Amin

Frá Wikipedia, hin frælsa alfrøðin

Ein amin er felagsheiti fyri ein funktionellan bólk og eitt lívrunnið mýl ið hevur hendan bólkin í sær. Aminir eru uppbygtar sum eitt ammoniakmýl við einum ella fleiri av teimum trimum hydrogen atomunum skiftum út við aðrar bólkar. Aminir verða nevndar við endingini -amin um talan er um einfald, smá mýl. Aminbólkurin kann eisini nevnast í heitinum við amino-.

Aminir verða deildar í tríggjar bólkar:

  • Primer amin: Nitrogenatomið hevur tvey hydrogenatomir til nábúgvar.
  • Sekunder amin: Nitrogenatomið hevur eitt hydrogenatom til nábúgva.
  • Tertier amin: Nitrogenatomið hevur onki hydrogen til nábúgva.

Dømi um nakrar aminir:

Aminir

[rætta] Nýtsla

Aminir eru sera útbreiddar. Dømi um nøkur evni ið innihalda aminbólkar:

  • Í kroppinum: Dopamin, serotonin, adrenalin
  • Heilivágur: Morfin, kodein, chlorpromazin
  • Rúsevni: Kokain, amfetamin, heroin
  • Í natúruni: Nikotin

[rætta] Framleiðsla

Aminir kunnu framleiðast soleiðis:

  • Reduktión av nitril gevur eina primera amin
  • Reduktión av amid gevur eina primera, sekundera ella tertiera amin
  • Reduktiv amination av aldehyd ella keton gevur eina primera, sekundera ella tertiera amin
  • Reduktion av nitrobólki gevur eina primera amin
  • Reduktion av imin gevur eina primera ella sekundera amin
  • Reduktion av azid gevur eina primera amin

[rætta] Reaktiónir

Tvey tey týdningarmiklastu sløgini av reaktiónum aminir luttaka í eru:

  • Nukleofil substitutión av sýruhalogenidið ella sýruanhydridið gevur eina amid
  • Nukleofil substitutión av halogenidið gevur ein útbygta amin