Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ο Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος είναι μια ένοπλη σύγκρουση που έγινε στην Ελλάδα μεταξύ του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας που αποτελούνταν από κομμουνιστές, και του Ελληνικού Στρατού που ήταν υπό τον έλεγχο της κεντροδεξιάς κυβέρνησης των Αθηνών. Διήρκεσε από τον Μάρτιο του 1946 εώς τον Οκτώβριο του 1949 και είχε ως αποτέλεσμα την ήττα των κομμουνιστών. Θεωρείται διεθνώς ως η πρώτη πράξη του ψυχρού πόλεμου.
Οι ένοπλες συγκρούσεις ανάμεσα στο στρατό, τα σώματα ασφαλείας, τις συντηρητικές, φιλελεύθερες και ακροδεξιές δυνάμεις (από τη μία πλευρά) και τις κομμουνιστικές, αντάρτικες, επαναστατικές δυνάμεις (από την άλλη) δεν ξεκίνησαν ξαφνικά μία νύχτα του 1946 με την επίθεση στον Σταθμό Χωροφυλακής του Λιτοχώρου, αλλά ήταν αποτέλεσμα διεργασιών παλαιοτέρων ετών. Από μία άποψη ο Εμφύλιος αποτέλεσε την φυσική συνέπεια συσσωρευμένων πολιτικών και κοινωνικών διεργασιών, που ξεκίνησαν από την εποχή του Εθνικού Διχασμού το 1915, εντάθηκαν με τη Μικρασιατική Καταστροφή και την έλευση και εγκατάσταση ενός τεράστιου αριθμού προσφύγων και κορυφώθηκαν με την επιβολή της Δικτατορίας της 4ης Αυγούστου. Το καταλυτικό στοιχείο όμως υπήρξε η ξένη κατοχή και το πολιτικό κενό που δημιούργησε η έλλειψη μιας ελληνικής κυβέρνησης που να διαθέτει στοιχεία νομιμοποίησης και αποδοχής.
Ως πρόδρομος του Εμφυλίου Πολέμου μπορούν να θεωρηθούν οι συγκρούσεις μεταξύ των διαφόρων αντιστασιακών οργανώσεων κατά τη διάρκεια της κατοχής. Κορυφαίος παράγων ήταν η εμπλοκή της Μεγάλης Βρετανίας στην αντίσταση με πρωτεύοντα στόχο τον πόλεμο κατά του άξονα αλλά και με δευτερεύοντα στόχο να ελέγξει τις μεταπολεμικές πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα. Σημαντικό επιβαρυντικό στοιχείο ήταν η απουσία μιας δημοκρατικά νομιμοποιημένης αρχής που θα διηύθυνε τον αντιστασιακό αγώνα εξ ονόματος του ελληνικού λαού. Η εξόριστη κυβέρνηση στο Κάιρο δεν είχε ποτέ τεθεί στην κρίση του ελληνικού λαού καθώς της κατοχής είχε προηγηθεί η δικτατορία του Μεταξά και αυτή είχε με τη σειρά της προέλθει από ανώμαλες πολιτικές εξελίξεις. Ουσιαστικά ο Ελληνικός λαός είχε να δεί κάλπη από την προηγούμενη δεκαετία. Αυτή ωστόσο η κυβέρνηση συντηρείτο από τους Βρετανούς και αποτέλεσε την νομιμοποιητική βάση της επέμβασης τους στην Ελλάδα. Στο εσωτερικό της Ελλάδος, την αντίσταση διεξήγαν διαφορετικές οργανώσεις με αντίθετο μεταξύ τους πολιτικό προσανατολισμό. Η μεγαλύτερη αντιστασιακή οργάνωση ήταν το ΕΑΜ και το στρατιωτικό του παρακλάδι, ο ΕΛΑΣ που είχε ιδρυθεί με πρωτοβουλία του ΚΚΕ αλλά στην μεγαλύτερη του ακμή είχε στις γραμμές του κατά πλειοψηφία μη-κομμουνιστικά μέλη. Υπήρχαν ακόμη ο ΕΔΕΣ με επικεφαλής τον Ναπολέοντα Ζέρβα που συσπείρωνε πλήθος αξιωματικών του προπολεμικού ελληνικού στρατού, η σοσιαλδημοκρατική ΕΚΚΑ καθώς και άλλες οργανώσεις. Στην υπηρεσία του κατακτητή πολεμούσαν τα Τάγματα Ασφαλείας. Όταν ο πόλεμος άρχισε να γέρνει υπερ των συμμάχων, οι αντιστασιακές οργανώσεις επεδίωξαν πέρα από τον αγώνα, να επηρεάσουν το πολιτικό μέλλον της χώρας. Αυτό σε παραλληλισμό με τους ανταγωνισμούς μεταξύ των νικητριών δυνάμεων που είχαν αρχίσει να αναπτύσσονται και συμπληρωμένο από το βαθμιαίο πέρασμα των ταγμάτων ασφαλείας στο πλευρό της δεξιάς διαμόρφωσε τα δύο στρατόπεδα. Την περίοδο 1943-44 ο ΕΛΑΣ συγκρούστηκε με τον ΕΔΕΣ και την ΕΚΚΑ εν μέσω γερμανικής κατοχής. Ακολούθησαν, το Δεκέμβριο του 1944, τα "Δεκεμβριανά" στην περιοχή της Αθήνας, ανάμεσα στους αντάρτες του ΕΛΑΣ και τις δυνάμεις που ήσαν πιστές στην μόλις επαναπατρισμένη εξόριστη κυβέρνηση υπό την ηγεσία του Γ. Παπανδρέου και είχαν την υποστήριξη των βρετανικών δυνάμεων. Στο πλευρό των κυβερνητικών δυνάμεων πολέμησαν επίσης τα Τάγματα Ασφαλείας. Μετα το τέλος των Δεκεμβριανών και την συνθηκολόγηση του ΕΑΜ με την συμφωνία της Βάρκιζας επακολούθησε μία περίοδος κατά την οποία ομάδες της άκρας δεξιάς βρήκαν την ευκαιρία να προβούν σε πράξεις αντεκδίκησης εναντίον οπαδών του ΕΑΜ-ΚΚΕ. Η πόλωση επισημοποιήθηκε με την βεβιασμένη προσπάθεια επαναφοράς της Βασιλείας και την άρνηση του ΚΚΕ να συμμετάσχει στις εκλογές του 1946.
Η κύρια πράξη του δράματος εκτυλίχθηκε από τον Μάρτιο του 1946 εώς τον Αύγουστο του 1949, όπου συγκρούστηκαν ο Εθνικός Στρατός και ο αποκλειστικά ελεγχόμενος από το ΚΚΕ "Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας" με το σύνολο της ελληνικής επικράτειας να βρίσκεται στις φλόγες.
Αρχικά, με βάση και ψηφίσματα του ΟΗΕ, ο πόλεμος ονομάστηκε επισήμως "Συμμοριτοπόλεμος" και αυτή η ονομασία διατηρήθηκε επί πολλές δεκαετίες από τους νικητές αυτής της σύρραξης. Το 1989, με τη συγκυβέρνηση Νέας Δημοκρατίας - Συνασπισμού καθιερώθηκε και επισήμως η ονομασία "Εμφύλιος", η οποία ήταν ήδη σε κοινή χρήση. Ο Ελληνικός εμφύλιος πόλεμος είναι στην ουσία η πρώτη πράξη του ψυχρού πολέμου που θα πλανιόταν πάνω από την παγκόσμια πολιτική σκηνή τα επόμενα χρόνια. Από την μία μεριά βρισκόταν ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας (ΔΣΕ), και με όπλα από την γειτονική Γιουγκοσλαβία και Αλβανία και από την άλλη ο Εθνικός Στρατός με την υποστήριξη της Αγγλίας και της Αμερικής. Στο ΔΣΕ συσπειρώθηκαν τα μέλη του ΚΚΕ και οι σλαβόφωνοι πληθυσμοί της Μακεδονίας, ενώ στον Εθνικό Στρατό επιστρατεύτηκαν Έλληνες πολίτες (με κλήση κλάσεων (σειρών) με την υποστήριξη των βενιζελογενών και βασιλικών κομμάτων που κυβερνούσαν την Ελλάδα υπό τον γηραιό βενιζελικό ηγέτη Θ. Σοφούλη, αλλά και ακροδεξιών, οι οποίοι κατά την διάρκεια της κατοχής είχαν συμμετάσχει στα τάγματα ασφαλείας (πολιτοφυλακή υπό γερμανική διοίκηση).
Ο εμφύλιος πόλεμος κρίθηκε ουσιαστικά όταν ο ηγέτης της Γιουγκοσλαβίας Γιόσιπ Μπροζ Τίτο διαφώνησε με τον Ιωσήφ Στάλιν και αποπέμφθηκε από την Κομιντέρν οπότε και σταμάτησε την βοήθεια κι έκλεισε τα σύνορα στον ΔΣΕ. Από εκείνη τη στιγμή ο εθνικός στρατός άρχισε να πετυχαίνει την μία νίκη μετά την άλλη ενώ η Άεροπορία του Εθνικού Στρατού (με την υλική υποστήριξη των ΗΠΑ) συνέβαλε (χρησιμοποιώντας μερικές φορές και βόμβες ναπάλμ) στην εκκαθάριση των ορεινών όγκων που αποτελούσαν τα ορμητήρια του ΔΣΕ. Την νύχτα της 29 Αυγούστου 1949 με την κατάληψη από τον εθνικό στρατό του τελευταίου υψώματος (Κάμενικ) στο Γράμμο έληξε το πολεμικό σκέλος του εμφυλίου. Η τραγωδία συνεχίστηκε τα επόμενα χρόνια στα στρατοδικεία με χιλιάδες φυλακίσεις στρατιωτών του ΔΣΕ και στα ξερονήσια του Αιγαίου (Άη Στράτης, Μακρόνησος, Γυάρος) με μαζικές εξορίες. Επίσης μέχρι το 1956 υπήρχαν αιχμάλωτοι στρατιωτικοί του Εθνικού Στρατού σε στρατόπεδα εργασίας στην Αλβανία και σε άλλες χώρες του Ανατολικού Μπλόκ
[Επεξεργασία] Εξωτερικές διασυνδέσεις
- Μία ιδεολογικά "δεξιά" άποψη για τον εμφύλιο πόλεμο-γραμμένη στην αγγλική και την Ελληνική γλώσσα
- Σειρά άρθρων του Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων
- Ιστορικές Μνήμες Ενδιαφέροντα άρθρα για τον Εμφύλιο Πόλεμο
- Μια σύγκριση του ελληνικού και του ισπανικού εμφυλίου
- H άποψη των αρχειομαρξιστών για τον Εμφύλιο πόλεμο
- Η Εθνική Αντίσταση και ο Εμφύλιος , Η άλλη άποψη με παραπομπές και Ντοκουμέντα
[Επεξεργασία] Βιβλία για τον Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο
- Ανδρέας Κέδρος, Η Ελληνική Αντίσταση (τόμοι I και II), Εκδόσεις "Κέδρος"
- Νίκος Ψυρούκης, Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1940-1974, τόμος 1, Εκδ. "Ηρόδοτος" ,Αθήνα 1991.
- Γιώργος Μαργαρίτης, Ιστορία του Ελληνικού εμφύλιου πολέμου 1946-1947, Τόμοι 1 & 2, Εκδ. "Βιβλιόραμα", Αθήνα 2001.
- Τάσος Βουρνάς, Ιστορία της Νεώτερης και Σύγχρονης Ελλάδας, Τόμος Δ', Εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2005.
- Ηλίας Πετρόπουλος, Πτώματα, πτώματα, πτώματα (ISBN 960-211-081-3)
- Αλέξανδος Ζαούσης, Οι δύο όχθες. Αθήνα 1992
- Αλέξανδος Ζαούσης, Η τραγική αναμέτρηση Aθήνα 1992
- Γεώργιος Μόδης, Αναμνήσεις. Θεσσαλονίκη 2004 (ISBN 960-8396-05-0)
- Ευάγγελος Αβέρωφ, Φωτιά και τσεκούρι. (ISBN 960-05-0208-0)
- Νίκος Μαραντζίδης, Γιασασίν Μιλλέτ (ISBN 960-524-131-5)
- Σπύρος Μαρκεζίνης, Σύγχρονη πολιτική ιστορία της Ελλάδος. Αθήνα 1994
- H αθέατη πλευρά του εμφυλίου γραμμένο από έναν τέως μαχητή του ΔΣ (ISBN 960-426-187-8)
- Φίλιππος Ηλιού, Ο Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος. Η Εμπλοκή του ΚΚΕ. Θεμέλιο. 2004
- Dominique Eude, Οι Καπετάνιοι. Artheme Fayard 1970
- W. S. Churchill, Ο Δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος
- W. Byford-Jones, The Greek Trilogy: Resistance-Liberation-Revolution, London 1945
- R. Capell, Simiomata: A Greek Note Book 1944-45, London 1946
- N.G.L. Hammond Venture into Greece: With the Guerillas, 1943-44, London, 1983. (Like Woodhouse, he was a member of the British Military Mission)
- Cordell Hull, The Memoirs of Cordell Hull, New York 1948.
- D. G. Kousoulas, Revolution and Defeat: The Story of the Greek Communist Party, London 1965
- Reginald Leeper, When Greek Meets Greek: On the War in Greece, 1943-1945
- E. C. W. Myers, Greek Entanglement, London 1955
- C. M. Woodhouse, Apple of Discord: A Survey of Recent Greek Politics in their International Setting, London 1948 (Woodhouse was a member of the British Military Mission to Greece during the war) After the war was over Princeton University press 2000 introduction by Mark Mazower.
- The Greek civil war 1943,1950 studies of polarization. 1993 Routledge.
- Βιβλιογραφία για τον Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο