برج لاجیم

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

برج لاجیم درسواکوه
بزرگ شود
برج لاجیم درسواکوه

برج لاجیم در استان مازندران شهرستان سوادکوه واقع می باشد جاده دسترسی به روستای لاجیم از شهر زیرآب شروع می شود و پس از طی یك مسافت 30 كیلومتری به سر گردنه مرتفعی می رسد كه از طبیعت و ارتفاعات جنگلی خارج و به چمنزار و بوته زارهای زیبا بدل می گردد. در میان سبزه زاران وسیع و گسترده یك منطقه بدون پوشش بوته ای مانند شبه جزیره ای كه از سه طرف به پرتگاههای عمیق مشرف است بچشم می خورد.

در حاشیه پرتگاه در قدیم خندقی با دیوارهای عظیم وجود داشته كه احتمالا قلعه ای وسیع و پر اهمیت را تشكیل می داده كه برج مشهور لاجیم را در میان آن بنا كرده بودند.

برج لاجیم در شمار آثار زمان تسلط آل زیار بر طبرستان در فاصله سالهای 316 الی 443 هجری قمری است. این بنای تاریخی در خارج از یك گنبد مخروطی ساده و ظریف پوشیده شده كه در داخل به حالت مدور تغییر شكل می دهد. ورودی این بنای آجری در سمت شرق بوده و پایه گنبد به وسیله یك ردیف طاق نما تزئین گردیده اند. در كمر بند زیر گنبد دو كتبه به خط كوفی و پهلوی بر روی هم قرار گرفته و مانند كمر بندی به دور برج پیچیده است. این دو كتیبه بشكل زیبائی با آجرهای تراش خورده در زمینه ای از گچ سفید نصب شده اند كتیبه با خط كوفی نام كیا اسماعیل ابوالفوراس شهریار ابن عباس صاحب بنا و تاریخ 413 هجری قمری را نشان می دهد. اهمیت برج لاجیم مانند برج اسكلت، بیشتر بدلیل دارا بودن كتیبه پهلوی در كنار كتیبه كوفی است. این امر نشان می دهد كه در قرن پنجم هجری قمری در این قسمت از ایران، حكمرانان وقت علاوه بر توجه به هنر دوران قبل از اسلام به خط رایج در دوره حكومت سلاطین ساسانی نیز اهمیت می داده اند.

در كتیبه كونی نام و التاب صاحب مرقد خوانده می شود ولی نام سازنده آن مشخص نیست و تنها حدس و گمان و با توجه به قرینه اجزائی از كلمات باقی مانده می توان بدان دست یافت.

متن كتیبه چنین است:

بسم الله الرحمن الرحیم. هذا قبر القیم الكیا الجلیل ابوالفوراس شهریار بن العباس بن شهریار مولی امیرالمؤمنین رحمه الله امر بینائه فی سنه ثلاث محشر و اربعمانه، عمل الحسن بن علی.

بنای برج لاجیم متعلق به حد فاصل میان سقوط نخستین سلسله باوندی و ظهور دومین سلسله این خاندان است. در این دوره هفتاد ساله، تمامی نواحی مازندران تحت تسلط آل زیار بود. ولی آنها بر كوهستانها تسلط نداشتند و بازندگان باوندیان منتظر فرصت بودند كه املاك خود را به دست آورند.

بنا بر روایات تاریخی منقول از ابن اسفندیار، در زمان حكومت آلب ارسلان در سالهای 455 تا 466هجری قمری سپهبد قارن بن سرخاب تا اندازه ای موفق شد كه بر مازندران تسلط یابد و قدرت خاندان وشمگیر را به زوال بكشاند. محل اقامت حكام باوندی در كوهستانهای جنوب مقر قدیمی آنها یعنی شهر ساری بود. ولی مشخص نیست كه ابوالفوراس شهریار در میان بزرگان باوندی دارای چه مقام مرتبتی بوده و با شهریار بن دارا كه به دست وشمگیر كشته شد و نیز سرخاب بن شهریار و قارن بن سرخاب و حسام الدوله ابن قارن سر سلسله شعبه دوم باوندیه چه نسبتی داشت. برج لاجیم به مقبره امامزاده عبدالله نیز مشهور است. محیط دایره بنا در قاعده 2680 سانتی متر، قطر فضای داخلی 547 سانتی متر و پهنای و روی آن 112 سانتی متر می باشد.