Чăваш Енĕн Вăрмар районĕ
Википедири материал
Вăрмар районě, — Чăваш Енěн çурçěр-хěвелтухăç енче вырнаçнă районě, 1927 çулхи 5 авăн уйăхěнче туса хунă. Çурçěр енче Куславкка районěпе, çурçěр-хěвеланăç енче Çĕрпӳ районĕпе, хěвеланăç енче Канаш районĕпе, кăнтăр енче Тăвай районĕпе юнашар вырнаçнă. Районăн хĕвелтухăç енче Тутарстан Республики вырнаçнă. Çурçĕртен кăнтăралла 32 çухрăма тăсăлнă, хěвелтухăç енчен хěвеланăç енне — 33 çухрăма. Район лаптăкĕ — 598,3 км2. Район администрациĕ Вăрмар ялĕнче вырнаçнă.
[тӳрлет] Çутçанталăкě
Вăрмар районĕ Чăваш платойĕ çинче вырнаçнă, çĕр пичĕ сăртлă, район çĕрĕсене çырмасем темиçе лутра сăртсемпе уйрăм тӳремсăртлăхсем çине çурса пĕтернĕ. Çырмасен вăрăммăшĕ 100—200 метртан пуçласа 2—3,5 çухрăм таран, тарăнăшĕ — 1-10 метр. Районта акшар чулĕпе доломитсен çĕр айăнчи пурлăхсем пур, вĕсенчен пĕри Вăрмартан икĕ çухрăмра кăнтăранăçнелле вырнаçнă. Унтан акшар çăнăхне хатĕрлеççĕ, çавăн пекех ăна Вăрмар стройматериалĕсен завочĕ автомобиль çулĕсем тунă чухне усă курать. Вăрмартан 15 çухрăм кăнтăранăçнелле, Шăхаль çывăхĕнче акшар чулĕпе доломитсене кăлараççĕ. Çакăнтах кирпĕч тумалли суглинăксемпе тăмсене кăлараççĕ. Вăрмар упранăвĕ район тĕпĕнчен кăнтăр-тухăç енче 1,5 çухрăмра пулать, ăна Вăрмарти çурт-йĕр материалĕсен завочĕ ĕçе кĕртет. Шоркистры упранăвĕ Шоркистры чукун çул чарăнăвĕнчен 1,8 çухрăмра пулать, унпа Канаш кирпĕч завочĕн Шоркистры цехĕ усă курать. Кавал салинчен 2 çухрăмра вырнаçнă Кавал упранăвĕпе халĕ усă курмаççĕ, ăна малашлăха валли хăварнă.
Климачĕ вăтам континентлă, хĕлĕсем вăрăм та сивĕ, çăвĕсем ăшă та типĕ. Вăтам температура: кăрлач уйăхĕнче — -13°С, чи сивви -42 °С; утă уйăхĕнчи вăтам температура +18,7°С, чи шăрăххи — + 37°С. Çулталăк тăршшĕпе вăтамран 400 мм юр-çумăр çăвать — нумайрах ăшă вăхăтсенче. Юханшывсен шучĕ сахал. Пысăкраххисем: Кĕтне тата Енĕш, пĕчĕкреххисем: Пăла, Ара. Çак тĕслĕ тăпрасем сарăлнă: кăвак вăрман тăприсен тĕсĕсем, вĕсем районти çĕрсен 84% йышăнаççĕ. Район вăрман-çеçенхир тăрăхĕнче вырнаçнă, вăрмансем район çĕресен 9% йышăнаççĕ. Вăрмансем кăнтăрпа кăнтă-тухăç енĕсенче çеç юлнă. Вăрмансенче юмансемпе çăкасем нумай ӳсеççĕ. Чĕрчунсем сахал. Çурçĕрте тыркассем, районăн тĕп пайĕнче сăвăрсем тĕл пулаççĕ. Вăрмансенче тилĕсем, мулкачсем, кашкăрсем, хир сыснисем çӳреççĕ, тытма юрăхлă кайăксенчен — пăчăрсемпе ăсансем (вĕсем питĕ сайра тĕл пулаççĕ).
[тӳрлет] Паллă çыннисем
- Алентей Василий Степанович, прозаик.
- Алентей Григорий Тимофеевич, — сăвăç, прозаик.
- Исаев Мĕтри, чăваш çыравçи.
- Кабаков Геннадий Германович, прозаик.
- Казанов Аркадий Петрович, прозаик, сăвăç.
- Павловская Ангелина Ивановна, — çыравçă.
- Рзай Виктор Ефремович, — çыравçă.
- Туртуш Вениамин Иванович, чăваш сăвăçи.
- Цаплина Раиса Ионовна, чăваш чĕлхи тĕпчевçи.
[тӳрлет] Вăрмар районĕн ялěсем
- Анаткас
- Арапуç
- Аслă Пинер
- Аслă Чак
- Атнаш
- Вăтакас
- Ичеснер Атайкасси
- Кавал
- Карăк çырми
- Кĕçĕн Чак
- Кĕçĕн Шăхаль
- Кивĕ Вăрмар
- Кивĕ Вĕренер
- Кĕтеснер
- Кивĕ Шулхан
- Кĕлкеш
- Чăрăшçырма
- Кивĕ Мăнтăр
- Мăнçырма
- Патти
- Патти разъезчĕ
- Пăвакасси
- Пăртас
- Пĕчĕк Енккасси
- Пысăк Енккасси
- Саруй
- Çĕнĕ Вĕренер
- Çĕнĕ Кавал
- Çĕнĕ Кинчер
- Çĕнĕ Мăнтăр
- Çĕнĕ Шулхан
- Çиçтĕпе
- Çитмĕш
- Çӳлти Кинчер
- Тикеш
- Тупах
- Уйкас
- Урнар
- Хĕрлĕçыр
- Хуруй
- Чĕкету
- Чулкаç
- Чупай
- Шăплат
- Шăхаль
- Шутнерпуç
- Энĕшпуç
- Энĕшпуç станциĕ
- Энтриэль
- Эçпепе
- Ямпай
Чăваш Ен районěсем | ![]() |
---|---|
Вăрмар районĕ | Вăрнар районĕ | Елчĕк районĕ | Етĕрне районĕ | Йĕпреç районĕ | Канаш районĕ | Комсомольски районĕ | Красноармейски районĕ | Куславкка районĕ | Муркаш районĕ | Патăрьел районĕ | Пăрачкав районĕ | Сĕнтĕрвăрри районĕ | Çĕмĕрле районĕ | Çĕрпӳ районĕ | Тăвай районĕ | Улатăр районĕ | Хĕрлĕ Чутай районĕ | Шăмăршă районĕ | Шупашкар районĕ | Элĕк районĕ |