Al Capone

Da Wikipedia.

Test an lenga piemontèisa



Al Capone an përzon
Al Capone an përzon

Al (Alphonse) Capone a l'é un dij pì avosà criminaj dël Neuvsent.
A l'era nassù ij 17 ëd gené dël 1899, a Brooklyn, New York, quarta masnà ëd Gabriel e Teresa Riolia.

Contnù

[modìfica] J'agn dla gioventura

A tre mèis a l'é batesà a la cesa ëd San Michel dal reverend Gioacchino Garofalo. A quatòrdes agn, arprocià da na professorëssa, a-j buta le man a còl. A l'é parà via da la scòla e a-i torna pì nen. A fa dij travajòt ëd tansantan. Chèich agn apress as buta ansema a na còca ciamà Five Pointers. A l'é arestà tre vire da la polissìa, ma sensa ch'a-i sio mai ëd preuve për ten-e an pé j'acusassion.
Capone a l'é pijà a travajé tanme barista e për ten-e l'órdin ant lë Harvard Inn ëd Frank Yale. A l'é ambelessì ch'as fa sò ranfrign al moro: na sèira Frank Galluccio a riva al local con soa seur; Capone a-j fa 'n coment ofensiv e Galluccio a tira fòra 'l cotel. Capone a përdonërà Galluccio e, chèich agn apress, a lo pijërà tanme vardia dël còrp a 100$ la sman-a. Ij 18 dë dzèmber 1918 Capone as maria con Mae Coughlin, ëd doi agn pi veja che chiel. L'ann apress a-i nass sò fieul Albert Francis, stranomà Sonny; Johnny Torrio, ch'a l'avìa ij sò tràfigh a Chicago, a-j fa da parin.
Sospetà d'avèj massà doe përson-e e ant ij pastiss për avèj mandà n'àutr a l'ospidal ant na rusa ant ël café, Capone a pija fomna e fieul e a va an tuta pressa da Torrio a Chicago.

[modìfica] Capone a Chicago

A l'ancamin ij travaj che Capone (o Al Brown, sò stranòm preferì) a dev fé për Torrio a son modest: vardia dël còrp, safeur, barista, portié al bordel.
Ij 17 ëd gené dël 1920 a-i càpita n'aveniment ch'a-j lassrà na marca a l'época: a intra an euvra ël National Prohibition Act: ël proibissionism. Torrio a nufia l'afé e as campa andrinta. Cand sò barba James Colosimo a l'é massà j'11 ëd maj, chiel giutà da Capone as buta an tren pr'ëspantié sò teritòri: a rivo a coaté tuta la bariera con bordej e ca pr'ij gieugh d'asar an onzend le roe dij fonsionari dla sità. Për consolidé sò podèj, Torrio a riess a pasié e rende cooperative pr'ëscasi tre agn le vàire còche ch'a-i ero a Chicago.
Për coaté ij sò tràfich ilegaj, Capone as fa passé për comersant ëd mobilia dë sconda man (e an sla guida telefònica a l'é marcà tanme antiquari). A dimostra d'esse n'agiut tant pressios për Torrio che chiel-sì a j'afida la gestion d'un dij sò locaj e ël 25% dij guadagn dij sò bordej. Passà un pàira d'agn, soe relassion a son pì nen cole d'un cap e sò sot-pòst, ma pitòst da sòcio.
Ij 14 ëd novèmber dël 1920 ël pare 'd Capone a meuir a 52 agn 'd n'infiamassion al mùscol cardìach; Al a arciama antlora soa famija a Chicago. Ël prim a rivé a l'é sò frel Ralph, ch'as farà stranomé Brown e a pija an gestion un dij locaj ëd Torrio e sò frel. Ëdcò ij sò cusin Charlie e Rocco Fischetti a rivo a Chicago ciamà da Capone e a pijo 'd pòst ëd responsabilità ant l'organisassion. An prevision d'ospité soa famija, Al Capone a costruiss na ca a doi pian e quìndes ëstanse, protegiùa tanme na fortëssa, al nùmer 7244 ëd South Prairie Avenue.

[modìfica] La prima aparission ant la crònaca

Bele che conossù da la polissìa e da la gusaja, ancor dël 1922 ël nòm ëd Capone a l'é nen conossù daj giornaj e a soa prima aparission an sla crònaca a l'é ciamà Alfred Caponi. A ancàpita na matin d'ost cand apress na neuit fòla Capone, cioch, a cor an vitura con na fija da banda e tre òm daré. Virand al canton d'East Randolph Street a bòcia contra 'n tassì e a feriss ël safeur. Sautand fòra dla vitura, Capone a tira fòra n'ansëgna dla polissìa, a ambranca na pistòla contra 'l tassista e a mnassa dë spareje. A mnassa dë sparé ëdcò contra na vitura ëd passage d'anté ch'a l'avìo crijaje ëd rangé l'arma. Ij sò quatr cambrada a scapo. La polissìa a riva prima ch'a-i suceda d'àutr e Capone as pija tre acusassion: assàut con na vitura, guida ant në stat antossià, traspòrt d'arma stërmà. Ma, coma a-i ancapitrà soens, a-i sarà gnanca 'n process: nen mach as lasso perde j'acusassion, ma coste a son fin-a scancelà daj registr.

Ant la sconda mità dël 1923 la còca dë Spike O'Donnell a dà bataja contra l'organisassion ëd Torrio për ël contròl dij tràfich ëd la bira, ma a l'é crasà. Capone a l'é sospetà d'esse colegà a vàire massacr ëd sa guèra, ma a-i é gnun ch'a testimònia sota sarament contra 'd chiel.

[modìfica] La conquista ëd Cicero

Dël 1923 William E. Dever a dventa sìndich ëd Chicago e a anandia na campagna contra 'l crìmen e 'l vissi. Torrio e Capone a devo tramudé ël sènter dij sò afé ant lë vzin Cicero, anté che 'l pressident dla sità (na caria equivalenta a sìndich), Joseph Z. Klenha a l'era a j'órdin dle còche. Dël 1924 Klenha a l'é torna elegiù, mersì a j'antimidassion eletoraj e a le violense dj'òm ëd Capone; durant na bataja con la polissìa a-i meuir Frank Capone, frel d'Al. Ël 1 ëd maj, un mèis dòp dj'elession, Torrio e Capone a peulo duverté soa prima ca dë scomësse a Cicero. Antramentre Cicero as vagna na reputassion afrosa për la presensa ëd tuta sa criminalità.

La sèira dj'8 ëd maj 1924 Capone a massa sota j'euj ëd tre testimòni Joe Howard, ch'a l'avìa patlà sò amis Jake Guzik. Ël di apress a-i seurt për la prima vira an sël Tribune ëd Chicago la fotografìa ëd Capone (torna con ël nòm ëstropià, sa vira Tony Capone). Ma dun-a doi dij testimòni a cambio soa version e ël ters a dëspariss. A l'ancesta ij giurà a diciaro ël sassin ësconossù.

Antratant l'atività ëd Torrio e Capone ant la prostitussion a chërs, gavà ch'a Cicero anté ch'a l'avìo promëttù ëd goerné mach locaj dë scomësse. Sò pì gròss bordel, Maple Inn, a l'é stabilì a Forest View, un vilage ch'a l'era pen-a stàit ancorporà a Chicago e d'andoa Capone a l'avìa fàit ëscapé con dë mnasse e violense ël magistrà ëd polissìa Joseph W. Nosek e d'àutri fonsionari për buteje a sò pòst dij sò òm.

[modìfica] La montà a la sima

An novèmber 1924 Torrio e Capone a son sospetà d'esse mës-cià ant l'ideassion dël sassinament ëd Dion O'Banion, cap ëd na còca amportanta ëd Chicago. Hymie Weiss, ch'a na pija ël pòst, a fa sarament d'arvangia. La treva an tra le còche ëd Chicago a l'era giumai finìa. Capone as fa pronté da la General Motors na Cadillac blindà e a pija tute le precaussion possìbij, an fasend-se compagné daspërtut da soe vardie dël còrp (malgré se mzure 'd protession, gnun-a companìa a acetrà ëd vendie na pòlissa 'd suransa an sla vita).
Ij 24 ëd gené dël 1925 Torrio a l'é ferì an manera grav an n'atentà dla còca d'O'Banion. Cand ij 9 ëd fërvé a seurt da l'ospidal a l'é bin content d'aceté na pen-a ëd neuv mèis për n'afé an sospèis e podèj esse protegiù ant la përzon ëd Lake County a Waukegan. A Capone e aj sò avocat che an mars a van a trovelo, Torrio a nonsia ch'a veul artiresse da j'afé ëd Chicago. Capone a n'ardita le richësse e ël podèj; ma as rend cont che për goerneje a dev dominé o crasé j'àutre còche.

[modìfica] L'artorn a Chicago

Dël 1925 a l'era dventà ciàir che 'l sìndich Dever a podìa fé pòch contra ij trigo polìtich-criminaj ëd Chicago; antlora Capone a tramuda torna sò quartié general ant la sità, a l'obergi Metropole: a pija n'apartament d'eut stansie për chiel al quart pian e na mesa dosen-a dë stansie al pian set për ij sò òm, anté ch'a fa ëdcò pronté na palestra për tenje an forma.
Capone a ranfòrsa sò podèj con la corussion dij pùblich ufissiaj e l'organisassion ëd na strutura criminal dissiplinà.

An coj agn Chicago e j'anviron a son bolversà da la guèra an tra le còche: an dontré agn as conto pì che 200 përson-e massà, dont un dij sassinament ch'a sburdisso ëd pì la gent a l'é col ëd William H. McSwiggin, assistent dl'avocat dlë stat, lòn ch'a sotligna l'esistensa ëd rapòrt nen ciàir an tra anstitussion e criminalità.

Ij 21 d'otóber 1926, arpresentant ëd le vàire còche as ancontro a l'obergi Sherman për concordé na treva e decide na neuva spartission dël teritòri. La còca ëd Capone as vëd arconossù scasi tut Chicago sota Madison Street e bon-a part ëd la bariera. Ma la treva a resta dlicà a provisòria.

Ant l'otonn Capone as angagia ant la campagna për l'elession a sìndich ëd Bill Thompson, ch'a l'avìa già fàit doi mandà prima ëd Dever. Ij 5 d'avril 1927 Thompson a l'é elegiù e a nòmina dlongh tanme fonsionari dla comun-a gent gropà a la criminalità; sòn a anandia n'àutr perìod ëd corussion ancreusa a tuti ij livej. A 'n mèis apress j'elession, Capone a l'avìa già slargà sò quartié general al Metropole a sinquanta stansie, riservand la locanda Hawthorne tanme bas secondaria për operassion ant la bariera. Al Metropole a-i era un va e ven continuà ëd fonsionari dla comun-a e dla polissìa, tuti giumai al servissi 'd Capone. Na mzura dl'aument ëd soa anfluensa sota la neuva aministrassion Thompson a l'é mostrà dal fàit che a fa part dël comità ch'a acheuj Francesco de Pinedo, ch'a fasìa ël vir dël mond an idroplan tanme ambassador ëd Mussolini, cand chiel-sì a riva a Chicago ij 15 ëd maj.

[modìfica] Ël process e la përzon

La cariera ëd Capone a finiss dël 1931, cand a l'é condanà për evasion fiscal e a finiss an përzon, prima a Atlanta, peuj a Alcatraz. Surtì da 'n përzon, a passa ij sò darié agn an Florida.

Al Capone a meuir a Miami ij 25 ëd gené dël 1947.

[modìfica] L'organisassion ëd Capone

Un-a dle rason dël sucess ëd Capone a l'é stàita soa capassità ëd buté an pé na còca bin organisà. Përsonage ai pòst ëd responsabilità a l'ero:

  • Frank the Enforcer Nitti, mansé;
  • Mitraja Jack McGurn, cap dij sicari;
  • William Tre dij White, sicari;
  • Murray ël Camel Humphreys, espert ëd robarissi a man armà;
  • Sam Hunt;
  • Charlie Fischetti, sicari;
  • Phil D'Andrea, cap ëd le vardie dël còrp;
  • Tony Joe Batters Accardo, sicari;
  • Mike de Pike Heitler, gargagnan;
  • Frank Maritote, stranomà Diamond;
  • Johnny Torrio, pressident emérit;
  • Jake Pòles Óit Guzik, gestor dj'afé;
  • Ralph Capone, gestor dle vèndite;
  • Tony Lombardo, consijé;
  • Jake Lingle.
OMMI! Ma io non SO LEGGERE!!

E be'? :) È facile imparare a leggere una lingua che si parla già. Consulti

questa pagina e vedrà, in un attimo anche Lei avrà il suo badge da bogianen :)
St'utent-sì a l'é un bogianen



OMMI! pero si YO no
SE LEER!

¿Y que? :) Es fácil aprender a leer un idioma que ya se habla. Consulte usted esta pagina y verá, en un momento tendrá usted su Badge de Bogianen :)


Figura:Giandoja-mobilitassion-cit.jpg
'cò ti it peule travajé a fé pì granda e bela la wikipedia piemontèisa. Tùit a peulo gionté dj'anformassion, deurbe dij neuv argoment, deje na man aj volontari che a travajo ambelessì 'ndrinta. Rintra ant la Piòla e les coma avnì a fé toa part. I soma na gran famija e i l'oma da manca dël travaj ëd tùit.


BANCHÈT dj'UTISS
Lìber për chi a veul amprende

a lese e a scrive mej an piemontèis, e che an fan d'arferiment a tùit për la coression ortogràfica dij test ant sle pàgine marcà koiné piemontèisa.

Për ёscrive dësgagià, che as dëscarìa la Tastera piemontèisa!

E che a manca pa dë vardesse la pàgina d'agiut për chi as anandia da zero.