พระเจ้าตะเบ็งชะเวตี้

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

พระเจ้าตะเบ็งชะเวตี้ จากภาพยนตร์เรื่อง สุริโยไท (พ.ศ. 2544) รับบทโดย ศุภกิจ ตังทัตสวัสดิ์
พระเจ้าตะเบ็งชะเวตี้ จากภาพยนตร์เรื่อง สุริโยไท (พ.ศ. 2544) รับบทโดย ศุภกิจ ตังทัตสวัสดิ์

พระเจ้าตะเบ็งชะเวตี้ (Tabinshwehti) พระนามของกษัตริย์พม่าในราชวงศ์ตองอู พระองค์ที่ 2 เป็นพระโอรสเพียงพระองค์เดียวของ พระเจ้าเมงจีโย (ในผู้ชนะสิบทิศเรียก เมงกะยินโย) ซึ่งเป็นปฐมกษัตริย์ของราชวงศ์ตองอู

ตามมหาราชวงษ์พงศาวดารพม่า ระบุว่า ประสูติเมื่อเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2055 ที่เมืองตองอู ก่อนประสูติมีลางบอกเหตุ ปรากฏฝนตกลงมาที่ใดก็เกิดลุกเป็นไฟ โหรหลวงทำนายว่าเป็นลางมงคล พระโอรสที่จะประสูติเป็นผู้มีบุญญาธิการ ขึ้นครองราชย์สืบต่อจากพระราชบิดาด้วยพระชนมายุ 24 พรรษา มีพระนามว่า ตะเบ็งชะเวที (ไทยเรียกเพี้ยนเป็น ตะเบ็งชะเวตี้ พระนามมีความหมายแปลได้ว่า สุวรรณเอกฉัตร - ร่มทอง) และภายหลังขึ้นครองราชย์ พระนามได้เปลี่ยนเป็น เมงตะยาชะเวที (แปลได้ว่า พระมหาธรรมราชาฉัตรทอง - คำว่า เมงตะยา นี้เป็นที่มาของชื่อ มังตรา ในนิยาย ผู้ชนะสิบทิศ) มีมเหสี 2 พระองค์ นามว่า เคงเมียด และ เคงโซโบ ทรงครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 2079 ถึง พ.ศ. 2093

ทรงได้รับการกล่าวขานว่าเป็นกษัตริย์นักรบที่เก่งกาจ เพราะตลอดรัชกาลพระองค์ทำสงครามเป็นส่วนใหญ่ โดยก่อนขึ้นครองราชย์ เมื่อเจริญพรรษาขึ้น ทรงกระทำพิธีเจาะพระกรรณ (เจาะหู) อันเป็นราชประเพณีของพม่าเช่นเดียวกับพระราชพิธีโสกันต์ของไทย โดยเลือกที่จะทำพิธีที่พระเจดีย์ชเวมอดอ (พระธาตุมุเตา) กลางเมืองหงสาวดีของมอญ โดยมีทหารคุ้มกันแค่ 500 นาย โดยไม่ทรงหวาดหวั่นทหารมอญนับหมื่นที่ล้อมอยู่ จนเป็นที่เลื่องลือไปทั่ว และเมื่อทรงครองราชย์ พระองค์ได้ทำการสงครามแผ่ขยายอาณาจักรตองอูไปตามหัวเมืองต่าง ๆ เช่น ยะไข่, พะสิม, หงสาวดี, แปร, เมาะตะมะ และ อยุธยา เป็นต้น โดยเฉพาะ การได้ชัยชนะเหนือหงสาวดี โดยนับว่าเป็นกษัตริย์พม่าพระองค์แรกที่สามารถเอาชนะหงสาวดี ซึ่งเป็นเมืองหลวงของชนชาติมอญ อันเป็นคู่ปรับสำคัญของชาวพม่าในอดีต และได้ย้ายเมืองหลวงจากตองอูลงมาที่หงสาวดี

ภาพวาดนัตพระเจ้าตะเบ็งชะเวตี้ จากหน้าปกหนังสือ มหาราชวงษ์พงศาวดารพม่า ของสำนักพิมพ์มติชน
ภาพวาดนัตพระเจ้าตะเบ็งชะเวตี้ จากหน้าปกหนังสือ มหาราชวงษ์พงศาวดารพม่า ของสำนักพิมพ์มติชน

เนื่องจากเป็นกษัตริย์พม่าพระองค์แรกที่ทำสงครามกับอยุธยา ด้วยศึกเชียงไกร เชียงกราน และจากสงครามคราวเสียสมเด็จพระสุริโยทัย คนไทยร่วมสมัยรู้จักพระองค์ในนามว่า พระยาหงสาปังเสวกี หรือ พระเจ้าหงสาวดีลิ้นดำ ตามคติความเชื่อในเรื่องบุญญาธิการ และมีพระนามอื่นแตกต่างออกไป เช่น ชาวมอญเรียกพระองค์ว่า "พระเจ้าฝรั่งมังโสด"

สิ้นพระชนม์ด้วยพระชนมายุ 38 พรรษา ในปี พ.ศ. 2093 จากการลอบปลงพระชนม์โดยทหารรับใช้คนสนิทชาวมอญ ชื่อ "สมิงสอทุต" ด้วยการตัดพระศอ หลังจากสิ้นสงครามเสียสมเด็จพระสุริโยทัย เพียง 3 เดือน ตามพงศาวดารเล่าว่า พระองค์เสวยแต่น้ำจัณฑ์จนเสียสติ

ด้วยชีวประวัติอันพิศดาร และน่าสนใจ เหตุการณ์ในประวัติศาสตร์พม่าช่วงนี้ เป็นแรงบันดาลใจให้นักเขียนชาวไทย ยาขอบ ได้หยิบยกขึ้นมาแต่งเป็นนิยายปลอมพงศาวดารชื่อดัง คือ ผู้ชนะสิบทิศ

ปัจจุบัน พระเจ้าตะเบ็งชะเวตี้ ได้รับการนับถือเป็นนัตหลวง ลำดับที่ 17 ในบรรดานัตหลวง 37 องค์ ตามความเชื่อเรื่องผีนัตของพม่าอีกด้วย



รัชสมัยก่อนหน้า:
พระเจ้าเมงจีโย
ราชวงศ์ตองอู
พระเจ้าตะเบ็งชะเวตี้
(อาณาจักรพม่า)

ราชวงศ์ตองอู 2079 - 2093
รัชสมัยถัดไป:
พระเจ้าบุเรงนอง
ราชวงศ์ตองอู


ภาษาอื่น