A Fueba
De Biquipedia
- Iste articlo trata sobre A Fueba, monezipio de Sobrarbe que aglutina lugars e lugarons de Tierrantona e Fuent de Campo. Ta atros emplegos se beiga A Fueba (desambigazión).
A Fueba |
|||
---|---|---|---|
|
|||
A ilesia de Tierrantona, nuclio más importanrte d'o monizipio |
|||
Comunidat autonoma | ![]() |
||
Probinzia | ![]() |
||
Redolada | Sobrarbe | ||
Codigo postal | 22336 | ||
Latitut Lonchitut |
{{Coor dd| lon=0.30|lat=42.40}} | ||
Superfizie | 218,8 km² | ||
Altaria | 631 m. | ||
Distanzia | 135 km enta Uesca | ||
Poblazión | 614 ab. | ||
Chentilizio | {{{chentilizio}}} | ||
Ríos | Ussía, A Nata, Formiga e Zinca | ||
Pachina web | www.LaFueva.com | ||
![]() |
A Fueba (La Fueva en castellano) ye un monizipio d'a probinzia de Uesca. A poblazión ye de 614 abitantes en una superfizie de 218,8 km² e una densidat de 19,49 ab/km².
O monizipio d'A Fueba en ba salir de chuntar-se os antigos monizipios de Tierrantona e Fuent de Campo en l'año 1999. O termino de Tierrantona encluyiba os antigos monizipios de Clamosa, Murillo de Monclús, Muro de Roda (atualmente O Lumo de Muro) e Toledo d'a Nata (atualmente Sant Chuan d'o Toledo). O nombre d'o monizipio en probiene diretamente d'a balle d'a Fueba, ande s'aposenta. En chunión con o monizipio aúnas sobrarbenco de Palo, e Foradada d'o Toscar (que ya fa parte d'a Ribagorza) forma ista balle prepirinenca ficada en os piez d'a Sierra Ferrera.
A balle d'a Fueba tiene uno dialeto carateristico d'a fabla aragonesa, que en dizen fobano u "fuebano" (ipercorretibamente, por enfluyenzia d'o castellano), con bellas tendenzias d'aragonés oriental, que por l'aisladura d'ista bal hasta en os años relatibamente zagueros d'o sieglo XX (sin d'azesos por carretera u mercache con l'esterior, en comparazión con as balles zentrals d'o Sobrarbe), ya s'eba conserbau bien ta l'atualidat de forma prou singular, si s'ha de mirar o puesto ande s'ubica la balle, defuera d'os prenzipals sarratos d'o Perineo más zerrau. Atualmente, aúna s'i ancuentran bellos charrantes testimonials d'ista fabla en lugarons e caseríos d'o monizipio, motibo por que ye considerau de buenas monizipio potenzialmente bilingüe en l'abanteproyeto d'a Lai de Luengas d'Aragón.
Tierrantona ye o lugar prenzipal d'o monizipio (127 abitantes en 2005), e siede de l'ayuntamiento. Iste nuclio s'ancuentra en l'asembocadura d'a Ussía en a Nata, río prenzipal d'a bertebrazión d'a balle e afluyente d'a Zinca por Banastón (l'Aínsa-Sobrarbe). A estensión d'a bal e la suya orografía poco sebera han fecho que aiga estau de siempre una redolada muy poblada de bicos chicolons e casals, más que no lugars grandizos. Ye por ixo que muitos d'os bicos (e aúno rai d'aquellos que son oi día abandonaus) tienen ilesias e capillas propias.
Istoricamente, A Fueba eba síu siempre una redolada cheografica e politicamente independiente d'o Sobrarbe e d'a Ribagorza, pero en pllegar a muderna comarcalización d'Aragón, se ba fer separada d'entre ixe canto suyo más ozidental (con Tierrantona como nuclio prenzipal) e a suya banda oriental (con a Foradada d'o Toscar de capital), fendo-se a primera transferida ta dependenzias alministratibas d'a comarca d'o Sobrarbe, e a segunda t'a Ribagorza. No ostante, a mano sobrarbenca d'a balle ye la una más grande por superfizie, e ye la una que encluye os monezipios de Palo e d'a Fueba dicha propiamente.
[editar] Monumentos
- A ilesia d'estilo romanico aragonés de Sant Chuan Bautista, en Sant Chuan d'o Toledo (lugar d'antiguos cllamau Toledo d'a Nata), d'os sieglos XI e XII, con bellas pinturas d'o sieglo XVI por dentro, considerada patrimonio istorico-artistico d'Aragón.
- O conchunto istorico-artistico d'o Muro de Roda (sieglo XI), d'estilo romanico, fincau en o rolde d'o lugar d'O Lumo de Muro (antigamente dicho Muro de Roda como o monumento suyo). Ista fortificazión con edifizios relichiosos se ba fer por Sancho O Mayor ta defender-se en a muga sud d'o suyo reino debante d'os sarradenos, e formaba parte asinas d'a dicha linia de defensas d'o Sobrarbe.
- O conchunto d'a ermita de Sant Metier e Sant Zeledonio, ideyada como edifizio ta defensa de bez que relichioso, e tamién d'os tiempos de Sancho o Mayor, con una estrutura arquitetonica particular, que s'ancuentra zerca d'o Castillo de Sant Metier, parte d'a Linia de defensas de Sobrarbe. Istas obras s'ancuentran, á más, en l'alto d'un zillo estraplomau d'entaltable espetacularidat que no fa si que fer más grandiza a fermosura d'o puesto.
- A Ermita de Santa Waldesca de Sant Metier, á poquez metros d'os anteriors edifizios, construyida en o sieglo XVI.
- l'Oratorio de Sant Chuan, en Lumo de Rañín, un templo d'o sieglo XII, con una nao e l'abside retangular.
- Os antigos casals fortificaus d'as familias Solán e Fantoba, infanzóns locals d'O Lumo de Rañín, ambos d'o sieglo XVI.
- O Casal d'Arasanz, atro casache con estruturas defensoras que pertinezeba á una familia d'infanzons d'o sieglo XVI.
- O casal fortificau d'os Mur, en l'Aluchán, d'acaballas d'o sieglo XVI.
- O lugar de Meyano, atualmente fogau debaixo de l'augua d'o embalse de Meyano. En as temporadas de chuquera se puede beyer o campanal d'a ilesia que en sale d'a superfizie de l'augua.
[editar] Beyer tamién
[editar] Enrastres esternos
- (es) Web de l'ayuntamiento d'A Fueba (en castellano)
- (an) Datos estadisticos d'A Fueba (en aragonés)
Lugars d'o monezipio d'A Fueba | |
---|---|
A Lueza | l'Aluxán | l'Atiart | Arasanz | Bediello | Benedet | Buetas | A Cabezonada | Caneto | Clamosa | Charo | Formigals | Fosau | Fuent de Campo | O Lumo de Muro | O Lumo de Rañín | Mediano | Moriello de Monclús | Pallaruelo de Monclús | Pozino | Rañín | Salinas de Trillo | Sant Metier | Sant Per | Sant Chuan d'o Toledo | Solipueyo | Tierrantona | Tronzedo | A Peniella | Trillo |