Chenitibo

De Biquipedia

O chenitibo ye un caso d'os sustantibos que endica que un sustantibo concreto ye complento nominal d'atro.

Se relaziona con o posesibo, pero tién una funzión más ampla, porque puet endicar a materia que forma un obcheto.

Cuan se charra d'una palabra en latín se diz en primer puesto lo nominatibo y en segundo puesto lo chenitibo porque á begatas tienen diferén radiz. A radiz emplegata en chenitibo ye la mesma que a emplegata en acusatibo, y l'aragonés como ye una luenga d'acusatibo, prene prezisament a radiz que s'endica en segundo puesto.

  • CRUX, CRUCIS: l'acusatibo ye CRUCEM.

En a eboluzión dende o latín ta as luengas iberorromanzes d'acusatibo esta -m se perdió chunto con a declinazión:

  • CRUCEM > Cruce (protoiberorromanze) > Cruz (aragonés)

En o prozeso de perduga d'a declinazión debandito os complementos preposizionals con sustantibos con a radiz de l'acusatibo sustituyoron á lo chenitibo.

  • CRUCIS > De la Cruz
  • HISPANIA DEORUM > España d'os dioses.

Pero quedaron trazas de chenitibo en a onomastica meyebal y a toponimia, dando aspeuto de plural:

  • VILLA LUPONIS > Visa Lupons > Bisalibons
  • Eneco Xemenons

Ye posible que os apellitos rematatos en -ez, -iz, que tienen una influyenzia bisigota, probiengan tamién d'o chenitibo latín.