Јужна патека (1982)
Од Википедија, слободна енциклопедија
Јужна патека (1982) - во домот, во кој постојано се слушаат расправиите на мајката Неда и нејзината ќерка, се очекува пристигнувањето на синот Ѓорѓи, по завршувањето на постдипломските студии во друг град. Мајката, која нема големи приходи, принудена е да ја изнајмува едната соба од куќата на потстанари. Веднаш по пристигнувањето во домот, Ѓорѓи се соочува со новата потстанарка. На негово големо изненадување тоа е Ана, неговата поранешна девојка. Не можејќи да се снајде во неочекуваната ситуација, Ѓорѓи веднаш оди кај својот другар Данчо. Ја наоѓа само неговата сопруга која го известува дека нивниот брак се распаѓа. Потстанарката Ана работи во еден фотографски дуќан, но нејзините амбиции се многу поголеми. Таа се обидува преку познатите на Борис, нејзиното момче, да добие улога на филм. На закажаната средба со режисерот, таа и без пробно снимање ја добива главната женска улога во новиот филмски проект. Борис нема битно место во животот на Ана. Особено по повторната средба со Ѓорѓи, кон кој сè уште ја врзуваат старите емоции, Ана започнува да го одбегнува. Борис разумно го прифаќа нејзиното решение за раскинување. Средбите меѓу Ѓорѓи и Ана се исполнети со непријателство поради забелешките на Ѓорѓи за нејзиното поранешно однесување кон него. Поради тоа Ана бара сместување во друг стан. Се обидува да разговара уште еднаш со Ѓорѓи, но тој поради некогашните недоразбирања се однесува каприциозно. Сепак љубовта е посилна и тие двајцата заедно ја минуваат ноќта. Меѓутоа, веќе утредента, Ѓорѓи е изненаден поради селидбата на Ана. За нејзината постапка тој не наоѓа разбирање. Ана интензивно работи на снимањето на филмот, и добро се снаоѓа во својата улога. Сепак, таа постојано мисли на Ѓорѓи и се обидува да стапи во контакт со него. Во општата мешаница која е присутна на снимањето, таа не е во состојба да му ги соопшти вистинските чувства. Една вечер, кога вообичаено доцна Ѓорѓи се враќа дома, во својата соба ја наоѓа Ана. Тоа ветува нов почеток во нивната врска.
Најверојатно е дека збунетоста, а потоа и омаловажувањето проследено со супериорно премолчување, што ја пречекаа појава на филмот „Јужна патека“, не беа плод на стандардните прдружни синдроми што дотогаш ја следеа македонската играна продукција. Можеби и критиката, а во најголема мера и публиката, не беа подготвени за средба со ваков вид на домашен филмски производ. Инаку филмот „Јужна патека“ се појави во мигот на една симптоматична, но сè уште недоволно изразена репертоарска и творечка криза во македонскиот филмски простор. Овие попатно нафрлени тези, се чини, добро се вклопуваат во моделот на филмот „Јужна патека“. Имено, тоа е филмско дело кое во својата организација, фабулата ја поставува некаде на работ на изразните елементи што влегуваат во конечната сума на бараните кинестетски вредности. Нејзиното, овој пат, би кажале намерно запоставување, меѓутоа, не е одраз на свесно преземените и аплицирани изразни стандарди отстрана, туку е определен авторски став кој освен нашата секогаш подготвена скептичност кон ваков вид изразни иновации, сепак ќе успее да го придобие и нашиот безрезервен естетски интерес.
Новото е и во тоа што ова е филм со сосема прецизно поставени ситуации и односи помеѓу ликовите, филм кој, пред сè, отсликува едно расположение што на еден општ план би требало да претставува материјализирана визија на млади луѓе во тој актуелен миг од нивната егзистенција. Така целиот филм, односно неговата наративна структура, всушност, се состои од низа латентни конфликти што се умножуваат, понекогаш навидум згаснуваат, но сепак, упорно истрајуваат помеѓу актерите на егзистенцијалниот ритуал што обично се нарекува „влегување во животот“, со преземање на сите негови грижи, обврски и неизвесности.
Во вака конструираниот сценаристички текст на Гојко Шкариќ и на режисерот на филмот Стево Црвенковски, не е баш едноставно да се открие кои од ликовите се носители на претпоставените драматуршки тези. Загадочноста на ова примарно ниво е мошне добро смислена, бидејќи нема централни и периферни ликови. Сите тие, сепак, сочинуваат некои опонентни парови, и сите тие се во функција на создавање на едно општо емотивно расположение што треба да ја исполни основната состојба на целосниот заокружен простор на „Јужна патека“. Од своја страна, пак, режисерскиот третман на овој материјал, сосема сигурно, особено е погодно за стилот на претпоставената визуелна организација. Стево Црвенковски ги претставува и ги води своите ликови/парови со необична умешност и со нагласена симпатија кон нив, така одбранувајќи ги од можните екстраваганции кон кои, очигледно, голем број од нив се склони.
Режисерската распределба на улогите е правена според можностите со кои се располагало во тој момент, но и според принципот на визуелната адекватизација кон замислениот сценаристички прототип. Според постигнатиот актерски учинок, направениот избор е несомнено успешен. Во него спаѓаат: Маја Оџаклиевска, Петар Арсовски, Неда Арнериќ, Александар Берчек, Коле Ангеловски, Силвија Јовановска, потоа: Фирдаус Неби, Илија Џувалековски, Сабина Ајрула-Тозија, Данчо Чевревски, Кирил Ќортошев, Ацо Дуковски, Панче Камшик итн... На крајот можеме само да повториме дека филмот „Јужна патека“ е дело со мошне високи формални стандарди, кои пак, исто така, на некој начин останаа незабележани, веројатно поради тогашниот недостиг од афинитет на нашата публика кон ваков вид на филмски израз. Кон неговото визуелно димензионирање, покрај сценаристот и режисерот, надарен придонес имаат и директорот на фотографија - Љубе Петковски, сценографот Никола Лазаревски, костимографот Елена Дончева-Танчева, снимателот на тонот Глигор Паковски, монтажерот Лаки Чемчев и композиторот на музиката Љупчо Константинов.
Филм од 1982 година, во времетрање од 108 минути. Филмот е снимен во вајдскрин техника, со звук, во боја и 35мм.
- Режија: Црвенковски Стево
- Сценарио: Црвенковски Стево, Шкариќ Гојко
- Директор на фотографија: Петковски Љубе
- Монтажа: Чемчев Вангел Лаки
- Главни улоги: Ангеловски Коле, Арнериќ Неда, Арсовски Петар, Берчек *Александар, Оџаклиевска Маја, Стојанова Милица
- Споредни улоги: Ајрула - Тозија Сабина, Бабиќ Марин, Васовски Панче - *Камшик, Дуковски Ацо, Јашар Мустафа, Јовановска - Стојановска Силвија, Крстевски Младен, Максут Ердоан, Моловски Томе, Неби Фирдаус, Петрушевски Љупчо, Попов Киро, Сејфула Љутви, Талевски Владимир, Тушар Мајда, Ќортошев Кирил, Чевревски Данчо, Џувалековски Илија
- Музика: Константинов Љупчо
- Сценографија: Лазаревски Никола
- Костимографија: Дончева - Танчева Елена
- Тон: Паковски Глигор
- Монтажа на тон: Паковски Глигор
- Светло: Блажиќ Чедомир, Богоевски Петар
- Помошник на режија: Младеновиќ Зоран - Окан
- Асистент снимател: Салковски Драган
- Организатор на снимање: Тозија Горјан
- Директор на филм: Мижимаков Панта
Други улоги:
- Славица Зафировска
- Елизабета Илиева
- Елизабета Кочовска
- Раде Мадиќ
- Соња Михајлова
- Душица Стојановска
- Димитар Станковски
- Димитар Спасевски
Други соработници:
- асистент тон снимател -- Диме Ангеловски
- микроман -- Хазир Шеќировиќ
- асистент монтажер -- Весна Шанданова
- помошник директор -- Љубица Крстевска
- водач на снимање -- Томе Моловски
- шминкер -- Мирјана Петровиќ
- фотограф -- Владимир Плавевски
- гардеробер -- Споменка Видаковиќ
- набавувач -- Драги Трајановски
- асистент сценограф -- Владимир Бороевиќ
- изведувач -- Звонко Крстевски
- реквизитери -- Миле Стефков; Жарко Џипунов
- светло -- Петар Богоевски; Добривоје Животиќ; Чедомир Блажиќ
- фар -- Милорад Митровиќ
- шарфер -- Слободан Стојков
- асистент снимател -- Александар Прошев
- секретар режисер -- Марија Ѓорѓевиќ