Αντώνης Κατσαντώνης
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ονομαστός κλέφτης (1770(;) – 1809), που έδρασε τα προεπαναστατικά χρόνια στην περιοχή των Αγράφων και του Βάλτου Αιτωλοακαρνανίας. Σύμφωνα με την παράδοση καταγόταν από το Πετροβούνι της Ηπείρου από σαρακατσάνικη οικογένεια. Ο Αλή πασάς των Ιωαννίνων εξόντωσε την οικογένειά του και ο Κατσαντώνης για να τον εκδικηθεί «βγήκε στο κλαρί» στο πλευρό του νονού του και καπετάνιου Δίπλα, στήνοντας ενέδρες και εξοντώνοντας πολλούς Τουρκαλβανούς. Ονομαστές παρέμειναν οι μάχες του εναντίον του Αλβανού Βελή Γκέκα, εμπίστου του Αλή. Αρρώστησε όμως και αποσύρθηκε σε σπηλιά των Αγράφων για να θεραπευθεί. Δυστυχώς όμως προδόθηκε από τον Γκούρλια, πιάστηκε μαζί με τον αδερφό του Γιώργη Χασιώτη και οδηγήθηκαν σιδηροδέσμιοι στα Γιάννενα, όπου θανατώθηκαν το 1809 με φριχτά βασανιστήρια. Τον αγώνα εναντίον των Τουρκαλβανών του Αλή Πασά συνέχισε ο αδελφός του Κώστας, γνωστός με το προσωνύμιο «Λεπενιώτης», σύμφωνα με την εντολή του αδελφού του:
- «Φουχτιά να βάλει στ' ΄Αγραφα, στου Μέγα μαναστήρι,
- για να καεί κ' ηγούμενους μ' όλους τους καλοΐρους,
- που παν κι μη προυδώσανι στους σκυλουαρβανίτις».
Απ' αυτό το τραγούδι τίθεται μια νέα εκδοχή για το πώς προδόθηκε. Αν δηλαδή προδόθηκε από τον ηγούμενο ή όπως λέει μια άλλη παράδοση από τον Γκούρλια, που έμαθε για το κρησφύγετό του από μια γριά, που του πήγαινε φαγητό.