Egbe-Oba

From Wikipedia

Egbe-Oba

A.E. Oloogunlekoo

Àwon Ìlú Egbè-Oba Láti owó A. E. Ológunlékòó, UOA, Adó-Èkìtì, Nigeria.

Egbè-Oba wà ní àgbègbè àríwá ìpínlè Èkìtì. Ìkòlé-Èkìtì ni ó jé olú-ìlú àgbègbè yìí. Ìkòlé-Èkìtì yìí ni ó sì ń sàkóso àgbègbè yìí. Ìkòlé-Èkìtì yìí náà ni ìlú tí ó tóbi jù tí ó sì lókìkí jù láàárín àwon ìlú agbègbè Egbè-Oba.

Àwon ìlú yòókú ni Egbè-Oba ni Ìjèbú, Ìtàpá, Osín Ìjèsà-Isu, Àrà, Òkè Ayèdùn, Odò Ayédùn. Ayébòdé, Èda-Ilé. Ìlasà, Èsùn Ìsínbòdé àti Ùrò. Àwon yòókù ni Ùgbònna. Àsin, Òtúnja, Ìsába, Ùsin, Òrin-odo, Aráròmí, Tèmídire. Òkè Ìjèbú, Ìkùnrí, àti Ìkòyí (wo máàpù).

A kò le so pàtó ìdí tí a fi ń pe àgbègbè yìí ní Egbè-Oba. Ìtàn so fún wa pé àwon tí ó te ìlú wònyí dó wá láti Ilé-ifé lábé àkóso Elékòlé àkókó, tí ó te Ìkòlé-Èkìtì do, wón sì wá tèdó sí tòsí ara won ní àgbègbè tí a mò sí Egbè-Oba lónìí. Nígbà tí ojó ń gorí ojó tí osù ń gorí osù. Elékòlé gba àwon ènìyàn rè yòókù tí ‘ibùdó won jìnnà díè sí ibùdó tirè ní ìmòràn láti wá parapò sí ojúkan lódò rè kí ìfowósowópò won lè túbò fesèmúlè. Àwon asáájú ìlú métàlá àkókó tí a dárúko kò tèlé ìmòràn Elékòlé won kò si fi ibùdó won télè sílè. Èyí ni ó fa á ti ìlú won fi takété sí Ìkòlé-Èkìtì lónìí. Sùgbón àwon ìlú mókànlá tí a dárúko kéyìn lókè kúrò ní ibùdó won télè wón sì kó àwon ènìyàn won wá sí ibi tí Ìkòlé wà lónìí ní ìdáhùn sí àmòràn Elékòlé. Èyí ni ó fà á tí àwon ìlú náà fi wà ní àárín ìlú Ìkòlé-Èkìtì tí ó sì sòro láti mo ààlà ìlú kan yàtò sí ìkejì.

Ní ìsáájú, Elékòlé nìkan ni oba aládé ní àgbègbè Egbè-Oba. Àwon asáájú àwon ibùdó yòókù kàn jé bí baálè ni. Gbogbo àwon baálè wònyí ni ó máa ń bá Elékòlé se ìpàdé ní ààfin rè ní ojó métàdínlógún-métàdínlógún. Gbogbo won ni ó sì máa ń san ìsákólè àti erun fún Elékòlé ní gbogbo ìgbà tí ó bá ń se àjòdún tàbí orò kan.

Nígbà tí ìgbìmò adájó Adéyinká Morgan tí ìjoba ìpínlè Ondó àná gbé kalè ní odún 1978 láti se àgbéyèwò ipò àwon oba ìpínlè Ondó ìgbà náà jábò isé rè fún ìjoba ni gbogbo àwon ibùdó tí ó wa lábé Ìkòlé-Èkìtì ni Egbè-Oba gba ìyònda láti dá dúró bí ìlú. Gbogbo àwon baálè won sì gba ìgbéga sí ipò Oba aládé. Sùgbón ìwádìí fihàn pé títí dib í a se ń sòrò yìí àwon oba àgbègbè Egbè-Oba a sì máa bá Elékòlé ti ìlú Ìkòlé se ìpàdé ní ojó métàdínlógún-métàdínlógún. Bákan náà ni won sì máa ń fún Elékòlé ní èbùn eran àti àwon nnkan mìíràn ní àkókò àjòdún tàbí orò.

Bí a bá fi ojú ti pé orírun kan náà ni àwon ìlú Egbè-Oba ní, àti pé okùn èsìn, ìsèlú àti ti orò-ajé so wón pò, wo òrò won, kò ní yani lénu pé èka-èdè tí wón ń so jora tó béè. Èka-ède Egbè-Oba yàtò sí ti àwon ìlú àti àgbègbè Èkìtì yòókù, pàápàá jùlo ní ipele fonólójì. Èyí lè jé nítorí agbègbè Egbè-Oba sún mó ìpínlè Kogí púpò nibi tí a ti ń so èdè Ìgbìrà.