Партызанская вайна
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
Партыза́нская вайна́ — вайна, якую вядуць вайсковыя фарміраванні, якія маскіруюцца пад мясцовае насельніцтва і пазбягаюць непасрэдных, адкрытых і значных сутыкненняў з ворагам.
Зьмест |
[рэдагаваць] Элементы партызанскай вайны
Асноўны ўхіл партызанскай вайны робіцца ў бок засад, выпраў у месцы размяшчэння ворагаў, дыверсійна-падрыўных акцый у тыле.
[рэдагаваць] Тэорыя партызанскай вайны
Мао Цзэдун назваў партызанскую вайну самым эфектыўным сродкам супраціўлення ўладзе (дыктатарскай, каланіяльнай альбо акупацыйнай) і высунуў асноўную ідэю партызанскай вайны: «Вораг нападае — мы адыходзім, вораг спыніўся — мы трывожым, вораг адыходзіць — мы пускаемся ў пагоню». Партызанская вайна патрабуе няўнасць партызанскай базы і партызанскага раёна. Лацінаамерыканскія партызаны дапоўнілі тэорыю партызанскай вайны тактыкай ізаляцыі рэгіёна шляхам транспартных дыверсій і разбівання ворага, які не атрымлівае дапамогі звонку.
[рэдагаваць] Гісторыя
Першымі ў гісторыі партызанскую вайну практыкавалі скіфы ў вайне супраць персаў у VI ст. да н. э. У Новы Час партызанская вайна паказала сваю эфектыўнасць у барацьбе з французскімі інтэрвентамі ў Іспаніі 1808-1814 і ў Расіі (расійска-французская вайна 1812). У час франка-прускай і Першай сусветнай войнаў актыўна карысталіся тактыкай партызанскай барацьбы жыхары занятых немцамі земляў Францыі і Бельгіі. Больш падрабязна: "Франтырэры".
У час грамадзянскай вайны ў Расіі ўсе бакі, так ці іначай, карысталіся метадамі партызанскай барацьбы. Эпізадычна, у розныя моманты 1920-1930-х, партызанская барацьба вялася на землях СССР праціўнікамі савецкай улады, у Заходняй Беларусі -- праціўнікамі польскай улады. Гл. таксама: "Басмачы", "Рудабельская рэспубліка", "Зялёны дуб".
У XX ст. метадамі партызанскай вайны актыўна карыстаюцца радыкальныя рухі ў краінах Трэцяга Свету:
- Ангола
- В'етнам
- Гватэмала
- Ірак
- Калумбія
- Куба
- Перу
- Сальвадор
- Турцыя (Рабочая партыя Курдыстана)
- Філіпіны
У Беларусі актыўная партызанская вайна супраць нямецкай акупацыйнай улады разгарнулася ў час Вялікай Айчыннай Вайны. Больш падрабязна: Беларускі партызанскі рух (1941-1944). Гл. таксама: Украінская паўстанцкая армія, Армія Краёва, "Чорны кот", Я. Філістовіч.
[рэдагаваць] Юрыдычны аспект
Удзельнікі партызанскага руху не адпавядаюць патрабаванням для вайсковых фарміраванняў (Гаагская Канвенцыя аб законах і звычаях сухапутнай вайны, 1907), бо ўдзельнічаючы ў ваенных дзеяннях, партызаны маскіруюцца пад цывільных людзей (не маюць ні формы, ні адрозных знакаў, зброю хаваюць) і прымушаюць акупацыйную ўладу выконваць жорсткія дзеянні супраць усіх цывільных людзей. У адпаведнасці з Гаагскай канвенцыяй, партызаны, трапіўшы ў палон, не маюць правоў ваеннапалонных і перадаюцца пад судовую юрысдыкцыю (заводзіцца справа аб парушэнні партызанам правілаў вядзення вайны).