چشمه گرماب هرسین
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
توسن خیال چون نسیم از دشتها و کوهها میگذرد، زمان را به عقب برده، موسم کوچ به گرمسیر است. رمهها، سیاه چادرها و سوارکاران با تیروکمانهای حمایل شده از پیش و پس امنیت قبایل را برعهده دارند. از دو سوی رود گاماسیاب از دشت حاشیه دیناور و مراتع قرمسین، از تپههای دلفان و شهر باستانی هرسین این کوچ آغاز شده، رو به سوی جنوب به قشلاق برای داشتن چراگاههای سبز و حاشیهای امن از زمستان بعد از قلعه «گنجه وان» و گذشت از رود کوچک چنار به میرمینگه میرسیدند و این منزلگاه امیر قوم است و تا رسیدن تمام افراد امیر در این مکان منزل میکرد.
آوای مال کنون از نواها و آواهای بومی ساکنان باستانی زاگرس به معنای وقت حرکت ایل، طنین انداز دامنههای شمالی کوه گله و اسبی کوه میشد. در عبور از رودخانه گیزه رود پلی از جنس سنگ و ساروج با بیش از چهار دهنه خودنمایی میکرد و در پانصدمتر آنطرفتر بوی تند گوگرد و سوختگی از منظرهای خبر میداد که نشانگر قدرت زیبایی و عظمت طبیعت بود.
در آستانه تنگه بین دو کوه گله و سفید کوه در معبر و بستر آغازین سیمره چشمه گرماب چونان الماسی درخشان در دامن پر سخاوت زاگرس میدرخشید و محلی بود به شستن خستگیها و گرفتن شفا و تسکین آلام و پس از آن ادامه کوچ در حاشیه شرقی رود سیمره به سوی گرمسیر.
نام گرماب را زمانی که کودک بودم برای اولین بار شنیدم و زمانی که برای اولین بار درخشش سبز ـ آبی این چشمه را دیدم، زیبایی جادویی و گیرایی نیرو بخش افسون آب گرم را تا همیشه به داوری نشستم.
بنا به تعریف هر گاه سطح ایستابی در منطقهای محصور در لایهای غیرقابل نفوذ بالاتر از سطح زمین باشد، هرگونه شکستگی یا شکاف در لایهها موجب خروج آب و پدیده چشمه میگردد. چشمهها از دیر باز با شکل گیری تمدن انسانی ارتباطی تنگاتنگ داشتهاند و آب آنها به مصارف مختلف شرب، شستشو، کشاورزی و... رسیده است.
چشمههای آب گرم همانند چشمههای طبیعی هستند که در تمام طول سال دمای آب آنها از دمای محیط بیشتر است و در اکثر موارد بوی تند گوگرد و ترشی مزه آب و یا گاهی کدورت آب از نشانههای چشمههای آب گرم است. دلیل گرم بودن آب این چشمهها میتواند علاوه بر فعالیتهای آتشفشانی اعماق زمین، واکنشهای هستهای و شیمیایی، درجه گرمای زمین و یا حرکات زلزله باشد. در مناطق آتشفشانی، آب در حین عبور از کنار لایههای مذاب و یا داغ در حال سرد شدن گرم میشود و در مظهر چشمه دمای بالایی خواهد داشت. هر چه سرعت خروج آب و یا عمق منبع آب زیرزمینی بیشتر باشد آب دمای بالاتری خواهد داشت. سرد شدن مواد مذاب درونی زمین (ماگما) ایجاد بخار آب کرده و در اثر فشار، بخار آب ایجاد شده به سمت بالا حرکت و بهصورت چشمههای آب گرم در سطح زمین ظاهر میشود.
آب گرم این چشمهها علاوه بر خواص آب درمانی ناشی از انرژی حرارتی بهعلت داشتن مواد معدنی با غلظتی بیش از 700 میلی گرم در لیتر شامل سولفات، کلسیم، بیکربنات منیزیم، سدیم و... در درمان بسیاری از بیماریهای مفصلی ـ عضلانی، پوستی و... تاثیر شگرف و معجزه آسایی دارند.
چشمه گرماب هرسین در میان چشمههای آب گرم از خصوصیات ویژه و فوق العادهای برخوردار است. این چشمه با دمای آب 49-47 درجه سانتیگراد یکی از گرمترین آبهای معدنی دنیاست.
در اواخر حکومت پهلوی در فاصله زمانی سالهای 50 تا 53 یک گروه آمریکایی به سرپرستی دو مهندس به نامهای رنکو و مستر جری برای مطالعه ژئومرفولوژی منطقه جهت احداث سد بر روی قسمت ابتدایی رودخانه سیمره که از تلاقی دو رود گاماسیاب و قره سو از طرف غرب و رودهای گزرود و سرشاخههای چنار از طرف استان لرستان (شرق) در منطقه مستقر شدند. این گروه دو گمانه یا غار افقی در دو طرف رودخانه سیمره در دامان کوههای گله و سفید کوه و نیز یک گمانه عمودی در کف رود سیمره حفر کرده، نمونههایی از بافت خاک تا اعماق زیاد را جهت مطالعه در جعبههای لاک و مهر شده قرار داده و از منطقه خارج کردند. حجم و وزن بسیار زیاد این نمونهها باعث شایعات شد. شایعه وجود معادن اورانیوم و بعدها منیزیوم در این مناطق از همان اوان شکل گرفت. ولی در نقشههای مربوط به منابع معدنی ایران هیچ ذکری از موضوع نشده و ظاهراً همان مطالعات احداث سد بیشتر به واقعیت نزدیک است.
در مورد محل چشمه گرماب زیباترین تعبیر در کتاب فرهنگ فارسی دکتر محمد معین، صفحهی 1661 به چشم میخورد. «گاماساب از دشت اسدآباد و نهاوند در مقابل کنگاور جاری شده، دهلاقانی کوه را بریده، تشکیل تنگههای باریک متعدد در آن میدهد. بعد از آنکه رود دیناور ضمیمه آن میگردد، از پای کوه بیستون میگذرد و قبل از بیستون به جنوب منحرف میگردد و از درههای کوچکی عبور میکند. سپس سیاه آب یا قره سو ـ که از مشرق کرمانشاه میگذرد و پل تنگی دارد که در جاده همدان به کرمانشاه واقع شده ـ بدان ملحق میشود. پس از آن از تنگههای گله عبور میکند. این تنگهها از حیث مناظر طبیعی زیباترین تنگههای ایران به شمار میرود. این رود (سیمره) در تاریخ قدیم به نام «اوکنی» (ou kni) معروف بود...» با توجه به تعبیر زیبای دکتر محمد معین از تنگه بین کوه گله و سفید کوه به عنوان زیباترین تنگه ایران، میتوان به جرات سهم بالایی از جاذبه و زیبایی آن را مدیون چسمه گرماب الماس زاگرس دانست.
متاسفانه علیرغم موارد فوق و صدها سخن ناگفته دیگر این جاذبه منحصر بفرد گردشگری علیرغم وجود پلی باستانی از عهد پیش از اسلام که شاید هنوز شناسایی هم نشده باشد و عرصههای بینطیر منابع طبیعی هنوز ناشناخته و مهجور مانده است. همت مسئولین، احداث جاده مناسب، تامین امنیت، تعیین متولی و هماهنگی و تعامل بین دوایر دولتی میتواند این گوهر بیبدیل غرب کشور را در دسترس علاقمندان قرار دهد
[ویرایش] چشمه گرمابه نورآباد دلفان
چشمه گرماب در آستانه تنگه بین دو کوه گله و سفید کوه در معبر و بستر آغازین سیمره در ۵۰ كیلو متری غرب شهرستان نورآباد دلفان از توابع استان لرستان قراردارد. این چشمه با دمای آب ۴۹-۴۷ درجه سانتیگراد یکی از گرمترین آبهای معدنی دنیاست.
پل شكستهای كه در كنار رودخانه گیزه رود واقع شده مربوط به دوره ساسانی است و توسط اداره كل میراث فرهنگی لرستان به ثبت رسیده است. نام اصلی چشمه بر اساس نقشههای جغرافیایی گرمابه است. ضمناً تعدادی روستای مربوط به شهرستان دلفان با همین نام می باشند.
آب گرم این چشمهها علاوه بر خواص آب درمانی ناشی از حرارت بهعلت داشتن مواد معدنی با غلظتی بیش از ۷۰۰ میلی گرم در لیتر شامل سولفات، کلسیم، بیکربنات منیزیم، سدیم در درمان بسیاری از بیماریهای مفصلی و عضلانی، پوستی تأثیر دارند.
در اواخر حکومت پهلوی در فاصله زمانی سالهای ۵۰ تا ۵۳ یک گروه آمریکایی به سرپرستی دو مهندس به نامهای رنکو و مستر جری برای مطالعه ژئومرفولوژی منطقه جهت احداث سد بر روی قسمت ابتدایی رودخانه سیمره که از تلاقی دو رود گاماسیاب و قره سو از طرف غرب و رودهای گزرود و سرشاخههای چنار از طرف استان لرستان (شرق) در منطقه مستقر شدند. این گروه دو گمانه یا غار افقی در دو طرف رودخانه سیمره در دامان کوههای گله و سفید کوه و نیز یک گمانه عمودی در کف رود سیمره حفر کرده، نمونههایی از بافت خاک تا اعماق زیاد را جهت مطالعه در جعبههای لاک و مهر شده قرار داده و از منطقه خارج کردند. حجم و وزن بسیار زیاد این نمونهها باعث شایعات شد. شایعه وجود معادن اورانیوم و بعدها منیزیوم در این مناطق از همان اوان شکل گرفت. ولی در نقشههای مربوط به منابع معدنی ایران هیچ ذکری از موضوع نشده و ظاهراً همان مطالعات احداث سد بیشتر به واقعیت نزدیک است.
در مورد محل چشمه گرماب زیباترین تعبیر در کتاب فرهنگ فارسی دکتر محمد معین، صفحهٔ ۱۶۶۱ به چشم میخورد:
«گاماساب از دشت اسدآباد و نهاوند در مقابل کنگاور جاری شده، دهلاقانی کوه را بریده، تشکیل تنگههای باریک متعدد در آن میدهد. بعد از آنکه رود دیناور ضمیمه آن میگردد، از پای کوه بیستون میگذرد و قبل از بیستون به جنوب منحرف میگردد و از درههای کوچکی عبور میکند. سپس سیاه آب یا قره سو ـ که از مشرق کرمانشاه میگذرد و پل تنگی دارد که در جاده همدان به کرمانشاه واقع شده ـ بدان ملحق میشود. پس از آن از تنگههای گله عبور میکند. این تنگهها از حیث مناظر طبیعی زیباترین تنگههای ایران به شمار میرود. این رود (سیمره) در تاریخ قدیم به نام «اوکنی» (ou kni) معروف بود...»