Багародзіца (гімн)

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.

«Багародзіца», рукапіс з 1407 г.
«Багародзіца», рукапіс з 1407 г.

«Багародзіца» – дзяржаўны гімн Вялікага Княства Літоўскага ў 1418 стагодзьдзях. З 15 стагодзьдзя зваўся таксама «Песьняй Айчыны» і лічыўся ўжо старадаўнім. Сьпяваўся пры каранацыях, прыдворных цэрэмоніях і іншых урачыстасьцях, войскам перад бітвамі, пры асьвячэньні мошчаў сьвятых, на пахаваньнях дзяржаўных асоб.

Зьмест

[рэдагаваць] Гісторыя

«Багародзіцу» адносяць да гімнаў, а не да малітваў, на падставе наяўнасьці вершаванага тэксту. Найстарэйшы запіс тэксту з мэлёдыяй зроблены ў 1407 годзе. У ВКЛ тэксты «Багародзіцы» зьмяшчаліся ў шмат якіх распаўсюджаных рукапісах і друкаваных выданьнях, ад так званага «Статута Яна Ласкага» (1506) да «Volumina legum» (1732). У 16 стагодзьдзі быў перакладзены на лацінскую мову. Вядома шаснаццаць нотных запісаў «Багародзіцы» зробленых у 1518 стагодзьдзях.

На вялікай дзяржаўнай харугве ВКЛ з аднаго боку была выява «Пагоні», а з другога – выява Багародзіцы. Улічваючы, што з другой паловы 13 стагодзьдзя выява Багародзіцы была гербам Полацкага княства магчыма ўявіць запазычаньне ВКЛ гэта герба, а магчыма і гімна «Багародзіца» ад Полацка.

На падставе моўных дасьледаваньняў прыблізна вызначаюць тэрмін узьнікненьня гімну – сярэдзіна 14 стагодзьдзя, аднак ужытыя ў тэксту архаізмы кажуць за значна ранейшае аднясеньне гэтага твору (нават да 13 стагодзьдзя). «Багародзіца» зьяўляецца арыгінальным творам, дасьледчыкі не адшукалі адпаведнікаў у грэцкай, лацінскай, чэскай і нямецкай літаратуры.

Упершыню ў крыніцах «Багародзіца» згадвацца Янам Длугашам, у сваёй Хроніцы ён распавядае, што на пачатку бітвы пры Грунвальдзе польска-літоўскае войска заспявала «Багародзіцу» і патрасаючы дзідамі рушыла на ворага.

У канцы 14 стагодзьдзя «Багародзіца» разам з Ягайлам і яго прыбліжанымі трапіла ў Польшчу. У 15 стагодзьдзі гімн ўжо быў шырокавядомы ў Польшчы, стаўшы вайсковым і рэлігійным гімнам Рэчы Паспалітай. Некаторыя дасьледчыкі лічаць, што «Багародзіца» была ўласным каранацыйным гімнам Ягелонаў. Пазьней тэкст «Багародзіцы» быў дапоўнены дадатковымі радкамі.

Мэлёдыя Багародзіцы набліжана да мэлёдый грыгарыянскага харалу; запісаны нотамі-нэўмамі на пяцілініі, у ключы ФА, у малай актаве, такім чынам, прызначана для выканання мужскім хорам ва ўнісон ці голасам. Танальна мэлёдыя належыць да 1. грыгарыянскага тону. Тэкст з манускрыпту з 1407 р. зьяўляецца першым (найранейшым) вядомым сёньня вершаваным запісам польскай мовы.

[рэдагаваць] Варыянт словаў

Багародзіца, Дзявіца
Богам славёна, Марыя
У твайго сына, Гаспадзіна
Маці звалёна, Марыя
Маці звалёна, Марыя
Зычы нам і адпусьці нам
І дзеля Хрысціцеля, Божыча
Слыш галасы, чалавечы мысьлі поўнь
І малітву цябе узносім
І даць рады цябе ж просім
Дай на сьвеце збожны пабыт
Па жывоце дай райскі быт
Багародзіца, Дзявіца
Богам славёна, Марыя

[рэдагаваць] Другі варыянт словаў

Багародзіца, Дзявіца,
Богам слаўлена Марыя!
У твайго сына, Гаспадзіна,
Маці велічна, Марыя,
Нам ласкі прасі спаслаць
Ты дзеля Хрысьціцеля,
Божыча пачуй галасы,
Чалавечы думкі споўнь
І малітву нашу к Цябе
А даць рач нам, Молім Цябе:
Ва ўсім сьвеце збожны пабыт,
Па жывоце вечны ў раі быт

[рэдагаваць] Арыгінальны тэкст з першай старонкі рукапісу 1407 года

Bogu rodzicza dzewicza
Bogem sławena maria
U twego Syna gospodzina
matko Swolena maria
Zyszczy nam Spósczi nam. Kyrieleyson.
Twego dzela krzcziczela bożycze
Usłysz głosi naplen misli człowecze
Słysz modlitwą jąż nosimi
A dacz raczi jegoż prosimi
a naswecze zbozni pobit
pożiwocze rajski przebit. Kyrieleyson.
На іншых мовах