Toponimia
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
Toponimia é a división da onomástica que estuda os topónimos , nomes propios de lugares, da súa orixe e evolución; é considerada unha parte da lingüística, con fortes ligazóns coa historia, arqueoloxía e a xeografía. Tamén se usa o vocábulo toponimia para referirmonos ao conxunto dos nomes dos lugares dunha nación, provinvia,... A toponimia está constituída polos nomes de carácter xeográfico ou topográfico.
Os topónimos, aínda que procedentes dun mesmo étimo, poden ser, nunha mesma lingua, totalmente diferentes. Isto débese a:
-
-
- Flexión xenérica e numérica: Casal, Casás, Casais.
- Aparición de todo tipo de sufixación referencial: Carballosa, Carballal, Carballar, Carballeda de Avia, Carballido,...
- Formación de numerosos compostos, especialmente coa adxunción dun adxectivo como segundo elemento (-agudo, -baixo, -outo, -maior,...) ou coa presencia dun sintagme nominal subst. + de + subst. (Vilar de Frades, Montaña da Agra) ou subst. + de + adv.
- Evolucións dialectais: FONTANELLA > Fontela / Fontenla, PLANU > chao, /chan (Chaodorío)
-
Porén, as leis de evolución fonética (por exemplo, as leis de Grimm) dos topónimos son iguais cós da lingua común, pois os falantes non teñen consciencia de que haxa que pronunciar os topónimos dun xeito distinto ás palabras comúns.
A orixe dos topónimos por orde cronolóxica é:
-
-
- Topónimos prelatinos (Arzúa, Barallobre, Betanzos, Cangas, Noia, Sarria, Sillobre, Barbanza, Arnoia, Deva, Eo, Tambre, Bar, ...)
- Orixe latina. Son os maioritarios: Compostela (de COMPOSITA + ELA, non de *CAMPUS STELLAE),...
- Orixe xermánica. Moi numerosos, sobre todo tendo en conta que moitas veces se xuntan en composición con elementos latinos (Vaamonde, Baldomar, Baltar, Goiáns, Gondomar,... e moitos dos rematados en -ei, -il e -iz)
- Orixe árabe. Pouco frecuentes: Aldea, Alfoz (arrabalde), Almuíña (horta, herdade), Rábade (fronteira), Acea ou aceña (muíño de auga), posiblemente A Mezquita, ...
-
A conversión dos topónimos en nomes comúns, ou viceversa, constitúe tamén un procedemento de acrecentamento lexical:
- VICUS TŬSCUS, barrio etrusco de Roma, dá lugar a TŬSCUS, xente libertina quen vivía en dito lugar, > tosco.
- gal. caolín, fr. Kaolin proceden do topónimo chinés Kao Ling.
- Ribeiro (viño) procede do topónimo da comarca en que se produce.