Ysland

vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.


Lýðveldið Ísland
Wapen van {{{algemene_naam}}}
Vlag Wapen
Nasionale leuse: Geen
Volkslied: Lofsöngur
Ligging van
Hoofstad Reykjavik
64°08′N 21°56′W
Grootste stad Reykjavik
Amptelike tale Yslands
Regering Demokratiese Republiek
Ólafur Ragnar Grímsson
Geir H. Haarde
Onafhanklikheid
Onafhanklikheid

- Protektoraat
- Republiek wording
van Denemarke

1 Desember 1918
17 Junie 1944
Oppervlakte
 - Totaal
 
 - Water (%)
 
? 103 125 vk km  (107de)
Bevolking
 - 2004 skatting
 - Digtheid
 
293 291 (169ste)
2.84 / vk km
BBP (PPP)
 - Totaal
 - Per kapita
Soos op 2004 skatting

$9 bn US (127ste)
$35 686 (5de)

MOI
Geldeenheid Yslandse Króna (COP)
Tydsone
 - Somertyd
GMT (UTC0)
(UTC0)
Internet TLD .is
Skakelkode ++354


Ysland (Lýðveldið Ísland in Yslands) is 'n Europese land, 'n eiland tussen Groenland en die vasteland van Europa, en omring deur die Atlantiese Oseaan, die Straat van Denemarke (tussen Ysland en Groenland) en die Noordelike Yssee. Die hoofstad is Reykjavik aan die suidweskus van die land. Die land is geografies op ongeveer dieselfde breedtegraad as die middel van Swede. In 1918 verkry Ysland groter onafhanklikheid en verander status van 'n deel van Denemarke tot 'n unie onder die Deense kroon vir 25 jaar. Toe die unie in 1944 nie verleng kan word nie as gevolg van van die Tweede Wêreldoorlog word dit op 17 Junie 1944 volledig onafhanklik. Die land het 'n aantal vulkane, deels aktief, waaronder die Öræfajökull (tewens die hoogste berg), die Laki, die Hekla,die Eldfell, die Snæfelsjökull en die nuwe eiland Surtsey (1963). Minder bekende vulkane sluit in Dimmuborgir, Herfjall, Krafla en Námaskarð.

Ysland bestaan vir die oorgrote deel uit lae- en mediumgrootte berge, waaruit baie riviere en spruite na die see vloei. Die berge is selde bebos. Die land is beroemd vir sy geisers. Die binneland is grootliks onbewoon; die digsbevolkte gebied lê aan die suidweskus in die Reykjavik omgewing. Vanne word byna glad nie in Ysland gebruik nie, die Yslanders maak gebruik van , soos 'Karlsdóttir' ('dogter van Karl') of 'Grímsson' (seun van 'Grímur') (sien ook: Yslandse name).

Ysland het uit alle lande ter wêreld die langste demokratiese tradisie en is 'n demokratiese republiek met 'n (direk?) verkose president. Die land is lid van NAVO.

Ysland het grotendeels onbewoon gebly totdat dit vanaf die negendiende eeu deur Wikings gekoloniseer is. Voor dit het Ierse monnike daar vertoef. Een van die gewoontes wat die koloniste uit hulle vaderland saamgebring het is die hou van þings ('volksvergaderings'). Met die verloop van tyd word enkele þings belangriker as andere. Spoedig kom daar 'n beroep vir 'n sentrale ligging vir 'n gemeenskappelike þings. In die jaar 930 word hierdie Alþing en daarmee die Yslandse parlement opgerig. Die ligging van die Alþing ('alomvattende volksvergadering') word die Þingvellir (-vlakte), 'n vlakte wat nog in gemeenskaplikke besit was. Baie belangrike historiese gebeurtenisse het tydens die Alþing plaasgevind, soos die amptelike omskakeling na Christendom in die jaar 1000. In 1845 is die parlement verskuif na die hoofstad Reykjavik. In 1928 word Þingvellir die eerste Nationale Park van Ysland.


Inhoud

[wysig] Geografie

Kaart van Ysland
Kaart van Ysland
Ysland met betrekking tot die noordatlantieserif
Ysland met betrekking tot die noordatlantieserif

Ysland behoort tot die jongste grondgebied ter wêreld, dit is te danke aan sy ligging op die mid-Atlantiese rif. Die grootste deel van die eiland is gevorm tydens of na die laaste ystydperk. Die oudste deel van die eiland lê in die noordweste en word in Yslands die Wesfirdi of Wesfjorde genoem. Die jongste deel is die eilandjie Surtsey wat ontstaan het tydens 'n vulkaanuitbarsting in 1963.

Langs die noorde van die eiland vloei die koue golfstroom, langs die suide van die land die warm golfstroom. Gekoppel aan die wind wat meestal van suid na noord oor die eiland waai is die klimaat in Reykjavik (suidwes) kouer as in Europa maar nog steeds gematig. In Akureyri daarenteen vind mens groot temperatuurskommelinge as gevolg van bergwinde.

Van die Wesfirdi in die noordweste langs die noorde tot aan die ooste van die land word die kuslyn gekenmerk deur groot en klein fjorde en baaie. Baie fjorde is in die wintermaande slegs oor die water bereikbaar, en is selfs in die somer slegs toeganklik met 'n vierwielaangedrewe voertuig. Dit is dan ook nie verbasend dat sedert die Tweede Wêreldoorlog 'n ontvolking van hierdie gebiede aan die gang is nie. In die suide word die kuslyn gekenmerk deur 'n byna volkome afwesigheid van natuurlike inhamme, 'n resultaat van die oorspoeling van die streek deur die smeltwater van Vatnajokull. Die weskus word weer gekenmerk deur breë fjorde en baaie.

Die binneland is slegs toeganklik vir vierwielaangedrewe voertuie, en dit slegs tydens die somermaande.

Die landskap is bergagtig, tafelberge wissel af met aktiewe en slapende vulkane en kaldieras, waartussen kronkelende riviere met baie watervalle 'n weg baan. Valleie is in die verlede opgevul deur die lawa van groot vulkaanuitbarstings waardeur daar soms hele lawavlaktes onstaan.

[wysig] Demografie

  • 94% woon in stede
  • 6% op die platteland (1 Desember 2004)
  • Toename in aantal inwoners in 2003 0,96%
  • Geskatte aantal inwoners in 2010: 304 711 (1 Desember 2004)
  • Aantal geboortes per 1000 inwoners 14,0 (1 Desember 2004)
  • Aantal sterftes per 1000 inwoners 6,0 (1 Desember 2004)
  • Gem. aantal geboortes per vrou 1,97 (1 Desember 2004)
  • Kindersterftes 2,4 per 1000 geboortes (2003)
  • Kindersterftes in eerste lewensweek 1,69 per 1.000 geboortes (2003)
  • Netto aantal immigrante teen 2001 968 2002)
  • Bevolkingsdigtheid in 2004 2,8 inwoners per km² (1 Desember 2004)
  • Lewensverwagting
    • mans 78,7 jaar,
    • vrouens 82,5 jaar (2001-2003)
  • Bruto Nationale Produk in 2003, in miljoene ISK 810&nbsp844 (2004)
  • Ekonomiese groei in 2002 -0,5 % 2003
  • BNP per inwoner in 2003, in VSA dollars 36,519 (2004)
  • Belasting Inkomstebelasting, in 2005 37,73%
  • (Daar is 'n spesiale belasting (2%) vir inkomste bo ISK 350&nbsp000 p.p. per maand (2005))
  • BTW, 24,5% of 14,0% (2005)
  • Aantal motors per 1000 inwoners 647 (2004)
  • Aantal dokters per 1000 inwoners 3,6 (2002)

[wysig] Sien ook

  • Ysland van A tot Z
  • Monumente op die wêrelderfgoedlys

[wysig] Eksterne skakels

Commons
Multimedia oor hierdie onderwerp is te vinde op Wikimedia Commons onder die titel:

Sjabloon:NAVO


Lande in Europa
Albanië | Andorra | Armenië2 | Azerbeidjan1 | België | Bosnië-Herzegowina | Bulgarye | Kroasië | Ciprus2 | Denemarke | Estland | Finland | Frankryk | Duitsland | Georgia1 | Griekeland | Hongarye | Ysland3 | Ierland | Italië | Letland | Liechtenstein | Litaue | Luxemburg | Macedonië | Malta | Moldawië | Monaco | Montenegro | Nederland | Noorweë | Oostenryk | Pole | Portugal | Roemenië | Rusland1 | San Marino | Serwië | Slowakye | Slowenië | Spanje | Swede | Switserland | Tsjeggië | Turkye1 | Oekraïne | Verenigde Koninkryk | Vatikaanstad | Wit Rusland
Afhanklikhede: Akrotiri and Dhekelia2 | Faroëreilande | Gibraltar | Guernsey | Jan Mayen | Jersey | Eiland Man | Svalbard
1. Land deels in Asië. 2. Geografies in Asië , maar gereeld beskou as deel van Europa agv kulturele en historiese oorwegings. 3. Land deels in Noord-Amerika


Europese Vryhandelsassosiasie (Engels: EFTA) Beeld:Efta logo.png
Ysland | Liechtenstein | Noorweë | Switserland