Saffraan

vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.

?
Saffraankrokus
'n Saffraankrokusblom met rooi stempels.
'n Saffraankrokusblom met rooi stempels.
Wetenskaplike klassifikasie
Ryk: Plantae
Afdeling: Magnoliophyta
Klas: Liliopsida
Orde: Asparagales
Familie: Iridaceae
Genus: Crocus
Spesie: C. sativus
Binomiale naam
Crocus sativus
L.
Sinonieme
Saffraanblom

Saffraan is 'n spesery van die blom van die Saffraankrokus (Crocus sativus), 'n krokus-spesie in die familie Iridaceae. Die blom het drie stempels, wat die distaal punte van die plant se vrugblare is. Saam met die styl, die steel wat die stigmas met die res van die plant verbind, word hierdie komponente baiekeer gedroog en in kookkuns as geur- en kleurmiddel gebruik. Saffraan, wat volgens gewig vir dekades reeds die duurste spesery ter wêreld is ,[1][2] is inheems aan Suidwes-Asië.[2][3] Dit is vir die eerste keer in die omgewing van Griekeland verbou.[4]

Saffraan word gekenmerk deur 'n bitter smaak en 'n jodoform - of hooi-agtige geur; dit word veroorsaak deur die chemikalieë picrocrocin en safranal.[5][6] Dit bevat ook die karotenoïed kleurmiddel, crocin, wat kos 'n ryk goudgeel skakering gee. Hierdie eienskappe maak saffraan 'n gesogte bestanddeel in baie voedselsoorte die wêreld oor. Saffraan het ook mediese toepassings.

Die woord saffraan het sy oorsprong in die 12de eeuse Oud-Franse term safran, wat afkomstig is van die Latynse woord safranum. Safranum is ook verwant aan die Italiaanse zafferano en Spaanse azafrán.[7] Safranum kom van die Arabiese woord aṣfar (أَصْفَر), wat "geel" beteken deur die paronymous zaʻfarān (زَعْفَرَان), die naam van die spesery in Arabies.[6] Daar is egter mense wat meen dat die woord 'n Persiese oorsprong het, i.e "Zarparan"زَرپَران. Zarزر wat beteken goud + parپر wat verwys na veer, of stigma. Voorstanders van laasgenoemde teorie wys op verbou van die plant in die plato van Iran as getuienis.

Inhoud

[wysig] Biologie

Saffraankrokus morfologie
Crocus sativus (saffraankrokus) botaniese illustrasie uit Kohler's Medicinal Plants (1887).
 →  Stempel (terminus van die stamper).
 →  Meeldrade (manlike organe).
 →  Blomkroon (krans van blomblare).
 →  Kormus of knol (voortplantingsorgaan).

Die gekweekte saffraanblom C. sativus is 'n meerjarige blomplant wat in die herfs blom. Dit kom nie in die natuur voor nie en is 'n steriele triploïed mutant van die oostelike Mediterreense herfsblommende Crocus cartwrightianus.[8] Volgens botaniese navorsing is C. cartwrightianus uit Krete afkomstig, nie—soos algemeen geglo word—uit Sentraal Asië nie.[6] Die saffraanblom was die resultaat van ekstensiewe kunsmatige seleksie wat op C. cartwrightianus teogepas is om langer stempel te teel. Aangesien die safraanblom steriel is produseer die pers blomme daarvan nie vrugbare saad nie—voortplanting is dus van die mens afhanklik: die kormus of knol (ondergrondse bolagtige styselstorende organe) moet met die hand uitgegrwe word , opgebreek en herplant word. 'n Knol oorleef slegs een seisoen en plant deur vedeling in tot tien knolletjies voort wat uiteindelik weer aanleiding gee tot nuwe plante.[8] Die knolle is klein bruin bolletjies tot 4.5 cm in diameter groot en bedek in 'n digte mat parallelle vesels.

Na 'n somerslaapperiode, verskyn vyf tot elf nou byna vertikale groen blare—wat tot 40 cm lank groei—uit die grond. In die herfs verskyn pers knoppies. Eers in Oktober, nadat meeste ander blomplante in die noordelike halfrond saadgeskiet het, ontwikkel die helder kleurige blomme wat wissel van ligte pastelkleurige skakerings van lila (ligpers) tot donkerder en meer gestreepte mauve (malvapers).[9] teen blomtyd is dit gemiddeld minder as 30 cm hoog.[10] Binne elke blom is 'n drieledige styl; elke gelid eindig weer in 'n 25–30 mm lange karmynrooi stempel .[8]

[wysig] Verbouing

Twee saffraankrokusblommes in Osaka Prefektuur, Japan.
Twee saffraankrokusblommes in Osaka Prefektuur, Japan.

Die saffraankrokus floreer in klimate soortegelyk aan die van die Mediterreense maquis of die Noord-Amerikaanse chaparral, waar warm, droë somerbriese oor dorre en semi-dorre gebiede waai. Nietemin kan die plant koue winters oorleef en ryptoestande so koud as −10°C en kort periodes sneeubedekking oorleef.[11][8] As dit egter nie in nat omgewings soos Kasjmir (met gemiddelde reënval 1000–1500 mm per jaar) groei nie, is besproeiing nodig—dit geld in die saffraanverbouingsgebiede van Griekeland (500 mm reënval per jaar) en Spanje (400 mm). Reënval moet ook op die regte tydstip voorkom: milde lentereën gevolg deur betreklik droë somers is optimaal. Verder verhoog reën net voor blomtyd saffraanopbrengs; reënerige of koue weer tydens blomtyd moedig egter siektes aan wat weer opbrengs verlaag. Voortdurende nat en warm toestande benadeel ook opbrengs,[12] so ook grawery deur hase, rotte en voëls. Parasiete soos nematodes, roes, en knolvrot is ook beduidende bedreigings.[13]

Saffraankrokusblomopbrengste[*]
Land Opbrengs (kg/ha)
Spanje 6–29
Italië 10–16
Griekeland 4–7
Indië 2–7
Marokko 2.0–2.5
Bron: Deo 2003, p. 3
[*]—Opbrengs dui blommassa aan, nie uiteindelike saffraan massa nie.

Saffraanplante groei die beste in sterk en direkte son, en vaar nie goed in skaduwee toestande nie. Verbouing word dus ten beste in lande op sonnige hellings gedoen (i.e. hellings met 'n suidelike aansig in die Noordelike Halfrond) wat die hoeveelheid son waaraan die krokusse blootgestel word maksimeer. In die Noordelike Halfrond is planttyd gewoonlik in Junie. Knolle word so 7–15 cm diep geplant. Plantdiepte en knolspasiëring —saam met klimaat—is beide kritiese faktore wat plant opbrengs beïnvloed. Moederknolle wat diepergeplant word verskaf beter kwaliteit saffraan, maar lewer minder blomknoppe en dogter knolle. Met die kennis het Italiaanse groeiers bepaal dat knolle wat 15 cm diep en in rye 2–3 cm uitmekaar geplant word die beste opbrengs lewer, terwyl plantdieptes van 8–10 cm blom en knol produksie optimeer. Griekse, Marokkaanse, en Spaanse groeiers het weer ander diepte en spasiëring riglyne ontwikkel wat aanpas by hulle klimate.[12]

Saffraankrokusse groei die beste in krummelrige, los, lae-digtheid, goedbenatte en goedgedreineerde klei-kalkagtige grond met hoë organiese inhoud. Verhewe beddings word tradsioneel gebruik om goeie dreinering te verseker. Histories is organiese inhoud verbeter deur byvoeging van 20–30 ton mis per hektaar. Daarna—en sonder enige verdere bemesting —is knolle geplant.[13] Na 'n somerslaapperiode skiet die knolle smal blaartjies op en begin dit in die herfs blomknoppies vorm. Eers in middel-herfs begin die plante te blom. Oes moet noodwendig vinnig gedoen word: nadat blomme teen sonsopkoms oopgaan verlep dit vinnig soos die dag verloop.[14] Verder blom saffraankrokusse in 'n kort venster wat 'n week tot twee weke duur.[15] Ongeveer 150 blomme lewer 1 g droë saffraanstingels; om 12 g gedroogte saffraan te lewer (72 g varsgeoes), word 1 kg blomme benodig. Een varsgeplkte blom lewer gemiddeld 0,03 g vars saffraan, of 0,007 g gedroogde saffraan.[13]

[wysig] Chemie

Crocin vorming
α–crocin vormingmeganisme

Esterifikasie reaksie tussen crocetin en gentiobiose.
 —  β-D-gentiobiose.
 —  Crocetin.
Picrocrocin en safranal
Picrocrocin, met die safranal moiety in saffraankleur geskakeer.

Chemiese struktuar van picrocrocin.[16]
 —  Safranal moiety.
 —  β-D-glucopyranose derivative.

Saffraan bevat meer as 150 vlugtige en aroma-verskaffende verbindings. Dit het ook baie nie-vlugtige aktiewe komponente,[17] waarvan baie karotenoïede is insluitend zeaxanthin, lycopene, en verskeie α- en β-karotene. Saffraan se goudgeel kleur is egter hoofsaaklik te danke aan α-crocin. Hierdie crocin is trans-crocetin di-(β-D-gentiobiosyl) ester (sistematiese (IUPAC) naam]]: 8,8-diapo-8,8-carotenoic suur). Dit beteken dat die crocin wat onderliggend is tot saffraan se aroma 'n digentiobiose ester van die karotenoïed crocetin is.[17] Krokiene self is 'n reeks hidrofiliese karotenoïede wat of monoglikosiel of diglikosiel polieën esters van kroketien is.[17] Kroketien is 'n gekonjugeerde poliëne dikarboksielsuur wat hidrofobies is en dus oplosbaar is in olie. As crocetin geësterifiseer word met twee water-oplosbare gentiobioses (wat suikers is), word 'n produk gelewer wat self wateroplosbaar is. Die α-crocin wat gelewer word is 'n karotenoïedpigment wat meer as 10% van droë saffraan se massa kan beslaan. Die twee geësterifiseerde gentiobioses maak α-crocin ideaal vir kleur van water-gebasseerde (nie-vetterige) kos soos rysdissse.[4]

Chemiese saamstelling van saffraan
Komponent Massa %
koolhidrate 12.0–15.0
water 9.0–14.0
polipeptide 11.0–13.0
sellulose 4.0–7.0
lipiede 3.0–8.0
minerale 1.0–1.5
allerlei
nie-stikstofhoudende
40.0
Bron: Dharmananda 2005
Eerste analise van saffraan
Komponent Massa %
Wateroplosbare komponente 53.0
  →  Gomme 10.0
  →  Pentosans 8.0
  →  Pektiene 6.0
  →  Stysel 6.0
  →  α–Crocin 2.0
  →  Ander karotenoïede 1.0
Lipids 12.0
  →  Nie-vlugtige olies 6.0
  →  Vlugtige olies 1.0
Proteïen 12.0
Anorganiese materiaal ("as") 6.0
  →  HCl-oplosbare as 0.5
Water 10.0
Vesel (ru) 5.0
Bron: Goyns 1999, p. 46

Die bitter glukosied picrocrocin is verantwoordelik vir saffraan se smaak. Picrocrocin (chemiese formule: C16H26O7; sistematiese naam: 4-(β-D-glucopyranosyloxy)-2,6,6- trimethylcyclohex-1-ene-1-carboxaldehyde) is 'n samesmelting van 'n aldehied sub-element wat as safranaal (systematic name: 2,6,6-trimethylcyclohexa-1,3-dien-1- carboxaldehyde) bekendstaan en 'n koolhidraat. Dit het insekwerende en plaagdodende eienskappe, en kan tot 4% van droë saffraan beslaan. Dit is beduidend dat picrocrocin 'n verkorte weergawe (geproduseer deur oksidatiewe verdeling) van die karotenoïed zeaxanthin is en dit is die glycoside van die terpene aldehyde safranaal. Die rooieriggekleurde[18] zeaxanthin is toevallig een van die karotenoïede wat natuurlik in die retina van die menslike oog voorkom.

Wanneer saffraan gedroog word nadat dit geoes is verdeel die hitte, te same met ensiem reaksies , picrocrocin om D-glukose en 'n vrye safranaal molekule te lewer.[16] Safranaal, 'n vlugtige olie, gee saffraan baie van sy bepaalde aroma.[5][19] Safranaal is nie so bitter soos picrocrocin nie en kan tot 70% van droë saffraan se vlugtige fraksie beslaan.[18] 'n Tweede element onderliggend tot saffraan se aroma is 2-hydroxy-4,4,6-trimethyl-2,5-cyclohexadien-1-one, waarvan die reuk beskryf word as "saffraan, gedroogde hooi-agtig".[20] Chemici bevind dat dit die kragtigste bydraer tot saffraan se reuk is ondanks die feit dat dit in kleiner hoeveelhede teenwoordig is as safranaal.[20] Gedroogde saffraan is hoog sensitief tot wisselende pH-vlakke, en breek vinnig chemies af in die teenwoordigheid van lig en oksidasiemiddels. Dit moet daarom in lugdigte houers houers gestoor word om kontak met die atmosferiese suurstof te minimeer. Saffraan is tot 'n mate hittebestand.

[wysig] Geskiedenis

'n Detail van die "Saffraan-versamelaars" muurskildery van die "Xeste 3" gebou. Die fresko is een van baie wat oor saffraan handel wat by die antieke Minoïese vesting Akrotiri, Santorini gevind is.
'n Detail van die "Saffraan-versamelaars" muurskildery van die "Xeste 3" gebou. Die fresko is een van baie wat oor saffraan handel wat by die antieke Minoïese vesting Akrotiri, Santorini gevind is.

Die geskiedenis van saffraan verbouing strek meer as 3 000 jaar terug.[8] Die wilde voorganger van die gekweekte saffraankrokus was Crocus cartwrightianus. Menslike verbouers het wilde voorbeelde geteel en die plant verbeter deur die te kies met ongewoon lang stempels. 'n Steriele mutant vorm van C. cartwrightianus, C. sativus het in die laat Bronstydperk in Krete ontstaan.[21] Deskundiges het vir lank glo dat saffraan vir die eerste keer gedokumenteer is in 'n 7de eeu v.C. Assiriese botaniese verwysing wat onder Ashurbanipal saamgestel is. Onlangs is dokumentasie van saffraan se gebruik oor 'n tydperk van 4 000 jaar in die behandeling van sowat 90 siektetoestande ontdek.[22] Saffraan is sedertdien as 'n spesery en medisyne in die Mediterreense gebied gebruik. Gebruik en verbouing het stadigaan tot ander dele van Eurasië sowel as Noord-Afrika en Noord- Amerika uitgebrei. In die laaste paar dekades het saffraan verbouing ook uitgebrei tot Oseanië.

[wysig] Mediterreense gebied

Minoërs het saffraan teen 1500–1600 v.C. in hulle palies muurskilderye, waarin terapeutiese gebruik van saffraan aangetoon word, uitgebeeld.[23][22] Later het Griekse legendes vertel van seevaarte na Cilicië. Daar het avonturiers gehoop om, wat hulle geglo het die beste saffraan ter wêreld sou wees, in die hande te kry.[11] Nog 'n legende vertel van Crocus en Smilax, waarin Crocus getoor is en verander is in die oorspronklike saffraankrokus.[24] Antieke Mediterreense volke—inluitend die parfumeurs in Egipte, dokters in Gaza, dorpenaars in Rhodes,[25] en die Griekse hetaerae courtisane—het saffraan in hulle parfuums, salwe,[26] potpourri's, maskara's, geestelik offerandes, en mediese behandelings gebruik.[26]

Hierdie antieke Minoïese fresko uit Knossos, Krete vertoon 'n aap (gebukte blou figuur) wat die saffraanoes insamel.
Hierdie antieke Minoïese fresko uit Knossos, Krete vertoon 'n aap (gebukte blou figuur) wat die saffraanoes insamel.

In laat Hellenistiese Egipte het Cleopatra saffraan in haar baddens gebruik ter will van verhoogde seksuele plesier.[27] Egiptiese helers het saffraan as 'n behandeling vir 'n verskeidenheid maagaandoenings gebruik.[28] Saffraan is ook as 'n tekstiel kleurmiddel gebruik in Levant stede soos Sidon en Tyrus.[29] Aulus Cornelius Celsus skryf saffraan voor in medisyne vir wonde, hoes, koliek, en brandsiekte, en in die mithridatium.[30] So groot was die Romeine se voorliefde vir saffraan dat Romeinse koloniste hulle saffraan saamgeneem het toe hulle hulle in die suide van Gallië gevestig het waar dit dan ekstensief verbou is tot met Rome se val. Verskilelnde teorie stel dat saffraan eers na Frankryk teruggekeer het met die 8ste eeu n.C. More of tydens die Avignon pousskap in die 14de eeu n.C.[31]

[wysig] Asië

Die 17,8 m monoliet van Djaina Tirthankara Bhagavan Gomateshwara Bahubali, wat tussen 978–993 n.C. gekerf is, geleë in Sjravanabelagola, Indië, word elke 12 jaar deur duisende volgelinge met saffraan gesalf as deel van die Mahamastakabhisheka fees.
Die 17,8 m monoliet van Djaina Tirthankara Bhagavan Gomateshwara Bahubali, wat tussen 978–993 n.C. gekerf is, geleë in Sjravanabelagola, Indië, word elke 12 jaar deur duisende volgelinge met saffraan gesalf as deel van die Mahamastakabhisheka fees.

Saffraan-gebaseerde pigmente is gevind in 50 000 jaar oue uitbeeldings van prehistoriese gediertes in wat vandag Irak is.[24][32] Later het die Sumeriërs wilde saffraan in hulle geneesmiddels en towerdrankies gebruik.[33] Saffraan was dus 'n artiekel wat deel gevrom het van die lang-afstand handel voor die Minoïese paleis kultuur se 2de millennium n.C. hoogtepunt. Saffraan is ook in die Hebreeuse Lied van Salomo geëer.[34] Antieke Persiërs het Persiese saffraan (Crocus sativus 'Hausknechtii') in Derbena, Isfahan, en Khorasan teen die 10de eeu v.C. verbou. By sulke terreine is saffraan in tekstiele ingeweef,[24] wat in rituele aan gode geoffer is, en is dit in kleurmiddels, parfuums, medisyne, en lyfwasmiddels gebruik.[35] Saffraan sou dus oor beddens gestrooi word en in warm teës gemeng word as 'n teenmiddel vir melankolie. Nie-Persiërs het ook die Persiërs se gebruik van saffraan as 'n dwelmmiddel en seksstimuleermiddel gevrees.[26] Tydens sy Asiese veldtogte het Alexander die Grote Persiese saffraan in sy aftreksels, rys, en baddens gebruik as 'n geneesmiddel vir oorlogswonde. Alexander se troepe het die gebruik gena-aap en saffraan-bad na Griekeland teruggebring.[36]

Daar is botsende teorie oor saffraan se aankoms in Suid-Asië. Tradisionele Kasjmirse en Sjinese verslae plaas die aankoms daarvan iewers tussen 900–2500 jaar gelede.[37][38] Historici wat antieke Persiese rekords bestudeer plaas die aankoms weer tot voor 500 v.C.,[4] en skryf dit toe aan of Persiese oorplanting van saffraanknolle om nuwe tuine en parke te beplant[39] of aan 'n Persiese inval en kolonisasie van Kasjmir. Feniciërs het daarna Kasjmirse saffraan as kleurmiddel en 'n behandeling vir neerslagtigheid bemark.[26] Vandaar af het die gebruik van saffraan in voedsel en kleurmiddels oor die hele Suid-Asië versprei. Boeddhiste monnike in Indië het byvoorbeeld saffraan-gekleurde togas aangeneem na Boeddha Siddhartha Gautama se dood.[40]

Saffraan het vir die eerste keer deur Persië in Sjina aangekom saam met die Mongoolse invallers.[41] Saffraan word in antieke Sjinese mediese tekste genoem, insluitend die veertig-volume Shennong Bencaojing (神農本草經 — "Shennong se Groot Kruieboek", ook bekend as Pen Ts'ao of Pun Tsao) farmakopee, 'n foliant wat dateer uit 200–300 v.C.. Die lywige boekdeel wat tradisioneel toegeskryf word aan die legendariese Yan ("Vuur") Keiser (炎帝) Shennong dokumenteer 252 fitochemiese-gebaseerde behandelings vir verskeie kwale.[42][43][40] Tog het die Sjinese in omtrent die 3de eeu n.C. na Safraan as afkomstig van Kasjmir verwys. Byvoorbeeld, Wan Zhen, 'n Sjinese mediese deskundige het verslaggedoen dat "die habitat van saffraan is in Kasjmir, waar mense dit hoofsaaklik groei om dit aan die Boeddha te offer." Wan het ook beskryf hoe saffraan in sy tyd gebruik is: "Die [saffraankrokus] blom verwelk binne 'n paar dae, en dan word die saffraan verkry. Dit word aangeskryf vir die uniforme geel kleur daarvn. Dit kan gebruik word om wyn te aromatiseer."Sjabloon:Inote

[wysig] Europa

Middeleeuse Europese geïllumineerde manuskripte, soos die 13de eeuse uitbeelding van die Artsbiskop van Kantelberg Thomas Becket se sluipmoord, het baie keer saffraankleurmiddels gebruik om skakerings van geel en oranje te verkry.
Middeleeuse Europese geïllumineerde manuskripte, soos die 13de eeuse uitbeelding van die Artsbiskop van Kantelberg Thomas Becket se sluipmoord, het baie keer saffraankleurmiddels gebruik om skakerings van geel en oranje te verkry.

In Europa het saffraan verbouing dratiese gedaal na die val van die Romeinse Ryk. Saffraan is heringevoer toe die deur die Moorse beskawing na Spanje, Frankryk, en Italië versprei het.[44] Tydens die 14de eeu het Swart Dood aanvraag vir saffraan-gebaseerde medisyne die hoogte in geskiet en moes baie saffraan via Venesiese en Genoaanse skepe uit die suidelike en Mediterreense lande[45] soos Rhodes ingevoer word. Die diefstal van een so 'n skeepsvrag deur edelmanne het gelei tot die veertienweke lange "Saffraanoorlog".[45] Die konflik en gevolglike vrees vir verwoede saffraanrowery het aanleiding gegee tot beduidende saffraan verbouing in Basel, wat as gevolg daarvan welgesteld geword het.[46] Verbouing het vandaar na Nuremberg versprei waar epidemiese vlakke van die meng van saffraan met minderwaardige produkte gelei het tot die Safranschau kode, waaronder saffraan verdunners beboet, in gevangenis geneem is of tereggestel is.[47] Saffraan bverbouing het daarna na die hele Engeland versperei, veral Norfolk en Suffolk. Die Essex dorp Saffron Walden, wat sy naam van die nuwe spesialitiets gewas gekry het, het as Engeland se hoof saffraan groei en handelsentrum te voorskyn gekom. Die invloei van eksotiese speserye soos sjokolade, koffie, tee, en vanilje van nuut gekontakte lande in die Ooste en oorsee het versoorsaak dat Europese verbouing en gebruik van saffraan gedaal het.[48][49] Slegs in die suide van Frankryk, Italie, en Spanje, het beduidende verbouing behoue gebly.[50]

Europeërs het saffraan na die Amerika's gebring waar immigrante lede van die Schwenkfelder Kerk Europa verlaat het met 'n trommel vol saffraanknolle; baie Schwenkfelders het inderdaad saffraan in Europa verbou.[51] Teen 1730 het die Pennsilvanië-Duitsers saffraan oor die hele oostelike deel van Pennsilvanië verbou. Spaanse kolonies in die Karibbiese eilande het groot hoeveelhede van die nuwe Amerikaanse saffraan gekoop, en hoe aanvraag het verseker dat saffraan se prys op die Philadelphia handelsbeurs gelyk gestel is aan die van goud.[52] Die handel met die Karibbiese eilande het later in die nasleep van die Oorlog van 1812 induie gestrort toe baie saffraan-handelskepe vernietig is.[53] Die Pennsilvanië-Duitsers het egter aangehou om kleiner hoeveelhede saffraan vir plaaslike handel en vir gebruik in hulle koeke, pasta en hoender of forrel disse te verbou.[54] Amerikcaan saffraan verbouing het hoofsaaklik in Lancaster County, Pennsilvanië tot vandag toe behoue gebly.[51]

[wysig] Handel en gebruik

Saffraan is een van die drie noodsaaklike bestanddele in die Spaanse paella valenciana, en is verantwoordelik vir die karakteristieke helder geel kleur.
Saffraan is een van die drie noodsaaklike bestanddele in die Spaanse paella valenciana, en is verantwoordelik vir die karakteristieke helder geel kleur.

Die hoeveelheid blomme benodig asook die aantal arbeid wat die oes van saffraan verg het tot gevolg gehad dat saffraan in sommige lande (soos die VSA) letterlik sy gewig in goud werd is en selfs meer in ander lande (soos Australië). [55][56]

Saffraan se aroma herinner volgens fynproewers aan metaalagtige heuning met gras of hooi-agtige note, terwyl die smaak ook as hooi-agtig en effens bitter beskryf word. Saffraan dra ook 'n helder oranje-geel kleur aan kos. As gevolg van die ongewone smaak en kleur wat dit tot voedsel bydra word dit algemeen in Arabiese, Sentraal-Asiese, Europese, Indiese, Iranese, Marokkaanse en Corniese kookkuns gebruik. Lekkergoed en likeurs bevat baiekeer ook saffraan. Alegemene saffraan plaasvervangers sluit in Saffloer (Carthamus tinctorius, wat baiekeer as "Portugese saffraan" of "assafroa" verkoop word) en borrie (Curcuma longa). Medies het saffraan 'n lang geskiedenis as deel van tradisionele heling; moderne medisyne het ook ontdek dat saffraan kankerwerende ,[17] anti-mutageniese (mutasie-werend), immunomodulelerende en antioksidant-agtige eienskappe.[57][17][58] Saffraan is ook as 'n tekstiel kleumiddel gebruik, veral in Sjina en Indië, en in parfumerie.

Globale saffraan berbouingpatrone
'n Wêreldkaart wat die hoof saffraan-produsente aan dui.

|'n Wêreldkaart wat die hoof saffraan-produsente aan dui.
 —  Hoof verbouings gebiede.
 —  Hoof produserende lande.
 —  Sekondêre groei gebiede.
 —  Sekondêre produserende lande.
 —  Hoof handelsentra (tans).
 —  Hoof handelssentra (histories).

Meeste saffraan word verbou in 'n band wat strek van die Middellandse See in die weste tot Kasjmir in die ooste. Jaarliks word omtrent 300 ton saffraan wêreldwyd geproduseer.[6] Iran, Spanje, Indië, Griekeland, Azerbeidjan, Marokko, en Italië (in volgorde van verminderende produksie) is belangrike saffraanprodusente. Meer as 90% van die wêreld se produksie van saffraan uit Iran afkomstig en omtrent 96% van die land se produksie gebeur in sentraal Khorasan.[59] 'n 450g ('n Pond) droë saffraan benodig 50 000–75 000 blomme, die ekwivalent van 'n rugbyveld grootte land .[60][61] Sowat veertig ure dolle dag-en-nag arbeid word benodig om 150 000 blomme te pluk.[62] Tydens ekstraksie word stempels vinnig gedroog en (verkieslik) in lugdigte houers verseël.[63] Saffraan pryse teen groothandel en kleinhandel pryse wissel van $1100–$11,000 per kilogram. In Westelike lande lande is die gemiddelde kleinhandel prys $2200/£1100/€1550 per kilogram.[2] Tussen 70 000 en 200 000 drade weeg 'n pond. Skerp karmynrooi kleur, effense klamheid, elastisiteit, onlangse oesdatum, en gebrek aan klein stukkies afgebreekte saffraandrade is eienskappe van vars saffraan.

[wysig] Kultivars

Saffraan drade (gemeng met geel style) uit Iran.
Saffraan drade (gemeng met geel style) uit Iran.

Verskeie saffraan kultivars word wêreldwyd verbou. Spanje se variëteite, insluitend die met die handelsname 'Spanish Superior' en 'Creme', is oor die algemeen matiger in kleur, smaak, en aroma; dit word deur regerings-voorgeskrewe standaarde. Italiaanse variëteite is sterker terwyl die mees intense variëteite Macedoniese Grieks, Iranees, en Indies in oorsprong. Westerlinge kan beduidende hindernisse ondervind om saffraan uit Indië te bekom. Indië het byvoorbeeld die uitvoer van hoëgraad saffraan verban. Benewens bogenoemde is verskeie "boutiek" gewasse beskikbaar uit Nieu-Seeland, Frankryk, Switserland, Engeland, die VSA, en ander lande. In die VSA word Pennsilvanië-Duitse saffraan — wat bekend is vir die aardse note — in klein hoeveelhede bemark.[51][64]

Naby-foto van 'n enkele krokus draad (die gedroogde stempel). Werklike lengte is omtrent 20mm.
Naby-foto van 'n enkele krokus draad (die gedroogde stempel). Werklike lengte is omtrent 20mm.

Verbruikers beskou sekere kultivars as "premium" kwaliteit. Die "Aquila" saffraan (zafferano dell'Aquila) — gedefinieer deur hoë safranaal en krokien inhoud, vorm, ongewoon pikante aroma, en intense kleur— word uitsluitlik op agt hektaar in die Navelli Vallei van Italië se Abruzzo streek naby L'Aquila verbou. Dit is vir die eerste keer in die Inkwisisie-era deur 'n Dominikaanse monnik uit Spanje na Italië gebring. Die grootste saffraan verbouingsstreek in Italië in terme van opbrengs en gehalte is in San Gavino Monreale, Sardinië. Daar word saffraan op 40 hektaar (60% van die Italiaanse produksie) verbou; dit het ook 'n baie hoë krokien, pikrokrokien, en safranaal inhoud. 'n Ander variëteit in die katergorie is die Kasjmirse "Mongra" of "Lacha" saffraan (Crocus sativus 'Cashmirianus'), wat van die moeilikste is vir verbruikers om in die hande te kry. Aanhoudende droogtes, plae, en misoeste in Kasjmir, te same met die Indiese uitvoer verbod, dra by tot die hoe prys wat dit behaal. Kasjmirse saffraan word herken aan die uiters donker bruinrooi-pers kleur, onder die donkerste ter wêreld, wat die saffraan se sterk smaak, aroma en kleurseleffek suggereer.

[wysig] Grade

Beeld:Saffron vial sxc.jpg
Verpoeierde saffraan gestoor in 'n glas fiool.
Minimum saffraan kleur
graderingstandaarde (ISO 3632)
ISO Graad
(category)
Krokien-spesifieke
absorbansie]] (Aλ) telling
(at λ=440 nm)
I > 190
II 150–190
III 110–150
IV 80–110
Bron: Tarvand 2005b

Saffraan tipes word gegradeer volgens kwaliteit volgens laboratorium metings van eienskappe soos krokien (kleur), pikrokrokien (smaak), en safranaal (reuk) inhoud. Ander metings sluit in blom uitskot (d.i. die saffraan spesery monster se nie-stempel blominhoud) en metings van ander vreemde materiaal soos anorganiese materiaal ("as"). 'n Uniform stel internasionale standaarde in saffraan gradering is deur die Internasionale Organisie vir Standardisasie, wat 'n internasionale federasie van nasionale standaarde liggame, gevestig. ISO 3632 handel naamlik uitsluitlik oor saffraan. Dit bepaal vierr empiriese grade van kleur intensiteit: IV (swakste), III, II, and I (beste gehalte). Saffraan monsters word aan een van die grade toegeken deur die spesery se krokien inhoud te bepaal, wat onthul word deur metings van krokien-spesifieke spektroskopiese absorpsie. Absorpsie word gedefinieer as Aλ = − log(I / I0), met Aλ as absorbsie (Beer-Lambert law). Dit is 'n meting van 'n gegewe stof se deursigtigheid (I / I0, die verhouding van die lig intensiteit wat deur die monster skyn teenoor die invallende lig) vir 'n gegewe golflengte van lig.

Vir saffraan word absorbansie bepaal deur die krokien-specifieke foton golflengte van 440 nm in 'n gegewe droë speserymonster.[65] Hoër absorbansies by die golflengte impliseer hoër krokien konsentrasie, en dus groter kleur intensiteit. Hierdie data word deur spektrofotometrie verslae by gesertifiseerde toetslaboratoria wêreldwyd. Hierdie kleur grade wissel van grade met absorbansies laer as 80 (vir alle kategorie IV saffraan) tot 190 of meer (vir kategorie I). Die wêreld se beste voorbeelde (die wat bestaan uit rooibruin punte van stempels van die beste blomme) behaal absorbansie tellings groter as 250. Mark pryse vir saffraantipes volg direk van hierdie ISO tellings.[65] Baie groeiers, handelaars en verbruikers verwerp sulke laboratorium toetstellings. Hulle verkies 'n meer holistiese metode waarin bondeltjies saffraan vir smaak, aroma, buigsaamheid, en ander eienskappe getoets word soortgelyk aan hoe wynproe uitgevoer word.[66]

Spaanse federale saffraan
gradering standarde
Graad ISO telling
Coupe > 190
La Mancha 180–190
Río 150–180
Standaard 145–150
Sierra < 110
Source: Tarvand 2005b

Ondanks sulke pogings tot gehalte beheer en standardisasie, duur 'n uitgebreide geskiedenis van saffraan vervalsing en vermenging—veral onder die goedkoopste grade—tot in moderne tye voort. Vermenging is vir die eerste keer in Europa se Middeleeue gedokumenteer toe die wat uitgevang is onder die Safranschau kode tereggestel kon word.[67] Tipiese metodes sluit in die meng van vreemde stowwe soos beet, granaatvesels, rooigekleurde syvesels, of die saffraan krokus se smaaklose en reuklose geel meeldrade. Ander metodes sluit in die week van saffraan vesels met klewerige stowwe soos heuning of kookolie. Gepoeierde saffraan is meer vatbaar vir vermenging met borrie, paprika, en ander poeiers wat as verdunners dien. Vervalsing kan ook bestaan uit die verkoop van verkeerd gemerkte mengsels van verskillende saffraan grade.[40] In Indië word hoëgraad Kasjmir saffraan baiekeer gemeng met ander goedkoper Iranse invoere verkoop; hierdie mengsels word dan as suiwer Kasjmir saffraan verkoop; wat Kasjmir groeiers heelwat inkomste kos.[68][69]

[wysig] Aanhalings

  1. Rau 1969, p. 53.
  2. 2,0 2,1 2,2 Hill 2004, p. 272.
  3. Grigg 1974, p. 287.
  4. 4,0 4,1 4,2 McGee 2004, p. 422.
  5. 5,0 5,1 McGee 2004, p. 423.
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 Katzer 2001.
  7. Harper 2001.
  8. 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 Deo 2003, p. 1.
  9. Willard 2001, p. 3.
  10. DPIWE 2005.
  11. 11,0 11,1 Willard 2001, pp. 2–3.
  12. 12,0 12,1 Deo 2003, p. 2.
  13. 13,0 13,1 13,2 Deo 2003, p. 3.
  14. Willard 2001, pp. 3–4.
  15. Willard 2001, p. 4.
  16. 16,0 16,1 Deo 2003, p. 4.
  17. 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 Abdullaev 2002, p. 1.
  18. 18,0 18,1 Leffingwell 2001, p. 1.
  19. Dharmananda 2005.
  20. 20,0 20,1 Leffingwell 2001, p. 3.
  21. Goyns 1999, p. 1.
  22. 22,0 22,1 Honan 2004.
  23. Ferrence 2004, p. 1.
  24. 24,0 24,1 24,2 Willard 2001, p. 2.
  25. Willard 2001, p. 58.
  26. 26,0 26,1 26,2 26,3 Willard 2001, p. 41.
  27. Willard 2001, p. 55.
  28. Willard 2001, pp. 34–35.
  29. Willard 2001, p. 59.
  30. Celsus, de Medicina, ca. 30 AD, transl. Loeb Classical Library Edition, 1935 [1]
  31. Willard 2001, p. 63.
  32. Humphries 1998, p. 20.
  33. Willard 2001, p. 12.
  34. Humphries 1998, p. 19.
  35. Willard 2001, pp. 17–18.
  36. Willard 2001, pp. 54–55.
  37. Lak 1998b.
  38. Fotedar 1998–1999, p. 128.
  39. Dalby 2003, p. 256.
  40. 40,0 40,1 40,2 Tarvand 2005.
  41. Fletcher 2005, p. 11.
  42. Hayes 2001, p. 6.
  43. Shen-Nong Limited 2005.
  44. Willard 2001, p. 70.
  45. 45,0 45,1 Willard 2001, p. 99.
  46. Willard 2001, p. 101.
  47. Willard 2001, pp. 103-104.
  48. Willard 2001, p. 117.
  49. Willard 2001, pp. 132-133.
  50. Willard 2001, p. 133.
  51. 51,0 51,1 51,2 Willard 2001, p. 143.
  52. Willard 2001, p. 138.
  53. Willard 2001, pp. 138-139.
  54. Willard 2001, pp. 142-146.
  55. Tasmania's saffron gold, 'n artikel by die Landline;;-webwerf. Laaste besoek op 15 April, 2007.
  56. FARE OF THE COUNTRY; Saffron, Kashmir's Pot of Gold by die webwerf van die New York Times. Laaste besoek op 15 April, 2007.
  57. Assimopoulou 2005, p. 1.
  58. Chang, Kuo & Wang 1964, p. 1.
  59. http://www.farhangsaffron.com/history.htm
  60. Hill 2004, p. 273.
  61. Rau 1969, p. 35.
  62. Lak 1998.
  63. Goyns 1999, p. 8.
  64. Willard 2001, p. 201.
  65. 65,0 65,1 Tarvand 2005b.
  66. Hill 2004, p. 274.
  67. Willard 2001, pp. 102-104.
  68. Australian Broadcasting Corporation 2003.
  69. Hussain 2005.
Commons
Multimedia oor hierdie onderwerp is te vinde op Wikimedia Commons onder die titel:
Saffraankrokusse wat in 'n tuin in Osaka Prefektuur (大阪府), Kansai, Honshū, Japan groei.
Saffraankrokusse wat in 'n tuin in Osaka Prefektuur (大阪府), Kansai, Honshū, Japan groei.
'n Saffraankrokusblom.
'n Saffraankrokusblom.

[wysig] Verwysings