รายพระนามจักรพรรดิราชวงศ์ชิง

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

[แก้] รายพระนามจักรพรรดิราชวงศ์ชิง

  • พระนามเดิม จักรพรรดิราชวงศ์ทรงอยู่ในราชสกุล อ้ายซินเจวี๋ยโหล (อักษรจีนตัวย่อ: 爱新觉罗; อักษรจีนตัวเต็ม: 愛新覺羅; พินอิน: àixīn juéluó) แต่ตามปฏิบัติของชาวแมนจู การเรียกชื่อไม่จำเป็นต้องรวมนามสกุล
  • พระนามเรียกขาน และ พระนามแต่งตั้ง ส่วนมาก จักพรรดิบางพระองค์ของจีนอาจมีพระนามเรียกขานเหมือนกันก็ได้ ดังนั้น เพื่อป้องกันการสับสน จึงให้มีชื่อราชวงศ์นำหน้า ตัวอย่างเช่น จักรพรรดิเฉียนหลง มีพระนามเรียกขานว่า ชิงเกาจง
  • รัชศก คือ การเรียกชื่อยุคที่จักรพรรดิแต่ละพระองค์ครองราชย์


พระนามเดิม พระนามเรียกขาน
(อย่างสั้น)
ภาษาจีน, ภาษาแมนจู
พระนามแต่งตั้ง รัชศก
ภาษาจีน, ภาษาแมนจู
ปีครองราชย์
คริสต์ศักราช
พระนามที่
รู้จักโดยทั่วไป
นูรฮาชี 努爾哈赤
พินอิน: Nǔ'ěrhāchì
เกาตี้ Gāodì
高帝
Dergi hūwangdi
ไท่จู่ Tàizǔ
太祖
เทียนมิ่ง Tiānmìng
天命
Abkai fulingga
1616-16261 นูรฮาชี
หวงไท่จี๋2
皇太極
พินอิน: Huángtàijí
เหวินตี้ Wéndì
文帝
Genggiyen su hūwangdi
ไท่จง Tàizōng
太宗
เทียนชง Tiāncōng
天聰
Abkai sure
1627-1636;
ฉงเต๋อ Chóngdé
崇德
Wesihun erdemungge
1636-1643
1626-1643 หวงไท่จี๋
ฝูหลิน Fúlín
福臨
จางตี้ Zhāngdì
章帝
Eldembure hūwangdi
ซื่อจู่ Shìzǔ
世祖
ซุ่นจื้อ Shùnzhì
順治
Ijishūn dasan
1643-16613 จักรพรรดิซุ่นจื้อ
เสวียนเย่ Xuányè
玄燁
เหรินตี้ Réndì
仁帝
Gosin hūwangdi
เซิ่งจู่ Shèngzǔ
聖祖
คังซี Kāngxī
康熙
Elhe taifin
1661-1722 จักรพรรดิคังซี
อิ้นเจิน Yìnzhēn
胤禛
เซี่ยนตี้ Xiàndì
憲帝
Temgetulehe hūwangdi
ซื่อจง Shìzōng
世宗
หย่งเจิ้ง Yōngzhèng
雍正
Hūwaliyasun tob
1722-1735 จักรพรรดิหย่งเจิ้ง
หงลี่ Hónglì
弘曆
ฉุนตี้ Chúndì
純帝
Yongkiyangga hūwangdi
เกาจง Gāozōng
高宗
เฉียนหลง Qiánlóng
乾隆
Abkai wehiyehe
1735-1796
(สวรรคต 1799)4
จักรพรรดิเฉียนหลง
หยงเหยี่ยน Yóngyǎn
顒琰
หรุ้ยตี้ Ruìdì
睿帝
Sunggiyen hūwangdi
เหรินจง Rénzōng
仁宗
จยาชิ่ง Jiāqìng
嘉慶
Saicungga fengšen
1796-1820 จักรพรรดิจยาชิ่ง
หมินหนิง Mínníng
旻寧
เฉิงตี้ Chéngdì
成帝
Šanggan hūwangdi
เซวียนจง Xuānzōng
宣宗
เต้ากวาง Dàoguāng
道光
Doro eldengge
1820-1850 จักรพรรดิเต้ากวาง
อี้จู่ Yìzhǔ
奕詝
เสี่ยนตี้ Xiǎndì
顯帝
Iletu hūwangdi
เหวินจง Wénzōng
文宗
เสียนเฟิง Xiánfēng
咸豐
Gubci elgiyengge
1850-1861 จักรพรรดิเสียนเฟิง
ไจ่ฉุน Zǎichún
載淳
อี้ตี้ Yìdì
毅帝
Filingga hūwangdi
มู่จง Mùzōng
穆宗
ถงจื้อ Tóngzhì
同治
Yooningga dasan
1861-18755 จักรพรรดิถงจื้อ
ไจ่เถียน Zǎitián
載湉
จิ่งตี้ Jǐngdì
景帝
Ambalinggū hūwangdi
เต๋อจง Dézōng
德宗
กวางซวี Guāngxù
光緒
Badarangga doro
1875-19085 จักรพรรดิกวางซวี
ผู่อี๋ Pǔyí
溥儀
หรือเรียกกันว่า เฮนรี่
สวินตี้ Xùndì 6
遜帝
ไม่ได้ตั้ง 7 ซวนถ่ง Xuāntǒng
宣統
Gehungge yoso
1908-19248
(สวรรคต 1967)
จักรพรรดิปูยี
หรือ
จักรพรรดิซวนถ่ง
1 นูรฮาชี สถาปนาราชวงศ์จิน (แปลว่า ทอง) หรือ ราชวงศ์จินหลัง (後金) ขึ้นในค.ศ. 1616ต่อมา หวงไท่จี๋ พระโอรสของนูรฮาชี ได้เปลี่ยนชื่อราชวงศ์ เป็น ราชวงศ์ชิงในค.ศ. 1636 ดังนั้น ราชวงส์ชิงจึงนับตั้งแต่รัชศกเทียนมิ่งของนูรฮาชีเป็นต้นมา
2 หวงไท่จี๋ มีอีกพระนามหนึ่งในหนังสือประวัติศาสตร์บางเล่มว่า อาปาไห่ (阿巴海).
3 จักรพรรดิซุ่นจื้อ เป็นจักรพรรดิพระองค์แรกของราชวงศ์ชิงที่ได้ครอบครองทั้งจีนแผ่นดินใหญ่ หลังจากที่ได้บุกยึดกรุงปักกิ่ง ในค.ศ. 1644.
4 จักรพรรดิเฉียนหลง สละราชสมบัติในค.ศ. 1796 และดำรงพระยศเป็น จักรพรรดิสูงสุด หรือ ไท่ซั่งฮ่องเต้ (太上皇帝) การสละราชสมบัติในครั้งนี้ ถือเป็นการแสดงความกตัญญู ว่าจะไม่ครองราชย์นานเกินกว่าจักรพรรดิคังซี ผู้เป็นปู่ อย่างไรก็ตาม พระองค์ทรงดำรงพระราชอำนาจสูงสุดจนกระทั่งสวรรคตในค.ศ. 1799 หลังจากจักรพรรดิเฉียนหลงสวรรคต จักรพรรดิจยาชิ่ง จึงได้ดำรงพระราชอำนาจเต็มที่หลังจากที่เป็นจักรพรรดิแค่ในนามตั้งแต่พระบิดาสละราชสมบัติและพระองค์ขึ้นครองราชย์
5 ซูสีไทเฮา ผู้เป็นมเหสีในจักรพรรดิเสียนฟง พระมารดาในจักรพรรดิถงจื้อ และพระมารดาบุญธรรมในจักรพรรดิกวางซวี ได้เป็นผู้มีอิทธิพลสูงสุดเหนือตัวจักรพรรดิและราชสำนักตั้งแต่ค.ศ. 1861 จนกระทั่งสิ้นพระชนม์ในค.ศ. 1908 พระนางเป็นผู้สำเร็จราชการแทนจักรพรรดิวัยเยาว์ทั้ง 2 พระองค์ และจับจักรพรรดิกวางซวีไปกักขังไว้ในพระราชวังฤดูร้อน หลังที่พระองค์ทรงพยายามที่จะปฏิรูปราชสำนักในค.ศ. 1898 ราชสำนักได้ประกาศถึงการสวรรคตของจักรพรรดิกวางซวีก่อนพระนางซูสีไทเฮาสิ้นพระชนม์เพียงหนึ่งวัน
6 พระนามเรียกขานของจักรพรรดิปูยีว่า "สวินตี้" (จักรพรรดิผู้สละราชสมบัติ) เป็นพระนามที่ตั้งโดยหนังสือประวัติศาสตร์ของจีนแผ่นดินใหญ่และไต้หวัน
7 ในค.ศ. 2004 ลูกหลานที่สืบเชื้อสายจากราชวงศ์ชิงในอดีตได้เสนอพระนามเรียกขานของจักรพรรดิปูยีว่า หมินตี้ (愍帝)และพระนามแต่งตั้งว่า กงจง (恭宗) พระนามนี้ต้องรอการยอมรับจากประชาชนชาวจีน
8 ราชวงศ์ชิงถูกยึดอำนาจในค.ศ. 1911 จักรพรรดิปูยี จักรพรรดิองค์สุดท้ายสละราชสมบัติในวันที่ 12 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1912 อย่างไรก็ตาม ในวันเดียวกัน รัฐบาลสาธารณรัฐจีนในขณะนั้นได้ออก "ประกาศการปฏิบัติต่อจักรพรรดิแห่งราชวงศ์ชิงอย่างเป็นธรรมหลังจากสละราชสมบัติ" (清帝退位優待條件) ซึ่งอนุญาตให้จักรพรรดิปูยีสามารถดำรงพระยศเดิมได้ และรัฐบาลสาธารณรัฐควรปฏิบัตต่อพระองค์ตามสนธิสัญญาว่าด้วยการปฏิบัติต่อเชื้อพระวงศ์ต่างประเทศ ประกาศฉบับนี้ออกเผยแพร่ในวันที่ 5 พฤศจิกายน ค.ศ. 1924 แต่ต่อมา ประกาศฉบับนี้ได้ถูกแก้ไขหลังจากที่ นายพลเฝิงอวี้เสียง ได้ทำรัฐประหาร ประกาศฉบับปรับปรุงแก้ไขนี้มีใจความว่า จักรพรรดิปูยีได้สูญเสียพระยศไปแล้ว และกลายเป็นประชาชนสามัญคนหนึ่งของสาธารณรัฐจีน ปูยีถูกขับออกจากออกจากพระราชวังต้องห้ามในวันเดียวกัน ดังนั้น จักรพรรดิปูยีดำรงพระราชอำนาจตั้งแต่ครองราชย์จนถึง 12 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1912 (รวมถึงระยะเวลาสั้นๆ ตั้งแต่ 1 กรกฎาคม and 12 กรกฎาคม ค.ศ. 1917) และดำรงเพียงพระยศแต่ไร้อำนาจตั้งแต่ 12 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1912 จนถึง 5 พฤศจิกายน ค.ศ. 1924 หลังจากนั้น ปูยีกลายเป็นผู้นำหุ่นเชิดภายใต้การควบคุมของญี่ปุ่นในประเทศ แมนจูกั๋ว ที่ญี่ปุ่นตั้งให้ในรัชศกต้าถง (大同) (ค.ศ. 1932-ค.ศ. 1934) และกลายเป็นจักรพรรดิหุ่นเชิดของแมนจูกั๋วในรัชศกคังเตอ (康德) (ค.ศ. 1934-ค.ศ. 1945).


ราชวงศ์จีน
ราชวงศ์เซี่ย - ราชวงศ์ซาง - ราชวงศ์โจว - ราชวงศ์ฉิน - ราชวงศ์ฮั่น - ราชวงศ์จิ้น

ราชวงศ์สุย - ราชวงศ์ถัง - ราชวงศ์ซ้อง - ราชวงศ์เหลียว - ราชวงศ์หยวน - ราชวงศ์หมิง - ราชวงศ์ชิง