Aderyn

Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.

Adar
Delwedd:Peaceful-Dove-223.jpg
Colomen
Dosbarthiad biolegol
Teyrnas: Animalia
Ffylwm: Chordata
Is-ffylwm: Vertebrata
Dosbarth: Aves
Urddau
Llawer, gweler testun

Anifail asgwrn-cefn gydag adenydd, pig, plu, dwy goes a gwaed cynnes yw aderyn (lluosog adar). Mae bron pob aderyn yn gallu hedfan, mae adar na allant hedfan yn cynnwys yr estrys, y ciwi a'r pengwiniaid. Mae bron 10,000 o rywogaethau o adar. Maen nhw'n byw mewn llawer o gynefinoedd gwahanol ledled y byd. Adareg (neu Adaryddiaeth) yw astudiaeth adar.

Taflen Cynnwys

[golygu] Anatomi

Mae strwythur adar yn addasu ar gyfer hediad. Mae eu coesau blaen wedi newid i adenydd. Mae pig ysgafn heb ddanedd gydag adar ac mae codennau aer tu fewn i'w hesgwrn.

[golygu] Atgenhedliad

Mae adar yn dodwy wyau gyda phlisgyn caled. Mae'r rhan fwyaf o adar yn adeiladu nyth lle maen nhw'n deor eu hwyau. Mae rhai adar yn cael eu geni'n ddall a noeth. Mae adar eraill yn gallu gofalu am eu hunain bron ar unwaith.

[golygu] Mudiad

Mae llawer o rywogaethau yn mudo er mwyn dianc rhag tywydd oer. Mae miliynau o adar sy'n nythu yn Hemisffer y Gogledd yn mudo i'r de. Mae rhai adar Hemisffer y De yn mudo i'r gogledd. Mae Morwennol y Gogledd yn hedfan ymhellach na unrhyw aderyn arall o'r Arctig i'r Antarctig.

[golygu] Esblygiad

Esblygodd adar o ddeinosoriaid yr urdd Therapoda, mae'n debyg. Yr adar ffosilaidd henaf yw Archaeopteryx. Roedd e'n byw tua 150 miliwn o flynyddoedd yn ôl.

[golygu] Adar a dyn

Mae adar yn ffynhonnell bwysig o fwyd i bobl. Mae rhai adar fel yr iâr a'r twrci wedi eu ffermio ar gyfer eu cig neu wyau. Anifeiliaid anwes poblogaidd yw adar e.e. y byji a'r caneri.

Mae llawer o adar wedi eu peryglu oherwydd hela a dinistr amgylcheddol. Mae elusennau fel Cymdeithas Audubon yn yr Unol Daleithiau a’r RSPB yn y DU yn ymgyrchu dros amddiffyniad adar.

[golygu] Urddau

  • Struthioniformes: Estrys, Rheaod, Emiw, Casowarïaid a Chiwïod
  • Tinamiformes: Tinamŵod
  • Anseriformes: Elyrch, Gwyddau a Hwyaid
  • Galliformes: Adar helwriaeth
  • Sphenisciformes: Pengwiniaid
  • Gaviiformes: Trochyddion
  • Podicipediformes: Gwyachod
  • Procellariiformes: Albatrosiaid, Adar drycin a Phedrynnod
  • Pelecaniformes: Pelicanod, Mulfrain, Huganod a.y.y.b.
  • Ciconiiformes: Crehyrod, Ciconiaid a.y.y.b.
  • Phoenicopteriformes: Fflamingos
  • Accipitriformes: Eryrod, Gweilch a.y.y.b.
  • Falconiformes: Hebogiaid
  • Turniciformes
  • Gruiformes: Rhegennod, Garanod a.y.y.b.
  • Charadriiformes: Rhydwyr, Gwylanod, Morwenoliaid a Charfilod
  • Pteroclidiformes: Ieir y Diffeithwch
  • Columbiformes: Colomennod
  • Psittaciformes: Parotiaid
  • Cuculiformes: Cogau
  • Strigiformes: Tylluanod
  • Caprimulgiformes: Troellwyr
  • Apodiformes: Gwenoliaid Duon
  • Trochiliformes: Adar y si
  • Coraciiformes: Gleision y Dorlan, Rholyddion, Cornylfinod a.y.y.b.
  • Piciformes: Cnocellod, Twcaniaid a.y.y.b.
  • Trogoniformes: Trogoniaid
  • Coliiformes: Colïod
  • Passeriformes: Adar golfanaidd neu Adar clwydol

[golygu] Gweler hefyd

[golygu] Cysylltiadau allanol