Suíza - Schweiz
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
|
||||
Lema: Unus pro omnibus, omnes pro uno (Galego: Un para todos, todos para un) |
||||
![]() |
||||
Linguas oficiais | Alemán, Francés, Italiano e Romanche | |||
Capital | Berna | |||
Maior cidade | Zurich | |||
Presidente da Confederación | 2004: Joseph Deis | |||
Consello Federal |
Moritz Leuenberxer |
|||
Área - Total |
132º maior 41.285 km² |
|||
Poboación - Total (2001) |
92º máis populoso 7.261.200 |
|||
Independencia - Declarada |
Alianza Eterna |
|||
Moeda | Franco suízo (CHF) | |||
Fuso horario | UTC +1 | |||
Himno nacional | Cántico suízo | |||
TLD (Internet) | .CH | |||
Código telefónico | 41 |
A Confederación suíza é un pequeno estado federal sen saída para o mar na Europa central, tendo fronteiras ao norte coa Alemaña, ao leste coa Austria e Liechtenstein, ao sur coa Italia e ao oeste coa Francia. A nación ten unha forte tradición de neutralidade política e militar, mais tamén de cooperación internacional, sendo sede de moitas organizacións internacionais. A Confederación Helvética ou Suíza é unha nación "multiétnica, multilingüística e multicultural, froito dunha vontade política" segundo as propias autoridades suízas. Ten estrutura confederal desde 1848. O seu nome oficial é Confoederatio Helvetica (CH; latín para Confederación Suíza), que se traduce da seguinte forma nas catro linguas nacionais:
Índice |
[editar] Historia
Véxase artigo principal Historia da Suíza
En 1291, representantes dos cantóns forestais de Uri, Schwyz e Unterwalden asinaron a Carta de Alianza. Iso uniunos na loita contra o dominio "estranxeiro" dos Habsburgo, entón detentores do trono do Sacro Imperio Romano-Xermánico. Na Batalla de Morgarten en 1315, os suízos derrotaran o exército Habsburgo e garantiron a súa independencia de feito como a Confederación suíza.
Na Paz de Westfalia de 1648, os países europeos recoñeceron a independencia helvética do Sacro Imperio e a súa neutralidade. En 1798, os exércitos da Revolución francesa conquistaron a Suíza. O Congreso de Viena de 1815 restableceu a independencia do país e as potencias europeas concordaron en recoñecer a súa neutralidade de forma permanente.
Suíza adoptou unha constitución federal en 1848, que sufriu extensas emendas en 1874 e que estabelecía responsabilidade federal para defensa, comercio e asuntos legais. Desde entón, melloras continuas nos campos político, económico e social teñen caracterizado a historia do país. Historicamente neutros, os suízos non participaran en ningunha das guerras mundiais.
En 2002, de acordo coa constitución federal de 1999, a Suíza finalmente se tornou membro integral das Nacións Unidas.
[editar] Política
Véxase artigo principal Política da Suíza
De acordo coa constitución de 1999, os cantóns deteñen todos os poderes non especificamente delegados á Confederación. O parlamento bicameral suízo, a Asemblea Federal, é principalmente quen exerce o poder. As dúas casas, o Consello de Estados e o Consello Nacional, teñen poderes iguais en todos os aspectos, inclusive canto á iniciativa lexislativa.
Os 46 membros do Consello de Estados (dous de cada cantón e un de cada un dos antigos semicantóns) elíxense directamente en cada cantón, mentres os 200 membros do Consello Nacional son electos directamente nun sistema de representación proporcional. O mandato dos membros da Asemblea é de catro anos. A través de referendos o pobo pode contestar calquera lei votada polo parlamento federal e por iniciativas introducir emendas á Constitución federal, o que fai da Suíza unha democracia semi-directa.
O órgano executivo máximo é o Consello Federal, un colexiado de sete membros. Aínda que a constitución determine a responsabilidade da Asemblea Federal pola elección e supervisión dos membros deste Consello, el asumiu gradualmente un papel destacado na dirección do proceso lexislativo, alén da súa atribución na execución da lei federal. O Presidente da Confederación elíxeno os sete conselleiros pola Asemblea Federal, e por un ano asume funcións representativas especiais.
Desde 1959, os catro partidos maioritarios están representados no Consello Federal de acordo coa "fórmula máxica", proporcional á súa representación no Parlamento federal: dous demócratas cristiáns (CVP/PDC), dous socialdemócratas (SPS/PS), dous radicais demócratas (FDP/PRD), e un do Partido Popular da Suíza (SVP/UDC). Esta distribución tradicional dos asentos non está sustentada por ningunha lei, e nas eleccións de 2003 para o Consello Federal o CVP/PDC perdeu o seu segundo asento para o SVP/UDC.
O Tribunal Federal cela polo cumprimento da lei e resolución de conflitos oriúndos de violacións de autonomías cantonais e comunais, ben como de tratados internacionais; aprecia aínda reclamacións por violación de dereitos constitucionais. Os seus xuíces son elixidos pola Asemblea Federal para mandatos de seis anos.
[editar] Cantóns
Véxase artigo principal Cantóns da Suíza
A Confederación suíza divídese en 26 cantóns:
|
|
Os semicantóns están marcados con *. Posúen só un representante no Consello de Estados.
Os cantóns están divididos nun total de 2.889 comunas (31 de decembro de 2001).
[editar] Xeografía
Véxase artigo principal Xeografía da Suíza
A paisaxe suíza caracterízase polos Alpes, unha alta cadea montañosa que se estende polo centro-sur do país. Entre os altos picos dos Alpes suízos, o máis alto dos cales é o Pico Dufour, de 4.364 m, encóntranse innúmeros vales, algúns con glaciares. Delas, as nacentes de moitos ríos europeos como o Rin, o Ródano, o Inn, o Aar ou o Tesino descenden para lagos como o Léman, o de Zurich, o Neuchátel e o de Constanza e continúan a descender.
O norte do país é máis aberto e máis habitado, mais tamén ten ondulacións como o macizo do Xura, unha cadea menor no noroeste. O clima suízo é en xeral temperado, mais as variacións rexionais son grandes, observando desde as rigorosas condicións nas altas montañas ao agradábel clima mediterráneo no extremo sur.
- Lista de lagos da Suíza
- Lista de ríos da Suíza
- Lista de pasos montañosos na Suíza
[editar] Economía
Véxase artigo Economía da Suíza
[editar] Demografía
- Ver artigo principal: Demografía da Suíza.
A Suíza encóntrase no cruzamento de diversas das principais culturas europeas, que influenciaron profundamente as linguas e prácticas culturais do país.
Hai catro linguas oficiais: o alemán no norte e no centro (64% da poboación), o francés ao oeste (19%), o italiano ao sur (8%) e por fin o romanche, unha lingua románica falada por unha pequena minoría (<1%) no cantón dos Grisións.
O alemán falado na Suíza é predominantemente un dialecto suízo coñecido como Suízo-alemán (Schwycerdütsch), mais os xornais e algúns programas de televisión usan o Alto-alemán. Moitos suízos falan máis dunha lingua e estranxeiros, residentes ou traballadores temporais, suman aproximadamente o 20% da poboación.
A maior relixión, practicada por 43% dos suízos, é o Catolicismo romano, seguido por diversas crenzas Protestantes (35%). A inmigración estableceu o Islamismo (4%) e a Ortodoxia Oriental (2%) como minorías relixiosas dignas de nota. Os demais pertencen a minorías moito pequenas ou non practica relixión algunha. A estabilidade e prosperidade da Suíza, combinada coa poboación lingüística e relixiosamente diversa, leva a algúns a describir o país como un Estado consociacional.
[editar] Cultura
Véxase artigo principal Cultura da Suíza
Os suízos son famosos polos seus bancos, o seu chocolate, os seus queixos, os seus fondues, os seus reloxos, a súa neutralidade e os seus internatos privados.
- Lista de suízos
- Música da Suíza
[editar] Miscelánea
- Comunicacións na Suíza
- Transporte na Suíza
- Forzas Armadas suízas
- Relacións exteriores da Suíza
- Selos e historia postal da Suíza
- Lista de cidades suízas
- Lista de tópicos relacionados coa Suíza
[editar] Cidades
Países do mundo | Europa |
Albania | Alemaña | Andorra | ARI Macedonia | Austria | Bielorrusia | Bélxica | Bosnia - Hercegovina | Bulgaria | Chequia | Chipre | Croacia | Dinamarca | Eslovaquia | Eslovenia | España | Estonia | Finlandia | Francia | Grecia | Hungría | Irlanda | Islandia | Italia | Letonia | Liechtenstein | Lituania | Luxemburgo | Malta | Moldova | Mónaco | Montenegro | Noruega | Países Baixos | Polonia | Portugal | Reino Unido | Romanía | San Mariño | Serbia | Suecia | Suíza | Ucraína | Cidade do Vaticano |
Países con parte do seu territorio en Europa |