คังซี
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
จักรพรรดิคังซี (ภาษาจีน :康熙) (พินอิน : Xuányè เสวียนเย่ ) (ภาษาอังกฤษ : Kangxi) กษัตริย์รัชกาลที่ 4 ของราชวงศ์ชิง เป็นพระโอรสของจักรพรรดิซุ่นจื้อ กษัตริย์องค์ที่ 3 ขึ้นครองราชย์ตั้งแต่พระชนมายุเพียง 7 พรรษา ในปี ค.ศ. 1661 ภายหลังการสวรรคตของพระราชบิดา จักรพรรดิคังซีมีพระปรีชาสามารถตั้งแต่ยังทรงพระเยาว์ ทรงฉายแววความเป็นผู้นำมาตั้งแต่เด็ก โดยโปรดการเรียนรู้ศิลปะ วิทยาการต่าง ๆ ทั้งของในประเทศ และนอกประเทศ โดยพระองค์อยู่ภายใต้การอุปการะดูแลของไท่หวงไทเฮา อันเป็นพระอัยกี (ย่า) ของพระองค์
พระองค์ทรงออกว่าราชการเองเมื่อพระชนมายุได้ 13 พรรษา เมื่อพระชนมายุได้ 19 พรรษา มีขุนนางคนสำคัญผู้หนึ่งชื่อ อ่าวไป๋ ซึ่งเป็นขุนนางที่รับราชการมาแต่ครั้งจักรพรรดิไท้จง กษัตริย์พระองค์ที่ 2 ของราชวงศ์ชิง อ่าวไป๋ เป็นขุนนางที่สำคัญตนว่าเป็นคนสำคัญ และมีผู้ให้การยอมรับนับถือจำนานมาก อ่าวไป๋ได้กระทำการอย่างไม่เหมาะสมทั้งต่อหน้าและลับหลังพระองค์หลายครั้ง จนในที่สุดก็ก่อการกบฎขึ้น แต่แผนการทั้งหมดได้ถูกทำลายโดยกลุ่มขุนนางที่ซื่อสัตย์จงรักภักดี
รัชสมัยของจักรพรรดิคังซีนับเป็นระยะเวลาวิกฤตของราชวง์ชิง เพราะมีการต่อสู้ระหว่างชาวฮั่นที่ต้องการกู้ราชวงศ์หมิง รวมถึงชนเผ่าอื่น ๆ ที่ต้องการก่อกบฏ จักรพรรดิคังซีทำสงครามภายในประเทศยาวนานถึง 8 ปี จึงพิชิตแคว้นต่าง ๆ ได้ราบคาบ ก่อนที่พระองค์จะมีพระชนมายุ 30 พรรษา ทั้งขยายอาณาเขตถึงมองโกเลียและทิเบต
หนึ่งในนโยบายสร้างความมั่นคงก็คือ สร้างสัมพันธ์กับชาวแมนจูที่อาศัยทางเหนือแต่เดิมให้แข็งแกร่ง ส่งอาวุธและกำลังพลไปรักษาชายแดนแถบนี้บ่อยครั้งเพื่อป้องกันการรุกรานจากชนเผ่าอื่น อีกทั้งยังทรงออกทัพเอง และได้ทำสงครามกับรัสเซียในยุคสมัยของพระเจ้าปีเตอร์มหาราช และได้รับชัยชนะด้วย ซึ่งสงครามได้จบลงที่การสร้างสัมพันธไมตรีต่อกัน รวมถึงการยกทัพบุกพม่า ทำให้จีนในยุคนี้เข้มแข็งและยิ่งใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์
ขณะเดียวกันเสด็จประพาสดินแดนทางใต้ถึง 6 ครั้ง เพื่อทอดพระเนตรความเจริญ รุ่งเรืองด้านศิลปะและวิชาการของแดนใต้ และสำรวจปัญหาน้ำท่วมไร่นาของชาวนา ซึ่งต่อมาทรงส่งเสริม การสร้างเขื่อนและให้ความช่วยเหลือด้านการเกษตรกับชาวนา
จักรพรรดิคังซีนับเป็นบุคคลที่เฉลียวฉลาดมากองค์หนึ่ง ทรงศึกษาความผิดพลาดของพวกมองโกล ช่วงที่ปกครองชาวฮั่น จึงเปลี่ยนจากวิธีการใช้ไม้แข็งเป็นไม้อ่อน เกลี้ยกล่อมให้เหล่าปราชญ์ราชบัณฑิตที่หนีภัยยุคต้นราชวงศ์สิ้นอำนาจกลับมารับราชการใหม่ ทรงสถาปนากรมจิตรกรรมที่รู้จักในนามสถาบันจิตรกรรมหัวหยวน คล้ายที่เคยมีในสมัยราชวงศ์ซ้อง นอกจากนี้ทรงดูแลเหล่าปราชญ์และศิลปินอย่างเกษมสำราญ มอบหมายงานให้ทำอย่างเต็มที่ ไม่วาด้านสถาปัตยกรรมหรือประวัติศาสตร์ เป็นต้น โดยชิ้นที่สำคัญที่สุด คือการจัดทำพจนานุกรมรวบรวมภาษาจีน ที่เรียกว่า พจนานุกรมคังซี
ชีวิตส่วนพระองค์ได้ขึ้นชื่อว่าเป็นนักรักพระองค์หนึ่ง ทรงมีสนมราว 35 คน พระโอรสและธิดาราว 55 องค์จนเกิดชิงบัลลังก์เป็นที่วุ่นวาย สุดท้ายองค์ชาย 4 ได้ขึ้นครองบัลลังก์เป็นจักรพรรดิหย่งเจิ้นในเวลาต่อมา
จักรพรรดิคังซีสวรรคตในปี ค.ศ. 1722 รวมระยะเวลาครองราชย์นานถึง 61 ปี นับเป็นจักรพรรดิที่ครองราชย์ยาวนานที่สุดพระองค์หนึ่งในประวัติศาตร์จีน ในยุคสมัยของพระองค์มีเรื่องการเกิดขึ้นต่าง ๆ มากมาย เป็นที่เลื่องลือจนถึงปัจจุบัน มีวรรณกรรมต่าง ๆ มากมายที่บอกเล่าถึงยุคสมัยนี้ ไม่ว่าจะเป็น นิยาย, ละครโทรทัศน์ หรือ ภาพยนตร์ ที่มีการสร้างหลายต่อหลายครั้งแม้ในปัจจุบัน
รัชสมัยของจักพรรดิคังซีตรงกับรัชสมัยของสมเด็จพระนารายณ์มหาราชและราชวงศ์บ้านพลูหลวงของอาณาจักรอยุธยา