Santoral
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
O santoral é o listado dos santos admitidos por unha confesión relixiosa, principalmente falando das cristiás, extensible tamén ó calendario litúrxico no que se indica a data na que se celebran a festividade en honor dun santo ou otra figura relixiosa. O calendario actualmente usado pola Igrexa Católica é unha versión modificada do costume paleocristián de conmemorar a morte dos mártires no seu aniversario. Coa continua canonización de crentes ó longo dos séculos, tódolos días do ano se conmemora polo menos a algún santo. Isto faise non só coa morte dos mártires: hoxendía tamén se lembra a data da morte natural dos santos (os antigamente chamados confesores, en contraposición ós testemuños ou μαρτυρες—), que tamén son incluídos no calendario xunto con festividades coma a Pascua, o Pentecostés ou a Epifanía, relacionadas con eventos da vida de Xesús e a historia eclesiástica.
Na época medieval era costume indicar as datas dos eventos en relación ó calendario eclesiástico, datándoos ó estilo de "terceiro día de Adviento" ou "noite de San Xoán". Do mesmo xeito, o nome de pía dos infantes adoitaba ser o da festividade que se celebrase no día dos seu nacemento ou bautismo. Aínda que menos frecuente na actualidade, nalgúns países de tradición católica ou ortodoxa, consérvase o costume de saudar e felicitar ás persoas polo día do seu santo ou onomástica.
O listado mencionado no santoral da Igrexa católica non presenta necesariamente coincidencia cos das outras cristiás, en concreto das do anglicanismo, calvinismo, luteranismo, presbiterianismo e en xeral das igrexas da Reforma, e proceden fundamental e incialmente do chamado Martiroloxio. O santoral comprende diversos tipos ou niveis de santidade: beatos, mártires, santos, anxos, arcanxos, etc.
Índice |
[editar] Condicións para entrar no santoral
[editar] Avogacías
Ben sabido é que San Francisco de Asis protexe ós animais, que Santa Cecilia a música, Santa Bárbara ós artilleiros e San Xoán Bosco o cinema. Trátase dunha asociación pagá, utilizada pola Igrexa para cristianizar os cultos antigos ou para fomentar o culto católico. Moitas destas avogacías reflíctense na representación habitual do santo, e unha posible lista dividiría entre as proteccións físicas (mesmo partes do corpo) e as abstractas.
[editar] Advocacións
Cada unha das 3792 parroquias de Galicia constatadas no nomenclátor oficial de topónimos tén un santo patrón, que non se debe confundir ás veces co concepto de haxiotopónimo, que é un topónimo (nome de lugar) que etimolóxicamente procede do nome dun santo (Santiso < San Tirso, Sanchidrián < Santo Hadrián, Santa Comba, Santiago, etc.). Este patrón asignado ou advocación é normalmente único, pois moi poucas veces consta unha parella e moi ocasionalmente máis de dúas. Estes sete casos, dos cales seis son capitais do seu concello, son os seguintes:
- Entenza (Santos Xusto e Pastor) en Salceda de Caselas;
- A Gudiña (San Martiño e San Pedro);
- Avión (Santos Xusto e Pastor);
- Cangas (Santiago e San Salvador);
- Viveiro (Santa María e Santiago);
- Caldas de Reis (San Tomé e Santa María);
- Sarria (San Salvador, Santa Mariña, Nosa Señora do Rosario);
En Galicia existen entre 102 e 163 advocacións distintas. Esta variación numérica depende de se se consideran iguais ou distintas certas parellas ou grupos de advocacións con similaridades, por exemplo:
- Santa Locacia, Santa Locaia e Santa Leocadia;
- San Clemente, San Clemenzo e San Cremenzo;
- María Magdalena, Santa María e Magdalena (e outras moitas advocacións marianas);
- mesmamente Magdalena e o oficializado Madanela;
- Nosa Señora de Fátima, Nosa Señora da O e outras moitas Nosas Señoras ou virxindades a Milagrosa, ;
- Nosa Señora do Carme e Virxe do Carme;
- Advocacións da Paixón de Cristo e da liturxia: o Sagrario, Divino Salvador, Divino Pastor, Santa Cruz (tamén unha santa), o Bo Xesús, etc.
Hai tamén sete parroquias nas que non consta o seu santo patrón, probablemente por seren parroquias urbanas con moitas igrexas parroquiais:
- Ourense;
- Santiago de Compostela;
- Narón;
- Betanzos;
- Veigas de Camba, en Vilariño de Conso;
- Ferrol;
- A Coruña;
As once advocacións con máis parroquias son as seguintes (entre parénteses, o número de parroquias con esa advocación e a porcentaxe sobre o total):
- Santa María (750 - 19,8%);
- San Pedro (307 - 8,1%);
- Santiago (288 - 7,6%);
- San Martiño (238 - 6,3%);
- San Xoán (234 - 6,2%);
- advocacións xerais de Cristo [=Cristo [1], Divino Salvador [1] e O Salvador [4] pero , sobre todo, San Salvador] (172 - 4,5%);
- San Miguel (152 - 4,0%);
- Santa Eulalia, Olaia, Baia, Santaia e Santalla (140 - 3,7%);
- San Xiao, San Xián, San Xullán ou San Xulián (127 - 3,3%);
- Santa Mariña [=María?] (109 - 2,9%);
- Santo Estevo (106 - 2,8%);
Queda patente a enorme presenza de Santa María, probablemente vestixio dun culto feminino e dunha sociedade matriarcal prelatina pervivente dalgunha maneira ata os nosos días.
[editar] Orixe
A orixe principal dos santos venerados nas parroquias galegas é bastante antiga: non hai practicamente advocacións de santos canonizados recentemente ou dos últimos séculos. Porén, hai mesmo santos de orixe descoñecida: en boa medida, pódese admitir que moitos das persoas ou obxectos de culto precristiáns foron recristianizados, perdendo no camiño a consciencia do seu tema, o paganismo orixinario ou mesmo da súa orixe galega. Esta transformación foi tan radical que se chegaron a dous extremos de histrionismo:
- Santos alleos que agora se pensan que son de orixe galega;
- Personaxes de sona e mesmo culto persoal que probablemente se cristianizasen oficialmente nun santo, ou persoas cuxo culto comezou antes de dárselle carta de santidade (a cal ás veces non se lle chegou a dar nunca);
As orixes principais das advocacións das parroquias de Galicia son seis:
- santos ibéricos;
- santos italianos;
- outros santos europeos (Grecia, Hungría ou Francia);
- santos de Turquía (antiga Antioquía);
- santos de Israel;
- santos do resto de Oriente Medio (principalmente Siria e Exipto);
Como era de esperar, os máis abundantes con diferenza son os israelitas, seguidos polos itálicos e os turcos. As imaxes de abaixo reflicten a frecuencia e distribución en número de parroquias das advocacións a santos coas características indicadas para cada un dos 315 concellos de Galicia segundo o cruce dos datos de orixes fornecidas no libro de Ferro Ruibal e o nomenclator dispoñible no CIRP. O cadro inferior esquerdo de cada imaxe representa o último concello creado na nosa terra, a Illa de Arousa, e a delimitación verde suplementaria divide Galiza en cinco partes: as dioceses de Mondoñedo-Ferrol, Santiago, Lugo, Ourense, Tui-Vigo e Astorga.
Representación cartográfica das frecuencias absolutas de parroquias para cada concello segundo a orixe xeográfica dos santos das advocacións.
|
Santos do resto de Europa |
||
Santos do resto de Medio Oriente |
[editar] Culto
Non tódolos santos se veneran igual en tódalas épocas. Ademais de que obviamente non se pode prestar ó culto un santo que aínda non foi santificado (igual que a un mártir que aínda non morreu), as modas e frecuencias (e posiblemente tamén a utilización aproveitada dos santos para fins políticos) nas advocacións flutúan cos séculos. Se houbese que deducir en que época se cristianizou Galiza a partires das advocacións máis presentes nas parroquias se chegaría a unha conclusión bastante evidente: os santos cuxo culto comezou no século VI son os máis abondosos nas advocacións das parroquias galegas, contabilizando un total do 58% dos analizados. As porcentaxes de tódolos datos son as seguintes:
- século IV: 5%;
- século V: 11%;
- século VI: 58%;
- século VII: 25%;
- século VIII: 1%;
- século IX: 1%;
- século X: <1%;
A distribución superficial destes datos ó longo da xeografía galega represéntase nos sete mapas inferiores. Unha santa significativa nestes sentido é Santa Baia, santa galega datable entre os primeiros séculos dos cristiandade (século IV) que aínda así mantén ata agora un enorme número de parroquias no seu honor, sendo a oitava con máis frecuencia no santoral das parroquias galegas. O seu santo é o 12 de febreiro, unha data atípica (probablemente indicio do seu carácter conservador) pois a maioría dos patróns das parroquias galegas teñen a festividade actual en verán.
Representación cartográfica das frecuencias absolutas de parroquias para cada concello segundo a época de orixe do culto de cada advocación.
|
|||
Século X (Santa Sía) |
[editar] Romarías
[editar] Referencias
- Xesús Ferro Ruibal et al. (1992) Diccionario dos nomes galegos. Vigo: Ir Indo Edicións. ISBN 84-7680-096-7