تاریخ ترکزبان شدن آذربایجان
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
تا زمان حمله مغول مردم آذربایجان ایران به زبانی که احمد کسروی آنرا زبان آذری باستان نامیده سخن میگفتند. زبان آذری یکی از زبانهای تاتیتبار است. گروهی دیگرنیز معتقدند که زبان ترکی در سدههای پس از پا گیری اسلام در ایران در اثر مهاجرت ایلات ترک در دورههای متمادی، به ویژه در آسیای صغیر جای زبانهای هند و اروپایی این منطقه را گرفته بود.
با توجه به تاریخ و مسیر کوچ ایلهای ترک به آسیای صغیر از طریق آذربایجان میتوان نتیجه گرفت که چيره گشتن زبان ترکي در آذربايجان امري بوده است تدريجي که مراحل آن را میتوان بدينسان فهرست نمود:
- در دوران مغولها که بيشتر سربازان آنان ترک بودند و آذربايجان را تختگاه خود قرار گرفتند، ترکان نفوذ یافتند. هرچند در این دوره هم در ابتدای نفوذ مغولان به این منطقه آن ها تنها گروه کوچکی از ترکان را که در دشت مغان می زیستند بیرون کردند.
- حکومتهای ترکمنان آق قويونلو و قراقويونلو و اسکان آنها در آذربايجان پيش از پيش موجب رونق ترکی و تعضيف زبانهای محلی شد.
- سپاه قزلباش که ترک بودند و پیشتر در آناتولی میزیستند تا آنکه تیمور جمعی از روسای آنان را به بند کشید و آنگاه به دست خانقاه صفوی آزاد شده و در خدمت صفویان بودند.اینان در آذربایجان ماندگار شدند.
- آذربایجان سالها در دست عثمانیان بود به ویژه در روزگار ناتوانی دولتهای مرکزی ایران.
- در دوره قاجاریه مبلغان مذهبی مسیحی که در خدمت اهداف استعماری بودند نقش مهمی در ترویج زبان ترکی در منطقه بازی کردند.برای مطالعه بیشتر در این مورد و اطلاع از گستردگی زمانی وجغرافیایی زبان فارسی در آذربایجان به کتاب مطالعاتی در تاریخ فرهنگ وزبان آذربایجان اثر فیروز منصوری مراجعه شود.
[ویرایش] جستارهای وابسته
زبان آرانی