Пĕрремĕш Тĕнче вăрçи
Википедири материал
Пĕрремĕш Тĕнче вăрçи (1914—1918) — этемлĕх историйĕнчи пысăк вăрçă хирĕçĕвĕсенчен пĕри.
Тупмалли |
[тӳрлет] Термина палăртни
Историографире çак термина, паллах, 1939 çулта Иккĕмĕш Тĕнче вăрçи пуçланса кайнă хыççăн палăртнă. Унчен ăна Аслă вăрçă (акăлч. The Great War, фр. La Grande guerre), ятпа усă курнă.Раççей Империнче хăш чух Иккĕмĕш Тăван çĕршыв (Аттеçĕр) вăрçи, çапла та халăхра (революциччен те, хыççăн та) германи вăрçи тенĕ; кайран СССР вăхăтĕнче большевиксем ăна империализм вăрçи шутне куçарнă.
[тӳрлет] Вăрçă умĕнчи истори
1914 çулчен Европăра вырăнти пĕчĕк хирĕçӳсем пулнă (Балкан вăрçисем, Италипе турккă вăрçисем), анчах вĕсенчен пысăк вăрçăсем тухман. 1905 çулта Германи Раççейпе пĕрлĕхлĕ килĕшӳ (Бьёрк килĕшĕвĕ) тăвасшăн тăрăшнă, анчах та вăл пурнăçа кĕрсе вăй илеймен. 1914 çул тĕлне икĕ вăрçă-политикăлла блоксем тĕрекленнĕ.
Антанта (1907 çулхи Аслă Британипе Раççей Пĕрлĕхĕ тĕпĕнчен пуçланса кайнă):
-
- Раççей Империйĕ;
- Аслă Британи;
- Франци.
- Виçъенлĕ Пĕрлĕх:
- Германи;
- Австри-Венгри;
- Итали.
Итали вăрçăна Антанта енче 1915 çулта çеç кĕнĕ — çапах та Германипе Австро-Венгри çумне вăрçă вăхăтĕнчех Турципе Болгари хутшăннă, вара Тăватъенлĕ Пĕрлĕх (Тĕп (Европăри) патшалăхĕсен Пĕрлĕхĕ) пулса тăнă.
- Антанта майлисем (Антантăна вăрçăра пулăшнă):
[тӳрлет] Вăрçă хронологийĕ
1914 çулхи вăрçă кампанийĕ
- çĕртме, 28 Австро-Венгри Серби вĕсен ультиматумĕпе килĕшмен пирки (эрцгерцога вĕлернĕ серб террорисчĕсене тытса пама хушнă) Сербине хирĕç вăрçă пуçланнине пĕлтернĕ.
- çĕртме, 30 çакăн хыççăң Раççей çар мобилизаци тума пикеннĕ, вара Германи Раççей умне мобилизацине 12 сехет хушшинче чармалла тесе ультиматум лартнă.
- çурла, 1 — Германи Раççее хирĕç вăрçă пуçланине пĕлтернĕ.
- çурла, 2 — Германи Люксембурга оккупациленĕ те Бельги умне германи çарĕсене Бельги çĕрĕ витĕр Францине ирттерсе ямалла ультиматум лартнă.
- çурла, 3 — Германи Францине хирĕç вăрçă пуçланине пĕлтернĕ.
1915 çулхи вăрçă кампанийĕ
1916 çулхи вăрçă кампанийĕ
1917 çулхи вăрçă кампанийĕ
1918 çулхи вăрçă кампанийĕ