеа                   = Деҳоти Шодоба
 |ҷомеа дар ҷадвал        = 
 |тақсимоти дохилӣ        = 
 |шакли роҳбарӣ           = Раиси шаҳрак
 |роҳбар                  = 
 |замони таъсис           = 
 |аввалин номбарӣ         = 
 |номҳои пешина           = 
 |мақом аз                = 
 |забони расмӣ            = тоҷикӣ
  |аҳолӣ                  = 6825
  |соли барӯйхатгирӣ      = 2017
  |зичӣ                   = 
  |агломератсия           = 
  |ҳайати миллӣ           = [[мардуми тоҷик|тоҷикон]]
  |ҳайати динӣ            = [[мусулмон]]они [[ҳанафӣ|ҳанафимазҳаб]]
  |этнохороним            = 
 |вақти минтақавӣ         = +5
 |DST                     = 
 |коди телефон            = +992 3453
 |нишонаи почта           = 735790
 |нишонаҳои почта         = 
 |коди мошинҳо            = TJ02
 |шакли шиноса            = 
 |шиносаи ададӣ           = 
 |гурӯҳ дар Commons       = 
 |сайт                    = 
}}
'''Гулшан''' — [[шаҳрак]] дар [[Ҷамоати деҳот|ҷамоати]] [[деҳоти Шодоба]]и [[ноҳияи Ашт]]. Аз Гулшан то маркази ҷамоат 8 км, маркази ноҳия 11 км. Аҳолиаш 8682 нафар ([[2014]]), тоҷикон.

== Иқтисод ==
Шаҳраки Гулшан ҶММ «Мӯъмин-Инвест-Коттон» (з-дҳои истеҳсоли равған ва коркарди пахта), чойхонаи миллии «Нурулло Ҳувайдуллоев», 2 мактаби таҳсилоти миёнаи умумӣ, литсейи касбӣ-техникӣ, дорухона, маркази саломатӣ, бунгоҳи тиббӣ, китобхона, қасри фарҳанг, нуқтаҳои хизмати маишӣ, боғчаи бачагон, 12 нуқтаи савдои хусусӣ, 5 мағоза (фурӯшгоҳ)-и ҷамъияти матлуботи ноҳия, 2 ошхона ва чойхона, 2 масҷиди панҷвақта (Салмони Форс ва Нури Ислом) дорад. Соҳаҳои асосии хоҷагӣ: пахтакорӣ, сабзавоткорӣ ва боғдорӣ. Заминҳо тавассути чоҳҳои амудӣ обёрӣ мешаванд. Дар ҳудуди Гулшан 110 хоҷагии хурди деҳқонии пахтакорӣ ва 127 хоҷагии хурди деҳқонии боғдорӣ мавҷуд аст. Г. соли 1983 бунёд шуда, як қисми аҳолиаш аз деҳаи Боштол ва деҳаҳои дигари ноҳия ба ин ҷо кӯчидаанд.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* {{ЭМТ|Гулшан|4|муаллиф= }}
* Тақсимоти маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон — {{Д.}}: [[СИЭМТ]], 2017. — 580 с. — ISBN 978-99947-33-68-2

{{Тоҷикистон-нопурра}}
{{ноҳияи Ашт}}

[[Гурӯҳ:Шаҳракҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Ҷамоати Шодоба]]</text>
      <sha1>jsaiztp1bwjdtvmlp2facv8im1au1cj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Баҳс:Абдуррашид Ғазнавӣ</title>
    <ns>1</ns>
    <id>246746</id>
    <revision>
      <id>1310048</id>
      <parentid>1079183</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T09:01:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>VASHGIRD moved page [[Баҳс:Абдуррашид]] to [[Баҳс:Абдуррашид Ғазнавӣ]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41" xml:space="preserve">{{Сарлавҳаи баҳс|arpol=yes}}</text>
      <sha1>dblicplmkfayol9ivafx7e2t3qf0rb0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гулбаҳор Назирӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>276027</id>
    <revision>
      <id>1310081</id>
      <parentid>1258215</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T10:38:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8453" xml:space="preserve">{{Сиёсатмадор
 |ном                  = 
 |номи аслӣ            = Гулбаҳор Назир Назирӣ
 |тасвир               = 
 |бар                  = 
 |тавсифи тасвир       = 
 |ном ҳангоми таваллуд = Турсунова Гулбаҳор Назирҷоновна
 |номи мустаъор        = 
 |таърихи таваллуд       = 19.09.1970
 |зодгоҳ               = {{Зодгоҳ|Хуҷанд | шаҳри Хуҷанд}}, [[ҶШС Тоҷикистон]], [[ИҶШС]]
 |таърихи даргузашт	=  
 |маҳалли даргузашт	=  
 |шаҳрвандӣ            = {{Парчам|Тоҷикистон}}  
 |таҳсилот             = [[Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Бобоҷон Ғафуров]] 
 |дараҷаи илмӣ         = {{Дараҷаи илмӣ|доктор| илмҳои иқтисод}}
 |унвонҳои илмӣ        = {{Унвонҳои илмӣ||0}}
 |миллат               = тоҷик
 |эътиқод              = 
 |ҳизб                 = [[Ҳизби халқии демократии Тоҷикистон]]
 |ғояҳои асосӣ         = 
 |навъи фаъолият       = вакили [[Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон]]
 |падар                = 
 |модар                = 
 |ҳамсар               = 
 |фарзандон            = 
 |ҷоизаҳо            = 
 |соядаст              = 
 |бари соядаст         = 
 |вебгоҳ               = 
 |викианбор            = 
}}
'''Гулбаҳор Назирӣ''' — иқтисодшинос, [[олим]], [[доктори илмҳо]]и иқтисод, вакили [[Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон]] даъвати V ва VI.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://parlament.tj/deputats/10|title=Гулбаҳор Назирӣ |author=|website=www.parlament.tj|date=|publisher= |lang=tg|accessdate=2020-03-20}}&lt;/ref&gt;

== Зиндагинома ==
Гулбаҳор Назирӣ [[19 сентябр]]и [[соли 1970]] дар шаҳри [[Хуҷанд]] таваллуд шудааст. Миллаташ тоҷик.
Аз соли 1977 то соли 1987 дар мактаби миёнаи № 5 ба номи ҶШС Тоҷикистон таҳсил намудааст. Соли 1987 ба факултети забон ва адабиёти руси [[Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Бобоҷон Ғафуров|Донишкадаи омӯзгории шаҳри Ленинобод]] дохил шуда, онро соли 1992 бо дипломи аъло хатм намудааст. Солҳои 1992—1997 дар факултети иқтисоди [[Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Бобоҷон Ғафуров|ДДХ ба номи академик Б.Ғафуров]] таҳсил намуда, соҳиби ихтисоси иқтисодчӣ гардид.
Аз соли 1992 то соли 2007 дар ДДХ ба номи Б.Ғафуров ва аз соли 2007 дар Донишгоҳи давлатии ҳуқуқ, бизнес ва сиёсати Тоҷикистон дар вазифаи омӯзгор, сармуаллима, дотсент ва декани факултет буд. Моҳи ноябри соли 2009 рисолаи номзадиашро дар Шӯрои диссертатсионии Институти тадқиқоти иқтисодии назди Вазорати савдо ва рушди иқтисод дифоъ намудааст. Докторанти Институти муаммоҳои бозории Академияи илмҳои Россия. Турсунова Гулбаҳор Назирҷоновна дар мавзӯи «Таърихи пайдоиш ва тараққиёти бозор ва муносибатҳои бозорӣ дар Осиёи Марказӣ» моҳи январи соли 2015 дар Шӯрои диссертатсионии назди ДДХБСТ рисолаи докториашро бо муваффақият дифоъ намуд.

== Фаъолияти илмӣ ==
Ду монография, китобҳои дарсӣ ва зиёда аз 50 мақолаҳои илмии ӯ дар маҷаллаҳои ватанӣ ва хориҷӣ, аз ҷумла Россия, Эрон, Ҳиндустон нашр гардидааст. Турсунова Г.Н бо маърӯзаҳои илмӣ дар форумҳо ва конференсияҳои байналхалқӣ дар шаҳри Теҳрони давлати Исломии Эрон январи соли 2011, дар форуми якуми байналхалқӣ дар мавзӯи: «Региональные проблемы преобразования экономики: международное сотрудничество и межрегиональная интеграция», ки санаҳои 25 — 26 сентябри 2012 сол дар шаҳри Москва, дар Конвенти ҳафтуми байналхалқии Ассосиатсияи тадқиқотҳои байналхалқии Россия дар Институти давлатии муносибатҳои байналхалқӣ (VII Конвент РАМИ «Ресурсы модернизации: возможности и пределы международного контекста»: МГИМО), ки санаҳои 28 — 29 сентябри 2012 сол дар шаҳри Москва, дар форуми байналхалқӣ дар мавзӯи «Dynamics of Central Asia: Issues &amp; Challenges (Осиёи Марказӣ: муаммоҳо ва имкониятҳо)», ки дар шаҳри Мумбайи мамлакати Ҳиндустон рӯзҳои 15 — 16 марти соли 2013, дар форуми чордаҳуми байналхалқӣ дар мавзӯи «Стратегическое планирование и развитие предприятий», ки дар шаҳри Москва рӯзҳои 9 — 10 апрели соли 2013, сентябри соли 2013 дар форуми дуюм ва моҳи октябри соли 2014 дар форуми сеюми байналхалқӣ дар Институти муаммоҳои бозорӣ АИ Россия шаҳри Москва ширкат варзид. Заҳматҳои Турсунова Г. Н. дар ҷодаи тарбияи мутахассисони лаёқатманд ва пешбурди корҳои илмӣ бо унвони Аълочии маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ифтихорномаи Вазорати маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон қадршиносӣ шудааст.

Оиладор, соҳиби 4 фарзанд мебошад.
Аз 1 марти соли 2015 вакили Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, узви Кумита оид ба иқтисод ва молия интихоб шуда буд.
[[1 март]]и [[соли 2020]] вакили [[Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон]] интихоб шудааст.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://parlament.tj/deputats/43|title=Гулбаҳор Назирӣ|author=|website=www.parlament.tj|date=|publisher=|lang=tg|accessdate=2020-03-20}}{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

== Нигаред низ ==
* [[Вакили Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон]]

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Вакилони Маҷлиси Намояндагони Ҷумҳурии Тоҷикистон даъвати VI]]
[[Гурӯҳ:Занҳо-сиёсатмадорон|Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Занҳо-олимаҳо|Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Занони Тоҷикистон дар сиёсат]]</text>
      <sha1>9co5mxo1h4yvqccqi9lc0av85weml3m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гулшан (деҳа, н. Деваштич)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>278047</id>
    <revision>
      <id>1310037</id>
      <parentid>1133274</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T07:50:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3771" xml:space="preserve">{{МА
 |мақом                   = Деҳа
 |номи тоҷикӣ             = Гулшан
 |номи аслӣ               = 
 |тасвир                  = 
 |тавсифи тасвир          = 
 |тобеият                 = 
 |кишвар                  = Тоҷикистон
  |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             = 
 |шакли минтақа           = Вилоят
 |минтақа                 = Вилояти Суғд
 |минтақа дар ҷадвал      = Вилояти Суғд {{!}} Суғд 
 |шакли ноҳия             = Ноҳия
 |ноҳия                   = ноҳияи Деваштич
 |ноҳия дар ҷадвал        = ноҳияи Деваштич {{!}} Деваштич
 |шакли ҷомеа             = Ҷамоат
 |ҷомеа                   = Деҳоти Муҷун
 |ҷомеа дар ҷадвал        = 
 |тақсимоти дохилӣ        = 
 |шакли роҳбарӣ           = Раиси маҳалла
 |роҳбар                  = 
 |замони таъсис           = 
 |аввалин номбарӣ         = 
 |номҳои пешина           = Чағат
 |мақом аз                = 
 |забони расмӣ            = тоҷикӣ
  |аҳолӣ                  = 399
  |соли барӯйхатгирӣ      = 2017
  |зичӣ                   = 
  |агломератсия           = 
  |ҳайати миллӣ           = [[мардуми тоҷик|тоҷикон]]
  |ҳайати динӣ            = [[мусулмон]]они [[ҳанафӣ|ҳанафимазҳаб]]
  |этнохороним            = 
 |вақти минтақавӣ         = +5
 |DST                     = 
 |коди телефон            = +992 3464
 |нишонаи почта           = 735620
 |нишонаҳои почта         = 
 |коди мошинҳо            = TJ02
 |шакли шиноса            = 
 |шиносаи ададӣ           = 
 |гурӯҳ дар Commons       = 
 |сайт                    = 
}}
'''Гулшан''' (пешина ''Чағат'') — [[деҳа]] дар [[Ҷамоати деҳот|ҷамоати]] [[деҳоти Муҷун]]и [[ноҳияи Деваштич]]. Аз Гулшан то маркази ҷамоат 3 км, то маркази ноҳия 15 км, то маркази вилоят 85 км; роҳ‒асфалтпӯш. Аҳолиаш 399 нафар ([[2017]]), тоҷикон.

== Иқтисод ==
Мактаби таҳсилоти умумии ибтидоӣ, нуқтаи савдои хусусӣ ва масҷиди панҷвақта дорад. Талабагон таҳсилро дар мактаби таҳсилоти миёнаи умумии деҳаи Муҷун давом медиҳанд. Соҳаҳои асосии хоҷагӣ: чорводорӣ, боғдорӣ ва рустанипарварӣ. Дар ҳудуди деҳа хоҷагии деҳқонии ба номи Мӯъмин Саломов фаъолият дорад. Заминаш қисман лалмӣ ва қисми дигараш аз чоҳҳои амудӣ обёрӣ мешавад.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* {{ЭМТ|Гулшан|4|муаллиф= }}
* Тақсимоти маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон — {{Д.}}: [[СИЭМТ]], 2017. — 580 с. — ISBN 978-99947-33-68-2

{{Тоҷикистон-нопурра}}
{{ноҳияи Деваштич}}

[[Гурӯҳ:Деҳаҳои Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Деҳаҳои ноҳияи Деваштич]]
[[Гурӯҳ:Ҷамоати Муҷун]]</text>
      <sha1>npxd7syk2aw81lyyx4f2wyxumlgou9g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Саидалӣ Гулов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>288491</id>
    <revision>
      <id>1310003</id>
      <parentid>1275249</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T04:22:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ҷоизаву унвонҳо */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4658" xml:space="preserve">{{Олим
 |ном              = Саидалӣ Гулов
 |номи аслӣ        = Гулов Саидалӣ Маъмурович
 |тасвир           = Gulov Saidali Mamurovich.jpg
 |бар              = 
 |тавсифи тасвир   = Саидалӣ Гулов дар соли 2021
 |таърихи таваллуд = 19.8.1954
 |зодгоҳ           = {{Зодгоҳ|ноҳияи Сариосиё}}, [[ҶШС Узбакистон]], [[ИҶШС]]
 |таърихи даргузашт= 
 |шаҳрвандӣ        = {{Парчамбандӣ|Тоҷикистон}}
 |маҳалли даргузашт= {{МаҳаллиМарг|}}
 |фазои илмӣ       = [[зистшиносӣ]]
 |ҷойҳои кор       = 
 |дараҷаи илмӣ     = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои биология}}
 |унвонҳои илмӣ    = {{Унвонҳои илмӣ||0}}
 |алма-матер       = [[Институти давлатии педагогии Душанбе]]
 |роҳбари илмӣ     = 
 |шогирдони маъруф = 
 |маъруф ба        = 
 |ҷоизаҳо          = {{(!}} style=&quot;background:transparent&quot;
{{!}} {{Ордени Дӯстӣ|2001}}
{{!)}}
 |имзо             = 
 |бари имзо        = 
 |сайт             = 
 |викитека         = 
 |викианбор        = 
}}
'''Саидалӣ Гулов''' (''Гулов Саидалӣ Маъмурович''; зод. [[19 август]]и [[1954]], [[ноҳияи Сариосиё]], [[ҶШС Узбакистон]], [[ИҶШС]]) — [[зистшинос]], доктори илмҳои биология (1998), профессор (2001), дорандаи Ҷоизаи комсомоли ленинии Тоҷи­кистон (1986), Ҷоизаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷи­кис­тон дар соҳаи маориф (2014), узви пайвастаи Академияи байналмилалии мактабҳои олӣ (2014). Аълочии маорифи Тоҷикис­тон (2003), Корманди шоис­таи Тоҷикис­тон (2011).

== Зиндагинома ==
Хатм­кардаи шуъбаи биология ва химияи факултаи табиатшиносию ҷуғ­рофияи Институти давлатии педагогии Душанбе (1976). Ходими илмии Институти физиология ва биофизикаи рус­тании АИ Ҷумҳурии То­ҷи­кис­тон (1976—1990), муовини декани факултаи боғдорӣ ва биотехнологияи кишоварзӣ, дотсент (1990—1994), мудири кафедраи меваю сабзавот ва токдорӣ (1994-97), декани факултаи агробизнес (1997—2002), ноиби ректор оид ба таълим (2002—2009), профессори кафедраи боғдорӣ (аз 2009) ва ҳамзамон (аз 2012) декани факултаи агробизнеси ДАТ ба номи Шириншо Шоҳтемур.

== Пашӯҳишҳои илмӣ ==
Дар водии Ҳи­сор оид ба парвариши рустаниҳои ситрусӣ таҷрибаҳо анҷом дода, роҳу усулҳои нави парвариши онҳоро пеш­ниҳод кард. Нати­ҷаи пажӯ­ҳишҳои Саидалӣ Гулов дар хоҷагиҳои ситруспарварии ҷум­ҳурӣ тат­биқ гаштааст. Таҳти роҳбарии Саидалӣ Гулов 5 нафар рисолаи ном­за­дӣ ва 1 на­фар рисолаи докторӣ ҳимоя кардаанд. Зиёда аз 170 таълифи илмӣ дорад.

== Ҷоизаву унвонҳо ==
Бо ордени «Дӯс­тӣ» дар соли 2001 қадрдонӣ шудааст.

== Осор ==
* Боғдории субтропикӣ. Д., 1998;
* Мевапарварӣ. Д., 2007;
* Ме­ва­ҳои гармидӯсти Тоҷикистон. Д., 2008;
* Технологияи парвариши хурмои шарқӣ. Д., 2005;
* Технологияи парвариши анор. Д., 2009;
* Бунёд ва нигоҳбини боғҳо дар Тоҷикистон. Д., 2010;
* Асосҳои илмии парвариши рустаниҳои ситрусӣ дар Тоҷикистон. Д.,2010;
* Ситрус­пар­варӣ. Д., 2010;
* Боғпарварӣ. Д., 2015.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Сарчашма ==
* {{ЭМТ|Гулов Саидалӣ Маъмурович|4|муаллиф= }}</text>
      <sha1>741zzn0lvm0vpubfvxxbbfvmpwf9khk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310004</id>
      <parentid>1310003</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T04:23:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>/* Пашӯҳишҳои илмӣ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4664" xml:space="preserve">{{Олим
 |ном              = Саидалӣ Гулов
 |номи аслӣ        = Гулов Саидалӣ Маъмурович
 |тасвир           = Gulov Saidali Mamurovich.jpg
 |бар              = 
 |тавсифи тасвир   = Саидалӣ Гулов дар соли 2021
 |таърихи таваллуд = 19.8.1954
 |зодгоҳ           = {{Зодгоҳ|ноҳияи Сариосиё}}, [[ҶШС Узбакистон]], [[ИҶШС]]
 |таърихи даргузашт= 
 |шаҳрвандӣ        = {{Парчамбандӣ|Тоҷикистон}}
 |маҳалли даргузашт= {{МаҳаллиМарг|}}
 |фазои илмӣ       = [[зистшиносӣ]]
 |ҷойҳои кор       = 
 |дараҷаи илмӣ     = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои биология}}
 |унвонҳои илмӣ    = {{Унвонҳои илмӣ||0}}
 |алма-матер       = [[Институти давлатии педагогии Душанбе]]
 |роҳбари илмӣ     = 
 |шогирдони маъруф = 
 |маъруф ба        = 
 |ҷоизаҳо          = {{(!}} style=&quot;background:transparent&quot;
{{!}} {{Ордени Дӯстӣ|2001}}
{{!)}}
 |имзо             = 
 |бари имзо        = 
 |сайт             = 
 |викитека         = 
 |викианбор        = 
}}
'''Саидалӣ Гулов''' (''Гулов Саидалӣ Маъмурович''; зод. [[19 август]]и [[1954]], [[ноҳияи Сариосиё]], [[ҶШС Узбакистон]], [[ИҶШС]]) — [[зистшинос]], доктори илмҳои биология (1998), профессор (2001), дорандаи Ҷоизаи комсомоли ленинии Тоҷи­кистон (1986), Ҷоизаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷи­кис­тон дар соҳаи маориф (2014), узви пайвастаи Академияи байналмилалии мактабҳои олӣ (2014). Аълочии маорифи Тоҷикис­тон (2003), Корманди шоис­таи Тоҷикис­тон (2011).

== Зиндагинома ==
Хатм­кардаи шуъбаи биология ва химияи факултаи табиатшиносию ҷуғ­рофияи Институти давлатии педагогии Душанбе (1976). Ходими илмии Институти физиология ва биофизикаи рус­тании АИ Ҷумҳурии То­ҷи­кис­тон (1976—1990), муовини декани факултаи боғдорӣ ва биотехнологияи кишоварзӣ, дотсент (1990—1994), мудири кафедраи меваю сабзавот ва токдорӣ (1994-97), декани факултаи агробизнес (1997—2002), ноиби ректор оид ба таълим (2002—2009), профессори кафедраи боғдорӣ (аз 2009) ва ҳамзамон (аз 2012) декани факултаи агробизнеси ДАТ ба номи Шириншо Шоҳтемур.

== Пашӯҳишҳои илмӣ ==
Дар водии Ҳи­сор дар бораи парвариши рустаниҳои ситрусӣ таҷрибаҳо анҷом дода, роҳу усулҳои нави парвариши онҳоро пеш­ниҳод кард. Нати­ҷаи пажӯ­ҳишҳои Саидалӣ Гулов дар хоҷагиҳои ситруспарварии ҷум­ҳурӣ тат­биқ гаштааст. Таҳти роҳбарии Саидалӣ Гулов 5 нафар рисолаи ном­за­дӣ ва 1 на­фар рисолаи докторӣ ҳимоя кардаанд. Зиёда аз 170 таълифи илмӣ дорад.

== Ҷоизаву унвонҳо ==
Бо ордени «Дӯс­тӣ» дар соли 2001 қадрдонӣ шудааст.

== Осор ==
* Боғдории субтропикӣ. Д., 1998;
* Мевапарварӣ. Д., 2007;
* Ме­ва­ҳои гармидӯсти Тоҷикистон. Д., 2008;
* Технологияи парвариши хурмои шарқӣ. Д., 2005;
* Технологияи парвариши анор. Д., 2009;
* Бунёд ва нигоҳбини боғҳо дар Тоҷикистон. Д., 2010;
* Асосҳои илмии парвариши рустаниҳои ситрусӣ дар Тоҷикистон. Д.,2010;
* Ситрус­пар­варӣ. Д., 2010;
* Боғпарварӣ. Д., 2015.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Сарчашма ==
* {{ЭМТ|Гулов Саидалӣ Маъмурович|4|муаллиф= }}</text>
      <sha1>dlggkt4oyituhtj7k835g3il6ojqnd5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310010</id>
      <parentid>1310004</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T04:32:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>/* Сарчашма */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4673" xml:space="preserve">{{Олим
 |ном              = Саидалӣ Гулов
 |номи аслӣ        = Гулов Саидалӣ Маъмурович
 |тасвир           = Gulov Saidali Mamurovich.jpg
 |бар              = 
 |тавсифи тасвир   = Саидалӣ Гулов дар соли 2021
 |таърихи таваллуд = 19.8.1954
 |зодгоҳ           = {{Зодгоҳ|ноҳияи Сариосиё}}, [[ҶШС Узбакистон]], [[ИҶШС]]
 |таърихи даргузашт= 
 |шаҳрвандӣ        = {{Парчамбандӣ|Тоҷикистон}}
 |маҳалли даргузашт= {{МаҳаллиМарг|}}
 |фазои илмӣ       = [[зистшиносӣ]]
 |ҷойҳои кор       = 
 |дараҷаи илмӣ     = {{Дараҷаи илмӣ|доктор|илмҳои биология}}
 |унвонҳои илмӣ    = {{Унвонҳои илмӣ||0}}
 |алма-матер       = [[Институти давлатии педагогии Душанбе]]
 |роҳбари илмӣ     = 
 |шогирдони маъруф = 
 |маъруф ба        = 
 |ҷоизаҳо          = {{(!}} style=&quot;background:transparent&quot;
{{!}} {{Ордени Дӯстӣ|2001}}
{{!)}}
 |имзо             = 
 |бари имзо        = 
 |сайт             = 
 |викитека         = 
 |викианбор        = 
}}
'''Саидалӣ Гулов''' (''Гулов Саидалӣ Маъмурович''; зод. [[19 август]]и [[1954]], [[ноҳияи Сариосиё]], [[ҶШС Узбакистон]], [[ИҶШС]]) — [[зистшинос]], доктори илмҳои биология (1998), профессор (2001), дорандаи Ҷоизаи комсомоли ленинии Тоҷи­кистон (1986), Ҷоизаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷи­кис­тон дар соҳаи маориф (2014), узви пайвастаи Академияи байналмилалии мактабҳои олӣ (2014). Аълочии маорифи Тоҷикис­тон (2003), Корманди шоис­таи Тоҷикис­тон (2011).

== Зиндагинома ==
Хатм­кардаи шуъбаи биология ва химияи факултаи табиатшиносию ҷуғ­рофияи Институти давлатии педагогии Душанбе (1976). Ходими илмии Институти физиология ва биофизикаи рус­тании АИ Ҷумҳурии То­ҷи­кис­тон (1976—1990), муовини декани факултаи боғдорӣ ва биотехнологияи кишоварзӣ, дотсент (1990—1994), мудири кафедраи меваю сабзавот ва токдорӣ (1994-97), декани факултаи агробизнес (1997—2002), ноиби ректор оид ба таълим (2002—2009), профессори кафедраи боғдорӣ (аз 2009) ва ҳамзамон (аз 2012) декани факултаи агробизнеси ДАТ ба номи Шириншо Шоҳтемур.

== Пашӯҳишҳои илмӣ ==
Дар водии Ҳи­сор дар бораи парвариши рустаниҳои ситрусӣ таҷрибаҳо анҷом дода, роҳу усулҳои нави парвариши онҳоро пеш­ниҳод кард. Нати­ҷаи пажӯ­ҳишҳои Саидалӣ Гулов дар хоҷагиҳои ситруспарварии ҷум­ҳурӣ тат­биқ гаштааст. Таҳти роҳбарии Саидалӣ Гулов 5 нафар рисолаи ном­за­дӣ ва 1 на­фар рисолаи докторӣ ҳимоя кардаанд. Зиёда аз 170 таълифи илмӣ дорад.

== Ҷоизаву унвонҳо ==
Бо ордени «Дӯс­тӣ» дар соли 2001 қадрдонӣ шудааст.

== Осор ==
* Боғдории субтропикӣ. Д., 1998;
* Мевапарварӣ. Д., 2007;
* Ме­ва­ҳои гармидӯсти Тоҷикистон. Д., 2008;
* Технологияи парвариши хурмои шарқӣ. Д., 2005;
* Технологияи парвариши анор. Д., 2009;
* Бунёд ва нигоҳбини боғҳо дар Тоҷикистон. Д., 2010;
* Асосҳои илмии парвариши рустаниҳои ситрусӣ дар Тоҷикистон. Д.,2010;
* Ситрус­пар­варӣ. Д., 2010;
* Боғпарварӣ. Д., 2015.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Сарчашма ==
* {{ЭМТ|Гулов Саидалӣ Маъмурович|4|муаллиф= }}
{{ПБ}}</text>
      <sha1>tj0yei5qsvy7fk354r9v3gxnwlbwm0q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Суҳроб Хоҷаев</title>
    <ns>0</ns>
    <id>290091</id>
    <revision>
      <id>1310089</id>
      <parentid>1307311</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T11:50:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5921" xml:space="preserve">{{Сабукварз}}
'''Хоҷаев Суҳроб Рустамович''' ({{ВД-Дебоча}}) — [[Варзиши сабук|варзишгари]] гурзандози тоҷику узбек. Фаъолияти варзишиашро дар дастаи мунтахаби Тоҷикистон оғоз намуда, аз соли 2010 инҷониб дар сатҳи байналмилалӣ Ҷумҳурии Ӯзбекистонро муаррифӣ мекунад. Иштирокдори дукаратаи Бозиҳои тобистонаи олимпӣ, барандаи медали биринҷии Бозиҳои Осиёӣ ва Чемпионатҳои Осиё, ғолиби чандинкаратаи чемпионатҳои кишвар.

== Зиндагинома ==
Суҳроб Хоҷаев 21 майи соли 1993 дар ноҳияи Фархори [[Вилояти Хатлон|вилояти Хатлон, дар оилаи зиёӣ —]] Рустам Хоҷаев [[Тоҷикистон|таваллуд шудааст]]. Ҳангоме ки Суҳроб ду сол дошт, оилаи онҳо ба шаҳри Душанбе кӯч мебандад.

Аз шашсолагӣ ба варзиш машғул шуда, сараввал намудҳои варзиши гимнастика, шиноварӣ, [[теннис]], [[Бокс|боксро тамрин]] кард, аммо дар ниҳоят, соли 2006 ба варзиши сабук гузашт. Вай таҳти роҳбарии мураббӣ Шамшод Қурбонов партоби диск омӯхта, пасон гурзандозиро омӯхт. Мураббии аввалини ӯ дар ин ҷода Суҳроб Мардонов мебошад. Зери ҳидоятҳои мутахассисоне чун [[Дилшод Назаров]], Александр Пискунов ва [[Андрей Абдувалиев]] тамрин кардааст. Соли 2009 Коллеҷи тарбияи ҷисмониро хатм кардааст.

Аввалин муваффақияти Суҳроб дар арсаи байналмилалӣ нишони нуқраи Чемпионати ҷаҳони наврасон дар Бриксен аз навъи гурзандозӣ мебошад.

Соли 2010 барои иқомати доимӣ ба [[Тошканд|Тошкан]]&lt;nowiki/&gt;д кӯчид ва аз он вақт инҷониб тими миллии Ӯзбекистонро дар мусобиқаҳои байналмилалӣ намояндагӣ мекунад.

Соли 2012 дар ҳайати дастаи мунтахаби Ӯзбекистон барандаи нишони биринҷии Қаҳрамонии Осиё гардид, инчунин дар Қаҳрамонии ҷаҳони наврасон дар Барселона нишони биринҷӣ гирифт. Соли 2012 дар Бозиҳои тобистони олимпӣ тимми мунтахаби Ӯзбекистонро намояндагӣ кард ва дар гурзандозӣ миёни мардон натиҷаи 65,88 метрро нишон дода, мақоми 38-ум дар натиҷаи ниҳоии мусобиқа касб кард.

Соли 2014 дар Бозиҳои Осиёии Инчуун ҳунарнамоӣ карда, мақоми панҷум ва дар Қаҳрамонии Осиё — 2015 дар Уҳан мақоми чорумро касб кард.

Дар [[Бозиҳои олимпии тобистона 2016|Бозиҳои олимпии соли 2016 дар Рио-де-Жанейро]] гурзро ба масофаи 70,11 метр андохт ва дар ҳисоби умумидастаӣ мақоми 23-юмро касб кард&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://rus.ozodi.org/a/27933171.html|title=Сухроб Ходжаев: Если бы не был прооперирован, то вышел бы в финал|author=Нарзуллохи Латиф|date=2016-08-19|publisher=Радио Озоди|accessdate=2019-05-21}}&lt;/ref&gt;.

Пас аз Олимпиадаи дуввум дар карераи худ Хоҷаев дар ҳайати дастаи варзиши сабуки Ӯзбекистон монд ва иштирокашро дар мусобиқаҳои бузурги байналмилалӣ идома дод. Ҳамин тавр, соли 2017 ӯ дар Бозиҳои ҳамбастагии исломӣ дар Боку ҳунарнамоӣ кард, ки дар он панҷум буд.

Соли 2018 дар [[Бозиҳои Осиёии Ҷакарта]] нишони биринҷӣ гирифт.

Соли 2019 дар Қаҳрамонии Осиё дар Доҳа нишони биринҷӣ ба даст овард. 3 июни соли 2021 роҳхатти навбатии Бозиҳои тобистонаи олимпӣ дар Токийёро ба даст овард. Рекорди шахсии Суҳроб Хоҷаев дар гурзандозӣ ба 78,22 метр баробар аст.

== Ёддошт ==
{{Эзоҳ}}

== Истинод ==
* Сухроб Ходжаев
* {{SportsReference|kh/sukhrob-khodzhayev-1|NAME=Сухроб Ходжаев}}
* [https://www.olympic.org/suhrob-khodjaev Суҳроб Хоҷаев]{{ref-en}} &lt;span class=&quot;ref-info&quot; style=&quot;cursor:help;&quot; title=&quot;на английском языке&quot;&gt;)&lt;/span&gt; — саҳифа дар сайти Кумитаи байналмилалии олимпӣ

[[Гурӯҳ:Зодагони вилояти Хатлон]]
[[Гурӯҳ:Википедиа:Зиндагиномаи муосирон]]
[[Гурӯҳ:Википедия:Мақолаҳои бо сарчашма аз Викидода]]
[[Гурӯҳ:Зодагони соли 1993]]
[[Гурӯҳ:Зодагони 21 май]]
[[Гурӯҳ:Варзишгарон аз рӯи алифбо]]</text>
      <sha1>ev66xksomhx1ixstrm9nq8rboa1q6n4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Маколей Калкин</title>
    <ns>0</ns>
    <id>290882</id>
    <revision>
      <id>1309999</id>
      <parentid>1309770</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T19:19:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ҷамшед Ғафуров</username>
        <id>26805</id>
      </contributor>
      <comment>/* Зиндагинома */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5862" xml:space="preserve">{{Синамогар
|ном                  = Маколей Калкин
|номи аслӣ            = {{lang-en|Macaulay Culkin}}
|тасвир               = Macaulay Culkin 1991 B.jpg
|бар                  = 
|тавсифи тасвир       = 
|ном ҳангоми таваллуд = Маколей Карсон Калкин
|таърихи таваллуд     = 26.08.1980
|зодгоҳ               = {{Зодгоҳ|Ню-Йорк}}, [[ИМА]] 
|таърихи даргузашт    = 
|маҳалли даргузашт    = 
|шаҳрвандӣ            = {{Парчамбандӣ|ИМА}} 
|касб                 = [[ҳунарпеша]], [[мусиқидон]] 
|солҳои фаъолият      = 1985-1994&lt;br&gt;2003-то ҳол
|самт                 = 
|мукофотҳо            = 
}}

'''Маколей Калкин''' ({{lang-en|Macaulay Culkin}}; тав. [[26 август]]и [[соли 1980]] [[Ню-Йорк]], [[ИМА]]) — [[ҳунарпеша]] ва [[мусиқидон]]и [[ИМА|амрикоӣ.]] Яке аз муваффақтарин бозигарони кӯдак дар таърихи [[Ҳолливуд]], нақшҳояш дар филмҳои Амаки Бак (1989), &quot;Дар хона танҳо&quot; (1990), &quot;Духтари ман&quot; (1991), &quot;Дар хона танҳо 2: Дар Ню-Йорк гумшуда&quot; (1992), &quot;Писари меҳрубон&quot; (1993), &quot;Баробар бо падар&quot; (1994), &quot;Ричи Рич&quot; (1994) ва &quot;Парвардигори сафҳаҳо&quot; (1994) маълум гаштаанд.  Дар авҷи маъруфияти худ, ӯ пас аз [[Ширлӣ Темпл]] беҳтарин бозигари кӯдак ҳисобида мешуд.

== Зиндагинома ==
Маколей Калкин дар кӯчаи Ист-Сайди Шарқии [[Манҳэттен]]и [[Ню-Йорк]] дар оилаи собиқ актёр бродвейӣ Кристофер Корнелиус Калкин (тав. 6 декабри 1944) ва Патрисия Брентруп таваллуд ва ба воя расидааст. Волидон ҳеҷ гоҳ издивоҷ накарданд ва соли 1974 дар [[Сандэнс (Вайоминг)|Санденс]], ки дар он ҷо Патрисия ба ҳайси нозири ҳаракат кор мекард, вохӯрданд. Маколей ба номи нависанда [[Томас Бабингтон Маколей]] ва генерал [[Кит Карсон]] гузошта шудааст. Ӯ дар оила фарзанди сеюм мебошад, ки онҳо ҳафт нафаранд. Вай чаҳор бародар дорад: Шейн Арлисс (тав. 1976), [[Киран Калкин|Киран Кайл]] (тав. 1982), Кристиан Патрик (т. 1987) ва [[Рорӣ Калкин|Рорӣ Ҳю]] (тав. 1989) ва ду хоҳар: Дакота (1978-2008) ва Куинн Кей (тав. 1984). Вай инчунин хоҳари калонӣ Ҷеннифер Адамсон дошт (1970–2000).  Маколей ҷияни ҳунарпеша [[Боннӣ Беделия]] аст, ки аммааш мешавад&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.filmreference.com/film/20/Bonnie-Bedelia.html |title=Bonnie Bedelia Biography (1952?-)&lt;!-- Заголовок добавлен ботом --&gt; |access-date=2013-01-06 |archive-date=2012-10-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121017134456/http://www.filmreference.com/film/20/Bonnie-Bedelia.html |deadlink=no }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=ReferenceA&gt;{{cite web |url=http://today24news.com/entertainment/macaulay-culkin-on-his-30th-birthday-photos-with-his-wife-273432 |title=Macaulay Culkin on his 30th Birthday – Photos with His wife |author=Vinay Sojitra |date=2010-08-27 |work=Today24News |lang=en |accessdate=2013-01-07 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6DaHFzyna?url=http://today24news.com/entertainment/macaulay-culkin-on-his-30th-birthday-photos-with-his-wife-273432 |archivedate=2013-01-11 }}&lt;/ref&gt;.

Дар замони таваллуди Маколей оилаи ӯ чандон сарватманд набуд ва дар як хонаи хурд зиндагӣ мекард. Модараш ҳамчун оператори телефон кор мекард, падараш, ки он вақт касби ҳунариашро тарк карда буд, дар [[Калисои католикӣ|калисои католикии]] маҳаллӣ кистер шуда кор мекард.  Маколей дар урфу одати католикӣ тарбия ёфта, панҷ сол пеш аз кӯчидан ба мактаби касбии кӯдакона (мактаби махсус барои кӯдаконе, ки аз хурдсолӣ дар театр ё синамо бозӣ мекунанд ва аз ин рӯ барои иштирок кардан вақт надоранд) дар Мактаби католикии Сент Ҷозеф таҳсил кардааст. Муддате Калкин дар &quot;Мактаби балети амрикоӣ&quot; балет ва рақсро омӯхтааст.

== Фаъолият ==
== Ҳаёти шахсӣ ==
== Филмнома ==
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
== Пайвандҳо ==
{{Authority control}}

[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳо аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои мард асри XX]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешаҳои мард асри XXI]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешамардони синамои ИМА]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешамардони телевизиони ИМА]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешамардони театри ИМА]]
[[Гурӯҳ:Ҳунарпешакӯдакон (мардон)-и ИМА]]
[[Гурӯҳ:Мусиқидонон аз рӯи алифбо]]</text>
      <sha1>qtikng9nkdmqwsa7y0s95lk3hih4p87</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Раҷив Гандӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>294412</id>
    <revision>
      <id>1310002</id>
      <parentid>1282675</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T00:51:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>30618</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5001" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Раҷив Ратна Гандӣ''' (ҳиндӣ: राजीव गाँधी, 20 августи 1944, Мумбай, Бритониёи Ҳиндустон — 21 майи 1991), — арбоби давлатӣ ва сиёсии Ҳиндустон, Сарвазири Ҳиндустон (1984—1989).
== Зиндагинома ==
20 августи соли 1944 дар оилаи [[Индира Гандӣ]] ва Фируз Гандӣ таваллуд шудааст. Раҷив дар хонаи бобоаш, яке аз саромадони ҳаракати миллии озодихоҳӣ, арбоби сиёсӣ ва давлатии Ҳиндустон, нахустин сарвазири Ҳиндустони соҳибистиқлол [[Ҷавоҳирлаъл Неҳру]] тарбия ёфта буд. Ӯ дар як мактаби бонуфузи Ҳиндустон, баъд дар Донишгоҳи Лондон ва дар Коллеҷи Тринитӣ дар Донишгоҳи Кембриҷ таҳсил кардааст. Моҳи январи соли 1968 Раҷив ва [[Соня Майно]] (итолиёвӣ) дар [[Деҳлӣ]] издивоҷ карданд. Моҳи июни соли 1970 писари онҳо Раҳул ва дар моҳи январи соли 1972 духтарашон Приянка ба дунё омаданд. Пас аз бозгашт ба Ҳиндустон дар солҳои 1968-1980, ӯ ҳамчун халабон ва сипас ба ҳайси фармондеҳи экипажи ҳавопаймо дар &quot;Indian Airways&quot; кор кардааст &lt;ref&gt; {{китоб | унвон = Энсиклопедияи Collier. - Ҷамъияти Кушода | қисм = ГАНДИ Раҷив | сол = 2000 | муаллиф = | забон = ru}} &lt;/ref&gt;.

== Фаъолияти сиёсӣ ==
[[31 октябр]]и [[соли 1984]] [[Индира Гандӣ|Индира Гандиро]] муҳофизони худаш куштанд. Бегоҳии ҳамон руз Раҷив Гандии 40-сола сарвазири Хиндустон интихоб шуд. Баъдтар Гандӣ раиси ҳизби ҳукмрони Конгресси миллии Ҳиндустон (INC) интихоб шуд ва дар як вақт вазири корҳои хориҷй (то соли 1988) буд. Раҷив маҷбур шуд, ки барои барқарор намудани тартибот ба ёрии артиш муроҷиат кунад. Дар интихоботи умумихалқии таъиншуда дар моҳи декабри соли 1984 - январи соли 1985 Конгресси миллии Ҳиндустон ба 80% курсиҳои палатаи поёнӣ соҳиб шуд, ва ғолиб омад.
Ҳукумати Гандӣ барои паст кардани шиддати вазъияти Панҷоб ва давлатҳои ҳамсояи он як қатор тадбирҳои муросокор андешид. Раҷив бисёр маҳдудиятҳои воридоти молро ба Ҳиндустон бекор карда, сармоягузории хориҷиро ташвиқ намуд, ки ин барои  боз ҳам рушд намудани иқтисодиёти мамлакат ёрй расонд.

Соли 1987 ӯ маҷбур шуд, ки ба шимоли Шри-Ланка барои саркӯб кардани ҷудоиталабони тамилӣ нирӯҳо фиристад, мубориза бо гурӯҳҳои мусулмон дар Кашмирро пурзӯр кард. 

Раҷив Гандӣ [[21 май]]и [[соли 1991]] дар ҷараёни маъракаи интихоботӣ дар натиҷаи ҳамлаи террористии як маргталаб аз созмони террористии «Бабрҳои озодкунандаи Тамил Илом» дар наздикии шаҳри Сриперумпудур, дар наздикии Мадраси иёлот  Тамил Наду кушта шуд.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.chekist.ru/article/1811 |title=«Нетуристические» поездки в Индию &quot; Чекист.ru |accessdate=2021-12-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140222015107/http://www.chekist.ru/article/1811 |archivedate=2014-02-22 }}&lt;/ref&gt;.
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
{{Пайвандҳои беруна}}
{{Сарвазирони Ҳиндустон}}
[[Гурӯҳ:Сарвазирони Ҳиндустон]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони Ҳиндустон]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорони асри XX]]
[[Гурӯҳ:Сиёсатмадорон аз рӯи алифбо]]
[[Гурӯҳ:Сарварони асри XX]]
[[Гурӯҳ:Википедия:Мақолаҳои бо сарчашма аз Викидода]]
[[Гурӯҳ:Википедиа:Зиндагиномаи муосирон]]</text>
      <sha1>j342mhlbv2mv27ute6zkaiv8dgv514y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дмитрий Дмитриенко</title>
    <ns>0</ns>
    <id>297636</id>
    <revision>
      <id>1310029</id>
      <parentid>1296564</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T05:43:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4550" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Дмитрий Владимирович Дмитриенко''' ({{ВД-Дебоча}}) — арбоби давлатии Русия. Губернатори [[вилояти Мурманск]] (2009—2012).

== Зиндагинома ==
2 маълумоти олӣ дорад: аз рӯи ихтисоси «Мусаллаҳшавии киштиҳо» (Омӯзишгоҳи ғаввосии баҳрии ба номи Комсомоли Ленинӣ, [[Соли 1985|1985]]) ва аз рӯи ихтисоси «Идоракунии давлатӣ ва коммуналӣ» (Академияи идоракунии давлатии шимолу ғарб, [[Соли 1999|1999]]).

Солҳои 1992—2004 ба тиҷорат машғул буд, солҳои [[Соли 1999|1999-2000]] мушовири губернатори кишвари Красноярск буд. Аз соли 2004 то [[Соли 2006|2006]] дар вазифаи ёвари раиси Агентии федералии нақлиёти баҳрӣ ва дарёӣ кор кардааст. Аз соли 2006 то [[Соли 2008|2008]] — муовини сардори Агентии федералии нақлиёти баҳрӣ ва дарёӣ оид ба иқтисод ва молия. Аз соли 2008 то 2009 дар вазифаи муовини сардори Агентии федералии моҳидорӣ оид ба рушди инфрасохтор ва флот кор кардааст.

[[21 март|21 марти соли]] 2009 пас аз истеъфои ихтиёрии Юрий Евдокимов, раисиҷумҳури Русия [[Дмитрий Медведев]] Дмитрий Дмитриенкоро ба мақоми губернаторӣ пешниҳод кард&lt;ref&gt;[http://vz.ru/politics/2009/3/21/267410.html Евдокимов ушел сам]&lt;/ref&gt; [[25 март]] ба ӯ ваколатҳои губернатори вилояти Мурманск ба мӯҳлати 5 сол дода шуд&lt;ref&gt;[http://tv21.ru/index.php?menuid=1&amp;newsid=10106 Кандидатура Дмитриенко одобрена областной думой]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://tv21.ru/index.php?menuid=1&amp;newsid=10115 Знакомьтесь — Дмитрий Владимирович!]&lt;/ref&gt; .

Аз 16 июн то 18 декабри соли 2010 — узви Президиуми Шӯрои давлатии Федератсияи Русия&lt;ref&gt;[http://www.kremlin.ru/acts/bank/31250 Распоряжение Президента Российской Федерации от 16.06.2010 г. № 392-рп «О президиуме Государственного совета Российской Федерации»]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.kremlin.ru/acts/bank/32298 Распоряжение Президента Российской Федерации от 18.12.2010 г. № 873-рп «О президиуме Государственного совета Российской Федерации»]&lt;/ref&gt; .

[[4 апрел|4 апрели соли]] [[Соли 2012|2012]] президенти Русия Дмитрий Медведев фармонро дар бораи пеш аз мӯҳлат қатъ кардани ваколатҳои губернатори вилояти Мурманск Дмитрий Дмитриенко бо ибораи «бо дархости худаш» имзо кард&lt;ref&gt;[http://www.kremlin.ru/news/14928 Дмитрий Медведев подписал Указ «О досрочном прекращении полномочий губернатора Мурманской области»]&lt;/ref&gt; .

Дар моҳи январи соли 2013, Дмитриенко ба Шӯрои директорони Аэрофлот пешбарӣ карда шуд&lt;ref&gt;[http://www.vedomosti.ru/politics/news/8171751/chinovniki_ostalis_bez_sovetov Чиновникам не разрешили вернуться в советы директоров госкомпаний и госбанков]&lt;/ref&gt; .

Дар сафи Қувваҳои Мусаллаҳи СССР хидмат кардааст, ки дар шаҳри Североморск сабт шудааст . Оиладор, соҳиби писар аст. Бо медали &quot; 70-солагии Қувваҳои Мусаллаҳи СССР &quot;, медали «Адмирал Кузнецов» -и Вазорати мудофиаи Русия мукофотонида шудааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}</text>
      <sha1>oq1t568s5wk5xs8s2f6g7vdrxpqw86u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Оқомуҳаммадхони Қоҷор</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300559</id>
    <revision>
      <id>1309987</id>
      <parentid>1309647</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T18:53:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Преамбула */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1088" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Оқомуҳаммадхони Қоҷор''', '''Оқомуҳаммадшоҳи Қоҷор''' ({{lang-fa|آغا محمد شاه قاجار}}, {{lang-az|Ağa Məhəmməd şah Qacar}}; {{ВД-Дебоча}}) — шоҳи [[Эрон]] (1776—97), асосгузори сулолаи [[Қоҷориён]]. 

Ӯ сарвари муборизаи қоҷор ба муқобили зандхо буд, ки соли 1794 бо ғалабаи қоҷорҳо анҷом ёфт. Соли 1786 [[Теҳрон|Теҳронро]] пойтахт эълон кард.

Нисбат ба душманони худ ва шӯришгарон беамон буд. Соли 1795 ба [[Озарбойҷон]] ва [[Гурҷистон]] тохта, [[Тифлис|Тифлисро]] тороҷ на­муд. Ҳангоми ҳуҷуми дуюмборааш ба [[Қафқози Ҷанубӣ]] (1797) бо дасти дарбориён кушта шуд.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* {{ЭСТ|Оқомуҳаммадхони Қоҷор|5}}

{{ПБ}}</text>
      <sha1>j2ssx18nt52g0yx4g1n28g64b05wzit</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310016</id>
      <parentid>1309987</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T04:55:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>иловаи [[Гурӯҳ:Қоҷориён]] бо ёрии [[Википедиа:HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1121" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Оқомуҳаммадхони Қоҷор''', '''Оқомуҳаммадшоҳи Қоҷор''' ({{lang-fa|آغا محمد شاه قاجار}}, {{lang-az|Ağa Məhəmməd şah Qacar}}; {{ВД-Дебоча}}) — шоҳи [[Эрон]] (1776—97), асосгузори сулолаи [[Қоҷориён]]. 

Ӯ сарвари муборизаи қоҷор ба муқобили зандхо буд, ки соли 1794 бо ғалабаи қоҷорҳо анҷом ёфт. Соли 1786 [[Теҳрон|Теҳронро]] пойтахт эълон кард.

Нисбат ба душманони худ ва шӯришгарон беамон буд. Соли 1795 ба [[Озарбойҷон]] ва [[Гурҷистон]] тохта, [[Тифлис|Тифлисро]] тороҷ на­муд. Ҳангоми ҳуҷуми дуюмборааш ба [[Қафқози Ҷанубӣ]] (1797) бо дасти дарбориён кушта шуд.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==
* {{ЭСТ|Оқомуҳаммадхони Қоҷор|5}}

{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Қоҷориён]]</text>
      <sha1>rgm0gmm5yjf68yyrqe4wwg6ozx8k3td</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҷейрон (ҳамсари Носируддиншоҳ)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300620</id>
    <revision>
      <id>1309932</id>
      <parentid>1309931</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T12:03:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1981" xml:space="preserve">{{Хонаводаи салтанатӣ}}
'''Хадиҷахонуми Таҷришӣ''' ({{lang-fa|خدیجه‌خانم تجریشی}}, шинохташуда ба '''Ҷейрон''' {{lang-fa|جیران}} ва лақаби '''Фурӯғуссалтана''' ({{lang-ar|فروغ‌السلطنه }}); {{ВД-Дебоча}}) — яке аз ҳамсарони маҳбуб ва нахустин маъшуқаи [[Носируддиншоҳ]], подшоҳи Эрон буд.

== Ном ва табор ==
Номи Ҷейрон Хадиҷа ва духтари як боғбон ва наҷҷор&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;Abbas Amanat, Qebleh-ye 'ālam [Pivot of the Universe], p. 422&lt;/ref&gt; ба номи Муҳаммадалихони Таҷришӣ аз аҳолии рустои Кӯҳсори Таҷриш дар наздики Шамирони Теҳрон буд. Ӯ пас аз ин, ки бо Носируддиншоҳ издивоҷ кард, ба далели доштани чашмони бузург, тавассути шоҳи «Ҷейрон» хонда шуд. Ҷейрон вожае туркӣ ва ба маънои бачаи оҳу аст.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.iichs.org/index.asp?id=1381&amp;doc_cat=9|title=مؤسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران IICHS|website=www.iichs.org|accessdate=2022-08-16}}&lt;/ref&gt; Ҷейрон илова бар як хоҳар&lt;ref&gt;[[Mehdi Qoli Hedayat]], Memories and dangers, p. 31&lt;/ref&gt; ба номи Исмат, соҳиби бародаре ба номи Асадуллоҳи Таҷришӣ буд, ки пас аз издивоҷи ӯ бо шоҳ, дар зумраи фирошон даромад ва пас аз он пешхидмати Носируддиншоҳ шуд.&lt;ref&gt;, Political Memoirs of Amin al-Dawla&lt;/ref&gt; Хоҳарзодаи Ҷейрон Муҳаммад Иброҳим Муфидӣ як паҳлавони машҳури шамиронӣ будааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{ПБ}}</text>
      <sha1>pe8bupaqn9lr223oi7888v6j8mseqwx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309933</id>
      <parentid>1309932</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T12:07:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1977" xml:space="preserve">{{Хонаводаи салтанатӣ}}
'''Хадиҷахонуми Таҷришӣ''' ({{lang-fa|خدیجه‌خانم تجریشی}}, шинохташуда ба '''Ҷейрон''' {{lang-fa|جیران}} ва лақаби '''Фурӯғуссалтана''' ({{lang-ar|فروغ‌السلطنه }}); {{ВД-Дебоча}}) — яке аз ҳамсарони маҳбуб ва нахустин маъшуқаи [[Носируддиншоҳ]], подшоҳи Эрон буд.

== Ном ва табор ==
Номи Ҷейрон Хадиҷа ва духтари як боғбон ва наҷҷор&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;Abbas Amanat, Qebleh-ye 'ālam [Pivot of the Universe], p. 422&lt;/ref&gt; ба номи Муҳаммадалихони Таҷришӣ аз аҳолии рустои Кӯҳсори Таҷриш дар наздики Шамирони Теҳрон буд. Ӯ пас аз ин, ки бо Носируддиншоҳ издивоҷ кард, ба далели доштани чашмони бузург, тавассути шоҳи «Ҷейрон» хонда шуд. Ҷейрон вожае туркӣ ва ба маънои бачаи оҳу аст.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.iichs.org/index.asp?id=1381&amp;doc_cat=9|title=مؤسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران IICHS|website=www.iichs.org|accessdate=2022-08-16}}&lt;/ref&gt; Ҷейрон илова бар як хоҳар&lt;ref&gt;Mehdi Qoli Hedayat, Memories and dangers, p. 31&lt;/ref&gt; ба номи Исмат, соҳиби бародаре ба номи Асадуллоҳи Таҷришӣ буд, ки пас аз издивоҷи ӯ бо шоҳ, дар зумраи фирошон даромад ва пас аз он пешхидмати Носируддиншоҳ шуд.&lt;ref&gt;, Political Memoirs of Amin al-Dawla&lt;/ref&gt; Хоҳарзодаи Ҷейрон Муҳаммад Иброҳим Муфидӣ як паҳлавони машҳури шамиронӣ будааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{ПБ}}</text>
      <sha1>80b6z5l1l4zmqghdm5cnlbkd7s86dbj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309934</id>
      <parentid>1309933</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T12:14:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>VASHGIRD moved page [[Ҷейрон]] to [[Ҷейрон (ҳамсари Носируддиншоҳ)]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1977" xml:space="preserve">{{Хонаводаи салтанатӣ}}
'''Хадиҷахонуми Таҷришӣ''' ({{lang-fa|خدیجه‌خانم تجریشی}}, шинохташуда ба '''Ҷейрон''' {{lang-fa|جیران}} ва лақаби '''Фурӯғуссалтана''' ({{lang-ar|فروغ‌السلطنه }}); {{ВД-Дебоча}}) — яке аз ҳамсарони маҳбуб ва нахустин маъшуқаи [[Носируддиншоҳ]], подшоҳи Эрон буд.

== Ном ва табор ==
Номи Ҷейрон Хадиҷа ва духтари як боғбон ва наҷҷор&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;Abbas Amanat, Qebleh-ye 'ālam [Pivot of the Universe], p. 422&lt;/ref&gt; ба номи Муҳаммадалихони Таҷришӣ аз аҳолии рустои Кӯҳсори Таҷриш дар наздики Шамирони Теҳрон буд. Ӯ пас аз ин, ки бо Носируддиншоҳ издивоҷ кард, ба далели доштани чашмони бузург, тавассути шоҳи «Ҷейрон» хонда шуд. Ҷейрон вожае туркӣ ва ба маънои бачаи оҳу аст.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.iichs.org/index.asp?id=1381&amp;doc_cat=9|title=مؤسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران IICHS|website=www.iichs.org|accessdate=2022-08-16}}&lt;/ref&gt; Ҷейрон илова бар як хоҳар&lt;ref&gt;Mehdi Qoli Hedayat, Memories and dangers, p. 31&lt;/ref&gt; ба номи Исмат, соҳиби бародаре ба номи Асадуллоҳи Таҷришӣ буд, ки пас аз издивоҷи ӯ бо шоҳ, дар зумраи фирошон даромад ва пас аз он пешхидмати Носируддиншоҳ шуд.&lt;ref&gt;, Political Memoirs of Amin al-Dawla&lt;/ref&gt; Хоҳарзодаи Ҷейрон Муҳаммад Иброҳим Муфидӣ як паҳлавони машҳури шамиронӣ будааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{ПБ}}</text>
      <sha1>80b6z5l1l4zmqghdm5cnlbkd7s86dbj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309936</id>
      <parentid>1309934</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T12:15:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2034" xml:space="preserve">{{Хонаводаи салтанатӣ
|ном       = Хадиҷахонуми Таҷришӣ
}}
'''Хадиҷахонуми Таҷришӣ''' ({{lang-fa|خدیجه‌خانم تجریشی}}, шинохташуда ба '''Ҷейрон''' {{lang-fa|جیران}} ва лақаби '''Фурӯғуссалтана''' ({{lang-ar|فروغ‌السلطنه }}); {{ВД-Дебоча}}) — яке аз ҳамсарони маҳбуб ва нахустин маъшуқаи [[Носируддиншоҳ]], подшоҳи Эрон буд.

== Ном ва табор ==
Номи Ҷейрон Хадиҷа ва духтари як боғбон ва наҷҷор&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;Abbas Amanat, Qebleh-ye 'ālam [Pivot of the Universe], p. 422&lt;/ref&gt; ба номи Муҳаммадалихони Таҷришӣ аз аҳолии рустои Кӯҳсори Таҷриш дар наздики Шамирони Теҳрон буд. Ӯ пас аз ин, ки бо Носируддиншоҳ издивоҷ кард, ба далели доштани чашмони бузург, тавассути шоҳи «Ҷейрон» хонда шуд. Ҷейрон вожае туркӣ ва ба маънои бачаи оҳу аст.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.iichs.org/index.asp?id=1381&amp;doc_cat=9|title=مؤسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران IICHS|website=www.iichs.org|accessdate=2022-08-16}}&lt;/ref&gt; Ҷейрон илова бар як хоҳар&lt;ref&gt;Mehdi Qoli Hedayat, Memories and dangers, p. 31&lt;/ref&gt; ба номи Исмат, соҳиби бародаре ба номи Асадуллоҳи Таҷришӣ буд, ки пас аз издивоҷи ӯ бо шоҳ, дар зумраи фирошон даромад ва пас аз он пешхидмати Носируддиншоҳ шуд.&lt;ref&gt;, Political Memoirs of Amin al-Dawla&lt;/ref&gt; Хоҳарзодаи Ҷейрон Муҳаммад Иброҳим Муфидӣ як паҳлавони машҳури шамиронӣ будааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{ПБ}}</text>
      <sha1>drj1liak5aw9we0a6w3iu7x6umnbpxm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309937</id>
      <parentid>1309936</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T12:16:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2032" xml:space="preserve">{{Хонаводаи салтанатӣ
|ном       = Хадиҷахонуми Таҷришӣ
}}
'''Хадиҷахонуми Таҷришӣ''' ({{lang-fa|خدیجه‌خانم تجریشی}}, шинохташуда ба '''Ҷейрон''' {{lang-fa|جیران}} ва лақаби '''Фурӯғуссалтана''' ({{lang-ar|فروغ‌السلطنه}}; {{ВД-Дебоча}}) — яке аз ҳамсарони маҳбуб ва нахустин маъшуқаи [[Носируддиншоҳ]], подшоҳи Эрон буд.

== Ном ва табор ==
Номи Ҷейрон Хадиҷа ва духтари як боғбон ва наҷҷор&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;Abbas Amanat, Qebleh-ye 'ālam [Pivot of the Universe], p. 422&lt;/ref&gt; ба номи Муҳаммадалихони Таҷришӣ аз аҳолии рустои Кӯҳсори Таҷриш дар наздики Шамирони Теҳрон буд. Ӯ пас аз ин, ки бо Носируддиншоҳ издивоҷ кард, ба далели доштани чашмони бузург, тавассути шоҳи «Ҷейрон» хонда шуд. Ҷейрон вожае туркӣ ва ба маънои бачаи оҳу аст.&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.iichs.org/index.asp?id=1381&amp;doc_cat=9|title=مؤسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران IICHS|website=www.iichs.org|accessdate=2022-08-16}}&lt;/ref&gt; Ҷейрон илова бар як хоҳар&lt;ref&gt;Mehdi Qoli Hedayat, Memories and dangers, p. 31&lt;/ref&gt; ба номи Исмат, соҳиби бародаре ба номи Асадуллоҳи Таҷришӣ буд, ки пас аз издивоҷи ӯ бо шоҳ, дар зумраи фирошон даромад ва пас аз он пешхидмати Носируддиншоҳ шуд.&lt;ref&gt;, Political Memoirs of Amin al-Dawla&lt;/ref&gt; Хоҳарзодаи Ҷейрон Муҳаммад Иброҳим Муфидӣ як паҳлавони машҳури шамиронӣ будааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{ПБ}}</text>
      <sha1>fu3sarmms4gbww5bwz3cbpub6xde5t7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҷейрон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300621</id>
    <redirect title="Ҷейрон (ҳамсари Носируддиншоҳ)" />
    <revision>
      <id>1309935</id>
      <timestamp>2022-08-16T12:14:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>VASHGIRD moved page [[Ҷейрон]] to [[Ҷейрон (ҳамсари Носируддиншоҳ)]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="74" xml:space="preserve">#равона [[Ҷейрон (ҳамсари Носируддиншоҳ)]]</text>
      <sha1>iuqsu0bspu0gwd8966vh2q8jitnhegg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Таҷриш</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300622</id>
    <revision>
      <id>1309938</id>
      <timestamp>2022-08-16T12:23:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: {{МА}} '''Таҷриш''' ({{lang-fa|تجریش}}) — яке аз маҳаллаҳои калоншаҳри [[Теҳрон]] аст. Майдони Таҷриш (сари пули Таҷриш), ки нуқтаи поёнии хиёбони Валиъаср аст, яке аз маконҳои тиҷорӣ ва пурғавғои Теҳрон ба шумор меравад. Бозори қадими Таҷриш ҳам мобайни майдони Таҷриш т...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="671" xml:space="preserve">{{МА}}
'''Таҷриш''' ({{lang-fa|تجریش}}) — яке аз маҳаллаҳои калоншаҳри [[Теҳрон]] аст. Майдони Таҷриш (сари пули Таҷриш), ки нуқтаи поёнии хиёбони Валиъаср аст, яке аз маконҳои тиҷорӣ ва пурғавғои Теҳрон ба шумор меравад. Бозори қадими Таҷриш ҳам мобайни майдони Таҷриш то майдон Қудс (Таҷриши қадим) қарор дорад ва аз бозорҳои муҳимми Теҳрон шумурда мешавад.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{ПБ}}</text>
      <sha1>lsunmg428j9heah53h4ek5q8pa1tn0q</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309939</id>
      <parentid>1309938</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T12:25:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="671" xml:space="preserve">{{МА}}
'''Таҷриш''' ({{lang-fa|تجریش}}) — яке аз маҳаллаҳои калоншаҳри [[Теҳрон]] аст. Майдони Таҷриш (Cари пули Таҷриш), ки нуқтаи поёнии хиёбони Валиъаср аст, яке аз маконҳои тиҷорӣ ва пурғавғои Теҳрон ба шумор меравад. Бозори қадими Таҷриш ҳам мобайни майдони Таҷриш то майдонb Қудс (Таҷриши қадим) қарор дорад ва аз бозорҳои муҳимми Теҳрон шумурда мешавад.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{ПБ}}</text>
      <sha1>es6uem59xay91kyznjawj2su5cpt39f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Эрони Қоҷорӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300623</id>
    <revision>
      <id>1309940</id>
      <timestamp>2022-08-16T12:34:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: {{Давлати таърихӣ}} '''Эрони Қоҷорӣ''' ({{lang-fa|ایران قاجاری}}) — номе мустаор аст, ки ишора ба даврае 130-сола аз таърихи Эрон миёни солҳои 1784 — 1925 ва таҳти султаи дудмони Қоҷор дорад. Номҳои расмии Эрон дар ин давра '''Давлати ъилияи Эрон''' ва '''Мамолики маҳрусаи Эрон'...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1711" xml:space="preserve">{{Давлати таърихӣ}}
'''Эрони Қоҷорӣ''' ({{lang-fa|ایران قاجاری}}) — номе мустаор аст, ки ишора ба даврае 130-сола аз таърихи Эрон миёни солҳои 1784 — 1925 ва таҳти султаи дудмони Қоҷор дорад. Номҳои расмии Эрон дар ин давра '''Давлати ъилияи Эрон''' ва '''Мамолики маҳрусаи Эрон''' буд[10][11][12] ва дар ҷаҳони Ғарб монанди давраҳои пешин аз Эрон ба унвони '''Порс''' ёд мешуд.[13] Бунёнгузори Эрони Қоҷорӣ, [[Оқомуҳаммадхони Қоҷор]] аст. Ӯ пас аз фатҳи Қафқоз ва саркӯби куллияи умаро ва ҳуккоми дохилӣ дар Теҳрон мустақар шуд ва онро пойтахт номид. Ошноӣ бо тамаддуни Ғарб ва муоҳидаҳои муҳимм мӯҷиби оғози инқилоб имашрута шуд. Баъд аз инқилоби машрута, ки дар замони [[Музаффаруддиншоҳ]] анҷом шуд, [[Муҳаммадалишоҳ]] подшоҳи баъдӣ, бо он мухолифат кард ва маҷлисро ба тӯп баст. Кашмакашҳои дохилию хориҷи мӯҷиби нооромӣ дар мамликат шуд ва охирини подшоҳи Қоҷор, [[Аҳмадшоҳи Қоҷор]] буд, ки дар соли 1925 барканор шуд ва [[Ризо Паҳлавӣ]] шоҳи Эрон шуд.[14]

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{ПБ}}</text>
      <sha1>rt34y95v0uwsml1fcxcovz3pacvnisu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309941</id>
      <parentid>1309940</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T12:36:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1928" xml:space="preserve">{{Давлати таърихӣ}}
'''Эрони Қоҷорӣ''' ({{lang-fa|ایران قاجاری}}) — номе мустаор аст, ки ишора ба даврае 130-сола аз таърихи Эрон миёни солҳои 1784 — 1925 ва таҳти султаи дудмони Қоҷор дорад. Номҳои расмии Эрон дар ин давра '''Давлати ъилияи Эрон''' ({{Lang-fa|دولت علیّه ایران}} ''{{Transl|fa|Dowlat-e Âliyye-ye Irân}}'') ва '''Мамолики маҳрусаи Эрон''' ({{Lang-fa|ممالک محروسه ایران}} ''{{Transl|fa|Mamâlek-e Mahruse-ye Irân}}''{{sfn|Melville|2012|с=358,361}})) буд[10][11][12] ва дар ҷаҳони Ғарб монанди давраҳои пешин аз Эрон ба унвони '''Порс''' ёд мешуд.[13] Бунёнгузори Эрони Қоҷорӣ, [[Оқомуҳаммадхони Қоҷор]] аст. Ӯ пас аз фатҳи Қафқоз ва саркӯби куллияи умаро ва ҳуккоми дохилӣ дар Теҳрон мустақар шуд ва онро пойтахт номид. Ошноӣ бо тамаддуни Ғарб ва муоҳидаҳои муҳимм мӯҷиби оғози инқилоб имашрута шуд. Баъд аз инқилоби машрута, ки дар замони [[Музаффаруддиншоҳ]] анҷом шуд, [[Муҳаммадалишоҳ]] подшоҳи баъдӣ, бо он мухолифат кард ва маҷлисро ба тӯп баст. Кашмакашҳои дохилию хориҷи мӯҷиби нооромӣ дар мамликат шуд ва охирини подшоҳи Қоҷор, [[Аҳмадшоҳи Қоҷор]] буд, ки дар соли 1925 барканор шуд ва [[Ризо Паҳлавӣ]] шоҳи Эрон шуд.[14]

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{ПБ}}</text>
      <sha1>h51dneia2t0fg1c8luyqe8w6ndoro1q</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309942</id>
      <parentid>1309941</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T12:38:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2407" xml:space="preserve">{{Давлати таърихӣ}}
'''Эрони Қоҷорӣ''' ({{lang-fa|ایران قاجاری}}) — номе мустаор аст, ки ишора ба даврае 130-сола аз таърихи Эрон миёни солҳои 1784—1925&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;''Abbas Amanat.'' The Pivot of the Universe: Nasir Al-Din Shah Qajar and the Iranian Monarchy, 1831—1896, I. B. Tauris, pp 2—3; «In the 126 years between the fall of the Safavid state in 1722 and the accession of Nasir al-Din Shah, the Qajars evolved from a shepherd-warrior tribe with strongholds in northern Iran into a Persian dynasty.»&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;''Choueiri, Youssef M.'' A companion to the history of the Middle East. — Blackwell Ltd., 2005, pp. 231, 516.&lt;/ref&gt; ва таҳти султаи дудмони Қоҷор дорад. Номҳои расмии Эрон дар ин давра '''Давлати ъалияи Эрон''' ({{Lang-fa|دولت علیّه ایران}} ''{{Transl|fa|Dowlat-e Âliyye-ye Irân}}'') ва '''Мамолики маҳрусаи Эрон''' ({{Lang-fa|ممالک محروسه ایران}} ''{{Transl|fa|Mamâlek-e Mahruse-ye Irân}}''{{sfn|Melville|2012|с=358,361}})) буд ва дар ҷаҳони Ғарб монанди давраҳои пешин аз Эрон ба унвони '''Порс''' ёд мешуд.

Бунёнгузори Эрони Қоҷорӣ, [[Оқомуҳаммадхони Қоҷор]] аст. Ӯ пас аз фатҳи Қафқоз ва саркӯби куллияи умаро ва ҳуккоми дохилӣ дар Теҳрон мустақар шуд ва онро пойтахт номид. Ошноӣ бо тамаддуни Ғарб ва муоҳидаҳои муҳимм мӯҷиби оғози инқилоб имашрута шуд. Баъд аз инқилоби машрута, ки дар замони [[Музаффаруддиншоҳ]] анҷом шуд, [[Муҳаммадалишоҳ]] подшоҳи баъдӣ, бо он мухолифат кард ва маҷлисро ба тӯп баст. Кашмакашҳои дохилию хориҷи мӯҷиби нооромӣ дар мамликат шуд ва охирини подшоҳи Қоҷор, [[Аҳмадшоҳи Қоҷор]] буд, ки дар соли 1925 барканор шуд ва [[Ризо Паҳлавӣ]] шоҳи Эрон шуд.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{ПБ}}</text>
      <sha1>jgc15a5z3n1up9jev2xf0m6qhgllcf2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309943</id>
      <parentid>1309942</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T12:38:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2406" xml:space="preserve">{{Давлати таърихӣ}}
'''Эрони Қоҷорӣ''' ({{lang-fa|ایران قاجاری}}) — номе мустаор аст, ки ишора ба даврае 130-сола аз таърихи Эрон миёни солҳои 1784—1925&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;''Abbas Amanat.'' The Pivot of the Universe: Nasir Al-Din Shah Qajar and the Iranian Monarchy, 1831—1896, I. B. Tauris, pp 2—3; «In the 126 years between the fall of the Safavid state in 1722 and the accession of Nasir al-Din Shah, the Qajars evolved from a shepherd-warrior tribe with strongholds in northern Iran into a Persian dynasty.»&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;''Choueiri, Youssef M.'' A companion to the history of the Middle East. — Blackwell Ltd., 2005, pp. 231, 516.&lt;/ref&gt; ва таҳти султаи дудмони Қоҷор дорад. Номҳои расмии Эрон дар ин давра '''Давлати ъалияи Эрон''' ({{Lang-fa|دولت علیّه ایران}} ''{{Transl|fa|Dowlat-e Âliyye-ye Irân}}'') ва '''Мамолики маҳрусаи Эрон''' ({{Lang-fa|ممالک محروسه ایران}} ''{{Transl|fa|Mamâlek-e Mahruse-ye Irân}}''{{sfn|Melville|2012|с=358,361}}) буд ва дар ҷаҳони Ғарб монанди давраҳои пешин аз Эрон ба унвони '''Порс''' ёд мешуд.

Бунёнгузори Эрони Қоҷорӣ, [[Оқомуҳаммадхони Қоҷор]] аст. Ӯ пас аз фатҳи Қафқоз ва саркӯби куллияи умаро ва ҳуккоми дохилӣ дар Теҳрон мустақар шуд ва онро пойтахт номид. Ошноӣ бо тамаддуни Ғарб ва муоҳидаҳои муҳимм мӯҷиби оғози инқилоб имашрута шуд. Баъд аз инқилоби машрута, ки дар замони [[Музаффаруддиншоҳ]] анҷом шуд, [[Муҳаммадалишоҳ]] подшоҳи баъдӣ, бо он мухолифат кард ва маҷлисро ба тӯп баст. Кашмакашҳои дохилию хориҷи мӯҷиби нооромӣ дар мамликат шуд ва охирини подшоҳи Қоҷор, [[Аҳмадшоҳи Қоҷор]] буд, ки дар соли 1925 барканор шуд ва [[Ризо Паҳлавӣ]] шоҳи Эрон шуд.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{ПБ}}</text>
      <sha1>crnysv9jikqt5ros4slr7v16p5l03uq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309952</id>
      <parentid>1309943</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T13:01:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2410" xml:space="preserve">{{Давлати таърихӣ}}
'''Эрони Қоҷорӣ''' ({{lang-fa|ایران قاجاری}}) — номе мустаор аст, ки ишора ба даврае 130-сола аз таърихи Эрон миёни солҳои 1784—1925&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;''Abbas Amanat.'' The Pivot of the Universe: Nasir Al-Din Shah Qajar and the Iranian Monarchy, 1831—1896, I. B. Tauris, pp 2—3; «In the 126 years between the fall of the Safavid state in 1722 and the accession of Nasir al-Din Shah, the Qajars evolved from a shepherd-warrior tribe with strongholds in northern Iran into a Persian dynasty.»&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;''Choueiri, Youssef M.'' A companion to the history of the Middle East. — Blackwell Ltd., 2005, pp. 231, 516.&lt;/ref&gt; ва таҳти султаи [[дудмони Қоҷор]] дорад. Номҳои расмии Эрон дар ин давра '''Давлати ъалияи Эрон''' ({{Lang-fa|دولت علیّه ایران}} ''{{Transl|fa|Dowlat-e Âliyye-ye Irân}}'') ва '''Мамолики маҳрусаи Эрон''' ({{Lang-fa|ممالک محروسه ایران}} ''{{Transl|fa|Mamâlek-e Mahruse-ye Irân}}''{{sfn|Melville|2012|с=358,361}}) буд ва дар ҷаҳони Ғарб монанди давраҳои пешин аз Эрон ба унвони '''Порс''' ёд мешуд.

Бунёнгузори Эрони Қоҷорӣ, [[Оқомуҳаммадхони Қоҷор]] аст. Ӯ пас аз фатҳи Қафқоз ва саркӯби куллияи умаро ва ҳуккоми дохилӣ дар Теҳрон мустақар шуд ва онро пойтахт номид. Ошноӣ бо тамаддуни Ғарб ва муоҳидаҳои муҳимм мӯҷиби оғози инқилоб имашрута шуд. Баъд аз инқилоби машрута, ки дар замони [[Музаффаруддиншоҳ]] анҷом шуд, [[Муҳаммадалишоҳ]] подшоҳи баъдӣ, бо он мухолифат кард ва маҷлисро ба тӯп баст. Кашмакашҳои дохилию хориҷи мӯҷиби нооромӣ дар мамликат шуд ва охирини подшоҳи Қоҷор, [[Аҳмадшоҳи Қоҷор]] буд, ки дар соли 1925 барканор шуд ва [[Ризо Паҳлавӣ]] шоҳи Эрон шуд.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{ПБ}}</text>
      <sha1>hnrm0gyo7wzu9ktoek537spaf1gstgg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Қоҷориён</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300624</id>
    <revision>
      <id>1309944</id>
      <timestamp>2022-08-16T12:44:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: '''Дудмон Қоҷор''' ё '''Силсилаи Қоҷор''' ё '''Қоҷорён''' {{lang-fa|قاجاریان}} Qâjâriyân&lt;br&gt; {{lang-az3|قاجارلر‎|Qacarlar}} — номи силсилае эронӣ аст, ки аз ҳудуди сол 1175 то 1304[1] бар [[Эрони Қоҷорӣ]] ба муддати ҳудуди саду сӣ сол фармон ронданд. Бунёнгузори ин силсила Оқомқуҳаммадхони...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1457" xml:space="preserve">'''Дудмон Қоҷор''' ё '''Силсилаи Қоҷор''' ё '''Қоҷорён''' {{lang-fa|قاجاریان}} Qâjâriyân&lt;br&gt; {{lang-az3|قاجارلر‎|Qacarlar}} — номи силсилае эронӣ аст, ки аз ҳудуди сол 1175 то 1304[1] бар [[Эрони Қоҷорӣ]] ба муддати ҳудуди саду сӣ сол фармон ронданд. Бунёнгузори ин силсила [[Оқомқуҳаммадхони Қоҷор]] буд. Сирдудмон Қоҷория марбут ба яке аз тоифаҳои туркамони Эрон ба номи Эли Қоҷор буд, ки бар асари юриши муғул аз Осиёи Марказӣ ба Эрон муҳоҷират карданд. Онон ибтидо дар перомуни Арманистон сокин шуданд. Эли Қоҷор яке аз ҳафт эли аслии қизилбош буд, ки шоҳ Исмоил ба ёрии тавони низомии онҳо силсилаи Сафавияро бунён ниҳод[2][3][4][5][6] ва ба далели кумакҳои бузурге, ки ба дарбори Сафавӣ менамуд, қудрати бештаре ёфт. Шоҳ Аббоси бузург як даста аз ононро дар Астаробод (Гургони имрӯзӣ) сокин кард.[7]

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Қоҷориён| ]]</text>
      <sha1>50pw4fmaij8oxhiq5lzh41bw1sbhnuq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309945</id>
      <parentid>1309944</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T12:45:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1401" xml:space="preserve">'''Дудмон Қоҷор''' ё '''Силсилаи Қоҷор''' ё '''Қоҷорён''' {{lang-fa|قاجاریان}}) — номи силсилае эронӣ аст, ки аз ҳудуди сол 1175 то 1304[1] бар [[Эрони Қоҷорӣ]] ба муддати ҳудуди саду сӣ сол фармон ронданд. Бунёнгузори ин силсила [[Оқомқуҳаммадхони Қоҷор]] буд. Сирдудмон Қоҷория марбут ба яке аз тоифаҳои туркамони Эрон ба номи Эли Қоҷор буд, ки бар асари юриши муғул аз Осиёи Марказӣ ба Эрон муҳоҷират карданд. Онон ибтидо дар перомуни Арманистон сокин шуданд. Эли Қоҷор яке аз ҳафт эли аслии қизилбош буд, ки шоҳ Исмоил ба ёрии тавони низомии онҳо силсилаи Сафавияро бунён ниҳод[2][3][4][5][6] ва ба далели кумакҳои бузурге, ки ба дарбори Сафавӣ менамуд, қудрати бештаре ёфт. Шоҳ Аббоси бузург як даста аз ононро дар Астаробод (Гургони имрӯзӣ) сокин кард.[7]

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Қоҷориён| ]]</text>
      <sha1>rphada49b2qoxsele5yt2vx33cohb6z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309950</id>
      <parentid>1309945</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T12:50:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1441" xml:space="preserve">{{Хонадони салтанатӣ}}
'''Дудмон Қоҷор''' ё '''Силсилаи Қоҷор''' ё '''Қоҷорён''' {{lang-fa|قاجاریان}}) — номи силсилае эронӣ аст, ки аз ҳудуди сол 1175 то 1304[1] бар [[Эрони Қоҷорӣ]] ба муддати ҳудуди саду сӣ сол фармон ронданд. Бунёнгузори ин силсила [[Оқомқуҳаммадхони Қоҷор]] буд. Сирдудмон Қоҷория марбут ба яке аз тоифаҳои туркамони Эрон ба номи Эли Қоҷор буд, ки бар асари юриши муғул аз Осиёи Марказӣ ба Эрон муҳоҷират карданд. Онон ибтидо дар перомуни Арманистон сокин шуданд. Эли Қоҷор яке аз ҳафт эли аслии қизилбош буд, ки шоҳ Исмоил ба ёрии тавони низомии онҳо силсилаи Сафавияро бунён ниҳод[2][3][4][5][6] ва ба далели кумакҳои бузурге, ки ба дарбори Сафавӣ менамуд, қудрати бештаре ёфт. Шоҳ Аббоси бузург як даста аз ононро дар Астаробод (Гургони имрӯзӣ) сокин кард.[7]

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Қоҷориён| ]]</text>
      <sha1>fobszzslxbysttbarik5k6gon9qvxeu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309951</id>
      <parentid>1309950</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T13:01:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3897" xml:space="preserve">{{Хонадони салтанатӣ}}
'''Дудмони Қоҷор''' ё '''Силсилаи Қоҷор''' ё '''Қоҷорён''' ({{lang-fa|قاجاریان}}) — як силсилаи салтанатии эронӣ&lt;ref name=&quot;Abbas&quot;&gt;Abbas Amanat, ''The Pivot of the Universe: Nasir Al-Din Shah Qajar and the Iranian Monarchy, 1831–1896'', I. B. Tauris, pp 2–3&lt;/ref&gt; бо асолати турк&lt;ref name=&quot;ghani1&quot;&gt;Cyrus Ghani. ''Iran and the Rise of the Reza Shah: From Qajar Collapse to Pahlavi Power'', I. B. Tauris, 2000, {{ISBN|1-86064-629-8}}, p. 1&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;William Bayne Fisher 1993, p. 344&quot;&gt;William Bayne Fisher. ''Cambridge History of Iran'', Cambridge University Press, 1993, p. 344, {{ISBN|0-521-20094-6}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;online edition&quot;&gt;Dr [[Parviz Kambin]], ''A History of the Iranian Plateau: Rise and Fall of an Empire'', Universe, 2011, p. 36, [https://books.google.com/books?id=tZkSLozhXxAC&amp;printsec=frontcover&amp;hl=en#v=onepage&amp;q online edition].&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Jamie Stokes and Anthony Gorman, ''Encyclopedia of the Peoples of Africa and the Middle East'', 2010, p. 707, [https://books.google.com/books?id=stl97FdyRswC&amp;printsec=frontcover&amp;hl=en Online Edition]: &quot;The Safavid and Qajar dynasties, rulers in Iran from 1501 to 1722 and from 1795 to 1925 respectively, were Turkic in origin.&quot;&lt;/ref&gt;, бавежа аз эли Қоҷор буд, ки аз 1789 то 1925&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;Abbas Amanat, ''The Pivot of the Universe: Nasir Al-Din Shah Qajar and the Iranian Monarchy, 1831–1896'', I. B. Tauris, pp 2–3; &quot;In the 126 years between the fall of the Safavid state in 1722 and the accession of Nasir al-Din Shah, the Qajars evolved from a shepherd-warrior tribe with strongholds in northern Iran into a Persian dynasty.&quot;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Choueiri, Youssef M., ''A companion to the history of the Middle East'', (Blackwell Ltd., 2005), 231,516.&lt;/ref&gt; бар [[Эрони Қоҷорӣ|Эрон]] ҳукумат мекард. Бунёнгузори ин силсила [[Оқомқуҳаммадхони Қоҷор]] буд&lt;ref&gt;''Persia: Webster’s Quotations, Facts and Phrases''. Icon Group International, Inc. — ICON Group International, Inc., 2008 — [[Служебная:Источники книг/0546660193|ISBN 0-546-66019-3]]. «''Agha Muhammad Khan (1742 — June 17, 1797) was the chief of a Turkic tribe, the Qajars. He became shah of Persia in 1794 and established the Qajar dynasty''».&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Enc_Andreevski&quot;&gt;[https://archive.org/stream/entsiklopediches23andruoft#page/382/mode/2up Энциклопедическій словарь: подъ ред И. Е. Андреевскаго, том 23, с.383]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;''Edmund Wright''. A dictionary of world history. Oxford University Press, 2006. [[Служебная:Источники книг/0199202478|ISBN 0-19-920247-8]], 9780199202478. P.526 «''Qajar — A Turkic tribe in north-east Iran that produced the Qajar dynasty''»&lt;/ref&gt;. Сардудмони Қоҷория марбут ба яке аз тоифаҳои туркамони Эрон ба номи эли Қоҷор буд, ки бар асари юриши муғул аз Осиёи Марказӣ ба Эрон муҳоҷират карданд. Онон ибтидо дар перомуни Арманистон сокин шуданд. Эли Қоҷор яке аз ҳафт эли аслии қизилбош буд, ки шоҳ Исмоил ба ёрии тавони низомии онҳо силсилаи Сафавияро бунён ниҳод ва ба далели кумакҳои бузурге, ки ба дарбори Сафавӣ менамуд, қудрати бештаре ёфт. Шоҳ Аббоси бузург як даста аз ононро дар Астаробод (Гургони имрӯзӣ) сокин кард.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Қоҷориён| ]]</text>
      <sha1>3fyx2szl3a6lpow6wjccw2sn7bhf9bm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309986</id>
      <parentid>1309951</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T18:52:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Преамбула */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3996" xml:space="preserve">{{Хонадони салтанатӣ}}
'''Дудмони Қоҷор''' ё '''Силсилаи Қоҷор''' ё '''Қоҷорён''' ({{lang-fa|قاجاریان}}) — як силсилаи салтанатии [[Эрон|эронӣ]]&lt;ref name=&quot;Abbas&quot;&gt;Abbas Amanat, ''The Pivot of the Universe: Nasir Al-Din Shah Qajar and the Iranian Monarchy, 1831–1896'', I. B. Tauris, pp 2–3&lt;/ref&gt; бо асолати [[Туркҳо|турк]]&lt;ref name=&quot;ghani1&quot;&gt;Cyrus Ghani. ''Iran and the Rise of the Reza Shah: From Qajar Collapse to Pahlavi Power'', I. B. Tauris, 2000, {{ISBN|1-86064-629-8}}, p. 1&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;William Bayne Fisher 1993, p. 344&quot;&gt;William Bayne Fisher. ''Cambridge History of Iran'', Cambridge University Press, 1993, p. 344, {{ISBN|0-521-20094-6}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;online edition&quot;&gt;Dr [[Parviz Kambin]], ''A History of the Iranian Plateau: Rise and Fall of an Empire'', Universe, 2011, p. 36, [https://books.google.com/books?id=tZkSLozhXxAC&amp;printsec=frontcover&amp;hl=en#v=onepage&amp;q online edition].&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Jamie Stokes and Anthony Gorman, ''Encyclopedia of the Peoples of Africa and the Middle East'', 2010, p. 707, [https://books.google.com/books?id=stl97FdyRswC&amp;printsec=frontcover&amp;hl=en Online Edition]: &quot;The Safavid and Qajar dynasties, rulers in Iran from 1501 to 1722 and from 1795 to 1925 respectively, were Turkic in origin.&quot;&lt;/ref&gt;, бавежа аз эли Қоҷор буд, ки аз 1789 то 1925&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;Abbas Amanat, ''The Pivot of the Universe: Nasir Al-Din Shah Qajar and the Iranian Monarchy, 1831–1896'', I. B. Tauris, pp 2–3; &quot;In the 126 years between the fall of the Safavid state in 1722 and the accession of Nasir al-Din Shah, the Qajars evolved from a shepherd-warrior tribe with strongholds in northern Iran into a Persian dynasty.&quot;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Choueiri, Youssef M., ''A companion to the history of the Middle East'', (Blackwell Ltd., 2005), 231,516.&lt;/ref&gt; бар [[Эрони Қоҷорӣ|Эрон]] ҳукумат мекард. Бунёнгузори ин силсила [[Оқомуҳаммадхони Қоҷор]] буд&lt;ref&gt;''Persia: Webster’s Quotations, Facts and Phrases''. Icon Group International, Inc. — ICON Group International, Inc., 2008 — [[Служебная:Источники книг/0546660193|ISBN 0-546-66019-3]]. «''Agha Muhammad Khan (1742 — June 17, 1797) was the chief of a Turkic tribe, the Qajars. He became shah of Persia in 1794 and established the Qajar dynasty''».&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Enc_Andreevski&quot;&gt;[https://archive.org/stream/entsiklopediches23andruoft#page/382/mode/2up Энциклопедическій словарь: подъ ред И. Е. Андреевскаго, том 23, с.383]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;''Edmund Wright''. A dictionary of world history. Oxford University Press, 2006. [[Служебная:Источники книг/0199202478|ISBN 0-19-920247-8]], 9780199202478. P.526 «''Qajar — A Turkic tribe in north-east Iran that produced the Qajar dynasty''»&lt;/ref&gt;. Сардудмони Қоҷория марбут ба яке аз тоифаҳои туркманони Эрон ба номи эли Қоҷор буд, ки бар асари юриши муғул аз [[Осиёи Марказӣ]] ба Эрон муҳоҷират карданд. Онон ибтидо дар перомуни [[Арманистон]] сокин шуданд. Эли Қоҷор яке аз ҳафт эли аслии қизилбош буд, ки шоҳ Исмоил ба ёрии тавони низомии онҳо силсилаи [[Сафавиён|Сафавияро]] бунён ниҳод ва ба далели кумакҳои бузурге, ки ба дарбори Сафавӣ менамуд, қудрати бештаре ёфт. [[Аббоси I|Шоҳ Аббоси бузург]] як даста аз ононро дар [[Астаробод]] ([[Гургон|Гургони]] имрӯзӣ) сокин кард.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Қоҷориён| ]]</text>
      <sha1>4ezhw8sm2ly6v2hfuu0313kk1p3pvfp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309988</id>
      <parentid>1309986</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T18:58:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Боз нигаред */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4082" xml:space="preserve">{{Хонадони салтанатӣ}}
'''Дудмони Қоҷор''' ё '''Силсилаи Қоҷор''' ё '''Қоҷорён''' ({{lang-fa|قاجاریان}}) — як силсилаи салтанатии [[Эрон|эронӣ]]&lt;ref name=&quot;Abbas&quot;&gt;Abbas Amanat, ''The Pivot of the Universe: Nasir Al-Din Shah Qajar and the Iranian Monarchy, 1831–1896'', I. B. Tauris, pp 2–3&lt;/ref&gt; бо асолати [[Туркҳо|турк]]&lt;ref name=&quot;ghani1&quot;&gt;Cyrus Ghani. ''Iran and the Rise of the Reza Shah: From Qajar Collapse to Pahlavi Power'', I. B. Tauris, 2000, {{ISBN|1-86064-629-8}}, p. 1&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;William Bayne Fisher 1993, p. 344&quot;&gt;William Bayne Fisher. ''Cambridge History of Iran'', Cambridge University Press, 1993, p. 344, {{ISBN|0-521-20094-6}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;online edition&quot;&gt;Dr [[Parviz Kambin]], ''A History of the Iranian Plateau: Rise and Fall of an Empire'', Universe, 2011, p. 36, [https://books.google.com/books?id=tZkSLozhXxAC&amp;printsec=frontcover&amp;hl=en#v=onepage&amp;q online edition].&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Jamie Stokes and Anthony Gorman, ''Encyclopedia of the Peoples of Africa and the Middle East'', 2010, p. 707, [https://books.google.com/books?id=stl97FdyRswC&amp;printsec=frontcover&amp;hl=en Online Edition]: &quot;The Safavid and Qajar dynasties, rulers in Iran from 1501 to 1722 and from 1795 to 1925 respectively, were Turkic in origin.&quot;&lt;/ref&gt;, бавежа аз эли Қоҷор буд, ки аз 1789 то 1925&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;Abbas Amanat, ''The Pivot of the Universe: Nasir Al-Din Shah Qajar and the Iranian Monarchy, 1831–1896'', I. B. Tauris, pp 2–3; &quot;In the 126 years between the fall of the Safavid state in 1722 and the accession of Nasir al-Din Shah, the Qajars evolved from a shepherd-warrior tribe with strongholds in northern Iran into a Persian dynasty.&quot;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Choueiri, Youssef M., ''A companion to the history of the Middle East'', (Blackwell Ltd., 2005), 231,516.&lt;/ref&gt; бар [[Эрони Қоҷорӣ|Эрон]] ҳукумат мекард. Бунёнгузори ин силсила [[Оқомуҳаммадхони Қоҷор]] буд&lt;ref&gt;''Persia: Webster’s Quotations, Facts and Phrases''. Icon Group International, Inc. — ICON Group International, Inc., 2008 — [[Служебная:Источники книг/0546660193|ISBN 0-546-66019-3]]. «''Agha Muhammad Khan (1742 — June 17, 1797) was the chief of a Turkic tribe, the Qajars. He became shah of Persia in 1794 and established the Qajar dynasty''».&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Enc_Andreevski&quot;&gt;[https://archive.org/stream/entsiklopediches23andruoft#page/382/mode/2up Энциклопедическій словарь: подъ ред И. Е. Андреевскаго, том 23, с.383]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;''Edmund Wright''. A dictionary of world history. Oxford University Press, 2006. [[Служебная:Источники книг/0199202478|ISBN 0-19-920247-8]], 9780199202478. P.526 «''Qajar — A Turkic tribe in north-east Iran that produced the Qajar dynasty''»&lt;/ref&gt;. Сардудмони Қоҷория марбут ба яке аз тоифаҳои туркманони Эрон ба номи эли Қоҷор буд, ки бар асари юриши муғул аз [[Осиёи Марказӣ]] ба Эрон муҳоҷират карданд. Онон ибтидо дар перомуни [[Арманистон]] сокин шуданд. Эли Қоҷор яке аз ҳафт эли аслии қизилбош буд, ки шоҳ Исмоил ба ёрии тавони низомии онҳо силсилаи [[Сафавиён|Сафавияро]] бунён ниҳод ва ба далели кумакҳои бузурге, ки ба дарбори Сафавӣ менамуд, қудрати бештаре ёфт. [[Аббоси I|Шоҳ Аббоси бузург]] як даста аз ононро дар [[Астаробод]] ([[Гургон|Гургони]] имрӯзӣ) сокин кард.

== Боз нигаред ==
*[[Таърихи Эрон]]
*[[Эрони Қоҷорӣ]]
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Қоҷориён| ]]</text>
      <sha1>ju6ql7qyoa4i2645zeiep4s896idje0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309989</id>
      <parentid>1309988</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T19:00:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Based sogdian</username>
        <id>34522</id>
      </contributor>
      <comment>/* Преамбула */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4090" xml:space="preserve">{{Хонадони салтанатӣ}}
'''Дудмони Қоҷор''' ё '''Силсилаи Қоҷор''' ё '''Қоҷорён''' ({{lang-fa|قاجاریان}}) — як силсилаи салтанатии [[Эрон|эронӣ]]&lt;ref name=&quot;Abbas&quot;&gt;Abbas Amanat, ''The Pivot of the Universe: Nasir Al-Din Shah Qajar and the Iranian Monarchy, 1831–1896'', I. B. Tauris, pp 2–3&lt;/ref&gt; бо асолати [[Туркҳо|турк]]&lt;ref name=&quot;ghani1&quot;&gt;Cyrus Ghani. ''Iran and the Rise of the Reza Shah: From Qajar Collapse to Pahlavi Power'', I. B. Tauris, 2000, {{ISBN|1-86064-629-8}}, p. 1&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;William Bayne Fisher 1993, p. 344&quot;&gt;William Bayne Fisher. ''Cambridge History of Iran'', Cambridge University Press, 1993, p. 344, {{ISBN|0-521-20094-6}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;online edition&quot;&gt;Dr [[Parviz Kambin]], ''A History of the Iranian Plateau: Rise and Fall of an Empire'', Universe, 2011, p. 36, [https://books.google.com/books?id=tZkSLozhXxAC&amp;printsec=frontcover&amp;hl=en#v=onepage&amp;q online edition].&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Jamie Stokes and Anthony Gorman, ''Encyclopedia of the Peoples of Africa and the Middle East'', 2010, p. 707, [https://books.google.com/books?id=stl97FdyRswC&amp;printsec=frontcover&amp;hl=en Online Edition]: &quot;The Safavid and Qajar dynasties, rulers in Iran from 1501 to 1722 and from 1795 to 1925 respectively, were Turkic in origin.&quot;&lt;/ref&gt;, бавежа аз эли Қоҷор буд, ки аз 1789 то 1925&lt;ref name=&quot;autogenerated1&quot;&gt;Abbas Amanat, ''The Pivot of the Universe: Nasir Al-Din Shah Qajar and the Iranian Monarchy, 1831–1896'', I. B. Tauris, pp 2–3; &quot;In the 126 years between the fall of the Safavid state in 1722 and the accession of Nasir al-Din Shah, the Qajars evolved from a shepherd-warrior tribe with strongholds in northern Iran into a Persian dynasty.&quot;&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Choueiri, Youssef M., ''A companion to the history of the Middle East'', (Blackwell Ltd., 2005), 231,516.&lt;/ref&gt; бар [[Эрони Қоҷорӣ|Эрон]] ҳукумат мекард. Бунёнгузори ин силсила [[Оқомуҳаммадхони Қоҷор]] буд&lt;ref&gt;''Persia: Webster’s Quotations, Facts and Phrases''. Icon Group International, Inc. — ICON Group International, Inc., 2008 — [[Служебная:Источники книг/0546660193|ISBN 0-546-66019-3]]. «''Agha Muhammad Khan (1742 — June 17, 1797) was the chief of a Turkic tribe, the Qajars. He became shah of Persia in 1794 and established the Qajar dynasty''».&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Enc_Andreevski&quot;&gt;[https://archive.org/stream/entsiklopediches23andruoft#page/382/mode/2up Энциклопедическій словарь: подъ ред И. Е. Андреевскаго, том 23, с.383]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;''Edmund Wright''. A dictionary of world history. Oxford University Press, 2006. [[Служебная:Источники книг/0199202478|ISBN 0-19-920247-8]], 9780199202478. P.526 «''Qajar — A Turkic tribe in north-east Iran that produced the Qajar dynasty''»&lt;/ref&gt;. Сардудмони Қоҷория марбут ба яке аз тоифаҳои туркманони Эрон ба номи эли Қоҷор буд, ки бар асари юриши муғул аз [[Осиёи Марказӣ]] ба Эрон муҳоҷират карданд. Онон ибтидо дар перомуни [[Арманистон]] сокин шуданд. Эли Қоҷор яке аз ҳафт эли аслии қизилбош буд, ки шоҳ [[Исмоили I]] ба ёрии тавони низомии онҳо силсилаи [[Сафавиён|Сафавияро]] бунён ниҳод ва ба далели кумакҳои бузурге, ки ба дарбори Сафавӣ менамуд, қудрати бештаре ёфт. [[Аббоси I|Шоҳ Аббоси бузург]] як даста аз ононро дар [[Астаробод]] ([[Гургон|Гургони]] имрӯзӣ) сокин кард.

== Боз нигаред ==
*[[Таърихи Эрон]]
*[[Эрони Қоҷорӣ]]
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Қоҷориён| ]]</text>
      <sha1>44xh4j0f3re9surikzpwnaks78oztn3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Infobox royal house</title>
    <ns>10</ns>
    <id>300625</id>
    <redirect title="Шаблон:Қуттии ҳамагонӣ" />
    <revision>
      <id>1309946</id>
      <timestamp>2022-08-16T12:48:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: # равона [[Шаблон:Хонадони салтанатӣ]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67" xml:space="preserve"># равона [[Шаблон:Хонадони салтанатӣ]]</text>
      <sha1>kyf4dhp2bkanjbi6gx0ojyqcp24b48i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309947</id>
      <parentid>1309946</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T12:48:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>Тағйири масир ба [[Шаблон:Хонадони салтанатӣ]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="66" xml:space="preserve">#равона [[Шаблон:Хонадони салтанатӣ]]</text>
      <sha1>93f8ep8rlktusrsqa94mgv2998rfgqp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Хонадони салтанатӣ</title>
    <ns>10</ns>
    <id>300626</id>
    <redirect title="Шаблон:Қуттии ҳамагонӣ" />
    <revision>
      <id>1309948</id>
      <timestamp>2022-08-16T12:49:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: Шаблон:Қуттии ҳамагонӣ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="42" xml:space="preserve">Шаблон:Қуттии ҳамагонӣ</text>
      <sha1>iy0tmgywcep4kj4kcj2m238ooskwlgs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309949</id>
      <parentid>1309948</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T12:50:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>Тағйири масир ба [[Шаблон:Қуттии ҳамагонӣ]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="60" xml:space="preserve">#равона [[Шаблон:Қуттии ҳамагонӣ]]</text>
      <sha1>dbyuot9v09yti90za4hqy289eo2yq9n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дудмони Қоҷор</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300627</id>
    <redirect title="Қоҷориён" />
    <revision>
      <id>1309953</id>
      <timestamp>2022-08-16T13:02:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>Тағйири масир ба [[Қоҷориён]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34" xml:space="preserve">#равона [[Қоҷориён]]</text>
      <sha1>in2kl1h9mtpg7xc0i5dv9tbs3wl2b6l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҳаврон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300628</id>
    <revision>
      <id>1309961</id>
      <timestamp>2022-08-16T13:49:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A01:CB00:4C3:D500:B053:8E42:7064:4104</ip>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: [[File:Map of the Hauran Ar.svg|thumb|Ҳаврон]] '''Ҳаврон''' ({{lang-ar|حَوْران}}) минтақаест дар ҷануби Сурия. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Ҷуғрофияи Сурия]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="226" xml:space="preserve">[[File:Map of the Hauran Ar.svg|thumb|Ҳаврон]]
'''Ҳаврон''' ({{lang-ar|حَوْران}}) минтақаест дар ҷануби Сурия.
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Ҷуғрофияи Сурия]]</text>
      <sha1>51llp9fs3hyowq48vrtnxkatb39ngr4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309962</id>
      <parentid>1309961</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T13:52:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A01:CB00:4C3:D500:B053:8E42:7064:4104</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="264" xml:space="preserve">[[File:Map of the Hauran Ar.svg|thumb|Ҳаврон]]
'''Ҳаврон''' ({{lang-ar|حَوْران}}) минтақаест дар ҷануби Сурия.
== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
{{Пайвандҳои беруна}}
[[Гурӯҳ:Ҷуғрофияи Сурия]]</text>
      <sha1>9xpclynu6u2n329u9z3zsh0j4wbovm4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1309973</id>
      <parentid>1309962</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:10:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="272" xml:space="preserve">[[Акс:Map of the Hauran Ar.svg|thumb|Ҳаврон]]
'''Ҳаврон''' ({{lang-ar|حَوْران}}) — минтақаест дар ҷануби Сурия.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
{{Пайвандҳои беруна}}
[[Гурӯҳ:Ҷуғрофияи Сурия]]</text>
      <sha1>mgrrvwvny0kadof2bolnek8c4vgx9my</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Энсиклопедияи мухтасари рӯзгордорӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300629</id>
    <revision>
      <id>1310005</id>
      <timestamp>2022-08-17T04:28:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: «'''Энциклопедияи мухтасари рӯзгордорӣ'''» - нахустин донишнома дар бахши рӯзгордорӣ ба забони тоҷикӣ. Соли 1988 ба табъ расидааст. СИЭСТ онро дар асоси «Краткая энциклопедия домашнего хозяйство» (1984) бо дар назар доштани маълумоти минтақавӣ тарҷума ва ба чоп о...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1561" xml:space="preserve">«'''Энциклопедияи мухтасари рӯзгордорӣ'''» - нахустин донишнома дар бахши рӯзгордорӣ ба забони тоҷикӣ. Соли 1988 ба табъ расидааст. СИЭСТ онро дар асоси «Краткая энциклопедия домашнего хозяйство» (1984) бо дар назар доштани маълумоти минтақавӣ тарҷума ва ба чоп омода кардааст. Аз 7 фасл: «Истиқоматгоҳ», «Хӯрок», «Тандурустӣ ва косметика», «Либос ва пойафзол», «Дар вақти фароғат», «Боғ ва полез», «Маълумоти ҳуқуқӣ» иборат аст.

Мақолаҳои ҳар фасл бо тартиби алифбои тоҷикӣ ҷо ба ҷо карда шудаанд. Дар донишномаи мазкур доир ба абзор, асбобу анҷоми рӯзгор, тарзи истифодаи онҳо, беҳдошт, нигоҳубину ороиши рӯю мӯй, ёрии аввалияи тиббӣ, анвои дӯхт, интихоби либос, гулдӯзӣ, намудҳои оммавии варзиш, туризм, моҳигирӣ, шикор, инчунин интихоби китоб, рустаниҳо, боғдорӣ, парандапарварӣ, обчакорӣ низ маълумоти умумӣ ва аксу тасвирҳо мавҷуданд. Адади нашраш 25 000 нусха.</text>
      <sha1>0euhhify7irsubjmb6kp74cqbs4ytv0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310006</id>
      <parentid>1310005</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T04:29:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1717" xml:space="preserve">«'''Энциклопедияи мухтасари рӯзгордорӣ'''» — нахустин [[донишнома]] дар бахши рӯзгордорӣ ба забони тоҷикӣ. Соли 1988 ба табъ расидааст. СИЭСТ онро дар асоси «Краткая энциклопедия домашнего хозяйство» (1984) бо дар назар доштани маълумоти минтақавӣ тарҷума ва ба чоп омода кардааст. Аз 7 фасл: «Истиқоматгоҳ», «Хӯрок», «Тандурустӣ ва косметика», «Либос ва пойафзол», «Дар вақти фароғат», «Боғ ва полез», «Маълумоти ҳуқуқӣ» иборат аст.

Мақолаҳои ҳар фасл бо тартиби алифбои тоҷикӣ ҷо ба ҷо карда шудаанд. Дар донишномаи мазкур доир ба абзор, асбобу анҷоми рӯзгор, тарзи истифодаи онҳо, беҳдошт, нигоҳубину ороиши рӯю мӯй, ёрии аввалияи тиббӣ, анвои дӯхт, интихоби либос, гулдӯзӣ, намудҳои оммавии варзиш, туризм, моҳигирӣ, шикор, инчунин интихоби китоб, рустаниҳо, боғдорӣ, парандапарварӣ, обчакорӣ низ маълумоти умумӣ ва аксу тасвирҳо мавҷуданд. Адади нашраш 25 000 нусха.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Донишномаҳои тоҷикӣ]]
[[Гурӯҳ:Энсиклопедияи миллии тоҷик]]</text>
      <sha1>oy4yml54nn0uccroiiofea689aoyygc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310007</id>
      <parentid>1310006</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T04:29:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>/* Эзоҳ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1717" xml:space="preserve">«'''Энциклопедияи мухтасари рӯзгордорӣ'''» — нахустин [[донишнома]] дар бахши рӯзгордорӣ ба забони тоҷикӣ. Соли 1988 ба табъ расидааст. СИЭСТ онро дар асоси «Краткая энциклопедия домашнего хозяйство» (1984) бо дар назар доштани маълумоти минтақавӣ тарҷума ва ба чоп омода кардааст. Аз 7 фасл: «Истиқоматгоҳ», «Хӯрок», «Тандурустӣ ва косметика», «Либос ва пойафзол», «Дар вақти фароғат», «Боғ ва полез», «Маълумоти ҳуқуқӣ» иборат аст.

Мақолаҳои ҳар фасл бо тартиби алифбои тоҷикӣ ҷо ба ҷо карда шудаанд. Дар донишномаи мазкур доир ба абзор, асбобу анҷоми рӯзгор, тарзи истифодаи онҳо, беҳдошт, нигоҳубину ороиши рӯю мӯй, ёрии аввалияи тиббӣ, анвои дӯхт, интихоби либос, гулдӯзӣ, намудҳои оммавии варзиш, туризм, моҳигирӣ, шикор, инчунин интихоби китоб, рустаниҳо, боғдорӣ, парандапарварӣ, обчакорӣ низ маълумоти умумӣ ва аксу тасвирҳо мавҷуданд. Адади нашраш 25 000 нусха.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Донишномаҳои тоҷикӣ]]
[[Гурӯҳ:Энсиклопедияи Миллии Тоҷик]]</text>
      <sha1>rbqiujb61377zeyplhxrb2voc7kfhip</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310008</id>
      <parentid>1310007</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T04:30:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2303" xml:space="preserve">«'''Энциклопедияи мухтасари рӯзгордорӣ'''» — нахустин [[донишнома]] дар бахши рӯзгордорӣ ба забони тоҷикӣ. Соли 1988 ба табъ расидааст. [[Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик|СИЭСТ]] онро дар асоси «Краткая энциклопедия домашнего хозяйство» (1984) бо дар назар доштани маълумоти минтақавӣ тарҷума ва ба чоп омода кардааст&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://donishnoma.tj/%D0%BA%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B1%D2%B3%D0%BE/%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%88%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D2%B3%D0%BE/70-%D1%8D%D0%BD%D1%81%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F%D0%B8-%D0%BC%D1%83%D1%85%D1%82%D0%B0%D1%81%D0%B0%D1%80%D0%B8-%D1%80%D3%AF%D0%B7%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B4%D0%BE%D1%80%D3%A3|title=Энсиклопедияи мухтасари рӯзгордорӣ|website=donishnoma.tj|publisher=СИЭМТ|accessdate=2022-08-17}}&lt;/ref&gt;. Аз 7 фасл: «Истиқоматгоҳ», «Хӯрок», «Тандурустӣ ва косметика», «Либос ва пойафзол», «Дар вақти фароғат», «Боғ ва полез», «Маълумоти ҳуқуқӣ» иборат аст.

Мақолаҳои ҳар фасл бо тартиби алифбои тоҷикӣ ҷо ба ҷо карда шудаанд. Дар донишномаи мазкур доир ба абзор, асбобу анҷоми рӯзгор, тарзи истифодаи онҳо, беҳдошт, нигоҳубину ороиши рӯю мӯй, ёрии аввалияи тиббӣ, анвои дӯхт, интихоби либос, гулдӯзӣ, намудҳои оммавии варзиш, туризм, моҳигирӣ, шикор, инчунин интихоби китоб, рустаниҳо, боғдорӣ, парандапарварӣ, обчакорӣ низ маълумоти умумӣ ва аксу тасвирҳо мавҷуданд. Адади нашраш 25 000 нусха.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Донишномаҳои тоҷикӣ]]
[[Гурӯҳ:Энсиклопедияи Миллии Тоҷик]]</text>
      <sha1>61do2t3fnop4mlp6yh6hm5ekiag89ot</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Энциклопедияи мухтасари рӯзгордорӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300630</id>
    <redirect title="Энсиклопедияи мухтасари рӯзгордорӣ" />
    <revision>
      <id>1310009</id>
      <timestamp>2022-08-17T04:31:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>Тағйири масир ба [[Энсиклопедияи мухтасари рӯзгордорӣ]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="84" xml:space="preserve">#равона [[Энсиклопедияи мухтасари рӯзгордорӣ]]</text>
      <sha1>t6wr1lxrag329lybo7lpidmjt2r8ina</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Қоҷориён</title>
    <ns>14</ns>
    <id>300631</id>
    <revision>
      <id>1310017</id>
      <timestamp>2022-08-17T04:56:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: {{Новбарӣ}}  [[Гурӯҳ:Ҳокимони Эрон]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="60" xml:space="preserve">{{Новбарӣ}}

[[Гурӯҳ:Ҳокимони Эрон]]</text>
      <sha1>9cmxdlo88b779eubvgovpj9hshkmo7r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Раҳимов, Саидалӣ Холович</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300632</id>
    <redirect title="Саидалӣ Раҳимов" />
    <revision>
      <id>1310018</id>
      <timestamp>2022-08-17T05:16:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>Тағйири масир ба [[Саидалӣ Раҳимов]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="47" xml:space="preserve">#равона [[Саидалӣ Раҳимов]]</text>
      <sha1>i5nksjppp40xu60v80c9jl8bvz6lnk7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Саидалӣ Раҳимов</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300633</id>
    <revision>
      <id>1310019</id>
      <timestamp>2022-08-17T05:20:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: {{Олим}} '''Саидалӣ Раҳимов''' (''Рахимов Саидали Холович''; [[8 декабр]]и [[1969]], [[деҳаи Панҷрӯд]], [[ноҳияи Панҷакент]], [[вилояти Ленинобод]]) — иқтисоддон, номзади илмҳои иқтисодӣ (2007).  == Зиндагинома == Саидалӣ Раҳимов 8 декабри соли 1969 дар деҳаи Панҷрўди ноҳияи Панҷаке...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7107" xml:space="preserve">{{Олим}}
'''Саидалӣ Раҳимов''' (''Рахимов Саидали Холович''; [[8 декабр]]и [[1969]], [[деҳаи Панҷрӯд]], [[ноҳияи Панҷакент]], [[вилояти Ленинобод]]) — иқтисоддон, номзади илмҳои иқтисодӣ (2007).

== Зиндагинома ==
Саидалӣ Раҳимов 8 декабри соли 1969 дар деҳаи Панҷрўди ноҳияи Панҷакенти вилояти Ленинобод (ҳозира Суғд) таваллуд шудааст.
Солҳои 1977—1987 дар мактаби миёнаи № 27-и ноҳияи Панҷакент таҳсил намудааст.
Солҳои 1987—1993 дар факултаи баҳисобгирии иқтисодии Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон таҳсил намуда, онро бо ихтисоси «Баҳисобгирии бухгалтерӣ, назорат ва таҳлили фаъолияти хоҷагдорӣ» хатм намудааст.
Солҳои 1988—1989 дар сафи Қувваҳои мусаллаҳи Иттиҳоди Шўравӣ хизмат намудааст.
Солҳои 1993—1997 ба ҳайси муҳосиб, сармуҳосиби ҶС «Диловара»-и ноҳияи Панҷакент фаъолият кардааст.
Солҳои 1997—2008 дар кафедраи «Баҳисобгирии бухгалтерӣ»-и Донишгоҳи миллии Тоҷикистон дар вазифаҳои ассистент, муаллими калон фаъолият намудааст. Солҳои 1999—2008 вазифаи сармуҳосиби Ассотсиатсияи муҳосибон ва аудиторони Ҷумҳурии Тоҷикистонро низ ба зимма дошт.
Соли 2007 рисолаи номзадиро дар мавзўи «Управление затратами в сфере услуг гостиничного хозяйства на материалах Республики Таджикистан» (Идоракунии хароҷотҳо дар соҳаи хадамоти хоҷагидории меҳмонхонаҳо дар маводҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон) дар Шўрои диссертатсионии назди Донишгоҳи давлатии тиҷорати Тоҷикистон ҳимоя намудааст.
Солҳои 2008—2010 дар кафедраи «Ҳисобдорӣ, таҳлил ва аудит»-и Донишгоҳи Славянии Руссияву Тоҷикистон дар вазифаи дотсенти кафедра фаъолият намудааст.
Соли 2010 ба кафедраи «Ҳисобдорӣ, таҳлил ва аудит»-и Донишкадаи молияи Тоҷикистон ба тариқи озмун ба вазифаи мудири кафедра интихоб шудааст.
Соли 2012 баъди муттаҳид шудани Донишкадаи молияи Тоҷикистон ва Донишкадаи иқтисодии Тоҷикистон ва таъсис додани Донишкадаи молия ва иқтисоди Тоҷикистон мудири кафедраи баҳисобгирии муҳосибӣ ва аудит интихоб шудааст.
Аз соли 2014 то августи соли 2016 дар вазифаи дотсенти кафедраи баҳисобгирии муҳосибии Донишкадаи молия ва иқтисоди Тоҷикистон фаъолият намудааст.
Солҳои 2016—2019 дар вазифаи дотсенти кафедраи баҳисобгирии бухгалтерӣ ва аудити Донишгоҳи давлатии тиҷорати Тоҷикистон фаъолият намудааст.
Аз 1 сентябри соли 2019 то ҳол дар вазифаи дотсенти кафедраи баҳисобгирии муҳосибӣ ва аудити Донишгоҳи байналмилалии сайёҳӣ ва соҳибкории Тоҷикистон фаъолият карда истодааст.
Муаллиф ва ҳаммуаллифи 5 китоби дарсӣ, 9 васоити таълимӣ ва 1 монографияи илмӣ, инчунин муаллифи зиёда аз 100 номгўи корҳои илмӣ, илмӣ-методӣ, таълимӣ-методӣ, дар маҷмўъ зиёда аз 200 ҷузъи чопӣ мебошад.
Осори илмӣ
1. Васоити таълимӣ (Монографияҳо)
1. Управление затратами в гостиничном хозяйстве. Монография — Душанбе: «Ирфон», 2007 — 104с.;
2. Бухгалтерская финансовая отчетность. Учебное пособие — Душанбе: РТСУ, 2010 — 177с.;
3. Назарияи баҳисобгирии муҳосибӣ. Дастури таълимӣ (маҷмўи лексияҳо) — Душанбе: «Ирфон», 2011 — 204с.;
4. Баҳисобгирии муҳосибӣ ва аудит. Дастури таълимӣ (маҷмўи лексияҳо) — Душанбе: «Ирфон», 2011 — 268с.;
5. Назарияи баҳисобгирии муҳосибӣ. Дастури таълимӣ (маҷмўи масъалаҳо ва тестҳои санҷишӣ) — Душанбе: «ЭР-граф», 2011 — 176с.;
6. Баҳисобгирии муҳосибӣ ва аудит. Дастури таълимӣ (маҷмўи масъалаҳо ва тестҳои санҷишӣ) — Душанбе: «ЭР-граф», 2011 — 244с.;
7. Бухгалтерский учет и аудит. Учебное пособие (практические задания и контрольные тесты) — Душанбе: «ЭР-граф», 2012 — 240с.;
8. Баҳисобгирии молиявӣ. Дастури таълимӣ мутобиқи СБҳМ — Душанбе: «ЭР-граф», 2012 — 316с.;
9. Аудити дохилӣ. Дастури таълимӣ — Душанбе: Балоғат, 2019, 344с. (ҳаммуаллиф);

2. Китобҳои дарсӣ
1. Аудит. Китоби дарсӣ. — Душанбе: «ҳумо», 2002 — 216с. (ҳаммуаллиф)
2. Назарияи баҳисобгирии муҳосибӣ. Китоби дарсӣ — Душанбе: «ЭР-граф», 2014, 260с.
3. Баҳисобгирии муҳосибӣ ва аудит. Китоби дарсӣ — Душанбе: «Ирфон», 2016 — 332с.;
4. Баҳисобгирии идоракунӣ. Китоби дарсӣ — Душанбе: «Ирфон», 2017 — 324с. (ҳаммуаллиф);
5. Аудит ва ибрози эътимод. Китоби дарсӣ — Душанбе: «Мега-принт», 2020, 364с. (ҳаммуаллиф).

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>5m8irl97jwgjkk2gi7b74vpbizbey2k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310021</id>
      <parentid>1310019</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T05:23:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5442" xml:space="preserve">{{Олим}}
'''Саидалӣ Раҳимов''' (''Рахимов Саидали Холович''; [[8 декабр]]и [[1969]], [[деҳаи Панҷрӯд]], [[ноҳияи Панҷакент]], [[вилояти Ленинобод]]) — иқтисоддон, номзади илмҳои иқтисодӣ (2007).

== Зиндагинома ==
Саидалӣ Раҳимов 8 декабри соли 1969 дар деҳаи Панҷрўди ноҳияи Панҷакенти вилояти Ленинобод (ҳозира Суғд) таваллуд шудааст.
Солҳои 1977—1987 дар мактаби миёнаи № 27-и ноҳияи Панҷакент таҳсил намудааст.
Солҳои 1987—1993 дар факултаи баҳисобгирии иқтисодии Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон таҳсил намуда, онро бо ихтисоси «Баҳисобгирии бухгалтерӣ, назорат ва таҳлили фаъолияти хоҷагдорӣ» хатм намудааст.
Солҳои 1988—1989 дар сафи Қувваҳои мусаллаҳи Иттиҳоди Шўравӣ хизмат намудааст.
Солҳои 1993—1997 ба ҳайси муҳосиб, сармуҳосиби ҶС «Диловара»-и ноҳияи Панҷакент фаъолият кардааст.
Солҳои 1997—2008 дар кафедраи «Баҳисобгирии бухгалтерӣ»-и Донишгоҳи миллии Тоҷикистон дар вазифаҳои ассистент, муаллими калон фаъолият намудааст. Солҳои 1999—2008 вазифаи сармуҳосиби Ассотсиатсияи муҳосибон ва аудиторони Ҷумҳурии Тоҷикистонро низ ба зимма дошт.
Соли 2007 рисолаи номзадиро дар мавзўи «Управление затратами в сфере услуг гостиничного хозяйства на материалах Республики Таджикистан» (Идоракунии хароҷотҳо дар соҳаи хадамоти хоҷагидории меҳмонхонаҳо дар маводҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон) дар Шўрои диссертатсионии назди Донишгоҳи давлатии тиҷорати Тоҷикистон ҳимоя намудааст.
Солҳои 2008—2010 дар кафедраи «Ҳисобдорӣ, таҳлил ва аудит»-и Донишгоҳи Славянии Руссияву Тоҷикистон дар вазифаи дотсенти кафедра фаъолият намудааст.
Соли 2010 ба кафедраи «Ҳисобдорӣ, таҳлил ва аудит»-и Донишкадаи молияи Тоҷикистон ба тариқи озмун ба вазифаи мудири кафедра интихоб шудааст.
Соли 2012 баъди муттаҳид шудани Донишкадаи молияи Тоҷикистон ва Донишкадаи иқтисодии Тоҷикистон ва таъсис додани Донишкадаи молия ва иқтисоди Тоҷикистон мудири кафедраи баҳисобгирии муҳосибӣ ва аудит интихоб шудааст.
Аз соли 2014 то августи соли 2016 дар вазифаи дотсенти кафедраи баҳисобгирии муҳосибии Донишкадаи молия ва иқтисоди Тоҷикистон фаъолият намудааст.
Солҳои 2016—2019 дар вазифаи дотсенти кафедраи баҳисобгирии бухгалтерӣ ва аудити Донишгоҳи давлатии тиҷорати Тоҷикистон фаъолият намудааст.
Аз 1 сентябри соли 2019 то ҳол дар вазифаи дотсенти кафедраи баҳисобгирии муҳосибӣ ва аудити Донишгоҳи байналмилалии сайёҳӣ ва соҳибкории Тоҷикистон фаъолият карда истодааст.

== Фаъолияти илмӣ ==
Муаллиф ва ҳаммуаллифи 5 китоби дарсӣ, 9 васоити таълимӣ ва 1 монографияи илмӣ, инчунин муаллифи зиёда аз 100 номгўи корҳои илмӣ, илмӣ-методӣ, таълимӣ-методӣ, дар маҷмўъ зиёда аз 200 ҷузъи чопӣ мебошад.

== Осор ==
; Китобҳои дарсӣ
* Аудит. Китоби дарсӣ. — Душанбе: «ҳумо», 2002 — 216с. (ҳаммуаллиф)
* Назарияи баҳисобгирии муҳосибӣ. Китоби дарсӣ — Душанбе: «ЭР-граф», 2014, 260с.
* Баҳисобгирии муҳосибӣ ва аудит. Китоби дарсӣ — Душанбе: «Ирфон», 2016 — 332с.;
* Баҳисобгирии идоракунӣ. Китоби дарсӣ — Душанбе: «Ирфон», 2017 — 324с. (ҳаммуаллиф);
* Аудит ва ибрози эътимод. Китоби дарсӣ — Душанбе: «Мега-принт», 2020, 364с. (ҳаммуаллиф)

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>iz0mmgrlztudlic8kwkh4gwoxt5blnz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310022</id>
      <parentid>1310021</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T05:25:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5726" xml:space="preserve">{{Олим}}
'''Саидалӣ Раҳимов''' (''Рахимов Саидали Холович''; [[8 декабр]]и [[1969]], [[деҳаи Панҷрӯд]], [[ноҳияи Панҷакент]], [[вилояти Ленинобод]]) — иқтисоддон, номзади илмҳои иқтисодӣ (2007)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://elibrary.ru/item.asp?id=44682352|title=Идентификация объектов внутреннего контроля на туристических предприятиях|publisher=НАУЧНАЯ ЭЛЕКТРОННАЯ БИБЛИОТЕКА}}&lt;/ref&gt;.

== Зиндагинома ==
Саидалӣ Раҳимов 8 декабри соли 1969 дар деҳаи Панҷрўди ноҳияи Панҷакенти вилояти Ленинобод (ҳозира Суғд) таваллуд шудааст.
Солҳои 1977—1987 дар мактаби миёнаи № 27-и ноҳияи Панҷакент таҳсил намудааст.
Солҳои 1987—1993 дар факултаи баҳисобгирии иқтисодии Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон таҳсил намуда, онро бо ихтисоси «Баҳисобгирии бухгалтерӣ, назорат ва таҳлили фаъолияти хоҷагдорӣ» хатм намудааст.
Солҳои 1988—1989 дар сафи Қувваҳои мусаллаҳи Иттиҳоди Шўравӣ хизмат намудааст.
Солҳои 1993—1997 ба ҳайси муҳосиб, сармуҳосиби ҶС «Диловара»-и ноҳияи Панҷакент фаъолият кардааст.
Солҳои 1997—2008 дар кафедраи «Баҳисобгирии бухгалтерӣ»-и Донишгоҳи миллии Тоҷикистон дар вазифаҳои ассистент, муаллими калон фаъолият намудааст. Солҳои 1999—2008 вазифаи сармуҳосиби Ассотсиатсияи муҳосибон ва аудиторони Ҷумҳурии Тоҷикистонро низ ба зимма дошт.
Соли 2007 рисолаи номзадиро дар мавзўи «Управление затратами в сфере услуг гостиничного хозяйства на материалах Республики Таджикистан» (Идоракунии хароҷотҳо дар соҳаи хадамоти хоҷагидории меҳмонхонаҳо дар маводҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон) дар Шўрои диссертатсионии назди Донишгоҳи давлатии тиҷорати Тоҷикистон ҳимоя намудааст.
Солҳои 2008—2010 дар кафедраи «Ҳисобдорӣ, таҳлил ва аудит»-и Донишгоҳи Славянии Руссияву Тоҷикистон дар вазифаи дотсенти кафедра фаъолият намудааст.
Соли 2010 ба кафедраи «Ҳисобдорӣ, таҳлил ва аудит»-и Донишкадаи молияи Тоҷикистон ба тариқи озмун ба вазифаи мудири кафедра интихоб шудааст.
Соли 2012 баъди муттаҳид шудани Донишкадаи молияи Тоҷикистон ва Донишкадаи иқтисодии Тоҷикистон ва таъсис додани Донишкадаи молия ва иқтисоди Тоҷикистон мудири кафедраи баҳисобгирии муҳосибӣ ва аудит интихоб шудааст.
Аз соли 2014 то августи соли 2016 дар вазифаи дотсенти кафедраи баҳисобгирии муҳосибии Донишкадаи молия ва иқтисоди Тоҷикистон фаъолият намудааст.
Солҳои 2016—2019 дар вазифаи дотсенти кафедраи баҳисобгирии бухгалтерӣ ва аудити Донишгоҳи давлатии тиҷорати Тоҷикистон фаъолият намудааст.
Аз 1 сентябри соли 2019 то ҳол дар вазифаи дотсенти кафедраи баҳисобгирии муҳосибӣ ва аудити Донишгоҳи байналмилалии сайёҳӣ ва соҳибкории Тоҷикистон фаъолият карда истодааст.

== Фаъолияти илмӣ ==
Муаллиф ва ҳаммуаллифи 5 китоби дарсӣ, 9 васоити таълимӣ ва 1 монографияи илмӣ, инчунин муаллифи зиёда аз 100 номгўи корҳои илмӣ, илмӣ-методӣ, таълимӣ-методӣ, дар маҷмўъ зиёда аз 200 ҷузъи чопӣ мебошад.

== Осор ==
; Китобҳои дарсӣ
* Аудит. Китоби дарсӣ. — Душанбе: «ҳумо», 2002 — 216с. (ҳаммуаллиф)
* Назарияи баҳисобгирии муҳосибӣ. Китоби дарсӣ — Душанбе: «ЭР-граф», 2014, 260с.
* Баҳисобгирии муҳосибӣ ва аудит. Китоби дарсӣ — Душанбе: «Ирфон», 2016 — 332с.;
* Баҳисобгирии идоракунӣ. Китоби дарсӣ — Душанбе: «Ирфон», 2017 — 324с. (ҳаммуаллиф);
* Аудит ва ибрози эътимод. Китоби дарсӣ — Душанбе: «Мега-принт», 2020, 364с. (ҳаммуаллиф)

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>s6shh67g4z4lvj6cbct4cbegzz35v4t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310023</id>
      <parentid>1310022</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T05:31:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>/* Зиндагинома */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5391" xml:space="preserve">{{Олим}}
'''Саидалӣ Раҳимов''' (''Рахимов Саидали Холович''; [[8 декабр]]и [[1969]], [[деҳаи Панҷрӯд]], [[ноҳияи Панҷакент]], [[вилояти Ленинобод]]) — иқтисоддон, номзади илмҳои иқтисодӣ (2007)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://elibrary.ru/item.asp?id=44682352|title=Идентификация объектов внутреннего контроля на туристических предприятиях|publisher=НАУЧНАЯ ЭЛЕКТРОННАЯ БИБЛИОТЕКА}}&lt;/ref&gt;.

== Зиндагинома ==
Саидалӣ Раҳимов 8 декабри соли 1969 дар деҳаи Панҷрӯди ноҳияи Панҷакенти вилояти Ленинобод (ҳозира Суғд) таваллуд шудааст. Солҳои 1977—1987 дар мактаби миёнаи № 27-и ноҳияи Панҷакент таҳсил намудааст. Солҳои 1988—1989 дар сафи Қувваҳои мусаллаҳи Иттиҳоди Шӯравӣ хидмат намудааст. Дар солҳои 1987—1993 дар факултаи баҳисобгирии иқтисодии Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон таҳсил намуда, онро бо ихтисоси «Баҳисобгирии бухгалтерӣ, назорат ва таҳлили фаъолияти хоҷагдорӣ» хатм намудааст. Соли 2007 рисолаи номзадиро дар мавзӯи «Управление затратами в сфере услуг гостиничного хозяйства на материалах Республики Таджикистан» (Идоракунии хароҷотҳо дар соҳаи хадамоти хоҷагидории меҳмонхонаҳо дар маводҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон) дар Шӯрои диссертатсионии назди Донишгоҳи давлатии тиҷорати Тоҷикистон ҳимоя намудааст.

== Корнома ==
* 1993—1997 ба ҳайси муҳосиб, сармуҳосиби ҶС «Диловара»-и ноҳияи Панҷакент;
* 1997—2008 дар кафедраи «Баҳисобгирии бухгалтерӣ»-и Донишгоҳи миллии Тоҷикистон дар вазифаҳои ассистент, муаллими калон;
* 1999—2008 вазифаи сармуҳосиби Ассотсиатсияи муҳосибон ва аудиторони Ҷумҳурии Тоҷикистон;
* 2008—2010 дар кафедраи «Ҳисобдорӣ, таҳлил ва аудит»-и Донишгоҳи Славянии Руссияву Тоҷикистон дар вазифаи дотсенти кафедра;
* Соли 2010 ба кафедраи «Ҳисобдорӣ, таҳлил ва аудит»-и Донишкадаи молияи Тоҷикистон ба тариқи озмун ба вазифаи мудири кафедра;
* Соли 2012 баъди муттаҳид шудани Донишкадаи молияи Тоҷикистон ва Донишкадаи иқтисодии Тоҷикистон ва таъсис додани Донишкадаи молия ва иқтисоди Тоҷикистон мудири кафедраи баҳисобгирии муҳосибӣ ва аудит;
* 2014—2016 дар вазифаи дотсенти кафедраи баҳисобгирии муҳосибии Донишкадаи молия ва иқтисоди Тоҷикистон;
* 2016—2019 дар вазифаи дотсенти кафедраи баҳисобгирии бухгалтерӣ ва аудити Донишгоҳи давлатии тиҷорати Тоҷикистон;
Аз 1 сентябри соли 2019 то ҳол дар вазифаи дотсенти кафедраи баҳисобгирии муҳосибӣ ва аудити Донишгоҳи байналмилалии сайёҳӣ ва соҳибкории Тоҷикистон фаъолият карда истодааст.

== Фаъолияти илмӣ ==
Муаллиф ва ҳаммуаллифи 5 китоби дарсӣ, 9 васоити таълимӣ ва 1 монографияи илмӣ, инчунин муаллифи зиёда аз 100 номгўи корҳои илмӣ, илмӣ-методӣ, таълимӣ-методӣ, дар маҷмўъ зиёда аз 200 ҷузъи чопӣ мебошад.

== Осор ==
; Китобҳои дарсӣ
* Аудит. Китоби дарсӣ. — Душанбе: «ҳумо», 2002 — 216с. (ҳаммуаллиф)
* Назарияи баҳисобгирии муҳосибӣ. Китоби дарсӣ — Душанбе: «ЭР-граф», 2014, 260с.
* Баҳисобгирии муҳосибӣ ва аудит. Китоби дарсӣ — Душанбе: «Ирфон», 2016 — 332с.;
* Баҳисобгирии идоракунӣ. Китоби дарсӣ — Душанбе: «Ирфон», 2017 — 324с. (ҳаммуаллиф);
* Аудит ва ибрози эътимод. Китоби дарсӣ — Душанбе: «Мега-принт», 2020, 364с. (ҳаммуаллиф)

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>ebg5x3x7nrp6dszsh5a4grkj0q9wucv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310024</id>
      <parentid>1310023</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T05:34:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>/* Осор */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4975" xml:space="preserve">{{Олим}}
'''Саидалӣ Раҳимов''' (''Рахимов Саидали Холович''; [[8 декабр]]и [[1969]], [[деҳаи Панҷрӯд]], [[ноҳияи Панҷакент]], [[вилояти Ленинобод]]) — иқтисоддон, номзади илмҳои иқтисодӣ (2007)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://elibrary.ru/item.asp?id=44682352|title=Идентификация объектов внутреннего контроля на туристических предприятиях|publisher=НАУЧНАЯ ЭЛЕКТРОННАЯ БИБЛИОТЕКА}}&lt;/ref&gt;.

== Зиндагинома ==
Саидалӣ Раҳимов 8 декабри соли 1969 дар деҳаи Панҷрӯди ноҳияи Панҷакенти вилояти Ленинобод (ҳозира Суғд) таваллуд шудааст. Солҳои 1977—1987 дар мактаби миёнаи № 27-и ноҳияи Панҷакент таҳсил намудааст. Солҳои 1988—1989 дар сафи Қувваҳои мусаллаҳи Иттиҳоди Шӯравӣ хидмат намудааст. Дар солҳои 1987—1993 дар факултаи баҳисобгирии иқтисодии Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон таҳсил намуда, онро бо ихтисоси «Баҳисобгирии бухгалтерӣ, назорат ва таҳлили фаъолияти хоҷагдорӣ» хатм намудааст. Соли 2007 рисолаи номзадиро дар мавзӯи «Управление затратами в сфере услуг гостиничного хозяйства на материалах Республики Таджикистан» (Идоракунии хароҷотҳо дар соҳаи хадамоти хоҷагидории меҳмонхонаҳо дар маводҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон) дар Шӯрои диссертатсионии назди Донишгоҳи давлатии тиҷорати Тоҷикистон ҳимоя намудааст.

== Корнома ==
* 1993—1997 ба ҳайси муҳосиб, сармуҳосиби ҶС «Диловара»-и ноҳияи Панҷакент;
* 1997—2008 дар кафедраи «Баҳисобгирии бухгалтерӣ»-и Донишгоҳи миллии Тоҷикистон дар вазифаҳои ассистент, муаллими калон;
* 1999—2008 вазифаи сармуҳосиби Ассотсиатсияи муҳосибон ва аудиторони Ҷумҳурии Тоҷикистон;
* 2008—2010 дар кафедраи «Ҳисобдорӣ, таҳлил ва аудит»-и Донишгоҳи Славянии Руссияву Тоҷикистон дар вазифаи дотсенти кафедра;
* Соли 2010 ба кафедраи «Ҳисобдорӣ, таҳлил ва аудит»-и Донишкадаи молияи Тоҷикистон ба тариқи озмун ба вазифаи мудири кафедра;
* Соли 2012 баъди муттаҳид шудани Донишкадаи молияи Тоҷикистон ва Донишкадаи иқтисодии Тоҷикистон ва таъсис додани Донишкадаи молия ва иқтисоди Тоҷикистон мудири кафедраи баҳисобгирии муҳосибӣ ва аудит;
* 2014—2016 дар вазифаи дотсенти кафедраи баҳисобгирии муҳосибии Донишкадаи молия ва иқтисоди Тоҷикистон;
* 2016—2019 дар вазифаи дотсенти кафедраи баҳисобгирии бухгалтерӣ ва аудити Донишгоҳи давлатии тиҷорати Тоҷикистон;
Аз 1 сентябри соли 2019 то ҳол дар вазифаи дотсенти кафедраи баҳисобгирии муҳосибӣ ва аудити Донишгоҳи байналмилалии сайёҳӣ ва соҳибкории Тоҷикистон фаъолият карда истодааст.

== Фаъолияти илмӣ ==
Муаллиф ва ҳаммуаллифи 5 китоби дарсӣ, 9 васоити таълимӣ ва 1 монографияи илмӣ, инчунин муаллифи зиёда аз 100 номгўи корҳои илмӣ, илмӣ-методӣ, таълимӣ-методӣ, дар маҷмўъ зиёда аз 200 ҷузъи чопӣ мебошад.

== Осор ==
; Китобҳои дарсӣ
* Назарияи баҳисобгирии муҳосибӣ. Китоби дарсӣ — Душанбе: «ЭР-граф», 2014, 260с.
* Баҳисобгирии муҳосибӣ ва аудит. Китоби дарсӣ — Душанбе: «Ирфон», 2016 — 332с.;

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>hwi9qpr1y75qre2am8q0wxw4c52xwck</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310025</id>
      <parentid>1310024</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T05:35:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>/* Фаъолияти илмӣ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4795" xml:space="preserve">{{Олим}}
'''Саидалӣ Раҳимов''' (''Рахимов Саидали Холович''; [[8 декабр]]и [[1969]], [[деҳаи Панҷрӯд]], [[ноҳияи Панҷакент]], [[вилояти Ленинобод]]) — иқтисоддон, номзади илмҳои иқтисодӣ (2007).

== Зиндагинома ==
Саидалӣ Раҳимов 8 декабри соли 1969 дар деҳаи Панҷрӯди ноҳияи Панҷакенти вилояти Ленинобод (ҳозира Суғд) таваллуд шудааст. Солҳои 1977—1987 дар мактаби миёнаи № 27-и ноҳияи Панҷакент таҳсил намудааст. Солҳои 1988—1989 дар сафи Қувваҳои мусаллаҳи Иттиҳоди Шӯравӣ хидмат намудааст. Дар солҳои 1987—1993 дар факултаи баҳисобгирии иқтисодии Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон таҳсил намуда, онро бо ихтисоси «Баҳисобгирии бухгалтерӣ, назорат ва таҳлили фаъолияти хоҷагдорӣ» хатм намудааст.

Соли 2007 рисолаи номзадиро дар мавзӯи «Идоракунии хароҷотҳо дар соҳаи хадамоти хоҷагидории меҳмонхонаҳо дар маводҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон»&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://elibrary.ru/item.asp?id=44682352|title=Идентификация объектов внутреннего контроля на туристических предприятиях|publisher=НАУЧНАЯ ЭЛЕКТРОННАЯ БИБЛИОТЕКА}}&lt;/ref&gt; дар Шӯрои диссертатсионии назди Донишгоҳи давлатии тиҷорати Тоҷикистон ҳимоя намудааст.

== Корнома ==
* 1993—1997 ба ҳайси муҳосиб, сармуҳосиби ҶС «Диловара»-и ноҳияи Панҷакент;
* 1997—2008 дар кафедраи «Баҳисобгирии бухгалтерӣ»-и Донишгоҳи миллии Тоҷикистон дар вазифаҳои ассистент, муаллими калон;
* 1999—2008 вазифаи сармуҳосиби Ассотсиатсияи муҳосибон ва аудиторони Ҷумҳурии Тоҷикистон;
* 2008—2010 дар кафедраи «Ҳисобдорӣ, таҳлил ва аудит»-и Донишгоҳи Славянии Руссияву Тоҷикистон дар вазифаи дотсенти кафедра;
* Соли 2010 ба кафедраи «Ҳисобдорӣ, таҳлил ва аудит»-и Донишкадаи молияи Тоҷикистон ба тариқи озмун ба вазифаи мудири кафедра;
* Соли 2012 баъди муттаҳид шудани Донишкадаи молияи Тоҷикистон ва Донишкадаи иқтисодии Тоҷикистон ва таъсис додани Донишкадаи молия ва иқтисоди Тоҷикистон мудири кафедраи баҳисобгирии муҳосибӣ ва аудит;
* 2014—2016 дар вазифаи дотсенти кафедраи баҳисобгирии муҳосибии Донишкадаи молия ва иқтисоди Тоҷикистон;
* 2016—2019 дар вазифаи дотсенти кафедраи баҳисобгирии бухгалтерӣ ва аудити Донишгоҳи давлатии тиҷорати Тоҷикистон;
Аз 1 сентябри соли 2019 то ҳол дар вазифаи дотсенти кафедраи баҳисобгирии муҳосибӣ ва аудити Донишгоҳи байналмилалии сайёҳӣ ва соҳибкории Тоҷикистон фаъолият карда истодааст.

== Фаъолияти илмӣ ==
Муаллиф ва ҳаммуаллифи 5 китоби дарсӣ, 9 васоити таълимӣ ва 1 монографияи илмӣ, инчунин муаллифи зиёда аз 100 номгӯи корҳои илмӣ, илмӣ-методӣ, таълимӣ-методӣ, дар маҷмӯъ зиёда аз 200 ҷузъи чопӣ мебошад.

== Осор ==
; Китобҳои дарсӣ
* Назарияи баҳисобгирии муҳосибӣ. Китоби дарсӣ — Душанбе: «ЭР-граф», 2014, 260с.
* Баҳисобгирии муҳосибӣ ва аудит. Китоби дарсӣ — Душанбе: «Ирфон», 2016 — 332с.;

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>eqnspf0hxhx3stt0j9c9sx92lwiyh3z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310026</id>
      <parentid>1310025</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T05:38:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>/* Корнома */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4606" xml:space="preserve">{{Олим}}
'''Саидалӣ Раҳимов''' (''Рахимов Саидали Холович''; [[8 декабр]]и [[1969]], [[деҳаи Панҷрӯд]], [[ноҳияи Панҷакент]], [[вилояти Ленинобод]]) — иқтисоддон, номзади илмҳои иқтисодӣ (2007).

== Зиндагинома ==
Саидалӣ Раҳимов 8 декабри соли 1969 дар деҳаи Панҷрӯди ноҳияи Панҷакенти вилояти Ленинобод (ҳозира Суғд) таваллуд шудааст. Солҳои 1977—1987 дар мактаби миёнаи № 27-и ноҳияи Панҷакент таҳсил намудааст. Солҳои 1988—1989 дар сафи Қувваҳои мусаллаҳи Иттиҳоди Шӯравӣ хидмат намудааст. Дар солҳои 1987—1993 дар факултаи баҳисобгирии иқтисодии Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон таҳсил намуда, онро бо ихтисоси «Баҳисобгирии бухгалтерӣ, назорат ва таҳлили фаъолияти хоҷагдорӣ» хатм намудааст.

Соли 2007 рисолаи номзадиро дар мавзӯи «Идоракунии хароҷотҳо дар соҳаи хадамоти хоҷагидории меҳмонхонаҳо дар маводҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон»&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://elibrary.ru/item.asp?id=44682352|title=Идентификация объектов внутреннего контроля на туристических предприятиях|publisher=НАУЧНАЯ ЭЛЕКТРОННАЯ БИБЛИОТЕКА}}&lt;/ref&gt; дар Шӯрои диссертатсионии назди Донишгоҳи давлатии тиҷорати Тоҷикистон ҳимоя намудааст.

== Корнома ==
* 1993—1997  — муҳосиб, сармуҳосиби ҶС «Диловара»-и ноҳияи Панҷакент;
* 1997—2008 — ассистент, муаллими калони кафедраи «Баҳисобгирии бухгалтерӣ»-и Донишгоҳи миллии Тоҷикистон;
* 1999—2008 — сармуҳосиби Ассотсиатсияи муҳосибон ва аудиторони Ҷумҳурии Тоҷикистон;
* 2008—2010 — дотсенти кафедраи «Ҳисобдорӣ, таҳлил ва аудит»-и Донишгоҳи Славянии Руссияву Тоҷикистон ;
* 2010—2012 — мудири кафедраи «Ҳисобдорӣ, таҳлил ва аудит»-и Донишкадаи молияи Тоҷикистон;
* 2012—2014 — баъди муттаҳид шудани Донишкадаи молияи Тоҷикистон ва Донишкадаи иқтисодии Тоҷикистон ва таъсис додани Донишкадаи молия ва иқтисоди Тоҷикистон мудири кафедраи баҳисобгирии муҳосибӣ ва аудит;
* 2014—2016 — дотсенти кафедраи баҳисобгирии муҳосибии Донишкадаи молия ва иқтисоди Тоҷикистон;
* 2016—2019 — дотсенти кафедраи баҳисобгирии бухгалтерӣ ва аудити Донишгоҳи давлатии тиҷорати Тоҷикистон;
Аз 1 сентябри соли 2019 то ҳол дар вазифаи дотсенти кафедраи баҳисобгирии муҳосибӣ ва аудити Донишгоҳи байналмилалии сайёҳӣ ва соҳибкории Тоҷикистон фаъолият карда истодааст.

== Фаъолияти илмӣ ==
Муаллиф ва ҳаммуаллифи 5 китоби дарсӣ, 9 васоити таълимӣ ва 1 монографияи илмӣ, инчунин муаллифи зиёда аз 100 номгӯи корҳои илмӣ, илмӣ-методӣ, таълимӣ-методӣ, дар маҷмӯъ зиёда аз 200 ҷузъи чопӣ мебошад.

== Осор ==
; Китобҳои дарсӣ
* Назарияи баҳисобгирии муҳосибӣ. Китоби дарсӣ — Душанбе: «ЭР-граф», 2014, 260с.
* Баҳисобгирии муҳосибӣ ва аудит. Китоби дарсӣ — Душанбе: «Ирфон», 2016 — 332с.;

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>cjrowv41s3pqjp4ltl084chcqbxmqd8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310027</id>
      <parentid>1310026</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T05:38:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4610" xml:space="preserve">{{Олим}}
'''Саидалӣ Раҳимов''' (''Рахимов Саидали Холович''; [[8 декабр]]и [[1969]], [[деҳаи Панҷрӯд]], [[ноҳияи Панҷакент]], [[вилояти Ленинобод]]) — [[иқтисоддон]], номзади илмҳои иқтисодӣ (2007).

== Зиндагинома ==
Саидалӣ Раҳимов 8 декабри соли 1969 дар деҳаи Панҷрӯди ноҳияи Панҷакенти вилояти Ленинобод (ҳозира Суғд) таваллуд шудааст. Солҳои 1977—1987 дар мактаби миёнаи № 27-и ноҳияи Панҷакент таҳсил намудааст. Солҳои 1988—1989 дар сафи Қувваҳои мусаллаҳи Иттиҳоди Шӯравӣ хидмат намудааст. Дар солҳои 1987—1993 дар факултаи баҳисобгирии иқтисодии Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон таҳсил намуда, онро бо ихтисоси «Баҳисобгирии бухгалтерӣ, назорат ва таҳлили фаъолияти хоҷагдорӣ» хатм намудааст.

Соли 2007 рисолаи номзадиро дар мавзӯи «Идоракунии хароҷотҳо дар соҳаи хадамоти хоҷагидории меҳмонхонаҳо дар маводҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон»&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://elibrary.ru/item.asp?id=44682352|title=Идентификация объектов внутреннего контроля на туристических предприятиях|publisher=НАУЧНАЯ ЭЛЕКТРОННАЯ БИБЛИОТЕКА}}&lt;/ref&gt; дар Шӯрои диссертатсионии назди Донишгоҳи давлатии тиҷорати Тоҷикистон ҳимоя намудааст.

== Корнома ==
* 1993—1997  — муҳосиб, сармуҳосиби ҶС «Диловара»-и ноҳияи Панҷакент;
* 1997—2008 — ассистент, муаллими калони кафедраи «Баҳисобгирии бухгалтерӣ»-и Донишгоҳи миллии Тоҷикистон;
* 1999—2008 — сармуҳосиби Ассотсиатсияи муҳосибон ва аудиторони Ҷумҳурии Тоҷикистон;
* 2008—2010 — дотсенти кафедраи «Ҳисобдорӣ, таҳлил ва аудит»-и Донишгоҳи Славянии Руссияву Тоҷикистон ;
* 2010—2012 — мудири кафедраи «Ҳисобдорӣ, таҳлил ва аудит»-и Донишкадаи молияи Тоҷикистон;
* 2012—2014 — баъди муттаҳид шудани Донишкадаи молияи Тоҷикистон ва Донишкадаи иқтисодии Тоҷикистон ва таъсис додани Донишкадаи молия ва иқтисоди Тоҷикистон мудири кафедраи баҳисобгирии муҳосибӣ ва аудит;
* 2014—2016 — дотсенти кафедраи баҳисобгирии муҳосибии Донишкадаи молия ва иқтисоди Тоҷикистон;
* 2016—2019 — дотсенти кафедраи баҳисобгирии бухгалтерӣ ва аудити Донишгоҳи давлатии тиҷорати Тоҷикистон;
Аз 1 сентябри соли 2019 то ҳол дар вазифаи дотсенти кафедраи баҳисобгирии муҳосибӣ ва аудити Донишгоҳи байналмилалии сайёҳӣ ва соҳибкории Тоҷикистон фаъолият карда истодааст.

== Фаъолияти илмӣ ==
Муаллиф ва ҳаммуаллифи 5 китоби дарсӣ, 9 васоити таълимӣ ва 1 монографияи илмӣ, инчунин муаллифи зиёда аз 100 номгӯи корҳои илмӣ, илмӣ-методӣ, таълимӣ-методӣ, дар маҷмӯъ зиёда аз 200 ҷузъи чопӣ мебошад.

== Осор ==
; Китобҳои дарсӣ
* Назарияи баҳисобгирии муҳосибӣ. Китоби дарсӣ — Душанбе: «ЭР-граф», 2014, 260с.
* Баҳисобгирии муҳосибӣ ва аудит. Китоби дарсӣ — Душанбе: «Ирфон», 2016 — 332с.;

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>g6mx6i48nygulatmstobajx14hzs4up</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Деҳаи Панҷрӯд</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300634</id>
    <redirect title="Панҷрӯд" />
    <revision>
      <id>1310020</id>
      <timestamp>2022-08-17T05:20:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>Тағйири масир ба [[Панҷрӯд]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32" xml:space="preserve">#равона [[Панҷрӯд]]</text>
      <sha1>1zqmjwn5b3z0aqi9ps9481ikzcd9zqn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Пошо Ҷамолӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300635</id>
    <revision>
      <id>1310031</id>
      <timestamp>2022-08-17T06:24:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: {{Синамогар}} '''Пошо Ҷамолӣ''' ({{lang-fa|پاشا جمالی}}; {{ВД-Дебоча}}) — [[ҳунарпеша]]и эронӣ.  == Зиндагинома == Пошо Ҷамолӣ дар соли 1393 мадраки лисонси адабиёти намоиширо аз Донишгоҳи Теҳрон гирифт. Дар сол 1391 дар 20 солагӣ бо филми кӯтоҳ «Сурпройз» ба коргардонии Масъуд...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="901" xml:space="preserve">{{Синамогар}}
'''Пошо Ҷамолӣ''' ({{lang-fa|پاشا جمالی}}; {{ВД-Дебоча}}) — [[ҳунарпеша]]и эронӣ.

== Зиндагинома ==
Пошо Ҷамолӣ дар соли 1393 мадраки лисонси адабиёти намоиширо аз Донишгоҳи Теҳрон гирифт. Дар сол 1391 дар 20 солагӣ бо филми кӯтоҳ «Сурпройз» ба коргардонии Масъуд Ҳотами ҷилави дурбин рафт. Бозӣ дар сериёли «[[Шаҳрзод (сериал)|Шаҳрзод]]» дар нақши Асғарӣ ӯро ба шуҳрат расонд. Пошо Ҷамолӣ собиқаи дастёрӣ дар барномаи «Арӯсаки кулоҳқирмизӣ»-ро дорад ва баъзе авқот матн ҳам менависад.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}</text>
      <sha1>0wcmciu9z7js2t7wgm7vhnyvfxddidj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310032</id>
      <parentid>1310031</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T06:31:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="911" xml:space="preserve">{{Синамогар}}
'''Пошо Ҷамолӣ''' ({{lang-fa|پاشا جمالی}}; {{ВД-Дебоча}}) — [[ҳунарпеша]]и эронӣ.

== Зиндагинома ==
Пошо Ҷамолӣ дар соли 1393 мадраки лисонси адабиёти намоиширо аз Донишгоҳи Теҳрон гирифт. Дар сол 1391 дар 20 солагӣ бо филми кӯтоҳ «Сурпройз» ба коргардонии Масъуд Ҳотами ҷилави дурбин рафт. Бозӣ дар сериёли «[[Шаҳрзод (сериал)|Шаҳрзод]]» дар нақши Асғарӣ ӯро ба шуҳрат расонд. Пошо Ҷамолӣ собиқаи дастёрӣ дар барномаи «Арӯсаки кулоҳқирмизӣ»-ро дорад ва баъзе авқот матн ҳам менависад.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{ПБ}}</text>
      <sha1>6zoslpm1kpu3vfh3z86spq15inoavn9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гулшан (деҳа, н. Ашт)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300636</id>
    <redirect title="Гулшан (шаҳрак, н. Ашт)" />
    <revision>
      <id>1310035</id>
      <timestamp>2022-08-17T06:59:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>VASHGIRD moved page [[Гулшан (деҳа, н. Ашт)]] to [[Гулшан (шаҳрак, н. Ашт)]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="57" xml:space="preserve">#равона [[Гулшан (шаҳрак, н. Ашт)]]</text>
      <sha1>3zn544qec0mj2cgs9xn3qk10izei9n7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ҷамол Хошуқчӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300637</id>
    <revision>
      <id>1310039</id>
      <timestamp>2022-08-17T08:28:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Orkhonien</username>
        <id>32936</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: {{Шахсият}}  '''[[Ҷамол Хошуқчӣ]]''' ({{lang-ar|جمال خاشقجي}}; {{ВД-Дебоча}}).  == Зиндагинома ==  == Эзоҳ == {{эзоҳ}}  {{bio-stub}}  {{ПБ}}</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="198" xml:space="preserve">{{Шахсият}}

'''[[Ҷамол Хошуқчӣ]]''' ({{lang-ar|جمال خاشقجي}}; {{ВД-Дебоча}}).

== Зиндагинома ==

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{bio-stub}}

{{ПБ}}</text>
      <sha1>4nzgg87j2gbd11ztyb7kz8ebizb966z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310040</id>
      <parentid>1310039</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T08:48:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="564" xml:space="preserve">{{Шахс}}

'''[[Ҷамол Хошуқчӣ]]''' ({{lang-ar|جمال خاشقجي}}; {{ВД-Дебоча}}) — {{рӯзноманигор}}, мақоланавис ва {{нависанда}}и аҳли кишвари [[Арабистони Саудӣ]] буд. Вай ҳамчунин мудир ва сардабири аршади шабакаи хабарии «ал-Араб» ва аз мунтақидони наҳваи ҳукмронӣ дар Арабистон буд.

== Зиндагинома ==

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{bio-stub}}

{{ПБ}}</text>
      <sha1>addefz1kksq2ycvc6ylg8geh6shzcv6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Муҳаммадшоҳи Қоҷор</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300638</id>
    <revision>
      <id>1310041</id>
      <timestamp>2022-08-17T08:53:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: {{Ходими давлатӣ}} '''Муҳаммадшоҳи Қоҷор''' ({{lang-fa|محمد شاه قاجار}}; {{ВД-Дебоча}}) — севумин шоҳ аз [[дудмони Қоҷор]] буд, ки аз 23 октябри 1834 то 5 сентябри 1848 ба унвони подшоҳи Эрон ҳукумат кард. Ӯ наваи [[Фатҳъалишоҳ]], фарзанди [[Аббос Мирзо]] буд. Муҳаммадшоҳ то пеш аз р...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="660" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Муҳаммадшоҳи Қоҷор''' ({{lang-fa|محمد شاه قاجار}}; {{ВД-Дебоча}}) — севумин шоҳ аз [[дудмони Қоҷор]] буд, ки аз 23 октябри 1834 то 5 сентябри 1848 ба унвони подшоҳи Эрон ҳукумат кард. Ӯ наваи [[Фатҳъалишоҳ]], фарзанди [[Аббос Мирзо]] буд. Муҳаммадшоҳ то пеш аз расидан ба тоҷу тахт, Муҳаммад Мирзо номида мешуд ва маъруф ба «Валиаҳди сонӣ» буд.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{ПБ}}</text>
      <sha1>cl0qzpmdjv2nzhb5v5jaxygq2fa6ld0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310051</id>
      <parentid>1310041</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T09:03:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="688" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Муҳаммадшоҳи Қоҷор''' ({{lang-fa|محمد شاه قاجار}}; {{ВД-Дебоча}}) — севумин шоҳ аз [[дудмони Қоҷор]] буд, ки аз 23 октябри 1834 то 5 сентябри 1848 ба унвони подшоҳи [[Эрони Қоҷорӣ|Эрон]] ҳукумат кард. Ӯ наваи [[Фатҳъалишоҳ]], фарзанди [[Аббос Мирзо]] буд. Муҳаммадшоҳ то пеш аз расидан ба тоҷу тахт, Муҳаммад Мирзо номида мешуд ва маъруф ба «Валиаҳди сонӣ» буд.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{ПБ}}</text>
      <sha1>hisv3z6pvjim82dbsc6y0nfej7t9hsc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Муҳаммадшоҳ Қоҷор</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300639</id>
    <redirect title="Муҳаммадшоҳи Қоҷор" />
    <revision>
      <id>1310043</id>
      <timestamp>2022-08-17T08:54:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>Тағйири масир ба [[Муҳаммадшоҳи Қоҷор]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53" xml:space="preserve">#равона [[Муҳаммадшоҳи Қоҷор]]</text>
      <sha1>edaj9z764iyistg86q4djl2z2n1q052</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Абдуррашид</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300640</id>
    <redirect title="Абдуррашид Ғазнавӣ" />
    <revision>
      <id>1310047</id>
      <timestamp>2022-08-17T09:01:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>VASHGIRD moved page [[Абдуррашид]] to [[Абдуррашид Ғазнавӣ]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53" xml:space="preserve">#равона [[Абдуррашид Ғазнавӣ]]</text>
      <sha1>o3t3pyue3ektemmamrph72o80s2p251</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Баҳс:Абдуррашид</title>
    <ns>1</ns>
    <id>300641</id>
    <redirect title="Баҳс:Абдуррашид Ғазнавӣ" />
    <revision>
      <id>1310049</id>
      <timestamp>2022-08-17T09:01:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>VASHGIRD moved page [[Баҳс:Абдуррашид]] to [[Баҳс:Абдуррашид Ғазнавӣ]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="62" xml:space="preserve">#равона [[Баҳс:Абдуррашид Ғазнавӣ]]</text>
      <sha1>ite3bs7gfzk91699mxro53vua8rfsty</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Насруллоҳ (Амир)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300642</id>
    <redirect title="Насруллоҳ (амир)" />
    <revision>
      <id>1310056</id>
      <timestamp>2022-08-17T09:21:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>VASHGIRD moved page [[Насруллоҳ (Амир)]] to [[Насруллоҳ (амир)]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="47" xml:space="preserve">#равона [[Насруллоҳ (амир)]]</text>
      <sha1>1p5wg0y7m6qrtjip8zhsc17oxkh7lig</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ансамбли эстрадии «Гулшан»</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300643</id>
    <redirect title="Гулшан (ансамбли эстрадӣ)" />
    <revision>
      <id>1310058</id>
      <timestamp>2022-08-17T09:28:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>VASHGIRD moved page [[Ансамбли эстрадии «Гулшан»]] to [[Гулшан (ансамбли эстрадӣ)]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="64" xml:space="preserve">#равона [[Гулшан (ансамбли эстрадӣ)]]</text>
      <sha1>8cbcefyaknciiuess9edc9983sehlc8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Баҳс:Ансамбли эстрадии «Гулшан»</title>
    <ns>1</ns>
    <id>300644</id>
    <redirect title="Баҳс:Гулшан (ансамбли эстрадӣ)" />
    <revision>
      <id>1310060</id>
      <timestamp>2022-08-17T09:28:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>VASHGIRD moved page [[Баҳс:Ансамбли эстрадии «Гулшан»]] to [[Баҳс:Гулшан (ансамбли эстрадӣ)]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="73" xml:space="preserve">#равона [[Баҳс:Гулшан (ансамбли эстрадӣ)]]</text>
      <sha1>qh7nn8hase3c57xvl72jiqshbtz2tqa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шарифова, Лайло Раҷабовна</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300645</id>
    <redirect title="Лайло Шарифова" />
    <revision>
      <id>1310070</id>
      <timestamp>2022-08-17T10:00:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>Тағйири масир ба [[Лайло Шарифова]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="45" xml:space="preserve">#равона [[Лайло Шарифова]]</text>
      <sha1>shv9lh55c4svccxserfv1q9urkndj7d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Лайлӣ Шарифӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300646</id>
    <redirect title="Лайло Шарифова" />
    <revision>
      <id>1310072</id>
      <timestamp>2022-08-17T10:02:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>Тағйири масир ба [[Лайло Шарифова]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="45" xml:space="preserve">#равона [[Лайло Шарифова]]</text>
      <sha1>shv9lh55c4svccxserfv1q9urkndj7d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Лайло Шарифӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300647</id>
    <redirect title="Лайло Шарифова" />
    <revision>
      <id>1310073</id>
      <timestamp>2022-08-17T10:04:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>Тағйири масир ба [[Лайло Шарифова]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="45" xml:space="preserve">#равона [[Лайло Шарифова]]</text>
      <sha1>shv9lh55c4svccxserfv1q9urkndj7d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Лайло Шарипова</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300648</id>
    <redirect title="Лайло Шарифова" />
    <revision>
      <id>1310075</id>
      <timestamp>2022-08-17T10:08:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>Тағйири масир ба [[Лайло Шарифова]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="45" xml:space="preserve">#равона [[Лайло Шарифова]]</text>
      <sha1>shv9lh55c4svccxserfv1q9urkndj7d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Музаффаруддиншоҳи Қоҷор</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300649</id>
    <revision>
      <id>1310082</id>
      <timestamp>2022-08-17T11:30:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: {{Ходими давлатӣ}} '''Музаффаруддиншоҳи Қоҷор''' ({{lang-fa|مظفرالدين شاه قاجار}}; {{ВД-Дебоча}}) - панҷумин шоҳ  == Эзоҳ == {{эзоҳ}}  {{ПБ}}  [[Гурӯҳ:Қоҷориён]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="255" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Музаффаруддиншоҳи Қоҷор''' ({{lang-fa|مظفرالدين شاه قاجار}}; {{ВД-Дебоча}}) - панҷумин шоҳ

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Қоҷориён]]</text>
      <sha1>ofdf8sytbup73rtk4v7hevhaa3g5xv3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310083</id>
      <parentid>1310082</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T11:30:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>VASHGIRD moved page [[Музаффаруддиншоҳ]] to [[Музаффаруддиншоҳи Қоҷор]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="255" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Музаффаруддиншоҳи Қоҷор''' ({{lang-fa|مظفرالدين شاه قاجار}}; {{ВД-Дебоча}}) - панҷумин шоҳ

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Қоҷориён]]</text>
      <sha1>ofdf8sytbup73rtk4v7hevhaa3g5xv3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310085</id>
      <parentid>1310083</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T11:31:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="258" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Музаффаруддиншоҳи Қоҷор''' ({{lang-fa|مظفرالدين شاه قاجار}}; {{ВД-Дебоча}}) — панҷумин шоҳ

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Қоҷориён]]</text>
      <sha1>mwguh5fvujgmii459xhxc19f7rsc1qr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310086</id>
      <parentid>1310085</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T11:37:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1516" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Музаффаруддиншоҳи Қоҷор''' ({{lang-fa|مظفرالدين شاه قاجار}}; {{ВД-Дебоча}}) — панҷумин подшоҳи аз [[дудмони Қоҷор]] буд, аз 1896 то 1907 бар [[Эрони Қоҷорӣ|Эрон]] ҳукумат кард.

Вай пас аз кушташудани падараш [[Носируддиншоҳ]] ба дасти Мирзоризо Кирмонӣ ва пас аз наздик ба 40 сол вилоятъаҳдӣ, шоҳ шуд ва аз Табрез ба Теҳрон омад. Дар ҷараён ҷунбиши машрута, бархилофи кӯшишҳои садриаъзамаш Айнуддавла, бо машрутият мувофиқат кард ва фармони машрутиятро имзо кард ӯ аввалин шоҳи Эрон аст, ки ин коро анҷом дод ва ба хотири ҳамин ҳам дар таърихи Эрон машҳур аст. Ӯ даҳ рӯз пас аз имзои қонуни асосӣ даргузашт&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Blood and Oil: Memoirs of a Persian Prince|last=Farmanfarmaian|first=Manucher|publisher=Random House|year=1997|isbn=9780679440550|url-access=registration|url=https://archive.org/details/bloodoilmemoirso00farm}}&lt;/ref&gt;. Вай охирин подшоҳи Эрон аст, ки дар Эрон даргузаштааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Қоҷориён]]</text>
      <sha1>881wo8le4pazria9g1pf4yt26bflvjq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310087</id>
      <parentid>1310086</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T11:38:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1504" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Музаффаруддиншоҳи Қоҷор''' ({{lang-fa|مظفرالدين شاه قاجار}}; {{ВД-Дебоча}}) — панҷумин подшоҳи аз [[дудмони Қоҷор]] буд, аз 1896 то 1907 бар [[Эрони Қоҷорӣ|Эрон]] ҳукумат кард.

Вай пас аз кушташудани падараш [[Носируддиншоҳ]] ба дасти Мирзоризо Кирмонӣ ва пас аз наздик ба 40 сол вилоятъаҳдӣ, шоҳ шуд ва аз Табрез ба Теҳрон омад. Дар ҷараён ҷунбиши машрута, бархилофи кӯшишҳои садриаъзамаш Айнуддавла, бо машрутият мувофиқат кард ва фармони машрутиятро имзо кард ӯ аввалин шоҳи Эрон аст, ки ин коро анҷом дод ва ба хотири ҳамин ҳам дар таърихи Эрон машҳур аст. Ӯ даҳ рӯз пас аз имзои қонуни асосӣ даргузашт&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Blood and Oil: Memoirs of a Persian Prince|last=Farmanfarmaian|first=Manucher|publisher=Random House|year=1997|isbn=9780679440550|url-access=|url=https://archive.org/details/bloodoilmemoirso00farm}}&lt;/ref&gt;. Вай охирин подшоҳи Эрон аст, ки дар Эрон даргузаштааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Қоҷориён]]</text>
      <sha1>lwgrj2cbr7yug3i20hndyly8gkxkyaz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1310088</id>
      <parentid>1310087</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T11:44:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1509" xml:space="preserve">{{Ходими давлатӣ}}
'''Музаффаруддиншоҳи Қоҷор''' ({{lang-fa|مظفرالدين شاه قاجار}}; {{ВД-Дебоча}}) — панҷумин подшоҳ аз [[дудмони Қоҷор]], ки аз соли 1896 то 1907 бар [[Эрони Қоҷорӣ|Эрон]] ҳукумат кард.

Вай пас аз кушташудани падараш [[Носируддиншоҳ]] ба дасти Мирзоризо Кирмонӣ ва пас аз наздик ба 40 сол вилоятъаҳдӣ, шоҳ шуд ва аз Табрез ба Теҳрон омад. Дар ҷараён ҷунбиши машрута, бархилофи кӯшишҳои садриаъзамаш Айнуддавла, бо машрутият мувофиқат кард ва фармони машрутиятро имзо кард ӯ аввалин шоҳи Эрон аст, ки ин коро анҷом дод ва ба хотири ҳамин ҳам дар таърихи Эрон машҳур аст. Ӯ даҳ рӯз пас аз имзои қонуни асосӣ даргузашт&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Blood and Oil: Memoirs of a Persian Prince|last=Farmanfarmaian|first=Manucher|publisher=Random House|year=1997|isbn=9780679440550|url-access=|url=https://archive.org/details/bloodoilmemoirso00farm}}&lt;/ref&gt;. Вай охирин подшоҳи Эрон аст, ки дар Эрон даргузаштааст.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{ПБ}}

[[Гурӯҳ:Қоҷориён]]</text>
      <sha1>j2uekzu0874nwzg0186xx2r3rdex9yv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Музаффаруддиншоҳ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300650</id>
    <redirect title="Музаффаруддиншоҳи Қоҷор" />
    <revision>
      <id>1310084</id>
      <timestamp>2022-08-17T11:30:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>8035</id>
      </contributor>
      <comment>VASHGIRD moved page [[Музаффаруддиншоҳ]] to [[Музаффаруддиншоҳи Қоҷор]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="63" xml:space="preserve">#равона [[Музаффаруддиншоҳи Қоҷор]]</text>
      <sha1>36agi63knrux5flyifi7wweojuvuyqx</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>