Koninkryk van Engeland

vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.

Kingdom of England
Koninkryk van Engeland
927 — 1649
1660 — 1707

Vlag Wapenskild
Vlag Royal Arms (1413-1603)
Leuse: Dieu et mon droit
(Frans: "God en my reg")
Ligging of Engeland
Grondgebied van die Koninkryk van Engeland
Hoofstad Winchester;
Londen vanaf 11de eeu
Taal/Tale Engels (de facto, tot 1066)
Frans (de jure, 1066 - 15th eeu)
Engels (de facto, het Frans geleidelik van die laat 13de eeu af vervang)
Regering Monargie
Monarg
 - 927-939 Athelstan
 - 1702-1707 Anne
Wetgewer Parlement van Engeland
 - Hoër huis Hoërhuis
 - Laer huis Laerhuis
Geskiedenis
 - Vereniging deur Athelstan 927
 - Normandiese verowering 1066
 - Engelse Interregnum 30 Januarie 1649
 - Engelse Restorasie 1660
 - Grondwetlike monargie 1688
 - Unie met Skotland 1 Mei1707
Geldeenheid Pond sterling

Die Koninkryk van Engeland was 'n staat geleë in Wes-Europa in die suidelike deel van die eiland Groot-Brittanje wat bestaan het uit die modern lidlande van die Verenigde Koninkryk, Engeland en Wallis en die moderne regsentiteit Engeland en Wallis.

Die vernaamste koninklike woning was geleë by Winchester, in Hampshire, maar Londen en Gloucester is byna gelyke status toegeken. Londen het teen die begin van die 12de eeu die de facto hoofstad geword. Londen het gedien as die hoofstad van die koninkryk tot met die die samesmelting daarvan met die Koninkryk van Skotland in 1707 (sien Acts of Union 1707) en bly steeds die belangrikste stad in Engeland. Die stad het ook gedien as beide die hoofstad van die Koninkryk van Groot-Brittanje (1707–1801) en die Verenigde Koninkryk van Groot-Brittanje en Ierland (1801–1922). Vandag is dit die hoofstad van die Verenigde Koninkryk van Groot-Brittanje en Noord-Ierland (die "Verenigde Koninkryk").

Die huidige monarg van die Verenigde Koninkryk, koningin Elizabeth II, is die moderne opvolger van die Konings en Koninginne van Engeland. Die titel Koningin (en Koning) van Engeland is sedert 1707 regsgesproke nie korrek nie, maar word steeds algemeen gebruik.

Portret van Elizabeth I geskep om die oorwinning oor die Spaanse Armada (1588) te vier, uitgebeeld in die agtergrond. Elizabeth se internasionale mag word gesimboliseer deur haar hand wat op die aardbol rus.
Portret van Elizabeth I geskep om die oorwinning oor die Spaanse Armada (1588) te vier, uitgebeeld in die agtergrond. Elizabeth se internasionale mag word gesimboliseer deur haar hand wat op die aardbol rus.

Inhoud

[wysig] Geskiedenis

[wysig] Vereniging van Sewe Middeleeuse Koninkryke

Die Koninkryk van Engeland het nie 'n spesifieke stigtingsdatum nie. Die koninkryk se oorsprong kan teruggespoor word tot die Heptargie, die heerskappy van wat later Engeland sou word deur sewe klein koninkryke: Oos-Anglië, Essex, Kent, Mercia, Northumbria, Sussex, en Wessex.

Die Konings van Wessex het tydens die 9de eeu al hoe meer dominant oor die ander koninkryke begin word. Alfred die Grote (heerser van 871–899) was die eerste Koning van Wessex wat vir homself die titel "Koning van Engeland" toegeëien het. Sy seun Eduard die Ouere (heerser van 899–924) het die militêre prestasies van sy vader oortref deur sy heerskappy oor die Danelaw te vestig. Die dood van sy suster Ethelfleda in 918, het daartoe gelei dat hy die heerskappy van Mercia by sy kleinniggie Aelfwynn in 919 kon oorneem. In 927 het die laaste van die vroeë Middeleeuse Engelse koninkryke, Northumbria, ook na die Koning van Wessex, Athelstan, 'n seun van Eduard die Ouere, geval. Athelstan was die eerste koning wat oor 'n verenigde Engeland geheers het. Hy was nie die eerste de jure Koning van Engeland nie, maar sekerlik die eerste de facto Koning van Engeland.

Alfred die Grote het begin om Engeland te verenig
Alfred die Grote het begin om Engeland te verenig

[wysig] Wikinginvalle en Deense heerskappy

England het sedertdien in politieke eenheid gebly. Die Koninkryk is egter geteister deur invalle van die Wikings uit Denemarke gedurende die laat 10de eeu. In reaksie hierop het Ethelred II van Engeland in 1002 beveel dat alle Dene teenwoordig in Engeland doodgemaak word. Dit het egter gelei tot vyandigheid van Sweyn I van Denemarke en Noorweë. Sweyn het het vier volskaalse invalle van Engeland onderneem. Sweyn is tot Koning van Engeland verklaar in opposisie tot Ethelred II in 1013. Hy het op 2 Februarie 1014 gesterf waarna sy seun Knoet die Grote die oorlog voortgesit het. Ethelred II het op 23 April 1016 gesterf en sy seun Edmund II van Engeland is spoedig deur Knoet verslaan. Knoet het ooreengekom om saam met Edmund II teheers, maar laasgenoemde het op 30 November 1016 gesterf, wat Engeland onder Deense heerskappy verenig het. Deense heerskappy het voortgeduur tot met die dood van Hartaknoet op 8 Junie 1042. Hy was die seun van Knoet en Emma van Normandië, weduwee van Ethelred II. Hartaknoet het geen opvolgers van sy eie gehad nie en is opgevolg deur sy half-broer Eduard die Belyer. Die koninkryk van Engeland was weer onafhanklik.

[wysig] Normandiese Verowering

Vrede het egter slegs gehou tot met die dood van die kinderlose Eduard op 4 of 5 Januarie 1066. Sy swaer is gekroon as Harold II van Engeland. Sy neef Willem die Veroweraar, Hertog van Normandië, het onmiddellik die kroon vir homself opgeëis. Willem het 'n inval van Engeland van stapel gestuur en in Sussex geland op 28 September 1066. Harold II en sy leër was in York na hulle oorwinning in die Slag van Stamford Bridge op (25 September 1066. Hulle moes oor Engeland marsjeer om hulle nuwe opponente te ontmoet. Die leërs van Harold II en Willem het uiteindelik in die Slag van Hastings op 4 Oktober 1066 slaags geraak. Harold is verslaan en Willem het as oorwinnaar uit die stryd getree. Willem kon Engeland toe sonder noemenswaardige verdere teenstand oorwin. Hy was egter nie van plan om die Koninkryk in die Hertogdom van Normandië te absorbeer nie. As 'n hertog was Willem steeds trou aan Filips I van Frankryk verskuldig. Die onafhanklike Koninkryk van Engeland sou hom toelaat om sonder inmenging te heers. Hy is op 25 Desember 1066 tot Koning van Engeland gekroon.

Die ondertekening van die Magna Carta in 1215 het Engeland op koers geplaas om die wêreld se eerste moderne demokrasie te word.
Die ondertekening van die Magna Carta in 1215 het Engeland op koers geplaas om die wêreld se eerste moderne demokrasie te word.

Die Koninkryk van Engeland en die Hertogdom van Normandië sou in 'n persoonlike unie bly tot 1204. Koning Jan van Engeland, 'n vierdegenerasie afstammeling van Willem I, het die vasteland gedeelte van die Hertogdom in die jaar aan Filips II van Frankryk verloor. Die enigste oorblyfsels van die Hertogdom wat onder die beheer van Jan en sy nasate gebly het, was die Kanaaleilande. Jan het wel steeds die titel en grondgebied van die Hertog van Aquitanië, in die Suidweste van die hedendaagse Frankryk, behou.

[wysig] Honderdjarige Oorlog en Oorlog van die Rose

Eduard II was die vader van Eduard III van Engeland, wie se aanspraak op die troon van Frankryk gelei het tot die Honderdjarige Oorlog (1337–1453). Die einde van die oorlog het Engeland verslaan gelaat met slegs 'n enekele stad van Frankryk: Calais.

Vyftiende-eeuse miniatuurskildery wat die Engelse oorwinning oor Frankryk by die Slag van Agincourt uitbeeld.
Vyftiende-eeuse miniatuurskildery wat die Engelse oorwinning oor Frankryk by die Slag van Agincourt uitbeeld.

Die Koninkryk het skaars tyd gehad om te herstel toe die Oorloë van die Rose (Engels: Wars of the Roses) (1455–1487) uitgebreek het. Die oorloë was in werklikheid 'n burgeroorlog tussen die Huis van Lancaster en die Huis van York oor besit van die kroon. Beide huise was afstammelinge van Eduard III en naby verwant. Ná die einde van die oorlog is die troon gehou deur 'n vroulike afstammeling van die Huis van Lancaster wat getroud was met die oudste dogter van die Huis van York. Hendrik VII van Engeland en sy Koningin-gemalin Elizabeth van York was die stigters van die Tudor-koningshuis wat van 1485 tot 1603 oor die Koninkryk regeer het.

[wysig] Oorwinning en anneksasie van Wallis

Jan se kleinseun, Eduard I van Engeland, het Llywelyn die Laaste verslaan en Wallis effektiewelik in 1282 oorwin. Hy het in 1301 die titel Prins van Wallis vir sy oudste seun Eduard II geskep.

Wallis die afsonderlike regs- en administratiewe stelsel behou wat deur Eduard I in die laat 13de eeu gevestig is. Die tweede Tudor-heerser, Hendrik VIII van Engeland, het Wallis in Engeland opgeneem onder die Laws in Wales Acts 1535-1542. Wallis het opgehou bestaan as persoonlike fiefdom van die Koning van Engeland en is tot deel van Engeland geannekseer en is in die Engelse Parlement verteenwoordig.

[wysig] Persoonlike unies met Ierland en Skotland

Tydens Hendrik VIII se heerskappy in 1541 het die Ierse Parlement hom tot Koning van Ierland verklaar waarmee die Koninkryk van Ierland in 'n persoonlike unie met die Koninkryk van Engeland verenig is.

Tydens die heerskappy van Maria I van Engeland, oudste dogter van Hendrik VIII, is Calais deur Francis, Hertog van Guise op 7 Januarie 1558 oowin. Die Huis van Tudor het tot 'n einde gekom met die dood van die laaste Tudor-heerser, Elizabeth I van Engeland, op 24 Maart 1603. Haar opvolger was Jakobus VI van Skotland wat die troon van Engeland as Jakobus I bestyg het. Die twee Britse Koninkryke het onafhanklike state onder 'n persoonlike unie gebly tot 1707.

[wysig] Die Engelse Burgeroorloë en die Interregnum

Tussen 1639 en 1651 het 'n aantal konflikte in die Koninkryke van Engeland, Skotland en Ierland plaasgevind. In die Eerste ((1642–1645) en Tweede Engelse Burgeroorlog (1648–1649) het die koningsgesinde aanhangers van Karel I van Engeland (die Cavaliers) en die aanhangers van die Long Parliament (Die Roundheads) teen mekaar geveg. 'n Derde oorlog (1649-51) tussen die aanhangers van Karel II en die verdedigers van die rompparlement het met 'n oorwinning vir die parlement in September 1651 geëindig.

Die oorloë het gelei tot die teregstelling van Karel I, die verbanning van sy seun Karel II en die vervanging van die monargie deurr die Commonwealth of England (1649–1653) en vervolgens die Protektoraat (1653–1659) onder die heerskappy van Oliver Cromwell. Die monopolie van die Anglikaanse Kerk op die Christelike erediens word tot 'n einde gebring en 'n nuwe protestantse aristokrasie ontstaan in Ierland. 'n Belangrike presedent word geskep, naamlik dat die koning voortaan nie kon regeer sonder die toestemming van parlement en die volk nie.

Die burgeroorloë het nie soseer uitgebreek uit weerstand van die Engelse teen die beleid van Karel I, wat vir elf jaar sonder parlement geregeer het nie, maar omdat sy Skotse onderdane suksesvol weerstand gebied het teen die politieke en kerklike hervorminge wat Londen wou oplê.

[wysig] Koninkryk van Groot-Brittanje

In 1707 die Acts of Union is die Koninkryk van Engeland en die Koninkryk van Skotland verenig in die Koninkryk van Groot-Brittanje (1707–1801). Koningin Anne was die laaste Koningin van Engeland, en die eerste heerser van die nuwe koninkryk. Die Engelse en Skotse Parlemente is saamgesmelt in die nuwe Parlement van Groot-Brittanje gesetel te Westminster, Londen. Met dié gebeurtenis het Engeland opgehou om as 'n aparte politieke entiteit te bestaan en het dit sedertdien geen nasionale regering nie. Regsgewys is jurisdiksie steeds as Engeland en Wallis gehandhaaf.