Schbrosswokale
Aus Wikipedia
![]() |
Der Artikl is im Dialekt „Owaöstareichisch“ gschriem worn. | ![]() |
A Fénomen fum Boarischn, wås åwa haid neta mea in gãns wénig Regionen und doat a neta bai de ödastn Dialekt-Schbrécha fia kimt, san de Schbrosswokale. In da Schbråchwissnschåft wiad dés intanazional a mim grichischn Woat Anaptyxe (anaptyxis = Entfåitung) oda Sanskrit: Svarabhakti (da Wokal aus da mitlan Rai) bezaichnet und kimt a in ãndane Schbråchn fia. Dés gãnze entschded foa oim, damid beschdimte Wokabin and n Glãng und de Schbråchmelodi ãbasst wean kinan.
Inhaltsverzeichnis |
[dro werkln] Schbrosswokale und d R-Wokalisiarung
Schbrosswokale gibt s im Boarischn foa oim geografisch doat, wo kõa R-Wokalisiarung gmåcht wiad. Dabai blaibt s R im Auslaud, oiso am End fu ana Süm oda am End fu am Woat, eahåidn, und es wiad zwischn m R und im Konsonant, dea danåch kimt, nu a Wokal aigfügt. Wöcha Wokal dés is, hengt fu dé Wokale dafoa åb.
Oft wiad a haid a Mischfoam grét, wo s R so håiwads wokalisiad wiad - oiso es entschded a zusezlichs A, drozdém blaibt s R eahåidn und es wiad nu a Anaptyxe âigfügt.
Hochdaidsch | R wokalisiad | mid Schbrosswokal | Mischfoam |
---|---|---|---|
Herbst | Heabst | Heribst | Hearibst (Hiaribscht) |
Berg | Beag | Beri | Beari |
Dorf | Doaf | Dorif | Doarif |
Kirche | Kiacha | Kira(cha) | Kiara |
Arbeit | Oawad | Årawacht | Oaracht* |
- Faglaich: tschechisch robota und russisch rabota (Работа) und „Roboter“
[dro werkln] Im Weanarischn
Schbrosswokale keman in ana ãndan Foam sogoa im åidn weanarischn Dialekt foa. Dabai wiad zwischn zwoa Konsonant a Schwa-Laut aigfügt, oiso a kuazs neta håibads ausgschbråchns A. Baischbü im Weanarischn:
Hochdaidsch | Weanarisch | Schbrosswokal |
---|---|---|
Verschwinde! | Faschwind! | Faschawind! |
Verbrecher | Fabrecha | Fabarecha |
abgebrannt | åbrend | åbarend |
gerade aus! | gråd aus! | garåd aus! |
[dro werkln] Laid, de Daidsch oda Boarisch leanan
Schbrossvokale keman haid a oft bai Laid foa, de a néd daidsche Muataschbråch hãm, in dea nia mearare Konsonantn hintaranãnd fia keman (zum Beispüi Ungarisch, Diakisch) und Hochdaidsch ois Fremdschbråch leanan (DaF). Soiche Laid füng dãn in hochdaidsche Wöata, åwa a bai boarische Dialektwöata, Schbrosswokale âi, damid si si mid da Ausschbråch laichda dan.
Baischbü dafia san:
Schdurumpf fia 'Schdrumpf' (Strumpf)
Schanaps fia 'Schnåps' (Schnaps)
[dro werkln] Schbrosswokale bai ausgwãndate Wöata
Es kimt a fia, das daidsche oda boarische Wöata mid soichane Schbrosswokale drin in ãndare Schbråchn ois Fremdwöata iwanuma wean, wai s aso béssa in Schbråchritmus fu deara Schbråch basd.
Baischbü: Kuruş (diakische Wearungsainhaid) aus Groschen
[dro werkln] In da Kindaschbråch
A klõane Kinda broduzian soichane Lautfenomen mãnchmåi, wãns gråd zum rén ãfãngan.
Baischbü dafia san: Sandara schdåd Sandra
[dro werkln] Gwøn
- da hochdaidsche Wikipedia-Artikl iwa s Weanarisch, am 16tn August 2007
- da hochdaidsche Wikipedia-Artikl iwa d Schbrosswokale, am 16tn August 2007
- da englische Wikipedia-Artikl iwa d Anaptyxis, am 16tn August 2007
- Hornung Maria, Roithinger Franz: Unsere Mundarten, Österreichischer Bundesverlag, Wien 1950
- Werner Abraham: Terminologie zur neueren Linguistik. 2., völlig neu bearb. u. erw. Aufl. Band 2, M–Z. Niemeyer, Tübingen 1988, ISBN 3-484-10605-0.
- Helmut Glück (Hrsg.): Metzler Lexikon Sprache. Metzler, Stuttgart 2000, ISBN 3-476-01519-X.