مریانج
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
مَریانَج | ||
---|---|---|
|
||
اطلاعات | ||
کشور : | ایران ![]() |
|
استان : | همدان | |
شهرستان : | همدان | |
بخش : | مرکزی | |
جمعیت : (۱۳۸۳) | ۹۵۲۳ نفر | |
ارتفاع از سطح دریا : | ۱۷۷۸ متر [1] | |
وبگاه : | maryanaj.blogfa |
شهر مَریانَج (نام محلی: مَرگانه) شهری است در استان همدان ایران. مريانج يكي از شهرهاي تابعه شهرستان همدان و در ۶ كيلومتري جاده همدان-کرمانشاه و در دامنه های الوند واقع است. لهجه مردم این شهر مرگانهای نام دارد که نزدیکیهایی با گویشهای لری و فارسی جنوب استان همدان دارد.[2]
[ویرایش] پيشينه و تاريخ مريانج
مریانج در بين شهرهاي مجاور همدان كمترين مهاجر را پذيرفته است و از وضعيت اقتصادي مناسبي برخورداراست . مردمان آن عموماً از طريق كشاورزي ، دامداري ، كاميون داري و... امرار معاش مي نمايند . ويژگي هاي فرهنگي و زباني آنها بعنوان يك خرده فرهنگ آنها را از روستا ها و شهرهاي مجاور متمايز مي نمايد . وجه تسميه آن دقيقا مشخص نيست بعضا مبتني بر حدس و استنباط هاي شخصي است اما اهالي به آن مرگانه و همداني ها مريانه مي گويند ودر نقشه ها و مكاتبات اداري بصورت معرب مريانج استعمال مي شود . دكتر اذكايي در كتاب مادستان يا همدان نامه از طريق تحليل هاي زبان شناسي بر اين باور است كه مرگانه از دو جز مرگ + آنه تشكيل شده و مرگ يا مرغ بمعني چمن مي باشد و در مجموع يعني محلي كه در آنجا چمن فراوان است .(اين واژه در مرغزار به معني چمن زار و معرب آن مرج در واژه مرج راهط ومروج الذهب مشاهده مي شود).
اگر چه در منابع تاريخي نام و نشان چنداني از مريانج به وضوح ديده نمي شود اما بدون ترديد وجود شرايط مساعد زيست محيطي ، آب فراوان خاك هاي رسوبي حاصلخيز ، وجود رود خانه و جويبار هاي جاري از دامنه هاي الوند و موقعيت جغرافيايي خاص كه آنجا را در مدخل دره برفين (امامزاده كوه ) و مسير راه ارتباطي هگمتانه به كنگاور قرارمي داده همواره باعث استقرار گروههاي يكجا نشين در آن منطقه بوده است وجود چند تپه باستاني و كشف اتفاقي گورهاي تاريخي در حوالي مريانج نشان از قدمت آن در هزارهاي قبل از ميلاد دارد ، امروزه در دره دوستعلي و دو خواهران چندين سنگ نگاره چوپاني ديده مي شود كه حكايت از مسكون بودن منطقه در عصر سنگ مي نمايد .
در دوره هاي تاريخي پيش از اسلام احتمالا مريانج و روستاهاي دره برفين ده دژهايي بوده اند كه نتنها امنيت شهر هگمتانه را تامين مي كردند بلكه بخشهايي از نيروي نظامي در آنجا استقرار مي يافتند .
در خلال هجوم اعراب به ايران و بعد از فتح نهاوند درگيريهايي بين اعراب و باقيمانده سپاه ساساني در همين منطقه رخ داده و در اثر آن تعدادي از بزرگان سپاه عرب كشته شده اند و مقبره آنها در جايي كه به امامزاده كوه معروف است واقع شده وهمچنين وجود تعدادي اماكن با نام بعضي شاهان وبزرگان قبل از اسلام مويد اهميت راهبردی منطقه در قديم مي باشد .
در دوره اسلامي بعضي از جغرافي نويسان و شعرا و ادبا به مناسبت هايي از دره ماوشان وزيبايي هاو آبادي هاي آن ياد نموده اند . از جمله عين القضاه ، حمدالله مستوفي ، نجم الدين قمي ، زكريا محمود قزويني و عبدالباقي نهاوندي گاه به اختصار و گاه به تفصيل ماوشان را توصيف نموده اند .
ماوشان نام قديمي همين دره برفين است كه رودخانه قوري چاي ياماوشانرود از كنار روستاهاي برفين ، موئين ،توئين ، سولان و مريانج مي گذرد و نه تنها در اقتصاد كشاورزي آنها نقش بسزايي دارد بلكه به لحاظ اجتماعي و فرهنگي نيز موجب تقويت پيوند ها وارتباطات اجتماعي وفرهنگي روستاهاي مذكور گرديده است
به نظر مي رسد اولين سند مكتوبي كه در آن نام و نشاني از مريانج به ميان آمده مربوط به دو چكامه اي است كه ابوالوفاي همداني اديب و شاعر قرن سوم هجري به زبان عربي در زيبايي ها و مناظر خاطره انگيز و اماكن دره ماوشان سروده است ، ابوالوفاي همداني در ابياتي از آن چكامه به توصيف و تمجيد زيبايي هاي طبيعي مريانج مي پردازد و مي گويد :
بسفح مرجانه المحسود و ساكنها روض اريض و ما ثم موار
و شعب قروذ فيه كل مونقه و فيه للهوا اشجار و انهار
(( در دامنه مريانه كه بر آرمندگانش رشك برند گلزاري نظر گير و آب زاري هموار است ))
((دره قروه كه در آن هر چيز دلپسندي است و در ختان و جويباري فرح انگيز در آنجاست))
اگر مواردي نظير آنچه كه ابوالوفاي همداني وصف كرده و جغرافي نويسان وديگران به صورت كلي در مورد آبادي هاي دره ماوشان نقل كرده اند را استثنا كنيم در آن صورت اخبار و اسناد مكتوب قابل ذكري از گذشته تاريخي مريانج به دست نمي آيد .زيرا مريانج به سبب همجواري ديوار به ديوار با شهر تاريخي و مشهور همدان تحت الشعاع آن بوده و وقايع و حوادثي كه در آن رخ مي داده به عنوان بخشي از تاريخ همدان ثبت و ضبط مي گرديده و يا به حساب نمي آمده و مكتوب نمي شده است ، از اينرو مريانج نتوانسته نقش وجلوه هاي خود را به نماياند .
به هر حال در اينكه قدمت آنجا همپاي قدمت هگمتانه است شكي نيست ولي روايات سينه به سينه مردمان مريانج به خصوص سالخوردگان حكايت از گذشته هاي پر فراز و نشيب آنجا دارد ، اين اسناد شفاهي اگرچه بعضا مورد اعتماد نيستند و بايد در باره صحت سقم آنها تعمق و تامل نمود. ليكن بيانگر حوادثي است كه از حمله افغان ها تا عصر ناصري ، مشروطيت و جنگ هاي جهاني اول و دوم و انقلاب اسلامي و دفاع مقدس به وقوع پيوسته است كه مجال پرداختن به آنها فراهم نيست .
فراگيری و تاثير روز افزون رسانه ها ، نفوذ و ترويج گويش خاص مرکز نشينان ، بی ميلی جوانان در پايبندی به گويش های محلی خود ، ورود واژه های خارجی و بعضی عوامل ديگر گويش های محلی را به شدت و سرعت در معرض تهديد وفراموشي قرار داده است .
[ویرایش] لهجه
بي شك چگونگي سخن گفتن اهالي مريانج باز مانده وتغييريافته گويش پهلوي بوده و ورود واژه هاي عربي تركي واروپايي به اصالت آن آسيب رسانيده است . اما گويش مرگانه اي در بين فارسي زبانان همدان واطراف آن مانند دره مراد بيك ، علي آباد ، ينگجه ، سولان ، برفين ، حصار ، ديزج و .......منحصر ميباشد واز اين حيث نسبت به آنها داراي استقلال است . ( پاسخ سوال 1 )
طبق مقايسه هاي انجام شده مي توان گقت كه از لحاظ آوايي ولهجه به لري مي ماند وشايد اصالتاً لري بوده كه در اثر مقتضيات زمان ومكان تغييراتي يافته است ( پاسخ سوال 2 )
گويش مرگانه اي همچنين بيشترين تشابه را در بين فارسي زبانان استان همدان با نهاوندي وتويسركاني وكمترين را با همداني دارد . ( پاسخ سوال 3 )
در مريانج هنوز بسياري از واژه ها به صورت قديمي خود استعمال مي شود . نظير : بند هاي 8 و 10 وبه كار بردن فتحه ( اَ كشيده)درمورد كلماتي كه به هاي ملفوظ وغير ملفوظ ختم مي شوندوهمچنين حذف علامت مفعولي (را ) وقرار دادن مصوت د َ به جاي آن از ويژگي هاي بارز گويش مرگانه اي مي باشد. ودر مورد جملاتي كه داراي حرف ربط ( هم ) بوده نيز به همان صورت عمل مي شود . مانند:
خانه َ د َ ساختم خسته َ د َ شدم . خانه را ساختم وخسته هم شدم.
شيشه َ د َ اشكست . شيشه هم شكست .
درمواردي كه اسم نكره باشد حرف ي َ قبل از د َ قرار مي گيرد .مانند: پسره َ ي َ د َ به خدا اِسپردم.
در كلماتي كه داراي مصوت( اْ ) هستندبا مصوت مركب ( اِو ) تلفظ مي شوند.مانند:اولاد ،گوجه،موز،برو،
موارد مذكور و.....نوعي تفخيم وتلغيظ را در گويش مريانجي ها باعث شده است كه گويشوران آنرا از ديگران متمايز مي نمايد. ( پاسخ سوال 4 )
[ویرایش] منابع
- اطلس گیتاشناسی استانهای ایران، تهران: ۱۳۸۳خ.
بخش پیشینه و لهجه (برگرفته از وبنوشت مریانج (برداشت آزاد با ذکر منبع)): 1) صفا ، ذبيح ا لله ، تاريخ ادبيات ايران ج 1 ، امير كبير ، 1355
2) بهار ، محمد تقي ، سبك شناسي ج1 ، اميركبير ، 1369
3) گروسين ، هادي ، زيستگاه هاي دره الوند ، فردوسي ،1383
4)رضايي باغ بيدي ،حسن،تفاوت هاي آوايي فارسي معياروفارسي ملايري،فصلنامه فرهنگ همدان ش7،1375
5) ولايي ، هما ، مقايسه دو لهجه همداني وملايري ، فصلنامه فرهنگ همدان ش25 ، 1380
6)ظفري ، ولي الله ، مختصات آوايي گويش نهاوندي ، فصلنامه فرهنگان نهاوند ش3 ، 1379
7) اذكايي ، پرويز ، همدان نامه بيست گفتار در باره مادستان ، مادستان ، 1380
8) جهانپور ، علي ، دره ماوشان الوند ، فصلنامه فرهنگ همدان ش7 ، 1375
![]() |
|
---|---|
مرکز | همدان |
شهرستانها |
اسدآباد | بهار | تویسرکان | رزن | کبودرآهنگ | ملایر | نهاوند | همدان |
شهرها |
ازندریان | اسدآباد | بهار | تویسرکان | جورقان | جوکار | دمق | رزن | سامن | سرکان | شیرینسو | صالحآباد | فامنین | فرسفج | فیروزان | قروه درجزین | قهاوند | کبودرآهنگ | گلتپه | لالجین | مریانج | ملایر | نهاوند | همدان |
آثار دیدنی |
آبشار گنجنامه | آتشکده نوشیجان | آرامگاه باباطاهر | آرامگاه بوعلیسینا | امامزاده یحیی | پیست اسکی الوند | تالاب پیرسلیمان | تپه باستانی هگمتانه | سد اکباتان | سرآب گیان | غار علیصدر | گنبد حیقوق نبی | مجسمه شیر سنگی | مقبره باباپیره | موزه تاریخ طبیعی همدان |