Масква

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.

Герб Масквы
Павялічыць
Герб Масквы

Масква́ (па-расейску: Москва́) — сталіца і палітычны, эканамічны і культурны цэнтар Расеі з насельніцтвам 10 381 288 чалавек (на 1 студзеня 2005), найбуйнейшы горад Эўропы. Горад мае багатую архітэктурную спадчыну, шмат вышэйшых навучальных установаў, разьвітую інфраструктуру.

Зьмест

[рэдагаваць] Ґеаґрафія

Масква ляжыць у эўрапейскай частцы Расеі на вышыні 156 мэтраў над узроўнем мора на ўзвышшы паміж рэкамі Акою і Волгай, на рацэ Маскве (пытоку Акі). Рака працякае праз горад з паўночнага захаду на паўднёвы ўсход. Даўжыня ракі Масквы ў гарадзкой рысе складае прыкладна 80 км, шырынёю ад 120 да 200 м.

Рака Масква мае прыкладна 120 дробных прытокаў, якія амаль усе былі заключаыя ў падземныя трубаправоды. Пабудаваны ў 1937 годзе канал Масква-Волґа даўжынёю ў 126 км забясьпечвае рацэ Маскве важную ролю як транспартнае артэрыі.

Межы гораду ўтварае пабудаваная ў 1962 годзе кальцавая аўдатарога даўжынёю ў 109 км. Гарадзкі масіў мае плошчу 878,7 км2. Прыкладна траціну гарадзкое плошчы займаюць паркавыя і лясныя зоны. Сярод іх прыкладна 100 паркаў і звыш за 800 зялёных насаджэньняў, дапоўненыя 500 прудамі. Вакол гораду цягнецца лесапаркавая зона даўжынёю ў 30-40 км зь інфраструктураю для адпачынку. Плошча лесапаркавага пояса складае 1.725 км2. Ґеаґрафічныя каардынаты Масквы: 55,75 ґрадусаў паўночнае шырыні і 37,62 ґрадусаў усходняе даўжыні.

Кліматычная дыяґрама для Масквы
Павялічыць
Кліматычная дыяґрама для Масквы

[рэдагаваць] Клімат

Сталіца Расеі знаходзіцца ў зоне кантынэнтальнага клімату. Сярэдняя гадавая тэмпэратура складае 5°С, сярэднія гадавыя ападкі — 688 мм. Штогодні пік ападкаў прыходзіцца на ліпень (92 мм), мінімум ападкаў — сакавік (34 мм). Узімку тэмпэратура ў Маскве складае ў сярэднім -12 — -15°С, аднак тэмпэратура апускаецца і да -20°С. Частыя адлігі. Ветры частыя, паветра сухое, таму цяжкія марозы пераносяцца параўнальна лёгка.

Сярэдняя тэмэратура:

студзень: -9,3°С
люты: -7,7°С
сакавік: -2,2°С
красавік: 5,8°С
травень: 12,9°С
чэрвень: 16,6°С
ліпень: 18,1
жнівень: 16,4°С
верасень: 10,9°С
кастрычнік: 5°С
лістапад: -1,1°С
сьнежань: -6,1°С

Таяньне сьнегу пачынаецца ў Маскве каля 16 сакавіка, ледаход на рацэ Маскве - каля 12 красавіка. Навальніцы пачынаюцца з 2 траўня, начныя заварозкі - з 14 верасьня, сьнегапады - з 28 кастрычніка. Рака Масква замярзае каля 18 лістапада. Сталы сьнежны пакроў усталёўваецца 23 лістапада.

Кліматычная ўмовы ў вялізнай Маскве моцна розьняцца ў цэнтры і прадмесьцях. У цэнтры гораду сушэй і цяплей. У прадмесьцях тэмпэртура ў сярэднім на 2-3 ґрадусы ніжэй, чым у цэнтры.

[рэдагаваць] Гісторыя

[рэдагаваць] Пасьля заснаваньня

Сабор Сьвятога Васіля
Павялічыць
Сабор Сьвятога Васіля

Першая летапісная згадка пра Маскву прыходзіцца на 1147 год. Ужо празь некалькі год, у 1156 годзе князем Юрыям Даўгарукім (1090-1157) была пабудаваная першая драўляная фартэцыя (Крэмль). У 1238 годзе горад захоплены манґоламі і спалены. У 1263 годзе Масква робіцца цэнтрам аднайменнага княства - цэнтрам і пачаткам будучае расейскае дзяржавы. Сваёю ляяльнасьцю Залатой Ардзе маскоўскія князі заслужылі давер хана. У першай палове 14 стагодзьдзя, калі насельніцтва Масквы складала ўжо больш за 30 000 жыхароў, манґольскі хан прызначыў маскоўскага князя старэйшым сярод расейскіх князёў, Масковія сталася чымсь накшталт жандарма расейскіх зямель.

Зь цягам часу Масква ўсё болей і болей набірала моц, што ўрэшце дазволіла ёй пазбавіцца манґольскага панаваньня. Першым этапам была Кулікоўская бітва 8 верасьня 1380 году, пасьля якое Масква хоць і была спаленая ў 1382 годзе, але здолела умацавацца палітычна, ваенна і эканамічна. У 1480 манґольская геґемонія скончылася, і Масква сталася сталіцаю ўзьнікшае адзінае расейскае дзяржавы.

Вялікі кназь Іван III Вялікі (1440-1505), што кіраваў Масквой з 1462 году, ажаніўся ў 1472 годзе з Сафіяю Палеалёґ, пляменьніцаю апошняга бізантыйскага імпэратара Канстантына XI Палеалёґа, і пераняў зь Бізантыі ідэю аўтакратычнае дзяржавы, сымболіку, дзьвюгаловага арла і прыдворны цырыманіял. З тых часоў Масква лічыцца «трэцім Рымам» і апірышчам праваслаўя.

[рэдагаваць] Масква робіцца мэтраполіяй

У апошнія два дзесяцігодзьдзі 15 стагодзьдзя пачалася актыўная забудова Крамля, вакол якога сяліліся многія рамесьнікі і гандляры. Насельніцтва Масквы неўзабаве вырасла да 100 000 чалавек, у 1600 Масква была абнесеная мурам і ровам. У 1591 горад у апошні раз перажыў набег татараў. Падчас смуты, з 1605 па 1612 гг. Масква знаходзілася пад кантролем польскае і беларускае шляхты.

Калі ўзьніклі першыя тэкстыльныя, папяровыя і цаґляныя мануфактуры, піку дасягнулі сацыяльная напружанасьць у імпэрыі: у 1667 годзе паднялося сялянская паўстаньне ў рэґіёнах Волгі і Дону. Яго кіраўнік, Сьцяпан Разін, казьнены ў 1671 на Краснай плошчы. У 1687 годзе зьяўляецца першая расейская вышэйшая школа - «Славянска-грэцкая акадэмія», у 1703 годзе выходзіць першая расейская ґазэта - «Ведомости».

У 1712 годзе цар Пётар I Вялікі (1672-1725) пераносіць сталіцу ў Санкт-Пецярбург. Тым ня меней, Масква засталася эканамічным і духоўным цэнтрам Расеі. У 1755 годзе навукоўцам Міхаілам Ламаносавам (1711-1765) у Маскве быў заснаваны першы расейскі ўнівэрсытэт.

У Айчыннай вайне 1812 году Масква была захопленая «Вялікаю арміяй» Напалеона і на дзьве траціны спаленая расейскімі войскамі пры іх адыходзе. З-за голаду і марозаў францускае войска было неўзабаве вымушанае сысьці з гораду.

Гістарычная мапа Масквы (каля 1888)
Павялічыць
Гістарычная мапа Масквы (каля 1888)

У пачатку 1813 году пачалася пеабудова гораду, былі зьнішчаныя фартыфікацыйныя пабудовы, да сярэдзіны 19 стагодзьдзя былі разбудаваныя камунікацыі і дарогі да ўсіх важнейшых гарадоў Расеі. У 1890 годзе на вуліцах Масквы зьявіліся першыя трамваі. Насельніцтва Масквы паводле першага перапісу насельніцтва 28 студзеня 1897 году складала адзін мільён жыхароў, да 1914 году гэтая лічба вырасла ўдвая.

У апошнія дзесяцігодзьдзі 19 стагодзьдзя ў Расеі расла сацыяльная напружанасьць. У Маскве канцэнтраваліся прадпрыемствы лёгкае прамысловасьці, на якіх працавалі тысячы бяспраўных рабочых, пераважна зь безьзямельных сялянаў, выціснутых зь вёскі пасьля адмены прыгоннага права ў 1861 годзе. У 1898 годзе ў Маскве заснаваная Расейская Сацыял-Дэмакратычная Рабочая Партыя.

[рэдагаваць] Першая палова 20 стагодзьдзя

Рэвалюцыя 1905 - 1907 гадоў дайшла да Масквы ў сьнежні 1905 году.

Эканамічны крызыс і хаос з забесьпячэньнем падчас Першае Сусьветнае Вайны абвастрылі сацыяльную напружанасьць. У 1917 годзе, падчас Лютаўскае Рэвалюцыі цар Мікалай II (1868-1918) быў зьвергнуты. У той самы год Уладзімір Ленін (1870-1924) ачоліў у Санкт-Пецярбургу Кастрычніцкую Рэвалюцыю, якая пывяла да Грамадзянскае вайны 1917-1922 гг. і захопу ўлады камуністамі-бальшавікамі.

[12 сакавіка]] 1918 году Маскве быў вернуты статус сталіцы Расеі, савецкі ўрад пераехаў у Крэмль на Краснай плошчы. 22 сьнежня 1922 году ў Маскве быў утвораны Савецкі Саюз.

У 1926 годзе насельніцтва гораду зноў дасягнула два мільёны жыхароў. У 1935 годзе пачалася новая комплексная перабудова Масквы - пабудаваны радыяльныя праспэкты, мэтро, некалькі новых мастоў цераз раку Маскву і канал Масква-Волга.

Пасьля нападу нацысцкае Нямеччыны на СССР 22 чэрвеня 1941 году, 30 верасьня пачаўся паход немцаў на Маскву.

Савецкі контрудар пачаўся 5 сьнежня 1941, падчас яго нямецкія войскі былі адрынутыя на больш за 100 км ад сталіцы СССР. Гэта была першая і найбуйнейшая параза нямецкага Вэрмахту, праз шэсьць месяцаў пасьля пачатку Бліцкрыґу. Баі а Волзе зь ліпню 1942 г. па люты 1943 г. канчаткова азначала паразу немцаў у тагачасным Савецкім Саюзе. 24 чэрвеня 1945 г. на Краснай плошчы ў Маскве прайшоў парад перамогі.

[рэдагаваць] Масква пасьля Другое Сусьветнае Вайны

Пасьля вайны горад быў адбудаваны, у 1968 г. насельніцтва Масквы дасягнула амаль сямі мільёнаў. У 1980 г. Масква была мейсцам правядзеньня XXII Алімпійскіх гульняў.

Пры канцы 1980-х гадоў эканамічная крыза разам з абвастрэньнем міжнацыянальных праблем і прагаю рэспублік ССР да незалежнасьці прывялі да краху савецкае іпэрыі. У жніўні 1991 г., калі прэзыдэнт СССР Міхаіл Гарбачоў плянаваў заключэньне абноўленае зьвязнае дамовы, некалькі ґенэралаў, чальцоў ураду і галава КДБ ініцыявалі 19 жніўня спробу дзяржаўнага перавароту. У Маскву былі ўведзеныя войскі, рокаш быў падаўлены. Пасьля паразы путчу, праз чатыры месяцы Гарбачоў 25 сьнежня 1991 заявіў аб сваёй адстаўцы, што азнаменавала канец СССР.

У 1992 г. прэзыдэнт Расеі Барыс Ельцын падпісаў з галовамі расейскіх суб'ектаў фэдэрацыйную дамову, якая рэґулюе адносіны між фэдэрацыйным цэнтрам Расеі і яе суб'ектамі. У верасьні 1993 г. Ельцын распусьціў Зьезд народных дэпутатаў і Вярхоўны Савет Расеі. У кастрычніку таго самага году адбыўся яшчэ адна спроба перавароту з боку касэрватыўных сіл. Калі паўстанцы захапілі будынак парлямэнту, гарадзкі выканаўчы камітэт, і тэлевізійную вежу, Ельцын гвалтоўна падавіў рокаш (190 ахвяраў).

12 сьнежня 1993 г. была прынятая новая Канстытуцыя і адбыліся першыя свабодныя парлямэнтскія выбары. Зь 5 па 7 верасьня 1997 г. горад 450 мерапрыемствамі урачыста адзначыў сваё 850-годзьдзе. 31 сьнежня 1999 г. прэзыдэнт Ельцын нечакана пакінуў свой пост. З таго часу галавою расейскае дзяржавы быў Уладзімір Уладзіміравіч Пуцін. У пачатку верасьня 2002 г. у Маскве было ўведзенае надзвычайнае становішча з-за буйных лясных і тарфяных пажараў вакол Масквы.

Масква з космасу
Павялічыць
Масква з космасу

[рэдагаваць] Насельніцтва

З насельніцтвам больш за 10 мільёнаў жыхароў Масква ёсьць найбуйнейшым горадам і найбуйнейшым па насельніцтве суб'ектам Расейскае Фэдэрацыі.

Места традыцыйна прыцягвае шмат міґрантаў як зь іншых рэґіёнаў Расеі, гэтак і з замежжа. З 16 стагодзьдзя ў Маскве сяліліся прыежджыя купцы і рамесьнікі зь Беларусі, Нямеччыны і іншых краінаў. Аб традыцыйнай этнічнай разнастайнасьці насельніцтва Масквы сьведчаць назвы асобных раёнаў Масквы ("Посольская слобода" (Пасольская слабада) і інш.).

Сёньня найбольш буйныя этнічныя ґрупы ў Маскве - гэта расейцы, украінцы, жыды,армяне, грузыны, азэрбайджанцы, віетнамцы і іншыя. Усяго ў Маскве пражываюць прадстаўнікі 112 нацыянальнасьцяў.

Агляд разьвіцьця насельніцтва Масквы. Да 1956 - ацэнкі, з 1959 па 2002 - паводле перапісаў, 2005 - праґноз.

Год Насельніцтва
1350 30.000
1400 40.000
1600 100.000
1638 200.000
1710 160.000
1725 145.000
1738 138.400
1750 130.000
1775 161.000
1785 188.700
1800 250.000
1811 300.000
1813 215.000
1825 241.500
1840 349.100
1852 373.800
1858 336.400
1864 351.600
1868 416.400
Год Насельніцтва
1871 601.969
1886 753.459
1891 822.400
1897 1.038.600
1900 1.175.000
1908 1.359.200
1912 1.617.157
1915 1.817.000
1920 1.028.200
1926 2.019.500
1936 3.641.500
1939 4.137.000
1956 4.847.000
15 студзеня 1959 5.032.000
15 студзеня 1970 6.941.961
17 студзеня 1979 7.830.509
12 студзеня 1989 8.769.117
9 кастрычніка 2002 10.126.424
1 студзеня 2005 10.381.288

[рэдагаваць] Палітыка

[рэдагаваць] Адміністрацыя

Масква ёсьць асобным суб'ектам у складзе Расейскае Фэдэрацыі. Акрамя таго, Масква ёсьць сталіцаю Цэнтральнае фэдэральнае акругі Расеі і Маскоўскае вобласьці, якая аб'ядноўвае рэґіён вакол Масквы, не ўключаючы сам мэґаполіс.

Сама Масква дзеліцца на адміністрацыйныя акругі:

  • Паўночная (Северный)
  • Паўночна-ўсходняя (Северо-восточный)
  • Паўночна-заходняя (Северо-западный)
  • Усходні (Восточный)
  • Паўднёвы (Южный)
  • Паўднёва-ўсходні (Юго-восточный)
  • Паўднёва-заходні (Юго-западный)
  • Заходні (Западный)
  • Зеленаґрад
  • Цэнтральны

[рэдагаваць] Гарады-пабрацімы

Масква мае партнэрства з наступнымі гарадамі:

[рэдагаваць] Культура і славутыя месцы

[рэдагаваць] Музэі

Сярод шматлікіх музэяў Масквы вылучаецца Пушкінскі музэй выяўленчых мастацтваў з багатаю калекцыяй копій твораў старажытнасьці і эпохі Рэнэсансу, пераважна заходне-эўрапейскіх аўтараў.

Сусьветную вядомасьць мае Трэцьякоўская ґалерэя, найбуйнейша музэй расейскага выяўленчага мастацтва з калекцыяй у 40.000 карцін, малюнкаў, скульптураў ад 11 стагодзьдзя да сучаснасьці.

Да славутасьцяў Масквы належыць і панарама Барадзінскае бітвы, пабудаваная Францам Робаўтам (1856-1928).

На ўсходзе ад цэнтру гораду, у былым Андроньнікаўскім кляштары, знаходзіцца музэй імя Андрэя Рублёва (1360-1430), мастака-манаха, майстра расейскага іконапісу і заснавальніка маскоўскае мастацкае школы 15 стагодзьдзя. Музэй зьмяшчае расейскія іконы 14-17 стагодзьдзяў.

[рэдагаваць] Архітэктура

Да шматлікіх славутасьцяў Масквы належаць многія творы будаўнічага мастацтва мінулага і сучаснасьці, помнікі вядомым пісьменьнікам, навукоўцам, дзяржаўным дзеячом, а таксама манумэнты ў гонар значных гістарычных падзеяў.

[рэдагаваць] Крэмль

Самы значны помнік архітэктуры Масквы - Крэмль, старая фартыфікаваная частка гораду. З 1990 г. Крэмль унесены ў сьпіс сусьветнае культурнае спадчыны UNESCO. Захаваўшыяся дагэтуль 19 вежаў і муры былі пабудаваныя ў 15 стагодзьдзі. Сёньня ў Крамлі знаходзіцца рэзыдэнцыя прэзыдэнта Расейскае Фэдэрацыі.

Найстарэйшыя помнікі Крамля - Сабор Усьпеньня Маці Божае (1479 г.), Добравешчанскі Сабор (1489 г.) і Арханёльскі Сабор (1509 г.), Царква Пакрова Маці Божае (1486), а таксама 80-мэтровая Звоньніца Івана Вялікага (1508 г.)

Пазьней былі пабудаваныя Царква Дванаццаці Апосталаў і Патрыяршы Палац (17 стагодзьдзе), Арсэнал (1737), а таксама будынак Сэнату (1787). У гэтым будынку з 1918 па 1922 працаваў Уладзімір Ленін, ягоны кабінэт захоўваецца ў выглядзе, якім ён быў за часамі расейскае рэвалюцыі.

Будынак Збройнае палаты, пабудаваны ў 1851 годзе, зьмяшчае ўнікальны музэй старое зброі і ваенных трафэяў, вялікі збор царскіх каштоўнасьцяў, тронаў, карэтаў і іншых рэдкіх твораў расейскага і замежнага мастацтва, зьвязаных з гісторыяй Расеі. Непадалёк ад звоньніцы знаходзяцца Цар-звон і Цар-гармата, унікальныя помнікі расейскага ліцьця 16 і 18 стагодзьдзяў.

У 1961 г. для праведзеньня зьездаў камуністычнае партыі на тэрыторыі Крамля быў пабудаваны Палац Зьездаў, дзе дагэтуль праводзяцца урачыстыя мерапрыемствы.

[рэдагаваць] Красная плошча

Уваскрасенская брама на Краснай плошчы
Павялічыць
Уваскрасенская брама на Краснай плошчы

Крэмль стаіць на буйнейшай плошчы гораду - Краснай плошчы, якая з 1990 г. належыць да сусьветнае культурнае спадчыны UNESCO.

На Краснай плошчы знаходзіцца маўзалей Леніна, дзе з 1920-х гадоў пакоіцца мумія расейскага рэвалюцыянэра. У мурах Крамля у савецкія часы былі пахаваныя буйнейшыя камуністычныя дзеячы, а таксама вядомыя навукоўцы і дзеячы культуры.

Сабор Сьв. Васіля на Краснай плошчы
Павялічыць
Сабор Сьв. Васіля на Краснай плошчы

Найбольш вядомы будынак Краснае плошчы - гэта Сабор Сьв.Васіля, пабудаваны ў 1560 г. Каля яго стаіць помнік Кузьму Мініну і Дмітрыю Пажарскаму, героям вайны супраць польска-літоўскае інтэрвэнцыі пачатку 17 стагодзьдзя, пабудаваны ў 1818 скульптарам Іванам Мартасам (1754-1835).

Зь іншага боку ад Крамлю знаходзіцца Аляксандраўскі сад з Магілаю невядомага жаўнера - помнікам загіблых у Другой сусьветнай вайне. З другога боку, у раёне буйнейшага расейскага гатэлю "Россия" находзяцца баярскія дамы 16-18 стагодзьдзяў і некалькі цэркваў таго самага пэрыяду.

[рэдагаваць] Цьвярская (Тверская) вуліца

Цьвярская ("Тверская") вуліца - галоўная вуліца Масквы. Тут пачынаецца дарога ў Цьвер і Санкт Пэтэрбурґ. У 1930-я і 1940-я годы вуліца была пашыраная і забудаваная наноў. Некаторыя старыя будынкі былі перарушаныя ўглыб жылых кварталаў. Сёньня Цьвярская вуліца запоўненая прэстыжнымі гатэлямі, рэстаранамі і крамамі і яўляе сабою пэўную "вітрыну" посткамуністычнае Расеі.

У 1782 г. па праекце архітэктара Матвея Казакова на Цьвярской была пабудаваная ратуша. Насупраць яе стаіць помнік заснавальніку Масквы Юрыю Даўгарукаму. Помнікі расейскім паэтам Аляксандру Пушкіну (аўтарства скульптара Аляксандра Апекушкіна, 1880 г.) і Уладзіміру Маякоўскаму аўтарства Аляксандра Кібальнікава, 1958 г., стаяць на перакрыжаваньнях Цьвярской з Бульварным і Садовым кольцамі.

[рэдагаваць] Бульварнае і Садовае кольцы

Напрыканцы 16 стагодзьдзя цэнтар Масквы быў абнесены мурам даўжынёй у 9 км з 30 вежамі, які не захаваўся да сёньняшняга дню. На мейсцы гэтага муру зьявілася Бульварнае кальцо. Звонку горад быў абнесены земляным валам даўжынёй у 16 км з палісаднікамі і драўлянымі абароннымі вежамі. Колішні контур вала сёньня абазначаны Садовым кальцом, ад якога промнямі зыходзяць найвялікшыя вуліцы Масквы.

[рэдагаваць] Іншыя будынкі

Да іншых вядомых будынкаў Масквы належаць Астанкінскі палац, унікальны помнік архітэктуры 18 стагодзьдзя, Астанкінская тэлевежа, пабудаваная ў 1967 г., гандлёвы дом ГУМ канца 19 стагодзьдзя, вуліца Арбат, упершыню згаданая ў 1493 г., Храм Хрыста-Ратавальніка, пабудаваны ў гонар перамогі над Напалеонам, разбураны і адноўлены ў 2000 годзе, а таксама сем "Сталінскіх хмарачосаў" - гатэль "Украина", некалькі жылых будынкаў, будынак Міністэрства замежных справаў, Маскоўскі ўнівэрсытэт.

У чатырох кілямэтрах ад Крамля будуецца будучы дзелавы цэнтар Масквы - "Масква-City". Сярод іншых, плянуеццца пабудова найвышэйшага офіснага будынку Эўропы - "Федерация" ("Фэдэрацыя") вышынёю ў 440 мэтраў. Першы камень у падмурак хмарачосу быў закладзены 9 лютага 2005 г., завяршэньне будоўлі плянуецца на 2007 г.

Масква славутая пампэзным і манумэнтальным мэтрапалітэнам. Пабудова мэтра пачалася ў 1932 годзе, першы адржзак быў адчынены 15 траўня 1935 г. Многія старыя станцыі яўляюць сабою сапраўдныя шэдэўры архітэктуры і плястыкі сталінскае эпохі.

[рэдагаваць] Паркі

Найбольш вядомы са ста паркаў Масквы - Парк Культуры і Адпачынку імя М. Горкага. Ён знаходзіцца ў цэнтры места, на беразе ракі Масквы. У парку ляжаць шматлікія атракцыёны, станцыя чоўнаў, бары, рэстарацыі, кавярні, і ўзімку - каток.

У цёплы час у парку праводзяцца народныя гуляньні, на адкрытых пляцоўках праводзяцца канцэрты. Больш старая частка парку - Няскушны сад з маляўнічымі халмамі, прудамі і мастамі. У 18 стагодзьдзі тут былі сады маскоўскага дваранства.

На паўночным усходзе Масквы знаходзіцца парк Сакольнікі плошчаю ў прыкладна 300 гектараў. Буйнейшы парк места - Ізмайлаўскі парк плошчаю ў 1.800 га на паўночным усходзе.

[рэдагаваць] Спорт

Масква была мейсцам паведзеньня 22-х Алімпійскіх гульняў у 1980 г., а таксама многіх чампіянатаў сьвету і Эўропы, а таксама іншых спаборніцтваў. Места мае больш за 6.000 спартовых аб'ектаў, сярод якіх да 100 стадыёнаў, 6 палацаў спорту, звыш за 180 басэйнаў, больш за 2.500 спартовых заляў, 3.500 спартовых пляцовак, грэбны канал, водны стадыён, роварны трэк, 60 спартовых стрэльбішчаў і г.д.

Асноўны стадыён Масквы - Лужнікі - быў пабудаваны ў 1955-1956 гг. і ўмяшчае 84.000 гледачоў. Другі буйны стадыён - "Динамо" на 51.000 гледачоў. Пры абодвух стадыёнах акрамя ўласна спартовае арэны таксама ёсьць комплексы з спартовымі залямі, басэйнамі, трэніровачнымі пляцоўкамі ды іншымі установамі. У сувязі з кандыдацтвам Масквы на праведзеньнем Алімпійскіх гульняў 2012 году плянуецца пабудова дадатковых 300 спартовых установаў.


[рэдагаваць] Эканоміка і інфраструктура

Масква грае ключавую ролю ў эканоміцы Расеі. Доля эканомікі гораду ў СУП краіны складае 12,5%. Прыкладна адна чвэрць прамысловае прамысловае прадукцыі Масквы прыпадае на машынабудаўніцтва: выраб інструмэнтаў, электронікі, аўтамабільную прамысловасьць. Таксама важную ролю грае хімічная, нафтаперапрацоўчая прамысловасьць. Масква - важны цэнтар ваенна-прамысловага комплексу.

У Маскве сканцэнтраваныя прыкладна 80% фінансавага патэнцыялу Расеі. На маскоўскія банкі прыпадае 70% актываў банкаў краіны. Дзьве траціны замежных інвэстыцый у эканоміку Расеі ідуць у сталіцу.

[рэдагаваць] Транспарт

Казанскі вакзал
Павялічыць
Казанскі вакзал

[рэдагаваць] Зьнешні транспарт

Цэнтральнае становішча Масквы абумоўліла станаўленьне гораду важнейшым транспартным вузлом Расеі. Сыстэма каналаў спалучае Маскву зь пяцьцю морамі. Масква мае некалькі аэрапортаў: "Шереметьево" (пабудаваны ў 1964 г., доўгі час быў асноўным міжнародным аэрапортам СССР), "Домодедово" (пабудаваны ў 1964, сёньня грае ўсё больш важную ролю як міжнародны і нацыянальны аэрапорт), "Внуково" (пабудаваны ў 1941 г.) і іншыя.

У Маскву зьбягаюцца ўсе асновныя лініі чыгункі эўрапейскае часткі Расеі. Горад ёсьць асноўным чыгуначным вузлом краіны з многімі вакзаламі, у Маскве бярэ пачатак Транссыбірская маґістраль, найважнейшая транспартная артэрыя Расеі, якая йдзе праз Ніжні Ноўгарад і Кіраў да Ўладзівастоку. Іншыя чыгуначныя маґістралі промнямі йдуць у Эўропу, Цэнтральную Азію і на Каўказ.

Камсамольская плошча зьяўляецца галоўнаю чыгуначнаю брамай сталіцы Расеі. Яе нефармальная назва - "Плошча трох вакзалаў", бо на ёй стаяць тры вакзалы, зь якіх ідуць цягнікі ў тры розныя накірункі: Ленінградзкі вакзал (пабудаваны ў 1851 г. архітэктарам Канстанцінам Тонам, чыгуначныя дарогі ў накірунку Пэтэрбургу), Яраслаўскі вакзал (1904 г., архітэктар Аляксей Шчусьсеў, накірунак Сыбіру), Казанскі вакзал (1926 г., архітэктар Фёдар Шэхтэль, накірунак Паволжжа). Таксама буйныя вакзалы - Кіеўскі (на паўднёвую Эўропу), Курскі, Павелецкі (на паўднёвую Расею), Рыскі (у краіны Балтыі), Беларускі (у Эўропу).

[рэдагаваць] Транспарт унутры гораду

Станцыя мэтро «Киевская»
Павялічыць
Станцыя мэтро «Киевская»

Важныя аўтамабільныя транспартныя артэрыі - кальцавыя вуліцы ўнутры гораду і Маскоўская кальцавая аўтадарога вакол гораду. Плянуецца пабудова далейшых аўтадарогаў. Аўтамабільныя заторы сталіся ў Маскве вялікай праблемаю па меры росту насельніцтва.

У 1924 г. у Маскве зьявіліся першыя аўтобусныя лініі, 15 лістапада 1933 г. была адкрытая першая тралейбусная лінія.

Найважнейшы сродак грамадзкага транспарту - маскоўскі мэтрапалітэн. Сетка мэтро мае даўжыню ў 269,5 км., колькасьць станцый - 165. Штодзень маскоўскім мэтром карыстаюцца 8-9 мільёнаў пасажыраў.

[рэдагаваць] Адукацыя

Маскоўскі Дзяржаўны Ўнівэрсытэт
Павялічыць
Маскоўскі Дзяржаўны Ўнівэрсытэт

Масква мае 80 унівэрсытэтаў, у якіх навучаюцца прыкладна 250.000 студэнтаў па 380 спэцыяльнасьцях. Таксама ёсьць 1.000 навукова-дасьледчых інстытутаў, канструктарскіх бюро. Усё гэта робіць Маскву цэнтрам навукі Расеі. Горад мае прыкладна 4.000 бібліятэкаў, у чыіх фондах захоўваюцца прыкладна 400 мільёнаў экзэмпляраў друкаванае прадукцыі.

Да знакамітых адукацыйных і дасьледчых інстытутаў Масквы належаць акрамя славутага Маскоўскага ўнівэрсытэту, Дзяржаўны інстытут міжнародных адносінаў (МГИМО (у)), Дзяржаўны тэхналяґічны ўнівэрсытэт (Станкін), Горны інстытут, Маскоўскі авіяцыйны інстытут, Дзяржаўны тэхнічны ўнівэрсытэт імя Баўмана, Расейскі ўнівэрсытэт дружбы народаў, Фінансавая і юрыдычная акадэміі і іншыя.

Глядзіце таксама: Сьпіс вышэйшых навучальных установаў Масквы

[рэдагаваць] Зьнешнія спасылкі