Itan Atijo
From Wikipedia
Lasisi Isiaka Abiola
LASISI ISIAKA ABIOLA
ÈTÒ ÌNÓŃWÓ
Nínú èdè Yorùbá ìnónwó túmò sí ayeye síse Ayeye síse yìí le jémó tí ìbílè, ó sì le e je mó ayeye sańpónná. Orísirísi ni ìnónwó tó jemo èsìn ìbílè gégé bí àpeere: ìnónwó odun egúngun, ìnónwó odún ifá, ìnónwó odún yemoja, ìnónwó odún sàngó, inowó won lólókan-òò-jòkan pèlú àsìkò tàbí ìgbà tí a máa n se wón. Bákan náà, ni ìnónwó tó jemo ayeye sánpónná tàbí lásán náà wà. Àpeere - ìkómojáde, ìsínlé, ìgbéyàwó, ìsìnkú àgbà, ìwútè, ìsodi-òmìnira àti béèbéè lo, tó sì jé pé pèlú ètò la se má gbéwon kalè kó bá le è rí bí a ti fé kórí lóú omo aráyé tó bá wá sí ibi ìnónwó náà. Oúnje tó gbajúmò jù tí won máa ń lò ní ibi ìnónwó odún egúngún ni òlèlè àti èko jíje. Ìdí nìyí tí won fi máa ń korin pé:
Ibi o gbó’lèlè dé
Ní o jódé
Ibi o gbó’lèlè de
Ní o jódé
Máse jíjó eléyà d’ódò mi
Ibi o gbé Òlèlè dé
Ni o jódé.
Ìgbàgbó àwon tí ó ń korin yìí nip é kí egúngún tó jáde, ó gbodò ti dáná òlèlè àti èko jíje fún òpòlopò ènìyàn tó wá sí ibi odún àti àwon tí kò le e wa kó tó gbé egúngún jáde kí àwon eni tó jeun ní ibi odun náà le è fún-un ní owo tàbí èbùn mìíràn. Odidi ojó meje ni won máa n yà sótò fún ayeye odún egúngún. Yàtò sí odún egúngún, orísirísi odún ìnónwó tó jemó ti ìbílè ló tún wà bí i ìnónwó odún Orò, ojó métàlélógún ni wón máa ń ya sótò fún-un. Bákan náà ni ìnónwó odun sàngó, Oya, Yemoja náà kò gbéyìn rárá káàkiri ilè káàárò -oò-jíre pátápáta. Ní kété tí aláboyún bá ti bímo láti máa mo ojó ìnónó ní ilè Yorùbá. Tó bá jé Okùnrin ojó keje, tó bá sì jé obìnrin ojó kefà ní ètò ìnónwó rè yóò wáyé. Lóde òni èsìn àjòjì ti ń yí àwon ojó ìsomo’lórúko padà. Àwon nnkan tí a nílò ni ibi ìnónwó náà nìwònyí: Obì, orógbó, Oyin, otí àgbà [sìnáàpù], ataare, àti béèbéè lo láti fi súre fún omo k’ayé rè le è dùn bí àwon bàbá àti ìyá rè se pé. Yàtò sí àwon nnkan ìsúre a tún nílò àmàlà àti obè, tó jíire pèlú orísirísi otí tí àwon alábase, ebí, òré àti òtòkùlú ìlú bá fé mu ní ibi ayeye ìkómojáde náà. Ìnónwó omo kíkó máa ń dùn gan nítorí pé òpòlopò àwon elégbéjegbé tàbí irò-sírò ni won yóò wà ni ìsòrí - ìsòrí ti àwon amúlùúdùn yóò sì máa dún ní kíkan-kíkan láti òwúrò títí di alé kedere. Òkò àti ìyàwó t’óbímó yóò sì máa yo orísirísi aso láti fí ìdùnnú hàn sí aráyé. Ní ilè Yorùbá, a féràn ìnówó síse jú gbogbo nnkan lo tó jé pé owó ìnónwó kì í wón wa sùgbón bí abá fé san owó iléèwé omo á di tìpá-tì-kúùkù.