Castro de Elviña
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
O Castro de Elviña é un poboado fortificado característico da Cultura Castrexa do noroeste peninsular. Está situado na parroquia de San Vicenzo de Elviña, próximo ao actual Campus de Elviña da Universidade da Coruña, nunha pequena elevación que domina as terras dos vales de Elviña e Mesoiro.
O castro está formado por varios recintos aterrazados, separados por murallas. Entre elas, destaca a muralla da croa (o recinto máis elevado e central) cunha entrada monumental franqueada por dous torreóns defensivos semicirculares entre os que se abre unha rampla e escaleiras de acceso empedradas. Nalgúns dos seus tramos, a muralla conservada ten unha anchura e altura superior aos catro metros. Na zona aterrazada, situada no sur-leste, pódense observar diferentes construcións, algunhas delas singulares no conxunto da cultura castrexa, como a fonte-alxibe e o templo do ídolo fálico; tamén se conservan diferentes casas, principalmente de formas cadradas. Ademais, no castro atopouse o famoso tesouro de Elviña (conservado no Museo arqueolóxico e histórico do Castelo de San Antón).
Os resultados das escavacións permiten deducir a existencia de dúas fases de ocupación: unha primeira, datada a partir do século III a.C., prerromana e tipicamente castrexa; unha segunda, dende o século I a.C., de progresiva romanización. Probablemente, o castro foi abandonado no século II d.C. e quizais a súa poboación trasladouse cara á cidade romana de Brigantium, establecida na península coruñesa, na actual zona do Parrote.
As construcións máis notorias son a Casa da Exedra, de arredores do século I a.C.. É rectangular e ergueuse sobre varias circulares anteriores, unha das cais foi reaproveitada deixando un semicírculo (exedra) que foi abovadado. A Casa da Exedra foi posibelmente un forno. Nunha segunda etapa dividiuse en dúas partes, engadíndoselle un vestíbulo pequeno.
O Templo do Ídolo Fálico é unha construción ovalada así denominada por Francisco Luengo, quen atopou no interior unha pedra grande coa fronte traballada representando a figura dun falo personificado.
A fonte-alxibe, que ten 5,33 metros de fondo, permitía o abastecemento de auga. Accédese a el por dúas escalinatas abertas aos dous lados. O manancial, proveniente da coroa, ainda aporta auga hoxe en día. É posíbel que contase cun tellado de lousa sobre madeira.
A Casa do Tesouro está próxima da fonte e nela se atoparon alfaias de ouro do século I.
O Castro de Elviña foi declarado Monumento Histórico Artístico en 1962, o que non impediu que FENOSA instalase unha torreta de tendido eléctrico no meio da croa. Na actualidade, estanse a levar novas escavacións incluídas no Proxecto Artabria.