Ταοϊσμός

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Ο Ταοϊσμός (ονομάζεται ενίοτε και Νταοϊσμός) ως όρος χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει:

  1. Μια φιλοσοφική σχολή βασισμένη στα κείμενα του Τάο Τε Κινγκ (απoδίδονται στον Λάο Τσε και εκφέρονται εναλλακτικά ως Ντάο Ντε Τζινγκ) και του Τζουανγκτζί.
  2. Μια οικογένεια οργανωμένων θρησκευτικών κινημάτων όπως οι σέκτες Ζενγκγί ("Ορθοδοξία") ή Κουαντζέν ("πλήρης πραγματικότητα"), που αντλούν την καταγωγή τους από το Τζανγκ Νταολίνγκ της ύστερης δυναστείας Χαν Han Dynasty;
  3. Την κινεζική λαϊκή θρησκεία.
Ο Κινεζικός χαρακτήρας Τάο ή Ντάο ("Δρόμος").
Ο Κινεζικός χαρακτήρας Τάο ή Ντάο ("Δρόμος").

Η λέξη "Ταοϊσμός" χρησιμοποιείται ως μετάφραση των κινεζικών όρων Νταοζιάο (道教 "διδασκαλίες/θρησκεία του Ντάο") και Νταοζία (道家 "σχολήτου Ντάο"). Ο χαρακτήρας Τάο 道 (ή Ντάο, ανάλογα με το σχήμα εκλατινισμού της λέξης που αποκουθεί κανείς σημαίνει "ατραπός" ή "δρόμος", αλλά στην κινεζική θρησκεία και φιλοσοφία έχει προσλάβει περισσότερο αφηρημένα νοήματα. Το σύνθετοΝταοζιάο αναφέρεται στον Νταοϊσμό ως θρησκεία. Το Νταοζία αναφέρεται στην δραστηριότητα των λογίων κατά τη σπουδή τους. Ας σημειωθεί εδώ ότι η συγκεκριμένη διάκριση είναι αφεαυτής αντιφατική και παρουσιάζει δυσκολίες ως προς την ερμηνεία της.

Επικρατεί αρκετή σύγχυση σε ό,τι αφορά στο νόημα του Ταοϊσμού, καθώς ο όρος χρησιμοποιείται συχνά εσφαλμένα για να περιγράψει παρόμοιες φιλοσοφικές σχολές όπως το Ζεν. Σε ορισμένες χώρες και σε διαφορετικά εννοιολογικά πλαίσια (για παράδειγμα, στις "ταοϊστικές" οργανώσεις της Κίνας και της Ταϊβάν), ο όρος εφαρμόζεται στην κινεζική λαϊκή θρησκεία, χάριν αναγνώρισης. Ωστόσο πολλοί, αν όχι οι περισσότεροι, από εκείνουν που ακολουθούν τις συγκεκριμένες θρησκείες δεν αναγνωρίζουν τον Ταοϊσμό (σε οποιαδήποτε γλώσσα) ως όνομα της θρησκείας του. Επιπλέον, οι αρκετές μορφές αυτού που συνήθως αποκαλείται "ελίτ" ή "οργανωμένος" Ταοϊσμός συνλήθως διακρίνουν τις τελετουργικές δραστηριότητές του από εκείνες της λαϊκής θρησκείας, τις οποίες οι επαγγελματίες Ταοϊστές (Νταοσί) τείνουν να θεωρούν ως υποβαθμισμένες.

Η κινεζική αλχημεία, η κινεζική αστρολογία, η κινεζική κουζίνα, αρκετές κινεζικές πολεμικές τέχνες, η κινεζική παραδοσιακή ιατρική, το φενγκ σούϊ, πολλά στυλ του τζι γκονγκ, παρουσιάζουν κάποια σχέση με τον Ταοϊσμό.

Πίνακας περιεχομένων

[Επεξεργασία] Ιστορία

Ανάλογα με τα συμφραζόμενα που αποδίδει κανείς στον Ταοϊσμό, οι ρίζες του είναι δυνατόν να ανιχνευθούν σε:

Εναλλακτικά, υφίσταται ο ισχυρισμός πως ο "Ταοϊσμός" ως διακριτή θρησκευτική οντότητα διαμορφώθηκε σε ύστερες περιόδους, ως αντίδραση στην νεοαφιχθείσα θρησκεία του Βουδισμού, ή με την κωδικοποίηση των κειμένων Σανγκτσίνγκ και Λινμπάο, (4ος αιώνας).

Σύμφωνα με άλλες αφηγήσεις ο Λάο Τσε (ο υποτιθέμενος συγγραφέας του Τάο Τε Κινγκ/Ντάο Ντε Τζινγκ) υπήρξε διδάσκαλος τόσο του Βούδδα όσο και του Κομφούκιου. Ο πρώιμος Ταοϊσμός φαίνεται πως σχετίστηκε με αρχαία εικονογραφία, τον μυστικισμό και τη γηγενή προγονολατρεία. Ο παρατηρούμενος συμβολισμός σε κελύφη χελώνας προηγείται χρονικά της πρώιμης κινεζικής καλλιγραφίας και είναι η βάση της γραπτής Κινεζικής σε τέχνεργα που χρονολογούνται προγενέστερα του 1600 Π.Κ.Ε.

[Επεξεργασία] Χαν δυναστεία (206 ΠΚΕ–220)

Κατά την πρώιμη περίοδο της δυναστείας ο Χαν λατρευόταν ως θείος, είτε σε σχέση ή συγχωνευμένος με τον Κίτρινο Αυτοκράτορα. Μείζον κείμενο από το κίνημα Χουάνγκ-Λάο (Huang-Lao) είναι το Χουαϊνανζί, (Huainanzi), που ερμηνεύει τις πρώιμες ταοϊστικές διδασκαλίες στο φως της αναζήτησης για αθανασία.

Ο Ζανγκ Νταολίνγκ (Zhang Daoling) ισχυρίστηκε ότι άρχισε να λαμβάνει νέες αποκαλύψεις από τον Λάο Τσε το 142 CE όντας στην (νυν) επαρχία Σιτσουάν και γύρω από τον πυρήνα αυτών των αποκαλύψεων ίδρυσε την Τιανσί (Tianshi) σέκτα ("Ουράνιοι Διδάσκαλοι"). Ασκούσε την πνευματική θεραπεία και συνέλεγε προσφορές "πέντε χούφτες ρύζι" από τους οπαδούς του, γεγονός που οδήγησε σε στην ανάλογη εναλλακτική ονομασία του κινήματός του. Το κεντρικό μήνυμα του Ζανγκ Νταολίνγκ ήταν πως η ουράνια τάξη θα έφθανε σύντομα στο τέλος της και θα τη διαδεχόταν μια περίοδος "Μεγάλης Ειρήνης", (Ταϊπίνγκ). Στην πραγματικότητα οι δραστηριότητες της συγκεκριμένης σέκτας επιτάχυναν την πτώσης της Χαν δυναστείας. Το ίδιο θα μπορούσε να λεχθεί για τους σύγχρονους του Ζανγκ Νταολίνγκ Ταοϊστές της σέκτας του Κίτρινου Τουρμπανιού. Ο εγγονός του Ζανγκ ίδρυσε ένα θεοκρατικό κράτος στην επαρχία Σιτσουάν. Η σύγχρονη σέκτα Ζενγκύι (Zhengyi) διεκδικεί την καταγωγή της από τη σέκτα των Ουράνιων Διδασκάλων και ο νυν Ουράνιος Διδάσκαλος ζει στην Ταϊβάν.

Ο Λαο Τσε έλαβε την αυτοκρατορική αναγνώριση ως θεότητα το 166. Το Γιν και Γιάνγκ και τα "πέντε στοιχεία" ως θεωρίες προέρχονται από εκείνη την εποχή, αλλά δεν ενσωματώθηκαν εξαρχής στον Ταοϊσμό.

Το όνομα Νταοτζία προέρχεται από τη δυναστεία Χαν. Στην ιστορία του Σίμα Κιάν (κεφ. 63) αναφέρεται στους αθανάτους. Στον Λίου Ξιάνγκ σχετίζεται με τον Λαοτζί και τον Ζουανγκτζί. Εντέλει ο όρος Νταοτζιάο εφαρμόστηκε για τα θρησκευτικά κινήματα που αναφέρονται πιο πάνω. Οι δύο όροι χρησιμοποιούνταν εναλλακτικά έως πρόσφατα και η διάκρισή τους έγινε από κομφουκιανιστές συγγραφείς. Το πρωιμότερο σχόλιο για το Ντάο Ντε Τζινγκ είναι αυτό του Χεσάνγκ Γκονγκ (Ο "Διδάσκαλος της Όχθης"), εκπροσώπου του θρησκευτικού Ταοϊσμού.

[Επεξεργασία] Η Περίοδος των Τριών Βασιλείων (220–265)

Η σχολή Ξουανξούε (Xuanxue) ("Μυστηριώδης Σοφία"), στην οποία περιλαμβάνεται ο Γουανγκ Μπι, εστιάζεται στα κείμενα του Λαοτζί και του Ζουανγκτζί αλλά όχι στην οργανωμένη θρησκεία.

[Επεξεργασία] Έξι Δυναστείες (316–589)

Ο Ταοϊστής αλχημιστής Γκε Χονγκ, γνωστός επίσης ως Μπαοπουτζί (Baopuzi) (抱扑子 Ο "Διδάσκαλος που Αγκαλιάζει την Απλότητα") ενεργός κατά τον τρίτο και τέταρτο αιώνα μ.Χ. άσκησε μεγάλη επίδραση στον ύστερο Ταοϊσμό. Σημαντικά κείμενα του Ταοϊσμού γράφτηκαν στη διάρκεια αυτής της περιόδου, ανάμεσα στα οποία περιλαμβάνονται το Σανγκκίνγκ (Shangqing) (上清 "Ύψιστη Αγνότητα") (365–370) και το Λινκμπάο (Lingbao) (靈寶 "Ιερός Θησαυρός") (397–402) που λήφθηκαν στο Μαοσάν. Οι αποκαλύψεις Σανγκκίνγκ λήφθηκαν από τον Γιάνγκ Ξι (Yang Xi), συγγενή του Γκε Χονγκ. Στα συγκεκριμένα κείμενα δόθηκε έμφαση στον διαλογιστικό οραματισμό (內觀 νεϊγκουάν (neiguan)).

Μιλούσαν για τον ουρανό Σανγκκίνγκ, ο οποίος βρισκόταν υπεράνω του ύψιστου ουρανού των Ταοϊστών του Ουράνιου Διδάσκαλου. Οι αποκαλύψεις του Γιανγκ Ξι θεωρούνταν το αποτέλεσμα των επισκέψεων των κατοίκων αυτού του ουρανού (οι "Ζεν Ρεν") πολλοί από τους οποίους ήταν πρόγονοι ενός αριστοκρατικού κύκλου της νότιας Κίνας. Οι Ζεν Ρεν μιλούσαν για μια αποκάλυψη, η οποία θα λάμβανε χώρα το 384 και διατείνονταν πως μόνον ορισμένα άτομα από αυτούς τους αριστοκρατικούς κύκλους είχαν επιλεγεί να σωθούν. Τον πρώτο αιώνα της εμφάνισής του ο Ταοϊσμός Σανγκκίνγκ ήταν απομονωνμένος στους συγκεκριμένους φιλοσοφικούς κύκλους. Αργότερα ο Τάο Χονγκτζίνγκ (Tao Hongjing) (456–536) κωδικοποίησε και σχολίασε τα κείμενα του Γιάνγκ Ξι, ανοίγοντας έτσι το δρόμο για τη μετατροπή του Ταοϊσμού Σανγκτσίνγκ (Shangching) σε λαϊκή θρησκεία. Οι γραφές Λινγκμπάο πρόσθεσαν ορισμένα βουδιστικά στοιχεία, ανάμεσα στα οποία περιλαμβάνονται τελετουργικές ψαλμωδίες, και έδωσαν έμφαση στην παγκόσμια σωτηρία.

Στο Χουαχουτζίνγκ (Huahujing (化胡經 "Γραφή της Μεταστροφής των Βαρβάρων") καταγράφεται ο ισχυρισμός πως ο Λάο Τσε πήγε στην Ινδία, όπου δίδαξε λιγότερα εξελιγμένα δόγματα με το όνομα του Βούδδα. Οι Βουδιστές με τη σειρά τους είχαν αντιρρήσεις και οι αυτοκράτορες καταδίκασαν "κανονικά" τον ισχυρισμό. Παρόμοιος ισχυρισμός υπάρχει και στο Ξισενγκτζίνγκ (Xishengjing) (西升經 "Γραφή της Δυτικής Εξύψωσης").

[Επεξεργασία] Πεποιθήσεις

βλ. κύριο άρθρο:Τα Τρία Κοσμήματα του Τάο

[Επεξεργασία] Θρησκευτικός Ταοϊσμός (Νταοτζιάο)

Ταοϊστικός ναός της Ταϊβάν. Διακρίνεται η θρησκευτική πρακτική της καύσης θυμιάματος και τα πνεύματα φύλακες Φου Ντογκ και Δράκων
Μεγέθυνση
Ταοϊστικός ναός της Ταϊβάν. Διακρίνεται η θρησκευτική πρακτική της καύσης θυμιάματος και τα πνεύματα φύλακες Φου Ντογκ και Δράκων

Ο Ταοϊσμός ως θρησκεία δεν επικεντρώνεται γύρω από δόγματα και δεν υπάρχουν γνωστές ταοϊστικές "διακηρύξεις πίστης". Ταυτόχρονα είναι δυνατόν να αναγνωρίσει κανείς ορισμένες χρακτηριστικές πεποιθήσεις ή υποθέσεις. Πέραν της κινεζικής λαϊκής θρησκείας, διάφορα τελετουργικά και ασκήσεις θεωρούνται από τους ακόλουθους του Ταοϊσμού ότι επηρεάζουν θετικά τη φυσική υγεία, ευθυγραμμίζουν την πνευματική ύπαρξη με τις κοσμικές δυνάμεις ή ωθούν σε εκστατικά πνευματικά ταξίδια. Αυτού του είδους οι ιδέες φαίνονται βασικές γιατον Ταοϊσμό στις ελίτ μορφές του.

[Επεξεργασία] Φιλοσοφικός Ταοϊσμός (Νταοτζιά)

Ο όρος φιλοσοφικός Ταοϊσμός δεν αναφέρεται σε μία συγκεκριμένη ταοϊστική σχολή ή διακριτούς φιλοσόφους και είναι τμήμα του Ξουανξού και άλλων ρευμάτων σκέψης. Η διάκριση ανάμεσα στον φιλοσοφικό και τον θρησκευτικό Ταοϊσμό είναι τόσο δύσκολη, όσο ο ορισμός του ίδιου του Ταοϊσμού. Πιστοί του "Θρησκευτικού" Ταοϊσμού πιθανώς δεν έχουν ποτέ διαβάσει τη σκέψη του Λάο Τσε, Ζουανγκζί ή Ντάοζανγκ και το γεγονός ότι αποκαλούνται Ταοϊστές πιθανώς προκαλεί αμηχανία ή φαίνεται κατασκευασμένο.

Ο φιλοσοφικός Ταοϊσμός δίνει έμφαση σε διάφορες έννοιες του Ντάο Ντε Τζινγκ όπως η "μη δράση" (γου γουέι), το κενό, η απόσπαση, η δύναμη της απαλότητας (ή ευλυγισία) και του Ζουανγκζί όπως η δεκτικότητα, ο αυθορμητισμός, ο σχετικισμός των ανθρώπινων δρόμων στη ζωή, οι τρόποι ομιλίας και συμπεριφοράς. Ως είναι φυσικό το ενδιαφέρον συγκεντρώνεται γύρω από το ντάο -ποιο δρόμο θα έπρεπε να ακολουθούμε και κυρίως τι είναι το ντάο, πώς μπορπούμε να το γνωρίσουμε. Η αποσπασμένη συζήτηση και η απροθυμία διαμόρφωσης κάποιου συγκεκριμένου τρόπου έκφρασης διαμορφώνει ένα status παραδοξότητας μάλλον παρά δογματισμού. Εξαιτίας αυτού τα ταοϊστικά κείμενα διαφέρουν αισθητά από εκείνα του Κομφουκιανισμού.

Οι ταοϊστές σχολιαστές προβληματίζονται από τις εισαγωγικές προτάσεις του Ντάο Ντε Τζινγκ, οι οποίες συνήθως μεταφράζονται ως:

Ο δρόμος που μπορεί να προφερθεί δεν είναι ο αιώνιος Δρόμος.
Το όνομα που μπορεί να αονομαστεί, δεν είναι το αιώνιο Όνομα.

(Για την ακρίβεια οι αυθεντικές λέξεις είναι:

道可道,非常道。 (ντάο (δρόμοι) μπορούν να προφερθούν, μη συνήθεις δρόμοι)
名可名,非常名。 (ονόματα μπορούν να ονομαστούν, μη συνήθη ονόματα))

Στην κινεζική γλώσσα to "道" ή "Ντάο" χρησιμοποιείται τόσο ως ουσιαστικό όσο και ως ρήμα. Η μετάφραση 'Δρόμος' για το ουσιαστικό αποδίδει αρκετούς συνειρμούς, αλλά η μετάφραση για το ρήμα ντάο=ομιλείν δείχνει αταίριαστη με το γενικό εννοιολογικό πλαίσιο του Ταοϊσμού, εκτός και αν αποδώσει κανείς στο ρήμα τις έννοιες του κηρύττειν, της διατύπωσης κ.λπ.

[Επεξεργασία] Βιβλιογραφία

  • Chang, Stephen T. The Great Tao (Tao Longevity LLC, 1985). ISBN 0-942196-01-5.
  • Graham, A.C. Disputers of the Tao: Philosophical Argument in Ancient China (Open Court, 1993). ISBN 0-8126-9087-7
  • Graham, A.C. (translator). Chuang-tzu: The Inner Chapters (Indianapolis: Hackett Publishing Company, 2001). ISBN 0-87220-581-9
  • Jordan, David K. Gods, Ghosts, and Ancestors: The Folk Religion of a Taiwanese Village (Berkeley: University of California Press, 1972).
  • Kaltenmark, Max. Lao Tzu and Taoism (Stanford: Stanford University Press, 1969 [original French 1965]).
  • Knauer, Elfried R. "The Queen Mother of the West: A Study of the Influence of Western Protoypes on the Iconogaphy of the Taoist Deity." In Contact and Exchange in the Ancient World. Ed. Victor H. Mair. University of Hawai'i Press. 2006 Pp. 62-115. ISBN 9780824828844; ISBN 0824828844
  • Kohn, Livia. The Taoist Experience: An Anthology (Albany: SUNY Press, 1993).
  • Lau, D. C. Lao Tzu: Tao Te Ching (London: Penguin Classics, 1963). ISBN 0-14-044131-X
  • Maspero, Henri,.Taoism and Chinese Religion (Amherst: University of Massachusetts Press, 1981). ISBN 0-87023-308-4
  • Ni, Hua-Ching. Tao: The Subtle Universal Law and the Integral Way of Life (SevenStar Communications, 1998). ISBN 0-937064-65-3
  • Robinet. Isabelle. Taoist Meditation: The Mao-shan Tradition of Great Purity (Albany: SUNY Press, 1993 [original French 1989]).
  • Robinet, Isabelle. Taoism: Growth of a Religion (Stanford: Stanford University Press, 1997 [original French 1992]).
  • Schipper, Kristopher. The Taoist Body (Berkeley: University of California Press, 1993 [original French version 1982]).
  • Sivin, Nathan. Chinese Alchemy: Preliminary Studies (Cambridge: Harvard UP, 1968).
  • Sommer, Deborah. Chinese Religion: An Anthology of Sources (Oxford University Press, 1995). ISBN 0-19-508895-6

[Επεξεργασία] Δικτυακοί τόποι

Commons logo
Τα Κοινά έχουν βίντεο και φωτογραφίες σχετικά με το άρθρο