Кăтра Паттăр
Википедири материал
Кăтра Паттăр — пăлхар-чăвашсен патши. Купрат патша вилнĕ хыççăн пăлхар йăхĕсен пĕр пайĕн ĕмпĕвĕ пулса тăнă.
[тӳрлет] Пурнăçĕ, ĕçĕсем
Кăтра паттăр ертсе пыракан йăхсем: сăкăтсем, шăхальсем, уписем, сăварсем, элшелсем, эссекелсем, чăвашсем тата ыттисем те çурçĕрелле кайса тапăнса пыракан хасарсенчен хӳтĕленме Танаис хĕрринче Саркел хулине туса хураççĕ. Анчах та хасарсем тапăнса килнине чăтма питĕ йывăр пулса пырать. Вара Кăтра паттăр ертсе пыракан йăхсем тата çурçĕререх кайса тăватă Атăл — Чулман Атăл, Шурă Атăл, Нухрат Атăл, тата Аслă Атăл — тăрăхне вырнаçаççĕ те хăйсен шĕкĕр хулине никĕслеççĕ. Ку — Аслă Пăлхар хули. Ытарайми хитре те пуян çĕршыв пулнă ку тăрăх: "... виçĕ тĕслĕ çĕршыв пулнă, — çырса кăтартать Тинехпи Петĕр Михалкки. — Чăн кăнтăрта — пуш-уйла хирсем, варринче — çеçенхирсем, Самартан çурçĕрелле тата вăрманлăхсем... Кай енче — Мăн Атăл, мал енче —Ейĕк. Çурçĕр енчерехрен Мăн Атăла чалăшăн Чулман Атăл юхса кĕрет. Варринче тата урлă та пирлĕ юхакан пĕчĕкрех шывсем пит нумай. Вĕсенĕ хушшинче чи паллăраххисем: Ирхис, Самар, Кинел, Сук, Çарăмсан — кусем Атăла юхса кĕреççĕ. Шуçăм (Шешма), Сай, Ах (Ик), Шурă Атăл хăйĕн Тимпе йӳппипе Чулмана юхса кĕреççĕ. Сакмарпа Салмаш тата Ейĕке шыв туртараççĕ. Купрат патша ывăлĕ Кăтра паттăр хăйĕн халăхне чунтан-вартан юратнă. Тăван халăхĕ çĕнĕ хăтлă çĕршывра лайăх ĕрчесе-хунаса телей курса пурантăр тенĕ ĕнтĕ вăл.
[тӳрлет] Вуламалли
- Бичурин Н.Я., «Собрание сведений».
- Попов А., «Обзор хронографов русской редакции», 1866.
- «Летопись византийца Феофана от Диоклетиана до царей Михаила и его сына Феофилакта», 1884-1887.
- Кури Вантер, "Чăваш халахĕн историйĕ", Шупашкар, "Ялав" библиотеки, 1990.
- Мизиев И.М., «История Карачаево-балкарского народа».
- Артамонов М.И.
- Иоахим Вернер, "Захоронение в Малом Перещеннине и Кубрат, хан болгарский", "Софийские новости" хаçат, 1985, кăрлач, 9 кунĕ.
- Ю. Немет, венгр тĕпчевçи, ""
- Ив. Шишманов, Дунайçи болгар тĕпчевçи, ""
- К. Иречек, "История болгар", Варшава, 1877.
- Гумилев Л.Н., "Древние тюрки"
- Каховский В.Ф., "Происхождение чувашского народа", 2003.
- Халиков А.Х., "Кто мы — булгары или татары".
- "Краткая история Болгарии (С древнейших времен до наших дней)", "Наука" кĕнеке кăларăвĕ, Мускав, 1987.
- Евгени Константинов, "Дрезговини" (Ĕнтрĕк), роман, София, "Народна младеж" кĕнеке кăларăвĕ, 1960.
- Юхма Мишши, «Авалхи чăвашсем», 1996, Шупашкар.
- Тинехпи Петĕр Михалкки