Historia de Galiza

Na Galipedia, a wikipedia en galego.

Historia de Galiza
Prehistoria
O Megalitismo
Idade de Bronce
Idade Antiga
Cultura Castrexa
Gallaecia
Reino Suevo
Idade Media
Reino da Galiza
A Época altomedieval
A Galicia feudal
Idade Moderna
Idade Contemporánea
O Século XIX
A Restauración
Século XX
A Segunda República
A época franquista
Presente

Galiza é unha nación organizada xurídica e administrativamente como unha Comunidade Autónoma de España, situada no noroeste da Península Ibérica.

Sábese que houbo asentamentos de poboación dende épocas prehistóricas que se remontan ata os 3000 a.C.. Os gregos (así o constata Estrabón, (c. 63 a.C.-c. 24 d.C.),) coñecían os habitantes deste extremo peninsular co nome de Kallaikoi.

Índice

[editar] As Orixes

[editar] O Megalitismo

Unha mámoa é unha morea de terra e pedras que pode conter un dolmen e que acobilla un lugar de enterramentos colectivos. Poden aparecer enxovais funerarios e pinturas no interior das grandes pedras.

Galicia, entre os anos 5000 a 2500 a.C, forma parte do megalitismo atlántico propio dos denominados fisterras. A peculiaridade galega consiste en que as mámoas e os túmulos non son de gran tamaño, pero si moi numerosos e inzan todo o territorio. Obsérvase unha gran relación entre as mámoas e a paisaxe; normalmente atópanse en penichairas de media altura e insertadas nunha economía gandeira. Os milleiros de megalitos fálannos do xenio creativo e da habilidade do manexo das grandes pedras duns homes que buscan identificar o seu territorio con elementos perceptibles que os conecten co mundo dos mortos.

Estaríamos ante numerosas unidades sociais que comparten unhas mesmas técnicas e crenzas e que serían relativamente igualitarias.

[editar] O Bronce Atlántico

Increméntase a estabilidade dos asentamentos. As cistas (cámaras de pedra máis pequenas, non soterradas e individuais) substitúen aos dólmenes, o que nos fala dunha certa élite social. Aparecen puñais de cobre, cilindros de ouro, machados e as primeiras xoias. Xa no Bronce inicial, atopamos unha conexión intensa coa costa occidental atlántica. As pezas de tiras e os aros teñen os seus concomitantes nas terras litorais do occidente europeo e nas Illas Británicas. Salienta o tesouro de Caldas de Reis: a maior acumulación de ouro da prehistoria de Europa Occidental.

No segundo milenio antes de Cristo xa podemos falar dunha cultura galaica plenamente aberta a occidente cun novo metal: o bronce. Estoques de lingüeta trapezoidal, espadas con empuñaduras de remaches, espadas pistiliformes, machados tubulares e con aneis parécennos falar dunha sociedade de xefaturas onde o espírito bélico condiciona a vida cotiá. Salienta o casco de ouro de Leiro (Rianxo). Galicia aparece plenamente conectada co intercambio atlántico.

Outra manifestación plástica de enorme interese son os grabados en pedra denominados petroglifos, que en Galicia teñen a singularidade dun maior naturalismo que noutras áreas. Cérvidos, círculos, labirintos, armas, círculos concéntricos conservan unha simboloxía misteriosa (cúltica, cósmica, ou trascendente) indescifrable.

[editar] Influencia céltica

Semella que algúns grupos (do pobo celta que chegara ata o sur da península Ibérica), non atoparon acomodo nestas terras e iniciaron outra viaxe migratoria, en distintas etapas xa tardías, cara ó norte, a través de terras lusitanas. Outro grupo coñecido como sefes, se móvese cara o século III a.C. e vai situándose entre o río Texo e o río Douro e o segue cara Galicia.

Ao mesmo tempo que isto ocorría, producíase nas costas galaicas o desembarco de xentes nórdicas procedentes da Bretaña. A arqueoloxía acreditao así a través dos achados de punta Neixón na ría de Arousa na Provincia de Pontevedra.

Os celtas sefes atoparon estas terras bastante poboadas. Estrabón asegura que había unhas 50 tribos de pobos diferentes, mentres que Plinio di que eran máis de 65. O profesor (historiador, arqueólogo e escritor) Florentino López Cuevillas na súa obra A civilización céltica na Galiza, despois de expor un estudo exhaustivo sobre o aspecto político e xeográfico, asegura que todas estas tribos, na maior parte, non eran celtas. A relación de tribos pre-célticas que se pode dar é bastante extensa:

Estrimios (relacionados cos ligures (e comúns de países bretóns, ingleses e irlandeses), que permaneceron ata a chegada dos romanos), albións, seurros, gigurros, tiburos, lemavos, bibalos, tamaganos, caporos, zoelas, nobiagoi, abii, tirii, veasmini, salassi, cilenii, helenii, grovii, etc., todos eles asentados dende a Idade de Bronce, é dicir, antes do 600 a.C.

Este é o fondo da poboación pre-céltica, que é a mesma que a normanda, inglesa e irlandesa. Destes poboadores proceden as semellanzas étnicas entre estes pobos e non da chegada dos celtas. As analoxías entre galegos e irlandeses actuais non veñen dun parentesco céltico, senón dunha comunidade étnica anterior que se remonta a 2.000 anos atrás.

As tribos celtas dos sefes recén chegadas superpuxéronse a estoutras máis antigas e adaptáronse bastante ben, crese que polo seu carácter afín indoeuropeo. Foron os celtas os que se acomodaron e a súa influencia foi, na maioría dos casos, tardía e esporádica, segundo se pode saber pola confirmación do estudo da arquitectura e a metalurxia. A dita poboación autóctona máis antiga conservou a súa destacada personalidade lingüística e cultural e tamén soubo intercambiar aspectos culturais coa civilización céltica. Houbo un verdadeiro troco de costumes e de coñecementos. Os testimuños lingüísticos, o panteón relixioso, e a toponimia e hidronimia prerromana, e restos arqueolóxicos emparentados coa cultura de Hallstatt apoian esta visión. Autores clásicos como Estrabón na súa Xeografía descriptiva, Plinio na súa Historia natural e Pomponio Mela na súa Chorografía falan da presencia de celtici o keltikoi. Outra cousa é que o celtismo poida considerarse unha das claves explicativas da cultura castrexa. Hoxe as opinións neste eido están divididas entre os expertos e parecen irreconciliables.

[editar] A Cultura Castrexa

En lugares elevados que dominan unha amplia extesión, empezan a aparecer, avanzado o primeiro milenio antes de Cristo, os castros. Son recintos fortificados defendidos por foxos e murallas e que acubillan casas circulares ou elípticas. Dan nome a unha cultura que abrangue o oeste da actual Asturias, a Galicia de hoxendía, O Bierzo e o Norte da actual Portugal.

Contabilízanse uns dous mil, o que nos revela unha Galicia moi habitada e cunha estrutura pobacional baseada na comunidade castrexa. O galaico, antes que pola gens, identificarase polo seu castro (segundo a interpretación máis común do c invertido da epigrafía posterior). Os populi agrupaban varios castros e, probablemente, estaban unidos por vencellos de solidariedade e defensa mutua.

Entre os restos materiais salienta o torque ou torques, dos que Galicia contén os exemplos máis espectaculares do denominado, para algúns impropiamente, mundo céltico (o de máis sona quizais sexa o de Burela).

Os castrexos cultivaron cereais, practicaron a gandería bovina, porcina e ovina e adicábanse tamén ao marisqueo e a pesca.

Na interpretación desta sociedade pasouse dunha mitificación romántica ateigada de guerreiros, caudillos e druídas a outra visión que nos fala estrañamente de comunidades pacifistas, ecoloxistas e prematuramente laicas. Unha metodoloxía comparativa e máis integral intúe unha ideoloxía análoga a da realeza e formas relixiosas polimorfas similares ás da Europa central e occidental.

[editar] Romanos

A riqueza mineral do subsolo galaico atraeu a atención da República Romana. A conquista foi tardía en relación ao conxunto das provincias hispánicas. Cabe salientar tres etapas fundamentais:

  • 137 a.C.: Incursión de Décimo Xunio Bruto, que derrotou os kallaicoi, pobo ao norte do río Douro e que chegou ata o Limia. Pola súa vitoria recibiu o alcume do Galaico
  • Campañas de Octavio Augusto no contexto das guerras cántabras. É neste período onde se encadra a mítica resistencia do Monte Medulio.

Roma vertebra Galicia con importantes obras de enxeñería como son as vías, as pontes (Bibei, Ourense) e as murallas das urbes como Lucus Augusti (Lugo).

Espállanse nos vales máis romanizados as villae, asentamentos estables con explotacións agrarias que van cambiando a fisonomía do país. Porén, a cultura castrexa nos dous primeiros séculos de romanización manifesta os seus desenvolvementos materiais máis fortes co apoxeo dos grandes Castros (Viladonga, Lansbricae, Santa Tegra...). A cultura indíxena recibe novas técnicas que a plenifican e enriquecen. É o que se coñece como cultura galaico-romana

Máis tarde, a maioría dos castros vanse abandonando, aínda que existen casos de reutilización.

As peculiaridades xeográficas, estratéxicas e culturais cristalizan na estrutura político-administrativa. No ano 284 existe xa a Provincia romana de Gallaecia, dividida en tres conventos xurisdiccionais: Lucus, Astúrica e Brácara. Será, pola súa importancia militar, unha provincia imperial, non senatorial, controlada por unha forte lexión na actual León e con campamentos como o de Aquis Querquernis.

A pegada máis significativa da romanización foi a lingua da que deriva o galego do hoxendía. Moi cedo obsérvase no latín unha evolución morfolóxica propia. Só na toponimia e nalgunhas poucas palabras (camba, berce, tona, croio...) consérvanse reminiscencias célticas.

[editar] Cristianización

[editar] Primeiras tradicións

Foi un fenómeno paseniño. O cristianismo, entrado o século II, vai cambiando a relixiosidade popular. Esta, con todo, permanecerá dun xeito multiforme en mitos, ritos, simbolismos e crenzas de singular riqueza.

Existen tradicións de persecucións na época de Decio e Diocleciano. Non hai rastro nas fontes da época, nembargantes, da predicación do Apóstolo Santiago, pese a forte crenza medieval ao redor do descubrimento do seu posible sartego.

No século IV aparecen as primeiras sés episcopais da Igrexa galega que, xa no seguinte século, conectarán coas correntes de pensamento dos Pais da Igrexa. Así Paulo Orosio ou Hidacio manifestarán unha autoconciencia elevada de cristianismo galaico.

Pero a maioría rural da Gallaecia coñecerá o cristianismo a través dos priscilianistas.

[editar] Prisciliano

Prisciliano defenderá un cristianismo de cariz gnóstico, comunitario e ao mesmo tempo ascético, en confrontación coa instalación urbana da Igrexa hispana. O seu simbolismo e cosmovisión semella conectar ben coas tradicións indíxenas. O seu éxito levarao ao martirio en Tréveris, acusado de ritos promiscuos, maleficio e maxia, o que fará del unha figura discutida pero idealizada.

O priscilianismo arraigou ben e de xeito duradeiro na Gallaecia. No ano 396, os bispos galegos no sínodo de Toledo néganse a deixar de considerar os priscilianistas como mártires.

Haberá que esperar á configuración do Reino Suevo para que o cristianismo de obediencia romana xogue como armazón estable dunha nova sociedade de xeito pioneiro entre os reinos xermánicos

[editar] Reino Suevo

Os suevos, 30.000 persoas que só tiñan 8.000 varóns con capacidade para loitar, concéntranse entre o Douro e o Miño, na zona de influencia de Braga. Chegaron no ano 409, nomeando rei a Hermerico (409-438), que asina un foedus con Roma no 410 polo que os suevos establecen o seu reino na provincia romana de Gallaecia e aceptan o emperador de Roma como o seu superior. Tras a morte de Hermerico reina Requila (438-448) que dirixe expedicións de saqueo por toda a península na que se integran suevos e galaico-romanos. Isto pon de manifesto a plena independencia do Imperio.

A Requila sucederao Requiario (448-456). Este último adoptará o catolicismo no 449, manifestación pioneira dunha nacente concepción do goberno apoiada na Igrexa católica. No ano 456 ten lugar a batalla de Órbigo , que enfrentará a visigodos e suevos, coa derrota destes últimos e que terá como consecuencia o asasinato de Requiario.

Tras a derrota fronte aos visigodos, o reino suevo dividiráse e gobernarán simultaneamente Frantán e Aguiulfo. Ambos farano dende 456 ata 457, ano no que Maldras (457-459) reunificará o reino para acabar sendo asasinado tras unha conspiración romano-visigoda que finalmente fracasará. A pesar de que a conspiración non conseguiu os seus auténticos propósitos, o reino suevo viuse novamente dividido entre dous reis: Frumario (459-463) e Remismundo (fillo de Maldras) (459-469) que reunificaría novamente o reino do seu pai no 463 e que se vería obrigado a adoptar o arrianismo no 465 debido á influencia visigoda.

Tras a morte de Remismundo éntrase nunha época escura, que durará ata 550, na que desaparecen practicamente todos os textos escritos. O único que se sabe desta época é que moi probabelmente Teodemundo gobernou a Suevia.

A época escura rematará co reinado de Karriarico (550-559) que se converterá novamente ao catolicismo no 550. Sucederalle Teodomiro (559-570) (non se confunda con Teodomiro, rei dos visigodos) durante o reinado do cal terá lugar o Iº Concílio de Braga (561). Salienta neste periodo a figura de San Martiño Dumiense pola súa achega á organización territorial (parroquiale suevum) e á lexitimación cristiá dun goberno estable sobre unha poboación plenamente integrada e fusionada.

Neste periodo acontecerá a última achega étnica significativa a Galicia coa chegada dos celtas bretóns á costa norte fuxindo das invasións anglosaxonas. Coñécese a presenza nos concilios dun bispo dos bretóns Maeloc.

A Teodomiro sucédelle Miro (570-583). Durante o seu reinado celebrouse o IIº Concilio de Braga (572)consolidándose a súa contribución á gobernación e á impartición de xustiza. Aproximadamente no 577 iniciase a guerra civil visigoda na que intervirá Miro que no 583 organizará unha expedición de conquista a Sevilla que fracasará. Durante a volta desta expedición o rei atopa a morte. No reino suevo comezan a producirse moitas loitas internas. Eborico (tamén chamado Eurico) (583-584) é destronado por Andeca (584-585) que erra no seu intento por evitar a invasión visigoda dirixida por Leovixildo que se fará efectiva finalmente no 585, converténdose así o rico e fértil reino suevo nunha rexión máis do reino godo.

Galicia foi gobernada por un dux, cargo ocupado por fillos dos reis e que chegarían a tales como Wamba e Vitiza. Serán xustamente os viticianos os que chamarán na súa axuda nun conflicto civil aos árabes.

[editar] Reino independente

Afonso I (739 - 757) foi o primeiro príncipe que comezou a expansión do Reino Cristiano.

813 Afonso II o Casto, chamado rei de Galiza e Asturias nos textos europeos, e como Rei de Asturias na historiografia española e nas cronicas do reino astur, é informado polo bispo Teodomiro de Iria Flavia da aparición dunha luz sobor unha antiga capela. O rei chega a Santiago de Compostela e manda edificar unha igrexa. Comeza a lenda do Camiño de Santiago e Santiago de Compostela convértese nun centro de peregrinación da Cristiandade.

No 910 Ordoño II, casado coa princesa galega Elvira Menéndez, convértese en rei de Galiza (ver tamén Reino da Galiza)

No 925 Sancho Ordóñez é coroado en Santiago como rei de Galiza polo bispo Hermenegildo.

No 982 Bermudo II é coroado en Santiago e vence a Ramiro III de León en Monterroso.

No 997 Almanzor inicia unha expedición de saqueo en terras cristiás e chega ata Santiago de Compostela

No 1035 Fernando I O Magno herdou o reino de Castela do seu pai Sancho III O Maior, rei de Navarra, e no 1037 a súa esposa Sancha herdou os reinos de León e Galiza do seu irmán Bermudo III. (ver tamén Reino de León) Á sua morte no 1065 repartiu as súas posesións entre os seus 3 fillos: entregou Castela ao seu fillo Sancho, León a Afonso e Galiza a García. Pero no 1072 Afonso VI de León matou a Sancho II de Castela e encerrou de por vida a García de Galiza gobernando así sobre os reinos dos sus irmáns ata a sua morte en 1109

No 1091 Raimundo de Borgoña goberna o Reino de Galicia por concesión de Afonso VI como totia Galletie imperator

No 1111 Afonso Raimúndez é coroado en Santiago por Diego Xelmírez

No 1156 Afonso VII divide os seus reinos deixando Galicia e León a Fernando II gran impulsor dos burgos galegos.

[editar] Integración do Reino de Galicia na Coroa de Castela

Afonso IX de Galicia e León deixa en herdanza os seus reinos a Dona Sancha e Dona Doce, fillas que tiver con Tareixa de Portugal. Pero Fernado III o Santo mobilizou os seus recursos diplomáticos ata conseguir facerse coa coroa do seu pai. Deste xeito, en 1230, desaparece a coroa independente de León e o Reino de Galicia pasa a integrarse na monarquía castelán-leonesa. As bases do nacemento da cultura galega en romance estaban consolidadas e o fillo de Fernando III, Afonso X o Sabio será un dos autores sobranceiros da lírica en lingua galega (Cantigas de Santa María).

A terra galega terá ao fronte ao Adiantado Maior do Reino de Galicia. Representante da coroa e designado entre a nobreza do país. Un dos adiantados máis relevantes foi Pai Gómez Chariño, brillante almirante que destacou na reconquista de Sevilla a través do Guadalquivir e pacificador do Reino en momentos críticos. Foi tamén un execelente poeta en lingua galega.

Trala morte de Sancho IV, desátase en Galicia unha trama secesionista. Preténdese facer rei de León, Sevilla e Galicia ao irmán do monarca falecido, D. Juan de la Cerda. María Molina, quedaría como rexente de Castela e Toledo. A forza das armas mediante a intervención de Pai Gomez Chariño e do infante Don Felipe, o novo adiantado maior, así como a falta apoios exteriores farán renunciar ao candidato no ano 1300.

[editar] Caída dos Castro e relevo nobiliario

Os Castro, sucesores dos Traba, conservan a preminencia en Galicia e unha máis ca decisiva influencia na Corte castelá. A guerra civil entre o rei lexítimo Pedro I o Cruel e Enrique de Trastamara, o bastardo, cambiará os liderazgos. A derrota dos petristas en Castela non é aceptada en Galicia e os Castro fan que neste reino se recoñeza como monarca ao rei de Portugal Fernando I, emparentado co asasinado Pedro o Cruel (1369). Tras uns anos de presenza en Galiza, a retirada do portugués non evita o enquistamento do conflito.

En 1386 entra en Galicia, aclamado como rei, D. Juan de Gante, Duque de Lancaster. Tras unha campaña victoriosa, a peste lévao a un acordo definitivo cos Trastamara. A gran nobreza galega, paga cara a derrota; é desposuída e substituída por unha pequena nobreza, máis desarticulada, autónoma e depredadora que medra grazas ás mercedes enriqueñas polo seu apoio. Así, agroman os Andrade no noroeste, os Moscoso no centro, Lemos na Galicia oriental, e os Sarmiento e os Soutomaior no sur.

Nun momento de crise demográfica provocada pola peste, as malas colleitas e a fame, esta nobreza incrementa a presión sobre os homes dos burgos, os prelados e os campesiños. Nunha Galiza abandoada a súa sorte pola monarquía, estoupará a revolta e a rebelión organizadas.

[editar] Os Irmandiños

Os habitantes das vilas, o campesiñado e a pequena nobreza organízanse en xuntas e irmandades e baixo o lema Deus fratresque Galliciae, reúnen exércitos, imparten xustiza e derruban castelos. Alonso de Lanzós e Diego de Lemos póñense ao fronte da Santa Irmandade. Entre 1465 e 1469 contralan a totalidade de Galicia. A nobreza foxe a Castela e Portugal. Será o apoio da monarquía castelá o que permita aos magnates recuperar o poder do Reino pola forza das armas. A coroa pasará factura.

[editar] Os Reis Católicos

As medidas dos Reis Católicos pretenden someter definitivamente ao Reino de Galiza baixo a súa autoridade, para isto toman determinadas medidas que marcarán os séculos futuros:

  • Nomeamento dun Gobernador-Capitán Xeneral foráneo plenipotenciario (auténtico virrei).
  • Creación dun órgano xurisdiccional para a impartición da Xustiza no nome da Monarquía: A Real Audiencia do Reino de Galicia, presidida polo Gobernador-Capitán Xeneral
  • Orde de non reconstruír os castelos derrubados polos irmandiños.
  • Integración dos mosteiros galegos nas congregacións de Castela e Valladolid.
  • Descabezamento da nobreza levantisca: Pardo de Cela é decapitado en Mondoñedo; Pedro Madruga, conde de Camiña e Soutomaior, arrinconado en Portugal e, posteriormente, asasinado; o conde de Lemos é acantonado na Galicia oriental.

[editar] Idade Moderna

[editar] A estabilidade do século XVI

A estabilidade política xera unha nova configuración social que descansa nunha certa prosperidade económica. Estas serán as consecuencias:

  • O descabezamento da nobreza fai emerxer unha fidalguía rendista. Sostense co cobramento dos foros ao campesiñado e vive nos pazos. Prodúcese unha certa ruralización das élites sociais.
  • As cidades asumen a representación do reino a través da Xunta do Reino de Galicia onde están presentes Santiago, A Coruña, Mondoñedo, Betanzos, Ourense, Tui e Lugo.
  • Creación dunha Universidade en Santiago de Compostela que conecta a Galicia coa intelectualidade europea (Gallecia fulget) por mor de figuras como Alonso III de Fonseca
  • Renacemento artístico con arquitectos traballando en Galicia da talla de Rodrigo Gil de Hontañón (obras na catedral de Santiago); Martín Blas e Guillén Colás (Hostal dos Reis Católicos); Mateo López (San Martiño Pinario); Diego de Isla (mosteiro de Santo Estevo de Ribas de Sil); Hernando e Pedro de la Sierra (mosteiro de San Clodio de Leiro) etc.
  • O comercio co Mediterráneo e o Mar do Norte de productos como o viño do Ribeiro, a pesca do congro e a sardiña e o dinamismo dos mareantes fan de Pontevedra a cidade máis dinámica da Galicia do século XVI.
  • O monopolio indiano radicado en Sevilla, deixa fora a Galicia das transaccións económicas con América. Só A Coruña e Baiona obtiveron algúns dereitos que ficaron frustrados pola esixencia de retornar por Sevilla.

Deste momento son as expedicións dos navegantes galegos a destinos remotos. En 1545 zarpa dende A Coruña a expedición de García Jofre de Loaisa que chegará as illas Molucas. Alvaro de Mendaña e Pedro Sarmiento de Gamboa acadan as illas Salomón (1568).

[editar] A Galicia do Barroco

A incorporación de novos cultivos vidos de América, o millo primeiro, cara a 1630, e logo a pataca, produce unha fonda transformación agrícola. Consecuencia directa será unha explosión demográfica precoz. A poboación galega duplicouse entre mediados do século XVI e a metade do século XVIII. O modelo demográfico galego resulta ser enormemente orixinal con permanencia no tempo das fases alcistas. Deste xeito, a mediados do século XVIII Galicia terá 44 habitantes por quilómetro cadrado fronte aos 18 de Castela.

Aumenta a superficie cultivada e o número de aldeas, porén a tecnoloxía agraria mantén uns niveis semellantes aos medievais. Os labregos traballaban a terra baixo determinados tipos de cesión que lles detraían parte da producción (foros e subforos).

Os execedentes agrarios que benefician aos cabidos catedralicios e aos mosteiros fan xermolar o esplendor barroco: Melchor Velasco traballa en Celanova; Domingo de Andrade é mestre de obras da catedral de Santiago de Compostela. Tomaralle o relevo Fernando de Casas Novoa artífice dun barroco con sentido da elevación na fachada do Obradoiro da mesma catedral, modelo que ensaiara en Vilanova de Lourenzá. Clemente Fernández Sarela cambiará a fasquía urbana de Santiago. Outra manifestación orixinal da arquitectura galega neste estilo será o barroco de placas de Simón Rodríguez. A solemnidade dun Pedro de Monteagudo terá en Sobrado dos Monxes un magnífico exemplo. Todos eles forman un elenco de talla mundial que nunca volverá a igualarse.

Na escultura barroca existen tamén figuras de primeira liña como Francisco de Moure; Gregorio Fernández; Castro Canseco; Mateo de Prado ou Gambino.

En 1623, por influencia do Conde de Gondomar, Diego Sarmiento de Acuña, e tras un século de peticións, Felipe IV concede ao Reino de Galicia o voto nas Cortes Castelás.

En 1640, Portugal proclama a súa independencia definitiva. As décadas nas que se prolongou a guerra entre a coroa española e portuguesa, supuxeron un grave prexuízo para o crecemento económico galego. A Xunta do Reino de Galicia oporase ás levas con pouco éxito.

Empeza a agromar unha industria familiar textil, os curtidos e as ferrarías e acontencen os primeiros asentamentos catalás na beiramar que poñen os alicerces da industria conserveira e novas técnicas de pesca.

Por contra, as guerras dos Austrias con Inglaterra, trocan as nosas costas en inseguras e o comercio marítimo de escala europea declina, e con el cidades como Pontevedra. Xa no periodo anterior ataques a Vigo e Coruña (1589) como o de Drake favorecen as fazañas populares como a de María Pita pero acaban danando a dinámica das vilas e cidades costeiras. Despois dos ataques ingleses virán os ataques turcos (resistencia de María Soliña) en Cangas e o acoso dos holandeses. Ferrol co seu arsenal convértese nun asentamento militar de primeira orde chegando á cifra sen precedentes de 25.000 habitanes. En xeral, as cidades perden peso; se no século XVI vivían nelas o 7,2% da poboación, a mediados do XVIII só acollerán ao 4% dos galegos.

[editar] Os ilustrados

Fronte ao inmobilismo da sociedade tradicional empezan a levantarse voces autorizadas. Frei Martiño Sarmiento propón medidas culturais e educativas entre as que están a dignificación do galego; o Padre Feijoo realiza unha fonda crítica social. Outras figuras como Cornide Saavedra, Lucas Labrada ou Pedro Antonio Sánchez incorporan o espírito das luces na busca de solucións á problemática social e económica de Galicia. Impulsan a constitución de Academias e Sociedades como a Sociedade Económica de Amigos do País en 1784.

[editar] Século XIX

Galicia semella espertar coa invasión das tropas e Napoleón Bonaparte. A Xunta Suprema do Reino de Galicia proclámase soberana en ausencia de Fernando VII. Organizou un exército e despregou un importante labor diplomático. O Reino de Galicia foi o primeiro territorio liberado do exército francés. As alarmas populares ao mando de guerrilleiros como Cachamuiña causan estragos nas forzas de ocupación. Serán fitos importantes dese ano 1809 a victoria de Pontesampaio e a reconquista de Vigo.

En 1833 é disolto para sempre o Reino de Galicia. A reforma territorial de Javier de Burgos configura ás provincias consonte o modelo liberal francés. Trataranse de departamentos administrativos dependentes directamente do Goberno central.

Durante o século desenvólvense en Galicia determinados movementos sociopolíticos:

  • O Carlismo: que busca a recuperación do Reino de Galicia dende unha perspectiva absolutista e tradicionalista. Non acadou un dominio xeral debido á puxanza liberal de cidades como A Coruña.
  • O Provincialismo: de raíz liberal, que pretende acadar unha cota de autogoberno galego a través dunha Xunta Superior de Goberno de Galicia. Desapareceu co fracaso do levantamento de 1846 e os fusilamentos de Carral.
  • O rexionalismo: que ten en Alfredo Brañas a súa faciana conservadora e en Murguía a súa fasquía progresista. Desenvolven ideas articuladas sobre a autonomía política e o decorrer histórico da identidade galega.
  • O Agrarismo: Movemento de masas campesiñas que se levantan contra o foro e as medidas tributarias do Goberno Central que non se acomodan á realidade labrega do país.
  • O federalismo: que chega a redactar un proxecto de Constitución para un Estado Federado Galaico, pero que arrastra o fracaso da experiencia federal da caótica I República.

Dende o ámbito estrictamente cultural e lingüístico, merece mención especial o Rexurdimento con figuras como Rosalía de Castro,Curros Enríquez e Eduardo Pondal que devolven o prestixio á literatura en lingua galega.

Gran impacto tivo a demortización para o mundo monacal e campesiño. A peculiaridade de Galicia é que non se transfiren terras, senón dereitos a rendas forais. Deste xeito non se altera a estrutura xurídica da propiedade.

Neste século fracasan os intentos de diversificación económica: a política do Goberno central dando entrada ás importacións dos productos ingleses supón o fin da industria doméstica textil do liño. As ferrarías galegas son incapaces de competir cos altos fornos vascos; o proteccionismo do Goberno español para o trigo castelán ten como reverso os obstáculos para a exportación do gando galego. As demoras na conclusión das redes ferroviarias mantén a Galicia illada do nacente mercado único nacional. As conexións interiores serán moi serodias: A Coruña-Vigo ata 1943.

Na primeira metade do século a poboación galega segue medrando por riba da española e representa case un 10% da mesma. Pero o fai sobre un modelo económico insostible. A consecuencia será a sangría humana da emigración. Será este un fenómeno que desarticulará a sociedade parroquial galega e que a privará dos seus mellores fillos. Moitos destes enviarán recursos para a redención dos foros e a creación de escolas e outras inciativas sociais que fixeron avanzar a alfabetización e o benestar.

Nunha sociedade de base agraria en desarticulación, a práctica política dexenera nun profundo caciquismo que todo o abrangue. Redes de influencia, tecidas dende as elites empoleiradas na administración, cambian por votos favores particulares sen proxección xeral e contrarios ao ben común. O galeguismo político, cristalizado xa en nacente nacionalismo fará do combate a estas prácticas unha das xustificacións máis claras a prol da autonomía política.

[editar] Ligazóns externas