حزب دموکرات کردستان ایران

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

حزب دموکرات کردستان ایران حزبی سیاسی و ملی‌گرا در تاریخ کردستان ایران است. این حزب در حال حاضر اپوزیسیون جمهوری اسلامی است و علیه این دولت فعالیت می‌کند. دبیر کل کنونی آن مصطفی هجری است.

فهرست مندرجات

[ویرایش] تاریخچه‌

حزب دموکرات کردستان ایران روز ۲۵ مرداد ۱۳۲۴ خورشیدی (برابر با ۱۶ اوت ۱۹۴۵) در شهر مهاباد تأسیس یافت. در واقع حزب دموکرات جانشین «جمعیت احیای کرد» (کۆمه‌لهٔ ژیانه‌وهٔ کورد) شده‌ است که‌ سه‌ سال پیشتر در همان تاریخ تأسیس گردیده‌ بود (و آن را به عنوان اولین تشکل کرد می‌شناسند) و تشکیلات این سازمان را به ارث برد.[نیاز به ذکر منبع]

۱۵۹ روز بعد از تأسیس یعنی روز دوم بهمن ماه ۱۳۲۴ (برابر با ۲۲ ژانویه‌ ۱۹۴۶)، این حزب با استفاده‌ از شرایط مناسب آن زمان (اشغال ایران توسط متفقین) و با حمایت دولت شوروی در بخشی از خاک کردستان ایران (که در اشغال شوروی بود) حکومتی به‌ نام دولت جمهوری کردستان تشکیل داد. که‌ موءرخین از آن به‌ عنوان جمهوری مهاباد نام برده‌اند. علت آن هم این است که‌ دولت جمهوری کردستان شهر مهاباد را پایتخت خود قرار داده‌ بود.[نیاز به ذکر منبع]

جمهوری کردستان تنها ۱۱ ماه دوام آورد و علت آن انعقاد قراردادی از جانب دولت وقت ایران با اتحاد جماهیر شوروی و حمله‌ ارتش ایران به‌ کردستان بود. ارتش نهایتا در 16 آذر 1325 جمهوری مهاباد را سرنگون کرد و نخستین رهبر حزب دموکرات و رئیس جمهور وقت یعنی قاضی محمد را به همراه بسیاری دیگر (همچون حسن مازوجی) در میدان مرکزی شهر مهاباد به دار آویخت. اعدام‌های دیگری در سقز و سایر شهرها نیز صورت گرفت. سایر اعضای حزب نیز یا زندانی شدند و یا موفق شدند به خارج و بویژه به مناطق کردنشین شمال عراق بگریزند.[نیاز به ذکر منبع] دورهٔ حیات جمهوری مهاباد، با این همه سال که از آن می‌گذرد، هنوز توسط بسیاری از ناسیونالیست‌ها و نیروهای سیاسی کرد جشن گرفته می‌شود و مورد مخالفت بعضی نیروهاست.

کمتر از دو سال بعد از سقوط جمهوری، حزب دموکرات فعالیت سیاسی و تشکیلاتی خود را از سر گرفت و طی مدت زمان کوتاهی در بیشتر مناطق کردستان ریشه‌ دوانید. بعد از سقوط دولت دکتر مصدق در سال ۱۹۵۳ که‌ آزادی‌های سیاسی در سراسر ایران سرکوب گردید فعالیت حزب دموکرات کردستان نیز دچار اختلال شد. اما دو سال بعد مجدداً حزب فعالیت سیاسی و تشکیلاتی خود را به‌ صورت مخفی از سر گرفت.

دو حمله‌ وسیع پلیسی به‌ تشکیلات حزب دموکرات در سال‌های ۱۹۵۹ و ۱۹۶۴، ضربه‌ سنگینی بر فعالیت حزب وارد کرد و موجب دستگیری حدود سیصد تن و آوارگی و مخفی شدن شمار بیشتری شد.[نیاز به ذکر منبع] با این وجود این حزب به فعالیت خود ادامه داد. فعالیت حزب چنان اوج گرفت که‌ در سال‌های ۱۹۶۷-۶۸ شماری از کادرها و اعضا حزب به‌ مدت ۱۸ ماه دست به‌ مبارزات مسلحانه‌ علیه‌ رژیم سلطنتی زدند.

بعد از شکست جمهوری مهاباد، سطح رشد و تنزل جنبش کردها، به سطح اختلاف ميان روابط ايران و عراق بستگی پيدا کرد. در آن زمان مرکز حزب دمکرات کردستان ايران به عراق انتقال يافت. در زمان عبدالرحمان قاسملو روابط بين حزب دمکرات کردستان با حزب بعث عراق به سطح همکاری رسيد.

به دنبال سقوط رژیم شاه در پی انقلاب ایران، در همان بهمن ماه ۱۳۵۷، پس از سرنگونی حکومت شاه و پیش از روی کار آمدن دولت موقت، حزب دموکرات کردستان به رهبری عبدالرحمان قاسملو به پادگان مهاباد حمله برد[نیاز به ذکر منبع] و پس از تسخیر آن، اسلحه موجود در پادگان را به تصرف دراورد. حزب دموکرات کردستان ضمن برگذاری میتینگ و رژه مسلحانه در شهر مهاباد که‌ در آن افراد مسلح حزب و افرادی از همه‌ مناطق کردستان شرکت داشتند فعالیت مسلحانه علنی خود را آغاز نمود. همین عمل ماه بعد در سنندج تکرار شد اما پادگان ارتش در سنندج مقاومت کرد. ولی پس از سقوط پادگان ژاندارمری اسلحه موجود در پادگان ژاندارمری به یغما رفت. [نیاز به ذکر منبع]

حزب دموکرات و حزب کومه له حاضر به تن دادن به فرمان وقت خمینی و پس دادن سلاح‌ها نشدند و ضمن اعلام مخالفت با جمهوری اسلامی رفراندوم جمهوری اسلامی را تحریم کردند و خود با سلاحها و نیروی خود کنترل تقریباً تمام مناطق کردنشین استان آذربایجان غربی و بخش اعظم مناطق سنی مذهب استان‌های کردستان و کرمانشاه را به دست گرفتند[نیاز به ذکر منبع] و این آغاز درگیری حزب دموکرات و کومه‌له با جمهوری اسلامی بود که سال‌ها به طول انجامید و به یک معنی هنوز نیز ادامه دارد.

سرانجام در ماه اوت ۱۹۷۹ و در ۲۸ مرداد ۱۳۵۸ به‌ فرمان آیت‌الله خمینی[نیاز به ذکر منبع] تهاجم وسیعی توسط نیروهای مسلح جمهوری اسلامی به‌ شهرها و روستاهای کردستان جهت مقابله‌ با افراد مسلح حزب دموکرات کردستان و حزب کومه له صورت گرفت و اکثریت شهرها و روستاهای کردستان به تصرف حکومت مرکزی در آمدند. حزب دموکرات کردستان به خاک کشور عراق عقب نشینی کرد و به‌ فعالیت مسلحانه‌ ادامه داد.

با آغاز جنگ عراق حزب دموکرات به جمهوری اسلامی پیشنهاد داد در ازای سازش‌هایی به همراه نیروهای ایران علیه عراق بجنگد که این پیشنهاد با مخالفت روبرو شد.[نیاز به ذکر منبع] با این حال در دوران جنگ نیروهای حزب دموکرات و کومه‌له هرگز با عراق متحد نشدند و به شیوهٔ متفاوتی علیه جمهوری اسلامی می‌جنگیدند.سال‌ها فعالیت مسلحانه دوران پر فراز و نشیبی بود که این حزب علاوه بر مبارزه با جمهوری اسلامی گاها با کومه‌له نیز درگیر شد که حاصل آن جنگ این دو نیرو در دههٔ 60 خورشیدی بود.

حزب دموکرات تا همین امروز نیز نیروهای مسلحی در خاک عراق دارد.[نیاز به ذکر منبع]

همچنین بعدها رهبری این حزب نیز مانند بقیه اپوزیسیون به خارج کشور رفت و تا امروز نیز مرکزیت این حزب در خارج از ایران است. حزب دموکرات همواره در خارج از ایران فعالیت‌هایی داشته و در تظاهرات‌های مختلف علیه جمهوری اسلامی شرکت داشته‌است. [نیاز به ذکر منبع]

تا بحال دو بار دبیر کل‌های این حزب در خارج کشور ترور شده‌اند.[نیاز به ذکر منبع] اولین بار در سیزدهم ژوئیه 1989 بود که عبدالرحمان قاسلمو به همراه تنی چند از سران حزب در وین ترور شد. بار دوم در هفدهم سپتامبر 1992 بود که صادق شرفکندی به شیوهٔ مشابهی در رستوران میکونوس در برلین به هرمان تنی دیگر از سران حزب به قتل رسید.[نیاز به ذکر منبع] حکومت جمهوری اسلامی ايران هيچگاه مسئوليت اين ترورها را نپذيرفته اما دست کم در مورد ترور صادق شرفکندی در برلين، دادگاه اين شهر از مظنونيت خود به رهبران جمهوری اسلامی در اين زمينه سخن گفتند و تنی چند از عاليرتبه ترين مقامهای ايران شامل خامنه‌ای،رفسنجانی و فلاحیان را به دادگاه فراخواندند.[نیاز به ذکر منبع]

پس از روی کار امدن مصطفی هجری در کنگرهٔ سیزدهم، این حزب در سال 2004 شعار خود را از "دموکراسی برای ایران، خودمختاری برای کردستان" به "ایران فدرال و دموکرات" تغییر داد. اخرین عمل سیاسی این حزب همکاری مستقیم با امریکا و طرح فدرالیسم برای ایران با همکاری مایکل لدین تحلیل گر محافظه کار انستیتوی امریکائی انترپرایز میباشد. مصطفی هجری دبیر این حزب دومین دورهٔ انتخاب شدن بوش به ریاست جمهوری آمریکا را تبریک گفت که این امر انتقادهایی را برگزید.

[ویرایش] کنگره‌های حزب دموکرات کردستان

حزب دموکرات کردستان تاکنون سیزده‌ بار کنگره‌ حزبی برگذار نموده‌ است:

  1. کنگره‌ اول ۱۹۴۵
  2. کنگره‌ دوم ۱۹۴۶
  3. کنگره‌ سوم ۱۹۷۳
  4. کنگره‌ چهارم ۱۹۸۰
  5. کنگره‌ پنجم ۱۹۸۱
  6. کنگره‌ ششم ۱۹۸۴
  7. کنگره‌ هفتم ۱۹۸۵
  8. کنگره‌ هشتم ۱۹۸۸
  9. کنگره‌ نهم ۱۹۹۲
  10. کنگره‌ دهم ۱۹۹۵
  11. کنگره‌ یازدهم ۱۹۹۷
  12. کنگره‌ دوازدهم ۲۰۰۰
  13. کنگره‌ سیزدهم ۲۰۰۴

در کنگره‌ بیستم بین‌الملل سوسیالیست که‌ طی روزهای ۹ تا ۱۱ سپتامبر ۱۹۹۶ در مقر سازمان ملل متحد در نیویورک برگذار شد، حزب دموکرات کردستان ایران به‌ عنوان عضو بین‌الملل سوسیالیست پذیرفته‌ شد.[نیاز به ذکر منبع]

[ویرایش] رهبری تشکیلات

رهبری حزب دموکرت کردستان را کمیته‌ مرکزی تشکیل می‌دهد که‌ در حال حاضر ۲۳ عضو اصلی و ۱۲ عضو علی‌البدل دارد. کمیته‌ مرکزی در بین اعضا خویش ۷ نفر را به‌ عنوان دفتر سیاسی برگزیده‌ است که‌ دبیر کل حزب مصطفی هجری نیز جزو این عده‌ است.

[ویرایش] رابطه با سایر جریان‌ها

حزب دموکرات کردستان ایران در تاریخ خود با جریانات مختلفی رابطه‌های مختلفی داشته است. در زمان جمهوری مهاباد این حزب رابطهٔ حسنه‌ای با فرقه دموکرات آذربایجان داشت. پس از جمهوری مهاباد میان حزب دمكرات كردستان و حزب توده ایران تا کودتای ۲۸ مرداد سال 1332 وحدت تشكیلاتی‌ وجود داشت.

در دورهٔ جنگ مشترک علیه جمهوری اسلامی این حزب گاها با کومه‌له مشارکت‌هایی داشت اما نهایتا به درگیری‌هایی نظامی با این سازمان کشیده شد جنگ کومله و حزب دموکرات کردستان ایران (دهه ۶۰) که اوج آن جنگ این دو نیرو با هم در اواسط دههٔ 60 بود. (بعدا هر دو نیرو از ایجاد درگیری بین همدیگر "احساس تاسف" کرده‌اند).

در زمان جنگ ایران و عراق نیروهای این حزب در کردستان عراق مستقر بودند و با این دولت علیه ایران متحد شدند و با دریافت پول و اسلحه از عراق با ارتش ایران در زمان جنگ ایران و عراق جنگیدند.

این حزب ابتدا با سازمان مجاهدین خلق همکاری‌هایی داشت و حتی عضو شورای ملی مقاومت بود اما نهایتا با آن جریان اختلاف پیدا کرد و توسط مجاهدین از شورای ملی مقاومت "بیرون شد".

[ویرایش] بعضی رهبران تاریخ حزب دموکرات کردستان ایران

[ویرایش] پیوند به‌ بیرون


منبع:

  • (چهل سال مبارزه‌ در راه‌ آ‌زادی‌. چاپ دوم.‌ 1367)


این نوشتار ناقص است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.
زبان‌های دیگر