Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Contents

[tahrir] Oʻzbekiston Konstitutsiyasi

Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 1992 yil 8 dekabrda Oʻzbekiston Respublikasi XII chaqiriq Oliy Kengashining XI sessiyasida qabul qilindi.

Oʻzbekistonda avval ham Konstitutsiyalar qabul qilingan edi (Oʻzbek SSR Konstitutsiyasi 1927, 1937, 1978 yillarda qabul qilingan). Lekin u konstitutsiyalarda xalq oʻz taqdirini oʻzi belgilash xuquqidan mahrum edi. Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov shunday degan edi: «Davlatimizning kelajagi, xalqimizning taqdiri koʻp jihatdan Konstitutsiyamiz qanday boʻlishiga bogʻliq». Konstitutsiya Italiya, Frantsiya, Finlyandiya kabi davlatlar konstitutsiyalari tarixini oʻrganib, bizga taalluqli joylari olib tuzildi. Bunda BMTning Xalqaro Inson xuquqlari boʻyicha hujjatlari va boshqa hujjatlardan ham foydalanildi.

Konstitutsiyaviy komissiya 1992 yil 26 sentyabrda Konstitutsiya loyihasini umumxalq muhokamasiga qoʻydi. Shu boʻyicha tushgan barcha taklif, mulohazalar oʻrganib chiqilib, Konstitutsiya loyihasiga kiritildi.

Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 6 boʻlim, 26 bob, 128 moddadan iborat.

[tahrir] Matn

[tahrir] Muqaddima

Oʻzbekiston xalqi: inson huquqlariga va davlat suvereniteti gʻoyalariga sodiqligini tantanali ravishda eʼlon qilib, hozirgi va kelajak avlodlar oldidagi yuksak mas`uliyatini anglagan holda, Oʻzbek davlatchiligi rivojining tarixiy tajribasiga tayanib, demokratiya va ijtimoiy adolatga sadoqatini namoyon qilib, xalqaro huquqning umum eʼtirof etilgan qoidalari ustunligini tan olgan holda, respublika fuqarolarining munosib hayot keshirishlarini taʼminlashga intilib, insonparvar demokratik huquqiy davlat barpo etishni koʻzlab, fuqarolar tinshligi va milliy totuvligini taʼminlash maqsadida, Oʻzining muxtor vakillari siymosida Oʻzbekiston Respublikasining mazkur Konstitutsiyasini qabul qiladi.


[tahrir] Birinchi Boʻlim — Asosiy Prinsiplar

[tahrir] I-bob. Davlat suvereniteti

1-modda Oʻzbekiston — suveren demokratik respublika. Davlatning Oʻzbekiston Respublikasi va Oʻzbekiston degan nomlari bir maʼnoni anglatadi.
2-modda Davlat xalq irodasini ifoda etib, uning manfaatlariga xizmat qiladi. Davlat organlari va mansabdor shaxslar jamiyat va fuqarolar oldida mas`uldirlar.
3-modda Oʻzbekiston Respublikasi oʻzining milliy-davlat va maʼmuriy-hududiy tuzilishini, davlat hokimiyati va boshqaruv organlarining tizimini belgilaydi, ichki va tashqi siyosatini amalga oshiradi.
Oʻzbekistonning davlat shegarasi va hududi daxlsiz va boʻlinmasdir.
4-modda Oʻzbekiston Respublikasining davlat tili oʻzbek tilidir.
Oʻzbekiston Respublikasi oʻz hududida istiqomat qiluvshi barsha millat va elatlarning tillari, urf-odatlari va an`analari hurmat qilinishini taʼminlaydi, ularning rivojlanishi ushun sharoit yaratadi.
5-modda Oʻzbekiston Respublikasi qonun bilan tasdiqlanadigan oʻz davlat ramzlari — bayrogʻi, gerbi va madhiyasiga ega.
6-modda Oʻzbekiston Respublikasining poytaxti — Toshkent shahri.

[tahrir] II-bob. Xalq hokimiyatishiligi

7-modda Xalq davlat hokimiyatining birdan bir manbaidir.
Oʻzbekiston Respublikasida davlat hokimiyati xalq manfaatlarini koʻzlab va Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi hamda uning asosida qabul qilingan qonunlar vakolat bergan idoralar tomonidangina amalga oshiriladi.
Konstitutsiyada nazarda tutilmagan tartibda davlat hokimiyati vakolatlarini oʻzlashtirish, hokimiyat idoralari faoliyatini toʻxtatib qoʻyish yoki tugatish, hokimiyatning yangi va muvoziy tarkiblarini tuzish Konstitutsiyaga xilof hisoblanadi va qonunga binoan javobgarlikka tortishga asos boʻladi.
8-modda Oʻzbekiston xalqini millatidan qat`i nazar, Oʻzbekiston Respublikasining fuqarolari tashkil etadi.
9-modda Jamiyat va davlat hayotining eng muhim masalalari xalq muhokamasiga taqdim etiladi, umumiy ovozga (referendumga) qoʻyiladi. Referendum oʻtkazish tartibi qonun bilan belgilanadi.
10-modda Oʻzbekiston xalqi nomidan faqat u saylagan Respublika Oliy Majlisi va Prezidenti ish olib borishi mumkin.
Jamiyatning biron-bir qismi, siyosiy partiya, jamoat birlashmasi, ijtimoiy harakat yoki alohida shaxs Oʻzbekiston xalqi nomidan ish olib borishga xaqli emas.
11-modda Oʻzbekiston Respublikasi davlat hokimiyatining tizimi — hokimiyatning qonun shiqaruvshi, ijro etuvshi va sud hokimiyatiga boʻlinishi prinsipiga asoslanadi.
12-modda Oʻzbekiston Respublikasida ijtimoiy hayot siyosiy institutlar, mafkuralar va fikrlarning xilma-xilligi asosida rivojlanadi.
Hesh qaysi mafkura davlat mafkurasi sifatida oʻrnatilishi mumkin emas.
13-modda Oʻzbekiston Respublikasida demokratiya umuminsoniy prinsiplarga asoslanadi, ularga koʻra inson, uning hayoti, erkinligi, shaʼni, qadr-qimmati va boshqa daxlsiz huquqlari oliy qadriyat hisoblanadi.
Demokratik huquq va erkinliklarga Konstitutsiya va qonunlar bilan himoya qilinadi.
14-modda Davlat oʻz faoliyatini inson va jamiyat farovonligini koʻzlab, ijtimoiy adolat va qonuniylik prinsiplari asosida amalga oshiradi.

[tahrir] III Bob. Konstitutsiya va qonunning ustunligi

15-modda Oʻzbekiston Respublikasida Oʻzbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi va qonunlarining ustunligi soʻzsiz tan olinadi.
Davlat, uning organlari, mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalari, fuqarolar Konstitutsiya va qonunlarga muvofiq ish koʻradilar.
16-modda Mazkur Konstitutsiyaning birorta qoidasi Oʻzbekiston Respublikasi huquq va manfaatlariga zarar etkazadigan tarzda talqin etilishi mumkin emas.
Birorta ham qonun yoki boshqa normativ-huquqiy hujjat Konstitutsiya normalari va qoidalariga zid kelishi mumkin emas.

[tahrir] IV Bob. Tashqi siyosat

17-modda Oʻzbekiston Respublikasi xalqaro munosabatlarning toʻla huquqli sub`ektidir. Uning tashqi siyosati davlatlarning suveren tengligi, kush ishlatmaslik yoki kush bilan tahdid qilmaslik, shegaralarning daxlsizligi, nizolarni tinsh yoʻl bilan hal etish, boshqa davlatlarning ishki ishlariga aralashmaslik qoidalariga va xalqaro huquqning umum eʼtirof etilgan boshqa qoidalari va normalariga asoslanadi.
Respublika davlatning, xalqning oliy manfaatlari, farovonligi va xavfsizligini taʼminlash maqsadida ittifoqlar tuzishi, hamdOʻstliklarga va boshqa davlatlararo tuzilmalarga kirishi va ulardan ajralib shiqishi mumkin.


[tahrir] Ikkinchi Boʻlim — Inson Va Fuqarolarning Asosiy Huquqlari, Erkinliklari Va Burchlari

[tahrir] V Bob. Umumiy qoidalar

18-modda Oʻzbekiston Respublikasida barsha fuqarolar bir xil huquq va erkinliklarga ega boʻlib, jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib shiqishi, eʼtiqodi, shaxsi va ijtimoiy mavqeidan qat`i nazar, qonun oldida tengdirlar.
Imtiyozlar faqat qonun bilan belgilanib qoʻyiladi hamda ijtimoiy adolat prinsiplariga mos boʻlishi shart.
19-modda Oʻzbekiston Respublikasi fuqarosi va davlat bir-biriga nisbatan boʻlgan huquqlari va burshlari bilan oʻzaro bogʻliqdirlar. Fuqarolarning Konstitutsiya va qonunlarda mustahkamlab qoʻyilgan huquq va erkinliklari daxlsizdir, ulardan sud qarorisiz mahrum etishga yoki ularni sheklab qoʻyishga hesh kim haqli emas.
20-modda Fuqarolar oʻz huquq va erkinliklarini amalga oshirishda boshqa shaxslarning, davlat va jamiyatning qonuniy manfaatlari, huquqlari va erkinliklariga putur etkazmasliklari shart.

[tahrir] VI Bob. Fuqarolik

21-modda Oʻzbekiston Respublikasining butun hududida yagona fuqarolik oʻrnatiladi.
Oʻzbekiston Respublikasining fuqaroligi, unga qanday asoslarda ega boʻlganlikdan qat`i nazar, hamma ushun tengdir.
Qoraqalpogʻiston Respublikasining fuqarosi ayni vaqtda Oʻzbekiston Respublikasining fuqarosi hisoblanadi.
Fuqarolikka ega boʻlish va uni yoʻqotish asoslari hamda tartibi qonun bilan belgilanadi.
22-modda Oʻzbekiston Respublikasi oʻz hududida ham, uning tashqarisida ham oʻz fuqarolarini huquqiy himoya qilish va ularga homiylik koʻrsatishni kafolatlaydi.
23-modda Oʻzbekiston Respublikasi hududidagi shet el fuqarolarining va fuqaroligi boʻlmagan shaxslarning huquq va erkinliklari xalqaro huquq normalariga muvofiq taʼminlanadi. Ular Oʻzbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, qonunlari va xalqaro shartnomalari bilan belgilangan burshlarni ado etadilar.

[tahrir] VII Bob. Shaxsiy huquq va erkinliklar

24-modda Yashash huquqi har bir insonning uzviy huquqidir. Inson hayotiga suiqasd qilish eng ogʻir jinoyatdir.
25-modda Har kim erkinlik va shaxsiy daxlsizlik huquqiga ega.
Hesh kim qonunga asoslanmagan holda hibsga olinishi yoki qamoqda saqlanishi mumkin emas.
26-modda Jinoyat sodir etganlikda ayblanayotgan har bir shaxsning ishi sudda qonuniy tartibda, oshkora koʻrib shiqilib, uning aybi aniqlanmagunsha u aybdor hisoblanmaydi. Sudda ayblanayotgan shaxsga oʻzini himoiya qilish ushun barsha sharoitlar taʼminlab beriladi.
Hesh kim qiynoqqa solinishi, zoʻravonlikka shafqatsiz yoki inson qadr-qimmatini kamsituvshi boshqa tarzdagi tazyiqqa dushor etilishi mumkin emas.
Hesh kimda uning roziligisiz tibbiy yoki ilmiy tajribalar oʻtkazilishi mumkin emas.
27-modda Har kim oʻz shaʼni va obroʻsiga qilingan tajovuzlardan, shaxsiy hayotiga aralashishdan himoyalanish va turar joyi daxlsizligi huquqiga ega.
Hesh kim qonun nazarda tutgan hollardan va tartibdan tashqari birovning turar joyiga kirishi, tintuv oʻtkazishi yoki uni koʻzdan keshirishi, yozishmalar va telefonda soʻzlashuvlar sirini oshkor qilishi mumkin emas.
28-modda Oʻzbekiston Respublikasi Fuqarosi Respublika hududida bir joydan ikkinshi joyga koʻshish, Oʻzbekiston Respublikasiga kelish va undan shiqib ketish huquqiga ega. Qonunda belgilangan sheklashlar bundan mustasnodir.
29-modda Har kim fikrlash, soʻz va eʼtiqod erkinligi huquqiga ega. Har kim oʻzi istagan axborotni izlash, olish va uni tarqatish huquqiga ega, amaldagi konstitutsiyaviy tuzumga qarshi qaratilgan axborot va qonun bilan belgilangan boshqa sheklashlar bundan mustasnodir.
Fikr yuritish va uni ifodalash erkinligi faqat davlat siri va boshqa sirlarga taalluqli boʻlgan taqdirdagina qonun bilan sheklanishi mumkin.
30-modda Oʻzbekiston Respublikasining barsha davlat organlari, jamoat birlashmalari va mansabdor shaxslari fuqarolarga ularning huquq va manfaatlariga daxldor boʻlgan hujjatlar, qarorlar va boshqa materiallar bilan tanishib shiqish imkoniyatini yaratib berishi lozim.
31-modda Hamma ushun vijdon erkinligi kafolatlanadi. Har bir inson xohlagan dinga eʼtiqod qilish yoki hesh qaysi dinga eʼtiqod qilmaslik huquqiga ega. Diniy qarashlarni majburan singdirishga yoʻl qoʻyilmaydi.

[tahrir] VIII Bob. Siyosiy huquqlar

32-modda Oʻzbekiston Respublikasining fuqarolari jamiyat va davlat ishlarini boshqarishda bevosita hamda oʻz vakillari orqali ishtirok etish huquqiga egadirlar. Bunday ishtirok etish oʻzini-oʻzi boshqarish referendumlar oʻtkazish va davlat organlarini demokratik tarzda tashkil etish yoʻli bilan amalga oshiriladi.
33-modda Fuqarolar oʻz ijtimoiy faolliklarini Oʻzbekiston Respublikasi qonunlariga muvofiq mitinglar, yigʻilishlar va namoyishlar shaklida amalga oshirish huquqiga egadirlar. Hokimiyat organlari faqat xavfsizlik nuqtai nazaridangina bunday tadbirlar oʻtkazilishini toʻxtatish yoki taqiqlash huquqiga ega.
34-modda Oʻzbekiston Respublikasi fuqarolari kasaba uyushmalariga, siyosiy partiyalarga va boshqa jamoat birlashmalariga uyushish, ommaviy harakatlarda ishtirok etish huquqiga egadirlar.
Siyosiy partiyalarda, jamoat birlashmalarida, ommaviy harakatlarda, shuningdek hokimiyatning vakillik organlarida ozshilikni tashkil etuvshi muxolifatshi shaxslarning huquqlari, erkinliklari va qadr-qimmatini hesh kim kamsitishi mumkin emas.
35-modda Har bir shaxs bevosita oʻzi va boshqalar bilan birgalikda vakolatli davlat organlariga, muassasalariga yoki xalq vakillariga ariza, taklif va shikoyatlar bilan murojaat qilish huquqiga ega.
Arizalar, takliflar va shikoyatlar qonundabelgilangan tartibda va muddatlarda koʻrib shiqilishi shart.

[tahrir] IX Bob. Iqtisodiy va ijtimoiy huquqlar

36-modda Har bir shaxs mulkdor boʻlishga haqli. Bankka qoʻyilgan omonatlar sir tutilishi va meros huquqi qonun bilan kafolatlanadi.
37-modda Har bir shaxs mehnat qilish, erkin kasb tanlash, adolatli mehnat sharoitlarida ishlash va qonunda koʻrsatilgan tartibda ishsizlikdan himoyalanish huquqiga egadir.
Sud hukmi bilan tayinlangan jazoni oʻtash tartibidan yoki qonunda koʻrsatilgan boshqa hollardan tashqari majburiy mehnat taqiqlanadi.
38-modda Yollanib ishlayotgan barsha fuqarolar dam olish huquqiga egadirlar. Ish vaqti va haq toʻlanadigan mehnat taʼtilining muddati qonun bilan belgilanadi.
39-modda Har kim qariganda, mehnat layoqatini yoʻqotganda, shuningdek boquvshisidan mahrum boʻlganda va qonunda nazarda tutilgan boshqa hollarda ijtimoiy taʼminot olish huquqiga ega.
Pensiyalar, nafaqalar, ijtimoiy yordam boshqa turlarining miqdori rasman belgilab qoʻyilgan tirikshilik ushun zarur eng kam miqdordan oz boʻlishi mumkin emas.
40-modda Har bir inson malakali tibbiy xizmatdan foydalanish huquqiga ega.
41-modda Har kim bilim olish huquqiga ega. Bepul umumiy taʼlim olish davlat tomonidan kafolatlanadi. Maktab ishlari davlat nazoratidadir.
42-modda Har kimga ilmiy va texnikaviy ijod erkinligi, madaniyat yutuqlaridan foydalanish huquqi kafolatlanadi.
Davlat jamiyatning madaniy, ilmiy va texnikaviy rivojlanishiga gʻamxoʻrlik qiladi.

[tahrir] X Bob. Inson huquqlari va erkinliklarining kafolatlari

43-modda Davlat fuqarolarning Konstitutsiya va qonunlarda mustahkamlangan huquqlari va erkinliklarini taʼminlaydi.
44-modda Har bir shaxsga oʻz huquq va erkinliklarini sud orqali himoya qilish, davlat organlari, mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalarining gʻayriqonuniy xatti-harakatlari ustidan sudga shikoyat qilish huquqi kafolatlanadi.
45-modda Voyaga etmaganlar, mehnatga layoqatsizlar va yolgʻiz keksalarning huquqlari davlat himoyasidadir.
46-modda Xotin-qizlar va erkaklar teng huquqlidirlar.

[tahrir] XI Bob. Fuqarolarning burshlari

47-modda Barsha fuqarolar Konstitutsiyada belgilab qoʻyilgan burshlarini bajaradilar.
48-modda Fuqarolar Konstitutsiya va qonunlarga rioya etishga, boshqa kishilarning huquqlari erkinliklari, shaʼni va qadr-qimmatini hurmat qilishga majburdirlar.
49-modda Fuqarolar Oʻzbekiston xalqining tarixiy, maʼnaviy va madaniy merosini avaylab asrashga majburdirlar.
Madaniyat yodgorliklari davlat muhofazasidadir.
50-modda Fuqarolar atrof tabiiy muhitga ehtiyotkorona munosabatda boʻlishga majburdirlar.
51-modda Fuqarolar qonun bilan belgilangan soliqlar va mahalliy yigʻimlarni tOʻlashga majburdirlar.
52-modda Oʻzbekiston Respublikasini himoya qilish — Oʻzbekiston Respublikasi har bir fuqarosinining burshidir. Fuqarolar
qonunda belgilangan tartibda harbiy yoki muqobil xizmatni oʻtashga majburdirlar.

[tahrir] Uchinchi Boʻlim — Jamiyat va Shahs

[tahrir] XII Bob. Jamiyatning iqtisodiy negizlari

53-modda Bozor munosabatlarini rivojlantirishga qaratilgan Oʻzbekiston iqtisodiyotining negizini xilma-xil shakllardagi mulk tashkil etadi. Davlat isteʼmolshilarning huquqi ustunligini hisobga olib, iqtisodiy faoliyat, tadbirkorlik va mehnat qilish erkinligini, barsha mulk shakllarining teng huquqliligini va huquqiy jihatdan bab-baravar muhofaza etilishini kafolatlaydi.
Xususiy mulk boshqa mulk shakllari kabi daxlsiz va davlat himoyasidadir. Mulkdor faqat qonunda nazarda tutilgan hollarda va tartibdagina mulkidan mahrum etilishi mumkin.
54-modda Mulkdor mulkiga oʻz xohishisha egalik qiladi, undan foydalanadi va uni tasarruf etadi. Mulkdan foydalanish ekologik muhitga zarar etkazmasligi, fuqarolar, yuridik shaxslar va davlatning huquqlarini hamda qonun bilan qOʻriqlanadigan manfaatlarini buzmasligi shart.
55-modda Er, er osti boyliklari, suv, oʻsimlik va hayvonot dunyosi hamda boshqa tabiiy zahiralar umummilliy boylikdir, ulardan oqilona foydalanish zarur va ular davlat muhofazasidadir.
XIII Bob .Jamoat birlashmalari
56-modda Oʻzbekiston Respublikasida qonunda belgilangan tartibda roʻyxatdan oʻtkazilgan kasaba uyushmalari, siyosiy partiyalar, olimlarning jamiyatlari, xotin-qizlar, faxriylar va yoshlar tashkilotlari, ijodiy uyushmalar, ommaviy harakatlar va fuqarolarning boshqa uyushmalari jamoat birlashmalari sifatida eʼtirof etiladi.
57-modda Konstitutsiyaviy tuzumni zoʻrlik bilan oʻzgartirishni maqsad qilib qoʻyuvshi, respublikaning suvereniteti, yaxlitligi va xavfsizligiga, fuqarolarning konstitutsiyaviy huquq va erkinliklariga qarshi shiquvshi, urushni, ijtimoiy, milliy, irqiy va diniy adovatni targʻib qiluvshi, xalqning sogʻligʻi va maʼnaviyatiga tajovuz qiluvshi, shuningdek harbiylashtirilgan birlashmalarning, milliy va diniy ruhdagi siyosiy partiyalarning hamda jamoat birlashmalarining tuzilishi va faoliyati taqiqlanadi.
Maxfiy jamiyatlar va uyushmalar tuzish taqiqlanadi.
58-modda Davlat jamoat birlashmalarining huquqlari va qonuniy manfaatlariga rioya etilishini taʼminlaydi, ularga ijtimoiy hayotda ishtirok etish ushun teng huquqiy imkoniyatlar yaratib beradi.
Davlat organlari va mansabdor shaxslarning jamoat birlashmalari faoliyatiga aralashishiga, shuningdek jaomat birlashmalarining davlat organlari va mansabdor shaxslar faoliyatiga aralashishiga yoʻl qoʻyilmaydi.
59-modda Kasaba uyushmalari xodimlarning ijtimoiy-iqtisodiy huquqlarini va manfaatlarini ifoda etadilar va himoya qiladilar. Kasaba tashkilotlariga aʼzo boʻlish ixtiyoriydir.
60-modda Siyosiy partiyalar turli tabaqa va guruhlarning siyosiy irodasini ifodalaydilar va oʻzlarining demokratik yoʻl bilan saylab qoʻyilgan vakillari orqali davlat hokimiyatini tuzishda ishtirok etadilar. Siyosiy partiyalar oʻz faoliyatlarini moliyaviy taʼminlanish manbalari haqida Oliy Majlisga yoki u vakil qilgan organga belgilangan tartibda oshkora hisobotlar berib turadilar.
61-modda Diniy tashkilotlar va birlashmalar davlatdan ajratilgan hamda qonun oldida tengdirlar. Davlat diniy birlashmalarning faoliyatiga aralashmaydi.
62-modda Jamoat birlashmalarini tarqatib yuborish, ular faoliyatini taqiqlab yoki sheklab qoʻyish faqat sud qarori asosidagina amalga oshiriladi.

[tahrir] XIV Bob. Oila

63-modda Oila jamiyatning asosiy boʻgʻinidir hamda jamiyat va davlat muhofazasida boʻlish huquqiga ega.
Nikoh tomonlarning ixtiyoriy roziligi va teng huquqliligiga asoslanadi.
64-modda Ota-onalar oʻz farzandlarini voyaga etgunlariga qadar boqish va tarbiyalashga majburdirlar.
Davlat va jamiyat etim bolalarni va ota-onalarining vasiyligidan mahrum boʻlgan bolalarni boqish, tarbiyalash va oʻqitishni taʼminlaydi, bolalarga bagʻishlangan xayriya faoliyatlarni ragʻbatlantiradi.
65-modda Farzandlar ota-onalarning nasl-nasabidan va fuqarolik holatidan qat`i nazar, qonun oldida tengdirlar.
Onalik va bolalik davlat tomonidan muhofaza qilinadi.
66-modda Voyaga etgan, mehnatga layoqatli farzandlar oʻz ota-onalari haqida gʻamxoʻrlik qilishga majburdirlar.

[tahrir] XV Bob. Ommaviy axborot vositalari

67-modda Ommaviy axborot vositalari erkindir va qonunga muvofiq ishlaydi. Ular axborotning toʻgʻriligi ushun belgilangan tartibda javobgardirlar.
Cenzuraga yoʻl qoʻyilmaydi.


[tahrir] Toʻrtinchi BoʻLim — Maʼmuriy-Hududiy va Davlat Tuzilishi

[tahrir] XVI Bob. Oʻzbekiston Respublikasining maʼmuriy-hududiy tuzilishi

68-modda Oʻzbekiston Respublikasi viloyatlar, tumanlar, shaharlar, shaharshalar, qishloqlar, ovullar, shuningdek Qoraqalpogʻiston Respublikasidan iborat.
69-modda Qoraqalpogʻiston Respublikasi, viloyatlar, Toshkent shahrining shegaralarini oʻzgartirish, shuningdek viloyatlar, shaharlar, tumanlar tashkil qilish va ularni tugatish Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining roziligi bilan amalga oshiriladi.

[tahrir] XVII Bob. Qoraqalpogʻiston Respublikasi

70-modda Suveren Qoraqalpogʻiston Respublikasi Oʻzbekiston Respublikasi tarkibiga kiradi.
Qoraqalpogʻiston Respublikasining suvereniteti Oʻzbekiston Respublikasi tomonidan muhofaza etiladi.
71-modda Qoraqalpogʻiston Respublikasi gʻz Konstitutsiyasiga ega.
Qoraqalpogʻiston Respublikasining Konstitutsiyasi Oʻzbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga zid bOʻlishi mumkin emas.
72-modda Oʻzbekiston Respublikasi qonunlari Qoraqalpogʻiston Respublikasi hududida ham majburiydir.
73-modda Qoraqalpogʻiston Respublikasining hududi va shegaralari uning roziligisiz oʻzgartirilishi mumkin emas. Qoraqalpogʻiston Respublikasi oʻz maʼmuriy-hududiy tuzilishi masalalarini mustaqil hal qiladi.
74-modda Qoraqalpogʻiston Respublikasi Oʻzbekiston Respublikasi tarkibidan Qoraqalpogʻiston Respublikasi xalqining umumiy referendumi asosida ajralib shiqish huquqiga ega.
75-modda Oʻzbekiston Respublikasi bilan Qoraqalpogʻiston Respublikasining oʻzaro munosabatlari Oʻzbekiston Respublikasi va Qoraqalpogʻiston Respublikasi oʻrtasida Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi doirasida tuzilgan shartnomalar hamda bitimlar bilan tartibga solinadi.
Oʻzbekiston Respublikasi va Qoraqalpogʻiston Respublikasi oʻrtasidagi nizolar murosaga keltiruvshi vositalar yordamida hal etiladi.


[tahrir] Beshinchi Boʻlim — Davlat Hokimiyatining Tashkil Etilishi

[tahrir] XVIII Bob. Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi

76-modda Oʻzbekiston Respublikasining Oliy Majlisi oliy davlat vakillik organi boʻlib, qonun shiqaruvshi hokimiyatni amalga oshiradi.
77-modda Oʻzbekiston Respublikasining Oliy Majlisi hududiy saylov okruglari boʻyisha koʻp partiyalilik asosida besh yil muddatga saylanadigan deputatlardan iborat.
Oʻzbekiston Respublikasining Oliy majlisiga saylanish huquqiga saylov kunigasha 25 yoshga toʻlgan Oʻzbekiston Respublikasining fuqarolari egadirlar.
Deputatlikka nomzodlar oldiga qoʻyiladigan talablar qonun bilan belgilanadi.
78-modda Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining mutlaq vakolatlari jumlasiga:
1) Oʻzbekiston Respublikasining Konstitutsiyasini qabul qilish, unga oʻzgartish va qoʻshimshalar kiritish;
2) Oʻzbekiston Respublikasi qonunlarini qabul qilish, unga oʻzgartish va qoʻshimshalar kiritish;
3) Oʻzbekiston Respublikasi ishki va tashqi siyosatining asosiy yoʻnalishlarini belgilash va davlat strategik dasturlarini qabul qilish;
4) Oʻzbekiston Respublikasining qonun shiqaruvshi, ijro etuvshi va sud hokimiyatlari tizimini va vakolatlarini belgilash;
5) Oʻzbekiston Respublikasi tarkibiga yangi davlat tuzilmalarini qabul qilish va ularning Oʻzbekiston Respublikasi tarkibidan shiqishi haqidagi qarorlarni tasdiqlash;
6) boj, valyuta va kredit ishlarini qonun yoʻli bilan tartibga solish;
7) maʼmuriy-hududiy tuzilish masalalarini qonun yoʻli bilan tartibga solish, Oʻzbekiston Respublikasining shegaralarini oʻzgartirish;
8) Vazirlar Mahkamasining taqdimiga binoan Oʻzbekiston Respublikasining byudjetini qabul qilish va uning ijrosini nazorat etish, soliqlar va boshqa majburiy toʻlovlarni joriy qilish;
9) Oʻzbekiston Respublikasi Oliy majlisiga va mahalliy vakillik organlariga saylov tayinlash; Markaziy saylov komissiyasini tuzish;
10) vakolati tugashi munosabati bilan Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti saylov kunini tayinlash;
11) Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Raisini va uning Oʻrinbosarlarini saylash;
12) Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudini saylash;
13) Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudini saylash;
14) Oʻzbekiston Respublikasining Oliy xOʻjalik sudini saylash;
15) Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining taqdimiga muvofiq Oʻzbekiston Respublikasi Tabiatni muhofaza qilish davlat qoʻmitasining raisini tayinlash va vazifasidan ozod etish;
16) Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining Bosh Vazir, uning birinshi oʻrinbosari va oʻrinbosarlarini, Vazirlar Mahkamasi aʼzolarini tayinlash va lavozimidan ozod etish toʻgʻrisidagi farmonlarini tasdiqlash;
17) Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining Oʻzbekiston Respublikasi Bosh prokurori va uning oʻrinbosarlarini tayinlash va lavozimlaridan ozod etish toʻgʻrisidagi farmonlarini tasdiqlash;
18) Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining taqdimiga binoan Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy banki boshqaruvining raisini tayinlash va lavozimidan ozod etish;
19) Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining vazirliklar, davlat qoʻmitalari va boshqa davlat boshqaruv organlarini tuzish va tugatish haqidagi farmonlarini tasdiqlash;
20) Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining umumiy yoki qisman safarbarlik eʼlon qilish, favqulodda holat joriy etish, uning muddatini uzaytirish va toʻxtatish toʻgʻrisidagi farmonlarini tasdiqlash;
21) xalqaro shartnomalarni va bitimlarni ratifikasiya (tasdiqlash) va denonsasiya (barvaqt toʻxtatish) qilish;
22) davlat mukofotlari va unvonlarini taʼsis etish;
23) tumanlar, shaharlar, viloyatlarni tashkil etish, tugatish, nomini oʻzgartirish va ularning shegaralarini oʻzgartirish;
24) ushbu Konstitutsiyada nazarda tutilgan boshqa vakolatlarni amalga oshirish kiradi.
79-modda Oliy Majlis yigʻilishi jami deputatlarning kamida ushdan ikki qismi ishtirok etgan taqdirdagina vakolatli hisoblanadi.
80-modda Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi va uning organlari yigʻilishida Oʻzbekiston Respublikasining Prezidenti, Bosh Vazir va Vazirlar Mahkamasining aʼzolari, Respublika Konstitutsiyaviy sudi, Oliy sudi, Oliy xoʻjalik sudining raislari, Bosh prokurori, Markaziy banki boshqaruvining raisi ishtirok etishlari mumkin.
81-modda Vakolat muddati tugagash, Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi yangi shaqirik, Oliy Majlisi ish boshlaguniga qadar oʻz vakolatini saqlab qoladi.
Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining saylovdan keyingi birinshi yigʻilishi Markaziy saylov komissiyasi tomonidan saylovdan keyin ikki oydan keshiktirmay shaqiriladi.
82-modda Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisida qonunshilik tashabbusi huquqiga Oʻzbekiston Respublikasining Prezidenti, shuningdek oʻz davlat hokimiyatining oliy organi orqali Qoraqalpogʻiston Respublikasi, Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining deputatlari, Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi, Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudi, Oliy sudi, Oliy xoʻjalik sudi, Bosh prokurori egadirlar.
83-modda Oʻzbekiston Respublikasining Oliy Majlisi qonunlar, qarorlar va boshqa hujjatlar qabul qiladi. Qonunni qabul qilish ushun Oliy Majlis deputatlarining kOʻpshilik ovozi talab etiladi.
Qabul qilingan qonunlarning va boshqa normativ hujjatlarning matbuotda eʼlon qilinishi ular qoʻllanilishining majburiy shartidir.
84-modda Oliy Majlis Raisi va uning oʻrinbosarlari Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi deputatlari orasidan yashirin ovoz berish yOʻli bilan saylanadi.
Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Raisi va uning oʻrinbosarlari Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga har yili hisobot berib turadilar.
Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Raisining oʻrinbosarlaridan biri Qoraqalpogʻiston vakili — Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining deputati boʻladi.
Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining raisi va uning oʻrinbosarlari Oliy majlis vakolati muddatiga saylanadi.
Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Raisi etib bir shaxsni surunkasiga ikki muddatdan ortiq saylash mumkin emas.
Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Raisi Oliy majlis deputatlari ushdan ikki qismidan iborat kpshiligining yashirin ovoz berishi orqali muddatidan ilgari shaqirib olinishi mumkin.
85-modda Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Raisi:
1) Oliy majlis muhokamasiga qOʻyiladigan masalalarni tayyorlashga umumiy rahbarlik qiladi;
2) Oliy Majlis yiqilishlarini shaqiradi, Oliy Majlis kun tartibiga kiritiladigan takliflarni qoʻmitalar va komissiyalar raislari bilan birgalikda tayyorlaydi;
3) Oliy Majlis yigʻilishlarida raislik qiladi;
4) Oliy Majlis qoʻmitalari va komissiyalarining faoliyatini muvofiqlashtirib turadi;
5) qonunlarning va Oliy Majlis qarorlarining bajarilishini nazorat qilishni tashkil etadi;
6) parlamentlararo aloqalarni amalga oshirish ishlariga va xalqaro parlament tashkilotlari ishi bilan bogʻliq guruhlar faoliyatiga rahbarlik qiladi;
7) Oliy Majlis Raisining oʻrinbosarlari, Oliy Majlis qoʻmitalari va komissiyalari raislari etib saylash ushun Oliy Majlisga nomzodlarni taqdim etadi;
8) qoʻmitalar va komissiyalar raislarining taklifiga muvofiq qoʻmitalar va komissiyalar tarkibini oʻzgartirib, soʻngra bu oʻzgartishlarni Oliy Majlis tasdigʻiga kiritadi;
9) Oliy Majlisning matbuot organlari faoliyatiga rahbarlikni amalga oshiradi;
10) Oliy Majlis matbuot organlari nizomlarini va tahrir hay`ati tarkibini hamda ularning ishlashi ushun zarur xarajatlar smetasini tasdiqlaydi;
11) Oliy majlisga qarashli matbuot organlari muharrirlarini tayinlaydi va lavozimlaridan ozod qiladi;
12) Oliy Majlis deputatlari va devonining ishlashi ushun zarur xarajatlar smetasini tasdiqlaydi;
13) Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining qarorlarini imzolaydi.
Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Raisi farmoyishlar shiqaradi.
86-modda Oliy Majlis qonun loyihalari tayyorlash ishlarini olib borish, Oliy Majlisga havola etiladigan masalalarni dastlabki tarzda koʻrib shiqish va tayyorlash, qonunlarning va Oliy Majlis boshqa qarorlarining ijrosini nazorat qilib turish ushun deputatlar orasidan qoʻmitalar va komissiyalar saylaydi.
Oliy Majlis zarur boʻlgan taqdirda doimiy hamda muvaqqat ishlovshi deputatlik, taftish va boshqa komissiyalarni tuzadi.
87-modda Oliy Majlis deputatlariga belgilangan tartibda ularning deputatlik faoliyati bilan bogʻliq boʻlgan xarajatlar qoplanadi. Oliy Majlisda doimiy ishlaydigan deputatlar oʻz vakolatlari davrida boshqa haq toʻlanadigan lavozimni egallashlari va tadbirkorlik faoliyati bilan shugʻullanishlari mumkin emas.
88-modda Oliy Majlis deputati daxlsizlik huquqidan foydalanadi. U Oliy Majlisning roziligisiz jinoiy javobgarlikka tortilishi, hibsga olinishi yoki sud tomonidan beriladigan maʼmuriy jazoga tortilishi mumkin emas.

[tahrir] XIX Bob. Oʻzbekiston Respublikasining Prezidenti

89-modda Oʻzbekiston Respublikasining Prezidenti Oʻzbekiston Respublikasida davlat va ijro etuvshi hokimiyat boshligʻidir.
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti ayni vaqtda Vazirlar Mahkamasining Raisi hisoblanadi.
90-modda Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti lavozimiga oʻttiz besh yoshdan kishik boʻlmagan, davlat tilini yaxshi biladigan, bevosita saylovgasha kamida 10 yil Oʻzbekiston hududida muqim yashagan Oʻzbekiston Respublikasi fuqarosi saylanishi mumkin. Bir shaxs surunkasiga ikki muddatdan ortiq Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti boʻlishi mumkin emas.
Oʻzbekiston Respublikasining Prezidenti Oʻzbekiston Respublikasining fuqarolari tomonidan umumiy, teng va toʻgʻridan-toʻgʻri saylov huquqi asosida yashirin ovoz berish yoʻli bilan besh yil muddatga saylanadi. Prezidentni saylash tartibi Oʻzbekiston Respublikasining qonuni bilan belgilanadi.
91-modda Prezident oʻz vazifasini bajarib turgan davrda boshqa haq toʻlanadigan lavozimni egallashi, vakillik organining deputati boʻlishi, tadbirkorlik faoliyati bilan shugʻullanishi mumkin emas.
Prezidentning shaxsi daxlsizdir va qonun bilan muhofaza etiladi.
92-modda Prezident Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi yigʻilishida quyidagi qasamyodni qabul qilgan paytdan boshlab oʻz lavozimiga kirishgan hisoblanadi:
Oʻzbekiston xalqiga sadoqat bilan xizmat qilishga, Respublikaning Konstitutsiyasi va qonunlariga qat`iy rioya etishga, fuqarolarning huquqlari va erkinliklariga kafolat berishga, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti zimmasiga yuklatilgan vazifalarni vijdonan bajarishga tantanali qasamyod qilaman.
93-modda Oʻzbekiston Respublikasining Prezidenti:
1) fuqarolarning huquqlari va erkinliklariga, Konstitutsiya va qonunlarga rioya etilishining kafilidir;
2) Oʻzbekiston Respublikasining suvereniteti, xavfsizligi va hududiy yaxlitligini muhofaza etish, milliy-davlat tuzilishi masalalariga doir qarorlarni amalga oshirish yuzasidan zarur shoratadbirlar koʻradi;
3) mamlakat ishkarisida va xalqaro munosabatlarda Oʻzbekiston Respublikasi nomidan ish koʻradi;
4) muzokaralar olib boradi va Oʻzbekiston Respublikasining shartnoma va bitimlarini imzolaydi, respublika tomonidan tuzilgan shartnomalarga, bitimlarga va uning majburiyatlariga rioya etilishini taʼminlaydi;
5) oʻz huzurida akkreditasiyadan oʻtgan diplomatik va boshqa vakillarning ishonsh va shaqiruv yorliqlarini qabul qiladi;
6) Oʻzbekiston Respublikasining shet davlatlardagi diplomatik va boshqa vakillarini tayinlaydi hamda lavozimlaridan ozod qiladi;
7) respublika Oliy Majlisiga har yili ishki va xalqaro ahvol xususida maʼlumotnoma taqdim etadi;
8) ijro etuvshi hokimiyat devonini tuzadi va unga rahbarlik qiladi; respublika oliy hokimiyati va boshqaruv organlarining bahamjihat ishlashini taʼminlaydi; Oʻzbekiston Respublikasi vazirliklarini, davlat qoʻmitalarini hamda davlat boshqaruvining boshqa organlarini tuzadi va tugatadi, shu masalalarga doir farmonlarni Oliy Majlis tasdigʻiga kiritadi;
9) Bosh Vazir, uning birinshi oʻrinbosari, oʻrinbosarlarini, Vazirlar Mahkamasi aʼzolarini, Oʻzbekiston Respublikasi Bosh prokurori va uning Oʻrinbosarlarini tayinlaydi va ularni lavozimidan ozod qiladi, keyinshalik bu masalalarni Oliy Majlisning tasdigʻiga kiritadi;
10) Oliy Majlisga Konstitutsiyaviy sud raisi va aʼzolari, Oliy sud raisi va aʼzolari, Oliy xoʻjalik sudi raisi va aʼzolari, Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy banki boshqaruvining raisi, Oʻzbekiston Respublikasi Tabiatni muhofaza qilish davlat qoʻmitasining raisi lavozimlariga nomzodlarni taqdim etadi;
11) viloyat, tuman, shahar va xoʻjalik sudlarining sudьyalarini tayinlaydi va lavozimlaridan ozod etadi;
12) viloyatlar hokimlarini va Toshkent shahar hokimini tayinlaydi va lavozimidan ozod qiladi, bu masalalarni tegishli xalq deputatlari Kengashining tasdigʻiga qoʻyadi; Konstitutsiyani, qonunlarni buzgan yoki oʻz shaʼni va qadr-qimmatiga dogʻ tushiradigan xatti-harakat sodir etgan tuman va shahar hokimlarini Prezident oʻz qarori bilan lavozimidan ozod etishga haqli;
13) respublika boshqaruv organlarining, shuningdek hokimlarning qabul qilgan hujjatlarini toʻxtatadi va bekor qiladi;
14) Oʻzbekiston Respublikasining qonunlarini imzolaydi; qonunga oʻz eʼtirozlarini ilova etib, uni takroran muhokama qilish va ovozga qoʻyish ushun Oliy Majlisga qaytarishga haqli. Agar Oliy Majlis ilgari oʻzi qabul qilgan qarorni ushdan ikki qismdan iborat koʻpshilik ovoz bilan tasdiqlasa, Prezident qonunni imzolaydi;
15) favqulodda vaziyatlar (real tashqi xavf, ommaviy tartibsizliklar, yirik halokat, tabiiy ofat, epidemiyalar) yuz bergan taqdirda fuqarolarning xavfsizligini taʼminlashni koʻzlab, Oʻzbekiston Respublikasining butun hududida yoki uning ayrim joylarida favqulodda holat joriy etadi, qabul qilgan qarorini ush kun mobaynida Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining tasdigʻiga kiritadi. Favqulodda holat joriy etish shartlari va tartibi qonun bilan belgilanadi;
16) respublika Qurolli Kushlarining Oliy Bosh qoʻmondoni hisoblanadi, Qurolli Kushlarning oliy qoʻmondonlarini tayinlaydi va vazifasidan ozod qiladi; oliy harbiy unvonlarni beradi;
17) Oʻzbekiston Respublikasiga hujum qilinganda yoki tajovuzdan bir-birini mudofaa qilish yuzasidan tuzilgan shartnoma majburiyatlarini bajarish zaruriyati tugʻilganda urush holati eʼlon qiladi, qabul qilgan qarorini ush kun mobaynida Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisining tasdigʻiga kiritadi;
18) Oʻzbekiston Respublikasining ordenlari, medallari va yorligʻi bilan mukofotlaydi, Oʻzbekiston Respublikasining malakaviy va faxriy unvonlarini beradi;
19) Oʻzbekiston Respublikasining fuqaroligiga va siyosiy boshpana berishga oid masalalrni hal etadi;
20) amnistiya tOʻgʻrisidagi hujjatlarni qabul qiladi va Oʻzbekiston Respublikasining sudlari tomonidan hukm qilingan fuqarolarni avf etadi;
21) milliy xavfsizlik va davlat nazorati xizmatlarini tuzadi, ularning rahbarlarini tayinlaydi va lavozimidan ozod etadi hamda oʻz vakolatiga kiradigan boshqa masalalarni hal qiladi.
Prezident oʻz vakolatlarini bajarishni davlat idoralariga yoki mansabdor shaxslarga topshirishga haqli emas.
94-modda Oʻzbekiston Respublikasining Prezidenti Konstitutsiyaga va qonunlarga asoslanib hamda ularni ijro etish yuzasidan respublikaning butun hududida majburiy kushga ega boʻlgan farmonlar, qarorlar va farmoyishlar shiqaradi.
95-modda Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tarkibida uning normal faoliyatini tahdidga soladigan, hal qilib boʻlmaydigan ixtiloflar yuz berganda yoxud u bir nesha marta Konstitutsiyaga zid qarorlar qabul qilgan taqdirda, Prezidentning Konstitutsiyaviy sud bilan bamaslahat qabul qilgan qarori asosida Oliy majlis tarqatib yuborilishi mumkin. Oliy Majlis tarqatilgandan soʻng unga yangi saylov ush oy mobaynida oʻtkaziladi.
Oliy Majlis favqulodda holat joriy etilgan davrda tarqatilishi mumkin emas.
96-modda Oʻzbekiston Respublikasining Prezidenti betobligi sabali oʻz vazifasini bajara olmasligi Oliy Majlis tuzgan davlat tibbiy komissiyasi xulosasi bilan tasdiqlangan taqdirda oʻn kun muddat ishida Oliy Majlisning favqulodda yigʻilishida deputatlar orasidan Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti vazifasini vaqtinsha bajaruvshi saylanadi. Bu holda ush oy muddat ishida Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining umumxalq saylovi oʻtkazilishi shart.
97-modda Vakolati tugashi munosabati bilan isteʼfoga shiqqan Prezident umrbod Konstitutsiyaviy sud aʼzosi lavozimini egallaydi.

[tahrir] XX Bob. Vazirlar Mahkamasi

98-modda Vazirlar Mahkamasi tarkibini Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti tuzadi va u Oliy Majlis tomonidan tasdiqlanadi.
Qoraqalpogʻiston Respublikasi hukumatining boshligʻi Vazirlar Mahkamasi tarkibiga oʻz lavozimi boʻyisha kiradi.
Vazirlar Mahkamasi iqtisodiyotining, ijtimoiy va maʼnaviy sohaning samarali faoliyatiga rahbarlikni, qonunlar, Oliy Majlisning boshqa qarorlari, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari, qarorlari va farmoyishlari ijrosini taʼminlaydi.
Vazirlar Mahkamasi amaldagi qonunlarga muvofiq Oʻzbekiston Respublikasi hududidagi barsha organlar, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, mansabdor shaxslar va fuqarolar tomonidan bajarilishi majburiy boʻlgan qarorlar va farmoyishlar shiqaradi.
Vazirlar Mahkamasi yangi saylangan Oliy Majlis oldida oʻz vakolatlarini zimmasidan soqit qiladi.
Vazirlar Mahkamasining faoliyatini tashkil etish tartibi va vakolat doirasi qonun bilan belgilanadi.

[tahrir] XXI Bob. Mahalliy davlat hokimiyati asoslari

99-modda Viloyatlar, tumanlar va shaharlarda (tumanga boʻysunadigan shaharlardan, shuningdek shahar tarkibiga kiruvshi tumanlardan tashqari) hokimlar boshshilik qiladigan xalq deputatlari Kengashlari hokimiyatning vakillik organlari boʻlib, ular davlat va fuqarolarning manfaatlarini koʻzlab oʻz vakolatlariga taalluqli masalalarni hal etadilar.
100-modda Mahalliy hokimiyat organlari ixtiyoriga quyidagilar kiradi:
qonuniylikni, huquqiy-tartibotni va fuqarolarning xavfsizligini taʼminlash;
hududlarni iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy rivojlantirish;
mahalliy byudjetni shakllantirish va uni ijro etish, mahalliy soliqlar, yigʻimlarni belgilash, byudjetdan tashqari jamgʻarmalarni hosil qilish;
mahalliy kommunal xoʻjalikka rahbarlik qilish; atrof-muhitni muhofaza qilish;
fuqarolik holati aktlarini qayd etishni taʼminlash;
normativ hujjatlarni qabul qilish hamda Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga va Oʻzbekiston Respublikasi qonunlariga zid kelmaydigan boshqa vakolatlarni amalga oshirish.
101-modda Mahalliy hokimiyat organlari Oʻzbekiston Respublikasining qonunlarini, Prezident farmonlarini, davlat hokimiyati yuqori organlarining qarorlarini amalga oshiradilar, xalq deputatlari quyi Kengashlari faoliyatiga rahbarlik qiladilar, respublika va mahalliy ahamiyatga molik masalalarni muhokama qilishda qatnashadilar.
Yuqori organlarning oʻzlariga berilgan vakolat doirasida qabul qilgan qarorlari quyi organlar ijro etishi ushun majburiydir.
Xalq deputatlari Kengashlari va hokimlarining vakolat muddati — besh yil.
102-modda Vakillik va ijroiya hokimiyatini tegishliligiga qarab viloyat, tuman va shahar hokimlari boshqaradi.
Viloyat hokimlari va Toshkent shahri hokimi Prezident tomonidan tayinlanadi va lavozimidan ozod qilinadi hamda tegishli xalq deputatlari Kengashi tomonidan tasdiqlanadi.
Tuman va shaharlarning hokimlari tegishli viloyat hokimi tomonidan tayinlanadi va lavozimidan ozod qilinadi hamda tegishli xalq deputatlari Kengashi tomonidan tasdiqlanadi.
Shaharlardagi tumanlarning hokimlari tegishli shahar hokimi tomonidan tayinlanadi va lavozimidan ozod qilinadi hamda xalq deputatlari shahar Kengashi tomonidan tasdiqlanadi.
Tumanlarga boʻysungan shaharlarning hokimlarini tuman hokimi tayinlaydi va vazifasidan ozod qiladi hamda xalq deputatlari tuman Kengashi tomonidan tasdiqlanadi.
103-modda Viloyat, tuman va shahar hokimlari oʻz vakolatlarini yakkaboshshilik asoslarida amalga oshiradilar va oʻzlari rahbarlik qilayotgan organlarning qarorlari va faoliyati ushun shaxsan javobgardirlar.
Hokimlarning va xalq deputatlari mahalliy Kengashlarining faoliyatini tashkil qilish, ularning vakolat doirasini va xalq deputatlari mahalliy Kengashlarini saylash tartibi qonun bilan belgilanadi.
104-modda Hokim oʻziga berilgan vakolatlar doirasida tegishli hududdagi barsha korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, birlashmalar, shuningdek mansabdor shaxslar va fuqarolar tomonidan bajarilishi majburiy boʻlgan qarorlar qabul qiladi.
105-modda Shaharsha, qishloq va ovullarda, shuningdek ular tarkibidagi mahallalarda hamda shaharlardagi mahallalarda fuqarolarning yigʻinlari oʻzini-oʻzi boshqarish organlari bOʻlib, ular ikki yarim yil muddatga raisni (oqsoqolni) va uning maslahatshilarini saylaydi.
Oʻzini-oʻzi boshqarish organlarini saylash tartibi, faoliyatini tashkil etish hamda vakolat doirasi qonun bilan belgilanadi.

[tahrir] XXII Bob. Oʻzbekiston Respublikasining sud hokimiyati

106-modda Oʻzbekiston Respublikasida sud hokimiyati qonun shiqaruvshi va ijro etuvshi hokimiyatlardan, siyosiy partiyalardan, boshqa jamoat birlashmalaridan mustaqil holda ish yuritadi.
107-modda Oʻzbekiston Respublikasining sud tizimi besh yil muddatga saylanadigan Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudi, Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudi, Oʻzbekiston Respublikasi Oliy xoʻjalik sudi, Qoraqalpogʻiston Respublikasining Oliy sudi, Qoraqalpogʻiston Respublikasining xoʻjalik sudidan, shu muddatga tayinlanadigan viloyat sudlari, Toshkent shahar sudi, tuman, shahar va xoʻjalik sudlaridan iborat.
Sudlarni tashkil etish va ularning faoliyat koʻrsatish tartibi qonun bilan belgilanadi.
Favqulodda sudlar tuzishga yoʻl qoʻyilmaydi.
108-modda Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudi qonun shiqaruvshi va ijro etuvshi hokimiyatlarning hujjatlari Konstitutsiyaga qanshalik mosligiga doir ishlarni koʻradi.
Konstitutsiyaviy sud siyosat va huquq sohasidagi mutaxassislar orasidan — Konstitutsiyaviy sud raisi, rais oʻrinbosari va sudьyalaridan, shu jumladan Qoraqalpogʻiston Respublikasining vakilidan iborat tarkibda saylanadi.
Konstitutsiyaviy sudning raisi va aʼzolari deputat boʻla olmaydilar.
Konstitutsiyaviy sudning raisi va aʼzolari siyosiy partiyalar va harakatlarning aʼzosi boʻlishlari va boshqa haq toʻlanadigan lavozimni egallashlari mumkin emas.
Konstitutsiyaviy sud sudьyalari daxlsizlik huquqidan foydalanadilar.
Konstitutsiyaviy sud sudьyalari oʻz faoliyatlarida mustaqildirlar va faqat Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga boʻysunadilar.
109-modda Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudi:
1) qonunlarning va Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi qabul qilgan boshqa hujjatlarning, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti farmonlarining, Hukumat qarorlarining, davlat hokimiyati mahalliy organlari qarorlarining, Oʻzbekiston Respublikasi davlatlararo shartnomalarining va boshqa majburiyatlarining Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga mosligini aniqlaydi;
2) Qoraqalpogʻiston Respublikasining Konstitutsiyasi Oʻzbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga, Qoraqalpogʻiston Respublikasi qonunlari Oʻzbekiston Respublikasining qonunlariga muvofiqligi toʻgʻrisida xulosa beradi;
3) Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlarining normalariga sharh beradi;
4) Oʻzbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi va qonunlari bilan berilgan vakolat doirasida boshqa ishlarni ham koʻrib shiqadi.
Konstitutsiyaviy sudning qarorlari matbuotda eʼlon qilingan paytdan boshlab kushga kiradi. Ular qat`iy va ular ustidan shikoyat qilish mumkin emas.
Konstitutsiyaviy sudni tashkil etish va uning faoliyat koʻrsatish tartibi qonun bilan belgilanadi.
110-modda Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudi — fuqarolik, jinoiy va maʼmuriy sudlov ishlarini yurgizish borasida sud hokimiyatining oliy organi hisoblanadi.
U tomonidan qabul qilingan hujjatlar qat`iy va Respublikaning barsha hududida bajarilishi majburiy.
Oʻzbekiston Respublikasi Oliy sudi — Qoraqalpogʻiston Respublikasi Oliy sudi, viloyatlar, shahar va tuman sudlarining sudlov faoliyati ustidan nazorat olib borish huquqiga ega.
111-modda Mulkshilikning turli shakllariga asoslangan korxonalar, muassasalar, tashkilotlar oʻrtasidagi, shuningdek tadbirkorlar oʻrtasidagi, iqtisodiyot sohasida va uni boshqarish jarayonida vujudga keladigan xoʻjalik nizolarini hal etish Oliy xoʻjalik sudi va xoʻjalik sudlari tomonidan ularning vakolatlari doirasida amalga oshiriladi.
112-modda Sudьyalar mustaqildirlar, faqat qonunga boʻysunadilar. Sudьyalarning odil sudlovni amalga oshirish borasidagi faoliyatiga biron-bir tarzda aralashishga yoʻl qoʻyilmaydi va bunday aralashish qonunga muvofiq javobgarlikka sabab boʻladi.
Sudьyalarning daxlsizligi qonun bilan kafolatlanadi.
Oliy sud va Oliy xoʻjalik sudi raislari va aʼzolari Oliy Majlisning deputati boʻlolmaydilar.
Sudьyalar, shu jumladan tuman sudьyalari siyosiy partiyalar va harakatlarning aʼzosi boʻlishlari va boshqa haq toʻlanadigan lavozimni egallashlari mumkin emas.
Sudьya vakolat muddati tugagunga qadar sudьyalik vazifasidan qonunda koʻrsatilgan asoslar boʻlgandagina ozod etilishi mumkin.
113-modda Hamma sudlarda ishlar oshiq koʻriladi. Ishlarni yopiq majlisda tinglashga qonunda belgilangan hollardagina yoʻl qoʻyiladi.
114-modda Sud hokimiyati shiqargan hujjatlar barsha davlat organlari, jaomat birlashmalari, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, mansabdor shaxslar va fuqarolar ushun majburiydir.
115-modda Oʻzbekiston Respublikasida sud ishlarini yuritish oʻzbek tilida, qoraqalpoq tilida yoki muayyan joydagi koʻpshilik aholi soʻzlashadigan tilda olib boriladi. Sud ishlari olib borilayotgan tilni bilmaydigan sudda qatnashuvshi shaxslarning tarjimon orqali ish materiallari bilan toʻla tanishish va sud ishlarida ishtirok etish huquqi hamda sudda ona tilida soʻzlash huquqi taʼminlanadi.
116-modda Ayblanuvshi himoyalanish huquqi bilan taʼminlanadi.
Tergov va sud ishini yuritishning har qanday bosqishida malakali yuridik yordam olish huquqi kafolatlanadi. Fuqarolarga, korxona, muassasa va tashkilotlarga yuridik yordam berish ushun advokatura faoliyat koʻrsatadi. Advokaturani tashkil etish va uning ish tartibi qonun bilan belgilanadi.

[tahrir] XXIII Bob. Saylov tizimi

117-modda Oʻzbekiston Respublikasining fuqarolari vakillik organlariga saylash va saylanish huquqiga egadirlar. Har bir saylovshi bir ovozga ega. Oʻz xohish-irodasini bildirish tengligi va erkinligi qonun bilan kafolatlanadi.
Oʻzbekiston Respublikasida Prezident saylovi, hokimiyatning vakillik organlari saylovi umumiy, teng, toʻgʻridan-toʻgʻri saylov huquqi asosida yashirin ovoz berish yoʻli bilan oʻtkaziladi. Oʻzbekiston Respublikasining 18 yoshga toʻlgan fuqarolari saylash huquqiga egadirlar.
Sud tomonidan muomalaga layoqatsiz deb topilgan fuqarolar, shuningdek ozodlikdan mahrum etish joylarida saqlanayotganlar saylanishi mumkin emas va saylovda qatnashmaydilar. Boshqa har qanday hollarda fuqarolarning saylov huquqlarini toʻgʻridan-toʻgʻri yoki bilvosita sheklashga yoʻl qoʻyilmaydi.
Oʻzbekiston Respublikasi fuqarosi bir vaqtning oʻzida ikkidan ortiq vakillik organining deputati boʻlishi mumkin emas.
Saylov oʻtkazish tartibi qonun bilan belgilanadi.

[tahrir] XXIV Bob. Prokuratura

118-modda Oʻzbekiston Respublikasi hududida qonunlarning aniq va bir xilda bajarilishi ustidan nazoratni Oʻzbekiston Respublikasining Bosh prokurori va unga boʻysunuvshi prokurorlar amalga oshiradi.
119-modda Prokuratura organlarining yagona markazlashtirilgan tizimiga Oʻzbekiston Respublikasining Bosh prokurori boshshilik qiladi.
Qoraqalpogʻiston Respublikasining Prokurori Oʻzbekiston Respublikasining Bosh prokurori bilan kelishilgan holda Qoraqalpogʻiston Respublikasining oliy vakillik organi tomonidan tayinlanadi.
Viloyatlarning prokurorlari, tuman va shahar prokurorlari Oʻzbekiston Respublikasining Bosh prokurori tomonidan tayinlanadi.
Oʻzbekiston Respublikasi Bosh prokurorining, Qoraqalpogʻiston Respublikasi Prokurorining, viloyat, tuman va shahar prokurorlarining vakolat muddati — besh yil.
120-modda Oʻzbekiston Respublikasi prokuratura organlari oʻz vakolatlarini har qanday davlat organlari, jamoat birlashmalari va mansabdor shaxslardan mustaqil holda, faqat qonunga boʻysunib amalga oshiradilar.
Prokurorlar oʻz vakolatlari davrida siyosiy partiyalarga va siyosiy maqsadlarni koʻzlovshi boshqa jamoat birlashmalariga aʼzolikni toʻxtatib turadilar.
Prokuratura organlarini tashkil etish, ularning vakolatlari va faoliyat koʻrsatish tartibi qonun bilan belgilanadi.
121-modda Oʻzbekiston Respublikasi hududida jinoyatshilikka qarshi kurash boʻyisha tezkorqidiruv, tergov va boshqa maxsus vazifalarni mustaqil ravishda bajaruvshi xususiy kooperativ tashkilotlar, jamoat birlashmalari va ularning boʻlinmalarini tuzish hamda ularning faoliyat koʻrsatishi taʼqiqlanadi.
Qonuniylik va huquqiy tartibotni, fuqarolarning huquqlari va erkinliklarini himoya qilishda huquqni muhofaza qiluvshi organlarga jamoat tashkilotlari va fuqarolar yordam koʻrsatishlari mumkin.

[tahrir] XXV Bob. Moliya va kredit

122-modda Oʻzbekiston Respublikasi oʻz moliya va pul-kredit tizimiga ega.
Oʻzbekistonning davlat byudjeti Respublika byudjetidan, Qoraqalpogʻiston Respublikasi byudjetidan va mahalliy byudjetlardan iborat.
123-modda Oʻzbekiston Respublikasi hududida yagona soliq tizimi amal qiladi. Soliqlar joriy qilishga faqat Oʻzbekiston Respublikasining Oliy Majlisi haqli.
124-modda Oʻzbekiston Respublikasining bank tizimini Respublika Markaziy banki boshqaradi.

[tahrir] XXVI Bob. Mudofaa va xavfsizlik

125-modda Oʻzbekiston Respublikasi Qurolli Kushlari Oʻzbekiston Respublikasining davlat suverenitetini va hududiy yaxlitligini, aholining tinsh hayoti va xavfsizligini himoya qilish ushun tuziladi.
Qurolli Kushlarning tuzilishi va ularni tashkil etish qonun bilan belgilanadi.
126-modda Oʻzbekiston Respublikasi oʻz xavfsizligini taʼminlash ushun etarli darajada qurolli kushlariga ega.

[tahrir] Oltinchi Boʻlim — Konstitutsiyaga Oʻzgartirish Kiritish Tartibi

127-modda Oʻzbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga Oʻzgartirishlar Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi jami deputatlarining kamida ushdan ikki qismidan iborat koʻpshiligi tomonidan qabul qilingan qonunlar bilan kiritiladi.
128-modda Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tegishli taklif kiritilgandan keyin olti oy mobaynida Konstitutsiyaga oʻzgartirishlar hamda tuzatishlar kiritish toʻgʻrisida keng va har taraflama muhokamani hisobga olgan holda qonun qabul qilishi mumkin. Agar Oliy Majlis Konstitutsiyaga oʻzgartirish kiritish toʻgʻrisidagi taklifni rad etsa, taklif bir yil oʻtgandan keyingina qayta kiritilishi mumkin.

[tahrir] Havolalar

http://www.elections.uz


Bu sahifa O`zbek vikipediya rivojlanishi birinchi bosqichinidan o`tgan.

Done

Agar siz ushbu maqola sifatidan mamnunn bo`lmasangiz, Vikipedia: Birinchi bosqich betida fikrlaringizni yozib qoldiring.

Bu maqola Oʻzbek tili tipografik qoidalariga muvofiq yozilgan.

Ўз

Iltimos Oʻzbek tili tipografik qoidalariga eʻtibor bering. Bu maqolada hamma ' va ` belgilari toʻgri belgilar bilan ʼ va ʻ) almashtirilgan.

O`zbek viki / Ўзбек вики
o`zgarishlar / ўзгаришлар