Википедиа tgwiki https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D2%B3%D0%B8%D1%84%D0%B0%D0%B8_%D0%B0%D1%81%D0%BB%D3%A3 MediaWiki 1.39.0-wmf.25 first-letter Медиа Вижа Баҳс Корбар Баҳси корбар Википедиа Баҳси Википедиа Акс Баҳси акс Медиавики Баҳси медиавики Шаблон Баҳси шаблон Роҳнамо Баҳси роҳнамо Гурӯҳ Баҳси гурӯҳ Портал Баҳси портал Лоиҳа Баҳси Лоиҳа TimedText TimedText talk Модул Баҳси Модул Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 4459 1310207 1299786 2022-08-19T12:13:49Z Based sogdian 34522 /* Зиндагинома */ wikitext text/x-wiki {{Адиб |навъи фаъолият = {{шоир|}} }} '''Абулқосим Аҳмадзода Лоҳутӣ''' (маъруф ба '''Абулқосим Лоҳутӣ''', {{lang-fa|ابوالقاسم لاهوتی}}; {{СТ|12|10|1887}}, [[Кирмоншоҳ]], [[Эрон]] — {{СМ|16|03|1957}}, [[Маскав]]) — {{шоир}}и инқилобии эронӣ аст, ки пас аз муҳоҷират ба Иттиҳоди Шӯравӣ яке аз шоирон ва фаъолони сиёсии Тоҷикистон шуд. == Зиндагинома == Устод Абулқосим Аҳмадзода Лоҳутӣ [[4 декабр]]и [[соли 1887]] дар шаҳри [[Кирмоншоҳ]]и [[Эрон]] зода шудааст. Ӯ дар ғарби [[Эрон]] дар хонаводаи мӯзадӯз ба дунё омадааст. Яке аз сармоядони [[назм]]и [[форс]]у [[тоҷик]], аз оилаи косиб. Саводи ибтидоиро дар мактаби муллои деҳаи [[Барзадимоғ]] ва баъдтар дар назди падараш баровард, вале давом додани таҳсил ба вай муясар нашуд. Сахтии рӯзгор ва вазнинии маишати аҳли оила Лоҳутиро маҷбур кард аз хурдсолӣ меҳнат кунад. Чанде дар дӯконҳои дӯзандагӣ кор карда ба ҳаёти пурмашаққату меҳнати тоқатшикани аҳли ҷомеа шинос гардид. Тангии маишати хонавода водораш намудааст, ки аз овони кӯдакӣ худро дар оғӯши меҳнат бинад. Аввалҳо ба касбу кори падараш (гевакашӣ) ёрӣ дода, баъдтар дар дӯконҳои оҳангарӣ ва челонгарӣ шогирдӣ кардааст. Дар ҳамон айём тавассути қиссахонҳое, ки дар растаю бозорҳо «[[Шоҳнома]]»-хонӣ мекарданд, бо намунаҳои осори безаволи [[Фирдавсӣ]] шиносо гардида, таъсири каломи мавзун ва суханҳои латифу ҳакимонаро эҳсос кардааст. Падараш, ки табъи баланди шоирӣ дошта, бо тахаллуси «Илҳомӣ» шуҳрат ёфтааст, гоҳо шеърҳои сӯфиёнаи худу гоҳи дигар ғазалҳои [[Саъдӣ|Саъдию]] [[Ҳофиз|Ҳофизро]] барояш мехондааст. Ба ин васила майлу рағбати шеъру шоирӣ беш аз пеш дар қалби кӯчаки ӯ маскан меёфтааст. Баъдтар созмони маҳаллии ҷамъиятии «Одамийят», ки барои бештар ба сафи худ ҷалб кардани ҷавонони қобилу умедбахш ҷаҳд мекардааст, аз истеъдоди ин ҷавони ҳафдаҳсола пай бурда, бо харҷи худ ӯро барои таҳсил ба [[Теҳрон]] фиристодааст. Вале мактабхонӣ дер давом накарда, ҷунбишу ошӯбҳое, ки бо таъсири инқилоби якуми рус ба вуқӯъ пайвастанд, ӯро ҷониби худ кашидаанд ва чун сарбози инқилоб силоҳ ба даст гирифта, дар муборизаҳои озодихоҳии миллӣ ва зиддиистибдодии ҳамватанони худ иштирок намудааст. == Роҳбари ҳаракати озодихоҳӣ == [[Акс:Abolghasem lahouti.jpg|thumb]] Аз ҷумла, дар шаҳри [[Гелон]]и вилояти Рашт ба шӯриши мусаллаҳи зидди подшоҳ ҳамроҳ шуда, дар роҳи ғалабаи он фидокорона хидмат кардааст ва ба гирифтани нишони Сатторхон, ки яке аз роҳбарони ҳаракати озодихоҳии миллии Эрон буд, мушарраф гардидааст. Пас аз шикасти балвои солҳои 1905—1911 қувваҳои иртиҷоъӣ ба таъқиби инқилобиюн шурӯъ намудаанд ва Лоҳутӣ, ки ба қатл маҳкум шуда буд, ба Бағдод муҳоҷират карда, то апрели соли 1915 дар он ҷо рахти иқомат густардааст. Боз ба ватан баргашта, рӯзномаи «Бесутун»-ро таъсис додааст ва дигарбора дар ҷунбишҳои озодихоҳонаи синфӣ ва муборизаҳои инқилобӣ ширкат варзида, мафкураву ҷаҳонбинии ӯ вусъати бештар ёфтаанд. Дар аввалҳои соли 1917 нахустин бор бо болшевикони рус, ки дар сафи қӯшунҳои ишғолӣ хидмат мекарданд, ошно шуда, ба воситаи онҳо доир ба воқеаҳои инқилобии Русия муфассал иттилоъ ёфтааст. Моҳи декабри [[соли 1917]], вақте ки Ҳукумати Шӯравӣ аскарони русро аз Эрон баровардаву империалистони инглис кишварашро тасарруф намуданд, Лоҳутӣ дубора тарки ватан гуфта, ба Истамбул рафтаву муддате дар макотиби форсӣ муаллимӣ кардааст ва силсилае ғазалиёти беназир офаридааст, ки дар маҷмӯаҳои «Лаъолӣ», «Эроннома», «Наврӯзнома» ва ғ. ба табъ расидаанд. Дар муҳоҷират хеле сахтиҳоро ба сар бурда, ҳамроҳи ҳамсангарони содиқаш «Ҷамъияти ҷавонони Эрон» ва маҷаллаи «Порс»-ро таъсис додааст ва, ниҳоят, дучори таъқиби шадиде гардидааст. Охири [[соли 1921]] ба [[Озарбойҷон]] омадааст ва, дере нагузашта, дувумин шӯриши [[Табрез]]ро, ки бо номи '''«Шӯриши Лоҳутихон»''' машҳур аст, сардорӣ кардааст. Пас аз фурӯ нишонда шудани шӯриш, моҳи феврали соли 1922, ба [[Иттиҳоди Шӯравӣ]] гузашта, ба давраи нави ҳаёти худ оғоз бахшидааст. Муддате дар [[Тифлис]]у [[Боку]]ву [[Нахҷувон]] кору зиндагӣ карда, ибтидои соли 1923 ба [[Маскав]] омадааст ва дар «Нашриёти халқҳои ИҶШС» ба кор пардохтааст. Аз соли [[1924]] узви Ҳизби коммунистии Иттиҳоди Шӯравӣ — ВКП(б) буд. == Дар Тоҷикистон == Соли 1925 ба Тоҷикистон омада, дар муборизаи зидди душманони ҳаёти нав ва сохтмони сотсиалистӣ фаъолона ширкат варзидааст. Муддате мудири шуъбаи ташвиқу тарғиби Шӯрои ташкилии Кумитаи ҳизбии вилоятӣ ва ҷонишини Комиссари халқии маориф буда, дар таъсиси Нашриёти давлатии ҷумҳурӣ бевосита ширкат кардааст. Бо ароба аз Тирмиз мошини чоп овардааст. Соли 1931 хабарнигори «Правда» таъйин шуда, соли 1933 Кумитаи муассисони Иттифоқи нависандагони Тоҷикистонро роҳбарӣ кардааст ва чанде раиси фахрии он будааст. Дар Анҷумани якуми умумиттифоқии нависандагони шӯравӣ (1934) дар бораи адабиёти нави тоҷик маърӯза хондааст. Баъдан, соле чанд, Котиби масъули Иттифоқи нависандагони СССР будааст. Соли 1935 дар ҳайъати адибону арбобони маданияти шӯравӣ дар Конгресси байналмилалии ҳимояи маданият, ки дар [[Порис]] барпо гардида буд, иштирок ва суханронӣ кардааст. Соли 1934 ба узвияти Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон пазируфта шудааст. [[16 март]]и [[соли 1957]] дар шаҳри [[Маскав]] вафот кардааст. Дар Қабристони Новодевичйе, [[Маскав]] мадфун аст. == Эҷодиёт == Ба шеъргӯйӣ аз дувоздаҳсолагӣ сар карда, дар равияи падараш ғазалҳои тасаввуфӣ гуфтааст. Соли 1907 аввалин шеъри ӯ — қасидаи «Ҳуббулватан» дар моҳномаи «Ҳаблулматин» (Калкутта) чоп шудааст. Пас аз ин шеърҳои ватандӯстона ва инқилобии ӯ дар байни мардум иштиҳор ёфтаанд. Ҷараёни тундутези воқеаҳои инқилобии солҳои 1905—1911 дар тафаккур ва тасаввуроти Абулқосим Лоҳутӣ тағйироти муҳим ворид оварда, дар мазмуну муҳтавои ғоявии шеърҳои ӯ нақши вофир гузоштаанд. Чунин таҳаввулотро дар шеърҳое, ки танҳо дар давоми соли 1909 ба қалам овардааст, мушоҳида кардан мумкин аст. Аз ҷумла, дар шеъри «Фарёди миллат», ки мазмуну пафоси баланди ватандӯстона дорад, Эронро миллати воҳиду ягона ҳисобидааст; дар шеъри «Ай ранҷбар», дар баробари нишон додани зиддиятҳои дохилии мамлакат, муборизаи порлумониро воситаи асосии муҳофизати ҳуқуқи мардум шумурдааст. Аммо дар ғазали «Ё ҳар ду» наҷоти халқро дар муборизаи мусаллаҳонаи он дида, дар шеъри «Маънии одам» (1910) талқин кардааст, ки танҳо ранҷбару меҳнаткаш сазовори номи баланди одаманд. Шеърҳое, ки дар солҳои қувват гирифтани нирӯҳои иртиҷоъӣ дар Эрон ва муҳоҷирати шоир навишта шудаанд, ҳам ошкоро («Шарқ»)-ву ҳам рамзу кинояпеч («Шамъу Парвона»), мардумро ба ҳуррияту инқилоб ва муборизаи зидди мустамликадорон даъват кардааст. Дар баъзе шеърҳои онвақтаи ӯ, аз қабили «Бозгашт ба ватан» (1915), дар баробари хеле барҷаста ифода ёфтани ғояҳои ватандӯстӣ, оҳанги маъюсӣ ва афтодарӯҳии шоир эҳсос мешавад. Аммо, дар натиҷаи дубора сар бардоштани қувваҳои инқилобӣ ва хусусан, бо таъсири воқеаҳои инқилобии Русия, марому идеалҳои шоир дар роҳи озодии синфи ранҷбару деҳқон торафт равшантар мегарданд, ки дар шеърҳои «Яке Руму яке Эрон парастад» (1916), «Бо ин ки дар шариъати хубон ҳиҷоб нест» ва «Қасри Доро» (1917) то андозае инъикос ёфтаанд. Дар шеърҳои «Дос ар кашад…» ва «Деҳқон хуроку фаъла ҷаҳонро бино кунад» (1920) ва «Гар нест ду дасти номвар маро» (1921) мардуми муборизро ба ваҳдату низом даъват намуда, иттифоқи коргару деҳқонро шарти асосии аз панҷаи зулму асорат раҳойӣ ёфтани оммаи заҳматкаш донистааст. Хулоса, вақте ки Лоҳутӣ ба мамлакати сотсиалистӣ қадам гузошта, эҷодиёти худро бо «Калимаи шаҳодати ранҷбарӣ» (феврали 1922) ба ҳаёту адабиёти шӯравӣ алоқаманд намуд, аллакай соҳиби афкори муайяни иҷтимоӣ ва устоди каломи бадеъ будааст. Таҷрибаи зиёди зиндагӣ ва истеъдоди адабию андешамандӣ имконияташ додаанд, ки баъзе маҳдудиятҳои ғоявӣ ва эҷодии худро муттасил бартараф карда, эҷодиёташро мутобиқи шароити наву воқеиятҳои ҷамоати сотсиалистӣ пеш барад ва яке аз пешқадамтарин шоирони шӯравӣ гардад. Шеърҳои «Калимаи шаҳодати ранҷбарӣ» (1922), «Инқилоби Сурх» (1923) ва қасидаи «Кремл» (1923) ҳанӯз то ба [[Тоҷикистон]] омадани Лоҳутӣ дар байни хонандагони тоҷик иштиҳор ёфта, мухлисони бисёре пайдо кардаанд. Аввалин маҷмӯаи шеърҳои дар [[Душанбе]] чопшудаи устод Лоҳутӣ «Адабиёти сурх» (1926) будааст. Пас аз он дар мавзӯъҳои гуногуни ҳаёти ҷумҳурии ҷавони Тоҷикистон шеъру сурудҳои бисёре навиштааст, ки аҳаммийяти калони таблиғотӣ дошта, ҳам аз ҷиҳати шаклу ҳам аз лиҳози мазмун тоза ва намунаи ибрати ҳамагон будаанд. Беҳуда нест, ки солҳои сиюми садаи бист ӯ дар байни мардуми тоҷик шуҳрати беназире пайдо карда, бо унвони ифтихории «Падар» вирди забонҳо гардидааст. Устод [[Айнӣ]] дар шахси ӯ бузургтарин шоир ва дӯсти ҳамсафару ҳамақида пайдо карда, ҳар ду паҳлӯ ба паҳлӯ истода адабиёти навини моро барпо карданд ва ӯ барҳақ асосгузори шеъри инқилобии тоҷикӣ шинохта шудааст. Маҳз ӯ буд, ки Устод Айниро аз чанголи марг тавасути муроҷиат ба [[Сталин]] раҳо карда тавонист. Бо ин ҳама, устод Лоҳутӣ яке аз қаҳрамонони миллии мо ба ҳисоб меравад. Дар давоми солҳои сиюм устод Лоҳутӣ муҳимтарин асарҳояшро, аз қабили достонҳои «Мо зафар хоҳем кард» (1930), «Зӯри СССР» (1932), «Сафари Фарангистон» (1935), «Ду нишон» (1936) ва ғ., ба майдон овардааст. Азбаски дар офаридани шеърҳои тамсилӣ таҷрибаи кофӣ пайдо карда буд, монанди «Се қатра», «Одами оҳанпо», «Шамшери фотеҳ», «Кӯҳ ва Оина», «Ба Ҳофизи нобино» ва «Посбони Ватан» чанд манзума офарида, дар ин қолаб ҳам имконпазир будани тасвири воқеъияти зиндагиро дигарбора нишон додааст. Тараннуми муваффақиятҳои пайдарҳами мамлакати сотсиалистӣ («Фатҳи Донбасс», «Хабар»), ситоиши дӯстии халқҳо ва интернатсионализми пролетарӣ («Ҷашни понздаҳсолагӣ», «Ба Ӯзбекистон», «Ҷавоб ба васиятномаи Шевченко», «Ҳадя ба халқи муборизи Испониё») аз мавзӯъҳои асосии эҷодиёти ӯ дар ин давра ба шумор мераванд. Таронаҳои «Пули Вахш», «Таронаи партизанӣ» (1935) ва амсоли ин вирди забони ҷавонон гардида, дар тамоми гӯшаву канори ҷумҳурӣ ба номи «шарқӣ» суруда мешуданд. Ба муносибати якумин Даҳаи адабиёт ва санъати тоҷик дар Маскав (1941) либреттои операи «Коваи оҳангар»-ро навиштааст, ки хеле машҳур гашта буд. Дар солҳои [[Ҷанги Бузурги Ватанӣ]] тавассути ашъори ноби зиддиҷангияш худ халқи шӯравиро ба муборизаи зидди истилогарони фашистӣ даъват намуда («Ай халқи золимкуш, қиём!», «Дарандагонро бизанем!», «Мӯру Офтоб», «Хонаи Тарас озод хоҳад шуд!»), ба пирӯзии мардуми шӯравӣ бовари қатъӣ доштааст. Он солҳо байти «Ҷангҳои болшевикӣ мо дар ин майдон кунем, Даст агар аз тан бияфтад, ҷанг бо дандон кунем!» вирди забонҳо будааст. Ватанпарварӣ ва дӯстии халқҳои шӯравӣ ғояи асосии эҷодиёти ӯ гардида, достонҳои «Мардистон» ва «Ғалабаи Таня», манзумаҳои тамсилии «Паҳлавон Оштӣ» ва «Ҳамсафарон» аз беҳтарин асарҳои даврони ҷанги адабиёти тоҷику шӯравӣ ба ҳисоб мераванд. Он солҳо бо овози баланд мегуфт:{{иқтибос|муаллиф=Абулқосим Лоҳутӣ| «Ай меҳрубон Ватан, ба раҳат ҷонфишон манам, Дастонсаро ба васфи ту бо сад забон манам….».}} Дар давраи пас аз ҷанг ғояҳои ватанпарварӣ, дӯстии халқҳо, тараннуми комёбиҳои Ватан ва тарғиби сулҳу амният дар эҷодиёти ӯ мавқеи намоён ишғол кардаанд, ки «Суруди сулҳхоҳон», «Санади сулҳро имзо мекунем», «Сухани мардумони одӣ», «Митинги сулҳхоҳон» ва ғ. беҳтарин намунаи чунин ашъоранд. Яке аз калонтарин асарҳои шоир достони «Парии Бахт» аст, ки дар сабки достонҳои афсонавии рамзӣ-тамсилии халқӣ нигориш ёфта, ба воситаи образу ифодаҳои рамзиву тамсилӣ муборизаи халқи русу мардумони дигари Иттиҳоди Шӯравиро дар роҳи ба даст овардани бахту саодат ва озодию ҳуррият тасвир намудааст. Силсилаи дигари шеърҳои устод Абулқосим Лоҳутӣ ба тасвири воқеаҳои байналхалқӣ («Фестивали ҷавонони демократи ҷаҳон дар Берлин», «Ба халқи Куба»), ба Эрон ва муборизони роҳи озодии он («Зиндагӣ пирӯз мешавад», «Ба халқи зодгоҳам», «Ба дафъи қувваи бегона бархез!») бахшида шудаанд. Дар шеъри «Ҷавоб ба иғвогарон» (1954) унсурҳои иртиҷоъиеро, ки аз номаш китоби ҷаълие чоп карда, барои таблиғоти зиддишӯравӣ истифода бурданӣ шудаанд, бо қаҳру ғазаб фошу маҳкум намудааст. Дар шеъри «Орзу» (1954) самимитарин омолу умедҳои шоири инсонпарвар оид ба хушбахтии тамоми мардумони ҷаҳон ифода ёфтааст. Устод Абулқосим Лоҳутӣ яке аз мутарҷимони моҳири адабиёти русу дигар халқҳо буда, бисёр асарҳои [[Александр Пушкин|А. С. Пушкин]] ва намунаҳои осори [[Тарас Шевченко|Т. Г. Шевченко]], М. [[Горкий]], В. [[Маяковский]], В. Лебедев-Кумач, Л. Ошанин, Е. Далмаатовский ва суруди «Интернационал»-ро ба тоҷикӣ гардондааст. Инчунин, тарҷумаи асарҳои саҳнавии В. Шекспир («Отелло», «Ромео ва Ҷулйетта», «Шоҳ Лир»), Лопе де Вега («Чашмаи гӯсфандон») ва А. С. Грибоедов («Дод аз дасти ақл») ба қалами ӯ тааллуқ доранд. Асарҳои алоҳидаи худи шоир аз солҳои сиюм ба забони бисёр халқҳои дигари оламу шӯравӣ тарҷума ва чоп шудаанд. == Осор == Осори устод Лоҳутӣ дар авроқи «Девони Абулқосим Лоҳутӣ» (1946), (1949), «Сурудҳои озодӣ ва сулҳ» (1954), «Нидои зиндагӣ» (1956), «Девони Абулқосим Лоҳутӣ» (1957), «Гавҳари ишқ» (1958), «Шӯъла ва Шамшер» (1974), «Офтоби Сурх» (бо ҳуруфи форсӣ; Маскав, 1987), «» (1987) ва «Куллиёт» (1960—1963)-и шашҷилда фароҳам омадаву ба дасти чоп расидаанд. Имрӯзҳо нашри муҷаддаду мукаммали «Куллиёт»-и адибро дар ҳашт муҷаллад нақшабандӣ кардаанд, ки 2 ҷилди аввали он (2011, 2014) аз чоп баромад. == Ҷоизаҳо == * Орденҳои Ленин, * «Нишони фахрӣ», * «Байрақи сурхи меҳнат» (1931) == Некдошт == [[Театри давлатии академии драмавии ба номи А. Лоҳутӣ|Театри давлатии академии драмавии Тоҷикистон]], бисёр деҳаву мактабу муассисаву кӯчаву хиёбонҳои шаҳру ноҳияҳои ҷумҳурӣ номи некашро зинда медоранд. Ҷоизаи махсуси Иттифоқи журналистони мамлакат номи ӯро дорад. [[Осорхонаи Лоҳутӣ|Осорхонаи ӯ]] дар [[Душанбе]] зиёратгоҳи умум аст. <gallery widths="200" heights="200" perrow="7"> Акс:Абулқосим Лоҳутӣ.jpg|Пайкараи Абулқосим Лоҳутӣ дар назди Театри давлатии академии драмавии Тоҷикистон ба номи А. Лоҳутӣ, ш. Душанбе Акс:Абулқосим Лоҳутӣ 01.jpg|Пайкараи Абулқосим Лоҳутӣ дар назди Театри давлатии академии драмавии Тоҷикистон ба номи А. Лоҳутӣ, ш. Душанбе </gallery> == Донистаниҳо == * Устод Лоҳутӣ соли 1945 матни [[Суруди миллии Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон]]ро эҷод кардааст, ки то даврони соҳибистиқлолӣ вирди забони ҳамагон буда, дар замонаш яке аз беҳтарин таронаҳои миллии ҷамоҳири шӯравӣ ба ҳисоб мерафтааст. * Устод Лоҳутӣ, бешубҳа, рамзи ваҳдати адабию фарҳангии мардуми форсизабони ҷаҳон, махсусан Тоҷикистону Эрон, мебошад. [[Соли 1987]], мутобиқи Қарори вижаи [[ЮНЕСКО]], тамоми мардуми мутамаддини олам 100-умин солгарди зодрӯзи марди муборизи ҷабҳаи озодӣ ва тараннумгари сулҳу саъодати башарро ба таври мутантан таҷлил намуданд. * Лоҳутӣ барои омода ва сафарбар намудани адибони [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон|ҶШС Тоҷикистон]] ба анҷумани якуми нависандагони [[Иттиҳоди Шӯравӣ|ИҶШС]] хидмати шоистае намудааст<ref>Адибони Тоҷикистон (маълумотномаи мухтасари шарҳиҳолӣ)./Таҳия ва танзими Асрори Сомонӣ ва Маҷид Салим. — Душанбе, «Адиб», 2014, — с. 13 — 16 ISBN 978-99947-2-379-9</ref>. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Пайвандҳо == * [https://www.twirpx.com/file/2494877/ Номаҳо]{{Пайванди мурда|date=September 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [https://w.histrf.ru/articles/article/show/lakhuti_abulkasim_akhmiedzadie Энциклопедия «Всемирная история»] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20190607055031/https://w.histrf.ru/articles/article/show/lakhuti_abulkasim_akhmiedzadie |date=2019-06-07 }} * [https://moluch.ru/conf/phil/archive/301/13783/ Абулькасим Лахути — корифей современной таджикской поэзии] {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Шоирони тоҷик]] [[Гурӯҳ:Шоирони порсигӯ]] [[Гурӯҳ:Аъзои Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон]] diu0ukkhvpbujmoir2vfqz5vik2brk4 0 12826 1310214 1276383 2022-08-19T18:16:16Z Based sogdian 34522 /* Преамбула */ wikitext text/x-wiki {{Рассом}} '''Камолуддин Беҳзод''' ({{lang-fa|کمال الدین بهزاد}}, тақр. [[1455]], [[Ҳирот]] – [[1536]], [[Табрез]]) — бузургтарин  [[мусаввир]], [[Наққошӣ|наққош]] ва минётурнигори [[Тоҷикон|тоҷик]], ки дар Шарқ бо номи ифтихории ''«Монии Сонӣ»'' ва дар Ғарб бо номи ''«Рафаэли Шарқ»'' шуҳрат дорад. Муосиронаш ӯро  ''«қоиди мусаввирон»'', ''«ягонаи замона»'' ва ''«нодири даврон»'' ном бурдаанд. == Зиндагинома == Камолуддини Беҳзод тақрибан соли [[1455]] дар [[Ҳирот]] ба дунё омадааст. Аз хурдӣ аз падар ятим монда, таҳти сарпарастии китобдори китобхонаи шоҳии Ҳирот – [[Амир Рӯҳуллоҳ|Амир Руҳуллоҳ Мирак]] тарбия ёфта, маҳорати   худро такмил медиҳад ва охири солҳои 70 садаи XV дар китобхонаи султон Ҳусайни Бойқаро мустақилона ба ороиши китоб ва мусаввирӣ машғул мешавад. Беҳзод аз Пир Сайидаҳмади Табрезӣ ва Султоналии Машҳадӣ низ дарси ҳунар андӯхтааст. Замони зиндагии Беҳзодро метавон ба ду давра тақсим кард. Давраи аввал аз оғози фаъолияти эҷодӣ то ибтидои садаи XVI, ки ватани ӯ аз тохту тозҳои берунӣ дар амон буд. Давраи дуюм солҳои 1507–35 кор ва сарварӣ дар китобхонаи шоҳони Сафавӣ дар Табрез аст. Дар давраи аввал Беҳзод ба муҳити адабии Ҷомӣ ва Навоӣ роҳ ёфта, аз онҳо кумаки моддӣ ва маънавӣ мебинад. Султон Ҳусайни Бойқаро барои Беҳзод дар чаҳорбоғи худ манзил ва коргоҳ медиҳад. Баъд, 22 июни 1487 Беҳзодро китобдори китобхонаи худ таъйин карда, тамоми котибону музаҳҳибон, ҳалкорону заркӯбон, лаввоҳону саҳҳофон, ҷадвалкашону наққошони китобхонаро зери роҳбарии ӯ мегузорад. Бо саъйи ҳунармандони ин китобхона санъати ороиши китоб ба пояи баланд расид, суратгарӣ ва минётурнигорӣ ривоҷи тоза ёфт. Ин давра давраи нумӯи фаъолияти эҷодии Беҳзод ва ташаккули мактаби минётури Ҳирот мебошад. Беҳзод бо вуҷуди дар заминаи анъанаҳои маъмулӣ қарор гирифтани эҷодиёташ мактаби минётури Ҳирот ва Шерозро бо ҳам пайваст ва дар таърихи санъати рассомии тоҷик ба асри тилоии минётурнигорӣ бунёд гузошт. Давраи дуюми зиндагии Беҳзод дар замони салтанати Сафавиён сурат гирифтааст. Соли 1512 Исмоили Сафавӣ Ҳиротро забт намуд ва соли 1520 Беҳзодро ба Табрез – пойтахти худ гирифта бурд. Беҳзод дар китобхонаи шоҳии Табрез машғули рассомӣ ва ороиши китобҳо шуда, ба валиаҳди Исмоили Сафавӣ – Таҳмосб мусаввириро омӯхт. Соли 1524 Исмоили Сафавӣ даргузашт ва ба ҷойи ӯ писари 12-солааш Таҳмосб ба тахт нишаст. Беҳзод соли 1536 даргузашт ва марқадаш дар маҳаллаи Волиёнкӯҳи Табрез воқеъ аст. == Сабк == Беҳзод ҷиҳатҳои композитсионӣ ва мундариҷавии санъати тасвирии мардумони Шарқро ба ҳаёти халқ наздик намуда, баробари ҷанбаҳои романтикӣ тамоюли халқӣ ва реалистии онро инкишоф додааст. Дар эҷодиёти ӯ амиқӣ ва воқеияти комил, услуби фардӣ кунонидани чеҳраҳо ва дар вазъу ҳолатҳои гуногуни равонӣ сабт шудани қиёфаи ашхос мақоми калон дорад. Эҷодиёти Беҳзод хеле гуногунжанр ва мухталифмавзӯъ аст. Вай ҳам тимсол (портрет)-ҳои муосиронаш, ҳам тасвири қаҳрамонҳои афсонавӣ, ҳам мусаввараҳои айшу нӯш ва разму базми синфи доро, ҳам лавҳаҳои пурҷозибаи лирикӣ, ҳам манзараҳои дилангези табиат ва ҳам лаҳзаҳои гуногуни ҳаёти кории халқро кашидааст. Дар ҳама мусаввара, минётур ва мунаққааҳои ӯ табиат ва олами ботинии инсон бо нозуктарин эҳсос тасвир ёфтааст. Беҳзод истеъмоли рангҳои пасту латифро дар баробари рангҳои аслии баланду пуртаъсир дӯст дошта, рангҳои сардро бештар дар муқобили рангҳои гарм кор фармудааст. Ӯ бо рангҳои табиӣ, хусусан рангҳои кабуду нилгун, бештар майл дошта, дар тасвирҳояш рангҳои зайтунӣ, зард, зангор, бунафш, қаҳвагӣ, сурмаранг, сафед ва сурхро низ истифода мекардааст. Инчунин мусаввараҳои худро бо оби тило, оби нуқра афшон намуда, музайян месохтааст. Беҳзод бисёр асарҳои қаҳрамонӣ ва романтикии саромадони адабиёти форс-тоҷик ва китобҳои таърихиро ороиш додааст. Қадимтарин осори бадастдаромадаи Беҳзод «Бӯстон»-и Саъдист, ки онро [[Султоналии Машҳадӣ]] соли 1478 китобат кардааст. Ин дастнависи нодир ҳоло дар китобхонаи Честер Битти (Дублин) маҳфуз аст. Дар мусаввараҳои ин дастнавис қиёфаи одамон (шоҳон, сокинони дарбор, ошиқон, зебосанамҳо, аҳли илм, омиён, саҳроиён ва ғайра) ва манзараҳои табиат (бешазору гулистон, ҷӯю сабзазор, нури офтобу абрҳо) устокорона тасвир шудааст. Бори дигар Беҳзод соли 1488 бо хоҳиши Султон Ҳусайни Бойқаро «Бӯстон»-и Саъдиро, ки бо хатти Султоналии Машҳадӣ ва тасвирҳои Ёрии Музаҳҳиб омода шуда буд, оро медиҳад. Ин дастнавис, ки 6 расми ҷаззобро фаро мегирад, ҳоло дар Китобхонаи миллии Қоҳира маҳфуз буда, дар 4 расми он мусаввир ба тариқи «Амалилабди Беҳзод» имзо гузоштааст. Дар як расм таърихи 893 (1488 м.) ва дар расми дигар 894 (1489) қайд гардидааст. Расми ду варақи аввали мутақобил ба мавзӯи «Бӯстон» дахл надошта, базми шоҳонаро таҷассум менамояд. === Тасвири дақиқ === Дақиқ тасвир намудан хусусияти фаъолияти Беҳзод аст. Масалан, минётури сеюм, ки бо пурмазмунӣ ва возеҳӣ касро мафтун мекунад, зимни ҳикояти Саъдӣ оид ба воқеаи афсонавии Доро бо галабонҳояш баҳс менамояд. Беҳзод ин воқеаро чунин тасвир мекунад: дар болои мусаввара қуллаи кӯҳҳо, ҷо-ҷо арчазор, осмони баҳорӣ бо рангҳои гуногун таҷассум ёфта, воқеаи асосӣ дар марғзори сабзу фарох, ки дар мобайнаш дарёчаи зулол ҷорист, ба амал меояд. Ваҷоҳат ва пайкари оростаи наҳифи Дорои аспсавор аз изтироби ӯ дарак медиҳад. Тимсоли марказӣ галабон буда, вай ба подшоҳ бо маломат ва эътироз нигоҳ мекунад. Ҷуссаи пурқувват ва ҳаракати амиронаи дасти ӯ шукӯҳи подшоҳро пахш мекунад. Ин манзараро дида, галабони дуюм, ки аз машк машғули айронгирист, моту мабҳут мондааст. Дар пушти теппа галабони сеюм савори асп ба ким-куҷое бодиққат нигариста, аз ин воқеа хабар ва парвое надорад. Ду аспи пеши Доро рамидаанд, аммо аспҳои доманаи теппа ва як аспи дигар машғули чаридан буда, тойчаҳо очаҳояшонро бо фароғат мемаканд. Тамоми воқеа дар иҳотаи табиат (гулҳо, дарахтон, биёбону кӯҳҳо) салобати махсус гирифта, ба хусусияти жанрӣ доштани мусаввара далолат мекунад. Дар расми чаҳорум масҷид ё хонақоҳе акс ёфтааст. Арзиши ин расм дар он аст, ки Беҳзод услуби меъмориву бинокории замонаш, нигоришоти пештоқу нақшҳои деворҳоро бо ҷузъиёташ сабт карда, ба воситаи кошинкориву гулпартоӣ ба манзараи пурҷозиба табдил шудани онҳоро дода тавонистааст. Аммо дар ин ҷо одамон дар мадди аввал меистанд: муаллиме зани рӯйкушодаро дарс медиҳад, се нафар дар баҳс, яке даст ба дуо бардошта, дигаре вузӯ мекунад. Сурати панҷум мубоҳисаи ду донишмандро тасвир карда, дар расми шашум сужети «Юсуф ва Зулайхо» – аз қасри Зулайхо гурехтани Юсуф акс ёфтааст. Беҳзод вазъи ниҳоиро медиҳад, ки ошиқи гурезон ва ҷӯши эҳсоси Зулайхоро ифода мекунад. Соли 1467 Шералии Хаттот китоби «Зафарнома»-и Шарафуддин Алии Яздиро рӯйбардор кардааст, ки аз 12 сурати китоби мазкур 8 сурати он ба қалами Беҳзод мансуб аст. Ин дастнавис ҳоло дар ИМА, дар китобхонаи Университет Ҷон Хопкинс (Балтимор) маҳфуз аст. 8 сурати «Зафарнома» аз ҷиҳати мавзӯъ гуногун буда, манзараҳои ҷанг, лаҳзаҳои зиёфату қабули шоҳона, шикор, бинокорӣ ва амсоли инро фаро мегирад. Аммо он чизе, ки расмҳоро ба ҳам мепайвандад, оммавӣ будани воқеа, дар иҳотаи манзараи табиат воқеъ гардидани онҳо, гуногунии сару либос, гӯё аз сӯе ба сӯе ҳаракат карда истодани ашхос аст, ки ба он нигоришот тобиши махсус мебахшад. Дар сурати аввал маросими қабули Амир Темур дар боғ тасвир ёфтааст: дар тарафи рост Амир Темур ва дарбориёни ӯ, дар тарафи чап вакилони мамолики хориҷӣ, ки ба маросими қабул омадаанд. Баъзе мансабдорони сарой низ ҳамроҳи онҳоанд: ду нафар ба курсӣ нишаста, чанд нафар дар пушти дар истодаанд, дар байни ходимон якчанд зани зангӣ менамояд. Беҳзод ҳар кадоми ин ашхосро дар либосу қиёфа ва истоди хос тасвир карда, композитсияи томеро ба вуҷуд овардааст. Дар мусаввараи дигар қалъаи Хеваро фатҳ кардани Темур акс шудааст: саворон ба қалъа даромадаанд, борони тиру санг аз болои онҳо меборад, аммо онҳо масти фатҳанд, чандин нафар аз зинҳо афтода истодаанд, вале лашкар пеш меравад. Дар даромадгоҳи қалъа чинори калоне тасвир шудааст, ки шохҳои онро ток печонда гирифтааст. Ин чинори бузурги беҳаракат ва суръати ҳаракати лашкариён тазоди аҷиберо ба вуҷуд оварда, расмро банду баст ва хеле пурмазмун кардааст. Услуби тазоду муқобала дар лавҳаҳои размии дигари Беҳзод ҳам аён мегардад. Чунин аст мусавварае, ки манзараи ҷангро дар кӯҳ инъикос менамояд. Шиддати ҷангу суръати корзорро аз наздикшавии ду лашкар, ки тӯфонро ба хотир меоварад, пай бурдан мумкин аст. Баъзе сипоҳиён ба кӯҳ расан баста мебароянд. Ин расм аз мушоҳидаи ниҳоят дақиқи Беҳзод гувоҳӣ медиҳад. === Воқеънигорӣ === Реализми осори Беҳзод бештар дар нигоришоте падидор мешавад, ки ҳаёти воқеӣ ва меҳнати халқро ифода мекунад. Дар тасвири манзараҳои сохтмон ҳар як иштироккунанда дар ҳолати хос инъикос ёфта, яке ба дигаре монандӣ надорад. Ду сурати «Зафарнома» (шартан онҳоро «Сохтмони масҷиди ҷомеи Самарқанд» номидан мумкин) ҷараёни меҳнати мураккаби биносозии садаи XV-ро дар бар мегирад Дар ин мусаввараҳо ҳама дар ҳаракатанд. Дар яке 15 ҳунарманду як корфармон акс шуда, чӯбкорҳо сутунҳоро арра мекунанд, сангтарошон санг метарошанд, дар як аробаи аспӣ тобаҳои мармарӣ ва дар фил боз кадом масолеҳеро овардаанд, ки чанд кас ба фаровардани онҳо андармон аст. Дар сурати дигар 18 нафар ба гилкорӣ, пардоз ва лойдиҳӣ машғуланд. Дар ин мусаввараҳо ҳам устодии Беҳзод дар композитсияофарӣ ба чашм мерасад. Ин расмҳо аҳаммияти бузурги таърихӣ дошта, аз тарзи иморатсозӣ ва техникаи бинокории он аср гувоҳӣ медиҳанд. Дар эҷодиёти Беҳзод лавҳаеро пайдо кардан душвор аст, ки дар он зиндагии одамон чун унсури муҳимми тасвир тафсири фалсафӣ ва ҳаётӣ наёфта бошад. Ин хусусан дар лавҳаҳои маишӣ, манзараҳои мардумшиносӣ ва мусаввараҳои ӯ, ки меҳнати аҳли ҳунар ва деҳқононро ифода мекунанд, баръалотар намудор мегардад. Агар дар давраҳои аввал Беҳзод дар мавзӯъҳои гуногун (бештар дар мавзӯъҳои таърихӣ – қаҳрамонӣ) расм мекашида бошад, дар солҳои 90 садаи XV ва минбаъд дар эҷодиёти ӯ мавзӯъҳои лирикӣ бештар мавқеъ пайдо мекунанд. Вай дастнависҳои «Хамса»-и Низомӣ (нусхаҳои 1492 ва 1495, Осорхонаи Британия), «Маҷнун ва Лайлӣ»-и Амир Хусрави Деҳлавӣ (1945, Китобхонаи оммавии Санкт-Петербург ба номи Салтыков-Шедрин) ва «Мантиқ-ут-тайр»-и Аттор (Осор-хонаи санъати нафисаи Метрополитен, Ню-Йорк)-ро оро дода, дар онҳо лаҳзаҳои ниҳоят ҷаззоби лирикиро тасвир мекунад. Ин расмҳо аз ҷиҳати санъати рассомӣ мукаммал буда, дар онҳо манзара мақоми калон дорад. Мушоҳидаи онҳо нишон медиҳад, ки тасвири манзара дар эҷодиёти Беҳзод торафт мураккабтар шудааст. Ҳатто то дараҷае фазоро ҳис кардан мумкин аст. Барои мисол расмеро («Хамса»-и Низомӣ) аз назар мегузаронем, ки онро шартан «Лайлӣ ва Маҷнун дар мактаб» номидан мумкин аст. Ин минётур ду варақи китобро гирифта, аз ҷиҳати тарҳрезӣ басе мураккаб аст. Дар он биноҳои нақшин, марғзор, дарахтон, гурӯҳе бачагон ҳангоми сабақхонӣ ва чанде дигар машғули бозию хӯрокхӯрӣ нақш гардида, баъзеҳо либос мешӯянд. Муаллим низ он ҷост. Дар ин муҳит Маҷнун ва Лайлӣ дар фикри якдигаранд. Рассом инро ба назарҳо гӯё зинда ҷилва медиҳад. Расми дигари Беҳзод «Овардани дӯстон Маҷнунро ба пеши падар» («Маҷнун ва Лайлӣ»-и Амир Хусрав) аст. Дар ин мусаввара ҳама чиз ба ҳалли ҳамин мавзӯъ – ишқи бебарори ҷавони бадбахт нигаронида шудааст. Ранги ашё, манзара, муҳит ва либосро Беҳзод ниҳоят латиф, дилрабо ва мутаносиб медиҳад. Ин расм аз ҷиҳати банду баст ҳам хеле сайқалёфта аст. Тасвири вохӯрии Маҷнун бо Лайлӣ низ диққатрабо буда, васли ошиқу маъшуқро ҳикоят мекунад. Онҳо дар кӯҳистон байни ҳайвонҳои ваҳшианд. Ранги оҳу, шер, шутур ва диг. ваҳшиён ҳамранги биёбон аст. Дуртар қуллаи кӯҳҳову чанд дарахти сарсабз намудор аст. Осмони нилфому парчаи абри даргузар. Ин ҷо тамоми ҳаракату сукунати коинотро пай метавон бурд. Дар ин муҳит Лайлӣ сари Маҷнунро болои зону гирифта ӯро навозиш мекунад. Гӯё тани низору қомати фартути Маҷнун аз нав ҷон мегирад. Аз ин сурат меҳри зиндагӣ ва нишоти ишқу шодмонӣ пайдост. Ин расм намунаи як ҷиҳати пурқуввати инсондӯстонаи эҷодиёти Беҳзод аст. Беҳзод баъзе лаҳзаҳои маишӣ, манзараҳои атрофро низ кашидааст, ки арзиши хеле бузург доранд. Нусхаҳои хуби мунаққашу мусаввари «Мантиқ-ут-тайр», «Гулистон», «Бӯстон», «Ҳафт авранг» ва ғ. дар китобхонаҳои дунё мавҷуданд, ки ба садаи XV мансуб буда, мусаввиронашон аниқ маълум нестанд. === Чеҳранигорӣ === Чеҳранигорӣ низ дар эҷодиёти Беҳзод мавқеи калон дорад. Аз маҳсули қалами ӯ тимсолҳои Абдурраҳмони Ҷомӣ, Алишери Навоӣ, Абдуллоҳи Ҳотифӣ, Султоналии Хаттот, Ҳоҷӣ Муҳаммад, Султон Ҳусайни Бойқаро, Шайбонихон то ба замони мо омада расидаанд. Аз ин суратҳо сабки Беҳзод ҳувайдо мегардад. Ҳамаи ин портретҳо нишасти хосси он ашхосро ифода мекунад. Аммо рассом дар баробари либосу афзор ба ҷиҳатҳои фардии қиёфа ва чашми одамон бисёр аҳаммият медиҳад. Ҳатто гуфтан мумкин аст, ки кас аз чашми онҳо асрори дилашонро пай мебарад. Мас., аз тимсол (портрет)-и Абдурраҳмони Ҷомӣ афкори баланд, аз расми Султоналии Хаттот хоксорӣ, аз ҷабҳаи Ҳотифӣ самимият ва меҳрубонӣ ҳувайдо буда, рассом тавонистааст, ки ҷаҳони маънавии онҳоро ошкор намояд. Тимсоли Султон Ҳусайни Бойқаро аз ҳашамати ӯ гувоҳӣ диҳад ҳам, ғамгин менамояд, зеро дар охири салтанати ӯ мамлакат ноором, мардум бенаво ва худи ӯ майхора шуда буд. Сурат ин вазъи рӯҳии ӯро хеле равшан акс мекунад. Тимсоли Шайбонихон ба воситаи тазоди рангҳои гуногун эҷод гардида (фарши хона бо ранги сурмаӣ, хат бо ранги зарди сиёҳча, байни хатҳо лимуранг), дар пеши ӯ тозиёнаву давоту қаламдон гузошта шудаанд. Либоси болоии ӯ кабудча, либоси тагаш сабз, салааш сафед, тоқиаш сурх, шарвораш ҷигаргун ва ваҷоҳаташ гулобии паст нигошта шудааст. Ҳамаи ин рангҳо муҳити манзили ӯро муҳташам нишон дода, ба расм пухтагӣ ва комилӣ мебахшанд. Аммо дар ин расм ҳам қиёфаи рӯ, чашму абрувони туркона ва риши роға аҳаммияти ҳалкунанда дошта, ӯро чун марди забткор ва ҷоҳпараст пеши назар меоваранд. Санъати реалистонаи Беҳзод панҷсад сол боз ба мардум ғизои маънавӣ мебахшад, зеро тасвирҳои ӯ ҳаётӣ ва ҳақиқӣ буда, бо ҷаззобияти худ бинандаро мафтун мекунанд. Аз ин ҷиҳат дар адабиёти классикии баъди садаи XV-и тоҷик Беҳзод чун образи фавқулода истифода мешавад. Услуби мактаби рассомии Беҳзод дар Ҳироту Самарқанд, Бухорову Табрез, Ҳиндустону Арабистон дер давом кард. Эҷодиёти Беҳзод барои такомули як қатор рассомони мактаби Ҳирот ва мактабҳои рассомии баъдина нақши калон бозид. Қосималии Чеҳракушой, Мулло Дарвеш Муҳаммад, Дӯсти Девона, Маҳмуди Музаҳҳиб ва диг. мусаввирони номӣ аз пайравони Беҳзод буданд. Асарҳои Беҳзод на танҳо намунаи нодири санъати тасвирии Шарқ, балки яке аз пояҳои баланди санъати рассомии ҷаҳон ба шумор мераванд. Беҳзод шеър ҳам навиштааст, ки дар ин бора ҳамзамонҳои ӯ маълумот додаанд. Дар сарчашмаҳои адабӣ намунаҳои ашъори Беҳзод оварда шудаанд. == Некдошт == Мерос ва шахсияти Беҳзод фақат мавзӯи таҳқиқи ҳунаршиносони Шарқу Ғарб набуда, инчунин дар иртибот бо мавқеи ӯ дар тамаддуни Шарқ чандин конференсияву симпозиумҳо баргузор гардидаанд ва соли 2001 бо қарори ЮНЕСКО ва Ҳукумати ҶТ 550-солагии зодрӯзаш таҷлил шуд. == Нигораҳо == <gallery> File:Yusef Zuleykha.jpg File:Shaybani.jpg File:Muhammad during the Isra and Mi'raj - from Nezami's Khamsa dated 1494.jpg File:Bihzad-beheading.jpg Yusef Zuleykha detail.jpg File:Behzad Moraqqa-e Golshan.jpg File:Behzad timur egyptian.jpg File:Behzad advice ascetic.jpg File:Behzad hunting ground.jpg File:Behzad soltan hossein left.jpg File:Behzad soltan hossein right.jpg File:Bihhzad 001.jpg File:Bihhzad 002.jpg File:Bihhzad 003.jpg File:Bihhzad 004.jpg File:Timur's army attacks Nerges, Georgia.jpg File:Behhzad 001.jpg </gallery> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} ==Адабиёт== * Айнӣ К. ''Беҳзод – суратгари бузурги тоҷик'' //Шарқи Сурх, 1956, № 1; Пӯлодов Ӯ. ''Камолиддини Беҳзод''. Д., 1978; * Ғафуров Б. Ғ. ''Тоҷикон''. ''Таърихи қадимтарин, қадим ва асри миёна''. Кит. 1. Д., 1984; * Ашрафи М. ''Бухарская школа миниатюрской живописи 40–70-е годы XVI в''. Д., 1974; * Ашрафи М. ''Из истории развития миниатюры Ирана XVI в''. Д., 1978; * Ашрафи М. ''Бехзод и развитие бухарской школы миниатюры XVI в''. Д.. 1987; * ''Камолиддин Бехзод и актуалные проблемы культуры Центральной Азии''. Д., 2001; * Ашрафӣ М. ''Таджикская миниатюра: от Бехзода до Риза-йи Аббаси''. Д., 2011; * Ашрафи М. ''Таджикская миниатюра:Бухарская школа XVI – XVII вв''. Д., 2011; * Bahari E., Bihzad. ''Masterof Persian Paitinq. London'' –Vew-York, 1997; * Canbuqh R. ''Persian Paitinq''. London, 1993. == Сарчашма == * {{ЭМТ|Беҳзод Камолуддин|2|муаллиф=А. Афсаҳзод}} * {{ЭСТ|||муаллиф=}} {{Рассом-био-нопурра}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Рассомони тоҷик]] nvncllh3e0powprvy92smaatij7a8z0 1310215 1310214 2022-08-19T18:16:58Z Based sogdian 34522 /* Некдошт */ wikitext text/x-wiki {{Рассом}} '''Камолуддин Беҳзод''' ({{lang-fa|کمال الدین بهزاد}}, тақр. [[1455]], [[Ҳирот]] – [[1536]], [[Табрез]]) — бузургтарин  [[мусаввир]], [[Наққошӣ|наққош]] ва минётурнигори [[Тоҷикон|тоҷик]], ки дар Шарқ бо номи ифтихории ''«Монии Сонӣ»'' ва дар Ғарб бо номи ''«Рафаэли Шарқ»'' шуҳрат дорад. Муосиронаш ӯро  ''«қоиди мусаввирон»'', ''«ягонаи замона»'' ва ''«нодири даврон»'' ном бурдаанд. == Зиндагинома == Камолуддини Беҳзод тақрибан соли [[1455]] дар [[Ҳирот]] ба дунё омадааст. Аз хурдӣ аз падар ятим монда, таҳти сарпарастии китобдори китобхонаи шоҳии Ҳирот – [[Амир Рӯҳуллоҳ|Амир Руҳуллоҳ Мирак]] тарбия ёфта, маҳорати   худро такмил медиҳад ва охири солҳои 70 садаи XV дар китобхонаи султон Ҳусайни Бойқаро мустақилона ба ороиши китоб ва мусаввирӣ машғул мешавад. Беҳзод аз Пир Сайидаҳмади Табрезӣ ва Султоналии Машҳадӣ низ дарси ҳунар андӯхтааст. Замони зиндагии Беҳзодро метавон ба ду давра тақсим кард. Давраи аввал аз оғози фаъолияти эҷодӣ то ибтидои садаи XVI, ки ватани ӯ аз тохту тозҳои берунӣ дар амон буд. Давраи дуюм солҳои 1507–35 кор ва сарварӣ дар китобхонаи шоҳони Сафавӣ дар Табрез аст. Дар давраи аввал Беҳзод ба муҳити адабии Ҷомӣ ва Навоӣ роҳ ёфта, аз онҳо кумаки моддӣ ва маънавӣ мебинад. Султон Ҳусайни Бойқаро барои Беҳзод дар чаҳорбоғи худ манзил ва коргоҳ медиҳад. Баъд, 22 июни 1487 Беҳзодро китобдори китобхонаи худ таъйин карда, тамоми котибону музаҳҳибон, ҳалкорону заркӯбон, лаввоҳону саҳҳофон, ҷадвалкашону наққошони китобхонаро зери роҳбарии ӯ мегузорад. Бо саъйи ҳунармандони ин китобхона санъати ороиши китоб ба пояи баланд расид, суратгарӣ ва минётурнигорӣ ривоҷи тоза ёфт. Ин давра давраи нумӯи фаъолияти эҷодии Беҳзод ва ташаккули мактаби минётури Ҳирот мебошад. Беҳзод бо вуҷуди дар заминаи анъанаҳои маъмулӣ қарор гирифтани эҷодиёташ мактаби минётури Ҳирот ва Шерозро бо ҳам пайваст ва дар таърихи санъати рассомии тоҷик ба асри тилоии минётурнигорӣ бунёд гузошт. Давраи дуюми зиндагии Беҳзод дар замони салтанати Сафавиён сурат гирифтааст. Соли 1512 Исмоили Сафавӣ Ҳиротро забт намуд ва соли 1520 Беҳзодро ба Табрез – пойтахти худ гирифта бурд. Беҳзод дар китобхонаи шоҳии Табрез машғули рассомӣ ва ороиши китобҳо шуда, ба валиаҳди Исмоили Сафавӣ – Таҳмосб мусаввириро омӯхт. Соли 1524 Исмоили Сафавӣ даргузашт ва ба ҷойи ӯ писари 12-солааш Таҳмосб ба тахт нишаст. Беҳзод соли 1536 даргузашт ва марқадаш дар маҳаллаи Волиёнкӯҳи Табрез воқеъ аст. == Сабк == Беҳзод ҷиҳатҳои композитсионӣ ва мундариҷавии санъати тасвирии мардумони Шарқро ба ҳаёти халқ наздик намуда, баробари ҷанбаҳои романтикӣ тамоюли халқӣ ва реалистии онро инкишоф додааст. Дар эҷодиёти ӯ амиқӣ ва воқеияти комил, услуби фардӣ кунонидани чеҳраҳо ва дар вазъу ҳолатҳои гуногуни равонӣ сабт шудани қиёфаи ашхос мақоми калон дорад. Эҷодиёти Беҳзод хеле гуногунжанр ва мухталифмавзӯъ аст. Вай ҳам тимсол (портрет)-ҳои муосиронаш, ҳам тасвири қаҳрамонҳои афсонавӣ, ҳам мусаввараҳои айшу нӯш ва разму базми синфи доро, ҳам лавҳаҳои пурҷозибаи лирикӣ, ҳам манзараҳои дилангези табиат ва ҳам лаҳзаҳои гуногуни ҳаёти кории халқро кашидааст. Дар ҳама мусаввара, минётур ва мунаққааҳои ӯ табиат ва олами ботинии инсон бо нозуктарин эҳсос тасвир ёфтааст. Беҳзод истеъмоли рангҳои пасту латифро дар баробари рангҳои аслии баланду пуртаъсир дӯст дошта, рангҳои сардро бештар дар муқобили рангҳои гарм кор фармудааст. Ӯ бо рангҳои табиӣ, хусусан рангҳои кабуду нилгун, бештар майл дошта, дар тасвирҳояш рангҳои зайтунӣ, зард, зангор, бунафш, қаҳвагӣ, сурмаранг, сафед ва сурхро низ истифода мекардааст. Инчунин мусаввараҳои худро бо оби тило, оби нуқра афшон намуда, музайян месохтааст. Беҳзод бисёр асарҳои қаҳрамонӣ ва романтикии саромадони адабиёти форс-тоҷик ва китобҳои таърихиро ороиш додааст. Қадимтарин осори бадастдаромадаи Беҳзод «Бӯстон»-и Саъдист, ки онро [[Султоналии Машҳадӣ]] соли 1478 китобат кардааст. Ин дастнависи нодир ҳоло дар китобхонаи Честер Битти (Дублин) маҳфуз аст. Дар мусаввараҳои ин дастнавис қиёфаи одамон (шоҳон, сокинони дарбор, ошиқон, зебосанамҳо, аҳли илм, омиён, саҳроиён ва ғайра) ва манзараҳои табиат (бешазору гулистон, ҷӯю сабзазор, нури офтобу абрҳо) устокорона тасвир шудааст. Бори дигар Беҳзод соли 1488 бо хоҳиши Султон Ҳусайни Бойқаро «Бӯстон»-и Саъдиро, ки бо хатти Султоналии Машҳадӣ ва тасвирҳои Ёрии Музаҳҳиб омода шуда буд, оро медиҳад. Ин дастнавис, ки 6 расми ҷаззобро фаро мегирад, ҳоло дар Китобхонаи миллии Қоҳира маҳфуз буда, дар 4 расми он мусаввир ба тариқи «Амалилабди Беҳзод» имзо гузоштааст. Дар як расм таърихи 893 (1488 м.) ва дар расми дигар 894 (1489) қайд гардидааст. Расми ду варақи аввали мутақобил ба мавзӯи «Бӯстон» дахл надошта, базми шоҳонаро таҷассум менамояд. === Тасвири дақиқ === Дақиқ тасвир намудан хусусияти фаъолияти Беҳзод аст. Масалан, минётури сеюм, ки бо пурмазмунӣ ва возеҳӣ касро мафтун мекунад, зимни ҳикояти Саъдӣ оид ба воқеаи афсонавии Доро бо галабонҳояш баҳс менамояд. Беҳзод ин воқеаро чунин тасвир мекунад: дар болои мусаввара қуллаи кӯҳҳо, ҷо-ҷо арчазор, осмони баҳорӣ бо рангҳои гуногун таҷассум ёфта, воқеаи асосӣ дар марғзори сабзу фарох, ки дар мобайнаш дарёчаи зулол ҷорист, ба амал меояд. Ваҷоҳат ва пайкари оростаи наҳифи Дорои аспсавор аз изтироби ӯ дарак медиҳад. Тимсоли марказӣ галабон буда, вай ба подшоҳ бо маломат ва эътироз нигоҳ мекунад. Ҷуссаи пурқувват ва ҳаракати амиронаи дасти ӯ шукӯҳи подшоҳро пахш мекунад. Ин манзараро дида, галабони дуюм, ки аз машк машғули айронгирист, моту мабҳут мондааст. Дар пушти теппа галабони сеюм савори асп ба ким-куҷое бодиққат нигариста, аз ин воқеа хабар ва парвое надорад. Ду аспи пеши Доро рамидаанд, аммо аспҳои доманаи теппа ва як аспи дигар машғули чаридан буда, тойчаҳо очаҳояшонро бо фароғат мемаканд. Тамоми воқеа дар иҳотаи табиат (гулҳо, дарахтон, биёбону кӯҳҳо) салобати махсус гирифта, ба хусусияти жанрӣ доштани мусаввара далолат мекунад. Дар расми чаҳорум масҷид ё хонақоҳе акс ёфтааст. Арзиши ин расм дар он аст, ки Беҳзод услуби меъмориву бинокории замонаш, нигоришоти пештоқу нақшҳои деворҳоро бо ҷузъиёташ сабт карда, ба воситаи кошинкориву гулпартоӣ ба манзараи пурҷозиба табдил шудани онҳоро дода тавонистааст. Аммо дар ин ҷо одамон дар мадди аввал меистанд: муаллиме зани рӯйкушодаро дарс медиҳад, се нафар дар баҳс, яке даст ба дуо бардошта, дигаре вузӯ мекунад. Сурати панҷум мубоҳисаи ду донишмандро тасвир карда, дар расми шашум сужети «Юсуф ва Зулайхо» – аз қасри Зулайхо гурехтани Юсуф акс ёфтааст. Беҳзод вазъи ниҳоиро медиҳад, ки ошиқи гурезон ва ҷӯши эҳсоси Зулайхоро ифода мекунад. Соли 1467 Шералии Хаттот китоби «Зафарнома»-и Шарафуддин Алии Яздиро рӯйбардор кардааст, ки аз 12 сурати китоби мазкур 8 сурати он ба қалами Беҳзод мансуб аст. Ин дастнавис ҳоло дар ИМА, дар китобхонаи Университет Ҷон Хопкинс (Балтимор) маҳфуз аст. 8 сурати «Зафарнома» аз ҷиҳати мавзӯъ гуногун буда, манзараҳои ҷанг, лаҳзаҳои зиёфату қабули шоҳона, шикор, бинокорӣ ва амсоли инро фаро мегирад. Аммо он чизе, ки расмҳоро ба ҳам мепайвандад, оммавӣ будани воқеа, дар иҳотаи манзараи табиат воқеъ гардидани онҳо, гуногунии сару либос, гӯё аз сӯе ба сӯе ҳаракат карда истодани ашхос аст, ки ба он нигоришот тобиши махсус мебахшад. Дар сурати аввал маросими қабули Амир Темур дар боғ тасвир ёфтааст: дар тарафи рост Амир Темур ва дарбориёни ӯ, дар тарафи чап вакилони мамолики хориҷӣ, ки ба маросими қабул омадаанд. Баъзе мансабдорони сарой низ ҳамроҳи онҳоанд: ду нафар ба курсӣ нишаста, чанд нафар дар пушти дар истодаанд, дар байни ходимон якчанд зани зангӣ менамояд. Беҳзод ҳар кадоми ин ашхосро дар либосу қиёфа ва истоди хос тасвир карда, композитсияи томеро ба вуҷуд овардааст. Дар мусаввараи дигар қалъаи Хеваро фатҳ кардани Темур акс шудааст: саворон ба қалъа даромадаанд, борони тиру санг аз болои онҳо меборад, аммо онҳо масти фатҳанд, чандин нафар аз зинҳо афтода истодаанд, вале лашкар пеш меравад. Дар даромадгоҳи қалъа чинори калоне тасвир шудааст, ки шохҳои онро ток печонда гирифтааст. Ин чинори бузурги беҳаракат ва суръати ҳаракати лашкариён тазоди аҷиберо ба вуҷуд оварда, расмро банду баст ва хеле пурмазмун кардааст. Услуби тазоду муқобала дар лавҳаҳои размии дигари Беҳзод ҳам аён мегардад. Чунин аст мусавварае, ки манзараи ҷангро дар кӯҳ инъикос менамояд. Шиддати ҷангу суръати корзорро аз наздикшавии ду лашкар, ки тӯфонро ба хотир меоварад, пай бурдан мумкин аст. Баъзе сипоҳиён ба кӯҳ расан баста мебароянд. Ин расм аз мушоҳидаи ниҳоят дақиқи Беҳзод гувоҳӣ медиҳад. === Воқеънигорӣ === Реализми осори Беҳзод бештар дар нигоришоте падидор мешавад, ки ҳаёти воқеӣ ва меҳнати халқро ифода мекунад. Дар тасвири манзараҳои сохтмон ҳар як иштироккунанда дар ҳолати хос инъикос ёфта, яке ба дигаре монандӣ надорад. Ду сурати «Зафарнома» (шартан онҳоро «Сохтмони масҷиди ҷомеи Самарқанд» номидан мумкин) ҷараёни меҳнати мураккаби биносозии садаи XV-ро дар бар мегирад Дар ин мусаввараҳо ҳама дар ҳаракатанд. Дар яке 15 ҳунарманду як корфармон акс шуда, чӯбкорҳо сутунҳоро арра мекунанд, сангтарошон санг метарошанд, дар як аробаи аспӣ тобаҳои мармарӣ ва дар фил боз кадом масолеҳеро овардаанд, ки чанд кас ба фаровардани онҳо андармон аст. Дар сурати дигар 18 нафар ба гилкорӣ, пардоз ва лойдиҳӣ машғуланд. Дар ин мусаввараҳо ҳам устодии Беҳзод дар композитсияофарӣ ба чашм мерасад. Ин расмҳо аҳаммияти бузурги таърихӣ дошта, аз тарзи иморатсозӣ ва техникаи бинокории он аср гувоҳӣ медиҳанд. Дар эҷодиёти Беҳзод лавҳаеро пайдо кардан душвор аст, ки дар он зиндагии одамон чун унсури муҳимми тасвир тафсири фалсафӣ ва ҳаётӣ наёфта бошад. Ин хусусан дар лавҳаҳои маишӣ, манзараҳои мардумшиносӣ ва мусаввараҳои ӯ, ки меҳнати аҳли ҳунар ва деҳқононро ифода мекунанд, баръалотар намудор мегардад. Агар дар давраҳои аввал Беҳзод дар мавзӯъҳои гуногун (бештар дар мавзӯъҳои таърихӣ – қаҳрамонӣ) расм мекашида бошад, дар солҳои 90 садаи XV ва минбаъд дар эҷодиёти ӯ мавзӯъҳои лирикӣ бештар мавқеъ пайдо мекунанд. Вай дастнависҳои «Хамса»-и Низомӣ (нусхаҳои 1492 ва 1495, Осорхонаи Британия), «Маҷнун ва Лайлӣ»-и Амир Хусрави Деҳлавӣ (1945, Китобхонаи оммавии Санкт-Петербург ба номи Салтыков-Шедрин) ва «Мантиқ-ут-тайр»-и Аттор (Осор-хонаи санъати нафисаи Метрополитен, Ню-Йорк)-ро оро дода, дар онҳо лаҳзаҳои ниҳоят ҷаззоби лирикиро тасвир мекунад. Ин расмҳо аз ҷиҳати санъати рассомӣ мукаммал буда, дар онҳо манзара мақоми калон дорад. Мушоҳидаи онҳо нишон медиҳад, ки тасвири манзара дар эҷодиёти Беҳзод торафт мураккабтар шудааст. Ҳатто то дараҷае фазоро ҳис кардан мумкин аст. Барои мисол расмеро («Хамса»-и Низомӣ) аз назар мегузаронем, ки онро шартан «Лайлӣ ва Маҷнун дар мактаб» номидан мумкин аст. Ин минётур ду варақи китобро гирифта, аз ҷиҳати тарҳрезӣ басе мураккаб аст. Дар он биноҳои нақшин, марғзор, дарахтон, гурӯҳе бачагон ҳангоми сабақхонӣ ва чанде дигар машғули бозию хӯрокхӯрӣ нақш гардида, баъзеҳо либос мешӯянд. Муаллим низ он ҷост. Дар ин муҳит Маҷнун ва Лайлӣ дар фикри якдигаранд. Рассом инро ба назарҳо гӯё зинда ҷилва медиҳад. Расми дигари Беҳзод «Овардани дӯстон Маҷнунро ба пеши падар» («Маҷнун ва Лайлӣ»-и Амир Хусрав) аст. Дар ин мусаввара ҳама чиз ба ҳалли ҳамин мавзӯъ – ишқи бебарори ҷавони бадбахт нигаронида шудааст. Ранги ашё, манзара, муҳит ва либосро Беҳзод ниҳоят латиф, дилрабо ва мутаносиб медиҳад. Ин расм аз ҷиҳати банду баст ҳам хеле сайқалёфта аст. Тасвири вохӯрии Маҷнун бо Лайлӣ низ диққатрабо буда, васли ошиқу маъшуқро ҳикоят мекунад. Онҳо дар кӯҳистон байни ҳайвонҳои ваҳшианд. Ранги оҳу, шер, шутур ва диг. ваҳшиён ҳамранги биёбон аст. Дуртар қуллаи кӯҳҳову чанд дарахти сарсабз намудор аст. Осмони нилфому парчаи абри даргузар. Ин ҷо тамоми ҳаракату сукунати коинотро пай метавон бурд. Дар ин муҳит Лайлӣ сари Маҷнунро болои зону гирифта ӯро навозиш мекунад. Гӯё тани низору қомати фартути Маҷнун аз нав ҷон мегирад. Аз ин сурат меҳри зиндагӣ ва нишоти ишқу шодмонӣ пайдост. Ин расм намунаи як ҷиҳати пурқуввати инсондӯстонаи эҷодиёти Беҳзод аст. Беҳзод баъзе лаҳзаҳои маишӣ, манзараҳои атрофро низ кашидааст, ки арзиши хеле бузург доранд. Нусхаҳои хуби мунаққашу мусаввари «Мантиқ-ут-тайр», «Гулистон», «Бӯстон», «Ҳафт авранг» ва ғ. дар китобхонаҳои дунё мавҷуданд, ки ба садаи XV мансуб буда, мусаввиронашон аниқ маълум нестанд. === Чеҳранигорӣ === Чеҳранигорӣ низ дар эҷодиёти Беҳзод мавқеи калон дорад. Аз маҳсули қалами ӯ тимсолҳои Абдурраҳмони Ҷомӣ, Алишери Навоӣ, Абдуллоҳи Ҳотифӣ, Султоналии Хаттот, Ҳоҷӣ Муҳаммад, Султон Ҳусайни Бойқаро, Шайбонихон то ба замони мо омада расидаанд. Аз ин суратҳо сабки Беҳзод ҳувайдо мегардад. Ҳамаи ин портретҳо нишасти хосси он ашхосро ифода мекунад. Аммо рассом дар баробари либосу афзор ба ҷиҳатҳои фардии қиёфа ва чашми одамон бисёр аҳаммият медиҳад. Ҳатто гуфтан мумкин аст, ки кас аз чашми онҳо асрори дилашонро пай мебарад. Мас., аз тимсол (портрет)-и Абдурраҳмони Ҷомӣ афкори баланд, аз расми Султоналии Хаттот хоксорӣ, аз ҷабҳаи Ҳотифӣ самимият ва меҳрубонӣ ҳувайдо буда, рассом тавонистааст, ки ҷаҳони маънавии онҳоро ошкор намояд. Тимсоли Султон Ҳусайни Бойқаро аз ҳашамати ӯ гувоҳӣ диҳад ҳам, ғамгин менамояд, зеро дар охири салтанати ӯ мамлакат ноором, мардум бенаво ва худи ӯ майхора шуда буд. Сурат ин вазъи рӯҳии ӯро хеле равшан акс мекунад. Тимсоли Шайбонихон ба воситаи тазоди рангҳои гуногун эҷод гардида (фарши хона бо ранги сурмаӣ, хат бо ранги зарди сиёҳча, байни хатҳо лимуранг), дар пеши ӯ тозиёнаву давоту қаламдон гузошта шудаанд. Либоси болоии ӯ кабудча, либоси тагаш сабз, салааш сафед, тоқиаш сурх, шарвораш ҷигаргун ва ваҷоҳаташ гулобии паст нигошта шудааст. Ҳамаи ин рангҳо муҳити манзили ӯро муҳташам нишон дода, ба расм пухтагӣ ва комилӣ мебахшанд. Аммо дар ин расм ҳам қиёфаи рӯ, чашму абрувони туркона ва риши роға аҳаммияти ҳалкунанда дошта, ӯро чун марди забткор ва ҷоҳпараст пеши назар меоваранд. Санъати реалистонаи Беҳзод панҷсад сол боз ба мардум ғизои маънавӣ мебахшад, зеро тасвирҳои ӯ ҳаётӣ ва ҳақиқӣ буда, бо ҷаззобияти худ бинандаро мафтун мекунанд. Аз ин ҷиҳат дар адабиёти классикии баъди садаи XV-и тоҷик Беҳзод чун образи фавқулода истифода мешавад. Услуби мактаби рассомии Беҳзод дар Ҳироту Самарқанд, Бухорову Табрез, Ҳиндустону Арабистон дер давом кард. Эҷодиёти Беҳзод барои такомули як қатор рассомони мактаби Ҳирот ва мактабҳои рассомии баъдина нақши калон бозид. Қосималии Чеҳракушой, Мулло Дарвеш Муҳаммад, Дӯсти Девона, Маҳмуди Музаҳҳиб ва диг. мусаввирони номӣ аз пайравони Беҳзод буданд. Асарҳои Беҳзод на танҳо намунаи нодири санъати тасвирии Шарқ, балки яке аз пояҳои баланди санъати рассомии ҷаҳон ба шумор мераванд. Беҳзод шеър ҳам навиштааст, ки дар ин бора ҳамзамонҳои ӯ маълумот додаанд. Дар сарчашмаҳои адабӣ намунаҳои ашъори Беҳзод оварда шудаанд. == Некдошт == Мерос ва шахсияти Беҳзод фақат мавзӯи таҳқиқи ҳунаршиносони Шарқу Ғарб набуда, инчунин дар иртибот бо мавқеи ӯ дар тамаддуни Шарқ чандин конференсияву симпозиумҳо баргузор гардидаанд ва соли 2001 бо қарори [[ЮНЕСКО]] ва [[Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон|Ҳукумати ҶТ]] 550-солагии зодрӯзаш таҷлил шуд. == Нигораҳо == <gallery> File:Yusef Zuleykha.jpg File:Shaybani.jpg File:Muhammad during the Isra and Mi'raj - from Nezami's Khamsa dated 1494.jpg File:Bihzad-beheading.jpg Yusef Zuleykha detail.jpg File:Behzad Moraqqa-e Golshan.jpg File:Behzad timur egyptian.jpg File:Behzad advice ascetic.jpg File:Behzad hunting ground.jpg File:Behzad soltan hossein left.jpg File:Behzad soltan hossein right.jpg File:Bihhzad 001.jpg File:Bihhzad 002.jpg File:Bihhzad 003.jpg File:Bihhzad 004.jpg File:Timur's army attacks Nerges, Georgia.jpg File:Behhzad 001.jpg </gallery> == Эзоҳ == {{эзоҳ}} ==Адабиёт== * Айнӣ К. ''Беҳзод – суратгари бузурги тоҷик'' //Шарқи Сурх, 1956, № 1; Пӯлодов Ӯ. ''Камолиддини Беҳзод''. Д., 1978; * Ғафуров Б. Ғ. ''Тоҷикон''. ''Таърихи қадимтарин, қадим ва асри миёна''. Кит. 1. Д., 1984; * Ашрафи М. ''Бухарская школа миниатюрской живописи 40–70-е годы XVI в''. Д., 1974; * Ашрафи М. ''Из истории развития миниатюры Ирана XVI в''. Д., 1978; * Ашрафи М. ''Бехзод и развитие бухарской школы миниатюры XVI в''. Д.. 1987; * ''Камолиддин Бехзод и актуалные проблемы культуры Центральной Азии''. Д., 2001; * Ашрафӣ М. ''Таджикская миниатюра: от Бехзода до Риза-йи Аббаси''. Д., 2011; * Ашрафи М. ''Таджикская миниатюра:Бухарская школа XVI – XVII вв''. Д., 2011; * Bahari E., Bihzad. ''Masterof Persian Paitinq. London'' –Vew-York, 1997; * Canbuqh R. ''Persian Paitinq''. London, 1993. == Сарчашма == * {{ЭМТ|Беҳзод Камолуддин|2|муаллиф=А. Афсаҳзод}} * {{ЭСТ|||муаллиф=}} {{Рассом-био-нопурра}} {{ПБ}} [[Гурӯҳ:Рассомони тоҷик]] mr7nng8bnnmod5gamukhecg5vkyyxg6 0 115646 1310213 1195721 2022-08-19T16:44:45Z Pouria.cha 35932 /* Qandil */ Added links wikitext text/x-wiki [[File:0 Lustre en cristal - Sala delle Oche - Musei Capitolini.JPG|thumb|0 Lustre en cristal - Sala delle Oche - Musei Capitolini]] '''Қандил''' ([[порсӣ]]: '''قنديل''') ё '''лустир'''([[порсӣ]]:لوستر)<ref>аз забони фаронсавӣ </ref> чилчироғ, шамъдони калон, чироғи овезон,нур афшон. {{иқтибос|муаллиф=[[Таърихи Наршахӣ]]|Нахустин касе, ки моҳи рамазон ба масҷидҳо '''қандилҳо''' фармуд, ин Фазл бинни Яҳёи Бармакӣ буд.}} == Сарчашма == Фарҳанги забони тоҷикӣ (иборат аз 2 ҷилд) Ҷ. 2 П – Ҷ./Дар зери таҳрири М.Ш.Шукуров, В.А.Капранов, Р.Ҳошим, Н.А. Маъсумӣ. – Москва 1969, - c. 673 [[Гурӯҳ:Манбаи рӯшноӣ]] [[Гурӯҳ:Асбобҳои рӯзгор]] m8kuxf486u5l8rpg68k03cva6eeen4y 0 116822 1310211 1195444 2022-08-19T16:30:50Z Pouria.cha 35932 Fixed typo wikitext text/x-wiki '''Чи''' ([[Порсӣ]]: '''چ''') номи [[ҳарф]]и ҳафтуми алифбои [[порсӣ]]и [[тоҷикӣ]] — '''ژ''', ки дар ҳисоби ҷумалу [[абҷад]] ба 3 баробар аст. == Инчунин нигаред == * [[Ҳисоби абҷад аз рӯи қимати рақамии ҳарфҳо]] * [[Ҳуруфи Порсӣ]] == Сарчашма == Фарҳанги забони тоҷикӣ (иборат аз 2 ҷилд) Ҷ.1 А–О./Дар зери таҳрири М.Ш.Шукуров, В.А.Капранов, Р.Ҳошим, Н.А. Маъсумӣ. – Москва 1969, - c.411 [[Гурӯҳ:Забони тоҷикӣ]] [[Гурӯҳ:Алифбои арабиасос]] o0grpoosvz4gc63qklv5ktqc5ylvtim 1310212 1310211 2022-08-19T16:32:37Z Pouria.cha 35932 /* Cim (harf) */ Fixed typo wikitext text/x-wiki '''Чи''' ([[Порсӣ]]: '''چ''') номи [[ҳарф]]и ҳафтуми алифбои [[порсӣ]]и [[тоҷикӣ]] — '''چ''', ки дар ҳисоби ҷумалу [[абҷад]] ба 3 баробар аст. == Инчунин нигаред == * [[Ҳисоби абҷад аз рӯи қимати рақамии ҳарфҳо]] * [[Ҳуруфи Порсӣ]] == Сарчашма == Фарҳанги забони тоҷикӣ (иборат аз 2 ҷилд) Ҷ.1 А–О./Дар зери таҳрири М.Ш.Шукуров, В.А.Капранов, Р.Ҳошим, Н.А. Маъсумӣ. – Москва 1969, - c.411 [[Гурӯҳ:Забони тоҷикӣ]] [[Гурӯҳ:Алифбои арабиасос]] au5yp1368fehib15qc1ugkt28b1yhct 0 116831 1310210 1228008 2022-08-19T16:28:02Z Pouria.cha 35932 /* Pe (harf) */ Fixed typo wikitext text/x-wiki {{Хати ниёгон|letter=3-Pe}} '''Пе''' ([[Порсӣ]]: '''ݒ''') номи [[ҳарф]]и сейуми алифбои [[порсӣ]]и [[тоҷикӣ]] — '''ݒ''', ки дар ҳисоби ҷумалу [[абҷад]] ба 6 баробар аст. Ин ҳарф махсуси забони [[форсӣ|форси]]ю [[тоҷикӣ]] буда, дар забони [[арабӣ]] вуҷуд надорад ва онро '''бо'''и форсӣ низ меноманд. Дар дастнависҳои қадим ба ҷойи '''п-б''' ва дар шаклҳои муарраби калимаҳои тоҷикӣ-форсӣ '''ф''' ё '''б''' навишта мешавад (мас. '''п'''ил-'''ф'''ил, '''п'''орс-'''ф'''орс ва ғайра) == Инчунин нигаред == * [[Ҳисоби абҷад аз рӯи қимати рақамии ҳарфҳо]] * [[Ҳуруфи Порсӣ]] == Сарчашма == * Фарҳанги забони тоҷикӣ (иборат аз 2 ҷилд) Ҷ.2 П–Ҷ./Дар зери таҳрири М.Ш.Шукуров, В.А.Капранов, Р.Ҳошим, Н.А. Маъсумӣ. – Москва 1969, - c.430 [[Гурӯҳ:Забони тоҷикӣ]] [[Гурӯҳ:Алифбои арабиасос]] rdq1rwf1jw61wgahmh8z7dnekoojkm5 0 147333 1310216 1192814 2022-08-19T21:49:50Z AryanTuranica 36154 wikitext text/x-wiki [[File:Map of Caspian Languages in Iran and Azerbaijan.png|thumb|Забони мозандаронӣ ва забонҳои наздикаш.]] '''Мозандаронӣ''' ё '''Табарӣ''' (Ба мозандаронӣ: مازرونی, گلکی, تبری) яке аз [[забонҳои ҳинду аврупоӣ]]ва [[Забонҳои эронӣ]] буда мардуми ба ин забон гуфтугӯкунанда асосан дар кишвари [[Эрон]] зиндагӣ мекунанд ва зиёда аз 3 миллион тан мардуми бумӣ мебошад. Мозандаронӣ бо [[Забони Гилакӣ|Гилакӣ]], [[Забони Толишӣ|Толишӣ]], [[Забони Тотӣ|Тотӣ]], [[Забони балучӣ|Балучӣ]] ва [[Забони курдӣ|Курдӣ]] аз як шохаи забонианд. Ин шохаро "Эрони ховарӣ" гӯянд. == Адабиёт == * Википедиа ингилисӣ. [[Гурӯҳ:Забонҳои эронӣ|Мзн]] [[Гурӯҳ:Устони Мозандарон]] 5p6o4rnp70xrybtf86z2scjxqmzcxs5 1310221 1310216 2022-08-20T08:40:29Z Farorud 26988 Farorud moved page [[Забони Мозандеронӣ]] to [[Забони мозандаронӣ]] over redirect wikitext text/x-wiki [[File:Map of Caspian Languages in Iran and Azerbaijan.png|thumb|Забони мозандаронӣ ва забонҳои наздикаш.]] '''Мозандаронӣ''' ё '''Табарӣ''' (Ба мозандаронӣ: مازرونی, گلکی, تبری) яке аз [[забонҳои ҳинду аврупоӣ]]ва [[Забонҳои эронӣ]] буда мардуми ба ин забон гуфтугӯкунанда асосан дар кишвари [[Эрон]] зиндагӣ мекунанд ва зиёда аз 3 миллион тан мардуми бумӣ мебошад. Мозандаронӣ бо [[Забони Гилакӣ|Гилакӣ]], [[Забони Толишӣ|Толишӣ]], [[Забони Тотӣ|Тотӣ]], [[Забони балучӣ|Балучӣ]] ва [[Забони курдӣ|Курдӣ]] аз як шохаи забонианд. Ин шохаро "Эрони ховарӣ" гӯянд. == Адабиёт == * Википедиа ингилисӣ. [[Гурӯҳ:Забонҳои эронӣ|Мзн]] [[Гурӯҳ:Устони Мозандарон]] 5p6o4rnp70xrybtf86z2scjxqmzcxs5 0 209860 1310217 1266654 2022-08-20T01:28:33Z 2601:986:8002:2270:B5B0:8B4C:B36E:E099 wikitext text/x-wiki [[File:Hangar.svg|thumb|300px|Нақшаи ошёнаи ҳавопаймо — [[эллинг]]]] '''Ошёна''' ё '''Ангар''' ({{lang-fr|hangar}}) — маконест барои ҳифозат, хидматрасонии фаннӣ ва [[таъмир]]и ҳ авогардҳое, назири [[ҳавопаймо]]у [[чархбол]]. Аз рӯйи таъйинот ошёна се навъ мешавад: доимӣ, муваққатӣ ва васлу ҷудошаванда. Ошёнаи доимиро аз филизот ва оҳану бетон, ошёнаи муваққатиро аз чӯбу тахта, ошёнаи васлиро аз пӯлод ва хӯлаҳои сабук месозанд. Шаклу андозаҳои ошёна ба навъ ва шумори ҳавогардҳо вобаста аст. Ошёна бо таҷҳизоти таробарӣ ё ҳамлу нақл, иртиботот, дуздгир ва дастгоҳҳои оташнишонӣ муҷаҳҳаз мешавад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Сарчашма == * {{ЭМТ|Ангар|1}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Зерсохтори фурудгоҳ]] i534na08cme24xubzln536wukbn2zur 1310218 1310217 2022-08-20T01:30:17Z 2601:986:8002:2270:B5B0:8B4C:B36E:E099 wikitext text/x-wiki [[File:Hangar.svg|thumb|300px|Нақшаи ошёнаи ҳавопаймо — [[эллинг]]]] '''Ошёна''' ё '''Ангар''' ({{lang-fr|hangar}}) — маконест барои ҳифозат, хидматрасонии фаннӣ ва [[таъмир]]и [[ҳавогард]]ҳое, назири [[ҳавопаймо]]у [[чархбол]]. Аз рӯйи таъйинот ошёна се навъ мешавад: доимӣ, муваққатӣ ва васлу ҷудошаванда. Ошёнаи доимиро аз филизот ва оҳану бетон, ошёнаи муваққатиро аз чӯбу тахта, ошёнаи васлиро аз пӯлод ва хӯлаҳои сабук месозанд. Шаклу андозаҳои ошёна ба навъ ва шумори [[ҳавогард]]ҳо вобаста аст. Ошёна бо таҷҳизоти таробарӣ ё ҳамлу нақл, иртиботот, дуздгир ва дастгоҳҳои оташнишонӣ муҷаҳҳаз мешавад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Сарчашма == * {{ЭМТ|Ангар|1}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Зерсохтори фурудгоҳ]] 1baw08wgbrvllaemzzdk24z4x3a8l1a 1310219 1310218 2022-08-20T01:30:38Z 2601:986:8002:2270:B5B0:8B4C:B36E:E099 wikitext text/x-wiki [[File:Hangar.svg|thumb|300px|Нақшаи ошёнаи ҳавопаймо — [[эллинг]]]] '''Ошёна''' ё '''Ангар''' ({{lang-fr|hangar}}) — маконест барои ҳифозат, хидматрасонии фаннӣ ва [[таъмир]]и [[ҳавогард]]ҳое, назири [[ҳавопаймо]]ву [[чархбол]]. Аз рӯйи таъйинот ошёна се навъ мешавад: доимӣ, муваққатӣ ва васлу ҷудошаванда. Ошёнаи доимиро аз филизот ва оҳану бетон, ошёнаи муваққатиро аз чӯбу тахта, ошёнаи васлиро аз пӯлод ва хӯлаҳои сабук месозанд. Шаклу андозаҳои ошёна ба навъ ва шумори [[ҳавогард]]ҳо вобаста аст. Ошёна бо таҷҳизоти таробарӣ ё ҳамлу нақл, иртиботот, дуздгир ва дастгоҳҳои оташнишонӣ муҷаҳҳаз мешавад. == Эзоҳ == {{эзоҳ}} == Сарчашма == * {{ЭМТ|Ангар|1}} {{хурд}} [[Гурӯҳ:Зерсохтори фурудгоҳ]] bzleqqxdbz4tizvbrzrikmgws4oap42 0 274120 1310220 1269104 2022-08-20T08:04:05Z Farorud 26988 wikitext text/x-wiki ''''''Зиғар (форсӣ: زغر, англисӣ: Zighar, русӣ: Зигар) —''''' деҳаест дар буриши ду марз Тоҷикистон бо Афғонистон ва дар марзи Хатлону Бадахшони Тоҷикистон. Бо ин ном як деҳаи дигар дар Дарвози Афғонистон низ ҳаст. Аз лиҳози луғавӣ «Зиғар» вожаи авестоист, ки аз «Зи» - «зер» ва «ғар»-«кӯҳ» баромадааст. Яъне деҳае дар зери кӯҳ. Ба хотири мавқеияташ дар наздикии кӯҳи машҳури Фуруш (маҳалли аввалин ваҳйи осмонӣ ба ривояти зардуштпажӯҳон) ин номро ба худ гирифтааст. Аз давраҳои хеле қадим ба далели шароити хуби маскунӣ маҳалли буду боши одамон будааст, аммо ба сабаби бемориҳои сироятие чун вабо аҳолияшро дар гузаштаҳо қисман аз даст додааст. Аз лиҳози маъмурӣ имрӯз Зиғар тобеъи ҷамоати Нулванди ноҳияи Дарвози ВМКБ, Тоҷикистон аст. Беш аз 100 хоҷагӣ ва ҳудуди 900 нафар аҳолӣ дорад. Дар гузашта Зиғар тобеъи алоқадории Кӯф (ҳозира Афғонистон)-и шоҳигарии Дарвози таърихӣ будааст. Ба ҳамин далел аҳолияш имрӯз худро шикаӣ (қисмати Дарвози поён) намеҳисобанд. Зиғар гармтарин нуқтаи Бадахшон буда қаламрави васеъи кӯҳу пушта дорад (аз Яхчи пун то Сари Катк ва то ағбаи Вал-валаку Санги Шавуна). Тамоми намуди меваву дарахтони Тоҷикистон ба шумули лимону анору анҷир инҷо мерӯянд. Ин деҳа аз сел осебпазир аст. Сарвати ҳаёвоноти ваҳшии Зиғар хеле калон буда пуштаҳояш маҳалли сукунати ҳайвоноти нодир чун «бабри барфӣ» ва нахчири «Морхур» мебошанд, ки дар китоби сурх сабт гардидаанд. Дар пуштаҳои ин деҳ ширкате барои ҳифзи ҳайвоноти нодир: «М-Сайёд» низ ташкил шудааст. Инчунин Зиғар дар мавзеъи Роғак боғи ботаникӣ дорад, ки дарахтони гуногун аз нуқоти мухталифи собиқ Шӯравӣ инҷо таҷриба мешуданд. Боғи ботаникии мазкур имрӯз низ корашро идома медиҳад.Зиғар зодгоҳи шуарои маъруфи доираи адабии Дарвоз чун Ҳабои Дарвозӣ, Муллоакрами Дарвозӣ ва Сибғатуллоҳи Дарвозӣ мебошад, ки девону осори назмияшон то ба имрӯз маҳфуз аст. Аз Зиғар чор нафар дар Ҷанги Ҷаҳонии дуюм (Ҷанги Бузурги Ватанӣ) иштирок намуданд, ки ду нафарашон: Саидраҳматов Файз ва Ҷобиров Сано баргашта ду иштирокчии дигар: Наскаков Эмомалӣ ва Ҳусайнов Ҷонгулхон барнагаштанд. Аз ҳамин деҳ Умаров Маъруф дар ҷангҳои озодсозии Венгря дар соли 1956 ва Ҳусейнов Нодирхон дар ҷангҳои Куба дар сафи артиши Шӯравӣ иштирок кардаанд. Аз Зиғар паҳлавони маъруфи гуштини миллӣ Мирзовалӣ Ворисов (Мирзоалиев), бархоста аст. Мардуми Зиғар ҳама тоҷикзабон буда бо гӯйиши дарвозӣ такаллум мекунанд ва истилоҳоти ба худ хос низ доранд («ма»-модар, «гли чоғк»- «гули сияҳгуш»..). аксарияти мутлақи мардони Зиғар ва шумори андаки занҳо хатмкардагони донишгоҳҳои олии Тоҷикистону берун аз он дар тахасуссҳои физика, математика, тиб, ҳандаса, забонҳои хориҷӣ (русӣ, тоҷикӣ, англисӣ ва арабӣ), журналистика ва диншиносӣ мебошанд. Зиғар бо вуҷуди доштани дарёчаи кӯҳӣ аз оби чашма ва оби дарёаш лӯлакашӣ шуда дар тамоми нуқтаҳояш ҳам оби чашма ва ҳам оби тозаи нӯшокӣ аз дарёча дар дастрас дорад. Мактаби миёна, бунгоҳи тиббӣ, се мазор ва як масҷиди калони панҷвақта дорад.Сокинонаш ҳама суннимазҳабанд. Сохтусози китобхона ва зоишгоҳ дар деҳаи Зиғар идома доранд. Зиғариҳо аз тарзи хонасозии қадима шурӯъ аз даҳаи 60 асри гузашта даст кашида, ба сохти хонаҳои наву замонавӣ гузаштанд. Дар ин деҳ хонаҳои ду ошёнаи муҷаҳҳаз бо душ ва ҳоҷатхонаи обкашдори пайваст ба конолизатсия таҷриба шуда муваффақ гардидааст. Кӯчаҳои деҳаи Зиғар низ ҷойи шиғу симхорҳои қадимаро ба деворкашии зебои замонавии бо ҳунари деволгарии хос ороишёфта ва ё бо бораҳои нав зеб медиҳанд. Ҷӯйборҳои табиъии ин деҳ низ акнун ба обравҳои замонавӣ тағйир меёбанд дар умум Зиғар дар ояндаи наздик аз як деҳи суннатӣ ба як посёлкаи замонавӣ табдил меёбад. {{Тақсимоти маъмурии ВМКБ}} bvlvl8uau2pzowbkee5853mnzpkxetk 0 288880 1310208 1304695 2022-08-19T14:32:24Z 185.117.151.14 wikitext text/x-wiki {{Даргирии низомӣ |даргирӣ = Даргирӣ дар марзи Қирғизистон-Тоҷикистон |қисм = |тасвир = Exklaven von Usbekistan, Tadschikistan und Kirgisistan.png |имзо = |сана = [[28 апрел]] – [[1 май]]и [[2021]]<ref name=reuters>{{cite web|url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/kyrgyzstan-accuses-tajikistan-amassing-troops-near-border-2021-05-01/|title=Kyrgyzstan, Tajikistan agree ceasefire after border clashes|publisher=Reuters|date=1 May 2021}}</ref> |макон = [[Сарҳади Тоҷикистону Қирғизистон]] |сабаб = Насби дурбинҳои назоратӣ дар обанбори «Головной» дар наздикии деҳаи [[Кӯктош (деҳа, н. Бодканд)|Кӯктош]] аз ҷониби тоҷикон |статус = Музокироти сулҳ ва хотима додани кашмакаш. |натиҷа = |оқибатҳо = |тағйирот = |тараф1 = {{Парчамбандӣ|Қирғизистон}} |тараф2 = {{Парчамбандӣ|Тоҷикистон}} |тараф3 = {{Парчами Қирғизистон}} [[Содир Ҷабборов]] |тараф4 = {{Парчами Тоҷикистон}} [[Эмомалӣ Раҳмон]] |командир1 = |командир2 = |командир3 = |командир4 = |қувваҳо1 = |қувваҳо2 = |қувваҳо3 = |қувваҳо4 = |талафот1 = 36 кушта,<ref>{{Cite web |url=https://ru.sputnik.kg/incidents/20210503/1052371980/kyrgyzstan-gibel-malchik-konflikt.html|title=Четырехлетний малыш погиб в ходе конфликта на границе — всего 36 жертв|date=2021-05-03 |access-date=3 May 2021 |work=[[Радио Sputnik]]}}</ref> <br> 190 захмӣ<ref>{{Cite web |url=https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/11276071|title=Конфликт на границе Киргизии и Таджикистана. Главное|date=2021-05-01 |access-date=1 May 2021 |work=ТАСС}}</ref><ref>{{cite news |title=Ministry of Health of Kyrgyzstan announces 31 dead as a result of border conflict |url=https://report.az/ru/v-regione/minzdrav-v-rezultate-pogranichnogo-konflikta-pogib-31-kyrgyzstanec/ |access-date=2021-04-30 |publisher=Report AZ |date=30 April 2021}}</ref> |талафот2 = 19 [[БТР- 70]]кушта<ref name=":0" /> <br> 87 захмӣ<ref>{{Cite web|title=Kyrgyz, Tajik security forces clash at border in water dispute |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/kyrgyz-tajik-security-forces-clash-border-water-dispute-2021-04-29/}}</ref> |талафот3 = |талафот4 = |талафоти умумӣ = |викианбор = }} '''Даргирӣ дар марзи Қирғизистон-Тоҷикистон дар соли 2021''' — задухӯрдҳои мусаллаҳона миёни низомиёни [[Тоҷикистон]] ва [[Қирғизистон]] аз [[28 апрел]] то [[1 май]]и [[2021]]. == Замина == Тоҷикистон ва Қирғизистонро беш аз 900 километр марзи давлатӣ ҷудо мекунад. Дар баробари ин, тақрибан нисфи хат аломатгузорӣ карда нашудааст, бинобар ин сокинони сарҳадии ҳарду давлат аз сабаби дастрасӣ ба об, чарогоҳҳо ва роҳҳо ба мушкилот дучор меоянд. Қаламравҳои баҳсӣ тақрибан 30 % сарҳади ду кишварро ташкил медиҳанд. == Рӯйдодҳо == Низоъ бар сари нуқтаи тақсимоти об дар болооби [[Исфара (дарё)|дарёи Исфара]] дар наздикии деҳаи [[Кӯктош (деҳа, н. Бодканд)|Кӯктоши]] ноҳияи Бодканди [[Қирғизистон]] оғоз ёфт. Мақомоти ҳарду кишвар бовар доранд, ки ӯ дар қаламрави онҳост. Дар фасли баҳор ва тобистон, вақте ки корҳои кишоварзӣ оғоз мешавад, истеъмоли об даҳҳо маротиба зиёд мешавад ва муноқишаҳо байни шаҳрвандони Қирғизистон ва Тоҷикистон авҷ мегиранд. Моҳи апрели соли 2021, намояндагони ҷониби Тоҷикистон кӯшиш карданд, ки дар сутуни интиқоли барқ ​​дар гирду атрофи он дурбинҳои назоратӣ насб кунанд то обро назорат кунанд. Намояндагони ҷониби Қирғизистон ба хашм омаданд ва 28 апрел марзбонон ва полиси Қирғизистон ба вайрон кардани сутунҳо шурӯъ карданд. Пас аз ин, сокинони Тоҷикистону Қирғизистон ба сӯи ҳамдигар санг партофтанро оғоз карданд. Субҳи барвақти 29 апрел сокинони деҳаи Майскийи Тоҷикистон ба сӯи мошинҳое, ки аз роҳи [[Ӯш]]-[[Исфана]] мегузаштанд, ба сангандозӣ шурӯъ карданд. Шаҳрвандони Тоҷикистон роҳеро, ки ду ноҳияи Қирғизистонро мепайвандад ва ҷониби Қирғизистон роҳи анклави Тоҷикистон [[Ворух]]ро бастанд. Тибқи иттилои мақомоти Қирғизистон, тахминан соати 17-и рӯзи 29 апрел, низомиёни тоҷик ба посгоҳҳои марзии Қапчигай, Мин-Булоқ, Достук ва инчунин посгоҳҳои марзии Коҷогар ва Булоу-Бошӣ оташ кушодаанд. Дар натиҷаи тирборони [[миномёт]] бинои посгоҳи марзбонии Достук оташ гирифтааст. Дар посух отряди таъйиноти махсуси «Бору»-и хадамоти сарҳадии Қирғизистон посгоҳи марзии «Хоҷа Аъло»-и Тоҷикистонро забт кард. Ин низоъ ба [[ноҳияи Лайлак]]и [[вилояти Бодканд]]и Қирғизистон низ густариш ёфт, ки дар он ҷо марзбонони ду кишвар ба деҳаҳои марзии қирғизии Арка ва Максат оташбаси шадидро оғоз карданд. То 2 майи соли 2021, дар Қирғизистон дар натиҷаи муноқиша 36 нафар кушта ва 183 нафар маҷрӯҳ шуданд. Дар байни кушташудагон кӯдакон низ буданд. Аксарияти мутлақи кушташудагон ва захмиён ғайринизомиён мебошанд. Зиёда аз 33 ҳазор нафар аз минтақаи муноқиша кӯчонида шуданд". Тибқи маълумоти ҷониби Қирғизистон, то 2 майи соли 2021 дар минтақаи Бодканд зиёда аз 100 иншоот, аз ҷумла 78 бинои истиқоматӣ, 2 мактаб, 1 ФАП, 1 кӯдакистон, 1 шуъбаи полис, 3 посгоҳи марзӣ, 10 нуқтаҳои фурӯши сӯзишворӣ, 8 дӯкон хароб шуданд. 17 хона дар деҳаи Кӯк-Терек ва дар дигар деҳаҳо низ осеб диданд, нуқтаҳои фурӯши сӯзишворӣ сӯхтанд, мағозаҳоро ғорат карданд. Зиёда аз 13 ҳазор нафар шаҳрвандони Қирғизистон аз минтақаи низоъ кӯчонида шуданд ва онҳо дар биноҳои мактабҳои шаҳри Бодканд ҷой дода шуданд. Расонаҳои Тоҷикистон аз кушта шудани 20 нафар<ref name=":0">{{Cite web|url=https://rus.ozodi.org/a/31238849.html|title=Число жертв приграничного конфликта с таджикской стороны достигло 20. ВИДЕО|website=Радио Озоди|lang=ru|accessdate=2021-05-06}}</ref> ва захмӣ шудани 88 нафар аз ҷониби Тоҷикистон хабар доданд. Шоми 29 апрел ба роҳбарони вазоратҳои корҳои хориҷии Қирғизистон ва Тоҷикистон муяссар шуд, ки дар бораи оташбас дар минтақаи марзӣ, посбонии муштарак ва мониторинги вазъ дар минтақаи марзӣ ба мувофиқа расанд. Аммо, рӯзи 30 апрел тирандозии тарафайн идома ёфт. Рӯзи 1 май мақомоти Қирғизистон дар бораи ҳаракати техникаи низомӣ аз Тоҷикистон ба минтақаи марзии байни иёлотҳо ва тирборон кардани қаламрави онҳо хабар доданд. Мақомоти Тоҷикистон инро рад карданд. [[Президенти Қирғизистон]] [[Содир Ҷабборов]] 1-2 май барои кушташудагони даргирӣ мотами миллӣ эълон кард, парчамҳои давлатӣ дар кишвар фароварда шуданд. Дар Бишкек гирдиҳамоӣ баргузор шуд, ки иштирокчиёни он талаб карданд, ки барои ҳимояи марзи Қирғизистон ба онҳо силоҳ супоранд. Рӯзи 1 май ҳайатҳо бо роҳбарии раисони кумитаҳои давлатии амнияти миллии Тоҷикистон ва Қирғизистон [[Саймумин Ятимов]] ва [[Қамчибек Тошиев]] оид ба масъалаҳои делимитатсия ва демаркатсияи сарҳади Тоҷикистону Қирғизистон табодули афкор карданд. Ба гурӯҳҳои кории топографӣ супориш дода шуд, ки ҳарчи зудтар ба тавсифи сарҳади давлатӣ дар қисматҳои боқимонда шурӯъ кунанд. Дар бораи фавран баргардонидани техникаи ҳарбӣ ба маконҳои доимии онҳо созиш ба даст оварда шуд. == Ҳодисаҳои баъди оташбас == === Июл === Рӯзи 9 июл бо вуҷуди оташбас дар задухӯрди марзбонони тоҷику қирғиз як сарбози қирғиз кушта шуд. Ба гуфтаи ҷониби қирғиз, посбони онҳо, ки савори асп буд тоҷикон дар Лайлак тирборон кардаанд. === Январи 2022 === 27 январи соли 2022 задухӯрдҳо аз сар гирифта шуданд, ки боиси марги 2 ғайринизомӣ ва захмӣ шудани чанд тани дигар гардид. Кумитаи амнияти миллии Тоҷикистон бо нашри як баёния гуфтааст, ки дар марзи онҳо 10 захмӣ бештар ба қайд гирифта шудааст, ки 6 нафари онҳо низомиён ва 4 нафари боқимонда ғайринизомиён будаанд. Аз сӯйи дигар, вазорати беҳдошти Қирғизистон гуфт, ки дастикам 11 нафар аз шаҳрвандони ин кишвар бо ҷароҳатҳои вазнини миёна табобат мегиранд. Мақомоти Қирғизистон баста шудани роҳи байни маркази вилояти Бодканд ва рустои Исфанаи Қирғизистон аз ҷониби шаҳрвандони Тоҷикистонро сабаби даргириҳо унвон кард. === Март === Рӯзи 10 март бар асари як ҳодисаи мусаллаҳона миёни марзбонон дар марзи Қирғизистону Тоҷикистон, дар мавзеи Тескии ноҳияи Бодканд як сарбози тоҷик кушта шуд. Дар пайи ин ҳодиса мақомоти вилояти Бодканди Қирғизистон ва вилояти [[Суғд]]и Тоҷикистон дидору гуфтугӯ карданд. === Июн === Ба гуфтаи манобеъи Тоҷикистон, даргирии марзӣ рӯзи 3 июн пас аз убури сарбозони қирғиз аз марзи наздикии [[Ворух]] рух додааст. Рӯзи [[14 июн]]и [[соли 2022]] бар асари задухӯрд дар марзи Тоҷикистону Қирғизистон, ки миёни марзбонони ду кишвар рух дод, як нафар кушта ва се тани дигар захмӣ шуданд. == Аксуламали байналмилалӣ == * {{Парчамбандӣ|Русия}}. [[Вазорати корҳои хориҷии Русия]] зарурати ба даст овардани созишномаи дарозмуддати ҳукуматҳои Қирғизистон ва Тоҷикистонро барои пешгирии бархӯрдҳои нави марзӣ эълон кард. Вай ҷонибҳоро «тавассути гуфтушунидҳо дар рӯҳияи шарикӣ ва ҳамсоягии нек ба созишномаи устувор ва пойдоре даъват кард, ки вазъро ба эътидол меорад ва барои пешгирии чунин ҳодисаҳо чораҳо меандешад.»<ref>[https://www.plenglish.com/index.php?o=rn&id=66937&SEO=russia-calls-for-calm-between-kyrgyzstan-and-tajikistan Russia calls for calm between Kyrgyzstan and Tajikistan<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref> * {{Парчамбандӣ|Эрон}}. Сухангӯи Вазорати корҳои хориҷии Эрон [[Саид Хатибзода]] гуфт, ки Эрон аз даргириҳои ду кишвари дӯст ва бародари Тоҷикистон ва Қирғизистон нигарон аст ва дар пешрафти музокирот кумак пешниҳод мекунад<ref>{{Cite web |url=https://en.mfa.gov.ir/portal/newsview/636821/spokesmans-reaction-to-border-clashes-between-tajikistan-kyrgyzstan |title=Spokesman's Reaction to Border Clashes between Tajikistan, Kyrgyzstan |date=30 April 2021 |access-date=2 May 2021 |work= }}</ref>. * {{Парчамбандӣ|Қазоқистон}}. [[Президенти Қазоқистон]] [[Қосим-Ҷӯмард Тӯқаев]] дар як гуфтугӯи телефонӣ бо Президенти Қирғизистон Содир Ҷабборов дар робита ба ҳалокати одамон дар натиҷаи низоъ изҳори тасаллият кард<ref>{{Cite web |url=https://akipress.com/news:657651:Tokayev_offers_condolences_to_Japarov_over_border_conflict_victims/ |title=Tokayev offers condolences to Japarov over border conflict victims |date=May 1, 2021 |access-date=May 1, 2021 |work=AKIpress }}</ref>. Тоқаев инчунин бо президенти Тоҷикистон [[Эмомалӣ Раҳмон]] гуфтугӯи телефонӣ баргузор намуда, дар он изҳори тасаллият ва нигаронӣ аз вазъро баён кард<ref>{{Cite web |url=https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/tokaev-pogovoril-s-prezidentami-kyirgyizstana-i-tadjikistana-436265/|title=Токаев поговорил с президентами Кыргызстана и Таджикистана |date=May 1, 2021 |access-date=May 1, 2021 |work=[[Tengrinews.kz]] }}</ref>. * {{Парчамбандӣ|Покистон}}. Покистон оташбасро ситоиш кард<ref>{{Cite web|url=https://arynews.tv/en/pakistan-ceasefire-tajikistan-kyrgyzstan/|title=Pakistan welcomes ceasefire agreement between Tajikistan, Kyrgyzstan|date=3 May 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.app.com.pk/national/pakistan-welcomes-ceasefire-between-tajikistan-kyrgyz/|title=Pakistan welcomes ceasefire between Tajikistan, Kyrgyz|first=Irfan|last=Khan|date=3 May 2021}}</ref>. * {{Парчамбандӣ|Туркия}}. Туркия инчунин гуфт, ки ба ҳарду кишвар кумак хоҳад кард<ref>[https://www.urdupoint.com/en/world/turkey-ready-to-assist-tajikistan-kyrgyzstan-1239990.html Turkey Ready To Assist Tajikistan, Kyrgyzstan In Settling Border Conflict — Source — UrduPoint<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>. * {{Парчамбандӣ|Ӯзбекистон}}. Ӯзбекистони ҳамсоя дар ҳалли низоъ кумаки худро пешниҳод кард<ref>{{Cite web |url=https://www.dw.com/en/kyrgyzstan-evacuates-thousands-after-tajikistan-clashes/a-57384426 |title=Kyrgyzstan evacuates thousands after Tajikistan clashes |author= |date=30 April 2021 |access-date=1 May 2021 |work=[[Deutsche Welle]]}}</ref>. * [[Акс:Flag of Europe.svg|25px]] [[Иттиҳоди Аврупо]]. [[Иттиҳоди Аврупо]] аз созиши оташбаси 30 апрел истиқбол кард ва аз хушунат ва ҳамдардӣ нисбати касоне, ки хешовандон ва ё дӯстони худро гум кардаанд, изҳори таассуф кард<ref>{{Cite web |url=https://www.euractiv.com/section/central-asia/news/eu-regrets-violence-on-tajikistan-kyrgyzstan-border/ |title=EU ‘regrets’ violence on Tajikistan-Kyrgyzstan border |author=Georgi Gotev |date=30 April 2021 |access-date=1 May 2021 |work=[[Euractive]]}}</ref>. == Нигаред низ == * [[Муносибатҳои Тоҷикистону Қирғизистон]] * [[Марзи Қирғизистон-Тоҷикистон]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Низоъҳои марзӣ]] [[Гурӯҳ:Апрели соли 2021]] [[Гурӯҳ:Майи соли 2021]] [[Гурӯҳ:Тоҷикистон дар соли 2021]] guykjqzn9zk7g2xrtp9m4cfztf70ss1 1310209 1310208 2022-08-19T14:33:04Z 185.117.151.14 wikitext text/x-wiki {{Даргирии низомӣ |даргирӣ = Даргирӣ дар марзи Қирғизистон-Тоҷикистон |қисм = |тасвир = Exklaven von Usbekistan, Tadschikistan und Kirgisistan.png |имзо = |сана = [[28 апрел]] – [[1 май]]и [[2021]]<ref name=reuters>{{cite web|url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/kyrgyzstan-accuses-tajikistan-amassing-troops-near-border-2021-05-01/|title=Kyrgyzstan, Tajikistan agree ceasefire after border clashes|publisher=Reuters|date=1 May 2021}}</ref> |макон = [[Сарҳади Тоҷикистону Қирғизистон]] |сабаб = Насби дурбинҳои назоратӣ дар обанбори «Головной» дар наздикии деҳаи [[Кӯктош (деҳа, н. Бодканд)|Кӯктош]] аз ҷониби тоҷикон |статус = Музокироти сулҳ ва хотима додани кашмакаш. |натиҷа = |оқибатҳо = |тағйирот = |тараф1 = {{Парчамбандӣ|Қирғизистон}} |тараф2 = {{Парчамбандӣ|Тоҷикистон}} |тараф3 = {{Парчами Қирғизистон}} [[Содир Ҷабборов]] |тараф4 = {{Парчами Тоҷикистон}} [[Эмомалӣ Раҳмон]] |командир1 = |командир2 = |командир3 = |командир4 = |қувваҳо1 = |қувваҳо2 = |қувваҳо3 = |қувваҳо4 = |талафот1 = 36 кушта,<ref>{{Cite web |url=https://ru.sputnik.kg/incidents/20210503/1052371980/kyrgyzstan-gibel-malchik-konflikt.html|title=Четырехлетний малыш погиб в ходе конфликта на границе — всего 36 жертв|date=2021-05-03 |access-date=3 May 2021 |work=[[Радио Sputnik]]}}</ref> <br> 190 захмӣ<ref>{{Cite web |url=https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/11276071|title=Конфликт на границе Киргизии и Таджикистана. Главное|date=2021-05-01 |access-date=1 May 2021 |work=ТАСС}}</ref><ref>{{cite news |title=Ministry of Health of Kyrgyzstan announces 31 dead as a result of border conflict |url=https://report.az/ru/v-regione/minzdrav-v-rezultate-pogranichnogo-konflikta-pogib-31-kyrgyzstanec/ |access-date=2021-04-30 |publisher=Report AZ |date=30 April 2021}}</ref> |талафот2 = 19 кушта [[БТР-70]]<ref name=":0" /> <br> 87 захмӣ<ref>{{Cite web|title=Kyrgyz, Tajik security forces clash at border in water dispute |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/kyrgyz-tajik-security-forces-clash-border-water-dispute-2021-04-29/}}</ref> |талафот3 = |талафот4 = |талафоти умумӣ = |викианбор = }} '''Даргирӣ дар марзи Қирғизистон-Тоҷикистон дар соли 2021''' — задухӯрдҳои мусаллаҳона миёни низомиёни [[Тоҷикистон]] ва [[Қирғизистон]] аз [[28 апрел]] то [[1 май]]и [[2021]]. == Замина == Тоҷикистон ва Қирғизистонро беш аз 900 километр марзи давлатӣ ҷудо мекунад. Дар баробари ин, тақрибан нисфи хат аломатгузорӣ карда нашудааст, бинобар ин сокинони сарҳадии ҳарду давлат аз сабаби дастрасӣ ба об, чарогоҳҳо ва роҳҳо ба мушкилот дучор меоянд. Қаламравҳои баҳсӣ тақрибан 30 % сарҳади ду кишварро ташкил медиҳанд. == Рӯйдодҳо == Низоъ бар сари нуқтаи тақсимоти об дар болооби [[Исфара (дарё)|дарёи Исфара]] дар наздикии деҳаи [[Кӯктош (деҳа, н. Бодканд)|Кӯктоши]] ноҳияи Бодканди [[Қирғизистон]] оғоз ёфт. Мақомоти ҳарду кишвар бовар доранд, ки ӯ дар қаламрави онҳост. Дар фасли баҳор ва тобистон, вақте ки корҳои кишоварзӣ оғоз мешавад, истеъмоли об даҳҳо маротиба зиёд мешавад ва муноқишаҳо байни шаҳрвандони Қирғизистон ва Тоҷикистон авҷ мегиранд. Моҳи апрели соли 2021, намояндагони ҷониби Тоҷикистон кӯшиш карданд, ки дар сутуни интиқоли барқ ​​дар гирду атрофи он дурбинҳои назоратӣ насб кунанд то обро назорат кунанд. Намояндагони ҷониби Қирғизистон ба хашм омаданд ва 28 апрел марзбонон ва полиси Қирғизистон ба вайрон кардани сутунҳо шурӯъ карданд. Пас аз ин, сокинони Тоҷикистону Қирғизистон ба сӯи ҳамдигар санг партофтанро оғоз карданд. Субҳи барвақти 29 апрел сокинони деҳаи Майскийи Тоҷикистон ба сӯи мошинҳое, ки аз роҳи [[Ӯш]]-[[Исфана]] мегузаштанд, ба сангандозӣ шурӯъ карданд. Шаҳрвандони Тоҷикистон роҳеро, ки ду ноҳияи Қирғизистонро мепайвандад ва ҷониби Қирғизистон роҳи анклави Тоҷикистон [[Ворух]]ро бастанд. Тибқи иттилои мақомоти Қирғизистон, тахминан соати 17-и рӯзи 29 апрел, низомиёни тоҷик ба посгоҳҳои марзии Қапчигай, Мин-Булоқ, Достук ва инчунин посгоҳҳои марзии Коҷогар ва Булоу-Бошӣ оташ кушодаанд. Дар натиҷаи тирборони [[миномёт]] бинои посгоҳи марзбонии Достук оташ гирифтааст. Дар посух отряди таъйиноти махсуси «Бору»-и хадамоти сарҳадии Қирғизистон посгоҳи марзии «Хоҷа Аъло»-и Тоҷикистонро забт кард. Ин низоъ ба [[ноҳияи Лайлак]]и [[вилояти Бодканд]]и Қирғизистон низ густариш ёфт, ки дар он ҷо марзбонони ду кишвар ба деҳаҳои марзии қирғизии Арка ва Максат оташбаси шадидро оғоз карданд. То 2 майи соли 2021, дар Қирғизистон дар натиҷаи муноқиша 36 нафар кушта ва 183 нафар маҷрӯҳ шуданд. Дар байни кушташудагон кӯдакон низ буданд. Аксарияти мутлақи кушташудагон ва захмиён ғайринизомиён мебошанд. Зиёда аз 33 ҳазор нафар аз минтақаи муноқиша кӯчонида шуданд". Тибқи маълумоти ҷониби Қирғизистон, то 2 майи соли 2021 дар минтақаи Бодканд зиёда аз 100 иншоот, аз ҷумла 78 бинои истиқоматӣ, 2 мактаб, 1 ФАП, 1 кӯдакистон, 1 шуъбаи полис, 3 посгоҳи марзӣ, 10 нуқтаҳои фурӯши сӯзишворӣ, 8 дӯкон хароб шуданд. 17 хона дар деҳаи Кӯк-Терек ва дар дигар деҳаҳо низ осеб диданд, нуқтаҳои фурӯши сӯзишворӣ сӯхтанд, мағозаҳоро ғорат карданд. Зиёда аз 13 ҳазор нафар шаҳрвандони Қирғизистон аз минтақаи низоъ кӯчонида шуданд ва онҳо дар биноҳои мактабҳои шаҳри Бодканд ҷой дода шуданд. Расонаҳои Тоҷикистон аз кушта шудани 20 нафар<ref name=":0">{{Cite web|url=https://rus.ozodi.org/a/31238849.html|title=Число жертв приграничного конфликта с таджикской стороны достигло 20. ВИДЕО|website=Радио Озоди|lang=ru|accessdate=2021-05-06}}</ref> ва захмӣ шудани 88 нафар аз ҷониби Тоҷикистон хабар доданд. Шоми 29 апрел ба роҳбарони вазоратҳои корҳои хориҷии Қирғизистон ва Тоҷикистон муяссар шуд, ки дар бораи оташбас дар минтақаи марзӣ, посбонии муштарак ва мониторинги вазъ дар минтақаи марзӣ ба мувофиқа расанд. Аммо, рӯзи 30 апрел тирандозии тарафайн идома ёфт. Рӯзи 1 май мақомоти Қирғизистон дар бораи ҳаракати техникаи низомӣ аз Тоҷикистон ба минтақаи марзии байни иёлотҳо ва тирборон кардани қаламрави онҳо хабар доданд. Мақомоти Тоҷикистон инро рад карданд. [[Президенти Қирғизистон]] [[Содир Ҷабборов]] 1-2 май барои кушташудагони даргирӣ мотами миллӣ эълон кард, парчамҳои давлатӣ дар кишвар фароварда шуданд. Дар Бишкек гирдиҳамоӣ баргузор шуд, ки иштирокчиёни он талаб карданд, ки барои ҳимояи марзи Қирғизистон ба онҳо силоҳ супоранд. Рӯзи 1 май ҳайатҳо бо роҳбарии раисони кумитаҳои давлатии амнияти миллии Тоҷикистон ва Қирғизистон [[Саймумин Ятимов]] ва [[Қамчибек Тошиев]] оид ба масъалаҳои делимитатсия ва демаркатсияи сарҳади Тоҷикистону Қирғизистон табодули афкор карданд. Ба гурӯҳҳои кории топографӣ супориш дода шуд, ки ҳарчи зудтар ба тавсифи сарҳади давлатӣ дар қисматҳои боқимонда шурӯъ кунанд. Дар бораи фавран баргардонидани техникаи ҳарбӣ ба маконҳои доимии онҳо созиш ба даст оварда шуд. == Ҳодисаҳои баъди оташбас == === Июл === Рӯзи 9 июл бо вуҷуди оташбас дар задухӯрди марзбонони тоҷику қирғиз як сарбози қирғиз кушта шуд. Ба гуфтаи ҷониби қирғиз, посбони онҳо, ки савори асп буд тоҷикон дар Лайлак тирборон кардаанд. === Январи 2022 === 27 январи соли 2022 задухӯрдҳо аз сар гирифта шуданд, ки боиси марги 2 ғайринизомӣ ва захмӣ шудани чанд тани дигар гардид. Кумитаи амнияти миллии Тоҷикистон бо нашри як баёния гуфтааст, ки дар марзи онҳо 10 захмӣ бештар ба қайд гирифта шудааст, ки 6 нафари онҳо низомиён ва 4 нафари боқимонда ғайринизомиён будаанд. Аз сӯйи дигар, вазорати беҳдошти Қирғизистон гуфт, ки дастикам 11 нафар аз шаҳрвандони ин кишвар бо ҷароҳатҳои вазнини миёна табобат мегиранд. Мақомоти Қирғизистон баста шудани роҳи байни маркази вилояти Бодканд ва рустои Исфанаи Қирғизистон аз ҷониби шаҳрвандони Тоҷикистонро сабаби даргириҳо унвон кард. === Март === Рӯзи 10 март бар асари як ҳодисаи мусаллаҳона миёни марзбонон дар марзи Қирғизистону Тоҷикистон, дар мавзеи Тескии ноҳияи Бодканд як сарбози тоҷик кушта шуд. Дар пайи ин ҳодиса мақомоти вилояти Бодканди Қирғизистон ва вилояти [[Суғд]]и Тоҷикистон дидору гуфтугӯ карданд. === Июн === Ба гуфтаи манобеъи Тоҷикистон, даргирии марзӣ рӯзи 3 июн пас аз убури сарбозони қирғиз аз марзи наздикии [[Ворух]] рух додааст. Рӯзи [[14 июн]]и [[соли 2022]] бар асари задухӯрд дар марзи Тоҷикистону Қирғизистон, ки миёни марзбонони ду кишвар рух дод, як нафар кушта ва се тани дигар захмӣ шуданд. == Аксуламали байналмилалӣ == * {{Парчамбандӣ|Русия}}. [[Вазорати корҳои хориҷии Русия]] зарурати ба даст овардани созишномаи дарозмуддати ҳукуматҳои Қирғизистон ва Тоҷикистонро барои пешгирии бархӯрдҳои нави марзӣ эълон кард. Вай ҷонибҳоро «тавассути гуфтушунидҳо дар рӯҳияи шарикӣ ва ҳамсоягии нек ба созишномаи устувор ва пойдоре даъват кард, ки вазъро ба эътидол меорад ва барои пешгирии чунин ҳодисаҳо чораҳо меандешад.»<ref>[https://www.plenglish.com/index.php?o=rn&id=66937&SEO=russia-calls-for-calm-between-kyrgyzstan-and-tajikistan Russia calls for calm between Kyrgyzstan and Tajikistan<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref> * {{Парчамбандӣ|Эрон}}. Сухангӯи Вазорати корҳои хориҷии Эрон [[Саид Хатибзода]] гуфт, ки Эрон аз даргириҳои ду кишвари дӯст ва бародари Тоҷикистон ва Қирғизистон нигарон аст ва дар пешрафти музокирот кумак пешниҳод мекунад<ref>{{Cite web |url=https://en.mfa.gov.ir/portal/newsview/636821/spokesmans-reaction-to-border-clashes-between-tajikistan-kyrgyzstan |title=Spokesman's Reaction to Border Clashes between Tajikistan, Kyrgyzstan |date=30 April 2021 |access-date=2 May 2021 |work= }}</ref>. * {{Парчамбандӣ|Қазоқистон}}. [[Президенти Қазоқистон]] [[Қосим-Ҷӯмард Тӯқаев]] дар як гуфтугӯи телефонӣ бо Президенти Қирғизистон Содир Ҷабборов дар робита ба ҳалокати одамон дар натиҷаи низоъ изҳори тасаллият кард<ref>{{Cite web |url=https://akipress.com/news:657651:Tokayev_offers_condolences_to_Japarov_over_border_conflict_victims/ |title=Tokayev offers condolences to Japarov over border conflict victims |date=May 1, 2021 |access-date=May 1, 2021 |work=AKIpress }}</ref>. Тоқаев инчунин бо президенти Тоҷикистон [[Эмомалӣ Раҳмон]] гуфтугӯи телефонӣ баргузор намуда, дар он изҳори тасаллият ва нигаронӣ аз вазъро баён кард<ref>{{Cite web |url=https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/tokaev-pogovoril-s-prezidentami-kyirgyizstana-i-tadjikistana-436265/|title=Токаев поговорил с президентами Кыргызстана и Таджикистана |date=May 1, 2021 |access-date=May 1, 2021 |work=[[Tengrinews.kz]] }}</ref>. * {{Парчамбандӣ|Покистон}}. Покистон оташбасро ситоиш кард<ref>{{Cite web|url=https://arynews.tv/en/pakistan-ceasefire-tajikistan-kyrgyzstan/|title=Pakistan welcomes ceasefire agreement between Tajikistan, Kyrgyzstan|date=3 May 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.app.com.pk/national/pakistan-welcomes-ceasefire-between-tajikistan-kyrgyz/|title=Pakistan welcomes ceasefire between Tajikistan, Kyrgyz|first=Irfan|last=Khan|date=3 May 2021}}</ref>. * {{Парчамбандӣ|Туркия}}. Туркия инчунин гуфт, ки ба ҳарду кишвар кумак хоҳад кард<ref>[https://www.urdupoint.com/en/world/turkey-ready-to-assist-tajikistan-kyrgyzstan-1239990.html Turkey Ready To Assist Tajikistan, Kyrgyzstan In Settling Border Conflict — Source — UrduPoint<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>. * {{Парчамбандӣ|Ӯзбекистон}}. Ӯзбекистони ҳамсоя дар ҳалли низоъ кумаки худро пешниҳод кард<ref>{{Cite web |url=https://www.dw.com/en/kyrgyzstan-evacuates-thousands-after-tajikistan-clashes/a-57384426 |title=Kyrgyzstan evacuates thousands after Tajikistan clashes |author= |date=30 April 2021 |access-date=1 May 2021 |work=[[Deutsche Welle]]}}</ref>. * [[Акс:Flag of Europe.svg|25px]] [[Иттиҳоди Аврупо]]. [[Иттиҳоди Аврупо]] аз созиши оташбаси 30 апрел истиқбол кард ва аз хушунат ва ҳамдардӣ нисбати касоне, ки хешовандон ва ё дӯстони худро гум кардаанд, изҳори таассуф кард<ref>{{Cite web |url=https://www.euractiv.com/section/central-asia/news/eu-regrets-violence-on-tajikistan-kyrgyzstan-border/ |title=EU ‘regrets’ violence on Tajikistan-Kyrgyzstan border |author=Georgi Gotev |date=30 April 2021 |access-date=1 May 2021 |work=[[Euractive]]}}</ref>. == Нигаред низ == * [[Муносибатҳои Тоҷикистону Қирғизистон]] * [[Марзи Қирғизистон-Тоҷикистон]] == Эзоҳ == {{эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Низоъҳои марзӣ]] [[Гурӯҳ:Апрели соли 2021]] [[Гурӯҳ:Майи соли 2021]] [[Гурӯҳ:Тоҷикистон дар соли 2021]] 92x5qtsa8mt346iqga4cz0zomt2ypng 0 300578 1310206 1310205 2022-08-19T11:59:24Z Farorud 26988 /* Феҳрист */ wikitext text/x-wiki [[Акс:Rudaki Avenue sidewalk, Dushanbe.jpg|мини|Хиёбони марказии шаҳри Душанбе — [[хиёбони Рӯдакӣ]]]] Дар ш. [[Душанбе]] зиёда аз 300 кӯча, хиёбон ва маҳаллаҳо мавҷуд аст, ва бо рафти калонкунии масоҳати шаҳр пайдошавии кӯчаҳои нав ба назар мерасад. == Таърих == [[Акс:Ismoil Somoni monument in Dushanbe 01.jpg|мини|Майдони Озодӣ]] Дар соли 1924 (соли ташкил ёфтани пойтахт) кӯчаи якуми шаҳр Советская (Советӣ, ҳоло Аълохон Афсаҳзода) ном гирифт. Бо дарозии ҳамагӣ 3 километр гӯё деҳаи собиқи Душанберо ба ду қисм ҷудо карда, аз бозор (ҷойи чойхонаи «[[Чойхонаи Роҳат|Роҳат]]») сар карда, дар назди Русский дом ба охир мерасид. Соли 1926 дар ҳудуди пойтахт ҳамагӣ 7 кӯча расман ба қайд гирифта шуда буд, ки ба ҳуҷҷатҳои ҳисоботии хадамоти почта дохил карда шудаанд. Инҳо кӯчаҳои Путовский (Сомонӣ), Карл Маркс, Интернатсионал, Советӣ, Деҳқонӣ, Красноармейская, Партизанҳои Сурх ва майдони ягона — майдони Инқилоб мебошанд. Қарори соли 1926: Дар асоси додани номи вилояту ноҳияҳои Тоҷикистон ва республикаҳои ҳамсоя, истилоҳоти инқилобӣ ва номҳои пешқадамони ҷаҳон ҳамчун лаҳзаҳои тарбияи интернатсоналӣ номҳои нави кӯчаҳои шаҳр аз нав дида баромада, дода шаванд. Номҳои кӯчаҳо акнун бояд ба забони ӯзбакӣ ва тоҷикӣ баргардонида шаванд. ==== Соли 1926<ref name=":vdushanbe" /> ==== {{Div col|colwidth=20em}} * Майдони Фрунзе * Майдони 1 Май * к. Ленин (қабл. Советӣ) * к. Путовский * к. Интернатсионалная * к. '''Самарқанд''' (Самаркандская) * к. Коммунистӣ * к. '''Бадахшон''' * к. Комсомол * к. '''Истаравшан''' * к. Карл Маркс * к. Красная Армия * к. Қаратоғ (Каратагская) * к. Деҳқон * к. Душанбе * к. '''Панҷакент''' * к. Совет * к. Пионер * к. Лоқай * к. Қӯрғонтеппа {{Div col end}} === Маҳаллаҳо ва кӯчаҳои Душанбе, ки дар солҳои 2012-2019 тағйири ном каранд<ref name=":vdushanbe" /> === {{Div col|colwidth=20em}} # К.9 Январ – Сафармуҳаммад Айюбӣ # К.Привокзалная – к.Қутбӣ Киром # К. Пионерская гузари 1 – к. Ҳанифа Мавлонова # К. Бауман – к. Султон Умаров # К. Интернатсионалная – к. Раҷабалӣ Сафаров # К. Шураксайская – к. Исомитдин Соатов # К. Проектная – к. Муҳаммад Осимӣ # К. Железняк – к. Ҳикмат Ризо # К. Ватутин – к. Хайрулло Абдуллоев # К. Фурманов – к. Абдуфаттоҳ Одинаев # К. Володарский – к. Минхоҷа Ғуломов # К. Титов – к. Мирзо Мастонгулов # К. Будённого – к. Акбар Мақсумов # К. Гастелло (гузари 5 ва 6) – к.Сайф Раҳимзода Афардӣ # К. Свердлов – к. Мустафо Содиқов # К. Софя Ковалевская – к. Аҳрора Мухторов # К. Плеханов – к.Зафар Нозимов # К. Котовского – к.Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ # К. Клара Сеткин (н. Сино) – к.Ғаффор Мирзо # К. Федин –к.Асадулло Ғуломов # Маҳаллаи Авул-1 – Бунёдкорон # Маҳаллаи Авул-2 – Ободкорон # К. Спартак – к.Гурминҷ Завқибеков # К. Чкалов (бо гузарҳо) – к. Қандил Ҷураева # К. Клара Сеткин (н. Фирдавсӣ) – к.Маҳмудбек Нарзибеков # К. Репин (бо гузарҳо) – к.Хайрулло Мирзоев. # К. Ҷанубӣ (Южная обходная) — Зарнисор аз моҳи марти соли 2016 # К. Павел Морозов  — Малик Ашуров (марти соли 2016) {{Div col end}} == Феҳрист == {{Div col|colwidth=20em}} # Абай<ref name=":vdushanbe" /> # Абдулаҳад Қаҳҳоров (40 солагии Точикистон)<ref name=":vdushanbe" /> # Абдуҷаббор Қаҳҳорӣ # Абдулқодирхоҷаи Савдо (Нестерова)<ref name=":vdushanbe" /> # Абдулло Командир # Абдуфаттоз Одинаев (Фурманова)<ref name=":vdushanbe" /> # Абумуслим (Гризодубовой)<ref name=":vdushanbe" /> # Авесто (Каленина)<ref name=":vdushanbe" /> # Азизбеков # Айнӣ # Ак. Акобир Адҳамов (Ак. Попова)<ref name=":vdushanbe" /> # Х. ак. Бобоҷон Ғафуров<ref name=":1" /><ref name=":vdushanbe" /> # Ак. Назаршоев (Шапкина)<ref name=":vdushanbe" /> # Ак. Назирқулов И. (Мичурина)<ref name=":vdushanbe" /> # Х. Ак. Раҷабовҳо (Куйбишевский)<ref name=":vdushanbe" /> # Академикҳо<ref name=":vdushanbe" /> # Ал Берунӣ<ref name=":1" /><ref name=":vdushanbe" /> # Алексей Толстой # Алишер Навоӣ # Аминҷон Шукӯҳӣ (Курган)<ref name=":vdushanbe" /> # Анзоб # Асирӣ # Ашур Сафар # Афзалӣ # Аҳмади Дониш # Арғувон # Бабушкин<ref name=":vdushanbe" /> # [[Акс:Building Barki tojk in Dushanbe, Tajikistan .jpg|мини|х. И. Сомонӣ]]Бадахшон<ref name=":1" /> # Балъамӣ # Баҳор # Баҳорӣ # Беҳзод<ref name=":1" /> # Бинокорон # Баҳоуддинов # Бобо Ҳамдам # Борбад (Жданов)<ref name=":vdushanbe" /> # Бохтар (Орджоникидзе)<ref name=":vdushanbe" /> # Бофанда # Бухоро (Свириденко)<ref name=":vdushanbe" /> # Варзоб # Варзоб ГЭС-и боло # Варзоб ГЭС-и поён # Ватунин<ref name=":vdushanbe" /> # Вахш # Возеҳ (Ушакова)<ref name=":vdushanbe" /> # Володарск # [[Акс:Чорроҳа дар бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Бурриши хиёбони Рӯдакӣ ва кӯчаи Валаматзода]]Воровск # Восеъ # Восифӣ # Гагарин # Ғалаба # Ғанӣ Абдулло (Пионерская)<ref name=":vdushanbe" /> # Гастелло # Ғаффор Валоматзода (Мазаева)<ref name=":vdushanbe" /> # Гертсен # Гипрозем # Говоров # Горский (Джерджинского)<ref name=":vdushanbe" /> # Гончаров # Гузарбоғ # Гулдаст # Гулбутта # Гулистон # Гулрез (қабл. Гончарёв)<ref name=":vdushanbe" /> # Гулсанг # [[Акс:Кӯчаи Айнӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|Кӯчаи Айнӣ]]Гулханӣ # Ғ. Ғулом # Дақиқӣ # Дақиқии Боло # Дамир Дӯстмуҳаммадов (Сеченова)<ref name=":vdushanbe" /> # Дарвоз (Кутузова)<ref name=":vdushanbe" /> # Деваштич # Деҳи Боло<ref name=":1" /> # Деҳотӣ # Добролюбов # Додихудоев # Деҳнаваки поён # Деҳнаваки боло # Достоевский<ref name=":vdushanbe" /> # Дӯстии халқҳо (Дружба Народов)<ref name=":1" /><ref name=":vdushanbe" /> # Есенин # Жуковский # Зайнаб-бибӣ # Закариёи Розӣ # Зарафшон<ref name=":1" /> # Зардушт (Макарова)<ref name=":vdushanbe" /> # Заргар # Зарнисор (Ҷанубӣ)<ref name=":vdushanbe" /> # Зафар # Заҳматобод<ref name=":1" /> # Зебуннисо # Зиёдулло Шаҳидӣ (К. Маркс)<ref name=":vdushanbe" /> # Зуфирхон Ҷавҳарӣ (Разина)<ref name=":vdushanbe" /> # (х) Исмоили Сомонӣ (Путовский)<ref name=":1" /><ref name=":vdushanbe" /> # Исомиддин Соатов<ref name=":1" /> # [[Испечак]]<ref name=":1" /> # Истаравшан # Қабодиён # Камонгарон (Заводская)<ref name=":vdushanbe" /> # Канорӣ # Карамов # Карин Манн (Коргар)<ref name=":vdushanbe" /> # Қаротеғин (Каратегинская)<ref name=":vdushanbe" /> # А. Қосимов # Камонгарони Боло # Клара Сеткин # Клагенфурт # Коммуналӣ # Космодемянский # Котовский # Кошевский # Крупская # Крилов # Кулубин # Қазоқон-2 # Қурбон Раҳмонов (Телмана)<ref name=":vdushanbe" /> # Лоҳутӣ # Ленинград # Лермонтов # Лоиқ Шералӣ # Лолазор # Луначарского # Лутфӣ Обидхоҷаев # Ибни Сино (Лутфулло Бузургзода)<ref name=":1" /><ref name=":vdushanbe" /> # Ломоносов # Лучоб<ref name=":vdushanbe" /> # Лев Толстой<ref name=":vdushanbe" /> # М. Султонов # Малика Собирова # Маҳмадалӣ Қурбонов # Масложир<ref name=":vdushanbe" /> # Матросов<ref name=":vdushanbe" /> # Маҳмадулло Холов (Гоголя)<ref name=":vdushanbe" /> # Махтумкулӣ # Маяковский # Менжинский # Меҳнатобод # Меҳнат<ref name=":1" /> # Меҳробод # Мир Алӣ # Мира # Мирзобек # Мирзо Ризо # Мирзо Турсунзода (Красных партизан)<ref name=":1" /><ref name=":vdushanbe" /> # [[Акс:Кӯчаи Нисор Муҳаммад. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Кӯчаи Нисор Муҳаммад]]Мирзо Ғ. # Мироненко # Мирсаид Миршакар (Парвина)<ref name=":vdushanbe" /> # Молодая гвардия # Москва (Московский)<ref name=":vdushanbe" /> # Мунзим # Муродулло Шерализода (Федчина)<ref name=":vdushanbe" /> # Муҳандис # Мушфиқӣ # Навбаҳор # Навободи поён<ref name=":1" /> # Наврӯз # Нақибхон Туғрал (Боткина)<ref name=":vdushanbe" /> # Нарзибеков # Насафӣ # Наҳимов # Неъмат Қарабоев # [[Акс:Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ. Шаҳри Душанбе.jpg|мини|Бурриши кӯчаҳои Турсунзода ва Лоҳутӣ]]Некрасов<ref name=":vdushanbe" /> # Низомӣ Ганҷавӣ (Ломоносова)<ref name=":vdushanbe" /> # Нисор Муҳаммад (Чехова)<ref name=":vdushanbe" /> # Нодира (Таги варзоб)<ref name=":vdushanbe" /> # Носири Хисрав # Носирҷон Масумӣ (Халтурина)<ref name=":vdushanbe" /> # Х. Нусратулло Махсум<ref name=":1" /> # Обчакорон # Овул # Одина Ҳошим (Тургенева) # Озод # Ойгу # [[Акс:Кӯчаи Хусрави Деҳлавӣ. Шаҳри Душанбе (1).jpg|мини|к. Хусрави Деҳлавӣ]]Октябрск # Ориёно # Охунбобоев # Пайрав Сулаймонӣ # Панҷрӯд # Панҷшер (дараи Панҷ) # Панфилов # Пахтаи Комил # Пахтакор # Помир # Плеханов # Професор Ҳусейнзода (Киров)<ref name=":vdushanbe" /> # Пӯлод Толис (Пролетарская)<ref name=":vdushanbe" /> # Пулоди Т (Патриса Лумумбы)<ref name=":vdushanbe" /> # Пушкин<ref name=":1" /> # Рафиқӣ Абдуллобеков # Раҳим Ҷалил (Фабричная)<ref name=":vdushanbe" /> # Раҳимӣ # Раҳимов<ref name=":1" /> # Раҳмон Набиев (40-солагии Октябр) # [[Акс:Весна в Душанбе, 2022 16.jpg|мини|хиёбони Сомонӣ (қабл. Путовский)]] Х. [[Хиёбони Рӯдакӣ|Рудакӣ]] (хиёбон, қабл. Ленин)<ref name=":vdushanbe" /> # Рӯдакӣ (кӯча) # Румӣ # Рустам Каримов # Рӯҳафзо # Х. [[Хиёбони Саъдии Шерозӣ|Саъдии Шерозӣ]] (Правда)<ref name=":vdushanbe" /> # Саид Носир # Сабзазор # Саламӣ # Саломидин Шаропов (Щорса)<ref name=":vdushanbe" /> # Салтикова-Шедрина # Самад Ғанӣ (Михайлова)<ref name=":vdushanbe" /> # Самарқанд # Само (Томина) # Санглок # Сана <ref name=":1" /> # Саноӣ # Сариосиё (Чекалина)<ref name=":1" /> # Сафар Амиршоев<ref name=":1" /> # Сафармуҳаммад Айюбӣ (9 январ)<ref name=":vdushanbe" /> # Сафо (Шмидта)<ref name=":vdushanbe" /> # Саҳбо # Севастопол # Семёнов # Софи Ковалевская (Таги варзоб)<ref name=":vdushanbe" /> # Соҳилӣ # Спитамен (Дунаевского)<ref name=":vdushanbe" /> # Спортивная # Суворов # Суҳайлӣ Ҷавҳаризода (Осипенко)<ref name=":vdushanbe" /> # Сурхоб # Суҳроб Шарипов # Тактаул # Танг # Тахмос # Тошканд # Темурмалик # Теҳрон # Титов # Торобӣ # Туйчӣ Эрҷигитов # Тунис # Турдиев # Турақул Зеҳнӣ # Убайди Зоконӣ # Улуғбек # Умари Хайём<ref name=":1" /> # Умед # Фадеев # Фазлиддин Муҳаммадиев (Колхозная)<ref name=":vdushanbe" /> # Фазлиддин Шаҳобов (Озодии Занон)<ref name=":1" /><ref name=":vdushanbe" /> # Фаридун Атторов (Семашко)<ref name=":vdushanbe" /> # Фарҳод # Фархор # Фирдавсӣ (Коваля) # Фирӯз # Фотеҳ Ниёзӣ (Комсомолская) # Фузулӣ # Фурманов # Фучик # Хайрулло Мирзоев # Хатлон # Х. Ҳофизи Шерозӣ<ref name=":1" /> # Ҳилолӣ # Ҳисор (Гиссарская)<ref name=":vdushanbe" /> # [[Буни Ҳисорак|Ҳисорак]] # Хоҷаев # Хоҷамбиёи Боло # Хоҷамбиёи Поён # Ховарон # Хоруғ # Хуҷандӣ # Хусрави Деҳлавӣ (Островсий)<ref name=":vdushanbe" /> # Ҳабиб Аҳрорӣ (Красноармейская)<ref name=":vdushanbe" /> # Ҳабиб Юсуфӣ # Ҳабибулло Назаров (Хлопзаводская)<ref name=":vdushanbe" /> # Ҳаёти Нав # Ҳазора # Ҳайрат # Ҳамадонӣ # Ҳамдӣ # Ҳамзалиев # Ҳамза Ҳакимзода # Ҳикмат Ризо # Ҳомид Маҳмудов (Фрунзе)<ref name=":vdushanbe" /> # Ҳуснобод # [[Ҳосилот (деҳа, н. Рӯдакӣ)|Ҳосилот]] # Ҳувайдуллоев # Чайковская # Чаманзор # Чашмасор<ref name=":1" /> # Чармгарон # Черняховского # Чинор # Чинор Имомов (Камола)<ref name=":vdushanbe" /> # Чкалов # Чортеппа # Чортут # Чортути поён # Ҷаббор Расулов # Ҷавонон # Ҷалол Икромӣ (Шараф) # Ҷамила # Ҷомӣ (х) # Ҷумъа Одина # Шамсиддин Шоҳин # Шамсӣ # Шарқ # Шаумян # Шафақ # Шевченко<ref name=":1" /> # Шерак (Роҳи нав) # Шероз (Чапаева)<ref name=":1" /><ref name=":vdushanbe" /> # Шестапавлов # Шодӣ # Шодмонӣ # Шота Руставели # Шотемур (Комунистическая)<ref name=":1" /><ref name=":vdushanbe" /> # Шукуфон # Эргаш Шарипов # Юсуфи Вафо # Яккабоғ # Яккатут # Яккачинор (Якка-Чинарская)<ref name=":vdushanbe">{{Cite web|url=http://vdushanbe.ru/guide/street-dushanbe/|title=Улицы города Душанбе {{!}} Путеводитель {{!}} Справочник г. Душанбе|website=vdushanbe.ru|accessdate=2022-08-12}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://jumhuriyat.tj/index.php?art_id=17016|title=Нашрияи расмии Тоҷикистон - "Ҷумҳурият"|website=jumhuriyat.tj|accessdate=2022-08-12}}</ref> {{Div col end}} == Маҳаллаҳо == Дар ш. Душанбе 105 маҳалла ҷойгир аст, ки бисёре аз онҳо аз як кӯча иборатанд, ва ҳамноманд. Маҳаллаҳо бо заминҳои шахсӣ (ҳавлӣ), бо хати ''каҷ'' нишон дода шудаанд: {{Div col|colwidth=20em}} * ''1-ум Советский'' (Борбад) * ''2-юм Советский'' * 10<ref name=":0" /> * 11<ref name=":0" /> * 12<ref name=":0" /> * 13<ref name=":0" /> * 14<ref name=":0" /> * 15<ref name=":0" /> * 18 * 23 * 24 * 31<ref name=":0" /> * 32<ref name=":0" /> * 33<ref name=":0" /> * 34<ref name=":0" /> * 40-солагии октябр<ref name=":1" /> * 52<ref name=":0" /> * 53<ref name=":0" /> * 61<ref name=":0" /> * 62<ref name=":0" /> * 63<ref name=":0" /> * 64<ref name=":0" /> * 65<ref name=":0" /> * 82<ref name=":0" /> * 84 * 88 * 91 * 102<ref name=":0" /> * 103<ref name=":0" /> * 104<ref name=":0" /> * 112 * 191<ref name=":0" /> * 192 * 201<ref name=":0" /> * Азизбеков<ref name=":1" /> * Амиршоев<ref name=":1" /> * ''[[Арбобхотун]]'' * ''Армуғоно'' (''Чағатой'')''<ref name=":0" /> * Асрорӣ<ref name=":1" /> * ''Авул-2''<ref name=":1" /> * Бадахшон<ref name=":1" /> * Бедил<ref name=":1" /> * ''Бинокорон''<ref name=":0" /> * ''Бунёдкорон (Авул)'' * ''[[Буни Ҳисорак]]'' (Ҳисорак)<ref name=":1" /> * Бустон-1<ref name=":1" /> * Бустон-2<ref name=":1" /> * Варзоб ГЭС<ref name=":1" /> * Восифӣ<ref name=":1" /> * Гастелло<ref name=":1" /> * ''Гипрозем'' (''Гипроземгородок'') * ''[[Гулбутта (деҳа, н. Рӯдакӣ)|Гулбутта]]'' (қабл. деҳа) * Гулистон<ref name=":1" /> * Деҳи боло<ref name=":1" /> * Дилшоди Барно<ref name=":1" /> * Дӯстӣ<ref name=":1" /> * Заргар<ref name=":1" /> * Зарафшон<ref name=":0" /> * Зафар<ref name=":1" /> * Заҳматобод<ref name=":1" /> * Зебуннисо<ref name=":1" /> * Испечак-1<ref name=":0" /> * Испечак-2<ref name=":1" /> * Камонгарон<ref name=":1" /> * ''Карамишкор''<ref name=":1" /> * ''Комсомол''<ref name=":1" /> * ''Корвон'' * ''Корхонаи истеҳсоли семент (Сементзавод)'' * ''Корхонаи гӯштбарорӣ (Мяскомбинат)'' * ''Қазоқон-1''<ref name=":0" /> * ''Қазоқон-2''<ref name=":1" /> * ''Лучоби боло''<ref name=":0" /> * ''Лучоби поён''<ref name=":1" /> * Маҳмадулло Холов<ref name=":1" /> * Меҳнатобод<ref name=":1" /> * ''Меҳробод'' (''Новободи Боло'', Калинин)<ref name=":0" /> * Мирзобек<ref name=":1" /> * Мовароуннаҳр<ref name=":1" /> * ''Навободи Поён''<ref name=":1" /> * Наврӯз<ref name=":1" /> * ''Нагорная'' * ''Нодира'' * ''Ободкорон'' * ''Панҷрӯд''<ref name=":1" /> * ''Пахтакор''<ref name=":1" /> * ''Проектная''<ref name=":1" /> * Р. Набиев<ref name=":1" /> * Роҳи нав<ref name=":1" /> * Саҳбо<ref name=":1" /> * ''Сари Осиё''<ref name=":1" /> * ''Сарҳадчиён'' (''Воданасосная'') * Телман<ref name=":1" /> * ''Турсунзода''<ref name=":1" /> * Улуғбек<ref name=":1" /> * ''Умари Хайём''<ref name=":1" /> * Фирдавсӣ <ref name=":1" /> * Хуҷандӣ<ref name=":1" /> * ''Ховарон'' * ''Хоҷамбиё (Шафақ)''<ref name=":1" /> * ''Ҳаёти Нав'' <ref name=":0">{{Cite web|url=https://ichrptj.org/ru/blog/v-dushanbe-poyavyatsya-pyat-novyh-mikrorayonov|title=В Душанбе появятся пять новых микрорайонов {{!}} ОО «Независимый центр по защите прав человека»|website=ichrptj.org|accessdate=2022-08-12}}</ref><ref name=":1" /> * Ҳабибулло Назаров<ref name=":1" /> * ''Чашмасор''<ref name=":1" /> * ''Чорбед'' (деҳа) * Чортеппа<ref name=":1" /> * ''Чортут''<ref>{{Cite web|url=https://sputnik-tj.com/20220718/dar-dushanbe-mahalla-va-kuchai-behtarinro-muayyan-mekunand-1050087192.html|title=Дар Душанбе маҳалла ва кӯчаи беҳтаринро муайян мекунанд|author=Sputnik Тоҷикистон|website=Sputnik Тоҷикистон|date=20220718T2200+0500|lang=tg|accessdate=2022-08-12}}</ref> * Шафтолузор<ref name=":1" /> * ''Шаҳраки Шифобахш'' * ''Шаҳраки Академикҳо'' * Шараф<ref name=":1">{{Cite web|url=http://www.millat.tj//articles/ijtimo/3409-naqshai-generali-khonai-ki-dar-plan-ast-3409.html|title=Нақшаи генералӣ; хонаи кӣ дар "план" аст?!|author=Миллат|website=www.millat.tj|date=article|lang=tg-tj|accessdate=2022-08-19}}</ref> * Шишхона<ref name=":1" /> * Шодӣ<ref name=":1" /> * ''Шоҳмансур-1'' * ''Шӯраксой''<ref name=":1" /> * ''Яккачанор'' (қабл. шаҳрак)<ref name=":1" /> {{div col end}} == Ғайра == * деҳаи Чорбед - нуқтаи шимолитарин (н. И. Сомонӣ) * маҳаллаи Зарафшон - нуқтаи ғарбтарин (н. Сино) * маҳаллаи Гулбутта - нуқтаи ҷанубтарин (н. Фирдавсӣ) * маҳаллаи 192 (Ховарон) - нуқтаи шарқтарин (н. Шоҳмансур) {{Div col end}} == Эзоҳ == {{Эзоҳ}} [[Гурӯҳ:Душанбе]] [[Гурӯҳ:Кӯчаҳои Душанбе]] 80zfy32xzhd97tvqdod1lzkhdp2ga5x 0 300674 1310222 2022-08-20T08:40:29Z Farorud 26988 Farorud moved page [[Забони Мозандеронӣ]] to [[Забони мозандаронӣ]] over redirect wikitext text/x-wiki #равона [[Забони мозандаронӣ]] thertlw66rrwsy8k2352uy1tslydzjg