Μαξιμιλιανός Ροβεσπιέρος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Πορτρέτο του Μαξιμιλιανού Ροβεσπιέρου.
Πορτρέτο του Μαξιμιλιανού Ροβεσπιέρου.

Ο Μαξιμιλιανός Φραγκίσκος Μάριος Ισίδωρος Ροβεσπιέρος (Maximilien François Marie Isidore de Robespierre) (1758 - 1794) ήταν ο θηριωδέστερος ίσως Γάλλος πολιτικός της Γαλλικής Επανάστασης του 1789.

Γεννήθηκε στην πόλη Αράς στις 6 Μαΐου 1758 και καρατομήθηκε στο Παρίσι στις 28 Ιουλίου 1794). Έζησε πολύ δύσκολα και φτωχικά παιδικά χρόνια, κατόρθωσε όμως να σπουδάσει Νομικά στο Παρίσι και επανερχόμενος στη γενέτειρά του δικηγόρησε επιδιδόμενος συγχρόνως στη ποίηση, στη φιλολογία και στη μουσική εκλεγείς μέλος της Ακαδημίας του Αράς. Το 1789 εξελέγη αντιπρόσωπος στη Συνέλευση των Τάξεων στην οποία δεν έτυχε καμίας διάκρισης. Ο Μιραμπώ μόνο που παρακολουθούσε τις σχολαστικές αγορεύσεις του Ροβεσπιέρου είπε ότι: "αυτός ο νέος θα πάει μπροστά γιατί πιστεύει σε όσα λέει". Τότε ο Ροβεσπιέρος ήταν ακόμη μετριοπαθής και υπέρ της βασιλείας, είχε δε προτείνει και την κατάργηση της θανατικής ποινής.
Μετά τη κατεδάφηση της Βαστίλλης, το 1790 ετέθει επικεφαλής (έγινε Πρόεδρος), των Ιακωβίνων. Όταν οι Ορεινοί κατέλαβαν την εξουσία το 1793 ο Ροβεσπιέρος έγινε ουσιαστικός αρχηγός. Ετέθη επι κεφαλής της Κομμούνας και στην Συμβατική Συνέλευση εισήλθε ως αντιπρόσωπος του λαού του Παρισιού. Ψήφισε τον θάνατο του Λουδοβίκου ΙΣΤ΄ και υπέρ της κατάργησης της Βασιλείας.
Για να στερεώσει την εξουσία του απέκρουσε τις κατηγοριες των Γιρονδίνων ότι επεδίωκε δικτατορία. Εισερχόμενος δε στην (δήθεν) Επιτροπή της Κοινής Σωτηρίας και διευθύνοντας πλέον την δημόσια Aσφάλεια και την Δικαιοσύνη προχώρησε σε προγραφές εναντίον των Γιρονδίνων κατά των οποίων πέτυχε να τεθούν εκτός νόμου, τους δε αρχηγούς τους, αλλά και των ίδιων του των συντρόφων, όπως του Νταντόν, το 1794, να τους στείλει στη λαιμητόμο, όπως επίσης στη συνέχεια και τους Εμπερτιστές.
Στη περίοδο της κυριαρχίας του Ροβεσπιέρου επικρατούσε απόλυτη Τρομοκρατία στηριζόμενη στα Επαναστατικά Δικαστήρια και στην περίφημη (δήθεν) Επιτροπή Κοινής Σωτηρίας. Παρότι, λόγω της προσωπικής του εντιμότητας, του ανεπίληπτου ιδιωτικού του βίου και του αδέκαστου χαρακτήρα του, που είχε επωνομασθεί από τους ομοΐδεάτες του "αδιάφθορος", για την εδραίωση του καθεστώτος του, έστελνε καθημερινά δια του Επαναστατικού Δικαστηρίου στη λαιμητόμο κατά δεκάδες και εκατοντάδες Γάλλους πολίτες αντιφρονούντες, βασιλόφρονες, μετριοπαθείς, αναρχικούς, κλέφτες, ύποπτους, άνδρες, γυναίκες, και παιδιά ακόμη καταδικαζόμενοι με συνοπτικές διαδικασίες.

Παράλληλα, προσπάθησε ν επαναφέρει ως σύσταση του κράτους το πρότυπο των αρχαίων ελληνικών πόλεων (πολιτειών) με ιθύνουσα αρχή την ενότητα και την αρετή, προχωρώντας σε αλλαγές στο ημερολόγιο και με θρησκεία, καθιερώνοντας τη λατρεία του Υπέρτατου Όντος ως εκπροσώπηση του Λόγου του οποίου ανακηρύχθηκε Μέγας Ποντίφηκας σε γενόμενη λαμπρή τελετή (16 Νοεμβρίου 1793).

Η Τρομοκρατία αυτή, όπως αποκλήθηκε η θηριώδης αυτή περίοδος, τελείωσε με το πραξικόπημα της 8ης του Θερμιντόρ (26 Ιουλίου 1794) που έγινε από τους ίδιους τους συντρόφους του όταν συνασπισθέντες οι εχθροί τους στη Συνέλευση εισήγαγαν ψήφισμα όπως κηρυχθεί αυτός και οι φίλοι του εκτός νόμου. Και ενώ συνελήφθη και μεταφέρονταν από την Εθνοσυνέλευση στις φυλακές του Λουξεμβούργου, οπαδοί του τον απελευθέρωσαν και ο Ροβεσπιέρος έσπευσε ως θριαμβευτής στο Δημαρχείο προσπαθώντας να εξεγείρη τον λαό σε στάση. Τον πρόλαβαν όμως οι εχθροί του και τον πολιόρκησαν. Τραυματισμένος ο Ροβεσπιέρος προσπάθησε ν΄ αυτοκτονήσει. Συνελλήφθει όμως στις 9 Θερμιδόρ του έτους 2 της Επανάστασης (27 Ιουλίου 1794), μαζί με τον αδελφό του Αυγουστίνο, τον Σαιν Ζύστ, τον Κουτόν και άλλους οπαδούς του. Την επομένη ημέρα, ο Ροβεσπιέρος οδηγήθηκε στη λαιμητόμο χωρίς δίκη. Μαζί του εκτελέστηκαν οι στενοί του συνεργάτες, Σαιν Ζιστ και Κουτόν, αλλά και ο αδερφός του, Αυγουστίνος, υπό τα χειροκροτήματα του λαού του Παρισιού του οποίου και προηγουμένως υπήρξε είδωλο.
Την εκτέλεση του Ροβεσπιέρου ακολούθησαν εκτελέσεις 120 περίπου Ιακωβίνων και η διάλυση της λέσχης τους το Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς.

Πίνακας περιεχομένων

[Επεξεργασία] Πρώτα χρόνια

Ο Μαξιμιλιανός είχε ιρλανδική καταγωγή (κάποιον μακρινό πρόγονο) και γεννήθηκε στο Αράς του Αρτουά της Γαλλίας, στις 6 Μαΐου του 1758. Είχε έναν μικρότερο αδερφό τον Αυγουστίνο, και δύο αδερφές. Σε ηλικία 6 ετών έχασε τη μητέρα του και έτσι, στάλθηκε στο σπίτι του παππού του, του ζυθοποιού Καρό, στο Αράς. Ο παππούς του ήθελε να του μάθει την τέχνη του, όμως ο νεαρός Ροβεσπιέρος προτιμούσε να αφιερώνει ώρες ολόκληρες στην ανάγνωση των έργων αρχαίων Ελλήνων και Λατίνων συγγραφέων, αλλά και του Ζαν Ζακ Ρουσσώ. Είχε μάλιστα την ευκαιρία αργότερα να γνωρίσει το μεγάλο φιλόσοφο και παιδαγωγό, λίγο πριν από το θάνατο του τελευταίου.

[Επεξεργασία] Δικηγορία στο Παρίσι

Βλέποντας ότι ο Μαξιμιλιανός δεν ήθελε να φτιάχνει μπίρες, ο παππούς του τον βοήθησε να σπουδάσει στο Κολέγιο "Λουί Λε Γκραν", στο Παρίσι. Αυτό έγινε με υποτροφία και αναφέρεται ότι ακόμα και τα υποδήματα που φορούσε ο φτωχός φοιτητής ήταν τρύπια. Στο Ροβεσπιέρο έτυχε να καλωσορίσει το Βασιλιά Λουδοβίκο ΙΣΤ΄, όταν είχε επισκεφθεί το κολέγιο. Έτσι, και μάλιστα υπό δυνατή βροχή, ο νεαρός φοιτητής του έλεγε επαίνους, ενώ αργότερα θα συναντιόντουσαν ξανά υπό άλλες συνθήκες. Ο Μαξιμιλιανός σπούδασε Νομικά και κατάφερε να γίνει δικηγόρος. Στο Παρίσι, μια από τις πρώτες του δικαστικές επιτυχίες ήταν η υπεράσπιση ενός πολίτη, στον οποίο είχε κάνει μήνυση ο γείτονάς του καθώς θεωρούσε το αλεξικέραυνο που είχε στη στέγη του σπιτιού του ως διαβολικό κατασκεύασμα. Η εφεύρεση ήταν νέα για την εποχή και ήταν φυσικό να τρόμαζε τους δεισιδαίμονες στη Γαλλία. Ο Ροβεσπιέρος κέρδισε τη δίκη και έγινε πια διάσημος.

[Επεξεργασία] Είσοδος στην πολιτική και άνοδος στην εξουσία

Το 1789, όταν ακόμα ήταν εναντίον της θανατικής ποινής, ο Ροβεσπιέρος εξελέγη αντιπρόσωπος στη Συνέλευση των Τάξεων. Λίγο μετά, ξεσπάει η Γαλλική Επανάσταση. Ο φίλος του Ντεμουλέν θα ηγηθεί αυτών που θα φωνάξουν πρώτοι "Στη Βαστίλη" και ο λαός θα καταλάβει το σύμβολο της απολυταρχίας, τις φυλακές της Βαστίλης, στις 14 Ιουλίου 1789. Τον επόμενο χρόνο (1790), ο Ροβεσπιέρος εξελέγη Πρόεδρος της αριστερής πτέρυγας των Ιακωβίνων. Μετά το 1791, ο "Αδιάφθορος", όπως συνήθιζαν να τον αποκαλούν, δεν έχει πλέον καμία αμφιβολία για την ενοχή του Βασιλιά. Ο Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ δικάζεται και ο Ροβεσπιέρος έμελλε να πει για την καταδίκη του: "Ο μεγαλύτερος εγκληματίας του κόσμου δεν πρέπει να δικαστεί, είναι ήδη καταδικασμένος!". Η θανατική καταδίκη του Βασιλιά είναι γεγονός και ο Λουδοβίκος εκτελέστηκε στην γκιλοτίνα στις 21 Ιανουαρίου του 1793. Στις 2 Ιουνίου, με το Ροβεσπιέρο να ελέγχει και τη Συμβατική Συνέλευση, οι Ιακωβίνοι θέτουν εκτός νόμου τους αντιπάλους τους Γιρονδίνους και αναλαμβάνουν πλήρως την εξουσία.

[Επεξεργασία] Τρομοκρατία και νέα μέτρα

Ο Ροβεσπιέρος κυβέρνησε για τους επόμενους μήνες σχεδόν δικτατορικά, στηριζόμενος σε νέα όργανα, όπως τα Επαναστατικά Δικαστήρια, τα οποία δίκαζαν και έστελναν στην γκιλοτίνα με συνοπτικές διαδικασίες τους αποκαλούμενους και "εχθρούς του λαού" και την πανίσχυρη Επιτροπή Κοινής Σωτηρίας. Αποτελούσε την "Τριανδρία" μαζί με τους στενούς συνεργάτες του Σαιν Ζιστ και Κουτόν. Ήδη από το 1791 ήταν πολύ λαοφιλής. Ταυτόχρονα, προέβη σε σειρά μέτρων για την αναμόρφωση της κοινωνικής και θρησκευτικής πραγματικότητας. Από τα σημαντικότερα μέτρα που έλαβε ήταν:

  • Εκκαθάριση του στρατού από τους παλιούς στρατηγούς. Υπήρχαν πλέον στρατηγοί ηλικίας 25 ετών.
  • Αναμόρφωση του ημερολογίου. Διαγράφηκε η Κυριακή και ορίστηκαν νέα ονόματα για τους μήνες. Το έτος 1 της επανάστασης (1793) ορίστηκε ως αρχή του ημερολογίου. Επίσης, κρατικοποιήθηκε η περιουσία των μοναστηριών και μειώθηκαν τα προνόμια του Κλήρου.

Κατασκευάστηκαν όπλα από τις καμπάνες των εκκλησιών και καθιερώθηκε η λατρεία του Υπέρτατου Όντος. Έτσι, έτεινε ολοκληρωθεί η αποχριστιανοποίηση του Κράτους. Η λατρεία του Υπέρτατου Όντος εγκαθιδρυόταν από τον Ροβεσπιέρο σε αντιπαράθεση από τη μια προς τον Καθολικό Χριστιανισμό και από την άλλη στον αθεϊσμό του Ζακ Χεμπέρ (Jacques René Hébert).

Εφαρμόστηκε η Τρομοκρατία, με βάση την ιδέα του συνεργάτη του, Ζορζ Κουτόν. Πρώτα εκτελέστηκαν οι Γιρονδίνοι (Οκτώβριος 1793) και στη συνέχεια άλλοι ακραίοι πολιτικοί, στρατιωτικοί και ευγενείς. Δεν ξέφυγαν από την εκτέλεση ούτε οι πρώην στενοί του συνεργάτες Νταντόν και Ντεμουλέν, επειδή διαφωνούσαν με τα τρομοκρατικά μέτρα.

  • Με το νόμο της 10ης Ιουνίου του 1794 (22 Πραιριάλ) αφαιρέθηκε από τους κατηγορουμένους το δικαίωμα της υπεράσπισης. Έτσι, μέσα σε 6 εβδομάδες, πάνω από 1.400 άτομα οδηγήθηκαν στη λαιμητόμο, μόνο στο Παρίσι. Η περίοδος αυτή ονομάστηκε Μεγάλη Τρομοκρατία.

[Επεξεργασία] Πραξικόπημα 9ης Θερμιδόρ και πτώση

Τα νέα μέτρα προκάλεσαν ακόμα μεγαλύτερες αντιδράσεις. Στις 9 Θερμιδόρ του έτους 2 της Επανάστασης, δηλαδή στις 27 Ιουλίου 1794, ο Ροβεσπιέρος εμφανίστηκε στη Συμβατική Συνέλευση και ανέφερε μόνο ότι είχε στην κατοχή του κατάλογο με εχθρούς του λαού, τον οποίο όμως δεν ανέφερε αναλυτικά με τα ονόματα των εχθρών. Αυτό σήμαινε σύλληψη και εκτέλεσή τους με συνοπτικές διαδικασίες. Έτσι, φοβούμενοι ότι οι περισσότεροι είναι στη λίστα, τα μέλη της Συμβατικής προκάλεσαν πανδαιμόνιο και δεν άφησαν το δικηγόρο από το Αράς να μιλήσει. Ούτε ο φίλος του Σαιν Ζιστ μπόρεσε να πει κάτι. Θα συλληφθούν όλοι και θα οδηγηθούν στο δημαρχείο. Εκεί, σύμφωνα με μία εκδοχή, ένας νεαρός χωροφύλακας, ο Μερντά, θα τσακίσει με μια πιστολιά το σαγόνι του Ροβεσπιέρου. Επικρατέστερη είναι η εκδοχή ότι ο Ροβεσπιέρος αυτοτραυματίστηκε. Όπως και να έχει, μόλις τσακίστηκε με μια πιστολιά το πηγούνι του "Αδιάφθορου", ο Σαιν Ζιστ κάθισε να τον πιάσουν, ο Κουτόν κύλησε με το αναπηρικό του καροτσάκι και κόντεψε να σκοτωθεί, ο Λε Μπα αυτοκτόνησε, ο αδερφός του, Αυγουστίνος Ροβεσπιέρος τραυματίστηκε πέφτοντας από το μπαλκόνι (δε σκοτώθηκε, γιατί έπεσε επάνω σε δύο ανθρώπους) και ο λαός παρακολουθούσε παγωμένος. Πολλοί άνθρωποι ξεσηκώθηκαν και ζήτησαν την αποφυλάκιση του Ροβεσπιέρου, ο οποίος έμοιαζε πλέον με λαβωμένο αγρίμι. Τελικά, φυλακίστηκε στην Κονσιερζερί, δίπλα από το κελί της Μαρίας Αντουανέτας. Από εκεί έβγαινε κανείς μόνο για καρατόμηση.

[Επεξεργασία] Θάνατος

Στις 28 Ιουλίου 1794, ημέρα Δευτέρα, ο Ροβεσπιέρος, με τραυματισμένο πηγούνι οδηγήθηκε στο ικρίωμα, μαζί με 21 ακόμα συνεργάτες του. Η διαδρομή με το κάρο, στο οποίο ήταν δεμένος ήταν εξουθενωτική. Παιδιά έριχναν αίμα βοδιού στο σπίτι που έμενε, ένα φτωχικό σπίτι ενός ξυλουργού. Τελικά, πρώτος εκτελέστηκε ο Σαιν Ζιστ. Μόλις ήρθε η σειρά του Μαξιμιλιανού, ο δήμιος θέλησε να κολακεύσει το μαινόμενο πλήθος και έτσι αποφάσισε να αφαιρέσει τον επίδεσμο που συγκρατούσε την κάτω σιαγόνα του Ροβεσπιέρου. Τότε ο Μαξιμιλιανός έβγαλε μια κραυγή . Έπειτα, έλαβε χώρα η εκτέλεση . Το κεφάλι του Ροβεσπιέρου είχε πέσει.

[Επεξεργασία] Κρίσεις

Ο Ροβεσπιέρος σήμερα θεωρείται αμφιλεγόμενο πρόσωπο. Άλλοι τον θεώρησαν δικτάτορα και άλλοι καλό και φλογερό επαναστάτη. Η συζήτηση γύρω από το πρόσωπό του συνεχίζεται μεταξύ των ιστορικών.

[Επεξεργασία] Βιβλιογραφία

  • Μάνφρεντ Άλμπερτ, Μαξιμιλιανός Ροβεσπιέρος, πρώτη έκδοση Μόσχα, 1969 (εκδόσεις Ράππα).

[Επεξεργασία] Ταινίες

  • Δαντών (1982), σε σκηνοθεσία Αντρζέι Βάιντα.