Noguera (árbol)
De Biquipedia
- Nuez fa rendrezera ent'aquí; ta beyer o sentito botanico d'o termino nuez se beiga Nuez (botanica).
Noguera | ||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Juglans regia |
||||||||||||||||
Clasificazión zentifica | ||||||||||||||||
|
||||||||||||||||
Nomenclatura binomial | ||||||||||||||||
Juglans regia | ||||||||||||||||
L. |
A noguera u més destintibament noguera común (Juglans regia (L., 1758)) ye una d'as espezies d'árbols més difunditas per Europa, plegando per l'este enta o zentro e sudueste asiatico, ta l'Himalaya e ro sudueste de China. Diz que ra espezie ye orichinaria de l'Orient Meyo, e que o cautibar suyo enna cuenca mediterrania ye milenario.
Ye un arbol gran, caduzifolio, d'a familia d'as yuglandázias, d'entre 25 e 35 metros d'altaria maxima, e con o tranco que puet superar de tot e d'es 2 metros de diametro en es eixemplars biellos, anque ro medrar ye més espaziero que no enna suya parient a noguera negra (Juglans nigra), e que no plega á fer l'altaria maxima guaire á sobent. Tien as fuellas pinnadas (2 u 4 dm) compuestas de 5 u 9 foliols de color royenca en librar, que dimpués se tornan ta un berdet més fusco. O tranco, de regular curtet e rebusto, tien a corteza blanca u grisa clareta, e ne rancan grans e bigorosas ramas que en debidir-se dimpués en brancas més nudosas debuixan una copa carauteristicament arronchada.
Es eixemplars ponen flors masculinas e femeninas alternatibament, sines que bi calgan eixemplars de cada sexo ta reproduzir-se. As flors, chuntas en infloreszenzias de forma amentosa, fan de 5 á 10 cm de lonchitut e pinchan en carrazez d'a punta d'as brancas chobens, d'una añada talment, e tienen a color berda u mesmo biolazia que ye pidoliera á l'alto d'a berde que predomina siempre.
As fruitas son as nuez que se troban aintro d'una polpa semi-carnosa, de color berda e gusto furo, que en ixucar-se cuan remata l'estibo, se fa marron fusca, muere, e s'ubre ta deixar que ra nuez (o ruello) caiga de l'arbol. Diz que es romans en deziban "Jovis glans", glans de Chúpiter, e d'astí que ne bien o nome aututal d'o chenero; Juglans.
A noguera se piensa que s'introduziore ta Europa de abe ya tiempos, talment enna epoca romana, e tammién ent'America enno sieglo XVII. A noguera ye un arbol frutiero, per l'agrado que fan as nuez enna chent, e tammién per l'emprego d'éstas enna elaborazión d'azeites. A fusta de l'arbol tammién s'emprega en á sabe'ls usos, e ye una d'as més quiestas e careras de trobar-se enna ebanistería. Diz tammién que popularment ye un arbol de uembra como ne bi ha pocos, e que fer-se a sestada á baixo d'er purga d'es mals de capeza, per eixemplo, enno Sobrarbe que se diz.
[editar] Enrastres externos
Se beigan as imachens de Commons sobre a noguera común.
- (es) O caultibar d'a noguera
- (es) A noguera