Linux
Nga Wikipedia, Enciklopedia e Lirë
Linux | |
![]() |
|
![]() |
|
Verzioni i fundit: | 2.6.19 kernel / 29 nëntor 2006 |
---|---|
SO: | Monolithic kernel |
Pëdorë: | Sistem operativ |
Lisenca: | GNU General Public License |
Web faqja: | www.kernel.org |
Linux (edhe GNU/Linux) është një Sistem operativ i lirë për përdorim për kompjuter, i cili është shumë i ngjashëm me UNIX. Për herë të parë u vu në përdorim në vitin 1991, kur autori i Linux-Kernel Linus Tavis e publikoi versionin e parë.
Ky system është i përbërën nga pjesë të ndryshme, të cilat sot zhvillohen nga programues të ndryshëm në mbarë botën.
Tabela e përmbajtjeve |
[redaktoni] Historia
Nese flitet per Linux duhet te zbulohen dhe origjinat e tij pra UNIX. Ne vitet 60' ndihej mundesia per te krijuar nje sistem operativ praktik dhe te fuqishem. Per kete u krijua dhe projekti Multics, por per fat te keq nuk pati shume sukses dhe keshtu nje nga anetaret e Multics "Bell Labs" hoqi dore nga projekti dhe me pas u impenjua duke krijuar sistemin e tij te quajtur UNIX. Ne fillim UNIX shperndahej falas dhe u perhap ne shum Universitete, me vone u implementua dhe TCP/IP(protokolli aktual i rrjetit) dhe UNIX filloji te behej gjithmone e me i fuqishem. Ne vitin 1990 kishte nje rol shum te rendesishem ne tregun e serverave, sidomos te universiteteve. Studentet deshironin ta kishin dhe ne kompjuterat e tyre ne shtepi por per fat te keq UNIX ishte bere komercial dhe shume i shtrenjte. Ne fakt ekzistonin dhe versione te lira si Minix,386BSD, NetBSD, FreBSD dhe OpenBSD por ishin akoma ne hapat e para dhe perdoruesit normal hasnin veshtiresi ne perdorim. Ne skene ne vitin 1991 merr pjese dhe Linus Torvalds (autori Linux-it). Nga ku vjen dhe emri Linux==Linux His Unix. Linus kishte perdorur UNIX ne Universitetin e Helsinkit dhe deshironte diçka te ngjashme ta kishte dhe ne shtepi. Meqe versionet komerciale ishin te shtrenjta filloi me Minix (nje sistem shfrytezimi i krijuar nga Andrew Tanenbaum, ND)dhe shume shpejt filloi te shkruaje versionin e tij.
Linux esht vetem kerneli (berthama) i nje sistemi operativ, d.m.th ajo pjese qe lidh hardware dhe software, me pak fjale ai qe ben qe programet te punojne. Kerneli Linux-it implementon multitasking (ekzekutimin e shume programeve pernjehere). Te gjithe programet me te cilet perdoruesi ose administratori ndervepron jane ne maje te kernelit. Disa jane thelbesore, si interpretuesi i komandave ose "SHELL" qe perdoret per te ndervepruar me hardware dhe software. Linux nuk i shkruajti keto programe vete por perdori ato falas. Shume programe duke perfshire dhe kompilatorin e C erdhen nga Fondacioni Per Programet e Lira ose GNU (GNU is Not UNIX). GNU kishte si synim te krijonte nje sistem operativ si UNIX por falas, dhe keshtu shume njerez i referohen Linux-it si GNU/Linux.Gjate viteve 92' 93' Linux fitoi shume interes dhe filloi te behej sistemi zevendesues i UNIX duke perfshire dhe nje sistem dritaresh grafike ose "X". Fuqia e Linux-it perqendrohet tek aftesia per te ekzekutuar shume programe njekohesisht ose "Multitasking" dhe gjithashtu tek "Multiuser" d.m.th aftesia per te patur shume perdorues.
Ne ditet e sotme ekzistojn ato qe quhen Distribucione Linux, qe jane Linux(kerneli) dhe programe te shumta aplikative te bashkuar ne nje sistem.Dukuria me e rendesishme qe e ben Linux-in popullor esht ajo qe quhet "Open Source", d.m.th kod i lire. Gjithçka mund te shihet si esht ndertuar, dth gjithshka shperndahet ne kod burim, dhe kjo behet ne baze te licenses GPL( GNU General Public License).