Ángel Amor Ruibal
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
Ángel María José Amor Ruibal foi un destacado pensador galego nado o 11 de marzo de 1869 e morto o 4 de novembro de 1930 que, a pesares das múltiplas preocupacións e unha precaria saúde, logrou unha estensa produción apoiada na súa enorme erudición novecentista, abranguendo a lingüística, a historia, a canonística teórica e práctica, a teoloxía e sobre todo a filosofía. Contando cunha prodixiosa memoria, a súa tenacidade superou a dificultade que existia no afastamento de Santiago respecto dos centros culturais e do ambiente cultural en xeral (sobre todo para a xente que rodeaba a Amor Ruibal.
Índice |
[editar] Vida
A pesares dos seus éxitos posteriores, non comezou os estudos con bo pé: suspenso no acceso ó Seminario en xuño e setembro de 1879 e na convocatoria extraordinaria de setembro de 1880, probablemente non se deban en realidade á ignorancia, senón ó desacordo co ambiente intelectual romano e ós ataques contra o cardeal Billot, paladín da restauración escolástica. Iso si, máis logo comezan os "benemeritus" (notables) entre 1880 e 1882 e sube ós "meritissimus" a partires de entón (agás o derradeiro suspenso en Dereito romano en 1886). Os seus estudos comezaran en Herbón (tres cursos de 1880 a 1884) e só logo foi ó Seminario central de Santiago: alí permanece ata completar Teoloxía, Filosofía e Canons, ben complementado con humanidades e ciencias. O exame de grao para o título de Doutor en Teoloxía tivo por tema "Deus é inmenso e eterno" e realizouno en latín con citas hebreas e gregas. Á parte do currículo oficial sempre cultivou a investigación filolóxica.
Foi decisivo para el o terceiro premio obtido na Altorientalische Geschellschaft en 1893 sendo aínda seminarista, cunha Memoria sobre as orixes e formas do caldeo. O propio Ramón Cabanillas foi que pasou a limpo o texto latino, cuxa existencia foi por fin confirmada no ano 2004 gracias ó libro de Lemos Montanet. A correspondencia habitual entre Amor Ruibal e Leipzig ou Friburgo de libros tanto mercados coma en empréstimo non fai máis que confirmar a atención e prestixio que se intercambiaban co estranxeiro: Amor Ruibal recibiu a encarga da tradución e adaptación española do Kirchliches Handlexikon. Máis tarde manifestou o seu desgusto contra o escrito que os seus amigos e inspiradores alemáns (Herder) asinaron contra 1914, o Manifesto dos intelecutuais alemáns en apoio ó Káiser.
Tras optar fallidamente a varias coenxías en Santiago de Compostela, Galicia (Ourense) e España (Granada, a onde nin foi), conseguiu a santiaguesa en 1902 e en 1916 preséntase sen conseguilo para o Senado español (máis ben coma método para prestixiar algunha candidatura). Nunca aceptou ser declarado bispo, sempre preferindo centrarse no seu labor de profesor, de Teoloxía Fundamental e Dereito canónico.
[editar] Obra
Foi solicitada a súa axuda para dous proxectos internacionais: o Novo código de Dereito canónico e os traballos de preparación para a posible definición dogmática da Mediación universal de María. Só deste se conserva o texto, latino, da súa primeira parte (publicado por Rey Martínez na revista Compostellanum), pero non da primeira (Hymnologia graecorum pro thesi) nin do Código.
Dende párrocos ata o propio cardeal Tedeschini lle fixeron consultas sobre problemas canónicos, e xornalistas e institucións lle pedían informes (entre eles as recensións da Dogmática de P. I. Hermann ou o Dereito penal do seu curmán Amor Neveiro), mesmo algúns deles sobre o que oficialmente non era a súa especialidade: a etimoloxía de "Compotela" ou "Libredón" ou a historia de Santiago, a súa catedral ou o Hospital Xeral. Algunhas súas obras recentemente reeditadas (no mencionado libro de Lemos) son:
- Constituciones de la S. A. M. I. Catedral de Santiago adaptadas a la legislación canónica vigente y derecho concordado (procedente dun libreto);
- Las peregrinaciones a Santiago. Los nombres de Libredón y Compostela;
- La Capilla del Gran Hospital. Sus privilegios;
- Una carta del autor de "Ne temere";
- Rúa del Villar. Examen glotológico de sus denominaciones en el siglo XII;
- La lengua gallega y su léxico etimológico;
- Galicia y sus hombres. Una entrevista con el sabio políglota Dr. Amor Ruibal;
- La cruz svástica en Galicia. La cruz svástica no es celta (procedentes de artigos en xornais);
- Porén, síguese sen saber nada do proxecto Los problemas fundamentales de la Filosofía y el Dogma, previsto para 17 tomos.
Especial atención merece a súa preocupación filolóxica polo galego, alén da reclusión á lírica: xa daquela afirmaba que "tiña aptitudes para todos os xéneros de forma literaria". Sen perder o tempo en disquisicións terminolóxicas sobre se o galego é lingua ou dialecto, o seu magno proxecto inacabado era un estudo científico do galego cun dicionario etimolóxico mesmo ata o sánscrito, para o que afirmaba "ter recollido bos materiais". Sen caer nos estremos na controversia imperante do celtismo lingüístico e cultural, pon equilibrio na disputa hoxe chamada reintegracionismo: o galego dende a perspectiva da lexicoloxía ten fortes proponderancia da asimilación galaicoportuguesa, pero é lexítima se non se cae no abuso debido á singular evolución histórica do galego. Á vista disto pode verse o gran sentido práctico de quen podería ter estado vivindo nun á parte especulativo.
Neste aspecto de coidado ós asuntos máis concretos, o seu labor persoal estendíase mesmo dende á realización e composición material dos libros escritos en alfabetos non latinos na imprensa. No ano 1927 cubre a praza de Vigairo capitular, publicando 17 circulares, resolvendo preitos xurídicos e administrativos e organizando coma Gobernador eclesial e Provisor do arcebispo, e abordando temas tan dispares coma o precepto pascual ou a casuística das bulas, a formación seminarista, a organización das mocidades, a prensa católica, promulgación e levantamento de excomuñóns para o enterramento dun suicida ou a renovación do edificio do Seminario.
[editar] Influencia
Á parte de ser unha das figuras claves da filoloxía e lingüística coas que a Igrexa católica contribuiu ó galeguismo (xunto con Sarmiento, Antonio Noriega Varela e en xeral toda a xeración do seminario de Mondoñedo), a súa posición orixinal na resolución da crise modernista, sen darse ó historicismo relativzador nin á ortodoxia fosilizada nun pensamento ahistórico e inxenuamente realista. En boa parte, hai que interpretalo en relación coa Teoloxía liberal protestante (que en España só lles chegou a el e a Miguel de Unamuno) paralelo ó proxecto de Harnack, independentemente da controversia pro- ou anti-escolasticista. Por moito que esta sexa a súa formación, o seu pensamento renovador e a súa fonda intuición non se restrinxiron a este encadramento.
[editar] Referencias
Gómez Ledo, Avelino (1949) Amor Ruibal o la sabiduría con sencillez. Madrid.
Lemos Montanet, José Leonardo (1996) Ángel Amor Ruibal. Una reflexión viva acerca del hombre. Santiago de Compostela.
Lemos Montanet, José Leonardo (2004) "Obra viva" de Amor Ruibal. Santiago de Compostela. Anexo XXXII de Cuadernos de Estudos Galegos.
Torres Queiruga, Andrés (2005) Unha nova achega ao coñecemento de Amor Ruibal (reseña do anterior). En: Encrucillada, revista galega de pensamento cristián nº 141
No ano 2004 instituíuse o Arquivo Amor Ruibal (en formación no Instituto Teológico Compostelano) que conta con correspondencia, escritos menores do autor, anotacións, fotos e noticias xornalísticas.