Arco (arquitectura)
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
O arco é un elemento arquitectónico sustentante xeralmente de forma curva, que cobre un van entre dous puntos fixos, sobre os que reparte os empuxes exercidos sobre el.
Índice |
[editar] Componentes
- 1. Chave: Bloque ou aduela superior que "fecha" ou trava a estrutura e pode ser decorada. Tamén designa o punto de fecho dunha abóbada onde os arcos que a compoñen se cruzan, zeralmente en forma estilizada de flor.
- 2. Aduela: Bloque en cuña que compón a zona curva do arco e que se coloca en sentido radial coa face cóncava para o interior e a convexa para o exterior.
- 3. Extradorso: Face exterior e convexa do arco.
- 4. Imposta: Bloque superior do pilar que separa o pé-dereito do bloque de onde comeza a curva, a aduela de arranque. Esta primeira aduela aséntase sobre a imposta; ten polo menos un dos lados (xunta) horizontal.
- 5. Intradorso: Face interior e cóncava do arco.
- 6. Flecha: Dimensión que se prolonga desde a liña de arranque (delimitada pola imposta e pola aduela de arranque) até a face interior da chave. Esta área pode ser tapada dando lugar a un tímpano.
- 7. Luz: Van, largura do arco, xeralmente maior que a sua profundidade. A relación entre a flecha e a luz é xeralmente traducida nunha fracción (ex: 1/2, 1/3, etc.)
- 8. Contraforte: Muro que suporta a impulsión do arco. Caso de non existir unha parede, este empuxe pode ser recollido por outro arco lateral e así sucessivamente (arcada).
[editar] Funcionamento
Ao contrario de aberturas rematadas a trave, onde a carga vertical exercida directamente sobre un lintel pode eventualmente deformalo ou quebralo, o arco funciona en compresión e transporta o peso da construción para os pilares de suporte e para os lados (empuxe lateral e diagonal), permitindo a abertura de vans maiores sen risco de colapso.
Xeralmente en pedra, tixolo ou outro material de construción similar, o arco componse de bloques en cuña que, colocados adxacentemente, se trava uns aos outros en compresión e manteñen a forma en curva.
O bloque situado no vértice do arco, a chave, é o último elemento a ser colocado e o que permite que a estrutura se trave e a forma se manteña. Até a colocación deste último elemento úsase unha armazón provisoria en madeira ou metal, o cimbre, que serve de molde, apresentando o que será a curva interior do arco e que permite que as aduelas teñam apoio até a consolidación final coa chave. Caso os cálculos teñam sido mal efectuados, pode acontecer que a estrutura colapse após a retirada do soporte.
[editar] Historia
O uso do arco xurde coas civilizacións da Antigüidade, embora o Antigo Exipto, a Babilonia, a Grecia Antiga e a Asiria o teñam restrito a construcións no sub-solo, nomeadamente en estruturas de drenaxe e abóbadas. Por outro lado, a súa arquitectura exterior caracterízase sobretodo por unha tipoloxía onde se conxuga o uso da columna coa viga horizontal. Así, pola necesidade de minorar o impulso vertical sobre os linteis de pedra, propágase o uso de columnas sucesivas de colocación próxima e que teñen como función suportar a tal carga.
Son máis tarde os romanos os responsábeis da utilización do arco en grande escala, erixindo, polo alcance de vans maiores, edificios de dimensións monumentais. É nesta altura que se propaga o arco de volta perfecta, semi-circular asentado en pilares, que será tamén unha das características do estilo románico e do Renacemento.
Por altura do estilo gótico difúndese un novo xénero de arco que se cre xa ter sido anteriormente utilizado polos asirios, o arco quebrado. Este arco está composto por dous segmentos de circunferencia con centros distintos, dando lugar a unha forma puntiaguda que faculta ao arco unha maior forza e posibilita vans máis altos. Este arco provoca, no entanto, un maior impulso oblíquo, que será inicialmente recibido por espesos contrafortes e máis tarde por arcobotantes.
Tamén na arquitectura islámica é común o uso do arco, especialmente por motivacións decorativas; sobresaen o arco de ferradura e diversos arcos decorativos coa inserción de lóbulos rendillados. Máis a Oriente, a China usaba xa desde dinastías antigas o arco aplicado á construción de pontes. Ao longo do tempo vanse adaptando e fundindo diversas tipoloxías formais do arco nos diversos movimentos ecléticos da arquitectura.
[editar] Tipos de arcos
Os tipos máis importantes son:
- Abatido
- (Tamén chamado deprimido rectilíneo). O formado por dous cuadrantes e unha recta horizontal.
- Abucinado
- O que ten máis luz nun paramento ca no oposto.
- Alancetado
- O apuntado moi agudo.
- Alintelado
- O que ten o intradorso horizontal e as doelas radiais.
- Angrelado
- O que ten o intradorso formado por varios arcos menores ou lóbulos que, ó cortarse, orixinan picos decorativos.
- Angular
- O que ten o intradorso formando un ángulo e as doelas con despece radial.
- Apuntado
- O que está formado por dous arcos de circunferencia con igual radio pero distintos centros, equidistantes do punto central da recta que une os puntos de arranque e que ó cruzarse forman ángulo.
- Carpanel
- O formado por varias porcións de circunferencia, cada unha co seu propio centro e en número impar. Emprégase especialmente o de tres.
- Cego
- O que ten tapiada a súa luz.
- Conopial
- Aquel que semella a quilla invertida dun barco.
- Cruceiro
- O que une en diagonal dous ángulos dunha bóveda.
- De descarga
- O que se constrúe sobre un lintel para alixeiralo do peso da parede.
- De ferradura
- O que ten arranques a igual altura e está formado por unha sección circular maior cá semicircunferencia. É característico da arquitectura musulmana.
- De medio punto
- O formado por unha semicircunferencia.
- Diafragma
- Arco perpiaño que divide os tramos dunha nave para contrarresta-los empuxes da bóveda sobre os muros laterais.
- Dobrado
- O que está formado por dous arcos superpostos. Moi común no románico.
- Elíptico
- O que ten forma de sección de elipse.
- Festoneado
- O que presenta unha silueta de ondulacións convexas.
- Formeiro
- O que corre paralelo ó eixe lonxitudinal dunha nave, xeralmente comunicando a nave principal coas laterais.
- Lobulado
- Aquel coa silueta formada por tres ou máis seccións de circunferencia que se cortan entre si.
- Mixtilíneo
- O que está formado por liñas mixtas.
- Oxival
- Arco apuntado formado por dous arcos de circunferencia que se cortan na clave.
- Perpiaño
- Aquel que corta a bóveda en sentido transversal ó seu eixe, quedando resaltado a maneira de cincha. É equivalente ó arco faixón.
- Por tranquil ou Rampante
- O que posúe os seus arranques a distinta altura.
- Sobreerguido
- Aquel que ten a altura maior ca semiluz.
- Toral: Cada un dos catro arcos sustentantes dunha nave con bóveda de aresta, perpendiculares ó eixe maior da mesma.
- Triunfal
- O que está situado nas igrexas entre a nave e o presbiterio. Emprégase esta denominación en lembranza do arco de triunfo romano, monumento conmemorativo erixido en honor do emperador, composto por un, tres ou máis vans, flanqueados por columnas ou pilastras e profusamente decorado con motivos alusivos á victoria conmemorada.
- Tudor
- Arco conopial achatado característico do estilo inglés do mesmo nome.