O`rta Osiyo (Chingizxonning istilosi)

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

1215 yili Chingizxon shimoliy Xitoyda erishilgan g`alabalarni mustahkamlab, o`z etiborini g`arb tomon qaratadi. 1219 yili u Jebenoyonga Sharqiy Turkiston va Yettisuvni ishg`ol etishni buyuradi. Chingizxon armiyasi kuchluq davlatini tor-mor keltirib Movarounnahrga bostirib kiradi. Samarqandni mustahkamlash uchun katta xiroj yig`iladi, biroq bu mablag`lar isrof qilinadi, shahar devorlari esa mustahkamlanmaydi. 1219 yili Chingizon katta va mustahkam qal'a bo`lgan O`trornga yurish qiladi. O`z kuchlarini ikkiga ajratib, ulardan birini O`tror qurshovi uchun qoldiradi, qolganiga o`g`li Juchini boshliq etib Signak, Uzgen, Jenda va so`ngra Urganchni zabt etish maqsadida safarbar etadi. 5 ming kishilik askar Sirdaryo bo`lab Benaket va Jo`jand shaharlariga yuborilgan. Chingizxonning o`zi esa asosiy kuchlar bilan suvsiz dashtlar bo`ylab qisqa yo`l orqali Buxoro tomon yo`l oladi. 1220 yilning fevralida Buxoro ishg`ol etiladi. Chingizon shaharni o`z askarlariga talon-taroj qilish uchun topshiradi. Buxoroning ayanchli taqdiri haqidagi mash'um xabar tez orada butun Movarounnahrga yoyiladi. Aholi qo`rquv va tahlikaga tushadi. Xorazmshoh Muhammad qo`rqoqlik bilan qochishga hozirlik ko`radi. Samarqand himoyachilariga boshchilik qilgan turk To`g`ayxon Chingizxon xizmatiga o`tishga umid qilib shaharni topshiradi. Mo`g`illar shaharga bostirib kirib qirg`inbarot uyushtiradilar. Samarqand aholisining faqat to`rtdan bir qismi omon qoladi. 1220 yilning aprelida mo`g`illar Xo`jandni ishg`ol etadilar. Sirdaryo yaqinida ular Benakentni zabt etadilar. Xo`jand hukmdori Temur Malik mo`g`illarga qarshi mardonavor kurash olib boradi. U o`zining kam sonli askarlari bilan yo`l-yo`lakay jang qilib Urganchga yetib keladi. 1220 yilning yoziga qadar Movarounnahrning sharqiy va markaziy qismi mo`g`illar tomonidan bosib olinadi. Xorazmshoh qochadi. U Kaspiy dengizining janubiy qirg`og`idagi orolda vafot etadi. Urganchda Temur Malik qisqa vaqt davomida xalq lashkarlariga boshchilik qiladi. U uchiga qarshi muvaffaqiyatli kurash olib boradi. 1220 yilning kuzida Chingizon hamla bilan Termezni ishg`ol tadi. 1221 yilning qishida Urgench qamali boshlanadi. Shahar aholisi dushmanga qahramonlarcha qarshilik ko`rsatadi. Urgench taslim bo`lishidan avval Balx va Marv shaharlari zabt etailadi. 1221 yilning yoziga qadar butun Markaziy Osiyo hududi mo`g`illar tasarrufiga o`tadi. Chingizxon vafotidan so`ng mo`g`il imperiyasining merosxo`rlar o`rtasidagi taqsimoti natijasida Movarounnahr Chingizxon o`g`li Chig`atoy ulusi deb e'tirof etiladi. Chig`atoy saroyi uchun o`lpon yig`ish vazifasi mahalliy savdogar Mahmud Yalvochga isxonib topshiriladi.


Bu maqola vikifikaziya qilinishi kerak.

nothumb

Iltimos, bu maqolani vikipediya qoida va yo'llanmalariga muvofiq bezang.

O`zbek viki / Ўзбек вики
o`zgarishlar / ўзгаришлар