Pierre Simon de Laplace

Da Wikipedia.

Test an lenga piemontèisa



Pierre Simon de Laplace
Pierre Simon de Laplace

Matemàtich, fìsich e astrònom. A nass a Beaumont-en-Auge (Fransa) da na modesta famija ëd paisan norman ël 28 ëd mars dël 1749.
Soa anstrussion a l'é cudìa da 'd rich avzin. A frequenta la scola militar ëd Beaumont anté ch'a dventa ansegnant ëd matemàtica e dël 1767 a tramuda a Paris con ëd litre d'arcomandassion e a sërca d'aprocé d'Alembert, che a l'época a l'era a la ponta ëd soa fama. Nen avend d'arzultà, a scriv na litra an sij prinsipi dla mecànica; lesula, d'Alembert a-j treuva un pòst da professor ëd matemàtica a l'École Militaire (dël 1784 a esaminrà Napoleon Bonapart an duvertand-je la cariera d'ufissial d'artijeria); dël 1773 a intra a l'Academia dle Siense.
A l'era nen anteressà a j'idèje arvolussionarie, ma apress la rivolussion a fa part dla prima comission ancarià ëd serne j'unità dë mzura fondamentaj. Gropà a Napoleon, dël 1799 a arsèiv da chiel-sì ël ministé dl'anterior. Apress a l'é senator e, dël 1803, canslé dël senat. Cand ch'a-i dròca Napoleon, a l'é an tra ij prim a fé at pùblich ëd sotmission a Luis XVIII, ch'a lo nòmina par ëd Fransa.
Ant ij darié agn ëd soa vita as artira a Arcueil anté ch'a arsèiv vìsite da gent ëd tut ël mond. A meuir a Paris ël 5 ëd mars dël 1827.

Contnù

[modìfica] Contribussion amportante

[modìfica] Matemàtica

Laplace a podrìa esse definì n'astrònom teòrich, ma soa passion për costa dissiplin-a a l'é stàita dzortut ël pretest për dë studi matemàtich. Al contrari ëd Lagrange, për chiel la natura a l'é l'essensa dla dëscuverta sientìfica e la matemàtica a n'é mach n'utiss. A l'ha fornì na contribussion fondamental a la teorìa dla probabilità, a l'anàlisi algébrica e infinitesimal: usage ëd densità continue, teorema an sla laj esponensial dj'eror; teorema dël dësvlup dël determinant; studi dj'equassion diferensiaj parsiaj ëd second órdin, serie, frassion continuà, antëgrassion, teorìa dël potensial.
A l'é 'l prim ch'a oten la fórmola \int_{- \infty }^{+ \infty } exp(-t^2)dt= \sqrt{ \pi }. A arpija torna l'euvra ëd Bayes e a precisa cola ëd Legendre an sla teorìa dij quadrà mìnim; a generalisa ël problema dla gucia ëd Buffon. A l'ha studià la configurassion d'echilibri ëd na massa flùida ch'a vira (la prima memòria ansima a 's soget a l'é comunicà a l'Academia ant ël 1773, la dariera dël 1817). An na memòria avosà dël 1785 (Théorie des attractions des sphéroids et de la figure des planètes) a dà la solussion completa dël problema general dl'atrassion ëd në sferòid su na partissela esterna e a antroduv la fonsion potensial e ij coefissient ëd Laplace.

[modìfica] Chìmica

Ansema a A. Lavoisier, Laplace a s'é anteressasse ëdcò ëd chìmica. Dël 1780 a l'ha fabricà un calorìmeter particolar dont a l'ha compì arserche anteressante ëd termochìmica.

[modìfica] A pòrto sò nòm

  • Laplacian.
  • Trasformà ëd Laplace.
  • Dësvlup ëd Laplace.
  • Laj ëd Laplace-Gauss.
  • Laj ëd Moivre-Laplace.
  • Equassion ëd Laplace o armòniche.
  • Antëgral ëd Laplace.
  • Coefissient ëd Laplace.
  • Ipòtesi ëd Kant-Laplace.

[modìfica] Euvre prinsipaj

J'euvre ëd Laplace a son ëstàite publicà dal goern fransèis ant j'Oeuvres complètes de Laplace (7 volum, 1843-1847). Na sconda edission contenent material adissional a l'é stàita completà dël 1912.

  • Exposition du système du monde (1796). Ant ës lìber, sensa formalism matemàtich e 'd na fasson divulgativa, Laplace a smon na stòria ideal dl'astronomìa ant ël sistema newtonian (moviment reaj dij còrp celest e gravitassion universal, përturbament periòdich e secolar), rivand a fortì che l'univers antegr a balansa dantorn a në stat mojen. L'euvra a l'é n'esaltassion dla natura sientìfica dël sistema ëd Newton e as sara con la formolassion rigorosa dla teorìa cosmogònica 'd Kant an sl'orìgin dël sistema solar.
  • Traité de mécanique céleste (sinch volum, 1799-1825). Cost lìber a l'ha 'l but ëd dimostré che l'astronomìa as peul arporté a la mecànica. Da banda dle teorìe tradissionaj ansima ai moviment dij pianeta, Laplace a smon soe inovassion teòriche: spiegassion dij përturbament ressìproch ëd Giòve e Saturn, studi dl'acelerassion secolar ëd la lun-a, dimostrassion dl'invariabilità secolar dle distanse mojen-e dij pianeta dal sol (e dla conseguenta stabilità dël sistema planetari), teorìa dij maré e dël moviment dij satélit ëd Giòve.
  • Théorie analytique des probabilités (1812).
  • Essai philosophique sur les probabilités (1814). Laplace a considera da na mira crìtica ij problema ch'a sponto da l'aplicassion dël càlcol probabilìstich ai fenòmen naturaj: ant un perìod dominà da l'ideal determinìstich, arcore a criteri probabilìstich a creava ëd problema. Laplace a sërca ëd sormonteje an fasend arferiment a n'anteligensa tut-comprensiva, la sola për la qual a-i sarìa gnente d'incert.
OMMI! Ma io non SO LEGGERE!!

E be'? :) È facile imparare a leggere una lingua che si parla già. Consulti

questa pagina e vedrà, in un attimo anche Lei avrà il suo badge da bogianen :)
St'utent-sì a l'é un bogianen



OMMI! pero si YO no
SE LEER!

¿Y que? :) Es fácil aprender a leer un idioma que ya se habla. Consulte usted esta pagina y verá, en un momento tendrá usted su Badge de Bogianen :)


Figura:Giandoja-mobilitassion-cit.jpg
'cò ti it peule travajé a fé pì granda e bela la wikipedia piemontèisa. Tùit a peulo gionté dj'anformassion, deurbe dij neuv argoment, deje na man aj volontari che a travajo ambelessì 'ndrinta. Rintra ant la Piòla e les coma avnì a fé toa part. I soma na gran famija e i l'oma da manca dël travaj ëd tùit.


BANCHÈT dj'UTISS
Lìber për chi a veul amprende

a lese e a scrive mej an piemontèis, e che an fan d'arferiment a tùit për la coression ortogràfica dij test ant sle pàgine marcà koiné piemontèisa.

Për ёscrive dësgagià, che as dëscarìa la Tastera piemontèisa!

E che a manca pa dë vardesse la pàgina d'agiut për chi as anandia da zero.