Polsha

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Rzeczpospolita Polska
Polsha Bayrog`i Polsha gerbi
Milliy shior: mavjud emas
Image:LocationPoland.png
Davlat tili polyakcha1
Poytaxt Varshava
Eng yirik shahri Varshava
Prezident Leh Aleksandr Kachinskiy
Bosh Vazir Yaroslav Kachinskiy
Hududi
 — Jami
 — suv %i
Jahonda 68-o`rinda
312,685 km²
2.6 %
Aholi
 — Jami (2000)
 — Zichlik
Jahonda 30-o`rinda
38 633 912
123.5/km²
Mustaqillik
 — Sana
Qayta tiklangan
11 noyabr 1918
Valyuta Zlotiy (PLN)
Vaqt zonasi GMV+1
Milliy madhiya Mazurek Dąbrowskiego
Internet-domen .pl
Telefon kodi 48
1 2005 yil 6 yanvarda qabul qilingan qonunga ko`ra,
aholisining 20%idan kam bo`lmagan qismi milliy ozchilikdan iborat gminalarda,
(Polshada bunday gminalardan 41tasi mavjud), davlat idoralarida ikkinchi tildan foydalanishga ruxsat etiladi. Bu qonun joylarning nomlanishiga ham ta`sir etadi. Qonun beloruscha, litovcha va nemischa tillarga joriy etilgan.

Pólsha (Pólsha Respúblikasi, bunda mamlakatning rasmiy nomida zamonaviy polyakcha republika (respublika) so`zi emas, balki eski — Rzeczpospolita (polyakchadan: Pospolit nutqi) so`zi ishlatiladi) — Yevropadagi davlat, shimoldan Baltika dengizi bilan yuviladi.

Polsha
Polsha

Maydoni — 312,7 ming km².

Aholisi — 38,6 mln. odam.

Rasmiy til — polyakcha.

Din — asosan katolizm, hamda iudaizm, lyuteranlik, pravoslavie.

Davlat boshlig`i — prezident.

Qonun chiqaruvchi organ — Ikki palatali parlament: Seym (quyi palata) va Senat (yuqori palata).

Poytaxti — Varshava.

Ma`muriy-huduiy taqsimoti: 16 voyevodstvo.

Pul birligi — zlotiy.

[tahrir] Tarihi

To`liq maqola: Polsha tarihi

[tahrir] X — XIX asrlar

16./17.
16./17.

X asrda Polsha davlati vujudga keldi, xristianlik qabul qilindi (966), 1025dan Polsha — qirollik.

XIV asrda Gall-Volin knyazligiga qo`shilib, totor-mo`g`ul bosqinidan kuchsizlangan g`arbiy rus yerlariga yurish qiladi.

Lyublino birligiga bo`ysunib (1569) Polsha Buyuk Litva knyazligi bilan birgalikda yagona davlat — Pospolita Nutqini tashkil qiladi.

Peterburg konvenciyalariga ko`ra 1770 —90-х yillarda Pospolita Nutqi hududi Prussiya, Avstriya va Rossiya o`rtasida bo`linib olingan edi (3 bo`lim — 1772, 1793, 1795). Ukrain va beloruslar yashaydigan kattagina yer qismi, rus tarixchilari fikricha Polsha tomonidan XIV-XVI asrlar mobaynida bosib olingan asl rus yerlaridir.

1807da Napoleon I Polsha yerlarining bir qismidan Varshava knyazligini tashkil etdi. Vena kongressi (181415) Polshani qaytadan taqsimladi: Varshava knyazligining katta qismidan Polsha Chorligi barpo etildi (Rossiyaga berilgan); Poznanshchina Prussiyaga tegdi, hamda o`zi bilan birga Sileziya va Pomoryeni saqlab qoldi; ba`zi hududlar Avstriyaga o`tgan.

Polyak milliy-ozodlik harakatlari (1794) (T. Kostyushko boschiligida), 18301831, 1846, 1848, 186364da bostirilgan.

[tahrir] XX asr

191518da, Birinchi jahon urushi paytida, Polsha Germaniya va Avstro-Vengriya tomonidan fath etildi.

1918da Polsha mustaqilligi tiklandi.

1919-21 Sovet-polyak urushi Sovet Rossiyasi mag`lubiyati bilan tugaydi va 1921 yilgi Riga tinchlik shartnomasiga ko`ra 1921yili G`arbiy Ukraina va G`arbiy Belarus yerlari Polsha tasarrufiga o`tadi.

1926da Polshada Yuzef Pilsudskiy boshchiligida avtoritar milliy-separatik sanacion tuzum tuziladi.

1931 yilning 15 iyunida SSSR va Polsha do`stlik va savdo aloqalari to`g`risidagi Bitimga kelishishadi. 1932 yilning 25 yanvarida SSSR va Polsha o`zaro hujum qilmaslik haqida Bitimni imzolashadi.

1938da Polsha Germaniya bilan Chexoslovakiyani bo`lib olishadi. Polsha qaramog`iga ko`mir koni joylashgan Teshin rayoni o`tadi.

O`zbek viki / Ўзбек вики
o`zgarishlar / ўзгаришлар