Zwien

From Wikipedia

't Zwien (Sus scrofa domesticus) of Zwin (ZO WVL) is e gedomesticeerd wild zwien. Zwiens werdn 5000 toe 7000 joar geleedn voe 't eest gedomesticeerd. Zwiens kriegn soms de weet'nschappelike noame Sus scrofa, moa sommigte auteurs gebruuk'n die noame allêene voe wilde zwiens. Ip verschillende plekk'n ip de wereld zien temme zwiens were verwilderd gerakt.

Sus scrofa' è vier oendersôorten, die in verschillnde geogroafische gebiedn vôornkomn:

  • Sus scrofa scrofa (West-Afrika, Europa)
  • Sus scrofa ussuricus (Noord-Azië en Japan)
  • Sus scrofa cristatus (Kljeen-Azië en Indië)
  • Sus scrofa vittatus (Indonesië)

E vrowwelik zwien wordt e zeuge genoemd, e mannelik ne beer of beir (ZO WVL), e jong wordt vikk'n genoemd.

[bewerk'n] Kwêek

En zwin es êen van de mêest stress-gevoelige bêesten da we ken. Doarom wirdn ze lankstom minder buten gekwêekt. An den universiteit van Gent zoeken ze ol joaren noa middels om de stress-gevoeligheid te verminderen.
Oater ne warmen luchtballon ip minder dan onderd meiters overvliegt keun z'al in paniek sloan en wegstormen, tweirs deur afsleutingen en stekkerdroadn. Achternoa zeun ze goe vôo de nôodslacht.
En zwin da geslacht wird onder stress geeft slicht vlêes da allêene moa goe es voe in charcuterie te droaien; doarom briengt het ôok nie vele ip.
Om gêen stress t'ein wirden de mêeste zwins twolf uren vôorn de slacht ingespeit me 'n kalmeriengsmiddl. Daddes êen van de redens woarom da zwinevlêes mêer en mêer noa medikamenten smoakt.
Omdat t'vlêes vanne volwass'n beir geweunlik nie smoakelik is, castreren ze mêestal de mannelike vikkens oan ze 'n poar weken oud zin. 't gevolg es rustiger stallen en mêer en verkôopboar vlêes. Da castreren of 't ofsnien van de teelbollen gebeurt anno 2006 me 'n hêel scherp meske of 'n kniptangske; de vikkens tieren 5 seconden en doen ton were vôort lik geweunlik. 't es nie bekend oanze tieren van benouwdighie of van 't zêer.
Natuurlik zin de groene en de dierebeschermers doa nie hêel mee akkôord, moa van d'alternatieven lik verdôovienge of castrerienge me medicamenten zin de gevolgen en residuen in 't vlêes nie goe bekend.

[bewerk'n] Varia

Ip sommigste plekken wirdt an cirkelzoage oak an zwin genoemd.
Et zwien uuthangen es drienken en eten vôo toe, gêen manieren ein.
Et zwienoar wordt gebrukt om der schilderbustels van te moaken.
Het vel van't zwien wordt nog vele gebrukt vôo industrieel leer, bevôorbeeld vôo de goekôope werkandschoenn.
Zwienen zin stif goeie speurneuzen en gebrukt om truffels, minen en andr ontploffiengsteug ip te sporen.
Et sperma van den beer wordt vele gebrukt in de parfumindustrie omwille van zin "geurfixatie" eignschappn.

[bewerk'n] Et zwin

West-Vlamse streekvarianten
Nederlands woord
Zwijn
Streekvariant
Utsproak Toale
Zwin
Zwien
Kortriks
?

't Zwien es e vrji belankrike bêeste vô de Westvloamingn. Z'ein der zelst e ploate van emak:

et zwin es et schôonste der bêesten
zonder varken wa zoe me wieder zin
geit ze nodig op ol onze fêesten
en keet olles zo geirn vant zwin
smot, vet, espe en spek
ofvlêes koteletten en paté
smot, vet, espe en spek
ofvlêes koteletten en paté
worsten en bloelink en vette derms
skeutelvlêes en zwinnepôot
worsten en bloelink en vette derms
skeutelvlêes en zwinnepôot
ei gie nog da bêestje zien slokken
tes oltid zô ip zin gemak
et jeunt em in zop en in brokken
zin pôotjes stoan ôok in den bak
int zwinnekot ge zoet do wegslieren
nie da de zwins daarmee afzien
ze wroeten, ze zoent al ommekêrren
oe vulder oe skôonder om zien
smot, vet, espe en spek
ofvlêes koteletten en paté
smot, vet, espe en spek
ofvlêes koteletten en paté
worsten en bloelink en vette derms
skeutelvlêes en zwinnepôot
worsten en bloelink en vette derms
skeutelvlêes en zwinnepôot
een plaatje dat ôok nog kan tellen
voor 's winters oes vlees gerêed te doen
een skôon stikske zwinnerauwelle
me kolen gestoofd met anjoen
die geirnaars ke kan ginne mêe rieken
en koeitonge, kwil gin mêe zien
en zwig mie van hoaze of kieken
mo geef mie een brokske vant zwin
smot, vet, espe en spek
ofvlêes koteletten en paté
smot, vet, espe en spek
ofvlêes koteletten en paté
worsten en bloelink en vette derms
skeutelvlêes en zwinnepôot
worsten en bloelink en vette derms
skeutelvlêes en zwinnepôot