Скульптура СССР у 1920-1950 гадах

From Вікіпедыя

Увага! Змест наступнага артыкулу не адпавядае стандартам фарматавання артыкулаў.
Дапамажыце Вікіпедыі, перапрацаваўшы артыкул адпаведна прынятым стандартам.

Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі скульптура ў СССР стала аднім з ведучых відаў мастацтва. Ужо ў 1918 г. Уладзімір Ільіч Ленін выдвінуў план “манументальнай прапаганды”. Мэтай гэтага плана, на думку Леніна, было стварэнне ў розных гарадах Савецкай краіны манументаў і мемарыяльных досак, ў статуях і рэльефах увекавечваюшчых вобразы за волю і шчасце чалавецтва. Меркавалася стварэнне памятнікаў Марксу і Энгельсу, Марату і Раберсп’еру, Чарнышеўскаму і Радзішчаву, Лермантаву і Бялінскаму, Пушкіну і Шаўченка. Гэты грандыёзны план, так жа ж як і пламянныя прадмовы Ільіча на адкрыцці першых памятнікаў ў 1918-1919 гг., наметіў асноўныя задачы, пастаўленныя перад скульптарамі. У першыя годы пасля рэвалюцыі, у перыяд грамадзянскай вайны не было магчымасці рабіць памятнікі з цвердых дарагіх матэрыялаў. Таму памятнікі таго часу амаль не захаваліся. У 20-х гг. з пераходам да мірнага жыця скульптура стала паспяхова развівацца. Аднім з буйнейшых скульптараў гэтага перыяду быў М.А.Андрэеў. Гаты тэленавіты мастак адгукнуўся на прызыў камуністычнай партыі і стварыў шэраг манументаў для маскоўскіх вуліц і плошч. Яго памятнік А М.Астроўскаму стаў неад’емнай часткай Тэатральнай плошчы. Лепшыя сілы свайго таленту М.А.Андрэеў аддаў пачатай яшчэ ў 1919 г. “Ленініане” – галерэе скульптурных партрэтаў Ільіча. Апошняя работа “Ленініаны” – створанная пасля смерці Леніна мармуровая паўфігура “Ленін-правадыр”. Прастата і яснасць формы, яскравае ўвасабленне вобраза і тонкае пачуццё матэрыяла – асноўныя рысы творчасці Андрэева-скульптара. У 20-я гг. развіваецца творчасць І.Д.Іванова, шырока вядомага пад псеўданімам Шадр. У 1927 г. у Закаўказзе быў адкрыт вялічаственны памятнік Ул.І.Леніну работы Шадра. Таксама добра вядомы яго скульптурныя партрэты “Рабочы”, “Селянін”, “Сейбіт”, “Чырвонаармеец”, шматкратна рэпрадукцыраваныя і надрукованныя на грашовых адзінках, марках і алігацыях таго часу. Ажна з лепшых работ мастака – насычаная пафасам рэвалюцыйнай барацьбы скульптура “Камень – прылада пралетарыята” (1905 г.). Пра новую ролю скульптуры кажа і будаванне шматлікіх памятнікаў – Тіміразеву ў Маскве работы С.Д.Мяркулава, Валадарскаму ў Ленінградзе – М.Г.Манізера і іншых, такія стварэнні пачатку 30-х гг., як “Часавы” Л.В.Шервуда. У 30-я гг. савецкая скульптура ахапляе шырокую колу тэм і вобразаў будуючагася сацыяльстычнага грамадства. Вядучую ролю працягвае іграць манументальная скульптура, якая ўсё цясней спалучаецца з архітэктурай і будаўніцтвам. Маскоўскае мятро, Усесаюзная сельскагаспадарчая выстаўка, павільёны на Міжнародных выстаўках ў Парыжы і Нью-Йорке, мноства навапабудоў – прыклады новага злучэння архітэктуры і скульптуры 30-х гг. Адно з найбольш значных стварэнняў гэтых гадоў – скульптурная група В.І.Мухінай “Рабочы і калгасніца”, вянчаўшая савецкі павільён на міжнароднай выстаўцы ў Парыжы. Гэтая скульптура з’явілася своеасаблівым гімнам рэвалюцыі, воле і шчасцю чалавека. У 30-я гг. шырока разгарнулася творчасць М.Г.Манізера. Скульптар стварыў шматлікія памятнікі ў розных гарадах краіны: “Ахвярам 9 студзеня 1905 г.” пад Ленінградам, Ул.І.Леніну ў Петразавоцке і Ульянаўске, Ул.І.Чапаеву ў Куйбышаве, Т.Г.Шаўчэнка ў Харкаве, Кіеве і Каневе. У гэтыя годы скульптар С.Д.Меркулаў стварае манументальныя фігуры Леніна і Сталіна для канала Масквы-Волга, памятнікі С.Шаўмяну ў Ерэване, шматфігурную кампазіцыю “Растрэ 26 бакінскіх камісараў”. У 1938 г. ў Ленінградзе быў адкрыт памятнік С.М.Кіраву, створаны М.В.Томскім. У 30-я гг. савецкая рэчаіснасць, выяўляя ўнутранае багацтва чалавечай асобы, дала небывалы прастор скульптарам-партрацістам, ствараючым правадыроў і вучоных, працаўнікоў і калгаснікаў, герояў труда і дзеячоў культуры. Злучэнне грамадскіх ідэй і асабовых інтарэсаў – гэта рыса новага чалавека становіцца асноўнай тэмай, якую імкнуцца выразіць В.І.Мухіна, С.Д.Лебедзева, Д.П.Шварц, З.М.Віленскі, З.І.Азгур у скульптурных партрэтах сваіх сучаснікаў. У эпоху Вялікай Айчыннай вайны і пасляваенныя годы амаль усе скульптары ўдзельнічалі ў стварэнні галерэі партрэтаў праслаўленых паўкаводцаў і радавых герояў-байцоў.