Aragonés d'a Tierra de Biescas
De Biquipedia
L'aragonés d'a Tierra de Biescas ye a luenga aragonesa charrata arredol de Biescas y en o Sobremón. Muga á l'este con o Sobrepuertano.
[editar] Fonetica
- Esisten referenzias á palabras que conserban (u conserbaban) as xordas interbocalicas pero que güei ya no s'emplegan. Os casos de conserbazión son casos comuns en l'aragonés de zonas guegals: mielca, melico, catirón, mallata, forato, retepelo, xordica, caxico, colorito, foricar, estando casos menos estendillatos en aragonés capeza, capitero, eclofito, cazata, cazataire, prenatal, cantarita.
- Predominan os diftongos normals en aragonés -ie-, -ua-, pero bi ha exemplos de diptongos en –ia-, -ua-, son guambra, güa (pero se diz muito más güei), babiaca, Isuala,
- Esisten poquez casos de sonorización dezaga liquida: eslambio, fraxengo/frajengo, bergando, rangüello, xordica.
- Se mantiene o fonema –x-, pero en as ultimas añadas ha empezipiado a estar sustituito por –ch- y –j-: chordiga/xordiga, bucho/buxo, caxico/cajico.
- A -ll- < -LY-, -C'L-, empezipia a ser sustituita por -j-: treballar/trebajar'
[editar] Morfolochía
- A chen choben emplega l'articlo cheneral aragonés o, os, a, as, sin dembargo entre chen biella encara puede sentir-se a bariedat postbocalica ro, ros, ra, ras (parixe que yera prou bibo dica fa un par de chenerazions) como en tensino, bergotés y aragonés de Ballibió.
- Os participios que s'usan son en –au, -iu, pero fa dos chenerazions encara s'emplegaban participios en –ato, -ito.
- A parte de o condicional más común en aragonés, (-ría), s'ha trobato casos d'atro en dos costruzions en –reba (podreban estar más en Orós Alto y abreba de benir más chen en Biescas), parixe que ye analochico con l'imperfeuto en -eba, -iba.
- A particla pronomino-alberbial bi, i s'alza no más que en a conchugazión impersonal de o berbo aber, y de tanto en cuando con atros emplegos: no se si b'está.
[editar] Lesico
Lesico no zitato y propio d'esta redolada ye: casalibo, gotifarriar, narronal, cantarita, cantaluria, rebibir (sobrebibir), follar (fer fuella, salir fuellas), chichiberria, regota, mosal/musal, ruchar, cobaquí, coballá.
Dialeutos de l'aragonés | ||
---|---|---|
Aragonés meridional | Aragonés oriental | Aragonés ozidental | Aragonés zentral | Chodigoaragonés† | Nabarro† | Rioxano† |