Эбсторфская карта
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
Эбсторфская ка́рта створаная каля 1284 году (паводле іншых звестак, у 1240 годзе) круглая (дыяметр каля 3,5 м) каляровая карта вядомага свету на пергаментным аркушы агульнай плошчай 13 кв. м.
Аўтарства прыпісваюць ці то ангельскаму схаласту Гервазу з Тыльбэры (памёр у 1235 годзе), ці то Гервазу фон Тыльбурну — высокаадукаванаму нямецкаму рыцару, які шмат падарожнічаў па розных краінах, а ў канцы жыцця прыняў манаства і атрымаў у валоданне бенедыкцінскі кляштар у ніжнесаксонскім горадзе Эбсторфена поўдзень ад Гамбурга (адкуль назва), дзе з дапамогай манахаў пачаў ствараць Эбсторфскую карту. Знаходзілася ў алтары царквы кляштара, у XVI стагоддзі закінутая, знойдзена і ўведзена ў навуковы абарот у 1830-х гадах. У 1943 годзе арыгінал загінуў, захаваліся 4 копіі XIX – XX стагоддзяў.
Такія тыповыя для сярэднявечча карты, арыентаваныя, у адрозненне ад сучасных, не на поўнач, а на ўсход, служылі ілюстрацыяй да біблейскага апавядання аб рассяленні сыноў Ноя пасля патопу. Традыцыйна мелі выгляд круга, у які ўпісвалася літара “T”, утвараючы манаграму “O—T”, што расшыфроўвалася як Orbis Terrarum (круг зямны). Верхні сектар круга адпавядаў Азіі, заселенай нашчадкамі Сіма; левы ніжні — Еўропе (Яфета); правы ніжні — Афрыцы (Хама). Вертыкальнай рысай “T” служыла Міжземнае мора, гарызантальнай — Дон, Чорнае, Мармуровае, Эгейскае мора і Ніл (ці Чырвонае мора). У цэнтры знаходзіўся Ерусалім.
Эбсторфская карта — самая славутая з карт гэтага тыпу і першая з вядомых еўрапейскіх карт, на якой адлюстраваная тэрыторыя Беларусі: рэкі Нёман (Memela) і Дзвіна (Duna); над апошняй размешчаныя Смаленск (Smalentike) і Полацк (Plosceke civitas), апошні далей ад вусця Дзвіны, чым першы. Выдуманая выява Полацка — адна з першых у заходнееўрапейскай іканаграфіі. Эбсторфская карта сведчыць пра важнасць гандлёвага шляху па Дзвіне і разнастайныя сувязі, якія існавалі паміж Полацкам, Віцебскам, Смаленскам і нямецкімі гарадамі Інфлянтаў і Готланда ў XIII стагоддзі.
- Крыніца: Алесь Белы, «Энцыклапедыя гісторыі Беларусі»
[рэдагаваць] Вонкавыя спасылкі
- Арыгінальны артыкул
- Старонка, прысвечаная Эбсторфскай карце з магчымасцю прагляду фрагментаў і пошуку (па-нямецку)
[рэдагаваць] Літаратура
- Journeys to the Promised Land: maps, diaries, and journals of travellers to Israel in ancient days and the present. London, 1989.
- Alexandrowicz S. Rozwoj kartografii Wielkiego Ksiestwa Litewskiego od XV do polowy XVIII w. Poznan, 1989.
- Дитмар А. Б. От Птолемея до Колумба. М., 1989.
- Белы А. Беларусь на Эбсторфскай карце XIII cт. // Спадчына. 1999. № 2.