Nîqaş:Îslam

Ji Wîkîpediya

1. Îslam ne dînek "semîtîk" e: ew ji bo hemû kesan hatiye, gerdûnî ye.
2. Ti kesî Îslam nedamezirandiye an jî derxistiye.
--crypto 05:53, 7 reşemî 2006 (UTC)

[biguherîne] EL QAIDE JÎ ENCAX DIKARE EVQAS BIALÎ Û DOGMATÎK BE

Wele nizanim qesta te ji "semîtîk" ciye? Gelo dixwazî bêjî "ji yên Samî tên" ? Ma Ereb ne Samî ne? Ma Îslam ne li Erebistanê hat? "Semawî" be qesta te, ma gelo kîjan ol yan bawerî semawî ye ku Îslama delal ji wan kêm maye? "Ti kes Îslam nedamezirandiye" dibêjî, ma tu heşa henekên xwe bi pêxember Mihemed dikî? Ma ew ji kêfê re ye?

Bi kurtî di Ensîklopediya Kurdî de gotarên Îslam, Quran hwd gelek û gelek bialî, dogmatîk, êrîşker in. Li esnîklopediyê nayên. Heqeret li ol û baweriyên din dike. Neteweya Kurd ji gelek ol û baweriyan pêk tê. Ango ev gotaran berjewendiyên gel jî binpê dikin.

Dikarin bêjin "ma ewqas rexne dikî, de tu binivîse". Ji bo mirov rexne bikin, hewce nîne mirov bibe mele yan seyda jî. Ya Tirkan sed qatî ji ya me cêtir, bêalî nivîsîne gotarên ol û baweriyan. Ez ê hineke din jî bişopînim daku xwediyê van gotaran were îmana ensîkloedîgeriyê:) Nexwe ma nivîsandin ne problem e. Serkeftin û rêz --Bablekan 20:00, 19 Rêbendan 2007 (UTC)


Eva gotara pirr bialî ye, di pîvanên ensîklopediyê de nîne. Rexne. --Bablekan 20:40, 5 Berfanbar 2006 (UTC)

[biguherîne] Hatin derxistin

PIRSGIRÊKA MIROVÊN ROJA ME YA HERÎ MEZIN

     Gelo ewanê dibêjin “em misliman in hemû bi rastî misliman in”? Ewê dibêje “ez ji Xwedê re îbadet dikim” gelo Xwedê îbadetê wî qebûl dike?     
     Ji Hz. Nuh (e.s.) vir de hetanî Cenabê Muhemmed (s.x.l) piranîya mirovan îdîa kirine ku bawerîyê bi Xwedê tînin û ji Wî re perestî (îbadet) dikin. Lê Xwedê, ne îbadetê wana ne jî îmana wana qebûl kiriye. Îbadetê wan betal hesibandîye û ji bo îbadet û îmana rastî (heq) hînê wan bikin qasidên xwe şandîye.
     Îbadetên mirovan çaxê gorî riza û pîvanê Xwedê bin, bi nirx dibin û mirovan bi rûmet dikin. Mirov bi pirbûna îbadetên wan ve nayênê ecêbandin û nirxandin.
     Lewma ehlê kitêbê yên di çaxê Resulullah de her çi qasî pir îbadet dikirin jî û îdîa dikirin ku bawerîyê bi Xwedê tînin, dîsa Xwedê ne îmana wan ne jî îbadetên wan qebûl kir. Heta ewna bi mişrîktî û kafirtîyê ve navkir. 
     Xweda (cc) weha ferman dike:
   قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لَسْتُمْ عَلَى شَيْءٍ حَتَّىَ تُقِيمُواْ التَّوْرَاةَ وَالإِنجِيلَ وَمَا أُنزِلَ إِلَيْكُم مِّن رَّبِّكُمْ وَلَيَزِيدَنَّ كَثِيراً مِّنْهُم مَّا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ طُغْيَاناً وَكُفْراً فَلاَ تَأْسَ عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ 
     “Bêje: Ehlê kitêbno! Hetanî hûn Tewratê, Încîlê û tiştê (Qur’an) ji bal Xwedayê we ji bo we hatiye daxistin tetbîq nekin hûn li ser tu tiştî nînin.”( )                       
     Ger mişrîkên dema Hz. Muhemmed (s.x.l) ger jî mişrîkên berya Hz. Muhemmed (s.x.l) afirênêrîya Xwedê Teala qebûl dikirin, riziq dayîna Wî û her tişt ji tinebûnê afirandina Wî dipejirandin. Lê dîsa Xwedê Teala ferman kiriye ku ewna nebûne misliman, dijê vê mişrîk in û yê di dojehê de ebedî bimînin. 
     Xweda (cc) weha ferman dike:

قُل لِّمَنِ الْأَرْضُ وَمَن فِيهَا إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ سَيَقُولُونَ لِلَّهِ قُلْ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ قُلْ مَن رَّبُّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَرَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ سَيَقُولُونَ لِلَّهِ قُلْ أَفَلَا تَتَّقُونَ قُلْ مَن بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيْءٍ وَهُوَ يُجِيرُ وَلَا يُجَارُ عَلَيْهِ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ سَيَقُولُونَ لِلَّهِ قُلْ فَأَنَّى تُسْحَرُونَ بَلْ أَتَيْنَاهُم بِالْحَقِّ وَإِنَّهُمْ لَكَاذِبُونَ

     “(Muhemmed) Bêje: Heke hûn dizanin bêjin; ka zemîn û yên di zemîn de yên kê ne?
     Dê bibêjin yên “Xwedê” ne. 
     Vêca bêje hûn qet bîrnaênin?   
     Bêje: Rebbê heft asîmana û Rebbê arşê mezin kê ye? 
     Dê bêjin “Xwedê” ye.                                                                                                                                                              
     Vêca bêje (wan) ka hûn qet natirsin?
     Bêje, vêca heke hûn zanin bibêjin: 
     Ewê hakîmîyet û milkîyet destê Wî de ye û ewê çi bixwaze dikare bi parêze û lê tu tişt nikare xwe ji Wî biparêze kî ye?
     Dê bibêjîn “Xwedê” ye.
     Vêca bêje hûn çawa têne xapandinê?
     Bi rastî me ji wan re heq anî, lê ewana derewker in.”( )
     Xwedê Teala bes îmana gor daxwaza xwe, Îslama gor daxwaza xwe û îbadetê gor daxwaza xwe tenê qebûl dîke.
     Vêca, îman, Îslam û îbadetê gor daxwaza Wî çi ye û çawa dibe û emê van ji ku derê hîn bibin? Gelo Xwedê ewana ji me re beyan kirine? Heger beyan ev agahîyana  li ku derê de ne û emê van ji ku derê fêr bibin?

PÎVAN

     Em wan agahîyana bes dikarin ji Qur’an a Pîroz û sunnet a sehîh hîn bibin.
     Xweda (cc) weha ferman dike:

اتَّبِعُواْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكُم مِّن رَّبِّكُمْ وَلاَ تَتَّبِعُواْ مِن دُونِهِ أَوْلِيَاء قَلِيلاً مَّا تَذَكَّرُونَ

     “Xweda yê we, ji we re çi daxistîye pey wê herin. Xenci Wî tu dostan negirin û pey wan neçin. Hûn çend kêm guh didine şîretan.”( )
     Yanî; Pey Qur’an a Pîroz û sunneta qasidê Xwedê herin.
     Xweda (cc) weha ferman dike:

وَمَا اخْتَلَفْتُمْ فِيهِ مِن شَيْءٍ فَحُكْمُهُ إِلَى اللَّهِ ذَلِكُمُ اللَّهُ رَبِّي عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَإِلَيْهِ أُنِيبُ

     “Pirsgirêkên hûn tê de dikevine îxtilafê, yê hukim bide Xwedê ye. Ha ew Xweda perwedegar ê min e, xwe dispêr me Wî û veger jî bibal ve ye.”( ) 
     Xwedê (cc) weha ferman dike:
   وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْراً أَن يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَمَن يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالاً مُّبِيناً 
     “Xwedê û Qasidê Wî gava li ser tiştekî hukim dikin, wê şunda ji bo mêr û jinên bawerker hilbijartina hukmekî dinê namîne. Û kê li hember Xwedê û Qasidê Wî serhilde, ewa bi awayekî eşkere ji rê derketîye.”( )
     Resulullah (s.x.l) weha ferman dike:
     “Kî karekî gorî emrê me nebe bike, ew emelê wî betal e.”( )
     Di Xutba Xatirxwestinê de Resulullah (s.x.l.) weha dibêje: 
     “Ez ji bo we du tişta dihelim. Heke hûn xwe bis-perne wana, hûn qe ji rê dernakevin. Ewana jî kitêba Xwedê ye û sunneta min e.”( )
     Resulullah (s.x.l) weha dibêje:
     “Heke daxwaza we peyrevê tiştê min anîye nebe ji we tu kes bawerker nayê hesibandinê.”( )
     Vêca, gelo gorî kitêba Xwedê û sunneta Pêxember (s.x.l) îman çi ye, kufr çi ye, Îslam çi ye, Misliman kê ye, mişrîk kê ye û îbadetê Xwedê Teala qebûl dike kîjan e? Vê gavê emê vana vekolin.
                                           
                     

ÎSLAM

     Îslam; Bê qeyd û şert û bi zahirî û batinî teslîm bûna bi emrê Xwedê ye.
     Xweda (cc) weha ferman dike:

قُلْ إِن كُنتُمْ تُحِبُّونَ اللّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَاللّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ قُلْ أَطِيعُواْ اللّهَ وَالرَّسُولَ فإِن تَوَلَّوْاْ فَإِنَّ اللّهَ لاَ يُحِبُّ الْكَافِرِينَ

     “Bêje: Heke hûn ji Xwedê hezdikin tabîye min bin da ku Xwedê jî ji we hezbike û gunehê we bibexşîne. Xwedê Xefûr e Rehîm e. Bêje ji Xwedê û Resulê Wî re îtaet bikin. Heke rû badin bêguman Xwedê ji kafiran heznake.”( )
    
     Xwedê (cc) Îslama ku qebûl dike di kitêba xwe de weha destnîşan kiriye:
    لاَ إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ قَد تَّبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِن بِاللّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَىَ لاَ انفِصَامَ لَهَا وَاللّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ 
     “Di dîn de zorî tuneye. Bêguman rastî ji pûçîtîyê kifş bûye. Vêca kesê taxut înkar kiribe û bawerî bi Xwedê anibe dest avêtîye qulpeke wisa ku qet naqete û Xwedê Semî’ e ‘Elîm e.”( )
     Di ayetê de derbas dibe ku “qulpeke wisa ku qet naqete” wate (mane) ya wê jî; ew Îslama ku Xwedê jê razîye. Ji vê ayetê jî tê fêm kirin ku ji bo dest avêtina vê qulpê, ango ji bo misliman bûnê ji Xwedê bawer kirin têrê nake. Di berya vê de pêwîst e ku bê taxut înkar bikin. Ji ber ku hetanî taxut neyê înkarkirin misliman bun mumkîn (gengaz) nîn e. Xwedê Teala bi awayekî eşkere di ayeta jorê de destnîşan kiriye ku ji bo Îslam di îndê Xwedê Teala de bê pejirandin, pêwîst e ku evna her du merc tev pêk bênê.
     Evna her du mercana jî “înkar kirina taxut û bawer kirina bi Xwedê” ye.
     Bêguman kesekî taxut nas neke, nikare wî înkar bike. Û kesekî taxut înkar nekiribe jî nabe misliman. Û mirovê îmanê nizanibe jî nikare bawer bîke. Her çendi îdîa îmanê de be jî îman nekiriye. Ji ber ku îmanê nizane û îdîa wî ya îmanê  jî betal e.
     Xwedê (cc) weha ferman dike:

أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُواْ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلِكَ يُرِيدُونَ أَن يَتَحَاكَمُواْ إِلَى الطَّا غُوتِ وَقَدْ أُمِرُواْ أَن يَكْفُرُواْ بِهِ وَيُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَن يُضِلَّهُمْ ضَلاَلاً بَعِيداً

     “Nanêrî wanê dibêjin ku em him tiştên ji te re û him jî yên pêşîyên te re hatîye şandinê bawer dikin. Bi rastî ji wan hatibû xwestin ku taxut înkar bikin. Lê ewana dil hene ku taxut re muhakeme bibin. Şeytan dixwaze wana bavêje delaleteke dûr.( )   
   
     Xwedê (cc) di vê ayetê de, qala hin kesên ku îdîa mislimanîyê dene dike û mislimanîya wana qebûl nake. Ewana her çendî bi kitêbên ji Resulan gişka re hatine şandin bawer dikin û Qur’an'ê jî qebûl dikin, dilê wan heye ku bi taxut re muhekeme bibin. Ya rastî Xwedê Teala destnîşan dike ku kesekî taxut înkar nekiribe îdîa wî ya îman û Îslamê tu tiştekî îfade nake û betal e. Ji ber ku di dilekî de him bi Xwedê bawer kirin û him li ber taxut muhakeme bûyîn tev nasekinin. (Lewra ji wan hatibû xwestin ku taxut înkar bikin.) Loma şeytan dixwaze bi weswesên xwe ve wana bi xapîne, da ku him bi taxut re muhakeme bibin him jî mû’mîn û misliman bimînin. (Şeytan dixebite ku wana ji rêya heq dûr bixe.)
     Xwedê (cc) weha ferman dike:

وَالَّذِينَ اجْتَنَبُوا الطَّاغُوتَ أَن يَعْبُدُوهَا وَأَنَابُوا إِلَى اللَّهِ لَهُمُ الْبُشْرَى فَبَشِّرْ عِبَادِ

     “Mizgînî ji bo wan kesan e ku xwe ji perestîya taxut diparêzin û berê xwe didine Xwedê. Vêca mizgînîyê bide qûlên min.”( )
     Di ve ayetê de Xwedê (cc) hindek kesên ku yê bêne mizgîn kirin li me dide nasîn ku ewana jî ew kesên xwe ji bendetîya taxut diparêzin û ji Xwedê (cc) tenê re bendetîyê dikin. Dîsa di vê ayetê de bi awayekî eşkere em dibînin ku xelasîya mirovan girêdayi înkar kirina taxut e.
     Her weha em dibînin ku hetanî taxut neyê înkar kirin îdîa wan a Îslamê ba Xwedê qebûl nabe.
   
     Xwedê Teala gazîya (banga) hemû Qasidan weha me dide zanîn:

وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَّسُولاً أَنِ اعْبُدُواْ اللّهَ وَاجْتَنِبُواْ الطَّاغُوتَ فَمِنْهُم مَّنْ هَدَى اللّهُ وَمِنْهُم مَّنْ حَقَّتْ عَلَيْهِ الضَّلالَةُ فَسِيرُواْ فِي الأَرْضِ فَانظُرُواْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ

     “Bêşik me ji bo her civakekê Qasidek şandîye û me emir kiriye ku tenê ji bo Xwedê îbadet bikin û xwe ji perestîya taxut biparêzin. Vêca Xwedê ji wan hinek xiste rê û hinek ji wan jî jirêdeketin heqkir. Êdî di zemîn de bigerin, ka dawîya derewandîyan çawa ye.”( ) 
     Di vê ayetê de; hemû Resul li ummetên xwe re ferman dikin, ji bo îbadetê wan betal nebê, pêwîst e taxut înkar bikin û îbadetê xwe jî Xwedê çawa xwestîye wisa bikin .
     Vêca pêwîst e em taxut baş binasin da ku em bikaribin wî înkar bikin. Me peşîyê jî gotîbû kesekî taxut nas neke nîkare wî înkar bike. Ji ber vê yekê her çend kesekî taxut înkar nekiribe di îdîa ya îman û Îslamê de be jî  Xwedê (cc) îman û Îslama wî qebûl nake.


TAXUT

     Vêca taxut çi ye ?
     Taxut; Peyveke erebî ye û ji koka “tax” ê (yê ji heddê xwe derketî) çêbûye û tê wateya (mane) mexlûqê ji heddê xwe derketî.
     Wateya şer’î; jî ew e ku yê bilî Xwedê pîvan danîye û ewê ku nahêle mirov ji Xwedê re îbadet bike û ewê ji bo kesên tabîyê Xwedê û Qasîdê wî bûnê re astenga derdixe. Lê eva carna şeytanê însî û cînnî ye, carna nefs, heywan, dar, pere, kevir, gor e û carna jî komeka ji alîyê civakê ve hatîye hilbijartin e, yan jî meclîs û komeka zanyara (rûspî) ye. Carna jî ramen (îdeolojî), edet û xuyên çavkanîya xwe ji kitêba Xwedê Teala (Qur’an) ê hîlnadin dikevine vê kategorîyê.  
     Xwedê (cc) weha ferman dike:

وَلَا يُشْرِكُ فِي حُكْمِهِ أَحَداً

     “Xwedê di hukim danînê de ji xwe re hevpara qebûl nake .”( )                   

إِنِ الْحُكْمُ إِلاَّ لِلّهِ

     “Hukim her yê Xwedê tenê ye.”( )
                                                      

JI BO TAXUT ÇEND MÎNAK

     Ji bo ku taxut çêtir bê naskirin em dikarin van mînaka bidin:

1) Xwedê (cc) derheqê dizîyê de: وَالسَّارِقُ وَالسَّارِقَةُ فَاقْطَعُواْ أَيْدِيَهُمَا جَزَاء بِمَا كَسَبَا نَكَالاً مِّنَ اللّهِ وَاللّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ

     “Mêr û jîna dizîker destê wana jê bikin. Eva cezayê karê wan e ji alîyê Xwedê de, da ku yên dinê re bibe îbret. Xwedê Ezîz e Hekîm e.”( ) ferman dike û dibêje ku yên dizî kirin destê wan jê bikin. Yek derkeve bêje: “Dest jê kirina kesê dizî kiriye rast nîn e. Divê bê girtin/hepskirin.” Yan jî: “Divê stuyê wî bê jêkirin.” Ev kesa bi awayekî eşkere: “Ez zagonê (hukmê) Xwedê qebûl nakim, evna xweşa min nayên” nebêje jî, ev gotina wî taxutîye û hukim derxistîye, mafê îlahtîyê di xwe de dîtîye û bi vî awayî bûye taxut. Her kê îtaeta wî bike, alîkarîyê bidê û wî tekfîr neke yan jî yên îtaet û alîkarîya wî dikin tekfîr neke dibe kafir. Ev kesa bibêje ez misliman im jî nimêj bike jî rojîyê bigre jî here hecê jî ew dîsa kafir e. Ji ber ku wî kesî taxut înkar ne kiriye û ji bo vê jî îmana wî ba Xwedê betal e .

2) Xwedê (cc) derheqê selef (riba) yê de: وَأَحَلَّ اللّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا

     “Xwedê danûstendin helal kiriye, selef (riba) heram kiriye.”( ) ferman kiriye ku selef bêşik qedexe ye. Heke kesek rabe selefê serbest bike û zagonan ji bo bankên bi selefê kar dikin bête saz kirinê çêbike, bi şeklekî eşkere nebêje “selef durist e” jî selef a Xwedê heram kiriye helal kirî tê hisabê. Ev kesabi devê xwe ve ne bêje “ez Îlah im" jî karê kiriye wî dîxe wê statuyê û dibe taxut. Kê îtaeta wî bike û alîkarîyê bide wî an jî wî tekfîr neke yan jî yên alîkarî û îtaeta wî dikin tekfîr neke an yên wana tekfîr nakin tekfîr neke dibe kafir. Sedema kafirtîya wî kesî înkar nekirina taxut e.

3) Xwedê (cc) derheqê laçikê de: وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ

     “Jinê bawermend re bêje! Bila laçikê xwe berdine ser singê xwe”( ) emir dike ku jinê bawermend xwe binixêmin. Heke yek rabe: Bi wî awayî xwe nixamtin şert nîn e, dilê kê çawa dixwaze wisa kinca xwe dike û pîvanekê dayne ev kes ji ber ku pîvanê dijî pîvanê Xwedê çêkirîye û sifat û raye ya aîdê Xwedê hildaye ser xwe û xwe Îlah îlan kirî tê hisabê. Her çendî ev kesa bi awayekî eşkere nebêje “ez Îlah im” jî nimêj bike rojîyê bigre û here hecê jî disa dibe taxut. Kê îtaeta wî bike û alîkarîyê bide wî yan jî wî tekfîr neke yan jî yên îtaet û alîkarîya wî dikin tekfîr neke an yên wana tekfîr nakin tekfîr neke dibe kafîr. Hezkî ev kesa bêje ez misliman im jî nimêj bike rojîyê bigre û here hecê jî dîsa kafir e. Ji ber ku vî kesî şertê taxut înkar kirinê ne anîye cîh û ev jî îmana wî ba Xweda betal dike.
    4) Xweda (cc) di derheqê xeybê de weha ferman dike:

وَعِندَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ لاَ يَعْلَمُهَا إِلاَّ هُوَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ

     “Mifteyên xeybê ba Wî nin. Xêncî Wî kesek wê nizane. Yên di reşayî û derya yê dene Ew tenê dizane.”( )
     Her weha derheq vê mijarê de cîyekî dinê de weha ferman dike:

عَالِمُ الْغَيْبِ فَلَا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَداً إِلَّا مَنِ ارْتَضَى مِن رَّسُولٍ فَإِنَّهُ يَسْلُكُ مِن بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ رَصَداً

     “Zanayê xeybê Xweda ye, xeybê ji kesî re venake. Ancax di navbeyna Qasidê xwe de yên pê razî dibe, wanê hilbijartî mustesna. Ji ber ku Ew, pêşî û paşîya vana de çavdêran rêz dike.”( )
     Xwedê (cc) di van ayetan de destnîşan dike ku xeyb û heqîqetên derheqê xeybê de ev tenê dizane û vê mijarê de xêncî Wî tu kes xwedî maf nîn e. Ancax hinek agahîyên xeybê bi rêya wehyê nîşanî hinek Resulên xwe daye. Û wehya ji wan Qasîdan re hatîye şandin jî ji tesîra şeytan hatîye parastin. Ango wehîy û agahîyên bi Resulan re hatîne şandinê bêşik rast in. Ji ber ku bi alîyê Xwedê Teala de hatine dayinê.
     Vêca îro her kê dibe bila bibe derkeve û bêje; ez tişten di dilan de derbas dibin dizanim yan jî bêje hine bûyerên di paşerojê de pêkbên di zanim (ew îdîaya ya wehy wergirtinê ye) û her çendî ne bêje “ez Îlah im” jî sifatekî aîdê Xwedê hildaye ser xwe û bûye taxut. Ji ber ku wê tevgera xwe ve agahîyên Qur’an ê înkar kiriye. Zîra Qur’an dibêje ku wehy kuta bûye û agahîyên xeybî jî Xwedê Teala tenê dizane. Lê wî kesî wê tevgara xwe ve evana înkar kirine û bûye taxut ango ji heddê xwe derketîye. Ew kesana çiqasî bibêjin em misliman in jî nimêj bikin, rojîyê bigrin, herne hecê û zikatê bidin jî ev îbadetên wan nayên qêbûl kirin. Ji ber ku îftira (îlawe) avêtine Xwedê ango ji heddê xwe derketine û bûne kafir. Kê îtaet û alîkarîya wan bike yan jî wana tekfîr neke yan jî yên wana re îtaet û alîkarêyê dikin tekfîr neke yan jî yên wana tekfir nakin tekfîr neke ew jî dibine kafir. Ev kesa bêje ez misliman im jî nimêj bike, rojîyê bigre û here hecê jî dîsa kafir e. Ji ber ku taxut înkar nekirîye û ji bo vê jî îmana wî ba Xwedê durist nin e.
     Xwedê (cc) bawermendan di ayeteke dinê de weha bi me dide nasîn:

فَلاَ وَرَبِّكَ لاَ يُؤْمِنُونَ حَتَّىَ يُحَكِّمُوكَ فِيمَا شَجَرَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ لاَ يَجِدُواْ فِي أَنفُسِهِمْ حَرَجاً مِّمَّا قَضَيْتَ وَيُسَلِّمُواْ تَسْلِيماً

     “Nexêr bi Xwedayê te sond be ku heta di pirsgirêkê xwe de te berewan (hakem)  negirin û dema te di deherqê wan de hukîm (biryar) da jî bêdudilî teslîm nebin ewna nabine bawermend. ”( ) 
     Xweda (cc) bi xwe sond dixwe ku; kesekî bêje ez misliman im gava pirsgirêkeka wî derkeve, guh nede hukmê Resulullah (s.x.l) yan jî dema hukîm hate dayînê pê qayil nebe, jê aciz bibe ev kese ne mu’mîn e. Ji bo mirov bibe mu’mîn û misliman pêwîst e ku çaxê di navbeyna wan de pirsgirêk çêdibe miracaetê Qur’an û sunnetê bikin û gava biryar hate dayînê jî bi zahirî û batinî teslîmê vê biryarê bibin. 


ÎDÎA MIROVÊN ROJA ME YA DI DERHEQ MUHAKEME BÛNA BI TAXUT DE

     Hindek mirovên vê demê dikarin bêjên ku: “Devleta em di bin bandora wê de dijîn şerî’et serdest (hakim) nin e. Heke em serî bi dadgeha taxut nexin mafê me yên ji destê me herin. Ji bo em mafê xwe biparêzin em dikarin serî van dadgeha bixin.”
     Wan kesan re weha tê gotinê:
     “Yek mafê we ji we bistîne û bêje: “Heta hûn ji min re nimêj nekin ez mafê we nadîm” û hûn jî ji bo mafê xwe ji wî re nimêj bikin hûn dê ba Xwedê misliman bimînin?” Hûnê bêjin “na” namînin. Ji ber ku nîmêj îbadet e. Îbadet tenê ji Xwedê re tê kirin. Û dê bêjin “ji kesekî re nimêj bê kirinê ewa derdikeve rêza Îlah.” Vêca hûn qet nafikirin ka Xwedê çima hukim daye ku dema serî bi dadgeha taxut bê xistinê dibine kafir?
     Dema serî bi dadgeha taxut tê xistinê, rayê ya tenê aîdê Xwedê ye didine taxut. Ji ber ku hukîm dayîn tenê mafê Xwedê ye. Emir kiriye ku ji Wî tenê re bête îtaet kirin. Bilî Wî îtaeta hukmê kê bê kirin ji wî re îbadet kirî tê hisabê.
     Xwedê Teala bi awayekî eşkere ferman kiriye ku:

إِنِ الْحُكْمُ إِلاَّ لِلّهِ أَمَرَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِيَّاهُ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَـكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لاَ يَعْلَمُونَ

     “Hukimdarî her ji Xwedê re ye. Ferman kiriye ku bilî Wî tu kesî re îbadet neyê kirin. Ha dînê qewîm her eve, lêbelê pirê mirovan nizanin”( )
     Vêca her çendî îdîa bikin ku hûn ji taxut heznakin û ji wî re neyar in jî ev karê we vê direwîn derdixe. Zîra heke hûn bi dil û can dijminê taxut bibûna û we, ew ji dil înkar kiriba hezkî mafê we biçûya heskî jî neçûya we serî lî dadgeha taxut ne dixist. Mesele ya heq-hiquqê nin e. Bes mesele hukim dayîna Xwedê tenê ye. Lê ev raye tê dayînê yên bilî Xwedê. Ev jî şîrk bi xwe ye. Xwedê (cc) di suretê Nîsa ayeta 60'a de dibêje ku yên dixwazin serî li dadgeha taxut bixîn, îmana wan betal e û şeytan wana re dibêje: “Hûn her çendî serî li dadgeha taxut bixin jî hûn disa misliman in” û bi vî awayî weswesa ve wan dixapîne û ewan davêje delaleteke dûr.
     Gava ev ayet bê xwendinê ev tiştên hatine gotin dê çêtir bêne fêm kirinê.
     Xwedê (cc) weha ferman dike:

إِنَّ الَّذِينَ ارْتَدُّوا عَلَى أَدْبَارِهِم مِّن بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمُ الْهُدَى الشَّيْطَانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَأَمْلَى لَهُمْ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا لِلَّذِينَ كَرِهُوا مَا نَزَّلَ اللَّهُ سَنُطِيعُكُمْ فِي بَعْضِ الْأَمْرِ وَاللَّهُ يَعْلَمُ إِسْرَارَهُمْ فَكَيْفَ إِذَا تَوَفَّتْهُمْ الْمَلَائِكَةُ يَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَأَدْبَارَهُمْ ذَلِكَ بِأَنَّهُمُ اتَّبَعُوا مَا أَسْخَطَ اللَّهَ وَكَرِهُوا رِضْوَانَهُ فَأَحْبَطَ أَعْمَالَهُمْ

     “Yên rêya rast ji wan re hatîye eşkere kirin û pey re zîvirîne kufrê û bune kafir hene, şeytan ev karê wan ji wan re xemilandîye. Ji ber ku wan ji yên tiştê Xwedê şandibûn qayîl nedibûn re gotin ku: Emê paşerojê de di hindek mijaran de îtaeta we bikin.” Ya rastî Xwedê tiştê ewana vedişêrin dizane. Lê gava fereşte bi rû û pişta wana dixin û canê wana distînin rewşa wanê dê çawa be.” Ji ber ku ewana pey tiştê Xwedê pê hêrs dibû çûn û rizayê Wî xweş ne didîtin. Ji bo vê jî Xwedê karên wana betal kir.”( )
     Xwedê (cc) weha ferman dike:

أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُواْ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلِكَ يُرِيدُونَ أَن يَتَحَاكَمُواْ إِلَى الطَّاغُوتِ وَقَدْ أُمِرُواْ أَن يَكْفُرُواْ بِهِ وَيُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَن يُضِلَّهُمْ ضَلاَلاً بَعِيداً

     “Nanêrî wanê dibêjin ku em him tiştên ji te re û him jî yên pêşîyên te re hatîye şandinê bawer dikin. Bi rastî ji wan hatibû xwestin ku taxut înkar bikin. Lê ewana dil hene bi taxut re muhakeme bibin. Şeytan dixwaze wana bavêje delaleteke dûr.”( )
     Me ji mercên Îslam bûnê ya yekem “înkar kirina taxut” bi awayekî zelal destnîşan kir. Vê gavê emê derbasî mercê duyem bibin. Ev jî; îman anîn çawa dibe emê wê beyan bikin.
                                                


MERCÊN ÎMANÊ

     Mercên îmanê şeş in. Kesek hema ji vana bi yekê gor daxwaza Xwedê bawerîyê pê neîne dibe kafir.
     Xwedê (cc) weha ferman dike:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ آمِنُواْ بِاللّهِ وَرَسُولِهِ وَالْكِتَابِ الَّذِي نَزَّلَ عَلَى رَسُولِهِ وَالْكِتَابِ الَّذِيَ أَنزَلَ مِن قَبْلُ وَمَن يَكْفُرْ بِاللّهِ وَمَلاَئِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلاَلاً بَعِيداً

     “Bawermendno! Bi Xwedê û Resulê Wî û kitêba ku ji qasidê xwe re şandîye û kitêba ku berê şandîye bawerîyê bînin. Kê Xwedê, milyaketên Wî, kitêbên Wî, Qasidên Wî û roja axretê înkar bike bêşîk ketîye delaleteke dûr.”( )
     Bawerî Bi Xwedê: Xwedê heye û xwedîyê sîfatên kemale. Naşibhe tu mexlûqê xwe. Tu tişt wekhev û şibê Wî nin e. Di aleman de û di zemîn û asîmanan de Ew tenê xwedî mafê zagon danînê ye û îbadet hemû ji Wî tenê re tê kirin.
     Bawerî Bi Fereşteyan: Pêwîst e ku milyaketên Xwedê di Qur’an ê de û Resulullah jî di hedîsên sehîh de çawa daye nasînê wisa bê bawer kirin. Milyaket bendeyên Xwedê ne. Di wan de mêyîtî û nêrtî tuneye. Ji nûrê hatine afirandin. Tu gava li hember Xwedê îsyan nakin û bêguneh in. Her gavê ji Xwedê re îbadet dikin. Yên navê wan di Qur’an a pîroz û hedîsên sehîh de derbas dibin bi navê wan ve (wek Cibrîl, Mîkaîl, Îsrafîl, Malîk, Ridwan) yên navê wan derbas ne bûne jî bi tevahî bête bawer kirin.
     Bawerî Bi Pirtûkan: Pirtûkên Xwedê şandine yên navê wan di Qur’an a pîroz û hedîsên sehîh de derbas dibin bi navê wan ve (Wek Qur’an, Tewrat, Încîl, Zebûr) yên navê wan derbas nabin jî bi giştî bawer kirin pêwîst e. Lêbelê pirtûkên xêncî Qur’an ê bawerî bi eslê wan tê kirinê. Ji ber ku hatine tehrîf kirin. Lêbelê Xwedê Teala, Qur’an a Pîroz çawa hatîye daxistin wisa parastîye û dê heta roja qîyametê biparêze û tenê yên bawerîyê bi wê tînîn dê rizgar bibin.
     Bawerî Bi Nebî û Resulan: Yên navê wan di Qur‘an a pîroz û hedîsên sehîh de derbas dibin bi navê wan ve yên navê wan derbas nabin jî bi gîştî tête îman kirin.
     Bawerî Bi Roja Axretê: Piştî mirinê bi berzah (buyerên ji mirinê heya vejînê) hisab, mîzan, behişt, dojeh û ezab û xelata qebrê [yê bi giyan û term tevahî bêyê hîs kirin] bawerî anîn. Ya herî giring jî pey mirinê nûve vejînê bawerî anîn e.
     Bawerî Bi Qederê yanê Xêr û Şer jî Xwedê ye: Ji bo bawerîya qederê rast be bi van çar mercan bawerîya bêşîk pêwîst e:
     Ya Yekemîn: Bawerî bi îlmê Xwedê yê ezelî û ebedî anîn. Ku Xwedê bi îlmê xwe yê ezelî û ebedî ve dizane dê çi bibe û bi vî îlmê xwe ve her tişt nivîsîye.
     Ya Duyemîn: Bawerî anîn ku Xwedê çi bixwaze yê bêşîk bibe û çi nexwaze jî ew jî bêşik nabe. Tevger û bêdengîyên di zemîn û ezmên de pêk tên bi destura Xwedê dibin.
     Ya Sêyemîn: Bawerî anîn ku Xwedê (cc) hemû mexlûqat afirandîye û bûyerên di kaînatê de dibin hemû bi afirandin û teqdîra Xwedê ve pêk tên.
     Ya çaremîn: Bawerî anîn ku ew tîştên têne serê mirovan, hemû di berê de hatine tesbît kirin. Ev tiştana çi xêr û çi jî şer bibin tesadufî nînin.
     Xwedê (cc) derheq Qederê de weha ferman dîke:

إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ

     “Bêşik me her tişt ligel qederekê afrandîye.”( ) 
     Her tişt ligel teqdîra Xwedê ye. Karên mirov dikin jî Xwedê diafirîne. Lêbelê karên mirov bi îrada (vîn) xwe dikin berpirsyarê wan karan jî ew bi xwe ne. Ji ber ku Xwedê firaset daye mirovan ku heq û batil ji hev derxin û Xwedê Teala xêr emir kiriye û şer jî qedexe kiriye.
     Xwedê (cc) tiştên dê heta roja qîyametê bibin û karên mirovan gişkan di lewhî’l-mehfuz'ê de nivîsîye. Ji ber ku bo Xwedê Teala têgeha (mefhuma) demê tuneye û ev hemû tişta bi îlmê xwe ve nivîsîye. Di karên mirov dikin de tu zor (xurtî) tuneye. Xwedê Teala evana hemû bi îlmê xwe yê ezelî ve nivîsîye.
     Heta vê derê ji bo mu’mîn û misliman bûnê çi merc pêwîstin em hîn bûn. Vê gavê jî, ji bo parastina îmanê çi pêwîst e emê wana binêrin.


ÎBADET

     Xwedê (cc) sedema afirandina me weha beyan dike:
    وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ
     “Min cin û mirov afirandine ku tenê ji min re îbadet bikin.”( )
     Xwedê (cc) destnîşan dike ku mebesta afirandina me tenê ewe ku Wî re îbadet bikin. Vêca, îbadetê Xwedê Teala ji me dixwaze çi ye?
     Wateya peyvî: Wate ya îbadetê serî berjêr kirin, îtaet kirin, qebûl kirina piçûktîya xwe ye. 
     Wateya Şer’î: Kar û gotinên çi eşkere çi jî veşartî bin, yên Xwedê Teala jê hez dike, emîr dike, qebûl dike û razî dibe gişk in.
     Xwedê (cc) tesbît kirina îbadeta hêvîya me nehîştîye. Evana di kitêba xwe û sunneta Qasidê xwe de bi awayekî eşkere beyan kiriye. Divê îbadet hemû ji Xwedê tenê re bêne kirinê. Hema yek jî wan, bilî Xwedê yekî dinê re be kirine yan jî ligel Xwedê yekî dinê re jî be kirine, wê gavê ji Xwedê re heval (şirk) tê çêkirinê.
     Xwedê (cc) weha ferman dike:

وَاعْبُدُواْ اللّهَ وَلاَ تُشْرِكُواْ بِهِ شَيْئاً

     “Ji Xwedê re îbadet bikin û tu hevalan jî Wî re çênekin.”( )
    Xwedê di vê ayetê de emîr dike ku tenê ji Wî re îbadetê bikin û tu tiştî jî Wî re nekin heval û di ayeta hanê de jî beyan dike ku gava Wî re hevalan çêbikin û tobe nekin û di wê rewşê de bimirin ew tu caran nayên bexişandin.
    Xwedê (cc) weha ferman dike:

إِنَّ اللّهَ لاَ يَغْفِرُ أَن يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَن يَشَاءُ وَمَن يُشْرِكْ بِاللّهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلاَلاً بَعِيداً

     “Xwedê ji Wî re heval çêkirinê qet na bexşîne. Bilî wê çi bixwaze dibexşine û kî ji Xwedê re hevala çêbike vêca ew di şaşîyeke dûr de ye.”( )

إِنَّهُ مَن يُشْرِكْ بِاللّهِ فَقَدْ حَرَّمَ اللّهُ عَلَيهِ الْجَنَّةَ وَمَأْوَاهُ النَّارُ وَمَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ أَنصَارٍ

     “Kê ji Xwedê re hevala çêbike, bêşik Xwedê wî re behiştê heram dike. Cihê wî agir e. Alîkarê sîtemka-ran tuneye.”( )
    
       وَلَوْ أَشْرَكُواْ لَحَبِطَ عَنْهُم مَّا كَانُواْ يَعْمَلُونَ 
     “Heke ji Xwedê re heval çêkiribana karê wan dê bade biçûya.”( )
                                       ŞÎRK
     Xwedê di van ayetan de behsa şîrkê dike ku şîrk emelan betal dike, Xwedê Teala jî vê qet nabexşîne û kê jî şirîka çêbike dê di dojehê de ebedî bimîne. Vêca şirk çi ye? Pêwîst e ku em wê bi zanibin û ji bo ku bi nezanîbe jî emelê me betal neke û me nebe dojeha bêdawî. Dibe ku yê şirîka nizane, her gavê şirîka çêbike.
     Şîrk: Dema tevger û kirinên ku di Qur’an û sunnetê de bi awayê îbadet hatîne destnîşan kirin, bilî Xwedê Teala ji hindekê din re yan jî ligel Xwedê hindekê din re bê kirin şîrk pêk tê.
     Xwedê (cc) di Qur’an de û Nebîyê (s.xl.) Wî jî di sunnetê de şîrk bi awayekî zelal beyan kiriye û di vê mîjarê de tu mazeretî jî napejirîne.
     Xwedê (cc) weha ferman dike:

وَمَا يُؤْمِنُ أَكْثَرُهُمْ بِاللّهِ إِلاَّ وَهُم مُّشْرِكُونَ

     “Piranîya wana bê şîrk bawerîyê bi Xwedê naynin.”( )
     Xwedê (cc) vê ayetê de destnîşan dike ku îmana şîrk têde hebe qebûl nake û piranîya mirovan jî bi vî qaydî şîrkê dixine tev îbadetên xwe. Lêbelê Xwedê ev rewşa mirovan mazeret qebûl nekirîye û mislimantîya wan jî nepejirandîye û ewana mişrîk hesibandîye. Lewra Xwedê beyan kiriye ku yê îbadetên bêşîrk tenê qebûl bike.
     Xwedê (cc) weha ferman dike:

مَا كَانَ لِلْمُشْرِكِينَ أَن يَعْمُرُواْ مَسَاجِدَ الله شَاهِدِينَ عَلَى أَنفُسِهِمْ بِالْكُفْرِ أُوْلَئِكَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ وَفِي النَّارِ هُمْ خَالِدُونَ

     “Mişrîkên şahidê kufra xwe ne, nikarin mizgeftên Xwedê ava bikin. Karê wan pûç bûye û ewana dê agir de ebedî bimînin.”( )

قُلْ أَفَغَيْرَ اللَّهِ تَأْمُرُونِّي أَعْبُدُ أَيُّهَا الْجَاهِلُونَ وَلَقَدْ أُوحِيَ إِلَيْكَ وَإِلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ وَلَتَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ

     “Bêje: Cahilno! Hûn emrî min dikin ku, ez bilî Xwedê ji hindekên din re îbadet bikim. Bêguman him ji te re û him jî yên pêşîya te re weha hate wehîy kirin ku: Bi sond be heke hûn şirîkan çêbikin emelê we dê bade/pûç here û hûn dê bibinê ji yên zîyankar.”( )

وَمَن يُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَى اللَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى وَإِلَى اللَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ

     “Yên bi muhsînî/bi qencîkarî berê xwe bidine Xwedê bêşik dest avêtine qulpeke wisa ku qetbûn jê re tuneye. Aqîbeta hemû karan vedigere ba Xwe-dê.”( )
     Di ayetê de peyva muhsîn derbas dibe û wateya wê jî şirk çênekirin e. Îbadet gava ligel Xwedê hindekên din re jî be kirinê dîsa dibe şîrk. 
     Ji bo eva baştir bê fêm kirinê emê çend mînaka bidin. Gava tê pirsînê ku îbadet çi ye? Piranîya mirovan îbadetên wek nimêj, rojî, hec, zikat, qurbanê dihejmêrin û dibejin ku heke ev îbadetan xêncî Xwedê Teala ji hinekên din re bê kirine dibe şîrk. Xwedê Teala beyan dike ku bilî van îbadetan hindek îbadetên din jî hene û piranîya mirovan vana nizanin.

1) Xwedê (cc) weha ferman dikê: إِنِ الْحُكْمُ إِلاَّ لِلّهِ أَمَرَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِيَّاهُ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَـكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لاَ يَعْلَمُونَ

     “Hukimdarî her ji Xwedê re ye. Xwedê ferman kiriye ku bilî Wî tu kesî re îbadet neyê kirin. Dînê rast ewe ye. Lêbelê piranîya mirovan nizanin.”( )
     Xwedê (cc) vê ayetê de beyan dike ku “hukim dayîn tenê aîdê Xwedê ye” û emir dike ku divê em tenê îtaeta hukmê Wî bikin, “îtaet kirina hukmê Wî jî îbadet e.” Ji ber vê, gava îtaeta hukmên hindekên dî bê kirinê û ev jî dibe şîrk. Di dûmahîya ayetê de destnîşan dike ku piranîya mirovan nizanin ku îtaet kirina hukmê Xwedê îbadet e û ji bo dîn ba Xwedê bê qebûl kirinê pêwîst e ku hukim hemû bibe yê Wî û dînê rast jî ev e. Hukîm aîdê Xwedê Teala tenê ye ku ew tenê xwedîyê sifatên îlahtîyê ye. Vêca gava wî mafî bidine kesekî dî wî re tê îbadet kirinê. Lêbelê Xwedê Teala ayetê de emir dike ku tenê Wî re bête îbadet kirinê.
     “Ferman kiriye ku bilî Wî tu kesî re îbadet ne-kin.”
     Hukim dayîn mafê Xwedê ye, heskî ligel Xwedê bi yekî dî re, heskî jî bilî Xwedê ji yekî dî re be, vî mafî bidine kê vê gavê sifatê îlahtîyê didine wî. Welew ku jê re neyê gotin jî “tu îlahê me yî”. Ji ber ku wî mafî bidine kê wî re îbadet kirî têne hisabê. Dema bilî Xwedê tiştê dinê re nimej bê kirinê, rojî bê girtinê yan jî ji bo wî hec bê kirinê wê gavê mirov wî kesî û wî tiştî re îbadet kirî têne hisabê. Lêbelê hukim dayîn jî wek van îbadetan îbadetek e. Lê fêm nakin ku raye ya hukim dayînê bilî Xwedê bidine kê wî re îbadet kirî têne hisabê.
     Xwedê (cc) di vê ayetê de nîşan û beyan dike ku “piranîya mirovan nizanin” yanî gelek mirov nizanin ku gava mafê hukim didin kes û kesan wê çaxê ew jî wan kes û kesan re dibe îbadet. Lêbelê Xwedê Teala beyan dike ku evana li ser dînê heq nîn in. Da ku ev ser dînê heq bimînin divê ev ancax hemû heqê hukîm dayînê tenê bidine Xwedê. Wateya “dînê rast” di vê ayetê de ewa ye.
     Hindek kes hene dibêjin ku li ser rûyê erdê ji bo serdest kirina hukmê Îslamê, emê meclîsan de partîyan saz bikin -ku ev der Darun-Nedwe yên sazumana kufrê ne- û partîyan bi awayekî navgîn karbînin da ku bigêhijîne ve helwesta xwe. Yên vê îdîa dikin, an ji Îslamê agahdar nîn in an hişê wan li serê wan nin e an jî helwesta wan ev e ku Îslama Xwedê Teala jê razîye ji holê rakin.
     Zîra ji bo ku bibine desthilatdar, di sazumana kufrê de, partî sazkirin bilî daxwaza taxutîyê wê de tu tişt nîn e. Ji ber ku ev kes û meclîs dijî îrada Xwedê hukim derdixin û wî mafî hildidine ser xwe, ji heddê xwe derdikevin û dibine taxut. Ew kara ji bo rizayê Xwedê û serdest kirina dînê Wî jî be her kê bi dengê (raya) xwe yan jî bi awayekî dinê alîkarî û destekê bide wana, vê gavê hukmê ku aîdê Xwedê ye dide hebûneke dinê û wî re îbadet dikê û dibe kafir.
     Îslam bilî Xwedê ji bo tu bendeyî bendetîyê emir nake. Bi bendetîya bendeyan ve Îslam serdest nabe. Gelo fîkreka ji vê fikrê cahiltir û ji rê derketîtir heye, pêşîyê ji bendeyan re bendetî bê kirin, paşê jî ji Xwedê re?
     Tiştê Xwedê Teala helal (serbest) kiriye helal e, yê heram (qedexe) kiriye jî heram e. Kê pey wan kes û kesên tiştê Xwedê helal kiriye heram dike yan jî yê heram kiriye helal dike, here û îtaeta wan bike, ji wan re îbadet kiriye.

2) Xwedê (cc) di Qur’an a Pîroz de weha ferman dike: إِيَّاكَ نَعْبُدُ وإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ

     “Em tenê ji te re îbadet dikin û tenê ji te alîkarîyê dixwazîn.”( )

إِذْ تَسْتَغِيثُونَ رَبَّكُمْ فَاسْتَجَابَ لَكُمْ أَنِّي مُمِدُّكُم بِأَلْفٍ مِّنَ الْمَلآئِكَةِ مُرْدِفِينَ

     “We Xwedayê xwe gazî alîkarîyê dikir. Wî jî bersîw dabû ku, Ezê bi pey hevdu bi hezar milyaketî ve alîkarîya we bikim.”( )
     Xwedê (cc) di wan ayetan de pesna dide ku daxwaz û gazîya alîkarîyê îbadet in.
     Hengama tengasîyan de tenê ji Xwedê Teala re dia kirin û alîkarî xwestin îbadetên pêwîst in. Lêbelê gava yek bikeve tengasîyekê û here ji mirîyekê yan jî yekî nîkare dengê wî bibhîse alîkarîyê bixwaze ev dibe şîrk. Ji ber ku vê rewşê de alîkarî tenê di destê Xwedê Teala de ye. Kesekî weha, îbadetên xwe yên din ji Xwedê re bike jî îbadetê alîkarî xwestinê hindekên dî re kiriye û emelê wî hemû betal bûne.

3) Xwedê (cc) weha ferman dike: وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّن يَدْعُو مِن دُونِ اللَّهِ مَن لَّا يَسْتَجِيبُ لَهُ إِلَى يَومِ الْقِيَامَةِ وَهُمْ عَن دُعَائِهِمْ غَافِلُونَ

     “Ji wan kesên ku Xwedê dihêlin û tiştên heta roja qîyametê nikarin bersivê bidin û hay ji diayên ji wan re têne kirin jî nînin re îbadet dikin, ji rêderketîtir kê heye?”( )

وَلاَ تَدْعُ مِن دُونِ اللّهِ مَا لاَ يَنفَعُكَ وَلاَ يَضُرُّكَ فَإِن فَعَلْتَ فَإِنَّكَ إِذاً مِّنَ الظَّالِمِينَ وَإِن يَمْسَسْكَ اللّهُ بِضُرٍّ فَلاَ كَاشِفَ لَهُ إِلاَّ هُوَ وَإِن يُرِدْكَ بِخَيْرٍ فَلاَ رَآدَّ لِفَضْلِهِ يُصِيبُ بِهِ مَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَهُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ

     “Xwedê nehêle û bilî Wî tiştê ji te re ne xêr û ne jî zirara wê heye re îbadet neke. Heke tu vê bikî tu dê bibî ji wan sîtemkaran. Xwedê zirarekê bide te yê te ji wê xelas bike dîsa her ew e. Gava ji te re qencîyek jî xwest hêzeka wî nîmetî bide sekinandin jî tuneye. Ew vî nîmetî ji bo kîjan bendê xwe bixwaze didê wî. Ew Xefûr e Rehîm e.”( )
     Xwedê (cc) weha ferman dike:

أَلَا لِلَّهِ الدِّينُ الْخَالِصُ وَالَّذِينَ اتَّخَذُوا مِن دُونِهِ أَوْلِيَاء مَا نَعْبُدُهُمْ إِلَّا لِيُقَرِّبُونَا إِلَى اللَّهِ زُلْفَى إِنَّ اللَّهَ يَحْكُمُ بَيْنَهُمْ فِي مَا هُمْ فِيهِ يَخْتَلِفُونَ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي مَنْ هُوَ كَاذِبٌ كَفَّارٌ

     “Baş bê zanîn ku dînê xalîs her yê Xwedê ye. Yê Xwedê dihêlin û bilî Wî dosta digrîn: “Di bêjin ku em ji wan re îbadet dikin da ku me nêzîkî Xwedê bikin.” Bêşik tiştê ewna tê de dikevne îxtilafê, Xwedê yê navbeyna wan de hukim bide. Bêguman Xwedê hîdayetê nade kesên derewkar û kafir.”( )
     Di van ayetan de Xwedê (cc) beyan dike ku: “Bi nîyeta nêzîk bûna Xwedê be jî ji hinekê dinê re îbadet bête kirinê xwedîyê vî îbadetî dibe kafir.
     Vê gavê emê li ser peyveka wisa bisekinin ku têde him şahîyeke ebedî û him jî ji ezabê bêdawî xelasbûn heye, ku ev peyva kakilê/xîmê doza qasidan hemûyan e û hemû qasidan û qasidê dawîn Hz. Muhemmed jî ji bo vê peyvê teblîx bikin serê xwe dane ser vê rê.

PEYVA TEWHÎDÊ

     Peyva Tewhîdê  LA ÎLAHE ÎLLALLAH...
     Xwedê (cc) weha ferman dike:

وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ مِن رَّسُولٍ إِلَّا نُوحِي إِلَيْهِ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدُونِ

     “Di berya te de me tu qasid neşandîye ku em jê re weha wehîy nekin; bilî Min îlahê layiqê îbadetê tuneye, vêca ji Min re îbadet bikin.”( )
     Qasidê Xwedê (s.x.l) weha ferman dike:
    “Min re hatîye emir kirin ku, heta mirov bêjin La Îlahe Îllallah ezê bi wan re şer bikim. Gava bêjin La Îlahe Îllallah, bilî heqê Xwedê can û malê xwe ji min paras-tine. Hisabê wanê xêncî vê jî aîdê Xwedê ye.”( )                                 
     “Kê şahidîya La Îlahe Îllallah Muhemmedun Resu-lallah ê bike Xwedê dojehê ji wî re heram dike.”( )
     Vêca La Îlahe Îllallah a mirova derdixe rizgarîya ebedî çi ye? 
     Ji bo peyva tewhîdê ba Xwedê sehîh bibe û mirov ji dojehê rizgar bike hindek mercê wê yên xuya hene. Gava ev mercana pêk neyênê, rojê hezar carî La Îlahe Îllallah bê gotinê jî tu kêra wê tuneye.

MERCÊN LA ÎLAHE ÎLLALLAH Ê

     Pêwîste ku yên "La Îlahe Îllallah ê qebûl dikin van mercan pêk bînin.
     Ji Îmam Wehb b. Munebbîh hat pirsîn:
     "Çima Qasidê Xwedê (s.x.l) ne gotîye La Îlahe Îllallah mifta behiştê ye?
     Îmam weha bersiv da:
    "Belê wisa gotîye lê mifte bêdiran nabe. Ji ber ku miftên bêdiran derîya venakin. Derî bes miftên bidiran vedibe.”
     Diranê mifta behiştê jî mercên La Îlahe Îllallah ê ne.    
     Ev mercana vaya ne:
     Yekemîn: Pêwîst e yê vê peyvê dibêje wate (mane) ya wê jî bizanibe.
     Xwedê Teala weha ferman dike:

فَاعْلَمْ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ

     “Bizanibe ku! Xêncî Xwedê îlahê layiqê îbadetê tuneye.”( )

وَلَا يَمْلِكُ الَّذِينَ يَدْعُونَ مِن دُونِهِ الشَّفَاعَةَ إِلَّا مَن شَهِدَ بِالْحَقِّ وَهُمْ يَعْلَمُونَ

     “Ewnê bilî Xwedê gazî hinekê dinê dikin, ji bo wan heqê şefaetê tuneye. Lê ewnê bi zanebûn şahidîya heqîyê dikin mistesna.”( )

شَهِدَ اللّهُ أَنَّهُ لاَ إِلَـهَ إِلاَّ هُوَ وَالْمَلاَئِكَةُ وَأُوْلُواْ الْعِلْمِ قَآئِمَاً بِالْقِسْطِ لاَ إِلَـهَ إِلاَّ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ

     "Xwedê, şahidî kir ku bilî Wî îlahê layiqê îbadetê tuneye. Milyaket û aliman jî bi dadvanî şahidîya vê kir. Bilî Wî îlahê layiqê îbadetê tuneye.( ) 
     Resulê Xwedê (s.x.l) weha ferman dike:
     “Kê wateya La Îlahe Îllallah ê bizanibe û li ser vê bimre cihê wî behişt e.”( )
     Duyemîn: Bêşik û guman qebûl kirina wateya vê peyvê.
     Xwedê Teala weha ferman dike:
    إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ يَرْتَابُوا

وَجَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أُوْلَئِكَ هُمُ الصَّادِقُونَ

     "Mu'mîn ewin ku, bi Xwedê û Qasidê Wî bawer kirine û piştî vê jî neketine şikê û di rêya Xwedê de bi can û malê xwe ve cîhad kirin e. Yê sadiq jî ev in.”( )
     Qasidê Xwedê (s.x.l) weha ferman dike:
     "Kê bêşik şahidîya La Îlahe Îllallah Muhemmedun Resulullah ê bike û li ser vê rewşê bimire ji behiştê men' nabe."( )
     "Ya Eba Hureyra! Di piştî vî bostanî de heke tu rastî kesên bêşik û guman şahidîya La Îllallah ê dike bêyî mizgînîya bêhiştê bidê.( )
     Sêyemîn: Bi dil û gotin qebûl kirina wateya wê peyvê.
     Xwedê Teala weha ferman dike:

إِنَّهُمْ كَانُوا إِذَا قِيلَ لَهُمْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ يَسْتَكْبِرُونَ وَيَقُولُونَ أَئِنَّا لَتَارِكُوا آلِهَتِنَا لِشَاعِرٍ مَّجْنُونٍ

     "Çaxê wan re tê gotine bilî Xwedê îlahê layiqê îbadetê tuneye xwe mezin dikujin, dibêjin ku ma qey emê ji bo şa'irekî dîn dest ji îlahên xwe berdin."( )
     Çaremîn: Gor wateya La Îllallah'ê guhertin/gu-heztina tevger û jîyanê.                                                  
     Xwedê Teala weha ferman dike:

وَأَنِيبُوا إِلَى رَبِّكُمْ وَأَسْلِمُوا لَهُ مِن قَبْلِ أَن يَأْتِيَكُمُ الْعَذَابُ ثُمَّ لَا تُنصَرُونَ

     "Hêkî ji we re ezab nehatîye berê xwe bidin Rebbê xwe û teslîmî Wî bibin. Paşê ji we re alîkarî jî nayê kirin."( )

وَمَنْ أَحْسَنُ دِيناً مِّمَّنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لله وَهُوَ مُحْسِنٌ واتَّبَعَ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفاً وَاتَّخَذَ اللّهُ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلاً

     "Yê bi qencîkarî xwe teslîmî Xwedê kiriye û pey dînê Îbrahîm yê henîf çûye, di hêla dîn de yê ji wî qenctir kê ye? Xwedê Îbrahîm ji xwe re dost girtibû."( )

وَمَن يُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَى اللَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى وَإِلَى اللَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ

     “Yên bi muhsînî/bi qencîkarî berê xwe bidine Xwedê bêşik dest awêtine qulpeke wisa ku qetîn jê re tuneye. Aqîbeta hemû karan vedigere ba Xwedê.”( )
     Di ayetê de îbareya "qulpeke wisa ku qetîn jê re tuneye" derbaz dibe û ji vê meqsed jî La Îlahe Îllallah e. 
     Xwedê (cc) weha ferman dike:  

فَلاَ وَرَبِّكَ لاَ يُؤْمِنُونَ حَتَّىَ يُحَكِّمُوكَ فِيمَا شَجَرَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ لاَ يَجِدُواْ فِي أَنفُسِهِمْ حَرَجاً مِّمَّا قَضَيْتَ وَيُسَلِّمُواْ تَسْلِيماً

     “Nexêr bi Xwedayê te sond be ku heta di pirsgirêkê xwe de te berewan negirin û dema te di deherqê wan de hukîm/biryar da jî bêdudilî teslîm nebin ewna nabine bawermend.”( ) 
     Îbn Kesîr derbarê tefsîr (şîrove) ya vê ayetê de weha dibêje: 
     Xwedê (cc) li ser zatê xwe yê muqeddes sond dixwe û ferman dike ku hetanê di hemû karên xwe de Xwedê û qasidê wî hakem negirin tu kes nabe misliman. Û çaxê biryar hate dayîn çi veşartî çi jî eşkere be qebûl kirin ferz e.
     Xwedê (cc) weha ferman dike:  
     “Dema te di deherqê wan de hukîm/biryar da bêdudilî teslîm nebin ewna nabine bawermend.”
     Anko çaxê tu berewan girtin bi dil û can teslîmê biryara te dibin û ji vê biryarê aciz nabin. Lewra bi her awayê peyrevê biryarê ne. Bê niqaş û bê hember derketin bi temamî teslimê biryarê bûne. Ev rewşe di hedisekê de weha tê beyan kirin: 
     "Bi Xwedayê xwe sond dixwem ku heta daxwaza nefsa we gor tiştê ku min anîye nebe we bawerî neanîye."( )
     Pêncemîn: Bi dil (qelb) û gotina xwe ve tesdiq kirina vê peyvê.                   
     Xwedê (cc) weha ferman dike: 

وَمِنَ النَّاسِ مَن يَقُولُ آمَنَّا بِاللّهِ وَبِالْيَوْمِ الآخِرِ وَمَا هُم بِمُؤْمِنِينَ يُخَادِعُونَ اللّهَ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَمَا يَخْدَعُونَ إِلاَّ أَنفُسَهُم وَمَا يَشْعُرُونَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ فَزَادَهُمُ اللّهُ مَرَضاً وَلَهُم عَذَابٌ أَلِيمٌ بِمَا كَانُوا يَكْذِبُونَ

     "Ji mirovan hinek hêne ku dibêjin; me bi Xwedê û roja axretê bawer kir. Ya rastî evna mu'mîn nînin. Dixebitin ku Xwedê û bawermenda bixapînin. Bi rastî ewna hema xwe tenê dixapînin. Lê haj vê tunene. Di dilê wan de nexweşî heye û Xwedê jî nexweşîya wan zêde kiriye. Ji ber derewên wan ezabekî dilşoj heye."( ) 

    أَحَسِبَ النَّاسُ أَن يُتْرَكُوا أَن يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا يُفْتَنُونَ  وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ فَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ صَدَقُوا وَلَيَعْلَمَنَّ الْكَاذِبِينَ 
     "Gelo mirov hezanin hema bêjin me bawer kir yê bê ceribandin bênê berdanê? Bi rastî me yên berya wan jî ceribandine. Helbet Xwedê rastgo û derewkera baş dizane."( )
     Qasidê Xwedê (s.x.l) weha ferman kir:
   "Her kê bi dil û can şahidîya La Îlahe Îllallah Muhemmedun Resulullah ê bike dojeh ji wî re heram e."( )
     "Şefaeta min ji bo wan kesane ku, La Îlahe Îllallah ê bi îxlas tesdîq dikin û gotina wan ya dilê wan û dilê wan jî gotina wan tesdiq dike.( ) 
     Şeşemîn: Bi îxlas bûyîn, ango tenê ji bo Xwedê emel kirin û xwe ji şîrkê paqij kirin.
     Xwedê Teala weha ferman dike:

أَلَا لِلَّهِ الدِّينُ الْخَالِصُ وَالَّذِينَ اتَّخَذُوا مِن دُونِهِ أَوْلِيَاء مَا نَعْبُدُهُمْ إِلَّا لِيُقَرِّبُونَا إِلَى اللَّهِ زُلْفَى إِنَّ اللَّهَ يَحْكُمُ بَيْنَهُمْ فِي مَا هُمْ فِيهِ يَخْتَلِفُونَ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي مَنْ هُوَ كَاذِبٌ كَفَّارٌ

     “Baş bê zanîn ku dînê xalîs her yê Xwedê ye. Yê Xwedê dihêlin û bilî Wî dosta digrîn: “Di bêjin ku em ji wan re îbadet dikin da ku me nêzîkî Xwedê bikin.” Bêşik tiştê ewna tê de dikevne îxtilafê, Xwedê yê navbeyna wan de hukim bide. Bêguman Xwedê hîdayetê nade kesên direwker û kafir.”( )  
وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاء وَيُقِيمُوا الصَّلَاةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ وَذَلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ
     "Bi rastî ji wan re hatibû ferman kirin ku, bi muhsînî (bi awayê ji şîrkê paqij bûyî) ji Xwedê re îbadet bikin, nimêj bikin û zikatê bidin. Dînê rast jî ewa ye."( )

وَمَن يُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَى اللَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى وَإِلَى اللَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ

     “Yên bi muhsînî/bi qencîkarî berê xwe bidine Xwedê bêşik dest awêtine qulpeke wisa ku qetîn jê re tuneye. Aqîbeta hemû karan vedigere ba Xwedê.” ( )
     Îmam el Fadl İbn İyad (x.j.r.) weha dibêje: 
     "Xwedê (cc) emelê ji bo rizayê Wî têne kirin gava awayê wan gor rizayê Wî nebin qebûl nake. Her weha emel Xwedê çawa xwestîye wisa be lê ji bo rizayê Wî nebe dîsa qebûl nake. Ji ber ku Xwedê tenê emelên ji bo rizayê Wî û di awayê sunneta qasidê Wî de têne kirin qebûl dike." 
     Heftemîn: Ji vê peyvê (La Îlahe Îllallah) û ji rêya wê û ji yên di rêya wê de diçin re hezkirin. Wanê vê rêyê qebûl nakin û ji xwe re hin rêyên dinê digrin heznekirin û ji wan dost negirtin.
     Xwedê (cc) weha ferman dike:

وَمِنَ النَّاسِ مَن يَتَّخِذُ مِن دُونِ اللّهِ أَندَاداً يُحِبُّونَهُمْ كَحُبِّ اللّهِ وَالَّذِينَ آمَنُواْ أَشَدُّ حُبّاً لِّلّهِ وَلَوْ يَرَى الَّذِينَ ظَلَمُواْ إِذْ يَرَوْنَ الْعَذَابَ أَنَّ الْقُوَّةَ لِلّهِ جَمِيعاً وَأَنَّ اللّهَ شَدِيدُ الْعَذَابِ

     "Ji mirovan hindek hene bilî Xwedê şirîkan çêdikin û çawa ji Xwedê hez dikin ji wana jî wisa hez dikin. Lê mu'mîn herî zêdetir ji Xwedê hez dikin."( )

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ مَن يَرْتَدَّ مِنكُمْ عَن دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكَافِرِينَ يُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَلاَ يَخَافُونَ لَوْمَةَ لآئِمٍ ذَلِكَ فَضْلُ اللّهِ يُؤْتِيهِ مَن يَشَاءُ وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ

     "Gelî bawermendan! Kê ji we ji dînê xwe derkeve, bila baş bizanibe ku Xwedê dê şûna wana de komeke wisa bîne ku Ew ji wana hez dike û ewna jî ji Wî hez dikin. Li hember mu'mînan nefs piçûk in û li hember kafiran jî birûmet û bihêz in. Di rêya Xwedê de cîhad dikin û ji şermezarkirina tu kesi jî natirsin. Ew nîmetê Xwedê ye, vê ji bo kê bixwaze dide wî. Xweda xwedî İhsaneke mezin e û Zanayê her tiştî ye."( ) 
     Qasidê Xweda (s.x.l) weha ferman kir:
     "Ew her sê tişt ba kê bin wî tema îmanê hildaye. Xwedê û qasidê Wî ji her tiştî zêdetir hez kirin û ji bo rizayê Xwedê Teala jî mirova hez kirin û piştî ji kufrê rizgarbûnê çawa ji agir ditirse wisa ji kufrê tirsîn."( )     
     Xwedê (cc) di Qur'an'a piroz de derheqê nimêj û zikatê de weha ferman dike: 

وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاء وَيُقِيمُوا الصَّلَاةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ وَذَلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ

     "Bi rastî ji wan re hatibû ferman kirin ku, bi muhsînî (bi awayê ji şîrkê paqij bûyî) ji Xwedê re îbadet bikin, nimêj bikin û zikatê bidin. Dînê rast jî ewa ye."( )
     Xwedê (cc) di vê ayetê de beyan dike ku ji mirovan re hatîye ferman kirin da ku tenê ji Xwedê re îbadet bikin, bes serî ji zagonên Wî re berjêr bikin û her cureyên şîrk û mişrîktîyê dûr bisekinin, nimêj bikin û zikatê bidin. 
     Wateya ayeta "Dînê rast jî ewa ye" jî ew e; Xwedê destnîşan dike ku, wan kesên taybetîyên di ayetê de derbaz dibin, di xwe de berhev kirine tenê xwedî îmana rast in. 
     Xwedê (cc) derbareyê rojîyê de weha ferman dike: 

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ

     "Gelî bawermendan! Çawa rojî ji bo wanê berya we re ferz bû her weha ji bo we jî ferz e da ku hûn xwe (ji neqencîya) biparêzin."( )                                                                                      
     Xwedê Teala ji vê ummetê re emir dike ku rojî, bes ji bo rizayê Xwedê, ji xwarin, vexwarin û munasebetê cinsî dûr sekinîne. Di rojîyê de pak/paqij bûna ruhî heye û ji kar û xuyên nebaş dûr sekinîn heye.
     Rojî du sal piştî hicretê ferz bûye. Rojî çawa ji bo mislimanan ferz e her weha ji bo ummetên bihurîn jî ferz bû. Ummetên bihurîn ji bo mislimanan nimune ne. Vêca divê misliman ji bo kirina vê îbadetî baş bixebitin. Di rojîyê de paqijîya bedenê û xetimandina rêya şeytan heye. Ji ber vê di hediseke sehîh ya di Buxarî û Muslîm de derbaz dibe qasidê Xwedê (s.x.l) weha ferman dike:  
     "Gelî xortan! Ji we kê dikare bizewice bila bizewice, yên nikarin bizewicin jî bila rojîyê bigirin. Lewra ev wana diparêze."( )
     Xwedê (c.c) weha ferman dike:

وَلِلّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلاً وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ الله غَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ

     "Li ser wan kesên ku dikarin herin, ji bo rizayê Xwedê hec kirin ferz e. Kê înkar dike bila bizanibe ku Xwedê ji aleman mustexnî/dewlemendtir e."( ) 
     Xwedê (cc) ji hemû mirovan dixwaze ku, bawerîyê bi dînê Îslamê bikin û ferz û fermanên wê bi cîh bînin. Mu'mîn çawa ji bo rizaya Xwedê berê xwe didine Beytullahê bila ewna jî wisa berê xwe bidine vê derê. 
                                  
                            

WATEYA LA ÎLAHE ÎLLALLAH Ê

     Wateya La Îlahe Îllallah ê: Red kirina tiştên bilî Xwedê jê re îbadet tê kirin û ji wan dûr ketin û tenê bi Xwedê re îbadet kirin e. Ligel vê jî wan kesên ji Xwedê tenê re îbadet dikin hezkirin û bi wan re dost bûyîn û ji wan tenê re hevra bûyîn.
     Wateya Muhemmedun Resulullah jî: Resulallah çawa nîşan daye wise ji Xwedê re îbadet kirin e.
     Gor wateya vê peyvê darxîstina jîyanê. Yanî tenê ji Xwedê re îbadet kirin û Wî çawa xwastîye wisa îbadet kirin û ji bo şerîeta Xwedê serdest be jî xebitîn û ji ba-werî, gotin û tîştên vê peyvê betal dikin jî dûr sekinîn e.
     Rasulallah (s.x.l) weha ferman kiriye:
     Kê bêje “La Îlahe Îllallah” û yên bilî Xwedê jê re perestî tê kirin jî înkar bike mal û canê wî heram dibe û hisabê wî jî aîdê Xwedê ye.”( )



TIŞTÊN LA ÎLAHE ÎLLALLAH Ê BETAL DIKIN

     Tiştên vê peyvê betal dikin:
     1-Înkar kirina hebûna Xwedê û rîsaleta Resulê Wî...
     2-Ji axa, lîder û şêxan re îbadet kirin... Eva jî çaxê ewna tiştên Xwedê helal kiriye heram bikin yan jî tiştên Xwedê heram kiriye helal bikin, mirov jî pey wan herin wê gavê ji wana re îbadet kirî têne hisabê.
     Xwedê Teala weha ferman dike:

اتَّخَذُواْ أَحْبَارَهُمْ وَرُهْبَانَهُمْ أَرْبَاباً مِّن دُونِ اللّهِ وَالْمَسِيحَ ابْنَ مَرْيَمَ وَمَا أُمِرُواْ إِلاَّ لِيَعْبُدُواْ إِلَـهاً وَاحِداً لاَّ إِلَـهَ إِلاَّ هُوَ سُبْحَانَهُ عَمَّا يُشْرِكُونَ

     "Ewan Xwedê berda û hahamên xwe, rahîbên xwe û Mesîhê kurê Meryemê ji xwe re Reb (Xweda) girtin. Ya rastî wan re hatîbû emir kirin ku bilî Xwedê ji tu kesî re îbadet nekin. Û bilî Wî jî tiştekî layîqê îlahtîyê tuneye. Xwedê, ji şirîkê wana çêdikin dûr e."( )
     Rojekê, çaxê Resulallah (s.x.l) ev ayeta pîroz dixwend Edîyê kurê Xatem (x.j.r.) hate cem ku ew berê xaçparêz bû û bi Îslamê mişerref bibû û -vê gavê jî stuyê wî de xaçek hebû- ev ayet bihîst û Resulallah re weha got:
     “Ma ji wan re îbadet dikin!” û li ser vê Resulallah jê pirsî ku: “Dema ewan, tiştê Xwedê heram kiribû helal dikirin û yên helal kiribû jî heram dikirin wan jî îtaeta wan ne dikirin? Edîyê kurê Xatem (x.j.r.) jî gotê; belê, îtaet dikirin.
     Resulallah jî li ser vê gotê ku “bi vî awayî wan re îbadet dikin.”( )
     3-Ji Xwedê, ji Resulê Wî û ji dînê Îslamê re xeber gotin û tinaz kirin û bi ayet, kitab û qasidên Xwedê re tinaz kirin...
     Xwedê (cc) weha ferman dike:

يَحْذَرُ الْمُنَافِقُونَ أَن تُنَزَّلَ عَلَيْهِمْ سُورَةٌ تُنَبِّئُهُمْ بِمَا فِي قُلُوبِهِم قُلِ اسْتَهْزِئُواْ إِنَّ اللّهَ مُخْرِجٌ مَّا تَحْذَرُونَ وَلَئِن سَأَلْتَهُمْ لَيَقُولُنَّ إِنَّمَا كُنَّا نَخُوضُ وَنَلْعَبُ قُلْ أَبِاللّهِ وَآيَاتِهِ وَرَسُولِهِ كُنتُمْ تَسْتَهْزِئُونَ لاَ تَعْتَذِرُواْ قَدْ كَفَرْتُم بَعْدَ إِيمَانِكُمْ إِن نَّعْفُ عَن طَآئِفَةٍ مِّنكُمْ نُعَذِّبْ طَآئِفَةً بِأَنَّهُمْ كَانُواْ مُجْرِمِينَ

     "Durû ditirsin ku sûretek bê û tiştên di dilê wan de heye eşkere bike. Bêje: Hûn tinaza bikin. Tiştê hûn ji lê ditirsin Xwedê dê wê derxe holê. Heke hûn wana bipirsin dê bêjin ku: Bi sond me dileyîst. Bêje; we bi Xwedê, bi ayetên Wî û bi resulê Wî re tinaz dikir. Lêborînê nexwezin. Piştî îmanê hûn bûne kafir. Em ji we komekê efû bikin jî, ji ber gunehê wan emê bi komekê jî ezab bikin.”( )
     4- Bi taxut re muhakeme bûyîn...
     Xwedê Teala weha ferman dike:
  أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُواْ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْكَ

وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلِكَ يُرِيدُونَ أَن يَتَحَاكَمُواْ إِلَى الطَّا غُوتِ وَقَدْ أُمِرُواْ أَن يَكْفُرُواْ بِهِ وَيُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَن يُضِلَّهُمْ ضَلاَلاً بَعِيداً

     “Nanêrî wanê dibêjin ku em him tiştên ji te re û him jî yên pêşîyên te re hatîye şandinê bawer dikin. Bi rastî ji wan hatibû xwestin ku taxut înkar bikin. Lê ewana dil hene bi taxut re muhakeme bibin. Şeytan dixwaze wana bavêje delaleteke dûr.”( )
     5-Bi hukmê Xwedê ve hukim ne kirin...
     Xwedê (cc) weha ferman dike: 

وَمَن لَّمْ يَحْكُم بِمَا أَنزَلَ اللّهُ فَأُوْلَـئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ

     “Yên bi hukmê Xwedê ve hukim nekin kafir bi xwe ne.”( )
     6-Sêhr kirin û hîn bûyîna wê...
     Xwedê (cc) weha ferman dike:

وَاتَّبَعُواْ مَا تَتْلُواْ الشَّيَاطِينُ عَلَى مُلْكِ سُلَيْمَانَ وَمَا كَفَرَ سُلَيْمَانُ وَلَـكِنَّ الشَّيْاطِينَ كَفَرُواْ يُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ وَمَا أُنزِلَ عَلَى الْمَلَكَيْنِ بِبَابِلَ هَارُوتَ وَمَارُوتَ وَمَا يُعَلِّمَانِ مِنْ أَحَدٍ حَتَّى يَقُولاَ إِنَّمَا نَحْنُ فِتْنَةٌ فَلاَ تَكْفُرْ فَيَتَعَلَّمُونَ مِنْهُمَا مَا يُفَرِّقُونَ بِهِ بَيْنَ الْمَرْءِ وَزَوْجِهِ وَمَا هُم بِضَآرِّينَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلاَّ بِإِذْنِ اللّهِ وَيَتَعَلَّمُونَ مَا يَضُرُّهُمْ وَلاَ يَنفَعُهُمْ وَلَقَدْ عَلِمُواْ لَمَنِ اشْتَرَاهُ مَا لَهُ فِي الآخِرَةِ مِنْ خَلاَقٍ وَلَبِئْسَ مَا شَرَوْاْ بِهِ أَنفُسَهُمْ لَوْ كَانُواْ يَعْلَمُونَ

     “Ewana, Şeytanan derbarê hukimdarîya Silêy-man de çi digotin dane pey wê. Ya rastî Silêyman kafir nebû. Bes şeytan bûne kafir, wana sêr û ya di Babîl’ê de herdu milyaket Harut û Marut re hatibû hînî merivan dikirin. Lê wan her duyan hetanî ne gotana: “Em we diceribînin, nekevine kufrê” tu tişt hînî kesî ne dikirin. Birasti jî ji wan her duyan, tıştên ku navbera jin û mêra vedikin hîn dibûn.  Lê ya rastî ev e ku heta destura Xwedê nebûya nikaribûn tu zirar bidana kesî. Xwe tiştên bi zirar û kêrnehatî hîn dibûn. Bi sond, wana zanibû yên wê hildidin ji li axretê tu nesîbê wan tuneye. Xwezî bizanibûna tiştên berdêla xwe de dikirîn çiqasî nerinde.” ( )
     7- Dost girtina kafiran û ji wan hez kirin û destek dayina wan û endambûna partî, cemaet û komeleyên wan.
     Xwedê (cc) weha ferman dike: 

لاَّ يَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْكَافِرِينَ أَوْلِيَاء مِن دُوْنِ الْمُؤْمِنِينَ وَمَن يَفْعَلْ ذَلِكَ فَلَيْسَ مِنَ اللّهِ فِي شَيْءٍ إِلاَّ أَن تَتَّقُواْ مِنْهُمْ تُقَاةً وَيُحَذِّرُكُمُ اللّهُ نَفْسَهُ وَإِلَى اللّهِ الْمَصِيرُ

     “Bila mu’min, mu’minan nehêlin û kafira ji xwe re yar negrin. Kê weha bike tiştekî ji Xwedê hêvî bike tuneye. Lê xwe ji wan parastin (taqîye) mistesna ye. Di dawîyê de vegerîn/zivirîn ancax bibal Xwedê ve ye.”( ) 
     Kesekî ji van tiştên ku şehadetê betal dikin bike ji Îslamê derdikeve. Heskî şehadetê bîne û ji mirovan jî yê herî zeftîr îbadet dike jî bibe tu xêra wê ji wî re tuneye.
     Ji bo baştîr bê fêmkirinê em dê hindekî dinê dîsa li ser La Îlahe Îllallah ê bi sekinin.
                                      

PEYVA ÎLAH Û ÇEND MÎNAK

     La Îlahe Îllallah: Wateya vê ev e ku hemû îlahan red dikim û tenê bi Xwedê (Ellah) re îbadet dikim. Wateya vê, bes “Xêncî Xwedê îlah tuneye” nîn e. Ev peyva îlahên sexte hemûyan red dike û tenê îlahê rastî Xwedê qebûl dike. Vêca îlahên sexte kîjan in? Divê bê zanîn ku da bikaribin înkar bikin. Kesekî wateya îlah nizanibe dê çawa îlahên sexte înkar bike? Îlah; peyveke erebî ye û wateya wê ev e ku heyîna jê re tê îbadet kirin. Rûpelên derbasbûyî de me destnîşan kiribû ku îbadet bi Xwedê tenê re tê kirin. Wê çaxê, gava îbadet xêncî Xwedê ji heyîneke dînê re neyê kirin û bi Xwedê tenê re bê kirin û wê gavê îlahên sexte têne red kirin.
     Mînak; Xwedê (cc) eraq (xemr) heram kiriye. Kesek jî rabe firotina eraqê serbest berde û desturê bide ku ji bo eraq wexwarin û firotanê zagonan çêbike, ev kes nebêje ereq helal e jî wî xwe îlah îlan kiriye û bûye taxut. Ev heskî bêje ez misliman in jî ev weha ye. Kê jî van zagona qebûl bike û ji bo sependina (tetbîqa) van zagonan alîkarîya wan bike wê gavê ji wan kes û kesên ev zagon derxistine re îbadet kirî tê hisabê. Ev kesa bêje La Îlahe Îllallah jî nimêj bike, rojîyê bigre, here hecê û bêje ez misliman im jî, bilî Xwedê îlah girtîye û bûye kafir. Hedîsa Edîyê kurê Xatem (x.j.r.) ji bo vê delîlekî eşkere ye. Vêca kesekê wan kesê ev zagon çêkirine tekfîr neke yan jî yên alîkarîya wan dike û pey wan zagona diçîn tekfîr neke an jî yên wana tekfîr nakin tekfîr neke û bawer bike ku ewna misliman in wê gavê wî ya jî îlahên sexte red ne kiriye û La Îlahe Îllallah pêk ne hatîye û ne bûye misliman. Ji ber ku La îlahe îllallah, bes bawerî bi Xwedê anînê ve pêk nayê. Pêwîst e ku ligel vê, îlahên sexte jî bêne înkar kirin. Xwedê (cc) bes çaxê îbadet hemû ji Wî tenê re bê kirinê, dîn qebûl dike û bes mislimanîyeke bi vî awayî dipejirîne. Ji ber ku Xwedê (cc) di ayeta 3’yê Zumer'ê de destnîşan kiriye ku ancax ola (dîn) hemû îbadet ji Wî tenê re têne kirinê dipejirîne. Heskî bi nîyeta nêzîkî Xwedê bibin jî, xêncî Xwedê ji tiştên dinê re îbadeta bikin jî Xwedê mislimanîya wan qebûl nake û wana bi kafirtî û derewkarîyê ve  nav dike.
     Van rojên me de peyva La Îlahe Îllallah ê bêwate bûye. Di mînareyan de, di radyo û têlevîzyonan de tê gotinê. Heta ku yê vê peyvê dibêjin bi alîyê taxutan ve têne maaş kirin. Lê ew kara çawa pêk tê? Ji ber ku ev peyva wateya xwe ya rastî îfade nake. Yên wê peyvê dibêjin jî wataya wê nizanîn. Haya taxutan jî ji vê rewşê heye û ji bo vê yekê jî desturê didine gotina wê. Yên wateya wê ya rastî dizanin û wêya ji mirovan re beyan dikin jî nikarin xwe gîrtîgehan xelas bikin. Çima? Mîsalen; mirovek derkeve mînareyê û bêje: Îbadet tenê ji Xwedê re tê kirin. Mafê helal (serbest) kirinê û yê heram (qedexe) kirinê tenê aîdê Xwedê ye. Tiştên Xwedê helal kiriye helal, yê heram kiriye jî heram e. Zagon çêkirin heqê Xwedê ye. Kê tiştên Xwedê serbest kiriye qedexe bike yan jî yên Xwedê qedexe kiriye serbest bike, nimêj jî bike, rojîyê jî bigre, here hecê jî bûye taxut. Heskî ev komek be, heskî kesek, heskî jî partîyek be yan jî meclîsek be giring nîn e. Ev kar îdîaya îlahtîyê ye û ew bûye taxut. Ji bo mirov bibe misliman pêwîst e ku wana înkar bike û yên îtaeta wan dike û wana tekfîr nake jî tekfîr bike. Ji bo mirov bibe misliman lazim e ku van desthilatan ji holê rake” û La Îlahe Îllallah ê bi vi awayî eşkere destnîşan bike, gelo taxut ê desturê bidin? Ka maaş ku ma!? Eva ye wate ya La Îlahe Îllallah ê ya rastî.

TEKFÎRKIRINA KAFIRAN Û DOST NEGIRTINA WAN

     Ji bo mislimanbûnê înkar kirina ilahên sexte (derewîn) û ji Xwedê tenê re îbadet kirin têrê nake. Digel wê pêwîst e ku yên ji taxut re itaet dikin jî tekfîr bike û wana misliman qebûl neke û her weha taxut û xulamên wî û mişrîkên dinê jî hesneke û wan re nebe dost û ji wan dûr bisekine. Ligel wan nekeve tevgera.
     Xwedê (cc) vê di ayeta jêrê de bi awayekî eşkere beyan dike:   
     قَدْ كَانَتْ لَكُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِي إِبْرَاهِيمَ وَالَّذِينَ مَعَهُ إِذْ قَالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَاء مِنكُمْ وَمِمَّا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ كَفَرْنَا بِكُمْ وَبَدَا بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةُ وَالْبَغْضَاء أَبَداً 
     “Ji bo we Îbrahîm û yên ligel wî mînakek rind in. Ku wana qewmê xwe re weha gotibûn:
     Em ji we û ji tiştên hûn bilî Xwedê jê re perestîyê dikin dûr in. Me hûn red kirin. Heya hûn bi Xwedê tenê re bawerîyê bînin, navbeyna me û we de kîn û nefreteke ebedî destpê kiriye.”( )
    
     Xwedê (cc) ji bo ev ayet ji bo me bibe mînak û saba em pey wan herin beyan dike ku ev tevgereka baş e. Di ayetê de beyan dike ku ewna bawerî bi tenê Xwedê re anîne û ji taxut û îlahên xêncî Xwedê jê re perestî tê kirinê û ji kesên wana re perstîyê dikin jî dûr sekinîne û qewmê xwe misliman qebûl nekirine, ewna hez nekirine, li hember wan kîna xwe bi awayê dijmintîyê eşkere kirine. Wateya La Îlahe Îllallah ê ya rastî ev e. 
     Mirov gava vê peyvê bi vî awayî qebûl bike û gor vê bijî û ji karên vê peyvê betal dike jî dûr bisekine wê demê dibe misliman.
     Xwedê (cc) dema behsa sifatên mu’mîna dike weha ferman dike:

لَا تَجِدُ قَوْماً يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ كَانُوا آبَاءهُمْ أَوْ أَبْنَاءهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِيرَتَهُمْ أُوْلَئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمَانَ وَأَيَّدَهُم بِرُوحٍ مِّنْهُ وَيُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ أُوْلَئِكَ حِزْبُ اللَّهِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ

     “Tu rastî milletekî bawerî bi Xwedê û roja axretê anîbe nayêyî ku heskirîyê wanê li hember Xwedê û Resulê Wî derketî bin, ku heskî ewna bavê wan yan kurên wan yan birayên wan yan jî xizmên wan bin. Xwedê îman nivîsîye dilê wan û ewana bi alîyê xwe de bi nûrekê ve destek kiriye. Dê wana di behişteka tê de çem dikişin bi awayekî bêdawî cih bike. Xwedê ji wan razî bûye û ewna jî ji Xwedê razî bûne. Ewna koma Xwedê ne. Baş bizanibin ku yên şadîyê dest bixin jî koma Xwedê ye.”( )
     Xwedê (cc) beyan dike ku xizmên herî nêzîk be jî yên ku kafiran hez dike û kafîra re dibe alîkar û mazeretekî wî ya maqûl tine be bi wan re haşir-neşir bibe îdîaya wî ya îmanê betal e.
     Resulullah (s.x.l) weha ferman dike:
    “Xêncî mu’mînan kesî ji xwe re dost negire. Yên ji Xwedê ditirsin vir de jî nanê xwe kesî nede xwarinê.”( ) 
     “Kê ji kê hez bike digel wî tê heşir kirin”( )
     “Dîn ji bo Xwedê hez kirin û ji bo Wî buxz kirin e.”( )
     Îbnî Ebbas (x.j.r.) weha dibêje:
     “Yê hîmaye û heskirina Xwedê dest dixe, gava hesdike ji bo Xwedê hesdike û gava dixeyde jî ji bo Xwedê dixeyde û bi dostê xwe re ji bo Xwedê dibe dost, dijminê xwe re jî ji bo Xwedê dibe dijmin. Kes heta weha neke nimêj û rojîya wî pir be jî tema îmanê hilnade. Lê dostîyên mirovan piranî ji bo dinyê û mijarên bi eleqederî dinyê ne. Lê ev, wana re tiştekî nade qezenc kirinê.( )
     Resulallah (s.x.l) weha ferman dike:
     “Kê bikeve civaka mişrîkan û di wir de cîh bibe mîna wan e.”( ) 
     “Xwedê (cc), gava mişrîkek dibe misliman hetanî civaka şîrkê nehêle û derbasî civaka mislimana nebe tu emelê wî qebûl nake”( )
     Dostîya îmana mirova betal dike ev e ku; dijî îslamê ye û xebatê wê ji bo xerakirina Îslamê ye û alîkarîya taxutan dike û ji bo vê ev dostîyana Îslama mirov betal dikin. Ewana xizmên herî nêzîk bin jî, mu’min nikare bibe dostê wan mişrîkan. Le xêncî vê, ji bo Îslamê hesbikin bi wan (mişrîkan) re têkilîyeke baş pêşnîyara Îslamê ye.
     Xwedê (cc) weha ferman dike:

لَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَلَمْ يُخْرِجُوكُم مِّن دِيَارِكُمْ أَن تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ

     “Xwedê, yên ji bo dîn bi we re şer nakin û wanê we ji warê we dernaxin re qencî kirina we û wan re dadker bûyîna we qedexe nake. Bi rastî Xwedê dadmendan hez dike”( )
     Esma bîntî Ebu Bekr ê (x.j.r.) weha got:
     “Çaxê Resulallah (s.x.l) de dayika min a mişrîk hate dîtina mîn. Min jî ji Resulallah pirsi ku “gelo ez dîkarim muemeleka baş lê bikim? Resulallah jî got belê. Li ser vê bûyerê ayeta 8'ê Mumtehînê nazil bû.”( )                      
     Umer kurê Xettab (x.j.r.) rojekê, li hinda mizgeftê kinceka hewreşîmî ya zehf rind dît û Resulallah re weha got:
     Xwezila tu ewê ji bo roja înê ku gava tu heyetan pêşwazî dikî li xwebikî ji xwe re bikirî. Resulallah (s.x.l) Umer (x.j.r.) re weha got:
     “Wê ancax yên di roja qîyametê dikevine xusranê xwe dikin.” Paşê ji wan kincan hindek bi xenîmet ji bo Resulallah hatin. Resulallah jî yek ji wan jî da Hz. Umer (x.j.r.). Li ser vê Hz. Umer (x.j.r.) weha got:
     Berê te der heqê van kincan de tiştên rind ne digot. Ji bo çi evê didî min? Resulallah (s.x.l) jî got ku: “Min ev ji bo xwekirina te neda te” .
     Hz. Umer (x.j.r.) jî ev dîyarî birayê xwe yê mişrîkê li Mekkê bû kir.( )
     Bi vî şeklî hetanî ji destê me hat, bi delîlên di Qur’an û Sunnetê ve mislimanbûn çawa ye me destnîşan kir. Di van mijarên hatine beyan kirinê de navbeyna zanayên Ehl'ê Sunnetê de tu nakokî tuneye.
     Vê virda kê bawer dike bila bi zanebûn bawer bike, kê jî înkar dike bila bi zanebûn înkar bike.
     “Xwedê (cc) weha ferman dike:

لِّيَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَن بَيِّنَةٍ وَيَحْيَى مَنْ حَيَّ عَن بَيِّنَةٍ وَإِنَّ اللّهَ لَسَمِيعٌ عَلِيمٌ

     “Yê helak dibe bila bi delîlên eşkere helak bibe, yê dijî jî bila bi delîlên eşkere bijî. Bêguman Xwedê Semî’ e ‘Elîm e.”( )
     Silav li ser tabîyên hîdayetê be.