Hurdegaryp

From Wikipedy

de himrik fan Hurdegaryp
de himrik fan Hurdegaryp

Ynhâld

[bewurkje seksje] Yn't koart

Hurdegaryp (offisjeel Frysk) is in doarp yn de gemeente Tytsjerksteradiel. Dwers troch it doarp rint de Grînzer Strjitwei, de dyk fan Ljouwert nei Grîns. It doarp is al yn de 13e ieu of earder ûntstien, mar doe lei it al súdliker, oan de Simmerdyk.

Hurdegaryp hat likernôch 5.064 ynwenners (2006), dy't ek wol mei in skelnamme "oaljekoeken" neamd wurde.

[bewurkje seksje] Skiednis

It doarp hat in lange skiednis. ‘Hurdegaryp’ betsjuttet safolle as in hurd stik lân (hurde gea ripe). It is hurd wylst it sângrûn is, en de omleiende greiden binne klaaigrûn. De klaai is ynklonken, it sân net en dêrom leit Hurdegaryp wat heecher as de rest. Sadwaande is't net frjemd dat al yn de middelieuwen minsken harren hjir festigje hawwe, op dit hegere stik lân. It ferhaal gjit dat wynterdeis it eartiids in wiete boel wie op it lân rûnom en foaral súd fan Hurdegaryp. De Simmerdyk die’t dêr leit hyt ek sa wylst it allinnich simmerdeis in goeie wei wie. As it al te mâl gong, kaamen sels de minsken út Tytsjerk mei harren kei en skiep en hinnen en sa, nei Hurdegaryp wylst hja yn Tytsjerk wiete fuotten hiene. Od dat wier is, is net seeker.

Yn’e trettjinde ieuw stie der al in tsjerke, wêr ad no de iisbaan/kanovijver leit. Dizze tsjerke is al lang lyn ôfbrutsen. Stikken dêrfan lykas stjinnen en tekpânnen wurde noch wol fûn yn de folkstúnen op de Hurdegarypster warren, neist it fuotbalfjild fan V.V.H.. De nije tsjerke út sântjenolve stjit noch oan’e Ryksstrjitwei.

Fanôf de fjirtjinde ieuw hat der in stins stien by Hurdegaryp, Grovestins neamt. Fan it gebou is neat oerbleaun, it is yn 1829 ôfbrutsen nei in brân. Hjoeddeis sjochst allinnich noch by it Hoeksterpaed in djoer nijbouhûs, op de plak wêr ad de stins stien hat. Oan fjouwer siden rint in sleat, nei alle gedachten de âlde grêft. It bouwurk hat der sawat útsjoent as de Skierstins yn Feanwâlden. Mear hjiroer is op ûndersteande side fan stinzen in Fryslân te fynen.

Yn achttjentritich waard de Swartewei út 1528 trochlutsen oant Grîns. Doe hat Hurdegaryp in stop fan'e postkoets krigen. It wapen fan it doarp is dan ek in koperen posthoarn op in rea-swart-reade eftergrûn, fertikaal skeiden troch twa tinne wite stripen.

[bewurkje seksje] Hjoed

Dat is allegear in skoft lyn, en ek al stjit der noch wol hjir en dêr in âlde buorkerij, hjoeddeis is Hurdegaryp foaral in grut nijboudoarp oan de binnentrochwei fan Ljouwert nei Grînslân. Foarhinne hie it fjouwer legere skoallen foar in pear tûzen ynwenners: de W.M.Oppdykskoalle en de Hindrik Algraskoalle (protestantsk, no tegeare fierder gong as CBS De Winde), en OBS Nije Winnige (no fuort) en OBS de Fûgelflecht (bestjit noch). Hiel froeger hie de Oppedyk in eigen beukerskoalle de Einekoer neamt. Hurdegaryp hat fjirder in lyts winkelsintrum, de Fuormanderij. Tiisdeis en freeds stjit dêr noch in merke, oftewol tiisdei núten en freed twa kreamen mei tsiis en fisk.

Net eltsenien tinkt of fynt dat er in protte te dwaan is yn Hurdegaryp, neffens folle ynwenners is it tige rêstig, mar rûnom leit in protte natoer, wat it ta in noflik plak makket. Sa bin der oan de noardside Japmuoi’s Kolk, it Ottema-Wiersmareservaat en de Sippenfennen, wêrst kanofarre kist. Boatsjes soedest hiere kinne by Dûke-Lûk yn Feanwâlsterwâl. Westlik leit in Djippe Gat, in mar mei elskenboskjes deromhinne. It wetter is helder, mei in protte fisk. Swimme en farre is net tastean, it is gefearlik djip en ûnberekkenber troch jerdere sânwining. Besúden it doarp Hurdegaryp leit in smûk park, de sa neamde ‘kanoviiver’, mar net ien hat der ea in kano sjoen. Wol kinst dêr tige goed reedride ad der iis leit, wylst der beammen rûnom stien. Sa yn’e leite is it net sa kâlt as op’e Ryptsjerkerpolder efkes fjirderop, byfoarbyld. By de kanoviiver kinst ek moai te kuierjen gean, misskien sjochtst wol in iisfûgel, die sitte dêr. Yn’e simmer is it dêr allinnich net sa stil, dan is it Wâldrockfestival by Hurdegaryp te fynen. Dêr komme in protte rûge mar freonlike motormûzen op au. Fjirders kinst te swimme gean yn Wetterwille yn Burgum. Of de trein nimme nei Ljouwert of Grîns (elts healoere stoppet er yn H.).

Hurdegaryp is fjirder in hiel trochsnee Frysk doarp. Dat sjochst ek al oan de nammen die’t de bedriuwen dêr hawwe. Ûnder oare bin dat: Âlderenhûs Bennemastate, Boonstra (mitselbedriuw), Bonnema (kapper), Bosgra (hynderguod), Hoekstra (oannimmersbedriuw), Hobbyhûs Hoekstra, Hooghiemstra (gêrsmaaiers), Meinema (makelaar), Rijpma (slagerij), Meindert Terpstra (fytsenmakker), Tuinstra (drogist), Wiersma (blomkes). Foarhinne ek: Bakkerij Beetstra, molkboer/SRV-wein Jellema, Fytsenmakker Voolstra, Túnsintrum Wiersma en de wolbekinde architect Bonnema. Dêrneist binne ek sawat alle strjittenammen Frysk.

Yn'e takomst sil it trochgeand ferkear troch Hurdegaryp wat aunimme, wylst de 'sintrale as' nei Dokkum dan realisearret wurdt, noard fan it doarp.

[bewurkje seksje] Oare siden

Mear oer Hurdegaryp is te fynen op:

http://www.hardegarijp.nl/

http://www.stinseninfriesland.nl/GrovestinsHardegarijp.htm

Oare talen