Іван Мележ

From Вікіпедыя

Іван Паўлавіч МЕЛЕЖ (8 лютага 1921, вёска Глінішча Хойніцкага раёна Гомельскай вобласці9 жніўня 1976, Мінск), вядомы беларускі пісьменнік.

Лаўрэат Літаратурнай прэміі імя Якуба Коласа (1962) за раман «Людзі на балоце», Ленінскай прэміі (1972) за раманы «Людзі на балоце» і «Подых навальніцы», Дзяржаўнай прэміі БССР (1976) за кнігу крытычных нарысаў, артыкулаў «Жыццёвыя клопаты» (пасмяротна).

[правіць] Жыццяпіс

Нарадзіўся ў сялянскай сям'і. Пачатковую адукацыя Іван Мележ атрымаў у Глінішчах, школу-сямігодку скончыў у Алексічах, дзесяцігодку (СШ N1) у 1938 г. у Хойніках. У школьныя гады шмат маляваў, марыў стаць мастаком. У 1939 г. паступіў у Маскоўскі інстытут гісторыі, філасофіі і літаратуры, аднак з 1-га курсу быў прызваны ў войска.

Улетку 1940 г. удзельнічаў у вызваленні Букавіны і Бесарабіі. Вялікая Айчынная вайна застала яго на Украіне. Ваяваў пад Мікалаевам, Лазавой, Растовам-на-Доне. У снежні 1941 гады атрымаў раненне. У траўні 1942 года ў г. Каменску скончыў курсы палітработнікаў. Затым быў адпраўлены літсупрацоўнікам газеты 51-й стралковай дывізіі. 20.06.1942 г. пад Растовам атрымаў цяжкае раненне правага пляча.

Пасля лячэння ў шпіталях Есентукоў і Тбілісі трапіў у БДУ (у той час на станцыі Сходня пад Масквой), дзе ў 1943-44 гг. выкладаў ваенную падрыхтоўку. У жніўні 1944 гады разам з універсітэтам пераехаў у Мінск.

У 1945 году завочна скончыў філалагічны факультэт БДУ. Затым вучыўся ў аспірантуры пры БДУ. Адначасова з вучобай працаваў у рэдакцыі часопіса "Полымя". Пасля сканчэння аспірантуры працаваў у БДУ старэйшым выкладчыкам беларускай літаратуры.

Сябар СП СССР (1945). Сакратар (з 1966), намеснік старшыні (19711974) праўлення СП БССР. Дэпутат Вярхоўнага Савета БССР (1967-1976). Быў старшынём Беларускага камітэта абароны міру, сябрам Сусветнага Савета Міру.

[правіць] Творы

[правіць] Зборнікі аповесцей і апавяданняў

  • «У завіруху» (1946)
  • «Гарачы жнівень» (1948)
  • «Заўсёды наперадзе» (нарыс, 1948)
  • «Блізкае і далёкае» (1954)
  • «У гарах дажджы» (1957)
  • «Што ён за чалавек» (апавяданні, аповесці, нарысы, 1961)
  • «Жыццёвыя клопаты» (нарысы, эсэ, крытычныя артыкулы, 1975)
  • «Белыя вішні і яблыні» (1976)
  • «Першая кніга: Дзённікі, сшыткі, з запісных кніжак» (1977).

[правіць] Раманы

  • «Мінскі напрамак» (1952, дапрацаванае выданне ў 1974)
  • «Палеская хроніка», цыкл раманаў
    • «Людзі на балоце» (1962)
    • «Подых навальніцы» (1966)
    • «Завеі, снежань» (1978)

[правіць] П'есы

  • «Пакуль вы маладыя» (1956, асобнае выданне ў 1958, пастаўлена ў 1957)
  • «Дні нашага нараджэння» (апублікавана і пастаўлена ў 1958)
  • «Хто прыйшоў уночы» (1959, асобнае выданне ў 1966).

У 1969-1971 гг. выйшаў Збор твораў у 6-ці, у 1979-1985 гг. - у 10 тамах. Па раманах «Людзі на балоце» і «Подых навальніцы» Беларускім тэлебачаннем створаны ў 1966 г. спектакль. Беларускім тэатрам імя Янкі Купалы пастаўлены ў 1966 г. спекталь «Людзі на балоце», Гомельскім абласным тэатрам - «Подых навальніцы» (1977), у 1989 г. - «Страсці эпохі» (паводле рамана «Завеі, снежань»).

[правіць] У Сеціве