Эгіпет

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.

جمهورية مصر العربية
Жамгур'яр Мазр аль-Арабія
Сьцяг Эгіпту Герб Эгіпту
(Сьцяг) (Герб)
Нацыянальны дэвіз: няма
Месцазнаходжаньне Эгіпту
Афіцыйная мова арабская
Сталіца Каір
Найбуйнейшы горад Каір, Люксор, Порт-Саід, Александрыя
Урад
Прэзыдэнт
Прэм'ер-міністар
Прэзыдэнцкая рэспубліка
Мухамэд Хосьні Мубарэк
Ахмэд Назіф
Плошча
 - Агульная
 - % вады
30-е месца ў сьвеце
1.001.450 км2
0.6
Насельніцтва
 - Агульнае (2005)
 - Шчыльнасьць
15-е месца ў сьвеце
77.505.756
75/км²
СУП
 - Агульны (2004)
 - на душу насельніцтва
31 месца ў сьвеце
$339.200 мільёнаў
$4.072
Валюта эгіпецкі фунт ([[ISO 4217|]])
Часавы пас
 - улетку
(UTC+2)
(UTC)
Незалежнасьць
28 лютага 1922 году
Дзяржаўны гімн Bilady, Bilady, Bilady
Аўтамабільны знак ET
Дамэн верхняга ўзроўню .eg
Тэлефонны код +20
Мапа Эгіпту

Эгі́пет (Егі́пет) (па-арабску: مصر — Мазр), Ара́бская Рэспу́бліка Эпі́пет (Ара́бская Рэспу́бліка Епі́пет) (جمهورية مصر العربية — Жамгур'яр Мазр аль-Арабія) — найбуйнейшая краіна Арабскага Ўсходу. Месьціцца на паўночным усходзе Афрыкі і часткова ў Азіі (Сынайская паўвыспа). Мяжуе з Ізраілем, тэрыторыяй Палестыны (сэктару Газу), Суданам і Лібіяй. Па тэрыторыі Эгіпта праходзіць Суэцкі канал — найкарацейшы марскі шлях з Міжземнага мора ў Індыйскі акіян.

Зьмест

[рэдагаваць] Гісторыя Старажытнага Эгіпта

Крыніцы па гісторыі Старажытнага Эгіпта.


Манэфон па даручэьню Аляксандра Макэдонскага напісаў гісторыю Эгіпта. Ён жа разьдзяліў яе на 3 часткі: Старажытнае, Сярэдняе й Новае царства. Таксама пісаў пра Эгіпет і Герадот: "Эгіпет дар Ніла". Зьяўленьнем навукі "эгіпталёгіі" мы абавязаны Напаліёну Банапарту (Паход Напаліёна ў Эгіпет у 1792 г.) Адным зь афіцэраў быў знойдзены Разетскі камень сьпісаны йерогліфамі й старажытнагрэчаскай моваю. Гэта паспрыяла расшыфроўцы пісьмовасьці Шампальёнам у 1822 г.) Было вылучана тры этапы разьвіцьця пісьповасьці: -іерагліфічная -іератычная (хуткапісь) -Дематычнае Пасьлядоўнікам стаўся О'Марыэтт (стваральнік музэя ў Эгіпце) Пры паходзе таксама быў знойдзены Палермскі камень (быў сьпіс эгіпетскіх цароў ,у тым ліку й сем цароў да першай эгіпетскай дынастыі). у 1922 г. Картэр знаходзіць пахавальню Тутэнхамона.


Перыядызацыя

1)Дадынастычны-пач.-IY-III тыс. г. да н.э. 2)Раньнедынастычны-III тыс. г. да н.э.-2800 г.да.н.э. 3)Старажытнае царства-2800-2300 г.да н.э. 4)Сярэдняе царства-2100-1800 г.да н.э. 5)Новае царста-1600-1100 г.да н.э. 6)Позьняе царства-1000-332 г.да н.э. 7)Эліныстычны перыяд-320-30 г.да н.э. 8) Рымскі-30 г.да н.э.-395г.


Агульная характарыстыка старажытнай Эгіпецкай цывілізацыі Цывілізацыя ўзьнікае рана. Рачная цывілізацыя ў даліне ракі Ніл. У сувязі зь неабходнасьцю стварэньня ірыгацыйных сыстэмаў была вялікая патрэба ў арганізацыі. Гэта прывяло да зьяўленьня раньняй дзяржавы. Спачатку гэта былі номы. Цар номы (намарх) часта быў жрэц. Неабходнасьць стварэньня ірыгацыйнай сыстэмы, а таксама аб'яднанье даліны з дэльтаю патрабавала стварэньня адзінай цэнтралізаванай дзяржавы. Дэльта мела больш прагрэсіўны характар. Там развівалісь зносіны з цывілізацыямі Сярэдзіземнамор'я. Даліна развівала зносіны з Нубіей (Эг. атрымоўваў лес, золата, каштоўныя каменьні збольшага захопам)Пераходныя перыяды азначаюць распад дзяржавы. Уся гісторыя Эгіпта у суадносінах з стварэньнем цэнтралізаванай дзяржавы й яе распаду.


Дадынастычны перыяд Дадынастычны перыяд (40 номаў)- вядзецца барацьба за яднаньне Верхняга й Ніжняга Эгіпта. Верхні яднаецца хутчэй. У 3000 г. фараон Верхняга Эгіпта Нармен, стаўся аб'яднальнікам Эгіпта са сталіцаю ў Мэмфісе.


Раньнедынастычны перыяд Фараон Міна лічыцца заснавальнікам дынастыі. Будуюцца піраміды (мастабы)


Старажытнае царстваСтаражытнае царства гэта гісторыя клясычнага Эгіпта. Аснова эканомікі-палацавая эканоміка. Тып улады-усходняя дыспатыя (неабмежаваная ўлада, сакралізацыя, апора на разгалінаваны бюракратычны апарат)

Ланцуг улады: Фараон-родавая знаць-чыноўнікі (служылая знаць)-сяляне, рамесленікі-рабы (рабоў было мала, рабства мела патрыярхальны характар). Эпоха будаваньня пірамідаў (Хеопса, Хефрэна, Мікірына). Чыньнікі распада-вялікія затраты на будаваньне пірамідаў.


Сярэдняе царства

Сярэдняе царства-гэта узнаўленьне цэнтралізаванай дзяржавы, адраджэньне эканомікі. Будуецца заупакойны храм Ментухатэпа (Лабірынт) Заняпад дзяржавы зьвязаны з гексосамі. Але дзякуючы ім у Эгіпце зьявілася бронза й калясніцы, коні...


Новае царства

1600-1100 г. да н. э.-новая дзяржава, сталіца Фівы. Гэта першая імпэрыя.


Пасьля надыходу жалезнага веку Эгіпет хутка губляе свой уплыў і трапляе ў залежнасьць ад Асірыі YII ст. да н. э., затым (525 г. да н. э.)-ад Пэрсіі. У 332 г. да н. э. Эгіпет быў канчаткова захоплены Аляксандрам Макэдонскім. --Partach 17:28, 2 студзеня 2007 (UTC)Partach

[рэдагаваць] Палітыка

[рэдагаваць] Унутраная палітыка

У аснове ўнутранай палітыкі ўрада Эгіпту ляжыць курс на стварэньне шматпартыйнай дэмакратычнай сыстэмы і падтрыманьне стабільнасьці ў краіне. У сакавіку 2003 году парлямэнт Эгіпту падоўжыў на тры года надзвычайнае становішча (уведзена ў 1981 годзе пасьля забойства прэзыдэнта Анвара Садата), разам з тым у краіне, асабліва апазыцыяй, актыўна абмяркоўваецца магчымасьць яго адмены.

Шматпартыйная сыстэма ў Эгіпту зацьвердзілася ў 1977 годзе. У цяперашні час у краіне легальна дзейнічаюць 17 палітычных партый, першым чынам кіруючая Нацыянальна-дэмакратычная партыя (НДП) (узьнікла ў 1978 годзе). Старшыня НДП — прэзыдэнт М.Х.Мубарак. 7 верасьня 2005 года ў Эгіпце прайшлі прэзыдэнцкія выбары, у выніку якіх М.Х.Мубарак быў абраны Главой дзяржавы на чарговы, ужо пяты, тэрмін (тэрмін прэзыдэнцкага мандата — 6 гадоў). На парлямэнцкіх выбарах, якія праходзілі ў тры тура (9 і 20 лістапада, 1 сьнежня 2005 году), пераканаўчую перамогу атрымала кіруючая Нацыянальна-дэмакратычная партыя, набраўшы каля 70% галасоў выбарнікаў.

[рэдагаваць] Вонкавая палітыка

Эгіпет зьяўляецца адным з асноўных рэгіянальных удзельнікаў дыпляматычных высілкаў, накіраваных на пераадоленьне крызыснага этапу блізкаўсходняга ўрэгуляваньня і аднаўленьне мірнага працэсу ў рэгіёне. У гэтым кантэксьце Эгіпет шчыльна ўзаемадзейнічае з ЗША, Расеяй і Эўразьвязам, падкрэсьлівае неабходнасьць актывізацыі адпаведных высілкаў усіх зацікаўленых бакоў, асабліва шчыльна і дынамічна працуе з Палестынай. Каір выступаў супраць ужываньня сілавых мэтадаў рашэньня іракскай праблемы, быў ініцыятарам правядзеньня шэрагу міжарабскіх нарад па гэтым пытаньні.

Эгіпет — чалец Лігі арабскіх дзяржаў (штаб-кватэра якой находзіцца ў Каіры), Афрыканскага Хаўрусу, Арганізацыі Ісламская канфэрэнцыя (АІК) і Руху недалучэньня. З 1993 году Эгіпет мае статут “адмысловага госьця” у рамках АБСЕ. У чэрвені 2001 году падпісаў ў Люксэмбурзе дамову аб эканамічным партнэрстве з ЕЗ (уступіла ў сілу 1 чэрвеня 2004 году), удзельнічае у дыялёгу НАТА побач з краінамі Паўднёвага Міжземнамор'я.

[рэдагаваць] Геаграфія

[рэдагаваць] Эканоміка

Эгіпет — адна з найбольш эканамічна разьвітых краін Блізкага Ўсходу і Афрыкі. Прырост СУП у 2005 годзе склаў 4,9% супраць 4,1% у 2004 годзе — да 96,2 млрд. даляраў ЗША. Эканамічна актыўнае насельніцтва — 22,3 млн. чалалавек. Узровень беспрацоўя, па афіцыйных дадзеных, складае 11,2% (10,7% у 2005 годзе).

У структуры СУП на вытворчыя галіны прыпадае 52% (у тым ліку сельская гаспадарка — 14%, здабываючая і пераапрацоўваючая прамысловасьці — 33%, будаўніцтва — 5%), сфэру фінансаў і паслугаў — 48% (у тым ліку турызм — 12%, сацыяльныя паслугі — 16%). Вага прыватнага сэктару ў ВУП складае каля 75%.

Эканоміка Эгіпту шмат у чым залежыць ад замежнай дапамогі, аб'ём якой склаў у 2005 годзе 3 млрд. даляраў ЗША. Галоўны донар — ЗША (1,835 млрд. даляраў ЗША). Назапашаны аб'ём прамых замежных інвэстыцый (без нафты) — 6,3 млрд. даляраў ЗША, у нафтагазавы сэктар за пэрыяд з 1981 – 2005 гады — 16 млрд. даляраў.

[рэдагаваць] Сельская гаспадарка

Плошча апрацоўваемых зямель — 4 млн. га. Кліматычныя ўмовы дазваляюць зьбіраць па два ураджаі на год. Прыдатныя для сельскагаспадарчай апрацоўкі землі не перавышаюць 4% тэрыторыі Эгіпту, амаль усе яны знаходзяцца ў прыватным валоданьні. Уласнай вытворчасьцю Эгіпет задавальняе не больш 40% патрэбнасьцяў у харчаваньні.

[рэдагаваць] Прамысловасьць

Галоўнымі галінамі прамысловасьці зьяўляюцца нафтагазаздабыўная, перапрацоўчая, харчовая, тэкстыльная, мэталюргічная і некаторыя галіны машынабудаваньня.

Запасы нафты — каля 530 млн. т., здабыча — 29 млн. т. (32 млн. т. у 2004 годзе). Экспарт 17 млн. т. нафты і нафтапрадуктаў прынёс краіне ў 2005 годзе 5,3 млрд. даляраў ЗША (у 2004 годзе — 4,2 млрд. даляраў ЗША). Выведаныя запасы газу — 1,98 трлн. куб. м. (15-е месца ў сьвеце), здабыча ў 2005 годзе — 37 млрд. куб. м. (у 2004 годзе — 34 млрд. куб. м.).

Актыўна разьвіваецца турызм — у 2005 годзе Эгіпет, па афіцыйных дадзеных, наведала 8,6 млн. замежных турыстаў (у 2004 годзе — 7 млн.). Гэта прынесла скарбу Эгіпта 6,4 млрд. даляраў ЗША (у 2004 годзе — 6 млрд.). Гасьцінічны фонд — 155 тыс. нумароў.

[рэдагаваць] Фінансы

Эгіпет валодае разьвітой банкаўскай сыстэмай. У краіне функцыянуюць 43 банкі. У 2005 годзе дазволена адчыненьне прамых аддзяленьняў замежных банкаў з статутным капіталам не менш за 50 млн. даляраў ЗША. Забясьпечаная ўнутраная канвэртавальнасьць эгіпецкага фунту, у лютым 2003 году абвешчаны яго вольны курс у дачыненьні даляра ЗША. Абменны курс у 2005 годзе — каля 5,75 фунтаў за даляр. Узровень інфляцыі ў 2005 годзе склаў 10,2%. Дэфіцыт дзяржбюджэту — 10,2 млрд. даляраў (4,7 млрд. даляраў — 2004 год). Золатавалютныя рэзэрвы — 22 млрд. даляраў ЗША (у 2004 годзе — 15 млрд.). Асноўныя крыніцы паступленьня валюты ў 2005 годзе: прыбыткі ад турызму — 6,4 млрд. даляраў, экспарт вуглевадароднай сыравіны — 5,3 млрд. даляраў, паступленьні ад Суэцкага каналу — 3,5 млрд. даляраў, грашовыя пераводы эгіпцянаў якія працуюць за мяжой — 3 млрд. даляраў.

Аб'ём зьнешнегандлёвага абарачэньня ў 2005 годзе дасягнуў 38 млрд. даляраў, экспарт — 13,8 млрд., імпарт — 24,2 млрд., дэфіцыт — 10,4 млрд. Пакрыцьцё імпарту экспартам — 57%. Асноўныя зьнешнегандлёвыя партнэры — ЗША, Нямеччына, Францыя, Італія. У 1995 годзе парлямэнт Эгіпту ратыфікаваў чалецтва Эгіпта ў СГА.

У дакладзе ААН па праблемах “чалавечага разьвіцьця” за 2004 год Эгіпет па зводнаму паказчыку “узроўню і якасьці жыцьця” застаўся на 120 месцы сярод 177 абсьледаваных дзяржаў, апынуўшыся ў пераліку “крытычных краін” з пункта гледжаньня маёмаснага расслаеньня грамадзтва.

[рэдагаваць] Дэмаграфія

Насельніцтва — 77,5 млн. чалавек. Зь іх 3 – 3,5 млн. чал. стала працуюць за мяжой. Тэмпы прыросту насельніцтва — да 2,5% у год. Этнічны склад аднастайны — 98% насельніцтва — арабы (з іх 90% — мусульмане-суніты), каля 10% — хрысьціяне, пераважна копты (нашчадкі карэнных жыхароў краіны — старажытных егіпцян). Шчыльнасьць у населеных раёнах — 1,5 – 2 тыс. чал. на 1 кв. км. Сталіца — Каір (каля 18 млн. чал.). Тэрыторыя — звыш 1 млн. км² (у т.л. Сынай — 130 тыс. км²). Фактычна заселена і засвоена 5,9% тэрыторыі, астатняе — пустэльня.

[рэдагаваць] Рэлігія

[рэдагаваць] Культура

Нацыянальнае сьвята: 23 ліпеня — Дзень Рэвалюцыі (1952 году).

[рэдагаваць] Спорт

[рэдагаваць] Вонкавыя спасылкі



Краіны Афрыкі
Альжыр | Ангола | Бацвана | Бэнін | Буркіна-Фасо | Бурунды | Габон | Гамбія | Гана | Гвінэя | Гвінэя-Бісаў | Джыбуці | Замбія | Зімбабвэ | Каба-Вэрдэ | Каморскія выспы | Камэрун | Кенія | Конга, Дэмакратычная Рэспубліка | Конга, Рэспубліка | Кот д’Івуар | Лесота | Лібія | Лібэрыя | Мадагаскар | Мазамбік | Малаві | Малі | Марока | Маўрытанія | Маўрыкій | Намібія | Нігер | Нігерыя | Паўднёва-Афрыканская Рэспубліка | Руанда | Сан Том і Прынсэп | Самалі | Свазілянд | Сэйшэлы | Сэнэгал | Судан | С’ера Леонэ | Танзанія | Тога | Туніс | Уганда | Цэнтральна-Афрыканская Рэспубліка | Чад | Эгіпет¹ | Экватарыяльная Гвінэя | Эрытрэя | Этыёпія
Іншыя тэрыторыі
Жуан дэ Нова | Заходняя Сахара | Канарскія выспы | Мадэйра | Маёта | Руньён | Сэута і Мэлілья | Сьвятая Гэлена, выспа | Эўропа, выспа
¹ Часткова ў Азіі