Gruffudd ap Llywelyn
Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.
Roedd Gruffudd ap Llywelyn (c. 1000 – 5 Awst, 1063) yn frenin ar bron y cyfan o Gymru o 1055 hyd ei farwolaeth.
Yr oedd Gruffudd yn fab i Llywelyn ap Seisyll, oedd wedi teyrnasu ar Wynedd, ac yn ddisgynnydd i Rhodri Mawr, ond nid oedd yn aelod o frenhinllin arferol Gwynedd, disgynyddion Idwal Foel. Pan fu farw Iago ap Idwal ap Meurig yn 1039, gallai Gruffudd gipio Gwynedd. Bu'n ymladd yn llwyddiannus yn erbyn Mercia, yna ymosododd ar Deheubarth. Erbyn 1044 yr oedd wedi concro Deheubarth, ond collodd ei afael ar y deyrnas yma yn 1047. Yr oedd yn awr wedi dod i gytundeb a Mercia, ac enillodd lawer o diriogaeth ar y gororau, gan gipio a llosgi Henffordd yn 1055.
Yn yr un flwyddyn enillodd Ddeheubarth yn ôl, ac erbyn hyn gallai hawlio bod yn frenin ar Gymru gyfan bron. Derbyniwyd ei hawl dros Gymru gan y Saeson, a daeth i gytundeb ag Edward y Cyffeswr. Yn 1063 ymosodwyd arno gan fyddin dan arweiniad Harold Godwinson, ac fe lofruddiwyd Gruffydd gan ei wyr ei hun, a gyrrwyd ei ben i Harold. Rhannwyd ei deyrnas ymhlith nifer o olynwyr.
O'i flaen: Iago ap Idwal ap Meurig |
Brenhinoedd Gwynedd | Olynydd: Bleddyn ap Cynfyn |
O'i flaen: Meurig ap Hywel |
Brenhinoedd Gwent | Olynydd: Cadwgan ap Meurig |
O'i flaen: Gruffudd ap Rhydderch |
Brenhinoedd Glywysing |
|
Brenhinoedd Deheubarth | Olynydd: Maredudd ab Owain ab Edwin |