Ενοχή (Αστικό Δίκαιο)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Ενοχή (obligation) ονομάζεται στο Αστικό Δίκαιο η υποχρέωση προς παροχή.

Τα διαβιούντα πρόσωπα σε μια έννομη κοινωνία για την ικανοποίηση των βιοτικών τους αναγκών έρχονται σε σχέση προς άλληλα που χαρακτηρίζονται "έννομες σχέσεις". Έτσι η έννομη σχέση υποχρεώνει το ένα πρόσωπο έναντι συγκεκριμένου άλλου σε ορισμένη πράξη ή και παράλειψη η οποία και καλείται ενοχή. Το δε περιεχόμενο από την πράξη αυτή, ή την παράλειψη, στην οποία υποχρεούται το πρόσωπο, στη νομική επιστήμη χαρακτηρίζεται παροχή.

Στην έννομη σχέση της ενοχής, που εκ των πραγμάτων είναι αντιμέτωπη, διακρίνονται δύο υποκείμενα:

  1. Το πρόσωπο που υποχρεούται σε πράξη ή παράλειψη, που ονομάζεται οφειλέτης, και
  2. Το πρόσωπο έναντι του οποίου υποχρεούται ο οφειλέτης και το οποίο δικαιούται ν΄ απαιτήσει την παροχή, που ονομάζεται δανειστής.
  • Όπως συνάγεται εκ των παραπάνω, αντικείμενο της ενοχής μπορεί να είναι είτε πράξη (π.χ. καταβολή κάποιου ποσού, εκτέλεση ενός ή περσσοτέρων πλόων κλπ.), είτε παράλειψη (π.χ. ο αποχωρών συνέταιρος από μια επιχείρηση αναλαμβάνει την υποχρέωση να μην ανοίξει επιχείρηση πλησίον ομοίου της εταιρείας).

[Επεξεργασία] Διάκριση ενοχών

Οι ενοχές διακρίνονται α) σε απλές ή σύνθετες. Οι σύνθετες σε συμπλεκτικές ή διαζευκτικές, και β) σε διαιρετές και αδιαιρέτους.

  • Απλή ενοχή: Ονομάζεται εκείνη που αφορά ένα αντικείμενο
  • Σύνθετη ενοχή: Είναι εκείνη που αφορά πέρισσότερα αντικείμενα.
  • Συμπλεκτική ενοχή: Είναι όταν ο οφειλέτης προς απαλλαγή του οφείλει να παράσχη συγχρόνως όλα τα αντικείμενα.
  • Διαζευκτική ενοχή: Λέγεται όταν ο οφειλέτης αρκεί να παράσχει ένα εξ των αντικειμένων.
  • Διαιρετή ενοχή: Λέγεται εκείνη που μπορεί να διαιρεθεί χωρίς βλάβη της ουσίας και της αξίας του αντικειμένου.
  • Αδιαίρετη ενοχή: Λέγεται εκείνη που δεν μπορεί να διαιρεθεί χωρίς βλάβη της ουσίας και της αξίας του αντικειμένου, π.χ. ενοχή σε ανέγερση οικοδομής ή σε ναυπήγηση πλοίου που δεν νοείται διαίρεση χωρίς βλάβη.

Κάθε ενοχή παρουσιάζει δύο όψεις την "παθητική" δυνάμει της οποίας υποχρεώνεται ένα πρόσωπο σε παροχή, που λέγεται υποχρέωση και στην "ενεργητική" δυνάμει της οποίας δικαιούται έτερο πρόσωπο ν΄ απαιτήσει την παροχή, που λέγεται απαίτηση.

[Επεξεργασία] Πηγές ενοχών

Η δικαιοπραξία και η σύμβαση είναι οι κυριότερες πηγές ενοχών πλην όμως μπορούν να παραχθούν ενοχές και από άλλους λόγους, έτσι οι ενοχές διακρίνονται ανάλογα της προέλευσής τους σε:

  1. Ενοχές δικαιοπραξίας: Λέγονται αυτές που παράγονται από νομικές πράξεις και που κατευθύνουν παραγωγή έννομου αποτελέσματος. Συνηθέστερη μορφή αυτών είναι η σύμβαση. Για παράδειγμα από τη σύμβαση ναύλωσης δημιουργείται ενοχικός δεσμός μεταξύ εκναυλωτή και ναυλωτή με παραγόμενα δικαιώματα και υποχρεώσεις εκατέρωθεν.
  2. Ενοχές εκτός δικαιοπραξίας: Χαρακτηρίζονται γενικά όλες οι παραγόμενες από το νόμο, δηλαδή από πράξεις ή γεγονότα που ο νόμος προσδιορίζει την ενοχή. Για παράδειγμα σε φθορά ή καταστροφή αντικειμένου ο ιδιοκτήτης δικαιούται ν΄ απαιτήσει αποζημίωση που υποχρεούται να καταβάλει εκείνος που κατέστρεψε αυτό.