ราชวงศ์ศรีธรรมาโศกราช
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
ราชวงศ์ศรีธรรมาโศกราช
คำว่า "ศรีธรรมโศกราช" น่าจะเป็น"ศรีธรรมาโศกราช" เพราะเป็นคำสนธิระหว่างคำว่า "ธรรม + อโศก" (เท่ากับ ธรรมาโศก) แต่ในเอกสารบางฉบับ สระ"อา" หายไป เหลือเพียง "ศรีธรรมโศก"
ราชวงศ์ศรีธรรมาโศกราช มีที่มาจากกษัตริย์ผู้สถาปนา อาณาจักรนครศรีธรรมราช(จังหวัดนครศรีธรรมราช) คือพระเจ้าศรีธรรมโศกราช จากหลักฐานที่พบจดบันทึกไว้ในสมุดข่อยโบราณในหอสมุดแห่งชาติ มีชาวนครศรีธรรมราชท่านหนึ่งซึ่งสนใจศึกษาวิชาโหราศาสตร์ ได้ค้นคว้าพบดวงชะตาเมืองนครศรีธรรมราช สถาปนาขึ้นเมื่อวันพฤหัสบดี แรม 12 ค่ำ เดือน 3 ปีเถาะ จุลศักราช 649 ตรงกับพุทธศักราช 1830 ซึ่งเป็นการสถาปนาหลังจากอาณาจักรศรีวิชัยได้ล่มสลายไปแล้ว เนื่องจากอาณาจักรศรีวิชัย มีอายุ อยู่ในช่วง พ.ศ. 1000-1800
พระเจ้าศรีธรรมโศกราช มีพี่น้อง 3 พระองค์ องค์รองชื่อ “จันทรภาณุ” ซึ่งเป็นพระนามฐานันดรตำแหน่งอุปราช องค์สุดท้ายทรงพระนามว่า “พงษาสุระ” เมื่อพระเจ้าศรีธรรมโศกราชเชษฐาสวรรคต องค์รองพระเจ้าจันทรภาณุขึ้นเสวยราชย์ ราชแทน เป็นที่น่าสังเกตุว่า หลังจากกษัตริย์แห่งอาณาจักร นครศรีธรรมราช พระองค์ก่อนสิ้นพระชนม์ กษัตริย์พระองค์ต่อมาก็เป็นพระเจ้าศรีธรรมราชโศกราชแทน ดังเช่นเมื่อพระเจ้าศรีธรรมโศกราช พระองค์พี่สิ้นพระชนม์ พระเจ้าจันทรภาณุ ก็ได้รับพระนามว่าพระเจ้าศรีธรรมราชโศกราช เช่นกัน แต่คนทั่วไป ก็มักจะเรียกจนติดปากว่า พระเจ้าจันทรภาณุ หรือในอีกชื่อหนึ่งของพระองค์คือ จตุคามรามเทพ
"ราชวงศ์ศรีธรรมาโศกราช" เป็นราชวงศ์หนึ่ง ของไทยที่เคยมีอำนาจปกครอง อาณาจักรนครศรีธรรมราช ซึ่งปกครองเมืองต่างๆ ทางภาคใต้ของไทย จำนวน 12 เมือง เรียกว่าเมืองสิบสองนักษัตร
เมื่อสมัยสุโขทัยเรืองอำนาจ ของอาณาจักรไทยทางภาคเหนือและภาคกลาง อาณาจักร นครศรีธรรมราช เองก็มีอำนาจรุ่งเรืองในภาคใต้ อาณาจักรนครศรีธรรมราชเป็นมิตรที่ดีต่อ อาณาจักรสุโขทัย มีการแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมโดยเฉพาะพระพุทธศาสนา มีส่งพระสงฆ์ไปยัง สุโขทัย เพื่อเผยแพร่พระพุทธศาสนา ยังไม่ปรากฏหลักฐานเป็นที่แน่ชัดว่า อาณาจักรนครศรีธรรมราชยอมเข้ารวมเป็นส่วนหนึ่ง ของประเทศไทยในปัจจุบัน ตั้งแต่ในสมัยใด แต่จากการสัญนิฐานคาดว่า อาณาจักรนครศรีธรรมราช ยอมเข้ามาเป็นประเทศราชของอาณาจักรไทย ภาคกลาง ในสมัยอาณาจักรกรุงศรีอยุธยาในประมาณต้นพุทธศตวรรษที่ ๒๐
ที่ปรากฏในหลักฐานที่เด่นชัดที่สุดคือในสมัยสมเด็จพระไชยราชาธิราชพระองค์มีพระมเหสี 4 พระองค์ หนึ่งในนั้นคือพระมเหสีจากราชวงศ์ศรีธรรมาโศก ซึ่งเป็นธรรมเนียมที่นิยมปฏิบัติ ในสมัยโบราณ ที่จะให้อาณาจักร ของตน มีความสัมพันธ์กับกับอีกราชอาณาจักรหนึ่ง เพื่อเป็นมิตรกัน จะได้เกื้อหนุน ช่วยเหลือกัน