Itan Atijo

From Wikipedia

Eto Inawo

Lasisi Isiaka Abiola

LASISI ISIAKA ABIOLA

ÈTÒ ÌNÓŃWÓ

Nínú èdè Yorùbá ìnónwó túmò sí ayeye síse Ayeye síse yìí le jémó tí ìbílè, ó sì le e je mó ayeye sańpónná. Orísirísi ni ìnónwó tó jemo èsìn ìbílè gégé bí àpeere: ìnónwó odun egúngun, ìnónwó odún ifá, ìnónwó odún yemoja, ìnónwó odún sàngó, inowó won lólókan-òò-jòkan pèlú àsìkò tàbí ìgbà tí a máa n se wón. Bákan náà, ni ìnónwó tó jemo ayeye sánpónná tàbí lásán náà wà. Àpeere - ìkómojáde, ìsínlé, ìgbéyàwó, ìsìnkú àgbà, ìwútè, ìsodi-òmìnira àti béèbéè lo, tó sì jé pé pèlú ètò la se má gbéwon kalè kó bá le è rí bí a ti fé kórí lóú omo aráyé tó bá wá sí ibi ìnónwó náà. Oúnje tó gbajúmò jù tí won máa ń lò ní ibi ìnónwó odún egúngún ni òlèlè àti èko jíje. Ìdí nìyí tí won fi máa ń korin pé:

Ibi o gbó’lèlè dé

Ní o jódé

Ibi o gbó’lèlè de

Ní o jódé

Máse jíjó eléyà d’ódò mi

Ibi o gbé Òlèlè dé

Ni o jódé.

Ìgbàgbó àwon tí ó ń korin yìí nip é kí egúngún tó jáde, ó gbodò ti dáná òlèlè àti èko jíje fún òpòlopò ènìyàn tó wá sí ibi odún àti àwon tí kò le e wa kó tó gbé egúngún jáde kí àwon eni tó jeun ní ibi odun náà le è fún-un ní owo tàbí èbùn mìíràn. Odidi ojó meje ni won máa n yà sótò fún ayeye odún egúngún. Yàtò sí odún egúngún, orísirísi odún ìnónwó tó jemó ti ìbílè ló tún wà bí i ìnónwó odún Orò, ojó métàlélógún ni wón máa ń ya sótò fún-un. Bákan náà ni ìnónwó odun sàngó, Oya, Yemoja náà kò gbéyìn rárá káàkiri ilè káàárò -oò-jíre pátápáta. Ní kété tí aláboyún bá ti bímo láti máa mo ojó ìnónó ní ilè Yorùbá. Tó bá jé Okùnrin ojó keje, tó bá sì jé obìnrin ojó kefà ní ètò ìnónwó rè yóò wáyé. Lóde òni èsìn àjòjì ti ń yí àwon ojó ìsomo’lórúko padà. Àwon nnkan tí a nílò ni ibi ìnónwó náà nìwònyí: Obì, orógbó, Oyin, otí àgbà [sìnáàpù], ataare, àti béèbéè lo láti fi súre fún omo k’ayé rè le è dùn bí àwon bàbá àti ìyá rè se pé. Yàtò sí àwon nnkan ìsúre a tún nílò àmàlà àti obè, tó jíire pèlú orísirísi otí tí àwon alábase, ebí, òré àti òtòkùlú ìlú bá fé mu ní ibi ayeye ìkómojáde náà. Ìnónwó omo kíkó máa ń dùn gan nítorí pé òpòlopò àwon elégbéjegbé tàbí irò-sírò ni won yóò wà ni ìsòrí - ìsòrí ti àwon amúlùúdùn yóò sì máa dún ní kíkan-kíkan láti òwúrò títí di alé kedere. Òkò àti ìyàwó t’óbímó yóò sì máa yo orísirísi aso láti fí ìdùnnú hàn sí aráyé. Ní ilè Yorùbá, a féràn ìnówó síse jú gbogbo nnkan lo tó jé pé owó ìnónwó kì í wón wa sùgbón bí abá fé san owó iléèwé omo á di tìpá-tì-kúùkù.