Невада

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.

іншыя значэньні Невада (неадназначнасьць) »»
Невада
Сьцяг Невады ГербНевады
Сьцяг Невады Герб Невады
Мянушка штата: «Срэбны штат»,
«Штат, Народжаны ў Баях»
Штат Невада на мапе ЗША
Іншыя штаты ЗША
Сталіца Карсан-Сіці
Найбуйнейшы горад Лас-Вегас
Губэрнатар Кені Гуін
Плошча
 - Агулам
 - Сушы
 - Вады
7-я па ЗША
286 367 км²
284 396 км²
1 971 км²
Насельніцтва
 - Усяго (2000)
 - Шчыльнасьць
35-е па ЗША
1 998 257
7.03/км²
Стаў штатам
Дата заснаваньня
36-м
31 кастрычніка 1864
Часавы пас Ціхаакіянскі час: UTC-8/-7
Горны час: UTC-7/-6
Ціхаакіянскі час дзейнічае ўсюды
акрамя Duck Valley Indian Reservation, Jackpot,
Mountain City, Owyhee і West Wendover.

Невада (па-ангельску: State of Nevada) — самы хуткарослы штат ЗША. Прырост насельніцтва ў перыяд з 2000 па 2003 год склаў 12,2% (у цэлым па ЗША — 3.3%), у перыяд з 1990 па 2000 насельніцтва Невады павялічылася на 66,3% (у цэлым па ЗША за гэтыя гады на 13,1%).

Мянушкі: Срэбны штат (па-ангельску: Silver State), Штат, Народжаны ў Баях (па-ангельску: The Battle Born State).
Дэвіз: Усё за Сваю Краіну (па-ангельску: All for Our Country).
Гімн: Home Means Nevada (аўтар Bertha Rafetto).

Невада ўвайшла ў склад ЗША падчас грамадзянскай вайны паміж паўднёвымі і паўночнымі штатамі (American Civil War). Штат, народжаны ў Баях (The Battle Born State) — афіцыйны слоган Невады. На сцягу штата прысутнічае надпіс Народжаны ў Баях (Battle Born).

Недалюбліваючы іспанскае паходжанне слова «невада» («nevado» значыць «снежны»), мясцовыя жыхары вымаўляюць сярэдні склад каротка, не расцягваючы (не «не-ваа-так», а «не-вэ-так»). (Вымаўленне слова «невада» часта становіцца свайго роду тэстам для такіх наведвальнікаў штата як кандыдаты ў прэзідэнты — дае ўяўленне аб тым, як шмат наведвальнік ведае пра штат). У 2005 годзе штат прыняў рашэнне выпусціць новую серыю нумарных знакаў для аўтамабіляў на якіх назва штата значылася бы як Nevǎda каб неяк вырашыць праблему вымаўлення. Некалькі караблёў ВМС ЗША былі названыя USS Nevada у гонар штата Невада.

Зьмест

[рэдагаваць] Гісторыя

У 1850 годзе Кангрэс ЗША прызнаў Тэрыторыі Юта, якія ў то час уключалі ў сябе тэрыторыі сапраўдных штатаў Юта, Айдага і Невада. 1859 год адзначыўся адчыненнем багатага радовішча срэбра і золата ў раёне жылы Камсток і пачаткам бурнага росту Вірджынія-Сіці за кошт прытоку шахцёраў, золаташукальнікаў, гандляроў і іншых перасяленцаў, якія спадзяваліся хутка ўзбагацець.

2 сакавіка 1861 года Невада аддзялілася ад штата Юта і здабыла ўласнае імя, скарочанае ад Сьера Невада (Sierra Nevada). 31 кастрычніка 1864 года, усяго за 8 дзён да выбараў прэзідэнта ЗША, Невада ўвайшла у склад ЗША як 36-ы штат. Нягледзячы на малалікае насельніцтва штата, урад спяшаўся заручыцца падтрымкай Невады ў паўторным абранні Аўраама Лінкольна на пост прэзідэнта ЗША і забяспечыць дамінаванне рэспубліканцаў у кангрэсе. Эканоміка Невады, заснаваная з горнай здабычай, была цесна звязаная з больш прамыслова развітым Саюзам, што палітычна апраўдвала прыняцце Невады ў склад ЗША (у параўнанні з аграрнай Каліфорніяй, якая спачувае Канфедэрацыі).

Мяжа штата не мянялася з 5 траўня 1866 года, калі ў склад Невады ўвайшла частку акругі Pah-Ute County усходняй ракі Каларада, якая належала ў той час Тэрыторыі Арызона. Чыннікам перадачы тэрыторыі паслужыла адкрыццё радовішчаў золата на тэрыторыі акругі Pah-Ute і ўпэўненасць у тым, што Невада зможа лепш кантраляваць чаканы прыток насельніцтва ў гэты раён (зараз вялікая частка раёна ўваходзіць у склад акругі Clark County).

У цяперашні час ідуць перамовы аб пераходзе горада Вендовер (Wendover) штата Юта ў склад штата Невада і яго зліцці з горадам Заходні Вендовер (West Wendover) штата Невада. Перадача запатрабуе афіцыйнага дазволу заканадаўчых органаў абодвух штатаў Юта і Невада, а гэтак жа Кангрэса ЗША.

Нягледзячы на тое, што штат Невада - трэці па ліку з заходніх штатаў, якія ўвайшлі ў склад ЗША, яго завуць Сталай Калоніяй (Permanent Colony), бо больш за 87% зямлі належыць Федэральнаму ўраду. Асноўны чыннік у тым, што неабходная плошча зямельных участкаў пад фермы ў засушлівых умовах Невады (а засушлівыя кліматычныя ўмовы пераважаюць амаль на ўсёй тэрыторыі Невады) перавышала дазволеныя ў то час зямельным законам. Раннія пасяленцы выбіралі пад фермерскія гаспадаркі ўчасткі зямлі, прылеглыя да крыніц вады, пры гэтым для пашы быдла карысталіся суседнімі дзяржаўнымі землямі, бескарыснымі для земляробства з-за адсутнасці доступу да вады (такая мадэль вядзення фермерскай гаспадаркі пераважае і ў цяперашні час). Недагляд у законе аб фермах і ўчастках у дачыненні Невады, магчыма, адбыўся праз неразуменне асаблівасцяў клімату Невады, хоць некаторыя лічаць, што такі «недагляд» мог быць вынікам вызначанага ціску з боку горназдабыўчай прамысловасці, якая нібыта аддае перавагу ўтрымліванню простых людзей далей ад зямлі.

Гульнёвыя ўстановы — звычайная з'ява ў ранніх шахцёрскіх мястэчках Невады — у 1909 годзе ў рамках агульнанацыянальнай антыгульнёвай кампаніі былі абвешчаныя па-за законам. Але з-за рэзкага паніжэння горнай здабычы ў 1920-ых гадах і заняпаду ў сельскагаспадарчым сектары падчас Вялікай дэпрэсіі, Невада вярнула законнасць гульнёваму бізнэсу ў 1931 году. Асноўныя абаронцы гульнёвага бізнэсу таго часу меркавалі часова падтрымаць эканоміку штата за кошт легалізавання гульнёвых устаноў, аднак з тых часоў забарона на вядзенне гульнёвага бізнэсу сур'ёзна не разглядалася.

[рэдагаваць] Закон і ўрад

Карсан-Сіці — сталіца штата Невада. Губернатар штата — рэспубліканец Кені Гуін (Kenny Guinn). Дэмакрат Гары Рэйд (Harry Reid) і рэспубліканец Джон Энсайн (па-ангельску: John Ensign) — сенатары ад штата Невада.

Значны рост Лас-Вегаса у апошнія гады прывёў да прыкметнага рознагалосся ў палітычных поглядах Паўночнай і Паўднёвай Невады. «Поўнач» па ранейшым працягвае кантраляваць ключавыя пазіцыі ва ўрадзе штата, нягледзячы на тое, што акруга Лас-Вегас (Поўдзень Невады) больш, чым астатняя частка штата (т. н. «каровіны акругі»). Такое становішча дзеў спрыяе павелічэнню напружанасці паміж паўночнай і паўднёвай часткамі штата: «поўнач» бачыць у «поўдню» патэнцыйных завадатараў уводзін правіла прыняцці рашэнняў большасцю галасоў, «поўдню» жа «поўнач» уяўляецца як «старая гвардыя», якая спрабуе рэдагаваць па прынцыпе алігархіі. Большасць людзей па-за штатам не падазраюць аб існаванні такой канкурэнцыі.

Не адна з галоўных палітычных партый не з'яўляецца дамінуючай у штаце. Дэмакрат Біл Клінтан перамог у штаце ў 1992 году і выйграў прэзідэнцкія выбары ў 1996-м, а рэспубліканец Джордж Буш перамог у Невадзе ў 2000-м і ў 2004-м. У 2004-м Джордж Буш выйграў з перавагай усяго ў 5 выбарковых галасоў, што дало яму 50.5% галасоў. Акруга Кларк (Лас-Вегас), у якім пражывае вялікая частка насельніцтва штата, быў адзінай акругай, якія галасавалі за Дэмакратаў.

У цяперашні час Невада - адзіны штат, у якім адрозніваецца ўзрост, з якога дазваляецца ўступаць у гомасексуальныя і гетэрасексуальныя адносіны. Гетэрасексуальныя адносіны дазваляюцца з 14-ти гадоў, а гомасексуальныя — з 18-ти гадоў.

[рэдагаваць] Геаграфія

Невада мяжуе са штатамі: Арэгон (Oregon) і Айдага (Idaho) — паўночная мяжа; Каліфорнія (California) — заходняя мяжа; Арызона (Arizona) — паўднёваўсходняя мяжа; Юта (Utah) — усходняя мяжа. Мяжа з Арызонай праходзіць па рацэ Каларада (Colorado River) і Плаціне Гувера (Hoover Dam).

Невада — зямля, парэзаная пакрытымі снегам горнымі масівамі, травяністымі далінамі і пяшчанымі пустэльнямі — самы засушлівы штат ЗША. Паўночная і цэнтральная часткі — у асноўным тэрыторыя нагор'я Вялікага Басейна (Great Basin Desert), у то час як частка поўдня штата захоплівае тэрыторыю пустэльні Махаве (Mojave Desert).

[рэдагаваць] Гарады

Гарады з колькасцю жыхароў вышэй 10 тысяч
па стане на 1 ліпеня 2004 года
Лас-Вегас 534,8 Парумп 27,0 (2003)
Хендерсон 224,8 Сан-Вэлі 19,5 (2000)
Парадайс 207,0 (2003) Уітні 18,3 (2000)
Рына 198,0 Элка 16,2
Санрайз-Менар 177,0 (2003) Болдэр-Сіці 15,2
Норд-Лас-Вегас 158,7 Энтэрпрайз 14,7 (2000)
Спрынг-Вэлі 138,0 (2003) Мескіт 12,6
Спаркс 81,0 Гарднервилл-Ранчас 11,1 (2000)
Карсан-Сіці 56,0 Спрынг-Крык 10,5 (2000)
Вінчэстар 28,0 (2003) Фэрнлі 10,5


Адміністрацыйныя адзінкі ЗША Сьцяг ЗША
Штаты

Агаё | Айдага | Аклагома | Алабама | Аляска | Арызона | Арканзас | Арэгон | Аява | Ваёмінг | Вашынгтон | Вэрмонт | Вірджынія | Вісконсін | Гаваі | Дэлавэр | Джорджыя | Заходняя Вірджынія | Ілінойс | Індыяна | Каларада | Каліфорнія | Канзас | Кентакі | Канэктыкут | Люізіяна | Мантана | Масачусэтс | Мінэсота | Місысыпі | Мізуры | Мічыган | Мэн | Мэрылэнд | Нэбраска | Нэвада | Нью-Гэмпшыр | Нью-Джэрзі | Нью-Ёрк | Нью-Мэксыка | Паўднёвая Караліна | Паўднёвая Дакота | Паўночная Караліна | Паўночная Дакота | Пэнсыльванія | Род-Айлэнд | Тэнэсі | Тэхас | Флорыда | Юта

Фэдэральная акруга Акруга Калюмбія
Астраўныя тэрыторыі Амэрыканскае Самоа | Абток Бэйкер | Гуам | Абток Хоўлэнд | Абток Джэрвіс | Атол Джонстан | Рыф Кінгмэн | Атол Мідўэй | Абток Наваса | Паўночныя Марыянскія абтокі | Атол Пальміра | Пуэрта-Рыка | Віргінскія абтокі | Абток Ўэйк