Voerkwestie
Van Wikipedia
Tot daen tied kan d'n inhaud van 't artikel veurnaam informatie misse of nog neet good in zie verbandj ligke. |
Dit artikel is gesjreve in 't Norbiks. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Norbiks aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.
De term de Voerkwestie verwiest nao d'r polletieke taalsjtrijd in Voere tussje Vlaminge en Welzje en bie oetbreiding Vlaandere en Wallonië uvver 'n neet eensluidende interpretatie van de facilitète.
Inhawd |
[bewirk] Facilitète: wat is dat?
De facilitète zeunt ingesjtilt nao de trèkking van de taalgrens in 1963 en vörziet in rechte vör Franstalige in Vlamsje en vör Nederlandstalige in Welzje taalgrensgemèngdes. Mae 't haat och Franstalige gemèngdes mit facilitète vör Duutsjtalige en de Duutsjtalige Gemeensjap besjtèèt louter oet gemèngdes mit facilitète vör Franstalige. Och haat 't 'n aantal Franstalige gemèngdes die 't groondwèttelek rech haant um facilitète vör Duutsj- en/of Nederlandstalige aa te vraoge. De rechte zeunt o.m. rech op oonderwies in de èège taal, rech op èège kulturele activitète, rech op behandeling in de èège taal dör de uvverighèèd en 't rech um de èège taal op besjtuurlek niveau te kinne gebroeke. De Gemeensjappe zeunt bevoegd um de federaal wètte èègessjtendig oet te veure. De meneer oeë-op de oetveuring van de wètte vurm kriet, haat dus alles te make mit de polletieke krachsverhoudinge binne de gemeensjappe, en oeteindelek zoe-wie in Voere, binne 't durp èèges.
[bewirk] Versjillende interpretatie van de wèt
- Vlaandere zaet dat die facilitète ummer es uitdovend zeunt bedoeld en dat ze dus neet langer es ing generatie van krach kinne ziëë.
- Wallonië zaet dat de facilitète ummer bedoeld zeunt vör zoe lang luuj dao aansjpraak op wille make.
Dit versjil in interpretatie van dezelfde wèt is 't gevolg van 'n kultuurversjil tussje Vlaminge en Welzje. De Vlamsje kultuur is mieë Angel-Saksisch georiënteerd en de Welzje is Latien. Vlaandere geet oet van 't territorialiteits-principe en dat oetgangspeunt zaet dat 't Vlamsje groondgebied èèntalig Nederlandstalig is. Wallonië geet oet van 't personaliteitsprincipe en dat geet d'r van oet dat in de gemèngdes mit facilitète aandersj-talige wonne die rech haant op facilitète zoelang es ze dat èèges wille.
[bewirk] Concrete acties
Hie-oonder concrete acties in 't kader van 't Vlamsje assimilatie-beleid t.a.v. de Franstalige minderhèèd in Voere. Begonne wert mit 'n oetsjpraak van 'n dör d'r Raod van Europa erkende NGO, die uvver 'n groeëte expertise besjikt wat nationaal minderhède aa-gèèt.
[bewirk] Resolutie IOMTBM 18/19 november 2006
De IOMTBM of de AIDLCM is 'n NGO die dör d'r Raod van Europa erkind is es organisatie die uvver expertise besjikt wat de besjerming va nationale minderhede en minderheedstale aa-geet, vrugt in hör resolutie van 18/19 november 2006 dat Belsj de Verdrage van d'r Raod van Europa (Kaderverdrag inzake de bescherming van nationale minderheden en 't Europees Handvest voor regionale talen en talen van minderheden) ratificeert, resp. tekent en ratificeert, zoedat 'n ing gemakt kint waeëre an de discriminatie en administratief paesterieje die in 't bezoonder an de Franstalige va Voere opgelag waeëre.
[bewirk] De Roondzendbreve
Rondzendbreve zeunt Vlamsje decrete ofwal wètte op Vlamsj (regionaal) nivo. Dis wètte maoge neet in sjtrijd zieë mit federaal wètte en werre bie de uvverheveling va bevoegdhede van 't federaal nao 't regionaal nivo, ingezat um de beleiddomeine te regele.
Vlaandere besjouwt zich-zelf es èèn-talig Nederlandstalig, oeëdör dis decrete in de facilitètegemèngde Voere wirke es instrumaente in d'r assimilatiepolletiek. Juridisch is dao niks taege te doeë umdat de federaal wèt neet vörsjrieft dat de Fraanstalige direc in hun èège taal dör de uvverighèèd benaderd motte werre. 't Vlamsje tussje-station is dus neet oonwèttig mae is waal neet in d'r geest van de wèt, zoe-wie de franstalige die interpretere. Boete 't gegaeve dat op dis meneer wie langer wie mieë oonzichtbaar wert in de administratie wae in Voere Franstalig is en wie de taalverhoudinge zeunt, wille dis decrete vöral op 't mentale vlak 'n oontmoediging um nog langer Franstalig te blieve in Voere bewirksjtellige. Vör erkènde nationaal minderhède in 't kader van de Europese verdrage zeunt regelinge wie de Roondzendbreve verbaoje umdat ze assimilatie, of verhuzing, op d'r doer in de haand wèrke.
[bewirk] Rondzendbreef Peeters/Martens, 1998
Dit decreet raakde vör 't ursj an d'r regel dat Franstalige in Voere automatisch hun poos van de Vlamsje insjtillinge - zowie de oonroerendgoedbelasting - in 't Fraans krege. Ze maoge waal nog 'n Franstalige belastingsaansjlaag aa-vraoge en daomit eerbiedigt Vlaandere toch de federaal taalwètte. De franstalige vroge in 1999 'ne franstalige aansjlaag aan in groep mae vördat d'r Franstalige aansjlaag binne waor, loog de Nederlandstalige boete al in de bus.
[bewirk] Rondzendbreef Keulen, 2003
Volges de federaal taalwetgaeving haat de Franstalige minderhèèd 't rech um 'ne Fraanstalige sjtèmoproop hèèm gesjikt te kriege vör alle verkiezinge. Saer de uvverheveling van de gemèngdewetgaeving nao de regionale nivo's is d'r Vlamsje Omzendbreef Marino Keulen (VLD, Vlamsje liberalen) in wèrking en dae verplicht dat edere Voerenaer 'ne Nederlandstalige oproop kriet. De Fraanstalige kinne 'ne Fraanstalige aa-vraoge.
[bewirk] Gevolge vör 't polletieke draagvlak
- Dit beleid haat d'r toe geleid dat in 2003 en 2004 minder Fraanstalige va Voere in Aubel gonge sjtimme vör de Europese en de federaal verkiezinge, op Franstalige kandidate die hun positie in Voere sjteune, terwiel dat waal hun verworve en betaald rech is.
- Dis Roondzendbreve en 't beleid dat d'r aan ten grondsjlaag liegkt vindt z'n democratisch draagvlak in de Nederlandse sjtimme die Voerbelangen de mieërderhèèd bezurgde. De Nederlanders werre uvver d'r polletieke impact van hun sjtèm neet geïnformeerd.
[bewirk] Plaatsjname-besjluut Vlamsje Regering, 15.12.2006
Op 15 december besjlaoët de Vlamsje Regering um, naeëve aander och nog officieel Fraanse plaatsjname in Vlaandere, och d'r Fraanse plaatsjnaam van de facilitètegemèngde Voeren/Fourons te sjrappe van plaatsjnaamborde, waegwiezers en gemèngde-documaente. De name van de kèrkdörper zeunt ging officieel name mie saer de fusie.