Жыгімонт Аўгуст
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.

Жыгімонт Аўгуст, Жыгімонт ІІІ у Польшчы Зыгмунт II (1 жніўня 1520 – 7 ліпеня 1572) - вялікі князь літоўскі (1544 – 1572) і кароль польскі (1548 – 1572). Сын Жыгімонта Старога і Боны Сфорца.
У 1522 годзе сойм ВКЛ даў гарантыю Жыгімонту Старому, што пасьля яго сьмерці Жыгімонт Аўгуст будзе абраны вялікім князем. У 1526 пасьля сьмерці апошніх мазавецкіх князёў Бона Сфорца намагалася перадаць Мазавецкае княства Жыгімонту Аўгусту, але яно было далучана проста да Польшчы. На сойме ВКЛ у кастрычніку 1529 года Жыгімонт Аўгуст абраны вялікім князем пры жыцьці бацькі, а 18 сьнежня на польскім сойме Жыгімонт Стары дамогся абраньня сына польскім каралём. Каранаваны ў Кракаве 20 лютага 1530, але рэальная ўлада ў Польшчы і ВКЛ засталася ў Жыгімонта Старога.
У 1543 годзе быў арганізаваны шлюб Жыгімонта Аўгуста з дачкой спадчаньніка Сьвяшчэннай Рымскай імпэрыі Фэрдынанда - эрцгерцагіняй Лізаветай.
У 1544 Жыгімонт Аўгуст пачаў рэальная кіраваньне ў ВКЛ, але Жыгімонт Стары захоўваў правы кантролю за расходамі з велікакняжацкага скарбу.
У 1547 Жыгімонт Аўгуст пабраўся шлюбам з Барбарай Радзівіл. У выніку гэтага шлюбу браты Барбары Мікалай Радзівіл Руды і Мікалай Радзівіл Чорны занялі пануючае становішча ў ВКЛ, і пэўны час Жыгімонт Аўгуст быў іх уплывам. Жыгімонт Стары і Бона Сфорца былі супраць гэтага шлюбу, як і значная частка польскіх магнатаў.
Пасьля сьмерці бацькі ў 1548 годзе Жыгімонт Аўгуст стаў поўнаўладным каралём і вялікім князем. Заключыў тайную дамову аб узаемнай дапамозе з каралём Чэхіі і Вугоршчыны Фэрдынандам I Габсбургам. Гэты хаўрус быў замацаваны, калі пасьля сьмерці Барбары, у1551 годзе, Жыгімонт Аўгуст пабраўся шлюбам з эрцгерцагіняй Кацярынай, сястрой сваёй першай жонкі. Але пазьней адмовіўся ад хаўрусу з Габсбургамі.
Зьнешняя палітыка Жыгімонта Аўгуста была накіравана на захаваньне мірных стасункаў з суседнімі дзяржавамі. Прусія заставалася васалам Польшчы. Стасункі з Швэцыяй палепшыліся, калі ў 1568 годзе трон там заняў Юхан III, швагр Жыгімонта Аўгуста. Але адносіны з Маскоўскай дзяржавай былі кепскія, Іван IV пачаў нічым не абгрунтаваную Лівонскую вайну 1558 – 1582 гадоў, якая падштурхнула ВКЛ да заключэньня Люблінскай вуніі 1569 году.
Унутраная палітыка Жыгімонта Аўгуста была накіравана паляпшэньня становішча і павялічэньня ўплыву сярэдняй шляхты. На сойме 1562 — 1563 падтрымаў рэформу скарбу, судоў і войска. Вяртаў сабе землі раздадзеныя магнатам з 1504. У выніку рэформ былі павялічаны прыбыткі дзяржаўнага скарбу. Садзейнічаў правядзеньню Валочнай памеры ў ВКЛ. Пачаў стварэньне ваенна-марскога флёту Польшчы і стварыў Марскую камісію. У час яго праўленьня пашырылася Рэфармацыя розных плыняў. Праводзіў палітыку талерантнасьці ў адносінах да ўсіх канфэсій. Віленскім прывілеем 1563 года пацьвердзіў роўнасьць правоў праваслаўнага і каталіцкага баярства ВКЛ. Зацьвердзіў Статут Вялікага Княства Літоўскага 1566 года. У апошнія гады свайго ўладараньня пад ціскам каталіцкай царквы дазволіў дзейнасьць езуітаў у Польшчы з 1564 года і ў ВКЛ з 1569 года, што сталася пачаткам Контррэфармацыі. Быў мэцэнатам, падтрымліваў мастакоў, архітэктараў, музыкаў, актораў. Яго ўладарста было пэрыядам росквіту Адраджэньня ў ВКЛ.
Памёр не пакінуўшы нашчадкаў, на ім скончылася мужчынская галіна дынастыі Ягелонаў. У сваім палітычным тастамэнце раіў шляхце прытрымлівацца хаўрусу Францыяй і абраць на пасады караля і вялікага князя французкага прынца. Гэта была ажыцьцяўлёна на элекцыйным сойме ў 1573 годзе – быў абраны Генрык Валезы.