Lista dos reis de Portugal

Na Galipedia, a wikipedia en galego.

Pavillón persoal dos Reis de Portugal (séculos XVIII a XX).
Pavillón persoal dos Reis de Portugal (séculos XVIII a XX).

Esta é unha lista de reis de Portugal, desde a independencia do Reino de León en 1139 até a implantación da República o 5 de outubro de 1910. A título previo, móstranse tamén os condes de Portugal que antecederon directamente o primeiro rei portugués.


Índice

[editar] Condado Portucalense

Casa reinante: Borgoña
  • D. Henrique da Borgoña, Conde de Portucale (r. 1093-1112)
  • D. Teresa (Tarexa) de León, rexente na menoridade do fillo (r. 1112 - 1128), co título de regina («raíña»)
  • D. Afonso Henriques, Conde de Portucale e despois primeiro Rei de Portugal (r. 1112 - 1139)

[editar] Primeira Dinastía – de Borgoña ou Afonsina

Estandarte dos reis da I Dinastía
Ver artigo principal: Dinastía de Borgoña.
Casa reinante: Borgoña
# Nome Inicio do goberno Fin do goberno Cognome(s) Notas
1 D. Afonso I 27 de xullo de 1139 6 de decembro de 1185 O Conquistador
O Fundador
O Grande
Tamén chamado D. Afonso Henriques (Afonso, fillo de D. Henrique; aquí radica a designación que os musulmáns lle atribuíran, ‘‘Ibn-Arrik’‘ - «fillo de Henrique»).
2 D. Sancho I 6 de decembro de 1185 27 de marzo de 1211 O Poboador
3 D. Afonso II 27 de marzo de 1211 25 de marzo de 1223 O Gordo
O Craso
O Gafo
O Lexislador
4 D. Sancho II 25 de marzo de 1223 1247 O Capelo
O Pio
O Piedoso
Deposto polo Papa Inocencio IV no I Concilio de Lyon, en 1245, baixo a acusación de «rex innutilis», viría a abdicar en 1247, exiliándose en Toledo, e vido a falecer pouco tempo despois, en inicios de 1248.
5 D. Afonso III 3 de xaneiro de 1248 16 de febreiro de 1279 O Boloñés Rexente de Portugal, baixo o título de Procurador e Defensor do Reino, desde 21 de Setembro de 1245, até á data da morte do irmán, cando asume plenamente a realeza.
6 D. Dinis I 16 de febreiro de 1279 7 de xaneiro de 1325 O Labrador
O Rei-Agricultor
O Rei-Poeta
O Rei Trobador
7 D. Afonso IV 7 de xaneiro de 1325 28 de maio de 1357 O Bravo
8 D. Pedro I 28 de maio de 1357 18 de xaneiro de 1367 O Xusticeiro
O Cruel
O Cru
O Vingativo
O Até-ao-Fin-do-Mundo Apaixonado
9 D. Fernando I 18 de xaneiro de 1367 22 de outubro de 1383 O Formoso
O Belo
O Inconstante
O Inconsciente

[editar] Interreino (1383 - 1385)

Designación dada pola historiografía oficial ao período que media a morte de D. Fernando e a ascensión ao trono do seu medio-irmán, o Mestre de Avis D. Xoán, e que comprende as rexencias de Leonor Teles e do propio Mestre de Avis.

# Nome Inicio do goberno Fin do goberno Notas
D. Leonor Teles de Meneces 22 de Outubro de 1383 16 de Decembro de 1383 Exerce a rexencia en nome da súa filla D. Beatriz
D. Xoán, Mestre de Avis 16 de Decembro de 1383 6 de Abril de 1385

[editar] Segunda Dinastía – de Avis ou Xoanina

Estandarte de D.João I
Ver artigo principal: Dinastía de Avis.
Casa reinante: Avis
# Nome Inicio do goberno Fin do goberno Cognome(s) Notas
11 D. Xoán I 6 de abril de 1385 14 de agosto de 1433 O De Boa Memoria
O Bon
O Grande
12 D. Duarte I 14 de agosto de 1433 9 de setembro de 1438 O Eloquente
O Rei-Filósofo
13 D. Afonso V 9 de setembro de 1438 11 de novembro de 1477 O Africano Abdica en favor do fillo, que asumía xa as funcións de rexente do Reino.
14 D. Xoán II 11 de novembro de 1477 15 de novembro de 1477 O Príncipe Perfeito
O Tirano
É aclamado rei nas Cortes de Santarén de 1477; abdica ao regresar ao Reino o seu pai.
13 D. Afonso V 15 de novembro de 1477 28 de agosto de 1481 O Africano Reasume a realeza.
14 D. Xoán II 28 de agosto de 1481 25 de outubro de 1495 O Príncipe Perfeito
O Tirano
Casa reinante: Avis-Bexa
Estandarte de D.Manuel I
# Nome Inicio do goberno Fin do goberno Cognome(s) Notas
15 D. Manuel I 25 de Outubro de 1495 13 de Decembro de 1521 O Venturoso
O Ben-Aventurado
O Afortunado
(ver nota 2)
16 D. Xoán III 13 de Decembro de 1521 11 de Xuño de 1557 O Piedoso
O Pio
17 D. Sebastián I 11 de Xuño de 1557 27 de Agosto de 1578 O Desexado
O Encuberto
O Adormecido
18 D. Henrique I 27 de Agosto de 1578 31 de Xaneiro de 1580 O Casto
O Cardeal-Rei
O Evorense/O de Évora
# Consello de
Gobernadores
do Reino de
Portugal
31 de Xaneiro de 1580 24 de Xullo de 1580
19 D. Antonio I 24 de xullo de 1580 25 de Agosto de 1580
(en Portugal Continental)
1583 (na illa Terceira)
O Prior do Crato
O Determinado
O Loitador
O Independentista
(ver nota 3)

[editar] Terceira Dinastía – Filipina, de Habsburgo ou dos Austrias

Ver artigo principal: Dinastía Filipina.
Casa reinante: Habsburgo (ou Casa de Austria)

Os soberanos desta dinastía foron tamén reis de Castela, Países Baixos, Nápoles, Sicilia, León, Aragón, Valencia, Galiza, Navarra, Granada, duques da Borgoña, etc., títulos xenericamente reunidos baixo a designación de Reis de España.

# Nome Inicio do goberno Fin do goberno Cognome(s) Notas
20 Filipe I 1581 13 de Setembro de 1598 O Prudente tamén Filipe II en España (1556-1598) (ver nota 4)
21 Filipe II 13 de Setembro de 1598 31 de Marzo de 1621 O Pio
O Piedoso
Filipe III en España (1598-1621)
22 Filipe III 31 de Marzo de 1621 1 de Decembro de 1640 O Grande Filipe IV en España (1621-1665)

Durante este período de sesenta anos, os reis fixéronse representar en Portugal por un vicerrei ou un corpo de gobernadores - vexa a lista de vicerreis durante a dinastía filipina.

Á revolta de 1 de Decembro de 1640 seguiuse a Guerra da Aclamación, despois chamada, pola historiografía romántica do século XIX, como Guerra da Restauración.

[editar] Cuarta Dinastía – de Bragança ou Brigantina

Bandeira da Restauración (1640)
Ver artigo principal: Dinastía de Bragança.
Casa reinante: Bragança
# Nome Inicio do goberno Fin do goberno Cognome(s) Notas
23 D. Xoán IV 15 de Decembro de 1640 6 de Novembro de 1656 O Restaurador
O Afortunado
24 D. Afonso VI 6 de Novembro de 1656 12 de Setembro de 1683 O Vitorioso Rexencias de Luísa de Gusmán (6 de Novembro de 165623 de xuño de 1662) e do Infante D. Pedro (23 de novembro de 1668 – 12 de Setembro de 1683)
25 D. Pedro II 12 de Setembro de 1683 9 de Decembro de 1706 O Pacífico Rexente durante a incapacidade do irmán
26 D. Xoán V 1 de Xaneiro de 1707 31 de Xullo de 1750 O Magnánimo
O Magnífico
O Rei-Sol Portugués
O Freirático
27 D. Xosé I 31 de Xullo de 1750 24 de febreiro de 1777 O Reformador
28 D. María I 24 de Febreiro de 1777 20 de Marzo de 1816 |A Piedosa
A Louca
Rexencia do Príncipe D. Xoán (despacho gobernativo: 17921799; rexente: 15 de Xullo de 1799 – 20 de Marzo de 1816)
# D. Pedro III 24 de febreiro de 1777 5 de Marzo de 1786 O Capacidonio
O Sacristán
O Edificador
Rei-consorte de D. María I
29 D. Xoán VI 20 de Marzo de 1816 10 de Marzo de 1826 O Clemente Rexente de Portugal 1792-1799; PríncípeRexente de Portugal e Algarbes 1799-1808; PríncípeRexente de Portugal, Brasil e Algarbes (1808-1816; Rei do Reino Unido de Portugal, Brasil e Algarbes (1816-1825); Rei de Portugal e dos Algarbes e Imperador Titular do Brasil (1825-1826)
30 D. Pedro IV 26 de abril de 1826 2 de Maio de 1826 O Rei-Soldado
O Rei-Imperador
O Libertador
Tamén Imperador do Brasil (1 de Decembro de 1822 – 7 de Abril de 1831); rexente de Portugal (18311834)
31 D. María II 2 de maio de 1826 11 de xullo de 1828 A Educadora
A Boa-Mai
32 D. Miguel I 11 de xullo de 1828 26 de Maio de 1834 O Rei Absoluto
O Absolutista
O Tradicionalista
O Usurpador
Rexente en nome de D. María II (2 de Maio de 1826 – 11 de Xullo de 1828)
31 D. María II 20 de xetembro de 1834 15 de Novembro de 1853 A Educadora
A Boa-Mai
Rexencia do pai D. Pedro (18311834)
# D. Fernando II 16 de Setembro de 1837 15 de Novembro de 1853 O Rei-Artista Rei-consorte de D. María II; oriundo da familia de Saxe-CobúrgoGotha
(ver nota 5)
Casa reinante: Bragança-Saxe-Cobúrgo-Gota (ou Bragança-Wettin)
Bandeira da Monarquía Constitucional
# Nome Inicio do goberno Fin do goberno Cognome(s) Notas
33 D. Pedro V 15 de novembro de 1853 11 de novembro de 1861 O Esperanzoso
O Ben-Amado
O Moito Amado
Rexencia do pai D. Fernando (15 de novembro de 1853 - 16 de setembro de 1855)
34 D. Luís I 11 de novembro de 1861 19 de outubro de 1889 O Popular
O Bon
35 D. Carlos I 19 de outubro de 1889 1 de febreiro de 1908 O Diplomata
O Martirizado
O Mártir
O Oceanógrafo
O Rei-Pintor
(ver nota 6)
36 D. Manuel II 1 de Febreiro de 1908 5 de Outubro de 1910 O Patriota
O Desventurado
O Estudioso
O Rei-Saudade
Implantación da República

[editar] Notas

(1) Raíña de xure e de feito (era a única herdeira lexítima do trono deixado vago pola morte de D. Fernando I), D. Beatriz, casada con Xoán I de Castela, aclamouse Raíña en grande do Reino, exercendo a rexencia no seu nome, durante case dous anos, a raíña-viúva, a súa mai D. Leonor Teles de Meneces; o seu marido D. Xoán de Castela acrecentou mesmo o señorío dos Reinos de Portugal e Algarbe aos seus títulos, e mandou cuñar moeda coas armas de León e Castela partidas coas de Portugal. Con todo, desde o inicio do reinado, varias vilas e cidades do reino comezaron a se revoltar, temendo a perda da independencia, vindo paulatinamente a engrosar o partido que se foi constituíndo á roda do Mestre de Avis. Coa subida ao trono do Mestre de Avis, despois das Cortes de Coimbra de 1385, a historiografía oficial pasou a negar a realeza de D. Beatriz e até, nalgúns casos extremos, a negar ser filla biolóxica de D. Fernando, por forma a refutar o feito de ter sido raíña de Portugal.

(2) Por morte de D. Xoán II sen fillos lexítimos (o príncipe D. Afonso falecera en condicións tráxicas nunca completamente esclarecidas en 1491), nin irmáns sobrevivos (a infanta Santa Xoana, a súa irmá, falecera en 1490), non obstante haber tentado lexitimar un o seu bastardo, o infante D. Xorxe de Lencastre, futuro Duque de Coimbra, a Coroa Portuguesa acabou por pasar para o seu primo e cuñado D. Manuel, Duque de Bexa, o cal era fillo de D. Fernando, Duque de Viseu (irmán do rei D. Afonso V), e de D. Beatriz (filla do infante D. Xoán, o penúltimo dos membros da Ínclita Xeración). Así, aínda que polo lado do pai fose neto do rei D. Duarte, e polo lado da mai, bisneto de D. Xoán I, o feito de non ser herdeiro directo, mais si colateral, leva a que surxan, por veces, referencias a unha quebra na dinastía de Avis ao nivel da casa reinante, considerándose inaugurada así a Casa de Avis-Bexa (en homenaxe ao ducado no cal fora investido por D. Xoán II, e que detina á data da súa aclamación, en 1495), a cal se mantería no poder até o fin da dinastía, en 1580.

(3) D. Antonio I foi rei de Portugal desde 19 de Xuño de 1580, data da súa formal aclamación ao trono en Santarén, até á derrota na batalla de Alcántara, a 25 de Agosto seguinte. Continuou a reinar no entanto "de xure" a partir do estranxeiro, e reinou "de feito" até 1583 no territorio azoriano, onde proseguiu a guerra ao invasor. A historiografía oficial negoulle a condición de rei (por ser tido como fillo bastardo e cristián novo, o que non é verdade, pois era real a Lexitimidade de D. Antonio), tanto baixo os Filipes, como tamén baixo os Braganças. Débese a unha obra do Profesor Joaquim Veríssimo Serrão a reabilitación da súa figura, que debe así figurar no número dos reis de Portugal, posto aínda que a brevidade do seu reinado.

(4) Filipe II comezou logo a exercer o seu poder aínda en 1580, aínda que apenas parcialmente, pois aínda non dominaba todo o territorio; só en 1581, coas Cortes de Tomar, se tornou Rei de Portugal de xure, e apenas en 1583 conseguiu abafar todos os puntos que aínda eran afectos ao Prior do Crato.

(5) Esta alegada mudanza de nome na Dinastía de Braganza, reinante en Portugal, por morte de D. María II, para Bragança-Saxe-Cobúrgo-Gotha (ou máis correctamente, ‘‘Bragança-Wettin’‘), non é de todo recoñecida pola historiografía portuguesa, sendo antes unha creación das historiografías estranxeiras (sobre todo a francesa, que non recoñece a sucesión por vía feminina, facendo así aplicar á dinastía reinante en Portugal o nome dinástico do rei consorte). Así, aínda que a liña de sucesión prosiga en liña recta, polo casamento da Raíña D. María II cun príncipe estranxeiro (D. Fernando II de Saxe-Cobúrgo-Gotha), tería cesado na Casa Real portuguesa a varonía de D. Afonso Henriques, mantida ao longo de sete séculos (nótese que a outra raíña portuguesa, D. María I, casara co tío D. Pedro III, polo que se mantivo o sangue do primeiro rei de Portugal), tendo entón pasado a correr o sangue da casa de Wettin nas veas dos Bragança. Con todo, en Portugal sempre as mulleres puideron transmitir o nome, ben como o patrimonio, na falta de herdeiro varón na familia. Isto leva a encontrarse por veces escrito, entre historiadores estranxeiros, a existencia dunha quinta dinastía en Portugal - unha división aparentemente artificial dentro da última dinastía real portuguesa, gobernada pola suposta casa de Bragança-Wettin, a cal comprendería os reis entre D. Pedro V e D. Manuel II. Para todos os efectos, considérase máis válida a división tradicional en catro dinastías, face á legalidade da designación de dinastía de Braganza, única utilizada, e determinada pola Casa Real e pola xeneralidade das persoas, até 1910 e despois desa data.

(6) O herdeiro do trono, D. Luís Filipe, Príncipe Real de Portugal, aínda que teña sobrevivido escasos minutos ao seu pai, non foi nunca considerado como rei de Portugal (aínda que teña sido chamado, por algúns estranxeiros, de D. Luís II); nin o podería ser, pois en Portugal só eran considerados reis "de xure" os príncipes despois de xuraren os foros, liberdades e garantías no acto da súa aclamación ao trono (até 1834), ou de xuraren a Constitución (despois daquela data), en sesión solene e plenaria das Cortes. Desta forma, o trono recaiu de inmediato no seu irmán máis novo, D. Manuel II, despois de xuramentado.

(*) Todos estes reis foron tamén soberanos do reino do Algarbe, a partir de D. Afonso III; antes del, D. Sancho I usou ese título (ou o alternativo rei de Silves) entre 1189 e 1191.

[editar] Titulatura rexia

Ao longo da historia, o título oficial dos Reis de Portugal foi alterándose. Os Reis de Portugal tiveron os seguintes títulos:

Período Título Usado por Motivo
11401189 Pola Graza de Deus, Rei dos Portugueses
(Dei Gratiae, Rex Portugalensium)
D. Afonso Henriques, D. Sancho I
11891191 Pola Graza de Deus, Rei de Portugal e de Silves D. Sancho I Tomada de Silves (1189)
11911249 Pola Graza de Deus, Rei de Portugal
(Dei Gratiae, Rex Portugaliae)
D. Sancho I, D. Afonso II, D. Sancho II, D. Afonso III Perda de Silves, retomada polos Almóadas (1191)
12491369 Pola Graza de Deus, Rei de Portugal e do Algarbe
(Dei Gratiae, Rex Portugaliae & Algarbii)
D. Afonso III, D. Dinis, D. Afonso IV, D. Pedro I, D. Fernando I Conquista definitiva do Algarbe (1249)
13691371 Pola Graza de Deus, Rei de Castela, de León, de Portugal, de Toledo, da Galiza, de Sevilla, de Córdoba, de Murcia, de Jaén, do Algarbe, de Alxeciras e Señor de Molina D. Fernando I Pretensión de D. Fernando á Coroa de Castela
13711383 Pola Graza de Deus, Rei de Portugal e do Algarbe D. Fernando I Renuncia aos títulos castellanos despois da Paz de Alcoutín (1371)
13831385 Pola Graza de Deus, Raíña de Castela, de León, de Portugal, de Toledo, da Galiza, de Sevilla, de Córdoba, de Murcia, de Jaén, do Algarbe, de Alxeciras e Señora da Biscaia D. Beatriz I e Xoán I de Castela Pretensión de D. Beatriz á Coroa de Portugal
13851415 Pola Graza de Deus, Rei de Portugal e do Algarbe D. Xoán I Renuncia aos títulos castellanos despois da derrota de Xoón I de Castela na Batalla de Alxubarrota (1385)
14151458 Pola Graza de Deus, Rei de Portugal e do Algarbe, e Señor de Ceuta D. Xoán I, D. Duarte, D. Afonso V Conquista de Ceuta (1415)
14581471 Pola Graza de Deus, Rei de Portugal e do Algarbe, e Señor de Ceuta e de Alcácer en África D. Afonso V Conquista de Alcácer Ceguer (1458)
14711475 Pola Graza de Deus, Rei de Portugal e dos Algarbes, d'Aquén e d'Alén-Mar en África D. Afonso V Conquista de Arcila e Tánxer (1471) e elevación do señorío do Norte de África á condición de Reino d'Alén-Mar
14751479 Pola Graza de Deus, Rei de Castela, de León, de Portugal, de Toledo, de Galiza, de Sevilla, de Córdoba, de Jáen, de Murcia, dos Algarbes d'Aquén e d'Alén Mar en África, de Xibraltar, de Alxeciras, e Señor da Biscaia e de Molina D. Afonso V Pretensión de D. Afonso V á Coroa de Castela, polo seu casamento con ’‘Xoana, a Beltranexa’‘
14791485 Pola Graza de Deus, Rei de Portugal e dos Algarbes, d'Aquén e d'Alén-Mar en África D. Afonso V, D. Xoán II Renuncia aos títulos castellanos despois da Paz das Alcáçovas-Toledo
14851499 Pola Graza de Deus, Rei de Portugal e dos Algarbes, d'Aquén e d'Alén-Mar en África, e Señor da Guiné D. Xoán II, D. Manuel I Creación do señorío da Guiné abranxendo as posesións portuguesas que se estendían polo Golfo da Guiné
14991580 Pola Graza de Deus, Rei de Portugal e dos Algarbes, d'Aquén e d'Alén-Mar en África, Señor da Guiné e da Conquista, Navegación e Comercio da Etiopia, Arabia, Persia e india, etc. D. Manuel I, D. Xoón III, D. Sebastián, D. Henrique, D. Antonio Despois do regreso de Vasco da Gama da india, en 1499, o título rexio reformúlase e atinxe a súa plenitude
15801640 Pola Graza de Deus, Rei de Castela, de León, de Aragón, das Duas Sicilias, de Xerusalén, de Portugal, de Navarra, de Granada, de Toledo, de Valencia, da Galiza, de Maiorca, de Sevilla, da Sardeña, de Córdova, da Córsega, de Murcia, de Jáen, dos Algarbes, de Alxeciras, de Xibraltar, das Illas de Canaria, das indias Orientais e Occidentais, Illas e Terra Firme do Mar-Océano, Conde de Barcelona, Señor da Biscaia e de Molina, Duque de Atenas e de Neopatria, Conde de Rosillón e da Cerdaña, Marqués de Oristano e de Gociano, Arquiduque de Áustria, Duque da Borgoña, do Brabante e de Milón, Conde de Habsburgo, da Flandres e do Tirol, etc. D. Filipe I, D. Filipe II, D. Filipe III Co dominio filipino, xúntanse os demais títulos dos Áustrías á titulatura portuguesa
16401815 Pola Graza de Deus, Rei (ou Raíña) de Portugal e dos Algarbes, d'Aquén e d'Alén-Mar en África, Señor(a) da Guiné e da Conquista, Navegación e Comercio da Etiopia, Arabia, Persia e india, etc. D. Xoán IV, D. Afonso VI, D. Pedro II, D. Xoán V, D. Xosé I, D. María I (con D. Pedro III) Coa Restauración da Independencia (1640), regresase ao vello estilo adoptado por D. Manuel I
18151825 Pola Graza de Deus, Rei (ou Raíña) do Reino Unido de Portugal, Brasil e dos Algarbes, d'Aquén e d'Alén-Mar en África, Señor(a) da Guiné e da Conquista, Navegación e Comercio da Etiopia, Arabia, Persia e india, etc. D. María I, D. Xoán VI O Brasil elévase a Reino dentro do Imperio Portugués (1815)
18251910 Pola Graza de Deus, Rei (ou Raíña) de Portugal e dos Algarbes, d'Aquén e d'Alén-Mar en África, Señor(a) da Guiné e da Conquista, Navegación e Comercio da Etiopia, Arabia, Persia e India, etc. D. Xoán VI, D. Pedro IV, D. Miguel I, D. María II (con D. Fernando II), D. Pedro V, D. Luís I, D. Carlos I, D. Manuel II Despois do recoñecemento da independencia do Imperio do Brasil por D. Xoán VI (1825), retórnase á fórmula anterior, que vigorará até ao fin da Monarquía

[editar] Véxase tamén

  • Historia de Portugal
  • Árbore xenealóxica dos reis de Portugal
  • Lista de reis do Algarbe
  • Lista dos condes soberanos de Portugal
  • Lista dos duques de Bragança
  • Lista de reis de Francia
  • Liña de sucesión ao trono do Portugal