สกุลมหาวงศ์
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
สกุลมหาวงศ์ มีต้นสกุลคือ พระญาประเทศอุดรทิศ หรือพระญามหาวงศ์ พระนามเดิมคือเจ้าพุทธวงศ์ ดำรงตำแหน่งเป็นเจ้าหลวงเมืองพะเยาองค์ที่ ๑ ยุคฟื้นฟูตรงกับรัชสมัยของรัชกาลที่ ๓ ระหว่างพ.ศ. ๒๓๘๗ - ๒๓๙๑
[แก้] สายสกุล
เจ้าหลวงมหาวงศ์ เป็นราชบุตรองค์ที่ ๔ ของเจ้านครลำปางคำโสม ( เจ้าเจ็ดตน ผู้ถ้วน๒ ) เเละเจ้าจอมแก้วจันทาเทวี มีเจ้าพี่น้องดังนี้
๑. เจ้านครลำปางไชยวงศ์
๒.เจ้านครลำปางขัตติยะ
๓.เจ้านครลำปางน้อยอินทร์
๔. เจ้าอุปราชนครลำปางพุทธวงศ์ ( ตำแหน่งเดิมก่อนมาเป็นเจ้าหลวงพะเยา องค์ที่ ๑ )
๕. เจ้านครลำปางวรญาณรังษี
๖. เจ้าหลวงมหายศ ( เจ้าหลวงเมืองพะเยา องค์ที่ ๒)
๗. เจ้าราชวงศ์เมืองพะเยา ( เจ้าแก้วมนุษย์ )
๘. เจ้าอุปราชเมืองงาว ( เจ้าหนานยศ )
๙. พระญาสุริยวงศ์เมืองงาว ( เจ้าคำฤา )
๑๐.เจ้าราชบุตรนครลำปาง ( เจ้าคำเครื่อง )
๑๑.เจ้าราชวงศ์เมืองนครลำปาง(เจ้าคำแสน)
เจ้าหลวงมหาวงศ์ เสกสมรสกับเจ้าหญิงสรีโสภา พระธิดาของเจ้าฟ้าเมืององค์( เจ้าน้อยไชยสาร ) และเจ้านางยอดโนจา ซึ่งเป็นราชวงศ์พะเยาเก่า ( ราชตระกูล เวียงพร้าว - พะเยา ๑๒ ขุน ) มีราชบุตรสืบสายสกุล " มหาวงศ์ " ทั้งสิ้น ๓ องค์คือ
๑.เจ้าราชบุตรเมืองพะเยา( เจ้าศรีสุวรรณ มหาวงศ์ )
๒. เจ้าสุริวงศ์ มหาวงศ์
๓. เจ้าศรีวงศ์ หรือเจ้าเทพวงศ์ มหาวงศ์
เจ้าหลวงเมืองพะเยายุคฟื้นฟู ระหว่างพ.ศ. ๒๓๘๗ - ๒๔๕๖ มีทั้งสิ้นดังนี้
๑. เจ้าหลวงมหาวงศ์ ( ๒๓๘๗ - ๒๓๙๑ ) เป็นต้นสกุล "มหาวงศ์" เมืองพะเยา
๒. เจ้าหลวงมหายศ ( ๒๓๙๑ - ๒๓๙๘ ) เสกสมรสกับเจ้าหญิงพิมพา พระธิดาเจ้าฟ้าเมืององค์ มีราชบุตร-ธิดา คือ เจ้าหญิงฟองสมุทร, เจ้าราชบุตรแก้ววิราช (ต้นสกุล "วิรัตน์เกษม"), เจ้าราชบุตรจันทยศ (ต้นสกุล"จันทยศ")
๓. เจ้าหลวงฟ้าเมืองแก้วขัตติยะ หรือเจ้าฟ้าขัตติยะ ศีติสาร ราชบุตรของเจ้าฟ้าเมืององค์ ( ๒๓๙๘ -๒๔๐๓ ) เสกสมรสกับเจ้าหญิงอุบลวรรณา (พระธิดาของเจ้านครลำปางคำโสม)
๔. เจ้าหลวงอินทะชมภู หรือเจ้าหนานอินต๊ะชมภู ศีติสาร ราชบุตรของ เจ้าฟ้าขัตติยะ ศีติสาร(๒๔๐๓ - ๒๔๑๓ ) เสกสมรสกับเจ้าหญิงฟองสมุทร (พระธิดาของเจ้าหลวงมหายศ) มีราช ธิดา คือ เจ้าหญิงอุษาวดี (เสกสมรสกับเจ้าราชสัมพันธวงศ์หรือเจ้าคำผาย ต้นสกุล "สุยะราช") เจ้าหญิงบุษย์ (เสกสมรสกับเจ้าราชบุตรแก้วเมืองมูล ต้นสกุล ณ ลำปาง สายพะเยา)
๕. เจ้าหลวงอริยะ หรือ เจ้าน้อยขัตติยะ ราชบุตรของพระราชมหาอุปราชาหมูหล้า (เจ้าเจ็ดตน ผู้ถ้วน ๕)และเจ้าหญิงสนธนา พระธิดาของเจ้าฟ้าคำปอเฮือน ต้นวงศาเอกราชา ( ๒๔๑๓ - ๒๔๓๗ )เสกสมรสกับเจ้าหญิงคำหลอ ( พระธิดาของเจ้าฟ้าเมืององค์ ) มีราชบุตร ๒ องค์คือ เจ้าบุรีรัตน์เมืองพะเยา หรือเจ้าเมืองแก้ว ต้นสกุล " ศักดิ์สูง " และเจ้าราชบุตรศรีสองเมือง หรือเจ้าน้อยใจเมือง ต้นสกุล "ไชยเมือง "
๖. เจ้าหลวงไชยวงศ์ หรือเจ้าหนานไชยวงศ์ ศีติสาร ราชบุตรของเจ้าฟ้าขัตติยะ ศีติสาร ( ๒๔๓๗ - ๒๔๔๘ ) มีชายา ๒ องค์ คือเจ้าหญิงกาบแก้ว และเจ้าหญิงอุ้ม มีราชบุตร-ธิดารวมทั้งสิ้น ๑๐ องค์
๗. เจ้าหลวงมหาไชย หรือเจ้าน้อยมหาไชย ศีติสาร ราชบุตรของเจ้าฟ้าขัตติยะ ศีติสาร (๒๔๔๙ -๒๔๕๖) มีชายาทั้งสิ้น ๓ องค์ คือ เจ้าหญิงจำปี เจ้าหญิงบัวเหลียว เจ้าหญิงบัวไหว ศักดิ์สูง (พระธิดาเจ้าบุรีรัตน์เมืองพะเยา) และมีราชบุตร - ธิดา ทั้งสิ้น ๕ องค์
มีการรวบรวมประวัติสายสกุลเจ้าหลวงเมืองพะเยาไว้มีทั้งสิ้น๑๒ สกุลคือ ๑. ศีติสาร ๒. มหาวงศ์ ๓. วิรัตน์เกษม ๔. จันทยศ ๕. ศักดิ์สูง ๖. ไชยเมือง ๗. สูงศักดิ์ ๘. สุยะราช ๙. ศักดิ์ศรีดี ๑๐. วงศ์สุวรรณ ๑๑. เทาวัลย์หรือเถาวัลย์ ๑๒. ณ ลำปาง (สายพะเยา)
[แก้] อ้างอิง
หนังสือครบรอบ๑๐๐ปีแม่เจ้าทรายมูล (มหาวงศ์) ไชยเมือง ที่หอวัฒนธรรมนิทัศน์หรือหอจดหมายเหตุแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติฯ ที่วัดศรีโคมคำ เมืองพะเยา ซึ่งพระธรรมวิมลโมลี เจ้าอาวาสท่านได้เก็บรวบรวมไว้ และที่หอจดหมายเหตุแห่งชาติทั้งในกรุงเทพฯและที่เมืองนครลำปาง