Gottschalk van Orbais
Van Wikipedie
Gottschalk van Orbais (bi'j Mainz, omdebi'j 803 - Hautvilliers, 30 oktober, tussen 866 en 870) was een Saksische monnik die een varregaonde predestinatieleer verkondigden en daorumme veroordield wordden.
Onderwarpen |
[bewark] Ofkomst
Gottschalk - zien naom betekent 'knecht van God' - wordden geboren as zeune van een Saksische graof. Zien va hef hom als puer oblatus (eschunken jong) ofestaon an 't klooster van Fulda (Hessen). Dit gebeurden rond de tied dat Karel de Grote, die de Saksen had ekerstend, uut de tied kwaamp. 't Jong zien arfgoed wordden tegeliekertied an 't klooster oaveredragen, zoas dat de Regel van Benedictus veurschreef.
[bewark] De kienderschenking
Krek in Gottschalks tied beleefden de kienderschenking, de oblatie, heur hoogtepunt. Volngs de Akense concilies van 816/817 mos de oblaat hom zien hiele leben an de Regel holden. Mede deur dizze lebenslange gebondenheid an 't klooster bleuiden in de middeleeuwen de kloosterschoelen en universiteiten. De wetmaotigheid van de bindende oblatie wordden nog ies bekrachtigd op 't concilie van Worms (868), al had paus Nicolaas I eschreben: "Er is gien goeds dat niet vri'jwillig is." De kienderschenking wordden uuteindelek in 1430 ofeskaft.
[bewark] Onder Hrabanus
De jonge Gottschalk stund in Fulda onder 't gezag van de olde Hrabanus Maurus, ien van de meest gezaghebbende theologen van zien tied. Hrabanus was in de leer ewest bi'j Alcuinus van York, de 'architect van de culturele renaissance van 't Fraankische Riek'. Op Reichenau in 't Bodenmeer rondden Gottschalk zien schoele of. Hrabanus had veur Gottschalk een monastiek leben veur ogen, maor Gottschalk was 't daor nog niet mit eens. Hi'j zèe dat hom zien gelofte ofedwongen was en dat zien plaotsing in 't klooster in stried was mit 't Saksische recht. In 829 dienden de zaak in Mainz. Gottschalk wordden in 't geliek esteld, mar Hrabanus bereupten hom op keizer Lodewiek de Vrome mit een geschrift, De oblatione puerorum. D'r wordden bepaald dat Gottschalk kloosterling blieven mos, mar hi'j mocht aover-eplaotst worden naor 't klooster van van Orbais.
[bewark] Gottschalks boskop
In Orbais vuulden Gottschalk hom anetrökken töt de waarken van Augustinus (354-430). Op grond van dizze karkevader kwaamp hi'j een varregaonde leer van dubbele predestinatie an te hangen. Dizze leer höld in dat God veurbestemt wie of ter in de hemel kömp en wie of ter in de hel kömp. Slechts een luttel antal meensen is veurbestemd veur verlossing. Gottschalk verleut het klooster in Orbais zonder toestemming en trök deur Italië um zien boskop te verbreiden. Hi'j vönd aordig wat anhangers. In Reims wordden hi'j töt priester ewi'jd, mar niet deur de bisschop van het bisdom daor as hi'j eigenlek bi'j heurden. Ok in oostelk Europa deud Gottschalk missiewaark.
[bewark] Veroordieling
Toen as Hrabanus heurden oaver Gottschalks predikaosies, klöm hi'j in de pen en schreef stökken teeng zien olde leerling. Krek toen as Hrabanus ni'je ienvloed kreeg as aartsbisschop van Mainz, kwamen hi'j en Gottschalk bi'j menare umme te twisten oaver heur meningsverschillen in anwezigheid van koning Lodewiek de Duutser. Dizze synode veroordielden de leer van Gottschalk. De monachus gyrovagus (zwarvende monnik) wordden ofeskilderd as een i'jdele onruststaoker. Een jaor later, in 849, perbeerden hi'j hom opni'j te verdedigen, mar hi'j wordden weer veroordeeld. Zien schrieveri'je wordden verbraand en hi'j wordden egeseld en veroordield tot lebenslange opsluting in 't klooster van Hautvilliers bi'j Reims. Daor maakten hom aartsbisschop Hincmar van Reims 't leben zoer. De stried oaver de predestinatie gunk varder. Verschillende belangrieke theologen stelden heur achter Gottschalk op en schreven det uut de Schrift en Augustinus wel degelek een dubbele predestinatie blek. Mar um poletieke redens kon Hincmar hom staonde holden. In 863 wordden Hincmar deur paus Nicolaas I naor 't concilie van Metz ereupen, mar hi'j is nooit egaone. Gottschalk is niet lange daorna in Hautvilliers esturven zonder hom mit de karke te verzoenen.
[bewark] Waark
Gottschalk was een schaarp denker, mar hi'j wus hom niet te matigen, wat hom dan ok parten speulden. 't Meeste van zien waark is niet bewaord ebleben. Fragmenten van zien schrieveri'je bent anehaald deur aandere schrievers en bent op die manier bewaord. Hincmars opstel De una et non trina deitate is ekaant teeng Gottschalks ideeën oaver de dreivoldigheid van God. Hincmar beschuldigden Gottschalk van polytheïsme. Gottschalk hef ok eschreben aover de aord van de eucharistie en aover grammatica. In 1931 wordden zien waark De praedestinatione ontdekt in een biebletheek in Bern. Mar liefst seubentien van zien gedichten bent bewaord ebleben. Bekend is 't gedicht Ut quid iubes pusiole (Waorumme vraog ie mi'j te zingen?), dat verschillend interpreteerd wordt. Sommige luu denkt dat 't an 't Christuskiend ericht is. De eerste strofe luudt:
|
|
[bewark] Literetuur
- Alders, Hanny, Waarom vraag je me te zingen...? Een levensgeschiedenis, Conserve, 1988
- Boswell, John, Christianity, Social Tolerance, and Homosexuality: Gay People in Western Europe from the Beginning of the Christian Era to the Fourteenth Century, The University of Chicago Press, 1980
- Boswell, John, The Kindness of Strangers: The Abandonment of Children in Western Europe from Late Antiquity to the Renaissance, Pantheon, 1988
- Catholic Encyclopedia, The Encyclopedia Press, 1914
- Diem, Albrecht, Een verstoorder van de ordo: Gottschalk van Orbais en zijn leer van de dubbele predestinatie, in: Mayke de Jong, Marie-Thérèse Bos en Carine van Rhijn (saomenstellers), Macht en gezag in de negende eeuw, Utrechtse Historische Cahiers, jaorgang 16, nr. 2/3, Verloren, 1995
- Johnson, Gregory, A Bibliographical Review of Historiography on Gottschalk: A Persecuted Medieval Augustinian, St. Louis University, 1999
- Jong, Mayke de, Kind en klooster in de vroege middeleeuwen: Aspecten van de schenking van kinderen aan kloosters in het Frankische Rijk (500-900), Academisch Proefschrift, 1986
- Schulte Nordholt, Jan Willem, Waarom wil je dat ik zing?, Boekmakerij Gert-Jan Buitink, 1995