Filip Ndoc Fishta
Nga Wikipedia, Enciklopedia e Lirë
Prof. Filip Fishta ishte i biri i Ndocit dhe i Çiles. Nëna ishte bijë nga familia Shiroka. Filipi ka lindur në Shkodër në vitin 1904. Mësimet e para i mori në vendlindje, ndërsa të lartat i përfundoi në Beograd, për gjuhësi. Ka qenë doktor i shkencave filologjike dhe profesor në universitetin e Sobonne-s në Francë. Qysh i ri bashkëpunon me Ndue Palucën, edhe ky figurë e "harrueme". Ishte mik i Prof. Gaspër Ugashit, Karl Gurakuqit, Ernest Koliqit e në veçanti mik i etënve Justin Rrota, Donat Kurti dhe Bernardin Palaj. "E thrret Atdheu", si shumë atdhetarë të tjerë që mbasi mbarojnë studimet jashtë vijnë për të dhënë ndihmesën e tyre modeste në Shqipërinë e porsa rilindur. Në vitin 1933 emërohet në Elbasan, ndërsa në vitin 1934-1935 vjen në Shkodër dhe në 1938 është në Tiranë, në Institutin "Nana Mbretneshë", ku vazhdon duke punuar deri në mars të vitit 1944. Në mars, emërohet në bibliotekën e Institutit të Studimeve Shqiptare, deri në fillim të vitit 1945. Me datën 19 janar 1945 arrestohët nga komunistët, i akuzuar si kriminel lufte dhe armik i popullit shqiptar. Cilësohet prej tyre si njeri që ka ndihmuar për ardhjen e fashizmit italian dhe, se, me artikujt e tij ka shpërndarë idetë fashiste anë e kënd vendit. Me datën 11 qershor 1945, Trupi Gjykues e dënon me 30 vjet burg me heqje lirie dhe konfiskim "pasurie".
Prof. Filip Fishta ka shkruar tek: "Tomori i vogël", "Hylli i Dritës", "Shkëndija", "Shkolla Kombëtare", "Balli i Rinisë", "Drini" dhe "Fashizmi".
"Faji" i profesorit ishte se ai qysh i ri rreshtohej me Justin Rrotën, Eqrem Çabejn, Aleksandër Xhuvanin etj. ndonëse vepra e Prof. Filip Fishtës u zhduk menjëherë mbasi vdiq. Prof. Androkli Kostallari e ndihmoi profesorin kur doli nga burgu, i premtoi se do të riabilitohej dhe se, do të i jepej e drejta e botimit të shkrimeve, por deri sot punimet e tija "prehën në paqë të pafund", mbasi nuk i dihët ende "varri".
Avokati i nderuar në mbrojtjen e tij me datën 13 qershor 1945, thotë: "Filip Fishta ka kryer studimet e veta në Beograd, duke u diplomuar në fakultetin e Letërsisë, dhe ka vazhduar mësimet edhe në Sobonné të Francës për disa vite. Është një person me kulturë të lartë, gjë që e bën të besueshme se nuk mund të bëhet vegël e okupatorit në vendin e tij... Edukoi rininë shqiptare dhe këtë qëllim të tij, me krenari duhet të pohojmë se e ka arritur, sepse, sa e sa breza që i drejtoi, e kujtojnë me mirënjohje e dashuri të sinqertë. ... Por, nuk mund të akuzohen nëpunësit e asaj kohe, si vegla të okupatorit, sepse ata nuk kanë pasë një qëllim të tillë, dhe nuk kanë bërë ndonjë veprim kundër popullit shqiptar, ashtu si edhe Filip Fishta, ka kryer vepra kundër shqiptarëve, duke pranuar një revistë kulturore dhe për më tepër shqiptare.... Po të ishte me të vërtetë një vegël, sigurisht do të ngarkohej me ofiçe politike ose të paktën administrative të larta, mbasi ishte me kulturë dhe me zotësi të rrallë, pra, mospërfitimi nga italianët në kohën e pushtimit të tyre është prova më e gjallë se ky nuk ka qenë vegël e tyre. ... Profesori nuk ka propaganduar për fashizmin, por ka vënë në dispozicion të idealeve të Kombit tonë të gjitha fuqitë e veta, kur rraca e jonë shqiptare shuhësh nga shkrimtarë të paskrupull, si artikulli në "Rivista d'Albania", kundër Cordignanos me 1941. Artikulli titullohet "Shqipnia jonë"... Ka mbrojtë në programe mositalianizimin e shkollës sonë kombëtare. Filip Fishta ka pasuruar kulturën shqiptare me shkrimet e tija të cilat janë aq të vlefëshme dhe të çmueshme, sa është e madhe vobegsia e jonë letrare. Nga ana tjetër, si mund të bëhët vëgël informator një shkencëtar, që gjithë jetën e tij e ka dedikuar në librat e kulturës, në mbrojtje të idealeve kombëtare. Kërkoj që të merrën si shkaqe lehtësuese veprimet kombëtare."
Avokat Kol Dhimitri d.v.
[redaktoni] Thënie
"Uria asht ma e pashpirtë sesa hekuri!."