Kim Vân Kiều

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Bài này viết về tác phẩm Kim Vân Kiều của Thanh Tâm Tài Nhân. Để đọc phỏng tác Kim Vân Kiều của Nguyễn Du, xem Truyện Kiều.

Kim Vân Kiều (chữ Hán: 金雲翹) là một tác phẩm tiểu thuyết chương hồi của Thanh Tâm Tài Nhân, tác giả đời nhà Thanh, Trung Quốc biên soạn vào cuối thế kỷ 16 và đầu thế kỷ 17. Nguyễn Du nhân đọc quyển tiểu thuyết này đã cảm hứng viết Truyện Kiều- một tác phẩm được xem là áng văn chương bất hủ của Văn học Việt Nam.

Mục lục

[sửa] Thanh Tâm Tài Nhân

Thanh Tâm Tài Nhân tên thật là Từ Văn Trường, tức Từ Vị, ông còn có một số bút danh khác là Thiện Tri, Thanh đằng, Điền Thủy Nguyệt. Ông học giỏi hiểu biết rộng nhưng lận đận chốn quan trường, bèn làm mặc khách của Hồ Tôn Hiến. Sinh thời đã có lần Thanh Tâm Tài Nhân thảo tờ biểu "Dâng hươu trắng" cho vua nên trở thành nổi tiếng.

Ngoài Kim Vân Kiều, ông còn viết bộ kịch Tứ thanh viên gồm bốn vở.

[sửa] Kết cấu

Kim Vân Kiều là một bộ tiểu thuyết chương hồi có lối kết cấu truyền thống theo kiểu văn xuôi cổ điển Trung Quốc. Sách gồm 20 hồi, trước mỗi hồi đều có phần giới thiệu tóm lược nội dung, lời bình phẩm mà người đời sau thường xem là lời của Kim Thánh Thán. Cuối mỗi hồi đều có câu: muốn biết sự việc thế nào, xin xem hồi sau phân giải…

Kết cấu của tác phẩm Kim Vân Kiều được miêu tả theo tuyến tính thời gian, trình tự diễn biến của sự kiện và quá trình hành động của nhân vật chính. Tác phẩm kèm nhiều lời bình giảng, giáo huấn đạo lý; bên cạnh đó là việc sử dụng rất nhiều điển tích, điển cố, nhân vật gặp cảnh ngộ vui buồn, éo le đều thường làm thơ, tứ, kệ, hoạ đàn… nhân đó mà bày tỏ tâm trạng, tình cảm của mình khiến cho văn chương trong Kim Vân Kiều càng đậm nét cổ.

[sửa] Nội dung

[sửa] Nhân vật Thúy Kiều

  • Kiều với Kim Trọng:

Kiều với Kim Trọng xưa nay vốn vẫn được người đời ngợi khen là cặp giai nhân tài tử, trai tài gái sắc tiêu biểu. Vừa biết nhau trong hội Đạm thanh, Thúy Kiều và Kim Trọng đã tình trong như đã mặt ngoài còn e. Từ đó mà sinh ra liều lĩnh hẹn hò, chàng Kim thì dời nhà đến gần tư viên họ Vương để mong có ngày gặp lại; đáp ân tình của người tri kỷ, Thúy Kiều đã giả bệnh, vượt tường trốn sang cùng Kim Trọng chén tạc chén thù ngâm thơ xướng hoạ, thề nguyền vô cùng tình tứ.

Nhưng cơ sự diễn ra khi gia đình Thúy Kiều gặp nạn, Kim Trọng về quê hộ tang chú không biết Kiều phải bán mình chuộc tội cho cha và em Vương Quan. Để lại người em gái Vương Thúy Vân thay mình "chắp mối tơ thừa", Kiều bắt đầu rơi vào chốn lưu lạc. Sau khi thoát kiếp trên sông Tiền Đường, Kiều trở lại làm bạn tri kỷ của chàng Kim, nhất quyết đặt mình vào hạng "liệt phụ": nếu chàng cứ cố tình làm ô nhục nốt chỗ ấy thì thiếp phải đành tan xương nát thịt, chứ không dám dự việc nâng khăn sửa túi nữa!

Kiều với Kim Trọng vốn tình sâu nghĩa nặng như vậy nhưng cuối cùng xem ra cũng chỉ là một mối tình hờ. Mười mấy năm lưu lạc trôi nổi, không có dòng nào tác giả đặt bút viết về nỗi tương tư sầu thảm về chàng Kim. Trong lòng Kiều không dám nghĩ đến hay không còn chỗ để nghĩ đến? Ấy cũng là cái ngạc nhiên với một người sâu sắc như Thúy Kiều mà cũng là nét chung của văn chương cổ: miêu tả tâm lý xuôi theo dòng sự kiện, nét tâm lý đơn giản, không đa tầng, biến thiên, nhiều chiều như văn chương hiện đại.

  • Kiều với Mã Bất Tiến

Mã Bất Tiến hay Mã Quy thường còn gọi là Mã Giám sinh. Giám sinh trước đó dùng để chỉ học trò trường Quốc tử giám nhưng về sau còn được dùng để chỉ người đi quyên thóc lúa. Họ Mã tuổi trẻ chơi bời, gia cơ khánh kiệt, khi gặp Tú Bà bèn kết vợ chồng, chuyên đi mua gái về chốn lầu xanh tiếp khách kiếm sống.

Tuy là tiếng mua Kiều về làm lẽ, thực chất họ Mã chỉ làm việc mối lái cho Tú Bà. Ấy vậy mà vừa xuất giá tòng phu Kiều đã sẵn lòng nhắm mắt mây mưa với kẻ có tiền mà lén lén lút lút như làm chuyện mờ ám. Bị lừa bẽ bàng nên về đến lầu xanh, sau khi bái gia thất (thực chất là lễ đường lạy tạ của đĩ điếm), Kiều đã quyết định tự vẫn. Tấm thân ngàn vàng trót nhơ nhuốc với kẻ không ra gì, thật là chỉ còn một cách quyên sinh mới rửa sạch tiếng đời.

Từ một người con gái đoan trang, thanh nhã, ấy thế mà chỉ với mấy trăm lạng bạc cùng kẻ buôn người, tấm thân Kiều thoắt trở thành ô nhục. Kim Trọng vào trong phong nhã ra ngoài hào hoa bao nhiêu thì cái người mày râu nhẵn nhụi áo quần bảnh bao này là bước ngoặt mấu chốt cho nỗi đau đứt ruột của cuộc đời Thúy Kiều sau này.

  • Kiều với Sở Khanh

Bắt phong phần phải phong trần, sau khi tự vẫn bất thành, Kiều phải ngậm đắng nuốt cay sống ở lầu xanh. Lúc này, Tú Bà mượn tay ăn chơi huyện Lâm Tri để lừa Thúy Kiều hòng giữ nàng ở lại vĩnh viễn. Thế là vừa trông thấy Sở Khanh, cũng là phong tư tài mạo tót vời biết ngâm hoạ, xướng ca, Kiều đã vội vàng trao thân cho họ Sở rồi cùng nhau bàn mưu trốn thoát. Kiều ngây thơ không biết rằng, đấy chỉ là một tay ăn chơi dâm loạn, chuyên đi lừa gái lầu xanh lại nhởn nhơ quất ngựa truy phong.

Với quan điểm nhân đạo, Thanh Tâm Tài Nhân để Kiều gặp Sở Khanh như một định mệnh mà nàng khó trốn khỏi để rồi cho xuất hiện Thúc Sinh, một chàng công tử giàu có cứu vớt cuộc đời nàng bằng mối tình nồng đượm nhưng cũng lắm bi ai.

  • Kiều với Thúc Sinh
  • Kiều với Từ Hải
  • Kiều báo oán

[sửa] Bàn về Kim Vân Kiều

Theo một nhà phê bình nổi tiếng là Kim Thánh Thán bình luận trong một cuốn sách như sau:

Theo một bộ sách Tàu in theo lối mộc bản, sách gồm 4 quyển, ở đầu mỗi quyển có đề: Quán hoa đường bình luận, Kim Vân Kiều truyện quyển Chi Thánh Thán ngoại thư – Thanh Tâm Tài Nhân biên thứ.