Ngọc Khoa
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Công nữ Ngọc Khoa là con gái Chúa Sãi Nguyễn Phúc Nguyên, được gả cho vua Chiêm Thành Po Romê[1] năm 1631.
Ngọc Khoa tên đầy đủ là Nguyễn Phúc Ngọc Khoa, con gái thứ ba của Nguyễn Phúc Nguyên, em gái công nữ Ngọc Vạn. Cũng giống như Ngọc Vạn, bà chỉ là công nữ, nhưng một vài tài liệu thường nhầm thành công chúa. Năm 1920 Ngọc Vạn kết hôn với vua Chân Lạp Chey-Chetta II.
Thời kỳ đó, chiến tranh Đàng Trong-Đàng Ngoài vừa bắt đầu bùng nổ năm 1627. Năm 1629, lưu thủ Phú Yên là Văn Phong [2] liên kết với người Chiêm Thành nổi lên chống lại chúa Nguyễn. Chúa Sãi cử Phó tướng Nguyễn Hữu Vinh[3], đem quân dẹp yên, và đổi phủ Phú Yên thành dinh Trấn Biên. Từ cuối thế kỷ 16 người Chiêm Thành thường buôn bán với người Bồ Đào Nha ở Ma Cao, thuộc địa của Bồ Đào Nha trên đất Trung Hoa. Thương thuyền Bồ Đào Nha hay ghé buôn bán trao đổi với người Chiêm ở các hải cảng Cam Ranh và Phan Rang. Chúa Sãi lo ngại người Chiêm liên kết với Bồ Đào Nha.
Những lý do trên có thể chính là nguyên nhân cuộc hôn phối giữa Ngọc Khoa và vua Chiêm Thành Po Romê, giúp Nguyễn Phúc Nguyên có được sự hòa hảo với Chiêm Thành.
Sử sách không ghi lại là bà Ngọc Khoa đã làm những gì ở triều đình Chiêm Thành, chỉ biết rằng truyền thuyết cũng như tục ngữ Chiêm Thành đều có ý trách cứ, nếu không muốn nói là phẫn nộ, cho rằng bà Ngọc Khoa đã làm cho vua Po Romê trở nên mê muội và khiến cho nước Chiêm sụp đổ.
- Trong bài ca Chiêm Thành Ni Danak Po Romé có câu: "Vua Po Romê có ba vợ: hai người giống da sậm và một người Việt Nam, cả ba người đều ghen nhau, cãi vã ồn ào trong cung điện nhà vua."
- Trong Cổ Tích Chiêm Thành Po Romê có ghi: "Po Romê sinh được một công chúa gả cho hoàng thân Phik Cheek. Hoàng thân này kết tình bang giao với Việt Nam. Do biết tính háu sắc của Po Romê, vua ở Huế bèn chọn công chúa đẹp nhất rồi giả làm người đi buôn vào đất Chiêm Thành. Danh tiếng cô nàng xinh đẹp đến tai Po Romê. Vua cho vời đến, vừa trông thấy mặt nàng là say mê, rước về làm vợ, tức là nàng Bia Út, hoàng hậu Út."
- Theo truyền thuyết Chiêm Thành, bà Ngọc Khoa hay Bia Ut đã dùng sắc đẹp mê hoặc Po Romê, khiến ông chặt bỏ cây "kraik", biểu tượng thiêng liêng của vương quốc Chiêm Thành, vì vậy sau đó vương quốc nầy sụp đổ.
- Ngoài ra, người Chăm còn dùng tên bà Bia Ut trong một câu thành ngữ để mỉa mai những phụ nữ béo mập: "Béo như bà Ut" (Limuk you Bia Ut)[4].
Các sách tây phương ghi nhận rằng không hiểu vì sao, sau năm 1639 thì cuộc giao thương giữa Chiêm Thành và người Bồ Đào Nha không còn được nghe nói đến nữa[5]. Có thể việc này là hậu quả của chuyện công chúa Ngọc Khoa sang làm hoàng hậu Chiêm Thành tám năm trước đó.
Ngoài việc thần linh hóa câu chuyện, truyền thuyết trên đây đã phản ảnh một phần sự thật lịch sử, đó là nước Chiêm Thành, một lần nữa suy yếu hẳn đi sau cuộc hôn nhân Việt Chiêm năm 1631, nhờ đó, người Việt nhanh chóng vượt qua Chiêm Thành, xuống đồng bằng sông Cửu Long. Như thế, hai công nữ Ngọc Khoa và Ngọc Vạn, tuy không chính thức đem lại đất đai như công chúa Huyền Trân, nhưng cả hai đều đã mở đường cho cuộc Nam tiến của các chúa Nguyễn. Khoảng một thế kỷ sau đó, chúa Nguyễn đã mở rộng về phía Nam đến tận Cà Mau như ngày nay.
[sửa] Xem thêm
[sửa] Chú thích
- ▲ Còn có ghi là Po Romé
- ▲ Không biết họ
- ▲ Chồng của công nữ Ngọc Liên, con gái đầu của Chúa Sãi Nguyễn Phúc Nguyên
- ▲ Văn học dân gian Chăm, tục ngữ - thành ngữ - câu đố - NXB Văn hóa Dân tộc, 1995
- ▲ Pierre Bernard Lafont