Васіль Феафілавіч Купрэвіч

From Вікіпедыя

Васіль Феафілавіч Купрэвіч (24.1.1897, Кальнікі — 17.3.1969), беларускі савецкі біёлаг, кандыдат навук (1934), доктар біялагічных навук (1941(1942[1])]]), прафесар (1950), акадэмік АН БССР (1952), член-карэспандэнт АН СССР (1953).

Скончыў Інстытут павышэння кваліфікацыі нацыянальных кадраў у Маскве (1931). Працаваў у Інстытуце біялагічнай навукі АН БССР (1934—1949), дырэктар Батанічнага інстытуту АН СССР (1949—1952), 7-ы прэзідэнт АН БССР (1952—1969). Начальнік Аддзялення Фізіялогіі і сістэматыкі ніжэйшых раслін АН БССР (з 1958). Дэпутат ВС БССР (1951—1955) і СССР (1954—1969).

Герой Сацыялістычнай Працы, званне "Заслужаны дзеяч навукі БССР" (1967), два ордэны Леніна (1967, 1969), ордэн Працоўнага Чырвонага Сцягу (1957), "Знак Пашаны" (1953), медалі.

У гады 1-й сусв. вайны ваяваў матросам на знішчальніку "Самсон", удзельнічаў у Маанзундскай абароне (1917), у час кастрычніцкіх падзей быў на баку бальшавікоў, удзельнічаў ва ўзяцці Зімняга палацу. Потым быў настаўнікам у Кальніках і Смалявічах. Адзін з першых аспірантаў АН БССР, аспірантуру праходзіў у Батанічным інстытуце ў Ленінградзе.

Змест

[правіць] У навуцы

Па ініцыятыве В.Ф.Купрэвіча ў рамках АН БССР былі створаныя Інстытуты фізікі, матэматыкі, ядзернай энергетыкі, цепла- і масаабмену, тэхнічнай кібернетыкі, генетыкі і цыталогіі. Стварыў сектар геранталогіі ў АН БССР.

Аўтар больш за 100 навуковых прац, у т.л. 7 манаграфій. Падрыхтаваў рад кандыдатаў і дактароў навук.

Працаваў над фізіялогіяй раслін, сістэматыкай грыбоў. Выставіў гіпотэзу пра прагрэсіўную рэдукцыю і спецыялізаваны энзімны механізм паразітычных грыбоў у час іх эвалюцыі.

Упершыню давёў тое, што расліны могуць атрымліваць вуглекіслату для фотасінтэзу з глебы, разам з вадой праз каранёвую сістэму.

Адкрыў існаванне глебавых энзімаў, якімі апартуністычна сілкуюцца вышэйшыя расліны праз свае каранёвыя сістэмы. Абгрунтаваў магчымасць практычнага выкарыстання актыўнасці глебавых энзімаў, заснаваў новы кірунак глебазнаўства — глебавую энзімалогію.

Займаўся праблемамі доўгажыхарства.

[правіць] Філасофскія даследванні

Купрэвіча-філосафа адносяць да прадстаўнікаў рускага касмізма. Філасофскія працы Купрэвіча прысвечаныя праблеме жыцця і яго індывідуальнага канца. Ён прытрымліваўся таго пункту погляду, які праводзіў Фёдараў яшчэ ў канцы XIX стагоддзі: смерць не першапачатковая ў прыродзе, яна з'явілася прыстасоўвальным эфектам, выпрацаваным у працэсе эвалюцыі. Але ў чалавеку гэты найэфектыўнейшы механізм удасканалення роду – праз змену пакаленняў – не проста вычэрпвае сябе, праз яго ўжо не дасягаецца міжвольнага прагрэсу, бо ўступае актыўная сіла, якая пераўтварае свет і сябе — розум, які самой сваёй існасцю патрабуе асабістага і бясконцага ўдасканалення. Бо смерць больш усяго непрымальная менавіта з пункта погляду асобы, надзеленай пачуццямі і свядомасцю. Купрэвіч разумее, што ўсведамленне непазбежнасці смерці, адчуванне бяссілля перад безданню, у якой бясследна знікаюць жывыя, якія адчуваюць, думаючыя істоты, нараджае ўнутраны трагізм свядомасці і існаванні чалавека, які можа і павінен быць пераадолены.

[правіць] Ацэнкі

Імем В.Ф.Купрэвіча быў названы цеплаход савецкага гандлёвага флоту "Акадэмік Купрэвіч", яго імя наданае Інстытуту эксперыментальнай батанікі. Пахаваны на Усходніх могілках (Мінск).

[правіць] Крыніцы

  • У. Ліпскі. Ад матроса рэвалюцыі да прэзідэнта Акадэміі // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. — Мн.: Полымя. — ISSN 0131-2669., №4, 1986 С.1—3.
  • [ М. Касцюковіч]. The 7th President - Vasilii F. KUPREVICH // [THE NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES OF BELARUS]. — У Сеціве.
  • Купревич В.Ф. Долголетие: реальность мечты // Литературная газета. - 4 декабря 1968. - №49.
  • Купревич В.Ф. Приглашение к бессмертию // Техника - молодёжи. - №1. - 1965.
  • Купревич В.Ф. Путь к вечной жизни // Огонёк. - №35. - 1967.