Kanton Bern
Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
Kanton Bern | |
---|---|
Basisdate | |
Hauptort: | Bern |
Flächi: | 5'959 km² (Rang 2) |
Iwohner: | 956'000 (2004) (Rang 2) |
Bevölkerigsdichti: | 160 Iw./km² (Rang 15) |
Bitritt zue dr Eidgnosseschaft: | 1353 |
Abchürzig: | BE |
Sproche: | Deutsch, Französisch |
Websyte: | Kanton Bern |
Karte | |
Der Kanton Bärn isch e Kanton im Weschte vor Schwyz. Bärn isch flächemässig (nach Graubünden) u bevöukerigsmässig (nach Zürich) jewyus dr zwöitgröschti Kanton vor Schwyz.
Bärndütsch: Bärn; Dütsch: Bern; Französisch: Berne; Italiänisch: Berna; Rätoromanisch: Berna; Änglisch: Bern (veraltet: Berne).
Inhaltsverzeichnis |
[ändere] Geographie
Der Kanton Bärn het di gröschti Nord-Süd-Usdehnig vo aune Kantön. Är geit vom Jura über ds Mittuland bis i d Aupe. Im Norde gränzt är a Kanton Jura, im Weschte a d Kantön Nöieburg, Waadt u Fribourg, im Oschte a d Kantön Solothurn, Aargou, Luzärn, Obwaude, Nidwauden u Uri u im Süden a Kanton Wauuis.
Der Bärner Jura ghört zum Fautejura, d Houptstadt isch Moutier.
Südlech dervo befindet sech zwüschem Bielersee, Murtesee u der Stadt Bärn im Aaretaul ds Bärner Seeland, wo dür d Juragwässerkorrektur vo Sumpfland zum Gmüesgarte vor Schwyz isch worde.
Im Nordoschte vor Stadt Bärn ligt d'Region Oberaargou (wo nid zum Kanton Aargou ghört).
Öschtlech vor Stadt Bärn ligt ds Ämmitau, wo zu de Voraupe ghört u vo wo der berüemt Ämmitaler Chäs chunt (nid nume vo dört). Im Oschte wirds vom Napf abgschlosse.
Im Süde vom Kanton ligt ds Bärner Oberland. Daderzue ghören im Oschte ds Haslital, der Brienzersee, der Thunersee u ds Jungfrougebiet, im Weschte d Regione Saanenland, Simmental, Frutigland (Adelboden) u Lötschberg.
[ändere] Bevölkerig
[ändere] Sprache
- Dütsch: 802'740
- Französisch: 74'338 (im Jura u der zwöisprachige Stadt Biel/Bienne
- Italiänisch: 26'359
- Rätoromanisch: 875
- Angeri: 53'880
[ändere] Religione - Konfessione
- Reformiert: 691'812
- Katholisch: 172'906
- Christkatholisch: 1'263
- Jüdisch: 802
- Angeri: 50'059
- Konfessionslos: 41'350
Es git im Kanton Bärn vrglychswys viu Mitglider vo proteschtantische Freichilene, bsungers im Ämmitau u im Bärner Oberland.
[ändere] Verfassig
Di gäutendi Kantonsverfassig datiert vom 1993.
[ändere] Legislative
Der 200-chöpfig Grossi Rat isch d Legislative vom Kanton. Är wird vom Vouk für nen Amtsduur vo jewyus vier Jahr gwäut. Über Volksabstimmige - obligatorisches Referendum by Verfassungsänderige, fakultativs Referendum by Gesetzesänderige (wenn vo mindeschtens 10'000 Stimmberächtigte verlangt), Vouksinitiative (vo mindeschtens 15'000 Stimmberächtigte ungerstützt) - nimmt ou ds Vouk ar Gsätzgäbig diräkte Ateu. Ds Vouk cha ufem Wäg vore Vouksabstimmig der Grossi Rat ou vor Ablouf vor ordentlechen Amtsduur abberüeffe, we das vo mindeschtens 30'000 Stimmberächtigte beaatreit wird.
D Parteiezämesetzig (2002) isch
Der Bärner Grossi Rat trifft sech nid wöchentlech, wi's by einige andere Kantonsparlamenten üeblech isch, sonder i virtujährliche Sessione.
[ändere] Exekutive
D Exekutive isch der sibechöpfig Regierigsrat (3 SVP, 2 FDP, 2 SP), wo vom Vouk ou uf vier Jahr gwäut wird. Mindeschtens 30'000 Stimmberächtigti chöi scho vor Ablouf vo dere Periode beatrage, das er söu abberueffe wärde; denn mues ds Vouk drüber abstimme. Gägewärtig wird der Regierigsrat vo der Regierigspräsidäntin Elisabeth Zölch gleitet.
[ändere] Judikative
Oberschts kantonaus Gricht isch ds Obergericht; ihm ungergordnet sy d Amts- u Kreisgricht. Wyteri Gricht sy d Verwautigsgricht, ds Wirtschaftsgricht u ds Jugendgricht.
[ändere] Parteiesystem
Der Kanton Bärn isch e traditioneu bürgerleche Kanton, woby d SVP (in Bärn zum grosse Teu no d traditioneui Bure- u Gwärbpartei) di dominierendi Roue spiut. Di evangelischi Parteie EVP (Mitti) u EDU (wyt rächts) sy im reformiert prägte Bärn sehr starch, während di (aus katholischi empfundnigi) Bundesratspartei CVP im Kanton Bärn e Chlypartei isch. Augmein sy im Kanton Bärn viu Chlyparteie verträte.
[ändere] Verchehr
Der Kanton Bärn ligt a de Bahnverchehrsachse Züri - Fryburg - Lausanne - Gänf (oscht-wescht) u Basu - Lötschbärg - Simplon - Italie (nord-süd), wo sech ir Stadt Bärn chrütze. Im Norde quert d Jurasüdfusslinie (Züri - Bieu - Nöiäburg - Lausanne), im Süde d Schmauspurbahn Luzärn - Brünig - Interlake - Montreux (Golden-Pass). Wyteri Täler sy dür diversi Schmauspurbahne erschlosse: Bärner Oberland-Bahn, Wängneraupbahn, Jungfroubahn, Meiringen-Innertkirche-Bahn.
Bärgbahne: Bärgbahn Lutterbrunne-Mürre, Schynigi-Platte-Bahn
Näbe der Bahn spiut ds Poschtouto e grossi Roue, einisch by der Erschliessig vo de Sytetäler, denn aber ou für di berüemte touristische Linie über Grimsupass, Suschtepass oder Grossi Scheidegg.
D A1 St. Gaue - Gänf füert dür ds Mittuland u d Stadt Bärn. I nord-südlicher Richtig füert d Outobahn A6 bis nach Meiringen öschtlich vom Brienzersees. Vo dört starte d Passroutene Brünig (uf Luzärn), Suschte (i Uri) u Grimsle (i ds Wauuis, uf Graubünden u i ds Tessin). By Spiez zweigt d Lötschbärgroute ab, wo überen Outoverlad düre Lötschbärgtunu mit em Wauuis u via Simplonpass mit Italie verbindet.
[ändere] Gschicht
Zur Eidgnosseschaft zueghörig syt 1353: Bärn ghört dadermit zu de Acht Aute Orte vor Eidgnosseschaft (Uri, Schwyz, Unterwaude, Luzärn, Zug, Glarus, Züri, Bärn).
[ändere] Stedt u Orte
- Bärn, 122'707 Ywoner (2002)
- Bieu/Bienne, 49'328 Ywoner (2002)
- Thun, 40'597 Ywoner (2002)
- Chüniz, 36'993 Ywoner (2002)
- Oschtermundige, 15'220 Ywoner (2002)
- Burgdorf, 14'672 Ywoner (2002)
- Steffisburg, 14'667 Ywoner (2002)
- Langenthal, 14'443 Ywoner (2002)
- Muri, 12'394 Ywoner (2002)
- Spiez, 12'031 Ywoner (2002)
- Worb, 11'033 Ywoner (2002)
- Ittige, 10'817 Ywoner (2002)
- Lyss, 10'817 Ywoner (2002)
- Münsige, 10'727 Ywoner (2002)
Lueg ou: Gmeinde vom Kanton Bärn
[ändere] Bezirke (ou Ämter gnennt)
- Aarbärg
- Aarwange
- Bärn
- Bieu
- Büre
- Burgdorf
- Courtelary
- Erlach
- Froubrunne
- Frutige
- Interlake
- Chonufingä
- Loupe
- Moutier
- La Neuveville
- Nidou
- Nidersimmetau
- Oberhasli
- Obersimmetau
- Saane
- Schwarzeburg
- Seftige
- Signou
- Thun
- Trachsuwaud
- Wange
Lueg ou: Amtsbezirke (frz. districts) vom Kanton Bärn
[ändere] Kultur
[ändere] Musig
- Bärner Troubadoure
- Mani Matter
- Fritz Widmer
- Bernhard Stirnemann
- Bärner Rock
- Züri West
- Polo Hofer
- Patent Ochsner
- Stiller Has
- Gölä
- Plüsch (Band)
- Bärner Hip-Hop
- Wurzel 5
- PVP
- Thomes & Baze
- LPR
- 7962
[ändere] Weblinks
- Offizieui Websyte
- Offizieui Statistik
- Tourismus-Websyte vom Kanton Bärn
- Historischs Lexikon vor Schwyz, Kanton Bärn