Валеры Антоні Ўрублеўскі

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.

Валеры Антоні Ўрублеўскі
Валеры Антоні Ўрублеўскі

Урублеўскі, Валеры Антоні (15 сьнежня 18365 жніўня 1908) — дзеяч польскага, беларускага і міжнароднага рэвалюцыйнага руху.

Нарадзіўся ў мястэчку Жалудок Лідзкага павета (цяпер гарадзкі пасёлак у Шчучынскім раёне Беларусі) у сям'і польскага па паходжаньні безмаянтковага шляхціца Антона Ўрублеўскага і Разаліі з роду Юраўскіх. Бацька яго працаваў лесьніком, потым скарбнікам у графа Тызэнгаўза.

Скончыўшы ў 1853 годзе Віленскую гімназію, паступіў у Пецярбурскі лясны інстытут. У час вучобы ўдзельнічаў у студэнцкім руху, быў членам нелегальнага рэвалюцыйнага гуртка, якім кіравалі польскія рэвалюцыянэры-дэмакраты Зыгмунт Серакоўскі і Яраслаў Дамброўскі. У 1861 годзе Ўрублеўскі накіраваны інспэктарам лясной школы ў вёску Саколка Гарадзенскай губэрні (цяпер Польшча). У 1861 – 1862 гадах ён актыўна ўдзельнічаў у стварэньні нелегальнай рэвалюцыйнай арганізацыі на Гарадзеншчыне, вёў прапаганду сярод навучэнцаў школы. Разам з Кастусём Каліноўскім рэдагаваў, друкаваў і распаўсюджваў нелегальную рэвалюцыйна-дэмакратычную газэту «Мужыцкая праўда».

У час паўстаньня 1863 – 1864 гадоў Урублеўскі кіраваў паўстанцкімі атрадамі. Ён быў прыхільнікам левага крыла «чырвоных» — найбольш актыўных барацьбітоў, якія прытрымліваліся рэвалюцыйных поглядаў, — апоры на сялянскія масы, ліквідацыі памешчыцкага землеўладаньня, роўных правоў усіх народаў краю. У час бою з казакамі 7 жніўня 1864 году Ўрублеўскі быў пасечаны шаблямі.

Крыху падлячыўшыся, ён эмігрыраваў у Францыю. У Парыжы кіраваў дэмакратычнымі арганізацыямі беларуска-польскіх эмігрантаў. Калі 18 сакавіка 1871 у Францыі адбылася рэвалюцыя і быў створаны першы ў гісторыі чалавецтва рабочы ўрад Парыская камуна, Урублеўскі, як і многія іншыя яго суайчыньнікі, актыўна падтрымаў рэвалюцыйныя памкненьні парыжан. У гэтым выступленьні ён бачыў «сацыяльную рэвалюцыю, якая пры посьпеху можа перавярнуць увесь парадак, што існуе цяпер у Эўропе...». У званьні палкоўніка (атрымаў напярэдадні паўстаньня) Урублеўскі прапанаваў камунарам свае паслугі і плян ваенных дзеяў. Неўзабаве яму было прысвоена званьне генэрала і ён узначаліў адну з трох рэвалюцыйных армій, якая абараняла паўднёвую частку Парыжа. У баях Урублеўскі паказаў сябе ўмелым, разважлівым і прадбачлівым палкаводцам і змагаўся на чале арміі да апошняга дня існаваньня Парыскай камуны. Вэрсальцы завочна прыгаварылі яго да пакараньня сьмерцю. З фальшывым пашпартам Урублеўскі пераехаў у Вялікую Брытанію, дзе блізка пазнаёміўся з Карлам Марксам і Фрыдрыхам Энгельсам. У гэты ж час здароўе яго ў выніку шматлікіх раненьняў моцна пахіснулася, яму зь цяжкасьцю ўдалося пазьбегнуць ампутацыі рукі.

Падлячыўшыся ў бальніцы Лёнданскага унівэрсытэту, Урублеўскі ўступіў у I Інтэрнацыянал. У кастрычніку 1871 году яго абралі членам Генэральнай рады I Інтэрнацыянала, сакратаром-карэспандэнтам для Польшчы. Ідэі Інтэрнацыянала Ўрублеўскі прапаведаваў у эмігранцкай арганізацыі «Люд польскі», створанай у Лёндане па яго ініцыятыве. У 1871 – 1872 гадах Урублеўскі быў старшынёй судовай («трацейскай») камісіі, якая разьбірала канфлікты паміж членамі I Інтэрнацыянала. Пасьля распаду I Інтэрнацыянала і арганізацыі «Люд польскі» (1876) Урублеўскі перабраўся ў Жэнэву. У 1878 годзе ён нелегальна прыяжджаў у Расею (Адэса, Пецярбург), сустракаўся з народнікамі-землявольцамі. Калі францускі ўрад абвясьціў амністыю ўдзельнікам Парыскай камуны, у 1885 годзе Ўрублеўскі пераехаў у Францыю і пасяліўся ў горадзе Ніца. У 1901 годзе францускі ўрад нават прызначыў яму пэнсію. Апошнія гады жыцьця ён правёў ва Ўарвілі (каля Парыжа) у хаце былога камунара земляка Г.Геншынскага. Пахаваны ў Парыжы на могілках Пэр-Ляшэз, ля сьцяны Камунараў.


Гэты тэкст напісаны пры дапамозе матэрыялаў старонкі Гісторыя Беларусі. Асобы.

[рэдагаваць] Вонкавыя спасылкі

На іншых мовах