Figueira (árbore)
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
Figueira | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
![]() |
||||||||||||
Clasificación científica | ||||||||||||
|
||||||||||||
Nome científico | ||||||||||||
Ficus carica | ||||||||||||
![]() |
As figueiras son árbores do xénero Ficus, familia Moraceae. Tamén son coñecidas como ficus, e en portugués como gameleira ou gomeleira. Hai máis de 1000 especies de figueiras no mundo, especialmente en climas tropicais e subtropicais (o xénéro Ficus é un dos maiores do Reino Vexetal).
Índice |
[editar] Morfoloxía
As figueiras son normalmente árbores, aínda que algunhas especies non crezan moito e permanezan como arbustos, outros teñan hábito trepador, e haxa até especies rastreiras. En todos os casos son plantas leñosas, moitas con tronco de forma irregular, ou escultural, con raíces adventicias e superficiais. As follas son alternas, usualmente providas de látex. As flores son diminutas, unisexuais, reunidas en inflorescencias especiais denominadas sinconio, que consiste nun receptáculo fechado, coas flores inseridas no lado de dentro, e un orificio de saída no ápice, ou ostíolo. Os froitos son aquenios que madurecen dentro do propio sinconio - cando este pode entón ser chamado de figo.
As principais diferenzas entre as especies danse polo porte, forma do tronco, forma, textura e consistencia das follas, cor, textura e forma dos sinconios. Hai 4 subxéneros de Ficus separados entre si por características microscópicas nas suas pequenas flores, e pola ocorrencia de plantas unisexuais ou hermafroditas.
[editar] Ecoloxía
As figueiras posuen un dos sistemas de reprodución mais curioso da natureza. As suas flores, encerradas nos sinconios, non teñen contacto directo co ambiente externo, de forma que o pole non pode ser transferido dunha planta a outra espontaneamente.
Hai unha serie de especies de vespas minúsculas que se aproveitan da protección do sinconio para depositar os seus ovos. Elas procuran sinconios cuxas flores femininas estean maduras, e depositan os seus ovos nos seus ovarios, de modo que as larvas, ao eclodir, se alimentarán das sementes. Cando atinxen a fase adulta, os machos rapidamente fecundan as femias e morren (sen xamais teren saído dos figos). As femias entón procuran sair polo ostíolo, escalando as paredes internas do sinconio. É neste momento que as flores masculinas están maduras, de modo que depositan o seu pole sobre as femeis antes destas gañaren a liberdade. As femias entón repetirán o seu ciclo, buscando um sinconio con flores femininas para depositar os seus ovos, e ao mesmo tempo fertilizar as flores que non serán inoculadas.
Algunhas especies de figueiras só producen figos con flores masculinas ou femininas. Neste caso, é comun os sinconios "masculinos" apresentaren flores femininas estériles, incapaces de producir sementes, mais que ainda así servirán de alimento ás larvas das vespas, asegurando que o proceso antes descrito ocorra.
[editar] Especies de figueiras mais populares
- F. elastica, ou falsa-seringueira, é unha das árbores tropicais mais cultivadas do mundo. Nativa da India, é unha árbore de porte imponente, cuxo tronco e raíces - e até mesmo o tamaño das follas - pódese apresentar de maneiras diferentes, de acordo coa variedade e as condicións de cultivo. Normalmente producen moitas raíces adventicias que, ao alcanzar o solo, engrosam como verdadeiros troncos auxiliares. Alguns usan o seu látex como bronceador. Na verdade este látex é extremamente tóxico, e exposto ao sol, el destrúe a pel (o efecto de "bronceamento", na verdade, é consecuencia da morte do tecido). A exposición prolongada aínda pode causar cáncer.
- F. benjamina, ficus, ou figueira-benxamín orixinaria da India, é cultivada pola sua follaxe brillante e delicada. É comun vela en vasos, con porte baixo e copa podada, mais é unha planta que pode ultrapasar os 20 metros de altura, e as suas raíces poden destruir muros e pavimentos con facilidade.
- F. microcarpa é outra especie indiana introducida no Brasil como ornamental. Mais ao contrário das anteriores, neste país hai vespas capaces de efectuar a sua polinización, de modo que ela consegue reproducirse libremente. As suas sementes xerminan en case calquera condición, inclusive en rachaduras de construcións, pontes, muros, calzadas... esta especie crece tanto canto a figueira-benxamín, e en pouco tempo pode destruir todo á sua volta.
- F. pumila, ou hera, ou figueira-trepadeira, é moito apreciada como ornamental. Posue raíces adventicias pequenas que se prenden a calquer superficie, permitindo que a planta creza sobre muros.
- F. clusiifolia, ou figueira-vermella, nativa do Brasil, é unha das que se comportan como "estranguladoras". Ocasionalmente xerminan sobre outras árbores, e comportanse como epífitas até que as suas raízes alcancen o solo. Entón as raízes engrosan, crecen en volta da árbore hospedeira, até que a sufocan por apertamento e destrución dos feixes vasculares, e a matan. Os seus frutos son vermellos, pequenos, mais saborosos.
- F. gomeleira, ou gameleira branca, é nativa do centro-sur do Brasil, e cultivada por propiedades medicinais.
- F. carica, ou figueira comun, é a árbore que produce os figos comestíbeis. Nativa do Oriente Medio e Mediterráneo, os seus frutos son consumidos desde a Antigüidade. Son popularmente usados in natura, en compotas e doces.
- F. benghalensis, ou bánian, nativa da India, posue raíces adventicias monumentais, por veces crecendo mais en envergadura do que en altura. No seu país de orixe, hai feiras e salas de aula construídas en medio ás suas raínes.
- F. sycomorus, ou sicómoro, nativa do Oriente Medio, posue tronco forte, de grande circunferencia. É probabelmente a árbore citada na Biblia, no libro de Lucas, cando Zaqueu teria subido nunha árbore desta especie para ver a chegada de Xesús a Xerusalén.
- F. doliaria
- F. pandurata
- F. utilis
[editar] Precaucións
De entre as cerca de 1000 especies, hai moitas figueiras venenosas, e moitas con frutos comestíbeis. As especies do subxénero Pharmacosyce son case todas tóxicas, namentres nos outros 3 subxéneros son predominantemente inofensivas. Porén, a principal diferenza entre estes grupos reside nas minúsculas flores inseridas no interior dos sinconios, cuxa observación pode escapar aos olhos até mesmo dun botánico profisional. Portanto, antes de consumir figos descoñecidos, ou usar o seu látex ou as suas follas para fins medicinais, procure un botánico que poida identificar as especies correctamente e dicir se a especie en cuestión é adecuada ao consumo.
[editar] Lectura recomendada
Carauta, J. P. P. & Dias, B. E. 2002. Figueiras do Brasil. Editora UFRJ. 211pp.