Марк Шагал
From Вікіпедыя
Марк ШАГАЛ (7 ліпеня 1887, Віцебск - 28 сакавіка 1985), расійскі, беларускі і французскі мастак. Бацька — Захар Мордухавiч. Дзед — Мордух Сегал, па невядомых прычынах змянiў прозвiшча на Шагал. Пры нараджэннi будучага мастака назвалі Маісеям, імя на Марка ён змяніў, калi пераехаў у Санкт-Пецярбург.
Пачатковую адукацыю атрымаў традыцыйную яўрэйскую — па Торы, Талмуду, з вывучэннем старажытнаяўрэйскай мовай. Увосені 1900 паступiў у гарадское чатырохкласнае вучылiшча з рамесным ухiлам, дзе дасягнуў поспехаў толькі ў маляванні і геаметрыі. У сям'і Шагалаў маляванне ў адпаведнасці з догмамі іудаізму лічылася грэшным заняткам. Тым не менш, маці згадзілася з жаданнем сына і сама прывяла яго ў майстэрню адзінага тады ў Віцебску прафесійнага жывапісца Ю. Пэна, дзе ён правучыўся два месяцы. У 1907 Марк Шагал накіраваўся працягваць мастацкую адукацыю ў Санкт-Пецярбург. Вучыўся ў рысавальнай школе пры Таварыстве заахвочвання мастацтваў, у прыватнай школе А. Званцавай. У 1910 Марк Шагал паехаў у Парыж, дзе наведваў даступныя ўсiм жадаючым, так званыя "свабодныя Акадэмii" - знакамiтую Гранд Шам'ер на Манпарнасе i Ла Палет. Але галоўнай яго акадэмiяй сталi Луўр з палотнамi старых мастакоў, мастацкiя салоны i лаўкi Парыжа, у якiх можна было ўбачыць палотны iмпрэсiянiстаў, постiмпрэсiянiстаў i авангарда 1900-х гг. У 1912 Марк Шагал упершыню прыняў удзел у Асеннiм Салоне.
Летам 1914 ён вярнуўся ў Віцебск, пасля рэвалюцыi з рэкамендацыi А. Луначарскага прызначаны паўнамоцным прадстаўніком па справах мастацтваў Вiцебскай губерні. Стварыў Вiцебскую народную мастацкую школу і ўзначальваў яе некаторы час. З 1919 кiраваў "Вольнай майстэрняй жывапiсу", дапамагаў у стварэннi мастацкага музея, кiраваў мастацкім афармленнем Вiцебска ў гонар гадавiны рэвалюцыi. У чэрвені 1920 Марк Шагал пераехаў у Маскву, афармляў спектаклi i глядзельную залу Камернага яўрэйскага тэатра, выкладаў у працоўнай калоніі для беспрытульнікаў "III Інтэрнацыянал" пад Масквой.
У 1922 Марк Шагал з сям'ёй пераехаў у Берлін, дзе яшчэ ў 1914 адбылася яго выстаўка і засталіся работы, а ў 1923 пераехаў у Парыж. З гэтага часу сталiца Францыi стала для яго ўжо больш чым "другi Вiцебск". Мастак шмат працаваў, падарожнiчаў па Францыі і за яе межамі. У 1930-я гады адбыліся яго першыя рэтраспектыўныя выстаўкі. Мастак быў узнагароджаны першымі прэміямі. У 1940 Музей сучаснага мастацтва ў Нью-Йорку запрасiў Шагала ў Амерыку, і ў чэрвені 1941 разам з сям'ёй і сваімі работамі ён адплыў у Нью-Йорк, дзе ў 1943 сустрэўся з членамі яўрэйскага антыфашысцкага камiтэта С. Міхаэлсам і І. Феферам, якія прыехалі з Масквы ў Амерыку, і перадаў з імі на радзіму "Письмо моему родному Витебску". У 1947 Марк Шагал упершыню пасля вайны прыехаў у Парыж у сувязi з адкрыццём сваёй рэтраспектыўнай выстаўкi, арганiзаванай Музеем сучаснага мастацтва, а ў 1948 вярнуўся ўва Францыю назаўсёды. Менавiта ў гэты перыяд яго творчасць набыла сусветную вядомасць. Адна за другой адбываюцца выстаўкi жывапiсу, графікі, скульптуры мастака. Ён удастойваецца ганаровых званняў i ўзнагарод, сярод якiх - вышэйшая ўзнагарода Францыi Вялiкi крыж Ганаровага Легiёна. На працягу 1950-1970-х гг. ён выканаў мноства вiтражоў i керамiчных пано для вядомых сабораў Францыі. У 1973 у Ніцы адкрыўся Нацыянальны музей "Біблейскае пасланне Марка Шагала". У гэтым жа годзе Марк Шагал прыязджаў у Маскву i Ленiнград і перадаў у дар Дзяржаўнаму музею выяўленчага мастацтва імя А.С. Пушкіна 75 сваiх лiтаграфiй, а ў 1997 на радзіме мастака, у Віцебску, быў адкрыты мемарыяльны Дом-музей Марка Шагала. Нашчадкі мастака перадалі ў дар музею калекцыю яго графічных работ. Пачынаючы з 1991, у Віцебску штогод праходзяць Міжнародныя Шагалаўскія чытанні, адкрыты помнік Марку Шагалу работы віцебскага мастака А. Гвоздзікава.
На працягу творчасці Марк Шагал звяртаўся да розных відаў выяўленчага і прыкладнога мастацтва, але ўсёж перавагу аддаваў жывапісу. У яго жывапісе знайшлі сваё ўвасабленне нацыянальныя звычаі, роднасныя сувязі, віцебскія краявіды. На палотнах Марка Шагала жывуць рамеснікі і гандляры, мяснікі і рабіны, местачковыя скрыпачы і блазны, а таксама сяляне, жывёлы, цэрквы і дамы Віцебска, і, перш-на-перш, бацькоўскі дом ("Віцебск", "Стары Віцебск", "Сіні дом у Віцебску", "Анёл над Віцебскам", "Я і мая вёска"). Шмат работ мастака прысвечана тэмам прыроды і кахання ("Над горадам", "Бэла і Іда", "Бэла ў белым каўнерыку", "Шпацыр", "Блакітныя закаханыя", "Ружовыя закаханыя", "Зялёныя закаханыя"). Не абыдзена ў творчасці мастака і біблейская тэма ("Белае распяцце", "Падзенне анёла", 17 палотнаў пад агульнай назвай "Біблейскае пасланне"). Творы Марка Шагала вылучаюцца жывапісным тэмпераментам, эмацыянальнасцю, пластычнай выразнасцю, сакавітым колерам і мяккім лірызмам. Свае сюжэты мастак трактуе ў гратэскна-сімвалічным і іранічна-фантастычным духу. З жывапісам шчыльна звязаная і графіка мастака. Асноўныя тэмы яго графічных работ - адвечныя моманты чалавечага і прыроднага існавання ("Адам і Ева", "Мацярынства", "Каін і Авель"), родны горад (серыя літаграфій "Успаміны аб Віцебску"), тэатр і цырк. Вялікую частку графічных работ мастака складаюць ілюстрацыі да "Мёртвых душ" М. Гогаля, "Баек" Ж. Лафантэна, казак "Тысяча і адна ноч" і іншых выданняў. Марк Шагал таксама добра вядомы як скульптар, керамік, майстар мазаік і габеленаў, але больш за ўсё як майстар вітража. Свае вітражныя работы ён ствараў не толькі для французскіх сабораў, але і для храмаў Рэймса, Цюрыха, Майнца, будынкаў ААН у Нью-Йорку, сінагогі Медыцынскага цэнтра ў Іерусаліме, гатычнага сабора ў Мецы.
Марк Шагал пакінуў значную літаратурную спадчыну — дзённікі, лісты і вершы.
[правіць] Творы
[правіць] Некаторыя выданні мастацкіх твораў
- Шагал. Возвращение мастера [Изоматериал] : по материалам выставки в Москве к 100-летию со дня рождения художника : [альбом-каталог / сост. М.А. Бессонова ; авт. ст.: А. Вознесенский и др.]. - [2-е изд.]. - Москва : Советский художник, 1989. - 327 с. : цв. репрод.
- Марк Шагал = Marc Chagall [Выяўленчы матэрыял] : творы міжземнамор. перыяду, 1949-1985 : гуашы, акварэлі, літаграфіі : [кат. выстаўкі] / Нац. маст. музей Рэсп. Беларусь [і інш. ; уступ. арт. С. Фарэсцье]. - Мінск : [б.в.], 1997. - 95 с. : каляр. рэпрад.
- Марк Шагал. Пейзажи = Marc Chagall. Paysages [Изоматериал] / [авт. ст.: Б. Фасье и др.]. - [Б. м. : б. и.], 2002. - [29] с., [35] л. цв. репрод.
- Марк Шагал і Біблія = Марк Шагал и Библия = Marc Chagall and the Bible [Изоматериал] : кат. прац са збору музея Марка Шагала ў Віцебску / [аўт.-уклад.: Ю. Сцепанец, Л. Хмяльніцкая]. - Віцебск : Музей Марка Шагала, 2002. - 95 с. : рэпрад.
- Марк Шагал и сцена = Marc Chagall et la scene [Изоматериал] : [кат. выставки, Нац. худож. музей Респ. Беларусь (Минск), 7 июля - 12 сент. 2004 г., Музей Марка Шагала (Витебск), 15 сент. - 17 окт. 2004 г.]. - [Б. м. : б. и.], 2004. - [24] c., [40] л. цв. репрод.
- Марк Шагал. Колер у чорна-белым = Marc Chagall. Farbe in Schwarz-Weib = Marc Chagall. La couleur en noir et blanc = Марк Шагал. Цвет в черно-белом [Выяўленчы матэрыял] : [альбом] / М-ва культуры Рэсп. Беларусь [і інш.]. - Мінск : Юніпак, 2005. - 87 с. : рэпрад. - На бел., ням., фр. і рус. мовах.
[правіць] Некаторыя літаратурныя творы
- Ангел над крышами : стихи. Проза. Статьи. Выступления. Письма / Марк Шагал ; [пер. с идиш, сост., авт. предисл. и коммент.] Л. Беринский ; [ил. М. Шагала]. - Москва : Современник, 1989. - 222 с. : цв. ил.
- Паэзія / Марк Шагал ; [пер. з ідыш Р. Барадуліна, Л. Бярынскага ; іл. М. Шагала]. - Мінск : Мастацкая літаратура, 1989. - 131 с. : каляр. іл.
- Моя жизнь : [автобиогр. роман] / Марк Шагал ; [пер. с фр. Натальи Мавлевич ; предисл. Н. Апчинской]. - Санкт-Петербург : Азбука-классика, 2004. - 253 с. : ил.
[правіць] Літаратура
- Родам з Віцебска = Родом из Витебска : Марк Шагал, 1887-1985 : бібліягр. паказ / Віцеб. цэнтр. гар. б-ка імя А.М. Горкага ; [аўт.-склад. Д.Н. Геніна ; пад рэд. М.С. Рыўкіна]. - Віцебск : ВЦГБ, 1994. - 31 с.
- Марк Шагал (1887-1985) : бібліягр. агляд // Новыя кнігі. 1997. № 4. Дадат. Паміж с. 16-17.
- Гірыч А. Мастак родам з дзяцінства : пер. з рус. / Аляксей Гірыч // Мастацтва. 1997. № 7. С. 44-48.
- Мальцаў У. Марк Шагал - тэатральны мастак : (1918-1922 гг. Віцебск - Масква) / Уладзімір Мальцаў // Мастацтва. 1998. № 1. С. 24-27.
- Хмяльніцкая Л. Марк Шагал у культуры Беларусі і свету / Людміла Хмяльніцкая // Гісторыя. Культуралогія. Мастацтвазнаўства : матэрыялы III Міжнар. кангрэса беларусістаў "Беларуская культура ў дыялогу цывілізацый". 1 сес. - 21-25 мая. 2 сес. - 4-7 снеж. Мінск, 2000 г. / [рэдкал.: В. Скалабан (гал. рэд.) і інш.]. Мінск. 2001. С. 316-325.
- Вакар Л. Беларусі, Шагалу і іншым.., або Творчасць Марка Шагала ў рэтраспектыве мастацкай культуры Беларусі XVIII-XIX стагоддзяў / Людміла Вакар // Мастацтва. 2002. № 1. С. 9-13.
- Усава Н. Міф Віцебска ў творчасці Марка Шагала : пер. з рус. / Надзея Усава // Роднае слова. 2002. № 7. С. 82-85.
- Шагал (Chagall) Марк (Моўша Хацкелевіч, Майсей Захаравіч) // Бел. энцыкл. : у 18 т. Мінск, 2003. Т. 17. С. 356-357.
- Шагал Марк Захаравіч // Энцыкл. гісторыі Беларусі : у 6 т. Мінск, 2003. Т. 6, кн. 2. С. 189.
- Дзянісаў У.М. Новыя дакументы да біяграфіі і радаводу Марка Шагала / У.М. Дзянісаў // Архіварыус : зб. навук. паведамл. і арт. / Кам. па арх. і справаводству пры Савеце Міністраў Рэсп. Беларусь [і інш.]. Мінск, 2004. Вып. 2. С. 96-99.
- Карандашава Т. Марк Шагал: колер у чорна-белым / Тамара Карандашава / Мастацтва. 2005. № 11. С. 10-11.
- Шагал і Віцебск = Шагал и Витебск = Chagall and Vitebsk / [аўт. тэксту Л.У. Хмяльніцкая ; пер. на англ. Дз. У. Людчыка ; фота У.С. Базана]. - Мінск : Беларусь, 2006. - [87] с. - На бел., рус. і англ. мовах.
- Хмяльніцкая Л. Віцебск і Шагал / Людміла Хмяльніцкая // Мастацтва. 2006. № 9. С. 54-55.