აღჯაყალა
ვიკიპედიიდან
აღჯაყალა (თურქ. akçakale - თეთრი ციხე), ქართულ ისტორიულ წყაროებში ამ სახელწოდებით ცნობილია რამდენიმე პუნქტი:
- სოფელი საქართველოს ისტორიულ მხარეში - პალაკაციოში, ჩილდირის ტბის ნაპირზე (ახლანდელი თურქეთის ტერიტორია). ქართულ წყაროებში იხსენიება "თეთრ ციხედ";
- ციხესიმაგრე ქვემო ქართლის ისტორიულ პროვინციაში გაჩიანში (შემდეგდროინდელ სომხითში). მისი ნანგრევები შემორჩენილია მდინარე დებედის ქვემო წელის მარჯვენა ნაპირის ვაკეზე, სოფ. კუშჩის (მარნეულის რაიონი) მახლობლად. სახელწოდება ჩნდება XV საუკუნეში, შერქმეულია თურქმანთა მიერ. ძველ ქართულ წყაროებში გაგის ციხედ იხსენიება. აღჯაყალა გვიანდელი შუა საუკუნეებში სომხითის მთავარი ციხესიმაგრე იყო. იდგა სტრატეგიულად მნიშვნელოვან მაგისტრალზე, რომელიც საქართველოს აკავშირებდა ახლო ახმოსავლეთთან, კერძოდ, ირანთან. აღჯაყალა სამხრეთიდან იცავდა თბილისის მისადგომებს. ირანელი მმართველები დაჟინებით ცდილობდნენ აღჯაყალის ხელში ჩაგდებას, დებედის ველზე მომთაბარეთა დასახლებას, აქ ქართულ ფეოდალური მეურნეობის აღმოფხვრას და ქართლის სამეფოს სამხრეთ მისადგომების მოშლას. ირანის შაჰების პოლიტიკა შეუპოვარ წინააღმდეგობას ხვდებოდა ქართველი მეფეების მხრივ, რომლებმაც, საბოლოოდ შეინარჩუნა აღჯაყალა.