Alkan
Frá Wikipedia, hin frælsa alfrøðin
Ein alkan er ein undirbólkur av einum nógv størri bólki av lívrunnum kjarnum (compounds), sum kallast kolhydratir. Kolhydratir innihalda bert C (carbon) og H (hydrogen). Eyðkenni við alkanum er at bygnaðurin evnar eitt gittar sum á fakmáli er tetraedriskt og bundið til H atomir ella til onnur tetraedrisk C. Fyri allar alkanir kan man skriva molekyleformulin upp sum CnH2n+2, har n er antalið av atomum. Dømi um hetta kan vera at n = 3, => C3H8 sum kallast propan. Víðari merkir hetta at eitt mýl av hesum slagi er mettað, tvs. inniheldur bert einkultbindingar ímillum tey ymisku atomini (te. C-C og C-H bindingar). Dømir um vælkendar og tær mest einkultu alkanirnar eru methan (CH4) og ethan (C2H6).
Um man sum síðubólk til eina langa kolhydratketu (hervið meint við td. eina alkan) hevur bundið eina aðra alkan og hesin bólkur blívur fráspaltaður, so evnast eitt mýl sum er ein avleiddur bólkur av alkanum. Hesin bólkur kallast sum felagsheiti fyri alkanir ein alkylbólkur. Dømir um hetta kunnu vera methyl (-CH3) og ethyl (-C2H5), um hesi vóru tilstaðar sum síðubólkar.
[rætta] Keldur
- Seyhan Ege, Organic Chemistry, The University of Michigan, by D.C. Health and Company 1984
- John McMurry, Fundamentals of Organic Chemistry, Cornell University, 1998