گمرک
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
پیشگفتار :
انقلاب صنعتی اروپا و تحولات بعدی آن موجب گردید که حجم تولیدات کشورهای اروپایی سیر صعودی پیدا نماید از طرفی ممالک عقب مانده نیز برای تأمین توسعه اقتصادی خود خواهان جنب هر چه بیشتر محصولات صنعتی کشورهای پیشرفته گردیدند که واردات این کالا در قبال مواد معدنی وکالاهای سنتی و یا قبول اهداف سیاسی کشورهای پیشرفته تحقق پیدا مینمود از طرفی کشورهای پیشرفته نبز بنابر این اصل تخصص و تقسیم کار بین المللی به مبادله کالا بین خود اقدام مینمود افزایش حجم مبادلات بین المللی توسعه سیستمهای مختلف حمل و نقل را به دنبال داشت به منظور ایجاد تسهیلات در جابه جایی کالا کشورها را بر آن داشت که اقدام به انعقاد قراردادهای دوجانبه یا چند جانبه نمایند . لازم به توضیح است که در گازهای وابسته به سازمان ملل نیز در تدوین کنوانسیونهای بین المللی فعالانه اقدام نمودهاند . لازم به ذکر است که در اصل 44 قانون اساسی هواپیمایی – کشتیرانی و راه آهن در بخش دولتی به فعالیت خواهد پرداخت ولی حمل و نقل با کامیون ممکن است در بخش دولتی و تعاونی یا خصوصی شکل گیرد . لذا مسائل فوق الذکر ضرورت یک بررسی و مطالعه روشهای مورد عمل در حمل کامیونی کالا را ایجاب مینمود .
[ویرایش] تارخچه گمرک :
اتحادیه بین المللی حمل ونقل زمینی (I.R.u ) که از سازمانهای تخصصی سازمان ملل و مقر آن در ژنو میباشد جهت ایجاد تسهیلات گمرکی برای کامیونهای حامل کالا که در خطوط ترانزیت تردد مینماید بدو اقدام به تهیه متن کنوانسیون گمرکی مربوط بر حمل و نقل بیین المللی کالا در جادهها موسوم به تیرلفود که پروتکل آن در 15 ژانویه 1959 به امضاء رسید و در سالهای 1963 و 1966 اصطلاحاتی در آن به عمل آمد هدف از این کنوانسیون کاهش تشریفات گمرکی در کشورهای مسیر از مبدأ بارگیری تا مقصد کالا بودهاست بدین معنی که با ایجاد تمهیداتی مقدر میدارد که کامیونها در کشورهای مسیر از دادن اظهار نامه ترانزیت و ارزیابی گمرکی ( معمولاَ ) و سپردن تضمین برای حقوق و عوارض و صدور پروانه ترانزیتی معاف باشند . ضمناً I.R.U در سطح جهانی بر امور مربوطه نظارت تخصصی دارد و فرمهای کارانه را در اختیار مؤسسات ضامن قرار میدهد همچنین جهت رفع مشکلات و اصطلاح متن کنوانسیون کارشناسان ایرو ضمن تماس با کشورهای عضو انعقاد جلسات مکرر مطالعات خود را تکمیل مینمایند . هم اکنون 38 کشور بشرح زیر کنوانسیون جدید را جایگزین نمودهاند. چکسلواکی – شیلی – کانادا – قبرس - دانمارک - فنلاند – فرانسه – آلمان فدرال – آلمان شرقی - مجارستان – یونان – ایرلند – ایتالیا – مالت – کولزامبورک – نروژ – هلند – لهستان – پرتغال – کره جنوب – رومانی – اسپانیا – سوئد – تونس – شوروی – آمریکا – انگلیس – اروگوئه – یوگسلاوی – فلسطین اشغالی – تریه – کویت – ایران – افغانستان – اطریش – بلژیک – بلغارستان . ضمناً کشرهای آلبانی – ژاپن – اردن – تاکنون کنوانسیون جدید را نپذیرفتهاند .
چند اصطلاح گمرکی :
[ویرایش] گمرک در ایران :
گمرک یکی از سازمانهای کهن است که از روزگار باستان پیشینه دیرین دارد گمرک یک دستگاه نظارت و وصول مرزی است وپاسداری است برای کنترل واردات و حمایت صادرات و انحصارات هر کشور و وسیلهای برای پشتیبانی از مصنوعات داخلی و نظارت در بازرگانی خارجی از اینرو امروز گمرکات بهترین وسیله نظارت و کنترل مالی بوده و یکی از مهمترین منابع درآمد دولت هاست . گرچه امروز استقلال اقتصادی وجود ندارد ولی استقلال گمرکی یکی از پایههای استقلال سیاسی و از ارکان استقلال ملی بشمار است .. حقوق گمرکی نیز یک گونه مالیات غیر مستقیم است که دریافت ان از مالیاتهای دیگر غیرمستقیم با عدالت اجتماعی بیشتری همراهاست . مالیات غیر مستقیم و حقوق گمرکی مالیات بر مصرف است . همچنین گمرک میزانی است برای سنجش و ایجاد موازنه میان واردات و صادرات هر کشور . پس از آمدن پرتغالیها به شرق و آشنایی ترکان عثمان با عثمانیها از واژه commerque کومرک و کومرکی به معنی دادو ستد ، حقوق و عوارض کالاهای بازرگانی واژه کومروک را ساختهاند و ایرانیان در زمان صفوی آن را از ترکان عثمانی گرفته گمرک گفته و به کار برده اند و در عراق و کشورهای همسایه دولت ایران آن را از فارسی گرفته معرب نموده و جمرک و در جمع جمارک به کار بردهاند ولی در مصر آن را گمرک والگمارک تلفظ میکنند و در برخی کشورهای عرب به گمرک مکس و در جمع مکوس گویند این اصطلاح از زمان جاهلیت عرب متداول بود که از کالای معین در بازار دوران جاهلی گرفته میشود این مفهوم امروز با عوارض در پیمان نامههای نادرشاه با سلطان محمود اول پادشاه عثمانی که در سال 1159 هجری بسته شد کلمه گمرک آمدهاست با این وجود در بیشتر بناهای اروپائی واژه گمرک از زبان فارسی گرفته شده . برای نخستین بار رومیها وازه دیوان فارسی را به معنی اداره گرفته و به گمرک دوگانا dogana گفتهاند و هنوز در ایتالیا چنین گویند این واژه را فرانسویها از ایتالیاییها گرفته Douana و Douane گفتهاند و اسپانیائیها و شاید پرتغالیها دیوان فارسی را از دیوان عرب گرفته Adouanee و Douane گفته اند و باز ترکان عثمانی واژه دیوان را از فارسی گرفته و آنرا به معنی اولی به کار بردهاند . در ایران باستان به دفتر دیوان مراسلات دولتی دیوان گفتهاند و دفتر خانهای بود که کارگزاران خراج در آن گرد میآوردهاند و اما Douanes فرانسوی را گفتهاند از ریشه فارسی گرفته شده و پس از اسلام دیوان اقسامی داشته که دیوان الخراج مامور رسیدگی به حقوق مالی بودهاست .
[ویرایش] ساختمان گمرک :
ساختمان گمرک ایران در ضلع غربی کاخ وزارت امور اقتصادی دارائی ساخته شده گرچه تکمیل آن اجرای قسمتی از نقشه اولیه کاخ وزارت دارائی است ولی این ساختمان به صورت مستقل از ساختمان وزارت دارائی است ولی این ساختمان به صورت مستقل از ساختمان وزارت دارائی درآمدهاست و رد حقیقت قسمتی از ساختمان کاخ است که دارای نمای اصلی بوده و همین قسمت است که نما و بنای آن در خیابان لاور روبروی کاخ وزارت دادگستری است . ساختمان اداره کل گمرک از بال اصلی ساختمان در امتداد خیابان داور روبروی کاخ دادگستری و دارای مشخصات زیر است :
[ویرایش] حمل و نقل بین المللی :
راههای دریایی
[ویرایش] وسائط حمل و نقل:
وسائط حمل و نقل به 3 گروه دریائی- زمینی و هوایی تقسیم میگردند و هر یک به 3 طریق نسبت به جابجایی بار یا مسافر انجام وظیفه مینماید. 1- منظم2- اجاره ایی 3- خصوصی . وسائط نقلیه منظم آنهایی هستند که به طور مرتب و با برنامهٔ تنظیمی در یک مسیر بر حمل کالا یا مسافر اشتغال دارند و قسمت اعظم کالاها و مسافرین را جابجایی مینماید وسائط نقلیه اجارهای به آنهایی اطلاق میگردند که برای مدت معین سفر معین با حمل و با مسافر با تمام لوازم و …. نظرات و تجهیزات در اختیار درخواست کننده قرار میگیرد . وسائط نقلیه خصوصی اکثراً فعالیتشان برای حمل و نقل مؤسسات خصوصی انجام میپذیرد و یا به عبارت دیگر برای مراجعات خاصی از الویت برخوردار است . هر یک از وسائط نقلیه حمل و نقل زمینی- هوایی- دریایی تحت شرایط و ضوابط خاص و بر اساس موافقت نامه های بین المللی به فعالیت اشتغال دارند و ندرتاً سیستم حمل و نقل عمومی مشاهده میشود که خارج از ضوابط تعیین شده عمل مینماید.
[ویرایش] مسائل مربوط به حمل کالاهای وارده :
حمل دریایی:
حمل هوایی:
حمل زمینی:
[ویرایش] مسائل مربوط به تخلیه و بارگیری :
مسائل مربوط به مسائل مربوط به تخلیه و بارگیری را میتوانید اینجا بخوانید .
[ویرایش] کسر و اضافه تخلیه :
مؤسسات حمل و نقل اعم از دریایی ، هوایی و زمینی بدواً فهرست کالاهای وارد شده به کشور را به گمرک اظهار مینماید و سپس تخلیه کالا و شمارش و کنترل ظاهری بستهها انجام میشود که در نتیجه ممکن است به هنگام تخلیه کالایی مشاهده میشود که در اظهار نامه اجمالی و فهرست کل بار ، ذکری از آن نشده باشد و یا برعکس کالای موضوع ردیفهای فهرست کل بار دربین کالاهای تخلیه شده نباشد که در این حالت مراتب صورت مجلس و به امضای گمرک یا بندر و از طرف دیگر نماینده مؤسسه حمل و نقل مربوط میرسد و در این صورت در مورد اضافه برای هر عدل یا بسته ده ریال و برای کسری هر عدل یا یسته 50 ریال جریمه از مؤسسات حمل و نقل مربوط اخذ میشود از جمله مدارکی که در جهت توجیه کسری و اضافی ممکن است وسیله مؤسسات حمل و نقل ارائه گردد اسناد زیر میباشد .
-ارائه سندی دال بر تحویل کالا به گمرک دیگری
-ارائه مدرکی که نشان دهنده عدم امکان تخلیه کالا به علت شکستگی یا فساد
-ارائه سندی در خصوص حمل کالای کسری با سرویس بعدی
-گواهی گمرک مبدأ حمل که به تأیید مقامات کنسولی ایران رسده باشد
نکته قابل تذکر در اینجا آنست که صورت مجلس کسر و اضافه تخلیه بلافاصله تنظیم و امضاء شود به خصوص آنکه در مورد کشتی که تشریفات تخلیه آن طولانی تر از بقیه وسایل حمل میباشد .
[ویرایش] قانون مقررات صادرات و واردات :
مسائل مربوط به مسائل مربوط بهقانون مقررات صادرات و واردات را میتوانید اینجا بخوانید .
[ویرایش] نیروی انسانی و سازمانهای گمرکی :
در مهر ماه سال 1347 از 5294 کارکنان گمرک ایران فقط 48 کارمند دانشگاه دیده در گمرک اشتغال داشت و 368 کارمند تحصیلات دبیرستانی داشتند . در سالهای بعد برای تقویت نیروهای انسانی دورههای آموزشی ضمن صنعت تشکیل گردید و 2800 نفر کارمند آموزش دیده در گمرک مشغول به کار شدند که با روشهای نوین گمرکی آشنا شدند و کارمندان دانشگاه دیده اکنون 7 برابر کارمندان سال 1347 است و عوامی از دانش آموختگان خارج از کشور از طریق نخست وزیری در گمرک به کار گماشته شدند و در اجرای مرحله دوم قانون استخدام کشوری با در نظر گرفتن اصول مدیریت و تقسیم کار و مسئولیت صرفه جویی در فضا و هزینههای زائد و پیشگیری از بی نظمیها به سازمان گمرک مورد تجدید نظر قرار گرفته به طوری که واحدهای گمرکی به چند قطعه تقسیم گشته که با نظارت در اجرای طرحها به هدف اساسی بهتر دست یابند اکنون سازمان مورد عمل گمرک ایران معاون وزارت امور اقتصادی و دارایی و سرپرست گمرک ایران کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی ( دبیرخانه امور کمیسیونها )
قائم مقام گمرک ایران : اداره دفتر و روابط عمومی – اداره حفاظت و تجسس مدیریت طرحها و بررسیها : اداره آمار – اداره بهبود روشهای گمرکی اداره تعیین ارزش – اداره همکاریهای بین المللی
مدیریت امور اداری : اداره کارگزینی – اداره بودجه – اداره تشکیلات آموزش – اداره حقوق قضایی – اداره رفاه و تعاون
مدیریت امور مالی : اداره درآمد و اعتبارات – اداره رسیدگی و تنظیم حساب – اداره پرداخت مدیریت امور تدارکاتی : اداره کارپردازی – اداره ساختمان – اداره مخابرات – اداره متوری – اداره انتظامات
مدیریت امور جزائی : اداره تعرفه و سود بازرگانی – اداره صادرات و واردات – آزمایشگاه – اداره فروش کالاهای متروکه و ضبطی – اداره ابلاغ و اجراء دفتر نظارت : اداره بازبینی – اداره بازرسی – اداره حسابرسی
[ویرایش] سازمان گمرک در تهران و شهرستانها :
اداره کل گمرکات مرکز و شمال اداره گمرک تهران – دفتر گمرکی نمایشکاهها – دفتر گمرکی کرج – اداره گمرک مهر آباد – اداره گمرک امانات پستی – اداره گمرک بندر پهلوی – دفتر گمرکی آستارا – اداره گمرک اصفهان – دفتر گمرکی ذوب آهن – اداره گمرک نوشهر – اداره گمرک غرب تهران – دفتر مستقل گمرک فریت .
اداره کل گمرکات غرب :
اداره گمرک جلفا- اداره گمرک تبریز- اداره گمرک بازرگان- اداره گمرک خسروی- بخش گمرکی قصر شیرین- دفتر گمرکی پیران شهر- دفتر گمرکی مهاباد – دفتر مستقل گمرک کرمانشاه – دفتر گمرکی پاوه – دفتر مستقل گمرک کردستان – دفتر گمرکی بانه – دفتر گمرکی مریوان – دفتر گمرکی سقز – دفتر مستقل گمرک همدان
اداره کل گمرک خرمشهر :
اداره امور دارایی مالی – اداره امور نظارت – اداره امور واردات – اداره امور مسافری و صادرات – دفتر گمرکی شلمچه – دفتر گمرکی شهر
اداره کل گمرکات جنوب شرقی :
اداره گمرک بندر عباس – بخش گمرکی قشم – دفتر گمرکی سوزا – دفتر گمرکی دیرستان – اداره گمرکی لارک – دفتر گمرکی میناب – دفتر گمرکی کرگان – دفتر گمرکی کوهستک – دفتر گمرکی سیریک – دفتر گمرکی درگاهان – دفتر گمرکی دولاب – دفتر گمرکی لافت – دفتر گمرکی باسعیدو – دفتر گمرکی صلخ – بخش گمرکی خمیر – دفتر گمرکی پهل – دفتر گمرکی هرمز – دفتر گمرکی خانه سرخ – دفتر گمرکی بستانو
اداره گمرک لنگه :
بخش گمرکی کوهک – بخش بندر معلم – بخش گمرکی چارک – دفتر گمری مغویه – دفتر گمرکی کلات – دفتر گمرکی چیرو – بخش گمرکی مقام – دفتر گمرکی یشو – دفتر گمرکی لاوان – دفتر گمرکی بستانه
اداره گمرک کیش :
دفتر مستقل جاسک – دفتر گمرکی بونجی – دفتر گمرکی بیریزک – دفتر گمرک کج – دفتر گمرکی کوکسر – دفتر مستقل گمرک کرمان
اداره کل گمرکات جنوب غربی :
اداره گمرک بوشهر – بخش گمرکی کنگان – دفتر گمرکی دیر – دفتر گمرکی تنبک – بخش گمرکی دلوار – دفتر گمرکی بوالخیر – دفتر گمرکی لاور – بخش گمرکی عسلویه – دفتر گمرکی طاهری – دفتر گمرکی هاله – اداره گمرک شیراز – اداره گمرک گناوه – بخش گمرکی دیلم – بخش گمرکی ریک
[ویرایش] تحولات گمرکات کشور:
پیشرفت بازرگانی کشور در سالهای اخیر در گمرک آشکار است زیرا این واحد اقتصادی توانست از لحاظ کادر فنی و تربیت شده و از جهت مقابله با گسترش روز افزون مبادلات بازرگانی ایران یا جهان خارج سازمان خود را مجهز سازد تا بتواند بعنوان عامل اجرایی سیاست بازرگان خارجی و تثبیت قیمتها و افزایش درآمد همگان نقش مهم و مؤثری انجام دهد . نگاهی به آمار درآمد گمرک ایران « بدون مبالغ جمع و خرجی » نشان میدهد که درآمد گمرکات از 2/10 میلیارد ریال در سال 1342 به 2/31 میلیارد ریال در سال 1351 افزایش یافته یعنی در ده سال گذشته بیش از سه برابر گشتهاست سنجش این دو رقم به خوبی نشان میدهد که مبادلات بازرگانی ایران با کشورهای خارجی در حال رشد بوده و با وجود این که حوزههای فعالیت سازمان گمرکات در بسیاری از نقاط کشور پراکندهاست توانسته خود را با تحولات تازه به صورتی مطابقت دهد چنانکه بتواند درآمد دولت را از حقوق و عوارض گمرکی بنحو شایستهای بالا ببرد ارقامی که در بالا گفته شد مربوط به درآمد گمرکات از مبادلات بازرگانی بخش خصوصی است و تنها در سال 50 مقادیر معتنابهی از واردات بخش دولتی از گمرکات کشور ترخیص گردیده که اگر معال آن کالا از طرف بخش حصوصی ترخیص میگردید بالغ بر چهار میلیارد ریال حقوق گمرکی باید پرداخت میشد اجرای برنامهها عمرانی پنج ساله عمرانی سبب شده که فعالیتهای اقتصادی و بازرگانی در هر دو بخش خصوصی و دولتی با قوس صعودی رو به افزایش رود و صادرات از حدود 10 میلیارد ریال افزایش یافته و این افزایش هنگام با تحولات اقتصادی در سالهای آینده نیز همچنان ادامه خواهد یافت – یکی از مهمترین اقداماتی که در گمرک انجام شده تدوین قانون امور گمرکی است که به موجب آن تعرفه و طبقه بندی کالاها از یک سیستم قدیمی و متروک که به تعرفه ژنو معروف بود . به سیستم تاره یعنی تعرفه بروکسل تغییر یافته و از آغاز سال 1352 نیز جدول طبقه بندی کالا از طرف وزارت اقتصاد به موقع اجرا گذاشته شد . بر طبق تعرفه قیم ملاک تعیین حقوق گمرکی وزن کالا بود و معلوم است که وزن نمیتواند ملاک درستی داشته باشد یعنی بهای کالاهای مختلف با یکدیگر فرق بسیار دارد و آنچه که باید در تعیین میزان حقوق گمرکی مورد توجه و عمل قرار گیرد ارزش کالاهاست و قانون جدید گمرکی بر اساس ارزش کالاها تدوین شده و ضمن عادلانه بودن موجب خواهد گردید که درآمد دولت از گمرک بر میزان قابل توجهی بالا برود.
[ویرایش] توسعه نوسازی واحدهای گمرکی و استفاده از دستگاههای مخابرات :
1- طرحهای نوسازی واحدهای گمرکی کشور از سال 1347
الف- از محل اعتبارهای عمرانی کشور : ایجاد 3 دستگاه حرارت مرکزی دستگاه – 4دستگاه متپان 60 تنی – ایجاد یک بنای اداری
ب- از محل اعتبار اختصاص : ایجاد 2 دستگاه تهیه مطلوب عملیات تکمیل ساختمان گارد بنادر و گمرکات ساختمان یک باب انبار .
پ- طرح توسعه بنادر در گمرک : 1- تهیه و تنظیم 5 دستگاه بی سیم (س س ب ) ( اس اس بی ) به جای بیسیمهای قدیمی ( د س ب ) ( دی اس بی ) و نصب ان در واحدهای گمرکی فعال مانند : خرمشهر ، بازرگان ، جلفا ، بندر پهلوی و تهران .
2- استاندارد نمودن وسایل موجود در مرکز تلفن و بی سیم .
3- انجام سرویسهای برنامهای مراکز تلفن و بی سیمهای ادارات و واحدهای گمرکی سراسر کشور .
4- آمار عملکرد و بیسیمهای ادارات و واحدهای گمرکی سراسر کشور از آغاز تأسیس واحد مخابرات در گمرک ضمناً جمع کارکرد تلگرافات ورودی و خروجی بی سیمهای گمرک .
ت- طرح خرید وسایل اداری و تخلیه بارگیری : 1- از وسایل سال 1348 تاکنون ضمن انعقاد پیمان خرید عمده تخلیه و بارگیری از کشور اسپانیا دستگاههای مربوط که عبارتست از جزثقیل و تسمه نقاله و باسکول 443 دستگاه به اضافه لوازم یدکی خریداری و به تدریج به واحدهای گمرکی و سازمان بنادر و کشتیرانی تحویل گردیدهاست .
2- تعداد 148 قلم جرثقیل از انگلستان خریداری وبه واحدهای تحویل گردیدهاست .
3- خرید دو دستگاه لیفتراک از کشور آلمان .
[ویرایش] برنامههای آینده گمرک :
گسترش و رشد اقتصادی بازرگانی خارج کشور در طول برنامه چهارم متأسفانه به علت عدم توجه مسئولان امر به کمرک که واحدی است وصولی و اجرائی گرفتاریهای متعددی ایجاد نموده بود که خوشبختانه بالقلمات پی گیری که از طرف مقامات گمرکی به عمل آمد . توجه برنامه ریزان و سازمانهای مسئول به نقش گمرک و اهمیت تجهیز واحدهای گمرکی سراسر کشور جهت اجرای برنامه هائیکه به عهده آن واگذار شدهاست جلب گردید و لزوم سرعت عمل در اجرای برنامه تجهیز و نوسازی گمرک ایران کاملاً مسلم گردید .
1-هدفهای گمرک : الف – توسعه و نوسازی واحدهای گمرکی متناسب با رشد فعالیت هر واحد .
ب – تجهیز واحدهای گمرکی از نظر امکانات ساختمانی ، انبار ، ماشین آلات و نیروی انسانی .
پ – افزایش کارائی واحدهای گمرکی ، از طریق ارتقاء هر چه بیشتر سطح اطلاعات و دانش تخصصی کارکنان و تأمین رفاه بیشتر آنان .
ت – بهبود روشهای گمرکی ، اداری و مالی با توجه به قانون و آئین نامه جدید گمرکی به منظور تسریع در تشریفات گمرکی وصول حقوق واقعی دولت .
ث – بررسی و ارائه طرح واگذاری قسمتی از خدمات گمرکی به بخش خصوصی و نظارت بر اجرای آن .
ج – تهیه اجرای طرح ادغام – انحلال و یا تأسیس واحدهای گمرکی ، با توجه به موقعیت جغرافیایی و شبکه ارتباطی و حدود فعالیتهای گمرکات .
2-برنامههای گمرک : با توجه به افزایش مبادلات بازرگانی خارجی کشور و پیش بینی اینکه در طی برنامه عمرانی پنجم این مبادلات جهش چشم گیری خواهد داشت .
[ویرایش] منبع
- یکتائی مجید ، تاریخ گمرک ایران ، انتشارات دانش ، چاپ اول .
- امور گمرکی حمل و نقل بین المللی ، انتشارات مراکز آموزشی و تحقیقات گمرک
ایران ، تیر 1370 ، چاپ 110 ، نشریه شماره 7 ، تیتراژ 3000 جلد .
- مقررات صادرات و واردات ، شرکت چاپ و نشر بازرگانی ، چاپ اول ، تیتراژ 10000 نسخه .