Яраслаў Мудры

From Вікіпедыя

Ярасла́ў–Георгій Уладзіміравіч "Му́дры" або "Скупы" (руск.: Ярослав Мудрый; укр.: Ярослав Мудрий ; ~978 - 20 лютага 1054, Кіеў), вялікі князь кіеўскі (1019 - 1054), сын вялікага князя Уладзіміра Святаславіча. Ягонае кіраванне было самым працяглым у гісторыі Русі і лічыцца часам найбольшага яе росквіту.

[правіць] Шлях да княжання

Звесткі пра маладыя гады Яраслава не надта багатыя. Мяркуюць, што ён быў другім сынам Уладзіміра ад полацкай княжны Рагнеды, але некаторыя звесткі даюць падставы меркаваць аб больш раннім яго нарадджэнні.

Каля 990 г. Яраслаў атрымаў ад бацькі Растоўскае княства, а ў 1010 г. стаў наўгародскім князем. Пад час свайго наўгародскага княжання ён заснаваў на верхняй Волзе горад Яраслаўль («Яраславаў»).

Пасля смерці Уладзіміра ў 1015 г. пачалася барацьба за кіеўскі трон між Яраславам і яго братам Святаполкам. Апошні меў падтрымку цесця - польскага караля Баляслава. Пад час гэтай барацьбы былі забітыя іншыя іх браты - Барыс, якому Уладзімір завяшчаў кіеўскі трон, і Глеб, а таксама Святаслаў. Гэтыя забойствы, са спасылкаю на Аповесць мінулых гадоў, традыцыйна прыпісваюцца Святаполку, за што ён атрымаў прозвішча «Акаяны». Але, па некаторых меркаваннях, даныя хронікі маглі быць сфальсіфікаваныя, і забойствы насамрэч былі здзейсненыя па загадзе Яраслава.

У 1016 г. Яраслаў разбіў Святаполка каля Любеча і захапіў кіеўскі сталец, але ў 1018 г. Святаполк вярнуў яго з дапамогаю Баляслава. Канчатковую перамогу над Святаполкам Яраслаў атрымаў у 1019 г.

[правіць] Княжанне

Хутка пасля прыходу да ўлады ў Кіеве Яраслаў дараваў шматлікія прывілеі Ноўгараду, які падтрымліваў яго ў барацьбе са Святаполкам, і гэтым заклаў пачатак Наўгародскай рэспублікі.

У першыя гады свайго княжання Яраслаў вёў барацьбу са сваім братам Мсціславам, князем чарнігаўскім і тмутараканскім. Пасля бітвы каля Чарнігава ў 1024 г. Яраслаў саступіў Мсціславу ўсе левабярэжныя землі, акрамя Пераяслаўскага княства. У 1026 г. між братамі быў заключаны мір, і надалей яны дапамагалі адзін аднаму. Так, у 1029 Мсціслаў з дапамогаю Яраслава перамог касогаў і ясаў і пашырыў свае ўладанні аж да Каўказскіх гор; у 1030 г. Яраслаў у Прыбалтыцы заснаваў горад Юр'еў, у гонар свайго нябеснага заступніка, а ў 1030 - 1031 сумесна з Мсціславам вярнуў гарады, захопленыя Баляславам у 1018 г., таксама здабыў землі між Санам і Бугам, дзе пабудаваў гарады Яраслаў і Белз.

У 1036 г., пасля смерці Мсціслава, Яраслаў стаў адзіным валадаром Русі. У 1038 - 1042 здзейсніў паспяховыя паходы супраць яцвягаў, Мазовіі і прыбалтыйскіх плямён ямь і чудзь. У 1043 г. здзейсніў няўдалы паход на Візантыю.

Яраслаў клапаціўся аб абароне сваіх земляў ад качавых плямёнаў. Дзеля гэтай мэты на поўдні Русі ён пабудаваў гарады Корсунь, Канеў, Пераяслаў, Лубны, Лукомль, Воінь. У 1036 г. Яраслаў разбіў печанегаў каля Кіева.

Яраслаў спрыяў пашырэнню хрысціянскай веры, уведзенай яго бацькам Уладзімірам. На месцы перамогі над печанегамі каля Кіева у 1037 г. пачалося будаўніцтва Сафійскага сабору. Пры ім Яраслаў стварыў бібліятэку. Пры Яраславе, у 1039 г., было дакументальна пацверджана стварэнне Кіеўскай мітраполіі. Яраслаў зацвердзіў царкоўны статут, у якім вызначаліся правы царквы і духавенства. Пры Яраславе былі заснаваныя першыя рускія манастыры: Кіева-Пячэрскі, св. Юр'я і св. Ірыны. З ініцыятывы Яраслава ў Кіеве пачалася праца над перакладамі грэцкіх і іншых кніг на царкоўнаславянскую мову.

У першыя гады свайго кіравання Яраслаў выдаў першы на русі звод законаў - Яраслававу Праўду, якая складае найстарэйшую часціну Рускай Праўды.