Alpaca

From Wikipedia


Dit artikel es geschreevn in 't Noordelyk West-Vlams, en da zoe best ozô bluuvn.

Den alpaca (lama pacos) is een soorte lamma die vorenkomt in de bergn van den Andes in Zuud-Amerika. Die bêeste is lid van de kemelfamilie en is nauwe verwant an de beter gekende lamma.

Inoud

[bewerk'n] Uuterlyke kenmerk'n

Den alpaca is een stik klinder of de lamma. Ze zien olletwee olve wilde getemde beestn die familie zien van de wilde guanaco. D'r zien menschen die zeggen dat een alpaca een kruuschinge zoe zien tusschen een lamma en een vicuña.

Alpaca’s en klene koptjes, een gespleten bovenlippe en grote puntoren. Under lichaam is slank en z'en een lange nekke. Z'en lange benen en een korte steirt. Den alpaca bestoat in tweeëntwientieg verschillende kaleuren van vel lyk zwart, grysd, wit, bruun voe der moa een poar te nomeren. Ze wegen oengeveer tusschen de vuvenviftig en vuventsestig kielo. Ip under schoern zien ze tusschn de tnegentig en oenderdenvuuf santimeter oge binst dat de lengt van under lief tusschn de meter twientig en de twi meter viftiene is.

[bewerk'n] Alpaca's in de geschiedenisse

't Oedste overbluufsel van die gewaldige beesten dateirt van oengeveer duusd joar vo de grote pyramide in Gizeh. D'edele Inca's demonstreirden under riekdom mei taantal alpaca’s dan ze aan en deur under schône kostuumn in alpaca wulle. De commersie in alpaca wulle, oengeveir tweiduusd joar achter danze de grôte pyramid'n gemakt ein, creëerde een bloeienden economie in Peru. Die gewaldige beesten zorgdegen duuzende joarn voe voorspoed en riekdomme voe under Inca boazetjies, toe dan in de zeventiensten eeuwe de Spanjoars den boel kwaamn bezettn.

D'Inca's zochtn beschermienge tegen de Spanjoars in de bergen van den Andes. Tewielle pakten ze een poar van under weirdevulle beestn mee. Aan ze da niet moetn doen woarn der nu verzekers gin alpaca’s overe.

[bewerk'n] Onderoed en voortplantienge

Die beestn zien gemakkelyk t' oed'n. Ter zynder die under persoonlykeid omschryvn ols warme, vryndelyk en zochte van oard. De sarme van die mysterieuze beestn was een goed bewoard secreet, moa nie voe een poar menschen die 't vorrecht aan voe zo’n schat t' ein. Een alpaca leeft viftiene toe vuventwientig joar, ter zien uutzoenderingen van dertig joar. De vrouwelykke beestn zien vruchtboar toe an under zestien joar. In den Andes is 't deksiezoen van ogustus toe siptember. Den alpaca kriegt oengevir olle aalf moand'n een kria (alpacajoeng) da bie de geborte zeven toe negen kielo weegt.

[bewerk'n] Weunomgevienge

Alpaca’s zien kuddebeestn die in 't wild leven ip een oogte van viere à vuufduusd meter. Den alpaca eet een dikke veste voe 't koede klimoat van den Andes te kannen overleevn. Z’n lange nekke is uutermoate geschikt voe belagers ip te spôorn tusschn de rotsige kantn van den berg. Den alpaca is een erbivoar. Z' eetn gas, kruud'n, struukstjes en bomen. Deur specioale magesopp'n ka de beeste toe 't viftig percent meer voedingsstoffoasie ippakk'n of een schaap, woardeure dat et beter kad overleevn ip een magere wee. In 't wild is een alpaca de prooie van poema’s, luipeird'n en andere vleeseters.

Deur den invasie van de Spoansche conquistadores was den alpaca oast uutgestorven in Zuud-Amerika. Den dag van vandage leven der were zo’n drieënolf miljoen beestn in 't wilde.