Gogledd America
Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.
Mae Gogledd America yn gyfandir yn hemisffer gogleddol a hemisffer gorllewinol y Ddaear, wedi'i ffinio i'r gogledd gan y Cefnfor Arctig, ar y ddwyrain gan gogledd y Cefnfor Iwerydd, ar y dde-dwyrain gan Môr y Caribi, ac ar y dde a'r gorllewin gan gogledd y Cefnfor Tawel. Mae gan Ogledd America arwynebedd o 24,480,000 km² (9,450,000 mi sg), neu tua 4.8% o arwynebedd y Ddaear. Yn 2002, credir bod y boblogaeth yn fwy na 514,600,000. Dyma'r trydydd cyfandir o ran arwynebedd (ar ôl Asia ac Affrica) a'r pedwerydd o ran poblogaeth (ar ôl Asia, Affrica ac Ewrop).
[golygu] Hanes
- Prif erthygl: Hanes Gogledd America
Yr Ewropeaid cyntaf i gyrraedd Gogledd America yn sicr (Newfoundland) oedd y Llychlynwyr, wnaeth galw'r ardal yn Vinland. Cyrrhaeddon nhw yna tua 1000. Er sefydlon nhw rhai gwladfeydd yna, ni gadawon nhw ryw lawer o farc ar y gyfandir.
Ar ôl fordaith Christopher Columbus yn 1492, y Sbaenwyr oedd yr Ewropeaid cyntaf i gyrraedd ac aros. Ennillon nhw reolaeth o rhan fwyaf o ynysoedd mwyaf y Caribi a gorchfygon nhw'r Aztecs, ac felly cymryd dros Mecsico a Chanolbarth America.
Y gwladfeydd Seisnig cyntaf oedd Jamestown a Plymouth Rock, yn nhaleithiau Virginia a Massachusetts heddiw. Y gwladfeydd llwyddiannus Ffrengig cyntaf oedd Port Royal (1604) a dinas Québec (1608), yn nhaleithiau Nova Scotia a Québec heddiw.
[golygu] Economi
Poblogaeth: | 495.4 miliwn |
CMC (PPP): | US$12.409 triliwn |
CMC (Pres): | $11.865 triliwn |
CMC/pen (PPP): | $25,263 |
CMC/pen (Pres): | $24,155 |
Cynydd blynyddol yn CMC y pen: |
1.84% (1990-2002) |
Incwm y 10% top: | 32.9% |
Miliwnyddion: | 2.7 miliwn (0.5%) |
Amcangyfrif incwm benywaidd | 55.7% o'r incwm gwrywaidd |
Rhannwyd economi Gogledd America rhwng Canada a'r UDA, dau o wledydd mwyaf cyfoethog a ddatblygol y byd, a chenhedloedd Canolbarth America a'r Caribi, sydd, er nad yn dioddef o economïau gwael, yn wledydd llai economaidd ddatblygol.
Mae Cytundeb Masnach Rydd Canolbarth America (CAFTA) yn cytundeb rhwng yr Unol Daleithiau a'r wledydd Canolbarth America Costa Rica, Guatemala, El Salvador, Honduras a Nicaragua. Amcan y gytundeb yw i hybu masnach rydd rhwng yr aelodau. Mae Canada a Mecsico yn trafod aelodaeth. Mae Cytundeb Masnach Rydd Gogledd America (NAFTA) yn cytundeb rhwng Canada, Mecsico a'r Unol Daleithiau i ddileu tollau ar nwyddau masnachir rhwng ei gilydd.
[golygu] Gwledydd Gogledd America
- Bahamas
- Belize
- Canada
- Costa Rica
- Cuba
- Gweriniaeth Dominica
- El Salvador
- Grønland
- Guatemala
- Haiti
- Honduras
- Jamaica
- México
- Nicaragua
- Panamá
- Unol Daleithiau America
Cyfandiroedd y Ddaear | ||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||||||||||||||||||||||||
![]() Affrica-Ewrasia |
![]() Yr Amerig |
![]() Ewrasia |
||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||
![]() Affrica |
![]() Antarctica |
![]() Asia |
![]() Ewrop |
![]() Gogledd America |
![]() De America |
![]() Oceania |
||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||
Uwchgyfandiroedd daearegol : Gondwana · Lawrasia · Pangaea · Pannotia · Rodinia · Colwmbia · Kenorland · Ur · Vaalbara | ||||||||||||||||||||||||||||
|
Rhanbarthau'r Ddaear | |||
![]() |
Yr Affrig | Canolbarth · De · Dwyrain · Gogledd · Gorllewin | |
---|---|---|---|
![]() |
Yr Amerig | Y Caribî · Canolbarth · De · Gogledd · Lladin | |
![]() |
Asia | Canolbarth · De · De Ddwyrain · De Orllewin · Dwyrain · Gogledd | |
![]() |
Ewrop | Canolbarth · De · Dwyrain · Gogledd · Gorllewin | |
![]() |
Oceania | Awstralia · Melanesia · Micronesia · Polynesia · Seland Newydd | |
|
|||
![]() |
Y Pegynau | Yr Arctig · Yr Antarctig | |
![]() |
Cefnforoedd | Arctig · De · India · Iwerydd · Tawel |