Estella

De Biquipedia

Estella

Bandera d'Estella Escudo d'armas d'Estella
Nombre ofizial {{{nombre_ofizial}}}
Estato  España
Comunidat autonoma [[{{{comunidá}}}]]
Comunidat autonoma  Nabarra
Probinzia [[probinzia de {{{probinzia}}}|{{{probinzia}}}]]
Probinzia [[probinzia d'{{{probinziad}}}|{{{probinziad}}}]]
Redolada Tierra Estella
Monezipio {{{monezipio}}}
Codigo postal 31200
Superfizie 15,39 km²
Altaria 421 m.
Distanzia 44 km á Pamplona
Poblazión 13.892 ab. (2006)
Chentilizio {{{chentilizio}}}
Ríos {{{ríos}}}
Pachina web
Estella en Nabarra

Estella (Lizarra en basco) ye un monezipio de Nabarra situato á 44 km de Pamplona. La suya poblazión ye de 13.892 abitants (2006), en una superfizie de 15,39 km² y una densidat de poblazión de 902,66 ab/km².

[editar] Istoria

La ziudat s'establió á man de lo primitibo burgo de Lizarra, reconquerito por Sancho Garzés I en l'año 914. En l'año 1090 lo rei Sancho Remíriz de Pamplona y Aragón dezidió fomentar l'asentamiento n'este lugar de francos (comerzians, omes libres de lo basallache á nobles y eclesiasticos), ya que caleba una poblazión más gran pa atender á los pelegrins de lo camín de San Chaime. Cambeó un poquet lo camín pa que pasase por Lizarra, y costruyó un castiello y creyó una nueba poblazión en la marguin dreita de lo río. Se rodeyó de murallas y lo mismo año se conzedió un fuero basato en lo de Chaca, autorizando l'establimiento de francos, pero sometendo la de los nabarros á la aprobazión reyal.

Posteriorment, en 1187, Sancho lo Saputo dezidió poblar con nabarros y atras chens una de las tierras de lo costato, clamada de San Chuan, conzedendo á los nuebos abitadors un fuero egual a lo que teneba la ziudat, redautato en 1164. En 1188 conzedió lo fuero á lo bico d'Arenal. Coesistioron, doncas, tres nuclios de poblazión diferens, que s'unioron en un unico monezipio en 1266.

Los deszendiens de los francos que se i establioron manteniron l'emplego de l'oczitán zisperinenco dica lo sieglo XVI, feito faborexito por que en los lugars d'arredol se charraba basco en la Edat Meya y no una luenga romanze como en atros lugars de Castiella, Nabarra y Aragón on i abió francos.

[editar] Molimentos

  • Basilica de Nuestra Señora del Pui, con nome oczitán. L'autual basilica sustituye á atra anterior d'estilo barroco. A ilesia aculle una imachen sedent de la Birchen del Pui, patrona de la ziudat, chapeyata en plata e datable en lo sieglo XIV. Á más, son piezas escultoricas dinnas de menzionar dos imachens de Cristo cruzificato, feitas en lo sieglo XVII.

[editar] Beyer tamién