Uruguay
vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.
|
|||||
Nasionale leuse: Ninguno (Afrikaans: -) |
|||||
![]() |
|||||
Amptelike taal | Spaans | ||||
Hoofstad | Montevideo 34°53′ S 56°10′ W |
||||
Grootste stad | Montevideo | ||||
Regering
President
|
Demokratiese Republiek Tabaré Vázquez |
||||
Onafhanklikheid - Verklaar - Herken |
van Spanje 25 Augustus 1825 28 Augustus 1828 |
||||
Oppervlakte - Totaal - Water (%) |
176,220 km² (90ste) 1,5% |
||||
Bevolking - Soos op 2005 skatting - Soos op 2002 sensus - Digtheid |
3 415 920 (128ste) 3 399 237 19/km² (156ste) |
||||
BBP (PPP) - Soos op 2005 total - Per capita |
$32 885 miljoen (90ste) $9 619 (67ste) |
||||
Geldeenheid | Uruguayaanse Peso (UYU ) |
||||
Tydsone - Somertyd |
UST (UTC-3) UDST (UTC-2) |
||||
Volkslied | Orientales, la Patria o la tumba | ||||
Internet TLD | .uy | ||||
Skakelkode | +598 |
||||
Uruguay is 'n klein land in Suid-Amerika. Dit word begrens deur Brasilië in die noorde, Argentinië met die Uruguayrivier in die weste, die Río de la Plata in die suidweste en die Atlantiese Oseaan in die suidooste. Omtrent die helfte van die bevolking woon in die hoofstad Montevideo.
Die land is die tweede-kleinste in Suid-Amerika, en een van die mees stabiele. Dit vorm vir 'n lang tydperk 'n soort bufferstaat tussen die gebiede van die koloniale moonthede, Portugal en Spanje. Met sy onafhanklikheid in die jaar 1828 lei interne geskille tot 'n fase van politieke magstryd en burgeroorloë, maar uiteindelik word die land danksy die Europese immigrante uit veral Italië en Spanje 'n welvarende land, wat in Europa as die "Switserland van Suid-Amerika" bekend staan.
Die vleisverwerking, wat in die 1860'erjare 'n aanvang in die stad Fray Bentos neem, en die uitvinding van vragskepe met koelingsgeriewe maak van die land een van die grootste vleis-, vel- en woluitvoerders ter wêreld.
Die landbou vorm nog steeds die ekonomiese basis van die land, terwyl die toerisme danksy bekende bestemmings soos Punta del Este en die Costa de Oro 'n groot bydrae tot die vinnig groeiende dienstesektor lewer. Desondanks is honderdduisende Uruguyaners gedwing om 'n heenkome in die buiteland, veral in Argentinië, te vind. 'n Ander probleem bly die oorheersende rol van die hoofstad Montevideo, wat nog steeds meer as die helfte van die bevolking huisves.
Inhoud |
[wysig] Geskiedenis
Omtrent 1000 n.C. was die Charrúa, 'n Indiaanse volk, die grootste etniese groep in die gebied van die huidige Uruguay.
Die Spaanse seevaarder Juan Díaz de Solis was in die jaar 1515 die eerste Europeër, wat in Uruguay voet aan wal gesit en met die verkenning van die monding van die Río de la Plata begin het. Die Spaanse naam van die rivier - "Silwerrivier" - dui aan dat die Spanjaarde gehoop het om in die omgewing silwer te vind. 1526 het Sebastiano de Caboto die verkenningswerk voortgesit en die takrivier Paraná stroomop geseil.
Onder hewige verset van die Charrúa-volk het die Spanjaarde en Portugese met die verowering van die gebied begin, en alhoewel Uruguay reeds in 1516 'n Spaanse kolonie geword het, het die eerste nedersettings nie voor die 17de eeu ontstaan nie. Aangesien tegelykertyd setlaars vanuit Buenos Aires en Portugal die land binnegedring het, was die gebied 'n twispunt tussen Spanje en Portugal. In 1724 het Spanjaarde die hoofstad Montevideo gestig, terwyl die posisie van die Portugese in Uruguay begin verswak het. In 1776 is die gebied van Uruguay as die "Banda Oriental" (oostelike oewer of land oos van die Uruguayrivier) by die Spaanse Onderkoninkryk Río de la Plata (die historiese voorloper van die huidige Argentinië) ingelyf.
Die onafhanklikheidsbeweging onder leiding van José Gervasio Artigas het in 1810 begin om die Spaanse juk af te werp, tog het die land net een jaar later 'n twispunt tussen Argentinië en Brasilië geword. In 1821 het Brasilië daarin geslaag om die gebied as Provincia Cisplatina te annekseer. Danksy die militêre ingryping van Argentinië het Uruguay in 1825 sy onafhanklikheid verwerf. Die República Oriental del Uruguay (Republiek oos van die Uruguayrivier) is op 4 Oktober 1828 uitgeroep.
Die teenstellings tussen die Argentyns- en Brasiliaansgesinde politieke groeperings het tot 'n gewelddadige binnelandse konflik gelei. Die sogenaamde "Blancos" (die Wittes), veral konserwatiewe eienaars van groot landgoedere, wat deur die Argentynse diktator Juan Manuel Rosas ondersteun is, het teen die "Colorados" (Rooies), sosiaal-liberaalgesinde nyweraars en koopmanne, geveg.
In 1838 het diktator Rosas 'n veldtog teen Paraguay, Uruguay en Brasilië begin; Uruguay is deur Argentynse troepe beset. Frans-Britse troepe het in 1845 ingegryp en Argentinië gedwing om sy buurland weer te ontruim. Met die oorwinning van die Colorados in 1851 het die politieke situasie begin stabiliseer.
In 1864 het Paraguay sy buurlande Argentinië, Uruguay en Brasilië aangeval, maar die land het 'n vernederende neerlaag gely. Een jaar later het die Colorado-party (PC) die nuwe regering gevorm, maar kort daarna besluit om saam met die oppisisieparty, die Partido Nacional (of Blancos, PN), te regeer. Hierdie magsdeling, die sogenaamde kollegiale stelsel, het verseker dat Uruguay tot 'n stabiele demokrasie ontwikkel het.
Uruguay is uiters geskik vir landbou en veeteelt, en tussen 1830 en 1930 het sowat 700 000 immigrante uit Spanje, Italië, Duitsland, Engeland en Switserland hulle in die land gevestig. Sy welvarende landbou en die uitvoer van vleis was die basis vir 'n grootskaalse ekonomiese opbloei. Uruguay het een van die rykste state in Latyns-Amerika geword. Die beleid van president José Batlle y Ordóñez, wat 1903 as staatshoof verkies is, het van Uruguay 'n moderne staat met 'n gevorderde welvaartstelsel gemaak. Hy het staat en kerk van mekaar geskei en met die uitbou en modernisering van die pad- en spoorwegnet begin. In die 20ste eeu kon die land op sosiale vlak reeds tred hou met die Europese nasies en het sodoende die bynaam "Switserland van Suid-Amerika" gekry.
Die Groot Depressie van 1929 het Uruguay baie hard getref, en die ekonomiese krisis het in 1933 die verkiesing van Gabriel Terra bevorder. Sy regering het in 'n diktatorskap uitgemunt, wat tot 1942 voortgeduur het. Die liberale regering het in 1946 die kollegiale stelsel herstel.
Nuwe grondwette is in 1919 en 1951 goedgekeur. Uruguay was in 1945 een van die stigterslede van die Verenigde Nasies.
In die sestigerjare het die ekonomiese situasie geleidelik begin versleg. Die sosiale onrus, wat vervolgens opgevlam het, het in 1963 tot die vorming van 'n gewapende stadsguerilla gelei, die sogenaamde Tupamaros (vernoem na die Inka-koning Túpac Amarú), wat veral in die hoofstad Montevideo opgetree het. In 1967 is die kollegiale stelsel deur 'n presidiale regering vervang, Jorge Pacheco Areco het die nuwe president geword. Sy opvolger Juan María Bordaberry (Colorados), wat in 1972 die presidentsamp oorgeneem het, was nie in staat om die land se probleme op te los nie. Die militêre staatsgreep van die jaar 1973, waarby Bordaberry die mag met die Uruguayaanse weermag gedeel het, was 'n poging om 'n einde aan die onluste en terreuraanslae te maak, het egter ook 'n tydperk van 'n diktatoriale regeringstelsel ingelui, wat eers met die vrye demokratiese verkiesings van 1985 tot 'n einde gekom het. Die outeritêr-militêre régime het alle politieke aktiwiteite verbied en die leiers van linkse opposisiepartye vermoor. Tussen 1973 en 1975 het meer as een miljoen mense om politieke en ekonomiese redes die land verlaat. In 1976 is Bordaberry deur die militêre leiers afgesit; die weermag het die land alleen begin regeer en Aparicio Méndez as die nuwe president verkies. Terwyl die ekonomie vanaf 1978 begin herstel het, het Uruguay een van die mees repressiewe lande ter wêreld gebly; die relatiewe aantaal politieke gevangenes was die hoogste ter wêreld.
Die nuwe grondwet, wat die magsposisie van die militêre leiers sou versterk, is deur die bevolking in die referendum van 1980 nie goedgekeur nie. Weens die toenemde politieke instabiliteit en onluste is president Méndez deur generaal Gregorio Alvarez, 'n voorstander van demokratiese hervorming, vervang.
In die eerste vrye verkiesing na die staatsgreep is in 1985 Julio María Sanguinetti Cairolo (Partido Colorado) as die nuwe president verkies. Ondanks die hoë inflasiekoers van meer as 70 persent en 'n skuldlas van vier biljoen VSA-dollar het hy daarin geslaag om die ekonomie te stabiliseer.
Die wenner van die verkiesing in 1990 was Luis Alberto Lacalle de Herrera (Partido Nacional), wat die politiek van sy voorganger voortgesit het. Sy regering het beplan om die groot staatsbedrywe, wat die vervoer-, kommunikasie-, energie- en versekeringsbedryf oorheers het en deur groot verliese gekenmerk was, te privatiseer. Hierdie planne is in 'n referendum afgekeur.
Die huidige regering onder die leiding van president Tabaré Vázquez word deur 'n linksgesinde koalisie, Encuentro Progresista-Frente Amplio (EP-FA) gevorm, wat in die verkiesing van 31 Oktober 2004 'n meerderheid in albei kamers van die parlement behaal het. Aangesien ook die huidige president, Tabaré Vázquez Rosas, wat in 2004 in die eerste stemming verkies is, 'n kandidaat van die EP-FA was, het die oorheersing van Uruguay se politieke lewe deur die twee tradisionele partye PN en PC sodoende ná 170 jaar tot 'n einde gekom.
[wysig] Ekonomie

Uruguay beskik oor 'n markgerigte ekonomie, alhoewel die staatsektor nog steeds 'n buitengewoon groot aandeel beslaan. In teenstelling met sy buurstate begin die land taamlik laat met die privatisering van sy staatsbedrywe en is hy nog steeds meer of min 'n onbekende vir internasionale beleggers.
Die relatiewe stabiliteit van die Uruguyaanse ekonomie word gereeld deur resessies in Argentinië en Brasilië ondermyn. Sedert die sestigerjare ondervind Uruguay groot ekonomiese moeilikhede, aangesien die land nie meer as 'n werklike mededinger op die wêreldmark kan optree nie. Dit steun nog steeds op die landbou, met name die veeteelt. Die voedselverwerking is die grootste nywerheid van die land. Nog in die vyftigerjare kan die land op die wêreldmark meeding met die gevorderde Europese nywerheidslande, tog versleg sy posisie vanaf die jare sestig aansienlik.
Alhoewel Uruguay nou 'n lidstaat van die gemeenskaplike Suid-Amerikaanse mark Mercosur geword het en sy ekonomie teen 'n gemiddelde jaarlikse koers van 3,6 persent groei, leef nog steeds 23 persent van sy bevolking benede die broodlyn. Die bestryding van die hoë inflasiekoers is een van die hoofdoelwitte van die regering se ekonomiese beleid.
Uitvoere het in 2004 2,922 miljard VSA-$ beloop. Die belangrikste uitvoergoedere was diepvriesprodukte (25 persent van die totale uitvoere), leerprodukte (8%), landbouprodukte (7%), tekstiele (7%), suiwelprodukte (6%), chemiese produkte (6%), graan (6%) en vis (4%). Die belangrikste bestemmings van Uruguayaanse uitvoere was die Verenigde State (20%), die Europese Unie (19%), Brasilië (17%), Argentinië (8%), Meksiko (4%) en die Volksrepubliek van Sjina (4%)[1].
[wysig] Demografie
Die oorspronklike Indiaanse bevolking het verskillende stamme van soos die Charrúas, Guanaes, Yaros en Chanaes behels. Hierdie Indiane was jagters en versamelaars en is gedurende die 19de eeu uitgewis.
Sowat 88 persent van die bevolking is nasate van merendeels Italiaanse en Spaanse en kleiner groepe Duitse, Britse, Franse, Switserse, Russiese, Portugese, Poolse, Bulgaarse, Hongaarse, Oekraïense, Litause, Nederlandse, Belgiese, Kroatiese, Griekse, Skandinawiese, Ierse en Armeense immigrante. Agt persent is van gemengde Indiaans-Europese afkoms en vier persent is nasate van Europeërs en swart slawe. In die tweede helfte van die 20ste eeu het 'n aantal Argentynse en Brasiliaanse immigrante hulle veral as gevolg van ekonomiese en politieke moeilikhede in hulle onderskeidelike tuislande in Uruguay gevestig.
In sosio-ekonomiese opsig beskik Uruguay oor 'n groter aandeel middelklasburgers as ander Suid-Amerikaanse lande. Die land was tot by die middel van die 1980's 'n welvaartstaat, wat sterk op die Europese model geskoei was. In die laaste dekades is die welvaartstelsel afgeskaal en bestaan daar groter ongelykhede in die verdeling van inkomste en rykdom.
Die oorgrote meerderheid van die bevolking (92,5 persent in 2003) is verstedelik; die hoofstad Montevideo huisves met naastenby 1,5 miljoen mense meer as veertig persent van Uruguay se inwoners. Sowat 75 persent van die bevlking is in Montevideo en die omliggende gebiede van die suide gekonsentreer.
In die laaste twee dekades het sowat 'n half miljoen mense emigreer; die belangrikste bestemmings was Argentinië (tussen 100 000 en 250 000 Uruguayaanse emigrante het hulle hier gevestig), Brasilië (tussen 30 000 en 100 000 emigrante) en oorsese lande soos Spanje, die Verenigde State en Australië.
[wysig] Verwysings
- ↑ Der Fischer Weltalmanach 2006. Frankfurt am Main: Fischer Taschenbuch Verlag 2005
Lande in Suid-Amerika |
---|
Argentinië | Bolivia | Brasilië | Chili | Colombia | Ecuador | Guyana | Paraguay | Peru | Suriname | Uruguay | Venezuela |
Ander: Falklandeilande | Frans-Guiana |