เพนียดคล้องช้าง
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
เพนียดคล้องช้าง คือสถานที่สำหรับจับช้างหน้าพระที่นั่ง แต่เดิมเคยใช้พื้นที่ข้างพระราชวังจันทรเกษม จนถึงสมัยสมเด็จพระมหาจักรพรรดิจึงย้ายมาที่ที่ตั้งอยู่ในปัจจุบัน
ในสมัยกรุงศรีอยุธยา ช้าง เป็นสัตว์ที่มีความสำคัญสูงมาก เป็นพาหนะของชนชั้นสูงสำหรับพระราชดำเนินทางบก และเป็นเหมือนรถถังหรือ เครื่องมือสำคัญในการนำลี้พลเข้าต่อสู้กับข้าสึก ยิ่งถ้าเป็นช้างเผือก สิ่งมงคลคู่บารมีของพระมหากษัตริย์ด้วยแล้ว พระองค์ก็จะทรงโปรดเกล้าฯให้นำมาเลี้ยง และประดับยศศักดิ์ให้ด้วย
พระมหากษัตริย์ในสมัยกรุงศรีอยุธยา น่าจะเสด็จมาทอดพระเนตรการคล้องช้างด้วยเสมอ เพราะนอกจากจะเป็นขั้นตอนในการคัดเลือกช้างแล้ว ยังเป็นมหรสพชนิดหนึ่งอีกด้วย
[แก้] วิธีจับช้าง
หมอช้างจะขี่ ช้างต่อ ล่อช้างป่าจากนอกพระนครให้เข้ามาในเพนียดแล้วคัดเฉพาะช้างที่ต้องการไว้ เมื่อจะนำมาฝึก ก็จะให้หมอช้างชี่ช้าง ๕-๗ เชือกวิ่งไล่ต้อน ผู้ที่ทำหน้าที่จับช้าง หรือ คล้องช้าง จะขี่ช้างต่อ ถือ คันจาม ไม้ด้านยาวที่ปลายด้านหนึ่งเป็นบ่วง และ ปลายเชือกผูกติดกับคอช้าง คอยหาจังหวะคล้องบ่วงเข้าที่เท้าหลังของช้าง เมื่อบ่วงรัดเท้าช้างไว้แน่น ก็เป็นอันจับช้างได้ จากนั้นจึงทำให้สงบ แล้วนำไปฝึก
[แก้] สิ่งก่อสร้าง
- พระที่นั่งคชประเวศมหาปราสาท เป็นที่สำหรับประทับทอดพระเนตร
- ศาลปะกำ สถานที่สำหรับทำพิธี ก่อนจับช้างเข้าเพนียด
- เสาชุง ปักเว้นระยะเพื่อทำเป็นคอก
- ช่องกุด ประตูเล็กๆ สำหรับเจ้าหน้าที่เข้าออก
- เชิ่งเทินก่ออิฐ เป็นกำแพงล้อมรอบเพนียด
- เสาโตงเตง เป็นซุงที่ห้องจากด้านบน ปลายลอย มีเชือกดึงออกไปด้านข้าง เพื่อเปิดให้ช้างเข้า ทำหน้าที่เนประตู
[แก้] อ้างอิง
- วิไลรัตน์. 2546. กรุงศรีอยุธยา. อมรินทร์พริ้นติ้ง
ในเกาะเมือง | วัดพระศรีสรรเพชญ์ · พระราชวังโบราณ อยุธยา (พระที่นั่งสรรเพชญมหาปราสาท) · วัดมหาธาตุ พระนครศรีอยุธยา · วัดราชบูรณะ พระนครศรีอยุธยา · วิหารพระมงคลบพิตร · วัดพระราม ·พระราชวังจันทร์เกษม · วัดสุวรรณดาราราม · วัดโลกยสุธาราม · วัดธรรมิกราช · วัดเสนาสนาราม · เจดีย์พระศรีสุริโยทัย · กำแพงและป้อมปราการกรุงเก่า |
นอกเกาะเมือง | วัดไชยวัฒนาราม · วัดพุทไธศวรรย์ · วัดหน้าพระเมรุ · วัดใหญ่ชัยมงคล · วัดกษัตราธิราชวรวิหาร · วัดพนัญเชิง · วัดกุฎีดาว · วัดภูเขาทอง · วัดพระยาแมน · หมู่บ้านโปรตุเกส · หมู่บ้านญี่ปุ่น · เพนียดคล้องช้าง |
ส่วนอื่นๆ | ปราสาทนครหลวง · พระราชวังบางปะอิน |