Wikipedia:Vervoegienge van ja, nêe en ols

From Wikipedia

In’t West-Vlams es ja, nêe en ols bykans nie gebruukt: doarom en artikel omtrent de Vervoegienge van ja, nêe en ols. Omdat de affirmoatie of ontkennienge in verschillende ‘’sterkten” bestoat en datter ôok nog vele verschillen bestoan van streke noa streke, eime ne tableau met vele meuglykeden.

Inoud

[bewerk'n] Vervoegienge van Ja, Nêe en Ols ?

Vô ja kud je ook 'jup' zegg’n. "Nêe" of “nin” azo zegg’n we mêestal ot er eigentlyk gêen vroage gesteld is. "Nin, bluuft doar of!" byvôorbeeld.

Over 't algemèen moe'je ja, nêe en ols vervoegen gelyk da j'n werkwoord vervoegd. "Ja" azo zeggn we mêestal ot er eigenlyk gêen vroage gesteld is. "Ja lap, 't is were van da" bevoorbeeld.

[bewerk'n] Gebruuk

Ier eije sommigste vervoegiengn van 'ja', 'nêe' en 'ols':

Persôon Ienkelvoud Mêervoud
1ste jaak jaaw/jow
2de joag/joaj joj
3de joan/joas/joat joas
1ste nink nêew
2de nêej(e)/nêeg neij(e)
3de nêen/nêes/nint nêes
1ste oak oamme
2de oaje oaje
3de oatie, oasse, oat' oanze

De boasisregel is eigentlyk simpel: Je giet j'n antwoord in e zinne. Je nimt et onderwerp van die zinne, en in die persôon vervoeg je je 'ja'.

Een voorbeeldje: De vroage is "Zy je gy zot?"

  • Je wil zegg’n van ja.
  • Et antwoord zoe zyn: "Ja, ik benne zot"
  • Wien is't er zot? 'IK'.
  • Dus: êerste persôon ienkelvoud.
  • Je verkort' antwoord is dus: Jaak

Eigentlyk trek je dus j'n affiermoatje en e persôonlyk voornaamwoord tôpe.

Jaak = Ja ik
Joag = Ja gy

Let trouwes ne kêe up voe volgende nuaanse:

  • Ja, ik zyn zot
  • Jaak, 'k zyn zot

Et êeste word allêne gebruukt o't er klemtoone up ligt.

Et lykt allemoale vrê simpel, en da ist’ôok. 't Is allêen de gewente om et goe te gebruken binst dajje ant klappen zyt. Beginlieng’n voln ier assan deur de mande.

En ander voorbeeldje vô de nêe: De vroage is "Zy je gy zot?"

  • Je wil zeggn van nêen.
  • Et antwoord zoe zyn: "Nêen, ik zyn nie zot"
  • Wien is't er nie zot? 'IK'.
  • Dus: êerste persôon ienkelvoud.
  • Je verkort' antwoord is dus: Nink

Eigentlyk trek je dus j'n ontkennienge en e persôonlyk voornoamwoord saamn.

Nink = Nêen ik
Nêeg = Nêen gy

Let trouwes ne kêe up voe volgende nuaanse:

  • Nêen, ik zyn nie zot
  • Nink, 'k zyn nie zot

Et êeste word allêne gebruukt o't er klemtoone up 'ik' ligt.

Nog e klêen voorbeeldje vô 't licht of te legg’n:

  • E je et licht uut gedoan? - Nink! (Joak)
  • Ist licht uut? - Nint! (Joat)

(Noar origineel van auteur: Gebruker:Aergn)

[bewerk'n] Ja

  • 1e persôon ienkelvoud = joak
  • 2e persôon ienkelvoud = joah, joaj(e), joag
  • 3e persôon ienkelvoud m = joaj, joan
  • 3e persôon ienkelvoud v = joas
  • 3e persôon ienkelvoud o = joat
  • 1e persôon mêervoud = joam, joaw
  • 2e persôon mêervoud = joah, joaj(e), joag
  • 3e persôon mêervoud = joa(n)z

[bewerk'n] Nin

  • 1e persôon ienkelvoud = nink
  • 2e persôon ienkelvoud = njih, nèj(e), nih, niehe, neig
  • 3e persôon ienkelvoud m = nin, ninie, nei, njieh
  • 3e persôon ienkelvoud v = nins
  • 3e persôon ienkelvoud o = nint
  • 1e persôon mêervoud = niw, njiw, nim
  • 2e persôon mêervoud = njih, nèj(e), nih, niehe, neig
  • 3e persôon mêervoud = ni(n)s

[bewerk'n] Overtreffende trappe va jawel

  • 1e persôon ienkelvoud = emobakendoe
  • 2e persôon ienkelvoud = emobahendoet, emobajendoet
  • 3e persôon ienkelvoud m = emobajendoet, emoba'doet
  • 3e persôon ienkelvoud v = emobazendoet
  • 3e persôon ienkelvoud o = emobatoet
  • 1e persôon mêervoud = emobamendoen
  • 2e persôon mêervoud = emobahendoet, emobajendoet
  • 3e persôon mêervoud = emobazendoen

[bewerk'n] Ossekik/ank(e)

  • 1e persôon ienkelvoud = oak, ank(e)
  • 2e persôon ienkelvoud = oaje, aj(e)
  • 3e persôon ienkelvoud m = oaty, atn
  • 3e persôon ienkelvoud v = ozzezy, asse
  • 3e persôon ienkelvoud o = oatet, at
  • 1e persôon mêervoud = oame, amme
  • 2e persôon mêervoud = oaje, ajje
  • 3e persôon mêervoud = oanze, âs, âze

[bewerk'n] Jaak da doe kik toch

  • 1e persôon ienkelvoud = bakdoe, jokdoe
  • 2e persôon ienkelvoud = bajoagt, bagedoet
  • 3e persôon ienkelvoud m = bajdoet
  • 3e persôon ienkelvoud v = bazdoes
  • 3e persôon ienkelvoud o = ba-toet
  • 1e persôon mêervoud = bamdoen
  • 2e persôon mêervoud = bahndoet
  • 3e persôon mêervoud = boanzedoen, bajoa(n)s

[bewerk'n] Nink, da doe kik nie

  • 1e persôon ienkelvoud = bakkendoenie, jakkendoenie, jokk'ndoen, bannink
  • 2e persôon ienkelvoud = baggendoehie, johhendoenie, johhendoet, banei
  • 3e persôon ienkelvoud m = bajendoenie, jojndoet, banín
  • 3e persôon ienkelvoud v = bazzendoes, jozndoet, banni(n)s
  • 3e persôon ienkelvoud o = batndoet, jotndoet, bannint
  • 1e persôon mêervoud = bammendoenie, jowwendoenie, banniwwe
  • 2e persôon mêervoud = johidderdoenie, baggendoet, banjeeh
  • 3e persôon mêervoud = jozzndoenie, jozzndoen, banni(n)s

[bewerk'n] Tochwel

Overtreffende trappen van toet:

Toet – Tetoet – Toettoet – Toettoettoet