Каспи тинĕсĕ

Википедири материал

Каспи тинĕсĕ — Çĕр çинчи чи пысăк кӳлĕ, Европа Азипе çыхăннă çĕртре вырнаçнă.

Тупмалли

[тӳрлет] Географи

Каспи тинĕсĕ S латин сас палли пек курăнать, тăршшĕ çурçĕртен кăнтăра - 1200 çухрăма яхăн, анăçран тухăçа - 195-435 çухрăм, вăтам вăрăммăшĕ — 310-320 çухрăм. Каспи тинĕсĕ физика-географи енĕпе виççĕне пайланать - Çурçĕр Каспи, Вăтам Каспи тата Кăнтăр Каспи. Килĕштернĕ чикĕ Çурçĕр тата Вăтам Касписем Чечен утравĕ - Тюб-Караган сăмсахĕ йĕррипе пырать, Вăтам тата Кăнтăр Касписемпе - Пурăну (Жилой) утравĕ - Ган-Гулу сăмсахĕ йĕррипе пулать. Лаптăк шучĕсем:

  • Çурçĕр Каспи — 25 %
  • Вăтам Каспи — 36 %
  • Кăнтăр Каспи — 39 %.

Каспи тинĕсĕнчен шыв ыхса тухмасть, шывĕ тăварлă, 0,05 ‰ Атăл юхса кĕнĕ çĕртре, 11—13 ‰ кăнтăр-тухăçĕнче. Шыв шайĕ часах улшăнать, халĕ - 28 м аялтарах Тĕнче океанĕн шайĕнчен. Тинĕс шывĕн лаптăкĕ - 371 000 çм² майлă, чи тарăннни - 1025 м.

[тӳрлет] Этимологи

Пирĕн эрăччен I ĕмĕрте тинĕсĕн çурçĕр-анăç енче утлă йăхсем - касписем — пурăннă. Каспи тинĕсĕ хăйĕн ятне çавсенчен илсе юлнă. Каспи тинĕсĕн хăйĕн пурнăçĕнче 70 ят пулнă - Гиркан тинĕсĕ, Хвалын тинĕсĕ, Хазар тинĕсĕ, Абескун тинĕсĕ, Сарай тинĕсĕ, Дербент тинĕсĕ, Сихай тинĕсĕ тата ытти йăхсен-халăхсен ячĕллĕ.

[тӳрлет] Истори

[тӳрлет] Каспи тинĕсĕн çурутравĕсем

  • Аграхан
  • Апшерон
  • Бузачи
  • Мангышлак
  • Туб-Караган

Острова Каспийского моря В Каспийском море расположено около 50 крупных и средних островов общей площадью примерно 350 квадратных километров.


[тӳрлет] Пысăк утравĕсем

  • Ашур-Ада утравĕ
  • Гарасу утравĕ
  • Гум утравĕ
  • Даш утравĕ
  • Зира утравĕ
  • Зянбил утравĕ
  • Кюр Дашы утравĕ
  • Хара-Зира утравĕ
  • Сенги-Мугань утравĕ
  • Чечен утравĕ
  • Чыгыл утравĕ

[тӳрлет] Каспи тинĕсне юхса кĕрекен шывсем

  • Атăл
  • Терек
  • Урал
  • Эмба
  • Кура
  • Самур
  • Атрек