Räsäy İmperiäse

Wikipedia'dan

Räsäy İmperiäse (Urısça: Российская Империя Rossijskaja Impierija), küpmillätle däwlät (1721.-1917.).

Piter I färmanı belän 1721. yılda elekke patşalıq imperiä dip iğlan itelä. İke ğasır däwerendä imperiä Qırım Xanlığın, Baltíq buyı däwlälären, Ukrainanıñ Dniperdän Könbatışta yatqan öleşen, Belarusnı, Polşanıñ Könçığış öleşen, Bessarabiane, Tönyaq Qawqaz, 19. yöz däwamında Könyaq Qawqaz cirlären, Qazaqstan, Urta Asía cirlären, Finlândiäne h.b. il-däwlätlärne "üzenä quşu"ğa ireşä. 19. yöz axırında Räsäy İmperiäseneñ mäydanı 22,4 mln. km2, xalqı 128,2 mln. keşe (1897). 100dän artıq millätne berläşterä, şunıñ 43% Urıslar.

1914. yılda Räsäy İmperise 81 gubernağa häm 20 ölkägä bülenä; 931 şähäre bula.

Däwlät başında xoquqı çiklänbägän (absolút) monarx – imperator tora. Däwlättä Xristian dine östenlek itä. Räsäy İmperiäsendä 20 yäştän usğan här ir-at imperatorğa tuğrılıq antı birergä tieş bula. İmperi xalqı 4 töp sínıfqa bülenä: dvoránnar (дворяне) - morzalar, ruxanílar (духовенство), şähär obıvatellär (городские обыватели) - şähärdä toruçılar, krästiännär (крестьяне). Xakimlek itüçe qatlaw – dvoránnar.

İdel buyı, Seber, Urta Asía Urıs bulmağan xalıqlar çiklängän, üz matbuğatı, däwlät tä'minatındağı mäğärife bulmağan "keçe xalıqlar" (inorodetslar - инородцы) isemlegendä yöri. 1917. yılğı Febräl Ínqílabı näticäsendä monarxía tärtibe yuqqa çığarıla, Waqıtlı Xökümät tözelä. 1917. yılnıñ 1 (14) Sentäberendä Waqıtlı Xökümät Räsäyne cömhüriät dip iğlan itä.

[üzgärtü] Monı da qara