Afrikaans

Van Wikipedie

Zuud-Afrikaanse previncies mit een meerderheid van Afrikaanstaligen. Der bin oek grote Afrikaanse gemeenschappen in de aandere previncies.
vergroten
Zuud-Afrikaanse previncies mit een meerderheid van Afrikaanstaligen. Der bin oek grote Afrikaanse gemeenschappen in de aandere previncies.

't Afrikaans is een dochtertaal van 't Nederlaans, dat deur luui uut Zuud-Afrika, Namibië en de umringende lanen epraot wonnen. Ok bin der grote groepen immigranten te vienen in 't Verenigd Koeninkriek (veural in Londen), Kanneda, de Verenigde Staoten van Amerika, Australië en Niej-Zeelaand. 't Afrikaans is een van de elf officiële talen van Zuud-Afrika. Allewel 't Afrikaans in Namibië de grootste taal is, is 't Engels daor de officiële taal.

Inholdsopgaove

[bewark] Klassifikasie

Disse klassifikasie is dezelfde as 't Nederlaans. Afrikaans wonnen liekewels deur wele taalkundigen beschouwd as een creoolse taal of een halfcreoolse taal.

[bewark] Geschiedenis

't Afrikaans is tot ontwikkeling ekoemen uut de taal van de Nederlaanse kolonisten uut de zeuventiende en achttiende eeuw, mit enkele invleuden van aandere talen zoas 't Maleisisch, Duuts en Frans. Deur enkelde typisch Hollaandse en Amsterdamse klanken denken ze dat veural de Hollaanse spreektaal an de baosis van 't Afrikaans lag. Der bin oek anzienlijke overeenkomsten tussen 't Afrikaans, 't Nedersaksisch en West-Vlaoms.

Tot 1925 vuil Afrikaans onder 't Nederlaans; in dat jaor kwam de officiële erkenning as amparte taal.

[bewark] Afrikaans versus Nederlaands

't Afrikaans liek iezig veul op 't Nederlaans en 't Nedersaksisch. 't Vremde van 't Afrikaans is dat 't vergeleken mit wele aandere dialekken en streektalen dee in Nederlaand epraot wonnen, redelijk dichtebie 't Nederlaans lig, 't Grunnings, 't West-Vlaoms en 't Limburgs liggen bieveurbeeld veerder van 't Nederlaans of as 't Afrikaans. Nederlaanstaligen kunnen over 't algemeen mit minnig meuite Afrikaans lezen en aandersumme meestentieds oek wel, mar deurdat 't Afrikaans vrie fonetisch espeld wonnen is 't Nederlaanse spellingssysteem wat meuilijker te volgen veur Afrikaanstaligen.

[bewark] Grammatica

  • In 't Afrikaans wonnen warkwoorden bienao neet vervoegd, in tienstelling tot in 't Nedersaksisch en 't Nederlaans.
    • De onvoltooid vlejen tied ontbrek veur de meeste warkwoorden.
    • Veur warkwoorden dee stark bin in 't Nedersaksisch, wonnen meestentieds de tegesworige vorm gebruuk:
      • ek kies --- ek het gekies, mar:
      • ek verloor --- ek het verloor (toek.: ek sal verloor)
    • Warkwoorden van beweging kriegen 'het', neet 'is': ek het gegaan.
  • 't Afrikaans gebruuk een dubbele ontkenning: hy het dit nie gedoen nie.
  • Naamwoorden (alle soorten) kennen wat inflectie betref allinnig nog enkelvoud en meervoud (gien verkleining en oek gien naamvallen, allinnig bie partie persoonlijke veurnaamwoorden)
    • ek-my
    • jy-jou
    • hy-hom
    • sy-haar
    • ons-ons
    • julle-julle
    • hulle-hulle
    • En oek gien grammaticaal geslach.
  • Personen kunnen een meervoud hem: Japie -- Japie-hulle (Japie en de reste) (veul Afrikatalen vertonen dit verschiensel, vgl. Xhosa: uJapi ôJapi)

[bewark] Uutspraok, spelling en morfologie

  • De Nederlaanse ij wonnen in 't Afrikaans as y eschreven, behalven as in 't achtervoegsel -lijk: waarskynlik - werschienlijk
  • De Nederlaanse ch wonnen in 't Afrikaans as g eschreven.
  • De g verval tussen twee klinkers: die hoë boom is hoog.
  • Nederlaans -cht en -st wonnen in 't Afrikaans -g en -s: lugpos 'luchtpost', oes 'oogst'
  • Nederlaans -sch wonnen in 't Afrikaans -sk: waarskynlik - werschienlijk
  • De 'oo' en 'ee' bin tweeklanken
  • De 'u' is (zwat) een i-klank vanwegen de ontronding
  • De 'eu' is vanwegen geringe ontronding feitelijk een iets eronde 'ië' en döt denken an de Afrikaanse tweeklank 'ee': neut (NDS: neute) en meul (NDS: meule) klinken zwat as Afrikaans neet (NDS: nete) en meel (NDS: meel)
  • De korte i wonnen as een sjwa uut-espreuken (zoas de 'e' in NDS kamer): sit, ding, vir kunnen de (neet-Braobanse) Nederlaander as sut, dung en veur in de oren klinken
  • Der is gien verschil tussen au, ou, auw en ouw; disse letters wonnen allemaole eschreven as ou, en wonnen uut-espreuken as een sjwa + oe: outomaties, oud, blou en vertrou.

[bewark] Overizich

Afrikaans West-Veluws Nederlaans
vir veur voor
vry vrie vrij
my mien mijn
lughawe luchhaven luchthaven
skool schoele school
sleg slich, min slecht
eggenoot echgenoot echtgenoot
saam samen samen
aksie actie actie
voël voegel vogel
asseblief asjeblief alstublieft
goeienaand goeienavend goedenavond
oop los, op open
oormôre overmannen overmorgen

[bewark] Externe verwiezingen