Λέρος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Παντέλι
Παντέλι

Η Λέρος είναι νησί στο νοτιοανατολικό άκρο του Αιγαίου στα Δωδεκάνησα. Έχει πληθυσμό 8.207 κατοίκους (απογραφή 2001) και έκταση 53 τ.χλμ., με μήκος ακτών που φτάνει τα 71 χλμ., χάρη στον έντονο θαλάσσιο διαμελισμό της. Το μεγαλύτερο χωριό (Αγία Μαρίνα) έχει πληθυσμό 2.672 και ακολουθεί το Λακκί με 1.990 κατοίκους. Το δημαρχείο και άλλες υπηρεσίες είναι στον Πλάτανο. Η Λέρος είναι ένα από τα ελληνικά νησιά που δεν έχουν επιβαρυνθεί ακόμα από τον μαζικό τουρισμό. Η κύρια τουριστική περιοχή της είναι τα Aλίντα, άλλα ενδιαφέροντα χωριά είναι το ψαροχώρι Παντέλι, ο Βρωμόλιθος με την παραλία του, η Γούρνα, ο Ξηρόκαμπος, το Παρθένι και το Μπλεφούτι. Το Κάστρο της Παναγίας, κτισμένο τον ενδέκατο αιώνα δεσπόζει στο βουνό Απιτίκι πάνω απο τον Πλάτανο. Το πολεμικό μουσείο τής Λέρου βρίσκεται στη Μερκιά χτισμένο μέσα σε τούνελ του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου. Η ιστορία επιφύλαξε στην Λέρο, ένα σημαντικό ρόλο από τα πανάρχαια χρόνια. Ένα νησί με 8.500 κατοίκους, στο νοτιοανατολικό άκρο του Αιγαίου στα Δωδεκάνησα, κοντά στην Πάτμο. Με 53 τ.χλμ., έκταση και με μήκος ακτών που φτάνει τα 71 χλμ., χάρη στον έντονο θαλάσσιο διαμελισμό της, σήμερα η Λέρος φαντάζει ένας από τους τελευταίους μικρούς παράδεισους για τον επισκέπτη που αναζητά την ηρεμία και τον παραδοσιακό τρόπο ζωής. Μια ηρεμία που ξεκουράζει πνεύμα και αισθήσεις ταυτόχρονα, σε ένα περιβάλλον τόσο φιλόξενο που γίνεται οικείο από την πρώτη στιγμή. Αυτός είναι και ο λόγος που οι Λέριοι υποστηρίζουν με έμφαση ότι: «Όσοι τη γνωρίσουν δεν την ξεχνούν ποτέ»

Από Τότε ως Σήμερα.......

Η στρατηγική της θέση στο νοτιοανατολικό Αιγαίο χάρισε στη Λέρο ένα πλούσιο ιστορικό παρελθόν. Τα πρώτα ίχνη κατοίκησης στο νησί εντοπίστηκαν στο Παρθένι και τη Γούρνα και ανήκουν στην Νεολιθική Εποχή (4η χιλιετία π.Χ). Σημαντικότερο μνημείο της προϊστορίας του νησιού είναι ο οικισμός της Κονταρίδας στο νότιο μυχό του όρμου του Παρθενίου, που ανακαλύφθηκε το 1980. ΄Ιχνη ανθρώπινης παρουσίας της Νεολιθικής και της Πρώϊμης Εποχής του Χαλκού συναντώνται και σε άλλα, παραθαλάσσια κυρίως ,σημεία του νησιού. Μέχρι σήμερα δεν έχουν εντοπιστεί δείγματα της μινωϊκής περιόδου, ενώ ελάχιστα είναι τα λείψανα της μυκηναϊκής.

Τον 5ο αιώνα, ήδη η Λέρος βρίσκεται κάτω από την πολιτική επιρροή της ιωνικής μητρόπολης της Μιλήτου και γνωρίζει μεγάλη πνευματική άνθηση. Με την εξάρτηση της Λέρου από τη Μίλητο φαίνεται ότι συνδέονται τα δύο οχυρωματικά έργα του 4ου π.Χ αιώνα , το Παλαιόκαστρο στον Ξηρόκαμπο καθώς και το οχυρωματικό έργο στο Παρθένι.

Τη Μακεδονική παρουσία στο νησί υποδηλώνει η εύρεση νομισμάτων και το γεγονός ότι στους Μακεδόνες αποδίδεται η απελευθέρωση της νήσου από τους Πέρσες.

Από τη Λέρο προερχόταν ο ιστορικός Φερεκύδης, που έζησε κατ’ άλλους στους ελληνιστικούς χρόνους και ο σκωπτικός ποιητής Δημόδικος (γύρω στα 550 π.Χ)

Τα βυζαντινά χρόνια (τέλος 3ου αιώνα μ.Χ και μετά) αφήνουν στο νησί αξιόλογα δείγματα εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής και οχυρωματικά έργα. Κατά την περίοδο αυτή χτίζεται το Κάστρο του Παντελίου, ενώ το Κάστρο των Λεπίδων, γνωστό σήμερα ως Παλαιόκαστρο, στην περιοχή του οποίου σώζονται όμως και λείψανα παλαιότερου τοίχου «κυκλώπειας» κατασκευής, χρονολογείται από τους ελληνιστικούς χρόνους, αλλά χρησιμοποιείται ως καταφύγιο των κατοίκων κατά τη μεσοβυζαντινή περίοδο. Το κάστρο του Παντελίου είναι το σημαντικότερο μεσαιωνικό μνημείο της Λέρου και δεσπόζει των οικισμών της Αγίας Μαρίνας και του Πλάτανου. Σώζονται σήμερα τρεις περίβολοι (οι δύο εσωτερικοί χρονολογούνται πριν από το 1087) και πέντε εκκλησίες . Ο σημερινός ναός της Παναγίας του Κάστρου χτίστηκε περί τα τέλη του 17ου αιώνα, ενώ στους μεσοβυζαντινούς χρόνους χρονολογείται η μονόχωρη τοιχογραφημένη εκκλησία της Αγ.Τριάδας. Στο Κάστρο ο λέριος μοναχός Δαμασκηνός λειτούργησε σχολή από το 1726, ανυψώνοντας την παιδεία του νησιού, η οποία έπαυσε να λειτουργεί στα μέσα του 19ου αιώνα.

Στο νησί υπάρχουν σπάνια βυζαντινά εκκλησιαστικά μνημεία, όπως : ο ναός του Ιωάννη του Θεολόγου στο Λακκί (με οικοδομικές φάσεις από το 10ο αι.), ο Αγ. Ζαχαρίας στη Μερικιά, οι Αγ. Απόστολοι στην Καμάρα, ο Αγ. Πέτρος στο Δρυμώνα, ο Αγ. Γεώργιος στο Παρθένι, η βασιλική της Αγίας Βαρβάρας στην οποίο ενσωματώθηκαν τμήματα από κιονόκρανα και άλλα μαρμάρινα μέλη, από τα ερείπια της Αρχαίας Λέρου, η Παναγιά η Γουρλωμάτα καθώς και πληθώρα διάσπαρτων μονόχωρων καμαροσπέπαστων μικρών ναών της μεταβυζαντινής εποχής . Λείψανα βασιλικών συναντώνται επίσης στα ΄Αλιντα (των Αγίων Τεσσαράκοντα και του Δημοτικού Ξενώνα) και στον Ξηρόκαμπο (η μία κάτω από τη νεότερη εκκλησία του Αγ.Νικολάου και η άλλη στα δυτικά της Παναγίας στο Παλιαόκαστρο).

Το 1314 καταλαμβάνουν τη Λέρο οι Ιππότες του Αγίου Ιωάννη της Ρόδου και την κυβερνούν δεσποτικά έως το 1522, οπότε οι Τούρκοι κυριαρχούν σε όλο το Αιγαίο.

Την περίοδο της Τουρκοκρατίας η Λέρος κατορθώνει να διατηρήσει ένα περιορισμένο βαθμό αυτονομίας και όταν αργότερα ξεσπά η Επανάσταση του 1821, οι Λέριοι συμμετέχουν ολόψυχα.

Την περίοδο 1912-1943 τα Δωδεκάνησα περιέρχονται στους Ιταλούς. Σε αυτό το διάστημα στο νησί υλοποιούνται στρατιωτικά έργα και ανεγείρονται στρατιωτικές εγκαταστάσεις με στόχο η Λέρος να γίνει σημαντική ιταλική ναυτική και αεροναυτική βάση, λόγω της θέσης αλλά και της μοναδικής μορφολογίας του προστατευμένου όρμου στο Λακκί. Στο Λακκί δημιουργείται νέα πόλη με μοντέρνα πολεοδομία και αρχιτεκτονική, πρωτοποριακή για την εποχή της σε όλη την Ευρώπη.

Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και μετά τη συνθηκολόγηση των ιταλών, οι γερμανοί, που έχουν ήδη καταλάβει τη Ρόδο και την Κώ, στρέφονται εναντίον της Λέρου, την οποία υπερασπίζονται ιταλοί και άγγλοι. Η «Μάχη της Λέρου» είχε ως πρώτο θύμα το ελληνικό αντιτορπιλλικό «Βασ.΄Ολγα», που βυθίστηκε στις 26.09.1943, και τελείωσε με την επικράτηση των γερμανών μετά από σφοδρούς και αδιάκοπους βομβαρδισμούς του νησιού, στις 16.11.1943. Το νησί απελευθερώνεται με την απελευθέρωση και παράδοση της Δωδεκανήσου στους ΄Αγγλους και τους Ιερολοχίτες στις 09.05.1945. Ακολουθεί δίχρονη αγγλική κατοχή και τέλος το Μάρτιο του 1948, η Λέρος ενσωματώνεται μαζί με τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα στην Ελλάδα.

Στην πρόσφατη ιστορία της Λέρου εντάσσεται η χρησιμοποίηση του νησιού από τη στρατιωτική χούντα (1967-74) ως τόπου κράτησης πολιτικών κρατουμένων, σε δύο στρατόπεδα , στο Λακκί και στο Παρθένι (… «Αλικαρνασσός, Παρθένι, Ωροπός, Κορυδαλλός»….Ποιόν έλληνα δεν πληγώνει ο γνωστός στίχος;). Κι ακόμη η επιλογή του νησιού για τη δημιουργία κρατικού ψυχιατρείου (1957) προκειμένου να αποσυμφορηθούν άλλα ελληνικά ψυχιατρεία, γεγονός που οδήγησε στην μακρόχρονη εξάρτηση της τοπικής οικονομίας από τη λειτουργία του ιδρύματος, αλλά και στη συνειρμική σύνδεση του νησιού με το ψυχιατρείο και μόνον με αυτό…

Από το 1989 η Λέρος αξιοποιεί προγράμματα αποιδρυματοποίησης και ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης των ασθενών, και η τοπική κοινωνία συνεργάζεται στη διαδικασία επανένταξης των ασθενών και στην εφαρμογή πρωτοποριακών για τη Χώρα πρωτοβουλιών θεραπευτικού χαρακτήρα.


Το Κάστρο και ο Πλάτανος
Το Κάστρο και ο Πλάτανος

[Επεξεργασία] Εξωτερικές συνδέσεις

Flag Greece template.gif Αυτό το άρθρο γεωγραφίας της Ελλάδας χρειάζεται επέκταση. Βοηθήστε τη Βικιπαίδεια επεκτείνοντάς το!

Άλλες γλώσσες