Samianigo

De Biquipedia

Samianigo

Bandera de Samianigo Escudo d'armas de Samianigo
Plaza d'España, Ayuntamiento e Ilesia de Cristo Rei
Plaza d'España, Ayuntamiento e Ilesia de Cristo Rei
Comunidat autonoma Aragón
Probinzia  Uesca
Redolada Alto Galligo
Codigo postal 22600 e 22609
Latitut
Lonchitut
{{Coor dd| lon=-0.362966|lat=42.519666}}
Superfizie 586,8 km²
Altaria 780 m.
Distanzia 52 km enta Uesca
Poblazión 9.673 ab. (2007)
Chentilizio samianiguense
Ríos Galligo e Tulibana
Pachina web {{{web}}}
Situazión de Samianigo en Aragón
Samianigo

Samianigo (Sabiñánigo en castellán) ye un monezipio d'a probinzia de Uesca, situato á 780 m. en Sarrablo, en l'Alto Galligo, á 52 km. de Uesca e tién 9.673 abitants (2007). A suya economía s'alazeta en as industrias quimicas e en o torismo. En o suyo termín monezipal se troban güena parti d'as ilesias de Sarrablo, o Museu "Ángel Orensanz" e Artes Populars de Sarrablo e o Museu de Debuxo d'o Castiello de Larres.

Contenius

[editar] Cheografía

Bista de Samianigo
Bista de Samianigo

Muga á lo norte con os monezipios de Biescas e Yebra de Basa; á l'este con Fiscal e Boltaña; á lo sur con o monezipio d'As Peñas de Riglos; á lo sureste con a redolada d'o Semontano de Balbastro e á l'ueste con os monezipios de Candarenas, Chaca e Billanuga.

Samianigo ye situato entre a bal d'o río Aurín e a cuenca d'o curso meyo d'o río Galligo en a suya zona norte e entre Ballibasa e a Guarguera en a zona sur, es decir, abarca desde las sierras interiors d'o Perineu dica las esteriors, pasando por a depresión meya, lo que fa que'n tienga una gran bariedat d'ecosistemas e paisaches que se combinan con a rica arquiteutura popular e relichiosa d'iste termín monezipal.

Ye o mayor termín monezipal de Uesca con os suyos 586,8 km² e o terzero d'Aragón dezaga d'os de Zaragoza e Exeya.

[editar] Istoria

A ziudat estió fundata por os romans, amán de l'autual ubicazión, entre os ríos Galligo (d'as Galias) e Aurín (d'Aurum, por l'oro que se i trobaba) fa ya más de 2000 años, en epoca d'Augusto.

Parixe que o más probable ye que o suyo nombre bienga d'o cheneral román Calvisio Sabino que estió lo encargato d'a pazificazión d'a zona dezaga la embasión romana. En un decumento d'o sieglo II aparixe como Sabiniacum.

Más tardi en 1035 Samianigo s'encorpora á lo reino d'Aragón e ye allora cuan aparixe decumentato como Savignaneco. Mientres d'a Edat Meya estió patrimonio d'a Corona e no pas d'un siñor feudal como atros lugars d'a redolada.

Á la fin d'o sieglo XIX, Samianigo encara yera un chicot lugar con belas 24 casas, cualos abitants bibiban d'as suyas tierras e o suyo ganato. Cuan a carretera que puyaba ta o balniario de Pandicosa e ta Biescas s'amilloró en 1881 prenzipioron a construyir-sen casas arredol d'ista á lo suyo paso por o lugar de Samianigo. Asinas con a plegata d'a carretera e o ferrocarril en 1893, prenzipió a crexer o lugar e se combirtió en una ziudat adedicata á los serbizios.

En 1918 prenzipioron á instalar-sen en o lugar industrias quimicas e de l'aluminio aduyatas por a presenzia d'o ferrocarril, as zentrals eletricas e a situazión cheografica. Grazias á istas empresas a poblazión d'o lugar puyó dende 100 abitants dica cuasi 10.000 en menos de 100 añadas.

[editar] Demografía

Á lo prenzipio d'o sieglo XX Samianigo yera un chicot lugar que nomás teneba 280 abitants. Con a plegata d'o ferrocarril e d'as industrias instalatas en o lugar a poblazión puyó muito debito á la plegata d'inmigrants benitos d'a resta d'a bal e sobre tot de difuera d'Aragón.

Eboluzión demografica
1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1981 1991 1996 2001 2003 2007
280 347 750 1.323 1.768 2.885 6.184 8.608 9.538 9.056 8.759 8.578 8.797 9.673

[editar] Economía

A economía de Samianigo s'alazeta en os serbizios, o torismo, as industrias metalurchica, quimica e farmazeutica e a enerchía.

A industria eletroquimica "Aragonesas", establita en 1918 e a fabrica d'aluminio "Alcoa", establita en 1927 son encara güé dos d'os pilars d'a economia d'a capital sarrablesa.

Ya en os años 90 s'establió tamién a empresa farmazeutica "Bieffe Medital" en o monezipio chunto á lo lugar de Sorripas, creyando tamién atra fuent de treballo ta la bal.

Por atra parti tamién ye important o seutor d'a enerchía por meyo d'a produzión d'eletrizidat e gas natural.

[editar] Esporte, Cultura e Torismo

Ambista de Santa Orosia e d'Auturía
Ambista de Santa Orosia e d'Auturía

A ziudat ye mui ligata á lo esporte en cheneral e espezialment á lo ziclismo, ye famosa por estar os eszenario d'una d'as pruebas ziclistas amateurs más importants d'o mundo, dita Quebrantahuesos, a cuala serba una etapa Tour de Categoría Espezial, por os puertos de montaña que se i pasan. Asobent etapas d'a Buelta á España, rematan, prenzipian u pasan por a localidat, s'han feito encluso campionatos d'España de "profesionals", pasando los millors ziclistas d'o mundo como Miguel Induráin entre atros.

A casa d'o sieglo XIX (1810-1830), conoxita como Casa Batanero, ye a sede d'o Museu d'Artes d'o Serrablo. Iste museu estió inagurato en 1979. A planta baxa reproduze as diferents cambras d'una casa perinenca con toz os suyos trastes. En o segundo piso bi ha salas adedicatas á las fainas artesanals que se feban d'antes más. En l'antigo granero s'ha instalato un espazio ludico adedicato á Pedrón, o famoso diaplet de Sarrablo.

En Samianigo se troba tamién "Pirenarium, o parque d'os Perinés". Ye un parque tematico con maquetas d'o Perineo e d'a resta d'Aragón en miniatura, e ye situato en os biellos cuartels d'o exerzito.

[editar] Ziudaz achirmanatas

  • Billère,
  • Petersberg,

[editar] Se beiga tamién

[editar] Enrastres esternos


Monezipios d'a redolada Alto Galligo
Biescas | Candarenas | Oz de Tena | Pandicosa | Samianigo | Sallén de Galligo | Yebra de Basa | Yesero


Lugars d'o monezipio de Samianigo
Abellada | Abiniella | Acumuer | Aineto | Alabés | Allué | Arasiella | Arguisal | Arraso | Arruaba | Arto | Artosiella | Asqués | Asún | A Torre | Atós Alto | Atós Baxo | Aurín | Ayes | Azpe | Bara | Baranguá | Baranguá Biello | Belarra | Bentué de Nozito | Biban | Binueste | Billobas | Bolás | Borrés | Camparés | Cañardo | Cartirana | Castiello de Guarga | Castiello de Lerés | Chesera | Chillúe | Fablo | Fenillosa | Grasa | A Guarta | Ibirque | Ibor | Ipiés | Isín | Isún de Basa | Larrede | Larrés | Lasaosa | Lasieso | Latas | Latrás | Layés | O Molín de Billobas | O Molín d'Escartín | A Nau | Ordabés | Orna de Galligo | L'Ostal d'Ipiés | Osán | Pardiniella | Rapún | Samianigo | Samianigo Alto | Samianigo Baxo | Sandiás | San Isteban de Guarga | San Román de Basa | Sardás | Sasal | Satué | Secorún | Senegüé | Solanilla | Sorripas | Uset de Guarga | Xabarrella | Yespola | Zresola