Ιεχωβά

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Ιεχωβά, στα εβραϊκά יְהֹוָה‎ ​, είναι το όνομα τού Θεού της Αγίας Γραφής[1].

Το όνομα Ιεχωβά αποτελεί μεταγραφή από το εβραϊκό κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης στην ελληνική του συμφωνικού Τετραγράμματου ΓΧΒΧ (ΙΧΒΧ), του ιδιαίτερου ονόματος του Θεού που περιλαμβάνεται 6.823 φορές στην Παλαιά Διαθήκη.

Σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη των λογίων, η μορφή "Ιεχωβά" δεν αποτελεί ορθή μεταγραφή[2] ενώ θεωρείται ορθότερη η μεταγραφή "Γιαχβέ"[3]. Εντούτοις, η μορφή "Ιεχωβά" εξακολουθεί να χρησιμοποιείται καθώς αποτελεί την πιο μακραίωνη και ευρύτερα χρησιμοποιημένη μεταγραφή του προσωπικού ονόματος του Θεού.

Πίνακας περιεχομένων

[Επεξεργασία] Ετυμολογική και θεολογική σημασία του ονόματος του Θεού

Απόσπασμα από το κείμενο της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα των εδαφίων Αββακούμ 2:19, 20, στο οποίο περιέχεται το τετραγράμματο όνομα του Θεού με αρχαίους εβραϊκούς χαρακτήρες
Μεγέθυνση
Απόσπασμα από το κείμενο της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα των εδαφίων Αββακούμ 2:19, 20, στο οποίο περιέχεται το τετραγράμματο όνομα του Θεού με αρχαίους εβραϊκούς χαρακτήρες

Σύμφωνα με την Βίβλο, ο ίδιος ο Θεός αποκαλύπτει και κάνει γνωστό το προσωπικό του όνομα: «Εγώ είμαι ο Ιεχωβά. Αυτό είναι το όνομά μου· και σε κανέναν άλλον δεν θα δώσω τη δική μου δόξα, ούτε τον αίνο μου σε γλυπτές εικόνες». (Ησαΐας 42:8, ΜΝΚ)

Το όνομα του Θεού στην εβραϊκή είναι ένας έμμεσος ενεργητικός τύπος του ρήματος χαγιάχ, το οποίο σημαίνει «γίνομαι» ή «αποδεικνύομαι»[4]. Έτσι, το όνομα μπορεί να ερμηνευθεί ως «Αυτός Κάνει να Γίνεται» ή «Θα Γίνω οτιδήποτε με ευαρεστεί», τονίζοντας ότι ο Θεός ενεργεί με τον τρόπο που επιθυμεί ώστε να εκπληρώσει τον σκοπό του [5].

Πολλοί είχαν και έχουν την άποψη ότι στη μετάφραση των Εβδομήκοντα το Τετραγράμματο μεταφράστηκε με τη λέξη «Κύριος». Αυτό ήταν αποτέλεσμα του γενονότος ότι σε όλα τα μέχρι πρότινος διαθέσιμα αντίγραφα, τα οποία είναι του 4ου αιώνα Κ.Χ. και μετά, στη θέση του Τετραγράμματου εμφανίζεται η λέξη «Κύριος». Ωστόσο, η άποψη περί απόδοσης του Τετραγράμματου αμφισβητήθηκε σοβαρά όταν βρέθηκαν αρχαιότατα αντίγραφα, που χρονολογούνται από τον 2ο Π.Κ.Χ. μέχρι και τον 1ο αιώνα Κ.Χ., και στα οποία δεν υπάρχει καμιά αντικατάσταση του Τετραγράμματου με τη λέξη «Κύριος» αλλά αυτό διατηρείται με τους παλαιούς εβραϊκούς χαρακτήρες, χωρίς απόπειρα μεταγραμματισμού στα Ελληνικά ή κάποιου είδους μετάφραση.

Άλλες πηγές αποδίδουν τη σημασία του ονόματος ως «Εκείνος που θα συνεχίσει να Είναι (παρών μαζί με τον λαό του)», ενώ άλλοι, αποδίδουν το όνομα ως «Είμαι Αυτό που Είμαι» ή «Θα Είμαι αυτό που θα Είμαι»[6]. Ορισμένοι λόγιοι δίνουν έμφαση στην αμεταβλητότητα του Θεού μέσω της ερμηνείας του θεϊκού ονόματος.

[Επεξεργασία] Η απώλεια της αρχικής προφοράς του Τετραγράμματου

Για τους Ισραηλίτες, όπως και για τους λαούς της Ανατολής ευρύτερα, το όνομα δεν αποτελούσε απλώς μια ετικέτα αλλά υποδήλωνε τη φύση και τις ιδιότητες του ατόμου που το έφερε. Γι' αυτό το λόγο ιδιαίτερη ευλάβεια αποδόθηκε στο «ξεχωριστό Όνομα» (Σεμ Χαμεφοράς) του Θεού το οποίο αποκαλύφθηκε στον λαό Ισραήλ. Κατά τη Βιβλική περίοδο δεν υπάρχει καμία υπόνοια ότι δεν γινόταν χρήση του όνοματος του Θεού στον καθημερινό λόγο. Μάλιστα, σύμφωνα με αρχαιολογικά ευρήματα[7], το όνομα χρησιμοποιούνταν και σε εξωβιβλικές πηγές, σε αναφορές που έκαναν μη Ισραηλίτες. Αλλά φαίνεται πως κατά την πρώιμη ραββινική περίοδο η προφορά του ονόματος περιορίστηκε μόνο στην υπηρεσία του Ναού της Ιερουσαλήμ. Όπως αναφέρεται στο Μισνά, «στο Αγιαστήριο το Όνομα προφερόταν όπως γραφόταν· αλλά έξω από τα όριά του χρησιμοποιούνταν ένα υποκατάστατο Όνομα»[8].

Κατά τη διάρκεια της τελευταίας φάσης της ύπαρξης του Ναού, υπήρχε αμέλεια για την σαφή εκφορά του τετραγράμματου. Φαίνεται πως σε αυτό συνέβαλε και ο υποβιβασμός του ηθικού επιπέδου των ιερέων. Όπως καταγράφεται στο Ταλμούδ, «αρχικά ο Αρχιερέας συνήθιζε να διακηρύττει το Όνομα με δυνατή φωνή· όταν όμως πολλαπλασιάστηκαν οι έκλυτοι άνθρωποι, το διακήρυττε χαμηλόφωνα»[9]. Από την άλλη πλευρά, φαίνεται ότι υπήρχε τότε περίοδος κατά την οποία ενθαρρυνόταν η ελεύθερη και ευρεία χρήση του Ονόματος από τον λαό, όπως συνέβαινε και παλιότερα. Μάλιστα, «συστηνόταν να χαιρετούν τους φίλους τους αναφέροντας το Όνομα»[10]. Το θεϊκό όνομα ήταν γνωστό και χρησιμοποιούνταν και από παγανιστικά έθνη τόσο πριν την Κοινή μας Χρονολογία όσο και κατά τους πρώτους μετά την Κοινή Χρονολογία[11]. Ωστόσο, τέτοιου είδους συνήθειες έπαψαν και, όπως αναφέρει ένας ραββίνος του 3ου αιώνα, «όποιος συγκεκριμένα προφέρει το Όνομα είναι ένοχος θανατικής ποινής»[12]. Επίσης, «εκείνος που προφέρει το Όνομα σύμφωνα με τα γράμματά του» δεν θα είχε θέση στον Ερχόμενο Κόσμο[13].

Ο όρος «Ιεχωβά» θεωρείται ότι σχηματίζεται από τα σύμφωνα ΓΧΒΧ, σε συνδυασμό με τα φωνήεντα της λέξης Αδωνάι (Κύριος)[14]. Υπάρχουν διαφορετικές απόψεις για τα φωνήεντα που χρησιμοποιούνταν αρχικά, καθώς —εξαιτίας της ερμηνείας που είχε δοθεί σε εδάφια της Αγίας Γραφής όπως το Έξοδος 20:7 και το Λευιτικό 24:11— το θεϊκό όνομα κατέληξε να θεωρείται πολύ ιερό για να προφέρεται. Οι Ιουδαίοι γραμματείς, κατά την δημόσια ανάγνωση, λόγω της υπερβολικής ευλάβειας, που κάποιοι θεωρούν δεισιδαιμονική, άρχισαν να αντικαθιστούν το θεϊκό όνομα που ήταν γραμμένο יהוה‎ ​ με τον όρο «Κύριος» (אֲדֹנָי‎ ​) και κατ' επέκταση έγραφαν τα φωνηεντικά σημεία της λέξης «Κύριος» ανάμεσα στα σύμφωνα του θεϊκού ονόματος ως υπενθύμιση για τους μελλοντικούς δημόσιους αναγνώστες.

Οι μη Ιουδαίοι μεταφραστές της εβραϊκής, προφανώς καθώς δεν γνώριζαν τον λόγο της αλλαγής που είχαν κάνει οι γραμματείς, διάβαζαν τη λέξη όπως ακριβώς είχε καταγραφεί, θεωρώντας τα φωνηεντικά σημεία των γραμματέων ως εγγενές μέρος του ονόματος του Θεού παρά ως απλή υπενθύμιση ώστε να μην το προφέρουν. Πιστεύεται ότι έτσι προέκυψε η απόδοση του ονόματος ως Ιεχωβά. Οι πηγές των εκκλησιαστικών πατέρων αναφέρονται σε μορφές όπως Ιαβέ και Ιάο, καθώς και στις συντομευμένες μορφές του ονόματος όπως Γιαχ (π.χ. Ψαλμός 68:4 ή στη μορφή Αλληλούια, που σημαίνει «Αινείτε τον Γιαχ (Ιεχωβά)») και γιαχού (σε κύρια ονόματα). Τελικά, φαίνεται πως η ακριβής προφορά του θεϊκού ονόματος χάθηκε μετά την καταστροφή του Δεύτερου Ναού της Ιερουσαλήμ το έτος 70 Κ.Χ.[15]

[Επεξεργασία] Εμφάνιση και χρήση της μορφής Ιεχωβά

Ναός Σεντ Μαρτίν (St. Martinskirche) του 1521, στο Όλτεν της Ελβετίας.
Μεγέθυνση
Ναός Σεντ Μαρτίν (St. Martinskirche) του 1521, στο Όλτεν της Ελβετίας.

Η μορφή Ιεχωβά, ή παρεμφερείς της, εμφανίζεται σε κείμενα από τον 3ο αιώνα μ.Χ. Για παράδειγμα, σε πάπυρο του 3ου αιώνα υπάρχει η φράση «εληιε Ιεωα ρουβα», η οποία προέρχεται από τα εβραϊκά και σημαίνει "ο Θεός μου Ιεωά ισχυρότερος". Συγγραφείς όπως ο Σεβήρος της Αντιόχειας (465-538) και εκείνος του έργου Ευλογία του Ιωάννη του Βαπτιστή, κάνουν χρήση της μορφής Ιωά. Παρόμοια, στον Κοϊσλινιανό κώδικα (Codex Coislinianus) του 6ου αιώνα, δίνεται η ερμηνεία διαφόρων θεοφορικών ονομάτων με τη χρήση της μορφής Ιωά. Εντούτοις, ήταν ήδη πάγια θέση να θεωρείται το όνομα του Θεού "άρρητο"[16].

Στο δεύτερο μισό της πρώτης χιλιετίας Κ.Χ., Ιουδαίοι λόγιοι εισήγαγαν ένα σύστημα γραμματικών σημείων για να αναπαραστήσουν τα ελλείποντα φωνήεντα του συμφωνικού εβραϊκού κειμένου. Σε σχέση με το όνομα του Θεού, πιστεύεται ότι αντί να εισάγουν τα κατάλληλα φωνηεντικά σημεία ανάμεσα στα σύμφωνα από τα οποία αποτελείται (ΓΧΒΧ), τοποθέτησαν άλλα φωνηεντικά σημεία με σκοπό να αποτελούν υπενθύμιση για τον αναγνώστη ώστε να διαβάζει Αδωνάι (που σημαίνει «[Υπέρτατος] Κύριος») ή Ελοχίμ (που σημαίνει «Θεός»).

Ναός Σεν Φιάκρ (Saint-Fiacre), στην Ντιζόν του Βελγίου.
Μεγέθυνση
Ναός Σεν Φιάκρ (Saint-Fiacre), στην Ντιζόν του Βελγίου.

Ο Κώδικας Λένινγκραντ B 19Α (ο οποίος αποτελεί τη βάση για το κριτικό κείμενο της Μπίμπλια Χεμπράικα Στουτγκαρτένσια), του 11ου αιώνα Κ.Χ., προσθέτει τα φωνηεντικά σημεία ώστε το Τετραγράμματο να διαβάζεται ως Ιεχβά (Yehwah΄), Ιεχβί (Yehwih΄) και Ιεχωβά (Yeho·wah΄). Η έκδοση του Δρ. Γκίνσμπουρκ του Μασοριτικού κειμένου τοποθετεί τα φωνηεντικά σημεία στο θεϊκό όνομα ώστε να διαβάζεται Ιεχωβά (Yeho·wah΄).

Υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι ήδη στις αρχές του 15ου αιώνα αυτή η μασοριτική ανακατασκευή του θεϊκού ονόματος άρχισε να εμφανίζεται και σε άλλες λατινογενείς γλώσσες. Για παράδειγμα, ο Καρδινάλιος Νικόλαος της Κούσα (Nicholas of Cusa, 1401-1464), στον λόγο του In principio erat verbum (Εν Αρχή Ην ο Λόγος), που γράφτηκε γύρω στο 1428, εξηγεί τα διάφορα ονόματα του Θεού και χρησιμοποιεί τη μορφή Ιεχουά ή Ιεχωβά (Iehoua). Ο Μαρτίνος Λούθηρος (1483-1546), γνώστης προφανώς των λόγων του Νικολάου της Κούσα, έκανε χρήση της μορφής που θεωρούσε βελτιωμένη, δηλαδή τη μορφή Ιεχουά ή Ιεχωβά (Iehouah).

Η Βίβλος της Γενεύης (Geneva Bible), εκδόθηκε το 1560. (Ψαλμός 83:18)
Μεγέθυνση
Η Βίβλος της Γενεύης (Geneva Bible), εκδόθηκε το 1560. (Ψαλμός 83:18)

Την ίδια περίοδο, ο επιφανέστερος για την εποχή του Γερμανός λόγιος της Εβραϊκής γλώσσας, Σεμπάστιαν Μούνστερ (Sebastian Münster), έκανε χρήση της μορφής Ιεχωβά (Iehova) στην Χαλδαϊκή Γραμματική (Chaldaica Grammatica) του. Ο Ουίλιαμ Τίντεϊλ (William Tyndale), ζηλωτής μεταφραστής της Βίβλου στην αγγλική γλώσσα, χρησιμοποιήσε για πρώτη φορά το θεϊκό όνομα σε αγγλική Βίβλο το 1530 με τη μορφή Ιεχουά (Iehouah) και Ιεχωβά (Iehovah). Οι περισσότερες αγγλικές μεταφράσεις εκείνης της εποχής περιλάμβαναν αυτή τη μορφή του θεϊκού ονόματος. Ο Ιωάννης Καλβίνος επίσης χρησιμοποιούσε τη μορφή Ιεχουά (Iehoua[h]). Ταυτόχρονα, εκτός από την αγγλική και τη γερμανική γλώσσα, ευρεία χρήση της μορφής αυτής γινόταν και στις γαλλικές εκδόσεις της Βίβλου.

Ναός στο Σερ-Φρον (Sør-Fron) της Νορβηγίας, του 1787.
Μεγέθυνση
Ναός στο Σερ-Φρον (Sør-Fron) της Νορβηγίας[17], του 1787.

Το 1765 ο Βολταίρος, στο Φιλοσοφικό Λεξικό του, εξηγούσε ότι το όνομα του Θεού ήταν Ιεοβά (Jeová, προφέρεται Ζεοβά) στα γαλλικά. Ήδη, ο Μπαρούχ Σπινόζα, στο έργο του Tractatus Theologico-politicus που εκδόθηκε το 1670 και στην Γραμματική της Εβραϊκής Γλώσσας, χρησιμοποιούσε τη μορφή Ιεχωβά (Jehova).

Στις αρχές του 20ου αιώνα ουσιαστικά όλες οι λόγιες Βιβλικές μεταφράσεις που γίνονταν από την εβραϊκή γλώσσα χρησιμοποιούσαν τη μορφή Ιεχωβά (Jehovah ή Iehovah). Αν και όπως φαίνεται από το 1904 και έπειτα υπήρξε μια αλλαγή της Βιβλικής μεταφραστικής κατάστασης (επιστροφή των Ιουδαίων στη χρήση του όρου Αιώνιος -ποτέ δεν χρησιμοποίησαν την μορφή Γιαχβέ- ενώ οι Καθολικοί, οι Προτεστάντες και οι Ορθόδοξοι επέστρεψαν στη χρήση όρων όπως Θεός, Κύριος, Γιαχβέ, κλπ), η μορφή Ιεχωβά είχε τέτοια δυναμική που η χρήση της δεν μπορούσε να αντιστραφεί εύκολα. Αυτό γίνεται φανερό από το γεγονός ότι Βιβλικές μεταφράσεις σε πολλές δεκάδες γλώσσες του κόσμου οι οποίες έγιναν κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα χρησιμοποίησαν κατά κύριο λόγο την μορφή Ιεχωβά προσαρμοσμένη στην εκάστοτε τοπική γλώσσα.

[Επεξεργασία] Εκτιμήσεις και χρήση της απόδοση Ιεχωβά

Η προφορά "Ιεχωβά" βρίσκεται σε χρήση εδώ και αιώνες σε πολλές γλώσσες παγκόσμια. Εξακολουθεί να χρησιμοποιείται σε ποικίλα έργα, λόγια ή άλλα. Τον 19ο αιώνα, ο λόγιος της εβραϊκής Γεσένιος, ανέφερε στο έργο του Εβραϊκό και Χαλδαϊκό Λεξικό της Παλαιάς Διαθήκης (Hebrew and Chaldee Lexicon to the Old Testament Scriptures): «Εκείνοι που θεωρούν ότι η πραγματική προφορά [του ονόματος του Θεού] ήταν יהוה‎ ​ [Ιε-χω-βάχ] έχουν κάποια βάση για να στηρίξουν την άποψή τους. Με αυτόν τον τρόπο μπορούν να εξηγηθούν πιο ικανοποιητικά οι συντετμημένες συλλαβές יהו‎ ​ [Ιε-χώ] και יו‎ ​ [Ιω], με τις οποίες αρχίζουν πολλά κύρια ονόματα».

Σύγχρονες μεταφράσεις που χρησιμοποιούν τη μορφή Ιεχωβά είναι οι εξής:

Το όνομα Ιεοβά (Ιεχωβά) στην Παλαιά Διαθήκη. Νεοελληνική Μετάφραση (Ν. Βάμβα), έκδοση La Cle, 1979. Απόσπασμα από το βιβλίο της Εξόδου.
Μεγέθυνση
Το όνομα Ιεοβά (Ιεχωβά) στην Παλαιά Διαθήκη. Νεοελληνική Μετάφραση (Ν. Βάμβα), έκδοση La Cle, 1979. Απόσπασμα από το βιβλίο της Εξόδου.
  • η Μετάφραση Νέου Κόσμου,
  • η American Standard Version[18],
  • η The English Revised Webster Bible,
  • η Jewish Publication Society Old Testament,
  • η The Bible in Living English,
  • η English Revised Version,
  • η Literal Translation of the Holy Bible[19],
  • η Μετάφραση των Άγιων Γραφών, του Ντάρμπυ (J. N. Darby)[20]
  • και η Μετάφραση της Αγίας Γραφής, του Ρόμπερτ Γιανγκ (Robert Young).

Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά χρησιμοποιούν ευρέως το όνομα Ιεχωβά καθώς «ο συγκεκριμένος τύπος αυτού του ονόματος, «Ιεχωβά», χρησιμοποιείται εδώ και αιώνες, και ο αντίστοιχος τύπος σε πολλές γλώσσες είναι ευρέως αποδεκτός σήμερα»[21]. Επίσης, αναφορές του ονόματος Ιεχωβά υπάρχουν στο Βιβλίο του Μόρμον, την Βίβλο της Εκκλησίας του Ιησού Χριστού των Αγίων των Τελευταίων Ημερών[22]. Θεολόγοι της Ορθόδοξης Εκκλησίας χρησιμοποιούν τη μορφή Ιεχωβά, σε περιπτώσεις όπου θέλουν να αναφερθούν στον Θεό που λάτρευαν οι Εβραίοι. Επίσης, Προτεστάντες λόγιοι κάνουν χρήση αυτής της μορφής του ονόματος[23]. Αυτή η μορφή του θεϊκού ονόματος χρησιμοποιείται από λόγιους του Ιουδαϊσμού εδώ και αιώνες[24].

Η μεγαλύτερη μερίδα έγκριτων Βιβλικών λογίων σήμερα θεωρούν γενικά ως πιο ορθή και ακριβή την μορφή Γιαχβέ, η οποία αποτελεί λόγια ανακατασκευή του Τετραγράμματου. Παρ' όλα αυτά, δεν υπάρχει καμία συμφωνία μεταξύ των λογίων στο συγκεκριμένο θέμα, καθώς άλλοι είναι υπέρμαχοι και άλλων μεταγραφικών αποδόσεων, όπως «Ιαχουβά» (Yahuwa), «Ιαχουά» (Yahuah) και «Ιεχουά» (Yehuah). Η αρχική προφορά του Τετραγράμματου έχει χαθεί προ καιρού και θεωρείται ότι δεν είναι δυνατόν να επιβεβαιωθεί η ακριβής μορφή της[25].


[Επεξεργασία] Χρήση του όρου στην ελληνική και διεθνή γραμματεία

Αποσπάσματα από σχολικό βιβλίο Θρησκευτικών της Δ' τάξης Γυμνασίου (1933, 1937).
Μεγέθυνση
Αποσπάσματα από σχολικό βιβλίο Θρησκευτικών της Δ' τάξης Γυμνασίου (1933, 1937).

Υπάρχουν ποικίλες αναφορές αυτής της μορφής του ονόματος του Θεού της Αγίας Γραφής στην ελληνική γραμματεία (όπως και στην αγγλική αντίστοιχα). Στη συνέχεια παραθέτονται ενδεικτικά κάποια σύγχρονα έργα λόγου και τέχνης που κάνουν χρήση της συγκεκριμένης μορφής.


[Επεξεργασία] Ποίηση και Λογοτεχνία

[Επεξεργασία] Ελληνική

[Επεξεργασία] Ξένη
  • Ιεχωβά, Τώρα θα σε Λατρέψω (Jehovah, Let Me Now Adore Thee), Μπαρτολομέους Κρασέλιους[26].
  • Ο Χαμένος Παράδεισος, Τζον Μίλτον.
  • Οι Γάμοι του Ουρανού και της Κόλασης, κ.α., Γουίλιαμ Μπλέικ[27].
  • Το Άσμα της Μαριάμ, Τόμας Μουρ.
  • Οι Άθλιοι, Βίκτωρ Ουγκώ.
  • Το Όνομα του Ρόδου, Ουμπέρτο Έκο.
  • Κώδικας Da Vinci, Νταν Μπράουν, εκδόσεις Λιβάνη.
  • Finnegan's Wake, Τζαίημς Τζόυς.
  • Κάντο Χενεράλ, Πάμπλο Νερούντα
Γρηγόριος Ξενόπουλος, αυτοβιογραφικό έργο Η ζωή μου σαν μυθιστόρημα (1938-1939).
Μεγέθυνση
Γρηγόριος Ξενόπουλος, αυτοβιογραφικό έργο Η ζωή μου σαν μυθιστόρημα (1938-1939).

[Επεξεργασία] Εκδόσεις της Αγίας Γραφής

  • Η Βίβλος, εκδόσεις La Cle.
  • Τα Ιερά Γράμματα Μεταφρασθέντα εκ των Θείων Αρχετύπων (Νεοελληνική Μετάφραση), Νεόφυτος Βάμβας, Βιβλική Εταιρία (με συλλαβισμό Ιεοβά)[28].
  • Η Καινή Διαθήκη μετά Συντόμου Ερμηνείας, υπό Παναγιώτη Τρεμπέλα, εκδόσεις Ζωή, 1953.
  • Η Αγία Γραφή-Μετάφραση Νέου Κόσμου, εκδόσεις Β.Φ.Ε.Σκοπιά.
  • Το Άσμα Ασμάτων, Θάνος Καρμπώνης, εκδόσεις Ελληνικό Ινστιτούτο της Βίβλου.
  • Κοέλεθ—Βιβλική Λογοτεχνία, Τόμος Β', εκδόσεις Παπαδημητρίου Γ., 1951 (με συλλαβισμό Γιεοβά).
  • Το Βιβλίο των Ψαλμών, Harvard Classics.

[Επεξεργασία] Εγκυκλοπαιδικά και Θεολογικά έργα

  • Ερμηνεία Περικοπών εκ της Παλαιάς Διαθήκης, δια την Δ' Τάξιν του Γυμνασίου, Ηλία Π. Μηνιάτη, Εγκρίσει του Υπουργείου της Παιδείας και της Ιεράς Συνόδου, 1933, 1937.
  • Η Ζωή του είναι Δική Μου, Αρχιμανδρίτης Σοφρώνιος Σαχάρωφ, 2001.
  • Ορθόδοξος Ιερά Κατήχησις, Άγιος Νεκτάριος Κεφαλάς, 1899.
  • Εκκλησιαστική Ιστορία, Βασίλειος Στεφανίδης, 1959, 1998.
  • Πλήρες Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν των Άγιων Γραφών, εκδόσεις Δ. Υπερηφάνου.
  • Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Κέντρο Λεξικολογίας.
  • Εγκυκλοπαίδεια Δομή, 7ος τόμος.
Νίκος Καζαντζάκης, Ο Τελευταίος Πειρασμός (1955).
Μεγέθυνση
Νίκος Καζαντζάκης, Ο Τελευταίος Πειρασμός (1955).

[Επεξεργασία] Ιστορικά, Φιλοσοφικά και άλλα έργα

  • Η Σημασία των Φωνηεντικών Ακολουθιών, Η Ερμηνεία των Ονείρων (εκδ. 1925), Σίγκμουντ Φρόυντ.
  • Ο Ναός–Η Διακονία και οι Υπηρεσίες του, Η Ζωή και η Εποχή του Ιησού του Μεσσία, Άλφρεντ Έντερσαϊμ.
  • Αρχαία Ιστορία, Ι. Παπασταύρου.
  • Αβραάμ, Μωυσής, Φ. Μέγιερ, εκδόσεις Ο Λόγος.
  • Ο Κόσμος της Βίβλου, Η Παλαιά Διαθήκη, εκδόσεις Gallimard-Δεληθανάση.
  • Τα Ονόματα του Θεού στην Παλαιά Διαθήκη, εκδόσεις Κ. Κερτσόπουλος (με ορθογραφία «Ιεχοβά»).
  • Ιησούς, οι Μαρτυρίες, εκδόσεις Κονιδάρη.
  • Οι Πατέρες, Μπέρτραντ Ράσσελ, εκδόσεις Ι. Αρσενίδη.
  • Το Βιβλίο του Μόρμον, έκδοση Εκκλησία του Ιησού Χριστού των Αγίων των Τελευταίων Ημερών.
  • Παγκόσμιος Ιστορία του Πολιτισμού, Γουίλ Ντουράν, 1969, στα ελλ. Εκδόσεις Αφοί Συρόπουλοι.

[Επεξεργασία] Τέχνες

Χειρόγραφα του Γουίλιαμ Μπλέικ (1793).
Μεγέθυνση
Χειρόγραφα του Γουίλιαμ Μπλέικ (1793).

[Επεξεργασία] Μουσική

[Επεξεργασία] Κινηματογράφος


[Επεξεργασία] Τύπος

  • Αρθρογραφία στο Βήμα, Μάριος Πλωρίτης (19/2/2006).

[Επεξεργασία] Υποσημειώσεις

    • Παρόμοια, η εγκυκλοπαίδεια Δομή δίνει τον εξής ορισμό στο άρθρο «Ιεχωβά»: «Το πιο επίσημο όνομα του θεού του Ισραήλ, το οποίο αναφέρεται στην Παλαιά Διαθήκη». (εκδ. 2005)
    • Όμοιος είναι και ο βασικός ορισμός που δίνει η Καθολική Εγκυκλοπαίδεια (λήμμα Ιεχωβά (Γιαχβέ)).
    • Η Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη αναφέρει: «Ιεχωβά. Το κατ' εξοχήν όνομα του Θεού παρ' Εβραίοις, άλλως Ιαβέ» (τόμ. 12, σ. 686).
    • Το Ελληνικό Λεξικό των Τεγόπουλου-Φυτράκη αναφέρει: «Ιεχωβά ή Γιαχβέ εβραϊκή προσωνυμία του Θεού».
    • "The incorrect hybrid, ‘Jehovah,’ arose from Christian misunderstanding in the late Middle Ages." (Harper's Bible dictionary, σελ. 685)
    • "[...] but the tetragrammaton, YHWH (Anglicized as “Yahweh,” incorrectly as “Jehovah”)[...]" (The International Standard Bible Encyclopedia, Revised, τόμ. 4, σελ. 307)
    • "The Tetragrammaton [...] undoubtedly incorrect form Jehovah [...]" (A critical and exegetical commentary on Deuteronomy, σελ. XIV)
    • "Our method of spelling and pronouncing the name as Jehovah is [...] certainly incorrect" (The Pulpit Commentary: Numbers, σελ. 53)
    • "While inclining to view the pronunciation "Yahweh" as the more correct way [...]" (The New World Translation of the Christian Greek Scriptures, Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania, σελ.25)
    • "usually rendered Yahweh or, mistakenly, Jehovah" (Richards, L. (1991). The Bible reader's companion. Includes index. (σελ. 55). Wheaton, Ill.: Victor Books)
    • "The Hebrew name was probably originally pronounced Yahweh." (MacDonald, W., & Farstad, A. (1997, c1995). Believer's Bible Commentary: Old and New Testaments (Ge 1:1), Nashville: Thomas Nelson)
    • "Yahweh, as the name was probably pronounced" (Bible and Spade (1974) Volume 3 (vnp.3.4.101), Associates for Biblical Research)
    • "The word “Jehovah” does not appear in Hebrew. The personal name for God, which God revealed to Moses is “Yahweh”." (Water, M. (2000). The Book of Genesis Made Easy. The Made Easy Series (σελ. 63). Alresford, Hampshire: John Hunt Publishers Ltd.)
    • "was taken over by the Christian Church in place of the Hebrew Yahweh. The name Jehovah, by the way, should never be used. It was the invention of printers in the fifteenth century." (Knight, G. A. F. (2001, c1982). Psalms  : Volume 1. The Daily study Bible series (σελ. 78). Louisville: Westminster John Knox Press.)
    • "The majority of Hebrew scholars think the consonants YHWH were originally pronounced “Yahweh.”" (Richards, L. (2001). Every name of God in the Bible. Includes indexes. Everything in the Bible series (σελ. 24). Nashville, Tenn.: Thomas Nelson)
    • "the original Hebrew was thought to be: Yahweh (to transliterate the present form, “Jehovah,” does not represent any known pronunciation)." (Fretheim, T. E. (1991). Exodus. Interpretation, a Bible commentary for teaching and preaching (σελ. 64). Louisville: John Knox Press)
    • "it is quite certain that the divine Name Yhwh was originally pronounced Yahweh." (Henry, C. F. H. (1999). God, revelation, and authority. Originally published: Waco, Tex. : Word Books, c1976-c1983. Wheaton, Ill.: Crossway Books)
    • "In this way one may transliterate the name “Yahweh” (not “Jehovah”)" (Osborn, N. D., & Hatton, H. (1999). A handbook on Exodus. UBS handbook series; Helps for translators (56). New York: United Bible Societies)
    • "In the tev text the Hebrew proper name, generally transliterated as Yahweh" (Price, B. F., Nida, E. A., & Nida, E. A. (1978). Vol. 21: A translators' handbook on the Book of Jonah. Includes index. Helps for translators (σελ. 50). Stuttgart: United Bible Societies)
    • "the personal name of the god of Israel, originally pronounced Yahweh" (An Encyclopedia of Religion, Vergilius Ferm, Philosophical Library, 1945, σελ. 389)
    • "it was probably Jahveh and pronounced Yahweh" (Man's Own Show: Civilization, George A. Dorsey, Harper & Brothers, 1931, σελ. 470)
    • "it was Yahweh, rather than Jehovah" (MacArthur, J. (1996, c1983). Hebrews. (σελ. 174). Chicago: Moody Press)
    • "The word "Jehovah" is an artificial word which represents a combination of the consonants of Yahweh" (Rediscovering the Bible, Bernhard W. Anderson, Association Press, 1951, σελ. 45)
    • "The correct pronunciation was probably closer to 'Yahweh'" (Wolf, H. (1991). An introduction to the Old Testament Pentateuch (σελ. 27). Chicago: Moody Press)
    • " It was previously pronounced Jehovah, but probably should be pronounced Yahweh." (Enns, P. P. (1997, c1989). The Moody handbook of theology (σελ. 47). Chicago, Ill.: Moody Press)
    • "Jehovah resulted from reading the vowels of 'adonay ("Lord") with the consonants of Yahweh. It was used often in the seventeenth and eighteenth centuries but has since been replaced by Yahweh." (To Each Its Own Meaning: An Introduction to Biblical Criticisms and Their Applications, Stephen R. Haynes, Steven L. McKenzie, Westminster John Knox Press, 1999, σελ. 53)
    • "The sacred letters YHWH (misinterpreted in Christianity as Jehovah" (What World Religions Teach, E. G Parrinder, George G. Harrap, 1963, σελ. 149)
    • "The generally acknowledged vocalization “Yahweh” is a [...]" (Freedman, D. N., The Anchor Bible Dictionary, τόμ.6 σελ. 1012)
    • "Jehovah is an artificial form for the personal name of God, which is likely pronounced "Yahweh"" (Swanson, J., & Nave, O. (1994). New Nave's. Oak Harbor: Logos Research Systems, λήμμα: JEHOVAH)
    • "[...] and Jehovah (more correctly Yahweh)" (Unger, M. F., Harrison, R. K., Vos, H. F., Barber, C. J., & Unger, M. F. (1988). The new Unger's Bible dictionary. 3rd ed, Moody Press, λήμμα: GOD)
    • "This divine name is pronounced “Yahweh,” not as “Jehovah,”" (The Open Bible: New King James Version. 1998, c1997, (Ge 1:1), Nashville: Thomas Nelson Publishers)
    • "Yahweh, as modern scholars render it, means [...]" (Packer, J. I. (1996, c1994). Growing in Christ. Originally published: I want to be a Christian. Wheaton, Ill. : Tyndale House Publishers, c1977)
    • "Christians use the word Yahweh, the more original pronunciation" (Hayford, J. W., & Thomas Nelson Publishers. (1995). Hayford's Bible handbook. Nashville: Thomas Nelson Publishers)
    • "Nowadays it is customary to write this name as ‘Yahweh’" (Drane, J. W. (2000). Introducing the Old Testament (Completely rev. and updated.) (σελ. 252). Oxford: Lion Publishing plc.)
    • "Christians use the word Yahweh, the more original pronunciation" (Youngblood, R. F., Bruce, F. F., Harrison, R. K., & Thomas Nelson Publishers. (1995). Nelson's new illustrated Bible dictionary, λήμμα: Jehovah/Yahweh)
    • "Our method of spelling and pronouncing the name as Jehovah is [...] certainly incorrect". (The Pulpit Commentary: Numbers, σελ. 53)
    • "Yahweh is used throughout this book as the correct transliteration of the Hebrew name for God, wrongly spelt as 'Jehovah'". (The Cross in the Old Testament, H. Wheeler Robinson, The Westminster Press, 1955, σελ. 12.)
    • "[...] suggested 'Yahweh' as the correct vocalization of the word. Our English ' Jehovah' is formed by a mistaken combination of the vowels of Adonay with the consonants of JHVH". (A New Commentary on Holy Scripture: Including the Apocrypha, Charles Gore, Henry Leighton Goudge, Alfred Guillaume; Macmillan, 1936, σελ. 68)
    • "The generally acknowledged vocalization "Yahweh" [...]" (The Anchor Bible Dictionary, D. N. Freedman, τόμ.6 σελ. 1012)
    • "Je•ho•vah \ji-?ho-v?\ noun [New Latin, reading (as Yehowah) of Hebrew yhwh Yahweh with the vowel points of Heb ’adhonay my lord] (1530): GOD" (Merriam-Webster's Collegiate Dictionary, 11th ed)
    • "[...] the view most widely accepted today is that the divine name was pronounced Yahweh". (Yahweh: The Divine Name in the Bible, G. H. Parke-Taylor, Wilfrid Laurier University Press, 1975, σελ. 79)
    • "The usual form, among scholars, of the personal name of God in the Old Testament". (Oxford English Dictionary, 2002, λήμμα "Yahweh")
    • "which he authorized Israel to invoke him—Yahweh as modern scholars write it" (Packer, J. I. (1995, c1993). Concise theology : A guide to historic Christian beliefs. Wheaton, Ill.: Tyndale House)
  1. Το Vine's Expository Dictionary of Biblical Words αναφέρει στο ρήμα χαγιάχ: «Συχνά αυτό το ρήμα υποδηλώνει περισσότερα πέρα από την απλή ύπαρξη ή ταυτότητα (θα μπορούσε να υποδειχθεί και με την παράλειψη του ρήματος). Μάλλον, το ρήμα αποτελεί ισχυρή δήλωση σχετικά με την ύπαρξη ή την παρουσία ενός ατόμου ή πράγματος. Επιπλέον, η απλή σημασία "γίνομαι" ή "συμβαίνω" εμφανίζεται συχνά στις αγγλικές μεταφράσεις. [...] Εφόσον το όνομα του Ιεχωβά ή Γιαχβέ ήταν ευρέως γνωστό πολύ πριν (Γε 4:1), αυτή η αποκάλυψη [στο Έξοδος 3:14] φαίνεται ότι δίνει έμφαση στο γεγονός ότι ο Θεός που σύναψε τη διαθήκη ήταν ο Θεός που τηρούσε τη διαθήκη. Έτσι, το Εξ. 3:14 είναι παραπάνω από μια απλή δήλωση ή ταυτότητα: "Είμαι αυτό που Είμαι"· αποτελεί διακήρυξη του θεϊκού ελέγχου σε όλα τα πράγματα (Ωσ. 1:9)». Επίσης, το Λεξικό Βιβλικής Θεολογίας: «Τό ρήμα hayah έχει δυναμική έννοια: πολύ περισσότερο από την ουδέτερη σημασία του υπάρχω, σημαίνει ένα γεγονός, μιά πάντοτε παρούσα και ενεργό ύπαρξη, πάρειμι μάλλον παρά απλώς ειμί» (σ. 214, εκδ. Βιβλικό Κέντρο "Άρτος Ζωής", 1980).
  2. Σχετικά με τη σημασία του προσωπικού ονόματος του Θεού στον Εβραϊσμό, ο ραβίνος Αμπά μπαρ Μαμάλ (Rabbi Abba bar Mammal) αναφέρει: «Ο Άγιος είπε στον Μωυσή: 'Επιθυμείς να γνωρίσεις το Όνομά μου. Αποκαλούμαι με διάφορους τρόπους σε αρμονία με τα ποικίλα έργα μου. Όταν κρίνω τα δημιουργήματα, αποκαλούμαι Ελοχίμ. Όταν διεξάγω πόλεμο κατά των πονηρών, αποκαλούμαι Τζεβαότ [Σαβαώθ] (στρατεύματα). Όταν προσφέρω την δυνατότητα μετάνοιας, αποκαλούμαι Ελ Σανταΐ. Και όταν δείχνω έλεος στον κόσμο Μου αποκαλούμαι Αδονάι. Συνεπώς Είμαι αυτό που Γίνομαι». (Έξοδος Ραμπά 3:6) Πηγή: The Jewish Theological Seminary, Rabbi Matthew Berkowitz "Ενώ Ελοχίμ είναι ο Θεός ως ο Δημιουργός όλων των πραγμάτων, Ιεχωβά είναι ο ίδιος Θεός σε σχέση διαθήκης με εκείνους που Έχει δημιουργήσει". (The Companion Bible, E. W, Bullinger, 1922, 1999, Kregel Publications, Παράρτημα, σελ. 6)
  3. Στο έργο του The Pentateuch And Haftorahs: Hebrew Text, English Translation And Commentary, ο πρώην αρχιραββίνος Dr. J. H. Hertz, C. H., ανέφερε: "Οι περισσότεροι σύγχρονοι ακολουθούν των Ρασί στην απόδοση [του εβραϊκού εχγιέχ ασέρ εχγιέχ] "Θα είμαι αυτό που θα Είμαι". (Soncino Press, 1956).
  4. Βλέπε για παράδειγμα το αρχαιολογικό εύρημα που είναι γνωστό ως Μωαβιτική Λίθος (Στήλη του Μεσά) και τις Επιστολές της Λαχίς.
  5. Ταλμούδ, Σοτά 7:6.
  6. Ταλμούδ, Γιόμα 40d.
  7. Ταλμούδ, Μπερακλόθ 9:6.
  8. The Jewish Encyclopedia, 1976, Vol. XII, σελ. 119.
  9. Ταλμούδ, Πεσίκτα 148a.
  10. Ταλμούδ, Σάνχεντριν 10:1.
  11. To Theological Wordbook of the Old Testament (Τομ. 1, Σικάγο, 1980, σελ. 13), αναφέρει: "Για να αποφύγουν να διακινδυνεύσουν τη λήψη του ονόματος του Θεού (ΙΧΒΧ) επί ματαίω, οι ευσεβείς Ιουδαίοι άρχισαν να υποκαθιστούν το κύριο όνομα με την λέξη αδωνάι (’adōnā[y], δηλαδή κύριος). Αν και οι Μασορίτες άφησαν μέσα στο κείμενο τα τέσσερα αρχικά σύμφωνα, πρόσθεσαν τα φωνήεντα ε (στη θέση του α για άλλους λόγους) και α για να υπενθυμίζουν στον αναγνώστη να προφέρει αδονάι αναξαρτήτως των συμφώνων. Αυτό το χαρακτηριστικό εμφανίζεται για περισσότερες από έξι χιλιάδες φορές στην Εβραϊκή Βίβλο. Οι περισσότερες μεταφράσεις χρησιμοποιούν το τίτλο 'ΚΥΡΙΟΣ' με κεφαλαία. Εξαιρέσεις αποτελούν η Αμερικανική Στερεότυπη Μετάφραση [American Standard Version] και η Μετάφραση Νέου Κόσμου [New World Translation] οι οποίες χρησιμοποιούν τον όρο 'Ιεχωβά', η Επαυξημένη Βίβλος [Amplified Bible] η οποία χρησιμοποιεί τον όρο 'Κύριος' και η Βίβλος της Ιερουσαλήμ [The Jerusalem Bible] η οποία χρησιμοποιεί τον όρο 'Γιαχβέ'.
    Ο Ευσέβιος ο Καισαρείας, στο έργο του Σύγγραμμα Ευαγγελικής Προπαρασκευής (11.6.20, 36, 37), αναφέρει: «πάλιν Ἑβραῖοι τὸ μὲν ἀνωτάτω τοῦ θεοῦ κύριον ὄνομα ἄρρητον εἶναι καὶ ἄφθεγκτον οὐδὲ φαντασίᾳ διανοίας ληπτὸν εἶναί φασιν· αὐτὸ δὲ τοῦτο καθ΄ ὃ θεὸν ὀνομάζο μεν͵ Ἐλωεὶμ καλοῦσι͵ παρὰ τὸ ἤλ͵ ὡς ἔοικε· τοῦτο δ΄ ἑρμηνεύουσιν ἰσχὺν καὶ δύναμιν· ὥστ΄ εἶναι τοῦ θεοῦ τοὔνομα παρ΄ αὐτοῖς ἀπὸ τῆς ἀμφ΄ αὐτὸν δυνάμεώς τε καὶ ἰσχύος ἐπιλελογισμένον͵ δι΄ ἧς νοεῖται παντοδύναμος καὶ πάντα ἰσχύων͵ ὡς ἂν τὰ πάντα συστησάμενος [...] ἐπεὶ καὶ τῶν ἑπτὰ φωνηέντων τὴν ἐπὶ ταὐτὸ σύνθεσιν μιᾶς τινος ἀπορρή του προσηγορίας περιέχειν φασὶν ἐκφώνησιν͵ ἣν διὰ τεσσάρων στοιχείων παῖδες Ἑβραίων σημειούμενοι ἐπὶ τῆς ἀνωτάτω τοῦ θεοῦ δυνάμεως κατα τάττουσιν͵ ἄλεκτόν τι τοῖς πολλοῖς καὶ ἀπόρρητον τοῦτ΄ εἶναι παῖς παρὰ πατρὸς εἰληφότες. καὶ τῶν παρ΄ Ἕλλησι δὲ σοφῶν οὐκ οἶδ΄ ὁπόθεν τις τοῦτο μαθὼν ᾐνίξατο͵ ὧδέ πη δι΄ ἐπῶν φήσας· ἑπτά με φωνήεντα θεὸν μέγαν ἄφθιτον αἰνεῖ γράμματα͵ τὸν πάντων ἀκάματον πατέρα».
  12. Ο ραβίνος λόγιος Σαούλ Λίμπερμαν αναφέρει: «Στην πραγματικότητα, μετά την καταστροφή του Δεύτερου Ναού το 70 Κ.Χ., η γνώση του πώς προφέρεται αυτό το ιερό όνομα εξαφανίστηκε». (Chancellor's Parashah Commentary, Έξοδος 6:2–9:35, στην αγγλική)
  13. Ο Ψευδο-Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης στο έργο του Περί Θείων Ονομάτων (De Divinis Niminibus 198.4) που γράφτηκε γύρω στο 540 Κ.Χ., αναφέρει: «Καὶ διὰ γνώσεως ὁ θεὸς γινώσκεται καὶ διὰ ἀγνωσίας. Καὶ ἔστιν αὐτοῦ καὶ νόησις καὶ λόγος καὶ ἐπιστήμη καὶ ἐπαφὴ καὶ αἴσθησις καὶ δόξα καὶ φαντασία καὶ ὄνομα καὶ τὰ ἄλλα πάντα͵ καὶ οὔτε νοεῖται οὔτε λέγεται οὔτε ὀνομάζεται».
  14. Βλέπε και σχετική σελίδα στον ιστότοπο www.divinename.no.
  15. Διαθέσιμη στο ίντερνετ στην αγγλική Βικιθήκη, εδώ.
  16. Διαθέσιμη στο ίντερνετ στον ιστότοπο litvonline.com
  17. Διαθέσιμη στο ίντερνετ στον ιστότοπο της Christian Classics Ethereal Library (ccel.org).
  18. Η θέση των Μαρτύρων του Ιεχωβά για τη χρήση και τη σημασία του ονόματος του Θεού, στην επίσημη ιστοσελίδα τους:
  19. Αυτή η θρησκευτική ομάδα χρησιμοποιεί το όνομα Ιεχωβά τόσο σε σχέση με τον Θεό-Πατέρα [1] όσο και με τον Γιο-Ιησού Χριστό [2]. Βλέπε χρήση του ονόματος "Ιεχωβά" στη βιβλιογραφία της Εκκλησίας των Αγίων των Τελευταίων Ημερών (Αγία Γραφή και το Βιβλίο του Μόρμον).
  20. Οι μορφές Ιεοβά και Ιεωά επίσης εμφανίζονται στο περιοδικό Αστήρ της Ανατολής, τεύχη Ιανουαρίου 2000 και Μαρτίου 2003, στην επίσημη ιστοσελίδα της Ελληνικής Ευαγγελικής Εκκλησίας.
  21. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν Ιουδαϊκές Βιβλικές μεταφράσεις, όπως του Σαμουέλ Καέν (Samuel Cahen, στα γαλλικά, 1836, μορφή "Iehovah"), του Αλεξάντερ Χάρκαβι (Alexander Harkavy, στα αγγλικά, 1936, μορφή "Jehovah"), του Τζόζεφ Μαγκίλ (Joseph Magil, στα αγγλικά, 1910, μορφή "Jehovah") και του Ραββί Λ. Γκόλσμιντ (Rabbi L. Golschmidt, στα γερμανικά, 1921, μορφή "Yehovah").
  22. Ο Έβερετ Φοξ, στο μεταφραστικό έργο του Τα Πέντε Βιβλία του Μωυσή (The Five Books of Moses), επισημαίνει: «Παλιές και νέες απόπειρες που έγιναν για να αποκατασταθεί η "σωστή" προφορά του ονόματος [του Θεού] στην εβραϊκή δεν τελεσφόρησαν· ούτε ο τύπος "Ιεχωβά", που ακούμε μερικές φορές, ούτε ο καθιερωμένος λόγιος τύπος "Γιαχβέ" μπορούν να αποδειχτούν πέραν πάσης αμφιβολίας». (σελ. xxix) «Ενώ έχουν προταθεί πολλά σύγχρονα ονόματα ως προφορά αυτών των γραμμάτων [σημ. του Τετραγράμματου] (Ιεχωβά, Γιαχβέ, κλπ), ο παραδοσιακός Ιουδαϊσμός διδάσκει ότι η αρχική προφορά αυτού του ονόματος του Θεού έχει ξεχαστεί». (In the Beginning: A Short History of the Hebrew Language, Joel M Hoffman, NYU Press, 2004, σελ. 44) Επίσης, αναφέρεται: "Η προφορά του ΓΧΒΧ στην Παλαιά Διαθήκη ποτέ δεν θα μπορέσει να επιβεβαιωθεί, καθώς το αρχικό Εβραϊκό κείμενο χρησιμοποιούσε μόνο σύμφωνα". (The International Standard Bible Encyclopedia, τόμ. 2, σελ. 507). Στην υποσημείωση του εδαφίου Έξοδος 6:3 η Καθολική Douay Version (Μετάφραση Ντουαί) της Αγίας Γραφής, αναφέρει: «Η πραγματική προφορά του ονόματος, το οποίο βρίσκεται στο εβραϊκό κείμενο, λόγω της μακροχρόνιας αχρησίας του είναι πλέον ουσιαστικά χαμένη».
  23. Έργο του 1697. Το κείμενο του έργου μπορεί να βρεθεί στον ιστότοπο Concordia Theological Seminary.
  24. Σχετικές σελίδες από τα έργα του Μπλέικ μπορούν να βρεθούν εδώ, [3] , [4] , [5], κυρίως στον ιστότοπο της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου των ΗΠΑ.
  25. Βλέπε, για παράδειγμα, τα εδάφια Γένεση 22:14, Έξοδος 6:3 και Κριτές 6:24, στην ιστοσελίδα της Christian Classics Ethereal Library (ccel.org).
  26. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το έργο Εσένα, εσένα, Ιεχωβά, θα Αινώ (Dir, dir, Jehova will ich singen), στον ιστότοπο musicanet.org. Επίσης σχετική αναφορά στο ελληνικό έργο Επίτομη Ιστορία της Μουσικής.
  27. Το λιμπρέτο του Ναμπούκο μπορεί να βρεθεί στον ιστότοπο impresario.ch.


[Επεξεργασία] Βιβλιογραφία:

  • Λίμπερμαν Σαούλ (Lieberman Saul), M.A., D.H.L., Ph.D., Late Distinguished Service Professor of Talmud and Rector of the Rabbinical School, Jewish Theological Seminary of America. Author of Greek in Jewish Palestine and Hellenism in Jewish Palestine
  • Επίτομον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν των Αγίων και Ιερών Γραφών, Δ.Κ. Υπερηφάνου, Νέα Υόρκη, 1925.
  • Η Αγία Γραφή, Μετάφραση από τα Πρωτότυπα Κείμενα, Ελληνική Βιβλική Εταιρία, 1997.
  • The Name of God Y.eH.oW.aH Which Is Pronounced As It Is Written I_Eh_Ou_Ah: Its Story, Gérard Gertoux, University Press of America, 2002.
  • Everyman's Talmud: The Teachings of the Rabbinic Sages, Abraham Cohen, Schocken Books, Νέα Υόρκη, 1949, 1995.


[Επεξεργασία] Βλέπε επίσης