Ngũ Đại Hồ

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Vùng Ngũ Đại Hồ, nhìn từ không trung
Vùng Ngũ Đại Hồ, nhìn từ không trung

Ngũ Đại Hồ (tiếng Anh: Great Lakes, tức là "các hồ lớn") là năm hồ lớn nằm trên hay gần biên giới Hoa Kỳ – Canada. Đây là nhóm hồ nước ngọt lớn nhất trên thế giới, và hệ thống Ngũ Đại Hồ – sông Saint Lawrence là hệ thống nước ngọt lớn nhất trên thế giới. Đôi khi năm hồ này được gọi biển nội địa.


[sửa] Các hồ

Mặt nghiêng của hệ thống Ngũ Đại Hồ
Mặt nghiêng của hệ thống Ngũ Đại Hồ

Cách thuật nhớ phổ biến để nhớ lại tên của các hồ là chữ "HOMES" (tiếng Anh: "các nhà"), tức là Huron, Ontario, Michigan, Erie và Superior, nhưng cách này không có thứ tự đặc biệt nào. Những cách khác, thí dụ như Sister Mary Hates Ecumenical Overtures ("Nữ tu Maria ghét những ca khúc khởi đầu của nhà thờ") hay She Made Harry Eat Onions ("Bà ấy bắt Harry phải ăn hành"), xếp các hồ từ phía tây đến phía đông.

Bản đồ lưu vực Ngũ Đại Hồ – sông Saint Lawrence
Bản đồ lưu vực Ngũ Đại Hồ – sông Saint Lawrence

Theo quan điểm thủy học, hai hồ Michigan và Huron cùng trộn lẫn với nhau nên đôi khi được coi như một hồ: hồ Michigan-Huron. Khi tính như vậy thì hồ Michigan-Huron lớn hơn hồ Superior theo diện tích mặt nước, nhưng vẫn nhỏ hơn theo tổng thể tích nước.

Hồ thứ sáu, tức là hồ Saint Clair, rất nhỏ hơn, thuộc hệ thống Ngũ Đại Hồ và nằm giữa hồ Huron và hồ Erie, nhưng không được coi như một trong những "đại hồ". Hệ thống này cũng bao gồm những sông nối các hồ với nhau: sông Saint Mary giữa hồ Superior và hồ Huron, sông Saint Clair giữa hồ Huron và hồ St. Clair, sông Detroit giữa hồ Saint Clair và hồ Erie, và sông Niagara và thác Niagara giữa hồ Erie và hồ Ontario. (Hồ Michigan được nối với hồ Huron theo eo biển Mackinac.) Một số đảo lớn và một bán đảo chia ra hồ Huron thành hồ chính và vịnh Georgian.

Các hồ kề cận với Ontario (trừ hồ Michigan), Minnesota, Wisconsin, Michigan (trừ hồ Ontario), Illinois, Indiana, Ohio, PennsylvaniaNew York. Bốn trong năm hồ này nằm trên biên giới Mỹ-Canada; tất cả hồ Michigan nằm thuộc Hoa Kỳ. Sông Saint Lawrence, một phần là biên giới quốc tế, là đường chảy ra chính của các hồ này – vì các hồ nối liền với nhau – và chảy qua Québec và bán đảo Gaspé vào Bắc Đại Tây Dương.

Nhóm hồ này có vào khoảng 35.000 đảo trên Ngũ Đại Hồ lơ thơ, bao gồm đảo Manitoulin trên hồ Huron, đảo lớn nhất trên nước nội địa, và đảo Royale trên hồ Superior, đảo lớn nhất trên hồ lớn nhất. Hai đảo này lớn đến độ chúng có hồ riêng của chúng.

Ngày nay, 20% nước ngọt trên thế giới nằm trong nhóm hồ này: gần 23.000 km³ (5.473 dặm khối). Nhóm hồ này chứa đựng đủ nước để phủ cả 48 tiểu bang Mỹ nối liền dưới 2,9 mét nước (hay 9,5 foot nước). Tổng diện tích mặt nước của các hồ này là 244.000 km² (94.250 dặm vuông) – hơn cả tiểu bang New York, New Jersey, Connecticut, Rhode Island, Massachusetts, VermontNew Hampshire cộng lại. Nếu kéo ra từ đầu đến cuối, đường bờ hồ của các hồ có thể bao quanh gần nửa Trái Đất theo đường xích đạo.

Đường biển Saint Lawrence và Đường nước Ngũ Đại Hồ mở vùng Ngũ Đại Hồ ra cho những tàu đi biển. Tuy nhiên, vì những tàu đi biển ngày càng dùng các contenơ lớn hơn – chúng không vừa các cửa kênh ở những đường kênh này – nên hạn chế việc chuyên chở trên các đại hồ này. Tuy chúng rất rộng, nhưng phần lớn của Ngũ Đại Hồ đóng đá vào mùa đông, nên hàng hải phần nhiều ngừng lại vào mùa đó. Tuy nhiên, có một số tàu phá băng chạy trên nhóm hồ này.

Nhóm hồ này có ảnh hưởng vào thời tiết ở vùng chung quanh chúng, được gọi là hiệu ứng hồ. Vào mùa đông, hơi ẩm của gió từ phía tây có thể gây ra nhiều mưa tuyết, nhất là gần bờ biển về phía đông, như là ở Michigan, Ontario và New York. Trời không cần phải có mây khi có mưa tuyết do hiện tượng này. Lần nổi tiếng nhất là trận Bão tuyết năm 1977, trong đó gió mạnh thổi tuyết từ hồ Erie để chiếm cả Buffalo, New York dưới tuyết. Các hồ cũng giảm bớt nhiệt độ của miền chung quanh một tí vì nó hút vào nhiệt để làm trời mát hơn vào mùa hè, rồi tỏa ra nhiệt đó từ từ vào mùa thu. Việc bớt nhiệt độ này là lý do có vùng được gọi "vành đai trái cây", ở đấy trái cây của miền phía nam hơn có thể được sản xuất với số lượng dùng cho thương mại.

Độ cao, độ sâu trung bình, độ sâu cực đại và thể tích của Ngũ Đại Hồ.

Chú thích: Diện tích của mỗi hình chữ nhật tương xứng với thể tích của mỗi hồ. Các kích thước được đo từ Low Water Datum.
Nguồn: EPA, Great Lakes Atlas: Factsheet #1.