Ελληνική μυθολογία

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Η Θεά Αφροδίτη και ο Έρως αντιστέκονται στην ερωτική επιθετικότητα του Πανός. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών.
Η Θεά Αφροδίτη και ο Έρως αντιστέκονται στην ερωτική επιθετικότητα του Πανός. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών.

Με τον όρο ελληνική μυθολογία εννοούμε όλο το πλέγμα των μύθων που σχετίζονται με την υπόθεση της ελληνικότητας, έτσι όπως παρουσιάζονται στα κείμενα της Αρχαιοελληνικής ή Βυζαντινής γραμματείας. Οι μεταγενέστεροι χρονολογικά μύθοι εντάσσονται συνήθως στους χώρους επικράτειας της Λαογραφίας και δεν αφορούν στη μυθολογία με τη στενή έννοια του όρου.

Πίνακας περιεχομένων

[Επεξεργασία] Οι πηγές της ελληνικής μυθολογίας

Αρκετές πρωτογενείς πηγές είναι διαθέσιμες για τη μελέτη της ελληνικής μυθολογίας:

  • Η ποίηση της κλασικής και της ελληνιστικής εποχής η οποία συντέθηκε κυρίως για λατρευτικούς σκοπούς ή για παρουσίαση σε συμπόσια και αποτελεί συνεπώς τμήμα του μύθου με την ομηρική έννοια.
  • Η ομηρική Οδύσσεια, η Ιλιάδα και οι Ομηρικοί Ύμνοι
  • Η Θεογονία του Ησίοδου.
  • Η δραματική ποίηση του Αισχύλου, του Σοφοκλή, του Ευριπίδη και του Αριστοφάνη
  • Οι χορικοί ύμνοι του Πινδάρου και του Βακχυλίδη.
  • Τα έργα ιστορικών, όπως ο Ηρόδοτος ή ο Διόδωρος Σικελιώτης, και γεωγράφων ή περιηγητών, όπως ο Παυσανίας και ο Στράβων, που ταξίδεψαν στον ελληνικό κόσμο και κατέγραψαν τις ιστορίες και τους μύθους που άκουσαν στις διάφορες πόλεις.
  • Τα έργα μυθογράφων, που έγραψαν πραγματείες σε ύφος πρόζας βασισμένες σε έρευνες. Οι μυθογράφοι προσπαθούσαν συχνά να συμφιλιώσουν τους αντικρουόμενους μύθους ή τις εγγενείς αντιφάσεις που παρουσίαζαν οι ίδιοι οι μύθοι σε διαφορετικές αφηγήσεις. Η Βιβλιοθήκη του Απολλόδωρου είναι πιθανώς το καλύτερο και ευρύτερα γνωστό παράδειγμα αυτού του είδους.
  • Τα έργα των ποιητών Απολλώνιου του Ρόδιου και του αριστοτέχνη των επιγραμμάτων Καλλίμαχου.
  • Τα έργα των Ρωμαίων ποιητών Υγίνου, Οβίδιου, Αχιλλέα Τάτιου, Βαλέριου Φλάκου και του Βιργίλιου.
  • Τα έργα των Ελλήνων ποιητών της ύστερης αρχαιότητας Νόννου and Κουΐντου Σμυρναίου.
  • Η μυθιστοριογραφία του Απουλήιου, του Πετρώνιου, του Λολλιανού και του Ηλιόδωρου.

Οι δευτερογενείς πηγές είναι άφθονες εξαιτίας του ιδιαίτερου ενδιαφέροντος που έδειξαν σύγχρονοι ερευνητές από όλους τους τομείς του επιστητού. Η χρονολογική τους κατάταξη, έτσι όπως αναπτύσσεται όχι μόνον από τις ημερομηνίες γέννησης αλλά και τα ιδιαίτερα ρεύματα ερμηνευτικής που ανέπτυξαν, θα μπορούσε να έχει ως εξής:

[Επεξεργασία] Η δυναμική του μύθου

O Αχιλλέας δένει τις πληγές του  Πάτροκλου
O Αχιλλέας δένει τις πληγές του Πάτροκλου
(βλ. κύριο άρθρο Μύθος)

Στην καθομιλούμενη γλώσσα ο μύθος είναι φαντασία, κάτι που δε θεωρείται αληθινό. Οι μελετητές της μυθολογίας, ωστόσο, δίνουν μια διαφορετική εξήγηση. Ο μύθος είναι ένα ιδιαίτερο είδος ιστορίας, που προσπαθεί να ερμηνεύσει κάποιες όψεις του κόσμου που μας περιβάλλει. Κάποιοι άλλοι όπως ο Φράι, προβάλλουν την άποψη πως οι μύθοι είναι ιστορίες για θεούς και άλλες υπερφυσικές υπάρξεις. Με τη σειρά του ο Μιρτσέα Ελιάντε θεωρεί πως ο μύθος είναι συχνά αφήγηση της ανθρώπινης προέλευσης ή της δημιουργίας του κόσμου και την ίδια στιγμή μια ιερή εξιστόρηση. Ο Λεβί Στρος από την άλλη ισχυρίζεται πως χρειάζεται γλωσσολογική ανάλυση του μύθου. Είναι εκείνη που μπορεί να αποδώσει ή να αποκαλύψει το κεντρικό του νόημα. Για τον Φρόιντ ο μύθος είναι όνειρα που πηγάζουν από τον ασυνείδητο νου. Στην πραγματικότητα είναι δυνατόν, όπως έδειξε ο Καρλ Γιουνγκ, να αποκαλύπτουν και αρχέτυπα του συλλογικού ασυνείδητου. Για τον Τζόζεφ Κάμπελ ο μύθος προσανατολίζει τον άνθρωπο προς τις μεταφυσικές διαστάσεις της ύπαρξης, ερμηνεύει την προέλευση του σύμπαντος, ζωντανεύει τις κοινωνικές αξίες και ταυτόχρονα απευθύνεται στα έσχατα βάθη της ψυχής. Ο Τζέιμς Φρέιζερ με τη σειρά του αντιμετωπίζει το μύθο ως προεπιστημονική προσπάθεια από μέρους του ανθρώπου να ερμηνεύσει το φυσικό του περιβάλλον. Ο Μαλινόβσκι μάλλον συμφωνεί με τούτη την άποψη και θεωρεί μάλιστα ότι είναι η επιστήμη των πρωτόγονων κοινωνιών. Για τον Ντιρκχάιμ ο μύθος είναι το κλειδί για τη διάκριση ανάμεσα στο ιερό και το βέβηλο, ή ανίερο.

Άσχετα, λοιπόν, αν ο μύθος εμφανίζεται με τη μορφή της ιερής εξιστόρησης, του παραμυθιού ή του θρύλου, πάντα ο κεντρικός πυρήνας του συνίσταται από τρεις βασικές αλήθειες. Καταρχήν είναι μια προσπάθεια ερμηνείας του μακρόκοσμου, των δυνάμεων που ελέγχουν τον κόσμο και της σχέσης που έχουν τα ανθρώπινα πλάσματα με αυτές τις δυνάμεις. Έπειτα, είναι ένας συμβολικός τρόπος διδασκαλίας αυτών των πλασμάτων, για το πώς μπορούν να τα βγάζουν πέρα με τις δυνάμεις της εξέλιξης, μέσα από καθορισμένα ανοδικά μονοπάτια που καλείται να βαδίσει η συνείδηση. Τέλος, ακόμη και αν δεν αναγνωρίζεται από τους επιστήμονες ιστορικούς, σε πολλές περιπτώσεις είναι πιθανώς καταγραφή -με τη μορφή του θρύλου- πρώιμων ιστορικών γεγονότων με συγκεκριμένες χωροχρονικές αναφορές. Συγκεριμένο παράδειγμα σε αυτή την περίπτωση είναι η μεγάλη έρευνα που διεξάγεται για την ιστορικότητα της Ιλιάδας και της Οδύσσειας.

Σε όλο τον κόσμο, σε όλες τις εποχές, και κάτω από οποιεσδήποτε περιστάσεις οι μύθοι των ανθρώπων υπήρξαν η ζωντανή έμπνευση για όλες τις δραστηριότητες του νου, των συγκινήσεων και του σώματος. Πολύ περισσότερο κάτι τέτοιο είναι αληθινό για τους Έλληνες, έναν λαό με γόνιμη μυθοπλαστική φαντασία. Κάτω από αυτές τις συνθήκες ο μύθος είναι ένα μυστικό άνοιγμα, μέσα από το οποίο ο άνθρωπος μπορεί να ρίξει μια φευγαλέα κοσμολογική ματιά στις ανεξάντλητες ενέργειες του σύμπαντος και στον τρόπο με τον οποίο αυτές οι ενέργειες μεταβάλλονται, μετουσιώνονται σε πολιτισμό.

[Επεξεργασία] Προτεινόμενη Βιβλιογραφία

  • Burkert Walter, Ελληνική Μυθολογία και Τελετουργία Μ.Ι.Ε.Τ., (Αθήνα, 1993).
  • Frazer, James George, The Golden Bough: a Study in Magic and Religion, Macmillan, (New York, 1992) e-book on BARTLEBY.COM
  • Graves Robert, Οι ελληνικοί μύθοι 1955.
  • Harrison Jane Ellen, Προλεγόμενα στη μελέτη της ελληνικής θρησκείας, Ιάμβλιχος, (Αθήνα 1994-1997).
  • Kerenyi, Karl, The Gods of the Greeks 1951.
  • Kerenyi, Karl, The Heroes of the Greeks 1959.
  • Kerenyi Karl, Ελευσίς, Μυστήρια και Λατρεία Ιάμβλιχος, (Αθήνα 1999).
  • Kerenyi Karl, Dionysos: Archetypal Image of Indestructible Life, 1976
  • Ruck Carl and Staples Danny, The World of Classical Myth, 1994.
  • Κερενυϊ, Κάρολος, Η μυθολογία των Ελλήνων Βιβλιοπωλείον της Εστίας ISBN 960-05-0624-8

[Επεξεργασία] Δικτυακοί τόποι


Ελληνική μυθολογία
>>Μείζονες θεοί: Άδης | Αθηνά | Απόλλων | Άρης | Άρτεμις | Αφροδίτη | Δήμητρα | Δίας | Ερμής | Ήρα | Ήφαιστος | Ποσειδώνας
>>Ελάσσονες θεοί: Άδωνις | Αίγλη | Αίολος | Ασκληπιός | Αστραία | | Βριζώ | Βριμώ | Γαία | Γέλως | Γλαύκος | Διόνυσος | Εγκέλαδος | Εκάτη | Έρεβος | Έρις | Έρως | Εστία | Ήβη | Ηώς | Θάλεια | Θέμις | Θέτις | Ιασώ | Ίρις | Κρόνος | Μοίρες | Μούσες | Νέμεσις | Νηρέας | Νηρηίδες | Νύμφες | Ουρανός | Πανάκεια | Πάνας | Περσεφόνη | Πλειάδες | Πρίαπος | Ρέα | Υγιεία | Φόρκυς | Χάριτες | Χάρων | Κυβέλη | Ωκεανίδες | Ώρες
>>Αρχαίες θεότητες: Κάβειροι : Αξίερος | Αξιόκερσος | Αξιόκερσα | Καδμίλος
>>Ήρωες: Αρίων | Αχιλλέας | Βελλεροφόντης | Διόσκουροι | Ηρακλής | Θησέας | Οδυσσέας | Ορφέας | Περσέας | Φαέθων
>>Μύθοι: Άθλοι του Ηρακλή | Αργοναυτική εκστρατεία | Αρπαγή της Ευρώπης | Αρπαγή των Λευκιππίδων | Ηρώ και Λέανδρος | Θεογονία | Ιφίς και Αναξαρέτη | Κοσμογονία | Κατακλυσμός του Δευκαλίωνα | Κυάνιππος και Λευκονόη | Θησέας και Μινώταυρος | Δαίδαλος και Ίκαρος | Νιόβη | Σίσυφος | Τάνταλος | Τιτανομαχία | Τρωικός πόλεμος | Φρίξος και Έλλη | Χάος
>>Μυθικά όντα: Αρίων | Άτλας | Γίγαντες | Γοργόνες | Γραίες | Ερινύες | Έχιδνα | Ιχθυοκένταυρος | Κένταυροι | Κέρβερος | Κήρες | Κουρήτες | Κύκλωπες | Λαίλαπα | Λερναία Ύδρα | Μαρσύας | Μέδουσα | Πήγασος | Πρωτέας | Σειληνοί | Σειρήνες | Σκύλλα | Σφίγγα | Τάλως | Τιτάνες | Τρίτων | Τυφών | Χάρυβδη | Χείρων | Χίμαιρα


Μυθολογία: Ευρώπη
>> Αγγλοσαξωνική | Βασκική | Καταλανική | Κελτική | Κορσικανική | Γαλλική | Γερμανική | Ελληνική | Αγγλική | Ετρουσκική | Φινλανδική | Ιρλανδική | Λευκορωσική | Λιθουανική | Λουζιτανική | Σκανδιναβική | Πολωνική | Ρωμαϊκή | Ρουμανική | Σαρδινιακή | Σλαβική | Ισπανική | Ελβετική | Ταταρική