Xhemal Broja

Nga Wikipedia, Enciklopedia e Lirë

Tabela e përmbajtjeve

[redaktoni] Jeta

Xhemal Broja lindi më 24 mars 1918Shkodër ku ndoqi gjimnazin françeskan në Shkodër dhe më pas studimet për drejtësi në Grenobël të Francës. Aty ndiqte njëherësh kursin e letërsisë dhe dramaturgjisë. Në këtë periudhë aktivizohet në lëvizjen e Partisë Komuniste Franceze.

[redaktoni] Aktiviteti anti-fashist

Kur u pushtua Shqipëria7 prill 1939 të rinjtë antifashistë shqiptarë me studime në Francë protestuan bashkë me ata francezë përballë konsullatës italiane. Aty Xhemal Broja hartoi dhe mbajti fjalimin e rastit. Për arsye financiare ndërpret studimet në Grenobël për t’i vazhduar në Itali përkrah shoqes së tij Selfixhe Broja (mbiemri i vajzërisë Ciu) dhe Qemal Stafës. Edhe këtu vijon angazhimi antifashist sa vendos të ndërpresë studimet dhe të kthehet në Shkodër ku çifti hap një librari që rrezaton kulturë dhe patriotizëm mes të rinjve.

Mbas demonstratës së 22 shkurtit 1942, të akuzuar si organizatorët kryesorë, i arrestojnë të shoqen, ndërsa Xhemal Broja kaloi në ilegalitet dhe hidhet në zonën e Postribës ku krijohet një bërthamë partizane e cila më vonë bëhet batalioni “Perlat Rexhepi”.

gusht 1944 e deri në çlirimin e vendit ai drejtoi teknikën e shtypit ilegal. Ndërkohë që ishte anëtar i Kryesisë së Këshillit Nacional Çlirimtar të qarkut. Selfixhe Broja dëshmon se në prag të çlirimit kur Xhemal Broja u pyet nëse do të ndiqte profilin ushtarak apo civil, u përgjigj: “Do të mbetem qytetar i thjeshtë”.


[redaktoni] Detyrat pas çlirimit

Prirjen për teatër e kishte shfaqur qysh në adoleshencë, sidomos me ardhjen e profesor Skënder Luarasit në gjimnaz. Drama e tij e parë titullohet “Spiuni” dhe u shfaq me sukses në disa qytete të vendit. Drama tjetër “28 nëntori” u pezullua, por siç dëshmon e shoqja në kujtimet, Xhemali ishte një natyrë optimiste dhe nuk dekurajohej lehtë.

Pas luftës u thirr në Tiranë për organizimin e Teatrit Popullor ku punoi për 20 vjet si drejtor e dramaturg dhe njëherësh kontribuoi në organizimin e teatrove të tjerë të Operës e Baletit, Teatrit të Kukullave dhe atyre në rrethe. Nuk mund të lihet mënjanë ndihma e madhe që ai ka dhënë në Institutin e Lartë “Aleksandër Moisiu” për përgatitjen e studentëve në kushtet e mungesës totale të teksteve.

Broja arriti të përpilonte tekste si Mjeshtëria e aktorit, Historia e Artit Dramatik, Metodika e artit teatral, Fjalori teatral, Historia e teatrit shqiptar, Historia e Teatrit Botëror etj.

Si dramaturg shkroi dramat Nën okupacion, Përleshja, Bajram Curri, Majlinda, Rrënjë të thella. Ka përkthyer vepra si Shkolla e burrave, Zëvendësi, Valsi i Titanikut, Qeni i kopshtarit vepër e përkthyer në bashkëpunim me të shoqen, një pjesë e të cilave kanë mbetur në sirtarët e institucioneve ose në arkivën familjare.


[redaktoni] Persekutimi nga regjimi komunist

23 mars 1946 Xhemal Broja dhe Selfixhe Broja u përjashtuan nga partia si “armiq” të saj dhe nuk vonoi t’i shpallnin agjentë të misionit amerikan. Vazhdimisht të mbikëqyrur ata vendosën të vetizoloheshin për të evituar ndonjë kurth që nuk mund të ishte i pashmangshëm. Në janar 1947 i internojnë në Kurvelesh. Pas prishjes me jugosllavët iu hoq masa e internimit. I çuan fillimisht në Elbasan dhe më pas në Tiranë ku shumë të tjerë si ata, të rehabilituar i besonin “kthesës”. I qarkullojnë në Kuçovë. Nuk i kishin harruar armiqtë e vjetër. Në 1966 i internojnë sërish, bashkë me vajzën 15-vjeçare në Sektor të Lushnjes si bujq ku u rropaten baltrave të Myzeqesë.


[redaktoni] Literatura

http://www.shekulli.com.al/index.php?page=lajmedite&newsID=99925