Saturni

Nga Wikipedia, Enciklopedia e Lirë

Saturni

Foto e Saturnit e krijuar nga
Cassini-Huygens me 9 nëntor 2003 (ESA)
Karakteristikat
Numri i hënave 47
Diametri 120.536 ±8 km (ekuator)
108.728 ±20 km (polar)
Sipërfaqja 1 / 10,21
Masa 5,685×1026kg
Koha e rrotullimit (ditë) 10 u 39 m 25 s
Koha e rrotullimit reth diellit (vite) 10.757,73 ditë (29,45 vite)
Distanca deri te dielli 1,426×109 km
Atmosfera Dendësia, H2, He
Temperatura (përafërsisht) 143 K (-130°C)
Ngjyra E verdhë,
e gjelbërt në drejtim të poleve
Thelbi Me shkëmbinj

Saturni është planeti i gjashtë ne rënd ne distancë nga dielli dhe është i dyti ne rënd me madhësi, pas Jupiterit.

[redaktoni] Permbajtja

Permbajtja e Saturnit perngjan shumë ne atë të Jupiterit. Në qendër gjindet një thelb me shkëmbinj, i rrethuar në një mantill i perbërë nga hidrogjeni metalik ne formë likuide, e percjellur me një shtresë hidrogjeni molekularë. Temperatura ne qender është 12.000 K. Si reaksion i mekanismit të Kelvin-Helmholtz Saturni rrezon më shumë energji se sa qe pranon nga Dielli.
Ky rrezatim i energjisë perforcohet edhe më tutje nga nxehtësija ferkuese që lirohet kur Heliumi ndeshet me hidrogjen ne mantill.

Si reagim ndaj rrotullimit të shpejt (10 orë 14 min. në ekuador, 10 orë 41 min. në grade me të larta të gjerësisë) Saturni është i rrafshuar ne të dy polet dhe dryshon në diametër në mes të poleve dhe ekuadorit me 10% (120.536 km kundrejt 108.728 km).
Tek të tjera planetet (gazorë) poashtu ndodhë kjo, mirëpo askund as shumë se sa te Saturni. Një tjetër fakt është që densiteti i Saturnit përmban vetëm 0,69 kg/dl. I vetmi planet ne sistemin tonë diellor me një densitet më të ulët se uji. Kjo do të thotë se Saturni nuk mund të fundoset në ujë.

[redaktoni] Atmosfera

[redaktoni] Permbajtja e atmosferës

  • Hidrogjen (H2) 96 (±2) %
  • Helium (He) 3 (±2) %
  • Metan (CH4) 0,4 (±0,2) %
  • Ujë (H2O) 0,1%
  • Amoniak (NH3) 0,012 (±0,008) %
  • Etan (C2H6) 0,0007 (±0,0002) %
  • Hidrogjenfosfide (PH3) 0,0001%
  • Propan (C3H8) presencë
  • Acetilen (C2H2) presencë


Foto e kombinuar e Saturnit, nga Voyager 1 me filterë të ndryshëm
Zmadho
Foto e kombinuar e Saturnit, nga Voyager 1 me filterë të ndryshëm

Atmosfera e Saturnit përmban 93% prej hidrogjeni e pak më shumë se 5% helium. Pjesa tjeter permban metan, ujë, amoniak, etan, propan, acetilen dhe nje sasi shumë të vogel të hidrogjenfosfidit. në Tokë dallimi në mes të dheut dhe ujit është shumë i cekur, mirëpo ne Saturn nuk mund të vërejsh ndonjë kufij ne mes të shtresave të gazrave qe e bëjnë permbamjen e planetit.

Shtresat a hidrogjenit likuid fillojnë thellë ne mbrendësine e planetit dhe marrin formë te gazin sapo tejkalojnë ne shtresat e jashtme te planetit.
Kjo është nje situatë e posaqme qe krijohet nga shtypja shumë e madhe ne Saturn, e cila quhet situata superkritike. Si reaksion, gazrat shtypen aq shumë saqë ne piken ku pritet transformimi, ato kane densitetin qe perputhet me atë te likuidit. Per ketë arsyje Saturni nuk ka një siperfaqe te saktë, kështuqe shkencëtaret e perdorin piken ku shtypja është 1 bar.