Ян Шытлер

From Вікіпедыя

Ян ШЫТЛЕР (польск.: Jan Szyttler; 17631850), славуты кухар, аўтар першых сістэматычных кніг па кулінарыі на землях былога ВКЛ.

Нарадзіўся ў Варшаве ў сям'і кухара, пачаў кар'еру у 14-гадовым узросце як кухцік пры двары Агінскіх у Седльцах. Пазней кухар пры двары Станіслава Аўгуста Панятоўскага (пад кіраўніцтвам славутага кухмістра Трэма), пры розных прыватных кухнях. У 1820 асеў у Вільні, да канца жыцця займаўся толькі напісаннем і публікацыяй кніг па гаспадарцы, у тым ліку кулінарных, якія карысталіся вялікай папулярнасцю ў Літве і Беларусі, зважаючы на адсутнасць канкурэнцыі; Шытлер раўніва абараняў аўтарскае права. Кнігі Шытлера аказалі значны ўплыў на фармаванне шляхецкіх і мяшчанскіх густаў перадрэформавай эпохі: “Кухар добра навучаны” (1830, пазней некалькі разоў перавыдавалася), “Параднік для паляўнічых” (1839), “Спіжарня дастаткова і абачліва абсталяваная” (1841), “Кухня мысліўская ці на ловах” (1845), “Ашчадная гаспадыня” (1846) і іншыя (усе — Вільня). У некаторых інтэлектуалаў эпохі гэтыя кнігі выклікалі іранічнае стаўленне дзеля іх апалітычнасці і сухасці. Падазеныя Шытлерам рэцэпты ў асноўным пачэрпнутыя з інтэрнацыянальнай (“французскай”) кухні, а таксама са старапольскай, арыгінальныя беларускія і літоўскія рэцэпты амаль адсутнічаюць. Шытлер паўплываў на наступныя пакаленні мясцовых аўтараў гэтай тэматыкі, у прыватнасці, на Ганну Цюндзявіцкую і Вінцэнціну Завадскую.

[правіць] Крыніцы

  • Белы А. ???? // ЭнцВКЛ ????