بحث:فهرست آتشکده‌ها

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

  تاريخ شهر باستانی شيز ـ آتشكده آذر كشنسب   

شيز در عهد باستان ـ مطالعات انجام شده در اين منطقه نشان مي دهد كه اين شهر از هزاره اول قبل از ميلاد محل استقرار بوده اين شهر به زبان پهلوي (گنزك يا گنجه ) ناميده مي شد روميان آن را (گزكا) و اعراب به نام شيز مي شناسند. از شواهد و نشانه هاي برجامانده مشخص گرديده كه قبل از آمدن گروههاي هند و اروپايي در فلات ايران اقوامي بومي زيادي از جمله (كاسي ها – لولوبي ها – گوتي ها – آكدي ها – مانايي ها و ... ) در مناطق مختلف ايران با توجه به فرهنگ و سنن خود زندگي مي كردند كه هركدام از اقوام بنا به مقتضيات منطقه خود داراي فرهنگ و تمدن خاص بودند از جمله اين اقوام مانايايي ها بودند كه در مناطق جنوب درياچه اروميه و كردستان امروزي ساكن بودند از منابع ناچيز موجود مي توان نتيجه گيري كرد كه اولين سنگ بناي شهر شيز توسط اين اقوام پايه ريزي گرديده با توجه به گورها و قبرهاي پيدا شده در اين منطقه كه اكثراً فاقد اشياء قيمتي و گرانبها بوده مي توان حدس زد كه دهكده فقيري بوده و اهالي به غير از چندين نفري كه وضعيت ناممناسبي داشته اند در فشار و سختي بوده هر چند استفاده مكرر از گورها نشان مي دهد كه اين شهر مدتي طولاني مسكوني بوده و زندگي در آن ادامه داشته . از بعضي گورها پيدا شده در كنار اجساد سنگهاي زينتي و گوشواره و البته برنزي يافت شده اين گورها بيشتر در كف خانه ها در كنار ديوارها و در حياط دفن مي شدند.


شيز در دوره ورود آريايي ها به ايران در اوايل هزاره اول پيش از ميلاد با ورود اقوام هند و اروپايي به ايران و استقرار آنها در مناطق مختلف از جمله غرب ايران تحولاتي عظيم در فلات ايران و زندگي اقوام بومي بوجود آمد اقوام آريايي كه به سه گروه مادها – پارسها- پارتها تقسيم شده بودند اقوامي كه در غرب ايران ساكن بودند به نام مادها معروف شده اند به طبع همين تغييرات و استقرار ماد ها در غرب در اين شهر نيز تغيراتي حاصل گرديد و بناهاي جديدي در شهر ساخته شد و افراد زيادي نيز ساكن شده اند ولي متاسفانه هيچ گونه اطلاعات و منابعي از وضعيت آن مو قع شهر هم اكنون به غير از اشاره هايي هرودت در دست نمي باشد


شيز در دوره هخامنشيان در ثلث دوم از هزاره اول پيش از ميلاد اولين امپراتوري تاريخ ايران توسط پارتها با غلبه بر مادها بوجود آمد كوروش رهبر برجسته و كاروان با پيروزي بر ساير اقوام اولين حكومت ايراني به نام هخامنشي را بوجود آورد و مقدمات يكپارچه سازي اقوام مختلف در داخل فلات ايران را ايجاد نمود بعد از مدتي كه توانست حكومت يكپارجه و واحدي را بنيان گذاري كند و به همين منظور فكر حمله و تصرف امپراتوري روم افتاد براي رسيدن به اين هدف تمام تلاشهاي خود را بكار برد

با توجه به نظرات و پيشنهاد مشاورين خود ايجاد يك جاده تداركاتي و نظامي از پارس (پاسارگاد ) مركز حكومت به سمت ليديه كه كرسوس بر آن سلطنت داشت در راس مقدمات حمله قرار گرفت .

اين شاهزاده نظامي در مدت كوتاهي با جديت سربازان و سپاه كوروش با در نظر گرفتن كليه امكانات پشتيباني و تداركاتي ايجاد گرديد شهر شيز به علت واقع شدن در جاده موقعيت خاصي پيدا كرد و بعنوان يكي از مكان هاي حساس و قرارگاه اصلي تعيين گرديد و به همين علت در مدت كوتاهي شهر توسعه و گسترش يافت . ايجاد نبارهاي آذوقه استحكامات نظامي – اماكن تداركاتي و ساير اماكن نظامي شهر را تقريبا به حالت يك شهر نظامي در آورد همين عوامل باعث گرديد شيز توسعه و رشد يابد و جمعيت آن بين 10 تا 20 هزار نفر تخمين زده شده . توسعه شهر تا زمانيكه جنگهاي ايران و روم ادامه داشت پايدار بود . اين شاهراه نظامي كه علت اصلي توسعه شهر بود تا پايان حكومت هخامنشيان و حمله اسكندر مورد استفاده قرار مي گرفت كه با حمله سپاهيان اسكندر و شكست سپاهيان ايران كم كم از اهميت آن كاسته شده و شهر نيز توسط سرداران رومي نابود گرديد.


«شيز در دوره ساسانيان » آتشكده آذرگسنسب با استقرار امپراتوري ساساني در ايران و رواج آئين زرتشي اوج شكوه و آباداني اين شهر آغاز گرديد ساختمان آتشكده آذر گشنب به عنوان نماد اقتدار آئين زرتشت باعث رشد و توسعه دوباره شهر گرديد اين آتشكده كه مختص پادشاهان و سرداران بوده موقعيت جنگچويان را حفظ مي كرده و به عنوان نماد وحدت كشور از احترام بالايي برخوردار بوده بطوريكه بعد از پادشاهاي اشخاصي از خاندان ساساني پياده به اين محل آمده و ضمن زيارت تاج شاهي را بر سر مي گذاشتند آذر گشنب به عنوان مهم ترين معبد زرتشتيان مورد احترام حكومت و مدرم آن دوره بوده آتش جاودان اين آتش كده حدود هفت قرن نماد اقتدار آئين زرشت بوده در عصر سامانيان شهر شامل سه بخش عمده بود 1- تلارها – كاخ ها 2- ساختمان آتشكده 3- خانه هاي مسكوني

شيز در زمان ساسانيان به جهت همين آتشكده تقدس خاصي پيدا كرد و شهر بصورت مجموعه مذهبي درآمد بطوريكه طبقه خاص از روحانيون مذهبي كه در آئيس زرتشت از آنها بعنوان ( موبد ) نام برده مي شود در خانه هاي مسكوني شهر ساكن شده اند به دليل اقتدار وشكوهي كه اين آتشكده داشت مردم منطقه آن را تخت سليمان ناميدند از آن پس در تمام كتابها و آثار باقي مانده نام آتشكده آذر گشنب كمتر ديده شده اين آتشكده در دوره خسرو اول اهميت بالايي بدست آورد در دوره حكومت خسرو پرويز كه مورخان غرب او را خسرو دوم مي نماند در نبردي طولاني كه ميان ساسانيان و دولت روم شرقي اتفاق افتاد خسرو پرويز سوريه و آسياي صغير را تحت فرمان در آورد و «صليب واقعي اورشليم » را به شيز آورد . اين شهر در سال 624 ميلادي در حمله ارتش روم شكست سپاهيان خسرو پرويز مورد غارت و تخريب قرار گرفت و به دستور هركليوس شيز تخريب و صليب واقعي دوباره به اورشليم بازگشت پس از آن واقعه به خصوص اوايل ظهور اسلام شيز اعتبار خود را از دست داد .


شيز در دوره ايلخانان مغول در زمان حكومت آباقاخان از نوادگان چنگيز مغول اين شهر با انجام تعميرات وسيع و چشمگير و احداث بناهاي جديد مرمت و بازسازي شد و به عنوان پايتخت تابستاني و تفرجگاه تا قرن يكم مورد استفاده قرار گرفت . ايلخانان مغول توجهي خاص به اين شهر و مجموعه بناهاي آن داشته اند و با انجام و احداث بناهاي جديد بر روي شالوده بناهاي ساساني از اين مكان استفاده نموده اند .

بعد از ايلخانان مغمول اين شهر به صورت شهرك كم اهميتي با مشاغل متنووع تا قرن 11 هجري به حياط خود ادامه داد پس از مرگ آباقاخان بناهاي كاخ شكار نيز نابود گرديد و منحصراً بناهاي عام المنفعه همچون بازار – مسجد – حمام – كارگاههاي صنعتي و تعدادي از منازل مسكوني با مصالح كاخ شكار آباقاخان در اطراف دروازه شمالي و قبرستان ساكنان شهر در قسمت بيروني مجموعه شكل گرفته است . كه بيشترين بناهاي باقي مانده نيز مربوط به همين دوره است .

اين شهر باستاني هم اكنون هيچ اثري بجز آتشكده معروف باقي نمانده و بنا به علل مختلف و نامعلومي كليه بناهاي آن از بين رفته كم كم اين آتشكده در طول تاريخ از يادها رفت تا اينكه در سال 1960 توسط يك باستان شناس آلمان بنام رودلف رومن كه مشغول فعاليتهاي باستان شناسي بود كشف شد و دوباره مورد توجه ايران قرار گرفت . نخستين بررسي هاي باستان شناسي پيش از وقوع انقلاب اسلامي از سوي يك هيئت آلماني به سريرفني (دراوستن ) و همسرش (هته فون در اوستن) آغاز شد و پس از كاوشي و شناسايي اين منطقه توسط پرففور تومن و دكتر هوت به مدت 19 سال ادامه داشت .


منابع :

تاريخ ايران – رومن گير شمن

ايران باستان – مارين موله

ايران در زمان ساسانيان – آرتور كويستن سننيک

شيزـ هادی نيکخواه/

تكاب تخت سليمان ـ نادر براتي