Koça Qoman

Ji Wîkîpediya

Koça Qoman navbera sedsala 2'an û 5'an
Koça Qoman navbera sedsala 2'an û 5'an

Koça Qoman an jî Dema Koç (ingîlîzî, Migration Period) Herka Barbaran (ingîlîzî, barbarian invasions) navekê Dîrokzanan da ye koçên di navbera 300anan û 700anan hatî dî bû. Bi wan koçan re li Ewropa Çaxa Antîka dereng xelas dibe Çaxa Navîn dest pê dike.

Di koçê de Gotan, Vandalan û Frankan, û hin gelên dinên Germenî û Slavî hat koç kirî bû. Gorî hin dîrokzanan koç kengê Hunan li Asya Navîn de dest bi koç kirinê dike şunda dest pê dike. Hunan ber va ewropa û Rusya koç kirin şunda gelên din jî ji pêra koç kirin.

Wê koçê heta salên 1000an dewam kir û paş koçê re Slavan, Alanan, Avaran, Bulgaran, Macaran, Peçenekan, Kumanan, Tataran etnîk avahîya Ewropaya Rojava gelek hat guhertin.

Li ber Hunan li ewropa Gotan, di sedsala 2'an de ji Polonyaya îroj de ber va Derya Reş koç kirin. Bi wê koçê re wan vandalan û Markommenan başûr de, Burgundan jî br va rojava koçê re zor kirin. Ew koçaka gelaya mezina herî pêş de bû. Li dor 290anan Gotan wek Vizigot(Visigoth, ango "Gotên Rojava") û Ostrogotan("Gotên Rojhelat") bûn du paran. Ostrogot li dor Derya Reş li Ukrayna îroj, Vîzîgot jî li Balkanan li bakura Tuna(Donau) bicih bûn.

Nêzî dema koça Gotan, Langobardana ji Elbe de ber va navbera Awûstûrya û Çîka îroj koç kirin.

[biguherîne] Herka Hunan

Di sedsala 4'an de Hunan ji zerdên(step) Asya Navîn de ber va başûra Rûsya koç kirin. Wan bi xwe re gel û qomên din ber va başûr û Ewropa rojava defandin. Di 375an de Hunan Ostrogot bin xistin û ji bo koçê ber va Romanya îroj zor kirin. Bi piranî, gorî dîrokzanan, Koça Qomana vê bûyerê şunda dest pê dike. Paş Ostrogotan li wir bin ketin şunda ketina bin destên Hunan. Vîzigotan jî çûna împaratoriya Roma. împaratorî Roma ewna li Trakya bicîh kirin. Di 378an de wana ji împaratoriya Rom re serhîldan kir û împarator Valens li Adrianopolisê bin xistin jî, lê dûv wî re 382an de Theodosius I Vîzigot bin xistin. Lê Vîzîgotan bi pêşengê Alarich de koça Balkanan û Peloponnes pê re di despêka sedsala 5'an de jî îtalya kirin. Di 410an de Vîzîgotan Rom dagir kirin. Li Rom şunda li başûra Rom jî bicih bûn. Pê re wan bi xwe re Frank jî ber va nîvgirava Îber zor kirin.

Kengê Vîzîgotan hatin nîvgirava Îber Vandalan ji bo koçê zor kirin û Vandalan Tengava Cîbraltar(Gibraltar) re derbaza Efrîka dibin û di 439an de Kartaca dagir dikin û li wê derê împaratoriya Vandalan saz dikin. Ji bo fîlo û dijwara derya xwe gelek rind bûn ewna derbaza îtalya dibin û di 455an de Rom pê re jî Korsîka û Sardunya dagir dikin.

Paş Atilla mir şunda dewleta Hunan helweşî ye. Ostrogot, heta wê demê bin destên Hunan de bûn, bi destûra împaratorbanûya Bîzansê Zenon, li îtalya bicih bûn.

Di sedsala 4'an de hin qomên biçûkên wek Friesan, Angeln û Sachsen koça Danîmarka û îngiltereya îroj kirin. Keltan jî ji Brîtanya de koça Bretagne, Fransa kirin.

Li navbera salên 500anan û 700an koç bi kêmavî navbera gelên slav, wek Bulgaran, û germenan dewam kir. Çi qas 700anan şunda ne di hundura Dema Koçê de ye jî koç navbera hin qomên Macar, Tirk û Vîkîngan de dîsa bi kêmavî dewam kir.