Cornwall

vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.

Cornwall
Kernow
(Vlag van Sint-Piraan) (Hertogdom Cornwall)
Leuse: Onen hag oll
(Kornies: Een en almal)
English Counties
Geografie
Status Seremoniaal en (kleiner) Nie-metropolitaanse graafskap
Gewes Suidwes-England
Oppervlak
- Totaal
- Admin. Raad
- Scilly-eilande

3 563 vk km
3 547 vk km
16 vk km
Administratiewe hoofstad Truro
ISO 3166-2 GB-CON
ONS kode 15
NUTS 3 UKK30
Demografie
Bevolking
- Totaal (2006 est.)
- Bevolkingsdigtheid
- Admin. Raad
- Admin. bev.
Gelys 40ste
527 216
148 / vk km
Gelys 24ste
524 887
Etnisiteit 99,0% Blankes, waarvan 6,8% van Korniese afkoms
Politiek
Cornwall County Council
http://www.cornwall.gov.uk/
Uitvoerende gesag Liberale Demokrate
Parlementslede sedert 2005
  • Julia Goldsworthy
  • Dan Rogerson
  • Colin Breed
  • Andrew George
  • Matthew Taylor
Distrikte
Image:CornwallScillyNumbered.png
  1. Penwith
  2. Kerrier
  3. Carrick
  4. Restormel
  5. Caradon
  6. North Cornwall
  7. Scilly-eilande

Cornwall (Verenigde Koninkryk) vorm saam met die Scilly-eilande 'n graafskap in die uiterste suidweste van Engeland met 'n oppervlakte van 3 563 vierkante kilometer en 517 500 inwoners (2004).

[wysig] Geografie

Uitsig oor Land's End, Kaap Cornwall en die Brisons
Uitsig oor Land's End, Kaap Cornwall en die Brisons

Cornwall is 'n skiereiland aan die Atlantiese Oseaan en die Engelse Kanaal met 'n kuslyn van sowat 320 km (die skiereiland is sowat 120 km lank, met 'n maksimale breedte van 72 km). Die Tamarrivier vorm die oostelike grens met die Engelse graafskap Devon. Cornwall se heideveld is ryk aan kaolien (porseleinaarde) en tin.

'n Baie milde maritieme klimaat maak van Cornwall met sy natuurskoon en sy skilderagtige visserdorpies een van die gewildste gebiede vir toerisme in die Verenigde Koninkryk en begunstig ook landbou en tuinbou. Danksy die invloed van die Golfstroom is 'n aantal plekke in Cornwall geskik vir Mediterreense en subtropiese fauna.

Nywerhede sluit mynbou, looiery, tekstiel- en papiervervaardiging in. Cornwall het 'n oorwegend landelike karakter met min groter dorpe soos Truro (21 000 inwoners) en Bodmin.

[wysig] Geskiedenis

Die oudste menslike nedersettings in Cornwall dateer uit die vroeë steentydperk. Die boere en vissers, wat tydens die later steentydperk na Cornwall immigreer, ontwikkel die plaaslike megalietkultuur, waarvan die hunegrafte naby Bodmin en Penwith die bekendste oorblyfsels is. 'n Nuwe golf immigrante, wat hulle teen die einde van die laat steentydperk in die gebied vestig, is meesters van die beker- en bronsvervaardiging.

Die Keltiese setlaars van die 6de eeu v.C. stroom die gebied vanuit die ooste binne en voer die ystervervaardiging en -bewerking in Cornwall in. Saam met Devon en Somerset vorm Cornwall die stamgebied van die Cornouiërs in die weste en die Dumnoniërs in die ooste, wat albei vroeë variante van die Kelties-Britanniese taal praat.

Die berg Brown Willy in die heideveld van Bodmin Moor
Die berg Brown Willy in die heideveld van Bodmin Moor

Met die Romeinse verowering van Brittanje in die jaar 40 ontwikkel Cornwall tot 'n toevlugsoord en sentrum van die Keltiese weerstand, wat sy onafhanklikheid kan handhaaf. Die Romeinse stad Isca Dumnoniorum (die huidige Exeter) dien as die administratiewe hoofstad van die gebied oos van Cornwall. Terwyl die Walliese en Engelse plekname Dyfnaint en Devon nog steeds na die Dumnoniërs verwys, leef die Cornouiërs in die naam Cornwall voort. Die woord het sy etimologiese oorsprong in die Angel-Saksiese wealas ("uitlanders, Britte, Walliesers") en die Latynse Cornubia, 'n Romeinse weergawe van die Britanniese Cornouia of "Land van die Cornouiërs".

Onderlinge twiste hou aan totdat die legendariese koning Artus vanuit sy kasteel Tintagel met die pasifikasie van Cornwall begin. Die kerstening van die gebied deur Ierse, Walliese en Bretonse sendelinge neem in die 5de eeu 'n aanvang.

Cornwall slaag ook tydens die Angel-Saksiese heerskappy in Engeland daarin om sy Keltiese karakter te handhaaf. Nogtans vlug 'n deel van die Keltiese bevolking onder die druk van die Germaanse veroweraars na die Franse vasteland, waar hulle in Bretagne 'n nuwe tuiste vind.

In teenstelling met die antieke tydperk lewer die historiese dokumente uit die vroeë middeleeue geen presiese inligting oor Cornwall op nie, aangesien die destydse geskiedskrywers die name Kernow (die inheemse naam van Cornwall) en Kernev, die gebied van die huidige Cornouaille in Bretagne, deurmekaar gebruik.

Die oorblyfsels van die kasteel Tintagel
Die oorblyfsels van die kasteel Tintagel

Sedert die 9de eeu bestaan Kornies as 'n selfstandige taal naas Oud-Bretons en Oud-Wallies. Die Keltiese bevolking in die ooste word deur die Sakse uit Devon verdring. Athelstan, die koning van die Wes-Saksiese Koninkryk Wessex, verdryf die Keltiese bevolking uit Exeter en verslaan die laaste onafhanklike koning van Cornwall, Hywel. Die Tamarrivier markeer nou die grens tussen die Saksiese koninkryk en die verowerde gebiede. In administratiewe opsig vorm Cornwall nou 'n deel van Engeland.

Tydens die oorloë teen die Sakse ontstaan die literêre legendes van Koning Artus en Tristan en Isolde, wat danksy hulle Bretonse weergawe, die Matière de Bretagne, die aanleiding vir die Franse ridder- en graal-epiek van die 13de en 14de eeu gee.

Ná die Normandiese verowering van Engeland in die jaar 1066 kom ook Cornwall ses jaar later onder Normandiese heerskappy, maar bly steeds ' oorwegend Keltiese gebied. In hierdie tydperk heers Cadoc, 'n inheemse hoof, oor Cornwall. Sy kenmerkende swart wapenskild met die goue buile gee later die aanleiding vir die wapen van die Hertogdom Cornwall. Die Engelse koning Edward III verhef Cornwall tot 'n graafskap met 'n besondere status. Desondanks bestaan die destydse landelike adel van Cornwall oorwegend uit Normandiërs, met 'n Saksiese middelklas en die Keltiese bevolking as die nederste laag van die maatskappy. 'n Aantal dokumente in Kornies dateer uit hierdie tydperk, maar alhoewel die taal nog vier eeue lank gebesig word, is dit nou toenemend die taal van die armes en die gebiede in die uiterste weste. Soos elders in Engeland word Anglo-Normandies en later Engels die amptelike taal.

Tans is Cornwall 'n graafskap (Engels: county) van Engeland. Die inwoners van Cornwall is die enigste Keltiese bevolking van die Verenigde Koninkryk wat geen besondere grondwetlike status het nie.

[wysig] Demografie en taal

'n Verlate tinmyn in Cornwall. Baie Korniese mynbouwerkers het na Suid-Afrika geëmigreer
'n Verlate tinmyn in Cornwall. Baie Korniese mynbouwerkers het na Suid-Afrika geëmigreer

Hoewel die inwoners van Keltiese afkoms is, geniet hulle nie dieselfde status as die Skotte, Wallisiërs en Noord-Iere nie; die laaste vrou wat die ou inheemse taal Kornies nog as haar moedertaal beskou, Dolly Pentreath, is in 1780 oorlede. Die bevolking van Cornwall word dus nie as 'n etniese minderheid beskou soos byvoorbeeld die Skots-Galiestalige inwoners van die Skotse hoogland.

Vandag begin die taal egter herrys; die "Old Cornwall"-beweging het reeds in die eerste helfte van die twintigste eeu begin om meer belangstelling vir die Korniese taal te wek. Enkele honderd mense praat vandag weer Kornies as hul tweede taal naas Engels.


Keltiese gebiede in Europa

Bretagne | Ierland | Wallis | Cornwall | Man | Skotland