Ogun Jija

From Wikipedia

Ogun Jija

Salau, Idiyat Oluwakemi

SALAU IDAYAT OLUWAKEMI

(ÀSÀ YORÙBÁ) ÈTÒ OGUN JIJA NÍ ILÈ YORÙBÁ

Ní ayé àwon baba-ńlá wa ogun jíyà se pàtàkì púpò. Orúko mìíràn tí à ń pe ogun láyé àtijó ni ‘ìgbé. Ogun yìí sì ni a fi i mo ìlú alágbára yàtò sí ìlú tí kò lè dá owó wú. Bí ìlú kan kò bá sì dá ara rè lójú tán kò ní í sígun láti lo kolu ìlú mìíràn, nítorí ohun tí ó wà léyìn òfà ju òjè lo. Awon baba-ńlá wa mo bí Ogun ti le tó ni wón se ń pa á l’ówe pé mà pa mà mú I’à á bá re ogun, òhún ni ìketa í bá ni.

Ogun lè jé ogun àdúgbò si àdúgbò, ìletò sí ìlètò, ìlú sí ìlu, tàbí orílé-èdè sí orílè-èdè. Nínú irú ogun yìí, Orísi nnkan ìjà olóró tí ó bá wà lówó tòtún tòsì àwon oníjà béè ni yóò lò, tí òkan kò sì ní í bìkítà fún èmí tàbí dúkìá èkejì. Irú ìjà báyìí lè tú ìlé, ìlú tàbí orílè-èdè bí ogún bá lo rópá. Ó sì lè so àwon ènìyàn di erú.

Orísìírísìí ni àwon nnkan tí ó lè fa ogun àjàdijú bíi gbógbé sùnmòmí, òtè èmí ìlara, ìjà ààlà, ìjà ìlè, fún igi owó bí obì, òpe òronbó abbl. Nígbà mìíràn a lè sígun láti lè fi pa enu olóyè ogun kan mó tàbí láti fi kó ìlú lógbón kí wón lè sinmi agbaja. Ìgbà mìíràn awon jagunjagun, tí ó lágbára lè féé fi agbára won hàn nípa sísígun tí ìlú mìíràn. Àwon mìíràn sì tilè ń sígun bí òdá owó bá féé dá won.

Bí ó bá ti di dandan pé wón gbódò sígun, ohun kìíní tí wón gbódò se ni kí wón dífá ogun. Awon baba-ńlá wa kì í sígun làìdífá. Wón gbà pé ifá ni yóò so bí òhún yóò ti ri. Bí ifá bá ní ònà kò tíì la, won kò ní í lo. Bí ifá bas ì ní ònà ti là ó di kí wón gbéna nìyen sùgbón tíí ifá ni ònìkò là, se tíí ó sì jé ogun ti won kò gbódò máá lo dadan ni kú wón bèèrè lówó ifá ohun tí won yóò se gégé bí ètùtù táti ja àjà ségun. Yàtò sí èyí, kò sí ogun tí wón lè si láì ètùtù tí ó tó kí wón tóó síi. Wón gbódò bo ògún àti Èsù kí wón to gbéra. Léyìn èyí, wón gbódò jé ki terútomo láàrin ìlú mò pé ogun ti ija. Èyí kì í se fí fi ariwo polongo, kí àwon òtá má baà mò kí wón sì ti múra sílè dè won l’áyé àtijó ìran àwon Èsó ìkòyí olúgbán àti Arèsà ní í máa sáábà pò nínú àwon jagunjagun, nítori ìran won níí ti í jagun.

Àwon ìkòyí ni a máa ń kì bayìí pé:

Èsó ìkòyí omo erù ofà

Omo agbójó ogun béso s’ára,

Àrònì gbójó ogun sòdí wùyèwùyè

Omo Èsó ìkòyí tó gbòfà léyìn

Ojo ló se

Iwájú gangan-an gan.

L’okùnrin fi i gb’ ota.

Ààre ònà-kakenfò ni olóyè ogun tí oyè rè ga jù ní ilè Yorùbá. Ní ayé àtijó. Ààre kò gbodò gbé pò pèlú Aláàfin l’ode Òyó. Eni tí ó bá sin i agbárajù láti kojù ìjàkíjà tí ó bá wíyé ni ó máa ń je o yè yìí lára àwon olóyè ogun tí ó kù ni ìwònyí: Jagun-Jagun ìlú àti jagun ònì ni a ń pè ní Jagùn-nì, Balógun, Òtún Balogun òsí, balógun Asípa, Balógun, Èkerin Balógun, Èkarùn-un Balógun, Abesè Balógun, Alayé Balógun, Èkefà Balógun, Asaájú Balógun, Ayingun Balógun, Àgbàakin Balógun, Ààre-Alásà Balógun, Ààre-Ago Balógun, Ìkólabà Balógun, Ààre-Àgò Balógun, lágùnnì Balógun, Ààre Egbé Omo Balógun, Badà Balógun, Séríkí ni eni tí oyè re tún lágbára jù eni tí ó ba gbóyà ni ó n jéé. Àwon mìíràn tí ó tún ń kó pa ni awon Jándùkú, Olósà àti ìpánle ìlú. Wón máa ń to o ní ìlù ati anífèrè ati onírárà fún kóríyà àwon jagunjagun.

Bí ìmúra ogun ba ti pari won a paroko ranse si ìlu tí won fé fi ogun ko, sùgbón bí irú ìlú béè ko ban i agbara lati dojú ko wón, won a tú bá won á sì maa sìn won. Àwon jagun ní í sáábà máa se orísìírísìí ètò tí oúnje àti àwon èèlò ogun t’ókù yóò fi máa wà ní àrówó tó, àti mímú ojú tó ààbò ìlú pèlú. Ohun tí ó kàn ni pípabùdó ogun. Inú igbó lébàá ìlú tí wón bá fe kolù ni wón máa ń pa bùdó si. Ibè ni won yóò ti máa se ìtójú àwon tí bá fara gbogbé lójú ogun tàbí àwon tí àìsàn bá kolù. Orísìírísìí ète ogun ni àwon baba-ńlá wa máa ńlò láti fi bá òtá jà. Wón lè se é kí òtá má lè dé ibi ounje tàbí ibi tí omi wà, won le da oògun sínú oúnje won, wón lè ró ònà, wón lè w’òlú lójijì ki wón bèrè sí i dá’ná sun ile won. Lára ète ogun ni mímo odù yíká ìlú, wiwa yàrà yí ìlú ká ríró ònà tí ó wo ìlú.

Bí Ogun bá ti bèrè tán, ko sí nnkan tí àwon jagunjagun kò lè lo, bi òkò, ìdà agedengbe, kùmò, àdá, àkàranpo, ibo-abbl. Wón tún lè fi òògùn sára bíi òkígbé, asákìí ibon, aféta, ayeta, àféèrí, àjàrà, ìsújú, kánákò wón tún lè je àjesári tí yóò mú un rorùn fún won láti ja àjàyè. Isé ogun jíjà kì í se isé ojo tàbí òle, idí nìyí tí àwon baba-ńlá wa fi máa ń pa a lówe pé “Akanju-lowo” ní i se isé ogun, “Olórun férè-se è” ni i se ìsé àgbè”.

Bí ogun bá ti sé tán, èyí tí ó kàn ni ètò ìpíngún. Ti oba ìlú ni wón máa ń sáábà kókó ipo nínú ìkógùn léyìn èyí ni yóò kan àwon ológun. Nígbà mííràn bá ènìyàn bá ti se tó ni yóò je tó nínú ogun. Ipò ni won fi máa ń pín ogun. Kò sì sí eni tí ó lè so pé lébe kò pon omo re àfi bí won yóò bá pin Olúwarè pàápàá mó ìkógun. Nínú ohun tí à ń kó ní ogun ni erú okùnrin ati erú obìnrin. Bí obìnrin bá si je òjú ní gbèsè, Ààre ni àákókó fún àfi bí ó bá fúnra rè so pé òun kò fé, léyìn ìyen ni ó tó kan àwon olóyè ogun ní sísè-n-tèlé bi a ti se kà wón.