Ido
From Wikipedia
Ido esas konciza internaciona linguo kreita da Louis de Beaufront en 1907 kom Esperanto reformita, adoptita internacione en Paris ye oktobro 1907, kom “idiomo helpanta internaciona”, da la Delegitaro (Délégation pour l’adoption d’une langue auxiliaire internationale).
Yen la maxim bazala gramatiko intencante ke anke nesavanto pri Ido povus saveskar ulo. Vu povas lernar Ido altraloke en la reto per ula nacionala linguo.
Indexo |
[redaktar] L'alfabeto
- Literi: a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z
- Vokali: a e i o u
- Konsonanti: b c d f g h j k l m n p q r s t v w x y z
- Digrami: ch sh qu
- Diftongi: au eu
[redaktar] L'acento
(per signo ´)
- Normala: incidénto, encefálo, broshúro, ecelánte, anciéna.
- ! : áquo [á.quo], pekúnio [pekúnyo].
- Infinitivo: savár, donár, entraprezár.
[redaktar] La frazo
- Bazala frazo = subjekto - verbo - objekto: Me amas tu.
- Ne-bazala ordino —> +n: Tun me amas.
- Questiono = Ka tu amas me?
[redaktar] L'artiklo
Ne existas nedefinita artiklo en Ido, ma existas definita artiklo.
- tablo, stulo, domo
- la tablo, la stulo, la domo
- le 8 = 8, 8, 8, …
[redaktar] L'eliziono
- (kordiala amiko —>) kordial amiko, (olda avulo —>) old avulo
- prepoziciono + artiklo
- a la = a l’ = al
- da la = da l’ = dal
- de la = de l’ = del
- di la = di l’ = dil
[redaktar] La pluralo
- i : la tabli, la stuli, la domi
- ! L’ elekt.i esas important.a
- ! La mikr.a dom.i esas bel.a
- le no = no + no + no …
[redaktar] La vorto-klasi
- substantivo = .o: tablo, stulo, domo
- adjektivo = .a: mikra, bela, nova
- ! nova libri = libri nova
- ! bela internaciona linguo —> bela linguo internaciona
- adverbo = .e: bone, rapide, facile
- substantivo <—> adjektivo <—> adverbo
- papero <—> papera <—> papere
- lektanto <—> lektanta <—> lektante
[redaktar] La komparaziono
- granda —> plu granda —> maxim granda
- minim granda <— min granda <— granda
- rapide —> plu rapide —> maxim rapide
[redaktar] La verbo
- Infinitivo .ar: kantar
- Finita verbo: .s: kantas
- Personi: me / vu / lu / ni / vi / li kantas
[redaktar] La tempo
- Prezento: kant.a.s
- Preterito: kant.i.s
- Futuro: kant.o.s
- Kondicionalo: kant.u.s
- Perfekto: kant.ab.a.s
- Pluquamperfekto: kant.ab.i.s
- Imperativo: kant.ez
[redaktar] La pasivo
- Me vid.a.s amiko —> Amiko vid.es.a.s (da me).
- Me trov.o.s vi —> Vi trov.es.o.s (da me).
- Me lekt.u.s libro —> Libro lekt.es.u.s (da me).
[redaktar] La participo
- Aktivo
- Prezento: flug.a.nta
- Preterito: flug.i.nta
- Futuro: flug.o.nta
- Pasivo
- Prezento: skrib.a.ta
- Preterito: skrib.i.ta
- Futuro: skrib.o.ta
[redaktar] La verbala kombinuri
- me esas vidinta (<—> ! me esas docisto)
- me esis skribinta
- me esos vendinta
- me esos flugonta
- me esas vidinta = me vidabas
- me esis skribinta = me skribabis
- me esos vendinta = me vendabos
- me esas amata
- me esas trovita
- me esis vidita
- me esabis amata
- me esabus amata
[redaktar] La pronomo
[redaktar] La personala pronomi
(Hike komparate kun Esperantala)
singulara | plurala | indefinita | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1ma | 2ma | 3ma | 1ma | 2ma | 3ma | ||||||
familiara | formal | mask. | fem. | neut. | omnagenra | ||||||
Esperanto | mi | ci | vi | li | ŝi | ĝi | [tiu] | ni | vi | ili | oni |
Ido | me | tu | vu | il(u) | el(u) | ol(u) | lu | ni | vi | li | on |
Pluso pri Lu
De Kompleta Gramatiko Detaloza di la Linguo Internaciona Ido da Beaufront: Lu (quale li) esas uzata por la 3 genri. Ke lu servas la tri genri, segunvole, en la singularo, ne esas en su plu astonanta kam vidar li servar la tri genri, segunvole, en la pluralo. Ma, kontraste, ni ulkaze bezonas distingar la pronomo «li» per ili, eli, oli, totsame kam ni distingas la pronomo «lu» per ilu, elu, olu ... Per decido (1558) l'akademio Idista repulsis omna restrikto pri la uzo di lu. On darfas do uzar ta pronomo totsame por kozo e por persono di sexuo evidenta, kam por animali di sexuo nekonocata e persono qua havas nomo sensexua, quale infanto, puero, homo e.c., tam vere maskula kam femina.
La motivi di la decido donesis en «Mondo», XI, 68: «Lu» por la singularo esas exakte lo sama kam «li» por la pluralo. Logiko, simetreso e facileso postulas ico. Konseque, same kam «li» darfas uzesar por personi, animali, kozi, omnafoye kande nulo obligas expresar la sexuo, tale «lu» darfas uzesar por personi, animali, kozi en la sama kondiciono. La distingo propozita esus subtilajo jenanta....
[redaktar] La posesiva pronomi
Pronomo personala divenas posesiva per dezinenco -a.
- Singularo: me.a, tua, vua, (i)lua / (e)lua / (o)lua
- Pluralo: ni.a, via, lia
[redaktar] La demonstrativa pronomi
- Singularo: (i)ca, (i)ta
- Pluralo: (i)ci, (i)ti
[redaktar] La posesiva + la demonstrativa pronomi
- ilu + ca = ilca
- elu + ca = elca
- olu + ca = olca
[redaktar] La relativa / interogativa pronomo
- qua: ilta qua volas / qua volas?
- qui: la homi qui venis / qui venis?
[redaktar] La nedefinita pronomi
ula || nula || irga || altra || kelka || singla || omna || multa || poka || plura
[redaktar] La numeri
- 1–10: un, du, tri, quar, kin, sis, sep, ok, non, dek.
- 0 = zero, 100 = cent, 1.000 mil, 1.000.000 = miliono
- 13 = dek-e-tri (≈ 10 + 3)
- 20 = du-a-dek (≈ 2 · 10)
[redaktar] La sufixi
- ach: hundo —> hundacho : nuanco di desestimo
- ad: danso —> dansado : durolonga o kontinue plurfoya
- ag: martelo —> martelagar :
- aj: bela —> belajo :
- al: naturo —> naturala :
- an: klubo —> klubano :
- ar: libro —> libraro :
- ari: sendar —> sendario :
- atr: blua —> bluatra :
- e: oro —> orea :
- ebl: drinkar —> drinkebla :
- ed: glaso —> glasedo :
- eg: richa —> richega :
- em: laboro —> laborema :
- end: pagar —> pagenda :
- er: fumar —> fumero :
- eri: libro —> librerio :
- es: quala —> qualeso :
- esk: savar —> saveskar :
- esm: du —> duesma :
- estr: urbo —> urbestro :
- et: rivero —> rivereto :
- ey: lektar —> lekteyo :
- i: rejo —> rejio :
- id: linguo —> linguido :
- ier: teo —> teiero :
- if: floro —> florifo : produktar, genitar, sekrecar.
- ig: fixar —> fixigo :
- ik: daltonismo -> daltonismiko :
- il: telefonar —> telefonilo :
- im: du —> duimo :
- in: spozo —> spozino :
- ism: reala —> realismo :
- ist: sociala —> socialisto :
- iv: nutrar —> nutrivo :
- iz: butro —> butrizar :
- op: quar —> quarope :
- opl: tri —> triopla :
- oz: danjero —> danjeroza :
- ul: kato —> katulo :
- ur: piktar —> pikturo :
- uy: violino —> violinuyo :
- yun: hundo —> hundyuno :
[redaktar] La prefixi
- bo: bopatro
- des: desfacila
- dis: dissemar
- ex: exprezidanto
- ge: geavi
- mi: micirklo
- mis: misuzar
- ne: neposibla
- par: parlektar
- para: parapluvo
- pre: prenomo
- pseudo: pseudonimo
- retro: retroveno
- ri: rifacar
- sen: sensenca
- stif: stifmatro
- vice: viceprezidanto
[redaktar] La prepozicioni
a(d) || alonge || an || ante || apud || avan || che || cirkum || cis || da || de || di || dop || dum || ek || en || exter || for || inter || kontre || koram || kun || lor || malgre || per || po || por || pos || preter || pri || pro || proxim || segun || sen || sub || super || til || tra || trans || ultre || vice || ye
[redaktar] Lektez anke pri
[redaktar] Extera ligilo
- http://www.ido.li/
- Ido kurte (html,pdf)