ვარსკვლავი

ვიკიპედიიდან

პლეადესი, ვარსკვლავთა ჯგუფი ტაურუსის თანავარსკვლავედში. ნასას ფოტო.
გაზარდეთ
პლეადესი, ვარსკვლავთა ჯგუფი ტაურუსის თანავარსკვლავედში. ნასას ფოტო.
გაზარდეთ
გაზარდეთ
გაზარდეთ
გაზარდეთ
გაზარდეთ
გაზარდეთ
გაზარდეთ
გაზარდეთ
გაზარდეთ

ვარსკვლავი - ციური სხეული.

სექციების სია

[რედაქტირება] აღწერა

ობიექტი წარმოადგენს წყალბადის ატომის ბირთვების ერთობლიობას, მოძრავს საერთო გრავიტაციის ცენტრის მიმართ. წყალბადის გარდა, ვარსკვლავი თავისი არსებობის დასაწყისში, სხვა ნივთიერებასაც შეიცავს მცირე ოდენობით. ვარსკვლავის უდიდესი გრავიტაციული ძალა წარმოქმნის საკმარის წნევას იმისათვის, რომ წყალბადის ატომის ბირთვებს შორის დაიწყოს თერმობირთვული გარდაქმნა, ანუ დაიწყოს თერმობირთვული რეაქცია, წყალბადის ბირთვები შეერთდეს და წარმოქმნას ჰელიუმის ბირთვი.

  • შენიშვნა: მასშტაბების წარმოსადგენად უნდა ითქვას, რომ ეს რეაქცია მიმდინარეობს წყალბადის ბომბის აფეთქების დროს წამის მეათასედის განმავლობაში, თანაც ფეთქდება 3-4 გრამი წყალბადი. ვარსკვლავში ეს რეაქცია მიმდინარეობს მილიარდი წლების განმავლობაში და მხოლოდ გრავიტაცია იკავებს ნივთიერებას ერთ ადგილას.

რეაქციის შედეგად წარმოიქმნება და გრანდიოზული მასშტაბებით გამოსხივდება ენერგია სხვადასხვა ფორმით. ეს არის ელექტრომაგნიტური გამოსხივება ყველა დიაპაზონში, ასევე გამოსხივდება თითქმის ყველა სახის ელემენტარული ნაწილაკი. ვარსკვლავები სამყაროში მატერიის არსებობის ერთერთი ყველაზე გავრცელებული ფორმაა. მათი რაოდენობა მარტო ჩვენს გალაქტიკაში 400 მილიარდს აღემატება. ჩვენგან უახლოეს ვარსკვლავს წარმოადგენს ”მზე”, ხოლო სხვა უახლოესი ვარსკვლავი ჩვენგან 4 სინათლის წლით არის დაშორებული. ჩვენგან ვარსკვლავებამდე არსებული დიდი მანძილის გამო, ისინი დედამიწიდან მოჩანან მანათობელ წერტილებად ღამის ცაზე.

ვარსკვლავები ერთმანეთისაგან მხოლოდ მასით განსხვავდებიან. ამასთან ისინი თავისი ევოლუციის სხვადასხვა ეტაპზე შეიძლება იმყოფებოდნენ. გარეგნულად, ანუ დამკვირვებლისთვის ეს განსხვავება ნათებაში აისახება. პატარა ვარსკვლავები მოწითალოდ ანათებენ, ძალიან დიდები ცისფრად. მზე საშუალო მასის ვარსკვლავების კატრგორიას განეკუთვნება და მოყვითალო ნათება აქვს.

დედამიწის, სხვა პლანეტების, მზის და სხვა ვარსკვლავთა ზომების შედარება ნაჩვენებია სურათებზე.


[რედაქტირება] სტრუქტურა

[რედაქტირება] ევოლუცია

  • ვარსკვლავის დაბადება

- კოსმოსურ სივრცეში არსებობს გარკვეული უბნები, სადაც ვაკუუმში მატერიის კონცენრაცია გაცილებით მეტია ვიდრე სხვა ადგილებში. მაგალითად თუ ჩვეულებრივად ვაკუუმში სივრცის ერთ კუბურ მეტრში 1-2 ატომია საშუალოდ, ამ უბნებზე სივრცის კუბური სანტიმეტრი შეიცავს რამოდენიმე ატომს. ასეთ ადგილებს გაზის გროვად მოიხსენიებენ. სივრცეში არსებული გაზის გროვაში შემავალი ნაწილაკები ნელნელა მიიზიდება თავის გრავიტაციის ცენტრის მიმართ. გაზის ნაწილაკების სიჩქარე, მიზიდვის პარალელურად იზრდება და იწყებს გრავიტაციის ცენტრის გარშემო ბრუნვას. ცენტრთან მიახლოებასთან ერთად გაზის ტემპერატურა მატულობს. თუ გაზის რაოდენობა ვარსკვლავის ასანთებად ანუ თერმობირთვული რეაქციის დასაწყებად საკმარისი არ არის, მაშინ წარმოქმნილი ობიექტი ასევე რჩება, სანამ რაიმე კატაკლიზმის გამო მას მასა არ დაემატება და ვარსკვლავად იქცევა, ან განადგურდება და ისევ გაზის გროვად იქცევა ან სხვა ობიექტის ნაწილად იქცევა. ასეთ ობიექტს რუხი ჯუჯა ქვია.

თუ გაზის გროვის დიამეტრი 300 სინათლის წელს აღწევს, მაშინ ნივთიერების საკმარისი რაოდენობა იკრიბება და იწყება თერმობირთვული რეაქცია ანუ ინთება ახალი ვარსკვლავი.

  • ვარსკვლავის ცხოვრება

ვარსკვლავის არსებობის განმავლობაში, მის შიგნით მიმდინარეობს თერმობირთვული რეაქცია, წყალბადი გარდაიქმნება ჰელიუმად. თუ ვარსკვლავის მასა საკმარისად დიდია, ჰელიუმი გარდაიქმნება ნახშირბადად და ა.შ. მანამ სანამ რეაქციის მიმდინარებისათვის აუცილებელი ”საწვავი” არ გამოილევა. ვარსკვლავის სიცოცხლის ხანგრძლივობა დამოკიდებულია მის მასაზე. რაც უფრო მასიურია იგი, მით უფრო სწრაფად ამოწურავს საწვავს და ჩაქრება. მზე ითვლება რა საშუალო სიდიდის ვარსკვლავდ, მის სიცოცხლის ხანგრძლივობას ვარაუდობენ 10 მილიარდ წელს, საიდანაც 5 უკვე გასულია.

  • ვარსკვლავის სიბერე

თერმობირთვული გარდაქმნების მიმდინარეობასთან ერთად რეაქციაში მონაწილე ნივთიერების რაოდენობა მცირდება. უკვე ”დამწვარი” ნივთიერება, როგორც უფრო მძიმე ელემენტები ილექება ვარსკვლავის ცენტრში ანუ გროვდება იქ, ხოლო უფრო მსუბუქი ელემენტები ვარსკვლავის ზედაპირისაკენ გადაადგილდება. თანდათან იქმნება ისეთი მდგომარეობა, როცა რეაქცია მიდის მხოლოდ ზედა ფენებში. ამ დროს ეს ზედა ფენები, წნევის გამო თანდათან შორდება ცენტრს. ვარსკვლავი ”იბერება”. ამ ეტაპზე მას [წითელი გიგანტი|წითელი გიგანტი] ეწოდება. ამ დროს ვასკვლავის ზომა ბევრად აღემატება მის საწყის ზომას. მაგალითისთვის, ამ ეტაპზე მზის ზედაპირი დედამიწის ორბიტას მიაღწევს.

[რედაქტირება] ევოლუციის დასასრული, ვარსკვლავის სიკვდილი