Маскоўскія паходы Альгерда

From Вікіпедыя

Паходы Альгерда на Маскву (13681372), серыя ваенных кампаній Вялікага княства Літоўскага супраць Вялікага княства Маскоўскага, выкліканых спаборніцтвам паміж дзвюма буйнейшымі дзяржавамі Усходняй Еўропы за палітычную гегемонію ў рэгіёне, у першую чаргу, за ўплыў на Вялікае княства Цвярское. Кампаніі адбываліся на фоне даўняй і цяжкай вайны з нямецкімі ордэнамі, якую вяло ВКЛ на захадзе.

[правіць] Першы паход

У жніўні 1368 вялікі князь маскоўскі Дзмітрый не прызнаў пераход вялікакняскай улады да Міхаіла Аляксандравіча (брата жонкі Альгерда Ульяны), прыхільніка ўмацавання дзяржаўнай самастойнасці Цвяры і збліжэння з ВКЛ і падтрымаў выступленне супраць яго Міхаіла Васільевіча, прымусіўшы Міхаіла Аляксандравіча ўцячы у Літву. Увосень 1368 войска ВКЛ на чале з Альгердам пры падтрымцы Смаленска разбіла маскоўскія войскі ў Тросненскай бітве 1368 і падступіла да Масквы, але аблога была беспаспяховай. У выніку першага паходу Альгерда («первой Литовщины» маскоўскіх летапісаў) улада Міхаіла Аляксандравіча над Вялікім княствам Цвярскім была адноўленая. Іншым поспехам ВКЛ было вяртанне Ржэвы, стратэгічнай крэпасці на Волзе, якая незадоўга да гэтага была захоплена Масквой. Падзеі гэтага паходу ў легендарнай форме перадае Хроніка Быхаўца.

[правіць] Другі паход

Не змірыўшыся з вынікамі кампаніі 1368, у жніўні 1370 Масква ізноў напала на Цвер, імкнучыся далучыць заходнюю частку княства, якая межавала з ВКЛ, каб прадухіліць магчымасць кантактаў паміж дзвюма дзяржавамі. Міхаіл Аляксандравіч ізноў уцёк у ВКЛ, але Альгерд, заняты канфліктамі з Ордэнам і Польшчай, не здолеў аказаць яму падтрымкі. Тады Міхаіл накіраваўся ў Арду і дамогся перадачы яму ярлыка на Вялікае княства Уладзімірскае, якім традыцыйна валодалі маскоўскія князі. Жадаючы захаваць Цвер як процівагу Маскве, а не новы палітычны цэнтр Русі, Альгерд вырашыў дапамагчы Міхаілу і ў лістападзе 1370 распачаў другі паход на Маскву, аблога якой (8-16 снежня) ізноў была няўдалай, пасля чаго было заключана перамір’е да 29 чэрвеня 1371. Пад час перамір’я бакі спрабавалі атрымаць ваенную і дыпламатычную падтрымку Арды і канстантынопальскай патрыярхіі. Маскве ўдалося не дапусціць стварэння асобнай праваслаўнай мітраполіі ВКЛ, чаго дамагаўся Альгерд. У чэрвені 1371 Альгерд накіраваў у Маскву пасольства з прапановай аб заключэнні сталага міра, якому ўдалося дамовіцца аб заручынах дачкі Альгерда Алены з князем серпухаўска-бароўскім Уладзімірам Андрэевічам, бліжэйшым саюзнікам Дзмітрыя і працягнуць перамір’е да 26 кастрычніка 1371, пасля чаго меркавалася заключыць “вечны” мір.

[правіць] Трэці паход

Вясной 1372 Масква ізноў пачала падрыхтоўку да нападу на Цвер. Апярэджваючы яго, 7 красавіка 1372, адначасова з выступленнем Міхаіла Аляксандравіча на Дзмітраў, войскі ВКЛ на чале з Кейстутам і Андрэем Полацкім напалі на Пераяслаў Залескі. Кампанія 1372 працягвалася паходамi лiтоўска-цвярскога войска на спрэчныя памiж Цвер’ю i Масквой гарады Кашын i Таржок. 12 ліпеня 1372 цвярское і лiтоўскае войскi на чале з Альгердам злучылiся ля Любуцка для трэцяга паходу на Маскву. Туды ж падышлi асноўныя сiлы маскоўскага войска. Ніводзін з бакоў не меў дастаткова сіл, каб схіліць ваенны поспех на свой бок, і ў сярэдзіне ліпеня ВКЛ, Цвер і Масква падпісалі Любуцкi дагавор 1372. У выніку паходаў Альгерда было праведзена размеркаванне сфер уплыву памiж ВКЛ і Масквой, ваенных дзеянняў паміж якімі не вялося да 1406.

[правіць] Лiтаратура

  • Белы А. “Краiна вытокау” // Спадчына. 1993. №3;
  • Клюг Э. Княжество Тверское (1247—1485). Тверь, 1994.

[правіць] Крыніцы

  • Белы А. ???? // ЭГБ ???