Mampoer
vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.
Mampoer is net soos die Kaapse witblits 'n brandewyn, wat uniek is aan Suid-Afrika en hier veral in die historiese provinsie Transvaal gestook word.
Mampoer kan gewoonlik ook industriëel vervaardig word, maar op 'n aantal plase in die Groot Maricodistrik (provinsie Noordwes) stook boere nog steeds hul eie mampoer van vrugte soos appelkose, kersies, lemoene, pruime, pere, vye en geelperskes. Die twee laasgenoemde vrugtesoorte word as die mees geskikte geag. Die meeste plaaslike stokers beskik oor 'n jare se ervaring en het elkeen sy eie geheimresep, wat al generasies lank bewaar is. Gewoonlik het die boeregesinne, wat mampoer stook, ook hul eie stookprosedure en metode van vuurmaak ontwikkel.
Die oorsprong van die naam mampoer is nie duidelik nie. Volgens oorlewering is die brandewyn vernoem na Mampoeroe, 'n stamhoof van die Pedi-volk. Die mampoer is glo van maroela's gestook, wat volop voorkom in bepaalde gebiede van Transvaal. Mampoeroe het waarskynlik ook mampoer aan Generaal Joubert se manne verkoop.
[wysig] Metode
Vrugte soos geelperskes word fyngedruk en moet sowat twee tot drie weke dae lank kan gis. Mikroörganismes verwerk die suiker tot alkohol, terwyl koolstofdioksied vrygestel word. Die stoker moet presies weet wanneer die suiker opgebruik is en die alkoholgehalte sy maksimum bereik het. Dit is die tydstip wanneer die mampoer gestook moet word, want anders begin die vrugtepap om suur te word en verander tot asyn. Gewoonlik word die vrugtesap verhit en die eerste stooksel of "oorhaal" nog 'n keer herstook, om mampoer van die beste gehalte te verkry.
Net ses tot tien persent van die gegiste vrugtesap word uiteindelik as mampoer afgetap. Die ideale alkoholgehalte, wat die beste vrugtegeur aan mampoer gee, is sowat 64 persent.
[wysig] Stooklisensies
Sedert 1924 was die verkoop van tuisgestookte mampoer onwettig, aangesien die Kaapse Wijnbouwersvereniging (KWV) 'n monopolie op brandewynstokery gekry het. Boere is toegestaan om mampoer van hul eie vrugte te stook, maar registrasie en lisensiëring was nie goedkoop nie, en die owerhede het toesig gehou oor alle stokers.
In 1982 is Suid-Afrika se Landboudistilleerdersgilde in die lewe geroep, wat die ou tradisie help bewaar het. Die oordrag van 'n stooklisensie van vader na seun is wettig verklaar. Mampoer word ook by die Willem Prinsloo-landboumuseum naby Pretoria gestook.
![]() |
Vir woordeboekinligting, sien die bladsy mampoer op WikiWoordeboek |