Іўрыт

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.



Іўрыт (на іўрыце עִבְרִית — «габрэйская мова») — мова семіцкай сям'і, адзна зь дзяржаўных моў Ізраіля, мова некаторых габрэйскіх суполак дыяспары, «сьвятая мова» юдаізму.

Зьмест

[рэдагаваць] Паходжаньне і ўзрост

У другой палове другога тысячагоддзя да н. э. іўрыт становіцца самастойнай семіцкай мовай, канчаткова аддзяліўшыся ад роднасных моў і дыялектаў. Самая старажытная літаратурная крыніца на іўрыце з выяўленых да цяперашняга часу — «Песьня Дэворы» (12 стагодзьдзе да н. э.). Пасьля гэты твор увайшоў у тэкст Старога запавету («Кніга Судзьдзяў Ізлаілевых», гл. 5).

Самы старажытны надпіс на іўрыце, «каляндар з Гезэру», датуецца X стагодзьдзем да н. э.

Іўрыт — аднагодак старажытнагрэцкага, старажытнаіндыйскага і кітайскага і зьяўляецца адным з найстаражытных моў свету. Такім чынам, ён нашмат старэй латыні.

[рэдагаваць] Этапы разьвіцьця

[рэдагаваць] Біблейскі іўрыт (XII—II стст. да н. э.)

[рэдагаваць] Пасьлябіблейскі іўрыт (I стагодзьдзе да н. э. — II стагодзьдзе н. э.)

[рэдагаваць] Іўрыт эпохі Талмуда і Маса́рэтаў (III—V стст. н. э.)

[рэдагаваць] Сярэднявечны іўрыт (X—XVIII стст.)

[рэдагаваць] Іўрыт XIX стагодзьдзя

[рэдагаваць] Адроджаны іўрыт (з пачатку XX стагодзьдзя)

[рэдагаваць] Адраджэньне іўрыту

[рэдагаваць] Іўрыт у СССР

Яшчэ пастановай РНК у 1919 годзе іўрыт у СССР быў абвешчаны рэлігійным, і выкладаньне на ім у габрэйскіх школах забароненае. З тых часоў прыхільнікі іўрыту ў СССР прыраўноўваліся да сіяністаў (гэта значыць «здраднікаў савецкай Радзіме» або нават «расістам»). А значыць, іх лёгка маглі выгнаць з працы або з ВНУ, а некаторыя настаўнікі іўрыту нават былі асуджаныя на турэмнае зьняволенне па розных зачэпках.

У савецкай літаратуры іўрыт вельмі доўга звалі «старажытнагабрэйскім», нават калі пытаньне яго адраджэньня ў Ізраілі быў гістарычна вырашаны. Рабілася гэта з чыста кан'юктурных палітычных меркаваньняў, з мэтай проціпастаўленьня «старой і мёртвай» мовы іўрыт «сучаснай і жывой» габрэйскай мове — ідышу.

[рэдагаваць] Назоў

Само слова עִבְרִית іўрыт перакладаецца з мовы іўрыт як прыметнік «габрэйская». Жаночы род тут ужываецца таму, што назоўнік שפה сафа́ («мова», «маўленьне»), да якога звычайна ставіцца гэты прыметнік, на іўрыце жаночага роду.

[рэдагаваць] Пісьмо і чытаньне

[рэдагаваць] Літары

[рэдагаваць] Гл. таксама

  • Габрэйскі альфабэт
  • Габрэйскія мовы
Вікіпэдыя

Вікіпэдыя мае вэрсію
на עמוד ראשי мове