Іўрыт
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
![]() |
Гэта — накід артыкула. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, напісаўшы яго. |
Іўрыт (на іўрыце עִבְרִית — «габрэйская мова») — мова семіцкай сям'і, адзна зь дзяржаўных моў Ізраіля, мова некаторых габрэйскіх суполак дыяспары, «сьвятая мова» юдаізму.
Зьмест |
[рэдагаваць] Паходжаньне і ўзрост
У другой палове другога тысячагоддзя да н. э. іўрыт становіцца самастойнай семіцкай мовай, канчаткова аддзяліўшыся ад роднасных моў і дыялектаў. Самая старажытная літаратурная крыніца на іўрыце з выяўленых да цяперашняга часу — «Песьня Дэворы» (12 стагодзьдзе да н. э.). Пасьля гэты твор увайшоў у тэкст Старога запавету («Кніга Судзьдзяў Ізлаілевых», гл. 5).
Самы старажытны надпіс на іўрыце, «каляндар з Гезэру», датуецца X стагодзьдзем да н. э.
Іўрыт — аднагодак старажытнагрэцкага, старажытнаіндыйскага і кітайскага і зьяўляецца адным з найстаражытных моў свету. Такім чынам, ён нашмат старэй латыні.
[рэдагаваць] Этапы разьвіцьця
[рэдагаваць] Біблейскі іўрыт (XII—II стст. да н. э.)
[рэдагаваць] Пасьлябіблейскі іўрыт (I стагодзьдзе да н. э. — II стагодзьдзе н. э.)
[рэдагаваць] Іўрыт эпохі Талмуда і Маса́рэтаў (III—V стст. н. э.)
[рэдагаваць] Сярэднявечны іўрыт (X—XVIII стст.)
[рэдагаваць] Іўрыт XIX стагодзьдзя
[рэдагаваць] Адроджаны іўрыт (з пачатку XX стагодзьдзя)
[рэдагаваць] Адраджэньне іўрыту
[рэдагаваць] Іўрыт у СССР
Яшчэ пастановай РНК у 1919 годзе іўрыт у СССР быў абвешчаны рэлігійным, і выкладаньне на ім у габрэйскіх школах забароненае. З тых часоў прыхільнікі іўрыту ў СССР прыраўноўваліся да сіяністаў (гэта значыць «здраднікаў савецкай Радзіме» або нават «расістам»). А значыць, іх лёгка маглі выгнаць з працы або з ВНУ, а некаторыя настаўнікі іўрыту нават былі асуджаныя на турэмнае зьняволенне па розных зачэпках.
У савецкай літаратуры іўрыт вельмі доўга звалі «старажытнагабрэйскім», нават калі пытаньне яго адраджэньня ў Ізраілі быў гістарычна вырашаны. Рабілася гэта з чыста кан'юктурных палітычных меркаваньняў, з мэтай проціпастаўленьня «старой і мёртвай» мовы іўрыт «сучаснай і жывой» габрэйскай мове — ідышу.
[рэдагаваць] Назоў
Само слова עִבְרִית іўрыт перакладаецца з мовы іўрыт як прыметнік «габрэйская». Жаночы род тут ужываецца таму, што назоўнік שפה сафа́ («мова», «маўленьне»), да якога звычайна ставіцца гэты прыметнік, на іўрыце жаночага роду.
[рэдагаваць] Пісьмо і чытаньне
[рэдагаваць] Літары
[рэдагаваць] Гл. таксама
- Габрэйскі альфабэт
- Габрэйскія мовы
Катэгорыі: Накіды | Іўрыт | Семіцкія мовы | Ізраіль