ศิลปะล้านนา
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
สารบัญ |
[แก้] สถาปัตยกรรม
[แก้] ประติมากรรม
ศิลปะล้านนา หรือ ศิลปะเชียงแสน(พุทธศตวรรษที่ ๑๖ - ๒๑) อยู่ทางตอนเหนือของประเทศไทย และมีลักษณะเก่าแก่มาก คาดว่ามีการสืบทอดต่อเนื่องของศิลปะทวาราวดี และลพบุรี ในดินแดนแถบนี้มาตั้งแต่สมัยหริภุญชัย ศูนย์กลางของศิลปะ ล้านนาเดิมอยู่ที่เชียงแสน เรียกว่าอาณาจักรโยนก ต่อมาเมื่อ พญามังราย ได้ย้ายมาสร้างเมืองเชียงใหม่ ศูนย์กลางของของอาณาจักรล้านนาอยู่ที่ เมืองเชียงใหม่สืบต่อมาอีกเป็นเวลานาน ลักษณะสำคัญของพระพุทธรูป ศิลปะล้านนา ซึ่งมักเรียกว่า แบบเชียงแสน คือ พระวรกายอวบอูม พระพักตร์อิ่ม ยิ้มสำรวม กระเกตุมาลาเป็นรูปต่อมกลม และดอกบัวตูม ไม่มีไรพระศก พระศกเป็นแบบก้นหอย พระขนงโก่งรับพระนาสิกงุ้มเล็กน้อย ชายสังฆาฏิสั้นเหนือพระถัน พระอุระนูนดังราชสีห์ ท่านั่งขัดสมาธิเพชร
[แก้] นาฏดุริยางคศิลป์
จะเห็นได้ว่าเมื่อมีงานบุญงานทานชาวล้านนามักมีการแสดงรื่นเริง เนื่องด้วยความเชื่อต่าง ๆ ว่าเมื่อได้ร่วมแสดงในงานบุญ จะได้บุญกุลศลอย่างมาก
[แก้] เครื่องดนตรี
- ซึง
- สะล้อ
- กลองเต่งถิ้ง
- ขลุ่ย
- ปี่จุม
- กลองสะบัดชัย
- กลองตึ่งโนง
- ปี่แน
- ตะหลดปด (มะหลดปด)
- กลองปูจา (กลองบูชา หรือ ปู่จา)
- วงกลองปูเจ่ (กลองปูเจ)
- วงปี่ป๊าดก้อง (วงปี่พาทย์ล้านนา)
- พิณเปี๊ยะ
[แก้] การแสดง
[แก้] การร้อง
การร้องแบบภาคเหนือแบ่งออกเป็น หลายอย่าง โดยการร้องจะมีความหลากหลายของทำนองเพื่อไม่ให้ผู้ฟังเกิดการเบื่อหน่าย เช่น ทำนอง ตั้งเชียงใหม่ อื่อ ล่องน่าน เชียงแสน เงี้ยวสิบชาติ ปั่นฝ้าย พม่า น่านก๋าย จะปุ เป็นต้น โดยการร้องแบ่งออกได้ดังนี้
- จ๊อย
- ซอ(การร้อง)
- คร่าวเครือ
- ฮ่ำ
[แก้] การฟ้อน
การฟ้อนคือการแสดงของชาวเหนือโดยมีลีลาอ่อนช้อยงดงามการฟ้อนจะฟ้อนไปตามจังหวะของดนตรี เครื่องดนตรีที่ใช้มักเป็นเคื่องดนตรีของพื้นเมืองเกือบทุกชนิดไม่ว่าจะเป็นสะล้อ ซึง กลองต่าง ๆ เป็นต้น ชาวอำเภอป่าแดดมักใช้ฟ้อนในงานสำคัญต่าง ๆ เช่นงานบุญงานทาน งานฉลอง งานรื่นเริง โดยการฟ้อนอาจแบ่งเป็นฟ้อนผู้หญิง ฟ้อนผู้ชาย
ป้จจุบันผู้หญิงอาจฟ้อนของผู้ชาย ผู้ชายฟ้อนของผู่หญิงก็ได้ไม่ผิด โดยหลัก ๆ ฟ้อนแบ่งออกเป็น 4 ประเภท ใหญ่ ๆ คือ
- ฟ้อนบ่าเก่า(ฟ้อนโบราณ)
- ฟ้อนประดิษฐ์ในพระราชสำนัก
- ฟ้อนแบบเงี้ยว และ
- ฟ้อนประยุค
โดยแยกได้ดังนี้
[แก้] ฟ้อนบ่าเก่า (ฟ้อนโบราณ)
การฟ้อนแบบนี้หมายถึงการฟ้อนต่าง ๆ ที่ตกทอดมาโดยไม่มีการปรับปรุง ซึ่งอาจมีอายุเท่ากับอาณาจักรล้านนา หรืออาจเก่ากว่านั้นก็เป็นได้ แต่เราไม่อาจบอกได้ว่าได้ว่าเรียบร้อยด้วยท่าฟ้อนที่มีชื่อว่าอะไรบ้าง เกิดขึ้นในสมัยใด มีลีลาท่าทางอย่างไร เพระไม่เหลือไว้ให้ศึกษาค้นหารายละเอียดได้เลย แต่พอจะสรุปวัตถุประสงค์ของการฟ้อนได้จากสาเหตุ 2 ประการ คือ
- เพื่อใช้ประกอบพิธีกรรมตามความเชื่อและศรัทธาต่อสิ่งศักสิทธิ์ทั้งหลาย เริ่มจาก "ผี" " จากนั้นพัฒนาไปหา "ศาสนาพุทธ" ได้แก่ฟ้อนแห่ครัวทาน ทานข้าวใหม่ฯ
- เพื่อความสนุกสนานบันเทิงในกลุ่ของตน เช่น งานปีใหม่ (สงกรานต์) งานขึ้นบ้านใหม่ งานบวชลูกแก้ว ฯลฯ
ทั้งนี้ พอจำแนกการฟ้อนของล้านนาออกมาได้เป็น 7 กระนฟ้อน ดังนี้
- ฟ้อนแห่ครัวทาน (อ่าน"ฟ้อนแห่คัวตาน")
- ฟ้อนผี
- ฟ้อนปั่นฝ้าย
- ฟ้อนแง้น
- ฟ้อนเจิง
- ฟ้อนดาบ
- ฟ้อนหอก
- ฟ้อนกลายลาย(ก๋ายลาย)
[แก้] ฟ้อนประดิษฐ์ในพระราชสำนัก
การฟ้อนแบบนี้หมายถึงการฟ้อนที่พระราชชายาเจ้าดารารัศมีทรงประดิษฐ์ขึ้น หรือการฟ้อนที่ผู้ใกล้ชิดกับพระราชชายาฯ ได้ประดิษฐ์ ซึ่งพบว่ามี 9 กระบวนท่าฟ้อน คือ
- ฟ้อนเล็บ-ฟ้อนแห่ครัวทาน
- ฟ้อนเทียน
- ฟ้อนเงียว (แบบในวัง)
- ฟ้อนล่องน่าน(ฟ้อนน้อยไชยา)
- ฟ้อนกำเบ้อ
- ฟ้อนม่านมุ่ยเชียงตา
- ฟ้อนมูเซอ
- ฟ้อนโยคีถวายไฟ
- ฟ้อนสาวไหม
[แก้] ฟ้อนแบบเงี้ยว
หมายถึงการฟ้อนแบบไทใหญ่ พบว่ามีอยู่ 6 อย่าง คือ
- ฟ้อนเงียว
- ฟ้อนไต
- ฟ้อนนก หรือฟ้อนกิงกะหร่า
- ฟ้อนก้าลาย
- ฟ้อนโต
- ฟ้อนก้าไต
[แก้] ฟ้อนประยุค(ฟ้อนที่ประดิษฐ์ขึ้นในระยะหลัง)
เมื่อศิลปวัฒนธรรมท้องถิ่นเริ่มเป็นที่สนใจของคนทั่วไปแล้ว ก็ได้มีผู้ประดิษฐ์การฟ้อนรำขึ้นมาอีกหลายแบบ โดยชาวอำเภอป่าแดดมักนำการฟ้อนประยุคนี้มาฟ้อนในงานแห่ครัวทาน อาจจะรับอทธิพลจาก ภาคตะวันออกเฉียงเหนือบ้าง ภาคกลาง ภาคใต้ก็ดี บ้างก็คิดเองขอเพียงมีจังหวะชาวอำเภอป่าแดดก็สามารถฟ้อนได้ในขบวนครัวทาน เช่นการฟ้อนภูไท ฟ้อนชาวเขา เซิ้ง ฟ้อนประยุค เป็นต้น
ในที่นี้จะขอยกการฟ้อนประยุคที่มีความนิยมทั่วไปไม่เฉพาะอำเภอป่าแดดเท่านั้น พบว่ามีหลายกระบวนท่าฟ้อนมาก ดังนี้
- ฟ้อนหริภุญชัย
- ฟ้อนร่ม
- ฟ้อนเก็บใบยาสูบ
- ฟ้อนยอง
- ฟ้อนศิลามณี
- ฟ้อนผางประทีป
- ฟ้อนล่องแม่ปิง
- ฟ้อนเชียงแสน
- ฟ้อนล่องน่าน
- ฟ้อนน่านนันทบุรี
- ฟ้อนวี(ฟ้อนพัด)
![]() |
ศิลปะล้านนา เป็นบทความเกี่ยวกับ ศิลปกรรม ที่ยังไม่สมบูรณ์ ต้องการตรวจสอบ เพิ่มเนื้อหา หรือเพิ่มแหล่งอ้างอิง คุณสามารถช่วยเพิ่มเติมหรือแก้ไข เพื่อให้สมบูรณ์มากขึ้น ข้อมูลเกี่ยวกับ ศิลปะล้านนา ในภาษาอื่น อาจสามารถหาอ่านได้จากเมนู ภาษาอื่น ด้านซ้ายมือ |