Thành viên:Vo Hung Thanh/monobook.js s=1

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

< Thành viên:Vo Hung Thanh

CON NGU?I VÀ TRI?T H?C*

Ð?n h?n l?i lên. Sáng nay tôi l?i di b? vài cây s? d? d?n m?t c?a hàng vi tính, ng?i tru?c màn hình d? nh?m vi?t

bài nhu dã nói. Ðây cung là cách t?p th? d?c dôi chân và cung là cách t?n b? nh?m ngo?n c?nh và suy nghi.

Ch? c?n mang theo chai nu?c và ? bánh mì, cos khi ch? là chai nu?c cung d?. Nói chuy?n tri?t h?c thì ngày

xua c? nhân có khi ch? c?n u?ng nu?c lã cung dã th?y thú v? r?i. Ðây là bài vi?t th? hai trong toàn b? h? th?ng các bài vi?t mà tôi dang d? d?nh th?c hi?n. S? lu?ng có th?

lên d?n hàng tram bài do tôi c?m th?y ng?u h?ng c?n vi?t ra, còn n?u th?m ý t? nh?ng bài vi?t khác, con

s? có th? lên d?n hàng ngàn bài hay vô h?n. T?t nhiên v?i tình tr?ng hi?n nay c?a tôi mà tôi dã th?ng th?n và trung th?c nói ra ngay t? d?u, thì th?i gian

này có th? r?t kéo dài, và nh?ng ngu?i nào tò mò hay có chút ít thích thú th?y c?n thi?t mu?n theo dõi lo?t

bài vi?t ? dây c?a tôi h?n ph?i có d?p tha h? ch? d?i. Tuy nhiên, dù dây là bài vi?t th? hai, nói theo th? t? ti?n trình, vì dã có bài vi?t s? 1, nhung v? m?t n?i

dung, dây m?i th?t là bài vi?t s? m?t vì nó d? c?p d?n chính ch? d? n?n t?ng, c?t lõi, và bao quát nh?t. Ðó

chính là v?n d? con ngu?i và tri?t h?c. Có nghia bài vi?t d?u tiên mà hôm qua dã có ch? m?i là bài giáo d?u,

bài dua vào toàn b? h? th?ng, hay d?n nh?p. Tru?c h?t, con ngu?i là th?c th? hay y?u t? quan tr?ng nh?t, b?i vì t?t c? chúng ta d?u là nh?ng con ngu?i.

Ði?u này có nghia r?ng d?i v?i nh?ng th?c t?i nào không ph?i là con ngu?i thì con ngu?i tr? nên ch?ng

quan tr?ng hay có ý nghia gì v?i chính b?n thân c?a th?c th? dó. T?c là các ph?m trù trên con ngu?i hay

du?i con ngu?i, ý nghia v? con ngu?i th?c ch?t ch? tr? nên nhu pha, t?c ch?ng an thua gì. V?y con ngu?i tr? nên có ý nghia d?i v?i t?t c? chúng ta vì t?t c? m?i chúng ta d?u là con ngu?i. Ðó là ý

nghia hay giá tr? ch? quan mà không ph?i khách quan. Có nghia d?i v?i loài v?t, hay thiên th?n ho?c th?n

linh n?u có, ý nghia v? con ngu?i không mang tính t? thân c?a nó nhu d?i v?i chúng ta. Ði?u này hoàn

toàn hi?n nhiên, vì có nh?ng chân lý th?t h?t s?c hi?n nhiên. Nhu v?y khái ni?m 'con ngu?i' ch? là thói quen du?c t?t c? m?i ngu?i chúng ta c?m nh?n. Nhung dinh nghia

'con ngu?i' là gì thì t? tru?c d?n gi? l?ch s? tu tu?ng loài ngu?i v?n còn chua d?nh rõ. Ngày nay khoa hoc k? thu?t phát tri?n l?n m?nh giúp cho chúng ta xác d?nh rõ ràng thêm du?c v? di?u dó. 'Con ngu?i' g?m có thân th? và ý th?c. Thân th? g?m nh?ng b? ph?n và co quan, ý th?c thì n?m trong não

b?, cung là b? ph?n hay co quan c?a thân xác. Th? nhung m?i b? ph?n hay co quan c?a thân xác d?u g?m các mô hay các t? bào h?p l?i. T? bào là nh?ng

don v? sau cùng. T?t nhiên m?i t? bào có nh?ng c?u trúc riêng c?a mình, và cu?i cùng dó ch? là h? th?ng

c?u trúc vô cùng da d?ng và khác bi?t trong chính b?n thân c?a m?i lo?i t? bào. Nói khác, t? bào hay nh?ng thành ph?n c?u trúc t? bào v?n chua là nh?ng don v? sau cùng, mà dó chính là

nh?ng phân t? hay nói dúng hon là nh?ng d?i phân t? sinh h?c. Tuy nhiên cho dù là nh?ng d?i phân t? hay là chu?i các phân t? chang n?a thì v?n là s? c?u trúc h?u co

c?a các nguyên t? hay nói dúng hon là nh?ng l?p di?n t? vòng ngoài c?a các nguyên t? dó. Con ngu?i v?

m?t v?t ch?t hay sinh h?c qu? nhiên dã thoát kh?i t?m tay c?a s? n?m b?t b?ng m?t khái ni?m xác d?nh c?a

chính chúng ta. V?y còn ý th?c là gì ? Ý th?c là kh? nang nh?n th?c hay n?m b?t du?c d?i tu?ng s? v?t khách quan b?ng

chính kh? nang ch? d?ng phân bi?t và tr? l?i c?a mình trên n?n phông c?a th? gi?i khách quan s? v?t. Ý

th?c v?a mang tính ch?t khách quan v?a mang tính ch?t ch? quan. Ðó là di?u mâu thu?n phi mâu thu?n

hay ngu?c l?i. Ðó cung là di?u ý th?c v?a là thành ph?n c?a co th? v?a không ph?i là thành ph?n c?a co

th?. B?i có phân tích não b? khách quan và toàn di?n nhu th? nào, v?n không th? nào tìm th?y ý th?c ?

trong dó, nhung n?u không có não b?, ý th?c cung không th? nào ho?t d?ng hay t?n t?i m?t cách th?c t?

du?c. Ðó là tính ch?t gi?ng nhau và khác nhau gi?a não b? và ý th?c hay là hai b?n ch?t hoàn toàn khác

nhau, v?t ch?t và phi v?t ch?t, hay v?t ch?t và tinh th?n. Trong ph?m trù sinh v?t, cây c? t?t nhiên không có ý th?c, nhung loài v?t l?i có ý th?c. Chúng cung có

nh?ng tình c?m, ý chí, m?c dích s?ng nhu con ngu?i. Ph?m trù sinh v?t hay khái ni?m s? s?ng du?c áp dung chung cho muôn loài trong th? gi?i s? s?ng mà

không ph?i ch? là d?c quy?n dành riêng cho con ngu?i. V?y nên trong vu tr? th?c t?i hay th? gi?i khác quan có ba lo?i ph?m trù can b?n, là v?t ch?t không có s?

s?ng, v?t ch?t có s? s?ng, và ý th?c tinh th?n. Con ngu?i trong b?n thân mình ch?a d?ng hay ph?i h?p c? ba lo?i ph?m trù dã nói, nhung c?t y?u nh?t

v?n là lo?i ph?m trù th? ba, t?c là ph?m trù ý th?c hay tinh th?n. Chính ph?m trù th? ba này dã tri?n khai hay di?n ti?n thành toàn b? n?n van minh, van hóa nhân lo?i cho

t?i t?n mãi ngày nay và có th? d?n khi nào còn có s? t?n t?i c?a con ngu?i trên kh?p th? gi?i hành tinh

xanh c?a chúng ta. Và cung chính trong b?n thân l?ch s? van minh, van hóa c?a loài ngu?i mà có s? xu?t hi?n và t?n t?i c?a

tri?t h?c. Tri?t h?c nói cho cùng là s? tu duy, suy nghi c?a chính con ngu?i v? b?n thân chính mình và v? t?n t?i c?a

th?c t?i vu tr? nói chung. Tri?t h?c là b?n ch?t t? nhiên hay m?c dích và giá tr? cùng ý nghia chính dáng c?a chính ý th?c con ngu?i,

và d?i s?ng c?a chính tinh th?n con ngu?i. T?t nhiên con ngu?i có th? s?ng mà không c?n tri?t h?c. Ði?u dó cung ch?ng khác gì thu? so khai con

ngu?i v?n s?ng mà không c?n gì d?n khoa h?c hay th?m chí không c?n gì d?n van minh hay van hóa. ? phuong Ðông mà c? th? là Trung qu?c, t? 'tri?t' theo nghia Hán Vi?t, hay do g?c ti?ng Hán, g?m ch? chi?t và ch? kh?u h?p l?i. Hình tu?ng là con ngu?i tay c?m rìu ch? b? hay phân tích nh? s? v?t d? tìm d?n b?n ch?t vi t? nh?t c?a chúng, h?u nói cho ngu?i khác bi?t, t?c khao khát và n? l?c di tìm chân lý, s? th?t c?a v?n v?t, d? truy?n d?t và d?ng viên t?t c? m?i ngu?i khác cùng nhau tích c?c tìm ki?m. Qu? là hình tu?ng d?c s?c và ý nghia thâm thúy, hay ho c?a khía ni?m tri?t h?c qua l?i ch? tu?ng hình. Còn ? phuong Tây, mà c? th? là Hy l?p, ch? tri?t h?c trong ti?ng Vi?t do g?c t? ti?ng Hy l?p Philosophia, g?m philo (ngu?i b?n) và sophia (s? khôn ngoan) h?p l?i. Ngu?i b?n c?a s? khôn ngoan, t?c là ngu?i di tìm s? th?t, chân lý, n?m trong tay s? th?t, chân lý, th?t là ý t? và n?i dung vô cùng tinh t?, hàm súc, ch?ng thua kém gì t? ng? c?a Trung hoa. Nhu v?y, tính ch?t hay m?c dích c?a tri?t h?c noi con ngu?i chính là di tìm chân lý. Chân lý hay s? th?t, hay b?n thân c?a m?i s? v?t, trong dó có con ngu?i. Cho nên tri?t h?c là thái d?, tinh th?n, hay m?c tiêu chính dáng c?a con ngu?i. Không nh?ng th?, nó còn c?n thi?t, vì th?c t?, nó v?n dôi khi, ho?c ngay c? thu?ng xuyên di vào m?t cách c?n thi?t hay không th? tránh kh?i noi các ho?t d?ng van h?c ngh? thu?t, van hóa th?m m?, cùng nhi?u lãnh v?c ho?t d?ng khác n?a, mà m?i ngu?i không th? ph? nh?n. Cho nên, nói d?n con ngu?i và tri?t h?c là nói d?n m?t ph?m trù tiêu bi?u và bao quát nh?t trong m?i khái ni?m có du?c mà con ngu?i hay xã h?i con ngu?i v?n s? d?ng. Có nghia không có ý nghia nào bao quát hon ý ni?m 'con ngu?i', và không có ph?m trù nào bao quát hon khái ni?m 'tri?t hoc', b?i vì chúng bao hàm và d?ng th?i là co s? và noi phát sinh ra t?t c? m?i khái ni?m khác. T?t c? d?u du?c d?n xu?t t? dó và cung t?p trung vào dó. T?t nhiên doa là ý nghia th?t, còn th?a nh?n hay không, t?c ph? nh?n hay xác nh?n c?a m?i ngu?i, còn là v?n d? ho?c ý nghia khác. Vì v?y cung có th? nói tri?t h?c là tinh hoa c?a ý th?c, c?a tinh th?n, b?i vì nó mang tính ch?t ph?n t?nh, hay thái d? ph?n t?nh cao nh?t c?a con ngu?i, ph?n t?nh v? chính b?n thân mình, v? chính ý th?c c?a mình, và v? v?n v?t vu tr? nói chung. Có th? nói tri?t h?c là tinh th?n hay thái d? t? ph?n t?nh c?a ý th?c. Ði?u này tri?t h?c hoàn toàn khác v?i khoa h?c hay m?i ngành nghiên c?u khác. B?i vì trong m?i ngành khác, d?i tu?ng luôn luôn ? ngoài ý th?c, trong khi dó d?i v?i tri?t h?c, là n?i dung duy nh?t mà d?i tu?ng v?a l?i ? ngoài v?a ? trong chính b?n thân ý th?c c?a con ngu?i. Do v?y, cung còn có th? nói tri?t h?c là khoa h?c v? tu duy, ý th?c và khoa h?c v? m?i ngu?n g?c c?a tu duy ý th?c. Ð?i tu?ng c?a tri?t hoc không ch? là v?t ch?t hay ý th?c, mà chính là t?n t?i nói chung, cái h?u hình và cái vô hình, cái tr?u tu?ng và cái c? th?, b?i vì b? sót b?t k? di?u gì thì không còn là tri?t h?c hoàn ch?nh và d?y d? n?a. T?t nhiên ch? m?t bài vi?t ng?n thì luôn luôn ngôn b?t t?n ý. Nhung nói chung l?i, th?c t?i h?c (Study of Reality) và Siêu hình h?c (Metaphysic)** d?i v?i tri?t h?c không th? xem nh? hay b? qua cái nào, hay c? hai không ph?i là m?t nhung v?a là m?t. Tri?t h?c v?a là khoa h?c v?a vu?t lên khoa h?c. Tri?t h?c không xem thu?ng hay ph? nh?n khoa h?c, trái l?i r?t xem tr?ng khoa h?c nhung không ch? hài lòng và d?ng l?i ? ph?m vi hay m?c d? khoa h?c nhu khoa h?c v?n thu?ng du?c hi?u. Ð? k?t lu?n, có th? nói tri?t h?c chính là trình d? tinh hoa c?a b?n thân con ngu?i, c?a m?i dân t?c, và c?a loài ngu?i nói chung. Khi vi?t bài này, tôi mu?n g?i lên m?t trang ti?ng Vi?t v? tri?t h?c sau này cho t?t c? m?i ngu?i trong c?ng d?ng ti?ng Vi?t và nh?ng ngu?i yêu ti?ng Vi?t. Nói khác, m?t dân t?c yêu quý l?ch s? chính mình, t? hào n?n t?ng van hóa và truy?n th?ng van hóa c?a mình, t? hào ph?m ch?t trí tu? c?a mình, thì không th? coi thu?ng tri?t h?c, mù t?t tri?t h?c, hay bác khu?c tri?t hoc vì b?t c? lý do nào trong chính b?n thân c?a nó. Xây d?ng m?t n?n van hóa dân t?c cung ph?i hình thành m?o m?t l?ch s? tu tu?ng hay tri?t h?c c?a chính dân t?c dó. Ðây là di?u có v? hoi l? nhung không h? và không th? vu?t quá t?m tay c?a trí tu? ngu?i vi?t. M?i dân t?c ph?i ti?p thu m?i dân t?c khác m?t cách tích c?c, cung nhu ti?p thu van hóa nhân lo?i m?t cách tích c?c và d?y d? nói chung. Nhung nói cho cùng, tinh th?n và giá tr? c?a m?i cá nhân ph?i là ý th?c t? do và d?c l?p, cung nhu tinh th?n và ý th?c c?a m?i dân t?c cung ph?i là tinh th?n và ý th?c t? do và d?c l?p. M?i thái d? ph? thu?c hay nô l? v? tu tu?ng noi ngu?i khác, cho dù b?t k? lý do nào, d?u chính là s? t? h? th?p giá tr? c?a chính mình và ph?n b?i l?i chính mình. Cho nên, góp ph?n hình thành m?t n?n tu tu?ng dân t?c, mang tính t? do, d?c l?p, cùng bình d?ng, t? tin, và ngang hàng cùng v?i m?i dân t?c khác trong l?ch s? th? gi?i, t?t y?u ph?i là kh?i di?m và là trách v? t? nhiên c?a m?i ngu?i Vi?t, hay c?a C?ng d?ng ti?ng Vi?t, trong b?n thân toàn th? nhân lo?i, trong hi?n t?i, và mãi mãi trong tuong lai.

                       Ti?n si Võ Hung Thanh         
                            (08-3-2007)

(*)Bài s? 2 (**) Có d?p tôi s? di sâu vào các v?n d? này thêm