Kóxer
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
Tipo de comida específica dos que profesan a relixión xudía, debido a que cumpre coas súas esixencias. As leis do kaxrut (כַּשְׁרוּת en hebreo , kašrut en hebreo estándar) ("manter o kosher", dise en hebreo: כֶּשֶׁר / כָּשֶׁר; e en hebreo estándar kéšer / kášer) son as leis dietéticas do xudaísmo. A comida de acordo coa lei xudía denomínase kóxer, da palabra hebrea kaxer (כשר), que significa "axeitado" (neste caso, para o consumo humano). A comida que non cumpre a lei xudía chámase treifah ou treif (טרפה) ("rota"); o termo orixinalmente referíase ós animais que foran mortos despois de ser feridos mortalemente por animais salvaxes e polo tanto non eran aptos para o consumo humano. Entre os sefardís, as referencias fanse exclusivamente á carne non kóxer.
As leis básicas do kaxrut no libro da Torah están no Levítico, os seus detalles están especificados pola lei de tradición oral (a Mixnah e o Talmud) e os rabinos codificáronas despois.
Existen de feito varios niveis de kaxrut, en cuxo derradeiro banzo se esvaece entre medias do comportamento e a mesma comida. Por exemplo, a comida non kóxer pódese vender ó público xeral ou usarse para animais domésticos. No entanto, o leite e a carne non poden mesturarse, mesmo inda que o resultado da combinación se teña que tirar, deixar sen vender ou de dar ós animais.
Índice |
[editar] Tipos de comidas
As comidas son kóxer cando cumpren tódolos requerimentos que a lei xudía lle esixe á comida. As causas do incumprimento poden varian dende a presencia de mestura entre leite e carne ó uso de productos procedentes de Israel que non estean decimados (recaudo do 10%) convenientemente ou mesmo o uso de utensilios de cociña que fosen usados antes con comida non kóxer.
[editar] Identificación da comida kóxer
As comidas adquiribles nas tendas pódense identificar coa presenza do símbolo gráfico chamado hechxer (de plural hechxerim), que indica que a comida está garantida coma kóxer por unha autoridade rabínica. Isto pode ser feito por un só rabino pero é máis normal que sexa por unha organización.
O emblema máis habitual é o da figura seguinte:
Ⓤ
Procede de inscribir un U dentro dunha circunferencia, que simboliza a Unión de Congregacións Ortodoxas. No entanto, moitos rabinos e organizacións, teñen a súa propia insignia e hai moitos outros símbolos, demasiados para extenderse a pormenorizalos.
O hechxerim de certas autoridades ás veces se considera inválido por parte de outras. Un K só utilízase ás veces coma símbolo de kaxrut, pero este símbolo non ten dereitos de copia (mecanismo que impide a falsificación doutros símbolos), e o único que indica é que a compañía fabricante o considera kóxer.
Outro xeito de comprobar o kaxrut dun produto é ler a lista de ingredientes: porén, moitos observantes do kaxrut non consideran que abonde, inda que ó certo é que pode identificar obviamente substancias non kóxer presentes na comida.
Os produtores de comidas e aditivos poden contactar coas autoridades xudías para validar o seu protudo coma kóxer. Un comité visitará as súas instalacións para inspeccionar os métodos de produción e os contidos do produto e así expedir un certificados de que todo está en orde.
Por diferentes motivos, coma mudanzas dos procesos produtivos, produtos que antes eran kóxer poden perder a súa hechxer; por exemplo, o cambio dun aceite de lubricación a outro que teña sebo (¿raxó, roxóns, graxa?). A miúdo, estes cambios se coodinarán por parte do rabino ou organización supervisores para garantir que se use unha nova embalaxe para o novo produto que non induza a pensar en ningún hechxer ou kaxrut, pero nalgúns casos as etiquetas co hechxer poden chegar ós novos alimentos non kóxer. Debido a isto, hai unha dinámica moi activa na comunidade xudía para identificar os produtos que son dubidosos, así coma os produtos que xa son kóxer pero que inda non portan o hechxer na etiqueta. Estas campañas mesmo poden destapar as situacións nas que un hechxer desautorizado aparece nun produto tanto accidental coma deliberadamente.
[editar] Razóns para estas leis dietéticas
Inda existe un debate sobre as motivacións e o significados das leis sobre o kaxrut. A filosofía xudía recoñécese que das 613 leis (mitsvot), unha boa parte non se poden explicar racionalmente: clasifícanse coma chukim, incluíndo leis coma a do número 19, o heifer vermello (probablemente base do argumento do filme "O bosque"). Hai dous puntos de vista respecto a estas leis: un afirma que as leis teñen razón pero no que a explicación final do mitsvot non está ó alcance da intelixencia humana e a outra perspectiva defenden que estas leis non serven máis que para instituír a disciplina.
Algúns estudosos xudaicos sosteñen que estas leis dietéticas simplemente deberían clasificarse coma un grupo de leis consideradas irracionais no que respecta a que non hai unha explicación particular para a súa existencia. A razón para isto é que hai certas regulamentacións divinas que a mente humana non ten por que ser capaz de entender. Relacionada con isto é a idea de que as leis dietéticas foron dadas coma unha demostración da autoridade divina e que o home debería obedecelas sen buscar ningunha razón (William H. Shea (1988) Clean and Unclean Meats ("Alimentos limpos e suxos"), Biblical Research Institute).
Porén, as autoridades xudías modernas e máis clásicas rexeitan esta perspectiva, e tamén os estudosos actuais. Maimónides, por exemplo, sostén que tódalas leis dadas por Deus teñen unha razón, que á humanidade lle está permitido buscarlles as súas razóns e que debería sentirse cómoda sabendo que existen razóns racionais para tódalas leis divinas da Torah, mesmo inda se non se sabe con seguridade cales son estes motivos. Para Maimónides, a idea de que Deus dea leis sen razón é un anatema.
[editar] Kóxer na actualidade
Algúns xudeos que non contemplan tódalas esixencias do kaxrut inda así cumpren con algunhas das leis: por exemplo, absterse da carne de porco e do marisco. Hainos tamén que evitarían tomar leite con carne sen saber porqué cumprir con isto é tan estraño. Do mesmo xeito hainos que cumpren un certo nivel de kaxrut na casa mentres que non teñen ningún prexuízo ó comer nun restaurante non kóxer.
[editar] Extrapolación lingüística
En inglés, o termo kóxer úsase frecuentemente cun significado metafórico para dicir "aceptable" ou "aprobado", que é o significado denotativo ou convencional en hebreo. Tamén é parte dalgúns nomes de produtos comúns: por exemplo, o sal kóxer (tecnicamente "sal [que cumpre con] kaxer" é unha forma de sal que ten cristais de facetas ou lados irregulares, facendo que sexa ideal para preparar carne de acordo coa lei kaxrut debido a que a alta área superficial dos cristais absorba o sangue con máis eficacia. Asemade, o pepino kóxer é un tipo especial de pepino orixinario de tendas europeas orientais de ultramarinos especiais (delicatessen) cun sabor específico.
As leis de protección do consumidor en moitos sitios prohiben o uso do termo kóxer agás que se demostre que sigue as leis dietéticas xudías, pero a definición varía segundo as diferentes xurisdicións e situacións. Por exemplo, nalgúns lugares a lei obriga a que un rabino certifique o kasrut mentre que noutros abonda con que o fabricante o crea. Moitos produtos embalados coa etiqueta de kóxer terían que ter certa certificación de confianza coas leis xudías, pero son os individuos os que deben definir o nivel que é axeitado para si mesmos.gl:kóxer