بزکشی
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
معادل یک بازی مردمی است که توسط اقوام ترک آسیای میانه انجام میشده است. ریشه آن مبهم است. احتمالاً اولین بار به صورت تفریحی در کنار گلهداری شکل گرفته است همانطور که نمایش سوارکاری نیز در آمریکا در کنار گلهداری شکل گرفت.
اشکال مختلف بزکشی به نحو چشمگیری متفاوت هستند. مضمون اصلی که در همه اشکال بزکشی یکسان است عبارت است از رقابت چند سوارکار برای کنترل لاشه یک بز یا گوساله تازه ذبح شده. در شمال افغانستان حداقل قبل از تجاوز شوروی در ۱۹۷۹، تا چند صد سوارکار میتوانستند همزمان با هم در نوع خاصی بزکشی که در زبان دری به تودهبرآئی معروف است به رقابت بپردازند. این رقابت در جشنهای عروسی و ختنهکنان رایج بود. این شکل سنتی بزکشی در فضای باز اجرا میشود و برای زمین آن تعیین حدود نمیکنند. هدف اصلی، برداشتن لاشه بز از روی زمین در عین سوارکاری و پشت سر نهادن سایر رقباست تا جایی که بتوان لاشه بز را در زمینی که رقیبی در آن نیست بر زمین گذاشت. یک بازی ساده نظیر این میتواند از چند ثانیه تا چند دقیقه به طول بیانجامد. وقتی که امتیاز لازم بدست آمد، سوارکار (چپانداز) که معولاً سوار بر یکی از اسبهای یکی از خانهای محلی است جایزه (سالم) دریافت میکند که زمانی کالاهای با ارزش نظیر قالی، تفنگ و ساعت بود اما اکنون بیشتر پول نقد است. هیچ نوع تیم متحدالشکل یا رسمی در این نوع بزکشی وجود ندارد.
در چند دهه گذشته، بزکشی توسط دولتهای افغانستان، کشورهای آسیای میانه و استان ژینجیانگ چین از یک بازی مردمی به یک ورزش نهادینه تبدیل شده است. تودهبرآئی که شرکت در آن برای همه آزاد بود با یک مجموعه از عناصر به دقت تعیین شده جایگزین شده است. این عناصر عبارتند از زمین معین، زمان معین، داورها وتیمهای متحدالشکل و قواعد مشخص برای امتیازگیری. این نوع بزکشی در افغانستان به قرهجای (محل سیاه) معروف است که اشارهایست به دایره سیاهی که شرکتکنندگان در بازی باید لاشه بز را در آن بیاندازند. از ۱۳۳۲ ش. (۱۹۵۳) تاکنون دولتهای متوالی افغانستان حامی مسابقات قرهجای در کابل بودهاند. در زمان محمد ظاهرشاه (تا ۱۹۷۳) این مسابقات همزمان با جشن تولد شاهنشاهی برگزار میشد. رژیمهای بعدی تاریخ مسابقه را به سالروز سازمان ملل متحد تغییر دادند.
هالیوود در ۱۹۷۰ فیلمی با نام سوارکاران (the Horsemen) با بازی آنتونی کویین، عمر شریف و جک پالاس بر اساس داستانی از جوزف کسل درباره بزکشی ساخت.
[ویرایش] منبع
Withney Azoy, G. "BOZKASHI", Encyclopedia Iranica.