Markus Aurelius

From Wikipedy

 ruiterstanbyld fan Markus Aurelius, Campidoglioplein, Rome
ruiterstanbyld fan Markus Aurelius, Campidoglioplein, Rome
Zuil van Markus Aurelius op de Piazza Colonna ('Zuilplein') te Rome
Zuil van Markus Aurelius op de Piazza Colonna ('Zuilplein') te Rome

Markus Aurelius (26 april 121 - 17 maart 180) wie in Keizer fan Rome en regearde oer it Romeinske Ryk fan 161 oant 180 en wie de fiifde en lêste fan de adoptiefkeizers. Hy wie in sear rjochtfeardige en minsklike hearser dy't lykwols in grut part fan syn regear moast bestede oan it fieren fan oarloggen oan de grinzen, de wichtigste derfan wienen de Markomannenoarlochen.

Ynhâld

[bewurkje seksje] Jeugd

Markus Aurelius waard yn 121 yn Rome berne as Marcus Annius Verus en wie in neef fan Faustina de Aldere. Syn heit kaam betiid te ferstjerre en hy waard troch syn pake grutbracht. Keizer Hadrianus learde him froech kennen en wie ûnder de yndruk fan de syn dwaan en litten.

Doe hy 15-jier ald wie, regele Hadrianus it sa dat Markus fersein waard oan de dochter fan syn adoptiefsoan en takomstige opfolger, Aelius. Aelius stjerre lykwols te gau en dertroch moasten syn plannen oanpast wurden. Hadrianus bepale yn 138, krekt foar syn dea, dat Markus troch syn opfolger, Antoninus Pius adopteare moast wurden, Lucius Verus, de soan fan Aelius, moast derby ek adopteare wurden.

Ien jier letter 139 krieg Markus de titel Caesar en waard syn fersein oan de dochter fan Aelius ûntbûn en in nei fersein arrangeare oan Faustina de Jongere, de dochter fan zijn Antonius Pius. Dit houlik fûn plak yn 145. Sy krigen 13 bern werfan mear as de helte tiidens de bernsjieren stjerre soenen. Lang om let soe mar ien fan syn soans yn libben bliewe, dat wie Kommodus. Yn syn jeugd mar ek letter doe er al keizer wie, bestede Markus Aurelius in soad tyd oan de filosofystudzje. Hy wie in oanhinger fan de Stoïcijnse lear fan Epictetus. Marus waard opliede yn de filosofy troch Apollonius fan Chalchedon en yn de retorica troch Fronto. Der is in korrespondeesje tusken learling en learmaster Fronto oerlevere en dit jout in goed byld fan Markus syn oplieding.

[bewurkje seksje] Keizer

Nei de dea fan Antoninus Pius op 7 maart 161 krieg Markus Aurelius de titel fan Augustus, (keizer). Syn earste keizerlike died wie om, neffens de wil fan Hadrianus, de keizerlike macht te diele mei Lucius Verus.

Al gau brutsen der grutte reboelje út oan de eastgrins, sadat Verus him yn 162 nei de eastlike provinsjes sette moast, wylst Markus Aurelius yn Rome efterbleau. Verus kearde yn triomf werom mar syn troepen brochten ek in pestepidemie mei nei it westen, dy't grutte parten fan it keizerryk en ek Rome sels teheistere soe. Bûtendat kriege sy te meitsje mei in feiannige ynfaasje. Germaanske stammen, lykas de Markomannen en de Quaden wienen oer de Alpen hinne stekke en Itaalje ynfallen. Beide keizers kaamen yn aksje en twonge de Germanen tebek foarby de Alpen. Sy kearde yn 169 werom nei de haadstêd en ûnderweis krieg Verus in sykte-oanval der't oan stjerre soe.

Nei in koarte periode fan rust yn Rome bruts der opnei fijannigens út oan de grinsen en waard Markus Aurelius wer twongen him mei it leger der hinne te setten. In nije rige fan oarloggen soe him de derop folgende 8 jier tjin halde om foar in langer periode nei Rome werom te keare. Tiidens dizze periode kaam syn ferneamde filosofyske wurk Ta eis heauton (fertaald as Meditaties) ta stân.

Yn 175 wie hy sa swier syk dat it der op lyke dat hy stjerre soe. Syn frou ljochte de gouverneur fan Syria, Gaius Avidius Cassius, hjier oeryn, en dizze kaam yn opstân. Guon tinke dat sy ferhindere woe dat har eigen soan Kommodus opfolger wurde koe, om't sy syn karakter as gjin oare better koe en fermoede dat him as keizer rampsalig wurde soe foar it Romeinske ryk. Markus Aurelius genas lykwols en sloech de opstân del. Faustina de Jongere soe in jier letter stjerre.

Yn 177 kearde Markus Aurelius werom nei nei Rome en ferheegde Kommodus as Augustus. Oant syn dea trije jier letter, soe de keizerlike macht troch beiden dield wurden.

Yn 178 brutzen der wer oarloch ut en wer gong Markus Aurelius nei it grinsgebiet.

[bewurkje seksje] Dea en opfolging

Op 17 maart 180 stjerre Markus Aurelius, op 59-jierige leeftijd, utputte troch jieren fan kriich, in nateurlike dea. Hy brutz mei de tradysje fan de adoptiefkeizers sûnt Nerva om een kapabele adoptiefsoan as opfolger te beneamen. Syn soan Kommodus folgde him op. De klassieke skiedskundigen, lykas yn de Historia Augusta skreaun, moasten neat hawwe fan Kommodus. Neffens harren optiek wie de beneaming fan syn eigen soan as opfolger de grutste misslach fan de oars sa wize Markus Aurelius. Mei de dea fan dizze keizer kaam ek in ein oan de gouden ieuw fan it Imperium. Troch de opfolgers fan Markus Aurelius soe it ryk yn tanimmende ûnbedich ferwurde ta in stringregele militêre diktatuur.


[bewurkje seksje] Sjoch ek

[bewurkje seksje] Ekserne keppelings