Казімір Ягелончык

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.

Казімір Ягелончык (малюнак Яна Матэйкі)
Павялічыць
Казімір Ягелончык (малюнак Яна Матэйкі)

Казімір Ягелончык, Казімір-Андрэй Ягайлавіч (30 лістапада 1427 - 7 чэрвеня 1492) - вялікі князь літоўскі (1440 – 1492), кароль польскі (1447 – 1492). Нарадзіўся ў Кракаве, малодшы сын Ягайлы і Соф’і Гальшанскай. Памёр у Гародні.

Абраны вялікім князем незалежніцкай партыяй на чале з Янам Гастоўтам пасьля забойства Жігімонта Кейстутавіча ў 1440 годзе. Пры абраньні абяцаў вярнуць ВКЛ Валынь і Падольле захопленыя Польшчай, што пазьней і выканаў. У 1444 годзе вярнуў ад Польшчы ў склад ВКЛ Дарагічынскую зямлю. Пасьля сьмерці свайго старэйшага брата Ўладзіслава, караля польскага, быў запрошаны на польскую пасаду. Але Казімір доўгі час не пагаджаўся, яго не адпускалі князі і баяры ВКЛ якія не жадалі нават пэрсанальнай ўніі з Польшчай, але пасьля ўсёж такі пад уплвам маці даў згоду. У чэрвені 1447 года абраны каралём Польшчы, але прысягу даў толькі ў 1453 годзе. У 1454 Казімір ажаніўся з Альжбэтаю, дачкою памёрлага імпэратара Сьвяшчэннай Рымскай Імпэрыі Альбэрта II. У Казіміра і Альжбэты было трынаццаць дзяцей:

[рэдагаваць] Унутраная палітыка

Намагаўся ўмацаваць велікакняжацкую ўладу, аднак гэтага не ўдалося, вымушаны быў пашырыць правы фэадалаў і шляхты. У 1441 годзе падушыў выступ смаленскіх гараджан, а ў 1490 - 1492 гадох выступу сялян на поўдні ВКЛ і Польшчы. У 1447 годзе выдаў так званы Казіміраў прывілей якім пашырыў правы фэадалаў ВКЛ, гарантаваў права ўласнасьці на зямлю, вольны выезд за мяжу, права судзіць залежных ад іх людзей. У прывілеі прадугледжвалася, што зямлю і дзяржаўныя пасады ў ВКЛ маглі атрымліваць толькі мясцовыя фэадалы. Пры Казіміру вырасла роля дарадчага органа — паноў-рады і ўзмацніўся яе ўплыў дзейнасьць вялікага князя. У 1457 годзе выдаў прывілей паводле яго жыхары ВКЛ маглі вольна выяджаць за мяжу, акрамя варожых краін, у тым ліку для набыцьця адукаціі. Аказваў матэрыяльную дапамогу студэнтам з дзяржаўнага скарбу. У 1468 годзе выдаў Судзебнік, першую спроба кадыфікацыі крымінальнага і працэсуальнага права ВКЛ. У 1471 годзе ліквідаваны ўдзельныя княствы. Прадстаўнікі незалежніцкай партыі незадоваленыя збліжэньнем з Польшчай ў 1480-х гадах арганізавалі змову супраць Казіміра, але змова была выкрыта. Выданьнем Няшаўскага статута Казімір пачаў час палітычнага панаваньне ў Польшчы шляхецкага стану.

[рэдагаваць] Вонкавая палітыка

Пры Казіміры васалам Польшчы стала Мазавецкае княства, была далучана ныя Асвяцімскае княства. У выніку трынаццацігадовай вайны з крыжакамі ў 14541466 гадох па Торуньскай дамове 1466 году Польшча вярнула Памор’е, атрымала Заходнюю Прусію, а Тэўтонскі ордэн трапіў у васальную залежнасьць. Казіміру давялося амаль штогод адбіваць татарскія наезды. Добра прыняў намеры ноўгародзкіх баяр на чале з Марфай Барэцкай далучыць Ноўгарад да ВКЛ, але Іван III пасьля доўгай аблогі захапіў Ноўгарад і жорстка расправіўся з баярамі.


Папярэднік:
Жыгімонт Кейстутавіч
Вялікі князь літоўскі
1440-1492
Наступнік:
Аляксандар Ягелончык
Папярэднік:
Уладыслаў III
Кароль польскі
14471492
Наступнік:
Ян I Ольбрахт