Oddur Einarsson

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu

Oddur Einarsson (31. ágúst 155928. desember 1630) var biskup í Skálholti frá 1589. Hann var sonur séra Einars Sigurðssonar, prests og sálmaskálds í Nesi í Aðaldal. Hann gekk í Hólaskóla og fór til náms við Kaupmannahafnarháskóla árin 1583-1585. 2. mars 1585 er meðal annars getið um komu hans til eyjunnar Hveðnar í hús stjörnufræðingsins Tycho Brahe, en ekki er vitað hve lengi hann dvaldist þar. Eftir heimkomuna varð hann rektor á Hólum í tvö ár. Vorið 1588 sendi Guðbrandur biskup hann til Alþingis með tillögur sínar varðandi biskupskjör í Skálholtsbiskupsdæmi þar sem hann mælti með Oddi án þess að nefna hann á nafn. Þar notaði hann meðal annars þau rök að Oddur væri mikill lærdómsmaður. Oddur var kosinn á þinginu, fór til Danmerkur yfir veturinn og var vígður vorið eftir.

Oddur átti tvær dætur í lausaleik áður en hann kvæntist Helgu Jónsdóttur árið 1591. Með henni átti hann synina Árna lögmann og Gísla biskup.

Oddur þótti mjög ættrækinn, bæði hvað varðaði skipanir í embætti og töku nemenda í Skálholtsskóla, en svo virðist að á hans tíma hafi fáir nemendur úr skólanum farið utan til frekara náms. Hann lét föður sinn fá Heydali í Breiðdal á Austfjörðum og gerði hann að prófasti. Í ævisöguflokki sínum yrkir Einar:

Herra Oddur
kom heim að bragði
urðu að nýju
fagnaðarfundir,
setti hjónin
í sín herbergi,
en alla bræður strax
inn í skóla.

Á síðasta ári hans brann Skálholtsstaður til kaldra kola, og þar með fjöldi merkra handrita og allt annað innbú. Ári eftir lát hans var Gísli sonur hans og aðstoðarmaður frá 1629 kjörinn biskup í Skálholti.

[breyta] Embættisverk

Sem biskup þótti Oddur siðavandur og amaðist meðal annars við smalabúsreiðum, vikivökum og hestaati á helgidögum og hefur í þessu verið sammála samtíðarmönnum sínum Guðbrandi Þorlákssyni og Arngrími lærða sem allir voru undir áhrifum frá húmanisma og töldu siðmenningu skorta á Íslandi. Á prestastefnu Odds biskups á Kýraugastöðum í Rangárþingi árið 1592 var gerð svonefnd Kýraugastaðasamþykkt þar sem „heiðinglegar“ skemmtanir eru fordæmdar, og hótað er að svipta altarissakramenti þá sem leggja stund á hvers kyns galdur, líka hvítagaldur í lækningaskyni.

[breyta] Íslandslýsing Odds

Oddi er eignuð Íslandslýsing (Qualiscunque descriptio Islandiae) sem fannst í byrjun 20. aldar í ríkisbókasafni Hamborgar. Vitað var að hann skrifaði slíka lýsingu og að hún var til í handriti í safni Árna Magnússonar, en hún var talin glötuð þar til Jakob Benediktsson færði rök fyrir því að þessi tiltekni texti væri eftir Odd. Sveinn Pálsson þýddi textann á íslensku og fyrir útgáfu 1971. Ástæða þess að ritið kom aldrei út á prenti á sínum tíma hefur líklega verið sú að Brevis Commentarius Arngríms lærða kom út árið 1597, en tilgangur Íslandslýsingar Odds var hliðstæður tilgangi Arngríms.

[breyta] Heimildir

  • Oddur Einarsson, Íslandslýsing - Qualiscunque descriptio Islandiae, (ísl. þýð. Sveinn Pálsson), Bókaútgáfa menningarsjóðs, Reykjavík, 1971
  • Páll Eggert Ólason, Íslenzkar æviskrár, IV. bindi, Reykjavík, Hið íslenzka bókmenntafélag, 1951
  • Saga Íslands IV, ritstj. Sigurður Líndal, Reykjavík, Hið íslenzka bókmenntafélag/Sögufélagið, 2003



Fyrirrennari:
Gísli Jónsson
Skálholtsbiskup
(15891630)
Eftirmaður:
Gísli Oddsson