Jupiteri
Nga Wikipedia, Enciklopedia e Lirë
Jupiteri është planeti i pestë nga dielli ne sistemin tonë diellor. Jupiteri është planeti më i madh në sistemin tonë diellor. Sikurse Saturni edhe Jupiteri është një lëmsh gjigand i gaztë dhe nuk ka sipërfaqe të ngurtë. Planetet e tjerë të ngjashëm me Jupiterin quhen planete Joviane. Emri i Jupiterit vjen nga emri i perëndisë romake Jupiter.
Tabela e përmbajtjeve |
[redaktoni] Përmbajtja
[redaktoni] Përbërja
Bërthama e ngurtë e Jupiterit ka një diametër prej 14.000 km, dhe përbëhet pjesërisht nga nikel-hekur (90 % hekur dhe 8% nikel) e nje sasi e vogel mineralesh të tjera, dhe ka një temperaturë prej 25.000 K. Kjo bërthamë është e rrethuar nga një shtresë hidrogjeni metalik (90%) dhe heliumi (10%) me trashësi përafërsisht 40.000 km. Kjo shtresë rrethohet nga një shtresë tjeter e jashtme me trashësi rreth 20.000 km. Hidrogjeni molekular i lëngshëm dhe në të njëjtën kohë temperatura dhe trysnia rritet ne drejtim te berthamës. Shtresa e fundit ka edhe sasi të vogla metani, etani dhe dioksid karboni.
Normalisht planetët thithin dritën e diellit dhe rrezatojnë po aq shumë energji në formë nxehtësie, mirëpo Jupiteri rrezaton 2 herë më shumë energji se sa thith nga dielli. Mendohet se kjo rritje e energjisë vjen prej tepricave të energjisë nga koha e krijimit të Jupiterit e që është ruajtur në bërthamën e planetit. Një tjerër sqarim i mundshëm për këtë dukuri është ndikim i zvogëlimit të rëndesës e cila shkakton po ashtu rrezatimin e energjisë.
Jupiteri quhet po ashtu një yll i dështuar. Mirëpo ky planet është shumë i vogël që të jetë një Xhuxh Bojëkaf, Brown Dwarf (angl.) Në një rast të tillë do të duhej që masa e Jupiterit të ishte së paku 13 herë
më e madhe. Por nëse masa e Jupiterit do të ishte 100 herë më e madhe, atëhere do të ishte e mundur të fillonte reaksioni i fuzionit bërthamor, domethënë hidrogjeni do të transformohej në helium duke prodhuar sasi jashtëzakonisht të mëdhaja energjie, dhe kjo do ta kthente Jupiterin në një yll.
Përbërja e atmosferës | |
---|---|
Hidrogjeni (H2) | 90% |
Heliumi (He) | 10% |
Metani (CH4) | 3000 ppm |
Amoniaku (NH3) | 260 ppm |
Hidrogjendeuteride (HD) | 28 ppm |
Etani (C2H6) | 5,8 ppm |
Uji (H2O) | 4 ppm |
Hidrogjenfosfide (PH3) | prani |
Hidrogjensulfide (H2S) | prani |
Amoniumhydrosulfide (NH4SH) | prani |
[redaktoni] Atmosfera
Mëqenëse Jupiteri nuk ka sipërfaqe të ngurtë, është shume e vështirë që të përcaktohet kufiri i tij me atmosferën. Pika ku shtypja tregon 1 bar përdoret si pikë referimi. Atmosfera e Jupiterit përbëhet nga hidrogjeni dhe heliumi. Gazra të tjerë janë: metani, amoniaku, hidrogjendeuteride, etani dhe ujë. Hidrogjenfosfide, hidrogjensulfide dhe amoniumhidrosulfide janë po ashtu të pranishëm në sasi shumë të vogla.
Këto gazra formojnë re të kuqe, bojëkafe dhe të bardha. Dendësia dhe temperatura e ulët bëjnë të mundur që atmosfera e Jupiterit të jetë më shume e lëngët se sa në formë gazi. Mendohet se shumica e erërave në Jupiter formohen nga temperaturat e larta në bërthamen e planetit dhe rrotullimi i shpejtë tij rreth vetes.
[redaktoni] Lidhje të jashtme
- Të dhëna të NASA-së mbi Jupiterin (anglisht)