Saunders Lewis
Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.
Dramodydd, bardd, nofelydd, hanesydd a gwleidydd oedd John Saunders Lewis (15 Hydref, 1893 - 1 Medi, 1985). Cafodd ei eni yn Wallasey, ger Lerpwl, yn fab i weinidog. Mynychodd brifysgol Lerpwl. Roedd yn un o sylfaenwyr Plaid Cymru. Bu ei ddarlith radio enwog Tynged yr Iaith, a draddodwyd yn 1962, yn sbardun i sefydlu Cymdeithas yr Iaith Gymraeg, ond fel dramodydd y cydnabyddir ef fwyaf.
Yn 1936 llosgodd adeiladau yr ysgol fomio ym Mhenyberth ac o ganlyniad collodd ei swydd fel darlithydd yng Ngholeg Prifysgol Abertawe.
Mae'n debyg mai ei ddramau mwyaf yw Blodeuwedd, sy'n ymwneud â'r gwrthdaro rhwng cariad a chwant, a Siwan. Yn ei nofelau Monica, Merch Gwern Hywel, a Siwan mae cytundeb priodasol yn holl bwysig ac yn hanfodol er lles cymdeithas.
Yn fab i Fethodist fe ymunodd â 'r Eglwys Babyddol yn 1932.
Roedd yn gredwr cryf yn y traddodiad Ewropeaidd, ac yn gweld dylanwad Lloegr yn rhwystr i Gymru ddeall y traddodiad hwnnw. Dau ddylanwad mawr arno oedd Emrys ap Iwan a W.B. Yeats.
Fe enwebwyd Saunders Lewis am wobr lenyddol Nobel yn 1971.
Taflen Cynnwys |
[golygu] Llyfryddiaeth
[golygu] Barddoniaeth
Casglwyd ei gerddi ynghyd yn y gyfrol Cerddi Saunders Lewis (gol. R. Geraint Gruffydd).
[golygu] Nofelau
[golygu] Dramâu
Casglwyd eu holl ddramâu ynghyd yn ddwy gyfrol, Dramâu Saunders Lewis, dan olygyddiaeth Ioan Williams.
[golygu] Beirniadaeth Lenyddol=
- A School of Welsh Augustans (1924)
- Ysgrifau Dydd Mercher
- Meistri'r Canrifoedd (gol. R. Geraint Gruffydd; casgliad)
- Meistri a'u Crefft (gol. Gwynn ap Gwilym; casgliad)
[golygu] Ysgrifau Gwleidyddol
- Canlyn Arthur
- Ati, Wyr Ifainc
[golygu] Gweler hefyd
- Dafydd Jenkins, Tân yn Llŷn (hanes Penyberth)
- Presenting Saunders Lewis (gol. Alun R. Jones & Gwyn Thomas)
- Annwyl Kate, Annwyl Saunders (gol. Dafydd Ifans; llythyraeth Saunders â Kate Roberts)