Gewoene sjimpansee

Van Wikipedia

Dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Mestreechs aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.


Gewoene sjimpansee, speulend mèt e stök pepeer
Gewoene sjimpansee, speulend mèt e stök pepeer

De Gewoene sjimpansee (Pan troglodytes) is 'ne hoegoontwikkelden aap oet de femilie Minsape, dee in Middel-Afrika veurkump, en dèks zoonder mie sjimpansee geneump weurt; in dees encyclopedie weurt mèt deen term evels nao al diere vaan 't geslech Pan verweze, dus ouch nao de bonobo. Zien leefumgeving zien oorwaude en natter savannes; door oontbossing en bejaging is hun leefgebeed de aofgeloupe decennia stèrk trökgeloupe.

[bewirk] Fysieke kinmèrke

De gewoene sjimpansee weeg gemeinlik tösse de 40 en 70 kg; de mennekes weure zwoerder en veural lenger es de vruiwkes: ze hale 160 cm tegeneuver 130 cm bij de vruiwkes. Ze zien väöl stèrker es minse, en höbbe, zjus wie al aander Ape behave de mins, gliekwierdeg hen en vu, zoetot ze mèt veer lidmate al kinne pakke. Ze höbbe 'nen draagtied vaan 8 maond en weure mèt oongevier tien jaor volwasse; hun levesverwachting is oongevier 50 jaor, tien jaor meender es me eins veur gezoonde lui rekende. Allewel tot de bieste veural fruut en blajer ete zien ze neet gaans vegetarisch: Ouch insekte (wie termiete) en klein gewèrvelde diere stoon op 't menu. Soms goon ze same op jach.

De gene vaan 'ne gewoene sjimpansee koume veur e hiel groet deil euverein mèt die vaan de mins; zoeväöl tot sommeg biologe gemeind höbbe tot de sjimpansees in 't zelfde geslech es de minse eingedeild móste weure ("Homo troglodytes" en "Homo paniscus" zouw me daan kriege). 't veurnaomste versjèl is tot minse ei paar chromosome misse dat de ander minsape wel höbbe (23 bij de mins tegeneuver 24 bij de sjimpansees dös); veur de rès zien de versjèlle hendeg klein. Gemiddeld versjèlt 'ne gewoene sjimpanse genetisch tien kier zoeväöl vaan 'ne mins es twie willekäöreg minse oonderein.

[bewirk] Sociaal verhajdinge

Gewoene sjampansees zien georganiseerd in gemeinsjappe vaan inkel tientalle diere, meh bringe väöl tied mètein door in kleiner grope. Ze kinne zoewel in boume es euver de groon good veurbewege en zien op bei plaotse oongevier eveväöl te veende. Mennekes en vruiwkes kinne eder hun eige organisatie, meh in principe zien de diere patriarchaal (aanders es bij de bonobo's). Sjimpansees make gein laangdorege relaties wie de mins dat deit.

Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "http://li.wikipedia.org../../../g/e/w/Gewoene_sjimpansee.html"