Esgob William Morgan

Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.

Esgob William Morgan (1545 - 10 Medi 1604) oedd y gŵr a gyfieithodd y Beibl gyntaf yn gyflawn i'r Gymraeg. Cyhoeddwyd y Beibl yn 1588. Credir yn gyffredin mai hyn gymaint a dim arall sy'n gyfrifol i'r Gymraeg oroesi.

Ganed William Morgan yn Nhŷ Mawr, Wybrnant, Penmachno, yn fab i denant ar ystad y Gwydir. Mae'n debyg i dirfeddianwr yr ystad, Morys Wyn, ddarparu addysg ar gyfer rhai o feibion ei denantiaid trwy ei gaplan personol. Mae'n debyg i Edmwnd Prys fod yn gyd-fyfyriwr yr un pryd a William Morgan. Aeth y ddau wedyn i Goleg Sant Ioan, Caergrawnt. Treuliodd William Morgan tair blynedd ar ddeg yn y brifysgol gan feistroli Lladin, Groeg, Hebraeg, Aramaeg, Ffrangeg, Almaeneg, yn ogystal â Chymraeg.

Apwyntiwyd ef yn ficer Llanbadarn Fawr yn 1572, yna'r Trallwng yn 1575 a Llanrhaeadr-Mochnant ynghyd â Llanarmon Mynydd Mawr ym 1578. Yn 1578 yr apwyntiwyd ef hefyd yn Bregethwr y Brifysgol yng Nghaer-grawnt. Yn ystod ei gyfnod yn Llanrhaeadr-Mochnant priododd â Catherine ferch George ac yno hefyd y gwnaeth llawer o'i waith cyfieithu, gan weithio yno hyd at ei ddyrchafiad yn Esgob Llandaf yn 1595. Symudodd yn 1601 i esgobaeth Llanelwy lle y bu hyd at ei farwolaeth yn 1604.

Roedd cyfieithiad William Salesbury o'r Testament Newydd wedi bod ar gael ers 1567, ac er fod yna dipyn o feirniadu ar Gymraeg hwnnw, cyfieithiad Salesbury fu'n sail hynod o werthfawr i gyfieithiad William Morgan. Erbyn 1587 roedd wedi gorffen cyfieithu yr Hen Destament, y Testament Newydd a'r Apocrypha, ac fe ddaeth y cyfan drwy'r wasg yn 1588.

[golygu] Cysylltiadau Allanol

[golygu] Llyfryddiaeth

  • Isaac Thomas, William Morgan a'i Feibl (Gwasg Prifysgol Cymru, 1988)
  • Prys Morgan, Beibl i Gymru (Pwyllgor Dathlu Pedwarcanmlwyddiant Cyfieithu'r Beibl/Gwasg Cambria, 1988)
Ieithoedd eraill