Thành viên:Vo Hung Thanh/monobook.js s= 1

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

< Thành viên:Vo Hung Thanh

MÔÛ ÑAÀU MOÄT SOÁ YÙ KIEÁN VEÀ TRIEÁT HOÏC*

Vaøo khoaûng ñaàu thaùng 2 naêm 2007, tình côø toâi môû trang Web cuûa Baùch khoa toaøn thö môû Wikipedia, thaáy coù moät doøng nhaén tin ngaén ñaäp vaøo maét : “Em coù moät soá vaán ñeà veà trieát hoïc chöa ñöôïc roõ, raát mong moät ai ñoù giaûi ñaùp giuøm, khoâng bieát phaûi tìm ai, neáu ai ñoù coù khaû naêng, xin haõy giuùp em, raát caùm ôn”. Thaät laø moät doøng nhaén raát thaät deã thöông, ñaày tính chaân thaønh, caàu hoïc, nhöng chæ tieác ngöôøi nhaén duøng hình thöùc aån danh, do vaäy cuõng khoâng roõ ñang caàn bieát veà nhöõng vaán ñeà gì, vaø cuõng chaúng bieát ñaõ coù ai traû lôøi ñeán ñòa chæ cuûa em ñoù hay chöa. Theá nhöng qua lôøi nhaén ñoù coù theå thaáy coù nhieàu vaán ñeà hay yeâu caàu ñöôïc ñaët ra, vaø toâi nghó chaéc laø töø ñaây veà sau coâng duïng vaø yù nghóa cuûa Wikipedia seõ coù theå ñaùp öùng ñöôïc nhieàu. Chaúng haïn ñoù laø noäi dung cuûa caùc baøi vieát, caùc trang thaûo luaän veà caùc vaán ñeà trieát hoïc, ñöôïc daønh cho boä moân Trieát hoïc. Bôûi vì muïc ñích cuûa Wikipedia laø bieân soaïn moät Töø dieån Baùch khoa toaøn thö maø moïi ngöôøi ñeàu coù theå töï do söû duïng. Ñaây laø muïc ñích maø theo toâi laø toát vaø caàn thieát, vì noù giuùp ích ñöôïc raát nhieàu ngöôøi, nhaát laø nhöõng ngöôøi thieáu keùm nhieàu ñieàu kieän, ñoàng thôøi coøn mang tính ñaïi chuùng hay phoå caäp roäng lôùn nhaát. Taát nhieân, vì Wikipedia laø moät baùch khoa toaøn thö, neân caàn coù nhöõng tieâu chuaån cuûa moät baùch khoa toaøn thö ñoái vôùi caùc baøi vieát lieân quan cuûa moïi chuû ñeà, nhaát laø theo yeâu caàu caàn coù, moïi ngöôøi luoân phaûi coá gaéng vieát vôùi moät quan ñieåm trung laäp. Ñieàu naøy cuõng laø tieâu chí vaø boù buoäc, vì Wikipedia ñöôïc ñieàu phoái bôûi taäp ñoaøn lieân hieäp Quyõ hoã trôï Wikimedia, laø moät toå chöùc phi lôïi nhuaän vaø phi chính phuû. Cuõng chính do chính chaát phi lôïi nhuaän vaø phi chính phuû naøy, maø ôû ñaây trong laàn naøy toâi ñöa leân baøi vieát ñaàu tieân coù lieân quan ñeán caùc vaán ñeà trieát hoïc, nhö thuoäc khaû naêng chuyeân moân cuûa mình, cuõng nhö ñoàng thôøi ñaùp öùng laïi vôùi noäi dung nhaén tin ngay töø ñaàu ñaõ ñaët ra, cuøng vôùi caùc thaûo luaän trieát hoïc coù lieân quan, maø moïi ngöôøi coù theå thaáy ngay laø ñaõ xuaát hieän lieàn sau maãu nhaén tin ñoù. Cuï theå, ñoù laø caùc chuû ñeà nhö : Trieát lyù laø gì ? Trieát hoïc Marx ? Trieát hoïc thöïc duïng ? Hoaëc goùp chuùt ít veà danh hieäu “trieát gia”, cuøng moät soá vaán ñeà khaùc cuûa trieát hoïc. Roõ raøng, nhö ñaõ bieát, noäi dung cuûa tö ñieån baùch khoa Wikipedia laø nhaèm thoûa maõn nhu caàu töï do sao cheùp, söûa ñoåi, hoaëc phaân phaùt ñi nhieàu nôi bôûi taát caû moïi ngöôøi chæ vôùi ñieàu kieän coù ghi chuù veà nguoàn goác xuaát xöù laø töø Wikipedia, neân cuõng thaät raát höõu ích, thuaän lôïi, vaø cuõng thaät thuù vò. Bôûi vì ñieàu ñoù taïo neân söï ñôõ toán thôøi giôø vaø coâng söùc trong vieäc trao ñoåi, truyeàn baù, môû roäng nhöõng suy nghó, tö töôûng cuûa mình, ñoàng thôøi ñöôïc ñeán vôùi moïi ngöôøi ôû khaép moïi nôi treân theá giôùi, nhö laø moät tình caûm, keå caû moät nghóa vuï chung, moät caùch nhanh nhaát, tieän lôïi nhaát, vaø tieát kieäm nhaát. Chaúng haïn coù ngöôøi ñaõ ñaët ra caùc vaán ñeà trieát hoïc, trieát lyù, nieàm tin, vaø söï thaûo luaän. Noùi veà yù nghóa vaø noäi dung cuûa trieát hoïc, coù leõ ñònh nghóa veà trieát hoïc cuûa ngöôøi Hy laïp coå vaø Trung hoa coå laø saâu saéc, thaâm thuùy, vaø ñaày ñuû nhaát. Ngöôøi Hy laïp coå ñònh nghóa trieát hoïc laø philosophia (goàm hai thaønh toá töø Hy laïp keát laïi laø philo vaø sophia), coù nghóa laø vieäc keát baïn vôùi söï khoân ngoan. Keát baïn vôùi söï khoân ngoan taát nhieân cuõng trôû neân khoân ngoan vaø khaùm phaù ra ñöôïc nhieàu ñieàu. YÙ nghóa cuûa trieát hoïc laø söï khaùm phaù vaø söï haønh ñoäng. Trong khi ñoù, caên ngöõ töø tieáng Haùn, chöõ trieát khi ñöôïc chieát töï ra, seõ goàm coù caùi tay, caùi rìu, vaø caùi mieäng hôïïp laïi. Coù nghóa con ngöôøi tay caàm rìu, cheû nhoû söï vaät ra, roài ñem noùi laïi cho ngöôøi khaùc bieát. Nhö vaäy chöõ trieát trong goác tieáng Hy laïp hay Trung hoa ñeàu coù nghóa phaân tích, khaùm phaù söï vaät, khaùm phaù chaân lyù, coát sao ñeà haønh ñoäng cho ñuùng ñaén nhaát. Trieát hoïc noùi leân moät yù nghóa, moät giaù trò nhaân baûn, phaùt sinh töø con ngöôøi, vaø nhaèm ñeán muïc ñích cho con ngöôøi. Noùi khaùc, trieát hoïc laø cuoäc haønh trình cuûa con ngöôøi leân ñöôøng ñeå nhaèm ñi truy taàm chaân lyù. Nhö theá, trieát hoïc laø danh töø, trong khi trieát lyù coù theå hieåu ñöôïc nhö laø ñoäng töø. Trieát lyù laø haønh vi, thaùi ñoä duøng tö duy phaân tích söï vaät ñeå tìm ra giaù trò ñích thöïc, hay chaân lyù coù lieân quan cuûa chính baûn thaân söï vaät ñoù. Tuy nhieân trieát lyù khi ñöôïc hieåu nhö danh töø thì ñoàng nghóa vôùi trieát hoïc. Chaúng haïn, ngöôøi ta coù theå noùi trieát hoïc Hegel, trieát hoïc Marx, hay trieát lyù Schopenhauer, trieát lyù Nietzche, hay trieát lyù Descartes, cuõng ñeàu ñöôïc caû. Coøn nieàm tin thì theá naøo ? Nieàm tin laø thaùi ñoä khaúng ñònh sau cuøng baèng lyù trí vaø baèng tình caûm. Nieàm tin khoâng haún laø lyù trí, khoâng haún laø tình caûm, maø laø caû hai. Tin coù nghóa laø döøng vaø khoâng caàn ñaët theâm vaán ñeà, khoâng caàn khaùm phaù gì theâm nöõa, ít ra veà maët nguyeân taéc, hay veà maët ñaïi theå, hay cô baûn cuûa chính baûn thaân vaán ñeà ñoù. Tin coù khi laø töï mình tin, qua kinh nghieäm rieâng cuûa chính mình, hay chæ laø tin theo ngöôøi khaùc, vì tin raèng, hay cho raèng ngöôøi khaùc laø ñuùng. Bôûi vaäy coù theå coù nieàm tin saùng suoát hay nieàm tin muø quaùng. Saùng suoát neáu coù ñaày ñuû nhöõng döõ lieäu khaùch quan caàn thieát, muø quaùng neáu thieáu moïi döõ lieäu khaùch quan caàn thieát hay chæ coù nhöõng döõ lieäu chuû quan naøo ñoù. Coù nghóa nhaø trieát hoïc laø ngöôøi töï mình ñi truy tìm, khaùm phaù chaân lyù, coøn ngöôøi bình thöôøng thì coù theå tin hay khoâng tin vaøo nhöõng ngöôøi khaùc veà moät vaán ñeà trieát hoïc gì ñoù coù lieân quan. Noùi caùch chi tieát hôn, nhaø trieát hoïc vaø ngöôøi hoïc trieát laø hoaøn toaøn khaùc nhau. ÔÛ ñaây cuõng gioáng nhö nhaø khoa hoïc vaø ngöôøi hoïc khoa hoïc. Dó nhieân, yeáu toá sau laø böôùc ñaàu ñeå daãn tôùi yeáu toá tröôùc, nhöng khoâng nhaát thieát caû hai ñeàu hoaøn toaøn ñoàng nghóa vôùi nhau. Giaù trò vaø yù nghóa cuûa ngöôøi laøm khoa hoïc hay trieát hoïc laø giaù trò vaø yù nghóa cuûa söï truy taàm, nghieân cöùu, khaùm phaù chaân lyù, maø khoâng phaûi chæ laø söï laøm theo, aùp duïng theo caùc chaân lyù, nguyeân taéc ñaõ do nhöõng ngöôøi khaùc khaùm phaù, nhö coâng vieäc cuûa nhöõng ngöôøi öùng duïng hay hoïc taäp. Coâng vieäc hoïc taäp hay hoïc thuaät thì ai cuõng bieát nhö theá naøo roài. Coát yeáu laø nghieân cöùu, truy taàm, tìm hieåu caùi ñaõ bieát, ñaõ coù, tuy laø coù saâu xa, bao quaùt hôn, hay môùi meõ hôn ôû nhöõng goùc ñoä naøo ñoù, nhöng cuõng khoâng hôn khoâng keùm. Coøn phöông phaùp, nghieân cöùu, truy taàm, khaùm phaù chaân lyù môùi hay giaù trò môùi veà maët ñoái töôïng khoa hoïc hay trieát hoïc thì ôû ñaây khoâng phaûi laø chuû ñeà ñeå chuùng ta ñeà caäp ñeán. Neáu caàn seõ daønh laïi cho dòp khaùc hay cho söï thaûo luaän sau naøy. ÔÛ ñaây chæ caàn noùi theâm raèng nieàm tin trieát hoïc coù khaùc vôùi nieàm tin toân giaùo. Nieàm tin toân giaùo hay muïc ñích cuûa toân giaùo laø söï caûm nhaän, söï phoù thaùc, söï tin caäy, trong khi nieàm tin hay muïc ñích cuûa trieát hoïc laø tö duy, hay lyù trí, nhö laø moät noå löïc töï thaân, maø khoâng phaûi chæ laø söï döïa vaøo ngöôøi khaùc, döïa vaøo giaù trò hay söùc maïnh beân ngoaøi chính khaû naêng lyù trí cuûa mình. Taát nhieân khôûi ñaàu cuûa nhöõng nhaø saùng laäp caùc toân giaùo lôùn cuûa nhaân loaïi phaàn lôùn hoï ñeàu laø nhöõng nhaø trieát hoïc trong yù nghóa cô baûn naøo ñoù, nhöng muïc ñích cuoái cuøng cuûa hoï laø nghieâng veà vieäc phoå bieán, truyeàn baù nieàm tin, aùp duïng nieàm tin nhö moät bieän phaùp giaûi thoaùt hay cöùu roãi döïa treân caùc cô sôû caûm tính vaø thöïc tieãn trong söï öùng duïng cuï theå veà ñôøi soáng. Noùi caùch khaùc, trieát hoïc luoân luoân chæ döøng laïi ôû lyù thuyeát vaø lyù trí hay trí tueä. Do ñoù trieát hoïc gaàn vôùi khoa hoïc hôn toân giaùo. Coù nghóa trieát hoïc vöôït leân treân caû toân giaùo laãn khoa hoïc caû veà maët bao quaùt vaø tröøu töôïng. ÔÛ ñaây caû ñoái töôïng, phaïm vi, vaø khaû naêng cuûa trieát hoïc laø gì, toâi cuõng khoâng theå ñeà caäp chæ trong moät baøi vieát ngaén. Bôûi vaäy, toâi muoán ñöôïc daønh laïi sau naøy, khi naøo coù yeâu caàu. Coøn tröôùc maét chæ ñeà caäp sô qua yù nghóa vaø tính chaát cuûa trieát hoïc nhö treân ñaõ noùi. Taát nhieân neáu coù gì caàn thieát maø vaãn coøn thieáu soùt, coù theå mong ñöôïc coù caùc yù kieán neâu leân theâm ñeå seõ cuøng nhau thaûo luaän. Bôûi theá, ñieàu quan troïng nhaát vaãn chính laø tinh thaàn trieát hoïc vaø thaùi ñoä, muïc ñích tìm hieåu, thaûo luaän trieát hoïc. Noùi caùch khaùc, trieát hoïc maø khoâng coù tinh thaàn, thaùi ñoä thaät söï khoa hoïc, nghieâm tuùc, khaùch quan, thì cuõng khoâng theå coù trieát hoïc. YÙ nghóa vaø muïc ñích cao nhaát cuûa trieát hoïc laø di tìm chaân lyù khaùch quan. Vaäy neân neáu haï thaáp yù nghóa naøy xuoáng, chæ ngang baèng vôùi nhöõng muïc ñích, taàm möùc haïn heïp nhaát ñònh, cho duø voán dó caàn thieát nhaát, trong nhöõng hoaøn caûnh, ñieàu kieän, tình huoáng naøo ñoù, thì chaéc chaén cuõng khoâng coøn laø trieát hoïc theo ñuùng nghóa cuûa noù nöõa. Muïc tieâu vaø taàm möùc, hay möùc ñoä cao nhaát cuûa baûn thaân trieát hoïc laø caùc vaán ñeà veà nhaân sinh vaø vuõ truï. Dó nhieân nhaân sinh vaø vuõ truï laø hai vaán ñeà khaùc nhau nhöng coù lieân quan maät thieát nhau, khoâng coù caùi naøy neáu khoâng coù caùi kia, hay khoâng coù nhaân sinh thì vuõ truï thaønh voâ nghóa, coøn khoâng coù vuõ truï taát cuõng khoâng theå coù nhaân sinh. Do ñoù, neáu chæ lieät caùi naøy vaøo caùi kia thì thieån caän vaø phieán dieän. Chæ do caùc vaán ñeà nhaân sinh vaø vuõ truï hay caùc vaán ñeà trieát hoïc noùi chung, maø töø coå chí kim, töø Ñoâng sang Taây, ñaõ coù raát nhieàu nhaø trieát hoïc khaùc nhau, vì hoï ñöa ra nhöõng trieát thuyeát khaùc nhau. Coù nghóa nhaø trieát hoïc (tieáng Hy laïp goïi laø philosophos, coøn tieáng Haùn Vieät thì goïi laø trieát gia) laø nhöõng ngöôøi coù khaû naêng duøng tö duy ñeå suy nghóa ñöôïc nhöõng ñieàu huyeàn vi, saâu xa, bao quaùt, xaùc ñaùng veà caùc chaân lyù nhaân sinh vaø vuõ truï vaø neâu leân ñöôïc caùc trieát thuyeát rieâng cuûa mình. Ñieàu ñoù coù nghóa trieát gia hay nhaø trieát hoïc gaén lieàn vôùi taøi naêng cuøng laø giaù trò noäi dung hay keát quaû cuûa trieát thuyeát cuûa mình. Thích ca maâu ni, Khoång töû, Maïnh Töû, Laõo töû, Trang töû … ôû phöông Ñoâng laø caùc trieát gia. Socrate, Platon, Aristote, Hegel, David Hume …. ôû phöông Taây laø caùc trieát gia. Trong khi ñoù Archimede, Pythagore, Einstein, Darwin … laø nhöõng nhaø khoa hoïc. Taat nhieân cuõng coù nhöõng trieát gia kieâm caû nhaø khoa hoïc nhö Reneù Descartes, Leibniz, Bertrand Rusell … Vaø thaáp hôn thì coù nhöõng nhaø hoïc thuaät, nhaø nghieân cöùu … chæ chuyeân nghieân cöùu veà caùc trieát gia, hoïc thuyeát, traøo löu tö töôûng … coøn töï hoï khoâng ñöa ra ñöôïc caùc trieát thuyeát rieâng naøo. Ñeán ñaây roõ raøng coù söï phaân bieät giöõa caùc trieát gia hay nhaø trieát hoïc theo giaù trò saùng taïo, khaùm phaù, vaø nhaø nghieân cöùu, hoïc thuaät, hay nhaø trieát hoïc theo nghóa nghieân cöùu, hoïc thuaät, khoâng coù giaù trò saùng taïo naøo rieâng bieät, môùi meõ. Taát nhieân söï phaân bieät söï nghieäp, taøi naêng, thaønh quaû, hay giaù trò cuûa caùc trieát gia hoaëc caùc nhaø hoïc thuaät, nghieân cöùu cuõng tuøy theo caùc giaù trò, taàm möùc, hay quy moâ cuûa caùc coâng trình, cuøng caùc keát quaû cuûa chính söï nghieäp cuûa hoï. Ñieàu naøy cuõng chaúng khaùc gì nhöõng nhaø khoa hoïc, nhaø vaên, nhaø thô, caùc nhaø ngheä só … ñöôïc coi laø nhöõng nhaø khoa hoïc, nhaø vaên, nhaø thô, nhaø ngheä só laø nhöõng taøi naêng lôùn, vaø söï nghieäp vöôït leân caû khoâng gian, thôøi gian, hay ñoù chæ laø nhöõng nhaân vaät bình thöôøng trong ñôøi soáng, vaø cuõng seõ deã daøng bò rôi ngay vaøo queân laõng sau chính ñôøi soáng hay giai ñoaïn xaõ hoäi cuûa hoï. Bôûi vaäy, ngoaøi tinh thaàn vaø giaù trò nghieâm tuùc, ñuùng ñaén, cuõng nhö taøi naêng vaø söï nghieäp ñeå laïi cho ñaát nöôùc hay nhaân loaïi trong baát kyø laõnh vöïc naøo, coøn taát caû chæ laø nhaát thôøi, hay nhöõng hieän töôïng beà ngoaøi trong nhöõng boái caûnh khoâng gian hoaëc thôøi gian naøo ñoù. Ñoù laø chöa noùi ñeán khoâng phaûi taát caû moïi ngöôøi thaät söï coù taøi, duø trong laõnh vöïc naøo, ñeàu ñöôïc thaønh coâng hay taïo neân ñöôïc söï nghieäp lôùn lao. Ñoù laø vì coøn do hoaøn caûnh, ñieàu kieän rieâng, cuøng thôøi theá vaø boái caûnh chung trong chính thôøi ñaïi ñôøi soáng cuûa hoï. Coù nghóa, bieát laøm thô, bieát laøm vaên, bieát trieát lyù, bieát nghieân cöùu khoa hoïc … chöa haún ñaõ trôû thaønh ñöôïc nhöõng nhaø thô, nhaø vaên, nhaø khoa hoïc, nhaø trieát hoïc ñích thöïc vaø teân tuoåi, cuõng nhö nhöõng ngöôøi coù taøi naêng thöïc söï trong caùc laõnh vöïc ñoù cuõng khoâng haún ñeàu coù theå trôû thaønh nhöõng ngöôøi coù caùc söï nghieäp laãy löøng, to lôùn nhö theá. Ñoù chính laø thaân phaän, söï may maén, hay quy luaät hoaëc nguyeân lyù taát yeáu cuûa moãi con ngöôøi. Noùi chung, muïc ñích nghieân cöùu cuûa trieát hoïc thuoäc moïi vaán ñeà veà nhaân sinh vaø toàn taïi vuõ truï trong moät phaïm vi bao quaùt vaø saâu saéc nhaát. Bôûi vaäy trieát hoïc hoaøn toaøn phaân bieät vôùi khoa hoïc maø cuï theå laø khoa hoïc thöïc nghieäm, khoa hoïc xaõ hoäi vaø nhaân vaên, hay khoa hoïc cô baûn nhö toaùn hoïc. Bôûi vì moãi ngaønh khoa hoïc chæ xem xeùt hay khaûo soaùt cuï theå, rieâng leû töøng ñoái töôïng vaán ñeà, coù khi chia nhoû ra voâ haïn töøng khía caïnh vaán ñeà nhö theá. Trong khi ñoù yù nghóa cuûa trieát hoïc laø goäp chung moïi vaán ñeà nhö theá laïi vôùi nhau, moät caùch heä thoáng vaø toaøn dieän, vaø saâu xa nhaát. Tính chaát cuûa trieát hoïc laø hoaøn toaøn tröøu töôïng, tröøu töôïng hôn caû toaùn hoïc, neân trieát hoïc khoâng caàn ñeán baát kyø moät duïng cuï trôï löïc naøo khaùc ngoaøi chính tö duy suy lyù cuûa con ngöôøi. Taát nhieân tröïc giaùc vaø taøi naêng cuõng laø yeáu toá khoâng theå thieáu cuûa nhaø trieát hoïc, nhöng ñaây laïi laø moät vaán ñeà khaùc. Ñieàu naøy cuõng coù nghóa trieát hoïc vöôït leân treân moïi ngaønh khoa hoïc, bôûi neáu trieát hoïc töï ñoàng hoùa mình vôùi moïi ngaønh khoa hoïc hoaëc moïi yeâu caàu thöïc taïi ñôøi soáng khaùc thì cuõng ñaùnh maát vai troø, yù nghóa, vaø giaù trò ñích thöïc cuûa mình, vaø cuõng khoâng coøn laø trieát hoïc ñuùng nghóa nöõa. Chæ coù nhöõng ngöôøi naøo khoâng hieåu trieát hoïc, hay chæ bieát ñeo ñuoåi nhöõng muïc ñích naøo ñoù cuûa ñôøi soáng ngoaøi muïc tieâu ñích thöïc cuûa trieát hoïc thì môùi taàm thöôøng hoùa trieát hoïc ñuùng nghóa ñeán möùc ñoä nhö theá. Bôûi vaäy trieát hoïc theo nghóa ñích thöïc chæ coù theå laø nhaø tö vaán toát vaø ñoäc laäp cho kinh teá, chính trò, xaõ hoäi maø khoâng theå, maø khoâng theå laø keû toâi ñoøi cho kinh teá, xaõ hoäi vaø chính trò. Laøm haïn giaù trieát hoïc laø thaät söï coù toäi ñoái vôùi chính baûn thaân con ngöôøi, xaõ hoäi nhaân loaïi, lòch söû ñôøi soáng, vaø caû chaân lyù noùi chung. Noùi khaùc, trieát hoïc coøn chính laø tinh hoa, giaù trò vaø yù nghóa tinh thaàn cao nhaát cuûa baûn thaân chính con ngöôøi, baûn thaân moãi daân toäc, vaø nhaát laø baûn thaân cuûa toaøn theå nhaân loaïi. Daân toäc naøo maø lòch söû trieát hoïc khoâng coù hoaëc keùm phaùt trieãn maø khoâng vì nhöõng nguyeân nhaân hay yeáu toá khaùch quan, thì chính laø nhöôïc ñieåm chuû quan cuûa baûn thaân daân toäc ñoù. Bôûi vaäy nhöõng daân toäc lôùn vaø phaùt trieãn noåi baät treân theá giôùi cho tôùi ngaøy nay ñeàu coù caû moät beà daøy thaønh quaû lòch söû trieát hoïc, hay tö töôûng to lôùn, ña daïng, cuõng nhö raát phong phuù cuûa chính daân toäc hay ñaát nöôùc mình. Bôûi theá neáu giaù trò cuûa moät caù nhaân con ngöôøi nhieàu hay ít phuï thuoäc vaøo baûn chaát toát xaáu cuõng nhö trình ñoä giaùo duïc, hieåu bieát cao thaáp cuûa ngöôøi ñoù, thì giaù trò cuûa moät daân toäc cao thaáp cuõng phuï thuoäc vaøo trình ñoä vaên minh, vaên hoùa, vaø caùc phaåm chaát tinh thaàn cuûa daân toäc, maø trong ñoù coù trình ñoä tö duy vaø khoa hoïc. Do vaäy yù nghóa vaø tính chaát cuûa trieát hoïc cuõng nhö cuûa tinh thaàn moãi daân toäc laø söï töï chuû, ñoäc laäp, maø khoâng phaûi chæ laø söï chaïy theo, phuï thuoäc, hay leä thuoäc. Yeâu caàu giaùo duïc cao nhaát nôi moãi caù nhaân cuõng nhö cuûa moãi daân toäc cuõng phaûi nhö theá maø khoâng theå naøo khaùc. Neáu khoâng khoâng theå laø moät yù nghóa giaùo duïc coù giaù trò vaø taàm cao thaät söï. Xaõ hoäi, kinh teá, vaø chính trò, do caùc tính chaát thöïc tieãn, cuï theå cuûa noù, nhieàu khi coù theå nguïy traù, doái gaït, nhöõng ñieàu ñoù hoaøn toaøn khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc veà maët tö töôûng hay trieát hoïc ñích thöïc. Ñoù cuõng chính laø lyù do nhö ñaõ noùi ñeå khoâng theå naøo haï thaáp hay ñoàng hoùa trieát hoïc vaøo caùc laõnh vöïc kinh teá, xaõ hoäi, hoaëc chính trò. Bôûi laøm nhö theá laø xoùa boû trieát hoïc, laø noâ leä hoùa tö töôûng, con ngöôøi, vaø xaõ hoäi. Ñoái vôùi yù kieán cho raèng trieát hoïc Marx chæ laø moät pheùp coäng ñôn thuaàn giöõa bieän chöùng duy taâm cuûa Hegel, kinh teá chính trò hoïc coå ñieån Anh cuûa nhaø kinh teá hoïc Adam Smith, vaø chuû nghóa duy vaät nhaân baûn cuûa nhaø trieát hoïc Ñöùc Feuerbach, thì phaûi noùi theâm raèng coøn coù caû caùc quan ñieåm xaõ hoäi hoïc Phaùp nöõa. Ñieàu naøy coù theå moät phaàn naøo chính Marx ñaõ tuyeân boá vaø nhöõng nhaø Marxist treân khaép theá giôùi töø xua ñeán nay ñeàu ñaõ bieát raát roõ, khoâng caàn phaûi noùi theâm gì nhieàu. Tuy nhieân moät yù kieán nhö vaäy cuõng neân phaân bieät khaùi nieäm pheùp coäng thuaàn tuùy vaø söï toång hôïp, hay söï söï giaûi thích baèng chính caáu truùc mang tính baûn theå veà maët trieát hoïc hoaëc khoa hoïc. Ñieàu naøy töø tröôùc ñeán nay rieâng toâi chöa heà thaáy coù ai noùi ñeán. Tuy nhieân theo toâi quy luaät bieän chöùng cuûa Hegel mang tính duy taâm sieâu hình, kinh teá chính trò hoïc cuûa Adam Smith mang tính chaát ñôøi soáng xaõ hoäi vaø taâm lyù thöïc tieãn, chuû nghóa duy vaät nhaân baûn cuûa Feuerbach mang tính chaát maùy moùc cuï theå, hoaëc chuû nghóa xaõ hoäi Phaùp mang tính chaát laõng maïn, thì nhöõng yeáu toá khoâng ñoàng chaát vôùi nhau nhö theá laïi phoái hôïp cuøng nhau thì thaät cuõng khoù hoaëc cuõng raát khoù hieåu neáu theo ñuùng quan ñieåm trieát hoïc laãn khoa hoïc. Veà trieát hoïc thöïc duïng (pragmatism, utilitarianism) laø hai tröôøng phaùi trieát hoïc voán coù cuûa Anh vaø Myõ, hoaøn toaøn khaùc haún hay ñi ngöôïc laïi moät phaàn naøo vôùi trieát hoïc duy taâm truyeàn thoáng cuûa Ñöùc vaø tính chaát duy lyù cuûa Phaùp. Toâi khoâng cho raèng trieát hoïc thöïc duïng hay vò lôïi thöïc tieãn laø khoâng giaù trò, tuy nhieân noù coù veõ gaàn vôùi xu höôùng khoa hoïc vaø thöïc teá hôn laø yù nghóa trieát hoïc theo lòch söû truyeàn thoáng. Noùi khaùc noù ñuùng nhöng khoâng traùnh khoûi phieán dieän vaø khoâng mang tính bao quaùt, ñaày ñuû, theo ñuùng yeâu caàu toaøn dieän veà tính chaát, yù nghóa, giaù trò, vaø vai troø cuûa chính baûn thaân chung cuûa trieát hoïc. Noùi khaùc, trieát hoïc khoâng theå thieáu soùt hay phieán dieän. Coù nghóa lòch söû trieát hoïc khoâng loaïi boû, phuû nhaän, hay chæ döøng laïi ôû giaù trò thöïc tieãn hay thöïc duïng, maø luoân luoân vöôït leân vaø phaùt trieãn bao quaùt taát caû, bôûi vì trieát hoïc khoâng bao giôø coù theå döøng laïi hay trieät tieâu ñi, keå caû neáu coù thöïc hieän ñöôïc chính noù, nhö ñaõ töøng bò hieåu laàm nhö theá. Vaø ñieàu naøy chính lòch söû thöïc teá ñaõ luoân luoân cho thaáy roõ. Veà tröôøng hôïp ngöôøi Nga meänh danh nhöõng ngöôøi toát nghieäp ngaønh trieát hoïc baäc ñaïi hoïc trong nöôùc Nga baèng myõ töø “philosop”, thì ñoù chæ laø moät teân goïi caáp baèng, moät danh hieäu, hay moät phong taëng mang tính caù bieät vaø chuû quan rieâng, khoâng phaûn aûnh gì thöïc chaát khaùch quan, hoaëc tieâu chuaån gì chung veà maët khoa hoïc hoaëc trieát hoïc treân theá giôùi hay quoác teá caû. Vì theá, neáu ñoàng hoùa nhöõng ngöôøi ñoù nhö nhöõng “trieát gia” hay “nhaø trieát hoïc” theo tính chaát truyeàn thoáng chính thöùc [nhö trong baøi vieát cuûa oâng Nguyeãn Vaên Ñaïi, ngaøy 21-01-2007 (UTC)], laïi phaàn naøo coù veû khieân cöôõng vaø quaù ñaùng. OÂng Ñaïi cuõng noùi ôû Vieät nam thì khoâng phaûi nhö vaäy. Khoâng coù ai ñöôïc goïi laø nhaø trieát hoïc caû. Theo oâng chæ coù moät ngöôøi noåi tieáng töø tröôùc khi veà Vieät nam, khoán khoå trong ngheà, vaø sau khi qua ñôøi môùi ñöôïc nhieàu ngöôøi chuyên môn goïi laø “nhaø trieát hoïc” maø thoâi, vaø ñoù laø oâng oâng Traàn Ñöùc Thaûo. ÔÛ Vieät nam chæ goïi nhöõng ngöôøi gaén vôùi ngaønh trieát hoïc laø ngöôøi nghieân cöùu, hoaëc caùn boä giaûng daïy trieát hoïc. OÂng Ñaïi cuõng noùi theâm ôû Vieät nam hieän nay coù raát nhieàu hoäi ñoaøn, nhöng laïi khoâng coù hoäi trieát hoïc. OÂng cuõng ñôn cöû nhöõng ngöôøi laøm trieát hoïc maø cuï theå laø oâng Nguyeãn troïng chuaån, khi coøn laøm Vieän tröôûng Vieän Trieát hoïc, ñaõ thoâng tin trong moät ñôït taäp huaán caùc caùc boä giaûng daïy trieát hoïc, laø ñaõ laøm ñôn xin laäp hoäi maáy chuïc naêm nay maø chöa ñöôïc thaønh laäp. Ñieàu maø oâng Ñaïi noùi, hay cuûa ngöôøi naøo ñoù khaùc vieän daãn lôøi oâng Ñaïi, ñeå noùi nhö treân laø ñuùng, nhöng thaät söï cuõng chöa theå ñöôïc goïi laø hoaøn toaøn ñaày ñuû laém. Bôûi vì khoâng leõ moät daân toäc Vieät nam vôùi boán ngaøn naêm vaên hoùa chaúng leõ khoâng coù noåi moät trieát gia naøo. Chæ vì hoï baøng baïc trong daân gian hay trong doøng lòch söû chung cuûa caû moät daân toäc maø khoâng loä roõ ra cuï theå, ñaëc thuø maø thoâi. Muoán bieát xin cöù ñoïc laïi lòch söû hay caùc caùc taùc phaåm vaên coå cuûa Vieät nam cuõng deã thaáy roõ. Ñoù laø chöa noùi moät soá taùc phaåm nghieân cöùu vaên hoùa, tö töôûng Vieät nam ñaõ xuaát baûn nhieàu naêm tröôùc kia cuõng ñaõ ñeà caäp ñeán noäi dung naøy. Rieâng oâng Traàn Ñöùc Thaûo theo toâi nghó, oâng ta chæ laø moät ngöôøi Marxist hay laø moät nhaø nghieân cöùu chuû nghóa Marx thì ñuùng hôn, maëc daàu oâng ñaõ noåi tieáng ôû Phaùp nhôø chính quan ñieåm Marxist cuûa oâng, vôùi nhöõng taäp saùch maø oâng ñaõ vieát baèng tieáng Phaùp, vì oâng ñaõ ñöôïc ñaøo taïo taïi Phaùp, cuøng thôøi vôùi moät soá caùc tö töôûng gia lôùn cuûa nöôùc Phaùp thôøi baáy giôø. Bôûi vaäy neáu hieåu “nhaø trieát hoïc” theo nghóa truyeàn thoáng cuûa lòch söû tö töôûng, trieát hoïc theá giôùi, thì quaû oâng Thaûo hoaøn toaøn chöa xöùng ñaùng vì khoâng heà coù ñöôïc caùc tö töôûng hay quan ñieåm ñoäc laäp saùng giaù naøo rieâng cuûa chính mình. ÔÛ ñaây toâi chæ ñoàng yù moät ñieàu laø neáu Vieät nam vaãn cöù baét trieát hoïc phuï thuoäc chính trò nhö kieåu trong quaù khöù, gioáng nhö tröôøng hôïp ñieån hình cuûa oâng Traàn Ñöùc Thaûo, vaø chæ coát tieáp tuïc ñaøo taïo caùc caùn boä giaûng daïy trieát hoïc, cuõng nhö giaûng daïy trieát hoïc phaûi ñi taäp huaán nhö ñaõ noùi treân, theo caùch raäp khuoân, thì khoâng bieát bao giôø trong töông lai Vieät nam môùi coù ñöôïc nhöõng nhaø trieát hoïc lôùn, taàm côõ cuûa theá giôùi, laøm raïng danh ñöôïc cho uy tín, yù nghóa, vaø giaù trò tinh thaàn, tö töôûng ñoäc laäp rieâng, cuûa chính daân toäc mình. Bôûi vì gioáng nhö oâng Ñaïi noùi, “nhöõng vaán ñeà coù tính trieát hoïc thì coù nhieàu laém, khoâng ñeám xueå”, “vaäy maø laâu nay trong nöôùc chæ coù hoïc raèng trieát hoïc chæ coù moät vaán ñeà cô baûn maø thoâi, vaø noù coù hai maët : vaät chaát vaø yù thöùc, caùi naøo coù tröôùc caùi naøo, caùi naøo quyeát ñònh caùi naøo ?”. “Roài tuøy caùch traû lôøi maø ngöôøi ta xeáp mình vaøo “phe” duy vaät hay duy taâm”. “Hay neáu khoâng nhö theá thì cuõng bò xeáp vaøo phaùi baát khaû tri”. “Vaø taát caû caùc giaùo trình cuõng chæ coù theá maø thoâi”, “ngoaøi ra cuõng chæ coøn nhieäm vuï chính cuûa caùc khoa hoïc vaø trieát hoïc laø ñaïo ñöùc hoïc, vaø Myõ hoïc, theá thoâi, laø heát”. Ñoù laø lôøi taâm söï cuûa oâng Nguyeãn Vaên Ñaïi, moät ngöôøi ñaõ hoïc ôû Nga veà nhö tính caùch moät “philosop” vaø hieän nay ñang laø caùn boä giaûng day trieát hoïc trong nöôùc vôùi khao khaùt ñöôïc “môû roäng taàm nhìn” cho caùc sinh vieân trong nöôùc. Noùi toùm laïi, vôùi tính caùch moät ngöôøi ñaõ töøng coù moät thôøi gian giaûng daïy trieát hoïc ôû Ñaïi hoïc, moät ngöôøi vaãn thöôøng xuyeân suy nghó vaø quan taâm nghieân cöùu nhieàu vaán ñeà trieát hoïc, nhaân ñoïc lôøi nhaén tin treân Wikipedia nhö ñaõ noùi töø ñaàu, cuøng lieân heä ñeán hai caâu danh ngoân ngaøy xöa cuûa Trung quoác raát hay, ñoàng thôøi cuõng raát phuø hôïp ôû ñaây : “Baát trí chi ngoân, baát trí; tri nhi baát ngoân, baát trung”, vaø “Baát tri taéc vaán, baát naêng taéc hoïc”. Caâu ñaàu coù nghóa khoâng bieát nhöng cöù noùi böøa laø ngu, coøn bieát nhöng khoâng chòu noùi ra ñieàu gì mình bieát thì chaúng giuùp ích ñöôïc gì cho ñôøi, laø khoâng ñuùng ñaïo lyù. Caâu sau coù nghóa, ñieàu gì mình chua bieát thì phaûi hoûi ôû ngöôøi bieát, ñieàu gì mình chöa raønh thì phaûi coá gaéng hoïc hoûi, luyeän taäp. Caû hai caâu naøy mang yù nghóa boå sung cho nhau. Ngöôøi bieát laø nhôø coù hoïc, ngöôøi coù hoïc thì phaûi chæ daãn cho ngöôøi chöa ñöôïc hoïc maø ñang muoán hoïc ñeå cuøng ñöôïc hieåu bieát gioáng nhö mình. Ñoù chính laø yù nghóa vaø lôïi ích cuûa giaùo duïc ñoái vôùi moãi caù nhaân vaø vôùi toaøn xaõ hoäi. Vaø ñoù cuõng chính laø tính nhaân vaên vaø tính nhaân ñaïo cuûa xaõ hoäi vaø giaùo duïc. Töø ñoù cuõng coøn coù ba caâu khaùc khoâng keùm hay “Baát hoïc töï tri, baát vaán töï hieåu, coå kim haønh söï vò chi höõu daõ”, “Baát hoïc nhi hieáu tö, tuy tri, baát quaûng hó”, vaø “Baát hoïc voâ thuaät”. Caâu ñaàu coù nghóa khoâng hoïc maø töï bieát, khoâng hoûi maø töï hieåu, trong thöïc teá xöa nay chöa heà coù. Caâu keá tieáp coù nghóa khoâng hoïc maø hay öa suy nghó, tuy coù bieát ñoù, nhöng thieáu saâu roäng. Caâu cuoái coù nghóa khoâng hoïc thì laøm vieäc khoâng theå keát quaû. Caû ba caâu ñeàu noùi leân moái quan heä giöõa hoïc vaán, suy nghó, vaø haønh ñoäng. Trieát hoïc giaùo duïc vaø haønh ñoäng cuûa Khoång töû ngaøy xöa ñeàu luoân taâm ñaéc ñoái vôùi nhöõng phöông chaâm höõu ích naøy. Tuy nhieân trieát hoïc cuûa AÙ ñoâng ngaøy xöa thöôøng chuyeân chuù vaøo caùi “Ñaïo” töùc laø nhu caàu thöïc haønh ñaïo ñöùc vaø xaõ hoäi trong thöïc tieãn nhieàu hôn laø ñaøo saâu vaøo tö duy vaø lyù luaän trieát hoïc tröøu töôïng, bao quaùt nhö trieát hoïc phöông Taây. Do vaäy, tö töôûng phöông Taây ngaøy xöa cuõng kích thích söï phaùt trieãn veà khoa hoïc kyõõ thuaät nhieàu hôn so vôùi phöông Ñoâng. Song noùi chung laïi, trieát hoïc chính laø söï noå löïc tö duy cuûa con ngöôøi veà moïi vaán ñeà coù lieân quan ñeán baûn thaân mình, lieân quan ñeán xaõ hoäi, vaø lieân quan ñeán thöïc taïi vuõ truï noùi chung. Ñoù laø nhieäm vuï, chöùc naêng, vaø nieàm öa thích khoân nguoâi cuûa caùc trieát gia. Coù nghóa trieát hoïc bao giôø cuõng laø nieàm vui cao quyù nhaát cuûa baát cöù con ngöôøi ñi theo con ñöôøng trieát hoïc, vaø baát cöù ngöôøi naøo coù taøi trong tö duy saùng taïo trieát hoïc, vaø coù söï nghieäp tinh thaàn ñeå laïi, ñeàu ñaùng goïi laø nhöõng trieát gia, töùc laø nhöõng nhaø trieát hoïc. Do vaäy söï nghieäp trieát hoïc cuûa nhöõng trieát gia, nhöõng nhaø trieát hoïc lôùn cuõng chính laø söï nghieäp trieát hoïc cuûa chính daân toäc hoï hay cuûa toaøn theå nhaân loaïi. Coù nghóa moïi ngöôøi bình daân, bình thöôøng, neáu khoâng hoïc, khoâng hieåu bieát trieát hoïc thì cuõng khoâng theå naøo vöôn tôùi ñöôïc phaïm vi hay yù nghóa cuûa caùc tö töôûng trieát hoïc. Vieäc bình daân hoùa hay quaàn chuùng hoùa trieát hoïc thöïc chaát chæ laø chính trò hoùa trieát hoïc, bieán trieát hoïc thaønh chính trò nhaát thôøi, maø ñaùnh maát ñi moïi yù nghóa vaø giaù trò cao caû vónh haèng cuûa trieát hoïc chaân chính thaät söï. Bôûi vì trong moãi caù nhaân con ngöôøi luoân ñaày nhöõng baûn naêng vaø caûm tính. Trieát hoïc neáu khoâng thaéng löôùt ñöôïc quaùn tính hay söùc yø, trì löïc töï nhieân naøy, seõ bò keùo xuoáng maø khoâng theå vöôn leân ñöôïc nhöõng chaân trôøi bay boång, cao xa cuûa tö duy cao caû, ñích thöïc. Bôûi vì trieát hoïc bao quaùt taát caû moïi vaán ñeà veà thöïc taïi, con ngöôøi, lòch söû, vaø xaõ hoäi. Do vaäy ngöôøi ta coù theå chia nhoû töøng laõnh vöïc ra ñeå trieát lyù theo nhöõng höôùng khaùc nhau, do vaäy coù theå coù trieát hoïc lòch söû, trieát thöïc taïi, hoïc toân giaùo, trieát hoïc ngheä thuaät, trieát hoïc khoa hoïc, trieát hoïc xaõ hoäi, trieát hoïc nhaân vaên, trieát hoïc chính trò, trieát hoïc kinh teá, trieát hoïc phaùp quyeàn v.v… maø khoâng nhaát thieát chæ coù moät “trieát hoïc” naøo ñoäc chieám, xô cöùng, ñeå coù theå trôû thaønh khoân khoå, “coâng thöùc” vónh cöûu cho ngaøn ñôøi ñöôïc. Coù leõ ñaây cuõng laø ñieàu maø oâng Nguyeãn Vaên Ñaïi “taâm tö” nhö treân ñaõ thaáy. Bôûi vì khi chæ ñaùnh ñoàng trieát hoïc vôùi kinh teá, chính trò, xaõ hoäi, hay quyeàn löïc, thì cuõng thoaùt ly trieát hoïc chaân chính, ñuùng nghóa, vaø khoâng coøn laø trieát hoïc ñuùng nghóa vaø coù giaù trò thaät söï ñöôïc. Bôûi vì trieát hoïc chaân chính laø coâng vieäc lòch söû cuûa toaøn theå toàn taïi nhaân loaïi, neân vöôït leân treân moïi thôøi ñaïi, moïi caù nhaân, moïi tröôøng phaùi, moïi quan ñieåm tö töôûng chuû quan, rieâng tö maø trôû thaønh söï nghieäp cuûa muoân ñôøi chung cuûa moïi daân toäc maø khoâng phaûi chæ thuoäc rieâng caù nhaân naøo. Moïi quan ñieåm hay laäp luaän ñi ngöôïc laïi chaân lyù chung naøy chæ laø noâ leä hoùa trieát hoïc, laøm cuøn nhuït trieát hoïc, laøm taàm töôøng hoùa trieát hoïc, bieán trieát hoïc thaønh con ñoøi cuûa chính trò, vaø laøm chính trò cuõng chæ coøn taàm thöôøng. Laàm loãi ñoù neáu coù chæ laø do nhöõng con ngöôøi keùm hieåu bieát trieát hoïc, khoâng toân troïng con ngöôøi, xaõ hoäi, lòch söû, vaø trieát hoïc chaân chính thöïc söï, maø bò noâ leä theo thò hieáu, lôïi loäc rieâng tö, trôû thaønh nguïy bieän vaø keå caû nguïy tín, töùc laø laäp luaän hoaëc tin theo nhöõng ñieàu khoâng ñích thöïc, hoaëc khoâng chính ñaùng. Bôûi vaäy, nhaø trieát hoïc thaät söï laø nhaø tö töôûng, nhaø vaên hoùa, nhaø nhaân vaên, nhaø khoa hoïc, nhaø nghieân cöùu, nhaø giaùo duïc, nhaø sö phaïm chaân chính, maø khoâng phaûi chæ laø con ngöôøi cuûa quyeàn haønh, baèng caáp, hoïc vò, hoaëc moïi thöùc hö danh, phuø phieám khaùc ôû ñôøi. Thoùi chuoâng hö danh, chuoäng baèng caáp giaû taïo trong xaõ hoäi thöïc teá, quaû thaät hoaøn toaøn xa laï vaø ñi ngöôïc laïi trieát hoïc chaân chính. Bôûi trieát hoïc laø nhaèm phuïc vuï con ngöôøi, phuïc vuï xaõ hoäi, phuïc vuï chaân lyù, maø khoâng phaûi chæ laø laø teân ñaày tôù reû tieàn ngöôïc laïi. Trieát hoïc laø ngöôøi baïn cuûa söï khoân ngoan, laø ngöôøi tö vaán chaân lyù cho con ngöôøi, cho xaõ hoäi, maø khoâng phaûi laø keû daét ngöïa cho thôøi cuoäc cho duø baát cöù thôøi ñaïi naøo. Do vaäy chæ coù nhöõng con ngöôøi coù taâm hoàn cao quyù môùi ñi theo ñöôïc con ñöôøng trieát hoïc chaân chính, môùi laøm neân ñöôïc trieát hoïc chaân chính, coøn keû taàm thöôøng chæ coù theå xuyeân taïc, lôïi duïng, hoaëc tìm caùch noâ leä hoùa trieát hoïc moät caùch khoâng töôûng. Lòch söû ñôøi soáng xaõ hoäi cuûa nhaân loaïi ñaõ baét ñaàu phaùt trieãn vöôït böïc töø phöông thöùc laøm vieäc theo loái daây chuyeàn cuûa Taylor, ñeán kyõ thuaät töï ñoäng hoùa, vaø ngaøy nay laø thôøi ñaïi coâng ngheä ñieän toaùn. Taát caû nhöõng ñieàu ñoù khoâng coù gì laø maâu thuaãn, nghòch lyù, hay xa laï vôùi trieát hoïc, nhöng vaãn luoân ñoøng haønh vôùi trieát hoïc trong moïi yeâu caàu phaùt trieãn cuûa nhaân loaïi. Chæ coù phaûn trieát hoïc thöïc söï môùi phaûn tieán boä coøn trieát hoïc thaät söï luoân luoân ñi cuøng vôùi moïi yeâu caàu phaùt trieãn vaø tieán hoùa trong ñôøi soáng thöïc tò noùi chung. Cho neân, ñieàu coát yeáu laø phaûi caàn bieát trieát hoïc ñích thöïc laø gì, neáu khoâng thì lieàn trôû thaønh laïc haäu, muø quaùng, hay meâ muoäi. Bôûi vì neáu noäi dung trieát hoïc nhö oâng Ñaïi ñaõ noùi, chæ coøn laø vaán ñeà “duy taâm” hay “duy vaät”, vaán ñeà “vaät chaát coù tröôùc hay yù thöùc coù tröôùc”, vaán ñeà “ai thaéng ai” v.v… thì chæ trôû thaønh thöù gaø toà aên quaãn coái xay, nhö tuïc ngöõ Vieät nam vaãn noùi, maø khoâng coøn giuùp ích ñích thöïc gì ñöôïc cho con ngöôøi, xaõ hoäi, lòch söû, giaùo duïc, khoa hoïc, cuõng nhö trieát hoïc nöõa caû. Bôûi vaäy, nhöõng ngöôøi coù taâm huyeát nhö oâng Ñaïi chaúng haïn, hay bieát bao nhieâu ngöôøi khaùc nöõa vaãn luoân aån maët, haún ñaõ phaûi ngao ngaùn nhieàu vôùi caùc thöïc traïng xaõ hoäi do chính baûn thaân con ngöôøi taïo ra. Bôûi vì moïi caùi toát, caùi xaáu ñeàu ôû trong baûn thaân con ngöôøi maø khoäng ôû ñaâu xa, ôû chính trong loøng xaõ hoäi vaø lòch söû maø khoâng ôû ñaâu xa, ñieàu ñoù moïi ngöôøi töï phaûn tænh laïi chính mình ñeàu thaáy roõ, nhìn laïi hai cuoäc theá chieán, nhìn laïi caùc cuoäc chieán tranh huûy dieät ñaõ coù, nhìn laïi caùc tình traïng baïo ñoäng vaø khuûng boá treân toaøn theá giôùi trong thôøi kyø vöøa qua, ñeàu hoaøn toaøn thaáy roõ. Taát caû nhöõng vaán ñeà ñoù ñeàu trôû thaønh ñoái töôïng suy nghó cuûa moïi nhaø trieát hoïc chaân chính maø trieát hoïc khoâng phaûi chæ laø chuyeän gaø toà aên quaãn coái xay nhö ñaõ thaáy, hay laø kieåu “Töû vieát” roài rung ñuøi khen laùo maø lòch söû bao giôø cuõng hay laëp laïi. Noùi chung, “Thieân lyù taïi nhaân taâm” (Chaân lyù ôû taïi loøng ngöôøi) laø caâu baäc thaùnh hieàn Maïnh Töû cuûa phöông Ñoâng ngaøy xöa ñaõ noùi, cuõng coi nhö gioáng vôùi caâu “Connais toi, toi-meâme” (Haõy töï bieát laáy chính baûn thaân mình), maø nhaø ñaïi hieàn trieát coå Hy laïp cuûa phöông Taây, cuõng ngang thôøi ñaïi vôùi Maïnh töû, caùch ñaây nhieàu ngaøn naêm ñaõ thoát ra. Ñoù laø choã gaëp nhau giöõa Ñoâng vaø Taây hay laø cuûa trieát hoïc noùi chung. Bôûi trieát hoïc suy cho cuøng laø söï phaûn tænh (baèng tö duy ñích thöïc, vaø roát raùo nhaát), phaûn tænh veà ñôøi ngöôøi vaø ngöôøi ñôøi, phaûn tænh veà baûn thaân, phaûn tænh veà xaõ hoäi, phaûn tænh veà thôøi cuoäc, phaûn tænh veà daân toäc, phaûn tænh veà yù thöùc, phaûn tænh veà thöïc taïi, vaø phaûn tænh veà toaøn theå vuõ truï v.v… nhö moät söï chia seû cuøng vôùi moïi ngaønh khoa hoïc khaùc, nhöng theo höôùng khaùc. Gioáng nhö Hegel cuõng coù noùi, trieát hoïc laø tinh thaàn daân toäc (Volksgeist). Ñoù cuõng chính laø yù nghóa ñaët ra, moãi daân toäc treân theá giôùi, trong ñoù coù Vieät nam chuùng ta, coù neân gaây döïng vaø phaùt trieãn moät neàn trieát hoïc rieâng cho daân toäc cuûa mình hay khoâng, xin ñöôïc daønh cho moïi baäc thöùc giaû vaø moïi nhaø trieát hoïc trong nöôùc cuõng nhö treân theá giôùi traû lôøi. ÔÛ ñaây toâi chæ xin keát thöùc baøi vieát naøy baèng nhöõng lôøi nhö treân maø thoâi, vaø xin chôø ñôïi moïi söï hoài aâm veà caùc chuû ñeà, nhaát laø caùc chuû ñeà veà trieát hoïc, ñeå neáu coù theå, seõ coù dòp cuøng nhau trao ñoåi, thaûo luaän tieáp.

                                                                    Ts. VOÕ HÖNG THANH
                                                                             (14/02/2007) 

(*) Ñaây laø baøi ñaàu tieân toâi ñaõ vieát cho Wikipedia, nhöng do coøn lung tuùng trong phöông caùch thao taùt, neân ñaõ khoâng theå göûi ñi ñöôïc. Bôûi vaäy, nay toâi ñaõ bieát caùch thao taùt treân maùy ñeå göûi, vaø toâi xin ñöôïc pheùp ñaùnh soá laø baøi soá 0.