Wikipedia:West-Vlams/Dialect Tabel Arr

From Wikipedia

< Wikipedia:West-Vlams

Tabel met West-Vlaamse woorden, per streek. Deze pagina doet geen uitspraak over waar bepaalde dialectgebied'n liggen of eventuele grenzen lopen., het doel is om hier een beknopt globaal beeld van de provinsje te kunnen schetsen, evenwichtig, maar zonder te veel detail.

Inoud

[bewerk'n] Opzet

Tabel volgens streken. Als streken wordt de 8 arrondissementen in West-Vlaanderen genomen, daar deze:

  1. geconcentreerd liggen rond de grootste/historisch invloedrijkste steden
  2. en ongeveer gelijkwaardig doorheen de provincie zijn verdeeld.

[bewerk'n] Details

Wikipedia:West-Vlams/Dialect Tabel Detail maakt vervolgens per arrondissement een onderverdeling maken per gemeente. Deze tabellen kunenn dan eventueel verschillen aantonen tussen gemeenten in het uitersten van een arrondissement (wanneer de "grens" (of overgang in het dialectcontinuüm) van een bepaald taalfenomeen er bv. dwars door zou lopen)

[bewerk'n] Hoe invullen

We kunnen de gegevens destilleren uit de detailtabellen per gemeente, maar we kunnen ook manueel enkele triviale zaken invullen:

  • Wanneer meerdere woorden gangbaar zijn binnen een streek kunnen deze bijeen opgenomen worden. In Wikipedia:West-Vlams/Dialect Tabel Detail kunnen dan de details naar gemeente uitgediept worden.
  • Iemand die op de rand woont en vindt dat zijn taal bij 2 of meer streken past kan die gerust overal invullen. Eventueel blijkt dan wel of zijn uitspraak +/- overeenstemt met de rest van het gebied (eventueel uit de detailtabel), en kan er eventueel wat bijgeschaafd worden om tot een "ruwe grootste gemene deler per streek" te komen (met, ik herhaal, details en extra's in de andere tabel).
  • Iemand die op de rand woont van een arrondissement, maar vindt dat zijn dialect niet aansluit bij dat van die centrale stad, maar wel bij dat van de centrale stad van het buurarrondissement, kan zonder schroom daar zijn woorden invullen. Opnieuw: na enige tijd wordt wel duidelijk hoe het wat ligt en vlakt het wel wat uit.

[bewerk'n] Opmerkingen

[bewerk'n] Rangschikking

De arrondissementen worden van het noorden (Brugge ligt duidelijk in de top alleen als makkelijk startpunt, Kortrijk in het ZO is een makkelijk stoppunt als ander extremum) overlopen, via de kust, naar het zuidoosten toe. Ik heb volgende volgorde gepakt. 1/ Brugge (in het N) 2/ de kust en Oostende sluit daarop wat aan 3/ verder via de kust naar de Westhoek, dus Diksmuide en Veurne. 4/ Verder naar het oosten: Ieper. 5/ Verder naar het binnenland Roeselare en Tielt 6/ naar het zuidoosten: Kortrijk. Ik heb getracht het Oostends en Brugs als noordelijke tôpe te zetten zo. Oostens naar de Westhoek toe als kustdialecten tôpe te zetten. En Roeselare en Tielt als overgang naar Kortrijk (bv. de sch/sk) ook duidelijk naeen te zetten.

Een discontinuïteit treedt wat op in de streek van Lichtervelde en Torhout en zo: Torhout valt in het begin al onder Brugge, Lichtervelde komt pas ver op het einde bij Roeselare, maar ja; met andere indelingen treedt er elders wel een grens op.

[bewerk'n] Uitbreidingen

Er zijn nog mogelijkheden om eventueel Zeeuws-Vlaams (voor Brugs), Zuid-West/Oost-Vlaams (na Kortrijks, dus de West-Vlaamse streek onder de Leie die niet echt West-Vlaams spreekt en het aansluitende zuidelijke O-Vl), en zelfs Frans-Vlaams (achteraan? of bij Ieper wat?) een kolom te geven; maar om sprekers te vinden ?

[bewerk'n] Kaartjes

[bewerk'n] Tabel

Taalkundige fenomenen o.a. gebaseerd op:

Merk op, de pijltjes in de voorbeelden onderstaande tabel betekenen niet dat geschiedkundig het VLS een klank veranderd heeft tov. het NL, maar duidt gewoon op het verschil in uitspraak. Soms is het NL veranderd tov het VLS, of zijn ze apart geëvolueerd.

[bewerk'n] Grammatica

Nederlands Brugge Ostende Diksmude Veurne Ippr Roeseloare Tielt Kortrik
  detail     detail        
Grammatica
Verkleinwoorden
Glaasje  ?  ? glazeje  ? gloazetje gloaz'je gloazegie  ? gloazeke
Eerste pers. enkelvoud
Ik ben 'k zien  ? 'k zien  ? ik benne (W) 'k ben'kik, 'k zie'kik  ? ik benne
Meervouden (s of n)
Brillen  ?  ? brils  ? brils (W) brils  ? brill'n
Broeken  ?  ? broeks  ? broeks (W) broek'n  ? broek'n
Kleren  ?  ? kleers  ? kleers (W) kleirs  ? klièr'n
Konijnen keuns  ? keuns  ? keuns keuns  ? keuns
Schoenen schoes schoes schoes  ? schoen, sjkoen (W) schoen [skoen] schoen skoen
Treinen trings  ? trings  ? trings trings  ? trings


(W)ervik

[bewerk'n] Klankverschuivingen

Nederlands Brugge Ostende Diksmude Veurne Ippr Roeseloare Tielt Kortrik
Klankverschuivingen
korte a -> o
vb. NL: zacht naar VLS: zochte
Af of  ? of  ? of of  ? of
Gebracht gebrocht  ? gebrocht  ? gebrocht gebrocht  ? hebrocht
Zacht zochte  ? zochte  ? zochte zochte  ? zochte
au -> ow
vb. NL: blauw naar VLS: blow
Blauw blow  ? blow  ? blow blow  ? blow
Grauw grow  ? grow  ? grow grow  ? grow
Klauwen klown  ? klown  ? klown klow'n  ? klow'n
ein -> ing
vb. NL: trein naar VLS: tring
Plein pling  ? pling  ? pling pling  ? pling
Trein tring  ? tring  ? tring tring  ? tring
ij -> ie
vb. NL: rijk naar VLS: rieke
Bij (voorzetsel) bie  ? bie  ? bie bie  ? bie
Kijken kiekn  ? kiekn  ? kikk'n kiek'n  ? kikk'n
Pijl  ?  ? piele  ? pille pielle  ? pille
ij -> u
vb. NL: vijf naar VLS: vuve
Pijp pupe  ? pupe  ? peupe puppe  ? pùpe
Vijf vuve  ? vuve  ? veuve vuvve  ? vùve
Wijf  ?  ? wuuf  ? weuf wuf  ? wùf
o -> u
vb. NL: zon naar VLS: zunne
Bos bus  ? bus  ? bus bus  ? bos
Mossel mussel  ? mussel  ? mossel mussjel  ? mossel
Vol  ?  ? vul  ? vul vul(zet)  ? vul
Zon zunne  ? zunne  ? zunne zunne  ? zunne
oo -> eu
vb. NL: zoon naar VLS: zeune
Boter beuter  ? beuter  ? beuter beuter  ? beuter
Vogel veugel  ? veugel  ? veugel veugel  ? veugel
Zoon zeune  ? zeune  ? zeune zeune  ? zeune
oo -> eu -> u
vb. NL: schotel naar scheutel naar VLS: schuttel
(Keutel)  ?  ? kuttel  ? keutel keutle  ? keutel
Schotels schuttels  ? schuttels  ? sjkuttel skeutels  ? skeutels
u -> i
vb. NL: rug naar VLS: rik
Dun  ?  ? dinne dinne dinne dinne dunne dunne, deune
Put pit  ? pit  ? pit  ?  ? put
Rug rik rik rik  ? ruhhe ruhhe ruhhe ruhhe
ui -> uu
vb. NL: muis naar VLS: muus
Huis  ?  ? uuus  ? eus ûs  ? us, eus
Luid  ?  ? Luud  ? luje luwwe  ? luwe
Muis Muze  ? Muus  ? meuze muzze  ? muzze, meuze
ui/uu -> ie
vb. NL: vuur naar VLS: vier
Kuiken kieken  ? kieken  ? kiek'n kiekne  ? kiek'n
Vuur vier  ? vier  ? vier vier  ? vier
uu -> eu
vb. NL: muur naar VLS: meur
Muur meure  ? meur  ? meur meur  ? meur
Uur eure  ? eure  ? eure ûre  ? eure

[bewerk'n] Uitspraak

Nederlands Brugge Ostende Diksmude Veurne Ippr Roeseloare Tielt Kortrik
Uitspraak
oe (eenklank) of oeë (tweeklank)
Moe  ?  ? moeë  ? moe /
moeë (Pop.)
 ?  ? moe
sch/sk
schenen (v/d benen)  ?  ? scheen  ? sjkeen (W)  ?  ? skeen
school schole  ? schole  ? sjkole (W)  ?  ? skole
andere
Mensen  ?  ? mens(ch)n  ? miesjn (W)  ?  ? minsn
Heldere aa (Oostends) <-> ao == oa
hamer amer amer [1] oamer  ? oamer  ?  ? oamer
vandaag vandaahe vandaahe vandaohe  ? vandoahe  ?  ? vandoahe
accent aigu èè zoals franse père (Oostends) <-> jee, ië, of verwante spellingen
meer  ? mèèr mjeer  ? meer (W)  ?  ? mêer
zee  ? zèè [2] zjee  ? zee (W)  ?  ? ziè


(W)ervik
(Pop)erienge

[bewerk'n] Woordenschat

Nederlands Brugge Ostende Diksmude Veurne Ippr Roeseloare Tielt Kortrik
Vocabularium
Verwant met saksisch
Een beetje (a little) e bitje  ?  ?  ? e bitje  ?  ? een bitje
Nergens (nowhere) nieverst  ? nowwers  ? nievers /
nowwers (Pop.)
 ?  ? nievers
Onkruid (weed)  ?  ? wied  ? oenkruud /
wied (Pop.)
 ?  ? (on)krùd (kreud)
Schreien (scream) schreemn  ? schreemn  ? kriesjn  ?  ? tier'n
Varia
Kruiwagen  ? kortewaah'n kort(e)woahn  ? korwoahn /
puppehoale (Pop.)
kortwoahne kortwoahen kortwoahen

Pop. = Poperienge