Công ước Genève về đối xử nhân đạo với tù binh, hàng binh chiến tranh
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Công ước Genève về đối xử nhân đạo đối với tù binh, hàng binh chiến tranh là công ước về các quy tắc mà các nước đã phê chuẩn hoặc chưa phê chuẩn được khuyến cáo tuân theo khi đối xử với tù binh, hàng binh chiến tranh và dân thường trong vùng chiếm đóng.
Mục lục |
[sửa] Sự cần thiết
Lịch sử loài người gần như là lịch sử của các cuộc xung đột liên miên giành đất đai, tài sản, quyền lực giữa các phe nhóm, dân tộc và không tránh khỏi việc có nhiều người bị tổn hại tính mạng, tài sản, danh dự hoặc bị truy bức, chiụ nhục hình như các tù binh, hàng binh, dân thường trong vùng bị chiếm đóng. Để giảm bớt các tổn hại mà người của các bên đều gặp phải trong các cuộc xung đột, một số nước ở châu Âu đã lập ra công ước Genève và sau này nó được nhiều nước khác tham gia, phê chuẩn.
[sửa] Các khái niệm
Tù binh chiến tranh là những quân nhân bị bắt khi tham gia chiến đấu trong một cuộc chiến giữa các bên.
Hàng binh chiến tranh là quân nhân đầu hàng trong một cuộc chiến giữa các bên.
Trong một cuộc chiếm đóng, một số người lính hoặc dân theo một tổ chức hoặc nhóm chống đối sự chiếm đóng bằng vũ lực không có đồng phục, phù hiệu, biên chế cụ thể còn gọi là các du kích vẫn được hưởng quy chế đối xử nhân đạo như là tù binh và hàng binh chiến tranh khi bị bắt hoặc đầu hàng lực lượng chiếm đóng.
[sửa] Nội dung
Đối xử nhân đạo với tù binh và hàng binh chiến tranh là các hướng dẫn về việc bảo toàn an toàn tính mạng, danh dự, phẩm giá tù binh và hàng binh. Nó bao gồm các khuyến cáo về việc trợ giúp cứu chữa cho người bị thương; các hành vi bị khuyến cáo không được phép dùng để truy bức về tinh thần và thể xác; các hình thức, các nhục hình và các lời nói làm xúc phạm đến nhân phẩm người bị bắt hoặc xúc phạm niềm tin tôn giáo, tín ngưỡng hoặc lý tưởng người bị bắt; các khuyến cáo về việc không được dùng tù binh và hàng binh làm con tin hoặc bia đỡ đạn, hoặc lao động khổi sai... các hướng dẫn về việc sinh hoạt tối thiểu của người bị bắt về vệ sinh, lương thực, thuốc men, thực phẩm tuỳ theo điều kiện cho phép của các bên và tình hình chiến trường.
Công ước Genève cũng khuyến cáo các hành vi của lực lượng chiếm đóng đối với dân thường trong việc nhanh chóng lập lại trật tự xã hội, đảm bảo an toàn tính mạng, tài sản của dân thường và việc cung cấp các phương tiện sống căn bản và chăm sóc y tế căn bản cho nạn nhân chiến tranh.
Công ước Genève cũng xác định các quyền lợi và nghĩa vụ của lực lượng chiếm đóng trong việc được tiếp tục sở hữu các tài sản và quyền lợi của chính quyền cũ về cơ sở hạ tầng và cơ sở kinh tế nhưng lực lượng chiếm đóng phải gánh chịu các nghĩa vụ nợ của chính quyền cũ, kể cả các món nợ lương và lương hưu của các nhân viên dân sự phục vụ chính quyền cũ hoặc các món nợ kinh tế vay từ bên ngoài không phục vụ trực tiếp cho chiến tranh.
[sửa] Thực hiện
Tuy rằng có phê chuẩn và mở rộng các khái niệm giúp cho các đối xử với tù binh, hàng binh và dân thường trong vùng bị chiếm đóng có tốt hơn, nhân đạo hơn so với trước khi có Công ước nhưng Công ước này chỉ được các bên thực hiện theo tình hình thực tế chiến trường và phần nào theo ý thức của cấp chỉ huy cũng như binh lính.
[sửa] Phát xít Đức
Sau khi mở rộng khái niệm về lực lượng du kích người Đức đã xem các thành viên lực lượng này khi bị bắt là tù binh hoặc tù binh nhưng có nhiều nguồn cho thấy quân đội phát xít Đức đã không tuân thủ nghiêm Công ước và đã dùng nhục hình, ép buộc lao động khổ sai và giết hại tù binh Liên Xô cũng như các tù binh của nước đồng minh khác như trong các vụ Thảm sát tại Malmédy, Thảm sát tại Boves, Gần 28 triệu người Sô viết, trong đó 17 triệu thường dân đã bị giết hại trong Chiến dịch Barbarosa ,lúc nước Đức Phát xít tấn công Liên xô. Dân thường bị bao vây và bị đốt hoặc bắn chết trong nhiều thành phố bị Đức chiếm đóng. Nhiều người cho rằng bởi vì người Slav bị coi là “bán khai”, nên việc giết hại hàng loạt nhằm mục đích là diệt chủng.
[sửa] Phát xít Nhật
Quân đội Phát xít Nhật bị xem là vi phạm Công ước khi tàn sát thường dân ở Nam Kinh trong vùng họ chiếm đóng, họ cũng bị xem là vi phạm nghiêm trọng Công ước Genève khi tiếp tục chính sách nhổ lúa trồng đay của Chính quyền thực dân Pháp đồng thời không tổ chức vận chuyển lương thực từ miền Nam ra Bắc đúng mức, bàng quang trước cái chết của gần 2 triệu người dân Việt trong Nạn đói Ất Dậu, họ được nhiều người biết đã truy bức, nhục hình và buộc lao động khổ sai các tù binh người da trắng trong các trại ở Thái Lan, Miến Điện khi thi công tuyến đường sắt qua sông Kwai.[cần chú thích]
[sửa] Liên Xô
Liên Xô là một nước có phê chuẩn Công ước này nhưng cũng có nguồn cho rằng quân đội Liên Xô cũng có giết hại tù binh Đức hoặc tù binh Ba Lan.
Sau việc sáp nhập Ba Lan năm 1939, hàng ngàn sỹ quan Ba Lan gồm cả quân dự bị, đã bị hành quyết vào mùa xuân năm 1940, trong cái sau này được biết đến là Cuộc Thảm sát Katyn.
Người Xô viết còn quyết tâm trừng phạt những kẻ mà họ cho là hợp tác với Đức trong chiến tranh. Hàng triệu người Ba Lan, Latvia, Georgia, Ukraine và các sắc tộc thiểu số khác bị trục xuất tới các Gulag ở Siberi, vào khoảng 13 triệu vào năm 1953 và giảm còn 5 triệu vào năm 1956-1957.
[sửa] Trung Quốc
Từ thời chưa lập nước Công hoà nhân dân Trung hoa Giải phóng quân Trung Quốc đã có ý thức trong việc đối xử nhân đạo với tù binh Trung Hoa Dân quốc, họ giáo dục chính trị, tặng quà và thả về một số tù binh cho Dân Quốc nhưng cũng có người cho rằng đây chỉ là biện pháp tuyên truyền nhất thời. Trong trận Hải chiến Hoàng Sa 1974 một số tù binh Việt Nam Công hòa đã được Trung Quốc giao trả qua Hội chữ thập đỏ Hồng Công. Trung Quốc cũng đã bị phê phán vi phạm Công ước trong cuộc chiến tranh biên giới Việt-Trung, 1979 khi họ đâp phá trường học, bệnh xá, đâm lủng nồi, đổ thuốc độc xuống giếng nước, nhằm mục đích gây khó khăn cho cuộc sống 3, 5 triệu người dân thường Việt Nam ở vùng biên giới. Việc cản trở cứu nạn các chiến sỹ hải quân Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam ở quần đảo Trường Sa sau khi bị Trung Quốc bắn chìm tàu và việc cố tìm cách dùng câu liêm để bắt sống cho bằng được các chiến sỹ Việt Nam cũng được xem là cố ý vi phạm Công ước.[cần chú thích]
[sửa] Việt Nam Cộng hoà
Việt Nam Cộng hoà không có chủ trương giết hại tù binh nhưng trong thực tế đã có sự giết hại tù binh, truy bức nhục hình ở Nhà lao Cây Dừa , đảo Phú quốc trong chiến tranh Việt Nam. Nhưng quan điểm của Việt Nam Cộng hoà về các du kích, lính biệt động thành của Quân Giải phóng miền Nam cũng không rõ ràng. Toà án Việt Nam Cộng hoà đã xử tử hình Nguyễn văn Trỗi mà không xem đó là tù binh chiến tranh, trong khi lại đồng ý giao trả các tù nhân chính trị có nguồn gốc dân sự vào năm 1972 tại cầu Hiền Lương. Tòa án Việt Nam Cộng hòa cũng đã không xét xử đúng mức vụ bắn chết người trên đường phố trong sự kiện Tết Mậu Thân của tướng Nguyễn Ngọc Loan mà nhiều nguồn cho rằng đây thực chất là việc cố ý giết hại tù binh chiến tranh để trả thù cá nhân.[cần chú thích]
[sửa] Việt Nam Dân chủ Cộng hoà
Việt Nam Dân chủ Cộng hoà tôn trọng Công ước Genève và đã không giết hại tù binh Pháp, Lê Dương bắt được, cũng như đã đối xử nhân đạo đối với tù binh phi công Hoa Kỳ, ít thấy sự cố ý đe dọa, nhục hình đối với các tù binh này. Các tù binh Việt Nam Cộng hoà khi được trao trả vào năm 1972 được động viên an ủi về mặt chính trị, tặng quà như áo quần luạ Tô Châu, khăn, lược sừng trâu.[cần chú thích]
[sửa] Hoa Kỳ
Hoa Kỳ là nước đã phê chuẩn Công ước và Chính phủ Hoa Kỳ có ý thức bảo vệ Công ước cũng như chịu sự theo dõi chặt của báo chí Hoa Kỳ cũng như Hội chữ thập đỏ quốc tế về việc thực hiện Công ước. Nhưng trong chiến tranh Việt Nam binh lính Hoa Kỳ đã không nghiêm chỉnh chấp hành Công ước, đã có bằng chứng về sự giết hại tù binh, hàng binh chiến tranh cũng như giết hại dân thường trong vùng họ chiếm đóng. Nhìn chung quân lính Hoa Kỳ không phân biệt được du kích và dân thường nên đã giết nhiều dân thường vô tội ở các nơi trên thế giới.
Ngày 13/01/ 2001 trong cuộc Chiến tranh chống khủng bố lần đầu tiên sau Đệ nhị thế chiến, Tổng thống Hoa Kỳ George W. Bush ký lệnh thiết lập tòa án quân đội để xét xử người nước ngoài nào bị nghi ngờ có liên hệ với kế hoạch khủng bố tại Hoa Kỳ. Tuy nhiên, Hoa Kỳ không công nhận các "chiến sỹ tử vì đạo" của các Tổ chức chiến đấu Hồi giáo hoặc các tổ chức mà Chính phủ Hoa Kỳ xác định là tổ chức khủng bố là các quân nhân hoặc du kích vì vậy các đối tượng này không được hưởng các chế độ dành cho tù binh, hàng binh của Hoa Kỳ, họ bị giam giữ không thông qua xét xử ở Guatanamo (Cuba) hoặc chuyên chở qua một số nước Châu Âu để giam trong các nhà tù bí mật mặc dù một phần trong số đó bị bắt trên chiến trường, có vũ khí, có tổ chức.[cần chú thích] không biêt
[sửa] Anh
Chính phủ Anh đã phê chuẩn Công ước Genève nhưng quân lính của Hoàng gia Anh cũng bị phê phán là đã không chấp hành đúng Công ước trong khi cai trị các thuộc địa Anh. Chính phủ Hoàng gia Anh đã bị nhà thơ Rabindranath Tagore, người đạt được giải Nobel văn chương 1913 phản đối vì vi phạm Công ước khi trong cuộc cuộc thảm sát Jaliyaanwala Bagh, Amritsar, Ấn Độ vào năm 1919, lính Anh đã nã súng vào nhóm thường dân tụ tập không vũ trang, giết hơn 500 người đàn ông, phụ nữ và trẻ em vô tội.
Ngoài ra, Chính phủ Anh lại có cách hiểu tương tự Hoa Kỳ về cái gọi là “phần tử khủng bố”. Một số thành viên của các tổ chức mà bị Chính phủ Anh liệt vào danh sách khủng bố hoặc một số người dân có các hành vi gây ra nghi ngờ là khủng bố có thể bị Cảnh sát Anh bắn chết ngay tại chỗ dù đã bị bắt. Những người này không được Chính phủ Anh xem là tù binh và hàng binh chiến tranh thậm chí trong trường hợp khi bị bắt họ có vũ khí và họ hành động có tổ chức. Chính phủ Anh đã bị báo chí tố cáo là ngầm cho phép các chuyến bay chở các nghi phạm khủng bố của Hoa Kỳ bay qua không phận Anh mà không xem xét tư cách của các người này vì rằng họ chưa qua xét xử tức không phải là tù nhân chiến tranh, họ cũng không phải là tù binh chiến tranh.[cần chú thích]
Ngày nay nhiều nước phê chuẩn và mở rộng các khái niệm về tù binh và hàng binh chiến tranh, có nước quy định việc dùng tù binh hoặc dân thường làm bia đỡ đạn là tôi phạm chiến tranh, có nước còn nghiêm cấm việc đưa hình ảnh của tù binh có ý bôi bác nhân phẩm hoặc làm thay đổi cách nhìn của người dân lên báo chí, phim ảnh hoặc mạng internet, có nước nghiêm cấm việc đưa các hình ảnh có cảnh hành hạ thi thể tù binh.
Nhưng chừng nào còn có xung đột, mâu thuẫn mà các bên không phổ biến công khai, rộng rãi nội dung Công ước; không tổ chức học tập Công ước đến tận người lính, người dân thường, thì việc vi phạm Công ước lại càng dễ dàng xảy ra.
Đặc biệt là khi có sự chênh lệch lớn về lực lượng, trình độ vũ khí của các bên thì tù binh, hàng binh và người dân thường của bên mạnh hơn lại càng ít được Công ước bảo vệ, họ trở thành con tin và vũ khí tuyên truyền của bên yếu thế hơn.
[sửa] Các liên kết ngoài
•Địa ngục trần gian http://www.tuoitre.com.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=156825&ChannelID=89