Idioma catalán

De Biquipedia

català (catalán)
Atras denominazions: balenzián, balear
Parlato en: Andorra, España, Franzia, Italia
Rechión: Alguer, Andorra, Balears, o Carche, Cataluña, Rosellón, Francha de Lebán, País Balenzián
Parladors: 9,5 millons
Pozisión: {{{rank}}} (Ethnologue 1996)
Filiazión chenetica: luengas indoeuropeyas
 italicas
  romanzes
   italicas ozidentals
    galo-ibericas
     oczitanoromanzes
      catalán
Estatus ofizial
Ofizial en: Alguer
Andorra
Balears
Cataluña
País Balenzián
Regulato por: Instituto d'Estudios Catalans
Academia Balenziana d'a Luenga
Codigos
ISO 639-1 ca
ISO 639-2 cat
ISO 639-3 cat
SIL cat
Estensión d'o catalán
Beyer tamién:
Idioma - Familias - Luengas d'o mundo

O catalán (català) ye una luenga romanze que cuenta con unos 7,5 millons de fablanz y ye replecada por unos 10,5 millons de presonas en España, Franzia, Andorra y Italia.

Contenius

[editar] Distribuzión Cheografica

  • Andorra, an ye l'unico idioma ofizial.
  • España
  • Franzia
    • Os antigos territorios trebutarios d'os condaus cataláns de Rosellón y a Zerdaña, an o catalán no ye ofizial. Istas dos redoladas formoron parti de Cataluña dic'o Tratau d'os Perinés.
  • Italia

[editar] Fonetica

No diftongazión de as E y O curtas tonicas: bé, cent, cel, front, os. A O curta se conserba como O ubierta, sin d'embargo a E ubierta no deriba de a E curta tonica latina.

  • Casos que en deriba:
    • Debán de l: mel, fel, cel, gel, espelma
    • Debán de u que deriba de –d, CE, CI y TI latinas: peu, deu, preu, correu, fideu.
    • Debán de rr y r seguitas de consonán no labial: ferro, terra, papaterra, cobert, obert, hibern, merda, govern, cuadern, etern, infern, y formas rizotonicas de perdre, encertar, despertar, governar
    • Debán de grupo romanico N’R: divendres, tendre
    • Debán de u prozedén de V latina: lleu, y formas rizotónicas de llevar
  • Casos que no en deriba y deriba de E larga y I corta.
    • Debán de l: pel, estrel, candela
    • Debán de r+consonán: verd, julivert, gerra
    • Debán de grupo románico n’r: sendra
    • Palabras ereu, debil, llens, pesta

Reduzión de a E y O curtas tonicas debán de yod:

  • LECTU > llit
  • MEDIU > meyo > mig
  • FOLIA > fulla
  • HODIE > HOYE > huí, avuí

Caita de as bocals finals otonas, fueras de –A:

  • foc, fam, sac, teula, cadira

Caita de as consonans intervocalicas –C- debán de E e I, y -TY- debán l'azento:

  • veí, cuina, saó, raó

Palatalizazión de a L- inicial latina:

  • llop, llum, llaç

Asimilación de os grupos –MB- y –ND- en –m- y –n-:

  • Plom, Fona, Manar

Desaparixión de a -n final romanica:

  • camí, mà, graó

Soluzión –u de as consonans o grupos finals –TY-, -C debán de E e I, y -D:

  • Preu, veu, hereu, peu

[editar] Bariedaz

[editar] Enrastres esternos

Wikipedia
Ista luenga tien a suya mesma Wikipedia. Puez besitar-la y contrebuyir en Wikipedia en Idioma catalán.


[editar] Mapas


Luengas romanzes
Aragonés | Arrumán | Arpitán | Asturlionés | Benezián | Balón | Borgoñón | Catalán |
Corso incluyendo lo gallurés | Campañés | Chodigoespañol | Dalmata | Dgèrnésiais | Español | Franc-Comtois |
Franzés | Friulán | Gallego | Galó | Istriota | Istrorrumán | Italián | Jèrriais | Ladín | Ligur | Lombardo |
Lorrain | Meglenorrumán | Napolitán | Normando | Oczitán incluyendo l'aranés | Picardo | Piemontés |
Poitebín-Santonchés | Portugués | Rumanch | Rumán | Sasarés | Sardo | Sezilián |