Jean-Jacques Rousseau

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

 Chân dung Jean-Jacques Rousseau
Chân dung Jean-Jacques Rousseau

Jean-Jacques Rousseau (28/6/1712 – 2/7/1778), sinh tại Geneva, là một nhà triết học trong trào lưu Khai sáng có ảnh hưởng lớn tới Cách mạng Pháp, sự phát triển của lý thuyết xã hội, và sự phát triển của chủ nghĩa dân tộc. Rousseau cũng có nhiều đóng góp cho âm nhạc cả trên phương diện lý luận và sáng tác. Ông cũng là người sáng tạo nên cách viết tiểu sử kiểu hiện đại với trọng tậm được đặt vào tính chủ thể. Ông cũng viết tiểu thuyết và đóng góp quan trọng cho trào lưu lãng mạn trong văn học.


Mục lục

[sửa] Tiểu sử

Rouseau rời Geneva năm 1728 sau nhiều năm học việc làm thư ký và tới Paris năm 1742. Là thư ký cho Đại sứ Pháp tại Venice từ 1743-1744. Sau đó ông về Pháp và có năm con với Thérèse Levasseur nhưng ông đều bỏ cho trại trẻ mồ côi nuôi. Trong thời gian này ông làm bạn với Diderot và có đóng góp cho tập Báck khoa thư với các bài về âm nhạc và quan trọng nhất là bài về kinh tế chính trị viết năm 1755.

Năm 1754, Rousseau quay về Geneva và bắt đầu cho ra đời Đối thoại về Nguồn gốc và Cơ sở của Sự Bất bình đẳng của Con người năm 1755. Do viết nhiều tiểu thuyết đả kích tôn giáo, ông buộc phải rời sang Bern và Môtiers (Thụy Sĩ), nơi ông viết Đề án Hiến Pháp cho đảo Corse và tiếp tục phải tị nạn với nhà triết học David Hume tại Anh. Ông về Pháp năm 1767 và cưới Thérèse năm 1768, đến 1770 ông trở về Paris. Ông tiếp tục viết nhưng các tác phẩm chỉ được xuất bản sau khi ông mất vì xuất huyết não vào ngày 2/7/1778.

[sửa] Triết học

[sửa] Tự nhiên và xã hội

Rousseau nhận thấy có sự phân chia về bản chất giữa xã hội và bản chất tự nhiên của con người. Ông cho rằng loài người là tốt về bản chất nếu ở trạng thái tự nhiên và bị tha hóa bởi xã hội. Ông cho xã hội là nhân tạo và sự phát triển phụ thuộc lẫn nhau trong xã hội là cản trở tới chất lượng cuộc sống của loài người.

Trong "Đối thoại giữa Khoa học và Nghệ thuật" Rousseau tranh luận rằng cả khoa học và nghệ thuật đều không bổ ích cho con người. Tiếp theo trong Bàn về Bất bình đẳng ông tiếp tục theo vết tiến trình tha hóa của loài người từ trạng thái tự nhiên nguyên thủy lên xã hội hiện đại. Khi loài người buộc phải gắn kết với nhau chặt chẽ hơn, cũng là khi loài người trải qua quá trình tăng cường phụ thuộc lẫn nhau hơn do phân chia lao động và dẫn đến bất bình đẳng và do vậy cần phải có khế ước xã hội. .

[sửa] Học thuyết chính trị

[sửa] Khế ước Xã hội

Tác phẩm Khế ước Xã hội là tác phẩm phác họa trật tự chính trị hợp lý của ông. Xuất bản năm 1762 tác phẩm đã có nhiều ảnh hưởng tới triết học Tây phương. Rousseau cho rằng trạng thái tự nhiên bị tha hóa trở thành một tình trạng dã man không còn luật pháp hay đạo đức, nên loài người cần một thể chế để tồn tại vì bên cạnh sự cạnh tranh lẫn nhau loài người cũng phụ thuộc vào nhau. Theo Rousseau, bằng cách sát cánh bên nhau qua một khế ước xã hội và từ bỏ các quyền tự nhiên, cá nhân sẽ giải thoát cả hai áp lực nói trên tức là vẫn tồn tại và vẫn tự do. Bởi vì khi đã trao quyền lực cho đại diện cho nguyện vọng và ý chí chung của dân chúng nói chúng thì chính điều này đảm bảo cho cá nhân khỏi bị lệ thuộc vào ý chí của các cá nhân khác.

Trong khi ông cho rằng chủ quyền phải thuộc về nhân dân nhưng ông lại phân biệt chủ quyền và chính quyền. Chính quyền là người thực hiện chủ quyền tức ý chí và nguyện vọng chung của dân chúng nhưng chính quyền chỉ gồm một phần của dân chúng là những người nắm vứng pháp luật nhất, là các quan tòa những người áp đặt việc thực thi ý chí nguyện vọng chung của dân chúng. Ông cho rằng luật pháp phải do dân chúng trực tiếp lập ra thay vì là được lập ra thông qua các cơ quan đại diện.

[sửa] Giáo dục

Quan điểm giáo dục của Rousseau được thể hiện qua cuốn tiểu thuyết Emile. Trong đó Emile trải qua giai đoạn giáo dục đầu tiên đến năm 12 tuổi, bản chất là giáo dục giai đoạn này là hoàn toàn tự nhiên. Giai đoạn hai từ 12 đến 16 là giai đoạn lý tính bắt đầu phát triển. Và giai đoạn cuối cùng là từ 15 trở đi để đứa trẻ tiếp tục phát triển thành người lớn. Ông cho rằng mục đích của giáo dục là học cách sống và điều này có thể đạt được khi có người bảo trợ chỉ dân con đường đi để có cuộc sống tốt đẹp.

Tuy nhiên quan điểm của Rousseau cho giáo dục trẻ em nữ lại không như vậy, Sophie, người yêu của Emile được giáo dục để tuân theo sự chỉ bảo của chồng trong khi Emile được giáo dục để tự quyết định lấy cuộc sống của mình.

[sửa] Tôn giáo

Rouseau cho rằng con người sinh về bản chất tự nhiên là tốt, và như vậy là hoàn toàn trái ngược với niềm tin về tội tổ tông của cả giáo phái Calvin ở Geneva và Catholic ở Paris. Trong Khế ước Xã hội ông cũng viết rằng những người tin vào Jesus sẽ không phải là những công dân tốt.

[sửa] Ảnh hưởng

Rousseau có ảnh hướng lớn đến cuộc Cách mạng Pháp mặc dù ý tưởng chủ quyền thuộc về toàn thể nhân dân được thực hiện qua hình thức đại diện thay vì trực tiếp. Ông cũng là một người viết rất sớm phê phán thể chế tư hữu và được xem là bậc tiền bối của chủ nghĩa xã hội hiện đại và chủ nghĩa cộng sản khoa học. Ông cũng là người sớm đặt câu hỏi liệu ý chí nguyện vọng của đa số liệu có phải lúc nào cũng đúng và mục tiêu của chính quyền theo ông là phải đảm bảo tự do, bình đẳng và công bằng cho tất cả cho dù có phải là ý chí của đa số hay không.

Ông cũng cho rằng nguyên tắc cơ bản của triết học chính trị là chính trịđạo đức không được tách rời. Khi nhà nước không thực hiện đúng theo giá trị đạo đức thì cũng không thể thực hiện đúng các chức năng của mình và cũng không thể có quyền lực đối với một cá nhân được nữa. Nguyên tắc quan trọng thứ hai là tự do mà nhà nước được lập ra để gìn giữ.

Ý tưởng giáo dục của Rousseua mà đối tượng của giáo dục chính là những đứa trẻ mạnh khỏe cả về thể chất và tinh thần cũng như việc ông không xem trọng sự cần thiết của giáo dục qua sách vở cũng như việc ông nhấn mạnh sự cần thiết phải giáo dục cảm xúc của trẻ em trước khi giáo dục lý tính đã là tiền đề cho lý thuyết giáo dục hiện đại đặt trẻ em làm trung tâm.

Các tác phẩm của Rousseau đều thể hiện tự nhiên giúp con người hình thành nên bản chất của mình, giúp con người thống nhất để vượt qua sự tù đày và giam cầm của xã hội. Chính vì vậy ông khẳng định sự cần thiết để con người phải trở về với tự nhiên, sự cần thiết đặt con người ở chỗ nằm ngoài những ràng buộc của xã hội và những định kiến của văn minh. Và như vậy ý tưởng của ông chính là Chủ nghĩa Lãng mạn mặc dầu chính bản thân ông xem mình là người của phong trào Khai sáng.

[sửa] Liên kết ngoài

- Lý thuyết khế ước xã hội J.Rousseau:

   http://www.marxists.org/vietnamese/rousseau/kheuoc/index.htm

- Thư viện những tác phẩm Marxists:

   Tiếng Việt: http://www.marxists.org/vietnamese/index.htm
   Tiếng Anh: http://www.marxists.org/index.htm