Roald Hoffman
Wikipediya ra, ensiklopediya xosere
Nuştoxê na maqale Faruk İremet o.
Roald Hoffman serı 1937 dı Polanyadı, suke da Zloczowa dı yeno dınya.
Contents |
[bıvurne / bınusne] Qeçekê do şair yahudiyo bê pi
Qandê çıçi mı va "qeçekê do şair, Musewitine/yahudiyo bê pi?" Çı wext piyê Hoffman yeno kıştenı, Hoffman bı xü qeçek biyo. Serı 1937 dı Polanya dı, suk da Zloczowa dı yeno dınya.
Amnanı ser 1941 dı, piyê cı, maya cı u o bı xü yenê tepıştenı. Eskerê Hitler ina rışenê kampê hêsira. Zey ma şiirê Hoffman dı zi zanê kı piyê cı waşto kı kamp ra bıremo. La nêbiyo u ameyo kıştenı. Heme dınya zano kı çendı Musewitine/yahudi bêsual ameyê kıştenı. Aqibetê inan heme dınya dı u ma dı zi yeno zaneyenı.
Rojawa dı qederê ma Zazaya u Musewitine/yahudiya zeydê pêyayo. Tarixê ma zeydê pêya êş u kederiya pırro, qederê ma éyniyo. Verê mısıri, dıma Ereb (bı İslamyeta) u dıma Hitler (nazizıma) biyo tofanê seredê inan. Senin tayın tayıni biyê beladê seredê ma, Musewitine/yahudiyan zi wuni Erebun ra, Ruman ra zaf zılım anto.
Piyê Hoffmanı ser 1943 dı yeno kışten u dıma maya cı o bı xü u xırubê do yahudi kampê êsirey ra remenê, nezdiyê des mengi şar inarê wahêrey keno u nımneno. Nezdiyê new mengi zi bostanan dı qaçax kar kenê. Hoffman 7 (héwt) sere bê pi maneno, o zéhmetey u hêşı kı ina anto, êy rê beno şewqê do gırd, ilhamê do rocın bırıqêno. Kamp dı bı çımandê xü ya vineno kı senin insani yenê kıştenı, senin işkence kerdenı.
[bıvurne / bınusne] Kitavun nuşte
Hoffman nıka New York dı cüwêno u héta nıka 3 (hirê) Kıtab nuşnawo.
- 1- The metamict state (Dewletê da matamatikın)
- 2- Gaps and verges (Qülıkê sınorı)
- 3- Memory effeckts (hécmê mejı)
Kıtabê xü yê "Memory effeckts 1991" dı neşır kerdo. Şiirê Hoffman hezkerdenı, êşı, hésret u héyat ra guniya xü gino. Zey zaf nuştoxandê yahudi o zi hozanê êşano.
[bıvurne / bınusne] Amnanı 1943
Dıma wextê do derg heme tepa amey,
ez wuni zana kı lej qedya bi
kı tı nêmerd bi, pi.
Çı wext şıma piya suk dı şi
ez wuni bawer kena, to xü inan ra azad kerd
aya tı bi kı rayid dı remaynê. Jewna bi
inan kıştı.
Rojê
tı do bêrê,
qaçaxı
bı çına parçe biyaye u tı do mı rê vacê
ıstanıki.
Qandê mı, o dar kı tı xü vuca dı nımna bi
rojê tı peydê bêrê,
dım ra tı bı mengana ay rayêdan ser o şi
bı Rusya.
U çı wext to mı xapêna
u tı niyamê, maya xü ra waşt
jewna fın vaco
çıçi amebi to sere
u mı xü kerd herunda ay yahudi,
a yahudi kı to ixbar kerd bı,
ax piyê mı,
o bı kı cayê tıfıng dê to mısna
u planê to xırab kerd
ma o nêbı waşt kı tı kozıkê xü ra bıvıciyê teber.
Mı êyrê va; "tı çı qehreman bi."
Çı çax ıstanıki alikari nêkerd, piyê mı,
mı xewnı vinay, kı ez bıbiya wehêrê erdı
ez şaya pumpa bıkera wotqa
miyanê guni, bêverni gırote
u polisê Ukrani
kı tıfıngê xu werzana
çı wext tı xü eşt ser eskerê SS'i.
U çı wext, o zi nêbi
axxx...pi mı
pencerê mı heme gıroti
u héyal kerd zey inan cayê gırote akerê
çımê xü bıdı cayna,
kı ê nêvinê tı dırbetınê
kı ê bêveng nêşırê,
u serra zi tı dı fıni namedê marda mı va
[bıvurne / bınusne] Nobel
Ser 1981 dı Xelatê Nobeli ser kimya gıroto (The Nobel Prize in Chemistry 1981)