Kaktuskasvit

Wikipedia

Kaktuskasvit
Echinocactus cinnabarinus
Echinocactus cinnabarinus.
Tieteellinen luokittelu
Kunta: Kasvit (Plantae)
Alakunta: Putkilokasvit (Tracheobionta)
Kaari: Siemenkasvit (Magnoliophyta)
Alakaari: Koppisiemeniset (Magnoliophytina)
Luokka: Kaksisirkkaiset (Magnoliopsida)
Lahko: Caryophyllales
Heimo: Kaktuskasvit (Cactaceae)

Kaktuskasvit eli kaktukset (Cactaceae) ovat kaksisirkkaisten kasvien heimo, jonka 1500–1800 lajia ovat pääasiassa piikikkäitä mehikasveja. Sukuja on tulkinnasta riippuen 24–220, joskin noin 90 on laajimmin hyväksytty määrä.

Kaktukset kasvavat alkuperäisenä vain Amerikan mantereella; merkittävä poikkeus on kuitenkin Rhipsalis baccifera, joka on viimeisten muutaman tuhannen vuoden aikana levinnyt trooppiseen Afrikkaan, Madagaskarille ja Sri Lankaan todennäköisesti muuttolintujen mukana. Ihmisen tuomina kaktuksia esiintyy villiintyneenä trooppisilla seuduilla ympäri maailmaa. Alkuperäisillä esiintymisseuduillaan kaktusten tyypillinen elinympäristö on aavikko tai kuiva aro, tosin eräät kasvavat myös epifyytteinä sademetsien puissa.

Kaktukset ovat kehittyneet todennäköisesti 30–40 miljoonaa vuotta sitten, jolloin Amerikka oli jo siinä määrin irtaantunut muista mantereista, etteivät ne enää levinneet Amerikan ulkopuolelle.

[muokkaa] Tuntomerkit

Kaktukset ovat sopeutuneet kuivuuteen erittäin hyvin. Lehdet ovat kehittyneet piikeiksi, jotka sekä haihduttavat tavanomaisia lehtiä vähemmän vettä että suojaavat kasvia vettä etsiviltä eläimiltä. Laajentunut varsi on kasvin ainoa yhteyttävä elin, ja se varastoi myös runsaasti vettä. Harvoilla lajeilla on pienet, 1–3 millimetrin kokoiset lehdet, jotka pian ilmestymisensä jälkeen putoavat pois. Poikkeuksia ovat suvut Pereskia ja Pereskiopsis, joiden lajeilla on suuret, 5–25 senttimetrin kokoiset ohuet lehdet ja normaalit varret; niitä pidetäänkin alkeellisina sukuina, joiden ajatellaan muistuttavan niitä kasveja, joista kaktukset kehittyivät.

Kaktukset erottuvat muista mehikasveista erityisten areoliensa perusteella. Areoli on nystymäinen, surkastunut jäänne varren sivuhaaroista, josta useimmiten kasvaa piikkien ryppäitä. Joillakin kaktuksilla, kuten opuntioilla, areolista kasvaa piikkien sijaan pieniä, helposti irtoavia glokidioita eli väkäskimppuja, jotka kosketuksesta tunkeutuvat ihoon aiheuttaen ärsytystä.

Kooltaan kaktukset vaihtelevat pienistä pallomaisista suuriin puumaisiin, kuten saguarokaktukseen. Kaktukset ovat erittäin hidaskasvuisia, ja vaativat yleensä useita vuosia kukkiakseen ensimmäisen kerran. Kukat syntyvät piikkien tavoin areoleihin ja monilla lajeilla ne ovat komeat, jopa 20–30 senttimetrin kokoiset. Kaktukset kukkivat usein yöllä, ja niiden pääasiallisia pölyttäjiä ovat yöperhoset ja lepakot.

[muokkaa] Sukuja

Opuntia
Suurenna
Opuntia
  • Acanthocalycium Backeb.
  • Acanthocereus (Engelm. ex Berger) Britt. & Rose
  • Acharagma N. P. Taylor
  • Ancistrocactus
  • Aporocactus
  • Ariocarpus Scheidw.
  • Armatocereus Backeb.
  • Arrojadoa Britt. & Rose
  • Arthrocereus A. Berger
  • Astrophytum Lem. – piispanhatut
  • Austrocactus Britt. & Rose
  • Austrocylindropuntia Backeb.
  • Aztekium Boed.
  • Bergerocactus Britt. & Rose
  • Blossfeldia Werderm.
  • Borzicactus
  • Brachycereus Britt. & Rose
  • Brasilicereus Backeb.
  • Brasilopuntia (Schumann) Berger
  • Browningia Britt. & Rose
  • Buiningia
  • Calymmanthium F.Ritter
  • Carnegiea Britton & Rose – saguarokaktukset
  • Cephalocereus Pfeiff. – vaarinkaktukset
  • Cephalocleistocactus F. Ritter
  • Cereus P. Mill. – pylväskaktukset
  • Chamaecereus
  • Cintia Riha
  • Cipocereus F. Ritter
  • Cleistocactus Lem.
  • Cochemeia (K. Brandegee) Walton
  • Coleocephalocereus Backeb.
  • Coloradoa
  • Consolea Lemaire
  • Copiapoa Britt. & Rose
  • Corryocactus Britt. & Rose
  • Coryphantha (Engelm.) Lem.
  • Cumulopuntia F. Ritter
  • Cylindropuntia (Engelmann) F.M. Knuth
  • Dendrocereus Britt. & Rose
  • Denmoza Britt. & Rose
  • Discocactus Pfeiff.
  • Disocactus Lindley.
  • Dolichothele
  • Echinocactus Link & Otto
  • Echinocereus Engelm. – siilikaktukset
  • Echinofossulocactus
  • Echinomastus Britt. & Rose
  • Echinopsis Zucc.
  • Encephalocarpus
  • Epiphyllum Haw.
  • Epithelantha A. Weber ex Britt. & Rose
  • Eriosyce Phil.
  • Escobaria Britt. & Rose
  • Escontria Rose
  • Espostoa Britt. & Rose
  • Espostoopsis Buxbaum
  • Eulychnia Phil.
  • Facheiroa Britt. & Rose
  • Ferocactus Britt. & Rose
  • Frailea Britt. & Rose
  • Geohintonia Glass & Fitz Maurice
  • Grusonia F. Reichenbach
  • Gymnocalycium Pfeiff.
  • Haageocereus Backeb.
  • Hamatocactus
  • Harrisia Britt.
  • Hatiora Britt. & Rose
  • Heliocereus
  • Hildewintera
  • Hylocereus (Berger) Britt. & Rose
  • Islaya
  • Isolatocereus Backeb.
  • Jasminocereus Britt. & Rose
  • Lasiocereus F. Ritter
  • Lemaireocereus
  • Leocereus Britt. & Rose
  • Lepismium
  • Leptocereus (Berger) Britt. & Rose
  • Leuchtenbergia Hooker
  • Lobivia Britt. & Rose
  • Lophocereus
  • Lophophora Coult.
  • Maihuenia (Philippi ex F.A.C.Weber) K.Schumann
  • Maihueniopsis
  • Mamillopsis
  • Mammillaria Haw. – syyläkaktukset
  • Mammilloydia Buxbaum
  • Matucana Britt. & Rose
  • Melocactus Link & Otto
  • Micranthocereus Backeb.
  • Mila Britt. & Rose
  • Melocactus Link & Otto
  • Myrtillocactus Console
  • Neobesseya
  • Neobuxbaumia Backeb.
  • Neochilenia
  • Neogomesia
  • Neolloydia Britt. & Rose
  • Neoporteria
  • Neoraimondia Britt. & Rose
  • Neowerdermannia Fric
  • Notocactus (K.Schum.) Fric
  • Obregonia Fric
  • Opuntia P. Mill. – opuntiakaktukset
  • Oreocereus Riccob.
  • Oroya Britt. & Rose
  • Ortegocactus Alex.
  • Pacherocactus G.D. Rowley
  • Pachycereus (Berger) Britt. & Rose
  • Parodia Speg.
  • Pediocactus Britt. & Rose
  • Pelecyphora Ehrenberg
  • Peniocereus (Berger) Britt. & Rose
  • Pereskia P. Miller
  • Pereskiopsis Britt. & Rose
  • Pfeiffera
  • Pilosocereus Byles & Rowley
  • Polaskia Backeberg
  • Praecereus Buxbaum
  • Pseudoacanthocereus F. Ritter
  • Pseudorhipsalis Britt. & Rose
  • Pterocactus K. Schumann
  • Pygmaeocereus H. Johnson & Backeb.
  • Quiabentia Britt. & Rose
  • Rathbunia
  • Rauhocereus Backeberg
  • Rebutia K. Schumann
  • Rhipsalidopsis – pääsiäiskaktukset
  • Rhipsalis Gaertn.
  • Samaipaticereus Cardenas
  • Schlumbergera Lem. – joulukaktukset
  • Sclerocactus Britt. & Rose
  • Selenicereus (Berger) Britt. & Rose – yökaktukset
  • Setiechinopsis Backeb. ex de Haas
  • Stenocereus (Berger) Riccob.
  • Stephanocereus A. Berger
  • Stetsonia Britt. & Rose
  • Strombocactus Britt. & Rose
  • Sulcorebutia Backeberg
  • Tacinga Britt. & Rose
  • Tephrocactus Lemaire
  • Thelocactus (K. Schum.) Britt. & Rose
  • Toumeya
  • Trichocereus
  • Tunilla D.R. Hunt & Iliff
  • Turbinicarpus Buxbaum & Backeberg
  • Uebelmannia Buining
  • Weberbauercereus Backeberg
  • Weberocereus Britt. & Rose
  • Weingartia Werderm.
  • Wigginsia
  • Wilcoxia
  • Wittia
  • Yavia R. Kiesling & J. Piltz
  • Yungasocereus F. Ritter
  • Zygocactus