Αρμάνοι
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Οι Αρμάνοι, γνωστοί στην Ελλάδα κυρίως ως Βλάχοι, είναι μία πληθυσμιακή ομάδα τα μέλη της οποίας κατοικούν κυρίως στην Ελλάδα, στην Αλβανία και στην Π.Γ.Δ.Μ.. Τα μέλη της μιλούν διάφορες προφορικές βλαχικές διαλέκτους γνωστές επίσης υπό το νεολογισμό: Αρωμουνική γλώσσα. Η Αρωμουνική είναι το σύνολο των προφορικών μή συστηματοποιημένων βλαχικών διαλέκτων που ομιλούνται στα Νότια Βαλκάνια. Οι προφορικές αυτές ντοπιολαλιές είναι Λατινογενούς προέλευσης.
Οι βλαχικοί πληθυσμοί δηλαδή ήσαν κάποτε κατά κύριο λόγο δίγλωσσοι. Σήμερα στον ελλαδικό χώρο ένα μέρος τους συνεχίζει να μιλά παράλληλα με την ελληνική τα βλαχικά. Το μεγαλύτερο ωστόσο μέρος των ατόμων βλαχικής καταγωγής σήμερα μιλάει μόνο ελληνικά. Τα ελληνικά ήταν ανέκαθεν η μόνη γλώσσα γραπτής χρήσης στα Βλαχοχώρια. Στις χώρες της Διασποράς χρησιμοποιούσαν την ελληνική και τις εκεί επίσημες γλώσσες. Στην προφορική τους γλώσσα οι Βλαχόφωνοι ονομάζονται Αρμάνοι, ή "Ρεμένοι" ενώ στα Ελληνικά και τις περισσότερες γλώσσες του κόσμου ονομάζονται Βλάχοι. Οι όροι Αρμάνοι ή Αρωμούνοι στην ελληνική αποδίδουν φωνητικά τον βλαχικό αυτοπροσδιοριστικό όρο "αρμάνιϊ" και ετυμολογικά προέρχονται από τη λατινική φράση Ad Romanos (=στους Ρωμαίους) που σήμαινε όλους τους 'προσελθόντες' στους Ρωμαίους (=στο ρωμαϊκό κόσμο) μετά την έκδοση του διατάγματος του Καρακάλα το 212 μ.Χ. για χορήγηση του τίτλου του Ρωμαίου πολίτη (Cives Romanus) σε όλους τους κατοίκους των επαρχιών του ρωμαϊκού κράτους [Ad (=πρόθεση που σημαίνει προς, εις, σε)+ Romanos (=αιτιατική πληθυντικού αριθμού του ουσιαστικού Romanus=Ρωμαίος] Ad Romanos>Adromanos>Aromanos>Αρμάνος-Αρωμούνος. Ως Ρωμάνοι είναι γνωστοί στους βυζαντινούς χρόνους οι λατινόφωνοι υπήκοοι του ρωμαϊκού κράτους κι ως Ρωμαίοι οι ελληνόφωνοι υπήκοοί του.
Για την ετυμολόγηση της λέξης "Βλάχος" διατυπώθηκαν πολλές απόψεις από νεότερους μελετητές. Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη το "Βλάχοι", σλαβ. Vlah, αρχ. γερμ. Walh-Volk (λατινόφωνοι), λατ. Volcae, ήταν ονομασία που χρησιμοποιήθηκε αρχικά για να δηλώσει τα κελτικά φύλα που μιλούσαν τη Λατινική. Ο όρος Volcae, από τους γείτονες τους Γερμανούς, εξαπλώθηκε ανατολικά στους Σλάβους και μέσω αυτών στους Βυζαντινούς, που τον χρησιμοποίησαν για να χαρακτηρίσουν τους λατινόγλωσσους Βλάχους. Στο πρώτο μισό του 20ου ο Σπ. Παπαγεωργίου, το 1908, είχε υποθέσει την προέλευση της λέξης "Βλάχος" από την αιγυπτιακή "Φελλάχος". Μετά από 30 χρόνια, ο ακαδημαϊκός Αντ. Κεραμόπουλλος τεκμηριώνει και αναπτύσσει διεξοδικά την εικασία αυτή με βάση εκτεταμένη βιβλιογραφία, σε προεδρικό λόγο στην Ακαδημία Αθηνών. Οι απόψεις των δύο συνάντησαν το ελάχιστο έως μηδαμινό ενδιαφέρον της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας.
[Επεξεργασία] Ο προφορικός αυτοπροσδιορισμός των Βλάχων ως "Αρμάνοι" ή "Ρρεμένοι"
Οι Βλάχοι της Ελλάδας στην προφορική τους γλώσσα αυτοπροσδιορίζονται ως "Αρμάνοι". Στην ελληνόφωνη γραπτή και προφορική τους παράδοση αυτοπροσδιορίζονται με τον όρο Βλάχοι ή βλαχόφωνοι Έλληνες. Ως Βλάχοι αυτοπροσδιορίζονται στο τοπικό βλαχικό ιδίωμα οι βλαχόφωνοι κάτοικοι του Μετσόβου, της Μηλιάς κι ευρύτερα της περιοχής Μαλακασίου. Οι Βλάχοι της Σαμαρίνας, του Περιβολίου και της Αβδέλας αυτοπροσδιορίζονται στο προφορικό βλαχικό τους ιδίωμα ως "Αρμάνοι"και στα ελληνικά ως Βλάχοι. Οι όροι Αρμάνοι ή Αρωμούνοι ετυμολογικά προέρχονται από τη Λατινική φράση Ad Romanos (=στους Ρωμαίους) που σήμαινε όλους τους 'προσελθόντες' στους Ρωμαίους (=στο ρωμαϊκό κόσμο) μετά την έκδοση του διατάγματος του Καρακάλα (Edictum Antoninianum) το 212 μ.Χ. για χορήγηση του τίτλου του Ρωμαίου πολίτη (Cives Romanus) σε όλους τους κατοίκους των επαρχιών του ρωμαϊκού κράτους [Ad (=πρόθεση που σημαίνει προς, εις, σε)+ Romanos (=αιτιατική πληθυντικού αριθμού του ουσιαστικού Romanus=Ρωμαίος] Ad Romanos>Adromanos>Aromanos>Αρμάνος-Αρουμάνος-Αρωμούνος.
Άλλοι ετεροπροσδιορισμοί των νοτίων Βλάχων είναι :
- Κουτσόβλαχος: είναι η ελληνική απόδοση του τούρκικου Κιουτσούκ Βαλάχ (= Μικρόβλαχοι), κάτοικοι δηλαδή της Μικρής Βλαχίας. Έτσι ονομαζόταν η Αιτωλοακαρνανία κατά την εποχή του Βυζαντίου. Εν αντιθέση με τους Μπουγιούκ Βαλάχ (= Μεγαλόβλαχοι), κάτοικοι δηλαδή της Μεγάλης Βλαχίας όπως ονομαζόταν η περιοχή της Θεσσαλίας.
- Τσιντσάροι: Έτσι ονομάζονται οι Αρμάνοι στις περιοχές Σερβίας-Σκοπίων. Η ονομασία εικάζεται πως προέρχεται από το λατινικό quinquarius (πέντε=quinque στην λατινική, τσιντσι στα βλάχικα) κατάλοιπο της πέμπτης Ρωμαικής λεγεώνας των παλεμάχων Μακεδόνων.
- Τσομπάν ονομάζονται οι "Ρρεμένοι" στην Αλβανία, εξαιτίας της συχνής ενασχόλησής τους με την κτηνοτροφία
[Επεξεργασία] Καταγωγή
Έχουν γραφεί και έχουν διατυπωθεί πάρα πολλές απόψεις για την ταυτότητα και την προέλευση των Βλάχων. Τα ιστορικά στοιχεία είναι λιγοστά κατά γενική ομολογία ώστε να παγιωθεί και να ισχυροποιηθεί μια συγκεκριμένη αντίληψη. Το θέμα περιπλέκεται ακόμα περισσότερο από το γεγονός οτι το θέμα των Βλάχων της νοτίου Βαλκανικής υπήρξε θέμα πολιτικής διαμάχης με κύριους πρωταγωνιστές την Ελληνική και την Ρουμανική πλευρά. Οι διάφορες απόψεις περί καταγωγής των Βλάχων που έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί είναι οι εξής:
- Καταγωγή από Ρωμαίους.Οι Βλάχοι προέρχονται από Ρωμαίους μέλη των Ρωμαϊκών Λεγεώνων, οι οποίοι παντρεύτηκαν ντόπιες γυναίκες, εγκαταστάθηκαν σε ορεινά περάσματα και σταδιακά έγιναν κτηνοτρόφοι.
- Καταγωγή από τις περιοχές της Ρουμανίας. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, που είναι η επικρατούσα μεταξύ των Ρουμάνων ιστορικών, οι Αρμάνοι εγκατέλειψαν την πατρίδα τους βόρεια του Δούναβη κάπου μεταξύ 6ου και 10ου αιώνα και κατέβηκαν νοτιώτερα προς αναζήτηση καλύτερων βοσκοτοπιών.
- Καταγωγή από αρχαίους Θράκες, Πελασγούς, Ιλλύριους ή και άλλα μη-ελληνικά φύλα. Οι Βλάχοι σύμφωνα με τη θεωρία αυτή είναι απόγονοι κάποιου αρχαίου θρακικού λαού, όπως των Βησσών, ή μείγμα των διάφορων μη-ελληνικών φυλών της ευρέτερης περιοχής της Μακεδονίας.
- Καταγωγή από ελληνικούς πληθυσμούς. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή οι Βλάχοι είναι αυτόχθονες Έλληνες γλωσσικώς εκλατινισμένοι από τους Ρωμαίους προκειμένου να τελούν ως οροφύλακες των συνόρων της Αυτοκρατορίας ή να υπηρετούν ως μισθοφόροι στις τάξεις των λεγεώνων. Εξάλου όπως αναφέρουν ιστορικές πηγές μετά την κατάληψη του Ελλαδικού χώρου οι Ρωμαίοι έχοντας θαυμασμό στον πολυδύναμο μακεδονικό στρατό άρχισαν να στρατολογούν γηγενείς μισθοφόρους και να υιοθετούν το θεσμό των κλεισουροφυλάκων στους οδικούς άξονες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
- Καταγωγή από τα βόρεια Βαλκάνια. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή οι Βλάχοι προήλθαν από περιοχές της σημερινής Σερβίας, όπου το Λατινικό στοιχείο επικρατούσε του Ελληνικού, όπως αποδεικνύεται από τον μεγάλο αριθμό επιγραφών στα Λατινικά.
[Επεξεργασία] Ιστορικές αναφορές
Πρώτη γραπτή αναφορά του ονόματος "Βλάχοι" γίνεται από τον Γεώργιο Κεδρινό το 976 μ.Χ. ο οποίος έγραψε πως ο αδελφός του μετέπειτα Βούλγαρου αυτοκράτορα Σαμουήλ σκοτώθηκε το 976 από "οδίτες Βλάχους" μεταξύ Καστοριάς και Πρεσπών· "τούτων δε των τεσσάρων αδελφών Δαβίδ μεν ευθής απεβιώ αναιρεθέίς μέσον Καστοριάς και Πρέσπας κατά τας λεγόμενας Καλάς Δρύς παρά τινών Βλάχων οδιτών".
[Επεξεργασία] Η διγλωσσία των Βλάχων
Το κύριο στοιχείο που διαφοροποιούσε ιστορικά τους Βλάχους από τους άλλους Έλληνες είναι η επιπλέον λατινογλωσσία τους στον ιδιωτικό χώρο. Η Ελληνική ήταν η γλώσσα που χρησιμοποιούσαν πάντα στην Εκκλησία, στο εμπόριο κι αλλού, ενώ τα βλαχικά αναφέρονταν κυρίως στο οικιακό περιβάλλον και στις κοινωνικές συναναστροφές της κλειστής κοινωνίας του χωριού.
[Επεξεργασία] Αρωμουνική
Με το νεολογισμό Αρωμουνική προσδιορίζεται το γλωσσικό ιδίωμα των Βλαχόφωνων πληθυσμών του ελληνικού χώρου και πρόκειται για νεολατινικό ιδίωμα, το οποίο χρησιμοποιήθηκε από Έλληνες εκλατινισθέντες κατά την περίοδο της Ρωμαιοκρατίας, όπου και υπηρέτησαν στο ρωμαϊκό στρατό ως φύλακες των συνόρων. Ο Αχιλλέας Γ. Λαζάρου, ερευνώντας σε βάθος την προέλευση και διαμόρφωση της, στην ιστορική και φιλολογική πραγματεία του "Αρωμουνική και τας μετά της ελληνικής σχέσεις αυτής - Βλάχοι", καταδεικνύει:
"Οι Αρωμουνοι είναι ακραιφνείς Έλληνες όσον και οι Έλληνες άλλων περιοχών, οίτινες ένεκα εθνικών περιπετειών εγένοντο δίγλωσσοι ή και αλλόγλωσσοι [...] Το περιβάλλον εντός τον οποίου εγεννήθη η αρωμουνική, δεν επέτρεψεν την διαμόρφωσιν εις ανεξάρτητον γλώσσαν. Διότι οι Αρωμούνοι ομιλούντες και την ελληνικήν δεν ησθάνθησαν την ανάγκην να καλλιεργήσονν την δημώδη λατινικήν".
Η αρωμουνική περιλαμβάνει πολλά ελληνικά στοιχεία, που διαιρούνται από τον Λαζάρου σε έμμεσα και άμεσα δάνεια:
"Το μέγα πλήθος και η ποικιλία του λεξιλογίου τούτου καλύπτοντος σχεδόν πάσας τα εννοίας της καθημερινής ζωής, υποδηλούν ότι οι Αρωμούνοι είναι Έλληνες, οι οποίοι παρά την επιβολή της δευτέρας γλώσσης, της Αρωμουνικής, διεφύλαξαν πολύτιμον μέρος τον θησαυρού της αρχικής γλώσσης" (όπ. παρ., σελ. 341).
Μερικές χαρακτηριστικές ελληνικές λέξεις:
μήτρα, φώτα, άναμα, δόγμα, εικόνα, κόλυβα, ράσα, σμύρνα, άλφα, γιώτα, λεξικό, μάθημα, ψιλή, αγκούσα, ακρίδα κ.ά., γράφονται με λατινικά γράμματα, αλλά ακούγονται όπως ακριβώς στα ελληνικά.
[Επεξεργασία] Οι Βλάχοι στην Ελλάδα
Ο αριθμός των Βλάχων της Ελλάδας είναι δύσκολο να προσδιοριστεί, αφού πλέον δεν υφίσταται κάποιος πολιτισμικός, γλωσσικός ή άλλος διαχωρισμός ανάμεσα σε Βλαχόφωνους και μή. Υπάρχουν υπολογισμοί σύμφωνα με τους οποίους βλάχικα μιλούν ενεργά περίπου 15.000 άτομα. Υπάρχει ωστόσο ένας πολύ μεγαλύτερος αριθμός ατόμων που κατανοούν τη γλώσσα χωρίς να τη μιλάνε ή τη μιλάνε σε πολύ βασικό επίπεδο.<br Στον Ελλαδικό χώρο δραστηριοποιούνται σήμερα περίπου 100 σύλλογοι ατόμων Βλάχικης καταγωγής. Παράλληλα οργανώνονται βλάχικα ανταμώματα, εκδίδονται πολλά βιβλία σχετικά με τους Βλάχους, κυκλοφορούν ηχογραφήσεις με τραγούδια στα βλάχικα κ.λ.π..
[Επεξεργασία] Αναγνώριση ως "μειονότητα"
Οι Βλάχοι δεν θεωρούν τον εαυτό τους εθνική ή γλωσσική "μειονότητα".
Ωστόσο, μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους και σε όλη την περίοδο του Μεσοπολέμου, οι "Κουτσόβλαχοι" αναγνωρίζονταν ως ρουμανική μειονότητα.
Mέχρι το 1951 οι "Κουτσόβλαχοι" καταγράφονταν στις στατιστικές του κράτους ως μειονότητα. Η αναγνώριση έλαβε χώρα σαν συνέπεια συμφωνίας μεταξύ των πρωθυπουργών της Ελλάδας και της Ρουμανίας και επικυρώθηκε με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου το 1913. Η Ελλάδα σύμφωνα με τη συνθήκη όφειλε να παραχωρήσει αυτονομία στα "Κουτσοβλάχικα", στην πραγματικότητα ρουμανικά, σχολεία και εκκλησίες.
[Επεξεργασία] Βλάχοι και πολιτική
Το θέμα της καταγωγής και της εθνικής ταυτότητας των Βλάχων είναι ένα από αυτά που προκάλεσαν, και συνεχίζουν να προκαλούν, διχογνωμίες. Οι ίδιοι οι Βλάχοι της Ελλάδας διαδηλώνουν στην συντριπτική πλειοψηφία τους την ελληνική τους ταυτότητα και καταγωγή και δε θεωρούν τους εαυτούς τους "εθνική μειονότητα". Είναι δε γεγονός ότι οι Βλάχοι έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην πρόσφατη ελληνική ιστορία. Σαν τέτοιοι αναφέρονται ο Ρήγας Φεραίος, Ιωάννης Κωλέτης, πρώτος πρωθυπουργούς της χώρας, και ο Ευάγγελος Αβέρωφ.
Από τα μέσα του 19ου αιώνα έως τις αρχές του 20ου αιώνα ασκήθηκε πίεση από τη Ρουμανία, με τη μορφή προπαγάνδας με στόχο την οικειοποίηση των Βλάχων, κυρίως μέσω της ίδρυσης ρουμανικών σχολείων σε Βλαχόφωνα χωριά της Βόρειας Ελλάδας. Η ίδρυση των σχολείων αυτών έγινε με την ενίσχυση των Οθωμανικών αρχών. Η ελληνική κυβέρνηση του Βενιζέλου αναγνώρισε τα σχολεία αυτά υπό την πίεση των βαλκανικών πολέμων. Αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας "εκρουμανισμού" ήταν ένα (μικρό) τμήμα των Βλάχων να δηλώνει ρουμανική καταγωγή (οι Αρουμάνοι). Η συντριπτική ωστόσο πλειοψηφία των Βλάχων δεν ταυτίστηκε με τους λεγόμενους ρουμανίζοντες Αρουμάνους.
Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και της Κατοχής έγιναν προσπάθειες κι από την Ιταλία για τον προσεταιρισμό των Βλάχων, των "Χαμένων αδερφών", όπως τους αποκαλούσε η Ιταλική προπαγάνδα με την υποστήριξη των ρουμανιζόντων Αρουμάνων. Ορισμένοι Αρουμάνοι, ωθούμενοι εν μέρει από τυχοδιωκτικά κίνητρα κι εν μέρει από την ιδέα του ρουμανισμού, συνεργάστηκαν με τους Ιταλούς. Οι βλέψεις των Ιταλών εφαρμόστηκαν κυρίως μέσω της δημιουργίας ενός κράτους-μαριονέτας, του Πριγκιπάτου της Πίνδου. Οι περισσότεροι απ' τους Αρουμάνους συνεργάτες των Ιταλών κατέφυγαν στη Ρουμανία και στη Δυτική Ευρώπη. Σε αντίθεση μ' αυτούς η πλειοψηφία των Βλάχων/Αρμάνων δεν αποδέχτηκε την Ιταλική προπαγάνδα και αγωνιστηκε στην Αντίσταση μαζί με την πλειοψηφία των υπόλοιπων Ελλήνων.
Για την ελληνικότητα των βλάχων, των Γραικοβλάχων, όπως τους αποκαλούσε, αναφέρθηκε με θέρμη ο αγωνιστής του 1821, Ν. Κ. Κασομούλης:
"Οι Γραικοβλάχοι εκ τουναντίον καταγόμενοι από χωριά της Ηπείρου, Μακεδονίας και Θεσσαλίας, επειδή όμως εγειτνιάζοντο και περιεστοιχούντο από ελληνικάς χώρας και Αρματολούς Έλληνας... αν και απλοί και αμαθείς οι περισσότεροι, σύμφωνοι όμως ως προς τας έξεις με τους Έλληνας, επιρρεπέστεροι εξ ανατροφής ως προς την ανεξαρτησία (των), πονητικοί συγγενείς μεταξύ των, πιστοί εις την φιλίαν, επαρατηρήθη ότι, εάν και είχαν και ούτοι ιδιαίτερα τινά έθιμα ως προς το ζην και πολιτεύεσθαι από τους (Έλληνας) κατοίκους, διαφέροντες (όμως) καθόλου από τους Αρβανιτοβλάχους κατά τα λοιπά, και συνερχόμενοι εις γαμικούς δεσμούς και με Γραικούς, ωθούντο από εν αίσθημα φιλελεύθερον, το (ίδιον το) οποίον κεντούσεν και τους Έλληνας κατοίκους"
(Στρατιωτικά Ενθυμήματα της Επαναστάσεως των Ελλήνων του 1821-1833,τόμ. Α’ 6104).
Αλλά και κατά τον Μακεδονικό Αγώνα, όπως σημειώνει ο Μαζαράκης-Αινιάν:
"αι βλαχόφωνοι ελληνικοί πόλεις ήσαν τα πατριωτικότερα ελληνικά κέντρα".
Οι δε πλούσιοι Βλάχοι με τις δωρεές τους συμβάλλουν στην εξάπλωση της "Μεγάλης Ιδέας". Γι αυτό άλλωστε τα ξενοκίνητα αυτονομιστικά εγχειρήματα του 1917 και του 1941 δεν είχαν απήχηση και έτσι η συνεχής πίεση των Ρουμάνων προς τους Βλάχους να μην έχει αποτέλεσμα καθώς οι Βλάχοι εξακολουθούσαν να απορρίπτουν και τα σημαντικά οικονομικά κίνητρα. Σε κάθε οικογένεια Βλάχων, που συγκατένευε στην εγγραφή του παιδιού της σε ρουμανικό σχολείο ή απλούστατα προσχωρούσε στη ρουμανική κίνηση, δινόταν μηνιαίο επίδομα αρκετό για τη συντήρηση της.
Όμως, εξίσου δεμένοι με τον Ελληνισμό παραμένουν και οι Βλάχοι της Διασποράς, οι δωρητές του θωρηκτού "Αβέρωφ", με το οποίο αναδείχθηκε νικητής στο Αιγαίο ο ελληνικός στόλος, της "Σχολής Ευελπίδων", που εκπαίδευσε την ηγεσία των ελληνικών ένοπλων δυνάμεων, του "Παναθηναϊκού Σταδίου", που αναβίωσε τους "Ολυμπιακούς Αγώνες", του "Εθνικού Αστεροσκοπείου", του "Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου", της "Ακαδημίας Αθηνών" και τόσων άλλων.
[Επεξεργασία] Οι Βλάχοι "Ρρεμένοι" στην Αλβανία
Με τη βοήθεια του Ρουμάνου πρέσβη το 1991 ιδρύθηκε ο πρώτος πολιτιστικός σύλλογος Αρουμάνων στη χώρα κι έκτοτε πολλοί νέοι λαμβάνουν υποτροφίες για σπουδές στη Ρουμανία. Ωστόσο η πλειοψηφία των Βλάχων στην Αλβανία ταυτίζεται με τον εκεί Ελληνισμό.
[Επεξεργασία] Οι Βλάχοι στην Π.Γ.Δ.Μ
Στην Π.Γ.Δ.Μ υπολογίζεται ότι ζουν μέχρι και 100.000 άτομα βλαχικής καταγωγής. Μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, οι Βλάχοι αναγνωρίστηκαν ως εθνική μειονότητα με 8.467 μέλη σύμφωνα με τις επίσημες στατιστικές. Στη χώρα υπάρχει έντονη δραστηριότητα από τους αυτοθεωρούμενους Αρουμάνους εθνικιστές, με εκδόσεις, ηχογραφήσεις κ.λ.π.. Οι ίδιοι έχουν εκπομπή στην κρατική τηλεόραση στα βλάχικα. Τέλος, η γλώσσα αυτής της ομάδας διδάσκεται ως προαιρετικό μάθημα στο Μοναστήρι, το Κρούσοβο, τη Στρούγκα, το Στιπ και το Κουμάνοβο.
[Επεξεργασία] Οι Αρμάνοι σε χώρες Διασποράς
[Επεξεργασία] Στη Βουλγαρία
Σήμερα ζουν λίγοι Αρμάνοι στη Βουλγαρία. Τμημα των λεγόμενων "ρουμανιζόντων βλάχων" παρουσιάζει με τη βοήθεια των ομοφρόνων τους στη Ρουμανία και τα Σκόπια δραστηριοποίηση κι εκδίδεται περιοδικό στα αρουμανικά.
[Επεξεργασία] Στη Σερβία
Οι Τσιντσάροι Αρμάνοι/Βλάχοι στη σημερινή Σερβία είναι πολύ λίγοι και δε μιλούν πλέον τα βλάχικα.
[Επεξεργασία] Στη Ρουμανία
Σήμερα στη Ρουμανία υπάρχει σημαντικός αριθμός απογόνων των ρουμανιζόντων Βλάχων που είχαν μεταναστεύσει στη Ρουμανία, κυρίως στις αρχές του 20ού αιώνα. Υπολογίζεται ότι την περίοδο εκείνη μετακινήθηκαν εκεί περίπου 40.000 Αρουμάνοι. Η πλειοψηφία τους κατοικεί σήμερα στις περιοχές της Κωστάντζας και του Βουκουρεστίου. Ανάμεσά τους υπάρχουν σήμερα διάφορες τάσεις σε ότι αφορά την πεποίθηση σχετικά με την εθνική ταυτότητά τους. Κυρίαρχη μέχρι σήμερα είναι αυτή που πρεσβεύει στη ρουμανική εθνική ταυτότητα. Ακολουθεί αριθμητικά πάντα η νεοπαγής κίνηση της "Φάρα αρμανεάσκα" που πρεσβεύει την ξεχωριστή αρουμανική εθνική ταυτότητα και διεκδικεί διοικητική κι εδαφική ανεξαρτησία σε όλες τις βαλκανικές χώρες όπου διαβιούν τα μέλη της. Η ελληνοβλαχική τάση είναι στη Ρουμανία περιορισμένη και δεν υπάρχουν ιδιαίτερα στοιχεία για την τεκμηρίωσή της.
Εκ μέρους των δύο τάσεων (ρουμανίζουσα κι αρουμανική) υπάρχει έντονη δραστηριοποίηση με την οργάνωση συνεδρίων, φολκλορικών εκδηλώσεων και εκδόσεις περιοδικών και βιβλίων. Υπάρχουν εκπομπές στην αρουμάνικη γλώσσα στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση (Κωστάντζα). Η εκδοχή της συστηματοποιημένης αρουμάνικης γλώσσας αυτών θεωρείται από πολλούς "εκρουμανισμένη" και διδάσκεται ως προαιρετικό μάθημα στα δημοτικά σχολεία της Κωστάντζας (από το 2000) και στο Βουκουρέστι (από το 2001).
[Επεξεργασία] Στη Δυτική Ευρώπη και στην Αμερική
Στη Δυτική Ευρώπη και στην Αμερική υπάρχει επίσης ένας αριθμός Βλάχων μεταναστών. Στη Γαλλία και τις Η.Π.Α. υπάρχουν οργανωμένες αρουμανικές κοινότητες που δραστηριοποιούνται με εκδόσεις, διάφορες εκδηλώσεις κ.λ.π.. Τα ιδρυτικά μέλη τους προέρχονται σε μεγάλο βαθμό από τη Σιδηρά φρουρά της Ρουμανίας και τη Ρωμαϊκή Λεγεώνα του Αλκιβιάδη Διαμάντη (Alkiviadis Diamandi di Samarina). Οι οργανώσεις αυτές υποστηρίζουν κυρίως την Ρουμανική άποψη περί καταγωγής των Βλάχων ενώ τελευταία ενισχύεται ανάμεσά τους η τάση που θεωρεί και διεκδικεί τους Βλάχους ως ξεχωριστή εθνότητα.
[Επεξεργασία] Διάσημοι Βλάχοι
Γνωστοί Βλάχοι είναι οι παρακάτω:
- Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Ιωακείμ Γ'
- Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας
- Ο Διαφωτιστής Ρήγας Βελεστινλής Φεραίος
- Οι λόγιοι πολιτικοί Ιωάννης Κωλέτης, Σπυρίδων Λάμπρου, Ευάγγελος Αβέρωφ,
- Οι ποιητές Κώστας Κρυστάλλης, Γ. Ζαλοκώστας
- Ο Στέφανος Σαράφης
- Οι Εθνικοί Ευεργέτες Γ. Σίνας, Γεώργιος Αβέρωφ, Σ. Στουρνάρας, Εμανουήλ Τοσίτσας, Στ. Δούμπας, Κ. Μπέλλιος, οι Ευάγγελος και Κωνσταντίνος Ζάππας κ.ά.
- Οι μουσικοί , Απόστολος Καλδάρας, Δημήτρης Μητροπάνος, ο σκηνοθέτης Παπατάκης
- Οι βουλευτές Α. Μπέζας, Ν. Λέγκας, Β. Έξαρχος, Χ. Φώλιας, Αντώνης Σαμαράς (εκ μητρός), Ζ. Μακρή (εκ μητρός).
- Η Νατάσα Καραμανλή
- Ο Νομάρχης Ιωαννίνων Αλ. Καχριμάνης και ο Νομάρχης Πιερίας Γ.Παπαστεργίου.
- Οι καθηγητές: Κ. Βαβούσκος, Α.-Α. Ταχιάος, Δ. Κογκούλης, Μ. Τρίτος, Β. Νιτσιάκος, Α. Μπουσμπούκης, Ν. Κατσάνης, Κ. Ντίνας, Β. Αυδίκος κ.ά.
[Επεξεργασία] Σχετική Βιβλιογραφία
- Η Αρωμουνική και η μετά της ελληνικής σχέσεις αυτής, Αχ. Λαζάρου - Βλάχοι κι Ευρωπαϊκή Ένωση, Αχ. Λαζάρου - Βλάχοι και Βαλκάνια, Αχ, Λαζάρου - Η πολιτική πλευρά του Κουτσοβλαχικού ζητήματος, Ευ. Αβέρωφ-Τοσίτσα - Τα Παιδιά της Λύκαινας, Γ. Παπαγιάννη - Βλαχόφωνοι και Βλάχοι, Γ. Παπαγιάννη
- Οι Ελληνόβλαχοι (Αρμάνοι), Συζητήσεις με τους Α.Γ. Λαζάρου, Α. Μπουσμπούκη, Κ. Χατζόπουλο, Π. Καμηλάκη, Γ. Πλατάρη, Γ. Παπαδάκη, Κ. Βίρβο, Τ. Μουσαφίρη, Χ., Έξαρχος Γιώργης, 2001
- Οι Ελληνόβλαχοι (Αρμάνοι). Πηγές της ιστορίας και της ζωής των Αρμάνων-Βλάχων, Έξαρχος Γιώργης, 2001
- Οι Αρωμούνοι (Βλάχοι). Ο χώρος και οι άνθρωποι, Weigand, Gustav, 2001
- Οι Μητροπόλεις και η Διασπορά των Βλάχων, Κουκούδης Αστέριος, 2000
- Κουτσούφλιανη. Λαογραφική έρευνα ενός βλάχικου χωριού στην Πίνδο (Παναγία Τρικάλων), Βολφ Ντείτριχ, Θεόδωρος Καλ, Γεώργιος Σάρρος, Θεσσαλονίκη 2001
- Η βλάχικη γλώσσα και οι προσπάθειες διατήρησής της από Βλάχους αποδήμους(τέλη 18ου-τέλη 19ου αιώνα), Σιώκης Νικόλαος, περ. ΕΛΙΜΕΙΑΚΑ, τ. 47 & 48 (Θεσσαλονίκη 2002)
- Οι Ολύμπιοι Βλάχοι και τα Βλαχομογλενά, Κουκούδης Αστέριος, Εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη, 2001
- Η Θεσσαλονίκη και οι Βλάχοι, Κουκούδης Αστέριος, Εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη
- Οι Βεργιάνοι Βλάχοι και οι Αρβανιτόβλαχοι, Κουκούδης Αστέριος, Εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη
- Αρμάνοι-Οι Βλάχοι, Νίκος Μέρτζος
- Η γλωσσική ετερότητα στην Ελλάδα, Κέντρο Μελετών Μειονοτικών Ομάδων, Εκδόσεις Αλεξάνδρια, Αθήνα 2001
- Οι Βλάχοι του Μουρικίου και του Σινιάτσικου, Σιώκης Νίκος, Παράσχος Δημήτρης, Εκδόσεις Χριστοδουλίδη, Θεσσαλονίκη 2001
[Επεξεργασία] Εξωτερικές συνδέσεις
- Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων
- Βλάχοι.net Εγκυκλοπαίδεια-Βλαχικο Λεξικό-Άρθρα για τους βλάχους-Συζητήσεις-Photo Gallery
- αρουμάνικη κοινότητα της Αμερικής
- αρουμάνικη κοινότητα της Γαλλίας
- Μελέτες για τους Βλάχους του Αστέριου Κουκούδη
- Ρωμαϊκή κληρονομιά στα Βαλκάνια: Οι Βλάχοι
- Δελτίο τύπου της Αρωμάνικης (Βλάχικης) Εταιρίας Πολιτισμού
- Πρωτοσέλιδο της "Ωραίας Σαμαρίνας" για τους βλάχους
- Η βλάχικη γλώσσα και οι προσπάθειες διατήρησής της
- Για τη Βλάχικη Γλώσσα