Анджэй Вайда
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
Вайда, Анджэй (па-польску: Andrzej Wajda) (нарадзіўся 6 сакавіка 1926) — выбітны польскі тэатральны дзеяч і кінарэжысэр Анджэй Вайда, атрымальнік найважнейшых у сьвеце фільму ўзнагародаў, у тым ліку “Оскара” і “Пальмавай галіны” ў Канах, палітык і грамадзкі дзеяч, кавалер найвышэйшых дзяржаўных узнагародаў шэрагу краінаў – Польшчы, Японіі, Баўгарыі, Францыі, чалец францускай кінаакадэміі, абраны на месца памерлага Фэдэрыка Фэліні. Вайда зьняў каля 40 фільмаў, некаторыя зь якіх сталі клясыкай усясьветнага кіно.
[рэдагаваць] Біяґрафія
Вайда нарадзіўся ў Сувалках у сям'і афіцэра польскага войска і настаўніцы. Сам сябе ён называе “інтэліґентам у другім пакаленьні” і ганарыцца тым, што яшчэ ягоны бацька быў сынам селяніна з-пад Кракава. Бацьку ў 1939 годзе забралі ў палон “саветы” і забілі ў Катыні. У часе вайны Анджэй Вайда жыў у Кракаве і працаваў у майстэрні свайго дзядзькі. Дзядзька хаваў у сваёй хаце габрэяў, так што будучы рэжысэр мог у кожны момант загінуць, калі б пра гэта даведаліся акупанты. Вайда кажа, што менавіта тады добра зразумеў, што такое цяжкая фізычная праца і потым, калі здымаў свае знакамітыя фільмы, сярод якіх “Чалавек з мармуру”, прысьвечаны лёсу рабочага, дык добра ведаў, што робіць.
Пасьля сканчэньня Другой усясьветнай вайны Вайда пайшоў вучыцца ў кракаўскую акадэмію мастацтваў імя Яна Матэйкі, бо, маючы здольнасьці да маляваньня, хацеў стаць мастаком. Пасьля трох гадоў навучаньня ў кракаўскай акадэміі мастацтваў Вайда зразумеў, што гэта ня тое, чым ён хацеў займацца і тады, выпадкова пабачыўшы аб’яву аб прыёме студэнтаў у Школу кіно ў Лодзі, вырашыў пайсьці туды.
Фільм Анджэя Вайды “Чалавек з мармуру” быў зьняты ў 1977 годзе і стаў адным з найбольш значных фільмаў у польскай гісторыі. Галоўны герой стужкі — а падзеі адбываюцца ў 1950-я гады – муляр Матэуш Біркут, якога малады кінадакумэнталіст разам з партыйным кіраўніком адной з ударных будоўляў вырашылі выкарыстаць, каб ўсталяваць новы рэкорд у хуткасьці кладкі цэглы. Дакумэнталіст атрымлівае добры матэрыял, а кіраўнік будоўлі — прасоўваецца далей па партыйнай лесьвіцы, абодва — пахвалу партыйнага начальства. Для гэтага абраны менавіта Біркут — разам з памочнікамі ён, натуральна пад наглядам спэцслужбаў, павінен пакласьці 30 тысяч цаглінаў цягам адной зьмены...
У 1980-х Анджэй Вайда стаў удзельнічаць у грамадзкай і апазыцыйнай дзейнасьці. У 1981 годзе ён стаў чальцом камітэту дарадцаў пры Леху Валэнсе, а пазьней ад “Салідарнасьці” балятаваўся ў Сэнат, выйграў выбары. Але калі паглядзець на фільмаґрафію Вайды дык складаецца ўражаньне, што палітычная дзейнасьць не перашкаджала яму працягваць здымаць кіно, прычым у часы супрацоўніцтва з Валэнсам — у 1981 годзе ён здымае слыннага “Чалавека з жалеза”, а ў часе сэнатарства ў 1990 годзе яшчэ больш знаны фільм “Корчак”, які называюць адным з найбольш важных эўрапейскіх фільмаў аб Галакосьце — вынішчэньні габрэяў нацыстамі.
Калі Анджэй Вайда атрымаў “Оскара” за ўнёсак у кінамастацтва, ў кароткай прамове ён сказаў: “Ladies and Gentlemen! Я буду гаварыць па-польску, бо хачу сказаць тое, што думаю, а думаю заўсёды па-польску. Прымаю гэтую ўзнагароду як выраз прызнаньня ня толькі для мяне, але і для ўсяго польскага кіно. Тэмамі шмат якіх з нашых фільмаў былі жахі нацызму, няшчасьці, якія нясе камунізм. Таму цяпер я хачу падзякаваць амэрыканскім сябрам Польшчы і маім землякам, якім нашая краіна абавязаная сваім вяртаньнем ў сям'ю дэмакратычных народаў, да заходняй цывілізацыі. Я вельмі хачу, каб адзіным агнём, зь якім сутыкаецца чалавек, быў агонь вялікіх пачуцьцяў — каханьня, удзячнасьці і салідарнасьці”.
2 красавіка 2000 году Анджэй Вайда перадаў статуэтку “Оскара” “на ўсе часы” у музэй Ягелонскага ўнівэрсытэту што ў Кракаве. Ці не было шкада? Тым больш што раней, Вайда аддаў у гэты музэй сваю “Пальмавую галінку” з Канаў і “Залатога льва” з Вэнэцыі.
У лютым 2006 году Анджэй Вайда пачне здымаць фільм пра Катынь. Гэты фільм, да здымкаў якога рэжысэр рыхтаваўся шмат гадоў, спрабуючы знайсьці адпаведны сцэнар, мае для яго і асабістае значэньне — у Катыні каты з НКВД расстралялі ягонага бацьку, палоннага польскага афіцэра.
[рэдагаваць] Выбраная фільмаграфія
Выбраная фільмаґрафія (арыґінальныя назвы на польскай мове):
- Pokolenie (1954)
- Kanał (1957)
- Popiół i diament (1958)
- Lotna (1959)
- Niewinnni czarodzieje (1960)
- Wszystko na sprzedaż (1968)
- Polowanie na muchy]] (1969)
- Brzezina (1970)
- Krajobraz po bitwie (1970)
- Wesele (1972
- Ziemia obiecana (1974)
- Smuga cienia (1976)
- Bez znieczulenia (1978)
- Człowiek z marmuru (1977)
- Panny z Wilka' (1979)
- Z biegiem lat, z biegiem dni... (1980)
- Człowiek z żelaza (1981 (Залатая пальма Канскага фэстывалю)
- Danton (1982)
- Eine Liebe in Deutschland (1983)
- Kronika wypadków miłosnych (1985)
- Korczak (1990)
- Pierścionek z orłem w koronie (1992)
- Nastazja (1994)
- Wielki tydzień (1995)
- Panna Nikt (1996)
- Pan Tadeusz (1999)
- Wyrok na Franciszka Kłosa (2000)
- Zemsta (2002)
[рэдагаваць] Зьнешнія спасылкі
Гэты тэкст напісаны пры дапамозе матэрыялаў перадач Радыё Свабода (беларуская рэдакцыя).