Chiroqchi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

shahar va tuman markazi (Qashqadaryo viloyati)

Shahar aholisi: taxminan 25,000 Shaharda asosan o'zbeklar istiqomat qilishadi. Juda kam miqdorda tatarlar bor. Men rus millatiga mansub oila borligini eshitdim, ammo ko'rmadim.

Til: shahar aholisi asosan qipchoq lahjasining qarluqlashgan shaklida gaplashadi. Katta yoshdagi aholi "yeydi"ning o'rniga "jeydi" deyishadi. Lekin yoshlar o'rtasida bu narsa kamayib ketayapti. Yoshlar asosan qarluq lahjasiga yaqin lahjada gaplashishga o'tmoqda. Menimcha, asta-sekin boshqa shaharlardagi kabi shaharda qipchoq shevasi yo'qoladi.

Qiziq ma'lumot: qishloqda yolg'on so'zining o'rniga "o'tirik" kalimasini qo'llashadi. Bir qoraqalpoq yigit bilan tanishganimda ularning tili haqida qiziqdim. Uning aytishicha ularda ham "yolg'on"ni "o'tirik" deyishar ekan. Menimcha, hozirgi qozoq, qirg'iz, qoraqalpoqlarning etnogenizida ishtirok etgan o'zbek urug'lari (yani, Shayboniyxon bilan birga kelgan urug'lar) Chiroqchi shahri va tumanining asosini tashkil etishadi.

Aholi o'rtasidagi salbiy ko'rinishlar: Chiroqchi tumani aholisi o'zini urug'larga ajratadi (to'g'ri topdingiz, o'sha 92 urug'lardan). Ba'zan urug'chilik asosida nizoga ham borishadi.

Undan tashqari, qishloqlarda alkogolli ichimliklar ichish juda keng tarqalgan. "Gunohlar onasi"ning ta'siri asosida ko'p jinoyatlar ham sodir etiladi. To'ylar, bazmlar busiz o'tmaydi. Chiroqchiliklar boshqa tumanlar o'rtasida ichimlik haddan tashqari ko'p ichishi bilan mashhur.

Ta'rixi: To'liq isbotlanmagan faktlarga ko'ra Chiroqchi nomli qishloq XIV asrga borib taqaladi. Ba'zi ma'lumotlarga qaraganda, "chiroqchi" so'zi Amir Temur nomi bilan bog'langan. Afsonaga ko'ra Temurning onasi Buxoroga ketayotgan paytda, to'lg'oq tutadi.

Kechqurun bo'lganligi sababli ular xotirjam bir yer izlashadi. Uzoqdan chiroq ko'rishadi. Borishsa, bir chayla, ichida esa bir momo o'tiribdi. Shu kecha Temur, o'sha chaylada dunyoga keladi. Taxmin qilganingizdek, bu yerda keyin "chiroqchi" nomidagi qishloq paydo boladi.

Bu qanchalik to'gri xudo biladi.

Chiroqchi bekligi Buxoro amirligining katta bekliklaridan bo'lgan.

Sho'rolar davrida Chiroqchi uncha rivojlanmadi. Hozirgacha temir yo'li bu shahargacha yetib kelmagan.

Mashhur joylari: Chiroqchi tumani qadimiy obidalar jihatidan ancha kambag'al (harqalay yer ustidagilari). Langar taraflarda eski masjidlar borligini eshitdim, lekin borib ko'rolmadim. Chiroqchidan biroz chiqqandan keyin Mehnatobod (eski partsiyezd) shirkatida bir tepalik bor. Aytishlaricha, o'sha tepada ba'zi arxeologik ahamiyatga molik yodgorliklar bo'lishi mumkin. Ilojim bo'lsa o'sha yerlarni bir qazib ko'rardim.

O`zbek viki / Ўзбек вики
o`zgarishlar / ўзгаришлар