Adammetjes-en-evaatjes
Van Wikipedie
Adammetjes-en-evaatjes (Latien: Orchis) is een geslach uut de orchideeëfemilie. 't Geslach kump mit zo'n 125 soorten veur in Europa, Noord-Afrika en Noord-Amerika.
De Griekse filesoof Theophrastus was in 300 veur Christus de eerste dee 't geslach wetenschappelijk besprak. Vanwegen de vorm van de dubbele wortelknolle gaf e de plaante de Latiense naam orchis (όρχις), wat teelballe beteken. Een hardnekkig biegeleuf huil vol dat vrouwluui dee de hardere en sappigere knolle van de tweje atten een jonge zollen kriegen. De Duutse naam Knabenkraut is hier oek op ebaseerd.
Bie de bleui verwelk één van de knollen, de aandere is veur de volgende bleuiperiode bestemd (wisselknollen). 't Duur lange veurdat een exemplaar uut dit geslach tot bleui kump. Vrogger dochen ze dat de plaanten 7 tot 9 jaor neudig hem van kieming tot bleui. Ondertussen is vaste koemen te staon dat disse tied veul korter is: de adam-en-eva (Orchis morio) kan al in 3 tot 4 jaor zoveer koemen.
Der bin iezig veul zaojen en bin vrie klein, vake mar 1/4 mm groot en een miljoenste gramme zwaor. Ze bevatten zo minnig voedingsstoffen dat de hulpe van een schimmel neudig is veur ontkieming en 't verkriegen van voedsel. Disse vorm van symbiose heet mycorrhiza.
De wortels bevatten een voedzaam, zetmeelachtig polysacharide. Deur ze te dreugen en te vermaolen wonnen een fien wit poeier verkregen dat salep heet. Salep is oek de naam van de drank waor 't poeier in verwark is, disse drank kump oorspronkelijk uut Turkije en de Levant. Véúr de koms van koffie en thee verspreien 't gebruuk dervan naor 't wessen van Europa. De drank wönnen oek as geneesmiddel en afrodisiacum gebruuk.
[bewark] Soorten
In Nederlaand en België koemen of kwammen de volgende soorten veur:
- An-ebraande orchis (Orchis ustulata) uut-esturven in Nederlaand (sinds 1952) en België
- Aapjesorchis (Orchis simia)
- Adam-en-eva (Orchis morio)
- Mannetjesorchis (Orchis mascula)
- Moerasorchis (Orchis palustris) allinnig in België
- Poppenorchis (Orchis anthropophora)
- Purperorchis (Orchis purpurea)
- Soldaotjen (Orchis militaris)
- Wantsenorchis (Orchis coriophora) alleen in België
![]() |
Meer ofbeeldingen dee bie dit onderwarp heuren ku-j vienen op de pagina Orchis van Wikimedia Commons. |