Abaý Kunanbaýew

From Wikipedia

Abaý Kunanbaýew
AbayKunanbayev.jpg
Doglan wagty 1845
Ölen wagty 1923
Okuwy Ahmet Ryza mollanyň medresesi
Käri şahyr, jemgyýet işgäri, aň-bilim ýaýradyjy

Abaý Kunanbaýew (1845-23) - Meşhur gazak şahyry, aň-bilim ýaýradyjysy, jemgyýet işgäri, Çokan Welihanowyň, Ibraý Altynsarynyň öňde baryjy demokratik pikirlerini ösdüriji, gazak edebiýatynyň düýbini tutujy. Ol Semipalatinskide Ahmet Ryza mollanyň medresesinde okaýar we şol bir wagtda ýerli rus mekdebine-de gatnaýar. Rus syýasy sürgün edilenleriň kömegi bilen rus dilini, öňde baryjy rus edebiýatyny öwrenýär. Rus şahyrlarnyň goşgularyny, rewolýusýon-demokratik pikirlerini gazak zahmetkeşleriniň arasynda propagandirleýär. Şeýle ýol bilen rus ýazyjy-şahyrlarynyň eserlerini gazak obalaryna ýaýradypdyr. Gündogaryň köp edebi eserlerini (Şahnama, Leýli we Mejnun, Göroğly we ş.m.) dil üsti bilen halk köpçüligine ýetiripdir. Abaý Kunanbaýew öz döredijiliginde halka wagyz-nesihat etmek bilen birlikde, demokratik ideýalary öňe sürüpdür, baýlaryň, begleriň zulumuna, eden-etdiliklerine, parahorçylyklaryna, aýallaryň hukuksyz ýagdaýyna, deň däl nika garşy çykypdyr. Ol hemişe zähmetkeş köpçüligiň bähbidini gorapdyr. Şoňa görä-de, tire başlyklary, baýlar, Abaý Kunanbaýewi ýigrenipdirler, ony yzarlapdyrlar, onuň üçin çydamsyz ýagdaý döretjek bolup jan çekipdirler. Emma muna garamazdan ol ajaýyp eserler döredipdir. Onuň käbir liriki goşgulary saza-da geçirilipdir. Abaý Kunanbaýewiň eserleri diňe 1909-njy ýylda ilkinji gezek Peterburgda neşir edilipdir. Onuň eserleri dürli dillerde çap edildi. Abaý Kunanbaýew gazak we beýleki sovet halklarynda köp okalýan ýazyjy-şahyrlardan biri bolupdyr. Gazak ýazyjysy M. O. Auzzow bolsa Abaý Kunanbaýewiň döredijiligini ebedileşdirmek maksady bilen onuň durmuşyna degişli 2 tomdan ybarat "Abaýyň ýoly" romanyny (1956) ýazdy. Ol roman köp dillere, onuň "Abaý" atlandyrylan 1-nji kitaby bolsa türkmen diline terjime edildi.