Βιβλικός κανόνας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Βιβλικός κανόνας ή Κανόνας ονομάζεται η συλλογή των βιβλίων που ο Ιουδαϊσμός και ο Χριστιανισμός θεωρούν ιερά και θεόπνευστα. Η αρχαία ελληνική λέξη κανών δηλώνει κάθε ευθεία ράβδο που χρησιμεύει για ευθυγράμμιση, το όργανο που χρησιμοποιείται για τη χάραξη ευθειών γραμμών (χάρακας) και μεταφορικά καθετί που χρησιμεύει ως μέτρο, πρότυπο, κριτήριο ή μια γενική αρχή. Έτσι, τα βιβλία του Κανόνα, επειδή περιέχουν τον αποκεκαλυμμένο θείο λόγο, αποτελούν το μέτρο της πίστεως και της ζωής του θρησκεύοντος ανθρώπου και το γνώμονα για την ευθυγράμμιση του θρησκευτικού του φρονήματος.

Σε αντίθεση με τα βιβλία του Κανόνα ή αλλιώς κανονικά βιβλία, βρίσκονται τα λεγόμενα Απόκρυφα, κείμενα θρησκευτικού περιεχομένου που έχουν αποκλεισθεί από την Αγία Γραφή των χριστιανών.

Υπάρχουν διαφορές μεταξύ του κανόνα των Ιουδαίων και του κανόνα των Χριστιανών αλλά και διαφορές μεταξύ των Χριστιανικών δογμάτων όσον αφορά τα βιβλία που ανταποκρίνονται στα πρότυπα της κανονικοποίησης. Τα διαφορετικά κριτήρια και η διαδικασία κανονικοποίησης για καθεμία από τις θρησκευτικές κοινότητες ορίζει το τι θεωρούν τα μέλη της κοινότητάς τους ως Βίβλο τους.
Ο κάθε κανόνας, ακολούθησε μια μακροχρόνια και πολύπλοκη πορεία, η οποία, ιδιαίτερα για τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης, δεν είναι σε όλες τις φάσεις της με βεβαιότητα γνωστή.

Στην Καινή Διαθήκη αλλά και στην εκκλησιαστική γραμματεία του 3ου μ.Χ. αιώνα, ο όρος κανών δηλώνει την επίσημη παράδοση, διδασκαλία, κλπ., η οποία ρυθμίζει την πίστη και τη ζωή των χριστιανών. Από τον 4ο μ.Χ. αιώνα ο ίδιος όρος χρησιμοποιείται και για τη δήλωση της Αγίας Γραφής, ως το μέτρο και κριτήριο της χριστιανικής πίστης και ζωής. Αργότερα η λέξη κανών πήρε τη σημασία της συλλογής, του καταλόγου των βιβλίων της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης.

Ενώ η Καινή Διαθήκη έγινε δεκτή στο σύνολό της από την χριστιανοσύνη (για την απαρίθμηση των βιβλίων που περιέχει, βλ. λήμμα Καινή Διαθήκη), δεν έγινε όμως το ίδιο με την Παλαιά Διαθήκη για την οποία οι παρακάτω όροι, προσδιορίζουν την αποδοχή ή μή ενός βιβλίου και τη θέση του γενικότερα μέσα στη λειτουργική ζωή της κάθε θρησκευτικής κοινότητας:

  • Κανονικά ή Πρωτοκανονικά
  • Δευτεροκανονικά[1] ή Αναγιγνωσκόμενα[2] ή Αντιλεγόμενα[3]
  • Απόκρυφα
  • Ψευδεπίγραφα

Πίνακας περιεχομένων

[Επεξεργασία] Υποσημειώσεις παραγράφου

  1. "Δευτεροκανονικά ή αναγινωσκόμενα καλούνται εν τη Ορθοδόξω εκκλησία τα εκ του παλαιστίνου μεν κανόνος ελλείποντα, εν τω αλεξανδρινώ όμως περιλαμβανόμενα, κανονικά βιβλία και τεμάχια" (Αθανασίου Π. Χαστούπη, Εισαγωγή εις την Παλαιάν Διαθήκην, εν Αθήναις 1986, σελ. 434)
  2. "η αδιαίρετη χριστιανική Εκκλησία, κάνοντας χρήση και των δευτεροκανονικών, εξέφραζε τη πίστη της στην ισοτιμία τους με τα πρωτοκανονικα...Αυτό βεβαιώνεται και από το γεγονός ότι στη Μετάφραση των Ο' τα βιβλία αυτά δεν επέχουν θέση παραρτήματος, ώστε να σχηματίζεται η εντύπωση ότι βρίσκονται σε δεύτερη μοίρα, αλλά τοποθετούνται αδιακρίτως μεταξύ των πρωτοκανονικών. Και τούτο διότι, ως ισότιμα και ισόκυρα με τα πρωτοκανονικά, των οποίων τις θείες αλήθειες συμπληρώνουν, περιλαμβάνονται, όπως και εκείνα, στις πηγές της θεολογίας της Π. Διαθήκης." (Σταύρου Ε. Καλαντζάκη, Εισαγωγή στην Παλαιά Διαθήκη, Πουρναράς, Θεσ/νίκη 2006, σελ. 125-126)
  3. "Δεν πρόκειται όμως —προς άρση τυχόν παρεξηγήσεων— για αντιδιαστολή που αφορά στη θεοπνευστία και το κανονικό κύρος τους άλλα απλώς στό περιεχόμενο τους. Αφού με τα «κανονιζόμενα» η Εκκλησία ευαγγελίζεται το μήνυμα της καινής κτίσεως δια του Χριστού, ενώ με τα «αναγινωσκόμενα» καλλιεργεί την ευσέβεια για την αποδοχή του μηνύματος αυτού. Τα βιβλία αυτά προέρχονται από τη μεταξύ 2ου και 1ου αι. π.Χ. χρονική περίοδο και ανήκουν σε διάφορα γραμματολογικά είδη, όπως ιστοριογραφία, διηγηματογραφία, επιστολογραφία, ποίηση και σοφιολογία. Ως προς τη θέση και την αξία των Δευτεροκανονικών βιβλίων στη συνείδηση των πιστών μαρτυρούν κυρίως το Ταλμούδ στην παλαιστινή ιουδαϊκή παράδοση και η "Μετάφραση των Ο'" στην αντίστοιχη ελληνιστική. Η χρήση από το Ταλμούδ του περιεχομένου τους για διδακτικούς σκοπούς, ο υπομνηματισμός τους και η ανάγνωση ορισμένων εξ αυτών σε ιουδαϊκές εορτές δείχνουν τη μεγάλη εκτίμηση των ραββίνων προς αυτά. Ανάλογη εκτίμηση και σεβασμό απελάμβανε από τους ελληνιστές ιουδαίους και η "Μετάφραση των Ο'", η οποία, αν και τα εμπεριείχε, θεωρούνταν απ' αυτούς ισόκυρη με το εβραϊκό της πρωτότυπο." (Σταύρου Ε. Καλαντζάκη, Εισαγωγή στην Παλαιά Διαθήκη, Πουρναράς, Θεσ/νίκη 2006, σελ. 126-127)

[Επεξεργασία] Ιουδαϊκός κανόνας

Ο κανόνας αυτός ονομάζεται και παλαιστίνος από τον τόπο προέλευσης του, την Παλαιστίνη. Πληροφορίες σχετικές με τον κανόνα αυτόν έχουμε από την Παλαιά Διαθήκη, από την Καινή Διαθήκη και τα συγγράμματα των πατέρων και εκκλησιαστικών συγγραφέων, καθώς επίσης από τα έργα των ιουδαίων λογίων Φίλωνα και Ιωσήπου και από την αποκαλυπτική και ταλμουδική γραμματεία.

Ο ιουδαϊκός ή παλαιστίνος κανόνας κλείνει για τον Ιουδαϊσμό το 90 μ.Χ., κατά τη ραββινική σύνοδο της Ιάμνειας της Παλαιστίνης και οριστικοποιείται με 24 κανονικά βιβλία (όπως μνημονεύονται στο Ταλμούδ), και επικρατεί έκτοτε μεταξύ τών ιουδαίων.

Τα βιβλία αυτά είναι τά έξης:

01. Πεντάτευχος
02. Ιησούς
03. Κριτές
04. και 05. Α' και Β' Σαμουήλ
06. και 07. Α' και Β' Βασιλέων
08. Ησαΐας
09. Ιερεμίας
10. Ιεζεκιήλ
11. Δωδεκαπρόφητο
12. Ρουθ
13. Ψαλμοί
14. Ιώβ
15. Παροιμίες
16. Εκκλησιαστής
17. Άσμα
18. Θρήνοι
19. Δανιήλ
20. Εσθήρ
21. Έσδρας
22. Νεεμίας
23 & 24. Α' και Β' Χρονικά

Στις νεώτερες έντυπες εκδόσεις του εβραϊκού κειμένου, τα βιβλία έχουν διαφορετική αρίθμηση και ανέρχονται σε 39, ενώ παρουσιάζουν την παρακάτω τριμερή διαίρεση (ήδη γνωστή από τα μέσα περίπου του 2ου αι. π.Χ.):

  • Μέρος 1ο = Νόμος (Torah)
Η Πεντάτευχος χωρίζεται σε 5 βιβλία:
01. Στην αρχή
02. Και αυτά τα ονόματα
03. Και εκάλεσε
04. Και είπε
05. Αυτοί οι λόγοι

Η ονομασία "Νόμος" για τα 5 βιβλία του πρώτου μέρους του κανόνα, γνωστά ως Πεντάτευχος, σχετίζεται με τη διδασκαλία, που δόθηκε από το Θεό στους ανθρώπους για να ρυθμίζει τη διαγωγή τους.

  • Μέρος 2ο = Προφήτες (Nebi'im)
Προγενέστεροι
06. Ιησούς
07. Κριταί
08. Σαμουήλ A'
09. Σαμουήλ Β'
10. Βασιλείς A'
11. Βασιλείς Β'
Μεταγενέστεροι
12. Ησαΐας
13. Ιερεμίας
14. Ιεζεκιήλ
15. Ωσηέ
16. Ιωήλ
17. Αμώς
18. Οβδιού
19. Ιωνάς
20. Μιχαίας
21. Ναούμ
22. Αβακκούμ
23. Σοφονίας
24. Αγγαίος
25. Ζαχαρίας
26. Μαλαχίας

Οι Προφήτες διακρίνονται σε προγενέστερους και μεταγενέστερους, δύο συλλογές βιβλίων με περιεχόμενο ιστορικό και προφητικό αντίστοιχα. Η ονομασία "Προφήτες", ανταποκρίνεται ακριβέστερα στο περιεχόμενο των μεταγενέστερων προφητών, εκτείνεται όμως και σ' εκείνο των προγενέστερων, επειδή αντανακλά την παράδοση της προφητικής αυθεντίας.

  • Μέρος 3ο = Αγιόγραφα (Kethubim)
27. Ψαλμοί
28. Ιώβ
29. Παροιμίαι
30. Ρουθ
31. Άσμα Ασμάτων
32. Εκκλησιαστής
33. Θρήνοι
34. Εσθήρ
35. Δανιήλ
36. Έσδρας (Β)
37. Νεεμίας
38. Χρονικά Α'
39. Χρονικά Β'

Ο όρος "Αγιόγραφα" είναι κάπως ακαθόριστος και δεν είναι γνωστό αν πρέπει να εξηγηθεί με την έννοια ότι τα βιβλία που απαρτίζουν το τρίτο μέρος του κανόνα διαφοροποιούνται από τα βιβλία του Νόμου και των Προφητών, επειδή κατά το μεγαλύτερο μέρος τους, "εγράφονταν" μόνο, αντίθετα μ' εκείνα που διαβάζονταν στη Συναγωγή.

Τα Αγιόγραφα αποτελούνται από έναν αριθμό ανεξάρτητων βιβλίων, που αντιπροσωπεύουν μια ποικιλία φιλολογικών είδών (λυρική ποίηση, γνωμικός λόγος, αφήγηση, ιστορία, αποκάλυψη) με διάφορα θρησκευτικά ενδιαφέροντα (λατρεία, σοφία, θεοδικία, ηθικολογία, παρηγοριά κλπ.).

[Επεξεργασία] Ο Ελληνικός ή Αλεξανδρινός Κανόνας

Ο κανόνας αυτός ονομάζεται ελληνικός από τη γλώσσα στην οποία είναι γραμμένος και αλεξανδρινός από τον τόπο προέλευσης του. Εμφανίζεται ταυτόχρονα με την ελληνική μετάφραση των Έβδομήκοντα (Ο'), η οποία εκπονήθηκε από το πρωτότυπο εβραϊκό κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης στην Αλεξάνδρεια για να καλύψει τις θρησκευτικές ανάγκες των ελληνιστών Ιουδαίων. Η μετάφραση αυτή συνθέτει τον ομώνυμο "κανόνα των Ο'", που δεν είναι άλλος από τον ελληνικό ή αλεξανδρινό.

Αποτελείται από 49 βιβλία, 39 πρωτοκανονικά, που είναι αυτά ακριβώς του ιουδαϊκού ή παλαιστίνου κανόνα, και 10 δευτεροκανονικά ή αναγινωσκόμενα ή αντιλεγόμενα, όπως χαρακτηρίζονται. Λόγω της αριθμητικής αυτής υπεροχής τω 10 βιβλίων, είναι γνωστός καί ως ευρύτερος κανόνας, σε αντίθεση με τον ιουδαϊκό που ονομάζεται στενός.

Ο ελληνικός ή αλεξανδρινός κανόνας είναι κι αυτός τριμερής και οι τρεις συλλογές βιβλίων, κατανέμονται με βάση το φιλολογικό χαρακτήρα και το περιεχόμενο τους:

  • Μέρος 1ο = Ιστορικά (βιβλία 23)
01. Γένεσις
02. Έξοδος
03. Λευϊτικόν
04. Αριθμοί
05. Δευτερονόμιον
06. Ιησούς του Ναυή
07. Κριταί
08. Ρουθ
09. Α' Βασιλειών
10. Β' Βασιλειών
11. Γ' Βασιλειών
12. Δ' Βασιλειών
13. Α' Παραλειπομένων
14. Β' Παραλειπομένων
15. Α' "Εσδρας
16. Β' Έσδρας
17. Νεεμίας
18. Τωβίτ
19. Ιουδίθ
20. Εσθήρ
21. Α' Μακκαβαίων
22. Β' Μακκαβαίων
23. Γ' Μακκαβαίων
  • Μέρος 2ο = Ποιητικά - Διδακτικά (βιβλία 7)
24. Ψαλμοί
25. Παροιμίαι
26. Ιώβ
27. Εκκλησιαστής
28. Άσμα Ασμάτων
29. Σοφία Σολομώντος
30. Σοφία Σειράχ
  • Μέρος 3ο = Προφητικά (βιβλία 19)
Μικροί προφήτες
31. Ώσηέ
32. Αμώς
33. Μιχαίας
34. Ιωήλ
35. Οβδιού
36. Ιωνάς
37. Ναούμ
38. Αββακούμ
39. Σοφονίας
40. Αγγαίος
41. Ζαχαρίας
42. Μαλαχίας
Μεγάλοι προφήτες
43. Ησαΐας
44. Ιερεμίας
45. Βαρούχ
46. Θρήνοι
47. Επιστολή Ιερεμίου
48. Ιεζεκιήλ
49. Δανιήλ


Τα 10 βιβλία του ελληνικού ή αλεξανδρινού κανόνα που ονομάζονται δευτεροκανονικά είναι τα ακόλουθα:

Ιστορικά
01. Α' Έσδρας
02. Τωβίτ
03. Ιουδίθ
04. Α' Μακκαβαίων
05. Β' Μακκαβαίων
06. Γ' Μακκαβαίων
Ποιητικά - Διδακτικά
07. Σοφία Σολομώντος
08. Σοφία Σειράχ
προφητικά
09. Βαρούχ
10. Επιστολή Ιερεμίου

[Επεξεργασία] Ο Κανόνας της Χριστιανικής Εκκλησίας

[Επεξεργασία] Της αδιαίρετης Εκκλησίας

Η αρχαία χριστιανική εκκλησία παρέλαβε από τους ιουδαίους τον κανόνα της Π. Διαθήκης με την ευρύτερη μορφή του, τον περιέβαλε με κύρος και τον αναγνώρισε ως πηγή της διδασκαλίας της. Αν και η Καινή Διαθήκη δεν αναφέρεται επίσημα σε μια συγκεκριμένη μορφή κανόνα, το γεγονός ότι οι συγγραφείς της Κ.Δ. παρέθεταν και χωρία από τα δευτεροκανονικά βιβλία, δείχνει ότι πολύ νωρίς η Εκκλησία καθιέρωσε δικά της κριτήρια για τον Κανόνα της Π.Δ. ανεξάρτητα από το Ιουδαϊσμό. Ο Ιησούς και οι απόστολοι, που γνώριζαν και μεταχειρίζονταν ως θεόπνευστες, στο σύνολο τους σχεδόν, τις ιερές γραφές της Π. Διαθήκης, δεν άφησαν καμμιά σχετική με την έκταση του Κανόνα ή τον περιορισμό του, μαρτυρία.

Γενικά, ότι στην αρχαία χριστιανική εκκλησία υπερίσχυε η ιδέα ενός ευρύτερου κανόνα, μαρτυρείται όχι μόνο από τα μνημεία της πρωτοχριστιανικής τέχνης, όπου απεικονίζονται παραστάσεις τόσο άπό πρωτοκανονικά όσο και από δευτεροκανονικά βιβλία, αλλά και από τις παλιές μεταφράσεις και τους βιβλικούς κώδικες, όπου περιέχεται αυτούσιος ο ισχύοντας κανόνας της Π. Διαθήκης, που ήταν ο ευρύτερος, ο ελληνικός ή αλεξανδρινός.

Οι επίσημες εκκλησιαστικές αποφάσεις, που ακολουθούν δεν λύνουν τελικά το θέμα. Η σύνοδος της Λαοδικείας (365 μ.Χ.) δέχεται το στενό κανόνα ενώ αντίθετα η σύνοδος της Ιππώνος (393 μ.Χ.) και οι δύο της Καρθαγένης (397 καί 418 μ.Χ.), που την επικυρώνουν, προτιμούν τον ευρύτερο. Έτσι, το θέμα του κανόνα της Π. Διαθήκης, στην αδιαίρετη εκκλησία δεν θα βρει τελικά τη λύση του.

[Επεξεργασία] Κανόνες κατά θρήσκευμα

Παρατίθενται στη συνέχεια οι βασικοί Κανόνες κατά θρήσκευμα.

[Επεξεργασία] Παλαιά Διαθήκη: Κανόνες Ιουδαίων, Προτεσταντών, Ρωμαιοκαθολικών και Ορθοδόξων

Ιουδαϊκό Τανάκ
Προτεσταντική Παλαιά Διαθήκη Καθολική Παλαιά Διαθήκη Ορθόδοξη Παλαιά Διαθήκη
Τορά ή Πεντάτευχος
Στην Αρχή
(Εν αρχή)
(Μπερεσίθ)
Γένεση Γένεση Γένεση
[Αυτά δε είναι τα] Ονόματα
(Και ταύτα τα Ονόματα ή Ονόματα)
(Βεέλε Σεμώθ ή Σεμώθ)
Έξοδος Έξοδος Έξοδος
Και Κάλεσε
(Και Εκάλεσε)
(Βαγικρά)
Λευιτικό Λευιτικό Λευιτικό
Στην Έρημο
(Εν τη Ερήμω ή Και Ελάλησε)
(Μπεμιδμπάρ ή Βαγεδαββέρ)
Αριθμοί Αριθμοί Αριθμοί
[Αυτοί Eίναι οι] Λόγοι
(Ούτοι οι Λόγοι ή Λόγοι)
(Παρσά Ντεβαρίμ, Έλλε Χαδεβαρίμ ή Χαδεβαρίμ)
Δευτερονόμιο Δευτερονόμιο Δευτερονόμιο

Νεβιίμ ή Προφήτες
Ιστορικά βιβλία
Ιησούς Ιησούς του Ναυή Ιησούς του Ναυή Ιησούς του Ναυή
Κριτές Κριτές Κριτές Κριτές

Ρουθ Ρουθ Ρουθ
Σαμουήλ 1 Σαμουήλ 1 Σαμουήλ 1 Σαμουήλ
2 Σαμουήλ 2 Σαμουήλ 2 Σαμουήλ
Βασιλέων 1 Βασιλέων 1 Βασιλέων 1 Βασιλέων
2 Βασιλέων 2 Βασιλέων
2 Βασιλέων
Ησαΐας  
Ιερεμίας
Ιεζεκιήλ

1 Χρονικών 1 Χρονικών 1 Χρονικών
2 Χρονικών 2 Χρονικών 2 Χρονικών
Έσδρας Έσδρας 1 Έσδρας


2 Έσδρας6
Νεεμίας Νεεμίας Νεεμίας

Τωβίτ1 Τωβίτ1
Ιουδίθ1 Ιουδίθ1
Εσθήρ Εσθήρ2 Εσθήρ2

1 Μακκαβαίων1,

5

1 Μακκαβαίων1,

5

2 Μακκαβαίων1,

5

2 Μακκαβαίων1,

5

  3 Μακκαβαίων6
Βιβλία Σοφίας
Ιώβ Ιώβ Ιώβ
Ψαλμοί Ψαλμοί Ψαλμοί
   
Παροιμίες Παροιμίες Παροιμίες
Εκκλησιαστής Εκκλησιαστής Εκκλησιαστής
Άσμα Σολομώντος (Άσμα Ασμάτων) Άσμα Σολομώντος (Άσμα Ασμάτων) Άσμα Σολομώντος (Άσμα Ασμάτων)

Σοφία1 Σοφία Σολομώντος1
Σοφία Σειράχ1 Σοφία Σειράχ1

Μεγάλοι Προφήτες
Ησαΐας Ησαΐας Ησαΐας
Ιερεμίας Ιερεμίας Ιερεμίας
Θρήνοι Θρήνοι Θρήνοι

Βαρούχ1,3 Βαρούχ1,3


Επιστολή Ιερεμία1, 8
Ιεζεκιήλ Ιεζεκιήλ Ιεζεκιήλ
Δανιήλ Δανιήλ4 Δανιήλ4
Μικροί προφήτες
Μικροί Προφήτες Ωσηέ Ωσηέ Ωσηέ
Ιωήλ Ιωήλ Ιωήλ
Αμώς Αμώς Αμώς
Αβδιού Αβδιού Αβδιού
Ιωνάς Ιωνάς Ιωνάς
Μιχαίας Μιχαίας Μιχαίας
Ναούμ Ναούμ Ναούμ
Αββακούμ Αββακούμ Αββακούμ
Σοφονίας Σοφονίας Σοφονίας
Αγγαίος Αγγαίος Αγγαίος
Ζαχαρίας Ζαχαρίας Ζαχαρίας
Μαλαχίας Μαλαχίας Μαλαχίας
Κετουβίμ ή Συγγράμματα10
Ψαλμοί
Ιώβ
Παροιμίες
Άσμα Ασμάτων
Ρουθ
Θρήνοι
Εκκλησιαστής
Εσθήρ
Δανιήλ
Έσδρας
Νεεμίας
Χρονικών

[Επεξεργασία] Καινή Διαθήκη: Ο κοινός Χριστιανικός Κανόνας

Τα Ευαγγέλια (Καλά Νέα)
Ματθαίος
Μάρκος
Λουκάς
Ιωάννης
Ιστορικό βιβλίο
Πράξεις
Επιστολές του Παύλου
Ρωμαίους
1 Κορινθίους
2 Κορινθίους
Γαλάτες
Εφεσίους
Φιλιππησίους
Κολοσσαείς
1 Θεσσαλονικείς
2 Θεσσαλονικείς
1 Τιμόθεο
2 Τιμόθεο
Τίτο
Φιλήμονα
Γενικές Επιστολές
Εβραίους11
Ιακώβου11
1 Πέτρου
2 Πέτρου
1 Ιωάννη
2 Ιωάννη
3 Ιωάννη
Ιούδα11
Προφητικό βιβλίο
Αποκάλυψη11


Η Αιθιοπική Ορθόδοξη Εκκλησία περιλαμβάνει μερικά πρόσθετα βιβλία στο δικό της κανόνα της Καινής Διαθήκης: τα Ιωβηλαία, το Βιβλίο του Ενώχ, τον Ποιμένα του Ερμά, την 1 Κλήμη, τις Πράξεις του Παύλου και κάποια ακόμη ιδιαίτερα Αιθιοπικά βιβλία. Υπάρχει αντιλογία ως προς το τι αποτελεί τον «κανόνα» σε αυτό το θρησκευτικό σώμα. Βλέπε εδώ και εδώ (στην αγγλική) για περισσότερες πληροφορίες (οι ιστοσελίδες αυτές αποτελούν Μουσουλμανικές πηγές αντι-ιεραποστολικού χαρακτήρα).

[Επεξεργασία] Υποσημειώσεις

1 Αυτό το βιβλίο δεν περιλαμβάνεται στην Προτεσταντική Παλαιά Διαθήκη.
2 Η Καθολική και η Ορθόδοξη έκδοση του βιβλίου της Εσθήρ περιλαμβάνει 103 επιπρόσθετα εδάφια τα οποία δεν βρίσκονται στο αντίστοιχο βιβλίο του Προτεσταντικού κανόνα.
3 Στις Καθολικές Βίβλους, το βιβλίο του Βαρούχ περιλαμβάνεται ένα επιπρόσθετο έκτο κεφάλαιο που ονομάζεται Επιστολή Ιερεμία. Το βιβλίο του Βαρούχ δεν περιλαμβάνεται στον Προτεσταντικό κανόνα της Παλαιάς Διαθήκης.
4 Στις Καθολικές και τις Ορθόδοξες Βίβλους, το βιβλίο του Δανιήλ περιλαμβάνει τρία επιπρόσθετα τμήματα που δεν περιέχονται στις Προτεσταντικές Βίβλους. Η Προσευχή του Αζαρία και ο Ύμνος των Τριών Παίδων περιλαμβάνεται μεταξύ των εδαφίων Δανιήλ 3:23 και 24. Η Σωσάννα περιλαμβάνεται ως το 13ο κεφάλαιο του βιβλίου Δανιήλ. Ο Βήλ και ο Δράκων περιλαμβάνεται ως το 14ο κεφάλαιο του βιβλίου. Όλα αυτά δεν περιλαμβάνονται στην Προτεσταντική Παλαιά Διαθήκη.
5 Η Λατινική Βουλγάτα και η Καθολική Μετάφραση Ντουαί-Ρέιμς (Douay-Rheims) τοποθετούν το 1ο και 2ο Μακκαβαίων μετά από το βιβλίο του Μαλαχία αντί μετά από το βιβλίο της Εσθήρ.
6 Αυτό το βιβλίο δεν περιλαμβάνεται στην Προτεσταντική αλλά ούτε και στην Καθολική Παλαιά Διαθήκη.
8 Η Ανατολική Ορθόδοξη Βίβλος περιέχει ως ξεχωριστά τα βιβλία Βαρούχ και Επιστολή Ιερεμία.
10Αυτά τα βιβλία βρίσκονται μεταξύ των βιβλίων που οι Χριστιανικοί κανόνες θεωρούν ιστορικά ή βιβλία σοφίας.
11Ο θρησκευτικός ηγέτης Μαρτίνος Λούθηρος ήθελε να αφαιρέσει αυτά τα βιβλία από τον κανόνα, αλλά αυτό δεν συνέβη τελικά. Παρόλα αυτά, στις γερμανικές εκδόσεις της Βίβλου του Λούθηρου, αυτά τα βιβλία εμφανίζονται στο τέλος της Καινής Διαθήκης αντί στη σειρά που φαίνεται παραπάνω.

[Επεξεργασία] Βιβλιογραφία

  • Nelson's complete book of Bible maps & charts, Nashville, Tenn.: Thomas Nelson, 1993
  • The Outline Bible, Tyndale House Publishers, 1999
  • A survey of Old Testament introduction, Moody Press, 3rd. ed. 1998
  • The books of history, Smith, J. E., College Press, 1995
  • The Major Prophets, Smith, J. E., College Press, 1992
  • The Minor Prophets, Smith, J. E., College Press, 1992
  • The Pentateuch (2nd ed.), Smith, J. E., College Press, 1993
  • The wisdom literature and Psalms, Smith, J. E., College Press, 1996
  • Εισαγωγή εις την Παλαιάν Διαθήκην, Αθ. Π. Χαστούπη, Πανεπ. Αθηνών, 1986
  • Εισαγωγή στην Παλαιά Διαθήκη, Στ. Καλαντζάκη, Πουρνάρας, 1999
  • Η Παλαιά Διαθήκη-Διάγραμμα Περιεχομένου Τόμος Α', Ι. Μούρτζιου, Πουρναράς, 1998
  • Η Παλαιά Διαθήκη-Διάγραμμα Περιεχομένου Τόμος Β', Ι. Μούρτζιου, Πουρναράς, 2000

[Επεξεργασία] Πρόσθετη ανάγνωση