Thần khúc
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Thần khúc (La divina commedia) là trường ca của nhà thơ Ý thời Trung cổ Dante Alighieri (1265-1321), người đã vinh danh sáng lập nền văn học Ý và được xếp vào hàng những nhà thơ kiệt xuất nhất của thế giới. Tác phẩm được sáng tác trong thời gian Dante bị trục xuất khỏi quê hương Florence, được viết bằng tiếng Ý gồm 100 khúc ca với 14.226 câu thơ. Ngoài phần mở đầu, tác phẩm chia làm ba phần với mỗi phần bao gồm 33 khúc ca: Địa ngục (Inferno), Tĩnh ngục (Purgatorio) và Thiên đường (Paradiso).
Mục lục |
[sửa] Tóm tắt nội dung
[sửa] Phần thứ nhất: Địa ngục (Inferno)
Dante kể lại một câu chuyện tưởng tượng mà mình là một nhân vật chính, bắt đầu từ ngày thứ Sáu lễ thánh, 8-4-1300. Mở đầu Dante lạc vào một khu rừng rậm tối om, khi tìm được lối ra thì gặp ba con thú chắn đường (báo, sư tử, chó sói). Nhà thơ sợ hãi kêu cứu. Nàng Bêatơrixê từ Thiên đình phái nhà thơ Viêcgin xuống để dẫn đường cho Dante xuống Địa ngục. Địa ngục theo tác giả miêu tả là một cái vực thẳm khổng lồ hình phễu ở cực Bắc cắm sâu vào tận tâm trái đất. Tại đây chia làm chín khu, mỗi khu dành cho một loại tội nhân khác nhau. Nhà thơ đã gặp nhiều nhân vật cổ kim danh tiếng dưới đó, từ những vị Giáo hoàng can tội ăn cắp đồ lễ đến những kẻ tham nhũng; những cha cố, tu sĩ dâm ô, hư hỏng; các quan chức địa phương trụy lạc v.v. Ta thấy có cả Điđông, Parix, Hêlen, Uylix từ thời Cổ đại Hy Lạp đến đôi trai gái phạm tội tư thông bị giết là Paolô và Prăngxexca ở Ý năm 1289. Tất cả, tùy mức độ nặng nhẹ của những tội mà họ đã phạm phải trên dương thế, đều phải chịu cực hình rất ghê sợ.
[sửa] Phần thứ hai: Tĩnh ngục (Purgatorio)
Là tên một ngọn núi nằm ở cực Nam của trái đất có bảy tầng, tượng trưng cho bảy trọng tội theo quan niệm của Cơ Đốc giáo. Ở đây thể hiện một không khí trầm lặng trong sự suy tư sám hối chứ không khủng khiếp, náo động như ở Địa ngục: những kẻ kiêu căng phải vác một khối đồ vật nặng trên vai khiến mặt cúi gằm xuống; còn bọn có tính xấu ghen tị, thèm khát thì mắt nhằm nghiền không trông thấy gì; lũ lười biếng cứ phải luôn chân đi đi lại lại, nói chung là những gì ngược với bản tính của chúng trước kia. Trong một cuộc trao đổi trò chuyện, Dante đã nguyền rủa “nước Ý nô lệ, nơi trú ngụ của những đau thương, không còn là bà chúa của những dân tộc mà là một nơi xấu xa.”. Sau khi cầu khẩn Thiên đường, Dante ngủ say. Khi tỉnh dậy nhà thơ thấy mình cùng với Viêcgin đứng trước lối đi vào trong Purgatorio. Hai nhà thơ lần lượt leo qua bảy tầng ở đây. Linh hồn ở đây còn phải chịu hình phạt, song đã có được niềm hy vọng. Thêm nhà thơ La Mã Xtaxơ đến với Viêcgin và Dante. Ba nhà thơ đồng hành lên đỉnh cao của ngọn núi, đó chính là Thiên đường với rừng cây đẹp đẽ, suối nước mát trong, hoa thơm cỏ lạ. Dante say sưa ngắm cảnh các thiên thần hiện hình. Cuối cùng Bêatơrixê từ Thiên đường xuống trong ánh hào quang rực rỡ và hoa thơm ngào ngạt, đón Dante. Còn Viêcgin thì biến mất vì ông là người dị giáo.
[sửa] Phần thứ ba: Thiên đường (Paradiso)
Thiên đường gồm chín tầng, mỗi tầng dành cho một loại người đã được Thượng đế tuyển chọn. Gặp Dante, Bêatơrixê nói cho Dante biết muốn cứu vớt linh hồn Dante, nàng phải đưa chàng đi thăm và thấy tận mắt những kẻ phạm tội. Nàng trách chàng đã phạm nhiều lỗi lầm từ khi nàng qua đời và Dante thú nhận tội lỗi của mình. Matenda đem tắm cho Dante trong con sông Lêtê để cho chàng quên hết mọi việc. Bêatơrixê lần lượt dẫn Dante qua chín tầng của Thiên đường. Trong khi đi, hai người trao đổi, bàn luận với nhau về những vấn đề thần học và triết học. Họ gặp các vị anh hùng, những người tử vì đạo, các vị tiến sĩ thần học của Giáo hội v.v. Thiên đường cũng như Địa ngục chứa đựng rất nhiều chi tiết ám dụ về tình hình chính trị đương thời. Một chiếc thang vàng đưa Dante lên bầu trời đầy sao. Nhà thơ ngây ngất chiêm ngưỡng chúa Crixtô và Đức mẹ đồng trinh, Bêatơrixê trở về vị trí của nàng, còn Dante cảm thấy lâng lâng bay bổng trong tình yêu của Thượng đế.
[sửa] Ý nghĩa
Thần khúc là một tác phẩm được trao một sứ mạng lịch sử đặc biệt: nó là sự tổng hợp những kiến thức triết học và nghệ thuật của văn hóa Trung cổ, đồng thời nó cũng là cầu nối liền với văn hóa thời đại Phục hưng. Dấu ấn Trung cổ trong tác phẩm rất rõ nét, từ ý thức, niềm tin tôn giáo, quan điểm triết học đến cách thể hiện tượng trưng, ngụ ý, ẩn ý (số 3 tượng trưng cho Chúa trời ở 3 ngôi “tam vị nhất thể”, số 9 là tuổi của Dante và Bêatơrixê khi gặp nhau lần đầu, 3 con thú tượng trưng cho ba tính xấu: ghen tị-kiêu ngạo-keo kiệt). Tính chất Phục hưng trong tác phẩm cũng khá nổi bật, đó là thái độ khẳng định và tôn vinh cuộc sống với những hoan lạc trần thế, niềm khát khao hiểu biết thế giới song hành với những ước mơ cuộc sống hạnh phúc, trong sạch, đẹp đẽ hiện hữu ở thế giới thực tại này chứ không phải là ở thế giới bên kia. Bằng nghệ thuật ngôn từ điêu luyện của tác giả thể hiện qua những câu thơ ngân nga như lời ca điệu nhạc, kết hợp với những yếu tố mới mẻ trong nội dung so với thời đại khiến tác phẩm được các nhà nghiên cứu sau này đánh giá cao, được coi như dấu hiệu báo trước cho sự xuất hiện của một nền văn học lớn thời đại Phục hưng sắp ra đời.
[sửa] Tham khảo
- Thần khúc của Khương Việt Hà, trên 101 vẻ đẹp văn chương Việt Nam và thế giới, NXB Văn hóa thông tin, H. 2006.
- Thần khúc, phần Địa ngục, Nguyễn Văn Hoàn dịch, NXB Khoa học xã hội, H. 2005.
- Bài giới thiệu về tác phẩm Thần Khúc và thân thế tác giả trên eVan