Cantiga de amigo
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
Na lírica medieval galego-portuguesa unha cantiga de amigo é unha composición breve e sinxela posta en boca dunha muller namorada. Deben o seu nome a que na maior parte delas aparece a palabra amigo no primeiro verso. Constitúen o xénero máis representativo desta literatura.
As cantigas de amigo proceden dunha reelaboración culta da lírica popular anterior. Son, polo tanto, de orixe autóctona, a partir do contacto da lírica pre-trovadoresca popular, xa reelaborada nas cortes, coa lírica cortesá occitana (a "cançó"). A primeira achega o "feminismo", o paralelismo e o refrán e a segunda o formalismo, o esteticismo e a cortesía.
Ainda que todos os poetas medievais eran homes, utilizaban ás veces o punto de vista feminino. As cantigas de amigo teñen como tema a erótica feminina, exenta de amor físico, ainda que os poetas sexan varóns. Mostran variantes dos conflitos resultantes da ausencia do "amigo". Caracterízanse formalmente pola repetición (paralelismo, leixa-pren e refrán).

O tema fundamental é o sofrimento por amor (ás veces, a morte por amor), motivado normalmente pola ausencia do amigo. Ás veces preséntanse maneiras en que se engana á nai vixiante, ou se mostra alegría polo regreso do amigo e outras ciúmes ou ansiedade. A voz poética é a dunha rapaza nova que relata as súas vivencias amorosas, ora nun monólogo, ora nun diálogo coas súas amigas, irmás ou mesmo coa nai, que rara vez toman a palabra. Os estados de ánimo son diversos e inclúen a ledicia pola chegada do amigo, a tristura pola súa ausencia ou a ansiedade polo regreso, o desexo de vinganza, ciúmes, etc. Os ambientes nos que se atopan son o campo, o mar ou a casa: a fonte, aonde foron buscar augar ou lavar o cabelo, o río ou a romaría.
As personaxes que interveñen son:
- A amiga, que é con frecuencia a voz poética. Unhas veces é inxenua, outras narcisista, outras compórtase de maneira esquiva ou é vingativa.
- A nai, que representa xeralmente o código social prohibitido.
- Confidentes: a nai, unha amiga, a irmá, outras namoradas, a natureza (as flores, as ondas do mar), etc.
- O amigo, frecuentemente ausente.
[editar] Exemplo
Vexamos un exemplo dunha cantiga de amigo da autoría do rei D. Dinis:
- "Ai flores, ai flores do verde pino,
- se sabedes novas do meu amigo!
- ai Deus, e u é?
- Ai flores, ai flores do verde ramo,
- se sabedes novas do meu amado!
- ai Deus, e u é?
- Se sabedes novas do meu amigo,
- aquel que mentiu do que pôs comigo!
- ai Deus, e u é?
- Se sabedes novas do meu amado,
- aquel que mentiu do que mi há jurado!
- ai Deus, e u é?"
- (...)
[editar] Subxéneros
Distínguense varios subxéneros:
- Barcarolas ou mariñas: Sitúanse en presenza do mar, que adquire certa personalización ao dirixirse a el a amiga como confidente seu.
- Cantigas da romaría: A amiga está nun santuario, ermida ou capela, lugar de reunión que sirve de pretexto para o encontro dos namorados. Este contexto é exclusivo da literatura galego-portuguesa.
- Bailadas: Composicións alegres e festivas nas que se realiza unha invitación á danza.
- Alvas ou alboradas: Faise referencia ao mencer; nas albas provenzais os amantes separábanse após teren pasado a noite xuntos.
As cantigas de amigo teñen unha estrutura moi formalizada e ríxida que se basea na repetición. Os elementos característicos son:
- paralelismo: repetición da mesma idea en dúas estrofas seguidas nas que só mudan as palabras finais de cada verso ou a orde delas, co que varía a rima.
- leixaprén: reiteración dos segundos versos dun par de estrofas como primeiros versos do par seguinte, o que acentúa o paralelismo entre as estrofas que o teñen.
- refrán: verso ou versos repetidos ao final de cada estrofa.
Os poetas máis destacados que compuxeron cantigas de amigo foron Meendinho, Pero Meogo, Martín Codax, Xohán Zorro, Xoán de Cangas, Xoán Airas e Don Dinís.