King William's Town

vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.

Die geskiedkundige dorpseël
Die geskiedkundige dorpseël

King William's Town is 'n groot dorp in die Suid-Afrikaanse provinsie Oos-Kaap. Dit lê naby die hawestad Oos-Londen en grens aan die provinsiehoofstad Bisho, en vorm saam met dié twee stede die munisipaliteit Buffalo City, na aanleiding van die Buffelsrivier.

Inhoud

[wysig] Geskiedenis

King William's Town het sy ontstaan te danke aan die oorlogvoering met die Xhosa in die 19de eeu asook die deursettingvermoë van die Skotse sendeling John Brownlee. Hy het die Buffalo Mission Station op die vrugbare oewer van die Buffelsrivier in 1826 gestig.

Teen 1832 was daar reeds vyf gebou op die sendingstasie met 'n nuwe kerk in aabou. Maar die Xhosas het in 1832 aangeval en die hele stasie afgebrand. Brownlee, sy gesin en 'n handelaar, ene mnr. Kirkman, het net-net daarin geslaag om te vlug. Toe kolonel Harry Smith van die Rifle Brigade daar opdaag aan die hoof van militêre bedrywighede, het hy sy tente opgeslaan naby die tuin van 'n ou sendingstasie. Smith het Brownlee se huis laat herbou as blyplek vir hom en sy Spaanse vrou, Juana.

Die goewerneur van die Kaapkolonie, sir Benjamin D'Urban, het King William's Town op 24 Mei 1835 tot hoofstad van die Provinsie van Koningin Adelaide verklaar. Omdat die nuwe koloniale sekretaris, lord Charles Glenelg nie met Harry Smith se metodes saamgestem het nie, het hy 'n bevel op 26 Desember 1835 uitgevaardig ingevolge waarvan die Xhosas hulle grondgebied tussen die Kei en die Keiskamma kon terugneem en so is die [Provinsie van Koningin Adelaide]] laat vaar en King William's Town verlate agtergelaat.

Die sendeling Brownlee het weer op die toneel verskyn toe hy sy sendingstasie en huis weer in besit kom neem het, die gebruik waarvan hom ontsê is tydens Smith se kortstondige beset. Brownlee het 10 jaar lank onverpoos sy werk onder die amaNtinde voortgesit.

In 1846, tydens die sogenaamde Oorlog van die Byl, is die sendinggeboue weereens tot op die grond toe afgebrand. Smith het weer sy opwagting gemaak, in die gedaante van sir Harry, dié keer as goewerneur van die Kaapkolonie. Hy het Brits-Kaffrarië op 23 Desember 1847 in die lewe geroep met King William's Town as hoofstad. Dus is die dorp twee maal binne 12 jaar gestig, waarskynlik 'n unieke prestasie in die provinsie en die land.

Sir Harry Smith het kolonel Mckinnon opdrag gegee om die dorp in vierkantige straatblokke aan weerskante van die Buffelsrivier uit te lê. Die klein dorpie is aanvanklik oorheers deur 'n militêre garnisoen met sy forte, barrake, tronk en hospitaal.

Teen 1856 het die wit, burgerlike bevolking van King William's Town op net 626 gestaan, tesame met 267 militêre personeel wat in die hele Brits-Kaffrarië ontplooi is. Brits-Kaafrarië was van korte duur omdat dit in 1866 by die Kaapkolonie ingelyf is, maar King William's Town is die tweede keer behoorlik gevestig en kon nou floreer sodat daar teen 1884 'n wit bevolking van 4 102 was en 'n Xhosa-bevolking in die distrik van 57 998.

Vyf jaar later het die wit bevolking toegeneem tot 8 000, net 762 minder as in 1982. Die Xhosa-bevolking van die distrik was toe reeds 120 000. In daardie jaar het The Argus Annual and South African Directory King William's Town beskryf as 'n dorp met netjies beplande strate, waarvan baie met bome aan weerskante. Die winkels was volgens die beskrywing goed gebou en die voorkante van die vernaamste handelaars se winkels was elegant, met uitstallings van ingevoerde ware.

Melding is gemaak van die regeringskantore, die Grey-hospitaal, die Dale-kollege, stadsaal en botaniese tuin. Daar was vyf kerke van al die vernaamste Engelse kerkverbande asook 'n Duitse Lutherse en Duitse Baptiste-kerk. En die dorp het met vier banke (Kaap die Goeie Hoop, Kaffrarian and Standard, British Kaffrarian en Government Savings Bank) en vier koerante (Cape Mercury, Colonist, Kaffrarian Watchman en Imvo Zabantusundu gespog.

Op 5 Mei 1880 is die dorp per spoor met die sentra van Oos-Londen, Keiweg, Kubusie, Cathcart en Queenstown verbind, wat 'n groot inspuiting op handelsgebied vir die ontluikende dorp beteken het. Teen 1861 was daar reeds minstens 13 hotelle op die dorp vir reisende handelaars, sakelui en besoekers.

Vermaak het in daardie dae hoofsaaklik van die inwoners se vermoë om dit op te voer, afgehang. Teen 1850 was daar selfs reeds 'n operahuis en die kultuur- sowel as kleinburgerlike sosiale lewe het floreer.

[wysig] NG gemeente

Die stigting op 19 November 1912 van die gemeente Kingwilliamstown (soos dit vroeër in Afrikaans geskryf is) was voorwaar 'n geloofsdaad onder die leiding van die Heilige Gees, omdat die omgewing hoofsaaklik deur Engelse en Duitsers bewoon is. Die jong gemeente het in die beginjare met sy geringe lidmaattal 'n worstelstryd om voortbestaan gevoer.

In 1913 het die derde beroep geslaag toe prop. H.A. Boshoff bevestig is. 'n Belangrike mylpaal is bereik met die inwyding van die nuwe kerkgebou op 16 Januarie 1926. Die lidmaattal het geleidelik toegeneem. Ongelukkig het die gemeente die laaste drie dekades weer gekrimp, van 839 belydende (volwasse) lidmate in 1973 tot 720 in 1990 en net 272 in 2007.

[wysig] Besienswaardighede

Die Amathole-museum (vroeër die Kaffrarië-museum) behandel die natuurgeskiedenis en ontwikkeling van die plaaslike omgewing. Hier word ook "Huberta" vertoon, 'n seekoei wat in die dertigerjare van die 20ste eeu met haar wandeltogte langs die Suid-Afrikaanse ooskuns internasionale bekendheid verwerf. Die Suid-Afrikaanse Sendelingmuseum in die historiese Wesleyaanse Kerk is uniek in Suid-Afrika. Daar is ook 'n sendingmuseum en die Steve Biko-Tuin van Herinnering.

[wysig] Eksterne skakels


[wysig] Bronne

  • Olivier, ds. P.J., Ons gemeentelike feesalbum, N.G. Kerk-uitgewers, Kaapstad en Pretoria, 1952.
Ander tale