Malmesbury, Wes-Kaap
vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.
Malmesbury is die vooruitstrewende hoofdorp van die Swartland-streek en -munisipaliteit, 66 km noordoos van Kaapstad en 50 km noordwes van die Paarl. Dit is geleë in 'n vrugbare landbougebied waar graan en druiwe die hoofgewasse is. Die inwonertal is in 2007 op 37 916 geskat.
Die dorp is so eienaardig in die vallei van die Dieprivier geleë dat treine agteruit moet ry voor hulle verwissel kan word op die noordelike voortsetting van die spoorlyn. Die plaaslike of Malmesbury-aksent se belangrikste kenmerk is die gebreide 'r'. Generaal Jan Christiaan Smuts het sy lewe lank met dié aksent, wat hy as kind in die omgewing geleer het, gepraat.
Malmesbury is redelik uniek onder plattelandse dorpe in Suid-Afrika in die opsig dat hier twee weekblaaie uitgegee word, Swartland en Weskus Herald en Swartlander. Laasgenoemde is 'n samesmelting van die vroeëre Tempo en Monitor.
[wysig] Geskiedenis
Jan van Riebeeck het die gebied kort na sy aankom aan die Kaap Het Zwarte Land of Groenkloof genoem. In 1745 is verlof aan 24 persone verleen om 'n NG Kerk hier te stig. Die dorp het in die 18de eeu uit 'n klein versameling huisies ontstaan, wat rondom 'n swaelchloor-fontein gebou is. 'n Ruk lank was die water in die mode en 'n klein sanatorium is hier gebou. Sir Lowry Cole, Britse goewerneur van die Kaap van 1829 tot 1834, het die spa in 1829 besoek en dit Malmesbury genoem na sy skoonpa, sir James Harris, die eerste Graaf van Malmesbury, wat sowat agt jaar vantevore oorlede is. Die fontein het mettertyd in onbruik geraak. Munisipale status is in 1896 verwerf.
[wysig] Kerkskeuring
Op die Nederduitse Gereformeerde Kerk se Kaapse sinode van 1862 het verskille in die kerk na vore begin tree tussen ‘n meer konserwatiewe (of regsinnige) groep, aan die een kant, en ‘n liberale (of vrysinnige) groep aan die ander kant. Die strydpunt het veral gehandel oor ‘n meer ortodokse siening van die Bybel as onfeilbare woord van God (die regsinniges) teenoor die bybring van die rede en moderne uitlegmetodes in Bybel-interpretasie (die vrysinniges).
Plaaslike het die verdeeldheid in die kerk in 1863 ‘n werklikheid geword toe die NG gemeente Swartland in daardie jaar geskeur het. Ruim 300 lidmate het weggebreek en hulle by ds. J. Kotzé se sogenaamde liberale geskaar. Kotzé is reeds die jaar vantevore deur die sinode geskors toe hy in die volle vergadering verklaar het hy verwerp die leer van die gedurige geneigdheid van die mens om te sondig.
Kotzé het nie sy skorsing gelate aanvaar nie, want eers die Kaapse Hooggeregshof en toe die Geheime Raad in Engeland handhaaf sy appèl en in 1863 moet die sinode weer sy bediening herstel. Die sinode het toe ‘n wet herroep ingevolge waarvan leraars nie in ander gemeentes mag preek nie. Op Malmesbury het Kotzé, wat op Darling gewoon het, ‘n groot gevolg gehad. Die krag agter die Liberale kerk hier plaaslik was mnr. Willem Wethmar.
Die liberale is nie in die NG kerkgebou toegelaat nie en bou in 1870 die kerkgebou in Loedolffstraat soos ons hy vandag nog daar staan. Die kerk het sitplek vir 500 lidmate gehad en die lidmate het ook ‘n woonhuis naasaan die kerk gebou.
Groot bitterheid en verdeeldheid het tot 1894 in die gemeenskap geheers en ‘n felle stryd is gevoer. Deur die bemiddeling van die minsame ds. C. Rabie (plaaslike predikant van 1881 tot 1911) is die geskille uiteindelik bygelê en het Kotzé sy emiraat aanvaar en afgetree.
Die liberale het hulle kerkgebou en ander kerklike eiendom verkoop, die geld in hulle sak gesteek en so het daar weer vrede in die gemeente gekom. Die kerkgebou waarvan Kotzé die Woord 24 jaar lank aan sy liberale volgelinge bedien het, het ‘n minder gelukkige geskiedenis. Dit het al as drilsaal, skaatsbaan, pakhuis en danssaal gedien. Tans staan dit leeg
[wysig] Bronnelys
- Scannell, J.P. (red.), Afrikaanse Kernensiklopedie, Nasionale Boekhandel Beperk, Kaapstad, 1965.
- Rosenthal, Eric (hoofred.), Ensiklopedie van Suidelike Afrika, Frederick Warne & Co. Ltd., Londen en New York, 1972.
- Raper, P.E., Dictionary of South African Place Names, Lowry Publishers, Johannesburg, 1987.
![]() |
Provinsie Wes-Kaap |
---|---|
Hoofstad: | |
Streke: |
Kaapse Skiereiland | Kaapse Wynlande | Tuinroete | Klein Karoo | Overberg | Weskus |
Grootste stede en dorpe: |
Kaapstad | George | Knysna | Oudtshoorn | Paarl | Robertson | Stellenbosch | Swellendam | Vredenburg | Worcester |
Munisipaliteite: |
Beaufort-Wes | Bergrivier | Breederivier | Breederivier/Wynlande | Breedevallei | Kaap Agulhas | Cederberg | Sentraal-Karoo | Kaapstad | Drakenstein | George | Kannaland | Knysna | Laingsburg | Langeberg | Matzikama | Mosselbaai | Oudtshoorn | Overberg | Overstrand | Plettenbergbaai | Prins Albert | Saldanhabaai | Suid-Kaap | Stellenbosch | Swartland | Swellendam | Theewaterskloof | Weskus | Witzenberg | |