اصناف و انقلاب ۱۳۵۷ ایران
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
اصناف و انقلاب اسلامی (۱۳۵۶-۱۳۵۷)
پس از خرداد ۳۴۲ ش. سرکوب نمودن بازار در ۱۳۵۴ ش از سر گرفته شد ناتوانی و بی لیاقتی حکومت شاه در پیشبرد هدفهای اقتصادی که متکی به در آمدهای نفتی بود با بررسی برنامه پنجم (۱۳۵۷- ۱۳۵۲) آشکار شد آهنگ تورم ناشی از شکست برنامههای جاه طلبانه توسعه و پیشرفت که از سال ۱۳۵۲ ش. شروع شده بود به جایی رسید که شاه برای چاره جوئی در برابر مشکلات اقتصادی و جلوگیری از نرخ فزایند کالاهای اساسی ضمن وارد کردن مقادیر زیادی گندم، شکر، گوشت، اصناف و کسبه را به بهانه گرانفروشی زیر فشار قرار داد.
قانون نظام صنفی مصوب ۱۳۵۰ ش. که در آن تشکیل اتاق اصناف پیش بینی شده بود در سال ۱۳۵۴ ش با نظر وزیر بازرگانی و حزب رستاخیز به شکل نوینی به اجرا در آمد. حزب رستاخیز صدها دانشجو را به عنوان «تیمهای ناظر» برای نظارت بر قیمتها به بازار فرستاد تا علیه محتکران مبارزه کنند. اتاقهای اصناف یا دادگاههای صنفی که زیر نظر سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) فعالیت میکردند هزار تن از دکانداران را جریمه پروانه کسب صدها تن را لغو و هشتصد دکاندار را به زندانهای از دو ماه تا دو سال محکوم کردند. این اقدامات که روشن میکرد قصد حکومت مبارزه با گرانفروشی نیست بلکه مبارزه با اصناف و فشار به کسبه و مغازه داران است جز نارضایتی مردم نتیجهای نداشت.
اصناف در اجرای این اقدامات شدید با دولت همکاری نکردند. در نتیجه وزیر بازرگانی ۱۷ تن از رهبران برجسته آنان را از عضویت اتاق اصناف تهران برکنار و اکثر اتاقهای انصاف را در سراسر کشور منحل کرد. یکی از بازاریان به یک خبرنگار خارجی گفت : انقلاب سفید شاه به صورت انقلاب سرخ در آمدهاست مغازه دار دیگری به خبر نکار آمریکائی اظهار داشت : بازار بمنزله پردهای برای پوشش فساد دستگاه و خانواده سلطنتی شدهاست. سایر اقدامات حکومت مانند تبلیغ و ترویج شیوههای زندگی غربی، نقض ضوابط و شعائر اسلامی محکومیت و شکنجه و اسارت مبارزان مسلمان، غارت ثروت کشور به دست عمال حکومت جلوگیری از حجاب دانش آموزان دختر در مدارس فساد وفحشای رایج در جامعه و بالاخره سلطه روز افزون آمریکا بر حیات اقتصادی کشور از جمله عوامل تعیین کنندهای بودند که بازار را به مبارزه سخت تر با حکومت شاه و هم پیمان شدن با نهضت اسلامی ترغیب میکردند. سالهای ۱۳۵۶ تا ۱۳۵۷ ش. فعالیتهای اصناف و بازاریان به طور عمده شامل شرکت در تظارهرات و راهپیماییها ترتیب دادن مجالس وعظ و سخنرانی، چاپ و پخش اعلامیههای مراجع و علما برگزاری مراسم هفتم و چهلم شهدا بود. اما نخستین حادثه در ۱۹ دی ۱۳۵۶ ش .و رخ داد زمانی که شاه به پشتوانه ساواک مقاله توهین آمیزط ایران و استعمار سرخ و سیاه» را که حاوی اهانتهای به رهبری نهضت بود در روزنامه اطلاعات که در آن زمان بی سرپرست تراز دیگر روزنامهها بود پس از مقاومت هیئت تحریریه به چاپ رساند اصناف و بازاریان طلاب و دانشجویان به هم پیسوتند و به خیابانها ریختند همه آماده شهادت بودند در قم نمایندگایهای روزنامه اطلاعات و دفتر حزب رستاخیز به آتش کشیده شد. شلیک گلولههای نظامیان، خیابان چهار مردان قم نرا به خون کشید. جامعه بازرگانان و پیشه وران بازار تهران در اعلامیهای که در ۲۷ دی ماه ۱۳۵۶ ش صادر کرده ضمن محکوم کردن مقاله روزنامه اطلاعات و اهانت به ایت الله خمینی (ره) از بازاریان در خواست کرد تا به نشانه اعتراض به دولت در کشتار مردم قم، روز ۲۹ دی ماه ۱۳۵۶ ش. را تعطیل کرد.
این حوادث سر آغاز نهضتی بود که تاسیزده ماه بعد ادامه یافت. در این مدت اعتصابهای پی در پی گاه بگاه منجر به تعطیل شدن بازارها و دکانها میشد و تعطیل شدن بازارها بحران اقتصادی به وجود میآورد بازار قم نخستین بازاری بود که ۱۹ دی ۱۳۵۶ ش. تا سقوط حکومت پهلوی بارها تعطیل شد بازار اصفهان نیز با تعطیلات مکرر خود ضرباتی بر حکومت وارد ساخت. فریاد اعتراض مردم هرروز بلند تر میشد. در طول نه ماه آخر سال ۱۳۵۶ ش چندین نامه سرگشاده برای شاه و نخست وزیر و دیگر مقامات دولت در اعتراض به اوضاع کشور ارسال شد. همچنین دهها اعلامیه و بیانیه از سوی شخصیتهای ملی و مذهبی از جمله اصناف و بازاریان در سراسر کشور انتشار یافت. روز بیست و نه بهمن چهلمین روز وقایع قم بود. بازارها و حوزههای علمیه تعطیل و مجالس ترحیم کشته شدگان آن حوادث خونین بر پا شد. فردای آن روزها تبریز قیام کرد و با تظاهرات گسترده و خونین خومد آتش بر جان حکومت زد. حوادث تبریز ضعف و زبونی حکومت شاه را آشکار کرد. تظاهرات چهلم تبریز تقریبا جنبه سراسری پیدا کرد و مردم اصفهان، شیراز، یزد، جهرم، اهواز با برپایی مراسم چهلم تبریز شهدای را تقدیم انقلاب نمودند. یزدیهای آرام و با بستن بازار و مراکز اداری و حضور در مساجد آماده قیام شدند در تهران مجالس یادبود و سخنرانی در مساجد بزرگ بازار با اعلامیه نهضتیها و همکاری ورحانیون و استقبال فوق العاده مردم از اداری و بازاری، برگزار شد. اعتصابها آخرین تیر ترکش ملت بود جامعه بازاریان و اصناف پس از توافق برای اعتصاب سراسری با برخی از گروههای ملی و مذبی در تاریخ ۱۲ خرداد ۱۳۵۷ ش. اعلامیهای صادر کرد در پی این دعوت بازار شهرهای اصفهان، شیراز، اهواز، مشهد، تبریز، قم با موفقیت صد در صد و بازار تهران با موفقیت هفتاد در صد تعطیل شدند نخستین تعطیل عمومی بازارهای سراسر ایران در تاریخ ۲۴ مهر ۱۳۵۷ ش در پی دعوت آیت الله خمینی (ره) به مناسبت چهلمین روز شهدای جمعه سیاه (۱۷ شهریور قتل عام مردم بی دفاع در میدان ژاله) اتفاق افتاد. مصادف با این ایام اولین واکنش شاه در برابر توجه افکار عمومی جهان بر «نوفل لوشاتو» اعزام سفیرش در فرانسه به وزارت خارجه آن کشور بود تا به کمک کارشناسان حقوقی محدودیتهائی را برای فعالیتهای ایت الله خمینی (ره) ایجاد کنند با انتشار این خبر در ایران اصنفا و بازاریان با سرعت دست به اعتصاب زدند بازارها را بستند و تهدید کردند که خرید و فروش کالاهای ساخت فرانسه را تحریم خواهند کرد.
توالی اعتصابها در سالهای ۱۳۵۷-۱۳۵۶ ش که بیشتر منجر به تعطیل شدن مراکز اقتصادی از جمله بازار شده بود علاوه بر اثرات سیاسی تزلزل اقتصادی حکومت را هم در پی داشت. فلج کردن اقتصاد عمومی کشور بسیار هولناک و از آن هولناک تر توفق چرخ زندگی روزانه مردم و خطرها و زیانهای ناشی از آن بود. اصناف و بازاریان برای جلوگیری از این خطر. دست به ابتکار عمل زد و با تشکیل تعاونیهای محلی مایحتاج اولیه هر محله را تامین نمودند. به این منظور کمیتههای مختلفی تشکیل شد : «کمیته رسیدگی به امور زندانیان» که به زندانیان و خانوادههای آنان کمک میکرد. «کمیته رسیدگی به امور اعتصاب کنندگان» که مشکل آنان را بررسی و رفع میکرد وبه شاگردها دلالها باربرها و کارگرانی که در امد آنها از دستمزد کار روزانه بود و اعتصابها آنها را بیکار کرده بود کمک مالی میکرد همنی کمیته حقوق کارمندان و کارگران اعتصابی و دولتی مانند شرکت نفت و روزنامه کیهان را میپرداخت «کمیته رسیدگی به خانواده شهدا»، ط کمیته رسیدگی به امور مبارزان» که به واسطه آن بسیاری از بازرگانان متدین و ثروتمند مبلغ لازم را در اختیار گروههای انقلابی قرار میدادند «کمیته چاپ و پخش» که امور چاپ و تکثیر و توزیع اعلامیهها، نوارها، و خبرنامهها را بر عهده داشت، «کمیته انتظامات» که نظم محلهها بازارها و انتظامات راهپیمائیها و مراسم را برقرار میکرد و از سرقتهائی هم که ممکن بود از طرف حکومت یا برخی افراد فرصت طلب صورت گیرد جلوگیری میکرد بعدها کمیته انقلاب اسلامی با عضویت افراد این کمیتهها شکل گرفت.
کمکهای مالی اصناف و بازاریان در همه شرایط چه قبل از انقلاب و چه پس از انقلاب، بر نبوغ و شکوفائی اندیشههای اسلامی کمک کرد، از جمله کمکهای مالی و موثر اصناف و بازاریان در قبل از انقلاب کمک به ساختن بنای مسجد اعظم قم، تاسیس مدارس ویژه اسلامی مانند علوی، رفاه روشنگر، احداث بنای حسینیه ارشاد، کمکهای مالی به مجاهدین خلق از سال ۱۳۴۷ و کمهای مالی به حرکتهای مسلحانه شهید اندرزگو، وابسته به فدائیان اسلام بود. پس از پیروزی انقلاب، بازار همچنان طرفدار انقلاب بود. ارسال کمکهای مالی و جنسی اصناف و بازاریان به جبههها در طول جنگ تحمیلی و اعزام نیروهای بسیجی از جمله فعالیتهای آنان به شمار میرود .
[ویرایش] منابع
- مرکز اصناف و بازرگانان ایران.
- در آن وبگاه آمده: «هر گونه نسخه برداری ؛ کپی برداری و بهره برداری از موضوعات، مطالب، اخبار، تصاویر، لیستها و مندرجات این سایت با ذکر نام منبع بلامانع است».