Guarán
De Biquipedia
![]() |
Iste articlo tién una bersión escrita con una grafía alternatiba esperimental propuesta por bels biquipedistas aintro d'o Biquiproyeuto:Grafía. Puede beyer-se aquí. |
Guaran | ||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
![]() Equus asinus, o pollin domestico. |
||||||||||||||||
Estato de conserbazión | ||||||||||||||||
|
||||||||||||||||
Clasificazión zentifica | ||||||||||||||||
|
||||||||||||||||
Nomenclatura binomial | ||||||||||||||||
Equus asinus | ||||||||||||||||
Linnaeus, 1758 |
O guarán, pollín u somer/o (Equus asinus (L., 1758)), tammien dito burro, ye un mamifero domestico d'a familia d'es equidos, més chicot e con orellas més luengas que no es caballos.
Contenius |
[editar] Ibridazión con altros equidos

O somer masclo puet cobrir fembras d'altras espezies emparentatas, como una eugua, e dar poltrez ibridos biables (anque estérils). O entrecruz d'o guarán con una eugua s'ha feto clasicament ta librar mulas (u mastos cuan son masclos) que son animals estraordinariament fuertes, resistents e dozils, ragón per a cual s'aconsideran animals particularment baliosos ta portar caregas pesantas en distanzias luengas, sobre tot en terrenos montañencos u deserticos. Es mulez naixitos d'una somera cobierta per un barto son més chicoz e feplos, e se mira siempre de fer l'entrecruz per l'altra bía.
Anque de tot menos comuns, tamién son aconseguitos bels ibridos de pollín domestico e diversas espezies de zebra, conoxitos como á "Zeedonks". Como á toz es ibridos d'equidos diferents, es unos d'o guarán son esterils perque tota as espezies d'o chenero Equus tienen numbros diferents de cromosomas. Es caballos en tienen 64 e es someros 62, produxindo asinas ibridos (as mulas e mastos) con si que 63, que per tener o numbro impar no pueden fer a segregazión meyotica d'es suyos gametos e remanen asinas esterils.
Esiste una espezie (con diversas sozespezies) de guarans salbaches en as estepas d'Asia, clamato onagro u hemión.
[editar] Utilidat economica
D'es oriçhens d'a istoria es somers s'han feto marchar en Europa e Asia més ozidental ta tresladar caregas, estibar carros e tresportar personas. Anque no son de luen tan rapedos como es caballos, son animals més lonchebos, o mantenimiento suyo ye menos costoso e tienen gran resistenzia e achilidat cuan es camins son deficils. Encara en l'autualidat son animals d'una gran importanzia en paises en bías de desarrollo.

Es pollins tienen una gran reputazión de ser tozolons, pero ixo ye debito ent'a malinterpretazión de belas personas sopre o suyo sentito de l'autopreserbazión. Ye muito deficil de forzar un pollín á fer cosa quan bey que no en ha d'itar bel negozio. Mudernament, han proliferato es estudeos sopre o suyo comportamiento anque encara son prou lemitatos. Es guarans parix que son animals cautelosos, amicables e chugateros, e prou més intelichents que no se'n eba considerato tradicionalment. Talment, cuan s'ha aganato ra suya confianza pueden estar buenos compañeros de triballo e recreyazión. Dembas d'ixo, les-se conserba á bels paises ozidentals como á animals de grancha e como mascotas cuan o suyo emprego como á bestias de carega ya ye desapareixito. Tamién son bestias populars á puestos toristicos e de recreyazión ta paseyar es ninos.
[editar] Aspeutos istoricos
- O guarán estiore o simbolo d'o dioz echipcián Ra.
- O guarán estiore o simbolo d'o dioz grieco Dionisio.
- O guarán amanix repetidament en a Biblia ebrea.
- En l'Antiga Roma, o guarán yera l'animal binclato con Príapo, e ta er s'ofreziba en sacrifzio perque diz que ixe dioz en eba abito de matar uno en o suyo biache ent'as Indias chunto con Baco per aber-le osato á desputar o premio d'a fuerza.
[editar] Se beiga tamién
[editar] Enrastres externos
Se beigan as imachens de Commons sobre somers e someras..
- (es) El Mundo del Burro
- (pt) AEPGA; asoziazión ispano-portuguesa per a protezión d'o bestiar asinino
- (es) Fuents escritas e orals sopre a simbologia d'o guarán en l'antigüedat