Nedersaksisch

Van Wikipedie

Woordenbouken Nedersaksisch
Nedersaksisch taalgebied
Nedersaksisch taalgebied

't Nedersaksisch is een groep West-Germaanse Nederduutse variëteiten, dee gien standardtaal vormen en veurnamelijk in 't noordelijke deel van Duutslaand en in 't noordoostelijke deel van Nederlaand epraot wonnen (de previnsies Grunningen, Drenthe, Overiessel, de Gelderse contreien de Veluwe, de Achterhoek, en de Stellingwarven in 't zujen van Frieslaand).

Nederlaand en Duutslaand erkennen 't Nedersaksisch officieel as streektaal en steunen 't op een beteund nivo, zoas beschreven steet in kapittel 2 van 't Europees Haandves veur regionale talen of talen van minderheden. Duutslaand hef 't haandves neet etekend, en wonnen daor dus oek neet as een officiële taal ezien deur de regering. In de Europese Unie is 't liekewels een streektaal dee officieel erkend is. De taalcode (ISO 639-2) van 't Nedersaksisch is nds.

Onderwarpen

[bewark] 't Begrip

't Begrip Nedersaksisch wönnen tot in de jaoren '90 van de 20e eeuw allinnig deur historisch taalkundigen gebruuk. Sprekers van de Nedersaksische variëteiten neumen d'r eigen dialek mit de naam van een plaotse of streek (Achterhooks, Drèents, Veluws, Elspeets enz.), of mit de andujing plat (in Duutslaand: Platduuts). Onder invleud van verschillende streektaalbewegingen hef de poletiek 't begrip over-eneumen en uuteindelijk as streektaal erkend. Van een uniforme cultuurtaal is veurlopig nog gien sprake, oek deurdat elke poging van uniformering (spelling en woordenschat) as wezensvremd veur de grote variëteit an veurnamelijk mundelinge dialekken of-ewezen wonnen.

[bewark] Dialekken

Vanwegen de grote verspreiing van 't Nedersaksisch (eertieds van Koningsbergen tot Bunschoten an toe) bin der verschillende dialekvarianten ontstaon, dee roewweg in dreje heufgroepen te kattegeriseren bin: de oostelijke groep (Oost-Duutslaand), de noordelijke groep (Sleeswiek-Holstein, Nedersaksen, Grunningen, Noord-Drenthe, Stellingwarven, de Kop van Overiessel) en de zuudwestelijke groep (Westfaolen, Twente, Sallaand, Gelderlaand, Zuud-Drenthe). In de Liemers wonnen een Nederfrankisch dialek epraot mit Nedersaksische invleujen; in de Gelderse Vallei wonnen een Hollaans-Nedersaksisch overgangsdialek epraot. Tot de oostelijke groep beheur oek 't Plautdietsch, dat op of-ezonderen plaosen in Oekraïne, Kanneda en in de VS nog epraot wonnen.

Zie oek 't kapittel Nedersaksische varianten.

In de middeleeuwen was 't Nedersaksisch (Middelnederduuts) een barstensbelangrieke taal, dee onder aandere de officiële voertaal van de Hanze was, mar 't wönnen laoter verdrungen deur 't Hoogduuts.

[bewark] Taalgrens

Hou der rekening mee dat de heufverdeling van 't Nedersaksisch 'neet' langes 't geschei van Nederlaand en Duutslaand loop. Integendeel: vake heur een Nedersaksisch dialek uut Nederlaand bie een groter Duuts gebied. Zo is 't Twents een onderdeel van 't Westfaols en heur 't Grunnings bie 't Noord-Nedersaksisch, in 't biezonder bie 't Oostfries. Toch is 't idee van de rieksgrens as taalgrens nog neet zo min idee: veural in de woordenschat bin der veul overeenkomsen tussen de dialekken an de Nederlaanse kaante, dit kump deurdat der deur de eeuwen hinne, in Nederlaand naor 't Nederlaans ekeken is veur nieje woorden en in Duutslaand naor 't Duuts, deur disse ontwikkeling bin de dialekken soms iezig veer uut mekaar egreuid. 't Grunnings is een kleine uutzondering, veul Grunningse woorden koemen oek in 't Oostfries veur.

[bewark] Nedersaksische varianten

[bewark] Nederlaand

[bewark] Dialekkaorte van Jo Daan

De onderstaonde indeling is ebaseerd op de dialekkaorte van Jo Daan[1]

[bewark] Toelochting

De indeling van Jo Daan wonnen 't meest gebruuk deur de Nedersaksische streektaalorganisasies. De indeling dee deur de meeste meensen gebruuk wonnen, kan hier nogal es wat van verschillen. Zo wonnen 't Westerkwartiers tot 't Grunnings erekend, 't Twents-Graofschaps tot 't Twents en de Gelders-Overiesselse dialekken wonnen as amparte dialekken ezien. 't Noord-, Midden- en Zuud-Drents wonnen vake ezien as dialekken van 't Drents, in de plaose van dat 't Noord-Drents tot 't Grunnings erekend wonnen, en 't Midden- en Zuud-Drents as amparte dialekken ezien wonnen.

[bewark] Indeling

Gebied in Nederlaand waor Nedersaksisch epraot wonnen
Gebied in Nederlaand waor Nedersaksisch epraot wonnen

[bewark] Duutslaand

Der is oek een Platduutse Wikipedie:

[bewark] Denemarken

[bewark] Codes

Elk Nedersaksisch dialek in Nederlaand hef zien eigen code. Hieronder staon disse codes:

[bewark] Nedersaksisch

[bewark] Zie oek

[bewark] Referenties

Streektaolen in Nederlaand en Vlaanderen

Nederfrankisch en Frisofrankisch: Hollaans (Standardnederlaans - Zuud-Hollaans - Utrechs-Alblasserweerds) - Westfries - Bildts - Stadsfries - Zais - West-Vlaams - Oost-Vlaams - Braobans - Zuud-Gelders - Limbörgs

Nedersaksisch: Grunnegs - Stellingwarfs - Drèents - Tweants - Tweants-Groafschops - Gelders-Oaveriessels - Sallaands - Achterhooks - Urkers - Veluws

Freesk: Westlaauwers Frais