Bertel Pedersen Randers
vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.
Bertel Pedersen Randers is die Deense stamvader van die Pieterse Afrikanerfamilie.
Inhoud |
[wysig] Herkoms
Weinig is bekend oor Bertel se herkoms. Na skatting is hy gebore in ongeveer 1722 en was hy afkomstig van die stad/ of gebied Randers, in Denemarke.
Daar is 'n paar kandidate wat aanspraak maak om Bertel Pedersen van Randers te wees:
Sommige bronne beweer dat Bertel in 6 Januarie 1738 gebore is as die seun van Peder Nielsson in die Karlby gemeente in die Djurs Nørre gebied van die Randersgraafskap. Hierdie inskrywing kan gevind word in die aanlynweergawe van die Kopenhagen argiewe. Nog 'n kandidaat was 'n Bertel seun van Peder Knudsen wat in 1736 by die Sankt Morten gemeente in die Støvring gebied van die Randersgraafskap gebore is.
Hierdie aansprake word egter bevraagteken omdat Bertel in 1743 aan boord van die skip Doquen gewerk het as 'n matroos. Aangesien hy onmoonlik jonger as 10 jaar oud kon gewees het op daardie stadium beteken dit dat Bertel voor 1727 gebore moes gewees het. 'n Veilige aaname is dat Bertel tussen 1720 en 1727 gebore is.
Daar is tans geen bevestigbare feite wat Bertel se herkoms bo alle twyfel vaspen nie.
Kandidate wat moontlik Bertel Pedersen Randers kon gewees het is:
- Bertel Pedersen, seun van Peder Sorensen en Maren Bertelsen, wat dedoop is op 25 Maart 1727 in Farstrup, Aalborg, Denemarke
- Bertel Pedersen, seun van Peder Bertelsen en Anne Pedersdatter, wat gedoop is op 27 Desember 1721 in Vor Frue, Aalborg, Denemarke
- Bertel Pedersen, seun van Peder Bertelson en Maren Nielsdatter, wat gedoop is op 10 November 1720 in Jerslev, Hjorring, Denemarke
- Bertel Pedersen, seun van Peder Nielson en Karen Christensdatter, wat gedoop is op 19 Januarie 1721 in Oster Bronderslev, Hjorring, Denemarke
- Bertel Pedersen, seun van Peder Bech en Karen Bertelsdatter, wat gedoop is op 19 Maart 1724 in Hirsholmene, Hjorring, Denemarke
- Bertel Pedersen, seun van Peder Bertelsen en Maren Christensdatter, wat gedoop is op 5 Desember 1723 in Jerslev, Hjorring, Denemarke
- Bertel Pedersen, seun van Peder Moller, wat gedoop is op 23 Maart 1721 in Aarslev, Svendborg, Denemarke
- Bertel Pedersen, seun van Peder Hansen, wat gedoop is op 9 Julie 1723 in Maribo, Maribo, Denemarke
[wysig] Alternatiewe name
Uit bronne bleik dit dat Bartel se naam oor tyd verander het.
- Tussen 1743 en 1748 word sy naam aangegee as Bertel Pedersen Randers op die twee skepe Donquen en Christiansbog Slot
- Tussen 1748 en 1752 word sy naam aangegee as Baadsman Bertel Randers en hy teken sy naam as B.P. Randers
- Die 'Storm round the Cape, Dangerous Danish Voyages' verwys na Bertel Randers
- Die sertifikaat wat aan hom uitgereik is in 1753 deur die Kaptein van die skip "Kroonprinses van Denemarke" verwys na Bertel Randers
- Die goedkeuring om burgerskap wat in 1956 deur Goeweneur Rijk Tulbach uitgereik is verwys na hom as: Bertel Pieters van Randers
- Die inventaris van die Kamer van Weeskinders toon aan dat Bartel met sy dood bekend gestaan het as Bartel Pietersz van Randers en as Bartel Pitters van Randers
- Die naam Barthold kom nie voor in dokumentasie van Bertel se tyd nie. Die naam verskyn die eerste ker in die werk van CC de Villiers "geslachtsregistersvan Zuid Afrikaansche Familien" en die naam mag dus 'n verkeerdelike interpretasie van die outeur gewees het.
- Met sy afsterwe word na hom verwys as Bartel Pieterse asook Barthel Pietersz
- Bartel se kinders word almal aangegee met die van Pieterse(n) in die Suid Afrika Genealogie.
Uit al die name is dit duidelik dat Bertel 'n sterk verbintenis gehad het met die Randersgraafskap en dat Bertel Pedersen van Randers sy oorspronklike benaming was.
[wysig] Bertel se handtekening
Bertel se handtekening soos weergegee in die opgaaf van die tweede reis van Kroonprinses van Denemarke. Ons aanvaar dat die handtekening Bertel se eie handskrif is. Die handtekening vir die rit van Kopenhagen na Tranquebar en handtekening van die terugtog van Tranquebar na Kopenhagen dieselfde was terwyl verskillende persone verantwoordelik was vir die opstel van die opgaaf met die twee geleenthede.
[wysig] Bertel se ervarings op die see
Bertel het op vier skeepsreise gedien:
- Op 21 Januarie 1743 is Bertel aangeteken as matroos op die skip Donquen. Hy verskyn in die skip se protokol as nommer 25 in die lys van matrose. Die Donquen het van Kopenhagen vertrek na Tranquebar op 30 Januarie 1743 en in Tranquebar gearriveer op 26 September 1734. Die skip het terug vertrek na Kopenhagen op 6 Februarie 1744. Die skeepsjoernaal van die rit is in Kopenhagen se argiewe en is bygehou vanaf 19 Desember 1742 tot 21 Julie 1743 deur Stuurman Jens Madsen Knie.
- Op 26 November 1744 is Bertel aangeteken as matroos op die skip Kroonprins van Denemarke na Kanton in China. Sy naam word aangedui as Matroos nommer 42. Die skip het aangedoen by Ierland en daar is nie 'n aanduiding of die tog na Sjina voltooi is nie. Die skeepsjoernaal verloop vanaf 17 November 1744 tot 2 September 1745.
- Op 4 Desember 1745 is Bertel opgeteken as nommer 39 van die bemaning met die amp as Kwartiermeester vir 'n seereis op die skip Christiansborg Slot. Christiansborg Slot was bestem om na Kanton in Sjina te reis. Die skeepsjoernaal is opgeteken vanaf 10 Desember 1745 tot 21 Julie 1747 soos bygehou deur Poul Kock.
- Op 26 Oktober 1748 is Bertel se naam aangeteken onder die offisiere as Boodsman Bertel Randers op die skip Kroonprinses van Denemarke. Hy verskyn as inskrywing nommer 15 in die offisierslys. Die Kroonprinses van Denemarke het op 7 November 1748 vertrek vanaf Kopenhagen en op 18 Mei 1749 gearriveer in Tranquebar. Die skip het weer op 5 November 1749 vertrek vanaf Tranquebar en in Mei 1750 geanker in Kopenhagen. Die skeepsjoernaal van die rit handel vanaf 15 Oktober 1748 tot 16 Mei 1750 deur stuurman jens Knie.
- Op 7 Oktober 1750 is Bertel se naam aangeteken as Boodsman Bertel Randers op die skip Kroonprinses van Denemarke. In die skip se protokol word hy as nommer 18 onder die offisiere gelys. Die Kroonprinses het op 3 November 1750 vertrek uit Kopenhagen en in Tranquebar gearriveer op 29 Mei 1751. Op 2 November 1751 het Kroonprinses van Denemarke uit Tranquebar gevaar maar het nooit Kopenhagen bereik nie. Die skip was erg beskadig tydens 'n storm en moes op 10 Junie 1752 gestrand word by Mosselbaai aan die Suid Afrikaanse kus.
Bertel het dus ongeveer 9.5 jaar ervaring gehad as seevaarder toe hy in Suid Afrika aan wal gestap het.
[wysig] Bertel as Bootsman
Bertel, was reeds aangeteken as bootsman onder die offisiere, tydens die tweede reis van Kroonprinses van Denemarke. die skeepsjoernaal het die volgende verwysings in wat na Bertel verwys:
25 Oktober 1748: Verwysing in die instruksies dat boodsman Bertel Randers in die kaptein se kajuit eet aan die tweede tafel as persoon nommer agt.
26 Oktober 1748: Baadsman Bertel Randers word geleis as persoon nommer vyftien tussen die offisiere. Sy maandelikse salaris is 8 riksdaalders, dieselfde as 'n skeeps assistent, , 3de stuurman, 2de timmerman en seilmaker en dubbel die van 'n normale matroos.
5 November 1748: Bertel verlaat Kopenhagen met die skip Kroonprinses van Denemarke
18 November 1748: Boodsman Bertel Randers koop velt, twee hemde en wit en blou kledingstukke
9 Desember 1748: Die skeepsraad word byeengeroep omdat die doldaat peder Nielsen lind gearresteer is fir diefstal. Baadsman Bertel Randers stel voor dat hy oor 'n periode van drie dae 100 sweepslae per dag ontvang as straf. Daar is ooreengekom om die straf so te aanvaar.
16 Desember 1748: Boodsman Bertel randers koop tabak
12 Januarie 1749: Bertel Randers, tesame me ander offisiere, teken 'n rekening vir die aankope van voedsel ens. by die Cap Verdic island Porto Praj.
4 Februarie 1749: Die skeepsraad word byeengeroep omdat die "boutellier" nie sy werk behoorlik gedoen het om die noodsaaklike dokumente in te ful ten opsigte van wat se kos gerbuik is nie. Die skeepsraad gee hom geleentheid om sy sake in orde te kry. Ook geteken deur B.P. Randers.
26 Februarie 1749: Baadsman Randers koop naalwerkgare en tabak
18 Maart 1749: Die skeepsraad word byeengeroep om te besluit of Korporaal Christan Schultz gearresteer moet word tot en by Traquebar. Geteken deur B.P. Randers
8 April 1749: Baadsman Bertel Randers skenk op paasfees 1 riksdaalder, 2Mk aan die leraar aan boord en 4Mk aan die armes
5 Mei 1749: Die eiendom van die afgestorwe timmerman, Albrecht Madsen, word opgeveil. Baadsman Bertel Randers koop twee gordyne vir 3Mk en 'n "salvet" vir 2Mk
18 Mei 1749: Bertel arriveer in Denemarke saam met Kroonprinses van Denemarke
27 Junie 1749: 'n hof word saamgestel by Tranquebar se Huis van Justisie. Die lede was: Kaptein Emanuel Sporing,Casper Fenger, Ole Søemod Bertel Randers
5 November 1794: Bertel verlaat Tranquebar met Kroonprinses van Denemarke
7 November 1749: Die skeepsraad word byeengeroep weens klagtes oor die kok hans Hendrich Gotherg. Die skeepsraad bestaan uit Kaptein Sporing, Casper Fenger, Ole Søemod en Bertel Randers. Boodsman Bertel Randers is aangewys om die kok te gaan haal sodat die aanklagte aan hom voorgelees kan work. Boodsman Bertel Randers getuig dat hy gereeld die kok se gevloek en swak taalgebruik waareneem het asook die onhigiëniese hantering van kos, potte en panne. Hy stel voor dat die kok 'n maand se salaris moet verloor en beboet word met 50 sweepslae. Die straf was te veel vir die kok en hy het oorboord gespring.
14 November 1749: Die skeepsraad word byeengeroep om getuienis van die voorval van die kok aan te hoor toe die kok verdrink het. Boodsman bertel Randers stem saam met die ander dat hulle nie kan vasstel waarom die kok oorboord gespring het nie.
17 November 1749: Boodsman Bertel Randers koop tabak
28 Maart 1750: Boodsman Bertel Randers gee die skeepsassistent 'n geskrif names die hele bemanning van die skip. Die geskrif is onderteken deur die boodsman self, Niels madse, M. Hans Christian Tersløf, Johan Christian Møller en die matrose Ole Iversen, Rasmus Anthony, Ole Pedersen, Peder Sørensen, Lars Tidemand, Peder Børrensen Ørbeck, Peder Nielsen Bierreby en Stille Jørgensen. Die geskrif het gehandel oor jensknie wat op 2 November 1749, toe dit baie winderig was by die kus van Tranquebar beloof het dat, op die veilige terugkeer in Kopenhagen, die bemanning 'n bykomende betalling van 400 rijksdaalders sal ontvang. Die skeepsassistent het aan hulle vertel dat die saak verwys sal word na die bestuur in Kopenhagen.
9 Maart 1750: Die Kaptein roep die skeepsberaad bymekaar (Die kaptein, Casper Finger, Jens Knie, Ole Søemond en Betel Randers) Hulle moes die saak aanhoor tussen matrose Peder Andersen Scendske en Tømmermand Mogens Pedersen Schouw. Die een het die ander daarvan beskuldig dat hy sy geld gesteel het in Kopenhagen nog voordat die skip vertrek het. Boodsman Bertel Randers beklemtoon dat matroos Peder Andersen Svenske moes gekla het net na die vertrek uit Kopenhagen deur Tømmermand van diefstal beskuldig was. Tømmermand moes in die openbaar verklaar dat Peder Andersen nie skuldig was nie.
11 Maart 1750: Die skeepsberaad kom byeen (Die kaptein, Casper Fenger, Jensknie, Ole Søemond en Bertel Randers) om uitslag te gee in die saak tussen Peder Andersen Svendske en Tømmermand Mons Pedersen Schouw.
1 April 1750: Boodsman Bertel Ransders koop 'n ou sak vir 6Sk by die veiling van die goedere van Grey Larsen Bager, na sy dood.
8 Mei 1750: Die skeepsberaad (die kaptein, Casper Fenger, Jens knie, Ole Søemond Bertel Randers en konstabel Morten Jensen Hillerød) Die kwartiermeester Johan Christian is gevang dat hy gesteel het van verskeie bemanningslede. Hy het onder andere 'n kompas gesteel by Boodsman Bertel Randers. Boodsman Bertel Randers stel voor dat hy oor 'n periode van 3 dae elke dag 50 sweepslae ontvang en dat hy vasgeketting bly totdat hulle in Kopenhagen arriveer.
11 Mei 1750: 6:00 voormiddag het die Kaptein besluit dat Johan Christian skuldig is en het hy besluit: Johan Christian sal die gesteelde goedere op die dek in die openbaar alles wat hy gesteel het aan die oorspronklike eienaars terugbesorg. Oor 3 dae sal hy 50 sweepslae per dag ontvang. Hy sal geklassifiseer word as gewone seeman sonder enige betaling vanaf die 6de Mei. Hy sal vasgeketting bly totdat hulle in Kopenhagen arriveer. Die straf is geteken deur E Sporing, M. Knie, Ole Søemond, BP Randers en MJ Hillerød.
15 Mei 1750: Die kaptein roep die skeepsraad bymekaar om hulle opinie te hoor of hulle in die donker verby 'n gewaarlike deel gaan vaar, in die rigting van Kopenhagen, en of hulle gaan wag tot die volgende oggend.Boodsman Bertel stel voor dat hulle die seile span en so ver as moontlik gaan totdat hulle 'n gids aanboord kan neem. Daardie dag arriveer Bertel terug in Kopenhagen.
In die "Storms om die Kaap. Gevaarlike Deense reise" word 'n klein bietjie van Bartel se persoonlikheid weergegee tydens die derde reis van Kroonprinses van Denemarke. Op 23 Mei 1752 toe die skip in 'n benarde posisie was, het Konstabel Tonnes Tollesen, Bartel en die jongste offisier, Michael Hansen Lindegaard (tydens 'n skeepsberaad) aanbeveel dat hulle 'n bootjie na die land sal stuur sodat hulle kan uitvind waar hulle min of meer is. Sodoende kon hulle bepaal hoe vêr hulle nog van Mosselbaai is.
[wysig] Aankoms in Suid-Afrika
Bartel het op stormagtige wyse by die Kaap aangekom.
Hy was bootsman in diens van die Deense Oos Indiese Kompanjie, toe sy skip, bekend as Kroonprinses van Denemarke , 'n Oosindiëvaarder, op 9 Junie 1752 deur 'n storm in Mosselbaai verwoes is. Van sy kaptein, Svend Finger, kry 'Randers', soos wat hy aan boord bekend gestaan het, op 25 Augustus 1753,deur middel van 'n sertifitikaat, toestemming om sy heil aan land te soek, waar hy dit ookal kan vind.
Bartel het in 1756 toestemming van die goewerneur van die Kaap de Goede Hoop Rijk Tulbach ontvang, met sy ambag as timmerman, om by die Kaap (waar hy burgerregte ontvang het) aan te bly.
Bronne verskil oor wie van 'Kroonprinses' saam met Bartel in die Kaap agtergebly het. Die boek van G Nørregaard vertel dat slegs Olle Mortenson in die Kaap agtergebly het. Volgens die Kaapse argiewe was daar egter vyf persone wat op die 'Kroonprinses' was wat toestemming gerky het om in die Kaap agter te bly.
- Bertel Pieterse van Randers
- Marcus Jacob Croese
- Johannes Thomas Roodewald van Kopenhagen
- Jurgen Stamp van Flensburg, as slagter
- Sivert Jacobsen Wiid, as Kuiper
[wysig] Huwelik en kinders
Op 29 Maart 1761 trou hy met Anna Christina MINNIE, dogter van Dirk Minnie en Christina Scheepers, te Swellendam. Dirk Minnie was die stamvader van die Minnie-familie.
Barthold het sewe kinders gehad:
- Maria Magdalena Pieterse gedoop in 1764
- Johannes Theodorus Pieterse gedoop in 1765
- Pieter Pieterse gedoop in 1768
- Jacobus David Pieterse gedoop in 1771
- Ferdinandus Albertus Pieterse gedoop in 1773
- Frederik Pieterse gedoop in 1773
- Christina Pieterse gedoop in 1775
Bartel het as veeboer 'n bestaan gemaak op die leenplaas Drie Vanteyn tussen die Kauga en Langkloof in die omgewing van George in die Ooskaap.
[wysig] Sterftes
Anna Christina sterf in 1776 en laat Bertel met sewe minderjarige kinders agter.
Hulle besittings met haar afsterwe word soos volg weergegee:
Besittings: 1 ou wa, 1 ploeg met gereedskap, 4 grawe, 1 houtbyl, 1 ou handbyl, 3 "avegaars", 2 bore, 1 handsaag met 2 lemme, 1 snaphaan, 1 ou saal met houers, 'n pistool, draagband ens., 1 groot pot, 3 Kklein potjies, 1 koekpan, 3 blikke, 4 gebedsboeke, 3 ou blikke, 6 blikborde, 1 soplepel, 16 vurke, 6 tafelmesse, 1 staal kamerpot, 1 ou blikketel, 3 blik trekpotte, 1 koper koffiekan, 1 klein keteltjie, 2 strykysters, 4 "aade commen", 22 porselyn tafelborde, 1 "partiporc theegoed", 8 bottels, 2 wynglase, 2 anker vaatjies, 2 ou watervate, 2 bottervate, 2 botter "carns", 2 klein botter vaatjies, 4 melk emmers, 2 ou emmers, 3 klein 'balijs", 3 waterkanne, 2 plat potte, 1 meelsif, 6 ou "manden", 5 kiste van verskillende groote, 1 bakkis, 1 kinderwieg, 1 skuifdoos, 2 lepelrakke, 2 kinderbedjies, 12 ou sakke, 1 bedsak, 2 beddens, 2 houtkanelare met 2 snuiters, 10 "cronzikels", 2 "ree scheven met harebijtles", 3 "sligt scheven", 5 "roffel scheven", 12 skawe met bytels, 5 skawe songe bytels, 1 kloubytel, 1 deurslag, 1 "croos", 1 kruishout, 1 houtpasser, 2 omslae met 8 "knegts", 1 ou "dissel", 1 knyptang, 1 klein coper passer, 2 vyle, 1 buigtang, 8 bytels 3 stukke yster, 2 hammers, 1 out stuk yster, 2 tafels, 3 stoele, 1 ou plank, 1 passer, 1 groot skaar,
Vee: 98 beeste van verskillende soorte, 1013 skape van verskeie soorte 4 perde 93 bokke
Laste: 10 maande agterstallige rente op die leenplaas. Geld word geskuld aan: Jacob Helbek, Jacobus de Buijs, Pieter Jourdaan, Anthon Nortje, Gert van Nimwegen, Andries du Preez, Theodorus Minne, Gert van Roijen, Abraham Viveje en Barkhouser
Bates was gereken op 831 Rd:s en die laste was gereken op 731 Rd:s
Bertel sterf in 1787 volgens die MOOC8/50.27 dokument.
1 kis vol gereedskap 2 kiste 1 bed met 'n 1 bulsak, 4 kussings en 2 komberse 1 "peuling" 4 "elle jas" laken 2 stukke "Snihase" linne 1 "kooij goet zak" 2 "mudde zakke" 1 tafelblad 1 stoel
Tydens sy afterwe was Bertel woonagtig by Stephanus Feraire onder de Langen Cloof.
[wysig] Verwysings
- Die Groot Afrikaanse familienaamboek - C.Pama
- Stamvader Bartel Pieterse - Navorsing deur Gerda Pieterse
- Precis of the Archives of the Cape of Good Hope deur HCV Leibrandt te vinde by die Kaapse Argiewe
- Storms round the Cape. Dangerous Danish voyages. Die dokument is 'n engelse vertaling (wat gereel is deur M Hanley) van 'n Deense boek met dieselfde naam wat geskryf is deur die Deense geskiedkundige G. Nørregaard.
- Inventories of the Orphan Chamber - Cape Town Archives repository, South Africa MOOC 8/16a
- Die verhaal van Hans Henrich Gotberg deur Palle Kvist
- Uitreksels oor Bertel vanuit die protokol (in die Kopenhagen Internasionale argiewe) van die 2de rit van Kroonprinses van Denemarke soos weergegee deur Palle Kvist.
- e-Family Home
Erkenning word gegee aan Jurgens Pieterse en Palle Kvist vir die navorsing wat gedoen oor die geskiedenis van Bertel Pedersen Randers