Sempre Xonxa

Na Galipedia, a wikipedia en galego.

Filme que comparte con Urxa de Carlos López Piñeiro e con Continental de Xavier Villaverde a honra de ser unha das primeiras longametraxes de ficción en galego.

En 1988 Chano Piñeiro inicia a rodaxe de Sempre Xonxa. Sería a primeira longametraxe galega en 35 mm. A rodaxe, por motivos económicos e técnicos, demorouse durante ano e medio. Polo camiño, esgotou as finanzas e a saúde do entusiasta Chano Piñeiro.

Sempre Xonxa foi estreada en 1989. Foi un gran éxito nos cines de Galicia. No resto de España pasou completamente desapercibida, o cal é facilmente comprensible debido á súa temática centrada na emigración e no mundo rural galego. A nivel internacional gañou diversos premios e tivo unha certa vida comercial especialmente en países onde a emigración galega tiña certa presenza.


Índice

[editar] Argumento

Sempre Xonxa é un filme sobre as consecuencias emocionais da emigración. Dous nenos, Pancho e Birutas que viven plácidamente na mesma aldea están platonicamente namorados de Xonxa. Pero un dos rapaces, O Birutas, ten que emigrar deixando a Xonxa e a Pancho na aldea. Cando O Birutas regresa da emigración, convertido nun home rico, Xonxa xa está casada.

A inspiración encontrouna Chano Piñeiro nas historias da emigración que oíra relatar no seu Forcarei natal e nas aldeas de Rubillón e Baíste.

A historia abrangue o período que vai de 1947 a 1986 e estrutúrase en catro episodios vencellado cada un a unha estación do ano. A primavera corresponde á infancia, o verán á puberdade, o outono á madurez e á forzada emigración, o inverno á vellez e ó retorno.

Trátase dun filme realista, aínda que podemos consideralo encardinado dentro do realismo máximo latinoamericano, onde bebe, seguramente vía Álvaro Cunqueiro. Neste sentido, destaca o personaxe de Caladiño que entronca coa Galicia máxica e lendaria dos contos populares.

Con todo o máis salientable do filme concéntrase na súa primeira parte, onde Chano Piñeiro retrata coa mesma mestría que mostrara en Mamasunción o mundo da aldea durante o franquismo.

[editar] A produción

O guión de Sempre Xonxa coñeceu o seu primeiro borrador xa a finais de 1985, antes incluso da rodaxe de Esperanza. Coñecería ata nove versións antes do guión definitivo en 1988.

Entre versión e versión, Chano Piñeiro comezou a buscar as localizacións do filme. Atopounas en Santa Olaia de Valdeorras. Esta aldea sería a vila de Trasdomonte na ficción.

O papel de Xonxa foi interpretado por Uxía Blanco, un papel que a colocaría coma a máis importante actriz do incipiente panorama audiovisual galego, lugar que aínda ocupa na actualidade. Miguel Ínsua encarnou a Birutas mentres Xavier R. Lourido fixo de Pancho. Sen dúbida unha das interpretación máis salientable caeu no haber de Roberto Vidal Bolaño como o mestre da vila. Tamén participaron no filme actores da talla de Aurora Redondo e de Loles León. Tamén figurou o fotógrafo Manuel Ferrol que se interpretou a si mesmo e no cal Piñeiro fixo toda unha homenaxe ós fotógrafos populares que retrataron a Galicia emigrante.

A rodaxe de Sempre Xonxa estivo ateigada de dificultades. Chano Piñeiro esperaba contar co apoio do Ministerio de Cultura que lle negou ata tres veces a subvención. As dificultades financeiras trabaron a producción e esgotaron a Chano Piñeiro. Só se continuou cando conseguiu o patrocinio da Consellería de Cultura da Xunta de Galicia (dise que grazas á influencia do Xosé Luis Barreiro, vicepresidente do goberno galego, amigo de Piñeiro e forcarense coma él), da Deputación de Pontevedra e da Comisión do V Centenario da descuberta de América.

Con todo, a produción presentaba complexidades que Chano Piñeiro non calibrou axeitadamente. Para empezar tivo que alongar a rodaxe máis do necesario para poder rodar nas distintas estacións do ano. Ademais, o seu dominio da produción cinematográfica aínda non era o suficiente para afrontar a realización o cal supuxo máis demoras.


[editar] Balance crítico

Sempre Xonxa quedou coma un esteo, case un mito na produción cinematográfica galega. Non en balde trátase da primeira longametraxe de ficción en galego. Abriu unha porta e por iso merece un gran respecto. Non obstante, no plano artístico as súas eivas son evidentes. En certo modo, Sempre Xonxa é unha ampliación temática da curtametraxe Mamasunción, pero o que nesta curtametraxe eran evidentes virtudes en Sempre Xonxa convértense en pexas. Narrativamente, Chano Piñeiro foi incapaz de escribir un guión o suficientemente artellado para a historia que pretendía contar. As eivas de guión empecen o resultado do filme. É comprensible porque Chano Piñeiro enfrontábase a un formato novo, descoñecido e moi difícil. Era un pioneiro e coma tódolos pioneiros tivo que andar ás cegas. Ademais, as dificultades de produción absorberon en gran medida a súa atención e as súas enerxías impedíndolle concentrarse no traballo propiamente de dirección.

O filme presenta dúas partes diferencias: por un lado, o episodio da infancia e, por outro, o resto da película. No episodio da infancia concéntrase o mellor da película. O retrato da aldea visto polos ollos dos cativos Xonxa, Pancho e Birutas está á altura do mellor de Mamasunción. Despois o relato perde forza e interese e, o tramo final da película, correspondente ó inverno resulta notoriamente torpe.

É polo tanto comprensible que o filme funcionase ben nos cines galegos, onde o público compartía as mesmas claves emocionais do director malia que o guión non acabase de presentala en plenitude. Tamén é comprensible que, alí onde non se compartisen estas claves, a película non funcionase tan ben.

Con todo, Sempre Xonxa está aí, marcando o camiño coma un primeiro paso, un referente. Entre o público galego ademais conserva unha forza referencial que tardará moito en desaparecer. É un filme fundacional, sen dúbida, en tódolos sentidos que se lle queiran dar a este termo.

[editar] Ficha técnica

Dirección: Chano Piñeiro

Guión: Chano Piñeiro

Intérpretes:

Uxía Blanco (Xonxa)
Miguel Ínsua (Birutas)
Xavier R. Lourido (Pancho)
Roberto Casteleiro (Caladiño)
Roberto Vidal Bolaño (D. Xosé Luís)
Rodrigo Roel (Don Camilo, o crego)
Rosa Álvarez (Rosa, nai de Pancho)
Loles León (Minga)
Aurora Redondo (Mamarosa)
Luchi Ramírez (Filla Xonxa moza)
Xaime Nogueira (Fillo Xonxa mozo)
María Viñas (Xonxiña adolescente)
Roberto Fernández (Panchiño adolescente)
Manuel Alonso (Birutiñas adolescente)
Giselle Romero (Xonxiña de nena)
Xavier Rocha (Panchiño de neno)
Miguel A. Gómez Sanz (Birutiñas de neno)
María Pujalte
Xosé Manuel Olveira 'Pico'

Produción executiva: Manuel Martínez Mallo

Música orixinal: Pablo Barreiro, Carlos Ferrant e Marcial Prado

Montaxe: Cristina Otero

Dirección artística: Rodrigo