Historia da lingua galega
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
Neste apartado incrementaremos o noso léxico coñecendo como foi formada a lingua galega dende a época dos romanos até a actualidade.
Índice |
[editar] Os primeiros habitantes de Galicia
Os primeiros habitantes de Galicia eran de orixe preindoeuropea e ao igual que os indoeuropeos deixaron a súa pegada na nosa lingua.
Deste xeito, atopamos no galego palabras pre-indoeuropeas (amorodo, lastra, veiga, etc.) e voces celtas (berce, bugallo, croio) que chegaron á nosa lingua unhas veces directamente e outras polo latín.
[editar] Os romanos
Os romanos chegan a Galicia (século 1 d.C.) moito máis tarde que ao resto da península (século III a.C.). Comeza así unha tardía romanización que conlevou a incorporación dos celtas (e outros pobos) á lingua e cultura dos conquistadores. O latín pasaba a se converter na lingua dos galegos, mais este proceso non se deu de contado, senón paseniñamente por mor de casamentos e de determinadas vantaxes administrativas como a cidadanía romana, o reparto das terras, etc.
O proceso de romanización tamén se deu noutros lugares, o que explica que da lingua utilizada daquela, o latín vulgar, derivasen as chamadas linguas románicas (o español, o catalán, o portugués, o romanés, o francés, o italiano, etc.).
[editar] A chegada dos xermanos
A partir do século V chegan a Galicia pobos de raza e lingua xermánica que non son quen de asimilaren lingüisticamente ós galego-romanos, outro tanto acontecería coa escasa presencia dos árabes no noso país e a chegada de novas vagas celtas de Bretaña. Destes contactos, o galego recibe un gran número de préstamos lingüísticos tanto xermánicos (laberca, espeto, roupa, etc) como árabes en menor medida e máis indirectamente (Mamede, laranxa, aceite, azucre...).
[editar] Do latín ao galego
A transformación do latín en galego produciuse de maneira progresiva e imperceptible. É imposible dar unha data exacta desde a que o latín é galego. No século VIII a lingua da igrexa e da administración era tan distante da falada que hai dous sistemas diferentes: o latín e o galego. Nembargantes non aparecerán textos escritos en galego ata finais do século XII, xa que o latín continuaba a ser a lingua da cultura, dos documentos legais, da liturxia e do ensino, non só na Gallaecia romana, senón en toda a Europa medieval.
O documento literario máis antigo dos coñecidos hoxe é a cantiga satírica Ora faz ost'o senhor de Navarra de Joam Soares de Paiva, escrita cara ao ano 1200. Dos comezos do século XIII datan os primeiros documentos non literarios en galego, Noticia de Torto (1211) e o Testamento de Afonso III de Portugal (1214).
Galicia constitúe xa desde o século VIII unha unidade política cos reinos de Asturias e León; malia esta situación, chega a acadar unha certa autonomía que lle permitiu conformarse como reino independente en determinados momentos dos séculos X, XI e XII. Neste contexto o galego é a lingua exclusiva no uso oral, cunha competencia minguante do latín na escrita. Ha ser a presión deste monolingüísmo oral o que leve no século XIII a unha situación de cooficialidade entre o galego e o latín nos documentos notariais, bandos, preitos, etc., aínda que o latín segue a posuír o estatus de lingua universal de cultura.
[editar] Esplendor medieval

Ver artigo principal Galego-portugués
Esta é a etapa de maior esplendor da literatura galega. O galego convértese na lingua por excelencia da lírica en toda a península, agás en Cataluña (poesía trobadoresca). Propiamente debemos falar de lírica galego-portuguesa.
O galego acada agora o rango de lingua internacional, xa que está presente tanto en autores (galegos, portugueses, casteláns, occitanos, sicilianos, etc.), coma en cortes reais e señoriais (Santiago, Toledo, Coímbra, Lisboa...)
As Cantigas de Santa María, composicións feitas en loanza da Virxe, son a mostra da vertente relixiosa desta lírica galego-portuguesa e constitúen o corpus de poesía mariana medieval máis relevante de toda a Península. Foron compostas na corte de Afonso X o Sabio, quen se encargou da dirección e, en ocasións, da propia elaboración. Exemplifican o prestixio acadado polo idioma galego como lingua literaria a finais do século XIII.
En comparación coa lírica, a prosa literaria medieval en galego é escasa e tardía. Cómpre ter en conta que os centros culturais da época eran os mosteiros e escolas monacais, nos que imperaba o uso do latín eclesiástico. Aínda así, a partir de fins do XIII, e máis significativamente nos séculos XIV-XV, os temas de maior difusión na Europa medieval recóllense en lingua galega. Mostra son os relatos do ciclo bretón arredor da figura do rei Artur, os textos referentes á historia e destrucción de Troia, como a Historia Troiana e a Crónica Troiana; e os Miragres de Santiago, conxunto de relatos que contan desde a destrucción de Xerusalén ata a milagrosa intervención do Apóstolo en diferentes situacións. Inclúense algúns textos dentro da prosa, que son traducións ou translacións doutras linguas con elaboración propia: Crónica Xeral Galega, General Estoria, Crónica Galega de 1404 e Crónica de Santa María de Iria.
[editar] Séculos escuros
Véxase artigo A literatura dos Séculos Escuros e do Prerrexurdimento
Ao final da etapa medieval (s. XIV-XV), a máis gloriosa das letras galegas, o idioma e a literatura galega entran nun período de decadencia.
Diversos foron os factores que provocaron o progresivo decaemento, entre os que cabe subliñar: o asentamento no país dunha nobreza estranxeira, intransixente coa cultura e coa lingua de Galicia, que vén substituír unha nobreza galega derrotada despois de apoiar os perdedores nas loitas dinásticas pola coroa de Castela, primeiro a Pedro I contra Henrique II de Trastámara e máis tarde (1475-1479) a Xoana a Beltranexa fronte á futura Isabel a Católica; a ausencia dunha burguesía capaz de defender os seus intereses e os do país; a diminución da poboación; a perda de autonomía da Igrexa galega, etc.
Estes feitos e a crecente política centralista e intervencionista de Castela, afianzan gravemente o proceso desgaleguizador nas clases altas da sociedade e impiden a consolidación do galego como lingua literaria. Neste sistema centralizador aparece, xunto ao concepto de "estado nacional", a necesidade de uniformización lingüística como factor de cohesión da nova estructura política.
A lingua galega, durante o longo período de tres séculos -XVI, XVII e XVIII denominados Séculos escuros- estivo ausente dos usos escritos, fronte ao castelán e o portugués que entran nun proceso de fixación e codificación, o cal lles confire a categoría de linguas de cultura. Nembargantes, segue a ser a vía normal de comunicación de case a totalidade da poboación. O exclusivo uso oral conlevou a dialectalización e a fragmentación do idioma e, xa que logo, a súa consideración como lingua aliteraria, incapacitada para a ciencia e a cultura.
A nosa literatura queda así á marxe do Renacemento e do Barroco, coincidindo esta súa etapa máis escura co Século de Ouro da literatura castelá. Así e todo posuímos algunhas cartas (como algunhas dirixidas a Diego Sarmiento de Acuña, conde de Gondomar), documentos e escasas mostras literarias que nos deixan ver a lingua da época. Parellamente a este baleiro de literatura erudita, pervive a vea da lírica popular en forma de cantigas de berce, de cego, entroidos, adiviñas, lendas, romances, contos, farsas, etc. Moitos deles chegaron ata hoxe por transmisión oral. No século XVIII, xorden as voces de denuncia dos chamados "ilustrados", que demostran a súa inquedanza polo subdesenvolvemento de Galicia e ofrecen propostas renovadoras da vida económica, social e cultural.. Entre este minoritario grupo de intelectuais despunta con forza a figura do Padre Frei Martín Sarmiento, personaxe polifacético -naturista, lingüísta, bibliófilo...- que defendeu o uso do galego no ensino, na administración e na Igrexa, isto é, a súa normalización como lingua propia dos galegos. Participan tamén o Padre Feixoo, o primeiro en rexeitar a condición de "dialecto" para o galego, e o Padre Sobreira, continuador do labor lexicográfico de Sarmiento. A súa obra constituíu a primeira chamada de atención dunha problemática lingüística que se ha manifestar en toda a súa extensión na segunda metade do XIX.
[editar] O Rexurdimento
Rexurdimento é o nome co que se coñece o século XIX na historia da nosa literatura, e expresa nídiamente o que foi unha traxectoria de recuperación non só literaria, senón tamén cultural, política e histórica.
Por mor da invasión francesa (1809) e dos enfrontamentos entre absolutistas e liberais, xorden os primeiros textos escritos en galego, impresos en follas soltas ou en xornais, con fins propagandísticos. Uns chaman ao campesiñado á defensa do país, e outros defenden as ideas liberais.
Ao longo do século, trala fin do absolutismo e o inicio da monarquía constitucional, nacen diversos movementos galeguistas baseados na defensa da singularidade e da personalidade diferenciada de Galicia. O primeiro deles, aparecido cara aos anos 40, foi o "Provincialismo", que denunciaba a marxinación social do país e procuraba a valoración social da súa arte, dos costumes e da historia.
Víronse apartados da política despois do seu apoio ao fracasado levantamento militar de Solís -fusilamento dos Mártires de Carral- e refuxiáronse no mundo da cultura e da literatura.
A segunda xeración galeguista, o "Rexionalismo", compaxinou cultura e política, facendo da lingua a súa preocupación primordial.
No camiño do afianzamento lingüístico e literario, celébranse na Coruña os primeiros Xogos Florais en 1861. As composicións premiadas, xunto con mostras da poesía contemporánea, recóllense un ano máis tarde no Álbum da Caridade, primeira antoloxía do Rexurdimento galego.

O primeiro libro en galego publicado no S. XIX é A gaita galega, de Xoán Manuel Pintos no 1852 pero é a publicación en 1863 de Cantares Gallegos, da man da excelsa poetisa Rosalía de Castro, a que inaugura o Rexurdimento pleno. Ano fructífero en publicacións foi 1880. Nel saen á luz composicións dos autores de máis sona desta etapa: Follas Novas, de Rosalía de Castro, Aires da miña terra de Curros Enríquez, e Saudades gallegas de Lamas Carvajal. Seis anos despois aparece Queixumes dos pinos, de Eduardo Pondal Rosalía de Castro transcende coa calidade da súa obra as nosas fronteiras para se incorporar á historia da literatura universal. Os seus versos teñen sido obxecto de múltiples estudios e traduccións a diversas linguas.
Curros Enríquez foi un dos escritores preferidos polos lectores do seu tempo. Sen dúbida porque coa súa poesía denunciou as inxustizas (foros, opresión, emigración...) e defendeu as ideas de progreso. Asentou unha tradición de poesía combativa comprometida que continuarán numerosos autores (Cabanillas, Celso Emilio Ferreiro...). Pondal , autor do Himno galego, buscou as raíces prehistóricas do seu pobo, salientando o elemento culto, para engrandecelo a partir da súa individualidade. Tentou afianzar o galego como lingua literaria e culta. Os lindes da nosa literatura vanse ampliando de vagar desde a lírica ata a narrativa, o ensaio e a prosa didáctica.
A consolidación da prosa galega non se produce ata o século XX, mais a fins do XIX hai xa precedentes salientables: Maxima ou a filla espúrea, (1880) de Marcial Valladares, primeira novela galega contemporánea. Obra de grande sona entre as clases populares foi O catecismo do labrego de Lamas Carvajal. A tecedeira de Bonaval, O Castelo de Pambre e O niño de Pombas, converten ao seu autor, Antonio López Ferreiro, no mellor prosista da época.
O xénero teatral foi o menos cultivado. Desde a publicación de A Casamenteira en 1812 até a década dos oitenta non houbo actividade editorial relacionada co teatro.
Nas últimas décadas do XIX nacen as primeiras gramáticas e dicionarios da lingua galega, esenciais para a súa normalización: Compendio de gramática gallega-castellana, de Francisco Mirás (1864) e Gramática Gallega, de Saco e Arce, un estudo serio do idioma galego.
A presencia da lingua galega nos xornais contribúe grandemente a prestixiar o idioma. No ano 1876 edítase, promovido por Valentín Lamas Carvajal, o pioneiro dos xornais integramente en galego, O Tío Marcos da Portela. O éxito deste xornal, con marcado carácter anticaciquil, resultou espectacular. Entre os anos 1886 e 1888 vaise consolidando o xornalismo en Galicia, coa aparición de novas iniciativas monolingües: O Galiciano, en Pontevedra; en Lugo, A Monteira; e As Burgas, en Ourense.
Unha das últimas manifestacións do Rexurdimento, xa no século XX, foi a constitución da Real Academia Galega en 1905.
[editar] O século XX
[editar] Inicio do século XX
Chegada a fin do século XIX constátase unha recuperación do galego como idioma literario, cultural e histórico; asemade patentízase un descenso no nivel de uso oral. A lingua galega non vive aínda unha situación normalizada e iso provoca un retroceso en medios sociais -clases altas e medias- e en ámbitos xeográficos -urbanos- concretos.
O contexto socio-político contrasta coa prolífica actividade cultural. A sociedade galega dos comezos do XX seguía a caracterizarse pola concentración do poder económico en sectores minoritarios, por un sistema agrícola aínda feudal e por unha crecente emigración que ía baleirando o país. Agroman asociacións agrarias que canalizan as protestas sociais e acadan grande resonancia no campesiñado, como foi o caso da Liga Agraria de Acción Gallega. A toma de conciencia dos campesiños, fomentada polo seu acceso á propiedade da terra, unida á evolución do galeguismo cara ao nacionalismo, provoca un salto cualitativo na utilización da lingua. O nacionalismo está tan vencellado ao idioma como esencia de identidade colectiva, que as súas primeiras manifestacións constitúenas as Irmandades da Fala. Creadas para a defensa, dignificación e cultivo do idioma, a primeira Irmandade da Fala fúndase na Coruña en 1916. Séguena outras repartidas polas principais cidades e vilas de Galicia (Ferrol, Ourense, Betanzos, Santiago...). Para o espallamento do seu ideario crearon un xornal de expresión totalmente en galego: A Nosa Terra. Os seus membros máis salientables foron os irmáns Vilar Ponte, Losada Diéguez, Vicente Risco, Ramón Cabanillas, etc.
En 1918 celebran a "I Asamblea Nazonalista Galega", que tivo como conclusións a reivindicación da autonomía integral, da oficialización da lingua e da inclusión de Galicia na Sociedade de Nacións de Xenebra. As Irmandades promoveron a elaboración de dicionarios e gramáticas, estudos lingüísticos e reivindicaron a presencia do galego na Administración e no ensino. Déronllelle pulo á actividade editorial nas principais cidades galegas: Céltiga en Ferrol, Lar na Coruña, Alborada en Pontevedra, e moitas outras, ademais de frecuentes seccións en galego na prensa en castelán. Neste contexto aparece a Revista Nós, da man de Vicente Risco, Otero Pedrayo e Florentino Cuevillas, que conforman o coñecido "Grupo Nós". A eles lígase a figura de Alfonso Daniel Rodríguez Castelao.
[editar] Anos 20 e 30
Os membros de "Nós", cunha ampla formación intelectual, marcan como finalidade a eliminación do lastre do folclorismo da cultura galega, mediante a súa actualización, normalización e universalización. A revista contaba coa colaboración de autores estranxeiros (portugueses, irlandeses, cataláns, franceses...), que a poñían en contacto coas correntes europeas, ademais de traduccións variadas e artigos tanto de carácter científico -arqueoloxía, etnografía, antropoloxía, socioloxía...- coma literarios.
O emprego do galego en estudios científicos potenciouse coa creación do Seminario de Estudios Galegos (1923), adicado a investigacións sobre a realidade galega e ao estudio de tódalas súas manifestacións. Foi fundado por un grupo de mozos universitarios: Fermín Bouza Brey, Filgueira Valverde, Lois Tobío...; aos que axiña se sumaron outros como Ricardo Carvalho Calero, Antonio Fraguas ou Xaquín Lorenzo.
A obra literaria destes intelectuais, que recuperan campos como o ensaio abrindo novos horizontes, outórgalle á prosa galega un grao de desenvolvemento pleno e integra a nosa cultura no contexto europeo: Arredor de si, Devalar ou Os camiños da vida, de Ramón Otero Pedrayo e Os europeos en Abrantes e O porco de pé, de Vicente Risco, son títulos que forneceron á nosa literatura -ao lle incorporar temáticas universalistas, lendarias e exóticas, urbanas e pensamentos filosóficos- de novas técnicas de creación que se estaban a desenvolver na literatura europea.
A feble tradición do xénero dramático recibiu un pulo coa creación desde as Irmandades do Conservatorio Nacional de Arte Galega, en 1919, que logo pasa a ser Escola Dramática Galega.
Os movementos europeos de vangarda non lle resultan alleos á lírica galega. Os autores da chamada "Xeración do 25" -Manuel Antonio, Amado Carballo, Bouza Brey- demostraron unha grande vontade de orixinalidade creativa que pasa polo enfrontamento aberto coas formas tradicionais de poesía.
Merece mención á parte a figura polifacética de Castelao. É un clásico da literatura galega en todas as áreas nas que se manifesta a súa arte: novela, teatro, narrativa breve e ensaio político -Sempre en Galiza obra mestra do nacionalismo galego- e outras obras que reflicten conxuntamente a súa capacidade como debuxante e literato. Castelao entraña unha grande significación política plasmada na súa obra ensaística e na súa participación activa e directa na política do país (Deputado da República nas filas do Partido Galeguista).
En 1931 créase o Partido Galeguista, que consegue a aprobación do Estatuto de Autonomía de Galicia, no que a lingua galega adquire por vez primeira o recoñecemento de "idioma oficial de Galicia". Este logro importantísimo non chegou a ter aplicación práctica na realidade por mor do estoupido da Guerra Civil (1936), que supuxo o principio da máis crúa etapa para as linguas non oficiais do Estado español.
[editar] Do 36 ó 50
O remate da Guerra Civil española e o inicio do franquismo provocou a desaparición da lingua galega da escena pública, do ensino e das actividades socio-económicas. Aqueles que tiveron como única vía o exilio -Castelao, Eduardo Blanco Amor, Luis Seoane, Rafael Dieste...- foron quen de manter viva a chama da cultura, do idioma e da identidade de Galicia. O desenvolvemento cultural galego ten agora o seu escenario en Arxentina, Venezuela, México e Cuba, entre outros países.
A situación social do galego viuse agravada coa obrigatoriedade da escolarización no nivel básico e, posteriormente, coa popularización dos medios de comunicación, que tiñan o castelán como único vehículo de expresión.
O contexto adverso non logrou apagar o espírito do galeguismo, que, timidamente, comeza a se manifestar no ámbito cultural. En 1946-47 publícanse catro obras de poesía. Pasos decisivos foron a colección de poesía Benito Soto, a editorial Bibliófilos Galegos e o suplemento semanal bilingüe do xornal santiagués “La Noche”.
A peza clave na que se asenta esta recuperación dos usos escritos é a creación da Editorial Galaxia en 1950. Os seus principais promotores, Otero Pedrayo, F. Fernández del Riego e outros, evidenciaron de novo a validez do idioma galego para calquera xénero ou temática. Galaxia convértese no eixo de diversas publicacións periódicas:Revista de Economía de Galicia, a revista de cultura e arte Atlántida, e a de pensamento Grial -prohibida ó ano seguinte do seu nacemento.
[editar] A década dos 60
A partir de 1960 vaise producir un conxunto de cambios no eido económico e social que se acompañan dunha leve atenuación da censura.
Exemplos deste aperturismo foron a posibilidade de publicacións antes prohibidas comoGrial a instauración da celebración por parte da Real Academia Galega do Día das Letras Galegas, a ampliación do mundo editorial con Ediciós do Castro, as novas asociacións culturais en defensa do galego: O Facho, O Galo, a Asociación Cultural de Vigo... A Universidade galega non queda á marxe das inquedanzas e toma parte activa coa creación en 1965 da Cátedra de Lingua e Literatura Galegas a cargo de Ricardo Carvalho Calero. Seis anos despois nace o Instituto da Lingua Galega, cunha obra investigadora desenvolvida ata os nosos días.
Nos anos cincuenta a producción literaria na península inicia de novo o seu camiño de forma máis sólida. Unha vez máis foi a lírica a encargada de iniciar o renacer literario. Longa noite de pedra, de Celso Emilio Ferreiro, en 1962 representa a liña social e cívica caracterizadora da poesía dos anos sesenta. Lueiro Rey, Bernardino Graña e Manuel María, son algúns dos autores desta lírica que tenta conxugar o discurso político co literario.
A narrativa galega sofre un baleiro desde 1936 ata 1951, cando Carvalho Calero publica a súa primeira novela, A xente da Barreira. Entre os anos cincuenta e sesenta tres grandes autores, Álvaro Cunqueiro, Blanco Amor e Ánxel Fole, desde as súas peculiares formas de narrar, crean unha obra de recoñecida altura universal.
Na década dos sesenta Gonzalo Mourullo, Méndez Ferrín, entre outros, fanse eco das innovacións da narrativa europea, constituíndo o que se deu en chamar "Nova Narrativa", movemento renovador e revitalizador da nosa prosa.
[editar] Anos 70 e 80
A instauración da democracia permitiu a consolidación dos xéneros anteriores e a apertura de novos horizontes nos distintos campos literarios en resposta ás esixencias dunha sociedade libre. Galicia pasou de ser un país productor de poesía maioritariamente a interesar e implicar a moita máis xente nos libros que produce, que van desde diversos tipos de ensaio (sociolingüístico e literario- Basilio Losada, Francisco Pillado...- teolóxico e relixioso - Torres Queiruga, Chao Rego..., filosófico - Martínez Marzoa...- histórico - Ramón Villares, Felipe Senén, X. R. Barreiro...) a libros de crónica política, revistas, ...
En narrativa as tendencias son moi variadas e os autores que se deron a coñecer antes do 75 (como María Xosé Queizán, Alfredo Conde, Paco Martín, etc.) únense nunha moi heteroxénea nómina de narradores (Victor Freixanes, Xavier Alcalá, Carlos Reigosa, Suso de Toro, Manuel Rivas, Fernández Paz...) que amplían as modalidades narrativas (novela histórica, policial, erótica, realista, etc)
A edición de libros destinados aos lectores máis novos en coleccións infantís (Merlín, Sotelo Blanco Infantil, etc) e xuvenís (Xabarín, Doce por vintedous, Fóra de xogo, Gaivota, Árbore, etc.) é unha das grandes contribucións á normalización da nosa literatura.
A poesía tamén se renova. Méndez Ferrín e Arcadio López Casanova marcan coa aparición dos seus poemarios no 1976 a dirección para unha poesía máis rica e aberta a múltiples influencias. Darío Xoan Cabana, Xulio Valcárcel, Rodríguez Fer, Manolo Rivas e moitísimos autores están contribuíndo a continuar engrandecendo un xénero asentado desde os inicios da nosa literatura na Idade Media.
O xénero dramático experimentou fondas transformacións na segunda metade do XX. A obra de autores da inmediata posguerra, como Cunqueiro ou Carvalho Calero, convive coa obra dos novos -Manuel María, Vidal Bolaño, Manuel Lourenzo...-, que buscan a ruptura formal. Todos eles abren o mundo teatral ás máis novidosas tendencias. É salientable a aparición a finais dos anos 60 e principios dos 70 do fenómeno dos Grupos de Teatro Independente (O Facho, Teatro Circo...). Nestes anos proliferan asociacións que tratan de potenciar o teatro, especialmente mediante o achegamento a un público xuvenil.
No ano 1978, Galicia igual có resto do Estado, volve a contar cunha Constitución democrática que no seu articulado proclama a "vontade de protexer a tódolos españois e pobos de España no exercicio dos dereitos humanos, as súas culturas e tradicións, linguas e institucións", ao tempo que senta as bases dunha nova configuración xurídico-política: o Estado das Autonomías. Co réxime democrático Galicia convértese en Comunidade Autónoma, tendo como linguas oficiais o galego e o castelán se ben a Constitución marca o dereito e o deber de coñecer o castelán pero só o dereito de coñecer o galego para os cidadáns galegos
Parellamente a unha lexislación reguladora dos usos do idioma, cumpría a elaboración dunha lingua estándar. O Instituto da Lingua Galega, creado en 1971, e a Real Academia Galega propoñen en 1982 as Normas ortográficas e Morfolóxicas do idioma galego, que acadan o carácter de oficiais coa promulgación da Lei de Normalización Lingüística. A revisión máis recente destas Normas, que integra en parte algunhas posturas reintegracionistas, é de 2003
[editar] Século XXI
Ás portas do século XXI a nosa lingua segue a se manter viva, protexida pola lexislación vixente, e cun elevado número de falantes. Só queda, pois, facer camiño tomando como exemplo o teimudo labor daqueles que, dentro e fóra de Galicia, nunca deixaron de fomentar a presenza e a contribución do pobo galego ao mundo.
O 13 de xuño de 2005, a Unión Europea chegou a proposta (de próxima aprobación como punto de tipo A, sen debate, polos ministros de Asuntos Exteriores da Unión) da inclusión do gaélico irlandés como nova lingua oficial e de traballo da Unión (a 21ª) e do galego (xunto co catalán e euskera en España) como lingua non-oficial mais oficiosa (de uso para comunicacións oficiais e de traballo) da Unión Europea, sempre que o Estado correspondente asuma os gastos e emita un preaviso aos demais membros asistentes á reunión. Este é un paso moi importante para a pervivencia do galego no século XXI.
A partir dos estudos actuais da Sociolingüística galega, observamos que hai unha mellora canto a actitudes e melloras na capacidade lectora; mais a nivel de lingua vehicular ou habitual -e tamén como lingua materna-, o idioma galego perde falantes actualmente, de maneira que nas novas xeracións xa hai máis castelán-falantes que galego-falantes. Estes datos podémolos constatar por exemplo, entre outras fontes, nun informe do Consello Escolar de Galicia que sinala que só un 30% do alumnado de Educación primaria usa a lingua galega (datos dos cursos 2002-2003, 2003-2004 e 2004-2005). Por estas razóns, pareceu necesaria unha maior implicación gobernamental, e en 2007 chegouse a un acordo no Parlamento Galego para a creación dun novo acordo que garante chegar ao mínimo dun 50% de ensino en galego (escola infantil, educación primaria, E.S.O., Bacharelato, Formación profesional e EPA)