Νέα Αθηναϊκή Σχολή
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Με τον όρο Νέα Αθηναϊκή Σχολή αναφερόμαστε στο σύνολο των ποιητών που εμφανίστηκαν στη νεοελληνική λογοτεχνία μετά το 1880, με προεξάρχουσα μορφή τον Κωστή Παλαμά. Ο όρος χρησιμοποιείται σε αντιδιαστολή προς την Α' Αθηναϊκή Σχολή. Αντ' αυτού συχνά χρησιμοποιείται και ο όρος Γενιά του 1880.
Πίνακας περιεχομένων |
[Επεξεργασία] Η παρακμή του ρομαντισμού
Κατά το διάστημα 1830-1880 στην ποίηση κυριαρχούσε ο ρομαντισμός της Α'Αθηναϊκής Σχολής, η οποία είχε αρχίσει να παρακμάζει από το 1870 περίπου. Οι περισσότεροι ποιητές έγραφαν ατημέλητα, με αδιαφορία και για τη μορφή αλλά και για το περιεχόμενο των ποιημάτων: κατέφευγαν σε εύκολες ομοιοκαταληξίες χρησιμοποιώντας αταίριαστες λέξεις, με αποτέλεσμα όχι μόνο παράλογο, αλλά και συχνά κωμικό, ή εξέφραζαν υπερβολικά συναισθήματα απαισιοδοξίας και μελαγχολίας στα όρια του πενθισμού και της θανατολαγνείας. Κυρίαρχη γλώσσα της ποίησης ήταν η καθαρεύουσα και μάλιστα στους ποιητικούς διαγωνισμούς αρχικά απαγορευόταν η υποβολή ποιημάτων γραμμένων στη δημοτική. Η νέα γενιά όμως παρακολουθούσε τις εξελίξεις στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία, όπου ο ρομαντισμός είχε παρακμάσει και είχαν εμφανιστεί νέες τάσεις, όπως ο παρνασσισμός, και παράλληλα ενδιαφερόταν για το γλωσσικό ζήτημα και για τη χρήση της δημοτικής στη λογοτεχνία. Ήταν φυσικό λοιπόν οι εκφραστικές τους ανάγκες να μην καλύπτονται από την "παλαιά" ποίηση.
[Επεξεργασία] Η αντίδραση και οι πρώτες ενδείξεις αλλαγής
Ήδη από τη δεκαετία του 1870 είχαν εμφανιστεί αντιδράσεις για την παρακμή της ποίησης. Οι σπουδαιότερες απ' αυτές είναι:
- Οι ίδιοι οι ρομαντικοί ποιητές σατίριζαν τα κακής ποιότητας ποιήματα. Παράδειγμα είναι το ποίημα του Παναγιώτη Πανά Νεοελληνική ποίησις. Ρωμαντική σχολή (1972)και οι σατιρικοί στίχοι του Δημήτριου Καμπούρογλου που υποβλήθηκαν στον διαγωνισμό του 1874, που παρωδούν τις υπερβολές, το ρητορισμό και τις ακυρολεξίες πολλών συγχρόνων τους ποιητών.
- Η ομιλία του Ροΐδη στον "Παρνασσό" το 1877, με τίτλο "Περί συγχρόνου εν Ελλάδι ποιήσεως", που οδήγησε στη φιλολογική διαμάχη με τον Άγγελο Βλάχο.
- Η έκδοση της σατιρικής εφημερίδας "Ραμπαγάς" το 1878, από δύο προοδευτικούς δημοσιογράφους που είχαν διωχθεί από την Κωνσταντινούπολη, τους Κλεάνθη Τριαντάφυλλο και Βλάση Γαβριηλίδη. Στις σελίδες αυτής της εφημερίδας πρωτοεμφανίστηκαν οι πρωτεργάτες της αλλαγής Κωστής Παλαμάς, Γεώργιος Δροσίνης, Ιωάννης Πολέμης, Γεώργιος Σουρής.
[Επεξεργασία] ποιητές στο μεταίχμιο μεταξύ παλαιάς και νέας ποίησης
Όπως ήταν φυσικό, η αλλαγή δεν μπορούσε ούτε να εκδηλωθεί χωρίς προετοιμασία, ούτε βέβαια να επικρατήσει αμέσως. Είναι ενδεικτικό εξ άλλου το γεγονός ότι και ο Κωστής Παλαμάς είχε υποβάλει στον προτελευταίο Βουτσιναίο διαγωνισμό το 1876 μια ποιητική συλλογή σε καθαρεύουσα, με τίτλο Ερώτων έπη, η οποία είχε χαρακτηριστεί από την κριτική επιτροπή ως "λογιωτάτου γραμματικού ψυχρότατα στιχουργικά γυμνάσματα". Κάποιοι ποιητές που διαφέρουν από την Α' Αθηναϊκή Σχολή αλλά δεν ακολούθησαν αμέσως ή ολοκληρωτικά την αλλαγή είναι οι:
- Γεώργιος Βιζυηνός
- Αριστομένης Προβελέγγιος
- Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος
[Επεξεργασία] Η αλλαγή του 1880
Η χρονολογία 1880 έχει οριστεί ως ορόσημο γιατί εκείνη τη χρονιά εκδόθηκαν δύο ποιητικές συλλογές που εκφράζουν αυτό ακριβώς το πνεύμα της αλλαγής:Οι Στίχοι του Νίκου Καμπά και οι Ιστοί Αράχνης του Δροσίνη. (Ο Δροσίνης υπέγραφε τα ποιήματά του στον "Ραμπαγά" με το ψευδώνυμο "Αράχνη"). Φυσικά το σπουδαιότερο γεγονός ήταν η έκδοση της πρώτης ποιητικής συλλογής του Κωστή Παλαμά το 1886, με τίτλο "Τα τραγούδια της πατρίδος μου". Από τότε ο Παλαμάς επιβλήθηκε και κυριάρχησε με το έργο του, με αποτέλεσμα όλη η παραγωγή της περιόδου, μέχρι τις αρχές του αιώνα και τις νέες τάσεις, να κινείται "στη βαριά σκιά του Παλαμά", όπως είχε γράψει χαρακτηριστικά ο Κ.Θ.Δημαράς.
[Επεξεργασία] Οι κυριότεροι εκπρόσωποι
[Επεξεργασία] Οι σύγχρονοι με τον Παλαμά
- Νίκος Καμπάς
- Γεώργιος Δροσίνης
- Κωστής Παλαμάς
- Ιωάννης Πολέμης
- Γεώργιος Σουρής
[Επεξεργασία] Οι λίγο νεότεροι
- Κώστας Κρυστάλλης
- Ιωάννης Γρυπάρης
- Κωνσταντίνος Χατζόπουλος
- Λάμπρος Πορφύρας
- Μιλτιάδης Μαλακάσης
[Επεξεργασία] Τα χαρακτηριστικά της νέας ποίησης
- χρήση της δημοτικής γλώσσας
- επίδραση από τον παρνασσισμό αρχικά και προς το τέλος του αιώνα από τον συμβολισμό.
- απλότητα στην έκφραση, σε αντίθεση με τον στόμφο της προηγούμενης γενιάς
- θέματα καθημερικά, οικεία, αντιηρωικά.
- επιμέλεια της μορφής του στίχου
- θερμότητα και γνησιότητα στην έκφραση συναισθημάτων
[Επεξεργασία] Βιβλιογραφία
- Λ.Πολίτη, Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1978
- Κ.Θ.Δημαρά, Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, Ίκαρος 1975, ιδιαιτέρως οι σελίδες 346-350, 353-371, 386-424