Epona

De Biquipedia

Estela d'o sieglo III aC
Estela d'o sieglo III aC

Epona ye a diosa protectora de os caballos en a relichión galorromana y ispanorromana, que son sincretismos entre as relichions indichenas locals y a relichión romana. D'orichen zelta, o suyo culto plegó ta probinzias no zelticas como Mauritania y mesmo Roma entre os sieglos I y III. Tamién ye diosa de a fertilidat, como endican as representazions de cuernos y potros que bi ha en bellas esculturas.

[editar] Etimolochía

Epona sennifica a gran yeugua. Tién o sufixo superlatibo -on, en forma femenina -a, que se beye en muitas diosas zeltas, Rigantona, Sirona, y posibles toponimos sacros Bayona. A radiz Epos ye gala y sennifica caballo, paralela á la radiz chonica Hipos. As dos probienen de o proto-indoeuropeyo Ekwos, d'on bien o latín Equus, que conserba a -kw-.

[editar] Barians de o nome

En lusitán, luenga que on no cambea o grupo -kw- ta -p- se conoxe o teonimo Iccona. En unas inscripzions trobatas en a Ilesia de Paramio (Zamora), puet leyer-se DVERIA EPPONE RITIS. A barián Eppone con dos P puet representar una prebatina d'adautazión á o latín a partir d'Iccona. Una barián Epana s'ha trobato en inscripzións probeniens de Comiellas (Cantabria), y Epane Monte Bernorio (Palenzia).

Bi ha autors que relazionan l'Obana d'una iscripzión de Lepida Celsa (antiga Biliella d'Ebro y Exelsa) con Epona. En 1887 se trobó una lama de plomo en Rom, Deux-Sèvres (l'antigo Raurarum) con una inscripzión latina prou larga de o sieglo I aC. Ista lama se fazió con un o sacrifizio d'una potra y a ofrenda d'un caldero. Se i puet leyer diferens epitetos dedicatos a Epona: Eponina, Atanta, Potia (como a Potnia grieca), Dibonia (diosa güena), Catona (de cath, combate), Vovesia.