กาพย์ฉบัง

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

กาพย์ฉบัง เป็นคำประพันธ์ประเภทหนึ่ง จำพวกกาพย์ มักจะเขียนรวมอยู่ในหนังสือประเภทคำฉันท์ หรือคำกาพย์ มีลักษณะสั้น กระชับ จึงมักจะใช้บรรยายความที่มีการเคลื่อนไหว กระชับ ฉับไว แต่ก็มีบ้าง ที่ใช้กาพย์ฉบับบรรยายถึงความงดงาม นุ่มนวลก็มี

กาพย์ฉบัง เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า กาพย์ฉบัง 16 เนื่องจากมีจำนวนคำ 16 คำ ในหนึ่งบท บ้างก็เรียกว่า กาพย์ 16 เฉยๆ ก็มี

[แก้] คณะ

กาพย์ฉบังบทหนึ่ง มีบาทเดียว บาทหนึ่งมี 3 วรรค คือ

  • วรรคต้น (รับ) มี 6 คำ
  • วรรคกลาง (รอง) มี 4 คำ
  • วรรคท้าย (ส่ง) มี 6 คำ

บทหนึ่งจึงมีทั้งหมด 16 คำ

[แก้] สัมผัส

กาพย์ฉบังมีลักษณะสัมผัสคล้ายกับกาพย์ยานี เพียงแต่มี 3 วรรค การรับส่งสัมผัส เป็นดังนี้

  • คำท้ายวรรคต้น สัมผัสคำท้ายวรรคกลาง --> 0 - 0
  • คำท้ายของวรรคกลาง อาจส่งสัมผัสไปยังคำแรกหรือคำที่สอง ของวรรคท้าย ก็ได้ --> 0 - 0
  • คำท้ายวรรคท้าย ส่งสัมผัสไปยังทำท้ายวรรคต้น ของบทต่อไป --> 0 - 0


กาพย์ฉบังอาจเขียนร้อยต่อไป ยาวเท่าใดก็ได้ ไม่จำกัด


โครงสร้างของกาพย์ฉบัง
0 0 0 0 0 0     0 0 0 0    
0 0 0 0 0 0    
   
0 0 0 0 0 0     0 0 0 0    
0 0 0 0 0 0    


ตัวอย่างกาพย์ฉบัง
       
  อินทรชิต บิดเบือนกายิน   เหมือนองค์อมรินทร์
ทรงคชเอราวัณ
  ช้างนิรมิตฤทธิแรงแข็งขัน   เผือกผ่องผิวพรรณ
สีสังข์สะอาดโอฬาร์
  สามสิบสามเศียรโสภา   เศียรหนึ่งเจ็ดงา
ดั่งเพชรรัตน์รูจี
  งาหนึ่งเจ็ดโบกขรณี   สระหนึ่งย่อมมี
เจ็ดกออุบลบันดาล
  กอหนึ่งเจ็ดดอกดวงมาลย์   ดอกหนึ่งแบ่งบาน
มีกลีบได้เจ็ดกลีบผกา
  กลีบหนึ่งมีเทพธิดา   เจ็ดองค์โสภา
แน่งน้อยลำเพานงพาล
  นางหนึ่งย่อมมีบริวาร   อีกเจ็ดเยาวมาลย์
ล้วนรูปนิมิตรมายา

(บทพากย์เอราวัณ พระราชนิพนธ์รามเกียรติ์ ในรัชกาลที่ 2)

       
  สงฆ์ใดสาวกศาสดา   รับปฏิบัติมา์
แต่องค์สมเด็จภควันต์
  เห็นแจ้งงตุสัจเสร็จบรร-   ลุทางที่อัน
ระงับและดับทุกข์ภัย
  โดยเสด็จพระผู้ตรัสไตร   ปัญญาผ่องใส
สะอาดและปราศมัวหมอง
  เหินห่างทางข้าศึกปอง   บ มิลำพอง
ด้วยกายและวาจาใจ
  เป็นเนื้อนาบุญอันไพ-   ศาลแต่โลกัย
และเกิดพิบูลย์พูนผล
  สมยาเอารสทศพล   มีคุณอนนต์
เอนกจะนับเหลือตรา
  ข้าขอนบหมู่พระศรา   พกทรงคุณา-
นุคุณประดุจรำพัน
  ด้วยเดชบุญข้าอภิวันท์   พระไตรรัตน์อัน
อุดมดิเรกนิรัตนศัย
  จงช่วยขจัดโพยภัย   อันตรายใดใด
จงดับและกลับเสื่อมสูญ


       
  สงฆ์ใดสาวกศาสดา   รับปฏิบัติมา์
แต่องค์สมเด็จภควันต์
  เห็นแจ้งงตุสัจเสร็จบรร-   ลุทางที่อัน
ระงับและดับทุกข์ภัย
  โดยเสด็จพระผู้ตรัสไตร   ปัญญาผ่องใส
สะอาดและปราศมัวหมอง
  เหินห่างทางข้าศึกปอง   บ มิลำพอง
ด้วยกายและวาจาใจ
  เป็นเนื้อนาบุญอันไพ-   ศาลแต่โลกัย
และเกิดพิบูลย์พูนผล
  สมยาเอารสทศพล   มีคุณอนนต์
เอนกจะนับเหลือตรา
  ข้าขอนบหมู่พระศรา   พกทรงคุณา-
นุคุณประดุจรำพัน
  ด้วยเดชบุญข้าอภิวันท์   พระไตรรัตน์อัน
อุดมดิเรกนิรัตนศัย
  จงช่วยขจัดโพยภัย   อันตรายใดใด
จงดับและกลับเสื่อมสูญ


       
  สงฆ์ใดสาวกศาสดา   รับปฏิบัติมา์
แต่องค์สมเด็จภควันต์
  เห็นแจ้งงตุสัจเสร็จบรร-   ลุทางที่อัน
ระงับและดับทุกข์ภัย
  โดยเสด็จพระผู้ตรัสไตร   ปัญญาผ่องใส
สะอาดและปราศมัวหมอง
  เหินห่างทางข้าศึกปอง   บ มิลำพอง
ด้วยกายและวาจาใจ
  เป็นเนื้อนาบุญอันไพ-   ศาลแต่โลกัย
และเกิดพิบูลย์พูนผล
  สมยาเอารสทศพล   มีคุณอนนต์
เอนกจะนับเหลือตรา
  ข้าขอนบหมู่พระศรา   พกทรงคุณา-
นุคุณประดุจรำพัน
  ด้วยเดชบุญข้าอภิวันท์   พระไตรรัตน์อัน
อุดมดิเรกนิรัตนศัย
  จงช่วยขจัดโพยภัย   อันตรายใดใด
จงดับและกลับเสื่อมสูญ


       
  สงฆ์ใดสาวกศาสดา   รับปฏิบัติมา์
แต่องค์สมเด็จภควันต์
  เห็นแจ้งงตุสัจเสร็จบรร-   ลุทางที่อัน
ระงับและดับทุกข์ภัย
  โดยเสด็จพระผู้ตรัสไตร   ปัญญาผ่องใส
สะอาดและปราศมัวหมอง
  เหินห่างทางข้าศึกปอง   บ มิลำพอง
ด้วยกายและวาจาใจ
  เป็นเนื้อนาบุญอันไพ-   ศาลแต่โลกัย
และเกิดพิบูลย์พูนผล
  สมยาเอารสทศพล   มีคุณอนนต์
เอนกจะนับเหลือตรา
  ข้าขอนบหมู่พระศรา   พกทรงคุณา-
นุคุณประดุจรำพัน
  ด้วยเดชบุญข้าอภิวันท์   พระไตรรัตน์อัน
อุดมดิเรกนิรัตนศัย
  จงช่วยขจัดโพยภัย   อันตรายใดใด
จงดับและกลับเสื่อมสูญ


ร้อยกรอง ใน ภาษาไทย
โคลง - ฉันท์ - กาพย์ - กลอน - ร่าย