Esin Abalaye

From Wikipedia

Esin Abalaye

Esin Ibile

Owoola Sherifat Abimbola

ÒWÓOLÁ SHÈRÍFÀT ABÍMBÓLÁ

ÌGBÀGBÓ ÀWON ÈNÌYÀN NÍPA ÈSÌN ÀBÁLÁYÉ (ÌBILÉ).

Orísirísi àwon èsìn ni ó wà ní ayé òní pèlú ìgbàgbó tí ó yàtò síra won. Bí a sé ni èsìn ìmòle béè náà ni a ní èsìn omo léyìn kírísítì, èsìn ìbílè tí a tún maa ń pè ní èsìn àbáláyé náà wà lára won. Ní àwon apáa gúúsù, Ìwò òòrùn àti ìlà oòrùn nínú máàpù àgbáyé a ó ri àwon orísi èsìn mìíràn bí i Buddísím, Atheísím, hindúisìm, Anímísìm, Judáísìm Esoterícísìm, Mystócísìn àti béè béè lo. Kí n má fa òrò gùn, oun tí mo fé ko òrò ìgbàgbó lé lórí ni èsìn àbáláyé. Èrò okàn àwon Yorùbá nípa olórun tàbí olódùmarè tóbi púpò, àwon mìíràn á tún máa so pé Eléèdá, Àwámáríìdi, Alabàálase àti béè béè lo. Ìbásepò wáa láàrin àwon òrìsà ilè Yorùbá àti olódùmarè. Ìgbàgbó Yorùbá ni wípé àwon òrìsà wònyìí jé alágbàwí tàbí eni tí wón lè rán sí olódùmarè láti toro nnkan tàbí láti dúpé lówó rè fún ohun ribiribi tí ó se fún won. Èyí tún hàn nínú owe Yorùbá kan tó so pe “Ení mojú owá lá ń bè sí òwà, olójú òwà kan kò sí bí kìí se ayabà”. Àwon ìtàn àtenudénu tàbí àtowódówó tóka sí pé omi ni ayé nígbàkan rí, sùgbón nígbàtí ó wu olódùmarè láti dá ènìyàn, eranko àti àwon nnkan mìíràn tí yóò ma gbé orí ilè, ó pe orìsà-ńlá ó sì fun ní ìkanmawun ìgbín tí iyanrin wa nínú re. Olódùmare pàse fún-un pé kí ó da Iyanrìn náà sí orí omi, ibikikibi tí iyanrìn náà bá dé, béè náà ni ilè yóò se fè tó. Òrìsà-ńlá se bí olódumarè ti rán, ó sì rí béè. Àwon kan tún sopé ibi tí òrìsà ńlá ti se isé náà lójó náà ni a mò sí ifè títí di òní. Ìtàn yìí tún sàlàyé síwájú síi pé òrìsà-ńlá kó ipa nínú dídá tàbi mímo ènìyàn kí ó tó di wípé olódumarè mí èmí ìyè sí ara amò ènìyàn náà. Nítorínà àwon olóòsà máa ń só wipe “ení-sojú-semú òrìsà ni maa sìn o”. Yàtò sí òrìsà ńlá, àwon òrìsà mìíràn tún wà bíì orúnmìlà tí a gbó pé kò kúrò lódò olódùmarè láti ìbèrè dídá ènìyàn títí dé ìparí. Olódùmarè fún òrúnmìlà ní ogbón tí ó tayo ti gbogbo èdá òrun yòókù. Ìdí nìyí tí olódùmarè fi yan òkúnmìlà ní olùdámòràn fún òrìsà-ńlá kí ó lè se àseyorí lórí isé tí olódùmarè gbé fún-un. Bóyá èdá òrun kan ran olódùmarè lówó tàbí ko ràn-án lówó, ohun ti ìtàn àtowódówó yìí kó wa ni wípé olódùmarè ni ó dá òrun àti ayé pèlú gbogbo ohun tí ń be nínú rè. ohun mìíràn ti ìtàn àtowódówó yìí tún ko wa ni wípé èdá òrun bíi òrìsà-ńlá, òrúnmìlà àti àwon mìíràn ni ó di ohun tí àwon omo odùduwà ń se ìrántí won nigbà gbogbo tàbí kí wón máa be àwon òrìsà wònyí láti toro nnkan fún won láti òdò olódùmarè. Bí ó tilè jépé àwon èdá òrun wònyí kò sí láyé àti pé a kò le rí won, ìgbàgbó omo Yorùbá ni wípé èmí won kò kúrò lódó àwon èdá tí wón dá àti wípé a kò le rí àwon èdá òrùn wònyí sùgbón wón lè rí wa. Ìfé láti toro nnkan àti láti dúpé lówó olódùmarè ló mú àwon Yorùbá láti yan àwon èdá òrun wònyìí gégé bíi alágbàwí láàrín won àti olodùmarè. Ìdí nìyí tí àwon ènìyàn nílè Yorùbá fi ń bo òrúnmìlà, òrìsà-ńlá tàbí obàtálá ati àwon òrìsà mìíràn ti ìtàn so nípa wòn. Nínú àpeere àwon òrìsà náà ni ati rí Èlà, Ifá, Yemoja, òrìsà oko, sàngó, ògún àti béè béè lo. Àwon òrìsà wònyí ni àwon Yorùbá kà sí alágbàwí láàrín won àti Olódùmarè. Kìí se pé àwon òrìsà alágbàwí yìí le dá ohunkóhun se fún àwon tí ó ń bo wón sùgbón gégé bí èrò won, àwon òrìsà wònyí ní ànfààní láti bèèrè ohun tí wón ń fé lówó olodúmarè. Awon olóòsà maa ń ní ibì kan tí yóò jé ojúbo òrìsà won kí wón lè máa rí bi fì ìpàdé sí nígbà ti àsìkò bíbo òrìsà bá tó. Àwon olóòsà máa ń gbé ère tí a fi amò, igi tàbí irin se lójúbo àwon òrìsà náà, wón maa n se èyí kí òkàn won báà fi lè máa wà níbí ohun tí wón ń se. Àwon òrìsà mìíràn wa ti won máa n kólé fún àwon mìíràn kò sì ní ilé lórí rárá. Òpò ìdílé ni oní irúfé òrìsà tí wón ń bo. Kìí se gbogbo won ni o ní ètò láti nawó sí òrìsà bíbo. Wón ma ń yan enikan làárín won ni, eni yìí ni yóò ma bo òrìsà náà lójó ti wón bá fé boó. Ení tí bá yàn láti ma bo òrìsà lókùnrin ni à ń pè ní ´ÀWORÒ” tàbí “ÌYÁ LOÒSÀ” bí ó bá jé obìnrin. Ìpò gíga ni ipò awòrò tàbí ìyá lóòsà, ó sì di ìgbà tí wón bá kú kí á tó yan elòmíràn. Eni tí won ó yàn fún ipò yìí gbódò jé eni tí kò ní ìwà àgàbàgebè tabi òpùrò. Àwon Yorùbá gbàgbó pe tí wón bá yan eni tí kò ní àwon ìwà yìí lówó, ti iró eni béè bá nawó sí òrìsà ebo yóò fín-ín nítorínà ni àwon Yorùbá maa ń pa nlá òwe wípí “bí inú bá ti rí ni obì ńyàn.” Àwon olóòsà maa ń tu òrìsà won lójú kí inú wón lé dùn láti se ohun tí wón ń fé fún won. Óní orísirísi àwon nnkan tí àwon olóòsà fí máa ń bo àwon òrìsà wònyí. Bi àpeere epo, iyò, Obì, orógbó ajá, adìye funfun, àgùntàn, omi ati béè béè lo. Wón maa ń fi àwon nnkan wònyí bo àwon òrìsà láti fi ìmore won hàn, àwon olóòsà sí tún máa ń toro ohun ti wón bá fé lójúbó nígbàtí wón bá ń bo òrìsà won lówó. Orísirísi ònà ni àwon olóòsà maa ń lò láti fi pe òrìsà won, ibí tí a ti rí olóòsà ti ń fi ataare sénu pè é béè náà ni a ti rí òmíràn ti ń fi omi pe òrìsà tirè. Bí a se ní ohun tí a fi ń bo àwon òrìsà wónyí béè náà ni aní àwon nnkan èèwò ti won kò gbódò fi bo wón. Àwon òrìsà kan kìí je obì, àdí, ataare àti fífún won ní omi ojó kejì. Àwon àsìkò ti a fi ń bo àwon òrìsà wònyí yàtò sí ra won láti ìlú sí ìlú. Àwon ìlú kan maá ń se odún orúnmìlà ní òsù kefà, àwon mìíràn sì máa ń se ti won ní osù kejo. Èyí fihàn pé àsìkò tí won maa ń bo àwon òrìsà yìí yàtò sí ra won ní ìlú kòòkan. A tún gbódò se àkíyèsí pé oríkì àwon òrìsà wònyí yàtò sí ra won, bí a ti ń ki ògún, sàngó, obàtálá orúnmìlà ati àwon òrìsà yòókù yàtò síra won ponbele. Léyìn ti olóòsà bá tí pè wón tán, ni won ó tó wá rúbo. Léyìn ìrúbo ni olóòsà yóò da obì; Bí obì bá yàn, èyí jásí pé ebo ru ó sì dà. Láyè òde òní, àwon ènìyàn kò fi béè bo àwon òrìsà wònyí mo nítorípé àwon èsìn mìíràn ti dé wá bá won. Láti ìgbà náà ni àwon òrìsà wònyí ti di ohun àyínmúsì àti ohun tí kò gba iyì mó ní àgbáyé lóòní. Àmo bí àwon èsìn mìíràn se rinlè tó ó, àwon ènìyàn mìíràn sì takú pé èsìn baba ńlá àwon ni ó wu àwon. A kò le bá won wí nítorí pé “èyí wù mí kò wù ó, lómú omo ìyá méjì gba àwo obè lótóòtò”.