Фашызм
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
Фашы́зм (па-італьянску: fascismo) у вузкім сэнсе — палітычны рух у Італіі першай паловы XX стагодзьдзя, які ўзначальвалася Бэніта Мусаліні. Пазьней фашызмам сталі зваць любыя праявы таталітарызму ў спалучэньні зь ідэяй нацыянальнай кансалідацыі або расавай выключнасьці.
[рэдагаваць] Фашызм у сучасным разуменьні
Фашызм у сучасным разуменьні — дзяржаўны лад, заснаваны на ідэі вяршэнства дзяржавы над нацыяй, аб'яднаньня народа вакол ідэі нацыянальнага выратаваньня, дэлегаваньне шырокіх, а часта і надзвычайных паўнамоцтваў улады. Адпаведна, гэта першым чынам моцны дзяржаўны апарат, сфармаваны па ідэалягічнай і палітычнай прыкмеце, цьвёрдая або ваенная дысцыпліна. Фашызм можна таксама тлумачыць як форму папулісцкага ультранацыяналізму, заснаванага на звароце да мінулага, яго рамантызацыі й ідэалізацыі.
Ідэя перавагі дзяржаўнага, расавага на асабістым і індывідуальным — адна з базавых ідэяў фашызму. Для фашызму характэрна моцнае імкненьне да «аднастайнасьці» й «нацыянальнай кансалідацыі»; адгэтуль паходзіць нетрывальнасьць фашыстаў да любога іншадумства, а таксама да нацыянальных, рэлігійных і іншых меншасьцяў.
Слова «фашысты» зараз часьцей за ўсё асацыюецца зь нямецкімі нацыянал-сацыялістамі, хоць сябе яны фашыстамі ніколі ня звалі. Гэтае не зусім правільнае ўжываньне назову пачалося з «піўнога путчу» 1923 году, калі амэрыканскія газэты назвалі путчыстаў «баварскімі фашыстамі», праводзячы паралелі зь дзяржаўным пераваротам, ажыцьцяўлёным Мусаліні ў Італіі ў 1922 годзе. Гэтая назва, асабліва ў краінах былога СССР, больш за ўсё асацыюецца зь нямецка-фашысцкімі захопнікамі, распачаўшымі Другую сусьветную вайну, іх зьверствамі, цынізмам і катаваньнямі, якія на шмат вякоў застануцца ў памяці народаў як твар фашызму.
[рэдагаваць] Прыкметы фашызму
Фашызм звычайна характарызуецца наступнымі рысамі:
- Спрыяе моцнай нацыянальная кансалідацыі: узвышае дзяржаву над асобай, асабліва ў выглядзе перавагі самога дзяржаўнага апарата й зьліцьці народа зь ім.
- Грунтуе сваю ўладу на адзіным лідэру, правадыру.
- Выкарыстае гвалт і сучасныя палітычныя тэхналёгіі прапаганды й цэнзуры з мэтай падаўленьня палітычных апанэнтаў.
- Выступае за строгую эканамічную й сацыяльную рэглямэнтацыю.
- Гуртуе вытворчасьць у карпаратыўныя блёкі.
- Праводзіць палітыку татальнага кантролю над грамадзтвам.
Тым ня менш, фашысцкім рэжымам часам атрымоўваецца дабіцца сур'ёзных посьпехаў у эканоміцы й ваеннай сфэры.
Трэба адрозьніваць фашызм ад нацызму, ідэі якога вырасьлі зь ідэалёгіі італьянскага фашызму. Калі фашызм абвяшчае ідэю нацыянальнай кансалідацыі, то нацызм грунтуецца на палітыцы расавай выключнасьці.