Філіпіны
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
|
|||||
Нацыянальны дэвіз: Maka-Diyos, Makatao, Makakalikasan, at Makabansa | |||||
![]() |
|||||
Афіцыйная мова | філіпінска-тагальская, ангельская | ||||
Сталіца | Маніла | ||||
Найбуйнейшы горад | Кьезон | ||||
Урад
Прэзыдэнт
Віцэ-прэзыдэнт |
Прэзыдэнцкая рэспубліка Глорыя Макапагал-Ароё Нолі дэ Кастра |
||||
Плошча - Агульная - % вады |
72 месца ў сьвеце 300 000 км2 0,6 |
||||
Насельніцтва - Агульнае (2005) - Шчыльнасьць |
13 месца ў сьвеце 83 054 000 276/км² |
||||
СУП - Агульны (2005) - на душу насельніцтва |
25 месца ў сьвеце $ 453 000 мільёнаў $ 4 923 |
||||
Валюта | Філіпінскі пэса (PHP ) |
||||
Часавы пас - улетку |
(UTC+8) (UTC) |
||||
Незалежнасьць |
12 чэрвеня 1898 году | ||||
Дзяржаўны гімн | Lupang Hinirang | ||||
Аўтамабільны знак | |||||
Дамэн верхняга ўзроўню | .ph | ||||
Тэлефонны код | ++63 |
||||
Філіпіны (Піліпіны) ці Рэспубліка Філіпіны (Рэспубліка Піліпіны) (па-філіпінска-тагальску: Republika ng Pilipinas) - дзяржава ў Азіі. Складаецца з мноства выспаў, размешчаных у Ціхім акіяне паміж Інданэзыяй і Тайванем. Сталіца - Маніла.
Зьмест |
[рэдагаваць] Гісторыя
Карэннае насельніцтва выспаў - нэгрыты і аэты. Пазьней праз выспу Тайвань на архіпіляг трапілі аўстранэзыйскамоўныя перасяленцы з Паўднёвага Кітаю. У 8 стагодзьдзі на выспах зьявіліся кітайскія купцы. У 14 стагодзьдзі на выспах зьявіліся арабы. Да часу прыбыцьця першых эўрапейцаў на поўначы выспаў (на тэрыторыі цяперашняй Манілы) уладарылі раджы, якія ў моц гістарычных умоў плацілі даніну дзяржавам паўднёваўсходняй Азіі, а менавіта каралеўству Шрывіджая.
[рэдагаваць] Гішпанскі пэрыяд
У 1521 годзе - гішпанская экспэдыцыя на чале з Фэрнанам Магеланам высаджваецца на выспах. З 1543 году выспы з сталі звацца Філіпінамі ў гонар гішпанскага караля Філіпа II. Тэрыторыя падпарадкоўвалася віцэ-каралю Новай Гішпаніі. Усталяваны марскі шлях зносін Акапулька - Маніла. Шырокае распаўсюджваньне атрымалі гішпанская мова і каталіцтва, за выключэньнем паўднёвых мяцежных выспаў, населеных мусульманамі. 27 красавіка 1565 году гішпанскі канкістадор Мігель Лёпэс дэ Лягаспі ў суправаджэньні чатырохсот узброеных жаўнераў прыйшоў у Сэбу і заснаваў першае гішпанскае паселішча на тэрыторыі выспаў. У 1762 годзе пасьля жорсткай бітвы Манілу захапілі каляніяльныя войскі Вялікабрытаніі з Усходняй Індыі, аднак на наступны год яны былі вернутыя Гішпаніі. Ворагі Гішпаніі інспіравалі нацыянальна-вызваленчы рух. Антыгішпанскія настроі малі мусульмане і мясцовая кітайская дыяспара. Да 19 стагодзьдзя зьявілася праслойка з гішпанамоўных каталікоў-філіпінцаў, крэолаў і мэтысаў, якія сталі лідэрамі барацьбы за незалежнасьць. Хасэ Рысаль, самы знакаміты прапагандыст незалежнасьці, быў арыштаваны і пакараны ў 1896 году за падрыўную дзейнасьць. Неўзабаве пасьля гэтага пачалася філіпінская рэвалюцыя, кіраваная таварыствам "Трох К" (Kataastaasan at Kagalang Katipunan ng mga Anak ng Bayan), або "Катыпунан", - таемнае рэвалюцыйнае таварыства, заснаванае Андрэсам Баніфасіё і пазьней узначаленае Эміліо Агінальда. У рэвалюцыянэраў амаль атрымалася выгнаць гішпанцаў да 1898.
[рэдагаваць] Амэрыканскі пэрыяд
У 1898 годзе пасьля Гішпанска-амэрыканскай вайны Гішпанія перадала Філіпіны, Кубу, Гуам і Пуэрта Рыка ЗША за 20 мільёнаў даляраў у адпаведнасьці з Парыжскай мірнай дамовай 1898 году. 12 чэрвеня 1901 году філіпінцы на чале з Эміліё Агінальда абьвясцілі сябе незалежнымі ад Гішпаніі. Гэта прывяло да войнаў з паўстанцамі і рэвалюцыі падчас Філіпінска-амэрыканскай вайны, якая афіцыйна скончылася ў 1901 годзе, нягледзячы на тое, што адзінкавыя сутыкненьні працягваліся да 1913 году. З уласным урадам Філіпінскія выспы сталі залежнай тэрыторыяй ЗША і толькі ў 1935 годзе ім быў нададзены статус аўтаноміі ЗША. У то час калі Філіпіны былі аўтаноміяй, яны мелі свайго невыбарнага прадстаўніка ў ніжняй палаце Кангрэсу ЗША, накшталт як іх зараз маюць у цяперашні час акруга Калюмбія, Гуам, Пуэрта Рыка і Віргінскія выспы.
[рэдагаваць] Незалежныя Філіпіны
Фактычна Філіпінам была канчаткова прадстаўленая незалежнасьць у 1946 годзе, пасьля таго як выспы былі акупаваныя японцамі падчас Другой сусьветнай вайны. Наступны перыяд быў азмрочаны пасьляваеннымі праблемамі. Хваляваньні грамадзян падчас ня прызнаннай дыктатуры Фэрдынанда Маркаса скончыліся толькі ў 1986 годзе. На дадзены момант узьнікаюць цяжкасьці з паўстаньнямі пракітайских камуністаў, а таксама мусульманскім сэпаратызмам (Фронт Вызваленьня Маро, Абу Саяф).
[рэдагаваць] Палітыка
[рэдагаваць] Унутраная палітыка
Па Канстытуцыі 1987 году Філіпіны - прэзыдэнцкая рэспубліка. Прэзідэнт Глёрыя Макапагал-Аройё (з 20 студзеня 2001), перавыбраная на другі тэрмін, зноўку ўступіла на пасаду 30 траўня 2004 году. Віцэ-прэзыдэнт – Нулі дэ Кастра. Вышэйшы орган заканадаўчай улады - Кангрэс - складаецца з двух палат - Сэната (24 чальца) і Палаты прадстаўнікоў (252 чальца). Галоўныя палітычныя партыі краіны: ЛАКАС – 40 % месцаў у ніжняй палаце, Нацыянальная народная кааліцыя (ННК) – 23% і Ліберальная партыя (ЛП) – 14 %. Лідэрам большасці ў Палаце прадстаўнікоў з'яўляецца дэпутат ЛАКАС. Апазыцыя прадстаўленая партыямі ЛАБАН – 5 %, і КАМПІ. Вышэйшы орган выканаўчай улады - кабінет міністраў, узначалены прэзыдэнтам, судовай улады - Вярхоўны суд.
[рэдагаваць] Вонкавая палітыка
[рэдагаваць] Геаграфія
Філіпіны разьмешчаныя ў заходняй частцы Ціхага акіяну на архіпэлягу, які налічвае больш 7 тысяч выспаў. Найбуйнейшыя выспы: Люсон, Мінданао, Нэгрос, Ліцэ, Панай, Міндора, Паляван, Самар. Тэрыторыя - 300,8 тыс. кв. км.
Клімат - трапічны, вільготны. Адрозьніваюцца два сэзоны: дажджлівы (травень-кастрычнік) і сухі (лістапад-красавік).
[рэдагаваць] Эканоміка
Грашовая адзінка - філіпінскае пэса (56 пэса = 1 даляр ЗША).
[рэдагаваць] Дэмаграфія
Прырост насельніцтва - 2,3% у год. Маецца прыкладна 100 этнічных супольнасцяў, у тыс ліку найбуйнейшыя - высаянцы, тагалы, ілёканцы. У краіне пражывае таксама каля 2 мільёнаў асоб кітайскага паходжаньня. У сталіцы - Маніла (Вялікая Маніла) - каля 10 мільёнаў жыхароў. Найбуйнейшыя гарады: Сэбу, Давао, Ілёіло. У адміністрацыйным дачыненні Філіпіны дзеляцца на 12 палітыка-адміністрацыйных раёнаў, у кожны з якіх уваходзіць некалькі правінцый (усяго 75 правінцый, уключаючы Вялікую Манілу).
[рэдагаваць] Рэлігія
92% насельніцтва - хрысьціяне (у асноўным каталікі), 5% - мусульмане.
[рэдагаваць] Культура
Нацыянальнае свята: Дзень незалежнасці - 12 чэрвеня (адзначаецца ў гонар перамогі над гішпанскімі калянізарамі ў 1898 годзе).
[рэдагаваць] Спорт
[рэдагаваць] Вонкавыя спасылкі
Краіны Азіі |
---|
Азэрбайджан | Аман | Армэнія | Аўганістан | Бангладэш | Бахрэйн | Брунэй | Бутан | Віетнам | Грузія | Емэн | Злучаныя Арабскія Эміраты | Ізраіль | Інданэзія | Індыя | Ірак | Іран | Казахстан | Камбоджа | Катар | Кіпр | Кітай | Кувэйт | Кыргызстан | Лаос | Ліван | Малайзія | Мальдыўскія выспы | Манголія | М'янма | Нэпал | Пакістан | Паўднёвая Карэя | Паўночная Карэя | Расея | Рэспубліка Кітай (Тайвань) | Саудаўская Арабія | Сынгапур | Сырыя | Таджыкістан | Тайлянд | Туркмэністан | Турцыя | Тымор-Лешці | Узбэкістан | Філіпіны | Шры Лянка | Эгіпет | Японія | Ярданія |
Спэцыяльныя тэрыторыі: Абхазія | Ганконг | Курдыстан | Макао | Нагорны Карабах | Палестына |