Бэавульф
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
«Бэавульф» (па-ангельску: Beowulf) — стараангельская эпічная паэма з 3182 радкоў, напісаная алітэраваным вершам на стараангельскай мове. Сама назва «Бэавульф» умоўная — у рукапісе тэкст ніяк не азагалоўлены. Час стварэньня паэмы дакладна ня высьветлены, верагодна — 8 стагодзьдзе. Месца — магчыма, Нартумбрыя, ці, менш верагодна, Мэрсія.
Зьмест |
[рэдагаваць] Рукапіс
Адзіны рукапіс паэмы, які дайшоў да нас, датуецца прыблізна 1000 годам і створаны, відавочна, двума перапішчыкамі. Разам з рукапісам паэмы Юдыт і некалькімі празаічнымі тэкстамі ён уваходзіць у гэтак званы кодэкс Cotton Vitellius A. xv, які захоўваецца зараз у Брытанскай бібліятэцы. У 1731 годзе рукапіс, які захоўваўся тады ў Котанскай бібліятэцы, быў значна пашкожданы пажарам. У 1786 годзе ісляндзкі дасьледчык Грымур Ёнсан Торкэлін перапісаў тэкст паэмы і замовіў яшчэ адну копію перапішчыку. З таго часу рукапіс паэмы быў дадаткова разбураны (працягвалі абсыпацца пашкоджаныя агнём часткі аркушаў), таму сёньня копіі Торкэліна зьяўляюцца важнаю дадатковаю крыніцаю тэксту паэмы.
[рэдагаваць] Гісторыя пра Бэавульфа
Паэма апісвае ўчынкі геацкага героя Бэавульфа (ягонае імя перакладаецца, верагодна, як «пчаліны воўк», г.зн. «мядзьведзь»).
Пачынаецца паэма зь гісторыі дынастыі дацкіх конунгаў, якія вялі свой род ад таямнічага знайды Скільда. Далей апавядаецца, як конунг Хродгар, праўнук Скільда, загадаў збудаваць вялікі харом Хэарат для баляваньняў. Шум весялосьці, музыка й песьні ў палацы разьюшылі Грэндэля, пачварнага людажэра, які жыў непадалёк. Грэндэль пачынае нападаць на Хэарат, пажыраючы воінаў. Даны ня могуць зладзіць з пачвараю ды пакідаюць палац. Пачуўшы пра гэта, малады Бэавульф, пляменьнік геацкага конунга Хігелака, прыходзіць са сваімі воінамі на дапамогу данам. Ён абяцае адолець Грэндэля голымі рукамі, і гэта аказваецца шчасьліваю здагадкаю, бо той заварожаны супраць зброі. Бэавуль адрывае людажэру руку, і той ледзьве зьбягае прэч. Радасьць данаў з нагоды гэтае перамогі аказваецца заўчаснай: Грэндэлева жудасная маці прыходзіць помсьціць за сына і забівае аднога з райцаў конунга. Малады герой згаджаецца спусьціцца ў падводны дом пачвараў, і там забівае маці Грэндэля. Там жа ён знаходзіць памёрлага ад раны Грэндэля, і забірае з сабою ягоную галаву.
Шчодра адораны Хродгарам, Бэавульф вяртаецца на радзіму і праз пэўны час робіцца конунгам свайго народу. Праз шмат гадоў, у часы Бэавульфавай старасьці, нейкі неразумны вор выкрадае залатую чашу са скарбніцы магутнага цмока. Разьюшаны цмок пачынае зьнішчаць усё вакол, і Бэавульф разам са сваімі воінамі выходзіць біцца зь ім. Толькі адзін з дружыньнікаў, Віглаф, аказваецца дастаткова стойкім, каб разам з гаспадарам выйсьці супраць цмока. Разам два воіны забіваюць пачвару, але Бэавульф і сам памірае ад ранаў. Ягоная сьмерць прадвяшчае заняпад геатаў.
[рэдагаваць] Бэавульф у сусьветнае культуры
[рэдагаваць] Пераклады
Першы пераклад паэмы (на лацінскую мову) быў выкананы Торкэлінам. На ангельскую мову паэма перакладалася ня менш як сотню разоў, у тым ліку Шэймасам Хіні.
[рэдагаваць] У пазьнейшае літаратуры
- Джон Гарднэр выкарыстаў сюжэт паэмы ў сваім рамане «Грэндэль» (1971)
- «Бэавульф» аказаў вялікі ўплыў на творчасьць Джона Толкіна, у прыватнасьці на казку «Хобіт» (1937)