Категорија:Цркви во Македонија

Од Википедија, слободна енциклопедија

План на црквата Св. Софија - Охрид - XI век
Зголеми
План на црквата Св. Софија - Охрид - XI век

Во XI век, преминот назначен во Св. Софија кон крстообразна куполност, а поинаков од оној, престолничкиот, кон централни градби, го бележи својот развоен од. Од збирот цркви во Водоча кај Струмица, помладата, по се’ судејќи, била варијанта - претходница на сосем дооформен впишан крст со купола. Во истиот крај, во Велјуса, Мануил - поранешниот епископ струмички, малоазиец по потекло - во 1080 година од основа ја обновил црквата Богородица Елеуса (Милостива). Знаменито архитектонска постројка имала Богородичната црква во Дреново близу Кавадарци, првично грубо градителски изведена, со обемно ползување на столбови и капители од Стоби, разурната па преизградена во XIX век.

Алексиј, во пурпур родениот принц, внук по мајка си Теодора на царот Алексиј I Комнен, на својот посед, во Скопската околија, му изградил црква на св. Пантелејмон во 1164 година. Решението било исполнето од градители, уки и вешти, веројатно дојденци. Во XIII век архитектонската мостра е омеѓена од две градби: Св. Никола во прилепски Варош и охридската Св. Богородица Перивлепта. Првата, впечатливо извишена, мала еднокорабна црква, била изградена од неделкан камен, со вметнати тули кои сосема преовладуваат во горните партии, правејќи ја полихромната украса.

План на црквата Св. Архангел - XIV век
Зголеми
План на црквата Св. Архангел - XIV век

Црквата Св. Богородица Перивлепта - Успение, од XV век била наречена Св. Климент, била устроена во 1295 година како наполно оформен впишан крст, со припрата со крстосни сводови и слепа купола. Нејзин ктитор бил зетот на царот Андроник II Палеолог, војсководецот Прогон Згур. Истовремено била ѕидана и црквата на Канео во Охрид, посветена на евангелистот Јован.

Во XIV век преовладал градежниот изобраз на идеалот; најбројни се црквите во форма на впишан крст. Најчести се оние, еднокуполните положени на четири столпци: Св. Никита и Св. Никола, обете на Скопска Црна Гора, Лесново кај Злетово, Псача кај Крива Паланка, Полошкиот манастир во Кавадаречко, Св. Димитри во Марков манастир и Св. Никола во Шишевскиот, двата во Скопско, Заум крај Охрид...

План на Климентовата црква - тролист - Св. Пантелејмон Охрид - IX век
Зголеми
План на Климентовата црква - тролист - Св. Пантелејмон Охрид - IX век

Врв на градителството на XIV век е надворешната припрата на охридската Св. Софија. Поинакви од трендот на времето биле двете лешочки цркви крај Тетово: манастирска, посветена на Богородица, била тролист без купола, а пак урнатата Св. Атанасиј имала форма на слободен крст.

Некаде во осумдесеттите години на XIV век, изнуден од новите потреби на литургијата, започнал подемот на моравскиот триконхос со светогорско извориште, кој, на залезот на "полното" средновековје, ја одбележал балканската архитектура. Но, во областите на кралот Марко не се нашла почва за зарод на новиот план од север. Најочигледен е примерот на Св. Андреа на реката Треска (Скопско).

Скромно проучена, не поради безначајноста, е црковната архитектура во турскиот период.

Многубројни се малите, селски еднокорабни, полуоблесто засводени храмови. Нешто посложени и секако поголеми се манастирските цркви, од збиен тип со трансепт, всушност централен травеј, надвишени со полуоблица (Топличкиот и Слимничкиот манастир).Во регионот на Скопска Црна Гора, поеѓу Куманово и Крива Паланка, осознаена е дејноста на автономна група градежници кон крајот на XVI век и во првата половина на XVII век.


Подкатегории

Постојат 2 подкатегории во оваа категорија.

Н

П