Llan-faes
Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.
Pentre a safle hen fynachlog, yn ymyl Biwmares yn ne-ddwyrain Ynys Môn.
Cododd y Tywysog Llywelyn ap Iorwerth (Llywelyn Fawr) fynachlog yn Llan-faes er anrhydedd i'w wraig Siwan ar ôl iddi farw yn 1237. Ceir yr hanes yn Brut y Tywysogion:
- Y flwyddyn ragwyneb y bu farw Dâm Siwan, ferch Ieuan frenin, gwraig Llywelyn ap Iorwerth, fis Chwefror yn llys Aber; ac y'i claddwyd mewn mynwent newydd ar lan y traeth a gysegrasai Hywel, esgob Llanelwy. Ac o'i hanrhydedd hi ydd adeilawdd Llywelyn ap Iorwerth yno fynachlog (i'r Brodyr) Troednoeth a elwir Llan-faes ym Môn.
Symudwyd beddrod Siwan i eglwys Biwmares, lle mae i'w weld heddiw.
Er gwaethaf protestiadau yn erbyn y cynllun, codwyd gwaith carthffosiaeth ar safle'r fynachlog yn y 1990au gan Dŵr Cymru.
Mae'r erthygl hon yn eginyn. Gallwch helpu iddi dyfu.