Slag van Blaauwberg
vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.
Slag van Blaauwberg | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Deel van die Tweede Britse besetting van die Kaap | |||||||
![]() The Storming of the Cape of Good Hope |
|||||||
|
|||||||
Strydende partye | |||||||
![]() |
![]() |
||||||
Bevelvoerders | |||||||
Luitenant Generaal Sir David Baird | Luitenant Generaal Jan Willem Janssens | ||||||
Sterkte | |||||||
7000 | 2000 | ||||||
Ongevalle | |||||||
204 | 347 |
Die Slag van Blaauwberg, wat naby Kaapstad op 8 Januarie 1806 geveg is, was 'n klein maar deurslaggewende militêre botsing. Dit het Britse heerskappy in Suid-Afrika gevestig wat menige gevolge gedurende die 19de en 20ste eeu sou hê. 'n Tweehonderdjarige herdenking is in Januarie 2006 gehou.
Inhoud |
[wysig] Agtergrond
Die slag word gesien as deel van die Napoleontiese Oorloë in Europa. Op daardie stadium het die Kaapkolonie aan Nederland, wat toe as die Bataafse Republiek bekend gestaan het, behoort. Nederland was op daardie stadium onder Franse beheer. As gevolg van die belangrikheid van die seeroete om die Kaap het die Britte besluit om die kolonie in besit te neem om te verhoed dat dit – en die seeroete – in Franse hande val. 'n Britse vloot is in Julie 1805 na die Kaap gestuur om te verhoed dat Franse troepe skepe wat Napoleon gestuur die garnisoen in die Kaap versterk.
Die kolonie is deur Luitenant Generaal Jan Willem Janssens bestuur, wat ook die hoof van die militêre magte was. Die magte was klein en van swak gehalte en het buitelandse eenhede ingesluit wat deur die Bataafse regering gehuur is. Hulle is deur plaaslike burgermageenhede gerugsteun.
[wysig] Gebeure
Die eerste Britse oorlogskip het die Kaap op Oukersaand in 1805 berei en twee voorraad skepe naby die Kaapse Skiereiland aangeval. Janssens het sy garnisoen op gereedheidsgrondslag geplaas. Toe die hoofvloot op 4 Januarie 1806 in Tafelbaai in seil het hy die garnisoen gemobiliseer, krygswet afgekondig en die burgermag opgeroep.
Na 'n vertraging wat deur rowwe see veroorsaak is het twee Britse infanterie brigades, onder die bevel van Luitenant Generaal Sir David Baird, by Melkbosstrand, noord van Kaapstad, geland op 6 en 7 Januarie. Janssens het sy troepe geskuif om hulle af te sny. Hy het besluit dat "oorwinning kan as onmoontlik beskou word, maar die eer van die vaderland vereis 'n geveg". Sy bedoeling was om die Britte op die strand aan te val en dan na die binneland te ontrekwaar hy gehoop het hulle kon wag tot Franse troepeskepe op sou daag.
Op die oggend van 8 Januarie, terwyl Janssens se stadigbewegende kolomme steeds deur die veld beweeg het, het Baird se brigades egter hulle opmars na Kaapstad begin en die hange van die Blaauwberg, nou gespel"Blouberg"), 'n paar kilometer voor Janssens bereik. Janssens het sy magte tot stilstand gebring en 'n lyn oor die veld gevorm.
Die slag het teen sonsopkoms begin met wedersydse kanonvuur. Dit is gevolg deur 'n aanval deur Janssens se berede burgermageenheid en sarsies musket vuur van beide kante. Toe draai een van Janssens se gehuurde buitelandse eenhede in die middel van sy lyn en van die veld af gehardloop. 'n Britse bajonet aanval het ontslae geraak van die eenhede aan Janssens se regter flank en hy het die res van die troepe beveel om terug te val.
Toe die slag begin het het Janssens 2049 troepe gehad. Sy totaal verliese en weggevlugtes was 353. Baird het die slag met 5399 begin, en het 212 verliese gely.
Van Blaauwberg af het Janssens binnelands beweeg na 'n plaas in die Tygerberg gebied, en vandaar het sy troepe binnelands na die Elandskloof in die Hottentots-Holland berge, omtrent 50km van Kaapstad beweeg.
Die Britse magte het die buitewyke van Kaapstad op 9 Januarie bereik. Om te verhoed dat Kaapstad en sy burgerlike bevolking aangeval word het die kommandant van Kaapstad, Luitenant-kolonel Hieronymus Casimir von Prophalow, 'n wit vlag uitgestuur. Hy het die buitefortifikasies aan Baird oorhandig, en later in die dag is die terme van oorgawe onderhandel.
Die formele "Articulen van Capitulatie" t.o.v. Kaapstad en die Kaapse Skiereiland is die volgende namiddag, 10 Januarie, by 'n huis te Papendorp (vandag die woonbuurt Woodstock) onderteken. Die huis het later as "Treaty Cottage" bekend gestaan, en alhoewel die huis lankal gesloop is, dra die straat langsaan nog die naam "Treatystraat". 'n Ou boom in die tuin staan as die "Treaty Tree" bekend.
Die Bataafse Goewerneur van die Kaap, lt genl Janssens het egter nog nie homself en sy oorblywende troepe oorgegee nie en het sy plan gevolg om vir so lank moontlik uit te hou in die hoop dat die Franse troepeskepe waarvoor hy soveel maande gewag het sou aankom en hom red.
Hy het slegs 1238 troepe met hom gehad, en oor die volgende paar dae het 211 van hulle gedros.
Janssens het vir 'n week in die berge uitgehou. Baird het Brig Gen William Beresford gestuur om met hom te gaan onderhandel. Op 16 Januarie het die twee generaals by Gerhard Croeser se plaas naby die Hottentots-Hollandberge konferensie gevoer, maar hulle kon nie beslissing bereik nie. Later, na verdere oorweging, en oorleg met sy senior offisiere en raadgewers, het Janssens toe besluit om die bitter pil te sluk. Hy het ingestem om oor te gee, en die finale Artikels van Kapitulasie is op 18 Januarie onderteken.
Waar die ondertekening van die finale artikels plaasgevind het is nie seker nie. Vir baie jare word dit aanvaar dat dit op die plaas Goedeverwachting was, en 'n afskrif van die Artikels van Kapitulasie word wel daar vertoon. Maar meer onlangse navorsing, wat in dr Krynauw se boek Beslissing by Blaauwberg gepubliseer is, dui aan dat Croeser se plaas (vandag die Somerset-Wes gholfbaan) die eintlike lokaal was. 'n Artikel wat die destydse dominee van Stellenbosch, dr Borcherds, in die 1820s gepubliseer het, wys ook na Croeser se plaas.
Die voorwaardes van die oorgaweooreenkoms was redelik gunstig ten opsigte van die Bataafse soldate en die Kaapse burgers. Janssens, en die Bataafse amptenare en troepe is in Maart van die jaar na Nederland teruggestuur.
Die Britse magte het die Kaap beset tot 13 Augustus 1814, toe Nederland die kolonie as 'n permanente besitting aan Brittanje oorgegee het. Dit het 'n Britse kolonie gebly totdat dit opgeneem is in die Unie van Suid-Afrika op 31 Mei 1910.
[wysig] Oorgawe ooreenkoms
Opsomming van die Articulen van Capitulatie onderteken deur lt kol Von Prophalow, genl maj Baird en kdoor Popham op 10 Januarie 1806:[1]
- Kaapstad, die Kasteel, en ander fortifikasies word aan Groot-Brittanje oorgegee;
- die garnisoen word krygsgevangenes, maar offisiere wat koloniste was of met koloniste getroud is kon vry bly solank hulle goed gedra;
- offisiere wat terug na Europa gestuur sou word sou tot die datum van vertrek betaal word en op Britse onkoste gerepatrieer word;
- alle Franse onderdane moet die kolonie verlaat;
- Kaapstadse burgers wat die wapen gevoer het [m.a.w. burgermilisielede] kon terug na hulle werk gaan;
- alle private eiendom sou vry en onaangetas bly;
- alle staatseiendom moet oorhandig word;
- burgers en ingesetenes sou hulle regte en voorregte, insluitend geloofsvryheid, behou;
- papiergeld wat in sirkulasie was sou geldig bly;
- die Bataafse regeringseiendom wat oorhandig moet word sou as sekuriteit vir die papiergeld dien;
- krygsgevangenes sou nie gedwing word om in die Britse magte te dien of daarby aan te sluit nie;
- troepe sou nie by Kaapstadse burgers gekwartier word nie;
- twee skepe wat in Tafelbaai gekelder is moet herwin, herstel, en oorhandig word deur diegene wat hulle gekelder het.
Opsomming van die Articulen van Capitulatie wat deur lt genl Janssens en brig gen Beresford op 18 Januarie 1806 onderteken en deur genl maj Baird op 19 Januarie bekragtig is:[2]
- die kolonie word aan Groot-Brittanje oorgegee;
- die Bataafse troepe sou na Simonstad vertrek, saam met hulle wapens, bagasie en in alle ere - die offisiere kon hulle swaarde behou maar alle wapens, geld, staatseiendom en perde moet oorhandig word;
- die Bataafse troepe sou nie as krygsgevangenes beskou word nie;
- Janssens se Hottentot (sic) troepe sou ook Simonstad toe trek, waarna hulle of na hulle tuistes kon terugkeer of by die Britse magte kon aansluit;
- die Britse opperbevelvoerder sou besluit oor die posisie van die Bataafse troepe wat alreeds krygsgevangenes was;
- die Britse regering sou die koste van die Bataafse troepe se instandhouding dra tot hulle aan boord skip gaan;
- die Bataafse troepe sou aan 'n hawe in Nederland vervoer word;
- siekes wat nie saam kon gaan nie sou agterbly, op Britse onkoste, en Holland toe gestuur word nadat hulle herstel het;
- die regte en voorregte wat aan die Kaapstadse burgers toegelaat is sou ook aan die res van die kolonie van toepassing wees, behalwe dat die Britte troepe by inwoners van die landelike distrikte kon kwartier;
- aan boord skip sou die Bataafse troepe dieselfde as Britse troepe behandel word;
- Janssens sou toegelaat word om 'n berig aan Holland te stuur, en die Britse bevelvoerders sou help om dit aan te stuur;
- besluite aangaande die voortsetting van die landbouplanne van ene Baron van Hogendorp sou deur die toekomstige Britse regering geneem word;
- enige saak wat uit die Articulen voortspruit sou geregtelik en eervol beslis word sonder voorkeur aan enige party.
[wysig] Verwysings
- ↑ Soos in die Kaapsche Courant van 11 Januarie 1806 gepubliseer
- ↑ Soos in die The Cape Town Gazette and African Advertiser van 25 Januarie 1806 gepubliseer
[wysig] Kyk ook
[wysig] Bronne
- Lt Gen Janssens se verslag (Kaapse Argiewe: verw. VC80)
- Krynauw, D. Beslissing by Blaauwberg.
- Theal, GM. Records of the Cape Colony.