Biarn

De Biquipedia

Biarn
Bandera de Biarn
(Bandera de Biarn)
Mapa d'o territorio de Biarn en l'Oczitania
O Biarn en l'Oczitania.

O Biarn (en oczitán Bearn u Biarn [beˈaɾ, ˈbjaɾ]) ye una rechión e probinzia istorica de Franzia, en Gascuña. A capital ye Pau (dende 1270, antis yera Morlans).

A zona estió poblata por os iberos (u vasco-aquitans que eban preso parte de la cultura iberica) en o sieglo V aC. As tribus iberas de Biarn yeran clamatas Venarni.

Os romans plegoron en 51 aC. As billas que esistiban en Biarn yeran Iluro e Beneharnum que estioron combertitas en ziudaz romanas. Dimpués de formar parti d'a probinzia d'Aquitania en o sieglo III se ba creyar a de Nobempopulania

Bénéharnum (Lescar) e Iluro (Aulorón) quedoron libres de presenzia romana á finals d'o sieglo III u o sieglo IV e as mugas defensibas s'establioron en o río Ador

En o sieglo V o país estió embadito por os pueblos barbaros, espezialment por os bisigotos en 412. Gubernoron dica o 507. Biarn formó parti d'o reino d'os Francos pero mas tardi estió ocupato por os bascons dentrando asinas á formar parti d'a Wasconia (d'on Gasconia = Gascunya). En o sieglo IX o país estió allerato por os normandos. En iste mesmo sieglo se creyó o Bizcondato de Biarn que estió independient e abió moneda propia.

O bizcondato encluyo o bizcondato d'Aulorón (por matrimonio) e o bizcondato d'Orte por conquista. As bals d'Osal, Bal d'Aspa e Varetons yeran parti d'o bizcondato. Cal destacar os Fueros atorgatos por Gastón IV (Fuero cheneral, e Fueros particulars). En 1290 s'unió con o condato de Foix. O 1362 Gastón Febus ganó a batalla de Launac contra o conte d'Armañac. O 1442 a batalla de Mesplède remató a guerra d'os zien años e un exerzito franzès espulló Biarn. O 1485 Biarn pasó á los Albret de Nabarra. O 1522 os españols, en luita contra Enrique II de Nabarra, embadioron Biarn. O 1569 se produzioron luitas de carauter relichioso en o Biarn. En 1589 Enrique de Nabarra, rei de Franzia, encluyó Biarn en a corona franzesa fendo-se l'anesión formal por edito d'o 20 d'otubre de 1620. En 1790 o Biarn se combirtió en o departamento de Baxos Perinés que en 1970 paso á estar Perinés Atlanticos.

Se beigan as imachens de Commons sobre Biarn.


A bandera oczitana As dibisions almenistratibas d'Oczitania A bandera panoczitana

En España:

A Bal d'Arán en a probinzia de Lleida, Cataluña

En Italia:

A Guardia Piemontesa en Calabria · partis de Liguria amán d'a muga franzesa · Bals Oczitanas de Piemont

En Franzia:

Rechions : Aquitania · Aubernia · Lenguadoc-Rosellón · Lemosín · Meyodiya-Perinés · Poitou-Charentes · Probenza-Alpes-Costa Azul · Roine-Alpes · Zentro

Departamentos : Alier (03) · Alpes d'Alta Probenza (04) · Altos Alpes (05) · Alpes Maritimos (06) Ardescha (07) · Arièja (09) · Aude (11) · Avairon (12) · Bocas d'o Roine (13) · Cantal (15) · Charanta (16) · Char (18) · Corresa (19) · Cruesa (23) · Dordoña (24) · Droma (26) · Erau (34) · Gardon (30) · Alta Garona (31) · Gers (32) · Gironda (33) · Indre (36) · Isèra (38) · Landas (40) · Loira (42) · Alta Loira (43) · Losera (48) · Olt (46) · Olt e Garona (47) · Puèi Domat (63) · Perinés Atlanticos (64) · Altos Perinés (65) · Perinés Orientals (66) · Tarn (81) · Tarn e Garona (82) · Var (83) · Vauclusa (84) · Viena (86) · Alta Viena (87)

Antiguas probinzias : Biarn · Borbonés · Delfinato · Condato de Foix · Gascuña · Guyena · Lenguadoc · Lemosín · Condato de Niza · Aubernia · Probenza · Condato Venaissin

Mónegue