Abaty Ystrad Fflur

Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.

Y Porth Gorllewinol
Ehangwch
Y Porth Gorllewinol

Hen abaty Sistersiaidd yw Abaty Ystrad Fflur. Fe'i leolir ym Mhontrhydfendigaid yng Ngheredigion.

Taflen Cynnwys

[golygu] Hanes

Roedd y Sisteriaid, neu'r mynaich gwynion, yn gymuned bugeiliol, yn gwarchod defaid a gwartheg ar eu hystadau er mwyn cynnal eu cymuned crefyddol a diwylliannol.

Nid oes sicrwydd ynglyn ag union ddyddiad sefydlu'r abaty, ond dywedir iddo'i sefydlu o gwmpas y flwyddyn 1164, dan nawdd yr Arglwydd Rhys, tywysog Deheubarth. Ffynnodd y sefydlaid yn y 12fed ganrif fel canolfan diwylliant a pheth gyfoeth; yma hefyd cyfansoddwyd un fersiwn o lawysgrif Brut y Tywysogion.

Dioddefodd yr abaty peth ddifrod yn ystod rhyfeloedd y 13eg ganrif; yn arbennig gan ymgyrchoedd Edward I, brenin Lloegr. Yn fuan wedyn, difrodywd rhan o'r abaty gan dân a achoswyd gan fellten. Roedd y trychinebau hyn, ac yn diweddarach y Pla Du, wedi gwanio'r sefydliad ac mae'n ymddangos nad adferwyd y niferoedd.

Dywedir i'r bardd Dafydd ap Gwilym gael ei gladdu yma yn 1380 dan ywen hynafol sydd yn parhau yno.

Llun o'r adfeilion o'r Illustrated London Reading Book, 1851
Ehangwch
Llun o'r adfeilion o'r Illustrated London Reading Book, 1851

Erbyn y 15fed ganrif fe ddioddefodd ffawd yr abaty dan ddylanwadau milwrol Lloegr, a lleihawyd y gymuned i saith mynach. Diddymwyd yr abaty yn 1539 fel rhan o ymgyrch Diddymu'r Mynachlogydd gan Harri VIII. Gwerthwyd rhai o'r tiroedd amaethyddol, a throsglwyddwyd tir yr abaty i deulu Stedman. Yn y cyfnod hwn, dymchwelwyd rhannau sylweddol o'r adeiladau a defnyddio'r cerrig at ddibenion adeiladu eraill.

Yn y 19eg ganrif, tyfodd ddiddoreb yn yr adfeiliau fel atdyniad i deithwyr, yn arbennig dan ddylanwad Stephen Williams, periannydd rheilffyrdd.

[golygu] Heddiw

Mae'r abaty dan oruchwyliaeth Cadw ac yn agored i'r cyhoedd am dâl yn yr haf ac am ddim yn y gaeaf. Mae'r mynediad oddi ar ffordd B4343.

Y rhan mwyaf trawiadol o'r abaty, y rhan sydd wedi goroesi orau, a'r ddelwedd a ddefnyddir yn fwyaf cyffredin ohono, yw'r porth gorllewinol. Mae'n nodweddiadol am ei saernïaeth cain. Mae hefyd yn bosibl gweld olion seiliau'r abaty gyfan a chael syniad o ddyluniad y cyfan. Mae rhywfaint o'r addurniadaeth a rhai teiliau llawr addurniedig wedi goroesi.

[golygu] Ffynonellau

David M. Robinson & Colin Platt, Strata Florida Abbey, Talley Abbey CADW, 1992 ISBN 1 85760 106 8

[golygu] Darllen Pellach

J. Beverley Smith a W.G Thomas Abaty Ystrad Fflur HMSO, 1977

[golygu] Cysylltiadau Allanol

Safle Cadw

'Castlewales'

Hanes Archaeolegol

Casglu'r Tlysau: Llun o'r Awyr

Casglu'r Tlysau: Teilsen Llawr

Ieithoedd eraill