Горад Кіеў

From Вікіпедыя

Кіеў

Київ

герб сцяг
герб
сцяг

дэвіз: -

геаграфічнае месцазнаходжанне
шырата: 50°27′00″N даўгата: 30°31′24″E
дата ўтварэння
плошча: 839 км²
насельніцтва: 2.660.401 2005
шчыльнасць насельніцтва: 3,299 жых./км²
часавы пояс: EEST
гімн: -
нумарныя знакі аўтамабіляў: AA (да 2004: КА,КВ,КЕ,КН,КІ,KT)
міжнародны тэлефонны код: +380 44
карта
Abbey St. Michael
Abbey St. Michael

Кіеў (укр.: Київ) - сталіца і самы вялікі горад Украіны. Размешчаны на рацэ Днепр, у паўночнай частцы краiны. Насельнiцтва (у 2005 г.) - 2 660 401 чалавек. З'яўляецца цэнтрам Кiеўскай вобласцi i Кiеўскага раёну, але не ўваходзiць у iх склад, з'яўляючыся адным з двух гарадоў дзяржаўнага падпарадкавання, якi мае статус, роўны да статусу вобласцi (другi такi горад - Севастопаль).

Назва горада паходзiць ад iмя найстарэйшага з легендарных братоў-заснавальнiкаў горада - Кiя.

[правіць] Геаграфiя

Кiеў размешчаны у сярэднiм цячэннi ракi Днепр, на абодвух яе берагах. Большая частка горада, у тым лiку гiстарычны цэнтр, знаходзяцца на правым беразе. З поўначы i поўдню да горада прылягаюць буйныя вадасховiшчы: адпаведна Кіеўскае i Канеўскае.

Кiеў знаходзiцца на Усходнееўрапейскай раўнiне. Правабярэжная частка размешчана на Прыдняпроўскiм узвышшы, якое прымыкае да Дняпра з захаду, i моцна адрознiваецца за рэльефам ад нiзiннай левабярэжнай часткi.

Горад знаходзiцца ў зоне ўмерана кантынентальнага клімату. Сярэдняя тэмпература ў лiпенi - самым цёплым месяцы - складае 24,8°C, у самым халодным месяцы - студзенi - мiнус 4,6°C. Абсалютны мiнiмум тэмпературы - мiнус 32,2°C - быў зафiксаваны 7 i 9 лютага 1929 г., абсалютны максiмум - 39,4°C - 31 ліпеня 1936 г.

Сярэднягядавая колькасць ападкаў у горадзе складае каля 650 мм.

Горад знаходзiцца ў паўднёвай частцы Палесся - зоны мяшаных лясоў, якiя на поўдзень ад горада аступова пераходзяць у лесастэпы.

[правіць] Гісторыя

За паданнем, у 55 г. апостал Андрэй, пад час свайго місіянерскага падарожжа ў скіфскія землі, быў уражаны прыгажосцю прыдняпроўскіх халмоў і, спыніўшыся на месцы будучага Кіева, узвёў тут крыж і прадказаў з'яўленне на гэтым месцы горада — аплота хрысціянскай веры. Цяпер на месцы гэтага крыжа пабудавана царква, названая ў яго гонар.

Горад узнік як цэнтральнае пасяленне усходнеславянскага племені палян. Археолагі cпрачаюцца наконт даты яго заснавання. У 1982 г. быў адзначаны 1500-гадовы юбілей горада, зыходзячы з даных, за якімі ён існаваў ужо ў V стагоддзі. Але многія даследчыкі датуюць яго ўзнікненне не раней чым VII стагоддзем. Заснаванне горада прыпісваецца братам Кію, Шчэку, Хорыву і іх сястры Лебедзі.

З VIII стагоддзя горад быў заходнім фарпостам Хазарскага каганату. У некаторых дакументах Кіеў згадваецца пад назваю Самбат, што па-старажынтацюркску азначае «верхнія ўмацаванні».

Першыя летапісныя звесткі аб горадзе датуюцца 860 годам. Горад згадваецца ў сувязі з паходам Аскольда па даручэнні князя Дзіра на Царград. З другой паловы IX ст. (традыцыйная дата - 882г.) у Кіеве ўсталёўваецца варажская дынястыя Рурыкавічаў. Горад уступае ў свой «залаты век», ператварыўшыся ў сталіцу старажытнарускай дзяржавы, вядомай пад назваю Кіеўская Русь. З пачатку X ст. горад пазбаўляецца ад хазарскай залежнасці.

У 988 г. кіеўскі князь Уладзімір увёў хрысціянства як афіцыйную рэлігію на Русі. Хрышчэнне кіеўлян адбылося 15 жніўня 988 г., на свята Успення. Першым кіеўскім мітрапалітам стаў св. Міхаіл, які ў 989 г. прыехаў у горад з Корсуні. У 1051г. была заснаваная Кіева-Пячэрская лаўра - найстаражытнейшы рускі манастыр. У гэтыя ж часы быў пабудаваны Сафійскі сабор. Першая палова XI ст. лічыцца часам найбольшага росквіту Кіева і Кіеўскай Русі.

З сярэдзіны XII ст. Кіеўская Русь трапляе ў перыяд феадальнай раздробленасці. Кіеў з'яўляецца сталіцай удзельнага княства. Пад час міжусобных войн Кіеў некалькі разоў быў разрабаваны валадарамі іншых удзельных княстваў.

Міжусобіцы прывялі да няздольнасці процістаяць знешнім пагрозам. 6 снежня 1240 г. горад быў захоплены і разбураны мангола-татарскім войскам на чале з ханам Бытыем.

У 1362 г., у выніку перамогі на Сініх Водах, Кіеў быў далучаны да Вялікага княства Літоўскага. З 1471 г. горад стае цэнтрам ваяводства. Першым кіеўскім ваяводай стаў Марцін Гаштоўт. У 1494 г. горад атрымаў Магдэбурскае права.

Пазбавіўшыся ад татарскай залежнасці, Кіеў, аднак, не пазбавіўся ад іх спусташальных набегаў. У 1482г. горад быў разбураны крымскім ханам Менглі I Гірэем.

З 1569 г. Кіеў перайшоў да складу Польшчы. У 1632 г. Пётр Магіла, мітрапаліт Кіеўскі і Галіцкі, заснаваў у горадзе першую ва Усходняй Еўропе праваслаўную акадэмію.

У 1648 г. горад быў заняты войскам казацкага гетмана Багдана Хмяльніцкага. У 1654 г. ён увайшоў да складу Расіі, што, пасля працяглай вайны, было замацавана Андрусаўскім мірам. У 1686 г. Кіеўская мітраполія была далучаная да Маскоўскага патрыярхата.

У XIX ст. Кіеў становіцца буйным прамысловым і гандлёвым цэнтрам. У 1870 г. ён быў злучаны чыгуначнай сеткай, а ў 1892 г. у горадзе быў запушчаны першы ў Расіі і другі ў Еўропе трамвай.

У 1917 г., пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі, у горадзе была абвешчаная Украінская Цэнтральная Рада, пазней у гэтым жа годзе - Украінская Народная Рэспубліка са сталіцаю ў Кіеве. У 1918 і, канчаткова, у 1920 гг. горад быў заняты Чырвонай арміяй і ўключаны ў склад Украінскай ССР, якая ў 1922 г. ўвайшла да складу СССР. З 1934 г. Кіеў стаў сталіцай УССР.

Горад не мінулі масавыя рэпрэсіі сталінскага часу. На тэрыторыі сяла Быкоўня (цяпер у межах Дарніцкага раёну горада) знойдзена масавае (да 100 тысяч) захараненне растраляных людзей.

Зранку 22 чэрвеня 1941 г. авіяцыя нацысцкай Германіі бамбардавала горад - менавіта гэтая бамбардыроўка традыцыйна лічыцца першай падзеяй Вялікай Айчынай вайны. Пад Кіевам Чырвоная Армія зазнала самую моцную ў гэтай вайне паразу, страціўшы ў акружэнні больш за 600 тысяч чалавек. 19 верасня 1941 г. немцы ўвайшлі ў горад. Горад стаў цэнтрам генеральнай акругі, якая была далучаная да рэйхскамісарыяту Украіна. За непрацяглы перыяд акупацыі нацысты адзначыліся шматлікімі злачынствамі, найбольш вядомае з якіх — масавы растрэл больш за 30 тысяч мірных жыхароў 2930 верасня 1941 г. ва ўрочышчы Бабін Яр (цяпер у межах горада). 6 лістапада 1943 г. горад, амаль цалкам зруйнаваны, быў вызвалены ад нацыстаў. У 1961 г. Кіеву было прысвоена пачэснае званне горада-героя.

Горад хутка аднавіўся пасля вайны. У 1959 г., на базе ваеннага аэрадрома, быў заснаваны грамадзянскі аэрапорт Барыспаль. У лістападзе 1960 г. быў адкрыты кіеўскі метрапалітэн.

У 1980 г. у Кіеве прайшлі футбольныя спаборніцтвы XXII Алімпійскіх гульняў. Да гэтага мерапрыемства быў пабудуваны новы стадыён, які месціць 84 тысячы гледачоў. Цяпер стадыён носіць імя Валерыя Лабаноўскага.

У 1986 г. некаторыя раёны горада былі забруджаныя радыёактыўным пылам як вынік Чарнобыльскай катастрофы.

У 2004 г. кіеўскі майдан Незалежнасці стаў цэнтрам масавых выступленняў празаходніх апазіцыйных сіл на чале з Віктарам Юшчанкам, вядомых як Памяранчавая рэвалюцыя, якая завяршылася перамогай апазіцыі.

У 2012 г. у горадзе пройдуць матчы чэмпіяната Еўропы па футболу. Фінал адбудзецца на стадыёне імя В.В. Лабаноўскага.

[правіць] Насельніцтва

Рака Днепр у Кiеве каля Кіева-Пячэрскай лаўры
Рака Днепр у Кiеве каля Кіева-Пячэрскай лаўры

У X - XII стст., пад час росквіту старажытнай Русі, Кіеў быў адным з буйнейшых гарадоў Еўропы з насельніцтвам звыш 50 тысяч чалавек (па некаторых ацэнках - звыш 100 тысяч). У гэты час - для параўнання - у Лондане пражывала каля 35 тысяч чалавек, а ў найбуйнейшых нямецкіх гарадах - каля 20 тысяч.

Пасля татарскай навалы насельніцтва Кіева значна скарацілася. У канцы XVIII ст. у горадзе пражывала каля 30 тысяч чалавек.

Насельніцтва горада пачало зноў павялічвацца толькі ў XIX ст. З сярэдзіны XIX ст. і да Першай Сусветнай вайны насельніцтва Кіева павялічылася ў 8 разоў.

У савецкі час Кіеў па колькасці насельніцтва быў трэцім у Саюзе, пасля Масквы і Ленінграда. Перад Вялікай Айчынай вайной (у 1940 г.) насельніцтва Кіева склаладала 930 тыс. чалавек. Адразу пасля вызвалення ад нацыстаў у горадзе пражывала каля 180 тысяч чалавек. Але горад хутка адраджаўся. У 1959 г. яго насельніцтва перавысіла мільён жыхароў, а ў 1979 г. яно перавысіла адзнаку ў два мільёны. Рост горада працягваўся і далей, але ўжо не так хутка. Гэты працэс не спыніўся, хаця значна запаволіўся, у 90-я гады XX ст., калі агульная колькасць насельніцтва Украіны пачала скарачацца. Маючы адмоўнае значэнне натуральнага прыросту несельніцтва, Кіеў, аднак, працягвае расці за кошт перасяленцаў з рэгіёнаў Украіны. У 2001 г. яго насельніцтва склала 2 611 300 чалавек, з іх 1 219 000 (46,7%) мужчын і 1 393 000 (53,3%) жанчын. За апошнія дзесяцігоддзі колькасць дзяцей у горадзе скарацілася, а колькасць сталага насельніцтва значна ўзрасла.

За нацыянальным складам Кіеў спрадвеку быў усходнеславянскім горадам. Да XX ст. большасць у горадзе складала рускае насельніцтва. За данымі перапісу 1897 г., у горадзе пражывала 56,6% рускіх, 22,2% ўкраінцаў, 12,7% яўрэеў і 6,7% палякаў. У XX ст. становішча змянілася на карысць украінцаў. Паводле апошняга перапісу, доля ўкраінцаў у Кіеве складае 82,2% (у 1989 г., калі праводзіўся папярэдні перапіс, - 72,5%), а рускіх - 13,1% (20,9% у 1989 г.) У той жа час у моўным плане горад дагэтуль застаецца пераважна рускім: 52% кіеўлян размаўляюць рускаю моваю і 23% - украінскаю (астатнія карыстаюцца дзвюма мовамі).

Сярод іншых нацыянальнасцяў найбольш шматлікімі з'яўляюцца яўрэі (0,7%), беларусы (0,6%), палякі (0,3%), армяне (0,2%), азербайджанцы, татары, грузіны і малдаване (па 0,1%).

Адміністрацыйны падзел Украіны Сцяг Украіны
Вобласці: Чаркаская | Чарнігаўская | Чарнавіцкая | Днепрапятроўская | Данецкая | Івана-Франкоўская | Харкаўская | Херсонская | Хмяльніцкая | Кіраваградская | Кіеўская | Луганская | Львоўская | Мікалаеўская | Адэская | Палтаўская | Ровенская | Сумская | Тэрнопальская | Вінніцкая | Валынская | Закарпацкая | Запарожская | Жытомірская
Аўтаномная рэспубліка: Крым
Горада: Кіеў | Севастопаль