Соф'я Кавалеўская
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
Кавалеўская, Соф’я Васільеўна (па-расейску: Софья Васильевна Ковалевская, у дзявоцтве Корвін-Крукоўская) (15 студзеня (3 студзеня па старым стылі) 1850 – 10 лютага (29 студзеня па старым стылі) 1891) — матэматык, пісьменьніца, публіцыстка, першая ў сьвеце жанчына-прафэсар, член-карэспандэнт Пецярбурскай акадэміі навук.
Нарадзілася ў Маскве ў сям’і генэрала В.В.Корвін-Крукоўскага, які паходзіў са старажытнага шляхецкага роду зь Беларусі. Раньняе дзяцінства і юнацтва правяла ў радавым маёнтку бацькі ў вёсцы Палібіна Віцебскай губэрні. Атрымала ўсебаковую адукацыю, выдатныя матэматычныя здольнасьці выявіліся ўжо ў раньнім дзяцінстве.
3 1866 у Пецярбурґу брала ўрокі матэматыкі ў пэдагога А.М.Странналюбскага (у той час доступ жанчынам у Пецярбурскі унівэрсытэт быў забаронены). Каб мець магчымасьць займацца навукай, у 1868 Соф'я ўзяла з У.А.Кавалеўскім фіктыўны шлюб (пазьней гэты шлюб стаў сапраўдным) і ў 1869 паехала ў Гайдэльбэрґ, дзе вывучала матэматыку.
3 1870 у Бэрліне 4 гады працавала ў Карла Ваерштраса, які даваў ёй прыватныя ўрокі (у Бэрлінскі унівэрсытэт жанчын таксама не дапускалі). У 1874 на падставе трох прац Кавалеўскай, якія прадставіў Ваерштрас, Ґётынґенскі унівэрсытэт завочна прысудзіў ёй ступень доктара філязофіі.
У 1874 Соф'я Кавалеўская вярнулася ў Расею, але мейсца ў Пецярбурскім унівэрсытэце не атрымала. Амаль на 6 гадоў адышла ад навуковай дзейнасьці, займалася літаратурна-публіцыстычнай працай, супрацоўнічала ў газэтах. У 1880 пераехала ў Маскву, але здаваць магістэрскія экзамэны ва ўнівэрсытэт ёй не дазволілі. У 1881 Кавалеўская зноў паехала ў Бэрлін, потым у Парыж, маючы намер атрымаць мейсца прафэсара на вышэйшых жаночых курсах у Францыі.
У 1883, атрымаўшы запрашэньне швэдзкага матэматыка Г.Мітаг-Лефлера, выехала ў Швэцыю, дзе на пасадзе прыват-дацэнта Стакгольмскага унівэрсытэту на працягу 8 гадоў прачытала 12 курсаў. Была членам рэдкалегіі швэдзкага часопіса «Acta Mathematica». У 1888 напісала працу «Задача аб вярчэньні цьвёрдага цела вакол нерухомага пункту», за якую Парыская акадэмія навук прысудзіла ёй прэмію. За другую працу на тую ж тэму ў наступным годзе ёй была прысуджана прэмія Швэдзкай акадэміі навук.
Соф'я Кавалеўская — аўтар аповесьці «Нігілістка» (1884), драмы «Барацьба за шчасьце» (1887, сумесна са швэдзкай пісьменьніцай А.Ш.Лефлер), сямейнай хронікі «Успаміны дзяцінства» (1890), у якой апавядае пра жыцьцё ў 1860-я гады, пра сваю сястру А.В.Корвін-Крукоўскую, у далейшым удзельніцу Парыскай камуны, пра Фёдара Дастаеўскага.
- Гэты тэкст напісаны пры дапамозе матэрыялаў старонкі Гісторыя Беларусі. Асобы.