مس
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
- برای دیگر کاربردها به صفحهٔ مس (ابهامزدایی) مراجعه کنید.
مِس یکی از عناصر جدول تناوبی است که نشان آن Cu و عدد اتمی آن 29 میباشد.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] ویژگیهای مهم فلز
مس فلز نسبتا" قرمز رنگی است که از خاصیت هدایت الکتریکی و حرارتی بسیار بالایی برخوردار میباشد.( در بین فلزات خالص، تنها خاصیت هدایت الکتریکی نقره در حرارت اطاق از مس بیشتر است) چون قدمت مصنوعات مسی کشف شده به سال 8700 قبل از میلاد برمی گردد، احتمالا" این فلز قدیمیترین فلز مورد استفاده انسان میباشد.مس علاوه بر اینکه در سنگهای معدنی گوناگون وجود دارد، به حالت فلزی نیز یافت میشود.( مثلا" مس خالص در بعضی مناطق). این فلز را یونانیان تحت عنوان Chalkos میشناختند. چون مقدار بسیار زیادی از این فلز در قبرس استخراج میشد رومیان آنرا aes Cyprium مینامیدند. بعدها این واژه به فرم ساده تر cuprum درآمد و در نهایت انگلیسی شده و به لغت Copper تبدیل شد.
[ویرایش] کاربردها
مس فلزی قابل انعطاف و(چکشخوار)است که کاربردهای زیادی در موارد زیر دارد:
سیم های مسی لولههای مسی دستگیرههای درب و سایر وسایل منزل (تندیسگری). مثلا" مجسمه آزادی شامل 179000 پوند مس میباشد. آهنرباهای الکتریکی. موتورها، مخصوص موتورهای الکترومغناطیسی. موتور بخار وات. کلیدها و تقویت کنندههای الکتریکی. لامپهای خلاء، لامپهای پرتوی کاتدی و مگنترونهای(اجاقهای مایکروویو). هدایت کننده موج برای تشعشع مایکروویو. به علت خاصیت هدایت بهتر آن نسبت به آلومینیوم، کاربرد مس در IC ها به جای آلومینیوم رو به افزایش است. بعنوان جزئی از سکه ها. در وسایل آشپزی، از جمله ماهی تابه. بیشتر سرویسهای قاشق(چنگال)و چاقوها دارای مقادیری مس هستند (نقره نیکلی). اگر نقره استرلینگ در ظروف غذاخوری بکار رفته باشد ،حتما"باید دارای درصد کمی مس باشد. بعنوان بخشی از لعاب سرامیکی و در رنگ آمیزی شیشه. وسایل موسیقی ،بخصوص سازهای بادی. بعنوان یکا(بیواستاتیک)در بیمارستانها و پوشاندن قسمتهای مختلف کشتی برای حفاظت در برابر بارناکلها و ماسلها. ترکیباتی مانند محلول(فلینگ)که در شیمی کاربرد دارد. سولفات مس که بعنوان سم و تصفیه کننده آب کاربرد دارد.
[ویرایش] تاریخچه
مس برای تعدادی از تمدنهای قدیمی ثبت شده، شناخته شده بود و تاریخ استفاده از آن حد اقل به 10000 سال پیش میرسد. یک آویزه مسی، متعلق به سال 8700 قبل از میلاد در شمال عراق کنونی پیدا شد.نشانه هایی مبنی بر ذوب و خالص کردن مس از اکسیدهای آن مانند مالاکیت و آزوریت تا سال 5000 قبل از میلاد وجود دارد.در عوض اولین نشانههای استفاده از طلا تقریبا" به 4000 سال قبل از میلاد بر میگردد.
مصنوعات مسی و برنزی که از شهرهای سومری و مصنوعات مصری که از مس و آلیاژ آن با قلع یافت شده تقریبا" متعلق به 3000 سال قبل از میلاد هستند. در یکی از اهرام یک سامانه لوله کشی با مس پیدا شده که مربوط به5000 سال پیش است. مصریان دریافتند افزودن مقدار کمی قلع، قالب گیری مس را آسان تر میکند بنابراین آلیاژهای برنزی که در مصر کشف میشوند تقریبا" قدمتی همانند مس دارند. استفاده از مس در چین باستان حداقل به 2000 سال قبل از میلاد مربوط بوده و تا 1200 سال قبل از میلاد در این کشوربرنز مرغوب ساخته میشده است.در نظر داشته باشید چون مس به راحتی برای استفاده و کاربرد مجدد ذوب میشود، دوران ذکر شده تحت تاثیر جنگها و کشورگشائیها قرار میگیرد.در اروپا مرد یخیOetzi ،مردی که به دقت نگهداری میشود و متعلق به3200 سال قبل از میلاد است، تبری با نوک مسی در دست دارد که درجه خلوص فلز آن 7/99% میباشد. مقدار زیاد آرسنیک موجود در موهای او نشان دهنده سرو و کار او با پالایش مس میباشد. استفاده ار برونز در مرحلهای از تمدن به قدری فراگیر بود که آن مرحله را عصر برونز مینامند. برنج برای یونانیان شناخته شده بود اما اولین بار بصورت گسترده توسط رومیان بکار رفت. به خاطر زیبایی درخشانش- بطوریکه در باستان برای ساخت آئینه از آن استفاده میشد -ونیزبه دلیل ارتباط آن با قبرس که مربوط به الهه بود ،در اسطورهشناسی و کیمیاگری فلز مس با الهه های آفرودیت و ونوس پیوند دارد.در کیمیاگری علامتی را که برای مس در نظر گرفته بودند ،علامت سیاره ناهید نیز بود.
[ویرایش] نقش زیستشناختی
وجود مس برای کلیه گیاهان و حیوانات عالی ضروری میباشد. مس در آنزیمهای متنوعی ،از جمله مراکز مس cytochrome c oxidase و آنزیم حاوی Cu-Zn به نام superoxide dismutase وجود دارد و فلز اصلی در رنگدانه حامل اکسیژن hemocyanin است.RDA برای مس در بزرگسالان سالم 9/0 میلی گرم در روز میباشد. مس در جریان خون عمدتا" روی پروتئین پلاسمایی بنام ceruloplasmin حرکت میکند. اگرچه مس اول در روده جذب میشود، این عنصر همبسته با آلبومین به سوی کبد منتقل میشود. یک حالت ارثی که بیماری ویلسون نامیده میشود موجب باقی ماندن مس در بدن و عدم ورود آن به صفرا توسط کبد شود.این بیماری در صورت عدم درمان میتواند منجر به آسیبهای کبدی و مغزی شود.
[ویرایش] پیدایش
مس معمولا" به شکل معدنی یافت میشود.کانیهایی مثل آزوریت، مالاکیت و برنیت همانند سولفیدهایی از جمله کالکوپیریت ( CuFeS2) ،کوولین ( CuS)، کالکوزین ( Cu2S) یا اکسیدهایی مانند کوپریت (Cu2O) از منابع مس هستند.
[ویرایش] ترکیبات
آلیاژهای بسیاری از مس وجود دارد- برنج آلیاژ مس/روی و برنز آلیاژ مس/ قلع است. متداولترین حالات اکسیداسیون مس شامل حالت مربوط به مس یک طرفیتی cuprous، 1+Cu و حالتcupric ،2+Cu میباشد.
کربنات مس به رنگ سبز است که بوسیله آن ظاهر منحصر به فرد بامها یا گنبدهای با پوشش مس روی بعضی ساختمانها ساخته میشوند. اکسیدهای مس ( مانند :اکسید مس ایتریم و باریم 7δ Yba2Cu3O یا YBCO) پایههای بسیاری از ابر رساناهای غیر معمول را تشکیل میدهند. ترکیبات دیگر : سولفید مس
[ویرایش] ایزوتوپها
علاوه بر تعداد زیادی رادیوایزوتوپ، دو ایزوتوپ پایدار Cu-63 و Cu-65 موجود است.تعداد بسیار زیادی از این رادیوایزوتوپها دارای نیمه عمرهایی به مقیاس دقیقه یا کمتر دارند، طولانیترین نیمه عمر متعلق به Cu-64 است که مدت آن 7/12 ساعت ،با دو حالت فرسایشی که منجر به محصولات جداگانه میشود.
[ویرایش] هشدارها
با تمامی ترکیبات مس باید طوری رفتار شود گویی سمی هستند ( مگر خلاف آن مشخص باشد). این فلز در حالت پودری خطر آتش زایی دارد.30 گرم سولفات مس برای انسان کشنده است.مس موجود در آب آشامیدنی با غلظتی بیش از 1 میلی گرم در لیتر موجب لک شدن لباسها و اقلام در آب میگردد. مقدار بی خطرمس در آب آشامیدنی انسان بر حسب منبع آن متفاوت است اما مرز آن بین 5/1 تا 2 میلی گرم در هر لیترمی باشد.
[ویرایش] منابع
فهرست عناصر شیمیایی | |
اربیوم| ارسنیک| آرگون| استاتین| استرنسیوم| اسکاندیوم| اسمیوم| آکتینیوم| اکسیژن| آلومینیوم| امریسیوم| انتیموان| آهن| اورانیوم| ایتربیوم| ایتریوم| ایریدیوم| ایندیوم| اینشتینیوم| باریوم| برکلیوم| برم| بریلیوم| بور| بوهریوم| بیسموت| پالادیوم| پتاسیم| پراسیودیمیوم| پروتاکتینیوم| پرومتیوم| پلاتین| پلوتونیوم| پولونیوم| تالیوم| تانتالیوم| تربیوم| تکنسیوم| تلوریوم| تنگستن| توریوم| تولیوم| تیتانیوم| جیوه| دارمشتادیوم| دوبنیوم| دیسپروزیوم| رادرفوردیوم| رادون| رادیوم| رنیوم| روبیدیوم| روتنیوم| رودیوم| روی| زیرکونیوم| ژرمانیوم| ساماریوم| سدیم| سرب| سریوم| سزیوم| سلنیوم| سیبورگیوم| سیلیسیوم| طلا| فرانسیوم| فرمیوم| فسفر| فلوئور| قلع| کادمیوم| کالیفرنیوم| کبالت| کربن| کروم| کریپتون| کلر| کلسیم| کوریوم| گادولینیوم| گالیوم| گزنون| گوگرد| لانتانیوم| لاورنسیوم| لوتسیوم| لیتیوم| مس| مندلویوم| منگنز| منیزیوم| مولیبدن| میتنریوم| نئون| نپتونیوم| نقره| نوبلیوم| نیتروژن| نیکل| نیوبیوم| نیودیمیوم| وانادیوم| هاسیوم| هافنیوم| هلیوم| هولمیوم| هیدروژن| ید| یوروپیوم |