การเขียนคำทับศัพท์ภาษาบาลี

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

การเขียนคำทับศัพท์ภาษาบาลี สำหรับใช้ในการเขียนอักษรไทยนั้นมีระบบที่ค่อนข้างชัดเจน อาจมีการพัฒนาอย่างต่อเนื่องเรื่อยมาตั้งแต่สมัยโบราณ ปัจจุบัน (พ.ศ. 2549) ราชบัณฑิตยสถานยังไม่ได้วางหลักเกณฑ์การทับศัพท์ภาษาบาลี แต่ในบรรดาชาวไทยที่รู้ภาษาบาลี จะยึดธรรมเนียมการทับศัพท์ที่สืบทอดต่อๆ กันมา จนอาจกล่าวได้ว่าเป็นมาตรฐานไปแล้ว

สารบัญ

[แก้] การทับศัพท์ภาษาบาลี

การทับศัพท์ภาษาบาลีด้วยอักษรไทยนั้น อาจแตกต่างจากการทับศัพท์ภาษาอื่นๆ เนื่องจากภาษาบาลีไม่มีอักษรเฉพาะ ดังนั้น การทับศัพท์ด้วยอักษรไทย จึงไม่อาจระบุได้ว่าทับศัพท์จากอักษรต้นแบบชนิดใด แต่ยึดถือจากเสียงเดิมเป็นหลัก โดยมีแบบแผนดังนี้

[แก้] พยัญชนะ

(พยัญชนะเดี่ยวๆ เมื่อไม่มีสระมาประสม ถือว่าไม่มีเสียง จะเขียนจุดใต้ตัวอักษรนั้น แต่เพื่อความสะดวกในการเขียนอ่าน ในที่นี้จึงไม่ใส่จุด)

วรรค ก
วรรค จ
วรรค ฏ ฏฺ
วรรค ต
วรรค ป
อวรรค ย ร ล ว ส ห ฬ อํ

หมายเหตุ, ในการเขียนภาษาบาลีด้วยอักษรไทย ไม่นิยมเขียนเชิงของพยัญชนะ ญ และ ฐ

[แก้] สระ

อ อา
อิ อี
อุ อู
เอ โอ

[แก้] เครื่องหมาย

เครื่องหมายอื่นๆ ที่ใช้ในการทับศัพท์ภาษาบาลีได้แก่

  • จุด ใต้ตัวพยัญชนะ เมื่อพยัญชนะนั้นเป็นตัวสะกด หรือกล้ำเสียง เช่น จกฺก (อ่านว่า จัก-กะ)
  • นิคหิต คือ วงกลมเล็กๆ เหนือพยัญชนะ เพื่อให้ออกเสียงเหมือนมี งฺ สะกด เช่น ตฺวํ (อ่านว่า ตวัง), พุทฺธํ (อ่านว่า พุท-ธัง)

[แก้] การทับศัพท์จากอักษรโรมัน

สำหรับภาษาบาลีที่เขียนด้วยอักษรโรมัน มีธรรมเนียมการทับศัพท์ ดังนี้

[แก้] พยัญชนะ

k kh g gh ng
c ch j jh ñ
t th d dh n
t th d dh n
p ph b bh m
y r l v s h

[แก้] สระ

a ā
i ī
u ū
e o

[แก้] ตัวอย่างการทับศัพท์

  • Namo tassa bhagavato arahato sammāsambhuddhassa.
  • นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส.

[แก้] การทับศัพท์แบบอื่น

สำหรับบุคคลทั่วไปที่ไม่ได้ศึกษาภาษาบาลี อาจประสบปัญหาในการอ่านภาษาบาลีอักษรไทย ที่ทับศัพท์ตามแบบข้างต้น ด้วยเหตุนี้ จึงนิยมใช้การทับศัพท์อย่างง่าย เพื่อความสะดวกในการอ่านสำหรับบุคคลทั่วไป โดยไม่ใช้เครื่องหมายจุด และเพิ่มวิสรรชนีย์

  • Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa.
  • นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมาสัมพุทธัสสะ

นอกจากนี้ ในตำราเก่าๆ อาจใช้ ยามักการ หรือ การันต์ แทนจุดใต้อักษร เช่น

  • ตมัต์ถํ ตโต เวส์สัน์ตโร ราชา.
  • (ตมตฺถํ ตโต เวสฺสนฺตโร ราชา)

[แก้] ดูเพิ่ม