Luna

Van Wikipedia

Dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Mestreechs aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.


Luna is de weitesjappelike (Latiense) naom veur De Maon, die soms, wie in dees encyclopedie, gebroek weurt veur De Maon in 't bezoonder te oondersjeie vaan 't begrip maon "satelliet vaan 'n planeet" in 't algemein.

De maon steit gemiddeld 384.403 kilometer vaan de Eerd aof. Häöre diameter is 3.476 kilometer. 't Oppervlak vaan de maon kin vergeleke weure mèt dat vaan Australië. De maon is relatief groet, 3,7 kier zo klein es de Eerd. Ouch de massa is groet (7,35×1022 kg), mèt 1/81 vaan de massa vaan de Eerd. De maon is daan ouch de vijfde groetste maon vaan 't zonnestèlsel. 't Stèlsel Eerd-Maon weurt daorum ouch wel es döbbelplaneet aongeduid.

Inhawd

[bewirk] Rotatie en umloup

De maon gezeen vanaof de Eerd
De maon gezeen vanaof de Eerd
De achterkant vaan de maon
De achterkant vaan de maon

De maon deit 27 daog, 7 oor en 43,2 minute euver einen umloup om de Eerd. De rotatie ('t drèjje um de eige as) doort sjus eve laank. Me neump dit synchroon rotatie. Daodoor zuut me vaan de Eerd aof ummer dezelfde kant vaan de maon.

[bewirk] De twie kante

De maon weurt opgedeild in twie hèlfde: de hèlf die me vaan de Eerd kin zien (de 'väörkant') en de hèlf die me neet zuut (d'n 'achterkant'). 'n Opvallend versjèl tösse de twie hèlfde is tot op de hèlf die vaan de Eerd neet ziechbaar is hiel wienig maria (mv. vaan 't Latiense 'mare') veurkoume (slechs 2% vaan het oppervlak, tegeneuver zoe'n 31% aon de väörkant).

[bewirk] Maria

Aon de 'väörkant' vaan de maon zien zoegenaomde maria te zien. Aon de achterkant zien 'rs dit mer 'n paar. De naom maria kump vaan 't Latiense mare, wat zie beteikent, umtot me vreuger dach tot ze gevöld waore mèt water. Noe wete veer tot ze gevöld zien mèt basalt, oet lava-strome oontstande door insleeg vaan restante vaan 't oontstoon vaan 't zonnestèlsel.

[bewirk] Oontstoon

Animatie vaan 't oonstoon vaan de Maon es gevolg vaan 't insloon vaan Theia. De animatie liet de versjèllende plaotse vaan Theia zien eeders kier 'n jaor later. Heidoor liekent 't es of de Eerd stèl steit. De animatie bekiek de Eerd vaanaof de Zuidpool
Animatie vaan 't oonstoon vaan de Maon es gevolg vaan 't insloon vaan Theia. De animatie liet de versjèllende plaotse vaan Theia zien eeders kier 'n jaor later. Heidoor liekent 't es of de Eerd stèl steit. De animatie bekiek de Eerd vaanaof de Zuidpool

D'r zien versjèllende theoriëe euver 't oontstoon vaan de maon, meh de mies gangbare is de theorie tot de maon oonstande is door inslaag op de Eerd vaan Theia, een speculatieve planeet die ongeveer eve groet is wie Mars. Bij de inslaag is de kern vaan Theia versmolte met de kern vaan de Eerd. De boetenste laoge vaan Theia is daobei weggeslingerd en in de ruimte tereg gekómme. Dit heet vermoedelik de oorspróng gevörmp veur de planetoïde gordel veurbei Mars. Een deil vaan de Eerd is ouch de ruimte ingeslingerd en oet dit materiaol heet ziech de Maon gevörmp. Dees theorie weurt ondersteunt door 't gegeve tot maonstein die zien mètgenómme door astronaute ongeveer dezelfde samestèlling höbbe wie de Eerdkoors.

[bewirk] Maonmissies

't Ierste objek wat de maon bereikde waor de Sovjet-sonde Loena 2, die op 14 september 1959 op de maon insloog. Loena 3 maakde op 3 oktober vaan 't zelfde jaor de ierste foto's vaan de achterkant vaan de maon. In 1966 maakde Luna 9 de ierste 'zachte' landing en later dat jaor kaom Loena 10 es ierste onbemande toestel in 'n baon um de maon te cirkele.

In de jaore zesteg oontwikkelde de Vereinegde Staote 'n ambitieus projek, bekind es 't Apollo-projek. Op 20 juli 1969 lande, es oonderdeil vaan de missie Apollo-11, de ierste twie lui op de maon: Neil Armstrong en Edwin Aldrin.

In de recènte historie zien nui planne veur ruimdemissies oontstoon, neet allein in de VS, meh ouch in Europa, Rusland, China, India en Japan. De Amerikane wèlle in 2020 beginne mèt 't bouwe vaan 'n basis es oonderdeil vaan de missies naor Mars.

Aafkomstig van Wikipedia, de Vriej Encyclopedie. "http://li.wikipedia.org../../../l/u/n/Luna.html"