Савецкі партызанскі рух у Беларусі 1941-1944
From Вікіпедыя
САВЕЦКІ ПАРТЫЗАНСКІ РУХ У БЕЛАРУСІ (1941—1944), тая частка агульнага савецкага партызанскага руху, якая дзейнічала на тэрыторыі БССР.
Вызначальнымі фактарамі для партызанскага руху ў Беларусі былі: яе геаграфія, з вялікай колькасцю густых лясоў і балот, якія стваралі шмат месцаў, зручных для базавання партызанскіх сіл і цяжкадаступных для акупацыйных войскаў; яе месцазнаходжанне на стратэгічных шляхах з захаду на ўсход, у т.л., да Масквы; параўнальна нядаўняе ўлучэнне ў склад БССР земляў Заходняй Беларусі, на якіх існавала значная колькасць насельніцтва польскай нацыянальнай свядомасці, і на якіх існавалі польскія падпольныя, а потым і партызанскія сілы.
Сацыяльная база партызанскага руху ў Беларусі ў 1941 наогул адпавядала сацыяльнай базе руху ў іншых рэгіёнах СССР. Гл.далей: Партызанскі рух у СССР (1941).
Першыя атрады ў БССР: "Старасельскі" (кам. маёр Дародных), Жабінкаўскі раён, 23.6.1941; атрад пад кам. В. Каржа, Пінск, 26.6.1941 і інш.
Як і наогул у СССР, кіраўніцтва партызанскім рухам у БССР забрала камуністычная партыя (КП(б)Б). У развіццё дырэктывы ЦК УКП(б) ад 29.6.1941 былі выданыя дырэктывы ЦК КП(б)Б №1 "Аб пераходзе на падпольную работу партыйных арганізацый раёнаў, занятых ворагам", у якой ставілася задача тэрміновага стварэння падполля, вызначаліся яго задачы і формы будовы, і наогул, прадугледжвалася, што падпольны і партызанскі рух будуць дзейнічаць пад кантролем заканспіраваных партыйных структур, і №2 "Аб разгортванні партызанскай вайны ў тыле ворага" (1.7.1941), у якой вызначаліся задачы па стварэнні партызанскага руху, даваліся канкрэтныя ўказанні па формах арганізацыі, мерах канспірацыі, сродках сувязі і інш. Нарадай ЦК КП(б)Б (1.7.1941) было пастаноўлена скіраваць у германскі тыл 1215 партыйных работнікаў для агітацыі і арганізацыі партызанскага руху. Ствараліся абласныя, міжраённыя і раённыя партыйныя камітэты, тройкі, цэнтры і інш. У 89 раёнах усходніх вобласцяў былі пакінутыя для арганізацыі падпольных партыйных структур 8,5 тыс. камуністаў і больш за 5 тыс. камсамольцаў[1].
[правіць] Кіраўніцтва
Ваеннае кіраўніцтва партызанскім рухам у БССР ажыццяўлялася ЦК КП(б)Б да сакавіка 1942, Паўночна-заходняй аператыўнай групай ЦК КП(б)Б да 30.5.1942, Цэнтральным штабам партызанскага руху (30.5.1942—13.1.1944) і Беларускім штабам партызанскага руху (9.9.1942—14.11.1944).
[правіць] Колькасць
На канец чэрвеня 1941 на акупаванай тэрыторыі БССР дзейнічалі 4 партыз. атрады (без уліку стыхійна ўзніклых партыз. груп), на канец ліпеня — 35, на канец жніўня — 61[2].
Магчыма, што ў БССР за 2-ю палову 1941 былі стыхійна былі створаны каля 60 атрадаў. Пад кіраўніцтвам ЦК КП(б)Б за 1941 у БССР былі сфарміраваны ад 250 да 430 арганізатарскіх атрадаў і арганізатарскіх і дыверсійных груп (ад 7,2 да зв.8 тыс.ч.)[3].
У канцы 1941 дзейнічалі 99 атрадаў і каля 100 партызанскіх груп[4]
Зімой 1941/1942 дзейнічалі 50 атрадаў і каля 50 падпольных арганізацый і груп[5]
За 1942 ЦК КП(б)Б скіраваў у Беларусь 14 атрадаў і 92 арганізатарскія групы (2600 ч.) з выпускаў Асобага беларускага збору. Са спецыяльных школаў ЦШПР (падрыўнікі, радысты, сувязныя, разведчыкі) у Беларусь былі скіраваны 175 дыверсійных груп (2077 ч.)[6].
На пач. лістапада 1942 дзейнічалі 417 злучэнняў (зв. 47,3 тыс.ч.), з іх 74% на Віцебшчыне і Міншчыне, а ў заходніх вобласцях некалькі дзесяткаў злучэнняў.[7]
На пач. студзеня 1943 дзейнічалі 56 брыгад (220 атрадаў) і 292 асобных атрадаў (у т.л., у заходніх вобласцях 60 атрадаў). Агульная колькасць байцоў 56 тыс.ч. (у т.л., у заходніх вобласцях 11,1 тыс.ч.). У партызанскім рэзерве было 150 тыс. ч.[8]
За 1943 у Беларусь былі скіраваны 13 атрадаў і 111 арганізатарскіх і дыверсійных груп (зв.1900 ч.). У ліку прысланых спецыялістаў пераважалі інструктары мінна-падрыўной справы і падрыўнікі.[9].
Наогул, колькасны рост за 1943 склаў 96 тыс.ч. [10], з іх 85% складалі мясцовыя жыхары. У колькасны прырост уваходзілі 12 тыс.ч. з акупацыйных ваенна-паліцэйскіх фарміраванняў, якія перайшлі на боку савецкіх партызанаў[11].
У канцы снежня 1943 — 153,7 тыс. байцоў, з іх 36,8 тыс. у заходніх вобласцях[12]. З гэтай агульнай колькасці 30,8 тыс. ужо знаходзіліся на савецкім баку фронту пасля прасоўвання лініі фронту на захад у час вызвалення усходніх земляў Беларусі ў канцы 1943[13]. Партызанскі рэзерв на пачатак 1944 складаў каля 105 тыс.ч.[14]
[правіць] Задачы
Летам 1942 ЦШПР паставіў партызанскім сілам задачу масавага знішчэння мясцовай адміністрацыі і "здраднікаў". Рэальна ў лік такіх траплялі не толькі работнікі адміністрацыі, але і іх сем'і, вясковыя старасты, школьныя настаўнікі, і нават сяляне, якія ўзялі зямлю пры раздзеле калгасаў — гэтыя катэгорыі склалі да 70% забітых савецкім падполлем і партызанамі цывільных грамадзян[15].
- ↑ У кантэксце..., С.108.
- ↑ Партизанское движение в Белоруссии // матэрыял Міністэрства Абароны Рэспублікі Беларусь.
- ↑ У кантэксце, С.108. Таксама ВНБ Т.1, С.84,112 у Гісторыя Беларусі, Т.5, С.491.
- ↑ Паводле няпоўных звестак. ВНБ Т.1, С.107 у Гісторыя Беларусі, Т.5, С.493.
- ↑ Гісторыя Беларусі, Т.5, С.491.
- ↑ У кантэксце, С.135.
- ↑ ВНБ, Т.2, С.40 у Мірановіч, С.149, Туронак, С.78.
- ↑ У кантэксце, С.136,137.
- ↑ Гісторыя Беларусі Т.5, С.498.
- ↑ Толькі ў Мінскай вобл. — зв. 22 тыс.ч.
- ↑ У кантэксце, С.136.
- ↑ Мірановіч, С.150; У т.л., 282 атрады на захадзе. У кантэксце, С.137.
- ↑ Панамарэнка, Мурыеў, С.274.
- ↑ Панамарэнка, Ліпіла, С.264.
- ↑ Мірановіч, С.150.