Яраслаў Дамброўскі

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.

Яраслаў Дамброўскі
Павялічыць
Яраслаў Дамброўскі

Ярасла́ў Дамбро́ўскі (13 лістапада 1836, Жытомір — 23 траўня 1871, Парыж) — польскі, расейскі ды францускі рэвалюцыянэр, царскі афіцэр, генэрал і адзін з кіраўнікоў нацыянальна-вызвольнага паўстаньня ў Польшчы, Беларусі й Літве, а таксама Парыскае Камуны.

Зьмест

[рэдагаваць] Біяграфія

[рэдагаваць] Расейскі перыяд

Яраслаў Дамброўскі нарадзіўся ў Жытоміры ў зьбяднелай шляхецкай сям'і гербу Радван. З 1845 па 1853 праходзіў навучаньне ў Брэсцкім кадэцкім корпусе, затым быў адпраўлены ў Санкт-Пецярбургскі Дваранскі полк. У 1855 Дамброўскі, які пасьпяхова скончыў навучаньне, атрымаў званьне прапаршчыка і быў прызначаны ў 19 палявую артылерыйскую брыгаду, чатыры гады служыў на Каўказе і быў узнагароджаны. З 1859 па 1861 Дамброўскі навучаецца ў Акадэміі генеральнага штабу, па сканчэньні якой атрымоўвае званьне капітана. У Пецярбургу Дамброўскі ўступае ў кружок апазыцыйна настроеных афіцэраў, затым становіцца адным зь ягоных кіраўнікоў.

[рэдагаваць] Паўстаньне 1863-64 гадоў

З сьнежня 1860 Дамброўскі пачынае ўсталёўваць сувязі з польскімі кансьпіратарамі. 6 лютага 1862 прыязджае ў Варшаву і пачынае падпольную працу ў якасьці канспіратыўнага начальніка горада. Фактычна Дамброўскі быў арганізатарам Цэнтральнага Нацыянальнага Камітэта (ЦНК). У чэрвені прымаецца распрацаваны Дамброўскім плян паўстаньня. 14 жніўня Дамброўскі быў арыштаваны і кінуты ў Варшаўскую цытадэль. Знаходзячыся ў зьняволенні, кіруе паўстаньнем. Пасля правалу паўстаньня быў прысуджаны да 15 гадоў катаржных прац у Сыбіры, але ў сьнежні 1864 здолеў зьдзейсьніць уцёкі з маскоўскай перасыльнай турмы.

Яраслаў Дамброўскі на польскай банкноце ў 200 злотых
Павялічыць
Яраслаў Дамброўскі на польскай банкноце ў 200 злотых

[рэдагаваць] Эміграцыя

У чэрвені Дамброўскі з жонкай эмігруюць у Эўропу. У Швэцыі, Нямеччыне, Бэльгіі, Швайцарыі Дамброўскі ўсталёўвае кантакты з рэвалюцыйнай эміграцыяй і шукае працу. Увосень 1865 прыязджае ў Парыж. У 1866 узьнікае Аб'яднаньне польскай эміграцыі (пазней — Аб'яднаньне польскай дэмакратыі).

Дамброўскі становіцца актыўным сябрам гэтай арганізацыі, выступае зь вельмі левых пазіцый. У 1868 выйшла кніга «Крытычны нарыс вайны 1866 года ў Нямеччыне і Італіі», у якой Дамброўскі выявіў сябе выдатным вайсковым тэарэтыкам. У 1869 быў арыштаваны францускай паліцыяй па ілжывым абвінавачваньні, аднак суд апраўдаў Дамброўскага.

У 1870 Дамброўскі заклікае стварыць польскія атрады для ўдзелу ў Франка-прускай вайне, але ўрад нацыянальнай абароны адмаўляе ў гэтым. У кастрычніку таго жа года па просьбе Гарыбальдзі Дамброўскі выязджае ў Ліён для камандаваньня польскім легіёнам, але гэты план праваліўся, таму ў сакавіку Дамброўскі вяртаецца ў Парыж. Актыўна ўдзельнічае ў дзеяньнях Парыскае Камуны: кіруе XI легіёнам, затым прызначаецца кашталянам Парыскага ўмацаванага раёна і камандуючым войскамі заходняга сектара абароны Парыжа. Дамброўскаму было прысвоена званьне генэрала. У красавіку і траўні актыўна ўдзельнічае ў баявых дзеяннях Камуны. 23 траўня 1871 атрымаў цяжкае кулявое раненьне ў баі і сканаў праз 2 гадзіны ў парыжскай лякарні.

На іншых мовах