Юпітэр (планета)
From Вікіпедыя
ЮПІТЭР, планета ў Сонечнай сістэме, газавы гігант, 5-я планета паводле адлегласці ад Сонца.
Назва паходзіць ад імя найвышэйшага бога старажытна-рымскай міфалогіі.
Дыяметр: ~140000[1] км (11,2 зямных). Маса: 317,8 зямных. Перыяд вярчэння: 9 гадз. 50 мін.[2] Арбітальны перыяд: 11,9 г. Адлегласць ад Сонца: 5,2 а.а.
У цэлым, планета складаецца з вадароду на ~70%, рэшта - гелій і цяжэйшыя элементы: жалеза, крэмній, вуглярод, азот, кісларод. Відавочна, планета мае невялікае (або практычна адсутнае[3]) ядро з цвёрдых парод, акружанае мантыяй з металічнага і вадкага вадароду, акружанае атмасферай з газавіднага вадароду (90%) і гелію (10%), з дадаткам іншых газаў. Сярэдняя тэмпература паверхні -218°C.
Юпітэр вядомы ад старажытнасці. У Старажытнай Месапатаміі верылі, што Юпітэр гэта вандроўная зорка, якую бог паставіў у нябёсах, каб сачыць за начным небам. Ускосна і няпэўна вядома, што ў сярэднявечнай Беларусі Юпітэр называлі Воўчым Вокам.
[правіць] Сістэма Юпітэра
У плоскасці экватара абарочваюцца вузкія, слаба бачныя колцы Юпітэра.
Колькасць і склад спадарожнікаў Юпітэра ўвесь час удакладняюцца. Налічваецца 63 спадарожнікі.[4] Першымі адкрытымі спадарожнікамі Юпітэра і ўвогуле іншых планет былі Галілеевы спадарожнікі Юпітэра, адкрытыя Галілеа Галілеем у 1610-ым годзе.
[правіць] Адметнасці
Юпітэр гэта найбольшае, апроч Сонца, нябеснае цела Сонечнай сістэмы.
Характэрныя папярочныя каляровыя палосы, бачныя на паверхні атмасферы Юпітэра ўтвараюцца іншымі наяўнымі газамі, несенымі ветрамі. Хуткасці ветраў у гэтых палосах дасягаюць 650 км/г.
У атмасферы планеты пастаянна ўтвараюцца ўраганы, бачныя ў выглядзе авальных плям, звычайна белаватага колеру. Ураганы з’яўляюцца, знікаюць, зліваюцца ў большыя, мяняюць колер. Механізм узнікнення ўраганаў пакуль не растлумачаны. Самы вядомы з іх, Вялікая Чырвоная Пляма, з памерамі каля 25 тыс. км, існуе найменш 300 гадоў. Ветры на яго перыферыі дзьмуць з хуткасцямі да 400 км/г.[5] Верх урагану ўздымаецца на 8 км над навакольнымі аблокамі, а сам ураган халаднейшы за наваколле. Чырвоны колер утварэння пакуль не растлумачаны.[6] У 2000, у выніку зліцця трох меншых белых ураганаў,[7] з’явілася падобнае ўтварэнне, "Авал Б.А." або "Малодшая Чырвоная Пляма". Яно працягвае існаваць у 2006.
У 1994 назіралася падзенне кавалкаў каметы Шумейкера-Леві 9 на Юпітэр, якое прыкметна змяніла склад атмасферы Юпітэра, дадаўшы туды значныя колькасці цыяніду вадароду і двуокісу вугляроду.
Гл. таксама: Г. Галілей, Галілеевы спадарожнікі.