Xarpêt
Wikipediya ra, ensiklopediya xosere
Xarpêt (Elazig, Elaziz) mıntıqa ra rocakewtenê (rocvetış, şerq) Anadoli dera. Zımeyê (Şımal) Xarpêt de Mamekiye (Dêsım) u Golê Keban; veroc (cenub) de Diyarbekır; rocakewtene (rocvetış, şerq) de Çolig rocawan (ğerb) de Malatya estê.
Tedeyi |
[bıvurne] İklim u Cografya
Zerri vilayetê Xarpêt de 11 qezayan estê: Ağın, Alacakaya, Arıcak, Baskil, Qeze (Karakoçan), Keban, Kovancılar, Maden, Pali u Sivrice. Erdê Xarpet zaf kılo u xeylê koê berzi estê. Koê Akdağ zaf berza. Rüyê erdê vılayetê Xarpêt 86 km²o. Xarpêt seviye derya ra 1295 metro berza. Vılayetê Xarpêt da çar golan est, Hazar, Keban, Karakaya, Ozluce. Roê Fırat u Roê Murat zerri vilayetê Xarpet de şin. İklimê u hewaê Xarpêti zaf vuriyeno. Wextê Zımıstani hewaê Xarpêt serdıno, zaf vewre (vor) varena. Wextê Amnani de hewaê Xarpêt zaf germına tay varan (şiliye) vareno.
[bıvurne] Tarix
Xarpêt yew suka kıhunia. Mıntıqa ra Xarpêt da zaf mediniyetan hıkum kerd. Beneta seserran ra 1 u 10 da İran, İmparatorina Roma u İmparatorina Bizansi hıkum kerd. Serra 1071 da Selçuki mıntıqaê Xarpêt guret. Serra 1243 da İmparatorina Mogol istila kerd. Raver ra işğalê İmparatorina Mogol, merdumê Farski Xarpêt guret. Feqat serra 1514 Sah İsmail Cengê Çaldıran kerd vini u İmparatorina Osmanıcan Xarpêt guret. Serra 1923 da İmparatorina Osmanıcan biya xırap u Xarpêt biya gırêdaey Tırkiya.
Zerri Xarpet da zaf kıhun (tarixi) bone estê. Nume bonan Ulu Cumi, Arap Baba Cumi u "Kaleyê Xarpet"o.
[bıvurne] Nıfus u İqtısad
Nıfısê Xarpêt 569.616ia u nıfısê dewıj zafa. Xarpiyet ra hem Zazayan, Tırkan u Kurdan runuşti. Armeniz esta, feqat zaf çina. Waxte terteley Armeni, Armeniz nata şı weta şı, zaf merdım Armeniz merd. Hettani terteley Armeni, merdım Armeni zaf bı. İqtısadê Xarpêt qewetına; zaf fabrikay estê.
[bıvurne] Qezay Xarpêt
- Ağın
- Alacakaya
- Arıcak
- Baskil
- Qeze (Karakoçan)
- Keban
- Kovancılar
- Maden
- Pali
- Sivrice
[bıvurne] Çimey
![]() |
Sukê Zazaan | |
---|---|---|
Çolig (Bingol) • Dêrsım (Mamekiye) • Diyarbekır • Erzıngan • Erzurum • Muş • Rıha (Urfa) • Sêvaz • Semsur • Qeyseriye • Xarpêt (Eleziz) |