კახეთი
ვიკიპედიიდან
კახეთი საქართველოს ისტორიულ-გეოგრაფიული მხარეა. უძველეს ხანაში კახეთი ეწოდებოდა მცირე ტერიტორიას ივრის ზემო წელში თიანეთსა და უჯარმას შორის. ადრეფეოდალურ ხანაში კახეთი მოიცავდა ერწო-თიანეთისა და თუშ-ფშავ-ხევსურეთის მიწა-წყალსაც. VIII ს-ის ბოლოს მის შემადგენლობაში შევიდა აგრეთვე კუხეთი - არაგვის და მტკვრის ხეობების ტერიტორია ჟინვალიდან გარეჯის უდაბნომდე. XV ს-დან მასვე მიუერთდა მთელი ჰერეთის პროვინცია. ამჟამად კახეთი მოიცავს ისტორიული კუხეთის, ჰერეთისა და საკუთრივ კახეთის ტერიტორიას და უკავია ივრისა და ალაზნის აუზები.
თანამედროვე კახეთის ტერიტორია VIII ს-მდე იბერიის (ქართლის) შემადგენლობაშია. VIII-((X)) სს-ში ჩამოყალიბდა კახეთის სამთავრო, რომელიც შემდგომში ერთიანი ქართული სახელმწიფო ნაწილი გახდა. XV ს-ის მე-2 ნახევრიდან გამოიყო კახეთის სამეფო, 1762 წლიდან ეს ტერიტორია ქართლ-კახეთის სამეფოს შემადგენლობაშია. 1801 წელს შეუერთდა რუსეთის იმპერიას.
კახეთის ცალკეულ კუთხეებს ეწოდებათ: გარე კახეთი, ქიზიყი, შიგნიკახეთი და გაღმა მხარი. კახეთის მხარის, როგორც თანამედროვე ადმინისტრაციულ-ეკონომიკური სუბიექტის, შემადგენლობაში შედის ქართველ მთიელთა ეთნოგრაფიული კუთხე - თუშეთი.
- გარე კახეთი - მოიცავს საგარეჯოს რაიონს.
- ქიზიყი - მოიცავს სიღნაღის და დედოფლისწყაროს რაიონებს. ეს არის ანტიკური ხანის კამბისენა (კამბეჩოვანი). ტერმინი “ქიზიყი” წყაროებში გვხვდება XV საუკუნიდან.
- შიგნიკახეთი - ეს არის გვიანდელი შუა საუკუნეების მხარე, უფრო ადრე კი ისტორიული ჰერეთის ნაწილი იყო. ამჟამად იგი მოიცავს ახმეტის, თელავისა და გურჯაანის რაიონების ტერიტორიას.
- გაღმამხარი - ეწოდება კუთხეს, რომელიც მოქცეულია მდინარე ალაზანსა და კავკასიონის ქედს შორის. დღევანდელი ადმინისტრაციული დაყოფით ეს არის ლაგოდეხისა და ყვარლის რაიონები, ძველი ჰერეთის ერთ-ერთი ნაწილი.