Weess
Vu Wikipedia, der fräier Enzyklopedie.
|
|||||
---|---|---|---|---|---|
![]() |
|||||
Triticum | |||||
Klassesch Klassifikatioun | |||||
Räich : | Planzeräich | ||||
Ënnerräich : | Gefässplanzen | ||||
Iwwerofdeelung : | Somplanzen | ||||
Ofdeelung : | Bléieplanzen | ||||
Klass : | Commelinidae | ||||
Uerdnung : | Poales | ||||
Famill : | Séissgrieser | ||||
Gattung : | Weess | ||||
Aart : | Weess | ||||
Wëssenschaftlechen Numm | |||||
Triticum L 1753 |
|||||
Weess ginn eng Rësch Aarte vun de Séissgrieser (Poaceae) an der Gattung Triticum L. genannt. Etymologesch kënnt den Numm Weess vu "Wäiss"; d'Faarf vun deem, wat aus dëser Fruuchtzort gemaach gëtt, neemlech wäisst Miel.
Inhaltsverzeechnes |
[Änneren] Ubau
Weess ass, wat d'Klima, de Buedem an d'Waaserversuergung ubelaangt, méi krddelech wéi aner Fruuchtzorten.
Wanterweess, déi geleefegst Zort zu Lëtzebuerg, gëtt am Hierscht ausgeséit. D'Fruucht ass dat Joer drop zeideg. All Planz huet 2 bis 3 Ieren, an an all Ier si 25 bis 40 Kären. Op engem Quadratmeter kënnen 350 - 700 Hällem wuessen, sou dass 70 Tonne Weesskäre pro Hektar (hei ans do alt bis zu 110 t/ha) eragefuer kënne ginn. Keng aner Fruuchtzort huet esou ee Rendement.
D'zeideg Käre bestinn zu 60 % aus Stäerkt, ca. 12 % Eewäiss, ca. 2 % Fett an ca. 14 % Waasser.
Summerweess gëtt esou fréi wéi méiglech am Fréijoer geséint. E gëtt manner Käre wéi de Wanterweess, dës hunn awer méi Proteiner.
[Änneren] Bedeitung
Déi verschidde Weessaarte sinn nom Mais déi Zort Fruucht, déi am meeschten op der Welt ugebaut gëtt. A ville Länner ass de Weess fir d'Mënschen ee vun de Grondliewensmëttel (aus sengem Miel gëtt Brout gebak) a spillt och eng wichteg Roll als Déierefudder. Haarde Weess gëtt geholl, fir Deegwueren ze maachen.
Am Joer 2005 goufe weltwäit 629.566.041 Tonne Weess récoltéiert. 15 Länner produzéiere ronn 80 % dovunner.
Plaz | Land | Quantitéit (an 1000 t) |
Plaz | Land | Quantitéit (an 1000 t) |
---|---|---|---|---|---|
1 | ![]() |
96.340 | 9 | ![]() |
21.591 |
2 | ![]() |
72.000 | 10 | ![]() |
21.000 |
3 | ![]() |
57.106 | 11 | ![]() |
18.700 |
4 | ![]() |
47.608 | 12 | ![]() |
16.000 |
5 | ![]() |
36.922 | 13 | ![]() |
14.950 |
6 | ![]() |
25.547 | 14 | ![]() |
14.500 |
7 | ![]() |
24.067 | 15 | ![]() |
11.070 |
8 | ![]() |
23.578 | Welt | 629.566 |
Source: FAO, Faostat, 2006.
[Änneren] Aarten
- T. aestivum L.
- T. aestivum subsp. spelta (L.) Thell. (Spelz)
- T. antiquorum Heer
- T. baeoticum Boiss.
- T. compactum Host (Zwergweess)
- T. compositum L.
- T. dicoccum Schübler
- T. turgidum ssp. durum Desf. (Haartweess)
- T. ispahanicum Heslot
- T. jakubzineri (Udacz. & Schachm.)
- T. karamyschevii Nevski
- T. militinae Zhuk. & Migush.
- T. monococcum L.
- T. parvicoccum
- T. petropavlovskyi Udacz. & Migush.
- T. polonicum L.
- T. sinskajae Filat. & Kurk.
- T. tetraurartu Gandil.
- T. timonovum Heslot & Ferrary
- T. timopheevii (Zhuk.) Zhuk.
- T. turanicum Jakubz.
- T. turgidum L. (Rauweess)
- T. urartu Thumanyan ex Gandilyan
- T. vavilovii (Tum.) Jakubc. in Zhuk.
- T. zhukovskyi Menabe & Ericzjan
[Änneren] Geschicht vun der Domestizéierung/Ubau
De Weess, dee mer haut kennen, kënnt hir vun enger Kräizung vu verschiddene Fruucht-,a Wëllgraszorten.
Déi éischt Zorten waren den Triticum monococcum (de: Einkorn) an den Emmer (Triticum dicoccum). Weess kënnt aus dem Noen Osten. E gëtt op d'manst zënter 7.800 v. Chr. ugebaut an ass, noom Geescht, déi zweeteelst Aart vu Fruucht. An Europa gouf en awer eréischt zënter dem 11. Joerhonnert populär, wou d'Wäissbrout Moud ginn ass
[Änneren] Zesummesetzung (Mëlle Weess)
Bestanddeeler | |
---|---|
Waasser | 10,42 % |
Eewäiss | 10,7 % |
Fett | 2,0 % |
Kuelenhydrater | 75,36 % |
Ballaststoffe (Deel vun de Kuelenhydrater) | 12,7 % |
Mineralstoffer | 1,5 % |
Mineralstoffer pro 100 g | |
Calcium | 34 mg |
Eisen | 5,4 mg |
Magnesium | 90 mg |
Phosphor | 402 mg |
Kalium | 435 mg |
Natrium | 2 mg |
Zénk | 3,5 mg |
Koffer | 0,43 mg |
Mangan | 3,40 mg |
Vitaminner pro 100 g | |
Thiamin (Vitamin B1) | 0,41 mg |
Riboflavin (Vitamin B2) | 0,11 mg |
Niacin | 4,77 mg |
Pantothensaier | 0,85 mg |
Vitamin B6 | 0,38 mg |
Folsaier | 0,04 mg |
Vitamin E | 1,44 mg |
De Brennwert ass 1425 kJ op 100 g.
[Änneren] Literatur
- Friedrich J. Zeller, Sai L.K. Hsam: Weizen: Grundstoff für die menschliche Ernährung und für industrielle Erzeugnisse. Naturwissenschaftliche Rundschau 57(8), S. 413–421 (2004), ISSN 0028-1050
- Elisabeth Schiemann: Weizen, Roggen, Gerste. Systematik, Geschichte und Verwendung. 1948
[Änneren] Um Spaeck
- D'Systematik vum Weess
- [1], Statistik vun der FAO 2006]