Grutte Folkeferfarren
From Wikipedy
It Grutte Folkeferfarren fûn plak yn Jeropa oan it begjin fan de Midsieuwen, tusken de 4e en de 6e ieu yn Jeropa. In grut part waard foarme troch it ynkringen fan net-Romeinske folkeren yn it Romeinske Ryk.
Ynhâld |
[bewurkje seksje] Oanlieding
It Folkeferfarren begûn al foar it politike begjin fan de Midsieuwen. De 'ynfallen' yn it Romeinske Ryk troch de 'barbaren' yn it Romeinske Ryk kamen foaral troch it oplûken fan de Hunnen dy't de folken bûten de grinzen opjeien nei it Romeinske ryk. Dy earste ynfallen ferrûnen foar in grut part noch sûnder geweld fan de barbaren. Al yn de 3e ieu sleaten de Romeinen ferdraggen mei de barbaren oan de oare kant fan de grins. Yn dy ferdraggen waard bepaald dat de barbaren harren binnen it ryk fêstigje mochten, at se de Romeinske wetten respektearren. Hja waarden sa brûkt as buffersône tsjin oare ynkringers. Sa kamen ûnder mear de Salyske Franken yn Taksandrje (de Kempen) it ryk binnen. Dizze barbaren koenen opklimme yn de maatskippij fia it Romeinske leger. Yn it earstoan waarden se yndield yn aparte helptroepen, de auxilia, letter ek by de reguliere troepen. Ein 4e ieu ferdigene Stilicho, soan fan de kening fan de Fandalen, as generaal it Ryk tsjin de binnenfallende Fisigoaten. By de fal fan it West-Romeinske Ryk wie de befolking sa in gearsmelting fan folken dêr't de barbaren in grut diel fan útmakken.
[bewurkje seksje] Fisigoaten
De Fisigoaten foelen yn 376 de Balkan binnen en fêstigen harren yn Traasje en Moesje (Servje). Yn 410 plonderen se Rome ûnder lieding fan Alarik. Yn 418 fêstigen se harren yn Aquitaanje en stiften dêr it keninkryk Toulouse, dat op de ein fan de 5e ieu fan Cadiz oant Nantes rikte. Doe't se yn 507 Aquitaanje ferlearen oan de Franken, ferdreaunen se de Fandalen út Andalúsje en stiften se in nij keninkryk yn Spanje. Doe't se yn 711 ferslein waarden by it lettere Jerez de la Frontera ferlearen se hast it gânse Ibearyske Skiereilân oan de Moaren, útsein in lyts keninkrykje yn Noard-Spanje.
[bewurkje seksje] Ostrogoaten
De Ostrogoaten fersloegen yn 488 Odoaker en bedarren om 490 hinne yn West-Jeropa. Yn 493 krongen se djipper troch yn Itaalje en bouden in hofhâlding út yn Ravenna. Se waarden lykwols yn 552 troch de Langobarden praktysk útroege.
[bewurkje seksje] Hunnen
De Hunnen wienen Aziatyske nomaden dy't berucht wienen om harren wreedheid. Yn 450 foelen se ûnder lieding fan Attila Galje binnen. Yn 451 waarden se ferslein op de Katalaunyske Fjilden tsjin in leger dat bestie út Germanen en Romeinen en dat oanfierd waard troch ien fan de lêste 'Romeinske' generaals fan betsjutting: Aetius.
[bewurkje seksje] Eastlike Germanen
De Eastlike Germanen (de Fandalen, Sueben en Allemannen) stutsen yn de nacht fan 31 desimber 406 de Ryn oer en rukten op nei it suden.
De Fandalen lutsen plonderjend troch Galje en stutsen yn 409 de Pyreneeën oer. Under de druk fan de Fisigoaten lutsen se hieltyd fierder nei it suden ta en stutsen yn 429 oer nei Marokko. Uteinlik stiften hja in keninkryk yn Noard-Afrika mei as sintrum Kartago. Hjir bouden se al fluch in fleat op en spesjalisearren harren yn piraterij. Hast in ieu lang wienen de Fandalen de skrik fan de Middellânske See. Yn 455 plonderen se sels Rome. Uteinlik, yn 533, waarden se ferslein troch de East-Romeinske fjildhear Belisarius.
De Sueven lutsen in stik mei de Fandalen op en fêstigen harren yn Noard-Spanje, dêr't se letter ferslein waarden troch de Fisigoaten.
[bewurkje seksje] Angelen, Saksen en Friezen
De Angelen, Saksen en Friezen stutsen fan Jutlân en Fryslân út oer nei Grut-Brittanje, ferdreaunen de Keltiske befolking, dy't him dêr in milennium earder fêstige hie, nei de útoarden fan it eilân en stiften harren eigen keninkriken, dy't wol oantsjut wurde as de heptargy.
[bewurkje seksje] Franken
De Salyske Franken kamen it Romeinske Ryk binnen yn Taksandrje yn 358. Yn 440 stiften se in keninkryk mei as sintrum Doornik. Se wreiden harren ryk hieltyd fierder út nei it suden, ûnder Gilderik I oant de Somme, letter ûnder Klovis oant de Loire oan ta. By it ferstjerren fan Klovis yn 511 behersken hja hast de hiele provinsje Gallia. Harren gebiet waard tenei 'Frankryk', it Ryk fan de Franken. Klovis hearde ta de earste dynasty fan dit Ryk fan de Franken: de Merovingyske dynasty.