Barón d'Espés
De Biquipedia
O Barón d'Espés u Siñor d'Espés yera un mezenas d'o monesterio d'Obarra, apedecato n'este monasterio que pasó ta la imachinazión popular d'a Bal d'Isabana como una bersión más d'o mito d'o cazataire maldito.
Bernardo, Barón d'Espés, yera de camín ta Obarra cuan sintió uns susurros, probiniens de bruxas u duendes, que li deziban:
- Barón d'Espés, Barón d'Espés
- si a Obarra va,
- a Espés no hi tornaràs més
Bernardo no teneba miedo y contestó:
- ¿En els tres gossos que porto
- i la espingarda?
- Tornar o no tornar
- a Obarra vull anar
Siguió o suyo camín. Poco enantes d'a suya muerte encara podió sentir:
- A Obarra ia hi va anar
- pero no en va tornar
N'este inte os tres cans se transformoron en animals furos por un encantamiento y lo matoron fendo-lo á piazos.
Seguntes atras bersions os mesmos duendes u bruxas d'o Turbón lo matoron con lurs mans. Seguntes Serrano Dolader, que zita á Pedro Lafuente, á lo barón lo matoron os perros d'o monasterio d'Obarra dimpués de que la chent lo apresegasen en o Congustro de Croqueta como benganza por pactar con as bruxas pa poder aprobeitar-se de cualsiquier muller que querese.
Carlos Francos diz que murió una nueit de tronada en Sant Chuan cuan prebaba de robar o tesoro d'o monesterio. Lo se mincharían os suyos cans u lo se lebaría a corrient d'o río. Os biellos d'a Bal de Lierp dizen que han bisto en Obarra estatuas de cans de piedra en o mausoleu d'o Barón.
Jesús Castiella da atra bersión d'o dialogo entre o Barón y as bruxas:
- -Sinyor d'Espés, Sinyor d'Espés,
- Si vas a Obarra
- a Espés no tornarás más
- -¿En los tres gossos que porto
- i l'aspingarda?
- Tornar o no tornar
- yo a Obarra vull anar
- -A Obarra sí, hi va anar
- pero no en va tornar
Tamién Eduardo Vicente de Vera en replega una bersión en Calibos de Fogaril:
- -Sinó, siñó d'Espés,
- si a Ubarra bas
- no i tornarás més
- -Aná u no torná
- yo a Ubarra boi a aná
- en els gosos que porto
- y en l'espingarda
- yo á Ubarra boi aná