საქართველოს ისტორიული სოფლები
ვიკიპედიიდან
საქართველოს სოფლები, რომელთა სახელები დაკავშირებულია საქართველოს მნიშვნელოვან ისტორიულ, საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ და კულტურულ მოვლენებთან (სია არასრულია):
- აბელია (სოფელი) - სოფელი ქვემო ქართლში (ახლანდ. აბელიანი, თეთრი წყაროს რაიონი). პირველად იხსენიება 1580 წლის ერთ საბუთში. XI - XV სს-ის სამეფო დომენი იყო.
- აბისი - სოფ. ქარელის რაიონში. აბისი პირველად იხსენიება 1633 წელს. ამ დროს ავალიშვილების სამკვიდრო მამული იყო.
- არჩეული - სოფელი ლანჩხუთის რაიონში. ე.ნინოშვილის სახლ-მუზეუმი.
- ბეშთაშენი - (ისტ. ბეშქენაშენი) სოფელი წალკის რაიონში. მდ. აგრიჩის ნაპირას. აქ არის VII ს-ის ეკლესია. აღმოჩენილია ბრინჯაოს ხანის გორასამარხები. არის ციკლოპური ციხეც.
- ბოდბე - სოფელი სიღნაღის რაიონში. აქ არის წმინდა ნინოს სახელობის სამონასტრო კომპლექსი და საეპისკოპოსო ცენტრი, კახეთში.
- ბორი - სოფელი მესხეთის ქედის ჩრდილოეთ მთისწინეთზე. მდ. ბორიმელას მარჯვენა ნაპირზე. აღმოჩენილია ძვ. წ.-ის I ს-ის და ახ. წ.-ის III ს-ის საგვარეულო და საოჯახო სამაროვანები.
- გავაზი - ისტორიული სოფელი კახეთში. აქ IX ს-ში ქორეპისკოპოსმა სამოელ დონაურმა დაამარცხა არაბები.
- დვანი - სოფელი ქართლის რაიონში, შიდა ქართლის ვაკეზე, სოფელში გაითხარა ძვ. წ. VIII - VII სს-ის ნეკროპოლი.
- დიღომი - სოფელი მცხეთის რაიონში, თბილისის ქვაბულში, დიღმისწყლის ხეობაში.
- ენისელი - სოფელი ყვარლის რაიონში, რომლის დასავლეთ ნაწილში რიყის ქვით ნაგები დარბაზული ეკლესია.
- ერთაწმინდა - სოფელი კასპის რაიონში. სოფელში დგას XIII ს-ის შუა წლების წმინდა ესტატეს ეკლესია, მასში დაკრძალულია გიორგი სააკაძის ვაჟის, პაატას, თავი.
- ეშერა - სოფელი აფხაზეთში, შავი ზღვის ნაპირზე, მდინარე გუმისთის მაჯვენა მხარეს. არქეოლოგიური გათხრებით მტკიცდება, რომ აქ ადამიანები ცხოვრობდნენ III - II ათასწლეულებში ჩვ.წ - მდე.
- ვარიანი - სოფელი გორის რაიონში. ი.გოგებაშვილის სახლ-მუზეუმი.
- ვარციხე - სოფელი იმერეთის დაბლობზე, მდ. ხანისწყლისა და მდ. რიონის შესართავთან. IX - XI სს - ში იმერეთის მეფეთა ერთ - ერთი რეზიდენცია იყო.
- ველისციხე - სოფელი გურჯაანის რაიონში, ალაზნის ვაკეზე. წყაროებში პირველად იხსენიება V ს - ში. იყო ჰერეთის პოლიტიკური ცენტრი და მნიშვნელოვანი ციხე - სიმაგრე.
- ვეჯინი - სოფელი გურჯაანის რაიონში. წყაროებში იხსენიება X ს-ის დასაწყისში.
- თელოვანი – სოფელი მცხეთის რაიონში,იქ აღმოჩენდა გვიანდელი ბრინჯაოს ხანის ძვ.წ. XIII - XIIსს. არქეოლოგიური ძეგლი.
- იანეთი – სოფ. სამტრედიის რაიონში. მდ. გუბისწყლის მარჯვენა ნაპირას.
- ითხვისი – სოფელი ჭიათურის მახლობლად, ქალაქიდან 16 კმ - ზე. აქ გაითხარა მრავალფენიანი ნამოსახლარი და ანტიკური ხანის სამაროვანი. ნამოსახლარის უძველესი ფენა ადრ. ბრინჯაოს ხანისაა (ძვ. წ. III ათასწლეული).
- იკორთა – სოფ. ცხინვალის რაიონში. ცხინვალიდან 35 კმ - ზე. იყო ქსნის ერისთავთა ერთ - ერთი რეზიდენცია შიდა ქართლში. აქვეა დაკრძალული კახეთის 1659 წლის აჯანყების ხელმძღვანელები: ბიძინა ჩოლოყაშვილი, შალვა და ელიზბარ ქსნის ერისთავები.
- ილორი – სოფელი ოჩამჩირის რაიონში. წყაროებში მოხსენიებულია XI ს - ში. შუა საუკუნეებში ოდიშის სამთავროში შედიოდა.
- კაცხი – სოფელი ჭიათურის რაიონში.პირველად წყაროებში მოხსენიებულია XI ს.
- კელასური - სოფელი სოხუმის რაიონში. VII-VIII სს-ის დიდი აფხაზური კედლის ნანგრევები.
- კეხვი – სოფელი ცხინვალის რაიონში.წყაროებში მოხსენიებულია XVIს - ში.
- კრწანისი - უბანი თბილისში, ფეოდ. ხანაში - სოფელი. წყაროებში პირველად იხსენიება XIV საუკუნის ბოლოს.
- კუსირეთი - სოფელი ცხინვალის რაიონში, სადაც შემორჩენილია VIII - IX სს-ის ეკლესიის ნანგრევები. სამშენებლო და მხატვრული ხერხებით.
- კუხი - ხონის რაიონის სოფლების დიდი და პატარა კუხის ძვ. სახელწოდება. წყაროებში პირველად მოხსენიებულია XVI ს - ში.
- ლაილაში - სოფელი ცაგერის რაიონში. წყაროებში მოხსენიებულია XVIII ს - ში. სოფელში აღმოჩენილია ძვ.წ. XIV - XIII სს-ის ბრინჯაოს ცულების განძი.
- ლარგვისი - სოფ. სამაჩაბლოს ტერიტორიაზე, მდ. ქსნის მარცხენა ნაპირზე. აქ არსებული ციხე ქსნის ხეობის სტრატეგიული ცენტრი იყო.
- ლელიანი - სოფელი ლაგოდეხის რაიონში, ალაზნის ვაკეზე. სოფელში არის XI - XII სს-ის ქართული ხუროთმოძღვრების ძეგლი - წმ. თეოდორეს ეკლესია.
- ლიხაური - სოფელი ოზურგეთის რაიონში. ადრინდელ ფეოდალურ ხანაში აქ გურიის საერისთავოს ცენტრი იყო.
- ლიხეთი - სოფელი ამბროლაურის რაიონში. წყაროებში პირველად მოხსენიებულია XVIII საუკუნეში.
- ლიხნი - სოფელი გუდაუთის რაიონში, აღმოჩენილია 1952 წელს კოლხური ცულების განძი, რომელიც თარიღდება ძვ.წ. XVII - XIV სს.
- მათხოჯი - სოფელი ხონის რაიონში. იმერეთის დაბლობზე მდ. ცხენისწყლის მარცხენა ნაპირზე.
- მარაბდა - სოფელი თეთრიწყაროს რაიონში. პირველად მოხსენიებულია XI ს-ის დასაწყისის წყაროებში. 1625 წელს აქ გაიმართა მარაბდის ბრძოლა ქართლ-კახეთის ლაშქარსა და ყიზილბაშ დამპყრობლებს შორის.
- მარტყოფი - სოფელი გარდაბნის რაიონში. დასახლებულია პირველი, მეორე საუკუნეებიდან. VI საუკუნემდე აკრიანი ერქვა.
- მეტეხი - სოფელი კასპის რაიონში. XIII ს-ის არქიტექტურის ძეგლი.
- მირზაანი - სოფელი დედოფლისწყაროს რაიონში. ნიკო ფიროსმანის სახლ-მუზეუმი.
- მუხრანი - სოფელი და ისტორიულ - გეოგრაფიული რეგიონი აღმ. საქართველოში. თავიდანვე ქართლის მეფეთა სანადირო ადგილი იყო. აქვე ჰქონდათ მათ რამდენიმე სასახლე - რეზიდენცია.
- ნიკორწმინდა - სოფელი ამბროლაურის რაიონში. XI ს-ის არქიტექტურის ძეგლი.
- ნოსტე - სოფელი კასპის რაიონში. გიორგი სააკაძის სამშობლო. შემორჩენილია თავდაცვითი კოშკი.
- ოძისი - სოფელი დუშეთის რაიონში. გიორგი ერისთავის სახლ-მუზეუმი.
- პატარძეული - სოფელი საგარეჯოს რაიონში. გიორგი ლეონიძის სახლ-მუზეუმი.
- რუისი - სოფელი ქარელის რაიონში, შიდა ქართლის ვაკეზე. იგი ანტიკური ხანის ქ. ურბნისის ერთ-ერთი სამიწათმოქმედო რაიონი იყო. ქართლის ერთ - ერთი უძველესი საეპისკოპოსოს კათედრა. რუისის ეპისკოპოსი ანუ მროველი მონაწილეობდა 506 წელს, დვინის საეკლესიო კრებაზე.
- საგურამო - სოფელი მცხეთის რაიონში. ილია ჭავჭავაძის სახლ-მუზეუმი.
- სამთავისი - სოფელი კასპის რაიონში. სოფელში დგას XI ს-ის ხუროთმოძღვრული ძეგლი, გუმბათოვანი ტაძარი.
- სამშვილდე - სოფელი თეთრიწყაროს რაიონში. ერთ-ერთი უძველესი ისტორიული ციხე-ქალაქი ისტორიულ ქვემო ქართლში. მისი თავდაპირველი სახელწოდება "ციხე ორბისა" იყო.
- სამწევრისი - სოფელი ქარელის რაიონში. სოფლის მახლობლად აღმართულია ქართული ხუროთმოძღვრების პირველი აყვავების ხანის ძეგლი სამწევრისი.
- სიმონეთი - სოფელი თერჯოლის რაიონში. დავით კლდიაშვილის სახლ-მუზეუმი.
- სომიწო - სოფელი ონის რაიონში. წყაროებში პირველად მოხსენიებულია XVIII ს - ში.
- სორი - სოფელი ონის რაიონში. წყაროებში პირველად მოხსენიებულია XVIII ს - ში. შემონახულია შუა სს-ის რამდენიმე ეკლესიისა და ციხის ნანგრევები.
- სოჩხეთი - სოფელი ტყიბულის რაიონში. წყაროებში პირველად მოიხსენიება XVIII ს - ში.
- სოხთა - სოფელი შიდა ქართლში. სოფლის მახლობლად მაღალ მთაზე შემორჩენილია X ს-ის ქართული ხუროთმოძღვრული ძეგლის ნანგრევები.
- სპეთი - სოფელი საჩხერის რაიონში. სოფლის მახლობლად მაღალ მთაზე აღმართულია XI ს-ის ზედამაცხოვრის ეკლესია.
- სურმუში - სოფ. ცაგერის რაიონში. სოფლის ტერიტორიაზე აღმოჩენილია ბრინჯაოს ცულების განძი (მიაკუთვნებენ ძვ. წ. VIII საუკუნეს).
- სხალტბა - სოფელი მცხეთის რაიონში. თამარ მეფის დროს, 1202 წელს, სხალტვიდან შიო მღვიმის მონასტრისათვის გაიყვანეს წყალსადენი, რომელიც იმ დროისათვის რთულ ჰიდროტექნიკურ ნაგებობას წარმოადგენდა.
- სხარტალი - სოფელი ამბროლაურის რაიონში. აქ იყო იმერეთის მეფის სოლომონ პირველის ერთ-ერთი სადგომი.
- სხვიტორი - სოფელი საჩხერის რაიონში. აკაკი წერეთლის სახელმწიფო მუზეუმი.
- უბისი - სოფელი ხარაგაულის რაიონში. მისი დაარსება დაკავშირებულია გრიგოლ ხანძთელის სახელთან.
- უდე - სოფელი ადიგენის რაიონში. ადამიანის ცხოვრების კვალი უდეში ქვის ხანიდან დასტურდება.
- ურბნისი - სოფელი ქარელის რაიონში. ქართულ წერილობით წყაროებში ძვ. წ. IV საუკუნისათვის ურბნისი ქალაქად მოიხსენიება.
- უჯარმა - სოფელი საგარეჯოს რაიონში. იგი იყო ისტორიული კახეთის უმნიშვნელოვანესი პოლიტიკური და ეკონომიკური ცენტრი, ციხე - ქალაქი.
- ქისტაური - სოფელი ახმეტის რაიონში. რაფიელ ერისთავის სახლ-მუზეუმი.
- შილდა - სოფელი ყვარლის რაიონში. VI-VIII სს-ის სამონასტრო კომპლექსი, თავდაცვითი ნაგებობები.
- ჩარგალი - სოფელი დუშეთის რაიონში. ვაჟა-ფშაველას სახლ-მუზეუმი.
- ძეგვი - სოფელი მცხეთის რაიონში. ნაქალაქარი, არქიტექტურის უძველესი ძეგლები.
- წინანდალი - სოფელი თელავის რაიონში. ალექსანდრე ჭავჭავაძის სახლ-მუზეუმი და დეკორატიული ბაღი.