Зянон Пазьняк
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
![]() |
Нэўтральнасьць дадзенага артыкулу выклікае сумненьні. Глядзіце падрабязнасьці на старонцы абмеркаваньня. |
Пазьня́к, Зяно́н Станісла́вавіч (нарадзіўся 24 красавіка 1944) — беларускі палітык і грамадзкі дзеяч, адзін з заснавальнікаў Беларускага Народнага Фронту “Адраджэньне”, старшыня Кансэрватыўна-Хрысьціянскай Партыі - БНФ, пісьменьнік, паэт. Унук вядомага беларускага дзеяча ў міжваеннай Польшчы Янкі Пазьняка.
Зьмест |
[рэдагаваць] Біяграфія
Зянон Пазьняк нарадзіўся ў мястэчку Суботнікі Іўейскага раёна Гарадзенскай вобласьці. Тут жа скончыў сярэднюю школу. У 1967 годзе скончыў Беларускую Мастацкую Акадэмію (тады — Беларускі Дзяржаўны Тэатральна-мастацкі Інстытут), мастацтвазнаўчае аддзяленьне. У 1972 годзе скончыў асьпірантуру пры Інстытуце Этнаґрафіі, Мастацтвазнаўства і Фальклёру Акадэміі Навук Беларусі. У 1981 годзе ў Ленінградзе абараніў дысэртацыю па гісторыі беларускага тэатру.
Займаўся мастацтвазнаўствам. Пасьля чарговых палітычна-адміністрацыйных рэпрэсіяў (1974 год) і пазбаўленьня працы ў інстытуце Мастацтвазнаўства займаўся археалёґіяй (з 1976 году). Працаваў старшым навуковым супрацоўнікам у аддзеле археалёґіі Інстытута гісторыі Акадэміі Навук. Вывучаў пэрыяд позьняга сярэднявечча ў Беларусі, займаючыся раскопкамі Менска, Лоска і іншых беларускіх гарадоў і мястэчак. Шмат зрабіў для захаваньня гістарычнай спадчыны і помнікаў архітэктуры старога Менску. Адстаяў ад разбурэньня гістарычныя кварталы Менску: Траецкае прадмесьце, Верхні горад і Ракаўскае прадмесьце.
У 1988 годзе адкрыў для беларускай і сусьветнай грамадзкасьці і археалягічна дасьледаваў масавыя пахаваньні людзей у Курапатах, расстраляных ворганамі НКВД. Зянон Пазьняк — адзін з актыўных заснавальнікаў і Старшыня Мартыралёгу Беларусі (1988) і Беларускага Народнага Фронту “Адраджэньне” (1988).
З траўня 1990 года па студзень 1996 году — дэпутат Вярхоўнага Савету 12-га скліканьня, кіраўнік дэпутацкай Апазыцыі БНФ у Вярхоўным Савеце. Пад кіраўніцтвам Пазьняка зьдзяйсьняліся такія важныя справы, як адкрыцьцё праўды беларусам пра маштабы Чарнобыльскай катастрофы (1989 – 1990), вяртаньне нацыянальнае сымболікі (бел-чырвона-белага сьцягу і Пагоні, распрацоўка сацыяльна-эканамічнага заканадаўства, якое стварыла аснову незалежнасьці краіны, вярнула беларусаў з «гарачых кропак» СССР. БНФ актыўна паспрыяў вартаньню незалежнасьці Беларусі.
У 1992 годзе пад кіраўніцтвам Зянона Пазьняка апазыцыяй БНФ у Вярхоўным Савеце створаная Канцэпцыя эканамічнага разьвіцьця дэмакратычнай незалежнай Беларусі (апублікавана ў “Народнай газэце” 16 красавіка 1992 году).
У сакавіку 1996 года, унікаючы магчымых арышту і фізычнага зьнішчэньня за палітычныя погляды і публічныя выступленьні супраць незаконных дзеяньняў ураду Аляксандра Лукашэнкі, пакінуў Беларусь разам з Сяргеем Навумчыкам. Праз месяц нечакана для ўладаў вярнуўся ў Менск на Чарнобыльскі Шлях і дзякуючы дапамозе беларускіх патрыётаў пазьбег арышту пасьля акружэньня і штурму АМАПам сядзібы БНФ. Быў на Ўкраіне, потым у Чэхіі, Польшчы, Вялікабрытаніі, затым быў запрошаны ў ЗША на шэраг палітычных сустрэчаў. Там атрымаў пацьверджаньне пра распрацоўку ў палітычных колах рэжыму на Беларусі пляна фізычнага зьнішчэньня. У сувязі з пагрозай жыцьцю ўрад ЗША прадставіў Зянону Пазьняку палітычны прытулак.
Пазьняк захаваў беларускае грамадзянства, усе гады на эміґрацыі займаецца выключна палітыкай, сустракаецца з палітыкамі, грамадзкасьцю і журналістамі розных краінаў. З 1996 году на грамадзкіх пачатках ён рэдаґуе і выдае ў Варшаве сумесна з жонкай Галінай Пазьняк бюлетэнь “Беларускія Ведамасьці”. Непасрэдна праводзіць паседжаньні кіруючых структураў КХП-БНФ, старшынём якога зьяўляецца.
Сям’я Зянона Пазьняка, жонка Галіна і дачка Надзея, з-за пагрозы палітычнага перасьледу выехалі за мяжу, жывуць у Варшаве. Маці Ганна Яўхімаўна — пэнсіянэрка, жыве ў Менску. Бацька Станіслаў быў мабілізаваны ў Чырвоную армію летам 1944 года і загінуў на фронце (на тэрыторыі Польшчы) ў сьнежні 1944 года.
[рэдагаваць] Крытыка Пазьняка
Сёньня Пазьняк і ягоная дзейнасьць крытыкуецца ня толькі афіцыйнымі беларускімі ўладамі, але і некаторымі беларускімі прыхільнікамі дэмакратыі. Адной з прычынаў для крытыкі, напрыклад, зьяўляецца "празьмерны палітычны радыкалізм Пазьняка, нежаданьне ісьці на кампрамісы і рабіць уступкі для дасягненьня агульных мэтаў, а таксама непрыяцьце пунктаў гледжаньня, якія адрозьніваюцца ад ягонага". У той жа час, зь іншага боку, гэта стварыла вобраз Пазьняка як чалавека, які не пры якіх умовах ня здраджвае свайму сумленьню.
Іншай нагодай для крытыкі, на думку апанэнтаў, стаў "адрыў Пазьняка ад рэальнай сітуацыі", які адбыўся пасьля агонай эміґрацыі. Гэта ўключае, перш за ўсё, пераацэнку сілаў і магчымасьцяў КХП-БНФ. Напрыклад, прапанаваная ім тактыка "Народнага Галасаваньня" як спосаба вызваленьня Беларусі ад дыктатуры, паводле крытычных поглядаў, ня мае шанцаў на посьпех, бо КХП-БНФ "ня мае рэсурсаў для зьдзяйсьненьня такое акцыі", і нават яе рэклямаваньня (але менавіта цьвярозае разуменьне сітуацыі прымусіла зьвярнуцца да так званай «дэмакратычнай апазыцыі» і ўсіх дэмакратычных кандыдатаў у прэзыдэнты з прапановай па падтрымцы "Народнага Галасаваньня", бо яго як і байкот, немагчыма зрабіць аднаму, на што ўсе лідэры і партыі адмовіліся удзельнічаць, матывуючы такое рашэньне тым, што законна забраць бюлютэнь дадому псыхалягічна складаней для чалавека, чым выйсьці на плошчу пад дубінкі АМАПу, як яны прапаноўваюць). Партыя разглядаецца як асноўная нацыянальная сіла беларускага народу, у той час як у рэальнасьці яе падтрымка не такая вялікая.
Сюды таксама адносіцца "аґентаманія" КХП-БНФ, паводле якой злачынствы (дзяржаўна-палітычныя) ў Беларусі робяцца пры ўдзеле расейскіх спэцслужбаў. Іх справай Пазьняк назваў раскол БНФ, які адбыўся ў 1999 годзе. У сваіх артыкулах Пазьняк таксама выказаў меркаваньне, што тэракты 11 верасьня ў Нью-Ёрку магчыма рабіліся пра ўдзеле КГБ (ФСБ). Расея часта называецца «злачыннай імпэрыяй». Падобная антырасейскасьць не прыдае Пазьняку папулярнасьці сярод некаторай колькасьці беларусаў, якія прыхільна ставяцца да Расеі і СССР.
Афіцыйная прапаґанда Беларусі доўгі час выкарыстоўвала і працягвае выкарыстоўваць вобраз Пазьняка як галоўны спосаб для дыскрэдытацыі ўсіх сваіх апанэнтаў. "Антырасейская" пазыцыя палітыка служыць нагодай для абвінавачваньні яго ў "фашызме"; разгляданьне Пазьняком чачэнскіх баявікоў як паўстанцаў і змагароў за незалежнасьць дала ўладам нагоду казаць, што Пазьняк "падтрымлівае міжнародны тэрарызм"; той факт, што Пазьняк жыве ў ЗША дае ўраду магчымасьць казаць, што Пазьняк "прадаўся Амэрыцы". Тыя, хто не падтрымлівае ўладу, таксама кажуць што змаганьне за Беларусь "ня можа праводзіцца пад кіраўніцтвам чалавека, які не жыве ў Беларусі" (прыклады таго, што зрабіў Пазьняк за мяжой можна прачытаць у артыкуле «1996 год. фрагмэнты»)
[рэдагаваць] Творчасьць і публіцыстыка
Зянон Пазьняк зьяўляецца аўтарам амаль сотні навуковых, палітычных і культураляґічных артыкулаў, выдаў каля дзесятка кніг і брашур.
[рэдагаваць] Кнігі
- «Сапраўднае аблічча» (1992)
- «Курапаты» (1994, сумесна зь Я. Шмыгалёвым)
- «Глёрыя Патрыя» (2000), кніга фота-вершаў.
- «Новае Стагодзьдзе» (2002), складнік палітычна-асьветніцкіх артыкулаў. ISBN 9955-9337-4-7
- «Гутаркі з Антонам Шукелойцем» (2004), культурна-асьветніцкае выданьне, у форме інтарвію распавядаючае пра жыцьцё і дзейнасьць Антона Шукелойця
- «Беларуска-расейская вайна» (2004)
- «Вялікае Княства» (2005), паэма ў трох частках
- «Прамаскоўскі рэжым» (2005)