غذاهای گیلان
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
از آنجائیكه اقلیم و آب و هوای مساعد و خاك مرغوب گیلان ،آمادگی پرورش انواع مواد خوراكی طبیعی شامل :صیفی جات ـ میوه ها ـ حبوبات و ... غیره را دارد، و فور نعمت و حسن سلیقه كدبانوهایی گیلانی، باعث طبخ خوراكیهای لذیذ شده است، بطوریكه توجه مسافران زیادی را به همین منظور، به این استان جلب مینماید. خصوصاً قرار گرفتن مخلفاتی چون انواع ترشی ، فلفل و زیتون پرورده ، در كنار این غذاها، به لذت خوردینها می فزاید.
[ویرایش] فهرست و طریقه طبخ انواع خورشتها:
- مرغ فسنجان یا مرغ لاكو (Morgh - a laku)
مواد لازم: مرغابی یا اردك یا مرغ محلی ـ مغز گردو ساییده شده ـ ترشی ( رب انار ـ رب گوجه فرنگی) ـ ادویه.
ابتدا گردو را در نمیار Nemyar و با استفاده از سنگ مشته می سابند تا كاملا ً له شده و روغنش در بیاید، (امروزه از آسیابهای برقی استفاده می كنند) سپس گردو را با رب انار ، زرد چوبه و مقدار كمی آب ،بر روی حرارت ملایم قرار داده و هر از گاهی نیز مقداری آب سرد روی گردو می ریزید، تا روغن گردو در بیاید. معمولاً اگر از مرغابی یا مرغهای محلی استفاده كنند، آن را به همراه گردو می گذارند تا بپزد و اگر از مرغهای شهری استفاده شود، بعد از آب پز شدن و در انتها، مرغ را در ظرف گردو می ریزند. در پایان وقتی غذا به روغن فتاد، یك قاشق مرباخوری رب گوجه فرنگی در قابلمه می ریزند كه این كار باعث رنگ خوش خورشت میشود. در بعضی از مواقع نیز چند عدد بادمجان را كه به صورت ورقه ای نازك بریده شده، سرخ نموده و جهت تزیین استفاده می كنند. در سابق ،در خورشت فسنجان همزمان با ریختن گردو، به عنوان ترشی مقدار قیسی و خرما نیز اضفه می كردند تا طعم غذا ،اندكی ترش و شیرین شود.
- میرزا قاسمی
مواد لازم: بادمجان، گوجه فرنگی، سیر، تخم مرغ، ادویه و رب گوجه فرنگی.
ابتدا بادمجانها را روی ذغال (در حال حاضر چراغ گاز) كباب می كنند، سپس پوست سوخته’ آن را جدا كرده، با گوشت كوب و یا ساطور تخته(در سابق استفاده می شد) میكوبند.آنگاه بادمجانها را با مقداری زرد چوبه در روغن تفت داده و سیر را نیز كه قبلاً خرد و سرخ كرده اند، به بادمجانها اضفه می كنند. در فصول تابستان و بهار مقداری گوجه فرنگی راریز خرد كرده، به مخلوط سیر و بادمجان اضفه می كنند و در فصل زمستان از رب گوجه فرنگی استفاده می كنند. وقتی گوجه (رب) نیز تفت داده شد، تخم مرغ را اضفه می كنند.
- باقلا قاتق (خورشت باقلی)
مواد لازم: لوبیای خورشتی (پاچ باقلا)، شوید (خشك یا تر)، سیر خام ( برگ سیر)، تخم مرغ، ادویه، روغن.
ابتدا باقلیها را پوست كنده (از غلات سبز و پوسته دوم جدا میكنند)و همراه با سیر خلال شده یا برگ سیر خرد شده، با مقداری روغن در قابلمه( یا گمج كه ظرفی گلی است و در گذشته كاربرد بیشتری داشته) كمی سرخ می كنند ، سپس مقدار كمی زردچوبه وشوید به باقلی اضفه نموده و تفت میدهند. در انتها، یك یا دو لیوان آب به مواد اضفه نموده و بر روی حرارت ملایم می گذارند، تا وقتی كه روغن غذا در سطح قابلمه بالا بیاید، آنگاه تخم مرغ را اضفه میكنند.
- ترش تره:
مواد اولیه: سبزی (جعفری، گشنیز، اسفناج، تره، چغندر)، برنج، سیرخام، ترشی (آب نارنج یا آب انار)، آلوچه سبز، تخم مرغ، ادویه.
ابتدا سبزیها را با ساطور، ریز خرد می كنند. سپس به اندازه یك لیوان آب و نصف لیوان برنج (برای یك كیلو سبزی خرد شده) كه قبلاً خیساندهاند، در قابلمه میریزند تا سبزی و برنج كاملاً پخته شود . سپس سیر را خرد كرده ،با زردچوبه و روغن سرخ میكنند و به مواد داخل قابلمه اضفه میكنند.سر آخر، در ترشی مورد علاقه، مقداری آرد برنج (گندم) حل كرده و به تدریج به خورشت اضفه میكنند. این كار باعث لعابدار شدن خورشت میشود. در پایان نیز تخممرغها را اضفه نموده، میل میكنند.
- كویی خورش (خورشت كدو حلوایی)
مواد اولیه: كدو حلوایی، گردو، عدس ،خرما.
ابتدا كدو را پوست گرفته، به قطعات ریز خرد نموده و با مقداری آب میپزند. عدس را نیزقبلاً آب پز كرده و به همراه كدوی پخته، با هاون یا گوشت كوب میكوبند تا كاملاً له شود. سپس گردوی سابیده شده را به همراه زردچوبه و روغن به مواد اضفه نموده و تفت میدهند و سر آخر نیز خرما را از هسته جدا كرده، به مواد ذكر شده اضفه میكنند.
- سیرقلیه
- نوع اول:
مواد اولیه: برگ سیر، سیر، شوید خشك، لپه، مرغ، تخممرغ ، ترشی (آبغوره یا آب انار)، ادویه، روغن.
ابتدا برگ سیر را به همراه سیر رنده شده وشوید خشك ، در روغن تفت میدهند. لپه آب پز شده را به مرغ آب پز شده ، آب مرغ و ترشی مورد نظر اضفه كرده، به مدت نیم ساعت روی حرارت ملایم میجوشانند. بعد از جا فتادن خورشت، به تعداد مورد نظرتخممرغ اضفه میكنند.
- نوع دوم:
مواد اولیه: برگ سیر، تخممرغ، ترشی (آب لیمو)، مرغ یا مرغابی، ادویه.
ابتدا برگ سیر را خرد كرده، به همراه زردچوبه سرخ میكنند. سپس آب مرغ، ترشی و مرغ را به آن اضفه نموده و بعد از اینكه آب مرغ تبخیر شد، به تعداد مورد نیاز تخم مرغ اضفه مینمایند.
- آلو مسما:
مواد اولیه: گوشت مرغ یا مرغابی، پیاز سرخ شده، آلوی بخارایی، رب گوجه ترش (آب انار یا آب نارنج)، بادمجان، گوجه فرنگی، ادویه.
مرغ آب پز شده را به همراه پیاز سرخ شده ، رب و آلوی خیس داده شده ،در روغن و ادویه تفت میدهند. سپس 2 لیوان آب مرغ، به مواد اضفه نموده و روی حرارت ملایم می گذارند تا به تدریج آب مرغ تبخیر شود . در پایان نیز غذا را با بادمجان و گوجه فرنگی سرخ شده، تزیین نموده و میل میكنند.
[ویرایش] سایر غذاهای محلی
دیگر غذاهای محلّی گیلان عبارتند از:
- اناربیج: گوشت + گردو + پیاز + سبزی + آرد + آب انار + فلفل
- ششانداز: بادمجان یا خیار یا كدو حلوایی + گردو + پیاز + رب انار
- سیرابیج: برگ سبز سیر + تخممرغ + زردچوبه
- شیرین تره: اسفناج + تخممرغ + سیر
- خالو آبه: آرد برنج + گوجه سبز + انواع سبزی + شكر + تخممرغ
- چخرتمه: مرغ + پیاز + تخممرغ + آب لیمو یا آب نارنج
- نازخاتون: گوشت + سبزی( نعناء و جعفری )+ بادمجان + آبغوره
- موتن جن: مرغ یا مرغابی + كشمش یا قیسی + گردو + رب انار + شكر
- لونگی: ماهی (معمولاً سفید) + مغز گردو + سبزی جعفری + سیرتر یا خشك + پیاز + خاویار ماهی
- كولی غورابیج : كولی + سبزی معطر + ترشی( آب غوره یا آب نارنج یا انار ترش) + شكر + مغزگردو
- ماهی فیبیج: ماهی + كشمش + نعناع + آب انار + رب انار + گلپر + فلفل
- واویشكا: دل + جگر + قلوه + پیاز + گوجهفرنگی
- ترش شامی: گوشت + پیاز + جعفری + تخممرغ + سیب زمینی + آبغوره
- شامی: گوشت + پیاز + تخممرغ + زرد چوبه + فلفل. (مخصوص ایام ماه رمضان)
- انواع كوكو: كوكوی اشبل، كوكوی گردو، شاه كوكو و كوكوی اوزون برون و ...
- انواع آش: آش شلغم، آش شیر، آش خرشو (از شیر گاو تازه فارغ شده تهیه میشود)، آش ترش، آش قلمكار
آش فاطمه الزهرا، خولی آش یا خالی آش (برنج + لوبیا چیتی) و ...
- انواع چاشنی: كال كباب، بورانی بادمجان، بورانی اسفناج، چغندر بورانی، زیتون پرورده، اشپل
(خاویار ماهی)، ماهی شور، ماهی دودی و ...
[ویرایش] شیرینی جات محلی گیلان
- فرنی، رشته و خشكار، گل پالوده و ... (عمولاً در ماه رمضان استفاده میشود)
- ترك حلوا، خاتون پنجره، خرش حلوا و سمنو و ... (مخصوص عید نوروز)
-حلوای رقایب (خیرات در روز عید مردهها)
انواع كلوچه:كلوچه فومن ـكلوچه لاهیجان و كاكا
انواع نان محلی: نان لاكو كه از آرد برنج تهیه می شود، نان كشتا (آرد برنج + كدو حلوایی + دانه’ گیاه خفرفه)
انواع ترشی: فلفل ترشی، سیرترشی، بادمجان ترشی، هفتابیجار، یارالماسی ترشی، پیاز ترشی و ...
انواع رب: رب سیب ترش، رب نارنج، رب انار و ...
انواع مربا: مربای بادرنگ، شقاقل، گل قند (گل محمدی)، بهار نارنج، كدو، زغال اخته، ولش (تمشك) و ...
همچنین درار (به فارسی میگویند نمك سبز) ، یكی از چاشنیهایی است كه همراه برخی از میوهها و ماست استفاده میشود و از سبزیهای معطر گوناگون + نمك تهیه می شود.