گلستان سعدی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

گلستان کتابی است نوشتهٔ شاعر و نویسندهٔ معروف ایرانی سعدی شیرازی که در یک دیباچه و هشت باب به نثر مُسَّجَع (آهنگین) نوشته شده است. غالب نوشته‌های آن کوتاه و به شیوهٔ داستان‌ها و نصایح اخلاقی است.

  • دیباچه
  • باب اول - در سیرت پادشاهان
  • باب دوّم - در اخلاق درویشان
  • باب سوّم - در فضیلت قناعت
  • باب چهارم - در فواید خاموشی
  • باب پنجم - در عشق و جوانی
  • باب ششم - در ضعف و پیری
  • باب هفتم - در تأثیر تربیت
  • باب هشتم - در آداب صحبت


شیخ اجل سعدی شیرازی در مقدمه گلستان، انگیزه تألیف این کتاب بزرگ را به طرزی دلنشین و سبکی بی بدیل به نثر و نظمی شیوا، چنین شرح داده است:
شب را به بوستان با یکی از دوستان اتفاق مبیت افتاد. موضعی خوش و خرم و درختان درهم، گفتی که خرده مینا بر خاکش ریخته و عقد ثریا از تارکش آویخته. بامدادان که خاطر بازآمدن بر رأی نشستن غالب آمد، دیدمش دامنی گل و ریحان و سنبل و ضیمران فراهم آورده و رغبت شهر کرده؛ گفتم گل بستان را چنانکه دانی بقائی و عهد گلستان را وفائی نباشد و حکما گفته اند: هرچه نپاید دلبستگی را نشاید. گفتا طریق چیست؟ گفتم برای نزهت ناظران و فسحت حاضران، کتاب گلستان توانم تصنیف کردن که باد خزان را بر ورق او دست تطاول نباشد و گردش زمان، عیش ربیعش را به طیش خریف مبدل نکند.

به چه کار آیدت ز گل طبقی       از گلستان من ببر ورقی
گل همین پنج روز و شش باشد       وین گلستان همیشه خوش باشد

حالی که من این بگفتم، دامن گل بریخت و در دامنم آویخت که الکریمُ اذا وعدَ وفا. فصلی در همان روز اتفاق بیاض افتاد در حسن معاشرت و آداب محاورت در لباسی که متکلمان را به کار آید و مترسلان را بلاغت بیفزاید. فی الجمله هنوز از گل بستان بقیتی موجود بود که کتاب گلستان تمام شد...

بماند سالها این نظم و ترتیب       زما هر ذره خاک افتاده جائی
غرض نقشی است کز ما بازماند       که هستی را نمی‌بینم بقائی
مگر صاحب دلی روزی به رحمت       کند در کار درویشان دعائی

امعان نظر در ترتیب کتاب و تهذیب ابواب ایجاز سخن مصلحت دید تا بر این روضه غنا و حدیقه علیا، چون بهشت هشت باب اتفاق افتاد از آن مختصر آمد تا به ملال نینجامد...

درین مدت که ما را وقت خوش بود       زهجرت ششصد و پنجاه و شش بود
مراد ما نصیحت بود و گفتیم       حوالت با خدا کردیم و رفتیم
این نوشتار ناقص است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.